• Birkaç Aylık Tasavvuf ve

Yıl 1 / Sayı 1
Kültür Dergisi

#ahmetözhan • #nabi
#saidbaba • #irşad
#fahreddinefendi
#yunusemre
#kuşeyri • #ahmetmurat
TAKDİM
Resulullah Efendimiz Hazretleri, fa-
kirlikle övünmüş, “ Fakirliğim övün-
cümdür.” buyurmuştur. Bu fakirlik,
Sahibi & Yazı İşleri Müdürü
Muhammed Akyüz
sabreden fakirlerin fakrıdır. Bizler de
bu fakirlikten nasibimizi almak niye-
tiyle, fakir sıfatıyla sıfatlanmak hase- Gönlümüzün Sahibi
biyle “Fukara” dergimizin ilk sayısını M. Emin Kalafat
bismillah diyerek çıkartmış bulunu-
yoruz. Her sayımızda farklı konular Genel Yayın Yönetmeni
üzere yazılar ve farklı yazarlar bulun- Mahmut Atâ Koltaş
duracağız. Arzumuz biz gençlerin ve
genç kalmaya niyetli olanların yazı- Grafik Tasarım
lanları bizimle birlikte öğrenip bunları Atâullah
yaymasıdır.
Yayın Türü
Tasavvufî bir tema ile gençlerin çıkar- Yerel Süreli
dığı bir dergi olmak bizim hep gönlü-
müzdeydi. Bunu gerçekleştirme se- İletişim
vincini yaşamaktayız. Dileğimiz sizin info@fukaradergi.com
de bu sevinci bizimle yaşamanızdır. fukaradergi ;
Umarız ki size layık bir dergi olabili-
riz.

Bizlere bu adımı atmada yardımcı

olan Mevlüt Kalafat, Ahmet Bingöl,
Emre Düşkün ve ismini sayamadığı-
mız değerli büyüklerimize teşekkürle-
rimizi arz ederiz.

Hürmetlerimizi arz eder, aşk-ı niyaz

ederiz.
Bu dergi, birtakım dertleri olan, “kanı deli akan” gençle-
rin Hazreti Ali (k.v.) Efendimiz gibi “fetâ” olmaya karar
kılışının beyanıdır.
 Han, Nurbahşiyye Şeyhi Emir Sultan’a
hüsnü zannı vardı. Fatih Sultan Meh-
med Han Hazretleri, Hacı Bayram Ha-
lifesi Akşemseddin Hazretleri’ne bağlıy-
dı. Sultan Ahmed, Celvetiyye’den Aziz-i
Mahmud Hüdaî Hazretleri’ne bağlıydı.

Merhum Sultan Abdülhamid-i Sanî

Hazretleri ise kimi sultanlar gibi biz-
zat Allah dostuydu. Sultan Hazretleri
evliyalardandır. Maneviyatı çok yük-
sektir. Yedi evliyaya eş mertebede yük-
sek maneviyata sahip olduğu söylenir.

Küçük yaşlarından itibaren tasavvuf

çevreleriyle içli dışlı olan Sultan Ab-
dülhamid, Yahya Efendi Tekkesi Nakşî
Şeyhi Hasan Hayri Efendi’yi sık sık zi-

Osmanlı’da yaret etmiştir. Nakşî-Halidî şeyhi Gü-

müşhaneli Ahmed Ziyaeddin Efendi,
belli aralıklarla Sultan Abdülhamid ile

Abdülhamid’de görüşürdü. Şehzadeliği sırasında Ye-

nikapı Mevlevihanesi’ne birkaç defa
gitmiş, Mevlevi Şeyhi Osman Salahad-

Tasavvuf
din Dede’den istifade etmiş, tahta geç-
tikten sonra onun sarayda haftada bir
veya iki gün Mesnevi okumasını iste-
miştir. Saltanatı süresince zaman za-
man huzuruna çağırmış, görüşlerine
başvurmuştur. Sultan II. Abdülhamid,
Tasavvuf humus oldu toprağa. O toprak Osman- Halvetî-Sünbülî şeyhi Rızaeddin Efen-
lı Devletinin yeşerdiği topraktı. Osmanlı Alimleri, di’ye de  büyük saygı duyardı. Bir Ramazan onu if-
“Biz iki anneden süt emdik.” derken çok ince bir me- tara davet etmiş, yemek yiyip, duasını almıştır.
saj verir. İbn Arabî Hazretleri ve Hazreti Mevlânâ Yani Sultan II. Abdülhamid, padişahlığının ilk yıl-
işte oradaki iki anne olmakta. “Pâyansız bir deniz” larında tarikat erbabıyla iyi geçinip, onları saraya
olan tasavvuf bu Cihan Devleti’nin özüydü. Osman- davet ederek fikirlerini dinleyip değerlendirmiştir.
lı’nın tarikatı da vardı, tekkesi de vardı, dervişleri
de vardı. Bölünme yoktu, ayrılık da yoktu, dünyaya
da hükmediyordu. Tasavvuftan gelen elde edilen bi- Kendisi, üç tarikata mensuptu. Sultan Hazretle-
rikim ile “Birlik’te çok olmak” anlayışını benimse- ri önceleri Nakşibendiyye’den Ahmed Ziyaeddin
mişlerdi. Her yapının ehli sünnet dairesi içerisinde Gümüşhanevi’nin sohbetlerinde bulundu. Sonra
olmasını sağlayarak bu anlayışa baharat kattılar. Şazeli Şeyhi Zafir Efendi’ye mürid oldu. Bu zatın
Her padişahın arkasında bir Allah dostu vardı ve vefatından sonra Ebulhüda Rıfai’den ve nicelerin-
bu altı yüz sene Cihan Devleti olmasına vesile oldu. den feyz aldı. Rivayet edilir ki Sultan Hazretleri
büyük şeyhi Muhammed Zafir eş-Şazeli’den hila-
Osman Gazi Hz. Vefaiyye tarikatından Ahi Şey- fet almış ve onun vefatından sonra şeyh olmuştur.
hi Edebali Hazretleri’ne bağlıydı. Yıldırım Bayezid

Selman
4 Özsoy
 Bir anlık başlık ve fotoğraf ile bağ-
lantı kuramamış olabilirsiniz. Ama
aralarındaki ilginç bağlantı ger-
çekten ilgi çekici. II. Mahmud dev-
rinde yaşamış meşhur bir meczup,
Said Baba. Cerrâhî Âsitânesi’nin
kapısında dolaşan Said Baba’ya nis-
pet edilen bir çok hikaye vardır.

II. Mahmud bir gün Fatih Camii’nin

Malta kapısından çıkarken Said
Baba yol ortasında belirmiş. Kimse-
yi takmadan elinde süpürgesiyle te-
mizlemeye çalışıyormuş ortalığı. II.
Mahmud onu iyi tanıdığı için biraz
çekinerek “Müsaade et de geçelim
Baba” demiş. Said Baba hafif tebes-
süm ederek “ Ne yapalım sultanım,
görüyorsun pisliklerini temizliyo-
ruz.” demiş. Sonra da başından savar
gibi, ”Geç hadi geç, daha sonra de-
vam ederim ben, teyzeye gidiyorsun
sanırım, ben de gideceğim inşallah
orada lakırdıya devam ederiz. Hay-
di selametle.” deyip gitmiş. Said Ba-

“Pisliklerinizi
ba’nın teyze dediği aslında Şeyh Ab-
dülaziz Efendiymiş. Sultan Mahmud
seri bir şekilde atıyla doğruca tekke-
ye yol almış. Fakat kapıyı ona açan

Temizliyoruz”
kim olsa beğenirsiniz ? Said Baba !

Bu Said Baba’nın sadece bir ilginç

olayı. Bütün İstanbul’un ona müt-
hiş bir hürmeti, tatlı bir çekinmesi
ve korkusu vardı. Buna rağmen İs-
tanbul’u İstanbul yapan değerlerden
biridir. Bir sonraki cezbelimizde gö-
rüşmek üzere.

Fukara
Ekibi 5
‘Ahmet
Özhan
Tasavvufun tanımını yapar mısınız?
Tasavvuf dinin en doğru ve en estetik
şekilde hayat biçimi olarak yaşanabilmesidir. En
kestirme izahı budur. Yani insanların İslam dinini
bütün gerekleri ve gereçleriyle en estetik, en doğru,
en insani ve Allah’ın yaratmış olduğu vasıflarına en
uygun şekilde yaşanmasına tasavvuf denir.
Tasavvufun size kattıklarını konuşalım
mı ?
Tasavvufun insana kattıklarını konuşalım. Cenab-ı
Hak diye kendini bize bildiren ismi Allah olarak
bize bildiren varlığının hiçbir şeye bağlı olmayıp
tamamıyla kendi zatiyetiyle öncesiz ve sonrasız
olarak var olduğunu bize kendi bildiren, nasıl
bildiriyor vahyiyle bildiriyor o vahiy metinlerine ne
diyoruz? Kuranı kerim diyoruz. Kuran-ı Kerim’de
inanlara kendini bu şekilde tanıtan bu kudretin bu
alemleri yaratmasındaki hikmetleri ve yaratılmış-
ların en şereflisi olan algılaması en yüksek seviye-
de olan insanın Cenab-ı Hak, bu yaratıdaki hik-
metlerini hissedip o doğrultuda yaşamasını sağlar,
insana bunu verir tasavvuf. İslam dini bunu verir
işte tasavvuf İslam dininin bu amaçlarını en doğru,
en zamana uygun ve en estetik şekilde yaşamasını
temin eder. Tasavvuf insana bunu verir
Konudan konuya atlıyor gibi oluyoruz
ama günümüzde tasavvuf kültürünü,
müziğini yaşadığı yerler mevcut mu ?
Tasavvuf müziği bugün artık konserler ile her
6
Söyleşi
tarafta dinlenebilir durumda. Seksenler önce-
si böyle bir durum yoktu. Seksenlerin başından
itibaren Seksen dört senesinde Güldeste Konser-
leriyle bunu sahneye taşımak bizlere nasip edildi,
bu devam ediyor. Şimdi çok cemiyetler, dernekler,
konservatuarlar var. Yani geniş bir alanda bu kül-
türü en azından tasavvuf müziği dediğimiz müziği
bulmak mümkündür.
Ama biz gençler bu kültürü nasıl alabili-
riz ?
Didaktik olarak kitaplardan okuyabilir, bunun
esas tahsili bugün kanun marifetiyle yasaklanan
dergahlarda yapılır idi. Bugün dergahlar yasak
olduğundan dolayı doğru dürüst ustadan çırağa,
gönülden gönle, insandan insana tedrisi, tedrisatı,
öğrenimi, maarifi maalesef yapılamıyor diyebiliriz.
Birtakım insanlar birtakım yerlerde dostlarıyla bu-
luşup sohbet ediyor olabilirler ama dediğimiz gibi
bu henüz kanun marifetiyle yasaktır.
Gençler kolay kolay bulamaz mı yani?
Arayan bulur mu?
Nasibi olanın karşısına
çıkar.
Eskiden tekkeler, dergahlar yasak değil-
di tekkeler musiki okulu muydu ?
Tekkeler tasavvufun -az önce izahını yaptığımızın-
meşk edildiği, yaşanma biçimi olarak algılanması-
nı temin ettiğimiz yerlerdi. Oralarda mürşidler,
aydınlatıcılar vardı. Allah ilmiyle amil olmuş alim-
ler vardı. Onlar insanların yanlışlarını düzeltir,
eksiklerini tamamlar ve hayata kamil olarak devam
etmelerini, hayatı algılamalarını ve insan olarak
cenabı hakkın kitabında buyurduğu ben arza bir
halife yaratacağım doğrultusundaki maksadını his-
setmiş arzulamış bir şekilde Allah’ın halifesi olarak
yeryüzünde yaşarlardı ve insanlarla paylaşırlardı.
Dergahlar bu işi görürdü bunun okuluydu. Bu me-
yanda tasavvufu tarif ederken ne dedik? En doğru
ve en estetik şekilde yaşamak dedik. Bu musiki
estetik bir duygu olduğu için ki hat, tezhip, ebru,
edebiyat gibi sanatların da okuluydu. Divanı şerif-
lerin birçoğu dergâhı şeriflerde yazılmıştır ve yahut
yazanlar dergah müntesibi insanlardır.
Müzik Tasavvuf kurumunda bir vazge-
çilmez diyebiliriz. Biz Müslümanları bir
kesim insanlar müzikten haram gibi ifa-
delerle itiyor neden ?
Bilmedikleri için, anlayamadıkları için, şuuruna
varmadıkları için, aklemedikleri için öyle yapıyor-
lar. Ben sana kısacık bir Emrah Hazretleri’nin bir
beytini okuyayım, “Sofi hele gel meclise dinle bu
sâzı, Gör nice olur tellerin Allah’a niyâzı” yani bu
böyle altı çizilecek bir şeydir. Sonra musiki Cenab-ı
Hakk tarafından yaratılmış bir letafettir. Mesela
silah, vatanı müdafaa için nefsi müdafaa için ya-
sal koşullarda kullanıldığı zaman bir memlekete
hürriyet, bir insana da sağlığını koruma, kutsalını
koruma adına imkandır. Ama bunu başka türlü
kullanırsan sana yanlış olarak zulüm olarak döner.
Onun için musiki de nerede ne şekilde kullandığına
göre tasnif edilmesi lazımdır. İçki meclislerinde,
günah meclislerinde yapıldığı zaman o meclisinin
günahlarını içine katılır ama bir zikir meclisi için-
de ilahide kasidede ezanda musiki, namazda cehri
vakitlerde okunan surelerdeki melodide Cenab-ı
Hakk’ın “güzel seslerinizle Kur’an’ı tenzih edin”
işaretine fevkalade uygun bir mesele haline gelir.
Bunları ayırt edebilmek lazım bunları ayırt ede-
meyenler görüşleri güdük olanlar, beyinleri kadar
aydınlanmamış olanlar anlamaz bu işleri.
Yetişemediğimiz, yetişmek nasip olma-
yan muhteremi, Muzaffer Ozak Efendi’yi
bize anlatır mısınız ?
Muzaffer Ozak Efendi dendiği zaman deminden
beri söylemeye çalıştığım ne kadar kemâlât var
ise, dini anlamak, dini yaşamak, Kur’an’ı anlamak,
Kur’an’ın mecazlarının arkasındaki hikmetleri anla-
mak ve onları zamana en uygun bir şekilde zamana
adapte etmek, hayatı en estetik şekilde yaşamak
için gerekli olan edebiyat, musiki, tarih, hat, tezhip
gibi ve özellikle sahaflık gibi yani kitapların değer-
lerini ölçmek biçmek bilmek konularında çok üst
seviyede kemal seviyede bir Allah velisiydi. Ona
yolu düşen ondan istifade eden nasibi olan kim
var ise hayata çok daha gerçek bakışlarla bakmayı
becerebilmiştir. Onunla gönlü, beyni aydınlanmış-
tır. Hayatına, ibadetine lezzet gelmiştir. Yani Mu-
zaffer Ozak Efendi Hazretleri kısaca bütün bunların
üstadıydı Allah rahmet eylesin, şefaatleri üzerimize
olsun inşallah.
Safer Dal Efendinin müzik yönünden
bahseder misiniz ?
Safer Dal Efendi bu işe aklı erdiğinden itibaren, es-
kiden bavul gibi makaralı teypler vardı. Onlarla dağ
bayır gezerek, nerede eskiden, dergahlardan geriye
kalmış zâkirler varsa hepsinden hafızalarda kalan
tüm eserleri bantlara almıştır. Bizim dönemimiz
gelidğinde Türk Tasavvuf Musikisi ve Folklorunu
7
Araştırma ve Yaşatma Vakfı’nda üstadlar
tarafından hem sözel kısımları divanlardan
restore edildi, hem musiki üstatları müzik
tarafını restore etti ve neticede yüzlerce eser
repertuarımıza kazandırıldı. Dünyanın her
yerinde, nereye giderseniz gidin tasavvufla
ilgilenen bir ortam gördüğünüzde mutlaka
bizim vakfın mührünü notada görürsünüz.
Dünyaya bu şekilde bu meselenin yayılma-
sını sağlayan kişilerin başında gelir. Müzik
yönünü sorduğunuz için bunları söyledim.
Diğer taraftan da insanlık kemâlâtı adına
ne kadar düşünülecek şey varsa en yüksek
seviyede kendi bünyesinde yaşayan ve etra-
fındakilere yaşatan bir Allah dostuydu, ona
da Allah rahmet eylesin, şefaatini üzerimize
sayeban eylesin. şâd” diye kitabı vardır Muzaffer Ozak Efendi’nin.
Gençlerimize onu özellikle tavsiye ederim. Hayatın
bütün safhalarını, bütün hareketlerini doğrularını
Sanki bir öcüymüş gibi tasavvuftan ka- ve yanlışlarını ayetle hadisle hikayelerle anlattığı
çan arkadaşlarımız var okulda, sokakta. insana çok büyük faydalar getirebilecek bir kitaptır.
Onlara tavsiyeleriniz var mı ? Onu lütfen kaydedin, sahaflara gidin, tedarik edin
ve onu çalışın lütfen. Bir de Tuğrul İnançer Efendi-
Sizler onlara tavsiyeden ziyade yaşayarak onlara bu- nin kitapları var, her kitapçıda bulunabilir. Bütün
nun çok faydalı, çok estetik bir şey olduğunu, kor- kitaplarını tedarik edin onlar size fevkalade açıklık-
kulacak bir yönünün olmadığını kendi yaşantınızla lar getirecektir.
göstereceksiniz. Onları özendireceksiniz ve onlar da
sizinle beraber aynı şeyleri paylaşmaya başlayacak-
lar. Efendim çok minnettarız teşekkür ede-
riz. Eklemek istediğiniz bir şey var mı ?
Kendilerince delillerle inat edenlere ?
Allah istidadınızı nasibinizi ziyadeleştirirsin. Ça-
Onlarla tartışmayın Resulullah Efendimiz’in zama- lışmalarınızı sadakatle ve devamlılıkla yaşamınızı
nında Ebu Cehil de delillerle gelirdi ama o mahrum nasip etsin. Doğru yoldasınız, Allah bu yolda bahtı-
olanlardan oldu. Allah herkes için yaratmamıştır nızı açık etsin Allah’a emanet olun!
bu güzellikleri. Nasibinde olan alır, kullanır, mut-
lu olur dünyasında ve ahiretinde. Ama öteki türlü
onun için yaratılmamış olan insanlarda ona karşı
olarak buyruklarını yerine getirirler.

Ahmet Özhan kimleri okur ?

(Gülerek) Ahmet Özhan ne bulursa okur. Her şey-

Söyleşi
den alınacak bir şey vardır çünkü. Özellikle “İr-

Fukara
8 Ekibi
 Hazreti Peygamber’in
soyu
–bastıkları toprağa
yüz sürmeye
hazır olduğumuz-
“Ehl-i Beyt-i Mustafâ”
Herkesin kendi ailesi, ak-
rabası, ehl-i beyti vardır,
kendinedir. Ama ehl-i beyte,
Mustafâ’yı eklediğimiz an
o ehl-i beyt herkese olur.
Ehl-i Beyt-i Mustafâ’nın tam
olarak kimleri kapsamakta
olduğuna dair fikir birliği
sağlanmamıştır. En geniş
tanımıyla biz şöyle alalım;
Hazreti Peygamber’in tüm
akrabaları, soyu ve bazı sahabeleri içine alan bir
ifadedir.
Ehl– i Beyt-i Mustafâ isimlerinin yanı sıra Usrat’ün
Muhammed, Itratü’n-Nebi gibi tabirler de kulla-
nılır. Hamse-i Âli Aba ile Ehl-i Beyt-i Mustafâ bir
değildir. Hamse-i Âli Aba, hırkanın altındaki beş
kişiyi bünyesinde bulundurur Bir olsalardı, Hazreti
Osman Efendimizi de katardık ama katmamışız. O
yüzden farkı doğru anlamamız gerek.
Ehl-i Beyt-i Mustafâ, Hazreti Peygamber’in, ez-
vacı, çocukları, tüm ailesi ve soyudur demiştik.
Bazıları bu tanımı parça pinçik etmeye çalışırlar.
Resulullah’ın koklamaya bile kıyamadıkları Hasan
ve Hüseyin Efendilerimize ve çocuklarına ayrı ayrı
muamelede bulunamayız. Çünkü bizler hepsini “Âli
Muhammed” oldukları için severiz. Gündelik haya-
tımıza bir göz atalım. Günde defalarca kez namazda
Peygamber Efendimize ve onun âline salat ediyo-
ruz. Demek ki ayrım gibi bir hadsizlik yapamayız.
Hazreti Peygamber’e arz edilen “Borcumuzu sana
“Her birisin cân u dilden sevmesi farzdır ihvânım,
Sâki– i kevser– i imân Ehl– i Beyt– i Mustafâdır”
Ehl-i Beyt-i
Mustafâ
nasıl öderiz ya Resulallah
?” sorusunu, “Ben sizden
bir şey beklemiyorum,
ancak bana yakın olanla-
ra sevgi göstereceksiniz”
diye cevaplıyor. Peygam-
ber’e yakın olan, hem öz
hem de manevi evlatla-
rına sevgi göstermemiz
gerektiğini, hürmette
kusur etmemiz gerekti-
ğini, hepsinin bastığı toprağa yüz sürebileceğimizi
unutmamız gerektir.
“Her mümin Ehl-i Beyt’e gönülden muhabbet duy-
malıdır, aklını kullanarak aklî yollarla sevemezsin”
der bir büyüğümüz. Gönülden sevmek… Bu sevgi-
nin ölçütü nedir diye sorabilirsiniz. Ölçütü onlar
gibi yaşamaktır. Ehl-i Beyt-i Mustafâ’dan çıkan tek
bir kişi bile Resûl-i Ekrem Efendimiz’in sünnetine
aykırı bir harekette bulunmamıştır. Eğer seviyorsak
neden yanlış hareketler yapmaya devam ediyoruz.
Yanlış hallerin devamı söz konusuysa kendimizi
kandırıyoruz, sevmiyoruz. Sevgimiz o kadar fazlaydı
ki Peygamberimiz’in buyurması üzerine “Humus”
adı verilen kurum vesilesiyle devlet, Peygamberi-
miz’in soyuna hazine gelirlerinin beşte birini arz
ederdi, kabulünü rica ederdi. Ama bunu asla zekat
olarak düşünmeyin ! Bu onlara karşı devletin, bizim
görevimizdir, bakmakla mükellefiz.
Yazıyı şu beyit ile tamamlayalım:
M. Ata
Koltaş 9
 Tüm hayatını çilelerle
geçiren Fahreddin
Efendi’nin yürekleri
ısıtan mevzuları
ve iç titreten mücadeleleri.”
Çerağıları Uyutmayan
Gönülleri Yapan
Kâmil Bir Mürşid
Anne ve baba tarafından soyu, Hazreti Peygam-
ber’in nesl-i pâkine dayanan İbrahim Fahreddin
Efendi Hazretleri 8 Eylül 1885’te İstanbul Kara-
gümrük’te dünyayı teşrif etmişlerdir. Çocukluğu,
İstanbul’un manevi olarak üç direğinden biri olarak
zikredilen Cerrahi Asitânesi’nde geçmiş, kişiliği ve
ruhu bu kültürle yoğurulmuştur. Hatta, henüz beş
altı yaşlarında, kendi odasında buhurunu uyandırıp
meşk icra etmeye başlamış, çocukluğunu bir şeyh
efendi olarak geçirmiştir. Bazen kendisine Beşik
Şeyhi, Fahri Baba diye hitap edenler de olmuştur.
Buna paralel, hafızlık, Farsça, Arapça gibi devrinin
zahiri ilimlerini de erken yaşta tahsil etmiş, gerek
amcası ve ilk mürşidi, Şeyh Yahya Galib Efendi
eliyle olsun gerekse yine Efendi Baba’sı eliyle olsun
manevi eğitimi de aynı şekilde düzenli ve aksak-
sız bir şekilde devam etmiştir. İlerleyen senelerde
amcasının ahirete irtihaliyle, irşâd makamına geçen
babası Rızaeddin Yaşar Efendi hazretlerine intisap
etmiştir. Asitâne’de türbedarlık, sertabbahlık gibi
vazifelerde bulunmasının yanı sıra muhtelif yer-
lerde şeyhlik hizmetinde bulunmuştur. Babacığı
Rızâeddin Yaşar Efendi’nin de dâr-ı bekâ edişiyle
zamanının Reis’ül Meşayıh’ından aldığı icazet ve
istişareler sonucu Cerrahi Asitânesi postuna cülûs
etmiştir. Bu zamandan itibaren ömrü vefa ettiğin-
10
ce hayatını insanların irşâdına adamış, Celaleddin
Ökten, Muzaffer Ozak, Hüseyin Sîret Özsever, Safer
Dal gibi alim, arif zatlar yetiştirerek günümüze
kültür köprüsü atmıştır. bu zatların her biri zama-
nında imam hatiplerin ihyası, tekkelerin hamiliği
gibi vazifelere öncülük etmiştir. Hüseyin Sîret Bey
demişken, Fahreddin Efendiyle olan bir anısı da
şöyle anlatılmaktadır. Evvelden adet olduğu üze-
re hava değişikliği için adalara gidilir, üç beş gün
kalınır, dönülürmüş. Fahreddin Efendi de adalara
gidip geldikçe etrafında ilim ve sanat çevrelerinden
müstesna kişilerin katıldığı meclisler oluştururmuş.
Bir gün böyle bir meclis çıkışında Fahreddin Efendi,
kabiliyeti ve bulunduğu akım gereği akılcı, realist
şiirler yazan Hüseyin Sîret Bey’e, “Ya hu Hüseyin
Bey, şiirlerinizi okuruz iyi güzel de şimdiye kadar
Peygamber Efendimiz’e atıfta bulunduğunuzu göre-
medim veyahut denk gelmedim. Şöyle güzel bir şiir
yazsanız da biz de müstefit olsak.“ der. Hüseyin Bey
de gayet nazik ve manalı bir şekilde :”Efendim bilir-
siniz az çok istidadımız var gördüğümüzü yazmaya
muktediriz, ama görmediğimiz şeyler hakkında bu
güne kadar yazmaya muvaffak olamadık. İstirhamı-
mız, dua buyursanız da efendimizi müşahede etsek,
belki o görüşün etkisiyle yazmaya muvaffak oluruz
inşallah.” deyince Fahreddin Efendi duygulanmış,
“Gör o zaman!” diye dua etmiş, duasıyla Hüseyin
Bey’i de ağlatmıştır. Allah’ın izniyle bir kaç gün içe-
risinde Sîret Bey Peygamber Efendimizle müşerref
olmuş. Ve “Nâ’t” şiirini kaleme alabilmiştir.
“Ey mihr-i lâ-yezâlin mehtâb-ı müstenîri
Envâr-ı kibriyâya sensin yegâne mazhar
Zâtınla zât-ı akdes olmuşdu zarf u mazruf
Dillerde ism-i pâkin Allah ile beraber
Sensin nebî-i ümmî ârif kemâl-i Hakkı
Ârif kemâl-i zâtın yalnız Hudâ-yı enver
Asr-ı sa’âdetinde gelmek nasîb olaydı
Görmüş olurdu billâh, Allah’ı görmeyenler
Sîret! ne söyleyim ben, meddâh-ı Kibriyâsın
Tavsîfe muktedir mi mehtâb-ı germ-i ahter” şiirin
bir kısmıdır.
Osmanlı’nın sıkıntılı zamanlarında cumhuriyete
geçişin en sancılı dönemlerinde irşâd makamında
hazır bulunmuş tekkeler ve zaviyelerin direk hedef
alınmasına karşı, makamının hakkı ve bilinciyle can
siperâne mücadele etmiştir. Tasavvufun modern
zamana adaptasyonunda fevkalade çabaları olup
tekke kültürün yok olmaya yüz tuttuğu dönemlerde
tek başına da olsa buhurunu uyandırmış, âyinlere
ve irşâda devam etmiştir.
Hal bu iken, bir gün Vakıflar Genel Müdürlüğün-
den gelen memur türbenin kapısına “Kiralıktır”
yazısı asmak istemiştir. Sonrasında Fahreddin
Efendi kapıda belirip memura ne yapmak istediğini
sormuştur. Memur, burası artık kiralıktır beybaba,
deyince Fahreddin Efendi öfkeden parlamış, “Bu
kiralıktır levhasını al git mahreminin göğsüne as!”
diye şiddetle mukabele etmiştir. Bunun üzerine me-
mur da, “Beybaba bana neden kızıyorsun ben emir
eriyim bu lafları müdüre söyle de görelim.” diye
cevap verince Fahreddin Efendi doğruca müdürlü-
ğün yolunu tutmuş müdürün kapısını tıklatıp içeri
girmiştir .(Fahreddin Efendi bu tür görevlerdeki
memurların dine, dinin izzetine, ahlaka muhalif
vazifelerde görevli olup, ben sadece görevimi yapı-
yorum demelerinin, nefislerini kandırmak, şeytanın
ve işverenin kölesi olmaktan başka bir şey olmadığı
söylemiştir.) İçeride koltuğuna yayılmış bir şekilde
müdür oturmaktadır. Fahreddin Efendi vakit kay-
betmeden “Efendim zat-ı aliniz herhalde bir emir
vermiş bu emri bir daha gözden geçirmenizi tavsiye
ederim.” diyerek gayet nazik bir şekilde konuşmaya
girmiştir. Müdür de bir o kadar küstahça “Ya hu
Baba zat-ı aliniz falan ne oluyor ya ?” gibi küstah
bir cevap verince Fahreddin Efendi arkasını dönüp
kapıyı kilitlemiş anahtarını da cebine koyarak gayet
celalli “Bana bak ulan biz seni adam yerine koyduk
insan gibi konuşuyoruz sen ondan anlamıyormuş-
sun, bugün kiralıktır levhasını astığın yeri bu başı
koparmadan hiçbir yere kiralayamazsın bu baş da
öyle kolay kolay kopmaz haberin ola.” demiş ve
kapıyı vurup çıkmıştır. Fahreddin Efendi’nin Asitâ-
ne’ye varışının hemen arkasından tekkeye resmi
bir yazı gelmiştir : “Tekkenin mülkü içinde yaşayan
eski postnişin ailesinden kişiler olduğu müddetçe
başkasına kiraya verilemez. İstimali tekkenin son
temsilcisine aittir.”
Fahreddin Efendi’nin dik ve dirayetli duruşuyla
tekke kapatılmanın eşiğinden dönmüştür.
Onu taltif etmek haddimize olmasa da bahsetmek
gerekir ki onlarca yıldan fazla hakkıyla yerine ge-
tirdiği mürşidlik vazifesini, 16 Kasım 1966 tarihine,
vefatına kadar hasta yatağında bile sürdürmüş ve
şunları nasihat buyurmuştur :”Kendisi hastalanan
bir mü’minin üç yönlü tedavi olması gerekir. Hem
doktora görünmeli, ilaç almalı, hem Kur’ân okuma-
lı ve okutmalıydı ve hem de bol sadaka vermeliydi.
Hastalığının şiddetle seyrettiği günlerin ardından
kendini iyi hissettiğini, ayağa kalkabileceğini söyle-
diği gün, ikindiden sonra müjde aldığını söylemiş.
Müjdenin ne olduğu sorulunca da biraz müsaade
edin, söyleyeceğim demiş, O gece irtihali dâr-ı bekâ
eylemişlerdir.
Muzaffer Ozak Efendi, Fahreddin Efendi Hazretle-
ri’nin irtihâline aşağıdaki beyit ile târih düşürmüş-
tür :
M. Emin
Kalafat 11
 SORDUK
KÂM ALDIK
Valla tasavvuf hakkında pek bilgiye
sahip değilim. Ama arkadaşlarım ve-
silesiyle bir meclise gitmiştim. Adam-
ların menkıbeleri, ilahileri çok hoştu. İnşallah
nasip olursa biz de gideriz bu yolda.
- Ozan Akpınar
Tasavvuf terim olarak Allah’a yakınlaşmak
anlamına gelse de günümüzde farklı amaçlarla
faaliyet gösteriyor. Günümüzde varolan tari-
katlar tasavvuf ehli olmayıp olumsuz faaliyetler
göstermekte.
- Hasan Basri Nart
Tasavvuf, dinimizde Peygamber Efendimiz’in
sünnetini en iyi biçimde uygulamak, sünnetleri-
ni daha güzel bir şekilde yerine getirmek üzere
oluşan sistemli bir müessesedir.
- A. Emre Kılıç
Tasavvuf, İslam’ı özde yaşama, samimiyetle
yaşama, Asr-ı Saâdet’te olduğu gibi yaşama
amacıyla ortaya çıkmıştır. İnsanlar Asr-ı Saâ-
det’i özlemeye başlayınca ortaya çıkmıştır. Yani
tasavvuf eşittir Asr-ı Saâdet’e duyulan özlem-
dir.
- Nabi Küçük
Fukara
12 Ekibi
“Tasavvuf
Nedir ?”
Tasavvuf insanın kalbini kötü
duygulardan yani fıtratını kötü
duygulardan arındırıp Allah’a
sıkmsıkı bağlanıp Peygamber’i yol edinmesidir.
- M. Emin Giray
Tasavvuf, insanın Allah’a kalben ve zikren yak-
laşma isteğidir. Günümüzde ben bunun yanlış
anlaşıldığını düşünüyorum. Günümüzde cahili-
ye devrindeki putlaştırmaya benzer hale geldiği-
ni ve aslını kaybettiğini düşünüyorum.
- Zübeyir Mücahitoğlu
Tasavvuf, Allah’a aşk ile, kalp yoluyla bağlan-
maktır. Güzel bir yoldur dolayısıyla tasavvuf
ehline saygı duyuyorum. Özellikle müziklerini
severim. Nihavend ve uşşak makamındaki eser-
lerini severek dinliyorum.
- İsmail Davulcu
Tasavvuf, İlah’a ulaşma isteğidir.
- İ. Naci Özetçi
 ÖZÜNCE YAŞAMAK
Ah! Yüreğimin akı bir konuşsa,
Konuşsa da bak güzler nasıl bahar olurmuş.
Kâinat her suskunun bedeninden oluşsa,
Her hikmetin ardından rüzgarlar konuşurmuş.

İnan! İnsan ölünce yaşarmış.

Kurulurmuş mizanlar ardı sıra,
Rahmet şarkıları gülerek söylenirmiş.
Bir can verilirmiş serlerden pınara.

Gel! Kurak toprakları gül eden.

Göğüslerimiz parçalanır bir kulak kesilince.
Seslerin sesini boy edensin sen.
Sesine hasret kesildik, kaldık ipince.

Gel! Biçare olan gönlümü tatlandır,

Bir rüzgarın eteğini tutmuşçasına sarılayım,
İnanacağım beni bir bakışınla kandır.
Umut kök salmaya yüz tutmuş, ben avuntudayım.

Fethullah
Yüce 13
 Bir metinin kendisiyle yo-
rumu arasındaki ilişkinin
mahiyetini tayin noktasın-
da süregelen çeşitli ihtilaflar
söz konusudur. Metnin yo-
rumunun neye göre olacağı,
yorumun sınırının nerede
tebellür ettiği ve hangi öl-
çütlerin asli veya belirleyi-
ci olduğu meselenin özünü
oluşturmaktadır. Dolayısıyla
metin ile yorumları arasında
giderilemez bir gerginliğin
olduğu izahtan varestedir.
Metnin yorumunda dikkate
alınması gereken temel belir-
leyici nedir: Metinin fiziksel
yapısını ve örgüsünü oluştu-
ran lafızlar mı yoksa manası
mı (mantuku mu mefhumu
mu)? Metnin yazıldığı siya-
lanması demektir. Dolayısıy-
la herhangi bir devrin ufku
ve sınırları dâhilinde yapıl-
mayan yorumlar en azından
o devrin cari bakış açısından
geçersiz (aşırı) addedilebi-
lirler. Böylece metnin yoru-
munda isabet kaydedilmemiş
olur. Mesela, Kur’an tefsir-
leri hep zamanlarıyla mu-
kayyettir ve dönemleri için
doğru kabul edilebilir fakat
başka bir dönem için geçerli
olmayabilirler. Bu dönem-
lerin ölçülerini aşmış tefsir-
ler ise hep şaz addedilmiş ve
isabet edip etmediklerinde
şüpheler varit olagelmiştir.
Zamansal yorumun daha iyi
anlaşılması için analizi yapı-
lacak olan şiir (dize) üzerin-

zelerinin Tanıklığıy-
sal, ekonomik, dinsel, tarih- den gidilecek olunursa, bazı
Katmanları Üzerine

Yunus Emre’nin Di-

sel, kültürel, toplumsal un- yargılara varmak mümkün-
surlar mı önemlidir yoksa
metnin daha genel ve evren-
sel mesajı mı? Metnin yazıldı-
dür. “Çıktım erik dalına anda
yedim üzümü”, dizesinde in-
sana ilk elden garip gelen ve
la Metnin Yorum
ğı dil ve dilsel yapısı mı yoksa
şaşırtıcı olan, nasıl oluyor da
dış gönderimleri mi yorumda erik dalına (ağacına) çıkan
asli bir husus olmalıdır? Me- biri, üzüm yiyor meselesidir.
tin ne ile yorumlanacaktır: Düz bir yorumla, bu söylem
Akıl yoluyla mı yoksa haber bugün için şaşırtıcı gelmeye-
ve müşahede (duygu ve du- bilir. Çünkü bugün, bitki ve
yular) vasıtasıyla mı? Keşif ağaçları aşılama yöntemiyle
ve ilham ile mi yoksa genel farklı cinste olan ağaçlardan,
ve doğal araçlarla mı? Bu so- benzer meyveler elde edilebi-
rular daha da uzatılabilir ki lir. Yani üzüm aşısı yapılmış
böylelikle metnin yorumu- erik ağacı mümkündür. Do-
nun neye dayanacağının açık layısıyla bugünün suni aşı-
ve net olmadığı şüphe gö- lama tekniği açısından erik
türmez bir gerçeklik olarak ağacının üzüm vermesi tuhaf
tebellür etmiş olmaktadır. olmaz. Biri erik ağacından
üzüm koparıp yediğini söy-
Zamansal yorum ise metnin lese, bunun aşılama ile oldu-
Dikkat ! Bu yazıyı okur-
bir zaman diliminde veya bir ğunu düşünülebilir ve buna
tarihsel kesitte, var olan im- şaşırılmaz. Böylelikle aşırı ken yanınızda sözlük vs.
kânlarla ve araçlarla yorum- bir yorumlama yapılmamış bulundurmanızı tavsiye
ediyoruz. Aksi takdirde
bizim gibi zorlanabilirsi-
niz.
14
 olur. İşte zamansal yorumun ola-
ğan yorumlar ile aşırı yorumları
“ Çıktım erik dalına
anda yidüm üzimi
tayin etmesi bu vecihle gerçekleş-
miş olmaktadır. Ancak bu aşıla-
ma tekniğinin verdiği yorumlama
imkanını, şiirin yazıldığı zaman
diliminde ve yine onu takip eden
asırlar zincirinde yapılacak olsay-
Bostan ıssı kakıyıp dı, aşırı bir yorum yapılmış (yanlış
değil) olacaktı. Bundan naşi, Yu-
dir ne yirsün kozumı nus Emre, erik dalında üzüm ye-
miş olsa dahi (çünkü doğada nadir
“ de olsa bitkilerin bu tarz aşılan-
ması doğal yollarla mümkündür)
bu tecrübesi garip karşılanacaktır.
Çünkü zamanın imkan ve araçları
böyle bir yorumlaya izin vermez.
Yunus Emre’nin yandaki dizeleri
üç farklı şekilde şerh edilebilir.
Bu şerhlerden birincisi gelenek-
sel yorumlamadır. Bu klasik yo-
rumlamaya göre, şiirin anlamsal
uzamı nihayetinde bellidir ve belli
bir zümrenin anladığı bir zemini
ihtiva etmektedir. Başka bir de-
yişle bu şiir sufî bir gelenek dâ-
hilinde yazılmıştır ve anlamı bu
geleneğin içindedir dolayısıyla bu
geleneği bilenler bu şiirin anlamı-
nı, ne demek istediğini ve mesa-
jını da bilirler. Şiirin mazmunları
bellidir ve zarf-mazruf ilişkisi de
bilindiğinden, seçkinler açısından
(erenler) şaşılacak bir taraf da
yoktur. Yapılan şerhler bu yönde
olmuş, kullanılan ifadeler muh-
kem derecesinde kullanılmış, yo-
rumlar yorum mahiyetinden çok
olguyla aynıymış gibi sunularak,
yorumun yanılabilirliği atlanmış-
tır. Yani şiirin bu yorumu, onun
imgesel ve alegorik yoğunluğu
atlanarak, mutlak addedilmiştir.
Bir şeyin erik mi olduğu, üzüm
mü olduğu veya ceviz mi olduğu
nasıl bilinecek? Geleneksel yoru-
ma göre, Yunus Emre, erik dalına
çıkıyor, erik diye yediği meyvenin
üzüm olduğunu görüyor (üzümün
tadını tadıyor; nihayetinde ne işi
var üzümün erik ağacında), bosta-
nına giren yabancıyı gören bostan
sahibi hiddetle diyor niye yiyor-
sun cevizimi? Şimdi bu yenilen
erik mi, üzüm mü, ceviz mi? Şair
erik dalına çıkıyor ve eriği kopar-
dığını sanıyor, fakat yediği (tattı-
ğı) üzüm. Bostan sahibine göre ise
o ne erik ne üzümdür o cevizdir.
Yorum şöyle: Onun gerçek bilgisi
bostancıdadır ve bostancı burada
bir ustaya, bir bilene, bir mürşide
alegori sadedinde kullanılmıştır.
Açımlamalar ardı ardına gelmek-
te: Göz ile görülen ve elle dokunu-
lan şey erik dalı (ağacı), yenilen
ve tadılan şey üzüm, aslında bili-
nen, dışsal olarak tecrübe edilen
ise cevizdir. Demek ki bir usta, bir
mürşit neyin ne olduğunu bilebi-
lir ve şeylerin kendiliğini verebi-
lir. Yine yeme işlemleri süresince
geçirilen tecrübeler (duyular) ha-
kikati vermezler fakat bir mürşit
verir. Onun içinde varılan bütün
kanılar sınanmalı ve güvenilir bir
mercii tarafından denetlenerek
kontrol edilmeli öyle kanılara va-
rılmalıdır. Yolun başında verile-
cek yargılar yanlıştır, eksiktir ve
güvenilir değildir ancak onu bilen
birine danışılarak hakikat, doğru
(burada bostan sahibine) öğrene-
bilir. Hakikatin habercisi mürşit-
tir. Ancak şu da vardır: Mürşit ha
deyince hemen bulunmaz, anla-
şılmaz ve onun söyledikleri idrak
edilmez. Bilakis haberi anlamak,
gerçekliği öğrenmek ve hakikati
idrak etmek için ağaca çıkılmalı
ondaki meyveler tadılmalı (seyr-i
sülük) ve bu esnada ne yediğini
15
söylemede acele edilmemeli ve
bostan sahibine kulak (mürşi-
de) verilmelidir. Yani burada
bir mürşit-i kamile bağlanma-
dan, hakikatin kendisine, eşya-
nın özüne vakıf olunamayacaktır.
Diğer bütün tecrübeler sadece ha-
diselerin zahirinden öte bir bilgi
sağlayamazlar (yani şeriat seviye-
sinden öte) ve bu da cevizin içine
nispetle kabuğu mesabesinde bir
bilgidir. Oysa ceviz sadece kabu-
ğundan müteşekkil bir varlık de-
ğildir bilakis onun kabuğun içinde
bulunan bir özü, bir yemişi vardır
ve asıl ceviz de budur. Bu öze ulaş-
mak için ise kamil bir mürşide ih-
tiyaç vardır. (Yine Yunus Emre’nin
“bir kamil mürşide varmayınca
olmaz” dizeleri hatırlanabilir).
Geleneksel yorumda, bostan sa-
hibinin öncelenmesi ve bilgi hi-
yerarşisinin en üstüne konulma-
sının sebebi, onun, cevize kadar
oluşan süreçte, her safhaya tanık
olmasından ileri gelmektedir. O,
ceviz ağacının hem ilk asliyetini
(tohumluğunu) bilmekte, hem fi-
danlıktan meyve veren bir ağaç
oluşunu görmekte ve hem de ağa-
cın müsmiri olan cevizin mahiye-
tine vakıf olmaktadır. Dolayısıyla
bostancı, sadece meyve safhasını
değil, bir ürün olarak cevize ka-
dar ağacın bütün değişimlerine
tanıklık etmektedir ve bütün bu
değişimlerden sonra kalan özün
(cevizin) ne olduğunu bilmekte-
dir. Bu bilgiye ise sabırla, çalışa-
rak, çeşitli deneyimler yaşayarak
ulaşmaktadır (yani nefis tezkiyesi
ve seyr-i sülük ile). Kısacası bos-
tancı (mürşit) değişen, fani olup
yok olan (mesela meyve öncesi çi-
çeği görmekte hem de sonrasını)
Bekir
16 Karakoç
şeylerin arkasındaki değişmeye-
ni görmekte ve onu bilmektedir.
Geleneksel yorumun mümkün yo-
rumlardan bir tefsir olduğu fakat “Belki de Yunus, hakikati
asla mutlak olmadığı söylenebilir.
tekelinde bulunduranları
Çünkü bunu şiirin bizzat alegorik,
imgesel ve kapalı yapısı böyle mut- eleştirmekte ve gerçekliğin
lak bir yoruma izin vermemekte- herkesin tecrübesiyle mu-
dir. Özellikle şiirin çağdaş bir yo- kayyet olduğunu söylemek-
ruma muhtaç olduğu da müsellem tedir. Kim bilir ?”
bir gerçektir. Çünkü metin baki
kalmış fakat yorumların dayandığı
zemin tarihe karışmıştır. Gelenek-
sel tasavvuf ekollerinin dağılması,
tasavvufun kurumsal ve sistema-
tik mahiyetinin ortadan kalkma-
sı böyle bir hakikat arayışını im-
kan dahilinden çıkarmaktadır.
Bütün bunlardan naşi, Yunus Em-
re’nin dizelerinin diğer iki yorumu
da mümkün kıldığını söylemek
yanlış olmayacaktır. Bu yorum-
lardan birincisi, burada bostancı-
ya öncelik verilmesinin gereksiz-
liğidir. Dolayısıyla herkes kendi
tecrübesinden meseleye bakacak
ve her tecrübe de doğru olacak-
tır. Yani şiir bize, tek bir hakikati
değil, hakikatin çeşitli veçheleri-
ni ibraz etmektedir. Bostancıya
(ve onun temsil ettiği mürşide)
hususi bir yer vermenin zorun-
lu bir lazımlığı yoktur denilebilir.
Burada önemli olan nokta haki-
katin bilgisini verenler arasında
hiyerarşik bir üstünlüğün değil
hepsinin eşit bir değere sahip ol-
duğudur. Başka bir deyişle, erik
iddiası da üzüm iddiası da ve yine
ceviz iddiası da birbirine müsavi
doğrulukta ifadeler olabilir. Belki
de Yunus, hakikati tekelinde bu-
lunduranları eleştirmekte ve ger-
çekliğin herkesin tecrübesiyle mu-
kayyet olduğunu söylemektedir
 “Dağdaki
Papatyaya
Reddiye”
Günümüzde sadece duyduklarımızla hareket et- ömrümde öğrendiğim şey, gönül ile düşünmeyin-
meye ne kadar da meyilli olduk. Farkında mısınız? ce halimizin pek yaman olacağıdır. Hazreti Mev-
Okumuyoruz, araştırmıyoruz. Birkaç tane isim öyle lâna konuşurken bile Kur’an kelamı dışında söz
diyor diye hemen kabul ediyoruz ve o duyduğumuz söylememeye dikkat eden bir veliydi, ama kimileri
şeyi kendimize yerleştiriyoruz, onun savunucusu ha- Hazreti Pîr’i özlü söz söyleyen birinden ibaret ta-
line geliyoruz. Günümüzde bunun bana göre an ba- nıttı, kimileri haşa ilkel baleci dedi, kimileri sadece
riz örneği “tasavvuf muhitine” olan karşılıktır. Elim ney üfleyelim, tıkınalım yaptı. Boşuna uğraşıyor-
yazmaya varmıyor ama sanki tasavvuf bir öcüymüş lar, Şeriat-ı Muhammedîye üzere yüzyıllardır du-
gibi ona fobisi olan insanlar türemeye başladı. Özel- ruyor ortada istedikleri kadar iftira atsınlar, anla-
likle liselerde ve dahi özellikle imam hatip lisele- yamazlar. Bir nevi onların kalbinde mühür vardır
rinde bu daha da fazla. Sadece aklî yollarla hareket diyebiliriz. O mühür kırılabilir mi, onu Allah bilir.
eden, mantığına uymayan her şeyi reddeden bir nes-
lin içinden yazıyorum bunları. 280 karakterle ortalı- Üzülerek söylüyorum okul derslerinde öğrencile-
ğı karıştırıp her konuyu bildiğini sanan twitter mü- rin kafası çok karıştırılıyor. Bazı öğrenciler ciddiye
cahitlerinden, okuduğunu yorumlama yeteneğinden almadığını iddia etseler bile bir süre sonra bilinç
mahrum kişilerden dinlenilen bilgiler üzerine bina altına işliyor ve şaka yollu da olsa değerlerle dal-
edilen “şeylerle” bir şey kazanamayız. O şekilde bina ga geçmeye başlıyorlar, kendilerini umulmadık bir
oluşturup milleti eleştirenlere en güzel cevaplardan halde buluyorlar, boylarından büyük laflar etmeye
birini “Harabi” vermiştir. Harabi, “Senin aklın ermez başlıyorlar. En çok “Menakıbul Arifin’de öyle yazı-
bu başka hesap, meyhanede bulduk biz bu kemali” yormuş” cümlesini duyuyoruz. Acaba bir kere açıp
diyor. Bunun şerhini burada yapmak benim haddi- ne yazdığına baktılar mı ya da onu geçtim bir kere
me değil. Hatta bu yazıyı yazmak ta benim haddi- olsun internete ismini yazdılar mı? Neticeye gelelim.
me değil fakat burada bir hadsizlik yapmak istedim. Osmanlı alimleri, münevverleri, “Biz iki anneden süt
emdik.” yani İbn Arabî ve Hazreti Mevlânâ’yı kas-
Hazreti Mevlânâ’ya saygısız ithamlarda bulunan, tetmekteydi. O zaman biz neyi tartışıyoruz? Neden
İbn’ül Arabî Hazretlerine kafirin şiddetlisi diyen- durulmadan iftiralar atılıyor? Ben şunu söylemek
lere baktığınızda hep aynı kişileri görürsünüz. O istiyorum kafa karıştıranlara. Birazcık insaf, bi-
kişiler işte Harabi’nin dediği aklı ermeyenlerdir. razcık iz’an, birazcık basiret, birazcık had ve saygı.
Kalbine işlemez onların, o hazretlerin öğretileri. Ki
bizim Hazreti Peygamber’e olan muhabbetimize
protokol diyen tipler onlar, neyse. Benim bu kısa

17

‘Ahmet
Murat
Günümüzde Tasavvuf Edebiyatı ile uğra-
şan bir edebiyatçı var mı ?
Var elbette. Bazı edebiyatçılar zaten meslek icabı,
edebiyatın bir bölümü olan tasavvuf edebiyatıy-
la uğraşırlar. Bunlar daha ziyade akademide yer
alıyor. Ama bu türden bir mesleki ilgiyi değil de,
okuma, yararlanma, esinlenme anlamında bir
uğraşmayı kastediyorsan, bunun az olduğu açık.
18
RÖPORTAJ
Yunus Emre’yi her edebiyatçı okur ama
ne kadarı
Türkçe ilgisi dışında, tasavvufi bir ilgiyle
okur, orası muamma.
Her devirde öne çıkmış münev-
ver tasavvuf mütefekkirleri var.
Günümüzde de dünyada bu şe-
kilde işaret edebileceğiniz müte-
fekkirler var mı? 
Tasavvuf geçmişte olduğu gibi bugün de
ilham vermeye, uyandırmaya ve kafa aç-
maya devam ediyor. Tasavvufun doğru-
dan düşünceyle, düşünme işiyle irtibatı
tahmin edildiğinden daha güçlüdür. İyi
bir sufi, bir yanıyla bir varlık felsefesi, bir
din felsefesi üstadıdır. Bugün kimler var
dedin. Dışarıdan sayalım: Mesela Nakib
Attas, Abdülhakim Murad, Seyyid Hüse-
yin Nasr bu isimlerden sadece birkaçı.
Bildiğimiz üzere tasavvuf derin
bir derya. Tasavvuf sadece satır-
dan mı okunur yoksa hem satır-
dan hem hatırdan mı ? Bu de-
rinliği, deryayı iki satır arasına
indirgemek mümkün mü ? Ede-
biyat bu bakımdan kafi midir ?
Satırdan da, hatırdan da, sadırdan da
okunabilecek bir disiplin tasavvuf. Ama
satırlara satır kadar,
hatırlara kadar ve sadırlara da sadır kadar değer
vermek şartıyla. Tasavvufi hallerin ve tadışların
söze dökülmesinde hep sorunlar yaşanmış. Bu
sorunları aşmanın başlıca yolu olarak şiire, yani
gündelik dili ve grameri aşmanın biricik yoluna baş
vurulmuş. Tasavvufi dünyada şiir için şu söylenebi-
lir: Yetmez ama evet.
Hikem hakkında kon- yorum. Son zamanlarda
ferans verdiğinizi romanlar okuyorum.
biliyoruz. Hikem-i Bence her şeyi okuya-
Atâiyye’nin hayatımız- bileceğiniz yaştasınız.
daki etkisi ve çarpıcılı- İyi bir danışman yoldaş
eşliğinde önünüze çıkanı
ğı hakkında bilgi vere-
öğüterek okuyun gitsin.
bilir misiniz? Türk ve dünya klasik-
lerini okuyun. İşe, Italo
Hikem, üzerine yüz kadar
Calvino’nun “Klasikleri
açıklama ve yorum yazılmış,
Neden Okumalı” yazısını
iki yüz elli civarında tasavvufi
okuyarak başlamak da
aforizmadan oluşan bir eser.
mümkün.
Önemi, çok girift ruhsal ve
manevi sorunları kestirme-
den açıklamasında. Bir başka önemli yanı da pra-
Son söylemek istedikleriniz ve tavsiyele-
tikliğinde ve manevi yolculuğun güzergahını göster-
medeki kudretindedir. riniz var mı ?

Tavsiyem yok. Keşke sizin bana tavsiyelerinizi du-

yabilseydim. Sizin yaşınız, gelen geçenin size tav-
Ahmet Murat kimleri okur, neleri okur,
siyeler vermesine müsait bir yaşmış gibi duruyor.
bizlere ne okumamızı önerir?   Ama ne kadar yanlış. Yetişkinlerin dünyası, bilmiş-
liğin, sinmişliğin, ezberlerin dünyasıdır. Bu sebeple
Meslek icabı okuduklarımın bir çoğu ilginizi çekme-
öğrenmenin bittiği, neşenin söndüğü bir dünyadır
yebilir. Makaleler, tezler, tebliğler bunların başında
da. Meraklı ve mutlu olun. İşte bir tavsiye.
geliyor. Yanı sıra edebiyat okumayı çok önemsi-

RÖPORTAJ
“O şairin şehzade haliydi, artık şehzade değil. Şiirlerim ahir zaman Müslü-
man’ına yoldaş olsun, dedi çünkü. Şiir yazdığında sadece şiir değil ortaya
mükemmel bir şahsiyet de koydu. Bizlere güven verdi, tatlı bir su kaynağı
oldu. Evet röportajı Ahmet Murat’la yaptık !”

Fukara
Ekibi 19
 GECELER
Allah-ü Zül Celal’in yarattığı hiçbir şey birbirinin
aynı olmadığı gibi vakit de eşsiz ve benzersizdir. An-
cak bu vakitlerden bazıları faziletli ve üstündür. Na-
sıl ki günler arasında Cuma faziletli ve üstün ise aylar
arasında da faziletli olanları Receb, Şaban ve Rama-
zan aylarıdır. Bu ayları önemli kılan şey ise Efendi-
miz Hazretleri’nin bu aylara son derece ehemmiyet
göstererek bu aylarda ibadetlerini arttırmasıdır. Bu
ayların bizlerce değerli addedilmesinin sebeplerin-
den biri de Peygamber Efendimiz’in bu aylar hakkın-
da verdiği haberlerdir. Resulullah Efendimiz bir hâ-
dis-i şeriflerinde “Receb Allah’ın ayıdır (Şehrullah),
Şaban benim ayımdır (Şehrî), “Ramazan ümmetimin
ayıdır (Şehrü’l Ümmetî)” buyurmuştur. Efendimiz
Hazretleri’nin her söylediği ve yaptığı ümmetine mi-
saldir düsturuna uyarak hareket etmeli ve bu müba-
rek aylar dolu dolu geçirilmelidir. Üç Ayların böyle
faziletli olmasının bir diğer sebebi de hiç kuşkusuz
mübarek gün ve gecelerin , mübarek vakitlerin bu
aylar içerisinde bulunmasıdır. Bu mübarek geceler-
den ilki olan Regaib Gecesi Receb ayının ilk Cuma
gecesine rastlamaktadır. Regaib “rağbet etmek” de-
mektir. Regaib Gecesi denilince “çok lütuf ve ihsanla
dolu, kıymeti ve değeri büyük çok iyi değerlendiril-
mesi gereken gece” manâsı anlaşılır. Bu gece Allah
lütuflarını sağanak şekilde yağdırır. Mübarek gece-
Muhammed
20 Akyüz
“Hiçbir vakit,
bir diğerine
eş değildir.“
leri illaki bir maddiyata dayandırmamız gerekmez .
Bazı geceler gerçekleşen hadiseler hasebiyle manâ
kazanmışken Regaib Gecesi’ni bir olaya dayandırma-
yız. Bu mübarek gecelerden ikincisi ise İsrâ ve Mir’âc
hadiselerinin gerçekleştiği Mir’âc Gecesi’dir. Leyle-i
Mir’âc da Receb ayının 27. gecesine rastlar. Üç aylar
içerisinde bulunan mübarek gecelerin üçüncüsü olan
Berâat Gecesi ise Şaban ayının on beşinci gecesidir.
Peygamber Efendimiz bir hadis-i şeriflerinde Berâat
Gecesi’ne şöyle işaret etmiştir : “Şaban’ın ortasında-
ki geceyi ibadetle ihya ediniz, gündüzünde de oruç
tutunuz. Allah Tealâ o akşam güneşin batmasıyla
dünya semasında tecelli eder ve fecir doğana kadar,
“Yok mu benden af isteyen, onu affedeyim. Yok mu
benden rızık isteyen, ona rızık vereyim. Yok mu bir
musibete uğrayan, ona afiyet vereyim. ” buyurmuş-
tur. Bir diğer mübarek gece de Ramazan-ı Şerif’e
rastlayan Kadir Gecesi’dir. Kur’an-ı Kerîm’in nazil
olduğu gecedir. Mübarek gün ve geceler arasında
Kur’an-ı Kerîm’de ismi zikredilen tek gecedir . Ehl-i
sünnet alimlerine göre bu geceyi Ramazan-ı Şerif’in
20. gecesinden sonraki tek gecelerde aramak gerekir
fakat en kuvvetli ve benimsenmiş , alışılagelmiş olan
görüş bu gecenin 27. geceye rastladığıdır . Allah bizi
Kadir Gecesi’ne rastlayanlardan eylesin.
Bir Güfte
Bir Hikaye
Nâbi bir kafile ile hac görevini yerine getirmek
için Hicaz’a doğru yaklaştıkça Hazreti Pey-
gamber’i ziyaret aşkıyla doldu. Ona olan mu-
habbeti o kadar fazlaydı ki uyuyamadı, uykusu
kaçtı. Gece yarısı kafilesiyle birlikte Medine- i
Münevvere’ye yaklaştı. Şu ana kadar normal
olan hikaye işte buradan sonra ilginç bir hâl
almaya başlıyor. Kafilede bulunan Râmi Mehmed
Paşa, ayaklarını kıbleye doğru uzatmış uyuyordu.
Nâbi’nin gönlü buna razı gelmedi ve Paşayı yerin-
den fırlatacak bir şekilde beyitleri sıralamaya başla-
dı:
“Sakın terk- i edepden, kûy-i mahbûb-i Hüdâdır bu!
Nazargah- ı ilahîdir, Makâm-ı Mustafâdır bu.
Mürâât- ı edep şartıyla gir Nâbi bu dergaha,
Metâf- ı kudsiyadır, bûsegâh- enbiyadır bu.”
Beyitleri işiten Paşa, Nâbi’ye dönerek ,” Ne zaman
yazdın bunları? Senden başka duyan oldu mu onla-
rı?” diye sordu. Nâbi, “Bunları daha önce herhangi
bir yerde söylemedim, sizi bu halde görünce elimde
olmadan bağırarak söyledim, ikimizden başka bilen
yok!” dedi. Bunun üzerine Paşa aramızda kalsın
diye ikaz etti ve yola devam ettiler.
Kafile sabah ezanına yakın Hazreti Peygamber’in
mescidine yaklaştı. O sırada işler karışmaya baş-
ladı. Mescidin minarelerindeki müezzinlerden biri
ezandan önce “Sakın terk-i edepden…” beytiyle
başlayan nâatını okumaya başladı. Nâbi ve Paşa
hayretler içinde mescitte namazlarını eda ettikten
sonra müezzinin yanına koştular. Nâbi heyecanla,
“Allah adına, Peygamber aşkına söyle, o beyitleri
kimden duydun ve nereden, nasıl öğrendin?” diye
sordu. Bunun üzerine müezzin, Resûl-i Kibriya
Efendimiz Hazretleri’nin rüyasını şereflendirdiği-
ni söyleyip “Ümmetimden Nâbi isimli birisi beni
ziyarete geliyor. Bana olan muhabbeti her şeyin
üzerindedir. Kalkın, ezandan önce onun benim
için yazdığı beyitleri okuyarak kendisini karşılayın,
mescidime girişini kutlayın!” buyurduğunu söyledi.
Nâbi dayanamayıp ağlamaya başladı. Göz yaşla-
rı içinde müezzine tekrar, “O iki cihanın efendisi,
gerçekten Nâbi mi dedi, o benim ümmetimdendir
mi buyurdu?” diye sordu. Müezzin evet deyince,
Nâbi fazla dayanamadı, sevincinden düşüp bayıldı.
Uyandığında Paşayı da müezzini de yanında ağlar-
ken buldu.

Habîb-i Kibriyâ’nın, hâbgâhıdır fazîlette; 

Sakın terk-i edepden, kûy-i Mahbûb-i Hudâ’dır bu;  Tefevvuk kerde-i arş-ı Cenâb-ı Kibriyâ’dır bu!
Nazargâh-ı ilâhîdir makam-ı Mustafâ’dır bu!
Bu hâkin pertevinden oldu, deycûr-i adem zâil; 
Felekte mâh-ı nev Bâbu’s-selâm’ın sîne-çâkidir;  Amâdan açtı mevcûdât, çeşmin tûtiyâdır bu! 
Bunun kandîli, cevzâ matla-ı nûr-i ziyâdır bu! 
Murâd-ı edeb şartıyla gir Nâbî bu dergâha; 
Metâf-i kudsiyândır, bûsegâh-ı enbiyâdır bu.! 

Fukara
Ekibi 21
 ÂK
Hak ne yazdı oldur olacâk
Emir ne buyurdu baş üstüne ancâk
Sükût ikrar demiş yüce eshâb
Sükûtum ikrardandır o hal mutlâk
Görecek nesiller kimdir o hemhâl
Derdi bilen yalnız Hay Hâk !

Murâd
22 Özkul
İRŞÂD
Muzaffer Ozak’ın insanlara yıllarca verdiği vaazlara
benzeyen bir halde aldığı İrşâd, dersler halinde üç
cilttir. Her derste belli bir ana konu etrafında ayet
ve hadislerin tefsiri, dualar, manzumeler, men-
kıbeler ve birçok ibretli hikayeler bulunmaktadır.
Muzaffer Ozak’ın bunları bir araya getirmesinin
sebebi gelecek nesillere bunları ulaştırmaktır. Bu
kitabın, risalelerin ismini İrşâd koymasının sebebi
ise Allah’ın bunları okuyanları irşâd buyurmasını
niyaz etmesidir. Hayatın bütün safhalarını, Müs-
lümanın hareketlerinin doğruluğuna ve yanlışlığı-
na dini dayanak getiren ve insanlara büyük fayda
getirebilecek bir kitaptır. Maalesef günümüzde bu
kitabı bulmak diğer kitaplara göre daha zor. Ama
yine de sizlere fevkalade açıklıklar getirebilecek bu
kitabı sizlere TAVSİYE EDİYORUZ!

KUŞEYRÎ RİSALESİ
Kuşeyrî Risalesi, Abdülkerim Kuşeyrî tarafından
hicri 437 yılında ehli tasavvufa yazılmış risaledir.
Risale’de konular ayet, hadis, Kuşeyrî’nin deyi-
miyle “seçilmiş topluluk’tan” seçilmiş ifadeler ve
menkıbeler vardır. Abdülkerim Kuşeyrî, seçilmiş
topluluk içinde bulundukları yolun hakikatine
ulaşmışların azaldığı ve iyice gevşeklik dönemine
girildiği zaman bu risaleleri kaleme almıştır. Ri-
saleler aynı zamanda sufilerin işaret ettikleri ilahî
vecd ve ilhamları, manevi yolda ilk hallerinden son
hallerine kadar nasıl ilerlediklerini içeriyor. Abdül-
kerim Kuşeyrî, “Bu kitabı bu yola girmek isteyenle-
re bir kuvvet olsun diye yazdım” buyuruyor ve ona
katılarak şehadette bulunmamızı arzuluyor. Kitap
gerçekten bir insanın hayatını tamamıyla değiş-
tirebilecek bir düzeyde. Ahir zamanda okunması
gereken bir kitap. TAVSİYE EDİYORUZ!

Fukara
Ekibi 23
 Aman Ey
Bâd-ı Sabâ
Uğrarsa yolun Semt-i Harameyn’e
Tazimimizi arz eyle Resûl-üs-Sakaleyn’e