Professional Documents
Culture Documents
Yayıma Hazırlama: Sema KATRAN • Gaye ÖLÇEN • Yeşim ERSÖZ • Ali ERCAN
ISBN: 978-975-493-031-3
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü ile ilgili her türlü yorum ve önerileriniz için:
Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı
Hakkı Turayliç Cad. No: 5 Emek-Çankaya/ANKARA
Tel: (0312) 203 13 43
ÇALIŞMA GRUBU
DLH İNŞAATI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Rasim ALICIOĞLU - Şube Müd. V. • Yavuz YEĞİN - Yüksek Mühendis • Serdar ÜNSAL - Yüksek Mühendis •
Cem KİBRİTÇİOĞLU - Mühendis • Yakup UYSAL - Mühendis • Halil ÖNGÖREN - Mühendis •
Murat FEYZİFAR - Mühendis • Gülsen KİZİROĞLU - Mühendis • L.Seval BİLTEKİN - Mimar •
Serkan UÇAR - Tekniker • Aynur TAZE - Tekniker
DENİZCİLİK MÜSTEŞARLIĞI
İsmail Hakkı GEDİKOĞLU - Uzman • Tanfer TEMİZKAN - Şef
THY A.O
Yasemin ÖZTÜRK
POAŞ
Alp KARAHAN - Müdür
TÖSHİD
Musa ALİOĞLU - Genel Sekreter
07 SUNUŞ (Bir Sözlüğü Olmak…)
11 KARAYOLU TERİMLERİ
80 KISALTMALAR (Karayolu)
90 DEMİRYOLU TERİMLERİ
ATA karnesi
beton kemer köprü / concrete likte çekiciyi veya araç tescil bel-
arch bridge gesinde “römork takabilir” ifadesi
Ana açıklığı kemer şeklinde olan, ba- varsa römorkuyla birlikte veya tek
sınca çalışan köprü sistemi. başına kamyonu ifade eden terim.
beton sökülmesi / peel off bisiklet / bicycle
Betonun çeşitli nedenlerle ufalanıp En çok 3 tekerleği olan ve üzerinde
dökülmesi. bulunan insanın adale gücü ile pedal
veya tekerleği döndürmesi suretiyle
bezeme (süsleme) / ornament hareket eden ve yolcu taşımalarında
Mimarlık ürünü ve her tür kullanım kullanılmayan motorsuz taşıt.
eşyası üzerinde süsleme amacıyla
yapılan çalışmaların tümü. bisiklet yolu / bicycle road, cycle
track
bifuel araç / bi-fuel vehicle
Karayolunun, sadece bisikletlilerin
İki farklı yakıt ile çalışabilen araç. kullanmalarına ayrılan kısmı.
Farklı yakıtlar farklı depolarda mu-
hafaza edilirler. Yakıtlardan biri bitüm / bitumen
benzin veya mazot, diğeri ise CNG , Ham petrolün rafine edilmesinden
LPG veya hidrojendir. elde edilen ya da doğal asfalt olarak
bulunan, hemen hemen ya da tama-
bilgi işaretleri / informatory signs men toluende çözünen ve ortam sı-
Yol kullanıcılarını, yol ve çevresi ile caklığında çok viskoz ya da katıya ya-
yol güzergâhında bulunan yerleşme kın olan, görünürde buharlaşmayan,
birimleri ve yolculuk sırasında gere- adeziv ve su geçirmeyen malzeme.
kebilecek diğer yardımcı hizmetler
hakkında bilgilendiren işaretler. bitüm emülsiyonu / bitumen
emulsion
binder tabakası / binder course Bitümün su içinde uygun emülgatör-
Temel tabakası üzerine gelen bitüm- ler aracılığıyla dağılması ile oluşan
lü sıcak karışım tabakası. malzeme.
binek oto / riding automobile bitümlü bağlayıcı / bituminous
Esasen insan taşıma amacına yöne- binder
lilk olarak tasarlanmış otomobil. Ana bileşeni bitüm olan bağlayıcıla-
rın tümünü kapsayan malzeme.
birim iş / unit work
Keşif özetinde ismi ve fiyatı bulu- bitümlü temel tabakası / bitumi-
nan, ölçü ve ödenmesi ayrı yapılan iş nous base course
kısımları. Bağlayıcı veya bağlayıcısız bir temel
tabakası üzerine inşa edilen bitümlü
birim maliyet / unit cost bağlayıcılı sıcak karışım tabakası.
Yol bileşenlerinin yapım, bakım, iş-
letme vb. harcamalarının birim cin-
bombe (yol çatı eğimi) / camber
sinden maliyeti. Yol platformundaki suların yüzeysel
drenajını sağlamak amacıyla yol en-
birim taşıt / unit vehicle kesitinde eksenden iki kenara doğru
Yarı römorku veya römorkuyla bir- uygulanan negatif eğim.
brükner
çelik kutu kesitli köprü / steel din sağında konsolu olan kirişli köp-
bax girder bridge rü sistemi.
Üstyapısı çelik saclardan kutu şek- çıkmalı plak köprü / cantilever
linde oluşturulan köprü sistemi.
slab bridge
çerçeve kiriş köprü / rigid frame İlk mesnedin solunda, ikinci mesne-
beam bridge din sağında konsolu olan plak tabli-
Üstyapısı ile altyapısı monolitik (be- yeli köprü sistemi.
raber) çalışan ve kiriş ile tasarlanan
köprü sistemi. çift tamburlu asfalt silindiri /
double drum asphalt roller
çerçeve plak köprü / rigid frame
Metal yüzeyli iki adet silindire sahip
slab bridge
asfalt düzleme aracı; çift bandajlı yol
Üstyapısı ile altyapısı monolitik (be-
silindiri.
raber) çalışan ve tabliyesi plak olan
köprü sistemi. çimento / cement
çevre yolu / peripheral road Su ile karıştırıldığında hidratasyon
Transit trafiğin kent merkezine gir- reaksiyonları ve prosesler nedeniy-
meksizin geçişini sağlamak ama- le priz alan ve sertleşen bir hamur
cıyla yapılan ve kenti kuşaklayan (pasta) oluşturan, sertleşme sonra-
karayolu. sı suyun altında bile dayanımını ve
kararlılığını koruyan, inorganik ve
çığ durdurucular / avalanche
ince öğütülmüş hidrolik bağlayıcı.
arresters
Çığın akışını yavaşlatmak ve dur- çimento şerbeti / grout
durmak amacıyla çığ birikme bölge- Çimentolu akıcı harç.
sinin üst sınırına yakın inşa edilen
yapılar. çizgi çimlendirme / stripe sodding
Dolgu şevlerinde çim parçalarının
çığ engelleri / avalanche retarders yola paralel olarak çizgiler halinde
Çığ patikalarına inşa edilen, çığın yerleştirilmesi işlemi.
hareket enerjisini dağıtarak çığ bi-
rikme bölgesinin küçültülmesini çizgisel harita / graphical, analog
sağlayan yapılar. map
çığ saptırıcı yapılar / avalanche Dijital özelliği olmayan harita, ana-
deflectors log harita.
Çığın akış yönünü değiştirmek ama- çizgisel yük / line load
cıyla inşa edilen sedde ve duvarlar. Doğrusal yayılı yük.
çığ tüneli / snow shed
çok bölmeli gaz konteyneri /
Yolu çığ etkilerinden korumak ama- multiple element gas container
cıyla yapılan tünel.
Bir bağlantı elemanıyla birbirine
çıkmalı kirişli köprü / cantilever bağlanan ve sabit bir yüzeye veya
beam bridge yere tutturulmuş birden fazla bölüm
İlk mesnedin solunda, ikinci mesne- veya eleman içeren yapı.
D tek yapıları.
debi / flow
dağ geçidi / mountain pass Akarsuyun herhangi bir kesitinden
Bir dağ ya da tepe sırasında, bir ta- birim zamanda geçen su miktarı.
raftan öbür tarafa geçiş imkânı tanı-
yan alçak noktaya verilen isim. debriyaj / clutch
Motorla vites kutusu arasındaki irti-
dağıtım işletmecisi / distributor batı keserek vites değiştirme olana-
Tek parçada en fazla 5 kilogram ğı sağlayan aktarma organı.
ağırlığındaki kargoların kısa sürede
kapıdan kapıya kendi nam ve hesabı- debuşe / debushing
na dağıtımını yapan gerçek ve tüzel Köprü ve menfezlerde suyun geçişi-
kişiler. ne ayrılan kesit.
ekonomik analiz
fay
F
eşitlik / station equation
Ripaj, varyant veya ölçüm farklılık-
ları nedeni ile kotta veya kilometre- farklı seviyeli kavşak / interc-
de yapılan değişikliklerin geri (G) ve hange
ileri (İ) olarak belirtilmesi (örneğin İki veya daha fazla karayolunun
6+845.12G/6+840.33İ gibi). farklı düzlemlerde kesişmesi ile olu-
eşya/kargo terminali / goods/ şan kavşak.
cargo terminal fauna / fauna
Karayolu taşıma yönetmeliğinde Jeolojik bir dönemle ya da yöreyle
belirtilen özellikleri haiz ve yurt içi ilgili, hayvanların tümünün yaşamı.
ve uluslararası eşya/kargo taşıma-
cıları/işletmecileri veya acenteleri, fay /fault
komisyoncuları, taşıma işleri orga- Kayaçların bir düzlem boyunca göz-
geçiş üstünlüğü
hava yastığı
H
ölçme işi.
hareketli ağırlık ölçüm cihazı /
hacim/kapasite / volume/ weigh-in-motion (WIM)
capacity Seyir halindeki her bir taşıtın boyu-
Trafik şeritlerinde oluşacak talep nu, dingil sayısını, dingil ağırlıkla-
akım hacminin kapasiteye oranı. rını, hızını ve taşıtlar arası mesafe
verilerini asfalt altına monte edilen
hafif kusurlu araç / slightly sensörler aracılığıyla toplayan oto-
defective matik trafik sayım ve sınıflandırma
Muayenesi sonrasında yeniden mu- sistemi.
ayenesine gerek duyulmayan türde
bir eksikliği bulunan araç.
hareketli köprü / movable bridge
Asansör, döner tabliyeli, baskül, vs.
hafif römork / light trailer köprü.
Azami yüklü ağırlığı 750 kg’ı geçme-
hareketli mesnet / movable sup-
yen römork veya yarı römork.
port, expansion bearing
hafif yüklü ticari taşıt / light
hareketli yük / live load
commerical vehicle (LCV)
hasar endeksi / damage index
Yolcu taşıma kapasitesi yaklaşık
8-14 kişi olan veya toplam yüklü hava yastığı / air bag
ağırlığı 3,5 tonu geçmeyen taşıt. Belirli hız üzerinde gerçekleşen çar-
imar uygulaması
lı ve sesli, sabit veya taşınabilir, elle iksa duvarı / sheeting wall
kumanda edilebilen veya otomatik Yarma şevlerini desteklemek veya
çalışan, üzerinde çeşitli renk, şekil, benzeri bir amaçla inşa edilmiş kâr-
sembol, yazı bulunan ve belirli yan- gir veya betonarme duvar.
ma süresi olan, ışık veya sesle özel
bir talimatın aktarılmasını sağlayan iktisap / acquisition
trafik tertibatı. Edinme, kazanma.
il yolu / provincial road
Belediyeler veya diğer kurumların
sorumluluğunda bulunan yollar
dışında kalan illeri birbirine, dev-
let yollarını limanlara, tersanelere,
İ hava alanlarına, demiryolu istas-
yonlarına ve kamu ihtiyacının ge-
iç kârlılık oranı / internal rate of rektirdiği diğer yerlere bağlayan
return ve bir il sınırı içinde başlayıp biten
Bir yatırım projesinin gelecek yıllar- karayolu.
da sağlayacağı faydaların bugünkü imar planı / development plan,
değerlerinin toplamını, yatırım har- zoning plan
camalarının bugünkü değerlerinin Belde halkının sosyal ve kültürel ge-
toplamına eşitleyen iskonto oranı. reksinimlerini karşılamayı, sağlıklı
ifraz / parcelling out ve güvenli çevre oluşturmayı, yaşam
Tapu kütüğünde tek parsel olarak kalitesini arttırmayı hedefleyen ve
kayıtlı bulunan bir taşınmaz malın bu amaçla beldenin ekonomik, de-
düzenlenen haritalara göre birden mografik, sosyal, kültürel, tarihsel,
çok parçaya ayrılarak tapu kütüğü- fiziksel özelliklerine ilişkin araş-
ne tescil edilmesi işlemi. tırmalara ve verilere dayalı olarak
hazırlanan; kentsel yerleşme ve ge-
ihale / tender lişme eğilimlerini alternatif çözüm-
Yaptırılacak iş, temin edilecek mal ler oluşturmak suretiyle belirleyen,
veya hizmet alımını üstlenecek fir- arazi kullanımı, koruma, kısıtlama
manın istekliler arasından seçilme- kararları, örgütlenme ve uygulama
si işlemi. ilkelerini içeren pafta rapor ve not-
iki yönlü karayolu / two-way road lardan oluşan belge.
Taşıt yolunun her iki yöndeki taşıt imar uygulaması / zoning
trafiği için kullanıldığı karayolu. Yerleşme yerleri ile bu yerlerdeki
ikili taşımacılık / bilateral yapılaşmaların plan, fen, sağlık ve
transport çevre şartlarına uygun oluşumunu
sağlamak amacıyla bulunduğu yere
Âkit taraflardan birinin toprakla-
göre belediye veya valiliklerce yapı-
rında başlayıp, diğer âkit taraf top-
lan ve bu yerlerde inşa edilecek res-
raklarında son bulan ve dolu veya
mî ve özel bütün yapıları düzenleyen
boş taşıtlarla yapılan taşımacılık.
imar planı hazırlama işlemi.
kabotaj
J
retleriyle gösterilir.
işgal (taşınmazın) / real estate
occupation jeodezi / geodesy
Tapu kütüğünde kayıtlı iken maliki- Yeryuvarının şekil, boyut ve gravite
nin istemi ile terkin edilmiş bir ta- alanı ile zamana bağlı değişimleri-
şınmazın mülkiyetinin kazanılması. nin üç boyutlu bir koordinat siste-
işleten / vehicle operator minde tanımlanmasını amaçlayan
Araç sahibi olan veya mülkiyeti mu- bir bilim dalı.
hafaza kaydıyla satışta alıcı sıfatıyla
sicilde kayıtlı görülen veya aracın
uzun süreli kiralama, ödünçleme
K
veya rehni gibi hallerde kiracı, ödünç
veya rehin alan kişidir. Ancak ilgili
tarafından başka bir kişinin aracı
kendi hesabına, tehlikesi kendisine kaba yonu taş / rustication stone
ait olmak üzere işlettiği ve araç üze- Çekiçle kaba olarak işlenmiş taş.
rinde fiilî tasarrufu bulunduğu ispat kabin / cab
edilirse, bu kimse işleten sayılır. Araç şoför mahalli, şoför kabini.
işletme hızı / operating speed
kabotaj / cabotage
Serbest akım koşullarında sürücüle-
Bir âkit taraf topraklarında yerleşik
rin yaptıkları hızlar.
taşımacı tarafından yük ve yolcunun
işletme maliyeti / operating cost diğer âkit taraf toprakları içinde bu
Yolun fonksiyonel yapısının korun- topraklarda belirlenmiş yükleme ve
kent (şehir)
kutu menfez
L
lase / lase, group of combined curve
Kısa mesafede yükselmek gerekti- lastik tekerlekli silindir / rub-
ğinde birbirini kısa aralıklarla izle- ber-wheeled roller
yen çok sayıdaki küçük yatay kurp-
lar ile oluşturulan yol kesimi.
lastik / tyre, tire
Araçların yol üzerinde gidişini sağ-
layan temel parça.
lastik tekerlekli dozer / rubber-
wheeled dozer
Önünde geniş bir bıçağı olan, toprak
tesviyesinde kullanılan, lastik te-
kerlekli bir iş makinesi.
malç
M
madırga (madraba) / lump
hummer
Murç ve benzeri aletlerin başına vu-
rularak kullanılan 2-3 kg ağırlığın-
daki bir çeşit taşçı çekici.
mafsal / pin, hinge
Pim, mil.
lojistik işletmecisi / logistics
operator mahmuz / dike
Taşımacılık faaliyetinin yanı sıra; Setleme.
bağımsız bir işyerinin kullanım hak- mahrece iade beyannamesi /
kına sahip olarak müşterilerine ait decleration for returning the goods
eşyayı teslim aldıktan sonra kendi to the country of origin
gözetim ve denetimi altında yükle- Mahrecine iade eşyanın ithalatçısı
me, boşaltma, depolama, istifleme, tarafından geldiği yere geri gönde-
paketleme, tasnif, etiketleme, sipa- rilmesi için düzenlenen belge.
riş planlaması, dağıtım, teslimat ve
benzeri hizmetlerin tamamını veya malç / mulch
bir kısmını üstlenen gerçek veya tü- Yol boylarında dikilen bitkilerin ge-
zel kişi. lişip toprağı tutmasına karşı geçen
süreçte toprak yüzeyinin dış etken-
lowbed (alçak şasi yarı römork)
lere karşı korunması ve toprak ne-
/ lowbed semi-trailer
minin muhafaza edilmesi amacıyla
motor kilidi
samında mesleki yeterlilik eğitimi mek veya betona özel nitelikler ka-
vermek üzere faaliyette bulunacak zandırmak amacıyla kullanılan ince
gerçek ve tüzel kişilere Bakanlıkça malzemeler.
verilecek yetki belgesi.
mini kazık / mini pile
mesleki yeterlilik sınavı / profes- Sanat yapılarının temellerinde kul-
sional competence exam
lanılan, boyutları küçük olan kazık.
Kişilerde mesleki yeterliliğin bu-
lunup bulunmadığının anlaşılması minibüs / minibus
amacıyla yapılacak sınav. Yapısı itibariyle sürücüsünden baş-
mesnet / bearing ka 8 ila 14 oturma yeri olan ve insan
taşımak için imal edilmiş bulunan
Ayaklar üzerine yerleştirilen, köp-
rüleri olumsuz etkilerden koruyan motorlu taşıt.
yapı elemanı.
metamorfik kayaç / metamorphic
rock
Kayaçların yeni bir ortamda, değişik
fiziksel ve kimyasal şartlar altında
uğradıkları katı haldeki mineralo-
jik ve yapısal değişikliğe neden olan
metamorfizmanın oluşturduğu ka-
yaçlar.
metroloji / metrology
Ölçüm bilimi ve uygulanabilir olma-
modifiye bitüm / modified bitu-
sının sağlanması.
men
mıcır / stone chips Üretim sırasında bir ya da daha fazla
Tek boy, kırılmış, köşeli taş malzeme. kimyasal katkı kullanılarak reolojik
mıcır serici / chip spreader özellikleri iyileştirilen bitüm.
Sathi kaplamalarda mıcır (agrega) moloz taş / rubble stone
seriminde kullanılan bir araç veya Doğrudan doğruya ocaktan çıktığı
ekipman. şekliyle kullanılan veya yalnızca ya-
tak yüzleri mümkün olduğu ölçüde
çekiçle düzeltilerek kullanılan taş.
motor / engine
Aracın hareketi için gerekli gücü
sağlayan aksam.
motor kilidi / immobilizer
Kontak anahtarının çıkarılmasının
ardından hırsızlığa karşı motorun
mineral katkı / mineral additive elektronik olarak kilitlenmesini sağ-
Betonun bazı özelliklerini iyileştir- layan sistem.
ordino
ve bundan doğacak sorumluluğu sındaki yükseklik farklarının belir-
üstlenen kişi. lenmesi işi.
nakliyeci / carrier nokta hız / spot speed
Taşımacılıkla uğraşan kişi Bir taşıtın, karayolunun belli bir
navlun / freightage noktasından geçtiği andaki hızı.
Nakliye bedelinin katma değer ver-
gisi hariç tutarını ifade eden terim.
nehir yatağı / river bed
Nehir tabanı. O
nervür / rib ofset / offset, oblique parallel lines
Betonla aderansı arttırmak amacıy- Geometrik burun ile fiziksel burun
la çubuğun yüzeyinde oluşturulmuş, arasında kalan bölgede yapılan ta-
çubuk eksenine belirli bir açıyla rama.
veya açılarla yer alan ve çubuk bo-
yunca devam eden çıkıntılar. okul geçidi / school crossing
nervürlü demir / ribbed bar Genel olarak okul öncesi, ilköğretim
ve orta dereceli okulların çevresin-
Yüzeyi düzgün olmayan demir.
de özellikle öğrencilerin geçmesi
net bugünkü değer / net present için taşıt yolundan ayrılmış ve bir
value trafik işareti ile belirlenmiş alan.
Bir yatırımın belli bir faiz oranına
okul taşıtı / school vehicle, school
göre indirgenmiş giderlerinin topla-
bus
mı ile indirgenmiş net gelirleri top-
lamı arasındaki fark. Genel olarak okul öncesi, ilköğretim
ve orta dereceli okulların öğrencile-
nihai çevresel etki değerlendir- ri ile gözetici ve hizmetlilerin taşın-
mesi raporu / final environmental malarında kullanılan taşıt.
impact assessment
oluk (tekerlek izinden oluşan)
Çevresel etki değerlendirmesi çalış-
/ rutting
malarının sonuçlarını içeren detaylı
rapor. Asfalt kaplamalarda araçların te-
kerlek izleri boyunca meydana gelen
nihai proje / final project, as built çökmeler.
Kesin ve uygulama (tatbikat) proje-
ondülasyon / corrugation, waves
lerine göre yapım çalışmaları sonu-
Yol üzerinde, trafik akışına göre eni-
cunda oluşan değişiklikleri de içine
alan ve en son durumu yansıtan pro- ne doğrultuda ve birbirine yakın be-
jeler. lirli aralıklarla oluşan dalgaya ben-
zer yüzey deformasyonu.
niş / niche
ordino / waybill
Duvar içinde bırakılan oyuk, girinti.
Konşimento karşılığında, yurt dışın-
nivelman / leveling dan gelen malın gümrükten çekil-
Arazide tespit edilmiş noktalar ara- mesi için verilen emir.
Ö daki kısım.
öngerilmeli artçekim köprü /
ödül (bonus) belgesi / bonus pre-stressed post-tension bridge
permit Betonu döküldükten sonra öngerme
İkili anlaşmalar gereği yabancı ülke- halatları gerilen köprü sistemi.
lerden özel şartlara bağlı olarak kota
öngerilmeli beton / pre-stressed
harici temin edilen geçiş belgesi.
concrete
ölçme belirsizliği / uncertainty of Betona dökümden önce veya ser-
measurement bestleştikten sonra basınç verme
Makul olarak ölçülen büyüklüğe at- teknolojisinde kullanılan beton.
fedilen değerlerin dağılımını karak- öngerilmeli kazık / pre-stressed pile
terize eden ve ölçü sonucuyla ilgili
Öngerme teknolojisiyle imal edilen ve
olan parametre.
ilave temel desteği sağlamak amacıy-
ölü yük / dead load la yapılan derin temel elemanı.
Köprünün kendi ağırlığı. öngerilmeli kiriş / pre-stressed
ön cam / windshield, windscreen beam
ön etüt (istikşaf) / preliminary İçindeki germe kabloları veya ke-
survey narlarından sıkıştırılarak kesme ve
çekme gerilmelerinin elimine edil-
Başlangıç ve sonu tespit edilen iki
diği beton kullanılarak imal edilen
nokta arasında göreceği hizmet
eleman.
(yerleşim, sosyal ve ekonomik) ba-
kımından uzunluk, toprak işleri, öngerilmeli önçekim köprü /
drenaj, jeolojik ve topoğrafik yapı ile pre-stressed pretension bridge
trafik ve gelişme faktörleri gibi hu- Öngerme halatları gerildikten sonra
suslar göz önünde tutularak, kara- betonu dökülen, fabrik ortamda dö-
yolu geometrik standartları ile tra- külen hazır kirişli köprü sistemi.
pere
rampa
rının belirtildiği rapor, hesaplama- aksiyona girip bağlayıcı özelliği olan
lar ve çizim paftaları. ürünler çıkaran, ince toz halindeki
proje düşey hattı / vertical align- silisli ve alüminli madde.
ment püskürtme beton / shotcrete
Yolun boyuna kesiti (profil) üzerin- Sıvı harcın yüzeylere püskürtülmesi
de yolun bitmiş haline ait kotları be- ile imal edilen beton.
lirleyen düşey eksen çizgisi.
proje edy değeri / project equiva-
lent axle load
Yolun proje süresi içinde tek yönde
geçmesi beklenen toplam eşdeğer
8,2 ton standart dingil yükü teker- R
rür sayısı. radye temel / raft foundation
proje gabarisi / design clearance Yayılı temel, kaya ve taşlarla pekiş-
Araçların yüklü veya yüksüz olarak tirilen temel çukuru üzerine ince
karayolunda güvenli seyirlerini te- beton dökülüp düzeltilerek yapılan
min amacıyla karayolu yapılarının temel.
(köprü, tünel vb.) uzunluk, genişlik
rakım / altitude
ve yüksekliklerini belirleyen ölçüler.
Herhangi bir noktanın deniz seviye-
proje hızı (tasarım hızı) / design sine göre yüksekliği.
speed
Yol tasarımı yapılırken taşıtların
rakortman / transition, taper
güvenli ve konforlu hareketlerini Yön veya eğim değişikliklerini gü-
sağlayan (kurp yarıçapı, eğim, dever venlik ve konfor gereksinimlerine
vb.) karakteristikleri belirlemek için uygun bir süreklilik ve hızda gerçek-
önceden kabul edilmiş olan teorik leştirmek amacıyla kullanılan eğri.
hız değeri. rampa / ramp, sliproad
proje yatay hattı / horizontal Farklı düzeydeki iki platformu bir-
alignment birine bağlayan yol kesimi.
Planda yolun doğru parçaları (aliy-
man), daire yayları (kurp) veya ge-
çiş eğrilerinden oluşan yol şeridinin
harita üzerinde takip ettiği iz.
putrel / beam
Kiriş.
puzolan / pozzolana
Kendi kendine bağlayıcılık özelliği
çok az olan veya hiç olmayan ancak
uygun rutubet şartlarında ve nor-
mal ortam sıcaklığında kireç ile re-
sehim
sömel
şufa hakkı
Gayrimenkul malikinin temlik hak-
kının yasaklanması, kısıtlanması
veya kişisel hakların kuvvetlendiril-
Ş mesi amacıyla üçüncü kişileri uyarı-
cı mahiyette tapu kütüğünün şerh-
şahmerdan / power hammer ler sütununa yazılan hususlar.
Destekleyici kazıkları veya spndaj
kazıklarını zemine çakmaya yara-
şerit / lane
yan, ağırlığı birkaç tonu bulabilen Taşıtların bir dizi halinde güvenli
büyük çekiç veya bu çekiçle donatıl- seyredebilmeleri için taşıt yolunun
mış makine. çizgilerle ayrılmış bölümü.
T takometre / tachometer
Motor devir göstergesi, krank mili-
T1 / T1 nin dakikada yaptığı devir sayısını
Avrupa Birliği ülkeleri ile EFTA ül- sürücüye bildiren gösterge.
keleri arasındaki ticari malların do-
tali yol / secondary road
laşımına veya birlik dışı ülkelere ait
Genel olarak üzerindeki trafik yo-
malların birlik ülkeleri arasındaki
ğunluğu bakımından, bağlandığı
dolaşımına imkan veren belge.
yoldan daha az önemde olan yol.
tablalı kiriş / T-beam
talveg hattı / thalweg line
Enkesiti T şeklinde olan kiriş (T-kiriş).
Dere yatağının en derin noktalarını
tadilat muayenesi / technical birleştiren çizgi.
inspection for modifications
Üzerinde değişiklik (tadilat) yapılan tandem silindir / tandem roller
araçlar için zorunlu olan muayene. Çift aksı bandajlı (tamburlu) silindir.
tahsis / assignment
Bir kanun hükmüne dayalı olarak
belirli ve genel bir amacın gerçekleş-
tirilmesi için şartlı olarak bir taşın-
maz malın şartları taşıyan kişi veya
kuruluşlara bir resmi yazı ile devri
işlemi.
takipte harcanan zaman yüzde-
si / percent time spent following
Geçiş yetersizliği sebebiyle yavaş
tanker / tanker
seyreden taşıtların arkasında olu-
şan kuyruklarda seyahat etme mec- Petrol, benzin gibi akaryakıt ürün-
buriyetindeki taşıtların ortalama leriyle, sanayi ile ilgili yağ vb. sıvı
seyahat zaman yüzdesi. maddeleri taşıyan gemi veya kam-
yon.
takograf / tachograph
taşçı işareti
tekerlek izi
dırmasının yapılması amacıyla yol hız ve çevre gibi birçok faktöre bağ-
kenarı veya üzerine kurulan taşına- lı olarak değişen; yakıt, motor yağı,
bilir sistemler. lastik, taşıt bakım ve onarım, amor-
taşıt / vehicle tisman ve sürücü zaman gibi gider-
ler toplamı.
Karayolunda insan, hayvan ve yük
taşımaya yarayan araçlardır. Bun- taşıt kartı / vehicle card
lardan makine gücü ile yürütülen- Bir taşıtın en az bir yetki belgesinin
lere “motorlu taşıt”, insan ve hayvan eki taşıt belgesinde kayıtlı olduğunu
gücü ile yürütülenlere “motorsuz ve söz konusu yetki belgesi altında
taşıt” denir. çalıştırılabileceğini gösteren belge.
taşıt-km / vehicle-km taşıt katarı / vehicle series/road
Bir motorlu kara taşıtının bir kilo- train
metre mesafedeki hareketiyle elde Karayolunda bir birim olarak sey-
edilen trafik ölçü birimi. retmek üzere birbirine bağlanmış
taşıt aralığı / headway en az bir çeken ve en çok iki çekilen
Taşıtlar arasındaki mesafe (aynı tra- römork veya bir yarı römork ile bir
fik şeridinde birbirini takip eden iki römorktan oluşan araç.
taşıtın ön tamponlarının, yolun aynı taşıt yolu / roadway, carriageway
noktasından geçişi için gereken sa- Kaplamalı veya kaplamasız ban-
niye cinsinden zaman aralığı). ketler arasında kalan ve taşıtların
taşıt belgesi / vehicle certificate güven ve konforla hareket etmesini
Yetki belgesi sahibinin kullanacağı sağlayan yol kesimi.
taşıtların niteliğini ve sayısını liste tehlikeli maddeler / dangerous
halinde gösteren, yetki belgesinden goods, hazardous materials (Haz
ayrı ve yetki belgesinin eki olarak Mat)
düzenlenen belge. ADR’nin A ekinin 3’üncü bölümünde
taşıt eşdeğerlik faktörü / vehicle ifade edilen maddeler.
equivalency factor tehlikeli mallar/dangerous goods
Otomobil, orta yüklü ticari taşıt, ADR’ye göre tehlikeli mal sınıfına
otobüs, kamyon veya treyler cin- giren mallar.
sinden bir taşıtın her bir geçişinin
tehlikeli yük / dangerous cargo
üstyapıya verdiği zarara eşit bir etki
yaratan standart dingil yükü teker- Taşımacılık mevzuatına göre tehlikeli
rür sayısı. olarak kabul edilen yük.
tünel
len hallerde araçla ilgili belgelerin
alınması ve aracın belirli bir yere çe-
kilerek trafikten alıkonulması.
trampa / barter
Taşınır veya taşınmaz bir malın baş-
ka bir malla değiştirilmesi.
tramvay / tram
Genellikle yerleşim birimleri içeri-
sinde insan taşımasında kullanılan,
turuncu plaka / orange plate
karayolunda tekerlekleri raylar üze- Tehlikeli madde taşıyan taşıtlarda,
rinde hareket eden ve hareket gücü- dikey düzleme yerleştirilmiş şekil-
nü dışarıdan sağlayan taşıt. de, 40 cm tabana ve 30 cm’den daha
transit gümrük beyannamesi / az yüksekliğe sahip, 15 mm’den
transit declaration form daha az genişlikte siyah sınırları
İhraç veya transit malların yurt dışı olan, aracın büyüklüğü ve yapısı
edilmek üzere taşınmasında güm- yeterli yüzey alanına sahip değilse
rük idarelerince düzenlenen belge. boyutları tabanı 30 mm, yüksekliği
120 mm ve siyah kenarı 10 mm’ye
transit refakat belgesi/transit kadar azaltılabilecek, üst kısmına
accompanying document tehlike tanıma numarası, alt kısmı-
Transit rejime tâbi tutulan eşyaya na da UN numarası yazılan, dikey
eşlik eden ve beyanname bilgileri eksene dik olacak şekilde taşıtın ön
doğrultusunda gümrük mevzuatına ve arka tarafına birer adet takılan
uygun olarak otomasyon sistemin- turuncu renkli reflektörlü dikdört-
den alınan belge. gen plakalar.
transit taşımacılık / through tuz serici / salt spreader
transport Kar ve buz mücadelesinde kaplama
üzerine tuz serpmede kullanılan bir
Âkit taraflardan birine ait taşıtların
araç veya ekipman.
diğer âkit taraf toprakları üzerinden
geçerek ve bu topraklarda yükleme/
boşaltma veya yolcu indirme/bindir-
me olmaksızın yapılan taşımacılık.
turbolag / turbo lag
Gaz pedalına basıldığı andan itiba-
ren turbo devreye girene kadar ge-
çen zaman.
turboşarjer / turbocharger
Gücünü egzoz gazından alan, motora
daha fazla hava girmesini sağlayan tünel / tunnel
sistem. Yer altında yapılacak kazı ile isteni-
Ü
U ücret toplama maliyeti / toll
UBAK belgesi / ECMT/CEMT permit collection cost
Karayolları ağındaki ücretli yollarda
Ulaştırma Bakanları Avrupa Konfe-
ücret toplama hizmetleri için yapı-
ransı Sekretaryası tarafından Ülke-
lan harcama.
lerin baz kotasına göre tahsis edilen
çok taraflı uluslararası taşıma bel- üçüncü ülke taşımacılığı / third
gesi. country transport
Âkit taraflardan birine ait taşıtlar-
uç kazığı / end bearing pile
la, diğer âkit taraf topraklarından
Ucu sağlam tabakaya oturan, taşı- üçüncü bir ülkeye veya bunun aksi
yıcı görevini en alt kısmının yaptığı yönde yapılan taşımalar.
kazık.
üst geçit / overpass
uluslararası taşıma / internatio- • Karayolunun diğer bir karayolu
nal transport veya demiryolunu üstten geçmesini
Türkiye’den veya Türkiye’ye kara- sağlayan yapı.
vinç
• Trafik akışını kesmemek için bir rasyonlu ve tamburları keçi ayaklı iş
yolun üstünden geçirilen köprü biçi- makinesi.
minde üstü açık geçit
üstyapı tabanı / superstructure
subgrade, formation level
Tesviye yüzeyi altında kalan, yarma
veya dolgularda üstyapının taşıma
gücüne etkisi olabilecek bir derinli-
ğe kadar devam eden ve taşıma gücü
üstyapı projelendirmesinde etkin
olan tabaka. vibrasyonlu silindir / vibratory
roller
üzengi taşı / springer
Zemin sıkıştırma işlerinde kullanılan
Bir kemer yayının başladığı ve ayağa titreşimli (vibrasyonlu) iş makinesi.
oturduğu noktadaki ilk taş, yastık
taşı. vidalı kompresör / screw com-
pressor
Basınçlı hava üretmek için birbirine
geçmiş rotor çiftinin kullanıldığı po-
zitif yer değiştirmeli makine.
V
varış noktası / point of arrival
Yolcu bileti veya taşıma senedinde
gösterilen, yolcu veya eşyanın götü-
rülmek istendiği yer.
varyant / diversion, variant
Yolun bir kısmının veya tamamının
vidanjör kamyon / sewage truck
çeşitli nedenler ile değiştirilmiş kısmı. Kanalizasyon, foseptik vb. çukurlar-
dan herhangi bir tip sıvıyı içindeki
vaziyet planı / sketch of site view partiküllerle beraber çeken araç.
Yol güzergâhının genel özelliklerini
gösteren küçük ölçekli plan.
verevlik açısı / skew angle
Güzergâhı kesen bir yapının yol ek-
senine dik olmayan bir açı ile yolu
kesmesi durumu.
vibrasyonlu keçi ayağı silindir /
vibratory pad foot roller vinç / crane
İnce daneli zeminlerde daha iyi sı- Yükleri kaldırıp bir başka yere ak-
kıştırma yapmak için kullanılan vib- tarmaya yarayan makine.
Y yarma / cut
Üstyapı alt kotunun üzerinde kalan
yağış alanı / precipitation area kazı hacmi.
Köprü ve menfezlere gelen suların
toplandığı alan. yarma hendeği / cut ditch
Yarmalarda platform ve şevlerden
yaklaşım plağı / approach slab gelen suları toplayıp uygun yerlere
Köprünün giriş ve çıkışında kenar boşaltan yapılar.
yerleşim alanı
Bir yıl boyunca, yolun bir noktasın- yol butonu / road stud
dan veya kesiminden her iki yönde Taşıt yolu üzerine yapıştırmak ve
geçen toplam ağır taşıt trafiğinin çakmak suretiyle yerleştirilen, kul-
lanış yerine göre çeşitli rengi ve yan-
gün sayısına bölünmesiyle elde edi-
sıtıcı özelliği olan elemanlar.
len trafik hacmi.
yol çizgi makinesi / road marking
yıllık ortalama günlük trafik / machine
annual average daily traffic Yol üstü yatay işaretleme yapan ma-
Bir yıl boyunca, yolun bir noktasından kine.
veya kesiminden her iki yönde geçen
toplam trafiğin gün sayısına bölün-
mesiyle elde edilen trafik hacmi.
yol / road, highway
Kara ulaştırma araçlarının gidiş ge-
lişini temin amacıyla ortaya getiri-
len yapının bütünü.
yolboyu gelişimi
zorunlu muayene
zıvana / mortise
Taşların birbirine bağlantısında kul-
lanılan; kare kesitli, kalın ve başsız
bir çivi şeklinde yahut yassı ve uçla-
ra doğru genişleyen formda kurşun-
la tespit edilen demir yapı öğesi.
zirve (pik) saat / peak hour
Taşıt trafiğinin en yoğun olduğu
saat.
zirve saat faktörü / peak hour
factor
Saatlik en yüksek trafik hacminin
aynı saat içinde verilen bir zaman
periyodundaki (genellikle 15 daki-
ka) maksimum akım değerine oranı.
zorunlu muayene / compulsory
technical inspection
Muayene süresi dolmadan kazaya
karışması sonucu yetkili zabıtaca
muayenesi gerekli görülen ve teknik
şartlara uygunsuzluğu trafik zabıta-
sınca tespit edilen araçların muaye-
neleri.
EDC electronic damping control Yol ve hız durumuna göre amortisörlerin elektronik
olarak ayarlanması
EDY eşdeğer dingil yükü
EGR exhaust gas recirculation Egzoz gazı devridaimi
EN European Norm Avrupa standardı
ERCA European Root Certification Authority Sayısal takograf sistemi avrupa kök ser-
tifikasyon otoritesi
ESCAP Economic and Social Commission for Asia and Pacific Asya ve Pasifik Ekono-
mik ve Sosyal Komisyonu
ESP electronic stability program Elektronik denge programı
ETC electronic toll collection Elektronik ücret toplama
ETC electronic traction control Elektronik olarak çekiş kontrol (patinaj anında motor
gücünü kontrol eden sistem)
ETRTO European Tyre and Rim Technical Organization Avrupa Lastik ve Jant Teknik
Organizasyonu
EU European Union Avrupa Birliği
F/O fiber/optic Fiber optik kablo/lif
FHWA Federal Highway Administration Ulusal Karayolları İdaresi (ABD)
FSI fuel straight injection Direkt benzin püskürtmesi
FUBDEK fiber optik kablo uç denetim kabini Yol boyunca tesis edilen fiber optik
kablonun bağlı olduğu uç denetim kabini
FWD front wheel drive Önden çekişli
FWD falling weight deflectometer Düşen ağırlıklı deflektometre
GEN generator Jeneratör
GIS geographic information system Coğrafi bilgi sistemi
GKM gişe kontrol merkezi Otoyol ücret toplama sistemlerinin gişe sahası bazında
bağlı olduğu merkez
GND ground Elektrik devrelerinde topraklama, şasileme, zemin, toprak
GPS global positioning system Küresel konumlandırma sistemi
GSI geological strength index Jeolojik dayanım (mukavemet) endeksi
GSM global system for mobile communication Mobil haberleşme için küresel sistem
GT granüler temel
HCV heavy commercial vehicle Ağır ticari taşıt
HD heavy duty Ağır hizmet
HDM-4 highway development&management software Yol geliştirme ve yönetim
programı
ankraj
azami yük
B
baga / busing, thimble, insert
Burç.
bagaj kondüktörü / baggage man
Trende bagaj işlemi yapan görevli.
bagaj servisi / baggage service
bağımsız otomatik germe / inde-
pendent automatic tensioning balast / track ballast
Tellerin ayrı ayrı otomatik germe ci- Taş kırığı.
hazıyla ankre edilmesi. balast alt tabakası / underlayer
of ballast
balast bozulması / ballast spoil
Balast kaybı, balast atığı.
balast derinliği / ballast depth
balast eleme / ballast cleaning,
sifting of the ballast
Balastın, balast eleme makinesi ile
eleklerden geçirilerek 3 ila 6 cm çapı
aralığındaki malzeme haricindeki
diğer unsurların atılması, 3 ila 6 cm
çapı aralığındaki malzemenin tek-
rar yola serilmesi işi.
balast eleme makinesi / ballast
tamper, tamping machine
3 ila 6 cm çapı aralığındaki malzeme
haricindeki diğer unsurları hattan
uzaklaştıran, 3 ila 6 cm çapı aralı-
ğındaki malzemenin tekrar yola se-
rilmesini sağlayan makine.
bağlantı çubuğu / connection rod
Pistonu krank miline bağlayan çubuk.
bağlantı malzemeleri / track
fastenings
Cıvata, somun vb. malzemeler.
bakım periyodu, bakım süresi /
maintenance cycle balast eleme ve kazıma maki-
Bakım takvimi. nesi / ballast-scarifier and screening
machine
balast yenileme
Yolun kotunun daha aşağıya alınma- balast takviyesi / re-ballasting
sı için de kullanılan ve bu işlemi ba- Mevcut yolda eksilen balastın ilave
lastın altındaki tabakayı kazıyarak edilmesi.
sağlayan makine.
balast taşıma aracı / ballast hop-
balast enkesiti / ballast profile per, ballast car
Demiryollarında yol platformunun Balast taşımasının yapıldığı alttan
yüzeyinden ray üst seviyesine kadar oluklu balast vagonları.
olan “hattın enkesiti” içerisinde yer balast temizlemesi / clearing
alan balasta ait enkesit (balast ka- ballast
lınlığı 30 cm’dir). İlk üretim esnasında ve ihtiyaç du-
balast figüre sahası / ballast yulursa figüre sahasında hatta se-
storage site rilmeden önce (fazla tozlanma ve ça-
Balastın ocakta üretildikten sonra murlaşma olması halinde) balastın
ve demiryolu hattına serilmeden yıkanması işlemi.
önce stoklandığı saha. balast treni / ballast train
balast regülatörü / ballast regulator Balastın taşınması için uygun va-
gonlarla teşkil edilen iş treni.
Demiryolu hattına serili balastı
olması gereken enkesite getiren balast tutucu / ballast retainer,
makine. ballast curb
Platformun dar olduğu ve dolgu üze-
rinde yer aldığı durumlarda balastın
platform üzerinden kaymasını önle-
mek üzere yapılan koruyucu duvar.
balastla sağlanan yol elastiki-
yeti / elasticity of the ballast, resili-
ence of the ballast
Balastın traversten gelen yükü plat-
forma aktarması ile oluşan elastiki-
yet.
blok
C
leçleyen vinç.
boş vagonları toplama hattı /
empties siding cer / traction
boşaltma hattı / unloading track Çekme.
Rampalarda yükleme ve boşaltma cer dairesi / traction department
işleri için yapılan ve genellikle kör
Lokomotif, tren seti, tren dizisi ve
yol olarak inşa edilen yollar.
vagonların bakım onarım ve işle-
boylama bariyer / longitudinal tilmesi için yolcu ve yük dairesi ih-
barrier tiyaçlarını organize eden ve temin
Kesintisiz bariyer. eden daire.
çığ koruması
deray
dolgunun şevi
emici tabaka
İki ray arasındaki mesafenin 1435 el buraj makinesi / vibrating
mm’nin üstüne çıkması. compactor
ekartman ölçer / gauge measure, Titreşimli sıkıştırıcı.
gauge rule el freni / hand brake
İki ray arasındaki mesafeyi ölçen Elle kontrol edilebilen, her lokomotif
makine. ve vagonda bulunan fren.
el kumandalı makas kolu / hand-
operated switch lever
Bazılarının uç kısmında top şeklinde
ağırlığı da olan makas kolunun insan
gücü ile kumanda edilerek çalışması.
elastik krampon / elastic spike
Elastik gergi kıskacı.
elektrifikasyon gabari ayarı
(tashihi) / electrification gauge
ekartman tanzimi / regauging, adjustment
gauge adjustment, rectification of Elektrifikasyon gabarisine uygun
track gauge ayarlama yapılması.
İki ray arasındaki mesafenin stan-
dartlar dışına çıkması halinde yola elektrik blok sınırı / electric
block boundary
bakım, onarım yapılmak suretiyle
ekartman açıklığı standardına geti- Ray hattı blok elektrifikasyon sınırı.
rilmesi işi. elektrikli demiryolu / electric
railway
ekipman / overlap
Cer enerjisinin elektrikli hatlardan
Katener hattının sürekliliği açısın-
sağlandığı demiryolu.
dan etapların sonunda oluşturulan
birden fazla açıklıkla etapların bir- elektrikli hat / electrified track
biriyle elektriksel olarak irtibatını Cer enerjisinin elektrikli hatlardan
sağlayan bölge. sağlandığı demiryolu hattı.
ekipman bölge / overlap span elektriksel açıklık / electrical
İki bağımsız katener iletkenin me- clearance
kanik ve elektriksel olarak birleşti- Elektriksel güvenlik açısından ol-
rildiği yer. ması gereken mesafe.
eleme / screening
elenmiş balast / screened ballast
elleçleme / handling
Yükleme-boşaltma.
emici tabaka / absorbing layer
İzolasyon tabakası.
F
fabrika veya atölye demiryolu /
factory railway
Demiryolu araçlarının bakım, ona-
rım ve revizyonlarını yapmak üzere
teçhiz edilmiş fabrikalar veya bakım
atölyeleri.
ferş etme / laying
Serme.
entegre bakım / comprehensive flamalı sinyal / wig-wag signal
way and works maintenance Kırmızı ve yeşil bayraklı sinyal.
Kapsamlı olarak gerçekleştirilen bü- flaşörlü geçit / automatic open
tünleşmiş bakım etkinlikleri. crossing with flasher
envanter / inventory Otomatik geçit.
en az seyir süresi / minimum flaşörlü hemzemin geçit / auto-
duration motic level crossing with flasher
Bir trenin iki istasyon veya sayding Otomatik hemzemin geçit.
arasını gidebileceği en kısa süre.
formen / foreman
en yüksek hız / maximum speed İşverence işçilerin başına getirilmiş;
Bir trenin iki istasyon veya sayding denetim, yönetim görevi verilmiş
veyahut kilometre arasındaki izin yetkili, ustabaşı.
geçiş rayı
G
block post
geçirimsizlik / impermeability
gabari / gauge Sızdırmazlık.
Ölçü sınırı. geçiş hakkı / right of way
gabari ayarı / gauge adjustment geçiş hızı / transition velocity
Gabari tashihi. Ray değiştirme esnasında ölçülen hız.
gabyoni / lattice, wire screen geçiş rayı / profile transition rail
Tel kafes. 39.520 kg/m, 49.430 kg/m ve
60.240 kg/m’lik rayların birbirleri-
gar / railway station
ne bağlantısını sağlamak üzere özel
Demiryoluyla yolculuk edenlerin olarak imal edilen yaklaşık 12 m
ihtiyaçlarının geniş ölçüde karşılan- boyundaki ray.
dığı büyük tren istasyonu.
hattın tashihi
izolatör
İ Hava soğutucusu.
iple dresaj yapımı / string lining
idari taşımalar / non-profit traffic Yoldaki eksen kaymalarının iple dü-
İdareye ait taşıma. zeltilmesi.
ihata / surrounding wall irat masraf / annuity
Kuşatıcı duvar. Bir meblağın kasaya hem gelir hem
gider olarak kaydedilmesi.
iki yol için konsol hoban takımı
/ two-track cantilever ispit / wheel rim
İki yolun katener tellerini tutan bir- Tekerlek çemberi.
den fazla sayıdaki elemandan oluşan istasyon / station
destek takımı. Trafikle ilgili hizmetlerin yürütül-
iki yönlü makas / double-throw düğü, yolcu ve eşya taşıması yap-
switch, wye switch maya yarayan tesislerin bulunduğu,
İki tarafı da sapan yol olan makaslar. gar müdürlüğü, gar şefliği, istasyon
şefliği, sayding statüsündeki yerler.
ikincil hat / secondary line
Tali hat. istasyon tesisleri / station instal-
lations
ikiz direk / twin poles İstasyon kullanım alanları.
Çift direk.
istiap / loading
iletken ray ekartmanı / contact- Dolum, yükleme
rail gauge
istiap haddi / loading limit
Elektrikli ray gabarisi.
Dolum sınırı.
iltisak hattı / branch line
istif / stack
Gerek istasyon dâhilindeki hatlar-
Usulüne uygun düzenlenmiş eşya
dan, gerekse ana hattan ayrılmak
suretiyle gerçek ve tüzel şahıs arazi- istinat duvarı / retaining wall
lerine yapılmış demiryolu ve tesisle- Koruma duvarı.
ri bağlantı hattı.
istisnai taşıma / special consign-
inbisat tanzimi / rail adjustment ment
Genleşme aralığının ayarlanması. Taşınması güçlük arz eden eşya.
imdat freni / emergency brake iş katarı / work train, service train
imdat treni / emergency train Hizmet treni.
İmdat makinası veya treni, yolda işlemeyen hat / idle track
kalan loko veya trene yardım etmek
için gönderilen makine/tren. izabe / melting
Ergitme.
iniş eğimi / descent, downhill
izolatör / insulator
iniş eğimli hat / downhill line
Yalıtkan.
interkol / air cooler, intercooler
K
kartela / label, tag
Etiket.
kadastro / land survey katar / rolling stock
Arazi haritacılığı. Tren dizisi.
kafes kiriş / lattice beam, lattice katener / catenary
girder, open-web beam Elektrikli cer temas hava hatları:
kondüktör
taşıt gabarisinin üst sınırından yük- kaynak / weld
sekte (veya yanına) yerleştirilmiş
kaynak şaloması / welding torch
olan ve taşıt tavanına monteli akım
Hamlaç.
toplama donanımı vasıtasıyla taşıt-
lara elektrik enerjisi sağlayan bir kaynak şarjı / welding portion
temas hattı. Kaynak porsiyonu.
kaynaklı hat / welded track
kazık / peg stage
İşaret.
kazıklama / pegging
İşaretleme.
kemer çökmesi / sagging of the
arch
katener hattı direği / catenary
Kemerin bel vermesi.
support
kenardan kontrollü hemzemin
kavalet köprü / trestle bridge geçit / level crossing with barriers
Ahşap ayaklı köprü. operated at site
kavşaklı yol / intersecting line kesim / route corridor
Birden fazla makasın geçtiği yol. Bölge.
kesişen hat / gauntlated track,
interlaced track
kesişme serbestliği / crossing
free
kıvılcım / sparking
kompakt yükleme / compact
loading
Yük ile vagon yan ve alın duvarları
arasının uygun malzeme ile doldu-
rulması.
kompartıman / compartment
Vagon bölümü.
kompartıman vagonu / compart-
ment coach
Bölümlendirilmiş yolcu vagonu.
kayaların kaldırılması / removal
of rocks kondüvit / auxiliary reservoir
Kayaların temizlenmesi. Katar ana hava borusu.
kayma plakası / gliding plate, kondüktör / conductor
sliding plate Bilet denetçisi.
Kayma seleti.
manifold
O
oluklu kontak teli, oluklu seyir
teli / grooved contact wire
Akım toplayıcıların temas ettiği
bir temas hava hattının elektrik
iletkeni.
otomatik bariyer / automatic
optimal güzergâh / optimal route
barrier
En uygun, ideal güzergâh.
Hemzemin geçitte bariyerin otoma-
ordino / waybill
tik düzenek olması.
Havale emri, teslim kâğıdı.
orer / timetable otomatik blok sinyali / automatic
Tren planı. block signal
İki istasyon arasındaki açık hat ke-
orer grafiği / timetable graphic
Tren planlarının yol-zaman grafiği siminde kumandalı blok sinyalleri
olarak gösterilmesi. veya kumandalı sinyaller arasında
yer alan yol boyu sinyalleri.
orta peron / island platform
Ada peron. otomatik gerdirme cihazı / auto-
ortak otomatik gerdirme / com- matic tensioning device
mon automatic tensioning Belirli sıcaklık sınırları içinde iletke-
Kontak telinin ve taşıyıcı telin ba- nin mekanik gerginliğini otomatik
lansiye ile (birlikte) otomatik germe
olarak belirli bir değerde tutan ger-
cihazına bağlanması.
dirme aparatı.
Ö
ökçe yatağı / heel chair
Mafsallı dilli makas için mafsal yatağı.
peron
P
palet (istif rafı) / pallet
Yükün elleçlenmesini kolaylaştıran,
normalde ağaçtan yapılmış kalkık
bir platform. (İstif rafları standart
ölçülerde olup Avrupa’da en çok
1000mm x 1200mm (ISO) ve 800mm
x 1200mm (CEN) paletler kullanıl-
maktadır.)
pandül / dropper
Seyir teli ve portör teli arasına düşey parçalı cer tertibatı / noncontinu-
monte edilen, seyir telinin sehimsiz ous draw-gear
olarak asılmasını sağlayan iletken. Birden çok parçadan oluşan cer ter-
tibatı.
park garı / home station
Vagonun park edileceği gar.
parmaklık / parapet
Korkuluk, göğüs siperi.
paten / sliding plate
Kayma plakası.
patinaj / skidding
Yolun kaygan olması nedeniyle te-
kerlek hareketine rağmen taşıtın
ilerleyememesi.
patinaj izleri / wheel burns, engine
pantograf / pantograph burn, wheel-slip marks
Katenerden elektrik alan meka- pencere kasası / window frame
nizma. Pencere çerçevesi, söve.
parabol / transition curve, gradu- peron / platform
ated transition curve Yolcu platformu.
Rekordman parabol, geçiş eğrisi,
alıştırma eğrisi.
parafudr / surge arrester
Ani elektriksel darbelerde ve aşırı
gerilimlerde, darbe ve gerilimleri
toprağa ileten cihaz.
peron holü / overall roof of a stati- Portalın boyu (karşılıklı iki portal
on, overall span of a station direğinin kaç yol arası kullanıldığı).
peron kaplaması / platform coping portal tutucu tel / headspan wire
Peronun parke kaplama, taş, mer- Portal sisteminin direklere tutun-
mer ve benzeri yapı malzemeleriyle masını sağlayan çelik teller.
kaplanması. portal yapı / portal structure
pilot kılavuz / pilotman Birden fazla yolu içerisine alan destek.
Önden giden.
piston / piston
Motor silindirinin içinde hareket
eden disk.
piston tesiri / piston effect
Basınç tesiri.
pivo / pivot
Şasi-boji arası merkezleme göbeği.
plakalı hat / slab track
Balastsız yol.
plastik kaplamalı travers / rub-
ber-coated sleeper
Tabanına plastik kaplanarak imal
edilen beton traversler.
platform / formation
Yolun döşendiği zemin.
platform altının oyulması /
washout of the embankment postabaşı / works foreman, char-
Dış etkenlerle (sel, yer altı suyu, top- geman
rak kayması vb.) platformun altında Çavuş.
veya kenarlarında meydana gelen
pot travers / pot sleeper
çökme veya oyulmalar.
Takoz travers.
platform erozyonu / erosion of the
embankment poz / relaying
Platform aşınması. Yol yenileme.
pnömatik / pneumatic poz yeri / track renewal site
Hava basıncı ile çalışan. Yol yenileme yeri.
pnömatik balast enjeksiyon prefabrik eleman / prefabricated
makinesi / pneumatic ballast injec- unit
tion machine Prefabrik ünite.
port fiş / consignment note prop / probe
Taşıma belgesi. Ölçüm aletlerinde genelde ortam ko-
portal açıklığı / headspan şullarına tepki veren kısım.
ray devresi
revizör
Ş
Standart çapraz geçiş.
standart ray boyu / standard
length of rail şahmerdan / drop-hammer
Standarlarla uyumlu ray boyu. Pres (dövme).
startpilot / startpilot
şasi / chassis
Eter püskürtücü.
Lokomotif ya da vagon gövdesi.
statik kalkım, statik yükselme,
/ static uplift şazbüf / cowcatcher
Normal durumlardaki kontak teli Küreyici.
yüksekliği.
şekillendirilmiş seyir teli /
strok / stroke shaped contact wire
Dört zamanlı motorda pistonun si- Eksen kaçıklığı verilmiş temas teli.
lindir içerisinde aldığı mesafe.
totman
varış istasyonu
oluşturulan geçitler. ücretsiz refakat / free attendant
tünel açıklığı / tunnel face TCDD tarifelerinde belirtilen eşya
Tünel yüzü. taşımalarında göndericinin veya
vekilinin eşya ile birlikte ücretsiz
tünel açma makinesi / tunnelling seyahat etmesi.
machine
üçüncü şahıs vagonu / third party
tünel girişi / tunnel entrance wagon
Tünel ağzı. TCDD dışında gerçek veya tüzel şa-
tünel tavanı / back, crown, roof hıslara ait vagonlar.
Tünel tepesi.
V
vagon / wagon, car, railcar, coach
Yük ya da yolcu taşıyan demiryolu
U
aracı.
yağlama / lubrication
Sürtünme ile çalışan iki metal par-
yol işaretleme
yüzeysel kusur
Z
zemin değiştirilmesi / soil repla-
cement
Projenin zemine gelen alanının yer
değiştirmesi.
zemin sıkıştırılması / compac-
ting of earth, solidifying of earth
Zeminin yükleri taşıyacak duruma
getirilmesi.
KISALTMALAR
AAR / Association of American Railroads Amerikan Demiryolları Birliği
AASHTO / American Association of State Highway and Transportation Officials Ameri-
kan Devlet Karayolları ve Ulaştırma Memurları Birliği
AC / alternating current Alternatif akım
ACI / American Concrete Institute Amerikan Beton Enstitüsü
ADR / European Agreement Concerning the International Carriage of Dangerous Go-
ods by Road Tehlikeli Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa
Anlaşması
AF / audio frequency Ses frekansı
AFC / automatic fare collection Otomatik ücret toplama
AICCF / International Railway Congress Association Uluslararası Demiryolu Kongreler
Birliği
AISC / American Institute of Steel Construction Amerikan Çelik Konstrüksiyon Ensti-
tüsü
ANSI / American National Standards Institute Amerikan Ulusal Standartları Enstitüsü
API / American Petroleum Institute Amerikan Petrol Enstitüsü
APU / auxiliary power unit Yardımcı güç ünitesi
AREA / American Railway Engineering Association Amerikan Demiryolu Mühendisliği
Birliği
ASTM / American Society of Testing and Materials Amerikan Test ve Malzeme Derneği
ATC / automatic train control Otomatik tren kontrolü
ATM / asynchronous transfer modus Asenkron aktarma modu
ATO / automatic train operation Otomatik tren işletimi
ATP / automatic train protection Otomatik tren koruması
ATR / automatic train regulation Otomatik tren ayarlama
ATS / automatic train supervision Otomatik tren denetimi
AWS / American Welding Society Amerikan kaynak birliği
BART / Bay Area Rapid Transit (San Francisco, USA) Körfez Bölgesi Metrosu (San Fran-
cisco, ABD)
BCC / Bureau Central de Clearing Merkeziî Takas Bürosu
BOQ / BQ / bill of quantity Metraj cetveli
BOT / build-operate-transfer Yap–işlet–devret
BSI / British Standards Institute İngiliz Standartları Enstitüsü
CAD / computer-aided design/drawing Bilgisayar destekli tasarım/çizim
CAR / corrective action request/requirement Düzeltici faaliyet isteği/şartnamesi
CB / circuit breaker Devre kesici
A aciliyet / urgency/immediacy
Hava aracı veya diğer araçlar ile içle-
A grubu çalışma ruhsatı / work- rindeki ya da civarındaki insanların
ing license group A güvenliği ile ilgili durumu belirtmek
Havaalanları Yer Hizmetleri Yönet- için kullanılan ifade.
meliği (SHY-22) hükümlerine uy-
ADS-C Anlaşması / ADS-C Agree-
gun olarak havaalanlarında, 5’inci
ment
maddede belirtilen hizmet türleri-
nin tamamı veya en az yolcu trafik, ADS-C veri raporlama koşullarının
yük kontrolü ve haberleşme, ramp, (örneğin; hava trafik hizmetlerinin
kargo ve posta, uçak temizlik, birim sağlanmasında ADS-C’nin kullanıl-
yükleme gereçlerinin kontrolü için masına dair daha önce mutabık ka-
en az üç uluslararası trafiğe açık lındığı üzere; hava trafik hizmetleri
havaalanında teşkilatlanarak hava ünitesi tarafından ihtiyaç duyulan
taşıyıcılarına yer hizmeti yapmak veri ve ADS-C raporlarının sıklığı)
üzere yetkilendirilmiş özel hukuk tesis edildiği bir raporlama planı.
tüzel kişilerine her bir hizmet türü adsorpsiyon / adsorption
için verilecek çalışma belgeleri. Moleküllerin bir katı veya sıvı yüze-
absorpsiyon / absorption yinde tutunması.
Bir katı veya sıvının çözünme ya AFTN (Havacılık Sabit Haber-
da bileşik oluşturarak kütlesinde leşme Ağı) Sistemi / AFTN (Aero-
moleküllerin kimyasal veya fiziksel nautical Fixed Telecommunications
tecridi. Network ) System
acil durum / emergency Uçuş emniyet mesajlarının dağıtımı,
Hava meydanında, normal hizmet NOTAM bilgilerinin, hava durum ra-
akışı dışında, personel, araç, gereç porlarının iletimi gibi yazılı bilgile-
ve malzeme kullanımı, takviyesi, il- rin Hava Trafik birimleri arasında eş
gili kurum ve kuruluşlarla işbirliği zamanlı olarak değişimi için teleks
ve koordinasyonu gerektiren, gü- haberleşmesinin teknolojiye uyarla-
venlik, kaza-kırım, yahut kurtarma nıp bilgisayar altyapısı ile network’e
ile ilgili her türlü durum. taşınmasıyla oluşturulmuş global
acil durum planı / emergency plan bir haberleşme sayılabilecek bir ha-
berleşme tekniği.
Hava meydanında her türlü acil du-
rumda, bu duruma uygun olarak, agrega / aggregate
araç, gereç ve personel kullanımını Kırmataş; oldukça sert kum, çakıl,
ve takviyesini, ilgili kurum ve ku- veya kırmataş gibi çimento veya
ruluşlarla işbirliğinin koordinesini bitüm ile karıştırılarak beton, harç
düzenleyen ve ICAO Ek-14 ve SHY- sıva veya asfalt elde edilen doğal
14A’ya göre hazırlanan plan. kaya materyali.
acil durum safhaları / emergency ağ / net
phases Uçağın yükleme mahallerinde veya
Şüphe hali, alarm hali ve tehlike hali uçak yükleme araçlarında yükün
anlamında kullanılan genel terim. yük kompartımanı içerisinde veya
AIS/MAP Birimi
ULD (Birim Yükleme Gereci) içinde air starter aracı / air starter
tutulmasını sağlamak amacıyla yer- Bazı uçakların motor ilk hareke-
leştirilmiş ağ düzeni. ti için gerekli olan yüksek basınçlı
ağır agrega / heavyweight aggre- hava ihtiyacını karşılamak üzere
gate imal edilmiş özel donanımlı araçlar.
Birim ağırlığı 2600 kg/m3 ten daha AIRAC Sistemi / AIRAC System
büyük olan agrega. Uçuş ve işletme açısından önemli de-
ğişiklikler yapılması gerektiğinde,
AIC (Havacılık Bilgi Genelge-
ICAO tarafından belirlenen 28 gün-
leri/ Aeronautical Information
lük aralıklara göre ortak yürürlük
Circular)
tarihlerine bağlı kalarak değişiklik-
Bir NOTAM özelliği taşımayan ya da leri önceden bildirmeyi amaçlayan
AIP’ye alınacak özelliği olmayan, an- bir sistem.
cak hava seyrüseferi uçuş emniyeti,
teknik, idari ve hukuki konulardan AIRAC AIP düzeltmeleri / AIRAC
oluşan bilgileri içeren uyarı yayın- AIP amendments
ları. AIRAC Sistemine göre operasyonel
önemi olan kalıcı değişiklikler AI-
AIM hizmeti / AIM service RAC yürürlük tarihinde AIP’ye alı-
Uluslararası hava seyrüseferinin nır.
emniyet, düzen, kalite ve etkinliğini
arttırmak için ihtiyaç duyulan hava- AIRMET bilgisi / AIRMET infor-
cılık bilgi/verilerini ve haberleşme mation
akışını sağlamak amacıyla dijital or- Alçak irtifa hava aracı uçuşlarının
tamda verilen hizmet. güvenliğini olumsuz etkileyebile-
cek ve ilgili uçuş bilgi bölgesindeki
AIP (Havacılık Bilgi Yayını) / (FIR) ve onun alt bölgesindeki alçak
AIP (Aeronautical Information Pub- irtifa uçuşlar için yayımlanmış hava
lication) tahmin raporunda önceden bulun-
Bir devlet veya o devletin yetkili kıl- mayan belirli yol boyu hava durumu
dığı otorite tarafından yayımlanan, olaylarının ortaya çıkmasıyla ya da
hava seyrüseferine temel teşkil eden beklenmesiyle ilgili olarak bir mete-
ve son durumu bildiren havacılık bil- oroloji nöbetçi ofisi (MWO) tarafın-
gilerini içeren yayın. dan yayımlanan hava durum bilgisi.
AIP düzeltmeleri / AIP amend- AIS birimi / AIS unit
ment Hava seyrüseferinin emniyet, dü-
AIP’de yer alan bilgilerde yapılan ka- zen, kalite ve etkinliğini arttırmak
lıcı değişiklik. için ihtiyaç duyulan havacılık bilgi/
AIP eki / AIP supplement verilerinin sağlanması, hazırlanma-
AIP’de yer alan kalıcı bilgilere ek sı, formatlanması, yayımlanması ve
özelliği taşıyan, 3 ay veya daha uzun arşivlenmesi faaliyetlerinin yürü-
süreli geçici değişiklikler ile uzun tüldüğü AIM hizmet birimi.
metin ve grafiklerden oluşan kısa AIS/MAP Birimi / AIS/MAP Unit
süreli bilgiler. Havacılık bilgi/verilerinin ve harita-
anlaşıldı / roger
“Son mesajınızın tamamını aldım”
anlamında kullanılan ifade.
anlaşma mektubu / letter of
agreement
Komşu hava trafik kontrol üniteleri
arasında, kontrol sorumluluğunun
devri konusunda yapılan anlaşma. apron aydınlatma sistemi/apron
floodlighting fystems
anten / antenna
Gece kullanılması öngörülen bir
Radyo frekans enerjisini bir hüzme havaalanında, uçakların, yolcuların
içerisine odaklayan elektromekanik ve araçların apron bölgesindeki fa-
cihaz. aliyetlerini sürdürebilmeleri için,
pilotların ve araç sürücülerinin
gözünü kamaştırmayacak, düzgün
ve ortalama bir aydınlık seviyesini
sağlamak üzere, yüksek seviyeli di-
rekler üzerinden yapılan aydınlatma
sistemi.
apron kartı / apron identification
card
Ülkemiz havalimanlarında, Devlet
antrasit / anthracite Hava Meydanları İşletmesinin per-
sonele sağladığı, terminal ve büro
Yüksek karbon içerikli kömür. girişi için kullanılan manyetik kart.
antrepo / entrepot-warehouse apron otobüsü /apron bus
Gümrük gözetimi altında bulunan Yapısı itibariyle sürücüsünden başka
eşyanın konulması amacıyla hava en az 15 oturma yeri olmakla birlik-
meydanı içerisinde veya dışında te, apronda daha fazla yolcu taşımak
için özel imal edilmiş bulunan otur-
bulunan ve kuruluşunda aranılacak
ma yeri 15’ten az da olabilen ve insan
koşulları ve nitelikleri yönetmelikle
taşımak için imal edilmiş bulunan
belirlenen yer. motorlu taşıt.
apron / apron apron taksi yolu / apron taxiway
Bir kara hava alanında hava araçla- Apron üzerinde, aprona geçiş için
kullanılan taksi yolu sisteminin bir
rının yolcu, posta ve kargo indirme
kısmı.
bindirme, yakıt ikmali, bakım ve
park etme amaçlarına yönelik ta- apron yönetim hizmeti / apron
management service
nımlanmış alan.
Apron üzerindeki hava araçları ve
bekleme usulü
dan en az üç tanesinin yan yana ge- gönderilen sembol sayısı. 1 baud = 1
tirilmesi ile, uzaktan bakıldığında sembol/sn.
ışıkların çizgi olarak göründüğü, 30
bazalt / basalt
metre aralıklarla yerleştirilmiş ba-
ret şeklindeki ışıklardan oluşan ve Yerkabuğunun çatlaklarından dı-
150’nci ve 30’üncü metrelerde yak- şarı çıkan erimiş lavların soğuyup
laşma hattına dik olarak tesis edilen katılaşmasıyla oluşan volkanik bır
2 adet çapraz bar ışıklarından olu- kayaç türü.
şan yaklaşma ışık sistemi. bekleme fiksi / holding fix
basılı haberleşme / printed com- Uçağın bekleme yaparken pozisyo-
munication nunu belirleyip sürdürmek için refe-
Tüm mesajların dağıtımlarının ya- rans olarak kullandığı, pilota seyrü-
pıldığı devre terminallerinde yer sefer yardımcıları ya da yerde görsel
alan, devamlı ya da otomatik olarak bir referansla tanımlanabilen belirli
basılı kayıt imkânı sağlayan haber- bir nokta.
leşme sistemi. bekleme noktası / standby point
basınç irtifası / pressure altitude Acil durumun çeşidine göre kurtar-
Standart atmosferdeki basıncın kar- ma ve yangınla mücadele ekiplerinin
şılığı olan ve irtifa olarak belirtilen daha etkin olabilmeleri için hazır
atmosfer basıncı. bulundukları bölgeler.
basit yaklaşma ışık sistemi / bekleme noktası (uçak için) /
simple approach lighting systems holding point
Hassas yaklaşmasız pistlerde, müm- Pisti ihlal etmeden kalkış için taksi
kün olması halinde eşikten itibaren yapan uçağın bekleyebileceği tanım-
420 metre uzunluğunda tesis edilen lanmış bir saha.
yaklaşma ışık sistemi.
bekleme usulü / holding procedure
başlangıç noktası / datum Bir uçağın sonraki ATC müsaadesini
Başka miktarların hesaplanmasına beklerken belirlenmiş bir hava saha-
yönelik bir referans veya esas niteli- sında tutulması için önceden belir-
ğinde olabilecek herhangi bir miktar lenmiş manevra.
veya miktarlar seti.
bataklık toprağı / bog soil
Turba üzerine süzülmüş toprak ta-
bakası veya bataklık altında kalan
bataklık bitkisi ile örtülü toprak ze-
min.
batimetrik / bathymetric
Suyun derinliği ile ilişkili.
baud / baud
Veri haberleşmelerinde saniyede
check-in kontuarı
C
buzlanmayı önleme / anti-icing
Uçakların yüzeylerinde buz ve kar
oluşmasını engelleme işlemi.
c grubu çalışma ruhsatı / work-
Bütünleştirilmiş Havacılık Bilgi ing license group C
Paketi / Integrated Aeronautical Havaalanları Yer Hizmetleri Yönet-
Information Package meliği (SHY-22) hükümlerine uygun
AIP, AIP Düzeltmeleri (AIP AMDT ve olarak 5’inci maddede belirtilen hiz-
AIRAC AIP AMDT), AIP Ekleri (AIP met türlerinden, temsil, gözetim ve
SUP), NOTAM, Uçuş–öncesi Bilgi yönetim, uçak özel güvenlik hizmet
Bültenleri (PIB), AIC, kontrol liste- ve denetimi, ikram servis ile uçuş
leri ve özetleri operasyon hizmetini yapmak üzere
bütünlük (havacılık verileri) / yetkilendirilmiş özel hukuk tüzel
integrity (aeronautical data) kişilerine her bir hizmet türü için
Bir havacılık bilgisinin ve onun de- verilecek çalışma belgeleri.
ğerinin, oluşumundan veya resmî cari uçuş planı / current flight
olarak değiştirilmesinden bu yana plan
kaybolmadığına veya değiştirilme- Şayet varsa bir takım değişikler ya-
diğine ilişkin bir güvence derecesi. pılmış ve ilave talimatlarla oluştu-
büzülme / shrinkage (contraction) rulmuş uçuş planı.
Deney numunesinin herhangi bir
check-in / check-in
doğrultudaki boyutunda, hızlandı-
rılmış belirli kuruma şartları altın- Havaalanı terminallerinde, havayolu
da, ağırlıkça doygun halden dengeli veya yer hizmet kuruluş görevlileri-
ağırlık ve boyut durumuna geçişinde nin, yolcuların bilet, bagaj işlemi ve
kuruma nedeniyle oluşan değişim. kontrollerini yapmaları.
değiştirme noktası
çimento / cement
Ana hammaddeleri kalkerli kil olan D
ve mineral parçalarını (kum, çakıl, dağıtım zamanı / delivery time
tuğla vs.) yapıştırmada kullanılan Kontrolör tarafından gönderilen
bir malzeme. mesajın uçuş ekibinin eline geçmesi
çok yönlü ışıklar / omnidirectio- için geçen süre.
nal lights dahili test ekipmanı / built-in test
Pist kenar, taksi kenar ışıkları gibi her equipment
yöne ışık verebilen armatürler
Sürekli temel üzerinde izleme yapa-
çoklu kanal izleme / multi chan- bilmek için doğru operasyonu sağ-
nel tracking(MCT) layan elektronik ekipmandaki içsel
Radarlardan gelen ham bilgileri iş- kontrol birimleri.
leyerek plot bilgisine dönüştüren
dansite oranı / density ratio
sistem.
Yoğunluk oranı.
çoklu radar izleme / multi radar
tracking (MRT) dayanıklılık / durability
MCT’den gelen radar plot bilgisini iz Yapı malzemelerinin ve yapıların iş-
bilgiye dönüştürerek kontrolörlerin lemlerini uzun yıllar boyu bozulma-
önündeki display’lere ve FDP’ye ak- dan yerine getirmeleri.
taran sistem. de-/anti-icing aracı / de-/anti-
çökme deneyi / slump test icing vehicle
Beton kıvamını belirlemek için yapı- Buzlanmayı çözücü/önleyici kimya-
lan deney. sal maddelerin uçaklara uygulan-
çökme konisi / slump cone ması için kullanılan özel donanımlı
araçlar.
Çökme deneyinde kullanılan, kesik
koni biçiminde, iki ucu açık metal degradasyon / degradation
alet. Atmosferik, hidrolik, biyolojik ve di-
çöp arabası / garbage cart ğer faaliyetler sonucunda kayaların,
Uçaklardan çıkan çöplerin çöp ma- sarp kayalıkların, yeryüzü katman-
halline taşınması için kullanılan ka- larının ve akarsu yataklarının aşın-
palı ve muhafazalı araç. ması ve ayrışması.
DME ayırması
trafik kontrol hizmeti sağlama so- direkt transit yolcular / direct
rumluluğunu transfer eden hava transit passengers
trafik kontrol ünitesi. Vardıkları uçakla kısa bir aradan
dış hat uçuşları / international sonra aynı uçak ve aynı uçuş numa-
flights rası ile seyahatlerine devam eden
Zorunlu inişler dışında, ülke sınırla- yolcular.
rı dışında bir veya daha fazla ülkeye direkt uçuş / direct flight
yapılan seferler. İki fix, nokta ya da seyrüsefer yar-
dış marker / outer marker dımcısı arasında rota uçuşu.
Pist sonundan 5-7 mil uzaklığa direkt yaklaşma / straight- in
yerleştirilen seyrüsefer yardımcı approach
cihazı. Son yaklaşmanın, kaide dönüşü ol-
dikey ayırma / vertical separation madan başladığı, direkt iniş mini-
Hava araçları arasında değişik irtifa mumlarıyla tamamlanması gerekli
ya da uçuş seviyeleri tahsis edilmek olmayan bir aletli yaklaşma.
suretiyle sağlanan ayırma. (ICAO) dispenser (akaryakıt hidrant
hava araçları arasında dikey mesafe aracı) / dispenser
birimleri ile ifade edilen ayırma. Apron üzerinde bulunan akaryakıt
dikey iniş/kalkış yapan hava ikmal deposu ile irtibatı bulunan
aracı / vertical take-off and landing yakıt pit’i/valfi ile uçak arasında ya-
aircraft kıt dolum işlemini gerçekleştiren ve
Kalkış ve iniş için çok kısa pistleri üzerinde pompa, sayaç, mikro filtre,
veya küçük sahaları kullanarak di- dolum hortumları gibi donanımları
key tırmanma veya alçalma yapabi- bulunan araç.
len hava aracı. dispersivite / dispersivity
dikey sapma / vertical deviation Gözenekli bir matrisin kendi içeri-
Bir uçağın dikey profilde aşağı veya sinden geçen bir izleyicinin yayılma-
yukarı doğru yaptığı kaçınma hare- sına neden olma özelliği.
keti. diyabaz / diabase
dinamik yük taşıma yüzeyi / Klinopiroksen, ojit, olivin, magne-
dynamic load-bearing surface tit ve ilmenit içeren, yeşil renkli ve
Üzerine acil durum halinde bir kon- aşınma dayanımı yüksek bir kayaç.
ma gerçekleştiren bir helikopter ta- diyorit / diorite
rafından oluşturulan yükleri taşıya- Gri, koyu gri renkli, iri ve ince taneli
bilecek bir yüzey. minerallerden oluşan, andezin, biyo-
dinlemede kalın / stand by tit, hornblend ve piroksin ile kuvars
içeren iç püskürük magmatik kayaç.
direkt iniş / straight-in landing
Bir aletli yaklaşmayı tamamlamak DME ayırması / DME separation
için takip edilen son yaklaşma kor- Hava araçları arasında DME cihazın-
suyla 30 derecelik bir açı limiti için- dan alınan mesafe bilgisine dayalı
de aynı hizadaki piste yapılan iniş. olarak yapılan ayırma.
el kitapları
E
Bakanlığından onaylı kuruluşlar ta-
rafından verilen belge.
eğilme-gerilme dayanımı / flex- ekipman kapasitesi / equipment
ural-tensile strength capacity
Üç noktadan yüklenen basit kiriş ATC sistemleri tarafından taşınabi-
ile betonun eğilme ve gerilme da- lir en fazla trafik sayısı.
yanımının belirlenmesini kapsayan el bagajı / cabin baggage
deney. Bir hava aracının kabin bölümünde
eğim mesafesi / slant range taşınan bagaj.
Uçuştaki bir uçakla yer cihazı (ra- el kitapları / manuals
dar, DME) arasındaki gerçek direkt Ulusal ve uluslararası havacılık ku-
mesafe. ralları ve mevzuatlar esas alınarak
filo
nün başlangıcı. fasilite / facility
Özel bir amaç için yapılmış bina,
eşik üzerindeki minimum göz
ekipman veya üniteler.
yüksekliği / minimum eye height
over threshold (meht) Federal Havacılık İdaresi / Fede-
ral Aviation Administration
Havaalanını kullanan uçakların sı-
Sorumluluğu sivil havacılık güven-
nıfına göre, emniyetli bir eşik geçi-
liği olan kurum, Amerikan hüküme-
şini sağlamak üzere önceden belirle-
tinin bir parçası olarak 1958 yılında
nenen, uçak pilotunun gözü ile eşik
kurulmuş olup fonksiyonları; ulusal
arasındaki yükseklik mesafesi. savunma gereklerini ve güvenliği
evrensel erişim alıcı/vericisi / göz önüne alarak sivil havacılığın
universal access transceiver düzenlenmesi, yeni teknolojiler kul-
ADS-B veri iletimi için 1.041667 lanarak havacılığın geliştirilmesi, si-
Mbit/s modülasyon oranı ile 978 vil ve askerî uçakların kontrolünün
Mhz frekansında çalışan bir yayın ortak bir sistemde yapılması, ulusal
veri hattı. hava sahası sistemi konusunda ya-
pılan araştırmalar ve ticari uzay ta-
evrensel zaman koordinasyonu şımacılığının düzenlenmesi olarak
/ universal time coordinated sıralanabilir.
Saniye artışıyla ayarlanan ve sivil FIC (Uçuş Bilgi Merkezi) Birimi
havacılıkta temel alınan otomatik / FIC (Flight Information Center) Unit
zaman ölçeği. Uçuş bilgi ve ikaz hizmeti sağlamak
üzere kurulmuş ve Türk hava saha-
sını veya havaalanlarını kullanmak
suretiyle IFR/VFR olarak gerçekleş-
tirilen OAT/GAT kapsamındaki tüm
uçuşların verilen uçuş müsaadeleri
F
(permi) ve sunulan uçuş planlarına
(FPL) uygunluğunun takibi, SHGM’ce
verilen yetkiye istinaden gerekti-
farklı küresel konumlandırma ğinde SHGM adına permi verilmesi
sistemi / differential global position- ile Hava Arama ve Kurtarma (SAR)
ing system Hizmetlerinin koordine edilmesi
Küresel konumlandırma sisteminin ve yürütülmesinden sorumlu AIM
çözüm doğruluğunu geliştirmek için hizmetleri memurları/personelinin
kullanılan bir teknik. çalıştığı, hizmet sağlayıcı kuruluş
farklı küresel seyrüsefer uydu DHMİ’deki hizmet/görev birimi.
sistemi / differential global naviga- filler / filler
tion satellite system 200 mm altında kalan malzeme (as-
Bir veya daha fazla bilinen noktada- falt için).
ki pozisyon hatalarının belirlenmesi filo / fleet
ve pozisyon doğruluğu için bir başka İşletmecinin kendi malı veya kirala-
sistemden alınan bilgilerin iletilme- dığı tüm hava araçlarının adet ve tip
sini amaçlayan bir sistem. olarak ifadesi.
final / final
Aletli veya görerek yaklaşma yapan G
bir uçağın iniş için pisti karşıladığı gabro / gabbro
hat. Amfibol, piroksen ve az miktarda
olivin gibi mineraller içeren, silika
finişer / finisher oranı düşük, iç püskürük magmatik
Asfaltın son işlemini yapan makine. kayaç.
FOD temizlik aracı /FOD clean-up gai / gai
Granülometrisi ile diğer koşulla-
chart
rı belli olan doğal kum, doğal çakıl
PAT sahalarının FOD’dan arındırıl- veya kırmataş ile az miktarda bağ-
ması için kullanılan özel donanımlı layıcı ince malzemeden oluşan dolgu
temizlik aracı. malzemesi.
fork lift / fork lift garbling / garbling
Birbirine yakın azimut ve mesafede
Yüklerin istiflenmesinde ve kısa me- bulunan hedeflerden alınan trans-
safe taşımalarında kullanılan, yükü ponder cevap sinyallerinin iç içe gir-
kaldırma/indirme, ayrıca taşıma mesi durumu.
özelliğine sahip olan özel donanımlı gaz beton (gözenekli beton) /
araç. aerated concrete
foseptik aracı / septic tank İnce ve silisli bir agrega ve inorganik
bir bağlayıcı ile hazırlanan karışı-
Uçaklardan foseptiğin boşaltılarak mın, gözenek oluşturucu bir madde
götürülmesi için kullanılan özel do- katılarak hafifletilmesi yolu ile elde
nanımlı araç. edilen hafif beton.
frenleme (iyi, orta, zayıf, hiç) / gece / night
breaking action (good, fair, poor or ICAO’ya göre; akşam alacakaranlığı-
nın bitimi ile sabahın başlangıcı ara-
nil) sındaki saatler veya otorite tarafın-
Pilota havaalanı hareket sahası üs- dan belirlenmiş gün batımı ile gün
tündeki frenleme derecesini, koşul- doğumu arasındaki zaman dilimi.
larını belirten rapor. gecikme / delay
FRUIT / false replies from undesired Merkezî akış yönetim birimi (CFMU)
tarafından belirlenen kalkış zamanı
interrogator transmissions ile operatörün talep ettiği ilk kalkış
Bir uçağın birden fazla anten ta- zamanı arasındaki fark.
rafından sorgulanması durumun- gecikme nedenleri / causes of
da, başka bir sorgulama nedeniyle delay
transponder cevap sinyalinin bek-
geçerli (cari) uçuş planı / current
lenen süreden daha önce alıcıya gel- flight plan
mesi olayı. Müteakip müsaadelerle yapılan de-
ğişiklikleri de içeren uçuş planı.
geçici üs / temporary base
Ana üs veya üslerin dışında, uçuş
genleşme derzi
harekâtının devamlılığı için, uçucu geçiş (intikal) irtifası / transition
ekip üyesinin uçuş görev süresinin altitude
başlayıp sona erdiği ve uçucu ekip Bu irtifa ve altında hava araçlarının
üyesine, ortaklığın uygun konakla- irtifalara göre kontrol edildiği irtifa.
ma tesisi ve iaşe imkanı sağlamak-
gelişmiş yüzey hareketleri reh-
la yükümlü olduğu, uçucu ekiplerin
berlik ve kontrol sistemi / ad-
geçici bir süre kalacağı, ortaklık ta-
vanced-surface movement guidance
rafından belirlenen yurt içi ve/veya
and control system
yurt dışındaki yerleşim merkezi.
Havaalanı operasyonel görüş sevi-
geçici üs süresi / temporary base yesi içinde tüm hava koşullarında,
time gerekli emniyet seviyesini de teşkil
Geçici üslerde, her bir uçucu ekip ederek, beyan edilen yer hareket
üyesi için 7 günden çok, 30 günden oranının sürdürülebilmesi için uçak
az süre ile kalmalı olan görev süresi. ve araçların kontrolü ile gözetim ve
geçirimlilik katsayısı / (coeffi- kılavuzluk sağlayan bir sistem.
cient of) transmissivity gemi üzeri heliport / shipboard
Birim hidrolik eğim altında bir aki- heliport
ferin birim genişliğinden suyun Gemi üzerinde özel olarak helikopter
transfer edilme hızı. operasyonları için tasarlanmış veya
özel olarak bu iş için tasarlanmamış
geçirimsiz formasyon / aquiclude
olup geminin bir helikopteri taşıyabi-
Birbiriyle bağlantılı boşlukları bu- lecek bir alanının uygun hale getiril-
lunmayan ve bu nedenle su alıp ve- mesiyle oluşturulan heliport.
remeyen formasyon.
genel hava trafiği / general air
geçiş eğitimi / transition training traffic
Belirli simülasyon metotlarıyla, te- ICAO kural ve uygulamalarının tüm
mel eğitim esnasında teorik bilgi ve uçuşları kapsaması.
anlama yeteneklerinin pratik uygu-
lamalarla gerçekleştirilmesi.
genel havacılık / general aviation
Ücret karşılığı veya kiralama yolu ile
geçiş izi mesafesi / cross track yapılan tarifeli ve tarifesiz hava taşı-
distance macılık faaliyetleri dışında eğitim ve
İstenilen rotanın havayolunun sağı- sportif amaçlı faaliyetler, hava taksi,
na ve soluna olan dikey mesafesi. vb. tüm sivil havacılık faaliyetleri.
geçiş süresi (ışık) / switch-over genleşme derzi / expansion joint
time (light) Beton tam kürünü aldıktan sonra
Belirli bir yönde ölçülen fiilî ışık yo- ortam sıcaklığına bağlı olarak gen-
ğunluğunun, ışık %25’lik veya üzeri leşmesi ya da çekmesi ile betonda
yoğunluklarda çalıştırıldığı durum- istenmeyen çatlamalar oluşmasını
larda, bir güç kaynağı değişikliği sı- engellemek için betonun yapısına
rasında %50’den düşmesi ve tekrar göre ortalama 30 metre aralıklarda
%50’ye ulaşması için gereken süre. bırakılan derzler.
güvenlik yönetimi
te Kontrol Programı’nda belirtilen güvenlik tatbikatı / security
uyumluluk takip faaliyetlerini yü- exercise
rütmek üzere görevlendirilen yetkili Tam kapsamlı bir güvenlik tatbikatı,
personel. farklı tür acil durumlarla baş ede-
güvenlik denetlemesi / security bilmek için bir muhtemel harekât
audit planının yeterliliğinin sağlanması
MSHGP’de yer alan hususların etkin- amacıyla yasa dışı müdahale teş-
liğinin ve uygulanırlığının görülme- kil edecek bir eylemin senaryo da-
si amacıyla kontrol edilmesi ve de- hilinde uygulanmasıdır. Kısmi bir
ğerlendirilmesi işlemi olup, yetkili güvenlik tatbikatı ise, farklı tür acil
otorite adına yapılan işlem. durumlarla baş edebilmek için, ha-
berleşme sistemi gibi muhtemel
güvenlik incelemesi / security harekât planının elemanları veya
inspection unsurlarının yanıt verebilme yeter-
Detaylı olarak yapılacak bir çalışma liliğinin sağlanması amacıyla, yasa
ile daha önceden bildirmek koşulu dışı müdahale teşkil edecek bir eyle-
ile hava meydanı, havayolu taşı- min senaryo edilmesidir.
yıcıları ve güvenlikle alakalı tüm
birimlerin yasa dışı müdahale ey- güvenlik tehdit seviyesi durum
lemlerine karşı aldıkları güvenlik tablosu / security threat level state
tedbirlerinin etkinliğini görmek ve table
mevcut gereklerin yerine getiril- MSHGP’nin 17. ekinin 7. maddesinde
mesini sağlamak amacıyla yapılan belirtilen güvenlik alarm durumla-
işlem. rının ilanında 9. maddede belirtilen
tedbirler ile hava meydanı güvenlik
güvenlik komisyonu / security
alarm durumu planındaki tedbirleri
commission
gösterir tablo.
güvenlik kontrolü / security check
güvenlik testi / security test
Yasadışı eylem gerçekleştirmek
MSHGP’de yer alan hususların tama-
için kullanılabilecek silah, patlayıcı
mının veya bir bölümünün yasa dışı
madde ve benzeri maddelerin tespit
müdahele teşkil edecek senaryo ve
edilmesi için alınan tedbirler.
sanal olaylarla test edilmesi işlemi.
güvenlik kurulu / security board
güvenlik yasak bölgesi / security
Millî Sivil Havacılık Güvenlik Kurulu. forbidden zone
güvenlik onaylı acente (kuru- Güvenlik maksadıyla giriş ve çıkış-
luş) / security approved agent ları yasaklanan veya kontrol altında
Hava kargosu taşımak için yetki tutulan bina, tesis ve hava meydanı-
belgesi almış olan kargo acenteları nın diğer bölümleri.
ile hava meydanı içi veya dışındaki güvenlik yönetimi / security man-
kargo terminalleri, antrepo, depo, agement
vb. yerleri kapsayan ifade.
Güvenlik hizmetleri ve mekanizma-
güvenlik tahditli alan / security larının oluşturulması ve kontrolü,
restricted area güvenlikle ilgili bilgilerin dağıtımı
H
(runway-apron-taxiway)
Hava araçları ve bunların faaliyetle-
haberleşme merkezi / com-center ri ile ilgili araç ve gereçlerin hareket
Kendisine bağlı haberleşme istas- ve park edilmesinde kullanılan as-
yonlarının mesaj trafiğini yönlen- falt, beton ve toprak yapıdaki pist,
dirmekle sorumlu merkez. apron ve taksi yolları ile yakın çev-
resi.
haberleşme yönetim birimi /
communication management unit hareket sahası / movement area
Hava-yer ya da diğer yer çalışma Bir havaalanının, manevra sahasın-
ağları arasında bilgi transferine ola- dan ve apron(lar)dan oluşan, hava
nak sağlayan birim. araçlarının kalkışı, inişi ve taksi
hacim modülü / bulk modulus yapması için kullanılacak bölümü.
Basınç yüklemesine maruz kalan bir harekete dayalı değerlendirme
malzemenin hacmindeki azalmayı ölçekleri / behaviour anchored
tarif eden elastik bir özellik. rating scales
hadise / incident Özel yönleri temsil eden küme için-
İşletme güvenliğini olumsuz etkile- de, hareketli yönlere odaklanma
yen ya da etkileyebilecek, bir hava performansı ölçümünde kullanılan
aracının kullanılmasıyla ilişkili, ka- ölçekler.
zadan (accident) farklı olarak ortaya
hassas aletli yaklaşma usulü /
çıkan durum.
precision approach procedure
hafif agrega / lightweight aggre- Operasyon kategorisine göre tanım-
gate lanan minimaları ile hassas yatay ve
Birim ağırlığı 1200 kg/m3ü aşmayan dikey yol gösterme/yardım imkânı
agrega. veren aletli yaklaşma usulü.
hassas-kod
hava içeriği
hava aracı işleticisi / aircraft ATC ünitesinin veya hava trafik hiz-
operator metlerinin tanımladığı özel koşulla-
2920 sayılı Kanun ile buna bağlı ra uymaması durumu.
yönetmelik, genelge ve talimat-
hava araç kazası / airplane acci-
lar çerçevesinde faaliyet gösteren;
dent
Ulaştırma Denizcilik ve Haberleş-
me Bakanlığı tarafından onaylı ge- Uçuş harekâtı esnasında, kişilerin
çerli ruhsat veya sertifikaya sahip tali nedenlerle veya kendi kendini
gerçek veya tüzel kişiler ile yabancı veya birbirlerini yaralamaları veya
sivil hava aracı siciline kayıtlı hava uçuş ekibi ve yolcular için ayrılan
araçlarını işleten gerçek veya tüzel yerler dışında saklanarak kaçak se-
kişiler. yahat edenlerin yaralanmaları hariç
hava aracı kategorisi / aircraft olmak üzere, hava aracı içinde veya
category hava aracından kopan parçalar da
Uçak, helikopter, planör ve serbest dahil olmak üzere hava aracının
balon gibi belirli temel özelliklere herhangi bir parçasının çarpmasıyla
göre hava aracının sınıflandırılması. veya hava basıncına maruz kalmak
hava aracı tanıtımı / aircraft suretiyle çok ağır derecede yara-
identification lanması, motor ve aksesuarlarda
Hava–yer haberleşmesinde bir hava meydana gelen arıza ve hafif hasar-
aracının çağrı sinyali veya yerde lar hariç olmak üzere hava aracının
hava trafik hizmet haberleşmesi ya- fiziksel yapısının veya performansı-
pan bir hava aracının tanımlanması nın ve uçuş karakteristiğinin menfi
için belirlenmiş bir harf veya rakam yönde etkilendiği ve bunların değiş-
grubu. tirilmesi veya tamirini gerektirecek
hava aracı tipi / aircraft type derecede hasar ve arızalanması,
Hava araçlarının uygun ICAO hava hava aracının kaybolması veya en-
aracı tanıtıcısı ile ya da ICAO tanıtı- kaza ulaşılamayacak bir yere düş-
cılarının mevcut olmadığı yerlerde mesi ile sonuçlanan olaylar.
açık lisanla tanımlanması.
hava çarpışmalarından korun-
hava aracı yer kazası / aircraft ma sistemi / airborne collision
land collision avoidance system
Hava aracının uçuş harekâtı dışın- Pilotlara, transponderle donatılmış
da bakım, onarım, arıza giderilme- uçaklarla olası bir çarpışmayı ikaz
si, yerde çalıştırılması, yer araçları
eden, yer cihazlarından bağımsız
veya insan gücü ile yer değiştirilme-
si esnasında araç çarpmaları veya olarak çalışan SSR transponder sin-
yangın, tabii afetler ve diğer sebep- yallerinden yararlanan bir uçak sis-
lerle hasara uğraması veya arızalan- temi.
ması ile sonuçlanan olaylar. hava içeriği / air content
hava aracının ATC müsaadesi Betondaki kapalı agrega boşlukla-
dışına çıkması / aircraft out of rı haricinde mevcut hava hacminin
ATC permission beton hacmine oranının yüzdesel
Bir hava aracının, kontrolü sağlayan ifadesi.
havaalanı
tim örnekleri, testler ve performans hava trafik akışı yönetimi) bir araya
konularını içermektedir. gelmesi.
hava trafik kontrolörü lisansı / hava trafik yönetimi radar ta-
air traffic controller license kip ve sunucu sistemi / air traffic
Temel hava trafik eğitimini tamam- management radar tracker and serv-
layan bir aday hava trafik kontro- er system
lörünün yeterlilik düzeyini tespit Eurocontrol’ün özel sektöre geliştir-
etmek amacıyla yapılan sınav sonu- diği radar data işleme sistemi (HW-
cunda başarılı olanlara verilen ye- SW).
terlilik belgesi. hava transit rotası / air transit
hava trafik kontrolü radar route
bikın sistemi / air traffic control Helikopterlerin havadaki transit ha-
radar beacon system reketi için oluşturulmuş, yüzeydeki
Sorgulama metodu ile çalışan (alıcı/ belirli bir yol.
verici ve transponder olması gere- hava-yer haberleşmesi / air-
kir) gözlem radar sistemi. ground communication
hava trafik kontrolünün kar- Hava araçları ile yer yüzeyinde bulu-
maşıklığı / air traffic control com- nan istasyonlar ya da merkezler ara-
plexity sındaki iki yönlü haberleşme.
Hava trafiğindeki yoğunluk veya hava-yer kontrol radyo istasyo-
hava sahası karmaşıklığı sebebiy- nu / air-ground control radio station
le hava trafiğinin kontrol yükünün Belirlenmiş bir alanda bir hava ara-
artması. cının operasyonu ve kontrolüne ait
hava trafik kontrolünün ko- haberleşmenin gerçekleştirilmesi
ordinasyonu / air traffic control için tesis edilmiş havacılık haberleş-
coordination me istasyonu.
ATC üniteleri, kontrolörler veya ilgi- havaalanı / airport/aerodrome
li otorite arasında koordinasyonun Bütünü ya da bir bölümü içinde hava
sağlanması. araçlarının iniş, kalkış ve yer hare-
hava trafik tavsiye hizmeti / air ketlerini gerçekleştirebilmeleri için
traffic advisory service karada veya suda oluşturulmuş,
Uçuşun ve uçağın manevralarının (bina, tesis ve teçhizatla donatılmış)
emniyetli bir şekilde yapılabilmesi tanımlanmış saha.
için pilota verilen tavsiye/ bilgi hiz-
meti.
hava trafik yönetimi / air traffic
management
Operasyonların tüm safhaları sı-
rasında, uçakların güvenli ve etkin
hareketlerini sağlamak için gerekli
olan fonksiyonlarının (hava trafik
hizmetleri, hava sahası yönetimi ve
havacılık bikını
Bir havaalanının tayin edilmiş coğ- pist başına 15’ten fazla olmadığı
rafi konumu. veya tipik olarak 20 toplam havaa-
havaalanı sertifikası / aerodrome lanı hareketinden az olduğu durum-
certificate larda.
Bir havaalanının işletimi için ilgili B) Orta: Trafiğin en yoğun olduğu
otorite tarafından geçerli mevzuat saatlik ortalama hareket sayısının
çerçevesinde düzenlenen bir serti- pist başına sırasına göre 16 ile 25
fika. arasında olduğu veya tipik olarak
20 ile 35 toplam havaalanı hareketi
havaalanı tanıtma ışığı / aerona- olduğu durumlarda.
utical beacons C) Şiddetli: Trafiğin en yoğun olduğu
Havaalanının yerini belirlemek üze- saatlik ortalama hareket sayısının
re, kara meydanlarında yeşil-beyaz, pist başına sırasına göre 26 veya
su meydanlarında ise sarı-beyaz daha fazla olduğu veya tipik olarak
renkte, dakikada 20 ila 30 arasında 35 toplam havaalanı hareketinden
yanıp sönen veya yer değiştiren (dö- fazla olduğu durumlarda.
nen) ışık sistemidir.
havaalanı yapımcısı / airport
havaalanı tanıtma levhası / constructor
aerodrome identification sign Havaalanı yapımından sorumlu
Havaalanının havadan tanınması- kamu kurum ve kuruluşları ile ger-
na yardımcı olacak, bir havaalanına çek ve özel tüzel kişiler.
yerleştirilen bir levha. havaalanı/hava trafik sistem-
havaalanı terminal işletme leri arabirimi / airport/air traffic
ruhsatı / airport terminal operation systems interface
permit ECAC’nin havaalanları stratejisi he-
SHGM tarafından havaalanı termi- deflerine ulaşmak için uyguladığı
nellerinin açılıp faaliyet gösterebil- bir program.
mesi için verilen izin. havacılık bilgi hizmeti / aerona-
havaalanı terminali / airport utical information service
terminal Hava seyrüseferinin güvenilirliği,
Uçağın geliş ve gidiş hizmetleri için etkinliği ve düzenli akışı konuların-
kullanılan tüm binalar. daki bilgilerin toplandığı ünite.
havaalanı trafiği / airport traffic havacılık iletişim ağı / aeronau-
Havaalanı trafiği aşağıdakilerin bir tical telecommunication network
veya ikisini kapsar; Havacılık haberleşmelerinin iletişim
A) Uçak hareketleri. ağı üzerinden İnternet aracılığıyla
B) Havaalanına gelen ya da havaala- yapılması.
nından giden yolcular ve yük (kargo, havacılık bikını / aeronautical
posta, bagaj). beacon
havaalanı trafik yoğunluğu / Yeryüzünde belirli bir noktayı işa-
aerodrome traffic density ret etmek üzere, sürekli veya fasılalı
A) Hafif: Trafiğin en yoğun olduğu olarak, tüm azimutlarda görülebilen
saatlik ortalama hareket sayısının bir havacılık yer ışığı.
havayolu taşıyıcısı / air carrier verişli bir alan olarak seçilmiş veya
Yerli ve yabancı tescilli tüm hava ta- hazırlanmış, yerde veya su üzerinde
şıyıcıları. bulunan tanımlanmış bir alan.
hazır beton / ready mixed concrete helikopter hava taksi yolu /
Bilgisayar kontrolüyle istenilen helicopter air taxiway
oranlarda bir araya getirilen mal- Helikopterlerin havada taksi yapma-
zemelerin, beton santralinde veya ları için oluşturulmuş yüzey üzerin-
mikserde karıştırılmasıyla üretilen de belirli bir yol.
ve tüketiciye taze beton olarak tes-
helikopter yer taksi yolu / heli-
lim edilen beton.
copter ground taxiway
hedef / target Tekerlekli iniş takımına sahip he-
Zaman ve pozisyonla ilgili radar he- likopterlerin yerdeki hareketi için
defleri ve bilgilerin bileşimi. öngörülmüş yer, taksi yolu.
helidek / helideck heliped (küçük heliport) / he-
Petrol veya gazın işletilmesi için lipad
kullanılan bir işletme veya üretim Helikopterleri kullanan pilotların
platformu gibi bir denizde açıkta bu- aletsiz ve görerek uçuş kuralları
lunan bir yapı üzerinde bulunan bir (VFR) dahilinde iniş-kalkış yapabil-
heliport. dikleri, basit teknik yapılar dışında
helikopter / helicopter önemli üstyapı tesisleri bulunmayan
Belli bir piste ihtiyaç duymaksızın heliport.
karada ve denizde bir noktaya inen heliport / heliport
ve kalkan, motor gücü ile seyreden,
Helikopterlerin iniş, kalkış ve yer
havadan ağır hava aracı.
hareketlerini tamamen veya kısmen
yapabilmelerine elverişli alan.
heliport işletmecisi / heliport
operator
Heliport işletiminden sorumlu ve
heliport işletme ruhsatına sahip
kamu kurum ve kuruluşları ile özel
tüzel kişiler.
heliport yapımcısı / heliport con-
structor
Heliport yapımından sorumlu kamu
kurum ve kuruluşları ile özel tüzel
helikopter aşma sahası / helicop- kişiler.
ter clearway hesaplanmış iniş zamanı / calcu-
Performans sınıfı 1’de işletilen bir lated landing time
helikopterin üzerinde hızlanıp be- Bir uçağın hesaplanmış geçici ya da
lirli bir yüksekliğe ulaşabileceği el- gerçek iniş zamanı.
ICAO bölgesi
iş planı
kabin memuru
kar notamı
konaklama süresi
kum
dan ilerleyerek konum tahmini ya- tâbi tutulan) yüzeyindeki buz ve don
pılması. oluşumunu ve kar birikimini önleye-
konveyör / conveyor ceği tahmini süre.
Bagaj, kargo ve postanın yüklenip korunmuş uçuş bölgeleri / pro-
boşaltılması için kullanılan hareket- tected flight zones
li bant sistemi. Lazer ışınımının zararlı etkilerini
konveyör aracı / conveyor vehicle hafifletmek üzere özel olarak belir-
Bagaj, kargo ve postanın yükleme, lenmiş hava sahası.
boşaltma için kullanılan hareketli
kör nokta / blind spot
bant sistemine haiz araç.
Radyo yayınlarının alınamadığı ya
koordinat / coordinate da radar menziline girmeyen saha;
Bir pozisyon ya da yeri belirlemesi kontrol kulesince hava alanının gö-
amacıyla enlem/boylam olarak (de- rülemeyen bölümleri.
rece/dakika/saniye) ifade edilen re-
ferans değerler. kritik hadise / critical incident
koordine fiksi / coordination fix Bir kişinin olağan olmayan güçlü bir
Üniteler arasında devir noktası, kont- reaksiyon gösterdiği herhangi bir
rolün transferi, terminal giriş-çıkış olay.
noktaları olarak kullanılan bir sey- kullanılabilen en düşük uçuş
rüsefer yardımcısı ya da fiks olarak seviyesinin altına alçalma /
belirlenen pozisyon. descend below the lowest usable
korelasyon / correlation flight level
Uçuş yolu ve profili konusunda SSR Bir uçağın, bir hava sahasında belir-
kod tanımlaması, coğrafi ve zaman lenmiş minimum uçuş seviyesinin
kontrollerini temel alan uçuş planı altına alçalması.
verileri ve pozisyon vektörü arasın-
da ilişki oluşturan fonksiyon. kullanılabilirlik faktörü / usabil-
ity factor
korozyon / corrosion
Bir pistin veya pistler sisteminin
Elektrokimyasal etki sonucu malze- kullanımının, yan rüzgar unsuru
mede oluşan kütle kaybı.
nedeniyle tahdit edilmediği zaman
koruma alanı / protection area yüzdesi.
Bir taksi güzergâhı dahilinde ve
kullanılan /aktif pist / runway in
bir helikopter park yeri etrafında
use / active runway
bulunan, helikopterlerin emniyet-
li manevraları için cisimlerden, O an için, kalkış veya iniş amaçlı
FATO’dan, diğer taksi güzergâhla- kullanılan pist veya pistler. Çoklu
rından ve helikopter park yerlerin- pist kullanımlarında tüm kullanılan
den ayrılma sağlayan bir alan. pistler aktif kabul edilir.
koruma süresi / holdover time kum / sand
Buzlanmayı önleyici sıvının (bakı- Çapı 0,06 ile 2 mm arasında değişen,
mın), bir uçağın korunan (işleme silisli kütlelerin, kayaların doğal
lisansın çevrilmesi
Uzaydan yapılan hız, zaman, pozis- lazer ışınlarına duyarlı uçuş
yon belirleme ve geliştirme sistemi. bölgesi / laser-beam sensitive flight
zone
küresel seyrüsefer uydu sistemi
/ global navigation satellite system Parlaklığın flaş körlüğü veya hayali
görüntüye neden olmayacağı bir dü-
Gerekli teknik ekipmanlarla dona- zeyle sınırlandırıldığı, LFFZ ve LCFZ
tılmış, dünya çapında pozisyon, hız dışında, ancak mutlaka bunların
ve zaman belirlenmesi konularında bitişiğinde bulunması gerekmeyen
kullanılan uydu sistemi. hava sahası.
küresel seyrüsefer uydu siste- levha / sign
minin doğruluğu / GNSS accuracy A) Sabit mesaj levhası. Yalnızca tek
GNSS tarafından belirtilen pozisyon bir mesajı gösteren bir levha.
ve zamanın, gerçek pozisyon ve za- B) Değişken mesaj levhası. Önceden
mana göre uygunluğu (veya hata belirlenmiş birden fazla mesajı gös-
payı). terebilecek veya (duruma göre) hiç-
bir mesajı göstermeyecek bir levha.
likit limit / liquid limit
Zeminlerin plastik halden likit hale
geçtiği deney sonucunda, elde edilen
su içeriği değeri. Yüzde olarak ifade
L
edilir (wl).
lisans / licence
lastik izi ve boya silme aracı / Yeterlilik testinden sonra sahip olu-
rubber/ paint / skid mark removal nan özel bir belge.
vehicle lisans (SHY 65-01’e göre) / li-
cence
PAT sahalarında Lastik izi ve Boya- SHY 65-01 Yönetmeliği’ne göre ve-
ların silinmesinde kullanılan özel rilen ve onaylanan, kanuni sahibine
donanımlı araç. içerisinde bulunan derece ve onay-
lazer ışını kritik uçuş bölgesi / lara göre hava trafik kontrol hizmeti
laser-beam critical flight zone sağlama yetkisi veren belge.
Parlaklığın göz kamaştırıcı etkilere lisans onayı / licence approval
neden olmayacağı bir düzeyle sı- Hizmet sağlayıcı kuruluş tarafından
nırlandırıldığı, bir havaalanı yakı- hava trafik kontrol lisansına işlenen
nında, fakat LFFZ ötesinde bulunan ve lisans sahibinin dil yeterliliğini
hava sahası. belirten yetkilendirme.
lazer ışınından arındırılmış lisans otoritesi / licensing autho-
uçuş bölgesi / laser-beam free rity
flight zone Yasal bir düzenleme ile personel
Parlaklığın görüşte herhangi bir lisanslarından sorumlu kılınan ta-
bozulmaya neden olmayacağı bir nımlanmış otorite.
düzeyle sınırlandırıldığı, bir hava- lisansın çevrilmesi / transfor-
alanının hemen yakınında bulunan ming of the licence
hava sahası. JAA üyesi olmayan ülkelerce tanzim
onaylama
ön-işbaşı eğitimi
nın ihtiyaç duyacağı pozisyon, iz ve lişmiş cihazlara bırakmışlardır (cor,
yer hızı vb. bilgilerin bir yayın modu loran, gps gibi).
veri hattı aracılığıyla belli aralık-
otorite / authority
larla iletimini sağlayan bir gözetim
uygulaması. Bir dokümanın ortaya çıkarılması
veya değiştirilmesi ile sorumlu kişi.
otomatik hava gözlem sistemi /
automatic weather observing system
Belirlenmiş zaman aralıklarında çe-
şitli sensörler yardımıyla hava şart-
larını ölçen, kaydeden ve pilotlara
iletilmek üzere bir bilgisayara gön- Ö
deren sistem. öğrenci hava trafik kontrolörü /
otomatik iniş / autolanding student air traffic controller
Görüşün iniş için limitlerin altında Temel hava trafik kontrol eğitimini
olduğu, konvansiyonel metotlarla başarıyla tamamlayan ve işbaşı eği-
inişin sağlanamayacağı durumlar- timinden önce tüm teorik bilgileri
da, bu konuda özel eğitim almış pi- edinmesi için eğitime alınan seçil-
lotlar tarafından güvenli ve etkin miş kişi.
bir inişin sağlanması için kullanılan
öğrenme için sınırlandırılmış
sistem.
zaman / restricted time for learning
otomatik parklama sistemi / Eğitici tarafından, öğrencinin çalış-
automated parking system ma zamanının belirlenmesi.
Uçakların burundan giriş yöntemi
ile parklama işlemi sırasında, uçak- önemli hava durumu bilgisi /
lara pozisyon ve istikamet bilgisi ve- sigmet information
ren ışıklı ve elektromanyetik alanlar Meteoroloji gözlem ofisi tarafından
yardımı ile çalışan rehberleme sis- meydana gelen ya da gelmesi bekle-
temi. nen belirli rotadaki uçak operasyon-
larının emniyetini etkileyebilecek
otomatik terminal bilgi hizmeti /
hava olaylarına dair bilgilerin ya-
automatic terminal information ser-
yınlanması.
vice
24 saat ya da belirlenmiş farklı ara- önemli nokta / significant point
lıklarla inen/kalkan hava araçları Bir ATS yolunun ya da bir hava ara-
için sağlanan güncel, periyodik me- cının uçuş yolunun tanımlanması
teorolojik ve operasyonel bilgileri ve diğer seyrüsefer ile ATS amaçları
otomatik olarak sağlayan hizmet. için kullanılan tanımlanmış coğra-
otomatik yön bulma sistemi / fik pozisyon.
automatic direction finding system ön-işbaşı eğitimi / pre-on-the-job
Hemen hemen en eski seyrüsefer training
yardımcı cihazlarındandır. Atmos- Standart özellikler göz önüne alına-
ferik hadiselerden kolayca etkilen- rak kişisel yeteneklerin gelişimini
meleri ve düşük menzillere sahip sağlamak amacıyla işbaşı simülas-
olmaları sebebiyle yerlerini daha ge- yon çalışmaları.
pist
mamlanamadığı zaman pilot tara- bu maksatla yetkilendirilmiş DHMİ
fından idare edilen bir manevra. tarafından verilen SİVİL, Dışişleri
Bakanlığı tarafından verilen DİPLO-
pas geçme noktası / missed app-
MATİK ve Hava Kuvvetleri tarafın-
roach point
dan verilen ASKERÎ uçuş izni.
İniş talimatı almış bir uçağın pilo-
tunun herhangi bir sebeple iniş yap- pik gün, pik saat / peak day, peak
mayıp pas geçmesi. hour
pas geçme usulü / missed approa- Belirli bir periyot içerisinde (genel-
ch procedure likle bir takvim yılı içerisinde) bir
hava meydanında birim günde veya
Yaklaşma tamamlanamazsa takip
saatte kaydedilen işlem görmüş en
edilecek usül.
yüksek yolcu, uçak, kargo vs. sayısı.
pas görev süresi / missed duty pilot / pilot
period
Hava aracının sevk ve idaresiyle gö-
Uçucu ekiplerin, ortaklığın direktifi
revli olan, sorumlu kaptan pilot veya
üzerine, herhangi bir görev icra et-
kaptan pilot haricindeki, SHGM tara-
meksizin, en son uçuş görevinin bit-
fından yetkilendirilmiş personel.
tiği meydandan, yeni bir uçuş görevi
icra edeceği meydana, ana/geçici pilot hava raporu / pilot weather
üsten uçuş harekâtına başlayaca- report
ğı meydana veya uçuş harekâtının Uçuşta karşılaşılan sıra dışı meteo-
sona ermesinden sonra ana/geçici rolojik hadiselerin pilot tarafından
üsse ulaşım maksadıyla yaptığı hava rapor edilmesi.
veya bir satıh ulaşım aracında geçen
süre. pilot insiyatifi / pilot discretion
İrtifa tahsisleri ile birlikte kullanıl-
PAT sahalarında araç kullanma dığında hava trafik kontrol ünitesi
belgesi (araç kullanma belgesi) tarafından pilota hazır olunca alçal-
/ PAT the areas driving certificate maya/tırmanmaya başlaması söy-
Havaalanı PAT Sahalarında araç kul- lendiğinde pilotun istediği zaman
lanacaklara PAT Sahalarında Araç alçalma/tırmanmaya başlayabile-
Kullanma Yönergesi hükümlerine ceğini ifade eden terim.
uygun olarak havaalanı işletmesince
düzenlenerek verilecek belge. pilota verilen brifing / pilot bri-
efing
penetrasyon / penetration Havacılık enformasyon hizmetleri
İçine girmek. (AIS) ofisi tarafından uçuş planla-
permabilite / permeability ması yapan pilotlara hava durumu,
Geçirgenlik. NOTAM’lar, askeri aktiviteler ve
uçuşla ilgili pilotlar tarafından talep
Permi / permit edilen bilgilerin verilmesi.
Herhangi bir hava aracına Türk
hava sahasını veya havaalanlarını
pist / runway
kullanabilmesi için SHGM’ce veya Uçakların inişi ve kalkışı için hazır-
R tavsiye hizmeti .
radar teması / radar contact
radar / radar Radar ekranında, radar blip veya ra-
Belirli bir menzil içindeki nesneleri dar pozisyon sembolünün belirli bir
tespit etmek için elektromanyetik uçağa ait olduğunun görülmesi ve
dalgaları kullanan sistemler. tanımlanmasıyla ortaya çıkan du-
rumdur. Hava Trafik Kontrol Ünitesi
tarafından, radar ekranında bir uça-
ğın tanımlandığı ve bu uçağın radar-
da takibinin radar tanımlaması sona
erdirilene kadar süreceği anlamında
kullanılır.
radar veri işleme sistemi / radar
data processing system
Bir veya daha fazla kaynaktan gelen
radar hizmeti / radar service
bilgilerin radar işlemlerinde kulla-
Direkt olarak radar vasıtasıyla sağ- nılmasını sağlayan sistem.
lanan bir hizmeti gösteren terim.
radar yaklaşma kontrol ünitesi
radar istasyonları kaplama he- / radar approach control facility
saplayıcısı / radar station coverage İniş-kalkış veya transit geçiş yapan
calculator trafiklere, tanımlanmış hava saha-
Eurocontrolün geliştirdiği radar sı içerisinde radarlı (veya radarsız)
kapsama alanlarını hesaplayan Unix hizmet veren hava trafik kontrol
tabanlı bir yazılım. ünitesi.
radar kontrol hizmeti / radar radarda tanımlanmış uçak /
control service radar identified aircraft
Radardan alınan bilgilerin hava tra- Radar ekranında, pozisyonu izlenen
sabit ışık
gitmeden önce talimat almaları için hava yoluna göre 2 boyutlu pozisyo-
belirlenmiş yer. nunu belirtir.
rapor noktası / reporting point rota / track
Aletli uçuş kuralları içinde rapor Bir uçağın çizdiği yolun, yer üzerin-
edilmesi istenilen, bir seyrüsefer deki izdüşümü olup, istikameti her-
yardımcısı ile belirtilmiş nokta. hangi bir noktada kuzeyden (hakiki,
manyetik veya grid) derece olarak
raylı sistem / monorail system
ifade edilir.
Tek hat üzerinde havadan, el değ-
meden seviye 5 bölgesindeki kirli rüzgar kesmesi / wind shear
bagajların taşınmasında kullanılan Rüzgarın hızında veya yönünde kısa
sistem. mesafelerde meydana gelen ani de-
ğişiklikler. Bu değişiklikler yırtılma
reddedilmiş kalkış alanı / rejected
veya akma etkisi yaratabilir. Yatay
take-off area
veya dikey yönlerde ya da aynı anda
Bir heliport üzerinde bulunan, per- her iki yönde birden görülebilir.
formans sınıfı 1’de işletilen heli-
kopterlerin bir reddedilmiş kalkışı rüzgar yönü göstergesi / wind
direction indicator
tamamlamaları için elverişli olan
Havaalanı Kontrol Kulesi ve kalkış
belirli bir alan.
ya da iniş yapmakta olan uçağın
refakatsiz bagaj / unaccompanied pilotu tarafından görülebilecek bir
baggage noktaya tesis edilen, gece kullanıl-
Uçak altında (hold) taşınmak üzere ması durumunda da ışıklandırılan,
kabul edilmiş ve chek-in yapan yol- rüzgar yön bilgisini veren cihazlar.
cusu uçakta bulunmayan bagaj.
referans noktası / reference point
Havaalanının coğrafi pozisyonu be-
lirlenmiş bir noktası.
S
rezerve / reserved
Uçucu personelin aylık uçuş planla-
ması dışında ihtiyaç duyulacak uçuş
sabit akım regülatörü / constant
ve yer görevleri için hazırlıklı bulun-
current regulators
ması hali.
Seri aydınlatma devrelerinde yer
risk analizi / risk analysis alan armatürlerin ihtiyaç duyduğu
Kötü hava koşullarının devam etme sabit akım için gerekli gerilim sevi-
süresini analiz eden ve riski belirle- yesindeki enerjiyi temin etmek ve
yen bir çalışma. değişen görüş şartlarına göre ışık-
RNAV yaklaşması / RNAV approach ların parlaklık seviyesini ayarlamak
Uçaktaki RNAV ekipmanlarına da- üzere özel olarak dizayn edilmiş
yanılarak seyrüseferin yapıldığı bir elektrik devre elemanları.
aletli yaklaşma usulü.
sabit ışık / fixed light
rota / route Sabit bir noktadan bakıldığında sa-
Uçağın coğrafi bir noktaya veya bit şiddette görünen bir ışık.
sertleşmiş beton
lünü gerçekleştiren, SHGM personeli sektör / sector
arasından yetkilendirilmiş teknik Bir kontrolör grubu tarafından kon-
denetçi. trol edilen, koordinatları belirlen-
sapma / deviation miş ve tahsis edilmiş bir radyo fre-
Takip edilen yol güzergâhından, me- kansı bulunan hava sahası. /Kontrol
teorolojik koşullar ya da olağanüstü sahasının veya uçuş bilgi bölgesinin
durumlar nedeniyle ayrılma. bir parçası.
sulu kar
kaptan pilot veya acil durumlarda, Hava seyrüseferi için temel olacak
kaptan pilotun görev yapamaması tüm enlem ve boylamların ölçümü-
durumunda geçici olarak bu görevi nün yapıldığı kabul edilmiş yeryüzü
üstlenecek pilot. ölçüm sistemi.
sorumlu kaptan pilot kararı / standart operasyon usulleri /
decision of pilot in command standard operating procedures
Ortaklık tarafından belirlenen kıs- Kontrolörlerin sorumluluklarının
taslar dahilinde uçuş görev ve din- koordine edilerek uygulamaların
lenme sürelerinin uzatılması ve/ standart hale getirilmesi.
veya kısaltılması için sorumlu kap- standart yer hizmetleri anlaş-
tan pilot tarafından alınan karar. ması / standard ground handling
sorumlu pilot / pilot–in-command agreement
Yer hizmetleri kuruluşları ile hava
Uçuş süresi boyunca, hava aracının
taşıyıcıları arasında veya Havaalan-
emniyet ve operasyonundan sorum-
ları Yer Hizmetleri Yönetmeliği’nde
lu pilot.
(SHY-22) yer alan özel yetkilere da-
stabilite / stability yanılarak hava taşıyıcılarının kendi
Dayanım. aralarında yapacakları standart an-
laşma.
standart / standard
statik yük taşıyıcı yüzey / static
Ulusal ve uluslararası sivil havacılık load-bearing surface
otoriteleri ile yasa koyucular tara-
Üzerinde bulunan bir helikopterin
fından dokümante edilen, uygulan-
kütlesini taşıyabilecek bir yüzey.
ması ortaklık içinde mecbur kılın-
mış olan sistematik kurallar bütünü. su aracı / portable water truck
Uçaklara kullanım amaçlı temiz su
standart aletli kalkış / standard veren araç.
instrumental departure
Bir uçağın kalkışını takiben havayo-
su-çimento oranı / water-cement
ratio
luna kadar izleyeceği standart hava
trafik hizmet rotası. Taze betonda etkili su içeriğinin çi-
mento kütlesine oranı.
standart dönüş oranı / standard
su dedektörü / water detector
turn rate
Yakıt içerisinde bulunan suyu göste-
Saniyede 3 derecelik dönüş. ren kimyasal kapsül.
standart geliş rotası / standard su ikmal aracı /water supply ve-
arrival route hicle
Bir yaklaşma uygulamasında, uça- Uçakların su ihtiyacını karşılamak
ğın havayolundan ayrılıp ilk yaklaş- için ikmal yapan özel donanımlı
ma fiksine gelişini belirleyen hava araç.
trafik hizmet rotası.
sulu kar / slush
standart geodetik sistem / stan- Ayak burnu veya topuğu ile vurul-
dard geodetic system duğunda dağılacak şekilde suya
Ş T
şartlı rota / conditional route
tahditli saha / restricted area
Bir hava trafik hizmet yolu veya
Bir ülkenin hükümranlık bölgesinde
bir parçasının özel koşullar altında
olup içinde uçuş yapılmasının belli
kullanılması veya planlanmasıdır.
şartlara bağlandığı sahalar.
Şartlı rotalar, aktivitenin beklenen
seviyeleri, ilgili uçuş planları gibi tahditsiz alan / unrestricted area
değişik nedenlere bağlı olarak çeşitli Bir hava meydanında, genel kamuya
kategorilere ayrılabilirler. açık veya girişin başka şekilde tah-
şist / schist ditsiz olduğu bölümleri.
Mika, klorit, talk ve hornblend mine- tahminî geçen toplam zaman /
ralleri içeren magmatik veya tortul total estimated elapsed time
kayaçların orta dereceli başkalaşı- IFR uçuşlar için, kalkıştan belirli bir
ma uğraması ile oluşan kayaç. noktaya varıncaya kadar geçen tah-
şüphe hali / uncertainty phase minî toplam zaman. VFR uçuşlar için
Bir hava aracı ve yolcularının em- kalkıştan varış meydanına kadar ge-
niyetinden şüphe edilmesini gerek- çen tahminî toplam zaman.
tirecek belirsizliğin var olması du- tahminî seyrüsefer / dead recko-
rumu. ning navigation
trafik bilgisi
ken ve terminalin işletimine yönelik test rig / test rig
genel organizasyon yapısı, hizmet Tesiste test amaçlı kullanılan düzenek.
yeterlilikleri, terminal özellikleri,
teşhis etme / diagnosing
teknik sistem yeterlilikleri, bakım
Şartların değişmesiyle ya da yeni
ve onarım faaliyetleri gibi konuları
bilgilerin işlenmesiyle değişen trafik
kapsayan doküman.
durumunun tanımlanması işlemi.
terminal işletmecisi / terminal
ticari hava aracı / commercial
operator
aircraft
Sivil hava ulaşımına açık havaalan-
Ticari uçuş yapmak üzere SHGM
larında havaalanı işletmecisi dışın-
tarafından tescil edilmiş ve perfor-
da, yap-işlet-devret modeli vb. şe-
mans limitleri SHY-6A Yönetmeli-
killerde terminal işletmeciliği yapan
ği’nde belirtilen limitleri ve özellik-
işletme.
leri taşıyan hava araçları.
terminal kontrol sahası / termi- ticari küçük hava taşıyıcısı /
nal control area commercial small aircraft
Bir veya daha fazla havaalanı civa- Filodaki hava araçlarının toplam
rında bulunan ATS yollarının bir- azami kalkış ağırlığı 200 tonu geç-
leştiği yerde kurulan, yatay ve dikey meyen, tarifeli veya tarifesiz seferler
sınırları belli sahalar. yapan ticari hava taşıyıcısı.
ters yayın / back course ticari uçuş / commercial flight
Konvansiyonel aletli alçalma sis- Ücreti karşılığı yolcu, yük ve posta
temlerinde, meteorolojik şartların taşımak üzere yapılan uçuşlar.
pilotun görerek referans almasını
engellemesi durumunda, lokalizeri ticari yük, ticari eşya / cargo
takip eden uçağın piste direkt yak- Bir hava aracında postadan ya da
laşabilmesi için sağ veya sol yönlü kişi yanında taşınan bagajdan ayrı
yatay yönlendirilmesine yardımcı taşınan tüm mallar.
olan yayın. topraklama / bonding
tescil / registration Yakıt akışı sırasında tehlike yarata-
Ulusal sivil havacılık otoritelerince bilecek statik elektriği dengeleme
uçakların hangi ülkeye ait oldukla- için yapılan işlem.
rının belirlenmesi amacıyla kayıt touch-and-go / touch-and-go
altına alınması. Bir uçağın durmadan ya da pisti terk
tescil devleti / state of registry etmeden inişi ve müteakiben kalkışı.
Hava aracının tescilinin kayıtlı oldu- trafik bilgisi / traffic information
ğu devlet.
Bir hava aracına bilinen ya da göz-
teslim alacak olan taşıyıcı / lemlenen, kendisine sorun teşkil
receiving carrier edebilecek trafiklerin bilgisini ver-
Bir birim yükleme aracını, transfer mek suretiyle pilotun çarpışmadan
eden bir taşıyıcıdan, bir transfer kaçınmasına yardımcı olmak için
noktasında alan bir taşıyıcı. verilen bilgi.
U
Ticari sebeplerle bir ara iniş yapıp
yük değişimi olan uçak.
transit yolcu / transit passenger uçağa göre meydan uzunluğu /
İndiği hava meydanında, bir müddet aerodrome reference field length
bekledikten sonra, aynı hava aracı Bir uçağın; durgun hava, 0 pist
ile yoluna devam eden yolcu. eğimi, deniz seviyesi ve standart
uçuş rüyeti
Tek bir uçuş ya da uçuş serilerinden uçuş operasyonu süreci / flight
oluşmuş bir uçuş görevi için, uçuş operation process
ekip üyesinin uçuş hazırlığı ile baş- Uçuş ekibinin uçuş operasyonuna
layan ve aynı uçuş veya uçuş serile- başladığı meydandan görev alma-
rinin sonundaki tüm uçuş görevle- ları ile başlayıp, uçuşun bitiminde
rinden muaf tutulduğu toplam süre. de brifing ile ekibin gerçekleştirilen
uçuş görüşü/rüyeti / flight visi- seferi tamamladığı zamanı kapsar.
bility uçuş öncesi bilgi bülteni / pre-
Uçuştaki bir uçağın pilot mahallin- flight information bulletin
den ileriye doğru görüş mesafesi. Uçuş öncesinde hazırlanan, uçuş
uçuş harekâtı / flight operation operasyonu açısından önem arz
Planlanmış bir uçuş için uçuş ekibi- eden geçerli NOTAM bilgisinin bir
nin hava aracının bindiği andan mo- sunumu.
torlarını durdurarak hava aracını uçuş öncesi kontrol / pre-flight
sorumlulara teslim ettiği ana kadar inspection
geçen süre içindeki tüm faaliyetleri. Bir hava aracının amaçlanan uçuş
için elverişli olmasını temin etmek
uçuş kayıt cihazı / flight recording
amacıyla uçuş öncesi yapılan kon-
device
trol (bu kontrol, arıza giderme işle-
Hava aracı üzerinde takılı bulunan, mini kapsamaz).
kaza ve olayların soruşturulmasın-
da yardımcı olarak kullanılan her uçuş planı / flight plan
tip kayıt cihazı. Bir hava aracının tasarlanan uçuşu-
na ya da uçuşun bir bölümüne ilişkin
uçuş kontrol / flight check/cali- olarak hava trafik hizmet birimleri-
bration ne sağlanan özel formatlı bilgi.
Konulmuş toleransları karşılayıp uçuş planı verisi / flight plan data
karşılamadığını belirlemek ama-
Uçak çağrı adı, iniş-kalkış meydan-
cıyla bir seyrüsefer yardımcısının
ları, planlanan uçuş seviyesi, planla-
uçuşta araştırılması.
nan uçuş rotası, tahmini varış zama-
uçuş mühendisi / flight engineer nı gibi bilgilerin genel terimle ifade
Uçuş işletme el kitapları gereğince edilmesi.
hava aracında bulunması ve pilotlar- uçuş pozisyonu monitörü (iz-
dan başka kokpitte görev yapması leme sistemi) / flight position
gerekli olan sertifikalı personel. monitor
Hava trafik kontrolörüne uçuş aşa-
uçuş mürettebat üyesi / flight
masındaki rota değişikliklerini gör-
crew member
me, müdahale etme, gerektiğinde
Uçuş esnasında bir uçağın harekâtı tavsiyede bulunma imkânı sağlayan
için gerekli görevleri üstlenmiş li- bir sistem.
sanslı bir mürettebat üyesi.
uçuş rüyeti / flight visibility
uçuş operasyon el kitabı / opera- Uçuştaki hava aracının kokpitinden
tion manual ileriye doğru olan görüş mesafesi.
veri haberleşmesi
izotropik konsolidasyon ve artan üst hava kontrol merkezi / upper
eksenel deformasyon koşullarının air control centre
sağlanarak, örneğin sıkıştırılarak Yüksek irtifa değerlerinde tanımla-
makaslanması işlemlerini kapsar. nan bir hava sahasındaki uçakların
üç nokta yüklemesi / third-point ayırma sorumluluğunu üstlenmiş
loading bir hava trafik kontrol birimi.
Betonun çekme dayanımının belir-
lenmesi amacıyla yapılan deney.
ünite eğitim ve değerlendirme
planı (SHY 65-01) / unit training
and assesment plan
V
Hava seyrüsefer hizmet sağlayıcı
kuruluş tarafından hazırlanan, bir
hava trafik kontrolörünün düzenli
validasyon / validation
olarak tamamlaması gereken, ola-
ğanüstü durumları da içeren teorik Yabancı ülkelerce ICAO Ek-1’e göre
ve pratik eğitim ve değerlendirme düzenlenmiş lisansların Türk tes-
planı. cilli hava araçlarında kullanımının
geçerli kılınması.
ünite eğitim ve değerlendirme
planı (SHY-5) / unit training and varış meydanı / arrival aerodrome
assesment plan Bir uçağın iniş yaptığı meydan.
CNS/ATM teknik hizmet sağlayıcı varış yedek meydanı / destina-
kuruluş tarafından hazırlanan ve tion alternate
SHGM tarafından onaylanan, bir AT- İniş için önceden düşünülmüş mey-
SEP lisanslı personelin düzenli ola- dana inişin mümkün olmadığı veya
rak tamamlaması gereken tazeleme
tavsiye edilmediği hallerde uçakla-
ve olağanüstü durumları da içeren
rın kullanabileceği meydan.
teorik ve pratik eğitim ve değerlen-
dirme planı. varyant / version
ünite onayı / unit approval B737–400/500/600 gibi aynı hava
Hava seyrüsefer hizmet sağlayıcı aracı tipinin değişik modelleri.
kuruluş tarafından hava trafik kon- veri / data
trol lisansına işlenen ve derecenin Kavramlar, talimatlar ve bilgilerin,
geçerli olduğu ünite, sektör veya haberleşme ve açıklamalar için uy-
çalışma pozisyonlarını belirten yet- gun formata getirilmiş hali.
kilendirme.
veri giriş bağlantısı / online input
üs bakım / base maintenance
Güncel operasyonel çevreyle direkt
Hava aracının hangar ve atölye
bağlantılı olarak sisteme ya da uy-
mekânlarında onaylanmış standart-
gulamaya bilgi girişi sağlanması.
lara göre yenileştirme, onarım, par-
ça değiştirme veya hasar giderimle- veri haberleşmesi / data commu-
rinin birlikte veya ayrı yapılması. nication
yalancı derz
birlikte kiralanarak, kiraya veren kıt ikmal edebilmek üzere kurulmuş
kuruluşun işletme ruhsatı kapsa- yeraltı yakıt boru sistemi.
mında işletildiği kira anlaşmasıdır. yaklaşma kontrol / approach
Normal şartlarda uçağın ACMI (airc- control
raft, crew, maintenance, insurance)
Bir veya daha fazla havaalanını kap-
bazda kiralanması veya kiraya ve- sayan bir saha içerisinde iniş, kalkış
rilmesi olup, uçak kiracının ticari trafiklerine hizmet veren, trafikle-
kontrolü altında, kiracının havayolu rin son yaklaşmaya kadar gerekli
kodu ve trafik hakları kullanılarak ayırmalarından sorumlu olan birim.
işletilir.
yaklaşma kontrol hizmeti /
approach control service
İniş/kalkış yapan kontrollü trafik-
lere sağlanan hava trafik kontrol
hizmeti.
Y yaklaşma kontrol ofisi / approach
control office
yabancı hava taşıyıcısı / foreign
air carrier Meydana iniş yapan kontrollü uçuş-
lara hava trafik kontrol hizmeti sağ-
Herhangi bir yabancı devlet otorite- lamak için tesis edilmiş ünite.
sinden işletme ruhsatı almış bulu-
nan işletmeciler. yaklaşma müsaadesi / cleared
approach
yabancı madde hasarı / foreign
Bir pilotun aletli bir yaklaşma uygu-
object damage
laması için ATC tarafından müsaa-
Havaalanı veya havayolu personeli delendirilmesi.
ile uçakların zarar görebileceği, uça-
ğa veya yakın çevresine ait olmayan yaklaşma radarı / terminal ap-
nesne. proach radar
60 NM (110 km) ile sınırlı bir menzi-
yağış / precipitation le sahip, yaklaşma sahası için kulla-
Atmosferden yeryüzüne düşen bü- nılan gözlem radarı.
tün sulu yağışlar (yağmur, dolu, kar).
yaklaşma ve iniş kazalarının
yakınsama ve uygulama prog- azaltılması / approach and land-
ramı / convergence and implement- ing accident reduction
ation programme FAA üyesi CAST (Commercial Aviati-
Ulusal ve çok uluslu bütünleşme on Safety Team) tarafından belirle-
planlarının ilerleyişini izleme ve nen, etkili uçuş kabin eğitimi yoluyla
koordine etmek için kullanılan Av- emniyet kazanımları için yapılan
rupa hava trafik kontrolü uyumlu- yüksek potansiyelli bir kaza analiz
luğu ve bütünleşme programı orga- girişimi.
nizasyonu.
yalancı derz / dummy joint
yakıt hidrantı / fuel hydrant Öngörülen noktalarda sonradan ke-
Uçağa hızlı ve yüksek miktarda ya- silen derzdir.
yer hizmetleri kuruluşu / ground akan ve bir yeraltı suyu ayrım çizgisi
handling company ile sınırlanan çeşitli akiferleri içeren
Havaalanları Yer Hizmetleri Yönet- fizyografik birim.
meliği (SHY-22) hükümlerine uygun yeraltı suyu seviyesi / groundwa-
olarak havaalanlarında yer hizmet- ter level
leri yapmak üzere çalışma ruhsatı Bir akifer su tablasının veya piyezo-
alan özel hukuk tüzel kişiliği statü- metrik yüzeyinin belirli bir yer ve
sündeki kuruluşları. zamandaki kotu.
yer kılavuzluğu/marshalling / yerel otorite / local authority
aircraft marshalling Hava meydanlarında güvenlik ted-
PAT sahalarında uçağı yanaştırma, bir ve tertiplerinin geliştirilmesi
yer kılavuzluğu hizmeti. ve uygulanmasından sorumlu olan
yer kontrollü yaklaşma / ground- mülki idare amiri (MİA).
controlled approach yerel/mahalli trafik / local traffic
Daha çok askerî amaçlı kullanılan, Meydan trafik patentinde, kulenin
yerden radar yardımıyla bir uçağın görüş alanı içinde, yerel çalışma sa-
yaklaşma ve inişini yapmasına yar- halarından gelen veya bu sahalara
dımcı olan sistem. giden, meydanda aletli yaklaşma ça-
yer radarı / ground radar lışması yapan uçakların tümü.
Sisli havalarda kullanılan, havaala- yerli hava taşıyıcısı / local air
nına yerden görüş imkânı sağlayan carrier
radar sistemi. 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Ka-
yer seviyesi heliportu / surface nunu ve bu kanuna ilişkin olarak
level heliport çıkarılan yönetmeliklerde istenen
Yer ya da deniz, göl gibi su üzerine şartları sağlayarak Bakanlıktan iş-
yerleştirilen heliport. letme ruhsatı almış bulunan işlet-
meciler.
yer üstü ışık armatürleri / eleva-
ted lights yeterlik eğitimi (SHY-5’e göre) /
Belirli bir yükseklikte tesis edilmiş competency training
olan ve kırılabilir özellikte, pist ke- Alınacak dereceye bağlı olarak ta-
nar, eşik, pist sonu, yaklaşma, taksi- kip edilecek alanlarda (haberleşme,
seyrüsefer, radar ve bilgi işlem) ge-
yolu ve apron kenar armatürleri.
rekli bilgi ve becerilerin kazanılması
yer veri hattı işlemcisi / ground amacıyla verilen eğitim.
data link processor yeterlilik / competency
Yer-hava arasında bilgi iletişiminin Personel veya personel grupları ara-
hatlar aracılığıyla sağlanması. sında ortaya çıkan bilgi, yetenek ve
yeraltı suyu havzası / groundwa- yapabilirlik durumu.
ter basin yeterlilik kontrolü (uçak pilotu
Büyük tek bir akiferi veya birbiriyle lisansı için) / competency control
bağlanmış ve karşılıklı ilişki içinde Bir adayın yetkilerinin temdidi ya da
bulunan, suları ortak bir tahliyeye yenilenmesi için, gerektiğinde sözlü
yol dilimi
sınavı da kapsayacak şekilde uçuş yetkili posta kurumu/idaresi /
yeteneklerini kontrol pilotuna ser- authorized post administration
gilemesi. Bir hava taşıyıcısı ile çalışan ve pos-
yeterlilik konusunda kuşku / taya ilişkin olarak yetkili otorite ta-
doubt of competency rafından kabul edilen veya öngörü-
Bir hava aracının güvenliğini teh- len güvenlik kontrollerini sağlayan
likeye sokan bir olaya veya kazaya yetkili posta kurumu/idaresi.
karışan, yeterlilik gözlem sürecinde, yıllık eğitim programı / annual
derece gereklilikleri ve mesleki açı- training program
dan yeterli bulunmayan veya ilgili Havacılık kuruluşlarının yıl içerisin-
ünitenin eğitim ve değerlendirme de personele verecekleri eğitimleri,
usullerine uymayan veya ilgili üni- eğitim tarihlerini, vb. hususları içe-
tenin eğitim ve değerlendirmeleri ren ve genel müdürlük tarafından
sonucunda başarılı olamayan perso- onaylanan program.
nelin durumu.
yol aşaması / enroute
yeterlilik ölçülendirmesi / effi-
ciency measurement Kalkış noktası ile bitiş aşamasına
kadar seyrüsefer operasyonunun
Girdi-çıktı oranlarını sonuçlandıran
bir safhası.
ölçülendirme ünitesi.
yetkilendirme belgesi (hava yol aşaması hava sahası / enroute
aracı bakım personeli için) / airspace
license of authorization Tırmanma, düz uçuş veya alçalma
SHY-145 veya SHY-M onaylı bakım aşamasındaki uçuşlara hava tra-
kuruluşunun SHY-66 lisansı sahibi fik hizmetinin sağlandığı terminal
personeli SHY-145 veya SHY-M hü- sahaları dışında tanımlanmış hava
kümlerine uygun oarak hangi hava sahası.
aracı tipi veya tiplerinde ve hangi yol dışı / off-course
bakım işlerinde yetkilendirdiğini Uçağın rapor ettiği pozisyonun veya
gösteren belge. radarda görüldüğü noktanın, hava
yetkili acente / authorized agency trafik kontrol ünitesinin uçağı ser-
Bir işletmeci ile çalışan ve kargo, kur- best kıldığı yol dışında olması du-
ye, ekspres koli veya postalara ilişkin rumu.
olarak yetkili otorite tarafından ka- yol dışına vektör / off-route vector
bul edilen veya istenen güvenlik kon-
Uçağın manialardan korunması sağ-
trollerini sağlayan acente, nakliyeci
lanarak, hava trafik kontrol ünitesi
veya diğer kuruluş. Kargo, kurye, tarafından önceden serbest kılındığı
ekspres paketler veya posta ile ilgili yol dışına vektör edilmesi.
olarak yetkili otoritece kabul edilen
ya da istenen güvenlik kontrollerini yol dilimi / route segment
sağlayan bir acente, yük sevkiyatçısı Uçuş planındaki arka arkaya gelen
veya bir işletmeci ile iş yürüten her- iki belirli nokta ile belirlenmiş, uçu-
hangi bir diğer oluşum. lacak yolun bir bölümü.
APFSP / Accident Prevention and Flight Safety Programme Kaza Önleme ve Uçuş
Emniyet Programı
API / air position indicator Hava aracı konum göstergesi
APM / approach path monitor Yaklaşma yol monitörü
APN / apron Apron
APP / Accident Prevention and Flight Safety Programme Kaza Önleme ve Uçuş Em-
niyet Programı
APP / approach control office or approach control or approach control service Yaklaş-
ma kontrol ofisi / yaklaşma kontrol veya yaklaşma kontrol hizmeti
APT / airport Havaalanı
APU / auxillary power unit Yardımcı güç ünitesi
APW / area proximity warning Saha yakınlık ikazı
ARCID / aircraft identification Hava aracı tanıtması
ARFF Air rescue fire fighting Havaalanı kurtarma ve yangınla mücadele.
ARO / air traffic services reporting office Hava trafik hizmetleri rapor ofisi
ARP / azimuth reference pulse Azimuth referans darbesi
ARP / aerodrome reference point Havaalanı referans noktası
ARR / arrive or arrival Varış
ARTAS / ATM radar tracker and server ATM radar takip ve sunucusu
AS / airspeed Hava hızı
ASDA / accelerate-stop distance available Mevcut hızlanma-durma mesafesi
ASHTAM / Volkanik kül notamı
ASM / airspace management Hava sahası yönetimi
ASM / air to surface missile Havadan yere füze
A-SMGCS / advanced-surface movement guidance and control system Gelişmiş yüzey
hareketleri rehberlik ve kontrol sistemi
ASR / alkali-silica reaction Alkali silika reaksiyonu
ASR / aerodrome surveillance radar Havaalanı gözetim radarı
ASTERIX / all purpose structured Eurocontrol surveillance information exchange Tüm
amaçlar için yapılandırılmış Eurocontrol gözetim bilgi değişim formatı
ASU / air starter unit Motor çalıştırma ünitesi
ATA / actual time of arrival Gerçek varış zamanı
ATC / air traffic control Hava trafik kontrol
ATCC / air traffic control center Hava trafik kontrol merkezi
ISAGO / The IATA safety audit for ground operations standards IATA yer operasyonları
emniyet denetim standartları
ISASI / International Society of Air Safety Investigators Uluslararası Hava Emniyet İn-
celemecileri Topluluğu
ISK / informative schedule Bilgi amaçlı program
ITU / International Telecommunications Union Uluslararası Telekomünikasyon Birliği
JAA / Joint Aviation Authorities Havacılık Otoriteleri Birliği
JAR / Joint Aviation Requirements of the Joint Aviation Authorities Havacılık Otorite-
leri Birliğinin Ortak Havacılık Gereksinimleri
JAR-OPS / Joint Aviation Requirement for the operation of commercial air transport
Avrupa Havacılık Otoriteleri Birliği’nin yayımlamış olduğu hava aracı operasyonlarına
ilişkin kuralları
K / bulk modulus Hacim modülü
km / kilometer Kilometre
Kt / knot Saatte deniz mili (hız)
L / left (runway identification) Sol (pist tanıtması)
LAM / local area multilateration Yerel alan multilaterasyon
LAN / local area network Yerel alan ağı
LASER / ligt amplification by stimulated emission of radiation Lazer ışınlamanın tahrik
edilmiş yayını yolu ile ışık şiddetlendirilmesi (yükseltilmesi)
LAT / latitude Enlem
lb / libre 453,6 grama denk gelen ağırlık birimi
LCA / lowest coverage altitude Asgari kapsama irtifaı
LCD / liquid cristal display Sıvı kristal ekranı
LCG / load classification group Yük sınıflandırma grubu
LCIP / Local Convergence and Implementation Plan Yerel Yakınsama ve Uygulama
Planı
LCN / load classification number Yük sınıflandırma numarası
LDA / landing distance available Mevcut iniş mesafesi
LDCS / local departure control system Yerel kalkış kontrol sistemi
LDG / landing İniş
LDI / landing direction indicator İniş yön göstergesi
LED / light emitting diode Işık yayan diyot
LF / low frequency Düşük frekans
LGTD / lighted Işıklandırılmış
aganta
mesi ya da mendirek içindeki tekne- açık kira anlaşması / open char-
nin mendireğin dışına çıkması. ter party
açık barınaklı gemi / open shelter İçinde yükün cinsi ve varış limanı
deck vessel ya da limanları yazılı olmayan kira
anlaşması.
Barınak güvertenin tonaj açıklıkla-
rına sahip olması nedeniyle barınak açık kiralama / open charter
güvertenin altında kalan hacmin İçinde ne yükün cinsi ne de limanı
gross ve net tonaj ölçümüne katıl- belli olan kiralama türü.
mayan gemi türü. açıkta eğlenmek / wait off-shore
açık demir yeri / open anchorage without dropped anchor
Bazı rüzgarlara açık olan demir yeri, Bir teknenin sahilden veya iskeleden
açık liman. ya da limandan açıkta, kıyıdan yete-
rince neta olacak şekilde, demirle-
açık deniz / open sea meden uzakta beklemesi.
Tüm ülkelerin karasuları dışında
bulunan ve uluslararası kurallara açılmak / stand off
göre hiçbir ülkeye ait olmayan tüm Sahilden ya da deniz üzerinde bu-
denizler. lunan herhangi bir yerden ayrılıp
uzaklaşmak.
açık deniz gemisi / seagoing vessel
ada / island
Açık denizlerde çalışabilecek şekilde
Sularla çevrili, sular yükseldiğinde
yapılmış ve donatılmış gemi.
su üstünde kalan doğal kara parçası.
açık deniz mukavelesi / LOF
adi ıskarmoz / tholepin, thole
(Lloyd Open Form) TOF (Turkish open
Filikalarda, botlarda, patalyalarda
form)
kürekleri kayışlıkları ile bağlamak
Kurtarma Yardım Sözleşmesi kapsa- ve kullanırken dayaklık etmek için
mında kullanılan, “kurtarma yoksa küpeştelere konulan ağaç ya da ma-
mükâfat yoktur” esasına dayanan denî çelikler.
ve kurtarma mükâfatının bilahare
belirlendiği sözleşme. admiralti demiri / admiralty pat-
tern anchor
açık deniz platformu / off-shore Gemileri ve deniz araçlarını rüzgar,
platform akıntı ve sert denizlere karşı yerin-
Deniz dibi petrol ve doğal gaz araş- de tutmak amacıyla kullanılan, çi-
tırmaları için kullanılan platform. posu kollarına dik ve hareketli eski
açık düşmek / to fall away sistem bir demir cinsi.
Herhangi bir neden ile bir mevkiden adres komisyonu / address com-
veya arzu edilen yerden, istenilen mission
mesafeden daha uzakta kalmak. Navlun mukavelelerinde konşimen-
açık geçmek / to pass lear from tonun imzalanmasında kiracıya ta-
Sahilden, başka bir deniz aracından, nınan navlun ücretindeki indirim.
şamandıradan açık geçmek, neta aganta / avast, hold on,
geçmek. Yisa ya da laçka edilmekte olan bir
aybocu
Ambar giriş yeri, güverteye ulaşan armuz (armoz) / seam, joint
merdivenli iniş açıklığı. Güverte ve borda kaplama tahtaları-
amora / let fall and set, the lower nın arasındaki çizgi.
sails arya / down from aloft, haul down,
Trinket ve mayıstra serenlerinin get down
açılması için verilen komut. Serenlerin, yelkenin, sancağın aşağı-
amora yakası / jewel, leach, leech, ya indirilmesi.
luff astarya süresi / lay days
Yan yelkenlerin alt baş tarafındaki Bir navlun mukavelesinde yükle-
ve cunda yelkenlerin alt dış tara- me veya boşaltma için tahsis edilen
fındaki yakalarına denir. Direk be- süre.
denlerine sarılı olan yan yelkenlerin
direğe bağlanan alt köşesi. aşırtma (pıraçıra) yelken / dip-
ping lug, lug sail
ana güverte / main deck
Rüzgârın durumuna göre bir taraf-
Geminin veya teknenin üzerinde yü- tan diğer tarafa serliri ile birlikte
rünen en üstteki güvertesi. kavança edilebilen yelken.
ana omurga / main keel aşoz / rabbet
Postaların bağlandığı, baştan kıça
Kaplama tahtalarının baş kısımları-
kadar uzanan ağaç, demir kısım.
nı oturtmak için omurga ve bodos-
anele / ring, eye lamalara açılan yuvalar.
Hareketli demir halka.
avans navlun / advance freight
anele bağı / anchor clinch, fisher- Navlunun bir kısmının gemi sahiple-
man’s bend rine peşin ödenmesi durumu.
Bir halatı demirin ya da şamandıra-
avara / shove off, breast off, put off,
nın anelesine bağlamakta kullanılan
push off, stave off
balıkçı bağına benzer bir çeşit bağ.
Gemi veya bir deniz aracının yana-
apazlama / abreast (wind) şık olduğu yerden hareket edip ay-
Bir teknenin bordasına dik olarak rılması, açması, uzaklaşması ve bu
(kemere istikametinde) esen rüzgâr işlem için verilen komut.
ve bu rüzgâr ile yapılan seyir.
avarya / average
apiko / apeak ready alert Denizde meydana gelen kazalar so-
1) Demirin vira edilişinde deniz di- nucu geminin ve yükün uğramış ol-
binde yatık vaziyetten kurtulup ge- duğu hasar, kayıp ve bunlarla ilgili
minin demir üzerine geldiği durum. olarak yapılan giderler.
2) Hazır durumda dikkatli olarak
beklemek. ayberi / perigee
Ayın yörüngesi üzerinde dünyaya en
arma / rigging çok yaklaştığı nokta.
Bir geminin direkleri, yelkenleri ve
serenleri ile bu direk ve serenler aybocu / heave aback
üzerindeki halat, zincirlerden olu- Demir ırgatı geri çalıştırmak sureti
şan ve gemi arması olarak da bilinen ile zincirin boşaltılması, aşağı alın-
donanım. ması, indirilmesi.
batık çıkarma
cıvadra
Ç
çatışma perdesi / bulkhead
Bir gemi veya uçağın bölmelere ay-
rılmasını sağlayan ve onu yangın, sı-
çalım / rake, ribband line
zıntı ve çatışmaya karşı koruyan ve
1) Gemilerde baş bodoslamanın güvenli kılan perde.
omurga ile ve gemi üst yapılarının
yatay düzlem ile yaptığı açı. çatlak / crack
2) Geminin su kesiminin altında ka- Ani ve keskin bir darbe ile kırılmak
lan kısmında baş tarafa doğru olan veya bir şekilde yarılmaya neden ol-
darlaşma. mak. Kısmi kırılma, çatlama.
çekek yeri / slipway
çalpara valf / flap valve, flep valve
Tam boyu altmış metreye kadar her
Bir yüzü kösele ile kaplı olabilen,
türlü gemi/su araçlarına bakım-
geri döndürmez özelliği olan, tek
onarım ve kışlatma ile yirmi dört
yönlü akıma müsaade eden bir valf.
metreye kadar inşa ve tadilat hizme-
Pompaların emme borularının alt
ti veren tesisi.
ucu. Pis su ecekterlerinin denize çı-
kış tarafları gibi yerlerde kullanılan çeki demiri / ground tackle
parça. Karaya oturan geminin açığına atı-
çamçak / dipper, water dipper lan demir veya demirler vasıtasıyla
sert havalarda açık denize çıkarma
Filika ve sandalların sintinelerinde,
düzeneği.
farş tahtalarının altlarında biriken
suları dışarıya atmak için kullanılan çeki gücü / bp (bollard pull)
metal, plastik veya ağaçtan yapılmış Bir geminin çeki halatına bindirdiği
maşraba. maksimum güç.
çapariz / 1)athwarthawse 2) elbow çeki halatı loçası / tow pin
1) Yapılmakta olan bir işin ya da ma- Çekilerde halatın gezinmesini önle-
nevranın engellenmesi. mek için kullanılan loça.
dabılbatım
deniz demiri
ve demirin ağırlığının zincirine bin- demirin gagası / bill, peak
mesi durumu. Demir kolunun en uç noktası.
demir yeri / anchorage demirin kolu / arm of anchor
Gemilerin demirleyerek güvenli bir Demirin memesi ile tırnağı arasın-
şekilde durabilmelerine elverişli daki bölüm.
olan ve haritalar üzerinde çıpa şekli
demirin memesi / anchor crown
ile işaretlenmiş deniz alanları.
Demirin bedeni ile kollarının birleş-
demir zinciri / chain cable, anchor tiği yer.
chain
demirin taraması / anchor dragg-
Gemilerin demirleme işlemlerinde
ing
kullandıkları ve belli kurallara göre
kalınlık ve uzunlukları belirlenmiş Demirin deniz dibinde iyi yerleşme-
mesi nedeniyle geminin zincir üzeri-
olan zincirler.
ne binen ağırlığı sebebiyle demirin
demir zinciri elleçlenebilen deniz dibindeki yerinin değişmesi.
donanımlı gemi / AHTSV (anchor–
demirin tırnağı / anchor fluke,
handling tug supply vessel)
anchor palm
Açık denizlerde çeki, demir zinciri
Demir kollarının ucundaki yassı kı-
elleçlenebilen, yakıt ikmali yapabi-
sım.
len açık güverteli römorkör.
demirleme donanımı / ground
demirde yatmak / to be anchored,
tackle
riding at anchor
Geminin ırgat, zincir, babalar gibi
Geminin demir yerinde demirli du-
demirleme donanımı.
rumda bulunması.
demirlemek / to let go the anchor,
demire bindirmek / to ride, ri- to drop the anchor
ding, come to
Geminin demir mevkiinde emniyetli
Dış etkiler sebebiyle veya gemi ma- kalmasını sağlamak için, demirin ve
kinesi ile yapılan demir manevrala- bağlı olduğu zincirin bosaları fora
rı sırasında gemi ağırlığının demir edilerek, kendi ağırlığı ile demirin
üzerinde oluşturduğu etki nedeniyle denize bırakılması işlemi.
demire yük binmesi.
demuraj / demurrage
demiri fundo etmek / to drop the
Bkz. Sürastarya.
anchor
Bosaları fora edilmiş demirin ve zin- deneme yükü / PL (proof load)
cirinin kendi ağırlığı ile denize bıra- Kullanım için kabul edilmeden önce
kılması. örneğe uygulanan, önceden saptan-
mış ve servis yükünden daha büyük
demiri vira etmek / to heave up
yük.
the anchor
Demir zincirlerinin ırgat ile deniz- deniz demiri / sea anchor
den alınarak demirin yerine alın- Denizde ve rüzgârda hareketsiz
ması. kalan teknelerin dalgalar borda
dümen bodoslaması
nin tümünün kullanılmaması sonu- donatma iştiraki / collective shi-
cu yükleyenin, kiracının kazandığı pownership
zaman, sürastaryanın karşıtı. Birden fazla kişinin aralarında yap-
dispeç parası / dispatch money mış oldukları anlaşma ile ticaret ge-
misine sahip olmaları ve bu ticaret
Navlun mukavelelerine göre tahsis
gemisini kendi nam ve hesaplarına
edilen süre içerisinde yüklenmesin-
çalıştırmaları.
de veya boşaltılmasında kazanılan
günlere karşı kiracılara ödenen mü- döküntü / 1)ledge, ridge 2) odd-
kafat. ments
1) Deniz yüzeyine yakın küçük kaya-
doblın / loop, slack, bight lıklardan meydana gelen kümeler. 2)
Bir halatın iki çıması arasındaki sar- Tahliye sonunda gemi ambarlarında
kık kısım. kalan süprüntü, kalıntı yük.
doblın almak / double up döşek / floor
Bir halatın iki çımasının gemide kal- Geminin en alt kısmında, teknenin
mak üzere bordadaki veya sahildeki alabandalarındaki postaları birbiri-
bir babaya iki, üç kez sarılması, hala- ne bağlayan ve omurgaya dikey sac
tın çiftelenmesi. levhalar. Ahşap teknelerde omurga
doğrudan itme/çekme / direct üzerinde bulunan iskarmozun ilk
parçaları. Altı düz olan tekne.
pulling/steering
Römorkörün çeki yaptığı sırada ha- draft / draught
lata doğrudan güç uygulaması. Geminin su çekimi.
dok / dock draft sörvey / draught survey
Gemilerin inşası, tamiri veya sökü- Yük veya yolcu taşıyan ticaret gemi-
mü için yapılan rıhtımlarla çevrili lerinin her iki bordası üzerine ve gü-
havuz. verte çizgisi altına, tatlı ve tuzlu su
bölgeleri ile mevsimlere ve kereste
dokuz oturak oturmak / stran- yüküne göre konulan yükleme mar-
ding hard and fast, heavily aground kalarına uygun olarak yükleme ya-
Gemi boyu istikametinde baş tara- pılıp yapılmadığına ilişkin denetim.
fı fazla kalkmış bir şekilde, denizle dümen / rudder
irtibatı kesilmiş derecede karaya Gemiyi istenilen yöne çevirmek için
oturmak. sac veya tahtadan yapılmış olup kıç
dolaylı itme/çekme / indirect bodoslaması üzerindeki iğneciklere
pulling/steering takılı olan levhalar.
Römorkörün çeki yaptığı sırada ha- dümen başlığı / rudder head
lata en az 90 derece açıyla güç uygu- Yeke evini kuşatmak/kuvvetlendir-
laması. mek için dümen şaftının etrafına ge-
donatan / shipowner çirilen maden başlık.
Sahibi olduğu gemiyi deniz ticare- dümen bodoslaması / rudder
tinde kendi nam ve hesabına işleten post, back post, stern post
kişi. Dümenin asıldığı bodoslama. Omur-
E
wheel
Dümen yekesine bağlı mekanizma-
sını çevirebilmek için yapılmış olan eğlenmek / heaving to, heave to,
aygıt. lying to
dümen donanımı / steering gear Rüzgârı veya denizleri baştan almak
Dümen yekesi ile dümen dolabı ara- suretiyle yelken ya da makine ma-
sında kalan tel halat mekanizma, rifetiyle gemiyi aynı yerde durdur-
uskurlu şaft ve kolar ile bunların maya çalışmak veya çok ağır yol ile
geçtikleri makaralı sistemin tümü- gideceği yere varmasını sağlamak.
ne verilen ad.
eğilme momenti / bending stress
dümen tası / rudder head Bir geminin karaya oturduktan son-
Yekenin dümene bağlandığı en üst ra veya ambarlarında uygun dağılım
kısım. olmayan yükler nedeni ile geminin
dümen yelpazesi / bow of the bükülmesi.
rudder, rudder blade el donanımı / hand gear
Dümenin boğazından aşağıda kalan Mekanik olan ırgat gibi aygıtların el
kısmı. Dümenin esas ana parçası. ile çalışabilmesi için yapılmış olan
dümen zaviyesi / rudder angle donanım.
Dümen yelpaze sathının omurga ile el dümeni / hand steering gear
yapmış oldugu açı. Kol gücü ile bir taraftan diğer tarafa
dümenci pusulası / steering com- basılan dümen.
pass el incesi / heaving line, hand line,
Dümen dolabının hemen önüne ko- hauling line
nulmuş olan ve serdümenin dümen Bir tekneden diğerine veya sahile
komutlarında baktığı mıknatıslı pu- atılan, ucunda kurşun bir ağırlığın
sula. ceviz ile kaplı olduğu ve sonuçta bir
düz güverte ambar ağızlar / halatın bağlanarak gönderildiği, pa-
flush deck hatches rekete savlosu gibi incecik bir halat.
Etrafını çevreleyen güverte ile aynı el iskandili / hand lead
seviyede bulunan aşağı ambarların Elektrikli iskandil olmayan tekne-
ve gladoraların üzerindeki ambar lerde, derinlik ölçmek için çımasına
ağızları. 5 kg’lık bir kurşun asılmış ve üze-
düz güverteli gemi / flush deck rine kulaç taksimatı yapılmış olan
ship savlo.
fırtına
G
istatistikî veri programı.
gemiadamı / seaman
gabya / top, topmast Geminin kaptanı, zabitleri, yardım-
Ana direk ile babafingo çubuğu ara- cı zabitleri, stajyerleri, tayfaları ve
sındaki çubuk veya yelken. yardımcı hizmet personeli.
gabyar / topman gemiden adam düşmesi / man
Eskiden yelkenli teknelerde yelken- over board
lerin, serenlerin bakım ve tutumun- genel telsiz operatörü/ general
dan sorumlu olan usta gemici. radio operator (GOC)
gaga / anchor’s bill, peak Uluslararası Telsiz Tüzüğü (ITU/
Demirin iki ucundaki tırnakların en RR) gereklerine göre yetkili makam
uç kısmı. tarafından verilmiş GMDSS Genel
Telsiz Operatörü (GOC) yeterlik bel-
gamba / kink, squirom, nip
gesi olanlar.
1) Halatların bükümlerine ters ola-
rak bükülmesi yada bükümlerinin genişleme / flare
bozulması Geminin pruvası ile birleştiren ve
2) Zincir baklalarının birbiri üstüne geminin kuruluğunu yükselten di-
yığılarak dolaşması. key plandan su hattı üzerinde tekne-
nin dışa doğru kıvrılması.
garga / to turn upside down
Baş aşağı etmek, çevirmek. gerdel / pail, wooden bucket
geleneksel römorkör / conven- Gemi ve teknelerde su taşımak için
tional tug kullanılan tahta kova.
Yürütücü sistemleri normal pervane gezi teknesi / recreational craft
ve yeke dümen olan römorkörler. Standarda göre ölçüldüğünde boyu
gemi / vessel 2,5 metreden 24 metreye kadar
Denizde kürekten başka bir araçla olan, tahrik sistemlerine bakılmak-
yola çıkabilen her türlü araç. sızın spor ve eğlence amaçlı, herhan-
gi bir tipteki tekne.
gemi alacaklısı hakkı / ship’s
creditor right gezinti (tenezzüh) gemisi / daily
Türk Ticaret Kanunu m. 1235’te sa- cruise boat
yılan alacakların sahiplerine takip, Belirli bir noktadan hareket ederek
önalım gibi imtiyazlar veren, gemi liman veya sınırlı liman seferi bölge-
üzerinde tanınmış kanuni rehin leri içerisinde önceden belirlenmiş
hakkı. bir rotada turist gezdiren ve aynı
hisa kürek / toss your oars, hoist ması veya oturması için ay veya çelik
the oars toss up şeklindeki lumbar ıskarmoz denilen
Filika küreklerinin tutamaçlarından aygıtlar.
aşağıya doğru basılarak, palaların
yukarı kaldırılarak dik tutulmaları
ıstınga / brail
için verilen emir. Yelkenleri toplamak için kullanılan
hareketli donanım.
hisa pruva / in bow
Pruva kürekçilerinin küreklerini ıstınga etmek / to brail
“hisa kürek” yapmaları için verilen Yelkenleri toplamak.
emir.
hurda gemi / scrap ship
Ekonomik ve teknik olarak işlevi-
ni kaybederek, sökülmek amacıyla
Gemi Söküm Bölgesi’ne gelen veya
getirilen gemi. İ
iç omurga / inner keel
Postaları bir ahşap teknede omur-
gaya daha sıkı bağlamak için baştan
kıça kadar uzanan ikinci bir omurga.
kalafat
kılavuz kaptan
kurtarıcı
Tahrik kaynağı olarak su jeti pompa- kontra mizana direği / jigger
sına sahip içten yanmalı bir motorun mast
kullanıldığı ve tekne gövdesinin sı- Mizana direğinin gerisindeki direk.
nırladığı bölge içinde değil de üze-
rinde oturan, ayakta duran veya kontra omurga / flase keel
diz çökmüş vaziyetteki bir kişi veya Ana omurganın aşınmaması için al-
kişiler tarafından kullanılan, boyu 4 tına konan şerit halindeki parça.
metreden küçük tekne.
kontrol dışı sürüklenme / dis-
klas / class abled and drift
İnşa edilen gemileri önceden be-
lirlenmiş ve yayımlanmış kuralla- Geminin kontrol dışı sürüklenmesi.
ra göre plan, malzeme, donanım, korsan saldırısı / armed robbery
imalat, test ve teslim aşamalarında attack
güvenlik ve çevre koruma amaçlı
olarak denetleyen ve onay verdikle- koster / coastal trade liner
ri ürünler tüm dünyada kabul gören Yakın sahil yük gemisi.
uluslararası kuruluşlar.
körkapak / deadlight
koç boynuzu / cleat, jam cleat Lumbuzları içerden kapayan demir
Baş ve kıç omuzluklar ile matafora-
kapak.
ların üzerinde bulunan ve halat volta
etmek için kullanılan boynuz şeklin- kreyn / crane
de iki kulaklı madenler. Yapı ile birlikte yükseltilmiş bir
koferdam / cofferdam platform üzerine yerleştirilmiş vinç.
Gemilerde gerek görülmesi halinde Yükleme-boşaltma aracı.
tanklar ya da bölmeler arasında bı-
kritik bölgeler / critical areas
rakılan boşluk .
İstanbul Boğazı’nda Kanlıca–Vani-
kolay bayrak ülkeleri / flag of köy, Çanakkale Boğazı’nda Nara–Ki-
convenience state(s)
litbahir Burnu arasındaki bölgeler.
Tescil kolaylığı, vergi muafiyetleri,
istihdamla ilgili sınırlamaların bu- kuntra (kontra) / tack, coming up
lunmayışı gibi avantajlar sağlayan tack
ve daha ziyade sahipleri başka ülke- İskota yakasına bağlanan iki ince-
lere ait gemilerin sicillerinin bulun- den birisi iskota olarak kullanıldı-
duğu ülkeler.
ğında diğeri kuntra olur.
koltuk / breast rope, breast fast,
breast mooring
kurt ağzı / fairlead, fairleader,
Bir teknenin aborda olduğu yere sı- chock
kılması için bas ve kıç omuzluklar- İçinde halat geçmesi için güverte
dan verdiği halat. üzerinde baş ve kıç omuzluklarına
konşimento / bill of loading monte edilen demir yastıklar.
Nakliyeci namına kaptan veya yetki- kurtarıcı / salvor
li başka bir kimse tarafından imza- Bir gemi veya onun yükü vb.nin kur-
lanmış yükün gemiye teslim alındı- tarılmasında yardım eden gemi veya
ğını gösteren kıymetli bir evrak. kişi.
limbo
mangasa
nisbi kerteriz
N
Limanların ve liman içindeki gemile-
rin denizden zarar görmemeleri için,
limanda esen hâkim rüzgârlara dik
olarak inşa edilen yapılar. navlun / charter rate, freight, car-
riage
menhol / manhole Yük sahiplerinin (taşıtanın) gemi sa-
Güverteler arası geçişi sağlamak hibine (taşıyana) taşıma karşılığın-
veya tanklara girmek için kullanılan da ödedikleri taşıma ücreti.
kapaklı sızdırmaz girişler.
navlun poliçesi / freight policy
merkez ötesi yüksekliği / meta- Navlun için yapılan sigorta poliçesi.
centre
Geminin dengesini korumak ve ala- neta / clear, clean, tidy
bora olmasını önlemek için gemi Muntazam, düzgün, tertipli veya em-
ağırlık merkezinin üstünde ve aşıl- niyetli.
maması gereken nokta. nevcet / canvas line
metrik ton / metric ton Hamak sarılan inceler.
1.000 kg veya 2.204 libre karşılığı
nisbi kerteriz / relative bearing
olan ağırlık ölçüsü.
Bulunduğumuz mevki ile, belli mad-
mezestre / half mast, at the dip, deyi birleştiren hattın rota ile yapa-
Yarıya kadar indirmek. cağı açıdır. Pruvadan ya da pupadan
parampet
Ö P
ödül/mükâfat / award padılbot / paddleboat
Kurtarılan gemiden kurtarma hiz- Genellikle brandadan yapılan, başı
meti karşılığı alınan ücret. kıçı sivri, iki palalı, ortadan tutulan
ve kürekle yürütülen tekne.
öksüz kemere / half beam, fork
beam palador / temporary beam
Kemerenin ortadan kesilmiş olarak Ariyet kemere. Postaları yerinde
yanda kalan kısımları. tutabilmek için sancak, iskele karşı-
lıklı postalar arasına vurulan geçici
öküz perde / swash bulkhead kemere.
Tank içindeki sıvının hareketini
palamar / mooring rope, mooring
ağırlaştırmak için tank içine yapılan
hawser
perde.
Gemilerin rıhtıma veya iskeleye bağ-
ölü deniz / swell, ground swell lanmasında halattan daha kalın yo-
Fırtına kaldıktan sonra çatlaksız malara verilen isim.
olarak art arda devam eden dalgalar. palanga / tackle, purchase, pulley
ölü gaz / inert gas Bir halat ve en az iki makaradan olu-
Nitrojen, karbondioksit ve egzoz şan kaldırma mekanizması.
gazları gibi ve %11’den daha az ok- palanga kolu / fall of tide
sijene sahip yanmayı desteklemeyen
Can sallarını denize indirmek için
gaz karışımı. makaralarda kullanılan halat.
ölü navlun / deadfreight palavra / deck under upper deck
Kiracılar tarafından yüklenmek üze- Üst güvertenin altında bulunan gü-
re mutabık kalınıp fiilen yükleneme- verte.
yen yük için ödenen navlun.
panamax / panama size vessel
ölü yol / dead ahead Dökme yük gemileri ve tankerlerde
Geminin düzenli olmayan, belli be- 50.000–79.999 DWT arası, kontey-
lirsiz hızla ilerlemesi. nerlerde ise 3.000–3.999 TEU arası
önleyici donanım / relieving tack- kapasiteye sahip gemi tipi.
le, relieving gear panya / stern painter
Dümene ya da yekeye denizlerin ya- Bir filikanın kıç parima halatı.
pacağı olumsuz etkiyi azaltmak için
parakete / log
donatılan aparat.
Geminin gittiği yolu, mesafeyi ölç-
mek için kullanılan alet.
parampet / bulwark, prumpet
Denizlerin güverte üstüne çullan-
maması için borda yükseltilmek su-
rahne
R
eden, mıknatısî veya cayro devvare-
si ile çalışan seyir aleti.
pusula kartı / compass card radansa / thimble
Pusula ibrelerinin üzerine oturtul- Halatların çımalarında kasa yap-
muş derece veya kerte taksimatı bu- makta kullanılan madenî halka biçi-
lunan daire şeklinde bir kart. mindeki malzeme.
pusula mihveri (mili) / compass radyo bîkın / radio beacon
needle Gemilerin özellikle açık denizlerde
Pusula kartının serbestçe dönebil- mevkilerini bulmak için yayın ya-
mesi için merkezinin oturduğu ucu pan, haritalarda yerleri ve yönleri
sivri bir iğne. belli olan radyo vericileri.
pusula tası / compass bowl rahne / damage, breach, gash
Manyetik pusulalarda pirinç veya Gemilerin su kesimlerinin altında
bakırdan yapılmış (manyetik etkisi kalan yerlerde çatışma, mermi ya da
olmaması için) yarım küre biçimin- başka nedenlerden dolayı açılan ya-
de içi boş bir tas. ralar, delikler, yarıklar.
silyon feneri
nadı sancak tarafa dönen pervane. savla / signal halyard
sağanak / gust, squal Sancak çekmek için kullanılan 1,5
burgatalık ince halat.
Rüzgârın birdenbire şiddetli esmesi.
sefer mukavelesi / voyage charter
sahanlık / shelf Kiracı ile donatan arasında karşılık-
Kıyıdan denize doğru ortalama 200 lı olarak mutabık kalınan ücret ve
metre derinliği olan kıyı kesimi. şartlarda geminin tek bir seferi için
sakal / dolphin striker yapılan mukavele.
Gemi karinasında oluşan yosun, de- selviçe / running, rigging
niz kabukları, midye vb. Yelkenli bir gemi armasındaki hare-
ketli halatlar.
salapurya / scow
Ticaret eşyası taşımakta kullanılan, serbest düşme / free-fall
10-15 tonluk, üçgen biçiminde yelke- Kaydırarak bırakma, serbest düşüş.
ni olan ticaret gemisi. serdümen / helmsman
salma / sheer Dümeni tutan, gemiye yön veren ge-
mici
Bir teknenin rüzgâra veya akıntıya
bağlı olarak dönmesi. seren / yard, square yard, spar
Direkler üzerinde yelken açmak için
salma omurga / drop keel, cheese ve işaret çekmek için yatay olarak
cutter, center keel bağlanmış gönder.
Yelkenli bir teknede içeriden indi-
rilip kaldırılan madenî veya ağaç
seren yakası / head
levha. Yelkenlerin serene bağlı üst kısım-
ları.
salmak / to swing
servis gemileri / service vessels
Geminin demir üzerinde gezmesi.
Römorkör, tarak gemileri, SAR-kara-
salpa / tripping, anchor’s aweight, kol, çevre temizlik, acente ve ikmal
break aground tekneleri.
Demirin deniz dibinden kurtulması,
ağırlığın zincire binmesi. seyir yardımı hizmeti / navigati-
onal assistance service
sancak / 1) flag 2) starboard
1) Bayrak, bandıra. sığ su / shallow water
2) Teknenin sağ yarısı, sağ tarafı. Denizin genellikle sahil kısmına
sancak alabanda / hard a star- yakın herhangi bir kısmında tekne-
board lerin seyretmelerine uygun olmaya-
Dümenin sancak tarafa doğru en çok cak şekilde az su bulunan, çok derin
basılabilmesi için verilen emir. olmayan yerler.
şiyer
Ş
şaft / shaft
Eksenel hareketi dairesel harekete
çeviren ve diğer şafta iletmeye yara-
yan donanım.
şamandıra / buoy
Denizde bir konumu işaret etmek,
durumu belirtmek veya gemilerin
bağlama işlerinde kullanılmak üze-
re denize demirlenerek konulan yü-
zer cisim.
şamandıralamak / buoyage şiyer / sheerline
Denizde bir mevkiyi şamandıra ile Geminin üst yapısını gemi boyunca
işaretlemek. sarıp sarmalayan saca verilen ad.
vardabaşo
deniz araçlarını ve yüzer cisimleri üçgen yelken / angulated sail
açık tutmak için, kıçta su düzeyine Üst parçaları orsa, alt parçaları al-
yakın yapılmış olan korkuluklar. tobaşo yakasına paralel olan üçgen
Karaya çekilen teknelere dayaklık yelken.
olarak kullanılan ağaçlar.
üretici kodu / manufacturer code
uskur / screw, propeller Gezi tekneleri yönetmeliği kapsa-
Gemi pervanesi. mındaki ürünlere iliştirilen tekne
usturmaça / fender, buffer tanıtım numarasının üç ile beşinci
Birbirinin üzerine veya rıhtıma karekteri arasında bulunan üç harfli
yanaşan teknelerin bordalarının imalatçı kodu.
göçmemesi veya boyalarının bozul- üst patlama limiti / UEL (upper
maması için araya koydukları ağaç, explosive limit)
lastik, plastik veya halatlardan ya- Kıvılcım kaynağına maruz kaldığın-
pılmış olan, balon, silindir biçimin- da yanmayı oluşturan bir gaz veya
deki yastık. buharın havadaki maksimum kon-
usturpa / plate spunyarn santrasyonu.
Eskiden gemicileri cezalandırmak
için yapılan, ucu cevizli örme halat.
uyarı / warning
TBGTH, bilgi ve tavsiye dışında, bir
geminin tehlikeye girdiğini veya
yakın bir tehlike durumunun geliş-
mekte olduğunu gözlemlediğinde V
gemiyi uyarır. varagele / a bout throught a pass
rope
İki nokta arasında gerilmiş olan
kuvvetlice bir halat üzerinde hare-
ket eden bir makaraya bağlı sepet
veya iskemle donanımlı, insan ve
eşya taşımak için kullanılan dona-
nım.
zırh güverte
geminin ikinci kaptanı tarafından yüzme merkezi / center of flota-
imzalanarak yükleyiciye verilen yük tion
alındısı. Geminin yüzmekte olduğu yüklü su
yük planı / cargo plan hattı alanının ağırlık merkezi. Gemi-
Gemiye yüklenen veya yüklenecek nin meyil ve trim yapma merkezi.
olan yüklerin yerlerini, cinslerini ve
ağırlıklarını gösteren plan.
yükleyici / shipper
Konşimentoda belirtilen ve taşıma
sözleşmesi ile yük eşya taşıtan özel
Z
veya tüzel kişiler.
yüksek su / high water
Denizlerin yükselmesi-alçalması zabit / officer
sonucunda suyun yüksek seviyesi, Ticaret gemilerin kaptan, başma-
suyun kabarması. kinst ve tayfa dışında kalan güverte
yükü gönderen / consignor ve makine personeli.
Konşimentoda belirtilen ve taşıma zaman çizelgesi / time sheet
sözleşmesi ile yük ya da eşyayı gön- Kira sözleşmesinin koşullarına göre
deren özel veya tüzel kişiler. yükleme ve boşaltmadaki çalışma ve
yükümlülük / liability bekleme süreleri ile geminin varış,
kalkış zamanlarını gösteren çizelge.
yükün gönderileni / consignee
Konşimentoda belirtilen ve taşıma zaman mukavelesi / time charter
sözleşmesi ile yükün ya da eşyanın Belirli bir süre için muayyen bölge-
gönderildiği gerçek veya tüzel kişi- ler arasında bir veya birden fazla
ler. sefer yapmak üzere kiracılar ile do-
yürya / haul away natanlar arasında yapılan kira söz-
leşmesi.
Bir palanganın tirentisini veya bir
halatı elle çekerken üzerine yatarak zemin direnci / ground reaction
mola vermeksizin çekmek. Zeminin karaya oturan gemiye olan
yüzdürücülük / buoyancy direnci, mukavemeti.
Geminin yüzebilirlik kabiliyeti. zemin oyulması / scouring
yüzer vinç / floating crane Karaya oturan gemide zemin ile te-
90-120 ton kapasiteli, deniz tarafın- mas eden bölümün temizlenerek ge-
da yükleme-boşaltma yapan motor- minin yüzebilirliğinin sağlanması.
lu veya motorsuz vinç. zırh güverte / armoured deck
yüzme / refloating Eski zırhlı harp gemilerinde mer-
Karaya oturmuş bir geminin yapılan milerin delip geçmemesi için konan
çalışmalar neticesinde yüzer hale çelik güverte.
gelmesi.
KISALTMALAR
A (ALFA) / alphabetical flag “A” of international code of signal Uluslararası işaret san-
caklarından “A” harfi “Denizde dalgıcım var, ağır yolla iyice neta bulununuz” anla-
mına kullanılır.
AAIC / accounting authority identification code ITU tarafından verilen hesap otorite
tanımlama kodu
AHTSV / anchor–handling tug supply vessel Demir zinciri elleçlenebilen donanımlı
gemi
AIS / automatic identification system Otomatik tanımlama sistemi
AIS AtoN / automatic identification system aids to navigation Seyir yardımcıları için
otomatik tanımlama sistemi
Al / alternating Değişen
ALRS / admiralty list of radio signals Admiralty’nin radyo sinyal listesi
AOR-E / atlantic ocean region – east INMARSAT uydu kapsama bölgesi – Doğu
AOR-W / atlantic ocean region – west INMARSAT uydu kapsama bölgesi – Batı
ARCC / aeronautical rescue coordination center Hava kurtarma koordinasyon mer-
kezi
ASGD / alarm signal generating device Radyo telefon veya telsiz aygıtlarında alarm
sinyali gönderen kontrol ve alarm ünitesi
ATM / asynchronous transfer mode Zaman uyumsuz transmisyon modu
B (BRAVO) / alphabetical flag “B” of international code of signal Uluslararası işaret
sancaklarından “B” harfi “tehlikeli yük yüklüyorum, tahliye ediyorum veya taşıyo-
rum“ anlamında kullanılır.
BCST / broadcast Umuma yapılan yayım.
Bl / blast Seda
Bu / blue Mavi
C (CHARLIE) / alphabetical flag “C” of international code of signal Uluslararası işaret
sancaklarından “C” harfi “önceki gurubun anlamı olumlu olarak okunmalıdır” anla-
mında kullanılır.
CG / coastguard Sahil güvenlik
CH / channel VHF kanalı
CLC / Civil Liability Convention Petrol Kirliliği Zararlarından Doğan Hukuki Sorum-
luluk Sözleşmesi
COG / course over ground Yere göre rota
COLREG / International Regulations for Prevention of Collisions at Sea Denizde Ça-
tışmayı Önleme Tüzüğü
I (INDIA) / alphabetical flag “I” of international code of signal Uluslararası işaret san-
caklarından “I” harfi “rotamı iskeleye değiştiriyorum” anlamına kullanılmaktadır.
intens / intensified sector Kuvvetli, şiddetli sektörü
J (JULIET) / alphabetical flag “J” of international code of signal Uluslararası işaret
sancaklarından “J” harfi “ yanmaktayım ve gemide tehlikeli yük var. Benden neta
bulununuz” anlamına kullanılır.
JRCC / Joint Rescue Co-ordination Center Deniz ve Hava Kurtarma Koordinasyon
Merkezi
K (KİLO) / alphabetical flag “K” of international code of signal Uluslararası işaret san-
caklarından “K” harfi “sizinle haberleşmek istiyorum” anlamına kullanılır.
KEGM / Directorate General of Coastal Safety Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü
KEİB / Black Sea Economic Cooperation Organization Türkiye, Rusya Federasyonu,
Romanya, Bulgaristan, Ukrayna, Azerbaycan, Moldova, Gürcistan, Ermenistan, Yu-
nanistan, Arnavutluk ve Sırbistan’dan oluşan Karadeniz Ekonomik İşbirliği Asamblesi
L (LIMA) / alphabetical flag “L” of international code of signal Uluslararası işaret san-
caklarından “L” harfi “geminizi derhal durdurunuz” anlamında kullanılır.
LANBY / large automatic navigational buoy Büyük, otomatik seyir şamandırası
LAT / latitude Enlemi
LdgLts / leading lights Rehber fenerleri
LDT / light displacement ton Geminin boş ağırlığı
LES / land earth station Kara yer istasyonu
LF / low frequency Alçak frekans ( 30-300 kHz arası)
LFI / long flash Uzun ışık
LNG / liquefied natural gas Sıvılaştırılmış doğal gaz
LOCATING / the finding of ships, aircraft, units or persons in distress Tehlikedeki
gemileri, uçakları, ünite ve insanları bulmak
LOF/TOF / Lloyd Open Form/Turkish Open Form Açık Deniz Mukavelesi
Long / longitude Boylamı
LPG / liquefied petroleum gas Sıvılaştırılmış petrol gazı
LRIT / long range identification and tracking Uzun mesafe kimliklendirme (tanımla-
ma) sistemi
Lt / light Fener/ışık
LT / local time Yerel saat
Lt Ho / lighthouse Deniz feneri
Lt V / light vessel Fener gemisi
Lt f / light float Yüzen şamandıra
NBDP / narrow band direct printing Dar bant doğrudan yazmalı teleks sistemi
O (OSCAR) / alphabetical flag “O” of international code of signal Uluslararası işaret
sancaklarından “O” harfi “denize adam düştü” anlamına kullanılır
OBO / oil / bulklore Petrol / dökme yük / cevher
Oc / occulting Hüsuflu
Oc(..) / group occulting Grup hüsuflu
Occas / occasional Ara sıra
OECD / Organisation for Economic Co-operation and Development İktisadi İşbirliği
ve Kalkınma Teşkilatı: ABD, Avustralya, Avusturya, Belçika, Çek Cumhuriyeti, Da-
nimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, Hollanda, İrlanda, İtalya, İngiltere, İspanya,
İsveç, İsviçre, İzlanda, Japonya, Kanada, Kore Cumhuriyeti, Lüksemburg, Macaristan,
Meksika, Norveç, Polonya, Portekiz, Türkiye, Yeni Zelanda, Yunanistan (29 ülke)
OPEC / Organization of the Petroleum Exporting Countries Petrol İhraç Eden Ülkeler
Birliği: Cezayir, Libya, Nijerya, Endonezya, İran, Irak, Kuveyt, Katar, Suudi Arabistan,
Birleşik Arap Emirlikleri, Venezüella (11 ülke)
OPRC / International Convention on Oil Pollution Preparedness, Response and Coo-
peration Petrol Kirliliğine Karşı Hazırlıklı Olma, Müdahale ve İşbirliğine Dair Ulusla-
rarası Sözleşme
ORV / oil recovery vessel Yağ/yakıt toplama gemisi
OSC / on scene coordinator Olay yeri koordinatörü
ÖTV / special consumption tax Özel tüketim vergisi
(P) / provisional, preliminary İlk kez
P (PAPA) / alphabetical flag “P” of international code of signal Uluslararası işaret san-
caklarından “P” harfi “gemi denize çıkmak üzeredir bütün şahıslar gemide bulunsun”
balıkçı gemileri tarafından “ağlarım bir engele takıldı” anlamında kullanılır
P&I Klübü / Protection and Indemnity Club Koruma ve Tazminat Kulübü
PA / position approximate Yaklaşık mevki
PEL / port entry light Liman giriş feneri
PLB / personal locator beacon Kişisel yer belirleme vericisi
PMO / port meteorological office Liman meteoroloji ofisi
POR / Pacific ocean region Pasifik Okyanusu bölgesi
PV / pilot vessel Pilot gemisi
Q / quickflashing Seriçakarlı
Q (QUEBEC) / alphabetical flag “Q” of international code of signal Uluslararası işaret
sancaklarından “Q” harfi “geminin sağlık durumu iyidir, serbest pratika istiyorum”
anlamında kullanılır
R / red Kırmızı
arabağlantı
birleşik posta
besleyici / feeder
Uydu anteninde bulunan sinyalin gi-
riş ve çıkışında kullanılan cihaz.
bildirme kağıdı / letter bill
Torba içerisindeki kayıtlı gönderile-
rin dökümünün yapıldığı liste. bilişim / informatics
İnsanoğlunun teknik, ekonomik ve
bilgi aktarımı / information trans-
toplumsal alanlardaki iletişiminde
fer
kullandığı ve bilimin dayanağı olan
Bir veri kaynağından bir veri alıcısı- bilginin, özellikle elektronik maki-
na yapılan veri iletiminin sonucu. neler aracılığıyla, düzenli ve ussal
bilgi güvenliği / information se- biçimde işlenmesi bilimi. Bilgi olgu-
curity sunu, bilgi saklama, erişim dizgeleri,
Bilginin yetki dışı bir başka kişiye bilginin işlenmesi, aktarılması ve
aktarılma, değiştirilme, örselenme kullanılması yöntemlerini, toplum
ya da açığa vurulma tehlikelerine ve insanlık yararı gözeterek incele-
karşı korunması. yen uygulamalı bilim dalı.
C
cep telefonu / mobile phone
Kişinin yanında taşıyabildiği kablo-
suz telefon, mobil telefon
cevap kuponu / international reply
coupon UPU tarafından tedavüle
çıkarılan ve bir posta pulu karşılı-
dairesel polarizasyon
elektromanyetik uyumluluk
tutanağın bulunduğu yerden bağım- troniği, iletişim teknolojileri ve iç ve
sız olarak, belirli sınırlar içinde de- dış ortamlarda sırası ile servis kali-
ğişmez bir sürede, doğrudan okun- tesi ve yüksek güvenliğiyle herhangi
ması ya da yazılmasını sağlayan bir zamanda herhangi bir yerde her
donanım olanağı ve veri düzenleme türlü ağ hizmetini tek bir noktada
yöntemi. birleştirerek makul fiyat ve tek fa-
2- Bir posta idaresinin kendi gön- turalandırmayla gerçekleştirecek,
derilerini bir başka posta idaresine 100 Mbit/s ile 1 Gbit/s veri iletim ka-
yurt içi posta gönderisi gibi gönder- pasitesini sağlayabilen, sistemlerin
mesi. sistemi ve ağların ağı olmayı hedef-
leyen bir hizmet.
doğrudan ölçülen veri / absolute
data dörtlü çeşitlilik / quadruple di-
versity
Bilgisayar grafiğinde, ekran uzayın-
da ya da belleğindeki gerçek koor- Bir sistemde dört tane anten kulla-
dinatları belirleyen bilgisayar prog- nılıp alış seviyesinin yükseltilmesi.
ram değerleri. düşük frekans / low frequency
doğrulamak / verify 30 ve 300 Khz arasındaki frekans
aralığı.
Bir verinin girilmesi sırasında doğru
olarak tamamlanıp tamamlanmadı- düzenleyici/ regulator
ğının kontrol edilmesi. Bir işletmecinin uyması gereken ku-
doküman / document ralları belirleyen kurum veya kuru-
luş.
Bir verinin üzerine kayıt edildiği, in-
san ya da makine tarafından okuna-
bilen, (değişmez) veri taşıyıcı.
dolaşım / roaming
Bir ağın abonelerinin, başka bir ope-
ratörün kapsama alanında, kendi
cep telefonları ve numaralarını kul-
E
lanmalarına izin veren bir mobil ile- eko bastırıcı / echo canceller
tişim özelliği. Uydu üzerinden yapılan telefon ha-
berleşmesinde kullanılan devreler-
döngüsel artıklık denetimi / deki yankının engellenmesi.
cyclic redundancy check
Veri kaybı veya değişikliğine karşı elektromanyetik uyumluluk /
bir güvence seviyesi sağlayan veri- electromagnetic compatibility
nin dijital olarak ifade edilmesine Elektrikli ve elektronik aygıtların
uygulanan matematiksel bir algo- yaydıkları ışınımların belirli girişim
ritma. ve yayılım limitleri altında kalması-
nı ve aynı ortamı paylaşan elektrikli
dördüncü nesil / fourth generation veya elektronik aletlerin birbirlerini
Tamamıyla IP tabanlı, kablolu veya olumsuzca etkilemeden çalışmaları-
kablosuz bilgisayar, tüketici elek- nı sağlayan teknikler.
gürültü sıcaklığı
yapılan frekans planlarına uygun Bir veri işleme sistemine depolan-
olarak belirli bir frekans bandının ması ya da işlenmesi amacıyla giri-
bir veya daha çok sayıda karasal ve len veriler.
uzay telsiz haberleşme hizmetleri ile
gizlilik / confidentiality
radyo astronomi hizmetleri tarafın-
dan belli şartlar dahilinde kullanıl- İletişim kuran iki taraf arasındaki
ması amacıyla Millî Frekans Planı’na yazışmaların üçüncü kişilerden gizli
işlenmesi. tutulması veya bir kişiye ait bilgile-
rin kendisi dışında herkesten gizli
genel paket radyo servisi / gene- tutulması.
ral packet radio service
Tanımlanan ilk mobil veri aktarım gölgelenmek / eclipse
standardı. Uydunun Dünya’nın gölgesinde kala-
rak güneş ışınlarını alamaması.
geniş alan ağı / wide area network
Birbirinden farklı coğrafi yerlerde gönderilerin damgalanması /
bulunan bilgisayarların birbirleri stamping/postmarking of items
ile veri alışverişini sağlamak üzere Gönderi üzerindeki pulun iptali için
oluşturulan bilgisayar ağı. vurulan tarih damgası.
geniş bant / broadband görev çevrimi / duty cycle
Yüksek hızlı veri transferi teknoloji- Bir telsiz cihazının, bir saatlik za-
sinin genel adı. man dilimi içerisinde aktif olarak
gerçek ayrıklık / true anomaly çalıştığı sürenin bu bir saate oranı.
Yörüngesindeki bir uydu için bulun- güncel ve kişisel haberleşme
duğu konum ile yer beri doğrultusu gönderileri / items of the current
arasındaki açı. and personal correspondance
gerçek zamanlı / real time Göndericiye/alıcıya ait özel bilgiler
Verinin biriktirilip sonra işlenmesi taşıyan gönderiler.
yerine alındıkça işlenmesi özelliğine güneş kesintisi / solar outage
sahip sistemin veya olayın özelliği. Güneş ve uydunun aynı hizaya gele-
rek, güneş ışınlarının yer istasyonu
gerçekleme / verification note
antenine aynı eğimde gelmesi nede-
Postadaki her türlü hatalı işlem ve ni ile sinyalin bozulması.
düzensizlik için düzenlenen form.
gürültü / noise
gezici (seyyar) merkez / travell-
İstenmeyen elektrik sinyali.
ing post office
Bir araç üzerinde ayırım ve sevk iş- gürültü katsayısı / noise figure
lemini sürdüren merkez. Bir sistemde işaret eklenen gürültü-
nün miktarını gösteren sayı. İdeal bir
gezici işyeri / mobile post office kuvvetlendiricide bu sayı 0 db’dir.
Görülen lüzum üzerine geçici bir
gürültü sıcaklığı / noise temper-
süre için açılan işyeri. ature
giriş verileri / input data Bir sistemde işarete eklenen gürül-
H
haber isteme / inquiry
Gönderici ya da alıcının gönderinin
akıbeti hakkında bilgi istemesi. I
haberleşme / communication IP üzerinden ses iletimi / voice
İletişim; kişiler veya kişiler ile tek- over IP
nik cihazlar arasındaki bilgi ve ha- IP protokolü ile ses haberleşmesi, İn-
ber aktarımı. ternet üzerinden sesli görüşme.
haberleşme kanalı / communica- ışın / beam
tion channel
Uydu yayın alanı, uydu ışınlarının
Mesaj işaretini vericiden alıcıya gön-
yeryüzünde yansıdığı alan.
dermek (aktarmak) için kullanılan /
fiziksel bir iletim ortamı.
hakemlik / arbitration
İki idare arasındaki bir ihtilaf halin-
de UPU’nun hakemliğine başvurul-
ması. İ
hareketli kapsama alanı / stee- iade / return
rable beam Gönderinin çıkış yerine iadesi.
Uydu üzerindeki hareketli antenler
yardımı ile elde edilen değişken kap- iç panelist / internal panelist
sama alanı. Deneme mektubu düzenleyen kimli-
ği ve adresi posta idaresince bilinen
hava mektubu / aerogramme, air
kişi
mail
Özel olarak düzenlenmiş ve havayo- idari ücret / administrative fee
luyla alıcısına ulaştırılan mektup. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kuru-
M
Sinyalin mevcut gücünü yükselten
cihaz.
küçük ofis/ev ofisi / small office/ M çantası / M bag
home office Aynı alıcı varışlı basılmış kağıt
Bilgi teknolojisinde, küçük işyerleri- çanta.
ni ve ev ofislerini tanımlayan terim.
mektup / letter
küçük paket / small packages Güncel ve kişisel haberleşme niteliği
Mektup postası gönderisi olarak taşıyan gönderi türü.
kabul edilen ve ağırlığı 2 kg’a kadar
olan paketler.
küresel konumlama sistemi /
global positioning system
Düzenli olarak kodlanmış bilgi yol-
layan bir uydu ağıdır ve uydularla
arasındaki mesafeyi ölçerek dünya
üzerindeki kesin yeri tespit etmeyi
mümkün kılar.
L
muş kutular.
mevkuf / detained mail
LC maddeleri / LC (letter card) Elde kalan posta gönderileri.
items
mikrodalga erişimi için dünya
LC mektuplar ve posta kartları
genelinde uyumluluk / worldwide
link / link interoperability for microwave access
HTML diliyle yazılmış olan web say- 50 km’ye kadar etki alanında, sani-
falarını birbirine bağlayan HTML yede 75 megabit hıza ulaşabilen bir
içindeki kısa kodlar. çeşit kablosuz ağ standardı.
O
çağrıları bir operatör veya aracıya
yönlendiren özel bir telefon sistemi.
optik lif arayüzü / fiber optic otomatik gişe / automated counter
interface Tüm işlemlerin otomasyon yöntem-
Optik veri iletişiminde, bir veri uçbi- leriyle sürdürüldüğü gişe.
rim aygıtın fiziksel katmanı ile optik otomatik ses tanıma / autuomatic
P
zation
Bir havalenin ödenmesi için yetki
verilmesi. paket anahtarlama / packet switching
ölü bölge / zone of silence Adresli paketleri kullanarak bir ka-
Bir radyo vericisinin işaretlerinin nalın sadece paketin iletim süresi
yeterince iyi alınamadığı bölge. boyunca meşgul edildiği bir veri ile-
tim süreci.
öncelikli gönderi / priority item
En çabuk yoldan sevk ve dağıtımı ya- panelist / panelist
pılan gönderi. Mektubun kabulünden teslimine ka-
dar geçen süreyi ölçmek amacıyla
öncelikli olmayan gönderi / non-
belli periyotlarla deneme mektubu
priority item
düzenleyen kişi.
Düşük ücretle kabul edilen, sevk ve
ayırımda önceliği olmayan gönderi. periyodik yayınlar / periodicals
İndirilmiş ücrete tâbi ve belirli za-
özel anlaşma / special agreement
man süresinde basılan matbuat.
UPU Anlaşmaları dışında posta ida-
relerinin birbirleriyle yaptıkları an- plastik emniyet kilidi / security
laşma. seal
Gönderilerin çeşidine göre rengi be-
özel işletmeci / private operator
lirlenen (beyaz: kayıtsız, kırmızı:
Posta hizmetlerini yürüten özel ku- kayıtlı, turuncu: acele posta, sarı:
ruluş. koli, yeşil: yurtdışından gelen torba-
özel uçak ile / by express/special ların iadesi) torbaların bağlanma-
delivery sında kullanılan kilitler.
postrestant gönderi
sıkıştırma
telekomünikasyon
transit giderleri / transit charges 300 MHz ile 3 GHz arasındaki fre-
Aktarmalı sevk edilen postalar için kans aralığı.
aracı idareye ödenen para. UPU anlaşmaları / UPU acts
transit serbestliği / freedom of UPU tarafından düzenlenen ve üye
transit ülkelerin onayladığı tüm anlaşma-
lar.
Mektup postası gönderilerinin ülke-
ler arasında serbest olarak dolaşımı- UPU Kongresi / UPU Congress
nın sağlanması. Uluslararası düzeyde postaların alı-
nıp verilmesine ilişkin kuralları be-
tüketici / consumer lirleyen Dünya Posta Kongresi.
Elektronik haberleşme hizmetini ti-
cari veya mesleki olmayan amaçlar- uydu / satellite
la kullanan veya talep eden gerçek Kablodan bağımsız haberleşme sağ-
veya tüzel kişi. layan cihaz.
yükleme
yazılım ile ayarlama ve değiştirme yeröte / apogee
yetisine sahip radyo sistemleri. Uydunun yörünge düzleminde hare-
yedekleme merkezi / backup keti sırasında yerden en uzak olduğu
facility nokta.
Bilgi işleme merkezinden ayrı bir bi- yeröte itki motoru / apogee boost
rim olan ve bütün yedekleme kopya- motor
larının tutulduğu mekân. Uydunun yersabit yörüngeye yerleş-
yer istasyonu / earth station tirilmesi için kullanılan motor.
Yayın amaçlı uyduya sinyal gönderip yonga / chip
alan istasyon, terminal. Bir tümleşik çevrimi taşıyan yarı
yerberi / perigee iletken gereç.
Uydunun yörünge düzleminde hare- yönetimsel bilgi işlem / adminis-
keti sırasında yere en yakın olduğu trative data processing
nokta. Hesaplamada ya da yönetimde kul-
yerberi açıklığı / argument of lanılan otomatik bilgi işlem.
perigee yönlendirici / router
Yörüngesindeki bir uydu için yükse- Bilgisayarlar arası veri haberleşme-
liş düşümü ile yerberi noktası ara- sinde veri paketlerini ulaşmaları ge-
sındaki açı. reken adreslerine göre yönlendiren,
gerekirse geçişini yasaklayabilen
yere eş zamanlı yörünge (yer sa-
cihazlar.
bit yörünge) / geosynchronous orbit
Ekvator düzlemi üzerindeki uydu yönlü anten / directed antenna
hızının dünyanın dönüş hızına eşit Elektromanyetik enerjiyi belirli bir
olduğu yörünge. yönde diğer yönlere göre daha etkin
olarak yayan ya da alan anten.
yerel ağın paylaşıma açılması /
local loop unbundling yönsüz anten / undirected antenna
Son kullanıcıya ulaşan bakır kablo- Elektromanyetik enerjiyi uzayda
nun kullanımının diğer işletmecile- kendinden eşit uzaklıktaki noktala-
re açılması. ra eşit olarak yayan ya da noktalar-
dan eşit olarak alan anten.
yerel alan / local area yörünge eğikliği / inclination
En fazla bir ilin coğrafi alanının ta- Uydu yörünge düzleminin ekvator
mamını kapsayan alan. düzlemi ile yaptığı açı.
yerel alan ağı / local area network yunuslama ekseni / pitch
Dosya, program, yazıcı ve yüksek Uydunun yöneliminin tanımında
hızlı modemler gibi çeşitli aygıtların kullanılan üç eksenden biri.
paylaşımı amacıyla, kişisel bilgisa-
yuvarlama ekseni / roll
yarlar, iş istasyonları, dosya sağla-
Uydunun yöneliminin tanımında
yıcıları ve yerel bir ortamdaki diğer
kullanılan üç eksenden biri.
bilgisayarlı aygıtlar arasında bağ-
lantı sağlamak için tasarlanmış kısa yükleme / loading
mesafeli veri transfer ağı. Çok kanallı iletişim sistemlerinde,
Z
zaman uyumlu bilgisayar / syn-
chronous computer
Her olayın ya da herhangi bir temel
işlemin uygulanmasının, bir saatten
gelen imler üzerine başlatıldığı ve
genellikle bu imlere uygun adımlar-
la sürdürüldüğü bilgisayar.
zayıflatma / attenuation
Sinyal gücünü düşürme işlemi.
zengin site özeti / rich site summary
İnternet sitesine haber sağlayıcılar
tarafından yeni eklenen içeriğin ko-
laylıkla takip edilmesini sağlayan
özel bir xml dosya biçimi.
zigbee / zigbee
Küçük, düşük güçlü sayısal radyo
ekipmanların iletişimi için bir pro-
tokol.
KISALTMALAR
1G / first generation Birinci nesil (1N)
2G / second generation İkinci nesil (2N)
3G / third generation Üçüncü nesil (3N)
4G / fourth generation Dördüncü nesil (4N)
3WC / three-way-calling 3 yönlü arama
A/V / audio/video Ses/görüntü, ses/video
AAA / authentication, authorization and accounting entity Doğrulama, yetkilendirme
ve hesaplama birimi
AAC / aeronautical administrative communication Hava idari haberleşmesi
AACS / advanced access content system Gelişmiş erişimli içerik sistemi
AAR / automatic alternative routing Otomatik alternatif yönlendirme
AAS / adaptive antenna system Uyumlu anten sistemi
ABP / alternating bit protocol Değişebilen bit protokolü
ABR / available bit rate Mevcut bit hızı
ABS / alternate billing service Alternatif faturalandırma hizmeti
AC / access channel Erişim kanalı
AC / alternating current Alternatif akım
ACB / automatic call-back Otomatik geri arama
AC-BE / access category-best effort En iyi erişim sınıfı
AC-BK / access category-background Arka plan erişim sınıfı
ACC / account card calling Kart hesabı üzerinden arama, kredi kartlı arama
ACD / automatic call distribution Otomatik çağrı dağıtımı
ACI / adjacent channel interference Yan kanal girişimi
ACL / access control list Erişim denetim listesi
ACLR / adjacent channel leakage ratio Yan kanal sızıntı oranı
ACM / adaptive coding and modulation Uyumlu kodlama ve modülasyon
ACR / attenuation crosstalk ratio Çapraz konuşmayı zayıflatma oranı
ACR / automatic call recording Otomatik çağrı kaydı
ACS / aerodrome control station Hava radar denetim istasyonu
ACTS / advanced communications technologies and services İleri haberleşme tekno-
lojileri ve hizmetleri
ACTS / advanced communications technology satellite İleri haberleşme teknoloji uy-
dusu
CEIR / central equipment identity register Merkezî mobil cihaz kimlik tanımı verita-
banı
CEP / cable entry point Kablo giriş noktası
CEPT / European Conference of Postal and Telecommunications Administrations Posta
ve Telekomünikasyon İdareleri Avrupa Konferansı
CER / cell error rate Hücre hata oranı
CERP / European Committee for Postal Regulation Avrupa Posta Mevzuatı Komitesi
CERT / computer emergency response team Bilgisayar acil durum müdahale ekibi
CET / critical entry Kritik giriş zamanı
CF / carrier frequency Taşıyıcı frekansı
CF / center frequency Merkez frekansı
CFS / communications frame structure Haberleşme çerçeve yapısı
CH / channel Kanal, aktarıcı
CHI / computer human interface Bilgisayar insan arayüzü
CICS / customer information control system Abone bilgi denetim sistemi
CIM / common information model Ortak bilgi modeli
CIR / committed information rate Taahhüt edilen bilgi hızı
CIS / card information structure Kart bilgi yapısı
CISC / complex instruction set computer Karmaşık talimat bilgisayarı
CL / communication line Haberleşme hattı
CL / communication link Haberleşme bağlantısı
CL / connectionless Bağlantısız
CLEC / competitive local exchange carrier Rekabetçi yerel şebeke taşıyıcısı
CLI / calling line identification Arayan hattın numarası, arayan hattın tanınması
CLI / command line interface Komut satırı arayüzü
CLIP / calling line identification presentation Arayan hattın numarasının gösterilmesi
CLIR / calling line identification restriction Arayan numaranın görünmemesi
CLNP / connectionless network protocol Bağlantısız şebeke protokolü
CLR / capital labor ratio Sermaye-iş gücü oranı
CM / cable modem Kablo modem
CM / capital mobility Sermaye hareketliliği
CMC / communication monitoring center Haberleşme gözlem merkezi
CMIM / cable modem interface mask Kablo modem arayüz maskesi