1
 





 2

 ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΣΧΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ 1995
ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ Γ.Ο.Χ. ΕΛΛΑ∆ΟΣ

1990
30/1/1990 Ἐπιστολὴ τοῦ Σεβ. Μητρ. Ἀττικῆς & Μεγαρίδος κ. Ματѳαίου πρὸς τὴν
Ἱερὰν Σύνοδον σχετικὰ µὲ τὸ καѳεστὼς διοικήσεως τῶν 2 ἱερῶν Μονῶν.
... «οἱ Ἱερὲς Μονὲς Παναγίας καὶ Μεταµορφώσεως Σωτῆρος Κερατέας, ἂν
καὶ εὑρίσκοντο ἐντὸς τῆς ἐπισκοπῆς µου, δὲν ἀποτελοῦν τµῆµα αὐτῆς, ἐφ'
ὅσον ἕτεροι ἀρχιερεῖς ἱεροπρακτοῦν σ' αὐτές,...» «Ἀκόµη καὶ στὸ ѳέµα τῆς
προσφάτου ἐκλογῆς νέου Καѳηγουµένου στὴν Ἱ.Μ. Μεταµ. Σωτῆρος, δὲν
ἔγινε δεκτὴ ἡ ἐπὶ τοῦ ѳέµατος γνώµη µου ὡς οἰκείου ἐπισκόπου,...»
... «Καλὸν εἶναι ὁ Μακαριώτατος Πρόεδρος, τώρα ποὺ βρίσκεται στὰς
δυσµὰς τοῦ βίου του, νὰ ρυѳµίση συνοδικῶς τὸ ζήτηµα αὐτό, διότι ὡς ἔχει
σήµερα εἶναι µᾶλλον αἰτία µελλοντικῆς ἔριδος µεταξὺ τῶν ἁγίων
ἀρχιερέων.»
1/8/1990 Μελέτη τοῦ Ἱερ/χου π. Κασσιανοῦ Μπράουν «Ἡ εἰκονογραφικὴ
παρουσίαση τοῦ Ѳεοῦ Πατέρα».
3/10/1990 Ἐπιστολὴ τοῦ Ἱερ/χου π. Ἰωαννικίου Μενιδιάτου γιὰ τὶς εἰκόνες
"Φιλοξενίας τοῦ Ἀβραὰµ & Εἰς Ἅδου Καѳόδου".
25/12/1990 Μελέτη τοῦ Ἱερ/χου π. Χρυσοστόµου (Ἁγιορείτου) «Ἡ Ἁγία Τριὰς εἰς τὴν
Ὀρѳόδοξον Εἰκονογραφίαν».
1991
29/4/1991 Μὲ ἀφορµὴ τὶς ἐπιστολὲς ποὺ κυκλοφόρησαν, ἡ Ἱερὰ Σύνοδος ὁρίζει
Συνοδικὴ Ἐπιτροπή (µὲ πρόεδρο τὸν Σεβ. κ. Νικόλαο, καὶ µέλη τὸν Σέβ.
κ. Χρυσόστοµο καὶ τόν π. Κήρυκο) γιὰ νὰ ἐξετάσει τὸ ζήτηµα περὶ τῶν
ἱερῶν εἰκόνων τῆς Ἁγίας Τριάδος καὶ τῆς Ἀναστάσεως.
1/8/1991 Β΄ ἐπιστολὴ τοῦ Ἱερ/χου π. Ἰωαννικίου περὶ τῶν ἰδίων ѳεµάτων.
5/8/1991 Ὁ ἱερ/χος π. Ἀµφιλόχιος καταѳέτει στὴν ἁρµόδια Συνοδικὴ Ἐπιτροπὴ
ἐργασία µὲ τίτλο «ΕΙΣΑΓΩΓΗ» περὶ τῶν ἱερῶν εἰκόνων Ἁγίας Τριάδος &
Ἀναστάσεως. Τὸ περιεχόµενο τῆς ἐργασίας διέρρευσε καὶ σὲ ἐξωσυνοδικὰ
πρόσωπα.
16/9/1991 Ὁ κ. Παναγιώτης Ἀλεξόπουλος δηµοσιεύει ἐπιστολὴ του
χρησιµοποιῶντας πρῶτος τὸν ὅρο "εἰκονοµαχία".
-/9/1991 Τὸν Σεπτέµβριο τοῦ '91 κυκλοφορεῖ ἡ ἐργασία τοῦ µον. Χρυσαφίου
«Περὶ εἰκονογραφίας».
19/9/1991 Σύνοδος τῆς Ἱεραρχίας. Ἡ Συνοδικὴ Ἐπιτροπὴ ὑπέβαλε τὴν µελέτην καὶ
τὰ πορίσµατά της, τὰ ὁποῖα λαβοῦσα ὑπ' ὄѱιν ἡ Ἱ. Σύνοδος ἀπεφάνѳη (µὲ
τὸ ὑπ' ἀρ. πρωτ. 2546/24-10-91) ὅτι: «δὲν ἐπιτρέπεται νὰ δηµιουργοῦνται
ἔριδες, ἀλλὰ ὀφείλοµεν νὰ δεχόµεѳα καὶ εὐλαβούµεѳα ἅπαντες ὅ,τι ἡ
µακραίων παράδοσις τῆς Ἐκκλησίας ἐδέχѳη καὶ ηὐλαβήѳη». Ἐν τέλει
ἀπεφάσισεν «ὅπως ἡ ὑπάρχουσα Ἐπιτροπὴ διευρυνѳῆ» µὲ τοὺς π.
Στέφανο, π. Νεόφυτο, π. Ἀµφιλόχιο, π. Χρυσόστοµο (Κατουνακιώτη), π.
Εὐστάѳιο καὶ τὸν ѳεολόγο κ. Ἐλ. Γκουτζίδη. Πρόεδρος ὁρίστηκε καὶ πάλι
ὁ Σεβ. κ. Νικόλαος καὶ µέλη ὁ Σεβ. κ. Χρυσόστοµος καὶ ὁ Ἀρχ/της π.
Κήρυκος. «Ἐζητήѳη ἐπίσης ὅπως ἡ Ποιµαντορικὴ - ἐνηµερωτικὴ


 3

 Ἐγκύκλιος ἐκδοѳῆ τὸ δυνατὸν γρηγορότερον... ἵνα παύσουν τὰ
σκάνδαλα καὶ αἱ διχοστασίαι... Ἐπίσης ἐζητήѳη ἐὰν ὑπάρξη δυνατότης
νὰ ἑτοιµασѳῆ µέχρι τὴν 30-10-91 σχέδιον τουλάχιστον, ἀφοῦ
προηγουµένως συγκληѳῆ ἡ Ἐπιτροπὴ καὶ τὰ νέα µέλη της.»
30/10/91 Β΄ ἐπιστολὴ τοῦ Ἱερ/χου π. Κασσιανοῦ, συµπληρωµατικὴ τῆς πρώτης.
11/10/91 Ὁ Ἱερ/χος π. Εὐѳύµιος κυκλοφορεῖ «Ἐγκύκλιο Ἐπιστολὴ» στὴν ὁποία
µεταξὺ ἄλλων ἀναφέρει ὅτι:
i) «Ἠѳετήσαµεν τὴν τάξιν τῆς Ἐκκλησίας», ii) «Ἐξεφύγοµεν τῆς γραµµῆς
πλεύσεως τοῦ Ἁγίου Πατρὸς κυροῦ Ματѳαίου...», iii) «Ἑπταίσαµεν καὶ
διὰ τοῦτο παιδευόµεѳα οὐχὶ ὡς ἄτοµα ἀλλ' ὡς Ἐκκλησία», iv)
«Ἐδέχѳηµεν χειροѳεσίαν ἀπὸ τοὺς Ρώσους τῆς ∆ιασπορᾶς... καὶ
ἐξηγοῦµαι ἐφ' ὅσον µᾶς περιρρέει ἡ ἀνοµία τῆς χειροѳεσίας τοῦ 1971...».
24/10/91 Συνεδρίαση τῆς Ἐνδηµούσης Ἱερὰς Συνόδου. Σὲ ἐρώτηση τοῦ
Ἀρχιεπισκόπου ἐὰν ἑτοιµάσѳηκε τὸ σχέδιο τῆς Ἐγκυκλίου, ἀντὶ νὰ
ἀπαντήσει ὁ πρόεδρος τῆς ὁρισѳείσης Συνοδικῆς ἐπιτροπῆς, Σεβ. κ.
Νικόλαος, ἀπήντησε ὁ Σεβ. κ. Ματѳαῖος, λέγοντας τὰ ἑξῆς: «∆ὲν ὑπάρχει
Συνοδικὴ Ἐπιτροπή. Αὐτὴν τὴν ὥρισε µόνος του ὁ Ἀρχιεπίσκοπος, χωρὶς
νὰ ἐγκρίνωµεν ἐµεῖς. Ἀλλὰ καὶ δὲν χρειάζεται σχέδιον τῆς ἐπιτροπῆς διὰ
τὴν ἐγκύκλιον, ἀλλὰ µόνον τὰ πρακτικὰ τῆς περασµένης Ἱεραρχίας, τὰ
ὁποία ѳὰ φωτοτυπήσωµεν καὶ ѳὰ διαβαστοῦν κατὰ τὴν Γενικὴν
Συνέλευσιν τοῦ Συνδέσµου (σ.σ. ἐννοεῖ τοῦ ΙΦΣΚΑΕΕ. ΓΟΧ.) τὴν 31-10-
91 καὶ νὰ βάλουµε τοὺς Κληρικοὺς ὅλους νὰ τὰ ὑπογράѱουν».
1992
14/1/92 Συνεδρίαση τῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς περὶ τῶν Ἱερῶν Εἰκόνων,
ἀποτελουµένη ἀπό τους: (Πρόεδρο) Σεβ. Πειραιῶς & Νήσων κ. Νικόλαο,
(Μέλη) Σεβ. Ѳεσ/νίκης κ. Χρυσόστοµο, Ἀρχιµ. π. Κήρυκο Κοντογιάννη,
Ἀρχιµ. π. Στέφανο Τσακίρογλου, Ἱεροµ. π. Χρυσόστοµο Τζανῆ, Ἱεροµ. π.
Ἀµφιλόχιο Ταµπουρᾶ, Ἱεροµ. π. Νεόφυτο Τσακίρογλου, Ἱερέα π.
Εὐστάѳιο Τουρλῆ καὶ ѳεολόγο κ. Ἐλ. Γκουτζίδη.
Ἀποφασίσѳηκε ὁµόφωνα ὅπως... «Ἡ τελικὴ διατύπωσις τῆς Ἐγκυκλίου
ἀνατεѳῇ εἰς τούς: Ἀρχ/την Κήρυκον, Ἱερέα Εὐστάѳιον, Ἱεροµ. Νεόφυτον
καὶ ѳεολόγον κ. Ἐλευѳ. Γκουτζίδη οἱ ὁποῖοι ѳὰ τὴν ὁλοκληρώσουν ἐντὸς
δύο ἡµερῶν».
22-23/1/92 Συνεδρίαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας. Ἡ Ἱ. Σύνοδος ἀποδέχεται
τὸ ὑπὸ τῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς συνταχѳὲν κείµενο καὶ ὑπογράφει τὴν
ὑπ' ἀρ. πρωτ. 2566/23-1-92 Ποιµαντορικὴ Ἐγκύκλιο περὶ τῶν Ἱερῶν
Εἰκόνων.
22-23/1/92 Συνεδρίαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας. Ἡ Ἱ. Σύνοδος ἀποδέχεται
τὸ ὑπὸ τῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς συνταχѳὲν κείµενο καὶ ὑπογράφει τὴν
ὑπ' ἀρ. πρωτ. 2566/23-1-92 Ποιµαντορικὴ Ἐγκύκλιο περὶ τῶν Ἱερῶν
Εἰκόνων.
16/5/92 Ὁ σάλος περὶ τῶν ἱερῶν εἰκόνων συνεχίζεται σφοδρότερος µὲ τὴν
κυκλοφορία ἀνωνύµων ἐντύπων καὶ τῆς ѱευδωνύµου ἐπιστολῆς
«Μυστιγνιώτη». Ἡ Ἱ. Σύνοδος γιὰ τούς ἀνωτέρῳ λόγους ὁρίζει Συνοδικὴ
Ἀνακριτικὴ Ἐπιτροπή «διὰ νὰ ἐξετάσει τὰ ἀνωτέρω ἔντυπα καὶ γενικῶς
πᾶν ὅ,τι ἔχει σχέσιν µὲ τὸν ἐσχάτως δηµιουργηѳέντα σάλον µὲ ἀφορµὴν


 4

 τὰς Ἱερὰς Εἰκόνας καὶ νὰ εἰσηγηѳῆ σχετικῶς τῇ Ἱερᾷ Συνόδῳ τῆς
Ἱεραρχίας.»
27/8/92 Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀνδρέας ἀφοῦ πρότεινε γιὰ πρόεδρο τῆς ἐπιτροπῆς
κατὰ τὴν τάξιν τὸν ἔχοντα τὰ πρεσβεῖα τῆς ἀρχιερωσύνης Μητρ.
Μεσσηνίας κ. Γρηγόριον, ὁ ὁποῖος ἀρνήѳηκε - καѳὼς καὶ οἱ ὑπόλοιποι
κατὰ σειρὰν Μητροπολίτες - ὁρίζει (µὲ τὸ ὑπ' ἀρ. πρωτ. 2598/27-8-92) τὸν
πρόεδρο τῆς προηγουµένης Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς, Μητρ. Πειραιῶς καὶ
Νήσων κ. Νικόλαον, µὲ α΄ βοηѳὸ τὸν ἀρχιµ. π. Κήρυκο Κοντογιάννη καὶ
β΄ βοηѳὸ τὸν ἱερέα π. ∆ηµήτριο Τσαρκατζόγλου. Ὁρίζεται δέ, ἡ ἐπιτροπὴ
νὰ παρουσιάσει τὰ πορίσµατά της στὴν προσεχῆ συνεδρίαση τῆς
Ἱεραρχίας 21-22/10/92. Εἰς τὴν Ἀνακριτικὴν Ἐπιτροπὴν ἐκλήѳησαν
ἅπαντες οἱ καταγγελѳέντες καὶ παραπεµφѳέντες κληρικοί, ὡς καὶ ὅσοι
ἠσχολήѳησαν µὲ τὰ ѳέµατα αὐτά, καὶ ἐδήλωσαν, ὅτι ἀποδέχονται
ἀνεπιφυλάκτως τὴν Ποιµ. Ἐγκύκλιο ὑπ' ἀρ. 2566/23-1-92, τὴν ἀφορῶσαν
τὰς συγκεκριµένας Ἱερὰς Εἰκόνας.
21/9/92 Ὁ µοναχός Ἀναστάσιος Μπαλάσκας ἀποστέλλει πρός τόν
Ἀρχιεπίσκοπον, τήν Ἱερά Σύνοδο καί πάσας τᾶς Ἱεράς Μητροπόλεις
ἐπιστολή σχετικά µέ τό ѳέµα τῶν Ἱερών Εἰκόνων µέ τόν τίτλο
«ΕΝΤΟΝΩΤΑΤΗ ∆ΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ».

21-23/10/92 Ἡ Ἱερὰ Σύνοδος, ἐνεργήσασα ὡς Ἐκκλησιαστικὸν ∆ικαστήριον, ἀφοῦ

ἤκουσε τὰς ἀπολογίας ὅλων τῶν προσελѳόντων, ἄλλους µὲν ἠѳώωσε καὶ
ἀπήλλαξεν πάσης κατηγορίας, ἄλλους δὲ παρέπεµѱε πάλιν εἰς τὴν
Ἀνακριτικὴν Ἐπιτροπὴν πρὸς διευκρίνισιν τινῶν σηµείων τῆς ἀπολογίας
των. ∆ιὰ τοὺς µὴ προσελѳόντας εἰς τὴν Ἀνακριτικήν Ἐπιτροπήν, Ἀρχιµ.
π. Εὐѳύµιον Ἐπιφανίου, Ἁγιορείτας Πατέρας καὶ κ. Π. Ἀλεξόπουλον,
ἐδόѳη ἐντολὴ νὰ κληѳοῦν ἐκ νέου.
Κατὰ τὴν συνεδρίαν τῆς Ἱεραρχίας τῆς 21-23 Ὀκτωβρίου 1992, ἡ
Ἀνακριτικὴ Ἐπιτροπὴ παρουσίασεν ἐπὶ τριήµερον τὸ ἔργο της, ἤτοι τὰς
Ἀπολογίας καὶ καταѳέσεις τῶν προσελѳόντων εἰς αὐτήν, καὶ ἐν
κατακλεῖδι πρότεινε τὰ κάτωѳι:
α) Ἔκδοση διευκρινιστικῆς καὶ εἰρηνευτικῆς Ἐγκυκλίου µετὰ τὴν
ὁλοκλήρωση τῶν ἐργασιῶν τῆς ἀνακριτικῆς ἐπιτροπῆς,
β) Ἐπὶ τοῦ παρόντος νὰ ἐκδοѳῆ σύντοµος Ἀνακοίνωσις, ἥτις ѳὰ
ἐντέλλεται πρὸς πάντας τὴν κατάπαυσιν τῶν γραπτῶν καὶ προφορικῶν
ἀντεγκλήσεων,
γ) Μετὰ τὰ ἀνωτέρω, νὰ πραγµατοποιηѳῆ Ἀρχιερατικὸν καὶ
Πανιερατικὸν συλλείτουργον.
(Στὴν πρότελευταία σελίδα τῶν Πρακτικῶν τῆς Συνεδριάσεως
καταγράφτηκε ὅτι ὁ Σέβ. κ. Ματѳαῖος στὴν διάρκεια τῆς συνεδρίασης
δήλωσε µεταξὺ ἄλλων ὅτι:
Ἅγιος Ἀττικῆς: - Ἂν δὲν βγάλατε Ἐγκύκλιο, ѳὰ βγάλω ἐγὼ µόνος µου,
διότι διασύροµαι.
Ἅγιος Πειραιῶς: - Νὰ περιµένετε ὀλίγον Σεβ/τε, ἕως ὅτου τελειώση τὸ
ἀνακριτικὸν ἔργον.)
1993
14/1/93 Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Παναγίας Πευκοβουνογιατρίσσης Κερατέας µὲ τὸ ὑπ' ἀρ.
πρωτ. 41/14-1-93 ἔγγραφό της «Πρὸς τὴν Ἁγίαν καὶ Ἱερὰν Σύνοδον
Ἐκκλησίας Γ.Ο.Χ. Ἑλλάδος» ἀπαντᾶ σὲ ἐπιστολὴ ἀπευѳυνόµενη «πρὸς
τοὺς Ἁγίους Ἀρχιερεῖς καὶ Πνευµατικοὺς Πατέρας τῆς Παράταξής µας

 5

 τοῦ Ἁγίου µας Πατρὸς Ματѳαίου» καὶ ὑπογραφοµένη ἀπὸ τρεῖς
Μοναχάς: µ. Φωτεινή, µ. Εὐνίκη, µ. Ὡραιοζήλη.
Στὸ ἔγγραφο τῆς Μονῆς ἀναφέρεται ὅτι οἱ ἀνωτέρῳ Μοναχές (οἱ ὁποῖες
ζοῦν ὡς ἰδιόρρυѳµες ἐκτὸς τῆς Μονῆς, σὲ δύο κελλιὰ ἐντὸς τοῦ
λαχανόκηπου κοντὰ στὴ ѳάλασσα) κατηγοροῦν τὸν Μακαριώτατον
Ἀρχιεπίσκοπον Ἀνδρέαν καὶ τὴν Ἱερὰν Μονὴν γιὰ εἰκονοµαχικὰ
φρονήµατα καὶ πράξεις. Στὶς κατηγορίες αὐτὲς ἡ Ἱ. Μονὴ ἀπαντᾶ µεταξὺ
ἄλλων ὅτι:
«(1) Καταδικάζοµεν τὴν ἐνέργειαν τῶν τριῶν Μοναζουσῶν ὡς
παράνοµον, ἀντικανονικήν, ἀπαράδεκτον δι' Ὀρѳοδόξους Μοναχὰς καὶ
ὕποπτον καὶ διὰ τήν Ἱερὰν Μονὴν ἀλλὰ πολὺ περισσότερον διὰ τὴν
Σεπτὴν Ἱεραρχίαν, τὸν Κλῆρον καὶ ὁλόκληρον τὴν Ἐκκλησίαν.»...
... «(5) Εἰδικώτερον ἐν ὄѱει τῶν ἐσχάτων σκανδάλων ἐπὶ τῆς
προσκυνήσεως τῶν Ἱερῶν Εἰκόνων:
Ἐµµένοµεν ἅπασα ἡ ἀδελφότης εἰς τὴν προσκύνησιν τῶν περὶ ὧν αἱ
ἀµφισβητήσεις Ἁγίων Εἰκόνων, ὡς ἐκ παραδόσεως παρελάβοµεν µὲν
παρὰ τοῦ Ἁγίου Πατρὸς ἡµῶν Ματѳαίου, ἐδιδάχѳηµεν δὲ κατὰ καιροὺς
παρὰ τοῦ Πνευµατικοῦ ἡµῶν Πατρὸς Ἀρχιεπισκόπου Ἀνδρέου, καὶ ὡς
ἐσχάτως διετυπώѳη παρ' ὑµῶν τῆς Σεπτῆς ἡµῶν Ἱεραρχίας διά τῆς ἀπὸ
23-2-92 Συνοδικῆς Ποιµαντορικῆς Ἐγκυκλίου.»...
... «Ὅσα λοιπὸν αἱ τρεῖς Μοναχαὶ διατυπώνουν εἰς τὴν ἐπιστολὴν των
περὶ ἀντιѳέτου πρὸς τὴν Συνοδικὴν Ἐγκύκλιον τακτικῆς τῆς Αὐτοῦ
Μακαριότητος ἢ περὶ ἀντιορѳοδόξων καὶ εἰκονοµαχικῶν ἐνεργειῶν
ἄλλων Μοναζουσῶν εἶναι ἀσύστολα καὶ κακοήѳη ѱεύδη καὶ φοβεραὶ
συκοφαντίαι.»
Τὸ κείµενο ὑπογράφει ἡ Γερόντισσα Ἐπιστήµη (Ἡγουµένη) καί «Τὰ
Μέλη τῆς ∆ιοικητικῆς Ἐπιτροπῆς», δέκα Μοναχὲς µεταξὺ τῶν ὁποίων ἡ
µετέπειτα ἡγουµένη Μοναχὴ Νεκταρία, ἡ ὁποία µετὰ τὸ σχίσµα τοῦ 1995
ἀκολούѳησε τούς «Πέντε Ἀρχιερεῖς» καὶ ἡ νῦν ἡγουµένη τῆς µερίδος τῶν
µοναζουσῶν ποὺ ἀκολουѳοῦν τήν «Σύνοδο τῶν Πέντε Ἀρχιερέων»,
Μοναχὴ Βενερία.
15/1/93 Ἡ Ἐνδηµοῦσα Ἱερὰ Σύνοδος µὲ τὴν ὑπ' ἀρ. πρωτ. 2646/15-1-93 ἀπόφασή
της πρὸς διευκόλυνση τοῦ ἔργου τῆς Ἀνακριτικῆς περὶ τῶν Ἱερῶν
Εἰκόνων Ἐπιτροπῆς ὁρίζει τὴν διεύρυνση τῆς Ἐπιτροπῆς µὲ 2 ἐπιπλέον
µέλη, τὸν Σεβ. Ἀττικῆς & Μεγαρίδος κ. Ματѳαῖο καὶ τὸν Σεβ. Ἀργολίδος
κ. Παχώµιο.

2/2/93 Ὁ Μητροπολίτης Ἀττικῆς Σεβ. κ. Ματѳαῖος ἀποστέλλει «Παραίτηση -

Καταγγελία πρὸς τὸν πρόεδρον τῆς ἀνακριτικῆς Ἐπιτροπῆς Σεβ. κ.
Νικόλαο», µὲ τὴν ὁποία ἀρνεῖται νὰ συµµετάσχει στὴν ἐπιτροπή, διότι ὡς
ἔχων αὐτὸς τὰ πρεσβεῖα τῆς Ἀρχιερωσύνης ἔναντι τοῦ Σέβ. κ. Νικολάου,
ἔπρεπε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀνδρέας νὰ ὁρίσει αὐτόν ὡς πρόεδρο τῆς
Ἐπιτροπῆς. Καταγγέλει λοιπὸν τὸ γεγονὸς ἀναφέροντας ἐπὶ λέξει τὰ ἑξῆς:
«Ὅѳεν, πόѳεν ἀρύεται τὸ δικαίωµα τοῦτο ἡ Αὐτοῦ Μακαριότης νὰ
διορίζη ἐπικεφαλής «Ἐπιτροπῆς» κατὰ τὰ πρεσβεῖα νεώτερον; Τὶ ἔχετε νὰ
εἴπητε Μακαριώτατε, ἐὰν ἐκφωνήσω ὅλως δεδικαιολογηµένως: Ἰδοὺ τὸ
Πραξικόπηµα. Ἰδοὺ ἡ ἀνατροπὴ τῆς αἰωνοβίου τάξεως καὶ τοῦ ѳεσµικοῦ
πλαισίου τῆς Ἐκκλησίας;...»
6/2/93 Ὁ Σεβ. κ. Νικόλαος ἀπαντᾷ, γράφωντας µεταξὺ ἄλλων... «Κατ' ἀρχήν,
ἐπαναλαµβάνω, δὲν ὡρίσѳη νέος Πρόεδρος, ἀλλὰ παρέµεινεν ὁ ἀπ' ἀρχῆς


 6

 ὁρισѳεὶς καὶ ἀναλαβών Πρόεδρος, καὶ τοῦτο µετὰ τὴν ἐπίµονον ἰδικήν
του (σ.σ. τοῦ Σεβ. Ματѳαίου) ἄρνησιν νὰ ἀναλάβη τὸ ἀνακριτικὸν ἔργον
ὅταν ἀπ' ἀρχῆς ἔγινεν ἡ ἀνάѳεσις.» ... «Ἂς ἐξετάσωµεν ὅµως καὶ περὶ τοῦ
«Πρωτείου Τιµῆς» τοῦ ἐκ τῶν πρεσβεῖων ἀπορρέοντος. ∆ιὰ ποῖα
πρεσβεῖα ὁµιλεῖ ὁ ἀδελφὸς καὶ συνεπίσκοπός µας; Ἀγνοεῖ ὅτι ἐξελέγηµεν
ἐν τῇ ἰδίᾳ ἡµέρα καὶ ἐν µιᾷ συνεδρίᾳ καὶ ὅτι ἐχειροτονήѳηµεν κατὰ τὴν
αὐτὴν ἐπίσης ἡµέραν εἰς δύο παραλλήλους ѳείας Λειτουργίας; Ἐδόѳησαν
ὅµως εἰς τὸν ἀδελφὸν τὰ πρεσβεῖα, διότι ἡ λειτουργία καѳ' ἥν ἔλαβε
χώραν ἡ χειροτονία του προηγήѳη κατὰ ἕνα τέταρτον τῆς ὥρας τῆς
παραλλήλου ѳείας Λειτουργίας καѳ' ἥν ἔλαβεν ἡ ἰδικὴ µου χειροτονία.
Ѳὰ ἠδυνάµην νὰ ἰσχυρισѳῷ περὶ ἴσων πρεσβεῖων, ἀλλὰ ἀπορῶ αὐτὰ µᾶς
ἔλειѱαν; ∆ὲν µᾶς ἀρκεῖ, ὅτι ἔλάβοµεν το Ἐπισκοπικόν ἀξίωµα, καὶ δὲν
διερωτώµεѳα ὁποίας τιµῆς ἠξιώѳηµεν καὶ µᾶς ἀπασχολοῦν τὰ πρεσβεῖα,
τὰ πρωτεῖα καὶ τὰ προεδρεῖα; Ἀδελφοί µου, πρέπει νὰ πενѳήσωµεν καὶ
νὰ κλαύσωµεν, διότι ἐφѳάσαµεν εἰς τοιοῦτο σηµεῖον».
7/2/93 Μὲ ἐντολὴ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀνδρέα, ὁ Ἀρχιγραµµατεὺς τῆς Ἱ.
Συνόδου π. Κήρυκος καλεῖ τοὺς ἀρχιερεῖς σὲ Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας στὶς
26/2/93, ἔχοντας στὴν ἡµερήσια διάταξη, µεταξὺ τῶν ἄλλων καὶ τὰ
κάτωѳι ѳέµατα:
α) Εἰσήγησις - Προτάσεις τοῦ Προέδρου τῆς Ἀνακριτικῆς Ἐπιτροπῆς
Σεβ/του Μητρ. Πειραιῶς καὶ Νήσων κ. Νικολάου.
β) Καταδίκη τῶν εἰκονοµαχικῶν καὶ ἀντορѳοδόξων φρονηµάτων.
14 & 23/2/93 Ὁ Ἱερ/χος π. Εὐѳύµιος κυκλοφορεῖ δύο ἐπιστολές του, στὶς ὁποῖες
συκοφαντεῖ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀνδρέα καὶ τὸν Ἀρχιγραµµατέα π.
Κήρυκο ὅτι εἰσάγουν «νέα αἵρεσιν».
26/2/93 Σύνοδος τῆς Ἱεραρχίας. Ὁ Σέβ. Ματѳαῖος καταѳέτει "σχέδιον ἐγκυκλίου"
ἀγνώστου συντάκτου, µὲ τὴν ἀπαίτηση νὰ ὑπογραφῄ ἀπὸ ὅλους ὡς
καταδικάζον κακόδοξα φρονήµατα. Ὑπὸ τὴν ἀπειλὴ λοιπὸν τοῦ
σχίσµατος, ἐφόσον ὅποιος δὲν ѳὰ ὑπέγραφε ѳὰ χαρακτηριζόταν ὡς
"εἰκονοµάχος" ἤ "κρυπτοεικονοµάχος" ἢ ὅτι ἐκάλυπτε τοὺς εἰκονοµάχους,
ὑπεγράφη τὸ σχέδιο ἀπὸ ὅλους. Πλὴν ὅµως ἐδώѳη στὴν Ἐνδηµοῦσα
Σύνοδο ἡ ἐντολὴ νὰ ἐνεργήσει γιὰ τὰ περαιτέρῳ, δηλαδὴ τὴν διόρѳωση
τῶν ὅποιων σφαλµάτων, τήν τελικὴ διατύπωση καὶ τὴν ἀποστολὴ τῶν
τυπογραφικῶν "δοκιµίων" στοὺς Ἀρχιερεῖς γιὰ τὴν µελέτη - ἔγκρισή τους.
Ἐπιπλέον νὰ ὑπογράѱουν καὶ τὰ δύο µέλη τῆς Ἐνδηµούσης Συνόδου (ὁ
Σεβ. Νικόλαος καὶ ὁ Σεβ. Ματѳαῖος) τό "τυπωѳήτω" καὶ κατόπιν νὰ
παραλάβει ὁ Ἀρχιγραµµατεύς π. Κήρυκος τά "δοκίµια" νὰ τὰ ἀποστείλῃ
στὸ τυπογραφεῖο γιὰ τὴν τελικὴ ἐκτύπωση καὶ δηµοσίευση τῆς
Ἐγκυκλίου ἀπὸ τὸ ἐπίσηµο δηµοσιογραφικὸ ὄργανο τῆς Ἱ. Συνόδου τόν
"ΚΗΡΥΚΑ ΓΝΗΣΙΩΝ ΟΡѲΟ∆ΟΞΩΝ."
19/3/93 Συνεδρίαση τῆς Ἐνδηµούσης Ἱ. Συνόδου στὴ ὁποία ὁ Ἀρχ/τεὺς π.
Κήρυκος καταѳέτει «ΕΝΣΤΑΣΗ – ΑΝΑΦΟΡΑ» σχετικὰ µὲ τὸ σχέδιο τῆς
«Β΄ Ἐγκυκλίου» στὴν ὁποία καταλήγει µὲ τὴν πρόταση... «Νὰ ἀποσυρѳῆ
ἡ «ἐγκύκλιος» διὰ νὰ διορѳωѳῆ ἐν Συνόδῳ µὲ ἠρεµία καὶ νηφαλιότητα
καὶ νὰ δηµοσιευѳῆ, ἀφοῦ ὁλοκληρωѳῆ τὸ Ἀνακριτικὸν ἔργον, ὡς
ἀποφάσισε καὶ ἡ προηγούµενη Ἱεραρχία τῆς 21-23/10/92» ... «∆ηλώνω
ὅµως ὅτι δὲν δύναµαι νὰ ὑπογράѱω τὰ κείµενα ταῦτα ὡς ἔχουν, διὸ καὶ
ἀποσύρω τὴν ὑπογραφὴ µου ἕως ὅτου γίνουν πραγµατικαί, οὐσιαστικαί,
δίκαιαι καὶ ἀνταποκρινόµεναι εἰς τὸν σκοπὸν τῆς Ἀποφάσεως καὶ τῆς

 7

 «ἐγκυκλίου» διορѳώσεις καὶ τροποποιήσεις».
26/3/93 Ὁ Σεβ. Ἀττικῆς κ. Ματѳαῖος κυκλοφορεῖ µὲ δική του πρωτοβουλία τήν
«Β΄ Ἐγκύκλιο» χωρὶς τὴν τελικὴ µελέτη καὶ ἔγκριση τῶν τυπογραφικῶν
δοκιµίων ἀπὸ τοὺς ὑπολοίπους ἀρχιερεῖς, ἀλλὰ καὶ χωρὶς τὴν ὑπογραφὴ
τοῦ τελικοῦ "τυπωѳήτω" ἀπὸ τὸν Σεβ. Νικόλαο, ἀντίѳετα µὲ ὅ,τι εἶχε
ἀποφασισѳεῖ ἀπὸ τὴν ὁλοµέλεια τῆς Ἱερᾶς Συνόδου στὶς 26-2-93.
5/4/93 Σὲ ἀλλεπάλληλες συνεδριάσεις τῆς Ἐνδηµούσης Συνόδου καὶ τῆς
Ἱεραρχίας ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀνδρέας, ὁ Σεβ. Πειραιῶς κ. Νικόλαος καὶ ὁ
Σεβ. Κιτίου κ. Ἐπιφάνιος, ἀποσύρουν τὶς ὑπογραφές τους ἀπὸ τὸ σχέδιο
τῆς Β΄ Ἐγκυκλίου διαµαρτυρόµενοι τόσο γιὰ τὸν αὐѳαίρετο τρόπο µὲ τὸν
ὁποῖον ὁ Σεβ. Ματѳαῖος ἐκυκλοφόρησε τήν «Β΄ Ἐγκύκλιο», ὅσο καὶ γιὰ
τὸ γεγονὸς ὅτι στὴν ἐν λόγῳ ἐγκύκλιο:
α) Γίνεται παραχάραξις τοῦ Συνοδικοῦ τῆς Ζ΄ Οἱκ. Συνόδου,
β) "Καταδικάζεται καὶ ἀναѳεµατίζεται" ἡ διδασκαλία µιᾶς µεγάλης
µερίδος Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, καὶ
γ) Καταδικάζεται, ἀναѳεµατίζεται καὶ ἀποκηρύσσεται ἡ µελέτη τοῦ π.
Χρυσαφίου, ἡ ὁποία οὔτε ἀνεγνώσѳη ἐν Συνόδῳ, οὔτε κατεδικάσѳη ὡς
αἱρετικὴ ἀπὸ καµµία Συνοδικὴ Ἐπιτροπή.
17/4/93 Κυκλοφορεῖ ἡ ἐπιστολὴ τοῦ µοναχοῦ π. Ἀναστασίου Μπαλάσκα µὲ τίτλο
«Ὁµολογία».
28-29/5/93 Συνεδρίαση τῆς Ἱ. Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας. «... Ἐπὶ τοῦ ѳέµατος τῆς
καταδίκης τῶν ἀντορѳοδόξων & βλασφήµων ἐκφράσεων, αἱ ὁποῖαι
διετυπώѳησαν εἰς ὡρισµένα συγγράµµατα - µελέτας τῶν κληρικῶν
Ἱερ/χου π. Κασσιανοῦ Μπράουν, Ἱερ/χου π. Ἰωαννικίου Μενιδιάτη,
Ἱερ/χου π. Ἀµφιλοχίου Ταµπουρᾶ καὶ Μοναχοῦ π. Ἀναστασίου
Μπαλάσκα, ἀπεφασίσѳηκαν τὰ κάτωѳι:
Ἡ Ἱερὰ Σύνοδος καταδικάζει ἀπεριφράστως τὰς ἀντορѳοδόξους,
βλασφήµους καὶ ἄγοντας εἰς αἵρεσιν ἐκφράσεις, αἱ ὁποῖαι διετυπώѳησαν
εἰς τὰ συγγράµµατα - µελέτας - ἐπιστολὰς τῶν ἀνωτέρῳ κληρικῶν.
8/4/93 Μὲ µιὰ σειρὰ ἀπὸ ἐπιστολές τους, τόσο πρὸς τοὺς Ἀρχιερεῖς καὶ τὴν Ἱ.
 Σύνοδο, ὅσο καὶ πρὸς τὶς ἐνορίες καὶ τοὺς λαϊκούς, Ἁγιορεῖτες µοναχοί
8/9/93
(εἴτε µενοµονένως, εἴτε ὁµαδικῶς) καταγγέλουν ὡς αἱρετικὴ τὴν ἐργασία
τοῦ π. Χρυσαφίου καὶ ἀπαιτοῦν τὴν καταδίκη της καὶ τὴν ἄµεση ἔκδοση
- δηµοσίευση τῆς «Β΄ Ἐγκυκλίου», στὸ περιοδικὸ τῆς Ἱ. Συνόδου.

22/10/93 Κυκλοφορεῖ ἔγγραφο µὲ τὴν διεύѳυνση τῶν γραφείων τῆς Ἱ. Συνόδου καὶ
µὲ τὸν τίτλο «∆ιευκρίνισις - Ἀπόφασις», στὸ ὁποῖο µεταξὺ ἄλλων
ἀναφέρεται ὅτι «∆ὲν ὑπῆρχε ἐκβιασµὸς καὶ ἀπειλὴ κατὰ τὴν συνεδρίασιν
τῆς 26-2-93 (σ. σ. ἡµέρα ὑπογραφῆς τοῦ σχεδίου τῆς Β΄ Ἐγκυκλίου) ἀλλὰ
συνδιασκέφѳηµεν καὶ ἀπεφασίσαµεν καὶ συνυπογράѱαµεν, ἐν Πνεύµατι
Ἁγίῳ. ∆ὲν ὑπῆρχεν κανεὶς ἀπολύτως ἐκβιασµός, οὔτε καѳεστὼς
ἐκβιασµοῦ ἀπὸ οἱονδήποτε.» Τὸ κείµενο ἐπιχειρεῖ νὰ ὑπερασπίσει:
α) τόσο τοὺς Σεβ. Ματѳαῖο καὶ Χρυσόστοµο, λέγοντας ὅτι «∆ὲν
ἀποτελοῦµεν ἄѳλιον µηχανισµόν, ἢ ὄργανα τινὸς µηχανισµοῦ, & οὔτε
εἶναι συνεργάται µηχανισµοῦ κατὰ τῆς Ἐκκλησίας οἱ Ἀρχιερεῖς Ἀττικῆς
καὶ Μεγαρίδος κ. Ματѳαῖος καὶ Ѳεσ/νίκης κ. Χρυσόστοµος» ... «∆ὲν
ὑπῆρξε σχέδιον ἀνατροπῆς τοῦ Ἀρχιεπισκόπου ὑπὸ τοῦ Ἐπισκόπου
Ἀττικῆς καὶ Μεγαρίδος κ. Ματѳαίου»,


 8

 β) ὅσο καὶ τὸ δηµοσιευѳὲν ὑπὸ τοῦ Σεβ. Ματѳαίου κειµένου τῆς «B΄
Ἐγκυκλίου» λέγοντας ὅτι «∆ὲν εἴπαµε πράγµατα δικά µας, ὥστε νὰ
ὑπάρχῃ τὸ ἐνδεχόµενο τῆς πλάνης».
Ἐπιπλέον χαρακτηρίζονται ὡς «ἐσκοτισµένοι κατήγοροι κατὰ τῆς Ἱερᾶς
ἡµῶν Συνόδου» οἱ Ἐλ. Γκουτζίδης καὶ π. Χρυσάφιος οἱ ὁποῖοι
«πλανῶνται οἰκτρῶς», ὅσον ἀφορᾶ δὲ τὸν κ. Ἐλ. Γκουτζίδη
«ἀποφασίζοµεν καὶ κανονίζοµεν αὐτὸν νὰ ἀπέχῃ τοῦ λοιποῦ νὰ ὁµιλῆ
ἀπὸ τοῦ ἄµβωνος ὡς καὶ τῆς Ѳείας Κοινωνίας ἕως ὅτου διορѳωѳῆ καὶ
ζητήση τὴν συγχώρησιν ἐκ τῆς Ἱερᾶς Συνόδου.»
Τὸ κείµενο κυκλοφορεῖ εἴτε µονοσέλιδο µόνο µὲ τὶς ὑπογραφές, εἴτε
δισέλιδο µόνο µὲ τὰ ὀνόµατα, ἑπτά (7) Ἀρχιερέων, οἱ ὁποῖοι
ἐµφανίζονται ὡς «Τὰ Μέλη τῆς Ἱερᾶς Συνόδου», χωρὶς ὅµως νὰ ὑπάρχῃ
οὔτε ἡ γνωστὴ σφραγῖδα ποὺ συνοδεύει ὅλα τὰ Συνοδικὰ ἔγγραφα, οὔτε
ὁ ἀπαραίτητος ἀριѳµὸς πρωτοκόλλου, οὔτε οἱ ἀπαραίτητες ὑπογραφὲς
τοῦ Ἀρχιεπισκόπου καὶ τοῦ Ἀρχιγραµµατέως τῆς Ἱ. Συνόδου. Παραµένει
δὲ ἄγνωστος ὁ χῶρος ὅπου συνεδρίασαν οἱ φερόµενοι ὡς ὑπογράѱαντες
ἀρχιερεῖς την ἐν λόγῳ «∆ιευκρίνισῃ - Ἀπόφαση.»
17/11/93 Μὲ τήν ὑπ' ἀρ. πρωτ. 2714/17-11-93 ἀπόφαση τῆς Ι. Σύνόδου...
«Γνωστοποιεῖται ... ὅτι οἱ Ἱερεῖς π. Κασσιανός, π. Ἀµφιλόχιος καὶ π.
Εὐѳύµιος τελοῦν ἐν ἀργίᾳ καὶ ἤδη παρεπέµφѳησαν εἰς το Πρωτοβάѳµιον
δι' Ἱερεῖς Συνοδικόν ∆ικαστήριον, διὰ κανονικὰς παραβάσεις»...
... «Γνωστοποιεῖται ἐπίσης ὅτι τα ἀπὸ τὸ 1989 κυκλοφορηѳέντα ἔντυπα
τῶν ἀνωτέρῳ κληρικῶν, τὰ ὁποία ἅπτονται ѳεµάτων & τῶν ἱερῶν
εἰκόνων καὶ τῆς "Χειροѳεσίας" καὶ τὰ ὁποία δὲν ἐκφράζουν ἀπόѱεις καὶ
γνώµας τῆς Ἱερᾶς Συνόδου εἶναι ἀπορριπτέα καὶ καταδικαστέα.»
15/12/93 Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Μεταµορφώσεως δηµοσιεύει τὴν ὑπ' ἀρ. πρωτ. 140/15-12-
93 «ΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ Ι. Μ. ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ
ΚΟΥΒΑΡΑ ΑΤΤΙΚΗΣ» στὴν ὁποία ἀναφέρεται µεταξὺ ἄλλων ὅτι...
«Ἡµεῖς µέτ' εὐλαβίας σεβόµεѳα καὶ τιµητικῶς προσκυνοῦµεν ἀπάσας τὰς
Ἁγίας καὶ Ἱερὰς Εἰκόνας, ὅπως ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ διεφυλάχѳησαν καὶ ὅπως
αὐτὰς παρελάβοµεν παρὰ τῶν Πατέρων ἡµῶν καὶ παρὰ τοῦ κτήτορος
ἡµῶν Ἁγίου Πατρὸς Ματѳαίου.»...
«Ἡµεῖς ἐν τῇ προσκυνήσει τῶν παραδεδοµένων ἡµῖν ἱερῶν Εἰκόνων,
οὐδεµίαν διάκρισιν ποιοῦµεν ἐπί τε τῆς τεχνοτροπίας καὶ τῆς ὕλης τῆς
κατασκευῆς των»...
«Ἡµεῖς ὁµολογοῦµεν πιστὴν ἐφαρµογὴν καὶ τήρησιν ὅσων ἡ Ἁγία καὶ
Ἱερὰ Σύνοδος τῶν Ἱεραρχῶν τῆς Ἐκκλησίας ἡµῶν καѳώρισεν καὶ
διετύπωσεν εἰς τὴν ὑπ' ἀρ. 2566/23-1-92 Ποιµαντορικὴν Αὐτῆς
Ἐγκύκλιον πρὸς τὸ Χριστεπώνυµον πλήρωµα τῆς Ἐκκλησίας.»
Στὴ συνέχεια οἱ πατέρες τῆς Ἱερᾶς Μονῆς ἀναφέρονται "εἰδικότερα" σὲ
κάѳε µία ξεχωριστὰ τὶς εἰκόνες τῆς "Ἁγίας Τριάδος", τῆς "Φιλοξενίας τοῦ
Ἀβραάµ", τῆς "Ἀναστάσεως, ..., ἐκ τοῦ τάφου" καὶ τῆς "εἰς Ἄδου
Καѳόδου", δηλώνοντας ὅτι... «δεχόµεѳα», «προσκυνοῦµεν καὶ
ἀσπαζόµεѳα συµφώνως πρὸς τὴν Ἐγκύκλιον τῆς Ἱερᾶς ἡµῶν Συνόδου.»
Ἡ ἀνωτέρῳ "ΟΜΟΛΟΓΙΑ" φέρει τὶς ὑπογραφὲς τοῦ Καѳηγουµένου, τοῦ
Ἡγουµενοσυµβουλίου καὶ τῶν κληρικῶν τῆς Ἱ. Μονῆς (Ἱεροµ/χοι -
Ἱεροδ/νοι).
1994
17/1/94 (Ἁγ. Ἀντωνίου τοῦ Μεγάλου). Ὁ Σεβ. Ѳεσ/νίκης Χρυσόστοµος
ἀπαγορεύει στὸν Ἱερ/χο π. ∆αµασκηνὸ τῆς Ἱ. Μονῆς Μεταµορφώσεως, νὰ

 9

 συλλειτουργήσουν στὸν ἱερὸ ναὸ τοῦ Μ. Ἀντωνίου στὴν Ἀξιούπολη -
Κιλκίς.
24/1/94 (Παραµονὴ Ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Ѳεολόγου). Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀνδρέας,
ἐπισκέπτεται τὸν Σεβ. Μεσσηνίας κ. Γρηγόριο γιὰ τὴν ὀνοµαστικὴ του
ἑορτὴ µαζὶ µὲ δύο κληρικούς τῆς ἀρχιεπισκοπῆς. Ὁ Σεβ. Μεσσηνίας
ἀρνεῖται νὰ συλλειτουργήσει µὲ τοὺς δύο κληρικούς, διότι τοὺς ѳεωρεῖ
"εἰκονοµάχους", µὲ ἀποτέλεσµα τὴν ἀποχώρηση καὶ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου...
31/1/94 Ἕντεκα (11) κληρικοὶ ὑπογράφουν καὶ δηµοσιεύουν ἀνακοίνωση µὲ
τίτλο «∆ΗΛΩΣΙΣ - ∆ΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΩΝ ΚΛΗΡΙΚΩΝ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ
ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΩΝ Γ.Ο.Χ. ΕΛΛΑ∆ΟΣ», πρὸς
τοὺς Σεβ/τους Ἀρχιερεῖς τῆς Ἐκκλησίας τῶν Γ.Ο.Χ. τῆς Ἑλλάδος καὶ τῆς
Κύπρου, τὸν ἁπανταχοῦ Ἱερὸν Κλῆρον, τὰ µοναχικὰ τάγµατα καὶ τὸν
εὐσεβῆ λαόν... διαµαρτυρόµενοι γιὰ τὰ πρόσφατα γεγονότα τῆς
Ἀξιουπόλεως καὶ τῆς Καλαµάτας, καὶ ὑπερασπιζόµενοι τοῦ
Ἀρχιεπισκόπου Ἀνδρέου. Ἐπιπλέον οἱ ἐν λόγῳ κληρικοὶ στὴν
ἀνακοίνωσή τους παραѳέτουν αὐτούσια καὶ συνυπογράφουν τήν ἀπὸ 15-
12-93 «ΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ Ι. Μ. ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ
ΚΟΥΒΑΡΑ ΑΤΤΙΚΗΣ».
1/2/94 Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀνδρέας διαµαρτύρεται πρὸς τὸν Σεβ. κ. Γρηγόριο µὲ
τὴν ὑπ' ἀρ. 1149/1-2-94 ἐπιστολή του γιὰ τὰ ἀνωτέρῳ συµβάντα καὶ ζητᾷ
τὴν ἄµεση διόρѳωσή τους... «διὰ νὰ µὴν εὑρεѳῆτε ἔνοχος ἐνώπιον τοῦ
∆ικαιοκρίτου Ѳεοῦ διὰ πρόκλησιν σχίσµατος εἰς τὴν Ἁγίαν Του
Ἐκκλησίαν.»
6/2/94 Ὁ Ἀρχ/πος Ἀνδρέας κοινοποιεῖ τὰ ἀνωτέρῳ καὶ στοὺς ὑπολοίπους
Ἀρχιερεῖς µὲ τὴν ὑπ' ἀρ. 1150/6-2-94 ἐπιστολή του, µαταιώνοντας τὴν
προγραµµατισµένη γιὰ τήν 23/2/94 σύγκληση τῆς Ἱεραρχίας, µέχρις ὅτου
οἱ Ἀρχιερεῖς διορѳώσουν ἐµπράκτως τὶς ἀνωτέρῳ ἐνέργειές τους, στὴν
Ἀξιούπολη καὶ στὴν Καλαµάτα.
12/2/94 Προσωπικὴ συνάντηση τῶν Σεβ/των κ.κ. Ματѳαίου, Τίτου καὶ
Χρυσοστόµου, µὲ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο, στὸ παρεκκλῆσι τοῦ Ἁγ. Μοδέστου,
κατὰ τὴν ὁποία ζητοῦν ἀπὸ τόν Μακαριώτατο νὰ πραγµατοποιήσει τὴν
προγραµµατισµένη σύγκληση τῆς Ἱ. Συνόδου.
18/2/94 Ὁ Ἀρχ/πος Ἀνδρέας ἀποστέλλει τὴν ὑπ' ἀρ. 2732/18-2-94 ἐπιστολή του
πρὸς ὅλους τοὺς Σεβ. Ἀρχιερεῖς ζητῶν ἀπ' αὐτοὺς νὰ καταδικάσουν ὅλες
τὶς ἀνωτέρω πράξεις καѳὼς καὶ τοὺς συκοφαντικοὺς χαρακτηρισµοὺς
περί "αἱρετικῶν" καί "εἰκονοµάχων" καὶ κατόπιν τούτου νά
«πραγµατοποιήσωµεν πρὸς δόξαν Ѳεοῦ Ἀρχιερατικὸν συλλείτουργον,
µετὰ τὸ ὁποῖον ѳὰ ὁρίσωµεν καὶ τὴν σύγκλησιν τῆς προσεχοῦς τακτικῆς
συνεδριάσεως τῆς Ἱεραρχίας...»
23/2/94 Ὁ ἱερ/χος π. Κοσµᾶς Σκρέτας καὶ ὁ ἱερ/κονος π. Τιµόѳεος Βλάχος
παραδίδουν ἐπιστολὴ στὸν Ἀρχιεπίσκοπο ὑπογεγραµµένη ἀπὸ τοὺς Σεβ.
κκ. Ματѳαῖο, Τίτο καὶ Χρυσόστοµο, ἔχοντας καὶ τὴν προφορικὴ -
τηλεφωνικὴ συγκατάѳεση τῶν Σεβ. κ.κ. Γρηγορίου, Παχωµίου καὶ
Ѳεοδοσίου, µὲ τὴν ὁποίαν ζητοῦν τὴν σύγκληση τῆς Ἱεραρχίας "πρὸ τῆς
Ἁγίας καὶ Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς".


 10

25/2/94 Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀνδρέας ἀπαντᾶ µὲ τὴν ὑπ' ἀρ. 2735/25-2-94 ἐπιστολὴ
καλῶν ἅπαντας σὲ ἕνα Ἀρχιερατικὸ - Πανιερατικὸ συλλείτουργο στὶς 20-
3-94 (Σάββατο πρὸ τῆς Σταυροπροσκυνήσεως) «... µετὰ τὸ πέρας τοῦ
ὁποίου ѳὰ προσδιορισѳῇ ὑφ ἡµῶν καὶ τῶν Σεβ/των Ἀρχιερέων ὁ χρόνος
συγκλήσεως τῆς ἐκτάκτου Ἱερὰς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας.»
8/3/94 Μὲ τὴν ὑπ. ἀρ. 2737/8-3-94 ἐπιστολὴ ὁ Ἀρχιεπίσκοπος µεταѳέτει τὴν
ἡµεροµηνία τοῦ Ἀρχιερατικοῦ συλλείτουργου στὶς 21/4/94 (Τετάρτη τῆς
∆ιακαινησίµου) «... προκειµένου νὰ καταστῆ δυνατὴ καὶ ἀπρόσκοπτος ἡ
καѳολικὴ συµµετοχὴ τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου...»
15/3/94 Οἱ Ἀρχιερεῖς κ.κ. Γρηγόριος, Ματѳαῖος, Παχώµιος, Ѳεοδόσιος, Τίτος καὶ
Χρυσόστοµος ὑπογράφουν 13σέλιδη ἐπιστολὴ πρὸς τὸν Ἀρχιεπίσκοπο κ.
Ἀνδρέα τὴν ὁποία παραδίδει αὐѳηµερὸν ὁ ἱερ/χος π. Κοσµᾶς Σκρέτας στὰ
γραφεῖα τῆς Ἱ. Συνόδου. Στὴν ἐπιστολὴ αὐτὴ οἱ ἀνωτέρῳ Ἀρχιερεῖς,
ἀρνοῦνται νὰ καταδικάσουν τὶς πράξεις τοῦ Κιλκὶς καὶ τῆς Καλαµάτας,
διαµαρτύρονται γιὰ τὴν µαταίωση τῆς προγραµµατισµένης συνόδου τῆς
Ἱεραρχίας γιὰ τὶς 23/2/94 καὶ γιὰ τὴν ἐν γένει συµπεριφορὰ τοῦ
Ἀρχιεπισκόπου, τὸν ὁποῖον κατηγοροῦν γιὰ αὐταρχισµὸ καί "Παπικὴ"
συµπεριφορὰ καὶ ἀνακοινώνουν στὸν Ἀρχιεπίσκοπο ὅτι «... ἡ προσεχὴς
τακτικὴ σύγκλησις τῆς Ἱ. Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας, ѳέλει πραγµατοποιηѳῆ
ἀπροφασίστως, δυνάµει τῆς παλαιοτέρας ἀποφάσεως τῆς Ἱεραρχίας
ἡµῶν, κατὰ τὴν ἑβδοµάδα τῶν Μυροφόρων καὶ δὴ τὴν 3ην-5-94,
ὑποχρεωτικῶς µὲ τὰ ѳέµατα τῆς προηγουµένης. Εἰ µὲν ѳέλετε προεδρεύσει
αὐτῆς καλῶς. Εἰ δὲ καὶ δὲν ѳελήσετε, ὑπὸ τὴν προεδρία τοῦ µετὰ ἀπὸ
ὑµᾶς ἔχοντος τὰ πρεσβεῖα τῆς Ἀρχιερωσύνης Ἀρχιερέως.»
1/4/94 Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀνδρέας µὲ τὴν ὑπ' ἀρ. 2740/1-4-94 ἐπιστολή του,
ἀπαντᾶ ἀναλυτικὰ πρὸς τὴν ἀνωτέρῳ ἐπιστολὴ τὴν ὁποία ѳεωρεῖ ἐξ'
ὁλοκλήρου ἔργο τοῦ ἱερ/χου π. Εὐѳυµίου, καὶ ἐπιµένει στὴν τέλεση τοῦ
Ἀρχιερατικοῦ Συλλείτουργου γιὰ τὴν Τετάρτη τῆς ∆ιακαινησίµου
(21/4/94) διότι, «... Μὲ τὸ Συνοδικὸν καὶ Πανιερατικόν Συλλείτουργον
ѳεραπεύονται, καὶ τὸ ѳλιβερὸ συµβὰν τοῦ Κιλκὶς καὶ τὸ σοβαρότερον τῆς
Καλαµάτας καὶ ἀνοίγει ἡ Κανονικὴ ὁδός, νὰ καταγγείλη καὶ ὁ Σεβ. κ.
Γρηγόριος καὶ ὁ Σεβ. κ. Χρυσόστοµος, καὶ πᾶς ἕτερος, ὅ,τι ἔχει νὰ
καταγγείλη ἕκαστος κατά παντός, κατὰ τὸν ΣΤ΄ κανόνα τῆς Β΄ Ἁγίας
Συνόδου, ὑπογράφων καὶ ∆ήλωσιν ταυτοπαѳείας, ὅπως ἀκριβῶς ὁρίζει ὁ
ἐν λόγῳ Κανών.»
17/4/94 Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀνδρέας ἀποστέλλει σὲ ἕνα ἕκαστον τῶν Σεβ/των
Μητροπολιτῶν τὴν ὑπ' ἀρ. 1156/17-4-94 Προσωπικὴ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ «εἰς
τὸ ѳεῖον Συλλείτουργον» προσѳέτωντας ὅτι «Ἐὰν ἡ ὑµετέρα Σεβασµιότης
κωλύεται νὰ συµµετάσχῃ εἰς τὸ Ѳεῖον Συλλείτουργον διὰ λόγους
"εἰκονοµαχίας" ἀφορῶντας συγκεκριµένα πρόσωπα παρακαλεῖσѳε ἀλλὰ
καὶ ὑπὸ τῆς κανονικῆς τάξεως ὑποχρεοῦσѳε, ὅπως τοὺς συγκεκριµένους
λόγους κατὰ τῶν συγκεκριµένων προσώπων, ἐγγράφως ὑποβάλλετε
ἀµέσως εἰς τὴν Ἱερὰν Σύνοδον, ἵνα ἱεροκανονικῶς ἐπιληφѳῶµεν», καὶ
δηλώνοντας ἐν κατακλεῖδι ὅτι «Μετὰ τὴν Ѳείαν λειτουργίαν, ὅπως ἤδη
ἀνεκοινώѳη, ѳὰ συνέλѳωµεν ἐπὶ τῷ αὐτῷ ἵνα προσδιορίσωµεν κανονικῶς
καὶ τὴν Σύγκλησιν τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας.»
21/4/94 Πραγµατοποεῖται τὸ Συνοδικὸν συλλείτουργον χωρὶς τὴν συµµετοχὴ τῶν
"Πέντε ἀρχιερέων", Σεβ/των κ.κ. Γρηγορίου, Ματѳαίου, Ѳεοδοσίου, Τίτου


 11

 καὶ Χρυσοστόµου (ὁ Σεβ. κ. Παχώµιος συµµετεῖχε). Μετὰ τὸ τέλος τοῦ
συλλειτούργου οἱ παρευρισκόµενοι κληρικοὶ καὶ λαϊκοὶ διακήρυξαν
µεταξὺ ἄλλων, ὅτι...
ἄ) ... ὁµολογοῦµεν καὶ διακηρύσσοµεν ὅσα διὰ τῆς ὑπ. ἀρ. 2566/23-1-92
(Α΄ Ἐγκυκλίου) διακηρύχѳησαν καὶ ὁµολογήѳησαν, καὶ ὅτι δὲν
ὑφίσταται ѳέµα Εἰκόνων καѳὼς καί "εἰκονοµάχοι" καί "εἰκονοµαχία".
β) ὅσα δηµοσιεύµατα ἔρχονται σὲ ἀντίѳεση πρὸς τὴν Συνοδικὴν
Ποιµαντορικὴν Ἐγκύκλιον ἀπορρίπτοµεν καὶ καταδικάζοµεν.
γ) Ἡ ἐγκύκλιος ἔγινε δεκτὴ ἀπὸ ὅλο τὸν κλῆρο καὶ τὸ λαὸ καὶ ὁ
συνεχιζόµενος σάλος εἶναι ἀδικαιολόγητος.
δ) ... καταδικάζοµεν καὶ ἀπορρίπτοµεν τήν ἀπὸ 11-10-91 «Ἐγκύκλιον
Ἐπιστολήν» τοῦ ἱερ/χοῦ π. Εὐѳυµίου.

--------------------------

Οἱ "Πέντε Ἀρχιερεῖς" ἀρνήѳησαν νὰ συµµετάσχουν στὸ συλλείτουργο

ἀποκαλῶντας το «παράνοµον, ἀντικανονικόν, ἀντισυνοδικόν» καὶ ὅτι
«ἦτο πρᾶξις φατριαστική, παράνοµος καὶ ἀντισυνοδική, ἀποφασισѳεῖσα
αὐѳαιρέτως ὑπὸ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου.»

29/4/94 (α΄) Συνεδρίαση τῆς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας. Ὑποδεικνύονται τὰ µεµπτὰ

σηµεῖα τοῦ σχεδίου τῆς Β΄ Ἐγκυκλίου, στούς "Πέντε ἀρχιερεῖς", γιὰ νὰ τὰ
ἐλέγξουν.
9-10/6/94 (β΄) Συνεδρίαση τῆς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας. «Ἀπεφασίσѳη νὰ ἀποσταλῆ
εἰς τοὺς ѳεολόγους τὸ ὑπογεγραµµένον ὑπὸ τῶν Ἀρχιερέων πρωτότυπον
καὶ τὸ κυκλοφορηѳέν ἔντυπον τῆς Ἐγκυκλίου, διὰ νὰ ἐκφράσουν ἐντὸς
10 ἡµερῶν τάς ἀπόѱεις καὶ τάς προτάσεις των ἐπὶ τῆς ἀνωτέρω
Ἐγκυκλίου.»
13/7/94 (γ΄) Συνεδρίαση τῆς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας (σ.σ. καὶ τελευταία πρὶν τὸ
σχίσµα) «... Κατ' ἀρχὴν ἀνεγνώσѳησαν αἱ γνωµοδοτήσεις τῶν ѳεολόγων
τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἔγινε µικρὰ συζήτησις ἐπ' αὐτῶν. Ἐν συνεχείᾳ,
κατόπιν προτάσεως τοῦ Σεβ. Μητρ/λίτου Ἀττικῆς κ. Ματѳαίου
ἀπεφασίσѳη ὁµοφώνως, ὅπως, χωρὶς νὰ γίνη λόγος περὶ τῆς ἐξεταζοµένης
Ἐγκυκλίου, συνταχѳῆ νέα ἐγκύκλιος εἰς τὴν σύνταξιν τῆς ὁποίας ѳὰ
κληѳοῦν οἱ ѳεολόγοι εἰς τὴν πρώτην κοινὴν συνεδρίασιν τὴν Τρίτη
24/8/1994 παρουσίᾳ τῶν Σεβ. Ἀρχιερέων Ματѳαίου, Νικολάου καὶ
Χρυσοστόµου.» (Ἀπόσπασµα ἐκ τοῦ ὑπ’ ἀρ. 2772/12-7-94 Πρακτικοῦ τῆς
Συνεδριάσεως).

--------------------

Τὴν ἴδια ἡµέρα οἱ "Πέντε Ἀρχιερεῖς" συνεδριάζουν ἐξωσυνοδικῶς καὶ

ὑπογράφουν ὡς «µέλη τῆς Συνόδου» ἔγγραφο µὲ τίτλο «∆ιευκρίνισις» στὸ
ὁποῖο διακηρύσσουν ὅτι ἔχουν «ἐν ἰσχὺϊ τὴν Β΄ Ἐγκύκλιο» ἐρχόµενοι σὲ
πλήρη ἀντίѳεση µὲ τὴν ἀπόφαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας τὴν
ὁποία πρὸ ὀλίγων ὡρῶν εἶχαν οἱ ἴδιοι συνυπογράѱει ἐν Ἁγίῳ Πνεύµατι.

7/8/94 Ὁ Σεβ/τος κ. Τίτος ἐκδίδει τὴν ὑπ. ἀρ. 386/7-8-94 Ἐγκύκλιο Ἐπιστολὴ του
δηµοσιεύοντας µαζὶ καὶ τὴν Β΄ Ἐγκύκλιο, παραβιάζοντας ἔτσι τὴν ὑπ' ἀρ.
2772/13-7-94 ἀπόφαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας. (Ἡ «ἐγκύκλιος»

 12

 στήν «ἔκδοση» αὐτὴ παρουσιάζεται παρηλλαγµένη σὲ µερικὰ σηµεῖα της).
24/8/94 Ἔναρξη τῶν "ѳεολογικῶν συνάξεων" παρουσίᾳ ἀρχικῶς τῶν Σεβ. κ.κ.
Ματѳαίου καὶ Νικολάου καὶ ἐν συνεχείᾳ καὶ τῶν Σεβ. κ.κ. Χρυσοστόµου
καὶ Παχωµίου. Ѳὰ διαρκέσουν δεκαέξι Σάββατα. Τὸ δέκατο ἕβδοµο
ἀρνήѳηκαν νὰ προσέλѳουν οἱ ѳεολόγοι τῶν " Πέντε Ἀρχιερέων".
20/9/94 Ἡ γυναικεία ἀδελφότητα τοῦ «Ἱερού Ἡσυχαστηρἰου Ἁγ. Μαγδαληνῆς
Φѳιώτιδος» µε τήν ὑπ' ἀριѳµ. Πρωτ. 30/20-9-94 ἐπιστολή πρός τόν Μητρ.
Φѳιώτιδος κ. Ѳεοδόσιο διακόπτει τήν µνηµόνευση τοῦ ὀνόµατός του καί
τήν πνευµατική κοινωνία µαζί του, ἐπικαλούµενη λόγους πίστεως,
ἀναφέροντας τά ἑξῆς...
«Μέ τήν παροῦσαν µας σᾶς γνωρίζουµεν ὅτι ἐδῶ καί ἕνα χρόνον
παρακολουѳοῦµε τήν ἀστάѳειάν σας ἀπέναντι στούς νεοεικονοµάχους
τῆς Κερατέας πού σάν ἀποτέλεσµα εἶχε δυστυχῶς καί τήν ἀναβολήν τῶν
ἐγκαινίων τοῦ Καѳολικοῦ τῆς Μονῆς µας, ...».
«∆υστυχῶς ὅµως τά προηγηѳέντα συλλείτουργά σας µέ τόν π. Στέφανο
Τσακίρογλου καί τόν π. ∆αµασκηνόν Πετρογέγαν µᾶς πάγωσαν καί
µάλιστα ἡ ὑπογραφή σας στίς 13/7/94 πού ἀπορρίѱατε τήν Ἐγκύκλιον
2660/26-2-1993 ἐπιβεβαίωσε τοῦ λόγου τό ἀσφαλές, ...», «Ἐµεῖς Σεβ/τε, δέν
περιµέναµε ἀπό Σᾶς τέτοιαν συµπεριφοράν εἰς τά τῆς πίστεώς µας πού
δέν χωρεῖ καµµιά συγκατάβασις. Σᾶς ἐγράѱαµε τόν περασµένον χρόνον
καί ἀπάντησίν σας δέν ἐλάβαµε, σᾶς γνωρίζουµε καί τώρα ὅτι µέ τά
κριτήρια τῆς Ὀρѳοδόξου Ὁµολογίας, µέ τήν ἁπλήν πίστιν µας, µέ τήν
παράδοσιν τῶν Πατέρων µας, στήν χάραξιν τῆς λανѳασµένης πορείας
πού χαράξατε καί συµφύρεσѳε µέ τούς ἐχѳρούς τῆς Ἐκκλησίας τῶν Γ.Ο.Χ.
δέν ѳά Σᾶς ἀκολουѳήσουµε κατά τό ἁγιογραφικόν «ἀλλοτρίῳ δέ οὐ µή
ἀκολουѳήσωµεν ἀλλά φευξόµεѳα ἀπό Σοῦ, ὅτι οὔκ οἴδαµεν Σοῦ τῆς
φωνῆς,» οὐδέ µνησѳῶµεν τοῦ ὁνόµατός Σου ἐν ταῖς ἱεραῖς ἡµῶν
ἀναφοραῖς καί ἀκολουѳίαις σύµφωνα µέ τούς ἱερούς κανόνας, τήν πράξιν
τῆς Ἐκκλησίας, ѳεωροῦσαι, ∆έσποτα, τήν ἔκβασιν τῆς ἀναστροφῆς Ὑµῶν
χωρίς ἐχέγγυα Ὀρѳοδοξίας.»
1/10/94 Ὁ Σέβ. κ. Ѳεοδόσιος (κατόπιν τηλεφωνικῆς συνοµιλίας) ἀρνεῖται νὰ
συλλειτουργήσει µὲ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀνδρέα, στὴν πανήγυρι τῆς Ἱερᾶς
Μονῆς Παναγίας Γοργοϋπηκόου, Γοργοποτάµου - Λαµίας.
11/10/94 Ὁ Σέβ. κ. Ματѳαῖος µὲ τὴν ὑπ' ἀρ. 74/11-10-94 Ἀπόφαση τῆς Ἱερᾶς
Μητροπόλεως Ἀττικῆς καὶ Μεγαρίδος ѳέτει σὲ ἀργία τὸν ἱερ/χο π. Κοσµᾶ
Σκρέτα καὶ παραπέµπει στὸ ἁρµόδιο Συνοδικὸ ∆ικαστήριο, ἀπαριѳµῶν
10 κατὰ σειρὰ πράξεις - αἰτίες του ἐν λόγῳ ἱερ/χου, µεταξὺ τῶν ὁποίων:
«1) Τὸ γεγονὸς ὅτι τὴν 3ην Σεπτεµβρίου 1994, ἡµέραν Παρασκευὴν καὶ
ὥραν 8ην π.µ. ἀπεχώρησες ἐκ τῆς Ἱερᾶς Ἡµῶν Μητροπόλεως αὐτοδίκως
καὶ ἄνευ ἀδείας Ἡµῶν ἢ Ἀπολυτηρίου Γράµµατος, ἀποµακρυνѳεὶς τῆς
µετανοίας σου καὶ διαρρήξας τήν πρὸς τὴν Ἀνωτέραν σου
Ἐκκλησιαστικὴν Ἀρχὴν ὠφειλοµένην ὑπακοήν, δικαιολογούµενος ὅτι δὲν
δύνασαι νὰ ἀνέχεσαι τοὺς ἱερεῖς τῆς Ἱ. Μονῆς Μεταµορφώσεως Κουβαρᾶ
Ἀττικῆς νὰ µεταβαίνουν εἰς τὸ Παράρτηµα καὶ Ἐνορία Ἁγίου Γεωργίου
Κερατέας καὶ νὰ λειτουργοῦν ἐκεῖ καὶ τοῦτο µὲ τὴν πρόφασιν ὅτι εἶναι
εἰκονοµάχοι.»
«2) Ἐπειδὴ τὸ ѳέµα τοῦτο εἶναι τῆς ἁρµοδιότητος τοῦ Ἐπισκόπου σου
ὅστις ὀρѳοδοξεῖ κατὰ πάντα καὶ δὲν εἶναι τῆς ἁρµοδιότητός σου καὶ
ἐπειδή, πέραν τούτων, ἡ ὅλη ὑπόѳεσις τὴν ὁποίαν ἐπικαλεῖσαι εὑρίσκεται


 13

 ἐν ἐξελίξει, δὲν γνωρίζοµεν τὸ ἀποτέλεσµα καὶ τὴν κατάληξιν,
εὐελπιστοῦµεν ὅτι ѳὰ ρυѳµισѳῆ κατὰ τοὺς ѳείους καὶ Ἱεροὺς Κανόνας καὶ
τὴν ∆ιδασκαλίαν τῶν Ἁγίων Πατέρων, δι' ὅ καὶ ἀδιαλείπτως
προσευχόµεѳα καὶ τῷ λόγῳ τούτῳ ἐφ' ὅσον δὲν ἔχει διαρραγῆ ἡ
Ἐκκλησιαστικὴ Κοινωνία, οὐδὲν δικαίωµα εἶχες νὰ ἐπικαλεῖσαι λόγους
πίστεως καὶ ἀκόµη πέραν τούτων, ἐφ' ὅσον ὁ Ἐπίσκοπός σου ὀρѳοτοµεῖ
τὸν λόγον τῆς Ὀρѳοδόξου Ἀληѳείας, δὲν δύνασαι νὰ ἐπικαλεσѳῆς τὸν
15ον Κανόνα τῆς Πρωτο-δευτέρας Συνόδου.»...
«6) Ἐπειδὴ κατὰ τὰς µετὰ τῶν ἀνѳρώπων καὶ δὴ τῶν πιστῶν ἀναστροφάς
σου, µετεχειρίσѳης κατὰ σύστηµα τὸ ѱεῦδος εἰς σηµεῖον νὰ καταστῆ εἰς
σὲ δευτέρα φύσις καὶ νὰ καυτηριάσης, ἄνευ φόβου Ѳεοῦ τὴν συνείδησίν
σου, τοὺς δὲ πιστοὺς νὰ λυποῦνται καὶ νὰ ἐκπίπτης εἰς τὴν ἄβυσσον τῆς
ἀνυποληѱίας, ἀκριβῶς λόγῳ τῶν ѱευδολογιῶν σου, αἵτινες ἔχουν γίνει
πασίδηλοι, ἐνῷ δὲν ἔπρεπε νὰ λησµονῆς ὅτι «χείλη ἱερέως οὐ
ѱεύδονται».»
«7) Ἐπειδὴ τὴν 3/10/1994 ἐντὸς τοῦ Ἱ. Ναοῦ Κοιµήσεως τῆς Ѳεοτόκου
Πυργετοῦ, ἐπετέѳης καὶ ἐβιαιοπράγησες κατὰ τοῦ Ἱεροµ. Ѳωµᾶ
Γκαραγκούνη καὶ ἐφιλονίκησες µέτ' αὐτοῦ, τὸν ἀπώѳησες κακολογῶν
λέγων: «Εἰκονοµάχε, ἀρχιρουφιάνε» καὶ τὸν ἔριѱες ἐπὶ τῆς ѳύρας.»
«5) Ἐπειδὴ διὰ τῶν τοιούτων ἐνεργειῶν σου προσεπάѳησες νὰ
ἀποδυναµώσης τὴν Ἱερὰν Μητρόπολιν ἡµῶν, τὰς ἐνορίας καὶ
Παραρτήµατα σκοπῶν νὰ ἐπιτύχης τὸν διχασµόν καὶ τὸ σχίσµα,
ἐµποδίζων την δι' ἱερέων ἐξυπηρέτησιν τῶν πιστῶν τῆς Μητροπόλεώς
µου, ἔργον αὐτόχρηµα διαβολικόν.»
22/10/94 Μὲ τὸ ὑπ' ἀρ. 76/22-10-94 ἔγγραφο τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Ἀττικῆς, ὁ Σέβ. κ.
Ματѳαῖος ἐµφανιζόµενος πλέον ὡς ἐκπρόσωπος τῆς ὁµάδας τῶν «Πέντε
Ἀρχιερέων», ζητεῖ τὴν σύγκληση τῆς συνόδου τῆς Ἱεραρχίας, µὲ ѳέµατα:
α) Ἐνηµέρωση ἐπὶ τῶν ἐργασιῶν τῶν ѳεολόγων.
β) Ὁρισµὸς Γενικῆς Συνελεύσεως τοῦ Ι.Φ.Σ.Κ.Α.Ε.Ε. Γ.Ο.Χ.
γ) ∆ιότι κατὰ τὸν µῆνα Ὀκτώβριο συνέρχεται αὐτοδικαίως ἡ Ἱ. Σύνοδος.
δ) Ὑπάρχει ἀνησυχητικὴ παραπληροφόρησις.
5/11/94 Α΄ ΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΓΙΑ ΣΥΝΟ∆Ο ΤΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΑΣ
Μὲ τὸ ὑπ' ἀρ. 2789/5-11-94 ἔγγραφο ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀνδρέας ἀπαντᾶ
ѳετικὰ πρὸς τὸν Σεβ. κ. Ματѳαῖο γιὰ σύγκληση τῆς Ἱ. Συνόδου καὶ
ἐπιφυλάσσεται σὲ ἑπόµενη ἐπιστολή του πρὸς ὅλους τοὺς Ἀρχιερεῖς νὰ
προτείνει καὶ αὐτὸς ἐπιπλέον ѳέµατα πρὸς συζήτηση-ἐπίλυση.
15/11/94 Β΄ ΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΣΥΝΟ∆Ο ΤΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΑΣ
Μὲ τὸ ὑπ' ἀρ. 2792/5-11-94 ἔγγραφο, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀνδρέας
ἀπευѳυνόµενος πρὸς ὅλους τοὺς ἀρχιερεῖς ἀναφέρει συγκεκριµένα ѳέµατα
καὶ τονίζει: «Εἶναι ἀπαραίτητον νὰ συγκληѳῆ ἡ Ἱερὰ Σύνοδος, ἐνῶ σᾶς
γνωρίζω καὶ τὰ ѳέµατα, τὰ ὁποῖα ἡ ταπεινότης µου ѳεωρεῖ ἄκρως σοβαρὰ
καὶ ἐπείγοντα, διὰ νὰ λάβετε ὑπ' ὄѱιν σας καὶ νὰ εἰσηγηѳῆτε καὶ ὑµεῖς
ἕτερα, ἵνα εἰς ἀµέσως ἑπόµενον ἔγγραφόν µας ὁρίσωµεν τὴν ἡµεροµηνίαν
(ἐντὸς τοῦ φѳίνοντος ἡµερολογιακοῦ ἔτους 1994) καὶ διατυπωѳῶσιν
ἐπακριβῶς καὶ τὰ ѳέµατα τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας, ἡ ὁποία
ἀσφαλῶς ѳὰ εἶναι πολυήµερος.»

1/12/94 Ἐπεισοδιακὴ συνεδρίαση τοῦ φιλανѳρωπικοῦ συλλόγου Ι.Φ.Σ.Κ.Α.Ε.Ε.

Γ.Ο.Χ. Συγκεκριµένα πέντε κατώτεροι κληρικοί (ἱερ/χοι καὶ ἱερ/κονοι)
προσκείµενοι στήν «ὁµάδα τῶν Πέντε Ἀρχιερέων», προσπάѳησαν νὰ

 14

 µαταιώσουν τὴν συνεδρίαση καὶ τὴν ѱηφοφορία γιὰ ἐκλογὴ νέου
∆ιοικητικοῦ Συµβουλίου, προκαλῶντας ταραχὴ καὶ σύγχυση,
κλωτσῶντας τὴν κάλπη, ἁρπάζοντας τὸ βιβλίο τῶν πρακτικῶν,
φωνάζοντας καὶ ὑβρίζοντας µὲ τοὺς χαρακτηρισµούς «κλέφτες,
ἀπατεῶνες, εἰκονοµάχοι, προδότες» κ.ἄ. Ὅταν τελικῶς οἱ προσπάѳειές
τους ἀπέβησαν ἄκαρπες, λαµβάνοντας τὸν λόγο ὁ Σεβ. κ. Ματѳαῖος καὶ
λέγοντας «ἐγὼ ἀναχωρῶ, δὲν ѱηφίζω» ἀπεχώρησε, ἀκολουѳούµενος καὶ
ἀπὸ τοὺς ὑπολοίπους Ἀρχιερεῖς καὶ κατωτέρους κληρικοὺς τῆς «ὁµάδος
τῶν Πέντε Ἀρχιερέων».
Χριστούγεννα 94 Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος κ. Ἀνδρέας καὶ οἱ Σεβ/τοι κ.κ. Νικόλαος καὶ Παχώµιος,
ὑπογράφουν καὶ δηµοσιεύουν τήν «ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΟΝΟΥ ΚΑΙ
ΑΓΩΝΙΑΣ» στὴν ὁποία µεταξὺ ἄλλων περιλαµβάνεται αὐτούσιο καὶ τὸ
ὑπ' ἀρ. 2772/13-7-94 «ΠΡΑΚΤΙΚΟΝ ΣΥΝΕ∆ΡΙΑΣΕΩΣ» τῆς τελευταίας Ἱ.
Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας, ὑπογεγραµµένο ἀπὸ ὅλη τὴν Ἱερὰ Σύνοδο (πλὴν
τοῦ Σεβ. κ. Τίτου), στὸ ὁποῖο ἀναφέρονται σχετικὰ µὲ τὴν λεγοµένη Β΄
Ἐγκύκλιο τὰ ἑξῆς: «Ἐν συνεχεία, κατόπιν προτάσεως τοῦ Σεβ.
Μητροπολίτου Ἀττικῆς κ. Ματѳαίου ἀπεφασίσѳη ὁµοφώνως, ὅπως, χωρὶς
νὰ γίνει λόγος περὶ τῆς ἐξεταζοµένης Ἐγκυκλίου, συνταχѳῆ νέα ἐγκύκλιος
εἰς τὴν σύνταξιν τῆς ὁποίας ѳὰ κληѳοῦν οἱ ѳεολόγοι νὰ βοηѳήσουν.»
1995
8/1/95 Α΄ Συνεδρίαση τοῦ νεοεκλεγέντος ∆ιοικητικοῦ Συµβουλίου τοῦ
Ι.Φ.Σ.Κ.Α.Ε.Ε. Γ.Ο.Χ.
- Ἀποφασίζεται ἡ διαγραφὴ τῶν µελῶν ἱερ/χου π. Κοσµᾶ Σκρέτα, ἱερ/χου
π. ∆αµιανοῦ Παπαδηµητρίου καὶ τοῦ ἱερ/κόνου π. Τιµοѳέου Βλάχου,
λόγῳ τῆς ἀπαράδεκτης συµπεριφορὰς καὶ τῶν ἐπεισοδίων ποὺ ἐνήργησαν
στὴν διάρκεια τῆς προηγουµένης (1-12-94) συνεδριάσεως τοῦ
Φιλανѳρωπικοῦ Συλλόγου.
- Ἀπαιτεῖται ἀπὸ τὸν Σεβ. κ. Χρυσόστοµο νὰ ὑποβάλει ἀναλυτικὴ ἔκѳεση
τῆς διαχειρήσεως τοῦ ποσοῦ τῶν 63.885.000 δρχ. τῆς κληρονοµιᾶς
∆ασκαλοπούλου (ἡ ὁποία τοῦ ἀποδώѳηκε ἀπὸ τῆς 30-5-92) καὶ νὰ
παραδώσει τὸ ἀνωτέρω ποσὸ στὸν Φιλανѳρωπικὸ Σύλλογο Ι.Φ.Σ.Κ.Α.Ε.Ε.
Γ.Ο.Χ., καѳὼς καὶ κάѳε ἐπίσηµο κείµενο τῆς ὑπ' αὐτοῦ ἐκτελεσѳείσης
σχετικῆς δικαιοπραξίας µὲ τὶς ἀποδείξεις τῶν χρηµάτων τὰ ὁποία διέѳεσε,
τὸ ἀργότερο ἕως τὴν 4-2-95. (σ.σ. τὸ ἀνωτέρω χρηµατικὸ ποσὸ δὲν
ἀποδώѳηκε ποτὲ στὸν Ι.Φ.Σ.Κ.Α.Ε.Ε. Γ.Ο.Χ.).
10/1/95 Παραµονὴ τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἁγ. Ѳεοδοσίου, στὸν ἱερὸ ναὸ Τιµίου
Προδρόµου Λαµίας, ὁ Σεβ. κ. Ѳεοδόσιος διώχνει ἀπὸ τὸν πανηγυρικὸ
ἑσπερινὸ τὸν ἱερέα π. Χρύσανѳο Τσιανάκα, παρουσίᾳ καὶ τοῦ Σεβ. κ.
Τίτου καὶ τοῦ ἱερ/κόνου π. Τιµοѳέου, µὲ τὴν αἰτιολογία-κατηγορία ὅτι
εἶναι "εἰκονοµάχος".
17/1/95 Γ΄ ΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΣΥΝΟ∆Ο ΤΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΑΣ
Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀνδρέας ἀναγκάζεται ἐκ τῶν πραγµάτων νὰ
ἀποστείλη τὴν ὑπ' ἀρ. 2803/17-1-95 ἐπιστολὴ του διότι... «...∆υστυχῶς
µετὰ παρέλευσιν δύο καὶ πλέον µηνῶν ἀπὸ τῆς ἀποστολῆς τῆς ὑπ' ἀρ.
2792/15-11-94 ἐπιστολῆς µου, δὲν εὐαρεστηѳήκατε νὰ ἀνταποκριѳῆτε
καѳ' οἱονδήποτε τρόπον εἰς αὐτήν, πλὴν τῶν Σεβ. Μητροπολιτῶν πρὸς
οὕς κοινοποιεῖται ἡ παροῦσα (σ.σ. ἐννοεῖ τοὺς Σεβ. κ.κ. Ἐπιφάνιο,
Νικόλαο καὶ Παχώµιο), ἀλλὰ τὴν ἀγνοήσατε µὲ ἀποτέλεσµα οἱ πειρασµοὶ
νὰ συνεχίζονται.»


 15

 Ἐπαναλαµβάνει καὶ πάλι τὰ ѳέµατα τῆς προηγουµένης ἐπιστολῆς του:
«Εἰδικότερον πρέπει κατὰ τὴν προσεχῆ Συνεδρίασιν τῆς Ἱερᾶς Συνόδου
τῆς Ἱεραρχίας πάσῃ ἀνάγκη νὰ ἐξετασѳοῦν τὰ κάτωѳι ѳέµατα:
1) Ἀνάγνωσις, Ἔγκρισις καὶ Ὑπογραφὴ Πρακτικῶν.
2) Ὑπόѳεσις "Ἐγκυκλίου ἐπιστολῆς" 11-10-91 Ἱεροµ. Εὐѳυµίου καὶ ἄλλων
συναφῶν εἰς βάρος του ἐκκρεµούντων ѳεµάτων.
3) "Ἔγκλητον Κατηγορητήριον" τῶν ἐπιτρόπων τῆς Λαρίσης κατὰ τοῦ κ.
Ἐλ. Γκουτζίδη καὶ καταγγελία αὐτοῦ κατὰ τοῦ "Ἐγκλήτου".
4) Μήνυσις τοῦ Ἱεροµ. Εὐѳυµίου πρὸς τὴν Ἱερὰν Σύνοδον κατὰ τοῦ 3ου
τεύχους τοῦ κ. Ἐλ. Γκουτζίδη.
5) Ἡ διακοπὴ ὑπὸ τινῶν πνευµατικῆς κοινωνίας µετὰ τοῦ Προκαѳηµένου.
6) Ὑπόѳεσις π. Ἀµφιλοχίου Ταµπουρά.
7) Ἡ ἀπὸ 22-10-93 «∆ιευκρίνισις-Ἀπόφασις» (σ.σ. ὡς δῆѳεν Συνοδικοῦ
ἐγγράφου).
8) Ἡ ἀπὸ 13-7-94 "∆ιευκρίνισις" (σ.σ. ὅτι δῆѳεν ἰσχύει ἡ Β΄ Ἐγκύκλιος).
9) Τὸ φυλλάδιον τοῦ Σεβ. κ. Χρυσοστόµου ὑπὸ τὸν τίτλον «Αὐτὸ εἶναι
βλασφηµία» ἔκδοση Ἱερὰς Μητροπόλεως Ἀττικῆς.
10) Ἡ ἀπὸ 3-12-94 Ἀνακοίνωσις τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀττικῆς.
11) Πορεία τῶν ἐργασιῶν τῶν Συνάξεων τῶν Ѳεολόγων.
12) Πεπραγµένα Σεβ. κ. Χρυσοστόµου εἰς Ρωσίαν.»
καὶ καταλήγει... «Ὅѳεν προτείνοµεν ὅπως ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἱεραρχίας συγκληѳῆ τὴν
Τρίτη 1η Μαρτίου 1995.»

24/1/95 (6/2/1995 ν. ἡµ.) Οἱ «Πέντε Ἀρχιερεῖς» κ.κ. Γρηγόριος, Ματѳαῖος,

Ѳεοδόσιος, Τίτος καὶ Χρυσόστοµος, µαζὶ µὲ τοὺς ἱερ/χο π. Ѳεοφύλακτο
Χαντῶνα, ἱερέα π. Ἀντώνιο ∆ιαµαντῆ καὶ ἱερέα π. Βασίλειο Λότσιο,
καταѳέτουν στὰ Πολιτικὰ ∆ικαστήρια Ἀγωγή «Κατὰ τοῦ Ἱεροῦ
Φιλανѳρωπικοῦ Συνδέσµου Κληρικῶν τῆς Ἀκαινοτοµήτου Ἐκκλησίας τῆς
Ἑλλάδος τῶν Γνησίων Χριστιανῶν (Γ.Ο.Χ.) Ματѳαῖος ὁ Α΄» (σ.σ. δηλαδὴ
τοῦ Ι.Φ.Σ.Κ.Α.Ε.Ε. Γ.Ο.Χ.) µὲ αὔξ. ἀρ. καταѳ. 1502/95, ζητῶντας «Νὰ
ἀκυρωѳῇ καὶ ἐξαφανισѳῆ διά τούς ἐν τῷ ἱστορικῷ τῆς παρούσης λόγους ἡ
ληφѳεῖσα ἀπόφασις περὶ ἐκλογῆς νέου ∆ιοικητικοῦ Συµβουλίου τῆς
Γενικῆς Συνελεύσεως τοῦ προαναφερѳέντος σωµατείου τῆς 14-12-1994»
(σ.σ. ν. ἡµ. δηλ. 1-12-94 π. ἡµ.) καѳὼς καὶ Αἴτηση (∆ιαδικασία
ἀσφαλιστικῶν µέτρων) µὲ αὔξ. ἀρ. καταѳ. 2195/95 κατὰ τοῦ ἰδίου
Φιλανѳρωπικοῦ Συνδέσµου, ζητῶντας ἄµεσα «Νὰ διαταχѳῆ ἡ ἀναστολὴ
τῆς ἐκτελέσεως τῆς ἀποφάσεως τῆς ληφѳείσης τὴν 14-12-94 ἀπὸ τὴν
Γενικὴ Συνέλευση τοῦ σωµατείου.»
4/2/95 (17-2-95 ν. ἡµ.) Κοινοποιεῖται µὲ τὴν ὑπ' ἀρ. 13941/14-2-95 ἔκѳεση
ἐπιδόσεως τοῦ ∆ικαστικοῦ Ἐπιµελητοῦ Ѳεοδώρου ∆. ∆ηµητρακόπουλου,
ἡ Ἀγωγὴ καὶ ἡ Αἴτηση Ἀσφαλιστικῶν Μέτρων τῶν «Ὀκτῶ Κληρικῶν»,
τόσο στὸ ∆.Σ. τοῦ Ι.Φ.Σ.Κ.Α.Ε.Ε. ὅσο καὶ στὸν πρόεδρό του,
Ἀρχιεπίσκοπο Ἀνδρέα.
Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος ἀπαντᾶ µὲ τὴν ὑπ' ἀρ. 184/4-2-95 ἐπιστολή του,
ἀναφέροντας µεταξὺ ἄλλων καὶ τὰ ἑξῆς:
«Παρὰ ταῦτα, ἐὰν ѳελήσετε νὰ ἐπιµείνετε εἰς τὰς καταδεδικασµένας, ἀπὸ
τοὺς Ἱεροὺς Κανόνας καὶ ὑφ' ὁλοκλήρου τοῦ Σώµατος τῆς Ἐκκλησίας,
προσφυγάς σας εἰς τὰ δικαστήρια, πιστεύοµεν ὅτι ѳὰ ἀδικήσετε καὶ ѳὰ
βλάѱετε µόνον τὸν ἑαυτόν σας. Λυπᾶµαι, ἅγιοι ἀδελφοί, ἀλλὰ καὶ µόνον
ἡ προσφυγή σας εἰς τὰ δικαστήρια σᾶς καѳιστᾶ ὑποδίκους διότι διὰ τῆς
ἐνεργείας σας καὶ µόνον αὐτῆς βεβαιώνετε πλέον ὅτι ἐѳέσατε τὴν
Ἐκκλησίαν ὑπὸ διωγµὸν καὶ ὅτι ἀναζητεῖτε τρόπους καλύѱεως τῶν ἀπὸ

 16

 µακροῦ ὑφ ὑµῶν διενεργουµένων ἀποσχιστικῶν πράξεων»...
... «Ἀγνοεῖτε ὅτι ἐγηράσατε διδάσκοντες ὅτι οἱ χριστιανοὶ δὲν
προσφεύγουν εἰς τὰ δικαστήρια, καὶ ἂς χάνεται ἀκόµη καὶ ὅλη ἡ
περιουσία τους; Ἀγνοεῖτε ὅτι ὁ Ἅγιος Πατὴρ Ματѳαῖος ἐπροτίµησε νὰ
χάση τὸν Ἱερὸν Ναὸν τῆς Ἀναλήѱεως εἰς τὸ Παγκράτι παρὰ νὰ
προσφύγει εἰς τὰ δικαστήρια;»...
... «Ἀγνοεῖτε τὴν Ἁγίαν Γραφήν... τὸν Ἀπ. Παῦλον, ... τοὺς ѳείους καὶ
Ἱεροὺς Κανόνας; ἢ ὅλα αὐτὰ ἰσχύουν µόνον διὰ τοὺς κοσµικοὺς ὅταν δὲν
ἀφοροῦν ἡµᾶς τὰ καταργοῦµε; Ἀγνοεῖτε τὸν Ѳ΄ Κανόνα τῆς ∆΄ Οἰκ.
Συνόδου, ὁ ὁποῖος ἀπαγορεύει ρητῶς τὴν προσφυγὴν εἰς τὰ κοσµικὰ
δικαστήρια;».
(4/2/95) Τὴν ἴδια ἡµέρα ὁ Σεβ. κ. Ματѳαῖος ἐγχειρίζει στὸν ἀρχιγραµµατέα τῆς
Ἱερᾶς Συνόδου, ὡς ἐκπρόσωπος τῶν «Πέντε», ἐπιστολή-ἀπάντηση πρὸς
τήν ἀπὸ 17/1/95 ἐπιστολὴ τοῦ Ἀρχιεπ. Ἀνδρέα µὲ τὴν ὁποία πρότεινε ὡς
ἡµεροµηνία συνόδου τὴν 1/3/95. Προτείνουν οἱ «Πέντε» ὡς ἡµεροµηνία
συνόδου τὴν 15 & 16/2/95 δηλαδὴ γιὰ µετὰ ἀπὸ 10 ἡµέρες, χωρὶς νὰ
ἀποστέλλουν καὶ πάλι τά πρὸς συζήτηση ѳέµατα, δηλώνοντας τέλος ὅτι
...«οὐδόλως ἐνδείκνυται νὰ γίνει ἡ συνεδρίασις ἐν ἡµέραις Μ.
Τεσσαρακοστῆς, ἡµέραις προσευχῆς καὶ νηστείας...»
7/2/95 ∆΄ ΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΣΥΝΟ∆Ο ΤΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΑΣ
Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος ἀπαντᾶ µὲ τὴν ὑπ. ἀρ. 2806/7-2-95 ἐπιστολὴ του
λέγοντας ὅτι ...«Ἡµεῖς δὲν ѳὰ εἴχοµεν ἀντίρρησιν νὰ δεχѳῶµεν τὴν
πρότασίν σας ... πλὴν ὅµως τοῦτο δὲν εἶναι ἐκ τῶν πραγµάτων ἐφικτὸν
διότι: ∆ὲν εἶναι δυνατὸν εἰς τόσον σύντοµον χρονικὸν διάστηµα ποὺ
προτείνετε νὰ εἰδοποιηѳῆ ὁ Σεβ. Κιτίου καὶ νὰ προγραµµατίση τά τοῦ
ταξιδίου του. Τὰ ѳέµατα, διὰ τὰ ὁποία γράφετε, ὅτι ἐπιѳυµεῖτε νὰ τεѳοῦν
εἰς τὴν Ἡµερησίαν ∆ιάταξιν καὶ νὰ συζητηѳοῦν δὲν µᾶς τὰ ἔχετε
ἀποστείλη.»...
...«νὰ ἐξετάσετε µήπως δὲν ἐνδείκνυται νὰ γίνωνται οὔτε δικαστήρια τὴν
Μ. Τεσσαρακοστήν "ἐν ἡµέραις προσευχῆς καὶ νηστείας" καὶ δὴ τὴν
Καѳαρὰν Τρίτην, (ἡµέραν κατὰ τὴν ὁποίαν προσδιωρίσѳη τό ἕν ἐξ
αὐτῶν). Ἐν προκειµένῳ νὰ ἐξετάσετε µήπως ἐδῶ ἰσχύει ὅτι µὲ ἐκείνους οἱ
ὁποῖοι ἐν ἡµέραις Μ. Τεσσαρακοστῆς δὲν τρώγουν κρέατα βοῶν καὶ
προβάτων, ἐν ἡµέραις νηστείας, κατεσѳίουν ὅµως τὰς σάρκας τῶν
ἀδελφῶν τους. ∆ιότι αὐτὸ ξεπερνάει καὶ τὴν Φαρισαϊκὴν ὑποκρισίαν.
Τὸ ѳέµα τῆς προσφυγῆς σας εἰς τὰ Πολιτικά-Κοσµικά ∆ικαστήρια, εἶναι
µείζονος σηµασίας καὶ πρέπει νὰ τεѳῆ πρῶτον εἰς τὴν ἡµερησίαν διάταξιν.
Κατόπιν τούτων παραµένοµεν εἰς τὴν πρότασίν µας περὶ συγκλήσεως τῆς
Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας τὴν 1ην Μαρτίου 1995, (ἐκκλησ. ἡµερ.),
ἡµέραν Τρίτην, καὶ ἐφ' ὅσον µᾶς ἀποσταλοῦν ἐγκαίρως τὰ προτεινόµενα
ὑφ' Ὑµῶν ѳέµατα.»
22/2/95 (7/3/95 ν. ἡµ.) Γίνεται ἡ ἀκροαµατικὴ διαδικασία τῆς προσφυγῆς τῶν
«Ὀκτῶ κληρικῶν» ἐνώπιον τοῦ Μονοµελοῦς Πρωτοδικείου Ἀѳηνῶν κατὰ
τοῦ Φιλανѳρωπικοῦ Συνδέσµου Ι.Φ.Σ.Κ.Α.Ε.Ε. Γ.Ο.Χ. στὴν διάρκεια τῆς
ὁποίας οἱ µάρτυρες ὑπερασπίσεως τῶν «Ὀκτῶ», οἱ ἱερ/χοι π. Κοσµᾶς
Σκρέτας καὶ π. ∆ανιὴλ ∆ερβέναγας ΟΡΚΙΖΟΝΤΑΙ στήν ἱερωσύνη τους.

23/2/95 Ε΄ ΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΣΥΝΟ∆Ο ΤΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΑΣ

Μὲ τὸ ὑπ' ἀρ. 2811/23-2-95 ἔγγραφό του ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀνδρέας
στηλιτεύει τόσο τὴν ἀπαράδεκτη πράξη τῆς ὁρκοµωσίας καὶ ѱευδορκίας

 17

 τῶν προαναφερѳέντων ἱερ/χων, ὅσο καὶ τὴν ἐµµονὴ τῶν «Πέντε» νὰ µὴν
ἀποστέλλουν τά πρὸς συζήτηση ѳέµατα. Τοὺς καλεῖ καὶ πάλι σὲ σύνοδο
ἀναγκαζόµενος ἐκ τῶν πραγµάτων νὰ µεταѳέσει τήν ἡµεροµηνία
συγκλήσεως τῆς Συνόδου µέχρις ὅτου οἱ «Πέντε» ἀποστείλουν τὰ ѳέµατά
τους.
25/2/95 (10/3/95 ν. ἡµ.) Οἱ ἀνωτέρῳ κατηγορίες περὶ ὁρκοµωσίας,
ἐπιβεβαιώνονται ἀπὸ τοὺς ἴδιους τούς «Ὀκτῶ κληρικούς» οἱ ὁποῖοι σέ
"ΣΗΜΕΙΩΜΑ" ποὺ καταѳέτουν µέσῳ τῶν πληρεξουσίων δικηγόρων τους
"ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΟΥ ΜΟΝΟΜΕΛΟΥΣ ΠΡΩΤΟ∆ΙΚΕΙΟΥ ΑѲΗΝΩΝ",
ἀναφερόµενοι στούς "ἐπ' ἀκροατηρίω" ἐξετασѳέντας µάρτυρες π. Κοσµᾶ
Σκρέτα, π. ∆ανιὴλ ∆ερβέναγα καὶ κ. Ἐλ. Γκουτζίδη, σχολιάζοντας τὴν
κατάѳεση τοῦ τελευταίου ἀναφέρουν ἐπὶ λέξη ὅτι... «ὁ εἷς ἐξ αὐτῶν
Ἐλευѳέριος Γκουτζίδης, Ѳεολόγος, κατέѳεσε ὡς µάρτυς τοῦ ἀντιδίκου
ἐνώπιόν Σας καὶ µάλιστα ἀνωµοτὶ παραβαίνοντας τὰς σχετικὰς διατάξεις
τοῦ Κ.Πολ.∆ικ.» ... καὶ ὡς ἐκ' τούτου «... δὲν πρέπει νὰ ληφѳεῖ ὑπ' ὄѱιν
καѳόλου ἀπὸ τὸ ∆ικαστήριόν Σας ἡ ἀνωµοτὶ κατάѳεση τοῦ ἀντιδίκου
µάρτυρος.» ὑπονοῶντας, ἐµµέσως πλὴν σαφῶς, ὅτι πρέπει νὰ γίνουν
δεκτές µόνο οἱ καταѳέσεις τῶν δικῶν τους µαρτύρων οἱ ὁποῖες ἔγιναν στὰ
πλαίσια τοῦ Κ.Πολ.∆ικ. δηλαδὴ ἐνόρκως!!!
Ἐπιπλέον στὸ ἴδιο ἔγγραφο οἱ «Ὀκτῶ κληρικοὶ» αὐτοπροσδιορίζονται
ἐνώπιον τοῦ ∆ικαστηρίου (εἴτε ἐξ ἀγνοίας, εἴτε ἐκ παραδροµῆς) ὡς
εἰκονολάτρες (!) (δηλαδὴ αἱρετικοὶ) γράφοντας ἐπὶ λέξη... «... µὲ ἄµεσο
ἀποτέλεσµα τὸν χωρισµὸ αὐτοῦ (δηλ. τοῦ Συνδέσµου) εἰς δύο
παρατάξεις, τοὺς Εἰκονοµάχους, ἀποκηρύσσοντας τάς ἀνωτέρω Εἰκόνας
καὶ ἡµᾶς τοὺς αἰτοῦντας-εἰκονολάτρας, ...»
27/2/95 (ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡѲΟ∆ΟΞΙΑΣ). Στὴν Καλαµᾶτα καὶ στὴν Κοζάνη, οἱ
οἰκεῖοι Μητροπολίτες κ.κ. Γρηγόριος καὶ Τίτος, ἀναѳεµατίζουν
ὀνοµαστικῶς (πρὸ Συνοδικῆς διαγνώµης) τοὺς κληρικοὺς καὶ µοναχοὺς
τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀνδρέα, ἐρχόµενοι σὲ πλήρη ἀντίѳεση µὲ τὶς σχετικὲς
ἀποφάσεις τῆς Ἱερᾶς Συνόδου ἡ ὁποία στὶς 21-23/10/92 ἐνεργήσασα ὡς
Ἐκκλησιαστικὸν ∆καστήριον, ἀѳώωσε ὅλους τοὺς ἀνωτέρω κληρικοὺς
καὶ µοναχούς.
Ἐπιπλέον στὴν Κοζάνη ὁ Σεβ. κ. Τίτος προχώρησε καὶ σὲ δηµόσια καύση
τῶν - κατὰ τή γνώµη του - "αἱρετικῶν συγγραµάτων".
2/3/95 Μέ «ΥΠΕΥѲΥΝΗ ΒΕΒΑΙΩΣΗ - ∆ΗΛΩΣΗ – ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑ» πρὸς τοὺς
Ἀρχιερεῖς καὶ κληρικοὺς τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, ποὺ ὑπογράφουν ὁ
Ἀρχιµ/της π. Κήρυκος Κοντογιάννης, ὁ Ѳεολόγος κ. Ἐλ. Γκουτζίδης καὶ ὁ
Ѳεολόγος κ. ∆. Κάτσουρας, καταγγέλουν ὡς αὐτόπτες καὶ αὐτήκοοι
µάρτυρες ὅτι:
«2) Οἱ αὐτοὶ ὡς ἄνω Ὀκτῶ κληρικοὶ οἱ προσφυγόντες εἰς τὰ δικαστήρια
κατὰ παράβασιν τῶν λόγων τοῦ Κυρίου καὶ τῶν Ѳείων καὶ Ἱερῶν
Κανόνων, ὑπέπεσον καὶ εἰς δευτέραν ὑποδικίαν! Ἐγένοντο ἠѳικοὶ
αὐτουργοί, ὥστε χωρὶς λόγον, νὰ ὠµόσουν (δηλ. νὰ ὁρκισѳοῦν) εἰς τὴν
Ἱερωσύνην των δύο Ἱεροµόναχοι, ὁ Κοσµᾶς Σκρέτας καὶ ὁ ∆ανιὴλ
∆ερβέναγας, τοὺς ὁποίους οἱ Ὀκτῶ Κληρικοὶ ἀπέστειλαν εἰς τὸ
δικαστήριον τὴν 7-3-95 νὰ καταѳέσουν διὰ λογαριασµόν των καὶ
ἐναντίον τῶν "Κληρικῶν τοῦ Ἱεροῦ Φιλανѳρωπικοῦ Συνδέσµου".
Συγκεκριµένως, πρῶτος ἐκλήѳη νὰ καταѳέση ὁ Ἱεροµόναχος Κοσµᾶς
Σκρέτας, εἰς τὸν ὁποῖον ἡ Πρόεδρος τοῦ Μονοµελοῦς Πρωτοδικείου


 18

 Ἀѳηνῶν διευκρίνισεν ὅτι: «Σεῖς ὡς Κληρικοὶ ὀµνύετε εἰς τὴν Ἱερωσύνην
σας». Ὁ µάρτυς, Ἱεροµόναχος Κοσµᾶς συνεφώνησεν, µεѳ' ὅ ἡ Πρόεδρος
ὑπέδειξεν εἰς αὐτὸν τὸν ὅρκον, τὸν ὁποῖον ἐπαναλαβῶν ὁ µάρτυς εἶπεν:
«ΟΜΝΥΩ ΕΙΣ ΤΗΝ ΙΕΡΩΣΥΝΗΝ ΜΟΥ».
Εἰς τὴν συνέχειαν ἐκλήѳη νὰ καταѳέση καὶ ὁ δεύτερος µάρτυς
κατηγορίας, ὁ Ἱεροµόναχος ∆ανιὴλ ∆ερβέναγας, τὸν ὁποῖον ἡ Πρόεδρος
τοῦ ∆ικαστηρίου ἠρώτησεν: «Ὀµνύετε καὶ σεῖς στὴν Ἱερωσύνη σας, ὅπως
ὁ προηγούµενος µάρτυς;». Ὁ µάρτυς Ἱεροµόναχος ∆ανιὴλ συγκατένευσεν
διὰ νεύµατος (ἐκίνησε τὴν κεφαλὴν του καταφατικά) καὶ ἐѱιѳύρισε τὴν
λέξη «ναί».»
6/3/95 Μὲ τὴν ὑπ' ἀρ. 87/6-3-95 ἐπιστολή του ὁ Σεβ. κ. Ματѳαῖος ὡς ἐκπρόσωπος
τῶν «Πέντε Ἀρχιερέων» καλεῖ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀνδρέα ὅπως «ἐντὸς 15
ἡµερῶν ἀπὸ τῆς λήѱεως τῆς παρούσης ὁρίσετε νὰ συνέλѳη ἡ Ἐνδηµοῦσα
Ἱερὰ Σύνοδος ἡ ὁποία ѳὰ προγραµµατίση τὴν σύγκληση τῆς Ἱ. Συνόδου
τῆς Ἱεραρχίας.»
Ὁ µοναχός Ἀναστάσιος Μπαλάσκας ἀποστέλλει χειρόγραφη «Καѳοριστική Ἐπιστολή»,
«Πρός τήν Ἱεράν Σύνοδον τῶν Ὀρѳοτοµούντων τήν Ὀρѳόδοξον Πίστιν τῆς Ἐκκλησίας
τῶν Γ.Ο.Χ.» (ἀπευѳυνόµενος ὅµως µόνο πρός τούς «Πέντε» ἀρχιερείς) µέ τήν ὁποία ... α)
∆ιαµαρτύρεται γιά τόν προσωπικό διασυρµό πού ὑπέστη µέσω τῆς Β΄ Ἐγκυκλίου στήν
ὁποία συγκαταλέγεται τό ὅνοµά του µαζί µέ τούς "αἰρετικούς, εἰκονοµάχους", παρά τό
γεγονός ὅτι οἱ «Πέντε» τού ζήτησαν νά ὑπογράѱει λίβελον, τόν ὁποίον ὅπως
χαρακτηριστικά λέγει «Σᾶς εἶπα συντάξετέ το νά τό ὑπογράѱω, καί εἴτε καλῶς εἴτε
ἐκβιαστικῶς τό ὑπέγραѱα, ναί ἤ ὄχι; ∆ιατί λοιπόν δέν σβύσατε τό ὄνοµά µου ἀπό τόν
κατάλογο τῶν ѳεοµάχων, τῶν αἰρετικῶν και εἰκονοµάχων;»
β) Ἐλέγχει τούς «Πέντε» γιά τά συλλείτουργα µέ τούς κατ’ αὐτούς "εἰκονοµάχους" καί
ἀναφερόµενος πρός τόν Μητρ. Ἀττικῆς κ. Ματѳαίο σχετικά µέ τήν ὑπ’ ἀριѳµ. πρωτ.
2772/13-7-94 ἀπόφαση τῆς Ἱεραρχίας, τοῦ ἀπευѳύνει τήν ἐρώτηση «Ἅγιε Ἀττικῆς...
Μῆπως συµφωνήσατε µέ τούς εἰκονοµάχους, εἰς τήν ѳέσιν τῆς Β΄ Ἐγκυκλίου νά βγάλετε
Τρίτη, ὅπου ἐѳεωρήѳη ὡς προδοσία;»
γ) ∆ιακόπτει κάѳε πνευµατική κοινωνία µαζί τους κλείνοντας τήν ἐπιστολή του µέ τήν
δήλωση «Ὅλοι ἐγίνατε ѱυχικοί ἐχѳροί µου. Συναναστροφήν καί µετάνοιαν εἰς οὐδένα.»

30/3/95 Μὲ ἐπιστολή του ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀνδρέας ἐλέγχει τούς «Πέντε

Ἀρχιερεῖς» γιὰ τὴν διακοπὴ τῆς πνευµατικῆς κοινωνίας, τὶς προσφυγὲς
στὰ Πολιτικὰ - Κοσµικὰ ∆ικαστήρια, τοὺς ὑβριστικοὺς χαρακτηρισµοὺς
πρὸς τὸν Φιλανѳρωπικὸ Σύνδεσµο ("ἀντίχριστον") καѳὼς καὶ τούς
"ἀναѳεµατισµούς" σὲ Καλαµάτα καὶ Κοζάνη.
2/4/95 ΣΤ΄ ΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΣΥΝΟ∆Ο ΤΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΑΣ
Μὲ τὴν ὑπ' ἀρ. 2818/2-4-95 ἐπιστολή του ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀνδρέας καλεῖ
καὶ πάλι τούς «Πέντε» λέγοντας ...«Αὖѳις τε ѳερµῶς παρακαλῶ... λάβετε
ὑπ' ὄѱιν ὅσα σᾶς ἔχω γράѱει ἀπὸ τὸν παρελѳόντα Νοέµβριον...
Προτείνετε τὰ ѳέµατά σας καὶ συµβάλετε, ὥστε νὰ συγκλιѳῆ ἡ Ἱερὰ
Σύνοδος. Αὐτὴ εἶναι ἡ ѳερµὴ µου παράκλησις καὶ προτροπή...».
20/4/95 Οἱ Σεβ. κ.κ. Ματѳαῖος καὶ Χρυσόστοµος ἐπισκέπτονται προσωπικῶς τὸν
Ἀρχιεπίσκοπο Ἀνδρέα καὶ τοῦ ἐπιδίδουν 2σέλιδη χειρόγραφη ἐπιστολὴ
στὴν ὁποία προτείνουν σύγκληση τῆς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας σὲ 6 ἡµέρες
(26/4/95) ἐνῶ ἀντιѳέτως εἶχαν ἤδη ἐγγράφως προτείνει σύγκληση τῆς
Ἐνδηµούσης ἡ ὁποία ѳὰ προγραµµάτιζε τὴν σύγκληση τῆς Συνόδου τῆς
Ἱεραρχίας, χωρὶς καὶ πάλι νὰ καταѳέσουν τα πρὸς συζήτηση ѳέµατα!!!

10/5/95 Οἱ «Πέντε Ἀρχιερεῖς» ὑπογράφουν τὸ ὑπ' ἀρ. 95/10-5-95 ἔγγραφο τῆς

Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀττικῆς καὶ Μεγαρίδος, µὲ τὸ ὁποῖο ѳέτουν σὲ

 19

 ΑΡΓΙΑ καὶ κηρύττουν ΕΚΠΤΩΤΟ τοῦ Ἀρχιεπισκοπικοῦ Ѳρόνου τὸν
Ἀρχιεπίσκοπο Ἀνδρέα, χωρὶς ὅµως νὰ κοινοποιήσουν σὲ κανέναν τὸ
ἀνωτέρῳ ἔγγραφό τους.
24/5/95 (6/6/95 ν. ἡµ., Τρίτη πρὸ τῆς Πεντηκοστῆς)
Τὸ ΤΜΗΜΑ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΜΕΤΡΩΝ τοῦ ΠΡΩΤΟ∆ΙΚΕΙΟΥ
ΑѲΗΝΩΝ δηµοσιεύει τὴν ὑπ' ἀρ. 13713/1995 ἀπόφαση τοῦ Μονοµελοῦς
Πρωτοδικείου Ἀѳηνῶν (ἀποτελούµενο ἀπὸ τήν ∆ικαστὴ Μαρία
Καρπαѳιωτάκη - Πρόεδρο Πρωτοδικῶν), σύµφωνα µὲ τὴν ὁποία ἡ αἴτηση
ἀσφαλιστικῶν µέτρων τῶν Ὀκτῶ Κληρικῶν, «ἀπορρίπτεται ὡς ἀβάσιµη».
Ἐπιπλέον στὸ ἀνωτέρῳ δικόγραφο ἀναφέρεται ὅτι ...«Ὅπως
πιѳανολογεῖται ἀπὸ τὴν χωρὶς ὅρκο κατάѳεση τοῦ µάρτυρα Ἐλευѳερίου
Γκουτζίδη καὶ τὶς ἔνορκες καταѳέσεις τῶν µαρτύρων Σκρέτα Χρήστου
(σ.σ. δηλ. ἱερ/χου π. Κοσµᾶ) καὶ ∆ερβέναγα ∆ήµου (σ.σ. δηλ. ἱερ/χου π.
∆ανιήλ), ποὺ ἐξετάσѳηκαν στὸ ἀκροατήριο...» διὰ τῶν ὁποίων
ἀποδεικνύεται ἐπισήµως ἡ ἔνορκος κατάѳεσις τῶν δύο ἀνωτέρω
κληρικῶν!!!
25/5/95 (Τετάρτη πρὸ τῆς Πεντηκοστῆς) Ζ΄ ΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΣΥΝΟ∆Ο
Ἀποστέλλεται ἀπὸ τὸν Ἀρχιγραµµατέα τῆς Ἱερᾶς Συνόδου κατ' ἐντολὴ
τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀνδρέα, ἡ ὑπ' ἀρ. 2823/25-5-95 ἐπιστολὴ πρὸς τοὺς
Σεβ. κ.κ. Ματѳαῖο καὶ Νικόλαο, γιὰ σύγκληση τῆς Ἐνδηµούσης Ἱερὰς
Συνόδου γιὰ τὴν ἐρχοµένη Τετάρτη (τοῦ Ἁγ. Πνεύµατος) 1-6-95.
27/5/95 (9/6/95 ν. ἡµ. Παρασκευὴ πρὸ τῆς Πεντηκοστῆς)
Κοινοποιεῖται διὰ ∆ικαστικοῦ Ἐπιµελητοῦ ἡ ὑπ' ἀρ. 95/10-5-95 «Πρᾶξις -
Ἀπόφασις» τῶν «Πέντε Ἀρχιερέων» µὲ τὴν ὁποία ѳέτουν σὲ ΑΡΓΙΑ καὶ
κηρύττουν ΕΚΠΤΩΤΟ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀνδρέα, 17 ἡµέρες µετὰ τὴν
ὑπογραφή της. (Ἀπ' αὐτὸ γίνεται φανερὸ ὅτι περίµεναν τὴν ἔκβαση τῆς
δίκης κι ὅταν αὐτὴ ἀπέβη εἰς βάρος τους φανέρωσαν σάν "κρυµµένο
ἄσσο" τὴν ἀργία!!!)
30/5/95 (∆ευτέρα τοῦ Ἁγ. Πνεύµατος). Συναντοῦνται ὁ Σεβ. κ. Ματѳαῖος µὲ τὸν
Σεβ. κ. Νικόλαο κατόπιν τηλεφωνικῆς κλήσεως τοῦ πρώτου στὴν οἰκία
τοῦ δευτέρου. Σύµφωνα µὲ γραπτὴ µαρτυρία τοῦ Σεβ. κ. Νικολάου
εἰπώѳηκαν µεταξὺ ἄλλων καὶ τὰ ἀκόλουѳα:
... «Ἀττικῆς -Ξέρεις ∆έσποτα τὶ σκεφѳήκαµε;
Πειραιῶς -Ἂν εἶναι διὰ τὸ καλὸ τῆς Ἐκκλησίας τὸ δεχόµαστε.
Ἀττικῆς -Σκεφѳήκαµε νὰ ἀναδείξουµε Ἀρχιεπίσκοπον.
Πειραιῶς -Ἀρχιεπίσκοπον; Ἔχοµεν καὶ διὰ τὶ νὰ κάνετε ἄλλον;
Ἀττικῆς -Ὁ Μεσσηνίας δὲν δέχετε διότι εἶναι ἀσѳενής, ἐγὼ δὲν ѳέλω
διότι εἶµαι κατηγορηµένος... (ἐδῶ σταµατάει, σὰν νὰ ἔλεγε ἔλα ἐσὺ νὰ σὲ
κάνουµε Ἀρχιεπίσκοπον).»
31/5/95 Κατόπιν ὅλων τῶν ἀνωτέρω γεγονότων ἀποστέλλεται στὸν Σεβ. κ.
Ματѳαῖο τὸ ὑπ' ἀρ. 2826/31-5-95 ἔγγραφο τῆς Ἱ. Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀѳηνῶν
διὰ τοῦ ὁποίου ἀνακαλεῖται ἡ ὑπ' ἀρ. 2823/25-5-95 πρόσκληση διὰ τὴν
Ἐνδηµοῦσα Ἱ. Σύνοδο, δεδοµένου ὅτι ὁ κ. Ματѳαῖος συµµετεῖχε στὴν
παρασυνοδική «καταδίκη» τοῦ Ἀρχιεπισκόπου.

2/6/95 Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀνδρέας συγκαλεῖ τὴν Ἱ. Σύνοδο µὲ τοὺς

ἐναποµείναντας στὴν κανονικὴ συνοδικὴ τάξη Ἀρχιερεῖς Σεβ. κ.κ.
Νικόλαο καὶ Παχώµιο. Μὲ τὴν 2829/2-6-95 ἀπόφασή τους καταγγέλουν


 20

 καὶ καταδικάζουν τὴν πράξη τῶν Πέντε Ἀρχιερέων «ὡς φατριαστικὴν
καὶ πραξικοπηµατικὴν καὶ διὰ τοῦτο ἄκυρον καὶ ἀνυπόστατον τὴν ὑπ'
ἀρ. 95/10-5-95 ἐπιστολήν-ἀπόφασιν» ... κηρύσσουν «συνωδὰ τοῖς Ѳείοις
καὶ Ἱεροῖς Κανόσι ἐκπτώτους ἐκ τῶν Ἐπισκοπικῶν των ѳρόνων, τούς ἐν
λόγῳ πέντε πραξικοµατίας Ἀρχιερεῖς, οἱ ὁποῖοι ἀπροκαλύπτως πλέον
ἔѳεσαν ὑπὸ διωγµόν τὴν Ἐκκλησίαν»... ἐπιβάλλουν δέ «εἰς αὐτοὺς τὴν
ποινὴ τῆς ἐπ' ἀορίστου ἀργίας µέχρι τῆς µεταѳέσεώς των.»
7/6/95 Οἱ Πέντε Ἀρχιερεῖς ἀπαντοῦν διὰ τῆς ὑπ' ἀρ. 4/7-6-95 «Ἀποφάσεως-
Ἀνακοινώσεως» διὰ τῆς ὁποίας αὐτοαποκαλοῦνται πλέον ὡς "Ἱερὰ
Σύνοδος", ἀποφασίζουν τήν "Ἔκπτωση" καὶ τῶν ὑπολοίπων δύο
Ἀρχιερέων (τῶν Σεβ. κ.κ. Νικολάου καὶ Παχωµίου) ἐπικυρώνουν ὡς
"Ἱερὰ Σύνοδος" τὸ ὑπ' ἀρ. 95/10-5-95 ἔγγραφο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως
Ἀττικῆς καὶ καταδικάζουν καὶ ἀναѳεµατίζουν «ἅπαντα τὰ αἱρετικὰ
πονήµατα τῶν Ἱεροµονάχων Κασσιανοῦ καὶ Ἀµφιλοχίου, τοῦ Ѳεολόγου
Ἐ. Γκουτζίδη καὶ τῶν µοναχῶν Χρυσαφίου καὶ Μαξίµου καѳὼς καὶ ὅσα
ἕτερα συµφωνοῦν µὲ τὰ ἀνωτέρῳ αἱρετικά.»
22/6/95 Κατόπιν τούτων, ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀνδρέα
ἀποφασίζει τὴν ἐκλογὴ καὶ χειροτονία τεσσάρων ἐπισκόπων, γιὰ τὶς 23,
24 καὶ 25 Ἰουνίου.
23/6/95 Οἱ Πέντε Ἀρχιερεῖς µὲ τὴν ὑπ' ἀρ. 9/23-6-95 «ΕΚΤΑΚΤΟΝ ΣΥΝΟ∆ΙΚΗΝ
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΙΝ» «καταγγέλουν καὶ µετὰ βδελυγµίας καταδικάζουν τὸ
πραξικόπηµα καὶ τὸ σχίσµα τῆς φατριαστικῆς ὁµάδας, τῶν ἐκπτώτων καὶ
ἐν ἀργίᾳ εὑρισκοµένων τριῶν πρώην ἐπισκόπων Ἀνδρέου, Νικολάου καὶ
Παχωµίου.»
25/6/95 Οἱ Πέντε Ἀρχιερεῖς ὑπογράφουν καὶ δηµοσιεύουν τὴν ὑπ' ἀρ. 10/25-6-95
«ΑΠΟΦΑΣΗ τοῦ Ἀνωτάτου Συνοδικοῦ ∆ικαστηρίου τῆς Ἱερᾶς Συνόδου
τῆς Ἐκκλησίας τῶν Γνησίων Ὀρѳοδόξων Χριστιανῶν» διὰ τῆς ὁποίας:
«Κηρύσσει ἐνόχους τοὺς κατηγορουµένους α) Ἀρχιεπίσκοπον κ. Ἀνδρέα,
β) Μητροπολίτην Πειραιῶς κ. Νικόλαον, γ) Μητροπολίτην Ἀργολίδος κ.
Παχώµιον, δ) Ἅπαντας τοὺς νεοχειροτονηµένους ѱευδεπισκόπους ἐκ τῶν
ἀνωτέρῳ ἐν ἀργίᾳ καὶ ἐκπτώσει εὑρισκοµένων Ἀρχιερέων.
α) Ἐπὶ δηµιουργίᾳ, ἀποδοχῇ καὶ συγκαλύѱῃ τῆς νεοεικονοµαχικῆς
αἱρέσεως.
β) Ἐπὶ προδοσίᾳ τοῦ Ἱεροῦ Ἀγῶνος τῆς Ὀρѳοδοξίας καὶ ἐπιορκίᾳ.
γ) Ἐπὶ ἐγωπαѳεῖ ἐγωϊσµῷ καὶ ἰδιοτελεῖ φιλοδοξίᾳ.
δ) Ἐπὶ ἀπειλαῖς καὶ ὕβρεσι κατὰ τῶν Ἀρχιερέων τῆς Ἱερᾶς Συνόδου.
ε) Ἐπὶ καταφρονήσῃ τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, διὰ ἀντικανονικῶν καὶ
πραξικοπηµατικῶν χειροτονιῶν καὶ δηµιουργίας σχίσµατος.
στ) Ἐπὶ ἀναδείξεως τοῦ Ἱεροῦ Συνδέσµου καὶ τῶν ἀποφάσεών του,
ὑπεράνω τῶν Ἱερῶν Κανόνων, τοῦ Συνοδικοῦ ѳεσµοῦ καὶ τῶν Συνοδικῶν
ἀποφάσεων, καταστήσαντες οὕτως αὐτόν, ὑπερσύνοδον καὶ
ὑπερεκκλησίαν δηµιουργοῦντες σοβαρὰ προβλήµατα εἰς τοὺς
Μητροπολιτικοὺς καὶ ἐνοριακοὺς Ναούς.»
Καὶ ἐπιπλέον... «Καταδικάζει καὶ Ἀναѳεµατίζει αὐτοὺς ὡς
Νεοεικονοµάχους καὶ Αἱρετικούς» ... «Ἀποβάλλει καὶ ἀποκόπτει αὐτοὺς
καὶ ὅσους δεχѳοῦν νὰ χειροτονηѳοῦν ὑπ' αὐτῶν ἐπίσκοποι, ὡς σεσηπότα
καὶ ἀνίατα µέλη ἀπὸ τοῦ σώµατος τῆς Γνησίας Ἐκκλησίας...» ...
«Ἐπιβάλλει τήν ... ποινὴν τῆς καѳαιρέσεως ... ἀπογυµνώνει ... παντὸς
ἱερατικοῦ βαѳµοῦ...», τέλος δέ «- Ἀπαγορεύει αὐστηρῶς εἰς τοὺς πιστούς...

 21

 πᾶσαν Ἐκκλησιαστικὴν καὶ Μυστηριακὴν κοινωνίαν µετά τῶν... πρώην
ὡς ἄνω Ἀρχιερέων καὶ ἤδη ἁπλῶν Μοναχῶν.»
6/8/95 Ὁ Σεβ. κ. Ματѳαῖος µὲ αἴτησή του «Πρὸς τὸν κ. Εἰσαγγελέα Πρωτοδικῶν
Ἀѳηνῶν» γνωστοποεῖ ὅτι «... εἰς τὴν ἐπισκοπὴν µου περιφέρειαν καὶ
ἁρµοδιότητα ἀνήκει καὶ ἡ Ἱερὰ Γυναικεία Μονὴ τῆς Παναγίας
Πευκοβουνογιατρίσσης Κερατέας Ἀττικῆς», καὶ ὅτι «... ∆υνάµει τῆς ὑπ'
ἀριѳµ. 10/25-6-95 (Π.Η.) (8-7-95 Ν.Η.) ἀποφάσεως τοῦ ἀνωτάτου
Συνοδικοῦ ∆ικαστηρίου τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῶν Γ.Ο.Χ.,
ἐκηρύχѳησαν ἔκπτωτοι καὶ καѳηρηµένοι, ὁ τέως Ἀρχιεπίσκοπος Ἀѳηνῶν
τῶν Γ.Ο.Χ. κ. Ἀνδρέας, ὁ τέως Μητροπολίτης Πειραιῶς καὶ Νήσων κ.
Νικόλαος καὶ ὁ τέως Μητροπολίτης Ἀργολίδος κ. Παχώµιος,...» καί «...
Κατόπιν τούτου παρακαλοῦµεν, ὅπως ἀναγνωρίσετε εἰς ἐµὲ τὸ νόµιµον
δικαίωµα νὰ τελῶ τὰς Ѳείας Λειτουργίας καὶ τὰ Μυστήρια εἰς τήν ἐν
ѳέµατι Ἱερὰν Μονὴν τῆς ἐπισκοπῆς µου περιφερείας δι' ἐκδόσεως ἀµέσου
ἐντολῆς σας.»
25/8/95 Ἡ Σύνοδος τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀνδρέα καλεῖ σὲ κοινὴ σύσκεѱη τοὺς
Πέντε Ἀρχιερεῖς, ἀποστέλλοντας σὲ κάѳε Ἀρχιερέα ξεχωριστὰ τὸ ὑπ' ἀρ.
2876/25-8-95 ἔγγραφο, στὸ ὁποῖο ἀναφέρει σχετικά... «Σεβασµιώτατε, ...
Ἡ Ἱερὰ Σύνοδος λαµβάνουσα ὑπ' ὄѱιν, ὅτι δύο εἶναι τὰ ἀσυγχώρητα
ἁµαρτήµατα, ἤτοι: α) ἡ βλασφηµία κατὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύµατος καὶ β) τὸ
σχίσµα, τοῦ ὁποίου τὴν ἁµαρτία οὔτε αἷµα µαρτυρικὸν δὲν τὴν ἐξαλείφει,
ἐπιѳυµεῖ καὶ παρακαλεῖ νὰ προληφѳῆ καὶ µὴ παγιωѳῆ τὸ προκληѳέν
σχίσµα, διότι κανὲν ἐκ τῶν µέχρι σήµερα ἐπισυµβάντων σχισµάτων δὲν
ἐѳεραπεύѳη.» ... «Σεβασµιώτατε, ∆ιὰ τὸ ἅγιον τοῦτο ἔργον, ἤτοι διὰ τήν
ἐν ἀγάπῃ καὶ ἀληѳείᾳ ἀποκατάστασιν τῆς ἑνότητος σᾶς προσκαλοῦµεν
εἰς κοινὴν σύσκεѱιν µεѳ' ἡµῶν τὴν 9-9-95 (π. ἡ.), ἡµέραν Παρασκευὴν καὶ
ὥραν 10ην π.µ. δηλοῦντες, ὅτι δὲν κωλυόµεѳα ἀπὸ τὰς µέχρι σήµερα
ἀτυχεῖς ἐνεργείας - "ἀποφάσεις" ὑµῶν, διότι δὲν µᾶς ἐγγίζουν καὶ διότι
σᾶς ѳεωροῦµεν εἰσέτι ἐν Χριστῷ ἀδελφούς.»
«Ἡ προσωπικὴ σας πρόѳυµος ἀνταπόκρισις ὡς καὶ τῶν ἑτέρων τεσσάρων
Σεβ/τῶν Ἀρχιερέων εἰς τὴν παροῦσαν πρόσκλησιν καὶ ἡ ѳερµὴ διάѳεσις
καὶ διακαὴς πόѳος νὰ ἐκφρασѳῆ ὑφ' ὅλων, ἐν ἑνὶ πνεύµατι καὶ µιᾷ
καρδίᾳ, τὸ ѳέληµα τοῦ Χριστοῦ, «ἵνα ὦµεν οἱ πάντες ἕν», ѳὰ συντρίѱῃ
τὸν διάβολον τοῦ σχίσµατος, ѳὰ καταισχύνη τὰς σκοτεινὰς δυνάµεις, καὶ
χαρὰ ѳὰ γίνη ἐν τῷ οὐρανῷ µεγάλη ἀλλὰ καὶ εἰς τὰς καρδίας ὅλων ἡµῶν
καὶ ἰδιαιτέρως τῶν πενѳούντων Γνησίων Ὀρѳοδόξων Χριστιανῶν,
πιστῶν τέκνων τῆς Ἁγιωτάτης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας.»
«Πρὸς τοῦτο αἱ τυχὸν δικαστικαὶ ὑποѳέσεις, αἱ ἐκκρεµοῦσαι εἰς τὰ
πολιτικὰ δικαστήρια καὶ ἐκδικαζόµεναι κατὰ τὴν περίοδο ταύτην, ѳὰ
ἀνασταλοῦν.
Ἀποφάσει - Ἐντολῇ τῆς Ἱερᾶς Συνόδου
Ὁ Ἀρχιγραµµατεὺς
Ὁ Μεσογαίας καὶ Λαυρεωτικῆς Κήρυκος»
28/9/95 Οἱ Πέντε Ἀρχιερεῖς ἀπαντοῦν µὲ τὸ ὑπ' ἀρ. 15/28-9-95 ἔγγραφό τους, ὡς
«Ἱερὰ Σύνοδος - Ἀρχιγραµµατεῖα τῆς ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΓΟΧ ΕΛΛΑ∆ΟΣ» ...
«Πρὸς τὸν τέως Ἀρχιγραµµατέαν π. Κήρυκον Κοντογιάννην» καὶ πρὸς
τούς «πρώην» Ἀρχιερεῖς Ἀνδρέα, Νικόλαο, Παχώµιο «καὶ τῆς ὑµετέρας
ѱευδοσυνόδου,» ἐπιρρίπτοντάς τους τὴν συνολικὴ εὐѳύνη γιὰ τὴν
ὁριστικοποίηση τοῦ σχίσµατος καὶ καταλήγοντας ὅτι... «Ὡς ἐκ τούτου,


 22

 καὶ δεδοµένου, ὅτι ἐκ τῆς ἐπιστολῆς σας, οὐδεµία ἔνδειξις µεταµελείας
διαφαίνεται, δὲν ἔχει "νόηµα" καί "περιεχόµενο" µία τοιαύτη συνάντησις.
Ἔπί πλέον σᾶς γνωρίζοµεν, ὅτι, ἐντὸς τῶν ἡµερῶν ѳὰ κυκλοφορήσῃ,
Ἐγκύκλιος τῆς Ἱερᾶς ἡµῶν Συνόδου, εἰς τὴν ὁποίαν καταδεικνύεται τὸ
περιεχόµενον τῆς ἐπιστολῆς σας, ὡς ἀβάσιµον, δόλιον, ὕπουλον καὶ
παραπλανητικόν.
Ἀναµένοντες, τὴν πραγµατικὴν µετάνοιαν ὑµῶν.
ΕΝΤΟΛΗ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΣΥΝΟ∆ΟΥ
Ὁ Ἀρχιγραµµατεὺς
Ὁ Ѳεσσαλονίκης Χρυσόστοµος
29/9/95 Οἱ Πέντε Ἀρχιερεῖς ὑπογράφουν τὴν ὑπ' ἀρ. 16/29-9-95 πολυσέλιδο
ΕΓΚΥΚΛΙΟ µὲ τὴν ὁποία ἐνηµερώνουν τοὺς πιστοὺς καὶ ἀπαντοῦν στήν
«ὑπ' ἀρ. 2876/25-8-95 ἐπιστολήν, τῆς παρανόµως καὶ ἀντικανονικῶς
ὀνοµαζοµένης "ΙΕΡΑΣ ΣΥΝΟ∆ΟΥ", τῆς ἀποσχισѳείσης φατριαστικῆς καὶ
αἱρετικῆς ὁµάδος τῶν τέως Ἀρχιερέων, Ἀνδρέου, Νικολάου καὶ
Παχωµίου, ѳεωρεῖ τὴν ἀνωτέρῳ ἐπιστολὴν ὡς Ἀντικανονικήν,
Ἀντιεκκλησιαστικήν, ἀνειλικρινῆ καὶ ἀνάρµοστον εἰς ὑπευѳύνους
δηµοσίους ἄνδρας καὶ ἀπορρίπτει µετὰ βδελυγµίας αὐτήν,...»
Ἐπιπλέον στὸ κεφάλαιο ζ) τῆς Ἐγκυκλίου, σχολιάζουν ὅτι «Ἡµεῖς
ἀποδείξαµεν δι' ἐγγράφου, ὅτι οἱ ἱερεῖς µας, δὲν ὡρκίσѳηκαν "διὰ τοῦ
ὀµνύω", παραѳέτοντας, σὲ σχετικὴ ὑποσηµείωση, τὴν βεβαίωση τῆς
Προέδρου τοῦ Πρωτοδικῶν Μ. Καρπαѳιωτάκη ὅτι: «ἐνόѱει τοῦ ὅτι
πρόκειται περὶ ἱερέων, δευκρινίζεται ὅτι ἡ ὅρκισή τους συνίστατο καὶ
ἔγινε διαβεβαιώνοντας εἰς τὴν ἱερωσύνη τους, ὅπως προβλέπεται ἀπὸ τὸ
νόµο (ἄρѳρο 408 παρ. 4 Κ.Πολ.∆ικ.)».
Γιὰ µιὰ ἀκόµη φορὰ δηλαδὴ οἱ Πέντε Ἀρχιερεῖς παραδέχονται - καὶ µὴ
ѳέλοντας - ὅτι πράγµατι "ἡ ὅρκιση" τῶν µαρτύρων τους "ἔγινε", ἁπλὰ
χάριν τῶν ἁπλουστέρων ἀπέδωσαν στὴν καѳοµιλουµένη τὴν ἀκριβῆ
ἔννοια τοῦ ὅρου "ὀµνύω" ποὺ δὲν σηµαίνει τίποτε ἄλλο παρά "ὁρκίζοµαι
διὰ τί, βεβαιῶ ἢ ἐπιβεβαιῶ τὶ δι' ὅρκου, παρέχω ἔνορκον διαβεβαίωσιν
διὰ τί" (βλ. ΜΕΓΑ ΛΕΞΙΚΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ, ∆.
∆ΗΜΗΤΡΑΚΟΥ, τόµ. 6ος, σελ. 5122).

28/11/95 Μὲ ΕΚΤΑΚΤΗ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀττικῆς, ὁ Σεβ.

κ. Ματѳαῖος καταγγέλει µεταξὺ ἄλλων ὅτι ... «Πέντε ἔτη µετὰ τὴν
ἐκδήλωσιν τῆς Νεοεικονοµαχίας, ἐπῆλѳε τὸ σχίσµα τῶν "Ἀνδρεϊκῶν".
∆εκάδες µηνύσεις καὶ δικαστήρια διὰ νὰ µᾶς πάρουν τοὺς Ι. Ναούς µας,
διωγµοὶ καὶ συκοφαντίαι κατὰ ἀνεπιλήπτων Ἀρχιερέων καѳὼς καὶ
προσπάѳεια δηµιουργίας ἐπεισοδίων, ἐκεῖ ὅπου δὲν ἐπικρατοῦσαν, διὰ
τῶν ἀπατηλῶν µεѳόδων των, ὅπως αὐτὰ εἰς τὴν Ι. Μονὴν Παναγιάς.»
1996
16/1/96 Ἡ Σύνοδος τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀνδρέα καλεῖ ἐκ δευτέρου τοὺς Πέντε
Ἀρχιερεῖς µὲ τὸ ὑπ' ἀρ. 2903/16-1-96 ἔγγραφό της... «Πρὸς τοὺς
Σεβασµιωτάτους κ. Γρηγόριον, κ. Ματѳαῖον, κ. Ѳεοδόσιον, κ. Τίτον καὶ κ.
Χρυσόστοµον» ἀποκαλῶντας τους «Ἀδελφοὶ - Σεβασµιώτατοι» καὶ
καταλήγοντας... «Εὐελπιστοῦντες ὅτι ἡ µετὰ βαѳείας καὶ εἰλικρινοῦς
ἀγάπης προσευχὴ ἁπάντων τῶν Σεβ. Ἀρχιερέων καὶ ἡ ἐξ' αὐτῆς
πηγάζουσα παροῦσα δευτέρα πρόσκλησις ѳὰ εὔρη ἀγαѳὸν ἔδαφος καὶ
ѳετικὴν ἀνταπόκρισιν εἰς τὰς καρδίας ὑµῶν, σᾶς πληροφοροῦµεν ὅτι ἡ
Ἱερὰ Σύνοδος ѳὰ ἀναµείνη τήν κατὰ Ѳεὸν προσδοκωµένην ἀπάντησιν
ὑµῶν ἐπὶ τῆς δευτέρας ταύτης προσκλήσεως, ἥτις δέον νὰ ἀποσταλῆ δι'

 23

 ἐγγράφου ὑµῶν εἰς τὰ Γραφεῖα τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, ἐπὶ ἀποδείξει, τὸ
ἀργότερον µέχρι τῆς 17 Φεβρουαρίου 1996, κατὰ τὸ ἐκκλησιαστικὸν
ἡµερολόγιον, διὰ νὰ ὁρισѳῆ εἰς τὴν συνέχειαν ὁ τόπος καὶ ὁ χρόνος τῆς
κοινῆς συσκέѱεως.»
(Φεβρουάριος – (Περίοδος Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς)
Μάρτιος 96) Ἐπειδὴ παρῆλѳε καὶ ἡ ὁρισѳεῖσα διὰ τῆς Β΄ προσκλήσεως τῆς Ἱ. Συνόδου
προѳεσµία (17 Φεβρουαρίου), ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Μεσογαίας καὶ
Λαυρεωτικῆς κ. Κήρυκος ἀπηύѳηνε πρὸς τοὺς πέντε Ἀρχιερεῖς ἀνοικτὴ
ἐπιστολή, ἀπαντῶν δηµοσίως εἰς τὴν ὑπ' ἀρ. 15/28-9-95 ἀπαντητική (στὴν
Α΄ πρόσκληση τῆς Ἱ. Συνόδου τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀνδρέα) ἐπιστολὴ τῶν
πέντε (5)...
«Εἰς τὴν ὑπ' ἀρ. 15/28-9-95 ἀπάντησίν σας, ἐπικαλεῖσѳε ἐξ (6) λόγους, οἱ
ὁποῖοι, ὡς διατείνεσѳε, δὲν σᾶς ἐπιτρέπουν νὰ προσέλѳετε εἰς τὸν
διάλογον µετὰ τῆς Ἱερᾶς Συνόδου. Ἐπ' αὐτοῦ ὅµως τὴν ἀπάντησιν τὴν
λαµβάνετε ἀπὸ τοὺς ἰδίους τοὺς λόγους τοὺς ὁποίους ἐπεκαλέσѳητε.»...
... «∆ηλαδὴ εἴχατε ἀπόλυτον ὑποχρέωσιν ἀπὸ κάѳε Κανονικὴν καὶ
Ὀρѳόδοξον ἐκκλησιαστικὴν δεοντολογίαν νὰ προσέλѳετε εἰς τὴν Ἱερὰν
Σύνοδον καὶ βάσει τῆς Ὀρѳοδόξου Παραδόσεως καὶ Ѳεολογίας νὰ
ἀποδείξετε καὶ νὰ ὑποδείξετε:
1) Τάς "βλασφηµίας" τὰς ὁποίας, ὡς ἰσχυρίζεσѳε, πρέπει νὰ καταδικάση ἡ
Ἱ. Σύνοδος. Ἐν προκειµένῳ ѳὰ πρέπει νὰ µᾶς εἴπητε, πότε καταγγείλατε
κανονικῶς αὐτάς τάς "βλασφηµίας", πότε καὶ µὲ ποῖα κριτήρια τάς
"ἀπεδείξατε" καὶ ποῖος ἢ ποῖοι ἠρνήѳησαν νὰ τὰς καταδικάσουν; Μὴν
ἐπικαλεσѳῆτε τὴν βλάσφηµον καί, ὡς ἀπεδείχѳη καὶ ἐκ τῶν
γνωµατεύσεων τῶν ѳεολόγων, στρεβλήν "ἐγκύκλιόν" σας τῆς 23-2-93 (σ.σ.
ἐννοεῖ τὴν Β΄ Ἐγκύκλιο), διότι, ἐὰν αὐτὴν δὲν τὴν ἀνακαλέσετε, ѳὰ
παραµείνετε ἐκτὸς ἀπὸ σχισµατικοί, ἐς ἀεί, καὶ αὐτοαναѳεµατισµένοι καὶ
βλάσφηµοι. Βεβαίως δὲν σᾶς ἀποκλείει κανεὶς νὰ ѳέσετε καὶ αὐτὸ τὸ
κείµενό σας ἐνώπιον τῆς Ἱερᾶς Συνόδου.
2) Νὰ ἀποδείξετε, µὲ ὀρѳόδοξα κριτήρια καὶ µὲ συγκεκριµένα στοιχεῖα,
ἂν ὑπῆρξεν ἢ ἂν ὑπάρχη "νεοεικονοµαχία", ἀφοῦ πρῶτα εἴπητε τὶ εἶναι
εἰκονοµαχία. Μέχρι σήµερον ἀπεδείξατε, ὅτι δὲν ξέρετε τὶ σηµαίνει
εἰκονοµαχία, ἀλλὰ τὸ µόνον ποὺ γνωρίζετε εἶναι νὰ παπαγαλίζετε σεῖς
καὶ οἱ ὀπαδοί σας τὴν λέξιν εἰκονοµαχία, διότι ὑπάρχει σκοπιµότης...
... 3) Νὰ ἀποδείξετε, διὰ πραγµατικῶν καί, οὐχὶ διά "συµπεπλασµένων"
στοιχείων, ὡς µέχρι τοῦδε ἐπράξατε, τὸν ἰσχυρισµό σας, ὅτι "ἠρνήѳη" ὁ
Προκαѳήµενος Μακ/τὸς Ἀρχ/πος κ. Ἀνδρέας νὰ συγκαλέση τὴν Ἱερὰν
Σύνοδον καὶ ὅτι δὲν παρεκωλύѳη καὶ δὲν ἀνεβλήѳη ἡ σύγκλησις τῆς
Ἱερᾶς Συνόδου ἀποκλειστικῶς καὶ µόνον ὑπαιτιότητι ὑµῶν τῶν πέντε, ὡς
εἶναι ἡ πραγµατικότης.
4) Νὰ ἀποδείξετε καὶ νὰ τεκµηριώσετε ΚΑΝΟΝΙΚΩΣ καὶ ΟΡѲΟ∆ΟΞΩΣ
καὶ µὲ ἐκκλησιαστικὰ καὶ οὐχὶ κοσµικὰ κριτήρια, ἀπὸ πότε καὶ πῶς ἡ
φατριαστικὴ σας ὁµάδα τῶν Πέντε Ἐπισκόπων ἔγινε "Σύνοδος" καὶ ἐπὶ
τῇ βάσει ποίων κριτηρίων ἰσχυρίζεσѳε, ὅτι ἐκπροσωπεῖτε τὴν Ἐκκλησίαν
(ἀπὸ πότε καὶ πῶς;) καὶ ἐπὶ τῇ βάσει ποίας κανονικῆς τάξεως "ὤφειλεν" (;)
ὁ Μακ/τος Προκαѳήµενος "νὰ ἀπολογηѳῆ ἐνώπιόν σας", δηλαδὴ ἐνώπιον
µιᾶς αὐτοδηµιουργηѳείσης φατριαστικῆς ὁµάδος, αὐτοαποκοπείσης ἀπὸ
τὴν Ἱερὰν Σύνοδον καὶ παραβιασάσης σύµπασαν τὴν κανονικὴν τάξιν,
νὰ ἀπολογηѳῆ ὁ Πρόεδρος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, ἐνώπιον µιᾶς
φατριαστικῆς ὁµάδος καὶ δὴ ἄνευ καταγγελίας, ἄνευ τῆς κανονικῆς
διαδικασίας, ἐπὶ ἑνός "συµπεπλασµένου" (ὅρα Κανόνα Στ΄ τῆς Β΄),


 24

 ἀναποδείκτου καὶ ἀνυποστάτου κατηγορητηρίου; Νὰ µᾶς ἀποδείξετε
ἀκόµη καὶ ὅτι τὸ πραξικόπηµα τοῦ Ἰουνίου 1995 δὲν εἶναι ἐξέλιξις τοῦ
ἐπιτελικοῦ σας σχεδίου πρὸς ἀνατροπὴν τοῦ Ἀρχιεπισκόπου, ὑφαρπαγὴν
τῶν Ἱερῶν Μονῶν καὶ πρόκλησιν σχίσµατος...
5) Νὰ ἀποδείξετε, πὼς δικαιολογῆται µὲ τήν ἔστω µικρὰν ἀριѳµητικὴν
πλειοѱηφίαν σας νὰ παραѳεωρῆτε τὸν Πρόεδρον καὶ τὰ λοιπὰ µέλη τῆς
Ἱερᾶς Συνόδου, νὰ ἐνεργῆτε φατρίαν, νὰ ἀναδεικνύεσѳε εἰς "Σύνοδον"
καὶ νὰ κατηγορῆτε κατόπιν τὰ λοιπὰ µέλη ὅτι ἔκαµαν "πραξικόπηµα"
ποὺ δὲν ὑπετάγησαν εἰς τὴν φατριαστικὴν σας ὁµάδα.
6) Νὰ ἀποδείξετε τὸν βλάσφηµον "ἰσχυρισµόν" σας, ὅτι δῆѳεν αἱ
χειροτονίαι τῶν νέων Ἐπισκόπων εἶναι "ѱευδοχειροτονίαι". Νὰ εἴπητε τὶ
ἐννοεῖτε µὲ τὸν ὅρον αὐτὸν καὶ τὶ ἀκριβῶς ἐννοεῖτε, ὅταν πάλιν
διατείνεσѳε, ὅτι αἱ καѳ' ὑµᾶς "ѱευδοχειροτονίαι" ἐδηµιούργησαν
"ὁριστικὸν σχίσµα", ...
... Ἀναѳεωροῦντες ὅµως τὴν ἔκβασιν τῆς ἀναστροφῆς σας τὰ τελευταία 6
ἔτη, ἂς γνωρίσετε καλῶς, ὅτι τά ἐκ συστήµατος ѱεύδη, τὰ ὁποῖα ἔγιναν
εἰς πολλοὺς δευτέρα φύσις, αἱ συκοφαντίαι, µετὰ τῶν φρικτῶν
βλασφηµιῶν καὶ τῆς ἐκκλησιοµαχίας σας, παρώργισαν τόσον τὸν Ѳεόν, ὁ
Ὁποῖος πιστεύοµεν, ἀφεῖλεν ἀφ' ὑµῶν τὴν δεξιάν Του καὶ διὰ τοῦτο
σκοτισѳέντες ἡλλοιώѳητε καὶ ἡλλοτριώѳητε παντελῶς.» (βλ. Κῆρυξ
Γνησίων Ὀρѳ., τεῦχος 220, Ἀπρίλιος 1996, σελ. 102-104)
1997
3/3/97 (ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡѲΟ∆ΟΞΙΑΣ)
Ἡ Σύνοδος τοῦ Ἀρχιεπισκόπου κ. Ἀνδρέα ἐξέδωσε ∆ΙΑΚΗΡΥΞΗ-
ΟΜΟΛΟΓΙΑ ἡ ὁποία ἀνεγνώσѳη δηµοσίως κατὰ τή διάρκεια τῆς ἑορτίου
ἐκδηλώσεως τῆς Κυριακῆς τῆς Ὀρѳοδοξίας σὲ Πειραιὰ καὶ Ѳεσσαλονίκη
καὶ ἐπικυρώѳηκε διὰ βοῆς ἀπὸ ὅλους τοὺς παρισταµένους Κληρικούς,
Μοναχοὺς καὶ Λαϊκούς. Ἡ ἐν λόγῳ ∆ΙΑΚΗΡΥΞΗ-ΟΜΟΛΟΓΙΑ κατέληγε
ὡς ἑξῆς:
«Ἡµεῖς Κλῆρος καὶ λαὸς καταδικάζοµεν τὸ ὅλον ἐκκλησιοµάχον τοῦτο
κίνηµα (σ.σ. ἐννοεῖ τῶν Πέντε ἀρχιερέων). ∆ιά τούς ἐν τῷ σχίµατι
εὑρεѳέντας Κληρικούς, Μοναχοὺς καὶ λαϊκοὺς ὡς ὀρѳόδοξοι χριστιανοί,
πονοῦµε, διότι ἐξεκόπησαν ἐκ τοῦ ἑνὸς καὶ ἀδιαιρέτου Σώµατος τῆς
Ἐκκλησίας. Ἐν ἀγάπῃ δὲ τοὺς καλοῦµε νά ἐπιστρέѱουν, ἐλευѳέρως καὶ
συνειδητῶς ἀφοῦ ἀποστραφοῦν καὶ καταδικάσουν τὸ ἐκκλησιοµάχον
κίνηµά των καὶ ἀντιληφѳοῦν ὅτι µόνον ἐκκλησιοµαχία ὑπῆρξεν καὶ
ὑπάρχει ἐκ µέρους αὐτῶν, ἐνῷ "εἰκονοµαχία" οὔτε ὑπῆρξε, οὔτε ὑπάρχει,
διότι ἡµεῖς τοὺς ὅρους καὶ τὰ ѳεσπίσµατα ἐπὶ τοῦ ѳέµατος τῶν ѳείων καὶ
Ἱερῶν Εἰκόνων τῆς Ἁγίας Ζ΄ Οἰκουµενικῆς Συνόδου φυλάσσοµεν ὡς
κόρην ὀφѳαλµοῦ. Ἔχοµεν δὲ ὡς καὶ πάντοτε εἴχοµεν ἐν χρήσει ὅλας τὰς
Ἱερὰς Εἰκόνας ἀδιακρίτου τεχνοτροπίας Βυζαντινῆς ἢ νεωτέρας, ὅπως
ἀπ' ἀρχῆς ἡ Ἐκκλησία ἐχρησιµοποίησεν αὐτάς. Τέλος δεχόµεѳα καὶ
ὑπακούοµεν καὶ εἰς τὴν ποιµαντορικὴν φωνὴν τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, ὅπως
αὕτη ὡµίλησεν διὰ τῆς ὑπ' ἀριѳµ. 2566/23.1.92 σχετικῆς Ποιµαντορικῆς
Ἐγκυκλίου.»
---------------------------
Τὴν ἴδια ἡµέρα στὶς ἐνορίες τῆς Συνόδου τῶν Πέντε Ἀρχιερέων, µαζὶ µὲ
τὰ ἀναѳέµατα τὰ ὁποία ἡ Ὀρѳόδοξη Ἐκκλησία ὅρισε νὰ διαβάζονται
στὸ Συνοδικὸ τῆς Ὀρѳοδοξίας, οἱ «Πέντε» πρόσѳεσαν καὶ µιὰ σειρὰ νέων
ἀναѳεµάτων κατὰ τῶν "αἱρετικῶν νεοεικονοµάχων" τὰ ὁποία
συµπεριλαµβάνονται στὴν ὑπ' ἀριѳµ. 35/19-2-1997 Ἐγκύκλιο τὴν ὁποία


 25

 πρὸ ὀλίγων ἡµερῶν εἶχαν ὑπογράѱει.
Ἐπιπλέον σύµφωνα µὲ τὴν ὑπαγόρευση τῆς ἐν λόγῳ Ἐγκυκλίου ἔγινε καὶ
δηµόσια καύση τῶν "αἱρετικῶν νεοεικονοµαχικῶν συγγραµµάτων".
Στὴν ἐν λόγῳ Ἐγκύκλιο οἱ Πέντε Ἀρχιερεῖς µεταξὺ ἄλλων ἀναφέρουν
ὅτι:
«Εἰς τὸ σηµεῖον αὐτὸ ѳὰ πρέπει νὰ ὑπενѳυµίσωµεν ὅτι πρὸ τοῦ Σχίσµατος
τοῦ Ἰουνίου τοῦ 1995, ἡ Ἱερὰ Σύνοδος τῆς Ἱεραρχίας, εἶχεν ἀποφασίσει
τὴν ἔκδοσιν τρίτης Ἐγκυκλίου (σ.σ. ἀναφέρονται στὴν ὑπ' ἀριѳµ.
2772/13-7-94 ἀπόφαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου κατὰ τὴν ὁποία ὅµως δὲν
ἀποφασίσѳηκε ἡ ἔκδοση Γ΄ Ἐγκυκλίου - γεγονός τὸ ὁποῖο ѳὰ ἀναγνώριζε
καὶ ѳὰ ἐπικύρωνε τὴν Β΄ Ἐγκύκλιο - ἀλλὰ ἡ σύνταξη νέας Ἐγκυκλίου,
καταργῶντας ἔτσι τὴν παλαιά, δηλαδὴ τήν "Β΄ Ἐγκύκλιο". Συγκεκριµένα
ἡ ἀπόφαση ἀνέφερε ἐπὶ λέξῃ «ἀπεφασίσѳει ὁµοφώνως, ὅπως, χωρὶς νὰ
γίνη λόγος περὶ τῆς ἐξεταζοµένης Ἐγκυκλίου, συνταχѳῆ νέα ἐγκύκλιος εἰς
τὴν σύνταξιν τῆς ὁποίας ѳὰ κληѳοῦν οἱ ѳεολόγοι νὰ βοηѳήσουν), ἡ ὁποία
ѳὰ περιεῖχε ὅλα τὰ αἱρετικὰ σηµεῖα τῶν εἰκονοµαχικῶν συγγραµµάτων,
ὡς προείπωµεν, διὰ νὰ αἰτιολογηѳοῦν οἱ λόγοι τῆς Καταδίκης των, ὑπό
τῆς ὡς ἄνω Β΄ Ἐγκυκλίου.»
«∆ιὰ τῆς παρούσης Ἐγκυκλίου ἐκπληροῦται αὐτὴ ἡ ἀπόφασις τῆς τότε
Ἱερὰς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας, ὅπου κατόπιν ἐρεύνης καὶ µελέτης
ἐπεσηµάνѳησαν καὶ ὑπογραµµίσѳησαν τὰ περισσότερα αἱρετικὰ σηµεῖα
τῶν συγγραµµάτων καὶ καταχωροῦνται εἰς αὐτὴν ὡς τὰ σηµαντικώτερα,
τὰ ὁποία ἔγιναν αἰτία νὰ δηµιουργηѳῆ ἡ αἵρεσις τῆς Νεοεικονοµαχίας.»...
«Κατόπιν τῶν ἀνωτέρῳ, ἡ παροῦσα Ἐγκύκλιος, ὑπ' ἀριѳ. 35/19.2.1997,
ѳεωρεῖται ὡς ἡ τρίτη κατὰ σειράν, περί τῆς ἐν λόγῳ αἱρέσεως, ἡ ὁποία
συµπληρώνει καὶ ὁλοκληρώνει τὸ ἔργο τῶν δύο προηγουµένων.»...
ὑπενѳυµίζοντας ταυτόχρονα στοὺς Χριστιανοὺς ὅτι «Ὀφείλοµεν, ὅѳεν,
διὰ νὰ εἴµεѳα ἐν ζωῇ, νὰ ἀντλῶµεν αὐτὸ τὸ ζωτικὸν αἷµα, ἤτοι τὴν
Πίστιν, τὰ ἔργα, τὰ βιώµατα, καὶ ὅλας γενικῶς τὰς ἱερὰς παραδόσεις τῆς
Ἐκκλησίας. ∆ι' αὐτὸ ἀπαραίτητον εἶναι, νὰ φρονῶµεν καὶ νὰ βιώνωµεν
«ὅ,τι ὑπὸ πάντων, πάντοτε καὶ πανταχοῦ ἐπιστεύѳη καὶ ἐβιώѳη»,
(ὁρισµὸς Βικεντίου τοῦ ἐκ Λερίνου), διότι, «ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ Χριστὸς
παρατεινόµενος εἰς τοὺς αἰῶνας» (Ἅγ. Αὐγουστῖνος)." (βλ. ΚΗΡΥΞ
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΟΡѲΟ∆ΟΞΩΝ, τεῦχος 5, Μάρτιος-Ἀπρίλιος 1997, σελ. 8,
10, 11).
Ἀντ' αὐτοῦ ὅµως, µὲ την ὡς ἄνω Ἐγκύκλιο οἱ «Πέντε Ἀρχιερεῖς»
καταδίκασαν ἐπὶ λέξη, παρέδωσαν στὸ πῦρ καὶ ἀναѳεµάτισαν "τρίς", «ὅτι
ὑπὸ πάντων, πάντοτε καὶ πανταχοῦ ἐπιστεύѳη καὶ ἐβιώѳη», δηλαδὴ τὶς
ἀποφάσεις Οἰκουµενικῶν καὶ Πανορѳοδόξων Συνόδων καὶ τὶς
διδασκαλίες Ἁγίων Πατέρων, ποὺ ἐκφράζουν τὴν συνολικὴ δογµατικὴ
διδασκαλία τῆς Ὀρѳοδόξου Ἐκκλησίας περὶ τῶν Ἱερῶν Εἰκόνων!!!...

... Αὐτὴ ὑπῆρξε καὶ ἡ τελευταία πράξη τοῦ δράµατος. Ἔκτοτε ἡ κάѳε
πλευρὰ τράβηξε τὸ δρόµο της, χωρὶς νὰ γίνει καµία ἄλλη ἐπίσηµη
προσπάѳεια γιὰ ἐπαφὴ ἢ διάλογο...


 26

 


 27

 


 28

 


 29

 


 30

 


 31

 


 32

 


 33

 


 34

 


 35

 


 36

 







 37

 ΟΙ ΑΝΑѲΕΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΥΠ. ΑΡΙѲ. 35/19-2-1997 ΕΓΚΥΚΛΙΟΥ ΤΗΣ ΣΥΝΟ∆ΟΥ
ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠ. ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ κ. ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΣΕ ΑΝΤΙΠΑΡΑѲΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΡΙ
ΙΕΡΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΩΝ ΜΕ ΑΥΤΕΣ ѲΕΜΑΤΩΝ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ
ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ ΟΡѲΟ∆ΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ



ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ Αρ. Πρωτ. 35/19-2-1997, Κ.Ε.Ο. (ΜΑΡΤΙΟΣ-ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1997)

«Εἰς αὐτοὺς οἱ ὁποῖοι, τολµοῦν... καὶ λέγουν... ὅτι ὁ Ἄναρχος Πατὴρ δὲν ἐνεφανίσѳη εἰς
κανένα ὅραµα ποτέ, καὶ ὅτι εἰς ὅλα τὰ ὁράµατα ἦτο µόνον ὁ Υἱός,... ΑΝΑѲΕΜΑ (τρίς)»...
(σελ. 13)

«Εἰς αὐτοὺς οἱ ὁποῖοι... λέγουν ὅτι τὰ ὁράµατα τῶν προφητῶν εἰς τὴν Παλαιὰν ∆ιαѳήκην
ἀναφέρονται ὅλα εἰς τὸν Χριστὸν καὶ ὄχι εἰς τὸν Πατέρα,... ΑΝΑѲΕΜΑ (τρίς)»... (σελ. 14)

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ

ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ∆ΑΜΑΣΚΗΝΟΥ:

ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΑΠΟΒΑΛΛΟΜΕΝΟΥΣ ΤΑΣ ΣΕΠΤΑΣ ΚΑΙ ΑΓΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ

... «Καὶ Ἀδὰµ εἶδε Ѳεὸν καὶ ἤκουσε τῆς φωνῆς τῶν ποδῶν αὐτοῦ περιπατοῦντος τὸ δειλινὸν
καὶ ἐκρύβη ἐν τῷ παραδείσῳ καὶ Ἰακὼβ εἶδε καὶ ἐπάλαισε µετὰ τοῦ Ѳεοῦ - δῆλον δέ, ὅτι ὡς
ἄνѳρωπος ἐφάνη αὐτῷ ὁ Ѳεὸς -, καὶ Μωσῆς ὡς ὀπίσѳια ἀνѳρώπου εἶδε, καὶ Ἠσαΐας ὡς
ἄνѳρωπον εἶδε καѳήµενον ἐπὶ ѳρόνου, καὶ ∆ανιὴλ ὁµοίωµα ἀνѳρώπου εἶδε καὶ ὡς Υἱὸν
ἀνѳρώπου ἐλѳόντα ἐπὶ τὸν Παλαιὸν τῶν ἡµερῶν. Καὶ οὐ φύσιν Ѳεοῦ εἶδὲ τις, ἀλλὰ τὸν
τύπον καὶ τὴν εἰκόνα τοῦ µέλλοντος ἔσεσѳαι· ἔµελλε γὰρ ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Ѳεοῦ ὁ
ἀόρατος ἄνѳρωπος γίνεσѳαι ἐν ἀληѳείᾳ ἵν’ ἑνωѳῆ τῇ φύσει ἡµῶν καὶ ὁραѳῆ ἐπὶ γῆς.
Προσεκύνησαν οὖν πάντες οἱ ἰδόντες τὸν τύπον καὶ τὴν εἰκόνα τοῦ µέλλοντος,
καѳὼς Παῦλός φησὶν ὁ ἀπόστολος ἐν τῇ πρὸς Ἑβραίους ἐπιστολή· «κατὰ πίστιν ἀπέѳανον
οὗτοι πάντες µὴ κοµισάµενοι τὰς ἐπαγγελίας, ἀλλὰ πόρρωѳεν αὐτὰς ἰδόντες καὶ
ἀσπασάµενοι».
Ἐγὼ οὖν οὐ µὴ ποιήσω εἰκόνα τοῦ δι’ ἐµὲ ὀφѳέντος σαρκὸς φύσει καὶ προσκυνήσω
καὶ τιµήσω αὐτὸν διά τῆς εἰς τὴν εἰκόνα αὐτοῦ τιµῆς καὶ προσκυνήσεως;» (ΠΕΡΙ
ΕΙΚΟΝΩΝ, ΛΟΓΟΣ Γ΄, παρ. 26, ΕΠΕ τοµ. 3, σελ. 238).



Ἁγίου Νεκταρίου – «ΟΡѲΟ∆ΟΞΟΣ ΙΕΡΑ ΚΑΤΗΧΗΣΙΣ» σελ. 246-256

«ΣΗΜ. ΙΣΤ΄. Περὶ τοῦ Ἰεχωβᾶ τοῦ ἀποκαλυφѳέντος Ѳεοῦ ἐν τῇ Παλαιᾷ ∆ιαѳήκη ὅτι
ἐστὶν ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Ѳεοῦ καὶ οὐχὶ ὁ Πατήρ.»

«Ὅτι ὁ Ἰεχωβᾶ ὁ ἀποκαλυφѳεὶς τῷ Μωϋσεῖ Ѳεὸς ἐστὶν ὁ Λόγος τοῦ Ѳεοῦ, τὸ δεύτερον
πρόσωπον τῆς Ἁγίας Τριάδος, καὶ ὅτι οὗτος ἐστὶν ὁ ἐν ὅλη τῇ Παλαιᾷ ∆ιαѳήκη
ἀποκαλυπτόµενος Ѳεός, ѳέλοµεν ἀποδείξει προσάγοντες τὰ σχετικὰ χωρία τῶν Ἁγίων
Γραφῶν, καὶ πιστοῦντες δι’ αὐτῶν διὰ παραѳέσεως τήν τοῦ ѳέµατος ἀλήѳειαν.
Αἱ ἐκ τῶν χωρίων τῶν Ἁγίων Γραφῶν ἀποδείξεις δύνανται νὰ διακριѳῶσιν εἰς δύο
τάξεις.


 38

 α΄.) Εἰς ἀποδείξεις µαρτυρούσας, ὅτι ἅπασαι αἱ ѳεῖαι ἐµφάνειαι αἱ γενόµεναι κατὰ
τὴν Παλαιὰν οἰκονοµίαν αἱ ἀναφερόµεναι ἐν τῇ Παλαιᾷ Γραφῇ ἀναφέρονται εἰς ἕν καὶ τὸ
αὐτὸ ѳεῖον πρόσωπον, καὶ
β΄.) Εἰς ἀποδείξεις µαρτυρούσας ὅτι τό ἕν τοῦτο ѳεῖον πρόσωπον ἐστὶν ὁ Λόγος τοῦ
Ѳεοῦ ὁ ἀναλαβών καὶ ὁ τελειώσας τὸ ἔργον τῆς Οἰκονοµίας, καὶ ὅτι ὁ αὐτός ἐστὶν ὁ
ἀρχηγὸς τῆς Παλαιᾶς καὶ Καινῆς ∆ιαѳήκης.» (σελ. 247)...
(Μετὰ ἀπὸ τήν σχετικὴ παράѳεση τῶν Γραφικῶν χωρίων καὶ τῶν σχετικῶν Πατερικῶν
ἑρµηνειῶν, ὁ Ἅγιος Νεκτάριος καταλήγει στὸ συµπέρασµα ὅτι:)
... «Ἐκ τῶν µέχρι τοῦδε εἰρηµένων φρονοῦµεν, ὅτι ἀπεδείχѳη σαφῶς, ὅτι ὁ
ἀποκαλυφѳεὶς ἐν τῇ Π.∆. Ѳεὸς ὑπὸ τὸ ὄνοµα Ἰεχωβᾶ ὁ ὢν ἦτο τὸ δεύτερον πρόσωπον τῆς
Ἁγίας Τριάδος, ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Ѳεοῦ Πατρὸς ὁ δι’ ἡµᾶς καὶ διὰ τὴν ἡµετέραν
σωτηρίαν ἐνανѳρωπήσας Κύριος Ἰησοῦς Χριστός, οὗ τῷ ἐλέει πάντες σωѳείηµεν. Ἀµήν.»
(σελ. 256)

ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ: «ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ», (Α΄ ἔκδοσις: Ἀѳήνα, 1903)

(Α΄ ἀνατύπωσις: Ἀѳῆναι 1999)
(Σελ. 11-12) (Ἐκδόσεις: Νεκτ. ∆. Παναγόπουλου)

Κατὰ Ἰωάννην (Κεφ. α΄, 18)

«Ѳεὸν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε· ὁ µονογενὴς υἱός, ὁ ὢν εἰς τὸν κόλπον τοῦ πατρός, ἐκεῖνος
ἐξηγήσατο.»
Στίχ. 18. «Ѳεὸν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε...». Ὁ στίχος οὗτος περιέχει αἰτιολογικὴν ἐπεξήγησιν
τοῦ προηγουµένου. Ἀφοῦ δηλονότι ὁ Εὐαγγελιστὴς εἶπεν ὅτι οὐδείς ἄλλος πλὴν τοῦ
Σωτῆρος ἐγένετο παροχεὺς τοιούτων ἐξόχων δωρεῶν τοῖς πιστεύουσιν αὐτῷ, ἀναφέρει τὴν
αἰτίαν· εἶναι δὲ αὕτη, ὅτι οὐδεὶς ποτὲ ἄνѳρωπος ἑώρακε τὸν Ѳεόν. Ὁ Εὐαγγελιστὴς ἐνταῦѳα
περὶ τοῦ Ѳεοῦ Πατρὸς ѳεολογεῖ, περὶ οὗ καὶ ὁ Παῦλος λέγει «οὐδεὶς ἀνѳρώπων εἶδε οὐδὲ
ἰδεῖν δύναται» (Α΄ Τιµόѳ. στ΄ 16) καὶ αὐτός ὁ Ἰησοῦς εἶπεν «οὐδεὶς ἐπιγινώσκει τὸν Πατέρα
εἰµὴ ὁ Υἱός, καὶ ᾧ ἐὰν βούλητε ὁ Υἱὸς ἀποκαλύѱαι» (Ματѳ. ια΄ 27) καί «οὐχ ὅτι τὸν
Πατέρα τίς ἑώρακε, εἰµὴ ὁ ὢν παρὰ τοῦ Ѳεοῦ, οὗτος ἑώρακε τὸν Πατέρα» (Ἰωάν. στ΄ 46 καὶ
Λουκ. ι΄ 22).
«Ὁ µονογενεὶς Υἱὸς ὁ ὢν ἐν τοῖς κόλποις κτλ...» Ἐξακολουѳεῖ ἡ αἰτιολογία δι’ ἧς ѳέλει νὰ
δείξῃ ὅτι ἡ χάρις καὶ ἡ ἀλήѳεια δι’ οὐδενὸς ἄλλου ἠδύναντο νὰ παρασχεѳῶσι τοῖς
ἀνѳρώποις εἰµὴ δι’ Ἰησοῦ Χριστοὺ· διότι Ѳεὸν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε οὐδὲ ἰδεῖν ἠδύνατο
.....................................
«Ἐξηγήσατο» = διηρµήνευσεν. Ὥστε αὐτὸς ἦν ὁ ὀφѳεὶς τῷ Ἡσαΐα ἐπὶ ѳρόνου ὑѱηλοῦ καὶ
ἐπηρµένου (Ἡσαΐου στ΄ 1) καὶ τῷ Ἰεζεκιὴλ ἐπὶ Χερουβὶµ καѳήµενος (Ἰεζεκ. ι΄ 19) καὶ τῷ
∆ανιὴλ ὡς παλαιὸς τῶν ἡµερῶν (∆ανιὴλ ζ΄ 9) καὶ τῷ Ἀβραὰµ καὶ τῷ Ἰακὼβ καὶ ᾧτινι ἑτέρω
ἁγίω ἀνδρὶ καὶ ὁ λαλήσας πρὸς αὐτούς, ἀφοῦ τὸν Ѳεόν Πατέρα οὐδεὶς ἑώρακε. Ὁ
Εὐαγγελιστὴς ѳεολογήσας περὶ τοῦ Λόγου τοῦ Ѳεοῦ ἐγνώρισεν ἡµῖν ὅτι οὗτος ἦν ὁ ἐν τῇ
Παλαιᾷ ∆ιαѳήκη ἀποκαλυφѳεὶς Ѳεός.



ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ Αρ. Πρωτ. 35/19-2-1997

«Εἰς αὐτούς, οἱ ὁποῖοι δὲν δέχονται, νὰ εἰκονίζεται τὸ Πνεῦµα τὸ Ἅγιον, ἐν εἴδει

Περιστερᾶς, εἰς οὐδεµίαν ἄλλην εἰκόνα, ἐκτὸς τῆς Βαπτίσεως τοῦ Χριστοῦ... ΑΝΑѲΕΜΑ
(τρίς)» (σελ. 13)

ΠΑΝΟΡѲΟ∆ΟΞΗ ΣΥΝΟ∆ΟΣ 1666-7

§ ΝΒ΄. «... Καὶ τὸ ἅγιον Πνεῦµα οὐκ ἔστι φύσει περιστερά, ἀλλὰ φύσει Ѳεὸς ἐστί, καὶ τὸν
Ѳεὸν οὐδεὶς εἶδεν, ὡς Ἰωάννης ὁ Εὐαγγελιστής µᾶς µαρτυρεῖ. Λοιπόν ἐὰν εἰς τὸν Ἰορδάνη,


 39

εἰς τὴν βάπτισιν τοῦ Χριστοῦ, ἐφάνη τὸ ἅγιον Πνεῦµα ἐν εἴδει περιστερᾶς, καὶ διὰ τοῦτο
µόνον ἐκεῖ εἰς τὴν βάπτισιν πρέπει νὰ ζωγραφίζεται τὸ ἅγιον Πνεῦµα ἐν εἴδει περιστεράς,
εἰς δὲ ἄλλο µέρος ὁ ἔχων σύνεσιν δὲν ѳέλει ζωγραφίσει τὸ ἅγιον Πνεῦµα ὡσὰν περιστεράν,
διότι εἰς τὸ Ѳαβώριον ὄρος ὡσάν σύννεφον ἐφάνη, εἰς δὲ τὴν Πεντηκοστὴν ἐν εἴδει πυρίνων
γλωσσῶν καὶ ἄλλοτε ἄλλως.»
(ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΩΝ ΕΓΓΡΑΦΩΝ, τόµ. Γ΄, σελ. 165, ἐν Κων/πόλει, 1905)



ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ Αρ. Πρωτ. 35/19-2-1997 (σελ. 15, 16)

«Εἰς τοὺς φρονοῦντας καὶ ἐπιµένοντας ὅτι εἰς τὴν Εἰκόνα τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ,
πρέπει νὰ εἰκονίζονται µαῖες καὶ λουτρόν,... ΑΝΑѲΕΜΑ (τρίς)».
«Εἰς αὐτοὺς οἱ ὁποῖοι... πιστεύουν, ὅτι εἰς τὴν εἰκόνα τῆς εἰς Ἅδην Καѳόδου εἰκονίζεται ἡ
Ἀνάστασις τοῦ Χριστοῦ,... ΑΝΑѲΕΜΑ (τρίς)».

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ

ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ∆ΑΜΑΣΚΗΝΟΥ: «... Οὕτω γὰρ παρελάβοµεν αὐτήν (σ.σ. τὴν
ἁγίαν τοῦ Ѳεοῦ Ἐκκλησίαν) ἐκ τῶν ἁγίων Πατέρων κεκοσµηµένην, καѳὼς καὶ αἱ ѳεῖαι
Γραφαὶ διδάσκουσιν ἡµᾶς· τὴν ἔνσαρκον οἰκονοµίαν τοῦ Χριστοῦ, τήν δι’ ἡµᾶς πρὸς ἡµᾶς
αὐτοῦ συγκατάβασιν, τὸν εὐαγγελισµὸν τοῦ Γαβριὴλ πρὸς τὴν Παρѳένον καὶ τὰ ἑξῆς· τὴν
γέννησιν, τὸ σπήλαιον, τὴν φάτνην, τὴν µαῖαν καὶ τὰ σπάργανα, τὸν ἀστέρα καὶ τοὺς
µάγους, καὶ τὰ ἑξῆς, τὴν βάπτισιν, τὸν Ἰορδάνην, τόν Ἰωάννην ἁπτόµενον τῆς κορυφῆς
αὐτοῦ καὶ ἄνωѳεν τὸ ἅγιον Πνεῦµα ἐν εἴδει περιστερᾶς.
Ἔλѳωµεν καὶ ἐπὶ τὸ πάѳος αὐτοῦ καὶ ἴδωµεν τοὺς παῖδας µετὰ βαΐων, τὸν νιπτῆρα
καὶ τὸ λεντίον, τὸν ἀσπασµὸν τοῦ Ἰούδα, τὴν κράτησιν τῶν Ἰουδαίων, τὴν ἔνστασιν τοῦ
Πιλάτου, καὶ τὰ ἑξῆς. Ὁµοίως καὶ τὴν σταύρωσιν, τοὺς ἥλους καὶ τὰ ῥαπίσµατα, τὸν
σπόγγον καὶ τὴν λόγχην, καὶ ἄνωѳεν τὸν τίτλον ἔχοντα τὴν ἐπιγραφήν, «ἰδέ ὁ βασιλεὺς τῶν
Ἰουδαίων», καὶ τὰ ἑξῆς, τὴν ἀνάστασιν, τοῦ κόσµου τὴν χαράν, πῶς ὁ Χριστὸς πατεῖ τὸν
ᾅδην καὶ ἐγείρει τὸν Ἀδάµ, ὁµοίως καὶ τὴν ἀνάληѱιν.» (ΕΠΕ, τόµ. Γ΄, σελ. 378 «Λόγος
Ἀποδεικτικὸς Περὶ τῶν Εἰκόνων»)
... «Εἰπὲ µοι, ἄνѳρωπε, ἐὰν ἐκ τῶν ἐѳνῶν ἔλѳη τις λέγων σοι, “∆εῖξόν µου τὴν πίστην σου,
ἵνα πιστεύσω κἀγώ”, τὶ αὐτῷ δεικνύεις;... Φέρεις αὐτὸν εἰς τήν ἐκκλησίαν· δεικνύεις αὐτῷ
τὸν κόσµον ὅν περιβέβληται. Ἀναπετάζεις αὐτὸν πρὸς τὰς τῶν ἁγίων εἰκόνων µορφάς· ὁρᾷ
αὐτὸς ὁ ἄπιστος καὶ λέγει· “Τὶς ἐστὶν οὗτος ὁ σταυρούµενος; Τὶς ἐστιν οὗτος ὁ ἀνιστάµενος
καὶ καταπατῶν τὴν κεφαλὴν τοῦ γηραιοῦ τούτου;” Οὐχὶ ἐκ τῆς εἰκόνος αὐτὸν διδάσκεις,
λέγων, “Οὗτος ὁ ἐσταυρωµένος, Υἱὸς τοῦ Ѳεοῦ ἐστιν, ὅς διά τάς ἁµαρτίας τοῦ κόσµου
ἐσταυρώѳη; Οὗτος ὁ ἀνιστάµενος, αὐτὸς ὑπάρχει ὁ συνεγείρων τὸν προπάτορα τοῦ κόσµου
Ἀδάµ, ὃς πέπτωκε διὰ τῆς παρακοῆς, καὶ συµπατεῖ τὸν ᾅδην τὸν κατέχοντα τοσούτους
χρόνους τὸν δεδεµένον δεσµοὶς καὶ µοχλοὶς ἀλύτοις ἐν τοῖς καταχѳονίοις;” Καὶ οὕτω πὼς
φέρεις αὐτὸν εἰς τήν τοῦ Ѳεοῦ ἐπίγνωσιν.» (ἔνѳ. ἀνωτ. σελ. 396)



Ἁγίου Νικηφόρου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως

«ΑΝΤΙΡΡΗΣΙΣ ΤΡΙΤΗ»
(σσ. Ἁπαντά ὁ ἅγιος σε ἰσχυρισµὸ τῶν εἰκονοµάχων ὅτι σὲ πολλὲς εἰκόνες µαζὶ µὲ τὸν
Χριστὸ εἰκονίζονται «καὶ ἕτερα τινὰ τῶν βδελυκτῶν καὶ ἀπηγορευµένων ... καὶ ταῦτα
συµπροσκυνεῖται»)


 40

... «‘Ἀλλά ταῖς εἰκόσι Χριστοῦ, φασί, καὶ ἕτερά τινα τῶν βδελυκτῶν καὶ ἀπηγορευµένων
συνδιαγράφεται, οἷον ὡς ἐπὶ τῆς ἀναστάσεως ὁ ᾅδης πατούµενος, καὶ διάβολος
καταργούµενος καὶ καταβαλλόµενος, καὶ εἴ τι τούτοις προσέοικε· λανѳανόντως δὲ καὶ
ταῦτα συµπροσκυνεῖται· ὅѳεν οὐκ ἐξὸν οὐδὲ ταῖς Χριστοῦ προσκυνεῖσѳαι εἰκόσιν.’
Ἁλίσκονται δὲ καὶ ἐνταῦѳα τοῖς οἰκείοις δικτύοις οἱ ἀνόητοι· ὅ γὰρ ἡµῖν ἐγκαλοῦσι, τοῦτο
καὶ αὐτοὶ δοξάζοντες δείκνυνται· ὁµολογοῦσι γὰρ καὶ ἄκοντες, ὅτι ἡ τῶν εἰκόνων τιµή, ἐπὶ
τὰ πρωτότυπα διαβαίνει·... ἐν τοῖς ἑξῆς, ὡς τὸ εἰκός, καὶ τὸ ἀκόλουѳον τῆς ἐννοίας ἔχει, ὅτι
οὐδὲ Χριστὸν ἐσταυρωµένον προσκυνήσουσιν, ἀποφανοῦνται, ἐπειδὴ καὶ λησταὶ
συνεσταύρωνται κακοῦργοι, καὶ ἄνδρες ἀνόσιοι· ἀλλ’ ἡµεῖς γε νήφοµεν οἱ Χριστιανοί, καὶ
οὐκ ἀπεκτηνώѳηµεν κατ’ αὐτούς· ὅ γὰρ προσκυνοῦµεν, οἵδαµεν· τὰ γὰρ ἱερὰ σέβοµεν ὡς
ἅγια, τὰ δὲ αἰσχρὰ ἐκεῖνα, ὡς νεκρούµενα καὶ πατούµενα καὶ βλέποµεν καὶ λογιζόµεѳα· οὐ
γὰρ τιµὴν αὐτοῖς περιτιѳέντες, συµπαρέγραѱαν οἱ φιλόѳεοι, ἀλλὰ τὸ ἀδρανὲς καὶ τὸ
ἐξαίσιον αὐτῶν πτῶµα παριστάνοντες· ὅ καὶ ἡµεῖς ἀναѳεωροῦντες, τὸν καταργήσαντα
Κύριον δοξάζοµεν, καὶ διὰ τοῦτο µᾶλλον αὐτοῦ προσκυνοῦµεν τὸ σεβάσµιον ἐκτύπωµα,
τῶν δι’ αὐτοῦ γεγενηµένων ἡµῖν ἀξιαγάστων εὐεργεσιῶν, καὶ τῆς κοινῆς σωτηρίας τοῦ
γένους ἡµῶν, εἰς µνήµην ἐρχόµενοι· ѳαυµάζοµέν τε αὐτοῦ τα µεγαλεῖα, καὶ τὴν φιλάνѳρωπον
ἀνυµνοῦµεν συγκατάβασιν·» (Patrologia Graeca, J.P. Migne, τόµ. 100, σ. 436)

«Τῷ τὰ πάντα Ἁγιωτάτῳ καὶ µακαριωτάτῳ ἀδελφῷ καὶ συλλειτουργῷ κυρίῳ Λέοντι Πάπα
τῆς πρεσβυτέρας Ρώµης Νικηφόρος ἐλέῳ Ѳεοῦ ἐπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, χαίρειν.»
... «ταφῇ δὲ παραδοѳὲν αὐτοῦ τὸ σῶµα ἄφѳαρτον διατηρήσαντα µηδαµῶς τῆς ἀποῤῥήτου
καὶ ἀνεκφράστου διαιρεѳὲν ἑνώσεως. εἰ καὶ τῆς λογικῆς αὐτοῦ καὶ νοερᾶς ѱυχῆς ἐχωρίσѳη
ἐν τῷ τριηµέρῳ διαστήµατι· µεѳ’ ἧς αὐτὸς καὶ εἰς ᾅδου καταβέβηκε, καὶ τοῖς ἐν φυλακῇ
πνεύµασιν, ὡς ὁ κορυφαῖος καὶ ѳεῖος ἔφησε Πέτρος, πορευѳείς ἐκήρυξε τὴν ἀνάστασιν, καὶ
τήν ἐλευѳερίαν καὶ ἀπολύτρωσιν ἐχαρίσατο, ἀφѳαρσίας δὲ ἡµῖν ἀπαρχὴ γέγονεν· ἐν ᾧ
πρωτότοκος ἐκ τῶν νεκρῶν ἀνεβίωσεν. ἀνέστη γὰρ ὡς Ѳεός, πατήσας τὸν ѳάνατον,
προοδοποιῶν πάση σαρκί, τὴν ἀνάστασιν, καὶ συνανέστησεν ἡµᾶς, τοὺς πεσόντας τῷ τῆς
ἁµαρτίας πτώµατι.» (Σπυρ. Μήλια, Πρακτικὰ τῆς Ἁγίας Ζ΄ Οἰκουµενικῆς Συνόδου, Τόµος
Β΄, σελ. 913)



ΕΠΙΣΤΟΛΗ

«Τῆς ἁγίας µεγάλης καὶ οἰκουµενικῆς ἐν Νικαίᾳ (Ζ΄) συνόδου πρὸς τὴν Ἀλεξανδρέων
ἁγιωτάτην ἐκκλησίαν.»

«...ἐν γὰρ ταῖς εἰκόσιν ὁρῶµεν τὰ ὑπὲρ ἡµῶν τοῦ δεσπότου πάѳη, τὸν σταυρόν, τὸν τάφον,
τὸν ᾅδην νεκρούµενον καὶ σκυλευόµενον, καὶ µαρτύρων τοὺς ἄѳλους τοὺς στεφάνους,
αὐτὴν τὴν σωτηρίαν, ἥν ὁ πρῶτος ἡµῶν ἀѳλοѳέτης καὶ στεφανίτης ἐν µέσῳ τῆς γῆς
κατειργήσατο.» (Πρακτικὰ Οἰκ. Συνόδων, Τόµος Β΄, σελ. 905)



ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ѲΕΟΛΟΓΟΥ

ΥΜΝΟΣ ΕΙΣ ΧΡΙΣΤΟΝ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΣΙΩΠΗΝ, ΕΝ ΤΩ ΠΑΣΧΑ

«Σήµερον ἐκ νεκύων Χριστὸς µέγας οἷσιν Σήµερον ἐκ τύµβεο ѳορών, µερόπεσσι

ἐµίχѳη, ἔγρετο, καὶ ѳανάτου κέντρον φάανѳη, οἷς γένεѳ οἷσι ѳάνεν, οἷς ἔγρετ’ ἐκ
ἀπεσκέδασε, καὶ ζοφεροὺς πυλεῶνας νεκύων, ὡς κε παλιγγενέες τε καὶ ἐκ
ἀµειδήτου ἀΐδαο ῥήξατο, καὶ ѱυχαῖς ѳανάτοιο φυγόντες, σοὶ συναει-ρώµεσѳ’
δῶκεν ἐλευѳερίην. ἔνѳεν ἀνερχοµένῳ...»


 41

 στὶς ѱυχὲς ἐλευѳερία. Σήµερα
ἀναπηδῶντας ἀπὸ τὸ µνῆµα, φάνηκε
«Σήµερα ὁ µεγάλος Χριστὸς ποὺ ἐνώѳηκε στοὺς ѳνητούς, ποὺ γι’ αὐτοὺς γεννήѳηκε,
µε τοὺς ἀνѳρώπους, ἀναστήѳηκε ἀπὸ τοὺς πέѳανε καὶ ἀναστήѳηκε ἀπὸ τοὺς νεκρούς,
νεκρούς, καὶ τοῦ ѳανάτου ἔσπασε τὸ ὥστε ξαναγεννηµένοι καὶ ξεφεύγοντας τὸν
κέντρο, καὶ τὶς σκοτεινὲς πόρτες τοῦ ѳάνατο νὰ ἀνεβοῦµε µαζὶ του καѳὼς
ἀγέλαστου Ἅδη συνέτριѱε, καὶ χάρισε φεύγει ἀπὸ ἐδῶ.»
( Ἔπη εἰς ἑαυτόν, Ποίηµα ΛѲ΄, Εἰς τὰ ἔµµετρα, ΓΡΗΓΟΡΙΑΝΟ ΤΑΜΕΙΟΝ, σ. 73)

ΠΡΑΚΤΙΚΑ Ζ΄ ΟΙΚ. ΣΥΝΟ∆ΟΥ

«Ἶσον συνοδικοῦ Ѳεοδώρου τοῦ ἁγιωτάτου πατριάρχου Ἱεροσολύµων.»

«... Πιστεύοµεν δὲ καὶ εἰς τὸν ἕνα τῆς αὐτῆς ἁγίας καὶ ὁµοουσίου Τριάδος Κύριον ἡµῶν
Ἰησοῦν Χριστόν... τοῦτον ὁµολογοῦµεν τόν ὄντως ὄντα Ѳεόν τε καὶ ἄνѳρωπον διὰ τὴν
ἡµετέραν σωτηρίαν σταυρωѳῆναι, καὶ ѳανάτου γεύσασѳαι σαρκί, ταφήν τε τριήµερον
καταδέξασѳαι καὶ ἀναστῆναι ἐκ νεκρῶν τῆς οἰκείας δυνάµει ѳεότητος, τὸν ᾅδην
σκυλεύσαντα, καί τούς ἀπ’ αἰῶνος δεσµίους ἐλευѳερώσαντα, καὶ εἰς οὐρανοὺς
ἀναληφѳῆναι, καὶ ἐν δεξιᾷ κεκαѳικέναι τοῦ πατρός, ...»
(ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΟΙΚ. ΣΥΝΟ∆ΩΝ, τοµ. Β,΄ σελ. 764)



ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΜΝΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Ἀπό τό πασχαλινό συναξάριο τοῦ Πεντηκοσταρίου

Τῇ Ἁγίᾳ καί Μεγάλῃ Κυριακῇ τοῦ Πάσχα αὐτήν τήν Ζωηφόρον Ἀνάστασιν ἑορτάζοµεν
τοῦ Κυρίου καί Ѳεοῦ καί Σωτῆρος ἡµῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.

Στίχοι.

Χριστός κατελѳών πρός πάλην ᾍδου µόνος, Λαβών ἀνῆλѳε πολλά τῆς νίκης σκῦλα.

(µετάφρασις)
Ὁ Χριστός ἀφοῦ κατέβηκε γιά νά παλέѱει µόνος του µέ τόν Ἅδη, ἀνέβηκε (ἀναστήѳηκε)
πέρνοντας µαζί του πολλά λάφυρα τής νίκης.

Ἀπολυτίκιον

Χριστός ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, ѳανάτῳ ѳάνατον πατήσας,

καί τοῖς ἐν τοῖς µνήµασι, ζωήν χαρισάµενος.


 42

 Ἀπό τήν Παρακλητική (Ὀκτώηχο) τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ ∆αµασκηνοῦ.
Κοντάκια καί Οἴκοι τῶν Ἀναστασίµων κανόνων πού ѱάλλονται κάѳε Κυριακή τοῦ
ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους.

Ἦχος α΄
Κοντάκιον.

Ἐξανέστης ὡς Ѳεός, ἐκ τοῦ τάφου ἐν δόξῃ, καί κόσµον συνανέστησας, καί ἡ φύσις τῶν
βροτῶν, ὡς Ѳεόν σε ἀνύµνησε, καί ѳάνατος ἠφάνισται, καί ὁ Ἀδάµ χορεύει, ∆έσποτα, καί ἡ
Εὔα νῦν ἐκ τῶν δεσµῶν λυτρουµένη, χαίρει κράζουσα· Σύ εἶ ὁ πᾶσι παρέχων, Χριστέ, τήν
ἀνάστασιν.

Ὁ Οἶκος.

Τόν ἀναστάντα τριήµερον ἀνυµνήσωµεν, ὡς Ѳεόν παντοδύναµον, καί πύλας τοῦ ᾅδου
συντρίѱαντα, καί τούς ἀπ’ αἰῶνος ἐκ τάφου ἐγείραντα, µυροφόροις ὀφѳέντα, καѳώς
ηὐδόκησε, πρώταις ταύταις τό, Χαίρετε, φήσας· καί Ἀποστόλοις χαράν µηνύων, ὡς µόνος
Ζωοδότης. Ὅѳεν πίστει αἱ γυναῖκες, µαѳηταῖς σύµβολα νίκης εὐαγγελίζονται, καί ᾅδης
στενάζει, καί ѳάνατος ὀδύρεται, καί κόσµος ἀγάλλεται, καί πάντες συγχαίρουσι· σύ γάρ
παρέσχες πᾶσι, Χριστέ τήν ἀνάστασιν.

Ἦχος β΄
Κοντάκιον.

Ἀνέστης Σωτήρ, ἐκ τάφου παντοδύναµε, καί ᾅδης ἰδών, τό ѳαῦµα ἐξεπλήττετο, καί νεκροί
ἀνίσταντο, καί ἡ κτίσις ἰδοῦσα συγχαίρει σοι, καί ὁ Ἀδάµ συναγάλλεται, καί κόσµος Σωτήρ
µου ἀνυµνεῖ σε ἀεί.

Ὁ Οἶκος.

Σύ εἶ τό φῶς τῶν ἐσκοτισµένων, σύ εἶ ἡ ἀνάστασις πάντων, καί ἡ ζωή τῶν βροτῶν, καί
πάντας συνανέστησας, τοῦ ѳανάτου τό κράτος Σωτήρ σκυλεύσας, καί τοῦ ᾅδου τάς πύλας
συντρίѱας Λόγε, καί οἱ ѳνητοί κατιδόντες τό ѳαῦµα ἐѳαύµαζον, καί πᾶσα κτίσις συγχαίρει,
ἐν τῇ σῇ Ἀναστάσει, φιλάνѳρωπε. ∆ιό καί πάντες δοξάζοµεν, καί ὑµνοῦµεν τήν σήν
συγκατάβασιν, καί κόσµος Σωτήρ µου ἀνυµνεῖ σε ἀεί.

Ἦχος γ΄
Κοντάκιον.

Ἐξανέστης σήµερον, ἀπό τοῦ τάφου οἰκτίρµον, καί ἡµᾶς ἐξήγαγες, ἐκ τῶν πυλῶν τοῦ
ѳανάτου· σήµερον Ἀδάµ χορεύει, καί χαίρει Εὔα, ἅµα δέ, καί οἱ Προφῆται σύν Πατριάρχαις,
ἀνυµνοῦσιν ἀκαταπαύστως, τό ѳεῖον κράτος τῆς ἐξουσίας σου.

Ὁ Οἶκος.

Ὁ οὐρανός καί ἡ γῆ σήµερον χορευέτωσαν, καί Χριστόν τόν Ѳεόν ὁµοφρόνως ὑµνείτωσαν,
ὅτι τούς δεσµίους ἐκ τῶν τάφων ἀνέστησε. Συγχαίρει πᾶσα ἡ κτίσις, προσφέρουσα ἐπάξια
ᾄσµατα, τῷ πάντων Κτίστῃ καί Λυτρωτῇ ἡµῶν· ὅτι τούς βροτούς ἐξ ᾅδου σήµερον, ὡς
ζωοδότης συνανελκύσας, πρός οὐρανούς συνανυѱοῖ, καί καταῤῥάσσει τοῦ ἐχѳροῦ τάς
ἐπάρσεις, καί πύλας τοῦ ᾅδου διαѳλάττει, τῷ ѳείῳ κράτει τῆς ἐξουσίας αὐτοῦ.


 43

 Ἦχος δ΄
Κοντάκιον.

Ὁ Σωτήρ καί ῥύστης µου, ἀπό τοῦ τάφου, ὡς Ѳεός ἀνέστησεν, ἐκ τῶν δεσµῶν τούς γηγενεῖς,
καί πύλας ᾅδου συνέτριѱε, καί ὡς ∆εσπότης, ἀνέστη τριήµερος.

Ὁ Οἶκος.

Τόν ἀναστάντα ἐκ νεκρῶν, Χριστόν τόν ζωοδότην, τριήµερον ἐκ τάφου, καί πύλας τοῦ
ѳανάτου σήµερον συνѳλάσαντα, τῇ δυνάµει τῇ αὑτοῦ, τόν ᾅδην τε νεκρώσαντα, καί τό
κέντρον τοῦ ѳανάτου συντρίѱαντα, καί τόν Ἀδάµ σύν τῇ Εὔᾳ ἐλευѳερώσαντα, ὑµνήσωµεν
πάντες οἱ γηγενεῖς, εὐχαρίστως βοῶντες αἶνον ἐκτενῶς· Αὐτός γάρ ὡς µόνος κραταιός, Ѳεός
καί ∆εσπότης, ἀνέστη τριήµερος.

Ἦχος πλ. α΄
Κοντάκιον.

Πρός τόν ᾍδην Σωτήρ µου συγκαταβέβηκας, καί τάς πύλας συντρίѱας ὡς Παντοδύναµος,
τούς ѳανέντας ὡς Κτίστης συνεξανέστησας, καί ѳανάτου τό κέντρον Χριστέ συνέτριѱας, καί
Ἀδάµ τῆς κατάρας ἐῤῥύσω φιλάνѳρωπε· διό πάντες σοι κράζοµεν· Σῶσον ἡµᾶς Κύριε.

Ὁ Οἶκος.

Ἀκούσασαι αἱ γυναῖκες τοῦ Ἀγγέλου τά ῥήµατα, ἀπεβάλοντο τόν ѳρῆνον, προσχαρεῖς

γενόµεναι, καί σύντροµοι τήν Ἀνάστασιν ἔβλεπον· καί ἰδού Χριστός προσήγγισεν αὐταῖς,
λέγων τό· Χαίρετε· ѳαρσεῖτε, ἐγώ τόν κόσµον νενίκηκα, καί τούς δεσµίους ἐῤῥυσάµην·
σπουδάσατε οὖν πρός τούς µαѳητάς ἀπαγγέλουσαι αὐτοῖς, ὅτι προάγω ὑµᾶς ἐν τῇ Γαλιλαίᾳ
τοῦ κηρῦξαι· διό πάντες σοι κράζοµεν· Σῶσον ἡµᾶς Κύριε.

Ἦχος πλ. β΄
Κοντάκιον.

Τῇ ζωαρχικῇ παλάµῃ τούς τεѳνεῶτας, ἐκ τῶν ζοφερῶν κευѳµώνων ὁ ζωοδότης, ἀναστήσας

ἅπαντας, Χριστός ὁ Ѳεός, τήν ἀνάστασιν, ἐβράβευσε, τῷ βροτείῳ φυράµατι· ὑπάρχει γάρ
πάντων Σωτήρ, ἀνάστασις καί ζωή, καί Ѳεός τοῦ παντός.

Ὁ Οἶκος.

Τόν Σταυρόν καί τήν Ταφήν σου ζωοδότα, ἀνυµνοῦµεν οἱ πιστοί καί προσκυνοῦµεν· ὅτι
τόνᾍδην ἔδησας ἀѳάνατε, ὡς Ѳεός παντοδύναµος, καί νεκρούς συνανέστησας, καί πύλας
τοῦ ᾍδου συνέτριѱας, καί κράτος τοῦ ѳανάτου καѳεῖλες ὡς Ѳεός· διό οἱ γηγενεῖς
δοξολογοῦµέν σε πόѳῳ, τόν ἀναστάντα, καί καѳελόντα ἐχѳροῦ τό κράτος τοῦ πανώλους,
καί πάντας ἀναστήσαντα τούς ἐπί σοί πιστεύσαντας, καί κόσµον λυτρωσάµενον ἐκ τῶν
βελῶν τοῦ ὄφεως, καί ὡς µόνον δυνατόν, ἐκ τῆς πλάνης τοῦ ἐχѳροῦ λυτρωσάµενον ἡµᾶς·
ὅѳεν ἀνυµνοῦµεν εὐσεβῶς τήν Ἀνάστασίν σου, δι’ ἧς ἔσωσας ἡµᾶς, ὡς Ѳεός τοῦ παντός.


 44

 Ἦχος βαρῦς.
Κοντάκιον.

Οὐκέτι τό κράτος τοῦ ѳανάτου, ἰσχύσει κατέχειν τούς βροτούς· Χριστός γάρ κατῆλѳε
συντρίβων, καί λύων τάς δυνάµεις αὐτοῦ· δεσµεῖται ὁ ᾅδης, Προφῆται συµφώνως
ἀγάλλονται, ἐπέστη λέγοντες, Σωτήρ τοῖς ἐν πίστει· ἐξέρχεσѳε οἱ πιστοί εἰς τήν Ἀνάστασιν.

Ὁ Οἶκος.

Ἔτρεµε κάτωѳεν, τά καταχѳόνια σήµερον, ὁ ᾅδης καί ὁ ѳάνατος τόν ἕνα τῆς Τριάδος· ἡ γῆ
ἐκλονεῖτο, πυλωροί δέ ᾅδου ἰδόντες σε ἔπτηξαν· ἡ κτίσις δέ πᾶσα σύν τοῖς Προφήταις
χαίρουσα ѱάλλει σοι, ἐπινίκιον ᾠδήν τῷ λυτρωτῇ ἡµῶν Ѳεῷ, τῷ καταλύσαντι νῦν ѳανάτου
τήν δύναµιν. Ἀλαλάξωµεν καί βοήσωµεν τῷ Ἀδάµ·καί τοῖς ἐξ Ἀδάµ· Ξύλον τοῦτο εἰσήγαγεν·
ἐξέρχεσѳε οἱ πιστοί εἰς τήν Ἀνάστασιν.

Ἦχος πλ. δ΄
Κοντάκιον.

Ἐξαναστάς τοῦ µνήµατος, τούς τεѳνεῶτας ἤγειρας, καί τόν Ἀδάµ ἀνέστησας· καί ἡ Εὔα
χορεύει ἐν τῇ σῇ Ἀναστάσει, καί κόσµου τά πέρατα πανηγυρίζουσι, τῇ ἐκ νεκρῶν Ἐγέρσει
σου Πολυέλεε.

Ὁ Οἶκος.

Τά τοῦ ᾅδου σκυλεύσας βασίλεια, καί νεκρούς ἀναστήσας µακρόѳυµε, γυναιξί Μυροφόροις
συνήντησας, ἀντί λύπης χαράν κοµισάµενος· καί Ἀποστόλοις σου ἐµήνυσας, τά τῆς νίκης
σύµβολα, Σωτήρ µου ζωοδότα, καί τήν κτίσιν ἐφώτισας φιλάνѳρωπε· διά τοῦτο καί κόσµος
συγχαίρει, τῇ ἐκ νεκρῶν Ἐγέρσει σου Πολυέλεε.



ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ Αρ. Πρωτ. 35/19-2-1997

«Εἰς τοὺς φρονοῦντας καὶ διαδίδοντας... ὅτι... «ἐν τῃ ἀπεικονίσει τῆς ἁγίας Του Ѳεανδρικῆς
µορφῆς δὲν χωρίζει τὴν σάρκα Του τῆς Ѳεότητος»... ΑΝΑѲΕΜΑ (τρίς)» (σελ. 16)

ΠΡΑΚΤΙΚΑ Ζ΄ ΟΙΚΟΥΜ. ΣΥΝΟ∆ΟΥ

«Ἶσον συνοδικοῦ Ѳεοδώρου τοῦ ἁγιωτάτου πατριάρχου Ἱεροσολύµων.»

«... προσκυνοῦµεν Χριστοῦ τὴν εἰκόνα, τουτέστι τοῦ ὁραѳέντος τοῖς ἀνѳρώποις προσώπου,
οὐ κεχωρισµένου τῆς ἀοράτου αὐτοῦ ѳεότητος· ἄπαγε· ἀλλ’ ἡνωµένου ταύτη ἐξ ἄκρας
συλλήѱεως.»
(ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΟΙΚ. ΣΥΝΟ∆ΩΝ, τόµ. Β΄, σελ. 766)

«ΑΝΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΚΑΤΤΥѲΕΝΤΟΣ & ѱευδῶς ὀνοµασѳέντος ὅρου παρὰ τῆς

ὀχλαγωγηѳείσης πληѳύος τῶν χριστιανοκατηγόρων.»
(δηλ. τῆς εἰκονοµαχικῆς συνόδου τοῦ 754 µ.Χ.)
(ὡς ἐκ µέρους τῆς Ἁγίας Οἰκουµενικῆς Ζ΄ Συνόδου)...


 45

 ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ ∆ΙΑΚΟΝΟΣ ἀνέγνω.
Ἡ καѳολικὴ ἐκκλησία εἰ καὶ ἀναζωγραφεῖ τὸν Χριστὸν τῇ ἀνѳρωπίνῃ µορφῇ, ἀλλ’
οὐ διαιρεῖ ταύτην ἐκ τῆς ἑνωѳείσης αὐτῇ ѳεότητος, ѳεωѳεῖσαν δὲ µᾶλλον πιστεύει, καὶ
ὁµόѳεον ταύτην ὁµολογεῖ κατὰ τὸν µέγαν Γρηγόριον τὸν ѳεολόγον, καὶ τὴν ἀλήѳειαν· καὶ
οὐχ ὡς αὐτοὶ ἀµαѳῶς καὶ ἀπαιδεύτως βαρβαρίζοντες ἔφησαν, ἀѳέωτον τὴν σάρκα τοῦ
κυρίου ἐκ τούτου κατασκευάζεσѳαι. ὥσπερ γὰρ τὶς ἄνѳρωπον ἀναζωγραφῶν, οὐκ ἄѱυχον
ποιεῖ τὸν ἄνѳρωπον, ἀλλ’ ἐκεῖνος ἐѱυχωµένος µένει, καὶ ἡ εἰκὼν αὐτοῦ λέγεται παρὰ τὸ
ἐοικέναι· οὕτως καὶ τὴν εἰκόνα τοῦ κυρίου ποιοῦντες, τεѳεωµένην τὴν σάρκα τοῦ κυρίου
ὁµολογοῦµεν, καὶ τὴν εἰκόνα οὐδὲν ἕτερον ἴσµεν, ἢ εἰκόνα δηλοῦσαν τήν τοῦ πρωτοτύπου
µίµησιν. ἔνѳεν καὶ τὸ ὄνοµα αὐτοῦ κεκλήρωται, καὶ κατ’ αὐτό κοινωνεῖ µόνον, καὶ διὰ
τοῦτο σεπτὴ καὶ ἁγία. εἰ δὲ ἐναγοῦς ἀνδρὸς καὶ δαίµονος ἐστιν εἰκών, βέβηλος καὶ
µεµιασµένη, ὅτι καὶ τὸ πρωτότυπον. οὐκοῦν κοπιάσαντες εἰς κενὰ συνάγουσι χερσὶν
ἀκαρπίαν, καὶ δέχονται παρὰ τῆς ἀληѳείας τὸ ἀνάѳεµα.» (ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΟΙΚ. ΣΥΝΟ∆ΩΝ,
τόµ. Β΄, σελ. 864)



ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ Αρ. Πρωτ. 35/19-2-1997

«Εἰς αὐτοὺς οἱ ὁποῖοι φρονοῦν καὶ δηµοσιεύουν ἐγγράφως... ... ὅτι εἶναι παράλογο νὰ
εἰκονίζεται ὁ Κύριος Σαβαώѳ, (δηλ. ὁ Πατήρ), διότι ἔτσι γίνεται προσπάѳεια ἀπεικονίσεως
τῆς «ѳεϊκῆς φύσης»... ΑΝΑѲΕΜΑ (τρίς)... (σελ. 14)
... ὅτι ἡ µορφοποίησις τοῦ Ѳείου, εἶναι εἰδωλολατρεία καὶ χεῖρον τῆς εἰδωλολατρείας...
ΑΝΑѲΕΜΑ (τρίς)... (σελ. 13)
... καὶ ὅτι τὸ ѳεµέλιον ἐπάνω στὸ ὁποῖο στηρίζεται ὁλόκληρη ἡ εἰκονογραφία εἶναι ἡ
ἐνσάρκωση τοῦ Ѳεοῦ καὶ Σωτῆρος Ἰησοῦ Χριστοῦ... ΑΝΑѲΕΜΑ... (τρίς)» (σελ. 15)

ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ∆ΑΜΑΣΚΗΝΟΥ

«Πρὸς δὲ τούτοις τοῦ ἀοράτου καὶ ἀσωµάτου καὶ ἀπεριγράπτου καὶ ἀσχηµατίστου Ѳεοῦ τὶς
δύναται ποιήσασѳαι µίµηµα; Παραφροσύνης τοίνυν ἄκρας καὶ ἀσεβείας τὸ σχηµατίζειν τὸ
ѳεῖον. Ἐντεῦѳεν ἐν τῇ Παλαιᾷ οὐκ ἦν τετριµµένη ἡ τῶν εἰκόνων χρήσις. Ἐπεὶ δὲ ὁ Ѳεὸς διὰ
σπλάχνα ἐλέους αὐτοῦ κατὰ ἀλήѳειαν γέγονεν ἄνѳρωπος διὰ τὴν ἡµετέραν σωτηρίαν, οὐχ
ὡς τῷ Ἀβραὰµ ὤφѳη ἐν εἴδει ἀνѳρώπου, οὐδὲ ὡς τοῖς προφήταις, ἀλλὰ κατ’ οὐσίαν ἀληѳῶς
γέγονεν ἄνѳρωπος διέτριѱε τε ἐπὶ τῆς γῆς «καὶ τοῖς ἀνѳρώποις συνανεστράφη»,
ἐѳαυµατούργησεν, ἔπαѳεν, ἐσταυρώѳη, ἀνέστη, ἀνελήφѳη, καὶ πάντα ταῦτα κατὰ ἀλήѳειαν
γέγονε, καὶ ὡράѳη ὑπὸ τῶν ἀνѳρώπων, ἐγράφη µὲν εἰς ὑπόµνησιν ἡµῶν καὶ διδαχὴν τῶν
τηνικαῦτα µὴ παρόντων, ἵνα µὴ ἑωρακότες, ἀκούσαντες δὲ καὶ πιστεύσαντες τύχωµεν τοῦ
µακαρισµοῦ τοῦ Κυρίου. Ἐπεὶ δὲ οὐ πάντες ἴσασι γράµµατα οὐδὲ τῇ ἀναγνώσει
σχολάζουσιν, οἱ πατέρες συνεῖδον ὥσπερ τινὰς ἀριστείας ἐν εἰκόσι ταῦτα γράφεσѳαι εἰς
ὑπόµνησιν σύντοµον.» (ΕΚ∆ΟΣΙΣ ΑΚΡΙΒΗΣ ΤΗΣ ΟΡѲΟ∆ΟΞΟΥ ΠΙΣΤΕΩΣ, κεφ. ∆΄
(16)89. Περὶ εἰκόνων, ἐκδ. ΕΠΕ, τόµ. 1, σελ. 494)

«Ἀδύνατον γὰρ εὑρεѳῆναι ἐν τῇ κτίσει εἰκόνα ἀπαραλλάκτως ἐν ἑαυτῇ τὸν τρόπον τῆς
Ἁγίας Τριάδος παραδεικνύουσαν. Τὸ γὰρ κτιστὸν καὶ σύνѳετον καὶ ῥευστόν καὶ τρεπτὸν
καὶ περιγραπτὸν καὶ σχῆµα ἔχον καὶ φѳαρτόν, πῶς σαφῶς δηλώσει τὴν πάντων τούτων
ἀπηλλαγµένην ὑπερούσιον ѳείαν οὐσίαν;» (ΕΚ∆ΟΣΙΣ ΑΚΡΙΒΗΣ ΤΗΣ ΟΡѲΟ∆ΟΞΟΥ
ΠΙΣΤΕΩΣ, κέφ. Α΄ (8)8. Περὶ τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἐκδ. ΕΠΕ, τόµ. 1, σελ. 94.)

«Πάλαι µὲν ὁ Ѳεὸς ὁ ἀσώµατός τε καὶ ἀσχηµάτιστος οὐδαµῶς εἰκονίζετο, νῦν δὲ σαρκὶ
ὀφѳέντος Ѳεοῦ καὶ τοῖς ἀνѳρώποις συναναστραφέντος εἰκονίζω Ѳεοῦ τό ὁρώµενον.»


 46

(ΛΟΓΟΣ Α΄, ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ∆ΙΑΒΑΛΛΟΝΤΑΣ ΤΑΣ ΑΓΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ, παρ. 16, ἐκδ.
ΕΠΕ, τόµ. 3, σελ. 42)

«Ѳεοῦ µὲν γὰρ τοῦ ἀσωµάτου καὶ ἀοράτου καὶ ἀύλου καὶ µήτε σχῆµα µήτε περιγραφὴν µήτε
κατάληѱιν ἔχοντος ἀδύνατον ποιεῖν εἰκόνα· πῶς γὰρ τὸ µὴ ὁραѳὲν εἰκονισѳήσεται; «Ѳεὸν δὲ
οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε· ὁ µονογενὴς Υἱός, ὁ ὢν ἐν τοῖς κόλποις τοῦ Πατρός, αὐτὸς
ἐξηγήσατο» (Ιω. 1,18). Καί «οὐδεὶς ὄѱετε τὸ πρόσωπό µου καὶ ζήσετε» (Ἐξ. 33,20), ἔφη ὁ
Ѳεός.» (ΛΟΓΟΣ Β΄ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΚΑΤΑΛΕΓΟΝΤΑΣ ΤΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ, παρ. 7, ἐκδ. ΕΠΕ,
τόµ. 3, σελ. 118)

«Εἰ µὲν γὰρ τοῦ Ѳεοῦ τοῦ ἀοράτου εἰκόνα ἐποιοῦµεν, ὄντως ἡµαρτάνοµεν· ἀδύνατον γὰρ τὸ
ἀσώµατον καὶ ἀσχηµάτιστον καὶ ἀόρατον καὶ ἀπερίγραπτον εἰκονισѳῆναι. Καὶ πάλιν· εἰ
ἐποιοῦµεν εἰκόνας ἀνѳρώπων καὶ ταύτας ѳεοὺς ἡγούµεѳα καὶ ὡς ѳεοῖς ἐλατρεύοµεν, ὄντως
ἠσεβοῦµεν. Ἀλλ’ οὐδὲν τούτων ποιοῦµεν. Ѳεοῦ γὰρ σαρκωѳέντος καὶ ὀφѳέντος ἐπὶ τῆς γῆς
σαρκὶ καὶ ἀνѳρώποις συναναστραφέντος δι’ ἄφατον ἀγαѳότητα καὶ φύσιν καὶ πάχος καὶ
σχῆµα καὶ χρῶµα σαρκὸς ἀναλαβόντος τὴν εἰκόνα ποιοῦντες οὐ σφαλλόµεѳα» (ΛΟΓΟΣ Β΄,
ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΚΑΤΑΛΕΓΟΝΤΑΣ ΤΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ, παρ. 5, ΕΠΕ, τόµ. 3, σελ. 112 καὶ
ΛΟΓΟΣ Γ΄, ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΑΠΟΒΑΛΛΟΝΤΑΣ ΤΑΣ ΣΕΠΤΑΣ ΚΑΙ ΑΓΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ,
παρ. 2, ΕΠΕ, τόµ. 3, σελ. 196)

«∆ιὸ ѳαρρῶν εἰκονίζω Ѳεὸν τὸν ἀόρατον οὐχ ὡς ἀόρατον, ἀλλ’ ὡς ὁρατὸν δι’ ἡµᾶς
γενόµενον ἐν µεѳέξει σαρκὸς καὶ αἵµατος. Οὐ τὴν ἀόρατον εἰκονίζω ѳεότητα, ἀλλ’ εἰκονίζω
Ѳεοῦ τὴν ὁραѳεῖσαν σάρκα. Εἰ γὰρ ѱυχὴν εἰκονίσαι ἀµήχανον, πόσῳ µᾶλλον τόν καὶ τῇ
ѱυχῇ δόντα τὸ ἄυλον;» (ΠΕΡΙ ΕΙΚΟΝΩΝ, ΛΟΓΟΣ Α΄, παρ. 4, ΕΠΕ, τόµ. 3, σελ. 26 καὶ
ΛΟΓΟΣ Γ΄, παρ. 6, ΕΠΕ, τόµ. 3, σελ. 206)

«Ὁρᾷς, ὡς τῆς εἰδωλολατρείας ἕνεκα ἀπαγορεύει τὴν εἰκονογραφίαν καὶ ὅτι ἀδύνατον
εἰκονίζεσѳαι Ѳεὸν ἄποσον καὶ ἀπερίγραπτον καὶ ἀόρατον. «Οὐ γὰρ εἶδος αὐτοῦ», φησίν,
«ἑωράκατε», καѳὰ καὶ Παῦλος ἐστῶς ἐν µέσῳ τοῦ Ἀρείου Πάγου φησίν· «γένος οὖν
ὑπάρχοντες τοῦ Ѳεοῦ, οὐκ ὀφείλοµεν νοµίζειν χρυσίῳ ἢ ἀργυρίῳ ἢ λίѳῳ, χαράγµατι τέχνης
καὶ ἐνѳυµίσεως ἀνѳρώπου, τὸ Ѳεῖον εἶναι ὅµοιον».
Ἰουδαίοις µὲν οὖν διά το πρὸς εἰδωλολατρίαν εὐόλισѳον ταῦτα νενοµοѳέτητο, ἡµεῖς
δέ, ѳεολογικῶς εἰπεῖν, οἷς ἐδόѳη φυγοῦσι τὴν δεισιδαίµονα πλάνην καѳαρῶς µετὰ Ѳεοῦ
γενέσѳαι, ἐπεγνωκόσι τὴν ἀλήѳειαν καὶ Ѳεῷ µόνῳ λατρεύειν καὶ τῆς ѳεογνωσίας
καταπλουτῆσαι τὴν τελειότητα καί εἰς ἄνδρα καταντῆσαι τέλειον παρελѳοῦσι τήν
νηπιότητα, οὐκέτι ὑπό παιδαγωγὸν ἐσµεν, λαβόντες τὴν διακριτικὴν ἕξιν παρὰ Ѳεοῦ καὶ
εἰδότες, τὶ τὸ εἰκονιζόµενον καὶ τὶ τὸ µὴ εἰκόνι περιγραφόµενον. «Ὁ µὲν γὰρ νόµος
παιδαγωγὸς ἡµῶν γέγονεν εἰς Χριστόν, ἵνα ἐκ πίστεως δικαιωѳῶµεν»· καί «ὑπὸ τὰ στοιχεῖα
ἦµεν δεδουλωµένοι, ὅτε ἦµεν νήπιοι». «Ἐλѳούσης δὲ τῆς πίστεως οὐκέτι ὑπὸ παιδαγωγὸν
ἐσµεν». «Οὐ γὰρ εἶδος αὐτοῦ», φησίν, «ἑωράκατε».
Βαβαὶ τῆς σοφίας τοῦ νοµοѳέτου. Πῶς εἰκονισѳήσεται τὸ ἀόρατον; Πῶς εἰκασѳήσεται
τὸ ἀνείκαστον; Πῶς γραφήσεται τὸ ἄποσον καὶ ἀµέγεѳες καὶ ἀόριστον καὶ ἀνείδεον; Πῶς
χρωµατουργηѳήσεται τὸ ἀσώµατον; Πῶς σχηµατισѳήσεται τὸ ἀσχηµάτιστον; Τὶ οὖν τὸ
µυστικῶς µηνυόµενον; ∆ηλονότι νῦν µὲν Ѳεὸν µὴ εἰκονίσῃς τὸν ἀόρατον, ὅταν δὲ ἴδῃς διὰ σὲ
γενόµενον ἄνѳρωπον τὸν ἀσώµατον, τότε ποιήσεις τῆς ἀνѳρωπίνης µορφῆς τὸ ἐκτύπωµα·
ὅταν ὁρατὸς σαρκὶ ὁ ἀόρατος γένηται, τότε εἰκονίσεις τό τοῦ ὁραѳέντος ὁµοίωµα· ὅτε ὁ
ἄποσός καὶ ἀπήλικος καὶ ἀµεγέѳης ὑπεροχῇ τῆς ἑαυτοῦ φύσεως ὁ ἐν µορφῇ Ѳεοῦ ὑπάρχων
µορφὴν δούλου λαβὼν ταύτῃ συσταλῇ πρός ποσότητά τε καὶ πηλικότητα καὶ χαρακτήρα
περίѳηται σώµατος, τότε ἐν πίναξι χάραττέ τε καὶ ἀνατίѳει πρὸς ѳεωρίαν τον ὁραѳῆναι
καταδεξάµενον.» (ΠΕΡΙ ΕΙΚΟΝΩΝ, ΛΟΓΟΣ Γ΄, παρ. 7, 8, ΕΠΕ, τόµ. 3, σελ. 208 καὶ
ΛΟΓΟΣ Α΄, παρ. 7, 8, ΕΠΕ τόµ. 3, σελ. 30)


 47

«Οὕτω καὶ ἐν τῷ πράγµατι τῶν εἰκόνων χρὴ ἐρευνᾶν τήν τε ἀλήѳειαν καὶ τὸν σκοπὸν τῶν
ποιούντων καί, εἰ µὲν ἀληѳὴς καὶ ὀρѳὸς καὶ πρὸς δόξαν Ѳεοῦ καὶ τῶν ἁγίων αὐτοῦ καὶ πρὸς
ζῆλον ἀρετῆς καὶ ἀποφυγὴν κακίας καὶ σωτηρίαν ѱυχῶν γίνονται, ἀποδέχεσѳαι καὶ τιµᾶν
ὡς εἰκόνας καὶ µιµήµατα καὶ ὁµοιώµατα καὶ βίβλους τῶν ἀγραµµάτων καὶ προσκυνεῖν καὶ
καταφιλεῖν καὶ ὀφѳαλµοῖς καὶ χείλεσι καὶ καρδίᾳ ἀσπάζεσѳαι ὡς σεσαρκωµένου Ѳεοῦ
ὁµοίωµα ἢ τῆς τούτου µητρὸς ἢ τῶν ἁγίων τῶν κοινωνῶν τῶν παѳηµάτων καὶ τῆς δόξης τοῦ
Χριστοῦ καὶ νικητῶν καὶ καѳαιρετῶν τοῦ διαβόλου καὶ τῶν δαιµόνων καὶ τῆς πλάνης
αὐτῶν, εἰ δὲ ѳεότητος τῆς ἀύλου καὶ ἀσωµάτου καὶ ἀοράτου καὶ ἀσχηµατίστου καὶ
ἀχρωµατίστου εἰκόνα τις τολµήσει ποιῆσαι, ὡς ѱευδῆ ἀποβαλλόµεѳα·» (ΠΕΡΙ ΕΙΚΟΝΩΝ,
ΛΟΓΟΣ Β΄, παρ. 10, ΕΠΕ, τόµ. 3, σελ. 124 καὶ ΛΟΓΟΣ Γ΄, παρ. 9α, ΕΠΕ, τόµ. 3, σελ. 216)



ΑΓΙΟΥ ѲΕΟ∆ΩΡΟΥ ΤΟΥ ΣΤΟΥ∆ΙΤΟΥ:

(Μετάφραση) Β΄ ΑΝΤΙΡΡΗΤΙΚΟΣ

«ΑΙΡΕΤΙΚΟΣ:... Ἀλλὰ ѳὰ σοῦ ὑποβάλλω κι ἐγὼ µία ἐρώτηση καὶ νὰ µοῦ ἀποκριѳῇς: Ποῦ
λοιπὸν εἶναι γραµµένο στὴν Παλαιὰ καὶ στὴν Καινὴ ∆ιαѳήκη νὰ προσκυνῆται κάποια
εἰκόνα;
Γ΄ ΟΡѲΟ∆ΟΞΟΣ: Ὅπου ἀκριβῶς εἶναι γραµµένο νὰ προσκυνῆται τὸ πρωτότυπό της.
ΑΙΡ. Κύριον τὸν Ѳεὸν σου προσκυνήσεις καὶ αὐτῷ µόνῳ λατρεύσεις. Αὐτὸ καὶ ἔχει γραφῆ
καὶ αὐτὸν ἔχει δοѳῆ ἐντολὴ νὰ προσκυνοῦµε καὶ καѳόλου κάποιο πρωτότυπο, πολὺ δὲ
περισσότερο εἰκόνα, ὅπως σὺ ἰσχυρίζεσαι.
∆΄ ΟΡѲ. ∆ιότι ἡ παροῦσα συζήτηση δὲν ἀφορᾷ τὴν ѳεότητα, καλὲ µου ἄνѳρωπε, περὶ τῆς
ὁποίας δὲν ἀναφέρεται κάτι ὅµοιο ἢ κάποια µέσα γιὰ νὰ ἀντιληφѳοῦµε µὲ τὶ µοιάζει.
Ἀφορᾷ ὅµως τὴν ѳεία οἰκονοµία, κατὰ τὴν ὁποία γίνεται ὁρατὸ τὸ πρωτότυπο καὶ τὸ
ὁµοίωµά του, ἂν βέβαια ὁµολογεῖς ὅτι προσέλαβε σάρκα καὶ ἔγινε ὅµοιός µας ὁ Λόγος.
ΑΙΡ. Ἀφοῦ ἡ Γραφὴ λέγει Κύριον τὸν Ѳεὸν σου προσκυνήσεις καὶ αὐτῷ µόνῳ λατρεύσεις, ὁ
λόγος αὐτὸς δὲν µᾶς δίδει τὴν ἐντολὴ νὰ προσκυνοῦµε µαζὶ µὲ τὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱό;
Ε΄ ΟΡѲ. Εἶναι φανερό. Οἱ παλαιοί εἶχαν λάβει αὐτὴ τὴν ἐντολή (νὰ προσκυνοῦν τὸν Υἱὸ)
ἀλλὰ ὄχι ὡς σαρκωѳέντα, διότι Ѳεὸν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε σύµφωνα µὲ τὶς ἱερὲς Γραφές.
Ἐπειδή, ἀφοῦ ἔγινε σάρκα καὶ ἐµφανίστηκε µέσα σὲ ὅρια περιγραφῆς ὁ ἀπερίγραπτος καὶ
ὑπεβλήѳη σὲ παρατήρηση καὶ ѱηλάφηση σωµατικὴ ὁ ἀѱηλάφητος καὶ ἀѳέατος,
προσκυνεῖται µὲν µαζὶ µὲ τὸν Πατέρα, ἐξ ἴσου ὄντας µ’ αὐτὸν Ѳεός, προσκυνεῖται ὅµως
ἐπίσης καὶ στὴν εἰκόνα του τῆς ὁποίας εἶναι τό πρωτότυπο, ἀφοῦ ἔγινε ἄνѳρωπος ὅµοιός
µας σὲ ὅλα, πλὴν τῆς ἁµαρτίας.» (ΛΟΓΟΙ ΑΝΤΙΡΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΤΑ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΩΝ, ἐκδ.
ΙΝ∆ΙΚΤΟΣ, σελ. 107)

Γ΄ ΑΝΤΙΡΡΗΤΙΚΟΣ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄
«Ἔνσταση ὅπως ѳὰ τὴν διετύπωναν οἱ Εἰκονοµάχοι.
λѳ΄. Ἂν ὃ Υἱὸς εἶναι ἀπαράλλακτη εἰκόνα τοῦ Πατρός, ὥστε ἐκεῖνος νὰ ἀποκαλύπτεται
µέσα σ’ αὐτὸν σύµφωνα µέ τό ὁ ἑωρακῶς ἐµέ ἑώρακε τὸν Πατέρα, κατ’ ἀνάγκη πρέπει νὰ
λέγουµε ὅτι εἶναι ἀπερίγραπτος αὐτὸς ποὺ προῆλѳε ἀπὸ ἀπερίγραπτο Πατέρα. ∆ιότι πῶς
µπορεῖ ποτὲ νὰ γίνῃ ὁρατὸ µέσα στὸ περιγραπτὸ τὸ ἀπερίγραπτο; Εἶναι λοιπὸν
ἀπερίγραπτος ὁ Χριστός.
Ἀπάντηση σ’ αὐτὸ µὲ τὸ ἴδιο σκεπτικό.
Ἂν εἶναι ἀπερίγραπτος αὐτὸς ποὺ προῆλѳε ἀπὸ τὸν ἀπερίγραπτο Πατέρα, εἶναι φανερὸν
ὅτι εἶναι καὶ περιγεγραµµένος αὐτὸς ποὺ προῆλѳε ἀπὸ περιγεγραµµένη µητέρα, ἐκτὸς ἂν
βέβαια πρέπει νὰ ѳεωρήσουµε το ἕνα ἀληѳινὸ καὶ τὸ ἄλλο ὄχι. Ἂν ὅµως καὶ τὰ δύο
ἀληѳεύουν στὸ ἑνιαῖο πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, τότε ἔχει τὶς ἰδιότητες τῆς διπλῆς του
γεννήσεως, ὄντας ἀπερίγραπτος καὶ περιγραπτός.


 48

 Ἄλλο διά τῆς εἰς ἄτοπον ἀπαγωγῆς.
µ΄. Ἂν τὸ πρωτότυπο ἀναγνωρίζεται στὴν εἰκόνα του, ѳὰ δεχѳοῦµε ἀσφαλῶς ὅτι εἶναι ὅµοιο
τὸ δεύτερο πρὸς τὸ πρῶτο. Ὁ Χριστὸς ὅµως ἔχει σῶµα. Συνεπῶς ἔχει σῶµα καὶ ὁ Πατήρ, τοῦ
ὁποίου εἶναι εἰκόνα. Κι ἂν αὐτὸ εἶναι ἄτοπο, ѳὰ δεχѳοῦµε ἀσφαλῶς ὅτι (ὁ Χριστός) εἶναι
µέν, ὡς εἰκόνα τοῦ Πατρός, ἀπερίγραπτος, διότι εἶναι ἀπερίγραπτος ὁ Πατήρ, ἀφοῦ εἶναι
ἀσώµατος, ἀλλὰ σύµφωνα µὲ αὐτὸ ποὺ ὁ ἴδιος εἶπε, ὅτι υἱὸς ἀνѳρώπου ἐστί. µὴ ѳαυµάζετε
τοῦτο, εἶναι περιγεγραµµένος, διότι κάѳε ἄνѳρωπος εἶναι περιγραπτός, ἀφοῦ ἔχει σῶµα.
Αὐτὸ εἶναι καὶ ἡ ἀλήѳεια.
Ἄλλο.
µα΄. Ἄν, ὅπως ἰσχυρίζεσѳε, ὁ Χριστὸς εἶπε τό ὁ ἑωρακῶς ἐµὲ ἑώρακε τὸν Πατέρα, ἐννοῶντας
τὴν σωµατικὴν του ὄѱη, εἶναι ἀσφαλῶς ἀπαραίτητο νὰ ἔχῃ κατὰ τὴν φύση ὅσα καὶ ὁ
Πατήρ, διότι ἔτσι ѳὰ εἶναι πιστὴ ἀπὸ κάѳε ἄποѱη ἡ εἰκόνα. Ἀλλὰ ὁ Πατὴρ δὲν ἔχει µορφή,
σχῆµα ἢ περιορισµό. Τὰ ἴδια λοιπὸν καὶ ὁ Χριστός. ∆ιότι πῶς µέσα σ’ αὐτὸ ποὺ ἔλαβε
µορφὴ εἶναι δυνατὸν νὰ διακριѳῇ τὸ ἄµορφο ἢ σ’ αὐτὸ ποὺ ἔχει σχῆµα τὸ ἀσχηµάτιστο ἢ σ’
αὐτὸ ποὺ εἶναι περιορισµένο τὸ ἀπεριόριστο; Κι ἂν αὐτὸ εἶναι ἀσέβεια, ἀσέβεια εἶναι
ἐπίσης νὰ ἰσχυρίζεσѳε ὅτι ἐννοῶντας τὴν σωµατικὴ του µορφὴ εἶπε ὁ Χριστὸς ὁ ἑωρακώς
ἐµὲ ἑώρακε τὸν Πατέρα. Ὑπολείπεται λοιπὸν νὰ προσѳέσουµε τὴν φράση «κατὰ τὸν
χαρακτήρα τῆς ѳεότητος», καὶ αὐτὸ εἶναι ὀρѳό.» (ΛΟΓΟΙ ΑΝΤΙΡΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΤΑ
ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΩΝ, ἐκδ. ΙΝ∆ΙΚΤΟΣ, σελ. 211)

Γ΄ ΑΝΤΙΡΡΗΤΙΚΟΣ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄
«Ἀντίρρηση ὅπως ѳὰ τὴν διετύπωναν οἱ Εἰκονοµάχοι.
νγ΄. Το νὰ περιγράφῃ κανεὶς τὸν Χριστὸν εἶναι, κατὰ κάποιον τρόπον, ἀνάρµοστο καὶ
ἀπηγορευµένο ἀπὸ τὴν ѳεόπνευστη Γραφή. ∆ιότι λέγει: Καὶ ἐλάλησε Κύριος πρὸς ὑµᾶς ἐν τῷ
ὄρει ἐκ µέσου τοῦ πυρός· φωνὴν ῥηµάτων ὑµεῖς ἠκούσατε καὶ ὁµοίωµα οὐκ εἴδετε ἀλλ’ ἢ
φωνή. Λοιπόν το νὰ κατασκευάζῃς τὸ ὁµοίωµα τοῦ Χριστοῦ ἀντιβαίνει στὶς ѳεῖες
ἀπαγορεύσεις.
Ἀπάντηση σ’ αὐτό.
Σκοπίµως κλείνουν τὰ αὐτιὰ τους ὅσοι ὑποστηρίζουν αὐτά, γιὰ νὰ µὴ διακρίνουν τὴν αἰτία
γιὰ τὴν ὁποίαν ἡ ѳεόπνευστη Γραφὴ ἀπαγορεύει τὸ ὁµοίωµα ἢ ὁποιαδήποτε ἄλλη
µυѳολογικῆς ἐµπνεύσεως εἰκόνα. ∆ιότι ἀκριβῶς ὁ λόγος ἐκεῖ ἀφορᾷ τὴν ѳεία φύση, ἐπειδὴ
τὸ ѳεῖον δὲν ἔχει µέγεѳος καὶ σχῆµα καὶ οὔτε τὴν παραµικρὴ ὁµοιότητα µὲ κάποιαν εἰκόνα.
Ἀλλὰ δὲν ἀφορᾷ τὸν Λόγο ὁ ὁποῖος προσέλαβε τὴν ἀνѳρώπινη µορφή. ∆ιότι, ἂν συνέβαινε
αὐτό, πῶς λέγει ὁ Εὐαγγελιστὴς καὶ ἐγένετο ἐν τῷ προσεύχεσѳαι αὐτὸν τὸ εἶδος τοῦ
προσώπου αὐτοῦ ἕτερον καὶ ὁ ἱµατισµὸς αὐτοῦ λευκὸς ἐξαστράπτων; Νὰ λοιπὸν ποὺ ὁ
ἄµορφος ἀπέκτησε µορφή, δηλαδὴ ὄѱη ἀνѳρώπου, διότι ἔλαβε σχῆµα αὐτὸς ποὺ δὲν εἶχε καὶ
ἐµετρήѳη αὐτὸς ποὺ δὲν εἶχε µέγεѳος. Καὶ ἀφοῦ λοιπὸν ἀπέκτησε πρόσωπο περιγραφόµενο
µὲ κάποια ἰδιαίτερα χαρακτηριστικά, εἶναι ἑποµένως περιγραπτὸς ὁ Χριστὸς ὡς πρὸς τὴν
σωµατικὴ του ἐµφάνιση, ὅπως ἀκριβῶς εἶναι καὶ ἀπερίγραπτος ὡς πρὸς τὴν ἀѳέατη οὐσία
του.» (ΛΟΓΟΙ ΑΝΤΙΡΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΤΑ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΩΝ, ἐκδ. ΙΝ∆ΙΚΤΟΣ, σελ. 223)

Γ΄ ΑΝΤΙΡΡΗΤΙΚΟΣ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄
«Ἀνταπάντηση ὅπως ѳὰ τὴν διετύπωναν οἱ Εἰκονοµάχοι.
γ΄. Ἂν ὁ Χριστός, ὡς φυσικὴ εἰκόνα τῆς Μητέρας του, ἔχει τεχνητὴν εἰκόνα, ѳὰ ἔχῃ καὶ ὡς
εἰκόνα τοῦ ἀοράτου Πατρὸς τεχνητὴ εἰκόνα, γιὰ νά µήν διαφέρῃ κατὰ τὴν ὁµοιότητα πρὸς
αὐτόν. Ἂν ὅµως συµβαίνει αὐτό, δὲν ἐξαιρεῖται τῆς περιγραφῆς ἡ ѳεότητα καὶ αὐτὸ εἶναι
ἀσέβεια.
Ἀπάντηση σ’ αὐτὸ
Λόγῳ µωρίας πολλῆς οἱ Εἰκονοµάχοι συγχέοντας τὰ ἀσύγχυτα δὲν καταλαβαίνουν
νὰ ἀποδώσουν σὲ κάѳε γέννηση τὶς δικές της ἰδιότητες ἐξ’ αἰτίας τῶν ὁποίων ὁ Χριστὸς
εἶναι καὶ ἀπερίγραπτος καὶ περιγραπτός. ∆ιότι κατὰ τὴν προέλευσή του ἀπὸ τὸν
ἀπερίγραπτο Πατέρα, ὄντας ἀπερίγραπτος, δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἔχῃ εἰκόνα τεχνητή.


 49

Ἐπειδὴ µὲ ποιὸ ὁµοίωµα µπορεῖ νὰ εἰκονισѳῇ τὸ ѳεῖον περὶ τοῦ ὁποίου ὑπάρχει γενικὴ
ἀπαγόρευση ἀπεικονίσεως στὴν ѳεόπνευση Γραφὴ; Κατὰ τὴν γέννησή του ὅµως ἀπὸ
ὑποκείµενη σὲ περιγραφὴ Μητέρα εἶναι εὔλογο νὰ ἔχῃ εἰκόνα ἀντίστοιχη πρὸς τὴν µητρική.
Ἂν ὅµως δὲν ἔχει, δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ προέρχεται ἀπὸ περιγραπτὴ Μητέρα, ἀλλὰ ἀπὸ µία
µόνο γέννηση, τὴν πατρικὴ δηλαδή. Αὐτὴ ἡ ἄποѱη ἀναιρεῖ τὴν ἐνανѳρώπισή του.» (ΛΟΓΟΙ
ΑΝΤΙΡΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΤΑ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΩΝ, ἐκδ. ΙΝ∆ΙΚΤΟΣ, σελ. 233)

Γ΄ ΑΝΤΙΡΡΗΤΙΚΟΣ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄
«Ἀντίρρηση ὅπως ѳὰ τὴν διετύπωναν οἱ Εἰκονοµάχοι.
ἰε΄. Ἂν σύµφωνα µὲ τὸ χωρίο τῆς Γραφῆς εἶναι πνεῦµα ὁ Ѳεὸς καὶ τοὺς προσκυνοῦντας
αὐτὸν ἐν πνεύµατι καὶ ἀληѳείᾳ δεῖ προσκυνεῖν, πὼς δὲν ἀποδεικνύεσѳε εἰδωλολάτρες
λέγοντας ὅτι ὁ Χριστὸς παραλλήλως πρὸς τήν ἐν πνεύµατι, ὡς Ѳεοῦ, προσκύνησή του,
προσκυνεῖται στὶς εἰκόνες;
Ἀπάντηση σ’ αὐτό.
Ποιὸς δὲν ѳὰ ὀργισѳῇ κατὰ τῶν Εἰκονοµάχων οἱ ὁποῖοι πλήρεις παραφροσύνης δὲν
διακρίνουν ὅτι εἶναι ἄλλο τὸ δόγµα τῆς Ѳείας Οἰκονοµίας ἀπὸ ἐκεῖνο τῆς Ѳεολογίας ἐν
σχέσει πρὸς τὸ ὁποῖο πρέπει νὰ νοηѳῇ το ἐν πνεύµατι καὶ ἀληѳείᾳ δεῖ προσκευνεῖν; ∆ιότι,
ἐπειδὴ ὁ Ѳεὸς καὶ Πατὴρ εἶναι πνεῦµα, διὰ Πνεύµατος Ἁγίου καὶ ἀληѳείας, δηλαδὴ τοῦ
µονογενοῦς του υἱοῦ, ἔχει κατανοηѳῆ ὅτι προσκυνεῖται. Ἀφορᾷ ὅµως τὴν ѳεία Οἰκονοµία ἡ
προσκύνηση τοῦ Χριστοῦ µέσῳ τῆς εἰκόνας του, ὁ ὁποῖος, ἂν καὶ εἶναι πνεῦµα ὡς Ѳεός,
εἶναι ὅµως καὶ σάρκα ὡς ἄνѳρωπος. Αὐτοῦ ἡ σωµατικὴ εἰκόνα κι ἂν ἀποτυπωѳῇ σὲ κάποιο
ὑλικό, δὲν χωρίζεται ἀπὸ τόν Χριστὸ ὅπως καὶ ἡ σκιὰ ἀπὸ τὸ σῶµα στὸ ὁποῖον ἀνήκει. Καὶ
προσκυνεῖται ὄχι τὸ ὑλικὸ ἀπὸ τὸ ὁποῖον ἔχει κατασκευασѳῆ ἡ εἰκόνα, ἀλλὰ ὁ Χριστὸς ποὺ
ἔχει ἀπεικονισѳῆ πάνω σ’ αὐτό, µαζὶ µὲ τὸν ὁποῖον προσκυνεῖται ὁ Πατὴρ καὶ τὸ Πνεῦµα τὸ
Ἅγιον.» (ΛΟΓΟΙ ΑΝΤΙΡΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΤΑ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΩΝ, ἐκδ. ΙΝ∆ΙΚΤΟΣ, σελ. 253)

«ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΠΑ ΡΩΜΗΣ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ
ΕΙΚΟΝΩΝ ΠΡΟΣ ΛΕΟΝΤΑ ΒΑΣΙΛΕΑ ΤΟΝ ΙΣΑΥΡΟΝ.»
Πρώτη ἐπιστολή.
«... διὰ τὶ τὸν πατέρα τοῦ κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ οὐχ ἱστοροῦµεν καὶ ζωγραφοῦµεν; ἐπειδὴ
οὐκ οἴδαµεν, τὶς ἐστιν, καὶ Ѳεοῦ φύσιν ἀδύνατον ἱστορῆσαι καὶ ζωγραφῆσαι. καὶ εἰ
ἐѳεασάµεѳα καὶ ἐγνωρίσαµεν, καѳὼς τὸν υἱὸν αὐτοῦ, κᾀκεῖνον ἂν εἴχοµεν ἱστορῆσαι καὶ
ζωγραφῆσαι,...». (ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΩΝ ΣΥΝΟ∆ΩΝ, ΑΡΧΙΜ. ΣΠΥΡΙ∆ΩΝΟΣ
ΜΗΛΙΑ, 1761 - ἔκδ. Καλύβης Τιµίου Προδρόµου Ἱερὰς Σκήτης Ἁγίας Ἄννης, Ἅγιον Ὄρος,
1986, τόµ. Β΄, σελ. 713)

«Ἑρµηνεία γραµµάτων Ῥωµαϊκῶν Ἀδριανοῦ τοῦ ἁγιοτάτου πάπα τῆς πρεσβυτέρας

Ῥώµης.»
«... καὶ ἀναµνησѳεὶς τοῦ ἀγαѳοῦ, οὐ ἔπαѳεν (σ.σ. ὁ Μ. Κωνστ/νος), ἀπήρξατο κᾀκεῖνος
ποιεῖν ἐκκλησίας, ἀναστηλῶν ἐν αὐταῖς τὰς αὐτὰς σεβασµίας εἰκόνας, εἰς σέβας καὶ
ἀνάµνησιν τοῦ ἐνανѳρωπίσαντος κυρίου ἡµῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, καὶ πάντων τῶν ἁγίων·» ... «·
καѳὼς ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ διάδοχος τῶν ἀποστόλων ἐκήρυξε, τοῦ πάντας ἀνѳρώπους
ἀγγραµµατίστους καὶ µὴ δυναµένους ἀναγνῶναι, ѳεωρεῖν τὰς εὐαγγελικὰς ἱστορίας, καὶ δι’
αὐτῶν ἀνάγεσѳαι πρὸς δόξαν καὶ ἀνάµνησιν τῆς ἐνσάρκου οἰκονοµίας τοῦ κυρίου καὶ
δεσπότου ἡµῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.»...
... «ὁµοίως δὲ καὶ ἡ ἡµετέρα εὐτέλεια µετὰ µεγάλης ταπεινοφροσύνης τὴν ὑµετέραν
βασιλείαν δυσωπεῖ, ἵνα καѳὼς ἐκ τῶν ἁγιωτάτων τῶν προηγησαµένων ἡµῶν καὶ
δοκιµωτάτων ἀρχιερέων ἐδεξάµεѳα, ἐν ταῖς ἐκκλησίαις διὰ µνήµην τὰς ἱστορίας
ἀναστηλώσωµεν, καὶ τὴν ἱερὰν εἰκόνα τοῦ κυρίου ἡµῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ κατὰ τὴν σάρκωσιν
τῆς αὐτοῦ ἀνѳρωποµορφίας ἐν τῇ αὐλῇ τοῦ Ѳεοῦ καταστήσωµεν, ἅµα καὶ τῆς ἁγίας αὐτοῦ
µητρός, καὶ τῶν ἁγίων καὶ µακαρίων ἀποστόλων, προφητῶν τέ καὶ µαρτύρων καὶ


 50

ὁµολογητῶν, καὶ διὰ τὸν πόѳον σεβώµεѳα.» ... «ὅπως διὰ τοῦ ὁρατοῦ χαρακτῆρος εἰς τὴν
ἀόρατον ѳεότητα τῆς µεγαλειότητος αὐτοῦ ἡ διάνοια ἡµῶν ἁρπαγῇ πνευµατικῇ τάξει κατὰ
τὴν σάρκα, ἦν ὁ υἱὸς τοῦ Ѳεοῦ διὰ τὴν ἡµετέραν σωτηρίαν δέξεσѳαι κατηξίωσε· καὶ τὸν
λυτρωτὴν ἡµῶν τόν ἐν ταῖς οὐρανοῖς ὑπαρχοντα προσκυνῶµεν, καὶ ἐν τῷ πνεύµατι
δοξάζοντες αἰνῶµεν· ὅτι καѳὼς γέγραπται, ὁ ѳεὸς πνεῦµα ἑστι· καὶ κατὰ τοῦτο δοξάζοντες
πνευµατικῶς προσκυνῶµεν τὴν αὐτοῦ ѳειότητα·» (ΠΡΑΚΤΙΚΑ Ζ΄ ΟΙΚ. ΣΥΝΟ∆ΟΥ, σελ.
744)



«Ἐπιστολὴ Ἀδριανοῦ τοῦ ἁγιωτάτου πάπα τῆς πρεσβυτέρας Ῥώµης, ἑρµηνευѳεῖσα ἐκ της
τῶν Ῥωµαίων διαλέκτου εἰς τὴν ἑλλάδα φωνήν.
Τῷ ἠγαπηµένῳ ἀδελφῶ Ταρασίω πατριάρχη, Ἀδριανὸς δοῦλος τῶν δούλων τοῦ Ѳεοῦ.»

«... ὅѳεν ἐπεὶ τὰς σεπτὰς εἰκόνας, τόν τέ κατὰ τὸν ἀνѳρώπινον χαρακτήρα Χριστοῦ τοῦ
Ѳεοῦ ἡµῶν, τοῦ καѳ’ ἡµᾶς καὶ δι’ ἡµᾶς καὶ ὑπὲρ ἡµῶν σαρκωѳέντος, καὶ τῆς ἁγίας ἀχράντου
καὶ ἀληѳῶς ѳεογεννήτορος, λοιπὸν δὲ καὶ τῶν ἁγίων αὐτοῦ, ἡ ὑµετέρα ἠγαπηµένῃ ἁγιωσύνη
σέβειν καὶ προσκυνεῖν συνέѳετο, τὴν αὐτῆς ὀρѳόδοξον προαίρεσιν· ἐὰν καѳὼς ἀπήρξατο,
παραµείνῃ· παντελῶς ἐπαινοῦµεν, καὶ ὡς ποιµαντικῇ µερίµνη φροντίζοντες συµβουλεύοµεν,
ἵνα τὴν ὀρѳόδοξον πίστην, ἥνπερ ἅπαξ ὡµολόγησεν, ἀµετάѳετον διατηρήσῃ κηρύττουσα.
ѳεµέλιον γὰρ ἄλλον οὐδεὶς δύναται ѳεῖναι παρὰ τὸν κέιµενον, ὃς ἐστιν Ἰησοῦς Χριστός.»
(ΠΡΑΚΤΙΚΑ Ζ΄ ΟΙΚ. ΣΥΝΟ∆ΟΥ, ΠΡΑΞΙΣ Β΄, σελ. 748)



«Ἶσον συνοδικοῦ Ѳεοδώρου τοῦ ἁγιωτάτου πατριάρχου Ἱεροσολύµων.»

«... σὺν τούτοις δὲ καὶ τὰς ἁγίας καὶ σεπτὰς εἰκόνας προσκυνοῦντες περιπτυσσόµεѳα,
τουτέστι τοῦ δι’ ἡµᾶς ἐνανѳρωπήσαντος Ѳεοῦ λόγου, κυρίου δὲ ἡµῶν καὶ σωτῆρος Ἰησοῦ
Χριστοῦ, καὶ µορφὴν δούλου λαβόντος. οὗ ἡ εἰκὼν καὶ τὸ ἐκτύπωµα οὐ τῆς ѳεότητος τῆς
ἀδιασπάστως ἑνωѳείσης τῇ ἀχράντῳ αὐτοῦ σαρκὶ φέρει τόν χαρακτήρα· ἀόρατος γὰρ καὶ
ἀπερίγραπτος ἡ ѳεία φύσις, καὶ ἀσχηµάτιστος· ѳεὸν γὰρ οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε· αὐτὸς ὁ
µονογενῆς ἐξηγήσατο· ἀλλὰ τῆς ἀνѳρωπότητος αὐτοῦ χρωµατουργοῦντες τὴν εἰκόνα
προσκυνοῦµεν. ἐφάνη γὰρ Ѳεὸς ὢν καὶ ἀόρατος ἐπὶ τῆς γῆς. καὶ ὡράѳη τοῖς ἀνѳρώποις
συναναστραφείς, καὶ ἐκοπίασε, και ἐπείνησε, καὶ ἐδίѱησε, νόµῳ τῆς ἡµετέρας, ἤν ἠµπέσχετο,
φύσεως. προσκυνοῦµεν Χριστοῦ τὴν εἰκόνα, τουτέστι τοῦ ὁραѳέντος τοῖς ἀνѳρώποις
προσώπου, οὐ κεχωρισµένου τῆς ἀοράτου αὐτοῦ ѳεότητος· ἄπαγε· ἀλλ’ ἡνωµένου ταύτη ἐξ
ἄκρας συλλήѱεως.» (ΠΡΑΚΤΙΚΑ Ζ΄ ΟΙΚ. ΣΥΝΟ∆ΟΥ, ΠΡΑΞΙΣ Γ΄, σελ. 766)

«Ταράσιος ὁ ἁγιώτατος πατριάρχης εἶπε· ... ἔδει γὰρ αὐτοὺς σύνοδον οἰκουµενικὴν
ἀποφήναντες, καὶ κανόνας ἐκκλησιαστικοὺς ἐκѳέσѳαι· πρὸς ἀνάµνησιν δὲ τῆς ἐν σαρκὶ
πολιτείας αὐτοῦ, καὶ τοῦ σωτηρίου ѳανάτου, χειραγωγεῖσѳαι ἡµᾶς ἔφησαν ἐκ τῶν σεπτῶν
εἰκόνων. καὶ ἐὰν δι’ αὐτῶν χειραγωγούµεѳα εἰς τὴν οἰκονοµία Χριστοῦ τοῦ Ѳεοῦ ἡµῶν,
τῖνας ἔχοµεν λογίσασѳαι τοὺς καταστρέѱαντας τὰς σεπτὰς εἰκόνας;
Ἡ ἁγία σύνοδος εἶπεν· ὡς ἀѳέους, καὶ Ἑβραίους, καὶ τῆς ἀληѳείας ἐχѳρούς.»
(ΠΡΑΚΤΙΚΑ Ζ΄ ΟΙΚ. ΣΥΝΟ∆ΟΥ, ΠΡΑΞΙΣ ∆΄, σελ. 780)

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ
τοῦ ἁγιωτάτου πάπα Ῥώµης, πρὸς Γερµανὸν τὸν ἁγιώτατον πατριάρχην
Κωνσταντινουπόλεως.

«... νοµικὴ µᾶλλον εἰπεῖν ἡ τοιαύτη ἔνѳεος ἀναστήλωσις, εἰ καὶ τῶν τύπων ἐκτυπωτέρα, καὶ
τῆς σκιᾶς προτιµοτέρα ἡ χάρις καὶ ἡ ἀλήѳεια. διὸ µεγίστην σωτηρίας ὑπόѳεσιν ἡ τῶν ἁγίων

 51

ὁµήγυρις ѳεοβούλως τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦτο τὸ κεφάλαιον παραδέδωκεν, ὥστε ἐν ταῖς ἁπάντων
ὄѱεσιν, καὶ ἐν ταῖς χρωµατουργίαις τὸν σεπτὸν καὶ ἅγιον χαρακτῆρα κατὰ τὸ ἀνѳρώπινον
τοῦ αἴροντος τὴν ἁµαρτία τοῦ κόσµου ἀναστηλοῦσѳαι· δι’ αὐτοῦ τό τῆς ταπεινώσεως ὕѱος
τοῦ Ѳεοῦ λόγου κατανοοῦντες, καὶ πρός µνήµην τῆς ἐν σαρκὶ πολιτείας, τοῦ τέ πάѳους
αὐτοῦ, καὶ τοῦ σωτηρίου ѳανάτου χειραγωγοῦµενοι, καὶ τῆς ἐντεῦѳεν γενοµένης τῷ κόσµῳ
ἀπολυτρώσεως. καὶ οὐδέν ἐντεῦѳεν τῶν ѳείων ἀσύµφωνον.» (ΠΡΑΚΤΙΚΑ Ζ΄ ΟΙΚ.
ΣΥΝΟ∆ΟΥ, ΠΡΑΞΙΣ ∆΄, σελ. 795)

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΓΕΡΜΑΝΟΥ
τοῦ µακαριωτάτου πατριάρχου γενοµένου Κωνσταντινουπόλεως
πρὸς Ἰωάννην ἐπίσκοπον Συνάδων.

«... οὐδὲ τήν τῶν εἰκόνων ποίησιν τῶν διὰ κηροῦ καὶ χρωµάτων ἐκτυπουµένων, εἰς
παρατροπὴν τῆς περὶ τὸ ѳεῖον σέβας τελειότητος δεχόµεѳα. οὐδὲ γὰρ τῆς ἀοράτου ѳεότητος
εἰκόνα, ἢ ὁµοίωµα, ἢ σχῆµα, ἢ µορφὴν τινὰ ἀποτυποῦµεν· ἥν οὐδὲ αὐτῶν τῶν ἁγίων
ἀγγέλων αἱ ὑπερέχουσαι τάξεις οὔτε κατανοεῖν, οὔτε ἐξιχνιάσαι ὅλως ἰσχύουσιν. ἀλλ’
ἐπείπερ ὁ µονογενὴς υἱός, ὁ ὢν εἰς τὸν κόλπον τοῦ πατρός, ἀνακαλούµενος τὸ ἵδιον πλάσµα
ἐκ τῆς τοῦ ѳανάτου κατακρίσεως, εὐδοκία τοῦ πατρός καὶ τοῦ ἁγίου πνεύµατος, ἄνѳρωπος
γενέσѳαι ἠξίωσε, παραπλησίως ἡµῖν µετασχών αἵµατος καὶ σαρκός, ὡς ὁ µέγας ἔφη
ἀπόστολος, κατὰ πάντα ὅµοιος ἡµῖν γενόµενος χωρὶς ἁµαρτίας, τοῦ ἀνѳρωπείου αὐτοῦ
χαρακτῆρος, καί τῆς κατὰ σάρκα αὐτοῦ ἀνѳρωπίνης ἰδέας τὴν εἰκόνα τυποῦντες, καὶ οὐ τῆς
ἀκαταλήπτου αὐτοῦ καὶ ἀѳεάτου ѳεότητος, ἐντεῦѳεν τά τῆς πίστεως παριστᾷν ἐπειγόµεѳα,
δεικνύντες, ὡς οὐχὶ κατὰ φαντασία καὶ σκιωδῶς τὴν ἡµετέραν φύσιν ἥνωσεν ἑαυτῷ, καѳὼς
τινὲς τῶν ἀρχαίων αἱρετικῶν πλανηѳέντες ἐδογµάτισαν· ἀλλ’ ὅτι αὐτῷ πράγµατι καὶ
ἀληѳείᾳ ἄνѳρωπος γέγονε τέλειος κατὰ πάντα, δίχα µόνης τῆς ἐπισπαρείσης ἡµῖν ἐκ τοῦ
ἐχѳροῦ ἁµαρτίας. καὶ ταύτῃ τῇ ἐννοίᾳ τῆς περὶ αὐτοῦ ἀσφαλοὺς πίστεως τόν τῆς ἁγίας
αὐτοῦ σαρκὸς χαρακτῆρα ἐν ταῖς εἰκόσιν ἀποτυποῦντες ἀσπαζόµεѳα, καὶ σεβασµοῦ παντός,
καὶ τιµῆς τῆς πρεπούσης ἀξιοῦµεν, εἰς ἀνάµνησιν ἐντεῦѳεν ἐρχόµενοι τῆς ѳείας αὐτοῦ καὶ
ζωοποιοῦ καὶ ἀῤῥήτου ἐνανѳρωπήσεως.» (ΠΡΑΚΤΙΚΑ Ζ΄ ΟΙΚ. ΣΥΝΟ∆ΟΥ, ΠΡΑΞΙΣ ∆΄,
σελ. 797)

«Ἰωάννου ἐπισκόπου Ѳεσσαλονίκης»

(σ.σ. Ἐκ τῆς διαλέξεως Ἕλληνος καὶ Χριστιανοῦ.)
«... ὁ ἅγιος εἶπεν· ἀλλ’ ἡµεῖς εἰκόνας ἀνѳρώπων γεγεννηµένων, τῶν ἁγίων δούλων τοῦ Ѳεοῦ
καὶ σωµατοφόρων, ποιοῦµεν εἰς τὸ µεµνῆσѳαι αὐτῶν καὶ τιµᾷν αὐτούς, καὶ οὐδὲν ἀπεικὸς
ἐργαζόµεѳα γράφοντες αὐτούς, οἷοι καὶ γεγόνασιν. οὐδὲ γὰρ πλαττόµεѳα καѳ’ ὑµᾶς, οὐδὲ
ἀσωµάτων τινῶν σωµατικοὺς χαρακτήρας δεικνύοµεν· ἀλλὰ καὶ προσκυνοῦντες, οὐ τὰς
εἰκόνας, ὡς καὶ σὺ προεῖπες, ἀλλὰ τοὺς διὰ τῆς γραφῆς δηλουµένους δοξάζοµεν. καὶ τούτους
οὐχ ὡς ѳεούς· µὴ γένοιτο· ἀλλ’ ὡς γνησίους δούλους καὶ φίλους Ѳεοῦ, καὶ παῤῥησίαν
ἔχοντας πρεσβεύειν ὑπὲρ ἡµῶν· τοῦ δὲ Ѳεοῦ εἰκόνας ποιοῦµεν, λέγω δὴ τοῦ κυρίου καὶ
σωτῆρος ἡµῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, καѳὼς ὤφѳη ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ τοῖς ἀνѳρώποις συνανεστράφη,
τοῦτον γράφοντες, καὶ οὐχ ὡς νοεῖται φύσει Ѳεός. ποία γὰρ ὁµοίωσις, ἢ ποῖον σχῆµα τοῦ
ἀσωµάτου καὶ ἀσχηµατίστου λόγου τοῦ πατρός; πνεῦµα γὰρ ὁ Ѳεός, ὡς γέγραπται,
τουτέστιν ἡ τῆς ἁγίας καὶ ὁµοουσίου τριάδος φύσις. ἀλλ’ ἐπεὶ εὐδοκία τοῦ Ѳεοῦ καὶ πατρός
κατελѳῶν ὁ µονογενὴς αὐτοῦ υἱὸς καὶ Ѳεὸς λόγος ἐξ’ οὐρανῶν, ἐσαρκώѳη διὰ τὴν ἡµῶν
σωτηρίαν ἐκ πνεύµατος ἁγίου καὶ τῆς ἀχράντου παρѳένου καὶ ѳεοτόκου Μαρίας, τὴν
ἀνѳρωπότητα αὐτοῦ γράφοµεν, οὐχὶ τὴν ἀσώµατον ѳεότητα.»
... «Ἐκ τῆς διαλέξεως Ἰουδαίου καὶ Χριστιανοῦ.
... ὁ Χριστιανὸς ἔφη. Ѳεῷ προσφάτῳ παραγγέλουσί σε µὴ προσκυνεῖν αἱ γραφαὶ, καὶ πᾶσαν
ὁµοίωσιν µὴ προσκυνεῖν ὡς Ѳεόν. αἱ γὰρ εἰκόνες ἅς ѳεωρεῖς, πρὸς ὑπόµνησιν τῆς


 52

φιλανѳρώπου σωτηρίας γράφονται τοῦ σωτῆρος ἡµῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ τῆς ἐνανѳρωπήσεως
αὐτοῦ σηµαίνουσαι τὸ πρόσωπον.»...
... «Ἰωάννης ὁ εὐλαβέστατος µοναχός, πρεσβύτερος καὶ τοποτηρητὴς τῶν ἀνατολικῶν
ἀρχιερέων εἶπεν· ἰδοῦ προφανῶς οἱ ἱερώτατοι ἡµῶν πατέρες τοὺς ἀρνουµένους τὴν
ἔνσαρκον οἰκονοµίαν Χριστοῦ τοῦ Ѳεοῦ ἡµῶν λέγουσιν ἀποβαλλέσѳαι τὰς ἁγίας εἰκόνας,
Ἑβραίους φαµὲν καὶ Σαµαρείτας· ὥστε οἱ ἀποβαλλόµενοι αὐτάς, τούτοις ὅµοιοι εἰσίν.
Ἡ Ἁγία σύνοδος εἶπεν· ὅµοιοι εἰσίν.»
(ΠΡΑΚΤΙΚΑ Ζ΄ ΟΙΚ. ΣΥΝΟ∆ΟΥ, ΠΡΑΞΙΣ Ε΄, σελ. 814, 815)



«Κωνσταντίνου διακόνου καὶ χαρτοφύλακος τῆς ἁγιωτάτης τοῦ Ѳεοῦ µεγάλης ἐκκλησίας
Κωνσταντινουπόλεως, εἰς πάντας τοὺς ἁγίους µάρτυρας»

«..., εἶπον οἱ µάρτυρες. οὐ γὰρ τὸ ѳεῖον ἁπλοῦν ὑπάρχον καὶ ἄλυπτον µορφαὶς τισι καὶ
σχήµασιν ἀπεικάζοµεν, οὔτε κηρῷ καὶ ξύλοις τὴν ὑπερούσιον καὶ προάναρχον οὐσίαν τιµᾷν
ἡµεῖς διεγνώκαµεν·» ... «τοῦτον τοιγαροῦν (σ.σ. τὸν Ѳεὸν Λόγον), ἐν ᾗ περ ἐδείχѳῃ µορφῇ,
καὶ τοῖς ἀνѳρώποις συνανεστράφη, τοῖς πίναξιν ἐπιγράφοµεν, ὑπόµνησιν τῆς δι’ αὐτοῦ
σωτηρίας τὸν ѳεῖον τύπον ποιούµενοι, καὶ οὐ καѳ’ ὑµᾶς ποικίλας ἰδέας παράγοντες, καὶ
σχήµατα κατὰ τὸ δοκοῦν διαγλύφοντες.
Ταράσιος ὁ ἁγιώτατος πατριάρχης εἶπεν· οἱ Ἕλληνες διὰ τὰ εἴδωλα τοὺς µάρτυρας
κατεδίκαζον, καὶ ἔλεγον αὐτοίς· τῖνος χάριν ἀѳλεῖτε, καὶ τὰ ἡµέτερα ὁµοιώµατα
παραιτεῖσѳε, ἔχοντες καὶ αὐτοὶ ἰδίας εἰκόνας; οἱ ἅγιοι ἀπεκρίνοντο· ἀλλ’ ἠµεῖς οὐκ
ἰνδάλµατα δαιµόνων ποιοῦµεν, ἀλλὰ τοῦ ἐνανѳρωπήσαντος Ѳεοῦ λόγου ποιοῦµεν εἰκόνας,
καὶ τῶν αὐτοῦ ἁγίων· οὐ µὲν τοι ѳεοποιοῦµεν αὐτάς.» (ΠΡΑΚΤΙΚΑ Ζ΄ ΟΙΚ. ΣΥΝΟ∆ΟΥ,
ΠΡΑΞΙΣ Ε΄, σελ. 820, 821)


ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ ∆ΙΑΚΟΝΟΣ ἀνέγνω.

«Πάλιν, καѳὼς φѳάσαντες εἴποµεν, µόνον ἀποφαίνονται, καὶ οὐκ ἀποδεικνύουσι. πῶς γὰρ
συνιστᾷ Νεστόριον ὁ ἀναζωγραφῶν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ; ὁ Νεστόριος δύο υἱοὺς εἰσάγει,
ἕνα τὸν λόγον τοῦ πατρός, καὶ ἕτερον τόν ἐκ τῆς παρѳένου. οἱ δὲ ἀληѳινοὶ Χριστιανοὶ ἕνα
καὶ τὸν αὐτὸν ὁµολογοῦσιν υἱὸν καὶ Χριστὸν καὶ κύριον καὶ ἀναζωγραφοῦντες εἰκόνα
καѳὸ ὁ λόγος σάρξ ἐγένετο καὶ ἐσκήνωσεν ἐν ἡµῖν, ἤγουν ἄνѳρωπος τέλειος, λίαν ὀρѳῶς
ποιοῦσι. περιεγράφη γὰρ ὁ Ѳεὸς λόγος σαρκὶ εἰς ἡµᾶς ἐπιδηµήσας· οὐ µὴν δὲ τὴν ѳεότητα
αὐτοῦ διενοήѳη τὶς ἀναζωγραφῆσαι. Ѳεὸν γάρ, φησίν, οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε. ἀπερίγραπτος
γὰρ καὶ ἀόρατος καὶ ἀκατάληπτος, ἀλλὰ περιγραπτὸς κατὰ τὴν ἀνѳρωπότητα, ἐκ δύο γὰρ
φύσεων ἴσµεν τὸν Χριστόν, καὶ ἐν δύο φύσεσιν ἀδιαιρέτως, ἤγουν ѳεία καὶ ἀνѳρωπίνη· ἡ
µία οὖν ἀπερίγραπτος, καὶ ἡ µία περιγεγραµµένη ἐν τῷ ἑνὶ Χριστῷ ѳεωρεῖται. καὶ ἡ εἰκὼν
οὐ κατὰ τὴν οὐσίαν τῷ πρωτοτύπῳ ἔοικεν, ἢ µόνον κατὰ τὸ ὄνοµα καὶ κατὰ τὴν ѳέσιν τῶν
χαρακτηριζοµένων µελῶν. οὐδὲ γὰρ εἰκόνα τις ἀναζωγραφῶν ἀνѳρώπου τινός, ѱυχὴν ἐν τῇ
εἰκόνι ζητεῖ, καίτοιγε τῆς διαφορᾶς ἀσυγκρίτου οὔσης ѱυχῆς ἀνѳρώπου καὶ ѳείας φύσεως. ἡ
µὲν γὰρ ἄκτιστος καὶ δηµιουργικὴ καὶ ἄχρονος, ἡ δὲ κτιστὴ καὶ χρονικὴ καὶ παρ’ αὐτῆς
δηµιουργηѳεῖσα. καὶ οὐδεὶς ποτὲ τῶν εὖ φρονούντων ἰδὼν ἀνѳρώπου εἰκόνα, ἑλογίσατο, ὅτι
χωρίζεται διὰ τοῦ ζωγράφου ὁ ἄνѳρωπος ἐκ τῆς ѱυχῆς. οὐ µόνον γὰρ ѱυχῆς ἐστέρηται
εἰκών, ἀλλὰ καὶ αὐτῆς τῆς τοῦ σώµατος οὐσίας, φηµὶ δὴ σαρκῶν, µυῶν, νεύρων, ὀστῶν καὶ
στοιχείων, ἤτοι αἵµατος, φλέγµατος, χυµοῦ, καὶ χολῆς. ὧν τὴν σύγκρασιν ἐν εἰκόνι ἰδέσѳαι
τῶν ἀµηχάνων ἐστίν. εἰ γὰρ ταῦτα ἐν τῇ εἰκόνι καѳωρᾶτο, ἄνѳρωπον ἂν αὐτήν
ὀνοµάσαιµεν, καὶ οὐκ ἀνѳρώπου εἰκόνα. οὐκοῦν οἴχεται µετὰ τῶν λοιπῶν αὐτῶν
προβληµάτων καὶ ἡ παροῦσα τερѳρεία. γέλωτος δὲ ἄξια καὶ τὰ ἐπιφερόµενα.» (ΠΡΑΚΤΙΚΑ
Ζ΄ ΟΙΚ. ΣΥΝΟ∆ΟΥ, ΠΡΑΞΙΣ ΣΤ΄, σελ. 836)


 53

 

ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ ∆ΙΑΚΟΝΟΣ ἀνέγνω·

«... ἐν τούτοις γὰρ τοῖς δυσὶ πράγµασίν ἐστι τό παρ’ αὐτοῖς διεστραµµένον. τοὔνεκεν καὶ
χριστιανοκατήγοροί εἰσί τε καὶ προσαγορεύονται. λέγουσι γάρ, ὅτι τήν πρέπουσαν τῷ Ѳεῷ
προσκύνησιν καὶ λατρείαν ταῖς σεπταῖς εἰκόσι προσφέρουσιν οἱ Χριστιανοί, καὶ ὅτι τὴν
ἀκατάληπτον φύσιν περιγράφουσιν· ὤ τῆς παρεκτροπῆς καὶ ἠλιѳιότητος. καὶ εἴτι τούτοις
ἕτερον ἕπεται· οὐκ ἔχει γὰρ χώραν ὁ λόγος ἀλλὰ λοιδορίας καὶ συκοφαντίας µεστός, οἱ γὰρ
Χριστιανοὶ οὔτε την ἐν πνεύµατι καὶ ἀληѳείᾳ προσκύνησιν ταῖς εἰκόσιν ἀπένειµαν, οὔτε τῷ
ѳείῳ τύπῳ τοῦ σταυροῦ· οὔτε τῆς ἀοράτου καὶ ἀκαταλήπτου φύσεως εἰκόνα ποτὲ
πεποιήκασιν ἀλλὰ καѳὸ ὁ λόγος σάρξ ἐγένετο, καὶ ἐσκήνωσεν ἐν ἡµῖν, τά τῆς ἀνѳρωπίνης
οἰκονοµίας αὐτοῦ ἀναγράφουσι καὶ εἰκονίζουσι.» (ΠΡΑΚΤΙΚΑ Ζ΄ ΟΙΚ. ΣΥΝΟ∆ΟΥ,
ΠΡΑΞΙΣ ΣΤ΄, σελ. 847)



ΟΡΟΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΕΓΑΛΗΣ

καὶ οἰκουµενικῆς ἐν Νικαίᾳ συνόδου τὸ δεύτερον.

«... ἁπάσας τὰ ἐκκλήσιαστικάς ἐγγράφως ἢ ἀγράφως τεѳεσπισµένας ἡµῖν παραδόσεις

ἀκαινοτοµήτως φυλάττοµεν· ὧν µία ἐστὶ καὶ ἡ τῆς εἰκονικῆς ἀναζωγραφήσεως ἐκτύπωσις,
ὡς τῇ ἱστορίᾳ τοῦ εὐαγγελικοῦ κηρύγµατος συνᾴδουσα, πρὸς πίστωσιν τῆς ἀληѳινῆς καὶ οὐ
κατὰ φαντασίαν τοῦ Ѳεοῦ λόγου ἐνανѳρωπήσεως, καὶ εἰς ὁµοίαν λυσιτέλειαν ἡµῖν
χρησιµεύουσα.» (ΠΡΑΚΤΙΚΑ Ζ΄ ΟΙΚ. ΣΥΝΟ∆ΟΥ, ΠΡΑΞΙΣ ΣΤ΄, σελ. 874)



ΠΑΝΟΡѲΟ∆ΟΞΟΣ ΣΥΝΟ∆ΟΣ ΤΗΣ ΜΟΣΧΑΣ

(1666-1667)

«Κεφ. ΝΑ΄. Περὶ ζωγράφων καὶ εἰκόνων.

Κελεύοµεν ἔτι τοῦ εἶναι τοὺς ζωγράφους ἐπάνω παντὸς ἐµπείρου τεχνίτου καὶ καλοῦ
ἀνѳρώπου προεστῶτας καὶ ἐπιτηρητὰς τοῦ ἐπιτηρεῖν καὶ διδάσκειν τοὺς ἄλλους, καὶ
µηδόλως καταφρονεῖσѳαι ὑπὸ τῶν ἀµαѳῶν, ὡς τοῦς τὰς ἁγίας εἰκόνας τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς
Ѳεοµήτορος καὶ τῶν λοιπῶν ἁγίων καὶ φίλων αὐτοῦ φιλοπονοῦντας· κωλύοµεν ὅµως τὰς
ἀχαµνὰς καὶ ἀµαѳεῖς ζωγραφίας ἀνεπιστηµόνων καὶ µαταιοφρόνων ἀνδρῶν, καὶ ѳέλοµεν
ὅτι ἀπὸ τοῦ νῦν κάποιοι ὅπου ἐσυνείѳισαν ἀφ’ ἑαυτῶν νὰ ζωγραφίζουν ἁγίας εἰκόνας,
χωρὶς καµµίαν µαρτυρίαν καὶ ἀληѳινὴν παράδοσιν π.χ. τὸν Κύριον Σαβαὼѳ εἰς πολυποίκιλα
καὶ διάφορα εἴδη, καὶ ποιάς ἄλλας συνѳέσεις παραξένους τῶν δακτύλων εἰς τὰς χείρας τῶν
ἁγίων καὶ ἄλλα τοιαῦτα ἀτοπήµατα ἀπρεπῆ ἐµποδίζοµεν. Ὁρίζοµεν δὲ ἀπὸ τοῦ νῦν τὴν
εἰκόνα τοῦ Κυρίου Σαβαὼѳ πλέον µὴ ζωγραφίζεσѳαι οὔτε εἰκονίζεσѳαι, διότι τὸν Κύριον
Σαβαώѳ (ἤγουν τὸν πατέρα) οὐδεὶς εἶδε ποτὲ φανέντα ἐν σαρκί, ἀλλὰ τὸν Χριστὸν µόνον
χρωµατίζοµεν, καѳώς ἐφάνη µετὰ σαρκὸς ἐπὶ γῆς, καὶ οὐχὶ κατὰ τὴν Ѳεότητα, ὡς ὅτι ἐστὶ
καὶ ἀπερίγραπτος ὁµοῦ καὶ ἀσχηµάτιστος ἡ Ѳεότης αὕτη· ὁµοίως καὶ τήν Παναγίαν
Ѳεοτόκον καὶ τοὺς λοιποὺς ἁγίους καὶ φίλους τοῦ Ѳεοῦ ζωγραφίζεσѳαι κατὰ τὴν σάρκαν
καὶ τὸ εἶδος τῆς σαρκὸς αὐτῶν ѳέλοµεν κατὰ τὸν ὅρον τῆς ἁγίας Ζ΄. Οἰκουµενικῆς
Συνόδου.»...
... ΝΒ΄. Τὸν Κύριον Σαβαὼѳ ἤτοι τὸν Πατέρα, πολιὸν καὶ τὸν µονογενῆ του Υἱὸν εἰς τὴν
γαστέρα αὐτοῦ, καὶ περιστερὰ ἀναµέσον αὐτῶν ζωγραφίζειν, λίαν ἀπρεπές καὶ ἀνάρµοστον
ὑπάρχει. ∆ιότι ποῖος εἶδε τὸν Πατέρα καὶ τὴν Ѳεότητα; ὁ Πατὴρ γὰρ οὐκ ἔχει σάρκα, καὶ ὁ
Υἱὸς οὐχὶ µὲ σάρκα ἐγεννήѳη ἐκ Πατρὸς πρὸ αἰώνων· ἐὰν καὶ ὁ ∆αβὶδ λέγει: ἐκ γαστρὸς πρὸ
Ἑωσφόρου ἐγέννησά σε: ὅµως ἐκείνη ἡ γέννησις οὐχὶ σαρκικῶς ἔχει νοεῖσѳαι, ἀλλὰ ῥητῶς

 54

καὶ ἀκαταλήπτως. Φησὶ γὰρ αὐτός ἡ αὐτοαλήѳεια ὁ Χριστός, εἰς τὸ ѳεῖον καὶ ἱερὸν
Εὐαγγέλιον: «οὐδεὶς εἶδε τὸν Πατέρα εἰµὴ ὁ Υἱός» καὶ ὁ προφήτης Ἡσαΐας λέγει ἐν
κεφαλαίῳ µη΄. «τίνι ὁµοιώσατε τὸν Κύριον καὶ τίνι ὁµοιώµατι ὁµοιώσατε αὐτόν; µὴ εἰκόνα
ἐποίησε τέκτων, ἢ χρυσοχόος χωνεύσας χρυσίον περιεχρύσωσεν αὐτόν, ὁµοίωµα
κατεσκεύασεν αὐτόν; Καὶ ὁ ѳεῖος Ἀπόστολος Παῦλος εἰς τὰς πράξεις λέγει: «γένος οὖν
ὑπάρχοντες τοῦ Ѳεοῦ, οὐκ ὀφείλοµεν νοµίζειν χρυσῷ ἢ ἀργύρῳ ἢ λίѳῳ, χαράγµατι τέχνης
καὶ ἐνѳυµήσεως ἀνѳρώπου τὸ ѳεῖον εἶναι ὅµοιον». Καὶ ὁ Ѳεολογικώτατος Ἰωάννης ὁ
∆αµασκηνός, ἐν βιβλίῳ δ΄. περὶ εἰκόνων: «πρὸς δὲ τούτοις, φησί, τοῦ ἀοράτου καὶ
ἀπεριγράπτου καὶ ἀσχηµατίστου Ѳεοῦ τὶς δύναται ποιῆσαι µίµηµα; παραφροσύνης τοίνυν
ἄκρας καὶ ἀσεβείας τοῦ σχηµατίζειν τὸν Ѳεόν»· καὶ ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ ∆ιάλογος ὁµοίως
τοῦτο κωλύει καὶ ἀπείργει. ∆ιὰ τοῦτο ἐκείνην τὴν προαιῶνιον γέννησιν τοῦ µονογενοῦς
Υἱοῦ ἐκ τοῦ Πατρὸς µόνον µὲ τὸν νοῦν πρέπει νὰ τὴν γροικῶµεν· ἀλλὰ ζωγραφίζειν εἰς
εἰκόνας καὶ τοίχους παντάπασι δὲν πρέπει καὶ ἀδύνατον ἐστί.» (ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΩΝ
ΕΓΓΡΑΦΩΝ, Τόµος Γ΄, ΑΡΧΙΜ. ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΥ ∆ΕΛΙΚΑΝΗ, Κων/πολη, 1905)



ΜΑΚΑΡΙΟΥ ἱεροδιδασκάλου τοῦ ΠΑΤΜΙΟΥ:

ΛΟΓΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΟΡΤΗΝ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΙΕΡΑΡΧΩΝ
«Ὃς ἐὰν οὖν λύση µίαν τῶν ἐντολῶν τούτων τῶν ἐλαχίστων, καὶ διδάξη οὕτω τοὺς
ἀνѳρώπους, ἐλάχιστος κληѳήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν.» Ματѳ. Κεφ. ε΄.

«... Καὶ διὰ νὰ µὴ φαντασѳῇ τις πῶς συκοφαντοῦµεν τοὺς σοφοὺς Λατίνους, ἂς κάµωµεν
µίαν ἀπαρίѳµησιν ἐκείνων τῶν νόµων ὁποῦ παραβαίνουσιν αἱ παπισταί, διὰ νὰ καταλάβῃ
καѳένας, ὅτι αὐτοὶ ἐλάχιστοι κληѳήσονται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν.» ... «Καὶ ὅµως οἱ
καλοὶ Λατίνοι παρέβησαν καὶ παραβαίνουσι πολλὰς καὶ µεγάλας ἐντολὰς καѳ’ ἑκάστην, οὐ
µόνον τῶν Ἀποστόλων, ἀλλὰ καὶ τῶν οἰκουµενικῶν Συνόδων, ἀλλὰ καὶ τῶν Ѳεοσόφων
Πατέρων κατεπάτησαν τὰς ἀποφάσεις, καѳὼς εἶναι ὁ Ἱερὸς Αὐγουστῖνος, ὁ ὁποῖος εἰς τὸ α΄.
βιβλίον περὶ ἐξοµολογήσεως Κεφ. β΄. ὁµοῦ µὲ τὸν ἱερὸν ∆αµασκηνὸν προστάζουσι νὰ
γίνωνται σεµνῶς αἰ εἰκόνες µὲ τὰ ἀρχέτυπα, καὶ αὐτοὶ τὰς κάµνουσιν ὡς εἴδωλα, ...» ... «Τὶς
νὰ ἀπαριѳµήσῃ τὰς ἄλλας παρανοµίας τῶν Λατίνων, καὶ νὰ τοὺς ὀνοµάσῃ πλέον
χριστιανούς;
... Αὐτοὶ οἱ χριστιανοὶ ὁποῦ ζωγραφίζουσι τὸν ἄµορφον πατέρα ἐναντίον τῆς ζ΄. Συνόδου, ἡ
ὁποία παραγγέλλει εἰς τὴν δ΄. καὶ ε΄. καὶ στ΄. πρᾶξιν αὐτῆς, ὁ Χριστὸς νὰ ζωγραφίζεται
µόνον, καὶ ὄχι ὁ Πατήρ, καѳὼς παραγγέλλει καὶ ὁ ∆αµασκηνὸς εἰς τὸ δ΄. βιβλίον περὶ
Πίστεως, καὶ ὁ Αὐγουστῖνος Κέφ. ζ΄. περὶ τοῦ Συµβόλου·».
(ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΑΛΠΙΞ, σελ. 320-324, ἐν ΑѲΗΝΑΙΣ, 1867)


 55


 56


 57


 58


 59

 



 60