Çalışma Prensibi

Stirling motoru, yalıtılmış olarak bir miktar çalışma gazının (genellikle hava veya helyum,
hidrojen gibi gazlar) ısıtılma ve soğutulma işleminin tekrar edilmesi ile çalışır.
Gaz, gaz kanunları (basınç, sıcaklık ve hacimle ilgili olarak) ile tanımlanmış davranışları
gösterir. Gaz ısıtıldığında, yalıtılmış bir alan içinde olduğundan, basıncı yükselir ve güç
pistonunu etkileyerek güç stroku üretir. Gaz soğutulduğunda basınç düşer ve bunun
sonucunda piston dönüş strokunda gazı tekrar sıkıştırmak için oluşan işin bir kısmını
kullanır. Ortaya çıkan net iş mil üzerinde güç oluşturur. Çalışma gazı sıcak ve soğuk ısı
eşanjörleri arasında periyodik olarak akar.Çalışma gazı piston silindirleri içinde
yalıtılmıştır. O yüzden burada egsoz gazı yoktur. Diğer tip pistonlu motorlardan farklı
olarak valflere ihtiyaç yoktur.

Bazı Stirling motorları soğuk ve sıcak depolar arasında geri ve ileri çalışma gazı hareketi
için bir ayırıcı piston kullanır. Çoklu silindirlerin güç pistonlarının birbirine bağlı olması
sayesinde silindirlerin farklı sıcaklıklarda tutulması ile çalışma gazı hareket eder.
Gerçek Stirling motorlarında bir rejeneratör, depolar arasına yerleştirilmiştir. Sıcak ve
soğuk taraf arasında gaz çevrimi olurken, rejeneratörden bu ısı transfer edilir. Bazı
tasarımlarda, ayırıcı piston rejeneratörün kendisidir. Bu rejenaratör Stirling çevriminin
verimine katkı sağlar. Burada rejeneratör olarak belirtilen yapı aslında içerisinden bir
miktar hava geçmesine engel olmayacak bir katı yapıdır. Sözgelimi çelik bilyeler bu iş için
kullanılabilir. Hava bir soğuk oda ile sıcak oda arasında hareket ederken bu rejeneratör
içerisinden geçer. Sıcak hava soğuk bölüme ulaşmadan önce bir kısım ısı enerjisini bu
bilyeler üzerinde bırakır. Soğuk hava da sıcak tarafa geçerken daha önce bırakılan ısı
enerjisiyle bir miktar ısınır. Yani hava sıcak kısma girmeden önce ön-ısıtma, soğuk kısma
girmeden önce de ön-soğutma işleminden geçerek motorun verimini artırır.

İdeal Stirling motor çevrimi aynı giriş ve çıkış sıcaklıkları için Carnot ısı makinesi olarak
aynı teorik verime sahiptir. Termodinamik verimi buhar makinelerinden yüksektir. (veya
basit haldeki bazı içten yanmalı ve dizel motorlardan)
Herhangi bir sıcaklık kaynağı Stirling motoruna güç sağlayabilir. Dıştan yanmalı motor,
ifadesindeki yanma çoğu zaman yanlış anlaşılır.Isı kaynağı, yanma sonucu oluşabilir fakat,
güneş enerjisi, jeotermal enerji veya nükleer enerji de olabilir. Aynı şekilde sıcaklık farkı
yaratmak için kullanılan soğuk kaynak, çevre sıcaklığının altındaki değişik maddeler
olabilir. Soğuk su veya soğutucu bir akışkan kullanımı ile soğutma sağlanabilir. Fakat
soğuk kaynaktan elde edilecek sıcaklık farkının düşük olması daha büyük kütleler ile
çalışılmasını gerektireceğinden, pompalamada oluşacak güç kaybı çevrimin verimini
düşürecektir.Yanma ürünleri motorun iç parçaları ile temas etmez. Stirling motorunda
yağlama yağı ömrü içten yanmalı motorlara göre daha uzundur.
Stirling motorunun uygulamada bazı avantaj ve dezavantajları vardır.

Avantajları

Isı dış kaynaklıdır ve yakıt hava karışımının yanması daha doğru olarak kontrol edilebilir.
Isı sağlamak için devamlı bir yanma prosesi kullanılır, bu yüzden yanmamış yakıt oranı
büyük ölçüde düşürülür.
Stirling motorları, kendilerine denk olan diğer motor tiplerinden daha az yağlama ve
bakım gerektirir.
Motor, diğer denk motorlara göre daha basit yapıdadır. Valf ihtiyacı duymaz. Yakıt ve iç
sistemleri daha basittir.
Oldukça düşük basınçta işletilebilir, böylece tipik buhar makinelerine göre daha
emniyetlidir.
Düşük işletme basıncı, daha hafif ve dayanıklı olmayan silindir kullanımına imkân verir.
Denizaltıların kullanımı için, hava olmadan ve daha sessiz çalışabilme imkânı verir.
Uçak motoru olarak uygundurlar. Sessiz, daha az çevreye zararlı, verimli, güvenilir (basit
parçalar ve yanma sistemi), daha az titreşim üreten ve patlama riski daha az yakıt
kullanılabilmesi avantajlarına sahiptirler.
Dezavantajları

Stirling motorları girişte ve çıkışta çalışma akışkanı içeren ısı eşanjörü gerektirir. Bu yakıt
ekonomisinin sağlanması ve verimlilik optimizasyonu düşünülerek tasarım yapıldığında
motorun maliyetini arttırır.
Stirling motoru, özellikle de küçük sıcaklık farkları ile çalışanlar, ısı eşanjörü nedeni ile
oluşturdukları gücün önemli bir kısmını kaybeder.
Termal verimi maksimize etmek için soğutucu sıcaklığı mümkün olduğu kadar düşük
tutulur, bu yüzden harcanan ısının kaybedilmesi güçlük yaratır. Bu sebep Stirling
motorunun otomotiv sektöründe yaygınlaşamamasının faktörlerinden biridir.(Gerekli ısı
ısıtma sisteminin yeterince motora kombine ve küçük ölçüde olamayışı.)
Düz Stirling motoru çabuk olarak devreye giremez; sıcaklığın iyice yükselmesi gereklidir.
Bu tüm dıştan yanmalı motorlar için geçerlidir fakat diğer dıştan yanmalı motorların
ısınma zamanı Stirling motorununkinden kısadır.
Güç çıkışı, sabittir ve bir seviyeden diğerine geçmesi çabuk olarak mümkün olmaz.

Hidrojenin düşük moleküler ağırlığı, onu Stirling motoru için en iyi çalışma gazı yapar.
Fakat bu küçük moleküller, motor içinde muhafaza zorluğu ve ilave yardımcı sistemler
gerektirir. Bu sistemler gaz kabı gibi basit veya gaz jeneratörü gibi daha karmaşık
sistemler olabilir. Her durumda ilave ağırlık, maliyet artışı ve istenmeyen sorunlar
oluşturacaktır.
Bir kutunun üzerine lastik bir balon takalım. Kutu ısıtıldığında içerisindeki hava genişleyerek
balonun şişmesine neden olacaktır. Tersi durumda ise yani kutu soğutulduğunda ise balon
büzüşecektir.

Şekil 2.1 Stirling Motorlarının Çalışma Prensibi

 Şekil 2.2 Termodinamik Enerji Kabullerinin Uygulanılarak Yapılan Deney

Motorun esas kısmını iki bölümden meydana gelmiş boşluk oluşturur. Yer değiştirme
pistonunun üst kısmında kalan birinci bölge (sıcak bölge), sürekli olarak ısıtılan sıcak gazlar
için genişleme boşluğunu; iş yapan piston ile yer değiştirme pistonu arasındaki ikinci bölge de
(soğuk bölge), sıkıştırma boşluğunu oluşturur.

İş yapan piston A.Ö.N.'da iken çalışma maddesinin büyük bir kısmı alt bölmededir. (I. Durum
)

İş yapan piston yukarıya doğru hareket ettiğinde sıkıştırma işlemi başlar.(II. Durum)

Yer değiştirme pistonu aşağıya doğru hareket edince, gazlar soğuk bölgeden sıcak bölgeye
doğru itilirler. ( III. Durum )

Son olarak sisteme sürülen ısıya bağlı olarak ısıtıcıda ısınan gazlar genişleyerek iş ve yer
değiştirme pistonunu beraberce aşağıya doğru iterler. ( IV. Durum )
Şekil 2.6 İdeal Stirling Motor Çevrimi Dört Süreci