Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Can Adamız Kanada Ve Kanadalı Türkiyeliler

    Uploaded by

    Faruk Arslan
    2K views509 pages
    CAN ADAMIZ KANADA Bulundukları ülkelerde yıllar içinde yabancılıktan vatandaşlığa terfi etseler de, Türkler açısından topluluk yaşamının gerektirdiği iletişim ihtiyaçlarının karşılanması önemli bir sorun olarak duruyor. Çevrelerini en önemli araçla, “anlayabildikleri dil ile” algılama ve ifade etme ihtiyacı başta olmak üzere, kültürel kimliğin, özellikle de anadilin korunması ve geliştirilmesi büyük önem taşıyor. Yurtdışında faaliyet gösteren ulusal ve bulundukları ülkelerde kurulmuş yerel medya organlarımız günlük, haftalık, onbeş günde bir veya aylık tüketilen sınırlı bir bilgiyi aktarıyor. Bu nedenle yaşadığımız ülkelerde edindiğimiz tecrübeleri kitaplara geçirmek zorunlu hale geliyor. Kanada’da Türk gazetelerin temsilciliğini yapmış bir gazeteci-yazar, Türkçe yayın yapan Sunrise dergisinin kurucu editörü, 2004’den beri önce aylık sonra onbeş günde bir yayına dönüşen en etkin Türk toplumu gazetesi Canadatürk’ün Yayın Danışmanı ve yazarı olarak uzun zamandır Kanada’yı tanıtan bir kitap yazmam konusunda yoğun taleplerle karşılaşıyordum. Sunrise dergisnin benden sonraki editörü Mehmet Gül ile kaleme aldığımız bu eser tarihe ışık tutuyor. Kanada Türk toplumunun yakından tanıdığı, herkesi tanıyan, her kesimle dostluk ilişkileri bulunan iki gazeteci ve yazar olarak kalıcı bir çalışma yaptığımızı ümit ediyoruz. Kanada’nın gerçeklerini anlatmalı, sosyolojik, tarihi değerlendirmeler yapmalı ve deneyimlerime, anılarıma yer vermeliydiydik. Göçmen olarak Kanada’ya gelmek isteyen öğrenci, işadamı, göçmen veya ziyaretçi vizesiyle ülkeyi tanımak isteyenlere yol göstermeliydik. En az bu ülkede 12 yıl yaşamalıydık ki, bu kitap yüzeysel bilgiler içermesin, derin analizlerle süslensin ve bekleyenleri hayal kırıklığına uğratmasın. Kanada’nın hem ülkemizde hemde dünyada mükemmel bir imajı var. Kanada’da yaşamak isteyen o kadar çok vatandaşımız var ki, artık onlara cevap yazmaktan yorulup, elinizde tuttuğunuz eseri kaleme almaya karar verdik. 2000’li yıllar başında ' Kurtar Bizi Kanada' kelamını sadece Türklerin ve diğer 200’ü aşkın ülke vatandaşının hayallerinden geçirdiği bir rüya idi. Buna Amerikalılarda dahildi. Kanada, Red-Kit’den kaçan Daltonların sığındığı bir kaçaklar ülkesi olmaktan öte bir umut kapısı, sevecen bir yuvadır. Türkiyede yaşayan herkeste yurtdışı sevdası vardır ama yurtdışına çıkınca bu sefer Türkiye sevdası başlar. Kanada'ya gelen ilk Türkler Almanya'ya gidenler gibi bir gün geri döneceklerini hayal ettiler 1960'larda. İlk Türkler 1880’lerde Osmanlı vatandaşı olarak geldi. Birinci dünya savaşında savaş stresi yıllarında pek çok Ermeni, Rum ve Süryani Kanada’ya sığındı. 2009 yılında Kanada’da yaşayan ilk gelen Türk 101 yaşını kutladı. Yıllar sonra 8 Türk Toronto'ya 1955'de geldi. Kanada'ya uyum sağlayınca kendi ülkelerini kanıksadılar. Eğri giden olguları, olayları, uygulamaları daha net görür hale geldiler. Bu sefer Türkiye'ye yeniden uyum sağlama fobisi sardı bünyelerini. Almanya serüveni gibi ikinci, üçüncü nesiller yetişmeye başladı. İlk gelen yüksek eğitimli, çoğunluğu mühendis Türklerdi. İş bularak veya öğrenci olarak geldiler. Kanada toplumu içine karışarak eridiler, Türklerden kendini soyutladılar. Bu nedenle Türk toplumu oluşamadı, yerleşik düzene geçemedi. Çünkü ilk gelenlerin dini inançları zayıftı, Kanada'nın yumuşak asimilasyon politakasına yenildiler. Çocukları artık tam bir Kanadalıydı, Türk gibi düşünemiyor, pek azı müslüman gibi yaşıyordu. Milliyetçilik damarı ile pek azı Türk toplumu içinde kaldı. 1986'da gelen ikinci dalga Türkler, köylüydü. Nevşehir, Denizli, Konya ve Kahramanmaraş'ın köylerindenTürkler, Kanada’nın vize uygulamadığını duyunca biletini alıp soluğu Montreal ve Toronto’da aldı. Merhum Turgut Özal, Kanada ile karşılıklı vize uygulamasını kaldırdığını nereden duydularsa bu beldelerin uyanık köylüleri toplu biçimde pasaport çıkartıp Kanada'ya göç etmişti. Toronto'ya, Montreal'e inen uçaklar her seferinde 400'er Türk ge

    Original Title

    Can Adamız Kanada ve Kanadalı Türkiyeliler

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF, TXT or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document
    CAN ADAMIZ KANADA Bulundukları ülkelerde yıllar içinde yabancılıktan vatandaşlığa terfi etseler de, Türkler açısından topluluk yaşamının gerektirdiği iletişim ihtiyaçlarının karşılanması önemli bir sorun olarak duruyor. Çevrelerini en önemli araçla, “anlayabildikleri dil ile” algılama ve ifade etme ihtiyacı başta olmak üzere, kültürel kimliğin, özellikle de anadilin korunması ve geliştirilmesi büyük önem taşıyor. Yurtdışında faaliyet gösteren ulusal ve bulundukları ülkelerde kurulmuş yerel medya organlarımız günlük, haftalık, onbeş günde bir veya aylık tüketilen sınırlı bir bilgiyi aktarıyor. Bu nedenle yaşadığımız ülkelerde edindiğimiz tecrübeleri kitaplara geçirmek zorunlu hale geliyor. Kanada’da Türk gazetelerin temsilciliğini yapmış bir gazeteci-yazar, Türkçe yayın yapan Sunrise dergisinin kurucu editörü, 2004’den beri önce aylık sonra onbeş günde bir yayına dönüşen en etkin Türk toplumu gazetesi Canadatürk’ün Yayın Danışmanı ve yazarı olarak uzun zamandır Kanada’yı tanıtan bir kitap yazmam konusunda yoğun taleplerle karşılaşıyordum. Sunrise dergisnin benden sonraki editörü Mehmet Gül ile kaleme aldığımız bu eser tarihe ışık tutuyor. Kanada Türk toplumunun yakından tanıdığı, herkesi tanıyan, her kesimle dostluk ilişkileri bulunan iki gazeteci ve yazar olarak kalıcı bir çalışma yaptığımızı ümit ediyoruz. Kanada’nın gerçeklerini anlatmalı, sosyolojik, tarihi değerlendirmeler yapmalı ve deneyimlerime, anılarıma yer vermeliydiydik. Göçmen olarak Kanada’ya gelmek isteyen öğrenci, işadamı, göçmen veya ziyaretçi vizesiyle ülkeyi tanımak isteyenlere yol göstermeliydik. En az bu ülkede 12 yıl yaşamalıydık ki, bu kitap yüzeysel bilgiler içermesin, derin analizlerle süslensin ve bekleyenleri hayal kırıklığına uğratmasın. Kanada’nın hem ülkemizde hemde dünyada mükemmel bir imajı var. Kanada’da yaşamak isteyen o kadar çok vatandaşımız var ki, artık onlara cevap yazmaktan yorulup, elinizde tuttuğunuz eseri kaleme almaya karar verdik. 2000’li yıllar başında ' Kurtar Bizi Kanada' kelamını sadece Türklerin ve diğer 200’ü aşkın ülke vatandaşının hayallerinden geçirdiği bir rüya idi. Buna Amerikalılarda dahildi. Kanada, Red-Kit’den kaçan Daltonların sığındığı bir kaçaklar ülkesi olmaktan öte bir umut kapısı, sevecen bir yuvadır. Türkiyede yaşayan herkeste yurtdışı sevdası vardır ama yurtdışına çıkınca bu sefer Türkiye sevdası başlar. Kanada'ya gelen ilk Türkler Almanya'ya gidenler gibi bir gün geri döneceklerini hayal ettiler 1960'larda. İlk Türkler 1880’lerde Osmanlı vatandaşı olarak geldi. Birinci dünya savaşında savaş stresi yıllarında pek çok Ermeni, Rum ve Süryani Kanada’ya sığındı. 2009 yılında Kanada’da yaşayan ilk gelen Türk 101 yaşını kutladı. Yıllar sonra 8 Türk Toronto'ya 1955'de geldi. Kanada'ya uyum sağlayınca kendi ülkelerini kanıksadılar. Eğri giden olguları, olayları, uygulamaları daha net görür hale geldiler. Bu sefer Türkiye'ye yeniden uyum sağlama fobisi sardı bünyelerini. Almanya serüveni gibi ikinci, üçüncü nesiller yetişmeye başladı. İlk gelen yüksek eğitimli, çoğunluğu mühendis Türklerdi. İş bularak veya öğrenci olarak geldiler. Kanada toplumu içine karışarak eridiler, Türklerden kendini soyutladılar. Bu nedenle Türk toplumu oluşamadı, yerleşik düzene geçemedi. Çünkü ilk gelenlerin dini inançları zayıftı, Kanada'nın yumuşak asimilasyon politakasına yenildiler. Çocukları artık tam bir Kanadalıydı, Türk gibi düşünemiyor, pek azı müslüman gibi yaşıyordu. Milliyetçilik damarı ile pek azı Türk toplumu içinde kaldı. 1986'da gelen ikinci dalga Türkler, köylüydü. Nevşehir, Denizli, Konya ve Kahramanmaraş'ın köylerindenTürkler, Kanada’nın vize uygulamadığını duyunca biletini alıp soluğu Montreal ve Toronto’da aldı. Merhum Turgut Özal, Kanada ile karşılıklı vize uygulamasını kaldırdığını nereden duydularsa bu beldelerin uyanık köylüleri toplu biçimde pasaport çıkartıp Kanada'ya göç etmişti. Toronto'ya, Montreal'e inen uçaklar her seferinde 400'er Türk ge

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF, TXT or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    2K views509 pages

    Can Adamız Kanada Ve Kanadalı Türkiyeliler

    Uploaded by

    Faruk Arslan
    CAN ADAMIZ KANADA Bulundukları ülkelerde yıllar içinde yabancılıktan vatandaşlığa terfi etseler de, Türkler açısından topluluk yaşamının gerektirdiği iletişim ihtiyaçlarının karşılanması önemli bir sorun olarak duruyor. Çevrelerini en önemli araçla, “anlayabildikleri dil ile” algılama ve ifade etme ihtiyacı başta olmak üzere, kültürel kimliğin, özellikle de anadilin korunması ve geliştirilmesi büyük önem taşıyor. Yurtdışında faaliyet gösteren ulusal ve bulundukları ülkelerde kurulmuş yerel medya organlarımız günlük, haftalık, onbeş günde bir veya aylık tüketilen sınırlı bir bilgiyi aktarıyor. Bu nedenle yaşadığımız ülkelerde edindiğimiz tecrübeleri kitaplara geçirmek zorunlu hale geliyor. Kanada’da Türk gazetelerin temsilciliğini yapmış bir gazeteci-yazar, Türkçe yayın yapan Sunrise dergisinin kurucu editörü, 2004’den beri önce aylık sonra onbeş günde bir yayına dönüşen en etkin Türk toplumu gazetesi Canadatürk’ün Yayın Danışmanı ve yazarı olarak uzun zamandır Kanada’yı tanıtan bir kitap yazmam konusunda yoğun taleplerle karşılaşıyordum. Sunrise dergisnin benden sonraki editörü Mehmet Gül ile kaleme aldığımız bu eser tarihe ışık tutuyor. Kanada Türk toplumunun yakından tanıdığı, herkesi tanıyan, her kesimle dostluk ilişkileri bulunan iki gazeteci ve yazar olarak kalıcı bir çalışma yaptığımızı ümit ediyoruz. Kanada’nın gerçeklerini anlatmalı, sosyolojik, tarihi değerlendirmeler yapmalı ve deneyimlerime, anılarıma yer vermeliydiydik. Göçmen olarak Kanada’ya gelmek isteyen öğrenci, işadamı, göçmen veya ziyaretçi vizesiyle ülkeyi tanımak isteyenlere yol göstermeliydik. En az bu ülkede 12 yıl yaşamalıydık ki, bu kitap yüzeysel bilgiler içermesin, derin analizlerle süslensin ve bekleyenleri hayal kırıklığına uğratmasın. Kanada’nın hem ülkemizde hemde dünyada mükemmel bir imajı var. Kanada’da yaşamak isteyen o kadar çok vatandaşımız var ki, artık onlara cevap yazmaktan yorulup, elinizde tuttuğunuz eseri kaleme almaya karar verdik. 2000’li yıllar başında ' Kurtar Bizi Kanada' kelamını sadece Türklerin ve diğer 200’ü aşkın ülke vatandaşının hayallerinden geçirdiği bir rüya idi. Buna Amerikalılarda dahildi. Kanada, Red-Kit’den kaçan Daltonların sığındığı bir kaçaklar ülkesi olmaktan öte bir umut kapısı, sevecen bir yuvadır. Türkiyede yaşayan herkeste yurtdışı sevdası vardır ama yurtdışına çıkınca bu sefer Türkiye sevdası başlar. Kanada'ya gelen ilk Türkler Almanya'ya gidenler gibi bir gün geri döneceklerini hayal ettiler 1960'larda. İlk Türkler 1880’lerde Osmanlı vatandaşı olarak geldi. Birinci dünya savaşında savaş stresi yıllarında pek çok Ermeni, Rum ve Süryani Kanada’ya sığındı. 2009 yılında Kanada’da yaşayan ilk gelen Türk 101 yaşını kutladı. Yıllar sonra 8 Türk Toronto'ya 1955'de geldi. Kanada'ya uyum sağlayınca kendi ülkelerini kanıksadılar. Eğri giden olguları, olayları, uygulamaları daha net görür hale geldiler. Bu sefer Türkiye'ye yeniden uyum sağlama fobisi sardı bünyelerini. Almanya serüveni gibi ikinci, üçüncü nesiller yetişmeye başladı. İlk gelen yüksek eğitimli, çoğunluğu mühendis Türklerdi. İş bularak veya öğrenci olarak geldiler. Kanada toplumu içine karışarak eridiler, Türklerden kendini soyutladılar. Bu nedenle Türk toplumu oluşamadı, yerleşik düzene geçemedi. Çünkü ilk gelenlerin dini inançları zayıftı, Kanada'nın yumuşak asimilasyon politakasına yenildiler. Çocukları artık tam bir Kanadalıydı, Türk gibi düşünemiyor, pek azı müslüman gibi yaşıyordu. Milliyetçilik damarı ile pek azı Türk toplumu içinde kaldı. 1986'da gelen ikinci dalga Türkler, köylüydü. Nevşehir, Denizli, Konya ve Kahramanmaraş'ın köylerindenTürkler, Kanada’nın vize uygulamadığını duyunca biletini alıp soluğu Montreal ve Toronto’da aldı. Merhum Turgut Özal, Kanada ile karşılıklı vize uygulamasını kaldırdığını nereden duydularsa bu beldelerin uyanık köylüleri toplu biçimde pasaport çıkartıp Kanada'ya göç etmişti. Toronto'ya, Montreal'e inen uçaklar her seferinde 400'er Türk ge

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF, TXT or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 509

    Faruk Arslan

    Kanadalı Türkler

    Faruk Arslan

    1
    Faruk Arslan

    [Faruk Arslan]

    Toronto’da York Üniversitesi’nde Liberal Sanatlar ve


    Profesyonel Eğitimleri Honour Sosyoloji alanında mezun
    oldu . Sosyoloji, Uluslararası İlişkiler, Sosyal Hizmetler,
    Gazetecilik ve İletişim alanlarındaki yüksek öğrenim
    kursları için öğretim üyesi ve sosyal araştırma uzmanıdır,
    lisans ve lisanüstü eğitim alan öğrencilere Kuzey
    Amerika Eğitim sistemine uygun konsept ve kalitede
    yüksek eğitim ve öğretim modeli sunmakta, kitap, makale
    ve şiir yazmakta, seminer ve konferanslar vermekte, aynı
    zamanda sosyal sorunlarda danışmanlık hizmetleri
    önermektedir.

    Toronto Belediyesi’nin Sosyal Planlama Departman’ının


    Yeni Gelen Kadınlar Merkezi ile ortaklaşa yürüttüğü
    ‘Kazanım’adlı projede Sosyal Araştırmacı, Sosyolog
    olarak görev yaptı. Kanada’nın Wilfred Laurier
    Üniversitesi Social WorkFakültesinde MSW yaptı ve
    Öğretim görevlisidir. Kısa adı MANA (Media Asembly
    of North America) olan Kuzey Amerika Medya Birliği
    genel sekreteridir. Kanada’da Centennial College’den
    2008’de ‘Sosyal Toplumcu’ diplomasıyla mezun oldu.
    Toronto’da York Üniversitesi’nde Sosyoloji alanında
    yüksek eğitim gördü ve 2011′de mezun oldu. Wilfrid
    Laurier Üniversitesi Sosyal Hizmetler Masteri yaptı,
    2014′de Uzman Klinik Psikolog ünvanı elde etti. Halen
    Wilfrid Laurier Üniversitesi’nin Din ve Kültür
    Fakültesinde öğretim görevlisi ve okutmandır. Sufi
    Therapy Counselling şirketinde bireysel psikoterapi
    hizmetleri sunmaktadır.

    2
    Faruk Arslan

    Arslan, 12 Nisan 1969′de Ankara’da doğdu. Alanya


    nüfusuna bağlı olmakla beraber aslen Çorumludur. 3
    yıllık GATA Sağlık Astsubay Hazırlama Okulu’ndan
    1986′da mezun oldu. Sağlık Astsubay Sınıf Okulu’dan
    mezun olmaya 3 ay kala 1987′de ayrıldı. Azerbaycan
    Üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümünü bitirdi ve
    Hazar’ın Statüsü konusunda tez yazarak 1997′de
    ‘Uluslararası Hukukçu’ ünvanını kazandı. Kanada’da
    Centennial College’den 2008’de ‘Sosyal Toplumcu’
    diploması ile mezun oldu.

    Toronto Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı devlet okullarında


    Toronto ve Kitchener’da talep kadrolu öğretmen olarak
    Türkçe dersleri vermektedir. Azerbaycan Gazeteciler
    Cemiyeti, Ankara Diplomasi Muhabirleri Derneği,
    Kanada Etnik Gazeteciler Derneği ve Ontario Sosyal
    İşçiler Koleji ile Derneğinin üyesidir.

    Evli ve iki çocuk babası olan Arslan, Kanada ve Türk


    vatandaşı olarak Kanada’da gazetecilik ve akademik
    yaşamını sürdürüyor. Arslan, iyi derecede İngilizce,
    Almanca ve Azerbaycan Türkçesi biliyor.

    Arslan’ın üçü İngilizce olmak üzere yayınlanmış 25


    kitabı bulunmaktadır.

    3
    Faruk Arslan

    4
    Faruk Arslan

    İçindekiler
    Giriş ................................................................................................... 8

    CAN ADAMIZ KANADA ............................................................. 8

    Birinci Bölüm ................................................................................. 20

    Kanada Tarihinin Unutulan Parçası ........................................... 20

    İkinci Bölüm ................................................................................... 50

    Kanada Türk Toplumu ................................................................. 50

    Üçüncü Bölüm ............................................................................. 102

    Neden Kanada? ........................................................................... 102

    İkinci Bölüm ................................................................................. 119

    Kanada Göçmenlik Tarihi .......................................................... 119

    Üçüncü Bölüm ............................................................................. 130

    Göçmenlikte İlk Adımlar, Günler ............................................. 130

    Dördüncü Bölüm ......................................................................... 173

    Göçmenliğin Üç Dönemi ............................................................ 173

    Beşinci Bölüm............................................................................... 200

    Kanada’da İş Arama Belası ........................................................ 200

    5
    Faruk Arslan

    Altıncı Bölüm ............................................................................... 267

    40’ından Sonra Yeniden.............................................................. 267

    Meslek Seçmek............................................................................. 267

    Yedinci Bölüm.............................................................................. 291

    İş Arama İş Kur............................................................................ 291

    Sekizinci Bölüm ........................................................................... 340

    KANADA’DA ÖĞRENCİLİK YOLLARI ................................. 340

    Onuncu Bölüm ............................................................................. 405

    Göçmenlik Başvurusu Rehberi .................................................. 405

    Kanada Anne-Baba Sponsorluk Programı ..................................... 430

    Onbirinci Bölüm............................................................................. 445

    İltica Yolu Kapatıldı ....................................................................... 445

    Kaynakca
    Tanıtım. ......................................................................................... 509

    6
    Faruk Arslan

    7
    Faruk Arslan

    Giriş

    CAN ADAMIZ KANADA


    Bulundukları ülkelerde yıllar içinde yabancılıktan
    vatandaşlığa terfi etseler de, Türkler açısından topluluk
    yaşamının gerektirdiği iletişim ihtiyaçlarının karşılanması
    önemli bir sorun olarak duruyor. Çevrelerini en önemli
    araçla, “anlayabildikleri dil ile” algılama ve ifade etme
    ihtiyacı başta olmak üzere, kültürel kimliğin, özellikle de
    anadilin korunması ve geliştirilmesi büyük önem taşıyor.
    Yurtdışında faaliyet gösteren ulusal ve bulundukları
    ülkelerde kurulmuş yerel medya organlarımız günlük,
    haftalık, onbeş günde bir veya aylık tüketilen sınırlı bir
    bilgiyi aktarıyor. Bu nedenle yaşadığımız ülkelerde
    edindiğimiz tecrübeleri kitaplara geçirmek zorunlu hale
    geliyor. Kanada’da Türk gazetelerin temsilciliğini yapmış
    bir gazeteci-yazar, Türkçe yayın yapan Sunrise dergisinin
    kurucu editörü, 2004’den beri önce aylık sonra onbeş
    günde bir yayına dönüşen en etkin Türk toplumu gazetesi
    Canadatürk’ün Yayın Danışmanı ve yazarı olarak uzun
    zamandır Kanada’yı tanıtan bir kitap yazmam konusunda
    yoğun taleplerle karşılaşıyordum. Sunrise dergisnin
    benden sonraki editörü Mehmet Gül ile kaleme aldığımız
    bu eser tarihe ışık tutuyor. Kanada Türk toplumunun
    yakından tanıdığı, herkesi tanıyan, her kesimle dostluk
    ilişkileri bulunan iki gazeteci ve yazar olarak kalıcı bir
    çalışma yaptığımızı ümit ediyoruz. Bu kitapda

    8
    Faruk Arslan

    Kanada’nın gerçeklerini anlatmalı, sosyolojik, tarihi


    değerlendirmeler yapmalı ve deneyimlerime, anılarıma
    yer vermeliydiydik. Göçmen olarak Kanada’ya gelmek
    isteyen öğrenci, işadamı, göçmen veya ziyaretçi vizesiyle
    ülkeyi tanımak isteyenlere yol göstermeliydik. En az bu
    ülkede 12 yıl yaşamalıydık ki, bu kitap yüzeysel bilgiler
    içermesin, derin analizlerle süslensin ve bekleyenleri
    hayal kırıklığına uğratmasın.
    Kanada’nın hem ülkemizde hemde dünyada
    mükemmel bir imajı var. Kanada’da yaşamak isteyen o
    kadar çok vatandaşımız var ki, artık onlara cevap
    yazmaktan yorulup, elinizde tuttuğunuz eseri kaleme
    almaya karar verdik. 2000’li yıllar başında ' Kurtar Bizi
    Kanada' kelamını sadece Türklerin ve diğer 200’ü aşkın
    ülke vatandaşının hayallerinden geçirdiği bir rüya idi.
    Buna Amerikalılarda dahildi. Kanada, Red-Kit’den kaçan
    Daltonların sığındığı bir kaçaklar ülkesi olmaktan öte bir
    umut kapısı, sevecen bir yuvadır.
    Türkiyede yaşayan herkeste yurtdışı sevdası vardır
    ama yurtdışına çıkınca bu sefer Türkiye sevdası başlar.
    Kanada'ya gelen ilk Türkler Almanya'ya gidenler gibi bir
    gün geri döneceklerini hayal ettiler 1960'larda. İlk Türkler
    1880’lerde Osmanlı vatandaşı olarak geldi. Birinci dünya
    savaşında savaş stresi yıllarında pek çok Ermeni, Rum ve
    Süryani Kanada’ya sığındı. 2009 yılında Kanada’da
    yaşayan ilk gelen Türk 101 yaşını kutladı. Yıllar sonra 8
    Türk Toronto'ya 1955'de geldi. Kanada'ya uyum
    sağlayınca kendi ülkelerini kanıksadılar. Eğri giden
    olguları, olayları, uygulamaları daha net görür hale
    geldiler. Bu sefer Türkiye'ye yeniden uyum sağlama
    fobisi sardı bünyelerini. Almanya serüveni gibi ikinci,
    üçüncü nesiller yetişmeye başladı. İlk gelen yüksek

    9
    Faruk Arslan

    eğitimli, çoğunluğu mühendis Türklerdi. İş bularak veya


    öğrenci olarak geldiler. Kanada toplumu içine karışarak
    eridiler, Türklerden kendini soyutladılar. Bu nedenle Türk
    toplumu oluşamadı, yerleşik düzene geçemedi. Çünkü ilk
    gelenlerin dini inançları zayıftı, Kanada'nın yumuşak
    asimilasyon politakasına yenildiler. Çocukları artık tam
    bir Kanadalıydı, Türk gibi düşünemiyor, pek azı
    müslüman gibi yaşıyordu. Milliyetçilik damarı ile pek azı
    Türk toplumu içinde kaldı. 1986'da gelen ikinci dalga
    Türkler, köylüydü. Nevşehir, Denizli, Konya ve
    Kahramanmaraş'ın köylerindenTürkler, Kanada’nın vize
    uygulamadığını duyunca biletini alıp soluğu Montreal ve
    Toronto’da aldı. Merhum Turgut Özal, Kanada ile
    karşılıklı vize uygulamasını kaldırdığını nereden
    duydularsa bu beldelerin uyanık köylüleri toplu biçimde
    pasaport çıkartıp Kanada'ya göç etmişti. Toronto'ya,
    Montreal'e inen uçaklar her seferinde 400'er Türk
    getiriyordu. Kanadalılar Nevşehir'i, Denizli’yi
    Türkiye'nin en büyük kentleri sanıyordu. Bu seferler
    aylarca aralıksız sürdü. Gelenler, ömürlerinde şehir
    görmemiş, güttüğü ineği, ektiği tarlayı bırakıp göç
    etmişti. Okuma yazma dahi bilmeyen bu Türklerin
    çoğunluğu ilkokul bile bitirmemişti. Paraları, eğitimleri,
    meslekleri yoktu, hemen hepsi iltica ettiler. Ekonomik
    zorlukları söyleyemediler, siyasi mülteci oldular. En
    altdan biraz üste tırmanırken kültürlerini yaşatma
    duygusuyla dine sarıldılar. Ama çalışkandılar. İlk Türk
    sivil toplum örgütleri böylece şekillendi. Camiler açıldı,
    kültür merkezleri çiçek açtı. Cenazelerin kaldırılacağı bir
    mekan olmaması, müslüman Türklerin Hıristiyan
    mezarlığına gömülmesi üzerine Pape ve Gerard’ta ilk
    caminin alınması için herkes elini cebine attı ve cami

    10
    Faruk Arslan

    1986’da açıldı. Süleyman Hilmi Tunahan grubunun Fatih


    Cami 1980’de, Milli Görüşcülerin Zafer Cami 1988’de ve
    Nevşehirlilerin Mevlana Cami 2000’de faaliyete başladı.
    Eğer bu Türkler iltica etmemiş olsaydı, daha çok
    vatandaşımız gelebilirdi. Kanadalılar uzun süre
    uyanmıyabilirdi. Türk Dışişlerine sordular, aldıkları
    cevap: ' Beğenmiyorsanız vize uygulayın' şeklindeydi.
    Dışişleri Bakanlığında Mesut Yılmaz oturuyordu. Vize
    uygulaması başlayınca göç bıçak gibi kesildi.
    2000 yılında ve 2001 baharında Türkiye'de başveren
    ekonomik ve siyasi krizler, tekrar Kanada'ya akını
    başlattı. 28 Şubat süreci sonrası kendilerini Kanada'da
    bulan genç, eğitimli, dinamik yeni nesil farklıydı. Bu
    arada sistemin dışladığı Kürtler, Aleviler, Süryaniler gibi
    diğer Türkiyeli ' küskünler' ile eğitimli, meslek sahibi
    göçmenler, Kanada'yı keşfetmekten oldukça memnundu.
    Militize, politize edilmiş Kürtlerin Kanada'yı seçmesinin
    nedeni artık Almanya ve Avrupa ülkelerinin Kürtlerin
    sahte iltica taleplerini kabul etmemesiydi. Almanya'daki
    iltica isteklerine yüzde 90 oranında ret yiyen Kürtler,
    bakir Kanada'yı seçerek kısa sürede oturum haklarını aldı.
    Kanada sundukları sahte belgeleri ve oynadıkları
    tiyatroyu, eğer kaliteli yapabiliyorlarsa yutuyordu.
    Dindarlara baskılardan dolayı Avrupa'yı yıllar önce
    terkederek Amerika kıtasını keşfedenlerin yerini, dinini,
    geleneksel kimliğini yaşayamadığı için can vatanı
    Türkiye'sini ' ya terket ya terket ' diye ayrılanlar alıyordu.
    Türk lobisi oluşturma fikri, yeni jenerasyonun göçü ile
    ivme kazandı Kanada'da. Tabii Kürtlerde, Kürt lobisi
    oluşturmayı ihmal etmedi.
    2000 sonunda Toronto'ya ayak bastığımda Türkiye'den
    sadece 5000 Türk-Kürt yaşıyordu. Kanada genelinde ise

    11
    Faruk Arslan

    20 bin Türkiyeli olduğu sanılıyordu. Bugün 20 bin


    Türkiyeli sadece Torontoda yaşıyor, Montreal'de 15 bin,
    Ottawa ve Vancouver'da beşer bin olmak üzere altmış
    binin üzerinde vatandaşımız Kanada'yı 2. vatan edindi.
    Kanada'ya geldiğimde Alevilerin çıkardığı Bizim
    Anadolu ve ABD'de basılıp Kanada'da dağıtılan Zaman
    gazetesinden başka Türk medyası yoktu. Bir yıl
    üstlendiğim Zaman gazetesi Kanada temsilciliği ve
    Toronto muhabirliği dönemimde para ile satılan
    gazeteden ziyade bedava satılan toplum dergisine ihtiyaç
    olduğunu gözlemledim. Zira etnik milletler kendi
    dergilerini aldıkları reklamlarla ücretsiz çıkartarak bedava
    dağıtıyordu. Rusların altı, Korelilerin on, Filipinlerin bile
    onüç dergileri vardı. Bu nedenle 2002 Eylülünde Sunrise
    dergisinin ilk sayısını çıkarttık. 3 bin adet basılan aylık
    ücretsiz dergi Türklerin adreslerine postalanıyordu. Kısa
    sürede dergimiz bir numara haline geldi ve Türk işadamı
    olmadığı için reklam alamazsınız denilen sektörde
    önceleri 3 bin dolar, daha sonraları beşbin dolara varan
    reklam almaya başladı. 2003 Eylül'ünde tiraj beş bine
    çıkmıştı. Daha önce Radyo Merhaba'nın ve Pape
    Cami'nin dergi denemeleri başarısız olmuş ve külliyen
    zarar ile kapatmıştı. Kürtler bu başarıyı görüp hemen
    Mezopotamya adlı ayrılıkcı yayınlarını çıkardı. 2007
    yılında Yeni Hayat, Tunceli Kürt Alevisi Süleyman
    Güven tarafından çıkarılmaya başlandı. Hasan Yılmaz ise
    Sunrise'dan ayrılarak Canadatürk aylık gazetesini Ocak
    2004’de beş bin tirajla çıkartmaya başladı. Türk
    medyasının yeşermesiyle lobicilik hızlandı.
    İlk Kanada izlenimlerin oldukça toz pembeydi.
    Üçüncü dalga ile son yıllarda gelenler, eğitimli gençler ve
    ailelerden oluşuyordu. Ancak Kanada'daki Türk toplumu

    12
    Faruk Arslan

    oldukça dağınıktı. Yunanlılar, İtalyanlar ve Çinliler


    kendilerine mahalleler kurmuş iken Türkler lobisizdi,
    yalnızdı. Kanada, kültür zenginliğine önem veren bir ülke
    olarak hoşgörü ve tolerans kimliğin bir parçasıydı.
    Yinede Kanada kültürüne WASP (White-Anglo-Sakson-
    Protestan) anlayışı hakimdi. Her ülkeden her ırktan
    insanlara 'çok kültürlülüğü kaynaştırma programı' ile
    doğaçlama yapılıyordu. Bu yaklaşım insanlara Kanada'yı
    sevdiriyordu. Kimse kimsenin hakkına tecavüz
    etmiyordu. 'Sıfır risk ' ile paniksiz, stressiz yaşamak,
    sansasyona, şok kararlara alışmış Türkler açısından
    oldukça lükstü. Bu kitapda, ilk önce Kanada’ya göç
    tecrübesi yaşamış olanların başta şahsımın deneyimlerini
    aktararak gerçek Kanada’yı anlatacağız. Tecrübelerinden
    istifade ettiğim Sunrise Dergisi, Canadatürk yazarlarına,
    Kanadainfo ve Simit Kokusu network gurubuna ve
    tecrübelerini yazarak gönderenlere teşekkürlerimi
    sunuyorum. Bu bölümleri okuduktan sonra halen başvuru
    yapmaya kararlı iseniz, günah benden gider. Zaten
    ‘gelmeyin’ diye yalvardığım arkadaşlarım pılıyı pırtıyı
    toplayıp geldiler, ‘gelin’ diye dil döktüklerimiz
    Kanada’ya gelmediler. Bu durum tam bir ‘Türk işi’
    algılama sorunu. Her koyun kendi bacağından asılır
    demek istemiyorum. Kimseyi zorla göç ettiremezsiniz,
    kimseye de ‘gelme’ diyemezsiniz. Kanada’yı toz pembe
    gösterip, acı gerçekleri perdelemek istemedik. Eğer
    sonuna kadar okumaya kararlı iseniz, resmi prosüdürün
    ayrıntılarını inceleyebilirsiniz. Kanada’ya göçmenliğini
    bekleyenler, işadamları ve öğrenciler ile ülkeye yeni
    gelenler için bu bir başucu kitabıdır. Kanada’ya göç
    etmek, hayatınızın en önemli ve radikal kararı. Kendinizle
    dürüst olmanız gerekiyor. "Ben niye gidiyorum" sorusunu

    13
    Faruk Arslan

    samimi bir şekilde cevaplarsanız kararınız ortaya


    çıkacaktır. Eğer çok para kazanmak, zengin olmak, kısa
    yoldan köşeyi dönmek gibi amaçlarınız varsa, Kanada
    size göre bir yer değil. Eğer amacınız Türkiye'deki her
    türlü saçmalıktan, trafikten, hava kirliliğinden uzak
    insanca yaşamaksa, o zaman gidin. Şekilcilik, gösteriş
    budalılığı, lüks ve israf yarışı, en yakın akrabalarınızın
    dahi samimiyetsizliği sizi sıkıyorsa, durmayın bir dakika!
    Çocuklarınıza iyi bir eğitim ve gelecek sağlamaksa, tam
    isabet doğru bir karar veriyorsunuz. Ama unutmayın ki
    her şeyin bir bedeli var, bunun için çok çalışmanız ve çok
    mücadele etmeniz gerekiyor. Bu kitapda, Kanada’ya göç
    tecrübesi yaşamış olanların deneyimlerini, gerçek
    Kanada’yı bulacaksınız. Kanada göçmeni olmak
    isteyenlere, öğrenci veya ziyaretçi vizesiyle ülkeyi
    tanımayı hayal edenlere Kanada’ya gitmenin yolları
    gösteriliyor. Göçmenliğin, öğrenciliğin onlarca çeşidi ve
    çıkartılan engelleri aşmanın püf noktalarını ancak burada
    okuyabilirsiniz. Kanada’da nasıl iş kurulacağını, dil
    kursuna, üniversiteye, master ve doktoraya nasıl
    başvurulacağını öğreneceksiniz. Göçmenlerin yaşadığı
    sıkıntılarıyla tanışacak ve en belalı mesele iş bulma
    yollarında yaşanmış tecrübelerden dersler alacaksınız.
    Dünyanın en özgür, en yeşil, en konforlu, çok kültürlü,
    çok dinli, bol hoşgörülü canlar, cananlar diyarını
    keşfedeceksiniz. Kanada'yı Türkçe okunduğu gibi 'Kan'
    ile telaffuz etmek demek hoşuma gitmiyor; bu ülke
    İngilizce telaffuzun Türkçe okunmasıyla 'Can Ada' mız...
    Eğer mücadele gücünü kendinizde buluyorsanız, yolunuz
    açık olsun...
    Kanada’nın Osmanlı’nın millet sistemine benzer bir
    sosyal yakınlaşma modeli uygulması bu ülkeyi Türklere

    14
    Faruk Arslan

    cazip kılıyor. Cumhuriyeti kuran elitin toplum


    mühendislik projesi olan Fransız tarzı sosyal dışlama
    modeli, ülkemize yıllardır kamplaştırma, ayrıştırma,
    ırkçılık, ayrımcılık, eşitsizlik ve adaletsizlik getirdi. Bu
    sorunun çözüm reçetesi tersidir, yani sosyal yakınlaşma
    modelidir. AK Parti, İngilizlerin bu sosyal demokrat
    modelini harfiyen uyguluyor. İlk defa 1980’lerde teorisi
    yazılan modeli merhum cumhurbaşkanımız Turgut Özal
    da uygulamaya çalışmıştı ama tamamı masonlardan
    oluşan üst düzey Ankara bürokrasisini aşamamıştı…
    Hastalıklı Fransız modelinin verdiği zararın tamiri,
    tedavisi, iyileştirmesi elbette kolay değil. Sosyal
    yakınlaşma modelini Avrupa’da başarı ile ilk uygulayan
    1990’lı yıllarda İşçi Partisi ve lideri Tony Blair oldu.
    ‘Sosyal Demokrat’ tabirini zihinlere kazıyan bu model,
    bugün maalesef solcu olduğunu iddia eden CHP değil,
    sağcı olduğu varsayılan AK Parti tarafından 2002
    yılından beri uygulanıyor. Statükoyu koruma, gelenekçi
    despotluğu sağlamlaştırma, Yakoben anlayışla tepeden
    inme kültürü, kaybettiriyor. İngilizce ‘grassroot’ denilen,
    halk tabanından yükseliş modeli de sayılan sosyal
    yakınlaşma, ‘The Cemaat’ tarafından da bilerek veya
    bilmeyerek başarılı ile uygulanıyor. Bu model, İslam’a
    ters değildir. Kanada’nın yıllardır uyguladığı bu modelin
    içi, bazen sistemli ırkçılık ve ayrımcılık nedeniyle
    dolduralamıyor.
    Sosyal yakınlaşma modeli demokratiktir, özgürlükçüdür,
    adildir, bu nedenle toplumu birbirine yapıştıran bir zamk
    gibidir. Nereden başlamalı? Evvela sosyal bir inşaat olan
    çakma tarihte ezberler bozulmalıdır. Zihinleri medya
    monopolisi, ideolojik eğitim ve devletin zorba kolluk
    güçleri ile zorla kontrol altına alan sistemler iflas etmeye

    15
    Faruk Arslan

    mahkumdur! Öğrendiği, bildiği herşeyin yanlış olduğunu,


    aldatıldığını anlayan özgür bireyler, yaptıkları hataları
    olumlu bir yaklaşımla tedavi edebilir. Bireyden bireye
    diyalogla başlayan iyileşme topluma yayılır. Öncelikle
    geçmişte yapılan zulümlerden özür dilenmelidir ve
    hastalıklı hücreler rehabilite edilmelidir. Sorgulama
    sürecinin tamamlanmasından sonra ortak gelecek beraber
    kurulabilir. Toplum sağlığının oluşması için nefret, kin,
    intikam, kıskançlık gibi kanserli düşünceler ‘kemoterapi’
    görmelidir.
    Örneklendirerek akla yakınlaştırayım. Kanada’da
    Kızılderililere yönelik ‘Apartheid’ rejimi kuran Fransız
    ve İngiliz misyonerler, kiliseleri ve Hudson Bay
    Company adlı dev şirketi kullanarak sosyal dışlama
    modelini adım adım gerçekleştirdi. Ülkenin gerçek
    sahiplerine 1964 yılına kadar oy kullanma hakkı bile
    vermedi. Eğitim haklarını elinden alarak yatılı okullarda
    ve oluşturduğu kontrollü gettolarda yerlileri asimile etti.
    Uyuşturucu, alkol, eğlence gibi beşinci kol çalışmaları ile
    Kızılderilileri miskinleştirip, tembelleştirip, statükoya
    direnemez hale getirdiler. Bu süreçte yerlilerin tüm
    toprakları, mülkleri, kültürel ve sosyal mirasları
    ellerinden ustalıkla alındı. Anneyi merkez olan yapı ve
    kökleri kesilen toplum ahlaken de çöktü.
    Kanadalılar, geçmişte işledikleri günahların bir kısmı için
    son yıllarda arka arkaya özürler diledi, yaşayan
    mağdurlara tazminatlar sundu. Ancak asırlardır
    derinleşmiş kin ve nefret henüz durulmadı. Yıkım
    öylesine büyük ki, asırlardır eğitimsiz bırakılan, kötü
    alışkanlıklara kasten müptela edilen nesiller, kendi
    aralarına ihtilaf sokan fitneci politikaları daha yeni yeni
    görüyor. Bu politikalar size de tanıdık geliyor mu?

    16
    Faruk Arslan

    Neredeyse bir asırdır uygulanan ötekileştirmeleri


    anımsayın.
    İngilizler, eski İngiliz sömürgesi olan Güney Afrika’da
    ‘Apartheid’ sistemini yerleştirmek için Kanadalıların
    Kızılderililere uyguladığı modelden yararlandı. Nelson
    Mandela’nın Gandi politikasını izleyerek pozitif aktif
    direniş göstermesi karşısında yelkenler suya indi. Elbette
    Sovyetler Birliği’nin yıkılması ile başlayan dış faktörler
    de etkili oldu ve globalleşen dünyada hiç bir yalanın
    sonsuza kadar geçerli kalamayacağı netleşti. Güney
    Afrika, bugün dünyanın en hızlı gelişen 10 ülkesinden
    biri, devrim üzerine devrim gerçekleştirdi, tüm
    Afrikalıların umutla gözünü diktiği bir ülke. Ancak halkın
    yüzde 40’ı halen yoksulluk sınırında yaşıyor. Zengin ve
    fakir arasındaki uçurum halen çok korkunç. Son yıllarda
    komşu ülkelerden 2 milyona yakın göç aldı ve devlet
    güvenlik politikası nedeniyle reformlara ara verdi.
    Güney Afrika Devlet Başkanı’nın 2005 ile 2008 yılları
    arasında başdanışmanlığını yapan Ryerson
    Üniversitesi’nden Kanadalı Profesör Anver (Enver)
    Saloojee idi. Blair’in ‘Sosyal Yakınlaşma’, yani ‘Sosyal
    Demokrasi’ modelini bu ülkeye ihraç eden Enver bey,
    neler yaptığını anlattı. Az kalsın küçük dilimi
    yutacaktım! Üç yıl içinde 6 ana kanunu değiştirmeye
    muvaffak olan Enver bey, çok kültürlü bir mozaik olan
    Güney Afrika’yı demokratik sosyal bir hukuk devletine
    dönüştürerek Kanadalıların bu ülkeye olan özür borcunu
    bir nebze ödediğini vurguladı. Ancak asırlardır atılan
    nefret tohumları ve derin eşitsizlik birbirine paralel o
    kadar büyümüş ki, Beyaz Elit’in elinden arpalığını almak
    ve gerçek sahiplerine sunmak bir neşterle olacak iş değil!

    17
    Faruk Arslan

    Bölgesel lider olacak ülkenin düzgün kurulması çok


    önemli Afrika için…
    Sosyal yakınlaşma modelinin uygulanabilmesi için
    öncelikle beş milyon dolar bütçeli, ülke genelini kapsayan
    büyük bir sosyolojik araştırmayı ilk defa yaptıran Enver
    bey, 40 yerli sosyoloğun da katıldığı araştırmanın
    sonuçlarını devlet başkanı ile paylaşıp ikna edene kadar,
    kast sistemini yöneten zengin beyaz eliti ve yerli
    işbirlikçilerini aşamamış. Araştırmaya göre, küçük ve orta
    ölçekli işletmeleri teşvik amacıyla devlet tarafından erkek
    eğemenliği nedeniyle erkek klanlarına verilen devlet
    kredilerinin yüzde 95’inin boşa gittiği anlaşılmış.
    Yolsuzluk ve hortumculuk ekonomisinin önünü
    kesmeden ülkenin ayağa kalkamayacağını anlayan devlet
    başkanı, hazırlanan tüm sosyal yakınlaşma projelerine
    onay vermiş. En beğendiğim proje, medya projesi oldu.
    Kadınları iş sektörüne sokmak için kredi açan devlet,
    kadınların yönettiği işlerden yüzde 95 verim almış. Enver
    bey, kadınlara verilen kredi payını yüzde 70’e çıkartmak
    isteyince kıyamet kopmuş. Devlet başkanı kadınlara
    ayrılan payı yüzde 45’e düşürmüş ama ‘Beyaz Elit’ ve
    yardakçıları Enver beyin işine son verdirmiş. Enver bey,
    ‘hata ettim, aceleci davrandım’ diye üzgündü.
    Milliyetçi ve Muhafazakar sanılan AK Parti’nin liberaller
    tarafından desteklenmesinin nedeni, aslında sosyal
    yakınlaşma, yani gerçek solcu modelini benimsemesiydi.
    Sosyal yakınlaşma modelinin tek başına her yerde çözüm
    yolu olmadığını global göç haraketlerinin artmasının
    yanısıra ulusal güvenlik endişeleri ile alınan aşırı
    tedbirlerin zorladığı şartlar gösterdi. Yanı başımızda
    patlayan savaşlardan, Afganistan’dan, Irak’tan ve
    İran’dan gizli veya açık göç akınının ardından Suriye’den

    18
    Faruk Arslan

    gelen ve gelecek mültecilere ülkemizin kapısını


    kapatması zor gözüküyor. Bir süre sonra Güney Afrika’da
    olduğu gibi mülteciler ucuza çalıştırılıyor, sömürülüyor
    ve Türklerin iyi maaşlı işlerini çalıyor dedikoduları
    ayyuka çıkacaktır. Güney Afrika’ya zoraki göç eden 2
    milyon mülteci ve yüzde 40 fakir nüfus, dış ve iç
    tahriklerle etnik şiddete başlayınca reformlarda frene
    basıldı. PKK terörü ile Ankara’nın, ‘reform sürecini
    erteleyelim’ havasına girmesinin nedeni yine ülkemizin
    artık çok olduğuna karar veren global sermayeyi yöneten
    derin çetedir. Etnik terör, dış güçlerin oyuncağıdır, sosyal
    yakınlaşmayı öldüren bir zehirdir. Zehri içerek sağ kalan
    hasta varsa gösterin de, sosyal yakınlaşma panzehirini
    şırıngalamayalım. Sosyal dışlamanın panzehiridir sosyal
    yakınlaşma, vazgeçemezsiniz…
    Ancak bu modele Anadolu’nun öz modeli olan Türkiye
    Müslümanlarının yumuşak ve etkin gücü Sufizm’i
    eklemelisiniz ki, tüm Aleviler ve Kürtlerle barışabilesiniz.
    Kısacası Türkiye’nin Kanada’dan, Kanada’nın
    Türkiye’den Kanadalı Türklerden öğreneceği pek çok
    insanlık değeri var, bu kitap Türk diyasporasında yaşanan
    gerçekleri günyüzüne çıkarıyor.

    Faruk Arslan ve Mehmet Gül

    Toronto, Kanada

    19
    Faruk Arslan

    Birinci Bölüm

    Kanada Tarihinin Unutulan Parçası

    Kanada, tarihi boyu göçmenlerini çeken bir ülke oldu.


    Yıllar sonra, ırkçı yaklaşımlardan ve ideolojik tavırlardan
    uzaklaştı. Daha iyi bir yaşam peşinde koşanların, dini
    inançlarına özgürlük arayanların, politik kovuşturmadan
    kaçanların sığındığı bir vatan haline geldi. Birleşmiş
    Milletler tarafından üst üste defalarca en iyi yaşam
    imkanları sunan ülke gösterildi. Kanada’yı bir ülke haline
    getiren insani değerlerdir, yoksa sıkı çalışma ve serbest
    piyasa ekonomisi tek başına karakteristik özelliği
    değildir. Göçmenler, kendi adet ve geleneklerini, sanat ve
    kültürlerini, inanç ve düşüncelerini de bu yeni ülkeye
    getirdiler.

    Kanada toplumu, çeşitli milletlere ait kültürel grupların


    birbirleri arasında kurdukları ilişkilerle mayalandı ve
    gelişti. Kanada toplumuna uyum sağlarken göçmenler
    değişim geçirdi. Bu dinamik süreçte vatandaşlar ile yeni
    gelenler kaynaştı. Toplumun farklı yaşam seçeneklerine
    sunduğu geniş ufuklar, çıtanın sürekli yükselmesine
    neden oldu. Toplumu oluşturan kültürler aynı duygu ve
    düşünce etrafında ortak paydada tek kültürel temada
    kenetlendi. Kültürel zenginlikler ve etnik toplum
    sayısında görülen artışda 1960’larda başlayan liberal
    düşüncelerin etkisi büyük oldu. Bu açılım, ülkenin dini
    spektrumunun genişlemesini sağladı.

    20
    Faruk Arslan

    Kanada, Türkiye'de gerek medyada gerek de günlük


    hayatta adı belki de en az telaffuz edilen G8 ülkesi.
    Diplomatik ilişkilerimiz sakin, ticaretimiz AB ülkeriyle
    kıyaslandığında çok gerilerde, sosyal ve kültürel olarak
    ciddi bir etkileşim yok. Ancak son dönemlerde
    Kanada'nın medya ve televizyon dünyasından Türkiye
    açısından hassas, ama bir o kadar da iyimser ve
    kucaklayıcı sesler yükseliyor. Bu sesleri yan yana
    koyunca AK Parti'nin başarısının önümüzdeki dönemdeki
    sosyal, siyasi ve kültürel izdüşümleri ve özellikle İslam-
    Batı dünyası ilişkileri bağlamında kulağa hoş gelen
    "ritimler" ortaya çıkıyor.

    Bu ritimlere başlangıç veren ise 2007’nin Ocak ayından


    beri gösterimde olan "Little Mosque on the Prairie",
    (Bozkırda Küçük Bir Cami) adlı durum komedisi
    (sitkom). Dizi, Kanada'da 2006’da ilk sezonunu 8
    bölümle tamamladı ve her bölümde ortalama olarak 2.1
    milyon izleyiciyi ekran başına çekmeyi başardı.
    Kanada'nın en büyük metropol şehri olan Toronto
    yakınlarında ufak bir hayali kasabada geçiyor ve projenin
    hedefini dizinin yaratıcısı Zarqa Nawaz şöyle özetliyor:
    "özellikle 11 Eylül sonrası dönemde Müslümanlar ve
    İslam üzerinde yaratılan olumsuz düşünceleri bertaraf
    etmek, İslamiyet'i öğretmek değil, daha önce temsil
    edilmemiş bir kesimi anlatmak, yaşadıkları zorlukları
    gözler önüne sermek". Bu kadar hassas bir konuda durum
    komedisi yapmak, ve İslam ve mizahı biraraya getirerek
    yaşanan kültürel boşluklara dikkat çekmek elbette riskli,
    ama bir o kadar da sıradışı ve cesurca.

    21
    Faruk Arslan

    Carleton Üniversitesi doktora öğrencisi Evren Tok, 21.08.


    2007’de Yeni Şafak’ta yayımlanan Kanada’da İslam
    algısı ve Bozkırda Küçük bir Cami’ başlıklı yazısında,
    konunun sosyoloji ve psikoloji açısından ele aldı. Korku,
    ötekileştirme, milliyetçilik, ırkçılık, şiddetin
    meşrulaştırılması üzerinden dizi çekerek, film yaparak
    reyting yapmanın norm olduğu ve bu dizilerin,
    sitkomların bıkılıp usanılmadan rahatlıkla tüketildiği bir
    ortamdayız. Bir yanda Amerikan yapımı diziler, örneğin
    Türkleri terörist olarak lanse eden "24" dizisi, her türlü
    sosyo-politik taşlamanın yapıldığı, dinleri kolaylıkla alay
    konusu yapan çizgi dizi "South Park", ve son olarak
    Amerikalıların 11 Eylül sonrası paranoyalarını konu
    edinen "Amerikalı Baba". Bu örnekleri arttırmak
    mümkün. Almanya'dan ise pek çok örnek verilebilir, ama
    en güncel olanı Berlin'deki Türk gençliğini vahşi olarak
    gösteren "Öfke" adlı film olsa gerek. Amerika ve
    Almanya başta olmak üzere kıta Avrupa'sında durum
    böyleyken Kanada'da izlenme rekorları kıran bu erdemli
    girişim oldukça sıradışı kalıyor. Amerikalı ve Avrupalı
    yapımcılar ne kadar korku, şiddet, ayrımcılık ve
    ötekileştirme üzerinden gitmeyi tercih ediyorlarsa,
    Kanadalılar da bir o kadar sosyal ve toplumsal dokuyu
    korumaya yönelik, çatışma değil uzlaşma ve tolerans
    üzerinden dizi, film veya belgesel yapmayı yeğliyorlar.

    Arjantinli işçilerin 2001 krizi sonrası kapanan


    fabrikalarını ve işlerini yeniden kazanmlarını konu edinen
    "Take Over" adlı belgesel ile ünlenen Kanadalı yazar ve
    aktivist Naomi Klein ve Avi Lewis ilk akla gelen
    örnekler. Klein hatırlanacağı gibi küreselleşme üzerine
    büyük ses getiren "No Logo" kitabının da yazarı.

    22
    Faruk Arslan

    Seçim sonrasında Türkiye'nin Kanada basınında işlenişi


    Avrupa ve Amerika'dan bir hayli ilginç ve farklı oldu.
    Türkiye'nin seçim sonrası dinamiklerini Haluk Şahin'in
    "Yabancı basın niçin böyle gördü" başlıklı yazısında
    belirttiği gibi ABD dahil Batı basını İslamcılar kazandı,
    laikler kaybetti; demokrasi kazandı, baskıcı elit kaybetti;
    siviller kazandı, askerler kaybetti; reformcular kazandı,
    statükocular kaybetti; (Radikal, 28/07/07) tarzında ikili
    karşıtlıklarla, ve siyah beyaz bir bakış açısıyla görmüştü.
    Kanada basınında ise Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın
    Dışilişkiler danışmanı Egemen Bağış'ın Winnipeg Free
    Press gazetesinde yer alan mektubunda, AK Parti'nin
    liberal demokratik özgürlükler ve piyasa ekonomisi
    tercihini ve arzusunu yansıtan bir merkez partisi olduğunu
    belirtmesi ve Bağış'ın İslam Araştırmaları Profesörü John
    Esposito'ya referans verişi konunun farklı bir bağlamda
    çok boyutlu bir şekilde işlendiğinin en güzel örnekleriydi.
    Bu farklı bağlamda, Esposito'nun İslam ve radikalizmin
    arasındaki farkın Batı dünyası tarafından idrak edilmesi
    için (1) Türkiye'nin, ve dolayısıyla AK Parti'nin kritik bir
    tarihsel misyona sahip olduğunu belirtmesi, (2)
    Müslümanların Batı dünyasına karşı besledikleri olumsuz
    düşüncelerin dini değil, siyasi olduğunun altını çizmesi ve
    (3) İslam ve radikalizm arasındaki farkı anlayamamanın
    bir yandan ılımlı Müslümanları sahnenin dışına itip,
    marjinalize ederken, aynı zamanda küresel teröre karşı
    Batı'nın önemli bir müttefiği kendine yabancılaştırması
    anlamına geldiği ortaya koyması ön plana çıktı Kanada
    basınında.

    Esposito'nun görüşlerine ilişkin olarak, Kanada basınında


    öne çıkan diğer bir bakış açısı da, 2003 yılında "Siyasal

    23
    Faruk Arslan

    İslam'ın Geleceği" adlı kitabında AK Part'nin Türkiye'de


    İslam ve demokrasinin uyumlu olup olmayacağı
    açısından bir test olacağını iddia eden Graham Fuller'indi.
    Kanada basını, Fuller'in analizinden hareketle Türkiye'de
    dört buçuk sene sonra demokrasi ve İslam, aynı zamanda
    demokrasi ve laikliğin birbirlerini dışlayıcı kavramlar
    olmadığının görüldüğünü belirtti. Kanada basını AK
    Parti'nin başarısını, Avrupa'daki Hristiyan Demokratik
    partilerde olduğu gibi, İslam dünyası için Müslüman
    Demokrat partilerin doğuşuna bir ses verebilir şeklinde
    yansıtarak Türkiye'deki siyasi gelişmelerin makro
    sonuçlarının analiz edilmesi gerektiğini ortaya koydu.
    Özetle, bir yanda Bozkırda Küçük Bir Cami dizisi, diğer
    yanda AK Parti'nin seçim başarısının yansıtılışını Kanada
    bağlamında beraber düşündüğümüzde çok farklı bir
    portreyle karşılaşıyoruz ve kanımca bu farklılık
    incelenmesi, dersler çıkarılması gereken bir farklılık.

    Nilüfer Göle ve Ludwig Ammann'ın "Kamuda İslam"


    (2006) adlı derleme kitabında başarıyla ortaya koydukları
    üzere, bugüne kadar siyasi rejim, terörizm, kültürel ve
    dinsel farklılıklar gibi makro konularla ve kavramlarla
    incelenen, analiz edilen İslam-Batı dünyası ilişkilerini
    artık mikro süreçlere öncelik veren, kamusal alanda
    doğan yeni Müslüman profillerini ve pratiklerini
    anlamaya çalışan ve demokrasinin İslam içinde varolan
    otantik kökenlerini keşfetmeye çalışan bir yaklaşıma
    ihtiyaç var. Kuşkusuz "Bozkırda Küçük Bir Cami" bu
    bağlamda umut verici bir girişim.

    Özetle, evet, Kanada'ya ilk ayak bastığınızda karşınıza


    çıkan "Dünyanın daha çok Kanada'ya ihtiyacı var"

    24
    Faruk Arslan

    yazısını aynı zamanda dünyanın Kanada'nın çok-kültürlü


    yaşama verdiği öneme, eşitlikçiliğine, pasaport kontrolü
    kuyruğunda "onlar-biz" ayrımı olmadan Kanada
    topraklarına ayak basan herkesi aynı çizgide beklemeyi
    yönelten ve farklı kimliklere karşı gösterdiği toleransa
    daha çok ihtiyacı var şeklinde de okumak mümkün. Her
    ne kadar Türkiye'den çok uzaklarda olsa da, küreselleşme
    heyulası içinde bu iyimserliğe ulaşmak imkansız değil.

    Faruk Arslan’ın Regina’da şahsen yakından tanıdığı dizi


    yazarı Zarqa Nawaz’, aydın bir Pakistanlı doktor olan
    kocası ve yine doktor olan kayınpederi, Kanadalı modern
    müslümanlar. Yazar, İngiltere eğitimli ama kocası
    tamamen Kanada’da doğma büyüme 2. jenerasyonu
    temsil ediyor. Kuzey Amerika’ya özgü bir müslümanlık
    yaşamı kurgulama hevesi göze çarpıyor. Aslında
    Regina’daki küçük camide Nawaz hanım aşırı feminist
    görüldüğü için fazla sevilmiyor. Müslüman kadının neden
    adı yok bağlamında yaptığı konuşmalardan dolayı
    Hindistan’ın Gucerat eyaletinde ilahiyat doktorasını
    yapmış İmam İlyas tarafından afaroz edildi. Camideki
    kadınları ve erkekleri konuşturduğu 2004’deki başka bir
    belgesel bardağı taşıran son damla olmuştu. Kim
    haklıydı? İmam İlyasla yaptığım görüşmelere göre,
    kadınları Batılı anlayışta azdıran Nawaz elbette haksız.
    Benim görüşüme göre, Nawaz tamamende haksız
    sayılmazdı. Hindistan ve Pakistan müslümanları arasında
    gerçekten kadının hiç adı yok, söz hakkı, hukuku
    bulunmuyor. Dizi,bir nevi geleneksel müslüman
    anlayışını Kanada’da yaşatmak isteyenlerden intikam
    alıyor veya onları da dönüştürmeyi amaçlıyor.
    Kanada’nın devlet politikasıda müslüman kadınlar

    25
    Faruk Arslan

    üzerinden erkek hakimiyetli aile yapısını değiştirmek ve


    müslümanların 2. ve 3. jenerasyondaki çocuklarını
    Kanadalaştırmak. Dizi, müslüman komşusunu tanımayan
    Kanadalıları eğittiği kadar bağnaz veya yobaz diye
    tanımlanan müslüman erkekleri hicvediyor ve aydın
    müslümanın nasıl olması gerektiğini empoze ediyor.
    Dizide yer alan Kanadalı mühtedide esasen gerçek
    hayatda yaşayan bir kadın ama birebir aynı özelliklere
    sahip değil. Dizi, Kanada müslümanları tam ortdan ikiye
    böldü. Dizinin müslümanları karaladığını savunan
    Vehhabi görüşünde olanların karşısına modern ılımlı
    müslümanlar dikildi ve dizinin İslam’a hizmet ettiğini
    ileri sürdüler.

    İlk kez 2007 yılının Eylül ayında Kanal 7’de “Küçük


    Cami” adıyla yayınlanmaya başlanan dizi, Fox TV’nin
    dizinin yayın haklarını CBC’den satın almasıyla
    Türkiye’de tekrar gösterime girdi. Dizi, Müslüman bir
    ailenin yaşamını ve Müslümanlara karşı duyulan
    önyargıları komik bir dille izleyiciye sunuyor. İlk İslami
    sitcom olarak adlandırılan dizinin yazarı Pakistan asıllı
    kadın yazar Zarqa Nawaz. Dizi, Fox TV’de yine Küçük
    Cami ismiyle yayınlandı. 1970’li yılların unutulmaz
    dizisi, “Little House on the Prairie” Türkiye’de “Küçük
    Ev” adıyla yayınlanmıştı. Bu yüzden Little Mosque on
    the Prairie de “Küçük Cami” adıyla gösteriliyor.

    İlk bölümde grup, kasaba kilisesinin papaza ait


    bölümünde bir cami kurmaya çalışıyor. Yoldan geçen bir
    kasabalı, ‘tıpkı CNN’deki gibi’ dua eden grubu görünce,
    koşarak ‘terörist hattı’nı arıyor. Kasabada Müslüman grup
    Toronto’dan, Kanada doğumlu bir imamı işe alıyor.

    26
    Faruk Arslan

    İmam, işi kabul edebilmek için babasının kariyer intiharı


    olarak değerlendirdiği bir hareket yaparak, aile hukuk
    şirketinden istifa ediyor. Kasabaya gitmek üzere
    havaalanındayken bir telefon görüşmesi yapıyor ve Eğer
    babam bunun bir intihar olduğunu düşünüyorsa, tamam
    öyle olsun. Bu Allah’ın benim için bir planı diye
    konuşurken duyulunca polisler tarafından rehin alınıyor.

    Projenin yaratıcısı Müslüman bir kadın olan Zarqa Navaz,


    dizinin iki tarafı da güldürerek Müslüman ve Müslüman
    olmayanlar arasında daha güçlü bir anlayışı beraberinde
    getirebileceğini umuyor. Navaz, Toplumun bizi onlarla
    aynı sorunları ve endişeleri paylaşan normal bireyler
    olarak görmesini istiyoruz diyor.

    Diziyi Müslüman liderler de genel olarak olumlu


    karşılıyor. Kanada İslam Meclisi başkanı, İmam
    Muhammed Elmasri, Müslümanlar kendilerine gülmek
    konusunda biraz gerideler, ama ayrımcılığa bir çare
    bulabilmek için diğer topluluklar gibi biz de espri
    anlayışını kullanmalıyız diyor. Navaz’ın yapım şirketinin
    ismi FUNdamentalist Films (fun ingilizcede eğlence
    demek). Navaz bu alegoriyi açıklarken, evet
    fundamentalizme eğlenceyi de katmak lazım diyor.
    Ancak aşırı ironi (satirizm) merakı yüzünden diziye
    “histerik “ yakıştırması da yapanlar yok değil. ”FUN”’ı
    yani neşeyi ,eğlenceyi yapım şirketine isim olarak seçen
    Navaz‘ın bunu kaale alacağı ise meçhul...

    Emrah Şahin, Canatürk’te 1 Ekim 2010’da yayımlanan


    ‘Küçük Cami, Bu Gerçek Olanı’ adlı yazısında, CBC’de
    yayınlanan “Bozkırdaki Küçük Cami (Little Mosque on

    27
    Faruk Arslan

    the Prairie)” adlı diziden yola çıkarak Kanada


    müslümanlarının ilk gerçek küçük camisini inceledi. Bu
    dizinin olayları, günümüz Saskatchewan eyaletinin
    bozkırındaki Müslümanların Regina’daki küçük camisi
    ekseninde gelişiyor. Olaylar hayal ürünü ama cami
    gerçek. Daha gerçek olanı, 1938 yılında Alberta
    eyaletinin Edmonton şehrinde kurulan camiydi. Diziye
    göre az neşeli ama çok samimi ve gayretli olan bir grup
    Müslüman göçmen, cemaatleri için küçük, Kanada
    İslam’ı için büyük bir adım atar ve Kanada’nın ilk
    camisini inşa ederler. İlginçtir, cemaat liderleri kadındı.
    Destekçileri müslüman ahaliyle birlikte bütün şehirdi.

    Er-Raşid isimli bu caminin tarihi, 1880’li yıllarda


    Suriye’den gelen Osmanlılar’a kadar uzanır. Zorunlu
    askerlikten kaçıp Kanada’nın batı boylarına göçen bu ilk
    Müslümanlar sokak satıcılığı yapıyorlardı. Köylülerin
    kapılarını çalıyor, at arabalarında veya sırtlarında
    taşıdıkları hırdavat ve ev eşyalarını meraklı köylülere
    satıyorlardı (Kanada o dönemde kırsal bir ülkeydi).
    Doğma büyüme Osmanlı Müslümanı olan Selim Şaban
    bu sokak satıcılarından birisiydi. 1900’da New York’a
    geldi, bir binek atı alıp satıcılık yaptı, bir süre sonra
    Lübnan’a geri dönüp dünya evine girdi. Aklı bu tarafta
    kalmıştı. Bir de Kanada’yı görmek düşüncesiyle Kuzey
    Amerika’ya geri dönüp Edmonton’a yerleşti. Eşi ve
    küçük oğlu arkadan geldiler. Dönemin Müslümanları,
    çileli bir deniz yolculuğundan sonra, yorgun argın
    Montreal Limanı’na varıp dinlenmeden bozkırlara doğru
    meşakkatli bir tren seyahatine koyuldular. Arada aktarma
    yapıp veya at arabalarına geçip bozkırlara ve batı

    28
    Faruk Arslan

    boylarına vardılar. Fırtına, kış, kıyamet... (Biz de


    Türkiye’ye seyahat ne kadar zor diye efgan ediyoruz.)

    Selim’in tebdil-i mekan sonrası selamet olur. Kanada,


    Selim gibiler ve onları takip eden Müslümanlar için ferah
    bir ülke olur. 1920’lerin Edmonton’ında, Şaban
    ailesinden başka bir Müslüman aile daha vardır. 10 yıl
    içinde, 20 geniş aile buraya yerleşir (Sene 1931, Kanada
    645 Müslümanın yeni ülkesi haline gelir).

    Artık Müslüman bir Edmonton cemaati vardır. Türk


    toplumu burada üç bin kişiyi 2013 itibarıyla aştı.
    Cemaatin başını bayanlar çeker, organizasyonları onlar
    yapar. Mesela, cami kurmayı isteyen aileler, bu iş için en
    uygun kişinin saygıdeğer Hilwi Hamdon Hanımefendi
    olduğunda hemfikirdir. “Herkesi ikna edebilir”
    düşüncesiyle onun maddi ve manevi destek
    toplayabileceğine inanırlar. Hilwi Hanım ve bayan
    arkadaşları, mevzuyu Edmonton Reisi John Fry’a açarlar.
    Cevap, “Meteliksizsiniz (!)”. Hilwi’den karşılık, “orasını
    bize bırak başkanım, hallederiz”. Rahatça, “5000 dolar
    inşaat bedelini bulun, araziniz benden” der Fry. Aslında
    negatif bir cevap vermiştir. Neden mi, 1929 ekonomik
    buhranı can yakmaktadır çünkü. Herkes meteliğe kurşun
    atarken, nasıl olacak da bir garip cemaat yüklü para
    bulacak? Sahiden, gömü mü bulacaklar?

    Buhran can yakıyor. Ne var ki, Kanadalılar Müslümanları


    hiç yabancılamıyor (Teröristlerin İkiz Kuleler’i yerle bir
    ederek Yeni Dünya’daki Müslüman fobisini tetiklemesine
    de daha 70 yıl var.). Hilwi ve arkadaşları ümitle ve
    kararlılıkla Edmonton sokaklarında kapı kapı dolaşıp

    29
    Faruk Arslan

    dükkanlardan bağış ve bol şans toplarlar. Destek verenler:


    Müslüman, Hristiyan, Yahudi. Dinler “ötesi” bir
    dayanışma ve diyalog örneği. Para bulunur, şimdi de işini
    iyi bilen bir müteahhit gereklidir. Var mı tanıdık? Mike
    Dreworth. Etrafındaki çoşkulu Müslüman kadınların (en
    başta da Hilwi) taleplerini dinler, projeyi kabul eder ve
    cami modelleri üzerinde çalışır. Ontario ve Quebec’teki
    günümüz camileri gibi tasarlanır. Sadece cami değil, aynı
    zamanda derslere, nikahlara, cenaze merasimlerine ve
    diğer özel günlere hitap edebilecek nitelikte bir külliye!
    Elbette, abdesthane, minber, ve minareler de vardır.
    Klasik bir cami donanımı.

    Hilwi’nin gözlerinin içi gülmektedir. Tarih: 12 Aralık


    1938. Planından inşaatına kadar yoğun emek ve zaman
    harcanan Er-Raşid Camisi açılır. Protokole göre ilk sözü
    Reis Fry alır. Emeği geçen herkese teşekkür ederek onları
    takdir eder. Hilwi tebessüm etmektedir. Farklı dinlerden
    bir çok insanın gayretiyle kurulan cami, herkese kucak
    açar. Daha çok Müslümanlara. İlerleyen yıllarda cami
    Müslüman cemaate dar gelmeye başlar. En fazla 1.500
    kişilik kapasiteye sahip mekandan 1980’lerde 16.000
    Müslümanı istihdam etmesi beklenmektedir. Üstelik,
    komşusu Alexandra Hastanesi, cami yerleşimine göz
    diker. Hastane yöneticilerine göre, tadilat ve genişleme
    projesi dahilinde cami arazisinin satın alması şarttır.
    Maalesef, bu ve başka nedenlerle 1982 yılında cami
    mühürlenir.

    Namaz, nikah, cenaze için olmasa da, Edmonton


    Müslümanları, atadan (anadan) yadigar bu camiyi, tarihi
    ve dini bir miras olarak muhafaza etmek ister. Caminin

    30
    Faruk Arslan

    kuruluşunda olduğu gibi; fakat daha güçlü ve geniş çaplı


    bir destek kampanyası başlatırlar. Liderler yine
    bayanlardı. Hilwi Hanım’ın (artık ninenin) torunları
    Karen ve Evelyn ile eski dava arkadaşının torunu Mary,
    camiye dinen ve gönülden bağlıdırlar. Kanada Müslüman
    Kadınlar Konseyi (ne tesadüf değil mi, o yıllarda merkezi
    Edmonton’da) onların arkasındaydı. Coşkulu
    kampanyada 75.000 dolar toplanır. Bu meblağ, camiyi
    yeniden açmak için değil, onu yıkılmaktan kurtarmak
    içindi.

    Amaç, camiyi temelinden kaldırıp tekerlekler üzerinde


    Fort Edmonton Parkı’na sürmek ve Kanada Kültür
    Mirasları kapsamında ziyaretçilere açmaktı. 1980’lerin
    Edmonton’u artık cemaatler arası dayanışma ve diyalog
    abidesi bir şehir değildi. Çatlak sesler yükselmekte ve “ne
    alakası var caminin mirasla (?)” gibi kasıtlı sorular
    medyada gündeme gelmekteydi. Her şeye rağmen kervan
    yürüdü ve cami daimi mekanına taşındı. Kadınlarımız
    sağolsun!

    (Merak edenlere: 1982’de açılan Yeni Er-Raşid Camisi


    bugün, 62 milletten yaklaşık 30.000 Müslüman
    Edmontonlıya hizmet veriyor.) Veriler Kanada İstitistik
    Kurumu’ndan, hikayenin özü ve resimler Anrea Lorenz
    ve caminin resmi kanallarından (1).

    Caminin tarihi hakkında en ciddi makale, “Canada’s


    Pioneer Mosque” Aramco World, (vol. 49/4, July/August
    1998): 28-31. Arap ve Müslüman Kanadalılar üzerinde
    aydınlatıcı bir çalışma, Zohra Husaini, Muslims in the

    31
    Faruk Arslan

    Canadian Mosaic (Edmonton: Muslim Research


    Foundation, 1990).

    Kanada’da 1980’den beri geçen son 30 yılda üç önemli


    belirgin yolun oluştuğunu gözlemliyoruz. Birincisi,
    laikliğin yükselişidir. Pek çok genç insan, dede
    babalarıyla aynı dinsel düşünceyi paylaşmamaktadır,
    farklı dinlerin birlikte yaşama hakkını savunmaktadır.
    Allah’a inanmakla birlikte, ritüellerle kurumsallaştırılmış
    dinleri kanıksamaktadır. Bu liberal fikirlere sahip insan
    kitlesi iki katına çıkarak, 1981 ile 1991 arasında 3.4
    milyona ulaştı. Laikleşmenin yükselmesine paralel olarak
    Hristiyan nüfus diğer nüfusa göre yavaş büyüdü.

    Müslümanlar, fırsatlar nerede kendilerine sunulursa orada


    kendi kendine yerleşmeye başladı. Atlantik kıyılarından
    Pasifik şeridine kadar Kanada’nın 10 eyalet ve iki
    bölgesine göçmenler geldi. Müslümanların yüzde 86’sı 6
    büyük kenti seçti, içlerinde Toronto en fazla müslümanın
    yerleştiği şehirdir. Üçte ikisi birbirlerine 350 millik bir
    yakınlıkla yaşamı tercih ediyor. 1991’de müslümanlar
    toplam nüfusun yüzde 0.9’unu oluşturmaktaydı. Onlar
    Kanada toplumunun küçük bir hücresidir. Farklı dilleri,
    etnik yapıları ve zengin kültürleri ile ülkeye renk kattılar.
    Çin’den Filipinlere, Balkanlardan Ukrayna’ya Batı
    Avrupa ve Doğu Bloku ülkelerinden Güney Amerika’ya
    kadar dünyanın dört bir yanından gelmişlerdi.

    Kanada doğumlu müslümanlar, 15 yıl öncesine kadar


    toplumda fazla görünür değillerdi. Bu durum, müslüman
    kökenli insanların kurumsallaşarak gelişme ihtiyacını
    ortaya çıkardı. Genç müslüman nesilde yaşanan İslam’a

    32
    Faruk Arslan

    sarılma duygusu, müslüman olmayan Kanadalıları


    etkiledi. Babalarının dinini bırakarak başka dine
    geçenlerin olması, Kanada din tarihinde ilgi çekici
    fenomenlerden biridir.

    İslam ve müslümanlar, Kanada’da yeni değildir. Kanada


    Müslüman tarihini belgeselleştirenler, bu tarihi 19.
    yüzyılın ortalarından başlatır. Kanada federasyonun
    kurulmasından 30 yıl önce, genç İskoç gelin Agnes Love,
    ilk müslüman çocuğu doğurur. Babası ile aynı ad verilen
    James Love, 1854’de Ontario’da dünyaya gözlerini açar.
    O, Agnes ve James çiftinin sekiz çocuğunun ilkidir. Çiftin
    son çocuğu, Kanada Federasyon’unun ilanından bir yıl
    sonra 1868’de dünyaya gelir ve Alexander adı verilir.
    Agnes ve James çifti gibi Batı Avrupa kökenli olan ikinci
    müslüman aile John ve Martha Simon çiftidir. Devletin
    belgelerinde "Mahometans" olarak tanımlanan bu çift,
    1871’de ABD’den Kanada’ya göç etmiştir. John İngiliz,
    Martha Fransız kökenlidir.

    Ontario’ya yerleşen bu gençlerden farklı olarak ilk diğer


    yerleşimci müslümanlar, Kanada’nın batı eyaletlerini
    seçen maceracılardır. Bilinmeyen bu topraklar, yeni
    göçmenler tarafından keşfedilmektedir. Ali Abouchadi
    veya meşhur adıyla Alexander Hamilton’un amcasıyla
    Lübnan’daki Lala ile Beyrut arasında 50 kilometre
    yürüyerek çıktığı Kanada yolculuğu ilginçtir. Gemi ile
    gelen ikili, Montreal’e iner ve Klondike altınlarında hisse
    sahibi olur. Hamilton, altın işinde zengin olmakta geç
    kalmıştır. Ancak bu durum onun başka işler kurup, çok
    başarılı ve zengin olmasında vesile olur. Daha fazla
    müslüman, Ontario ile Quebec eyaletleri ile Batı

    33
    Faruk Arslan

    eyaletleri arasında demiryolu inşaatı yapılırken gelmiştir.


    20. yüzyılın ilk on yılında Alberta and Saskatchewan
    eyaletlerine yerleşen müslümanlar vardır.

    İlk yıllar sona ermiş, romantik maceraperestlerin ayağı


    kesilmiş, artık savaş sonrası ekonominin kurulması için
    ciddi çaba gerekmiştir. Bu dönemde gelen müslümanlar,
    diğer göçmenlerin aksine meslek ve tecrübe sahibi
    eğitimli insanlardı. Ekonominin yeniden kurulmasında
    büyük emekleri geçti, 2. dünya savaşına gitmediler ama
    arka cephede toplumun ihtiyacını gördüler. 1952 yılında
    Montreal’de kurulan McGill Üniversitesi İslami
    Araştırmalar Merkezi, 10 yıl sonra ise Toronto
    Üniversitesi, müslüman akademisyen ve öğrencileri yurt
    dışından kendilerine çekmeye başladı. Çok dilli ve çok
    kültürlü Kanada ortamı bunda önemli rol oynadı. Buna
    rağmen göçmen kanununda sınırlamalar değişmedi,
    sadece belli bir zümrenin kabulü politikası sürüyordu.

    Bu dönemden sonra başlayan müslüman göçünde


    öğretmenler, teknokratlar ve daha sonra iş adamlarını
    kaydetmek gerekir. 1960 ortalarında başlayan bu akında,
    göçmen kanununda Asya ve Afrikalılara uygulanan
    göçmenlik sınırlamasının yeni kanunda eğitim ve meslek
    kriterleriyle değiştirilerek daha objektif hale getirilmesi
    etken olmuştur. Çalışma yaşında genç müslüman nüfusun
    ülkeye girişi, Kanada ekonomisinin genişlemesine ve
    büyüyen ihtiyaçlarının karşılanmasını sağladı. Bu
    müslüman göçmenlerin, genç eşlerinin bir kaç yılda
    eşiyle birleşmesiyle, müslüman toplumu kendi ‘bebek
    patlaması’ dönemini yaşadı.

    34
    Faruk Arslan

    Müslüman toplumunda ekonomik hayat, göçmenlik


    kanununda yapılan değişiklikten fazlasıyla etkilendi.
    Çünkü profesyonel meslek ve sanat sahibi müslüman iş
    gücü, ülkeye bariyerler kaldırılınca gelebildi. İş
    adamlarının ve yatırımcıların gelişi ise hızlı olmadı.
    Kanada’nın ilk kuruluş yılarında deri ticareti ile başlayan
    iş dünyası mantığı ve stratejileri yüzyıl sonra değişmişti.
    Hali hazırdaki müslüman neslinin işadamları yaptıkları
    yatırımlarla Kanada’da iz bıraktı ve başarılı vatandaşlar
    oldular. 1993’de Kanada iş dünyasında yılın başarılı iş
    adamı içinde seçilen 10 kişiden biri müslümandı ve
    ödüllendirildi.

    Müslümanların büyük çoğunluğu yaşamlarını kurdukları


    işlerde çalışarak sürdürüyor. İki karakteristik özellik
    kaydedilmeye değer. Birincisi, ekonomik göçmenler,
    sanat sahibi ve eğitimli müslümanlar çok üretkenler.
    Ülkenin bilgi potansiyelini, patenti kendilerine ait yeni
    fikir ve projelerle dönüştürerek yeni işler ortaya çıkartıp,
    işveren oluyorlar. Müslüman nüfusun yüzde 27’si 25 ile
    44 yaş arası, birincil iş gücü olarak çalışıyor. Bir veya
    daha fazla üniversite mezunu müslüman nüfusu, tüm
    Kanada nüfusuna oranla yüzde 17 daha yüksek, yani
    yüzde 34. İkincisi, göçmenleri Kanada’ya geliş motifi
    refah seviyelerini yükseltmek, hayatlarını anlamlı kılmak
    ve dini inançlarını özgürce yaşamaktır. Günde beş vakit
    namaz kılan müslüman aynı zamanda kurtuluşa
    çağrılmakta, daha iyi ve mükemmel olmaya
    çalışmaktadır. Felahın manası, sadece özel yaşamla ilgili
    değil toplum yaşamında sorumluluklarını yerine getirme
    ve ülkeyi güzelleştirme ile ilgilidir.

    35
    Faruk Arslan

    Müslüman iş gücünün nüfusu ve çalışma ahlakları,


    Kanada’nın güvenlik sistemine katkı sağlamakta, büyük
    masraflardan kurtarmaktadır. Bugün bu konu en fazla
    tartışma konularındandır. Müslümanlar, sistemin sosyal
    yardımlarından en az katkıyı alırken, topluma almadan
    fazlasını vermektedir. Müslüman aileler, sosyal
    yardımlardan sadece yüzde 4 oranında yararlanmaktadır.
    Yaşlılık maaşı, işsizlik sigortası maaşı, aile yardımı,
    sosyal geçim yardımından en az yararlanan nüfustur. Bu
    oran tüm Kanada ailelerinde yüzde 7’dir. Sosyal
    güvenliğe bakıldığında katkıları daha fazladır. Ülkede beş
    kişi çalışarak bir emekliye bakarken, müslümanlardan 15
    kişi her emekliyi finans olarak desteklemektedir.

    Müslümanlar, Kanada’nın ekonomi tarihinde her ana


    konuda katkı sağlamıştır. Rakamları tam vermek zordur.
    Mesela ekonominin candamarı olan Kanada Pasifik
    demiryolunun yapımında çalışmışlardır. 20. yüzyılın
    başında Alberta ve Saskatchewan arazileri tarıma
    açıldığında müslüman göçmenler bu bakir toprakları ekip,
    işlemişlerdir. Profesyonel sanat ve meslek sahibi
    müslümanlar, 1960 ve 1970’lerde ekonomiyi geliştirmiş,
    canlandırmıştır. 2. dünya savaşı sonrası yaşanan ‘bebek
    patlaması’ döneminde ilkokul, ortaokul, lise ve üniversite
    çağındaki gençliğin eğitiminde müslüman öğretmen ve
    profesörler emek vermiş, ekonominin gelecekteki güvenli
    büyümesinde rol oynamışlardır. Eski dünyanın
    zorluklarından sıyrılıp yeni dünya kurulurken,
    müslümanların toplumda gördükleri aktif görevler,
    kültürleriyle yeni tecrübeler, ülkeyi başarılı ve dinamik
    bir ekonomik yapıya sahip kılmıştır.

    36
    Faruk Arslan

    Kanada toplumunun yeni gelenlere bakışını üç evreye


    ayırmak mümkündür. Eski dünya anlayışında, bir ürün
    olarak görülen yeni göçmen ve yerleşimcilere yaklaşım
    farklıdır. Yerel etnik ve kültürel dernekler bu dönemde
    önemlidir. Bilinen dini inançların etkileşimi kabul
    edilebilir, ama dikkat çekici değildir. Bu etnik grupların
    derneklerin çoğu dini gruplardı ve temel dini anlayışların
    uygulanmasından yanaydılar. Uzun süre bilinmeyen bu
    yeni topluma uyum sağlarken, kendi içlerinde ve sosyal
    çevrelerinde yaşayıp özlerini korumaya çalıştılar.
    Müslümanların kamuoyuna kendi kimlik ve görüntüleri
    ile çıkabilmesi için bir yüzyıl geçmesi gerekti.

    Alberta eyaletinin Edmonton kentindeki müslümanlar,


    İslam’ın ilk Allah Evi’ni inşa etti. Al-Rashid Cami,
    sadece Kanada’da değil ABD dahil tüm Kuzey
    Amerika’da müslümanların yeni topraklarda ilk mescidi,
    ilk kamuoyuna açılımıdır. Kapılarını ibadete 12 Aralık
    1938’de açmıştır. Edmonton valisi ve Hristiyan dini
    liderlerin katıldığı açılış töreninde Kur’an okuyan
    Abdullah Yusuf Ali, Kur’an’ı İngilizceye çevirmişti.
    Bugün caminin orjinal hali eski yerinden söküldü,
    müzede ilk İslami eserler arasında sergileniyor. Bu
    camide ilk defa müslümanlar, himmet, bağış toplantıları
    yaptı ve dış dünya tarafından benimsendiler. Ancak halen
    dış dünya onlar için yeni ve ötekiydi. İçerideki dünya ise
    geride bıraktıklarıyla benzer, tanıdıktı. Aynı dil, kültür ve
    gelenekleri sunuyordu. Klasik bir cami hizmeti görüyor,
    müslüman toplumundan yardım isteyenlerin imdatına
    koşuyordu. 1990’da yıkılmaktan tarihi eser kapsamına
    girdiği için kurtarılan Kuzey Amerika’daki
    müslümanların ilk camisi, bugün Fort Edmonton Park

    37
    Faruk Arslan

    yakınlığındaki müzenin bir parçası. Burada eski usül


    telefon ve demirci, dükkanlar yaşatılarak nostalji
    korunuyor. Bu cami ilk yapıldığında Kanada’daki toplam
    müslüman nüfusu 700’den daha az idi. Bugün sadece
    Edmonton kentinde bunun 30 katı fazla müslüman var,
    bir düzine cami ve yüzlerce müslüman iş adamı
    bulunuyor. Müslüman nüfusla birlikte cami sayısıda
    artıyor.

    Vancouver müslümanları ise East First caddesindeki bir


    Hırvat kilisesinin yapımına yardımcı olmuşlardı.
    İbadetlerini bu kilisede kendilerine ayrılan yerde
    yapıyorlardı. Daha sonra müslümanlar bir kiliseyi satın
    alarak camiye çevirdiler. Cami mimarisini İslami
    ölçülerine göre yaptılar. Toronto’daki ilk cami, bu
    yıllarda kiliseden camiye çevrilen Jami Mescitti. Caferi
    İslam Merkezi, İslami mimarida Toronto’da yapılan ilk
    ibadet yeri oldu, bir Hindu tapınağı ile sinagog arasında
    inşa edilmişti.

    1980’lerle birlikte yeni bir dönem başladı. Aynı dil,


    kültür, duygu ve düşünceleri paylaşan müslüman ailelere
    yeni göçmen müslümanlar eklendi, toplum büyüyordu.
    Dil ve kültürler çeşitlendi. İslam, sadece Afrika ve
    Asya’dan gelen göçmenlerin temsil ettiği bir din
    olmaktan çıktı. 3. ve 4. kuşak müslümanlar Kanada
    vatandaşıydı. İslamı yaşayanlar kendilerine daha anlamlı
    bir yaşam kurmaya çalıştılar ve belirginleşme süreci hız
    kazandı. Kanada’da doğmuş müslüman çocuklar göçmen
    anne ve babalarının dilini artık konuşmuyordu, ana dilleri
    İngilizceydi. Aynı dönemde toplum hızla değişti. Sosyal
    ve teknolojik devrimler, yaşam tarzlarını, kurumları ve

    38
    Faruk Arslan

    gelenekleri dönüştürdü. Kanada toplumu müslümanların


    inançlarına ya düşman yada yabancıydı, kısa sürede
    gelinen noktayı hazmedemediler. Toplum anlayışı
    teknoloji kadar hızlı gelişmiyordu. İslami semboller artık
    ülkenin bir parçası olmasına, müslümanlar yüzyıldır
    Kanada’da yaşıyor olmasına rağmen, hızlı büyüyen
    İslam’ı benimsemekte zorlandılar. Onlarca yıldır İslam az
    bilinen, en az anlaşılan bir dindi. Üniversite ortamı
    dışında İslami araştırmalar yapılmıyordı. Müslümanlar
    dağınık biçimde camiler yaparak yerel toplumlar
    oluşturuyor, kimliklerini arıyordu. Ülkenin eğitim, sosyal
    ve politik kurumlarında yer bulmaları geç oldu.15 yıl
    önce müslümanların seçimlerde oy vereceği müslüman
    bir aday bulmak kolay değildi (2). Bugün federal ve
    eyalet parlamentolarında milletvekili, Senato’da senatör,
    belediyelerde encümen üyesi müslümanlar bulunuyor.

    Müslümanların yaşadığı sıkıntılar Avrupa müslümanları


    ile benzerlik teşkil etsede, bazı konularda radikal biçimde
    farklıdırlar. Çok iyi eğitimli olan Kanada müslümanları,
    Kanada eğitim ve sağlık kurumlarına girebilmiştir,
    hizmetlerinden yararlanmıştır. Avrupa müslümanları gibi
    düşük eğitim profilli değillerdir. Kanada müslümanları,
    Paris ve Marsilya’da olduğu gibi varoşlarda yaşamıyorlar.
    Müslümanlar uzun yolculuklardan sonra Kanada’ya
    yerleştiler. İçlerinde öğretmenler, doktorlar, mühendisler,
    ihracatcılar, iş adamları bulunuyor. Kanada,
    müslümanlara eşit ve adil imkanlar sunduğu için ideal bir
    ülke. Müslüman dünyasında müstesna bir yere sahip.
    Tüm Kanadalı nüfusla kıyaslandığında müslümanlar daha
    yüksek eğitimli. Yahudilerden sonra en fazla lise ve
    üniversite mezunu nüfus müslümanlarda bulunuyor (3).

    39
    Faruk Arslan

    Kuzey Amerika ve Avrupa nüfusu yaşlanıyor, müslüman


    nüfus ise gençlerden oluşuyor. Yeni milenyumla birlikte
    yaşlanan nüfusa sahip Batı toplumlarında yaşlı nüfusun
    emekli olunca yerini müslümanlar almaya başladı. Genç
    nüfus, dinamik ve enerjik. Doğudan Batı’ya müslüman
    göçü durmadan devam ediyor. 1972 ile 1990’da ABD’de
    müslüman nüfus 6 kat arttı. Batı ülkeleri, bu göçü baskı
    altına almaya çalışsada, engelleyemiyor.

    Kanada Müslüman toplumunun yaşı, ülkenin kuruluşu ve


    Kanadalı kimlik yaşı ile aynı. Kanada’nın kuruluş tarihi
    olan 1867’den dört yıl sonra 1871’de yapılan ilk nüfus
    sayımında, 13 müslüman kaydedilmişti. Bu toprağa atılan
    ilk tohumdu. İlk müslümanlar 19. yüzyılın sonlarında
    Suriye ve Lübnan’dan geldi, çoğu ticaret erbabıydı. 1980
    sonlarında ve 1990’larda Lübnan, İran, Somali, Irak ve
    Balkan ülkelerinden müslüman göç dalgası geldi.
    Müslümanlarda doğum oranı ortalamasının Kanadalılara
    göre yüksek olması ve aile birleşmeleri bunun nedeniydi.
    2006 nüfus sayımında ilk defa müslüman nüfusu Yahudi
    nüfusunu geçti ve Kanada’da ikinci büyük din oldu. Son
    üç nüfus sayımında kendini müslüman olarak tanıtanların
    sayısı her sayımda ikiye katlandı. 2011’de bu rakamın
    tekrar ikiye katlanması bekleniyor. Kanada müslümanları,
    dünyadaki 50’den fazla etnik millet grubundan oluşuyor.
    Halen Kanada nüfusunun yüzde 3’ü olmalarına rağmen
    2007 rakamlarına göre, bunun 750 bininin yani yarısının
    Kanada doğumlu olması dikkati çekiyor. Müslüman
    kimliği iki ana yoldan etkileniyor. Birincisi 2009’da 142.
    yılını kutlayan Kanada’nın genç, değişik etnik milletleri
    temsil eden adeta tek başına bir milleti olması ve
    kendilerini Kanadalı müslüman olarak görmeleri. İkincisi,

    40
    Faruk Arslan

    vatandaş olsalarda kendilerini müslüman göçmen olarak


    tanımlamaya devam ediyorlar.

    ABD’de müslüman denilince akla siyahi müslümanlar


    gelir. Fransa’da Kuzey Afrikalı, Büyük Britanya’da Doğu
    Hindistanlı veya Pakistanlı, Almanya ise Türk kimliği ile
    tanımlanır. Bu algılama o ülkelerdeki baskın müslüman
    nüfusun geldiği ülkeye göre yapılır. Kanada’ya
    müslümanlar çeşitli ülke ve kültürlerden geldiği için
    böyle bir tanımlama yapılamaz. Kanadalılar, onları sadece
    Kanadalı müslüman olarak görür.

    Son yıllarda serpilip büyüyen müslüman toplumunda


    kültürel ve politik uyanma yaşanıyor. Kanada devleti, bu
    toplumun ülkeye uyum sağlaması, entegre olması için
    yoğun çaba harcıyor. Asimilasyon politikası güdülmüyor,
    Müslüman kimliklerini korumalarını da istiyorlar. Azınlık
    veya çoğunluk, müslümanlar toplumun ayrılmaz bir
    parçası, tutkalı ve İslami kültür ülkenin bir simgesi.
    Müslümanlar geldikleri ülkelere göre İslami merkezler,
    camiler, okullar, sosyal kurumlar inşa ediyor, açıyorlar.
    İslam toplumu kendi içinde dini faaliyet dışında verdikleri
    kültürel hizmetlere göre, Çinli, Arap, Afrikalı, Fars, Doğu
    Hindistanlı, Malazyalı, Rus ve Türk olarak tanımlanıyor.
    Hindistan ve çevresinden gelen 400 bine yakın müslüman
    halen azınlık grup olarak tanınıyor. 2007’den beri İslami
    Tarihi Ay kutlamaları hükümet tarafından tanındı,
    Ramazan ayı resmi kayıtlara geçirildi. Çok kültürlü, çok
    dinli, çok etnik yapıya sahip Kanada, Hristiyanlıkdan
    sonra en büyük inanç grubu olan müslümanları resmen
    tanıdı (4).

    41
    Faruk Arslan

    Eğer Kanada’nın büyük kentlerinden birinde


    yaşıyorsanız, müslümanların toplum üzerindeki etkisini
    görmemeniz mümkün değildir. Sadece Ontario’da 2013
    itibarıyla 60’den fazla İslami okul bulunuyor, bunların
    45’dan fazlası tanesi Büyük Toronto Metropolitan
    bölgrsinde eğitim veriyor. İslami kıyafet, kitap, helal et
    satan dükkanlara Toronto’nun her sokak başında
    rastlamanız, helal çeşitler sunan lokantalarda yemek
    yemeniz mümkün. Sadece Toronto’da 130’u aşkın cami
    bulunuyor. Ontario’nun başka kentlerinde açılmış 80
    camide ibadetlerinizi yapabilirsiniz. Ikea ve Bay gibi
    köklü alışveriş mağazaları reklam broşörlerinde, özellikle
    İslami bayramlarda müslüman tüketicilere yönelik
    reklamlar hazırlıyorlar. Büyük bir müslüman nüfusa sahip
    Montreal’de 2006 yılında ilk minareli cami Ville Saint-
    Laurent’de açıldı (6). Toronto’da 2000 yılında
    Markham’da Nugget sokağında yükseltilen ilk minareli
    camiye, 2008’de Lawrence ve Midland kesişiminde Ebu
    Bekir cami eklendi. Bu camilerde medrese eğitimi ve
    hafızlık okulu var. İslam Kalkınma Bankasının 500 bin
    dolarlık desteğiyle yapılan caminin asıl inşaat
    masraflarını Kanada Müslüman toplumu yıllar süren
    yardım kampanyaları ile topladı. İslam Kalkınma
    Bankası, Alberta ve Regina’da iki cami yapımı için
    2008’de 500’şer bin dolar hibede bulundu. 2009’da
    yapılan üç yeni camiye de aynı miktarda yardımlar yaptı.
    Bunun dışında camilerin tamamı müslüman toplumun
    destekleriyle inşa edildi. Genellikle bir depodan kiralanan
    veya kiliseden camiye çevrilen mekanlar çoğunluğu
    oluşturuyor.

    42
    Faruk Arslan

    Ottawa’da büyüyen Müslüman toplumu, 2008’den


    itibaren başkentte bir dizi cami inşaatları başlatarak
    kentin görüntüsüne İslami mimari getirdi. 4 cami inşaatı
    2013’de bitti, 2 camide proje aşamasında. Eski bir tiyatro
    ve gazino kompleksi, Ottawa’nın en büyük camisine
    çevriliyor. 10 yılda tamamlanacak inşaatlar sonucunda
    Ottawa, 8 ana büyük cami, 20 salon, cenaze yıkama ve
    ibadet yerine kavuşuyor. 1960’larda Ottawa’da sadece
    diplomat, öğrenci ve devlet görevlisi, diplomatik
    misyonlarda Cuma namazı için bir araya gelirdi. 1965’de
    bin olan müslüman sayısı 2013’da 60 bine ulaştı.

    Ottawa’ya müslüman göçü, 1990’larda savaştan kaçan


    Somali mültecilerinin yerleştirilmesi ve profesyonel
    meslek sahibi göçmenlerle hız kazandı. 1990’larda gelen
    müslüman sayısı, geçmiş 30 yıldan daha fazlaydı. Bu
    nedenle servis ihtiyacı doğdu. Gelenler fazla olunca
    Northwestern caddesindeki cami talebi karşılayamadı.
    Göçmen nüfus kentin değişik bölgelerine yerleşince bir
    ana caminde ibadet imkansız hale geldi ve her bölgede
    cami ihtiyacı ortaya çıktı. Müslümanlar kentin batı, doğu
    ve güney ucu ile Gatineau adlı kuzeye dağılmıştı. Dört
    köşedeki müslümanlar, doğal olarak kendi camilerini
    yapmak istediler. İlk yeni cami, Qutaouais İslam Merkezi
    ve Cami adıyla Gatineau’da dört bin müslümana hizmet
    vermek için kuruldu. Bank caddesi ve Hunt Club’daki
    Dar Assunah Cami’nin inşaatı sürerken, Cumberland
    İslam toplumu, İnnes Yolunda Bilal Cami için 1.5 milyon
    dolar ayırdı. En büyük cami olacak Ömer caminin ise
    Bells Corners’da Moodie Drive ve Richmond Road
    arasında 6 milyon dolara yapılması tasarlandı. Bin
    müslümanın aynı anda ibadet edeceği camide ana

    43
    Faruk Arslan

    okulundan ortaokul sona kadar okulun bulunması, spor


    salonu, kitüphane, sosyal servis ve yemekhanesi ile
    2010’da tamamlanması planlandı (5).
    Batı Kanada’nın en ucundaki eyalet British
    Kolombiya’da ilk mescit 1963’da açıldı. Pakistan Kanada
    Derneği’nin yaptırdığı Jamia Mescidi 655 W. 8th Avenue
    yerleşen müslüman toplumun ilk buluşma yeriydi.
    Vancouver merkezli çok milletli müslüman toplumun
    öncüsü ve organizatörü Riasat Ali Khan idi (6).

    Müslümanların yüzde 86’sı büyük Kanada kentlerinde


    yaşıyor. Büyük Toronto Bölgesi, 2013 itibariyle 400 bin
    müslümanın evi bugün. Saskatchewan’dan Reginalı
    Kanadalı müslüman Zarqa Nawaz’ın yazdığı komedi
    sitcom dizisi Kırda Küçük bir Cami 2007’de Kanada’nın
    devlet televizyonu CBC’de yayınlanmaya başladığında
    kimse aşırı reyting almasını beklemiyordu. Kısa zamanda
    ilgi odağı haline gelen dizi, bugün CBC’nın en önemli
    dizisi. Milyonlar seyrediyor, dizi yurt dışına da satılmayı
    başardı. Kanada müslümanlarını içinde Batılı düşünceler
    ve müslümanların tuhaf hallerini lanse etmesi nedeniyle
    ikiye bölen dizi, müslümanları aslında olumlu biçimde
    topluma tanıtıyordu. İlk defa İslam’la, cami ile yakından
    tanışan Kanadalılar az değil. Ayrıca dizi, Batılı
    Kanada’da doğmuş yeni neslin espri ve İslam anlayışını
    yansıtması açısından gelenekselliğe bağlı göçmen
    Kanadalılardan ayrılıyordu. Kanadalı müslüman
    kavramını, mantığını reklam ediyordu. Saskatchewan’da
    14 bin müslüman yaşıyor, ikisi Regina, ikisi Saskatoon’da
    dört camisi ve 2 İslami okulu bulunuyor. İlk helal ve
    Yahudilere yönelik Koşhar et, ürünler satan kasap
    Regina’da Astra Mart adıyla 2004 sonlarında başında

    44
    Faruk Arslan

    Faruk Arslan ve ortakları Mahmut Yaşar, Mersin


    merkezli Işık Holding tarafından Erhan Işık, Regina
    Valisi tarafından açıldı. Bu dükkan, Helal ve Koşhar
    ürününü, yani Müslüman ile Yahudiyi barışcıl biçimde
    aynı dükkana sokan ilk dükkan olarak Kuzey Amerika ve
    Kanada tarihine geçti. Açılışı tüm Kanada televizyonları
    ve Saskatchewan yerel gazetesi Leader Post tarafından 2
    Aralık 2004’te haber yapıldı. 1 Haziran 2006’dan itibaren
    Regina Cami İmamı İlyas Sıdyot ve Pakistanlı Munir
    Aktar tarafından satın alındıktan bir yıl sonra kapandı.

    Müslümanlar, Kanada’ya 2. dünya savaşından sonra


    ekonomiye destek olmaları için getirildi, camilerin ilk
    açılışları bu nedenle hep 1960’lara rastlar. 1952’de
    McGill üniversitesi’nde açılan İslami Araştırmalar
    Kürsü’sü, müslüman araştırmacılar ve öğrencileri yurt
    dışından kendisine çekmeye başladı. Bu yıllarda gelen
    müslümanlar yüksek eğitimliydi, müslümanların yüzde
    27’si üniversite mezunu iken bu oran Kanadalılarda
    yüzde 17 idi. Cami ve helal dükkanlar sıradan hale
    gelmeye 1980’lerden sonra başladı. Ramazan ve kurban
    bayramları Kanada medyasına haber oldu. Okul, işyeri ve
    toplumun müslüman tatillerini benimsemesi devletten
    önce oldu. İnternet devri 1990’lı yıllarda başladıktan 10
    yıl sonra müslümanlar online üzerinden kurdukları site
    sayfaları ile Kanada toplumuna İslam’ı anlatmaya hız
    verdi. 2000’lerin ortasından sonra tam bir patlama
    yaşandı. Pek çok Kanadalı politikacı, müslümanların
    toplantı, anma, bayram ve özel günlerine katılarak
    müslüman toplumuna destek verdi.

    45
    Faruk Arslan

    Toronto’nun neresine giderseniz gidin karşınıza çıkan


    70’den fazla camilerde Kur’an öğretiliyor, hafızlık
    kursları açılıyor, kiminde İslami medreseler faaliyet
    gösteriyor. Mutlaka Cuma namazı, beş vakit namaz
    kılınıyor. Ramazan ayında çoğu camide iki hafız teravih
    namazını hatimle kıldırıyor. Sesli dışa dönük ezan
    okunması ise yasak. Ramazan ve Kurban bayramlarını
    toplu kılmak ve kutlamak için büyük merkezi fuar
    alanları veya spor salonları kiralanıyor. Mübarek kandil
    ve gecelerde camilerde coşku artıyor. Kurbanlar
    müslümanlara ait çiftliklerde ve kesimhanelerde kesiliyor
    ve fakirlere dağıtılıyor. Müslüman toplumu, Kanada’da
    yaşayan diğer mensupları ile pozitif ilişkiler kuruyor.
    Dinler arasında diyaloğun gelişmesine öncülük ederek
    toplumda ve işyerlerinde din inançlara toleranslı
    davranılmasına yönelik bilinci uyandırıyor.

    Bazı müslüman bireyler toplumda daha görünür, bilinir


    hale geldiler. Çünkü bazıları gazete yayın yönetmeni,
    ekonomi uzmanı, endüstri araştırmacısı, üniversitelerde,
    öğretim üyesi, dekan hatta rektör oldular. Bütün bunlara
    rağmen müslüman halen müslüman toplumu ve
    müslüman hakkında medyada ve toplumda var olan
    önyargıları, genellemeleri, ayrımcılığı ortadan kaldırmaya
    gayret ediyor. ‘Radikal İslamcı’ veya ‘Müslüman
    Terörist’ terimleri halen medyada sıkca kullanılıyor. 11
    Eylül 2001’den sonra sakallı müslümanların terörist
    olarak nitelendirildiği olaylar, haberler oldu, müslüman
    kadını başörtüsü taktığı için saldırıya uğradı. Camilere
    nefret saldırısı yapıldı. Bunlar 11 Eylül sonrasının
    paranoyasıydı. Camilere saldırı artık olmasada halen
    başörtüsü ve sakal yanlış algılanıyor. Kanadalı

    46
    Faruk Arslan

    müslümanların İslam’ı ve peygamberini topluma


    anlatması için çok daha fazla gayret göstermesi gerekiyor.
    Müslümanlar, çok sıkı çalışarak bugünlere geldiler ve
    toplumda yer edindiler. Önümüzdeki yıllarda artacak
    nüfusu ile Kanada toplumunu daha fazla etkileyeceği için
    müslümanları daha kritik günler bekliyor (7).

    2009 itibariyle Kanada genelinde cami sayısı 200’ü aştı.


    Çin’den Nijerya’ya kadar her milletden müslüman uyum
    içinde yaşıyor. Yeni çağda Kanadalı müslümanlar,
    ülkenin ılımlı, laik, modern, liberal, yenilikci, dinamik
    ‘ortadirek’ toplum yaşamına ayak uydurdu. İlk yıllardaki
    içine kapanık, koyu gelenekçi dernek ve cami yapıları
    kayboldu, değişim geçirdiler. 3. ve 4. kuşaklar Kanada’da
    doğdu, büyüdü, yerel kültürü aldı, dili öğrendi ve Batı’ya
    uygun Kanadalı müslümanlar kimliğini geliştirdi. Belki
    yeni dönemin ilk işaretleri iki müslümanın ‘Kanada
    Madalyası’ denilen en yüksek ve değerli ödüle layık
    görülmesidir. Bunlardan biri Lila Fahlman, Edmontonlu
    bir öğretmen ve toplum organizatörü, Kanada Müslüman
    Kadınlar Konseyi’nin kurucusudur. İkincisi Haroon
    Siddiqui, Bangladeşli Toronto Üniversitesi Uluslar arası
    İlişkiler Kürsüsü ilk müslüman profesörü olarak ülkenin
    500 bin tirajlı en büyük gazetesi The Toronto Star’ın
    Genel Yayın Yönetmeni, Köşe Yazarı, Editöryal
    Sayfasının Editörüdür. Türk toplumu içinden emekli
    Ürologist Dr. Fuad Şahin, pek çok müslüman derneği ve
    vakfının kurucusu olarak 2008’de Ontario Şeref
    Madalya’sına layık görüldü.

    Kanada doğumlu müslümanlar, sadece 15 yıl önce


    toplumda fazla bilinmiyordu. Oysa 2014’a girerken

    47
    Faruk Arslan

    sayısız müslüman dernek, vakıf, cami, sosyal ve kültürel


    kurum faaliyet gösteriyor. Kanada’nın 25 büyük kentinin
    10’ında müslümanlar Hristiyan nüfustan sonra ikinci
    büyük dinin temsilcilerini oluşturuyor. Her eyalet ve
    kentte müslüman görmek mümkün, genel olarak 6 büyük
    Kanada şehrinde müslüman nüfusun yüzde 86’sı yaşıyor
    (8).

    Notlar:

    Bu bölüm oluşturulurken büyük oranda Ottawa’daki


    Parlamento binasında 1997 Ramazan Bayramında bir
    konuşma yapan Daood Hassan Hamdani’nin, "Kanada’da
    İslam ve Müslümanlar" başlıklı konuşmasından
    yararlanılmıştır. Hamdani, bu tarihi konuşmasında Ali
    Kettani and M. M'Bow’in, ‘Amerikan Çevresinde İslam
    ve Müslümanlar’, Dünyada Müslüman Azınlıklar
    Ansiklopedisi ilk cildindeki bilgilerden ve Syed Z.
    Abedin ve Ziauddin Sardar’ın " Müslüman Kanadalılarda
    İşsizlik" ve Batı’da Müslüman Azınlıklar başlıklı
    Londra’da yayımlanmış araştırmalarından alıntı
    yapmıştır.

    * Daood Hassan Hamdani, Kanada Müslüman


    toplumunun gelişimi ilk yazanlardandır. Makaleleri
    akademik dergilerde yayımlanmıştır. Müslüman
    Azınlıklar Ansiklopedisinin Kanada bölümünü yazmış,
    bu araştırmasıyla doktora tezini sunmuş ve pek çok
    akademik eserde yer almıştır. Tezinde savunduğu vatan
    konseptini, İslam Mimarisi ve Bölgeselcilik başlıklı
    uluslar arası konferanda sunmuştur. Pek çok uluslar arası
    konferansa konuşmacı olarak çağrılmıştır. Ekonomi

    48
    Faruk Arslan

    uzmanı olarak pek çok makalesi ekonomi dergilerinde


    yayımlanmıştır. Hollanda’da İngilizce olarak bir İngilizce
    araştırması, Brezilya hükümeti tarafından Portekizceye
    çevrilmiş ve Ekonomi Bakanlığı yayın organında
    çıkmıştır. Makalesinde, müslüman ülkelerde emlak
    yatırımı konusunu işlemiştir.

    49
    Faruk Arslan

    İkinci Bölüm

    Kanada Türk Toplumu


    Türk ve Türkçe kelimesi, Kanada’da ilk defa 1923’de
    kurulan Türkiye Cumhuriyet’inden önce Osmanlı
    İmparatorluğu’ndan gelen veya o topraklarda doğmuş
    göçmenler için kullanıldı. Türkiye ile birlikte komşu
    ülkelerde kalan Türkler, kimliklerini Türk, dillerini
    Türkçe, kültürel köklerini Osmanlı veya devamcısı
    Türkiye olarak tanımlamaya devam etti. Bugün Türkiye
    ve eski Osmanlının parçası Türkler Kanada’daki
    toplumları farklı Türk kimlikleri adı altında tanıtıyor.
    Bulgar Türkleri, Tatar Türkleri gibi. Türkiye’nin Ottawa
    büyükelçiliği 2010 başı itibarıyla Türkiye vatandaşı Türk
    olarak saydığı 50 bin Türk bulunuyor. Tüm Türklerin
    gerçek rakamını tesbit etmek ABD’de olduğu gibi
    Kanada’da da zor. Çünkü bir kısmı kaçak yaşıyor.

    Çoğumuzun sandığı gibi Kanada’ya ilk Türk göçü


    1950’lerde başlamadı. Bu tarihlerde Kanada’ya gelen ve
    halen hayatta olan pek çok kişi buraya ilk ayak
    bastıklarında hiç Türk ile karşılaşmadıklarından
    kendilerini ilk sayarlar.
    Kanada’yla Türkiye’nin diplomatik ilişkileri de 1940’lı
    yıllarda büyükelçilik açılması yönündeki girişimlerden
    çok öncesine rastlar. New York Times arşivinde bulunan
    1871 tarihli bir haber; Türkiye Sultanı’nın Savaş Bakanı
    Hüseyin Paşa’nın Kanada’yı ziyaret ettiğini ve bu
    ziyaretin ardından da ABD’ye geçeceğini yazıyor.

    50
    Faruk Arslan

    Kanada ve ABD’nin, Osmanlı Devleti’ni daha o


    tarihlerde “Turkey” olarak adlandırması ilginç. Turkey
    adına 1911 nüfus sayımı belegelerinde de rastladık.
    Doğum yeri olarak Türklerin isimlerinin karşısında
    “Turkey” yazılı.
    Kanada’da Ocak 2004’den beri yayımladığımız
    Canadatürk adlı Kanada Türk toplumu gazetesinde 15
    Şubat 2010’da şok bir belge ve haber yayımladığımızda
    Kanadalı Türklerin tarihi kökünden değişti. Bu haber,
    1914 yılında yüz kadar Türk‘ün, Brantfort’tan alınarak
    Ontario’nun kuzeyinde bulunan Kapuskasing Toplama
    Kampı’na götürüldüğünü ispatlıyordu. O yıllarda
    Kanada’da Türklerin olması pek çok kişiyi hayrete
    düşürdü. Aslında ortada hayret edilecek bir durum yok!
    Kanada nüfus sayım sonuçlarına göre; bu ülkenin ilk
    kurulduğu tarihten bu yana Kanada’da Türkler yaşıyor.
    Hatta, bir ihtimal -her yerde bir Türk vardır- lafını
    doğrularcasına, Kanada kurulmadan önce bile Türkler
    buraya ayak basmış olabilir. Anlaşılan o ki, ilk Türkler
    Kanada’ya işçi olarak gelmişler. Sadece Kanada‘ya değil
    ABD’ye de kafileler halinde gelen işçiler var. Örneğin
    1900’lü yılların başında Massachusetts eyaletinin
    Peabody şehrine çok sayıda tabakhane işçisi gelmiş.
    1911 nüfus sayımı sonuçları -haberimizde belirttiğimiz
    gibi- Brantford’da yaşamış yüze yakın Türk‘ün varlığını
    kanıtlıyor. Adları Ali, Hasan, Huseyin, Yusuf, Arif vs.
    olan (Kayıtlara İngilizce telaffuz edildiği gibi yazılmış.)
    çoğunluğu bekâr bu kişiler yirmi ila otuz yaşlarında imiş.
    Bu işçiler, kalifiye eleman getirmek için Avrupa’ya giden
    firma temsilcileri tarafından Kanada’ya getirilmişler. İşçi

    51
    Faruk Arslan

    barınaklarında, bekâr odalarında kalmışlar, kazandıklarını


    memlekete göndermişler ama kendileri memlekete
    dönebilmişler mi, belli değil.
    Tarihçi Bill Darfler, bu kişilerin Kanada’daki ilk
    Müslüman topluluk olduğunu belirtiyor. I. Dünya
    Savaşı’nın başlamasıyla Kapuskasing Toplama Kampı‘na
    götürülen bu işçilerin akıbeti hakkında şu anda fazla
    bilgiye sahip değiliz. Umuyoruz ki hem Bill Darfler hem
    de konuya merak duyacak başka araştırmacılar sayesinde
    Kanada’ya Türk göçünün tarihi gelişimi ve de en
    önemlisi Kapuskasing Toplama Kampı‘na gönderilen
    döküm işçilerinin akıbeti hakkında tatmin edici bilgilere
    ulaşmış olacağız (9).
    Şunu da hatırlatmakta yarar var: Kanada’daki Ermeni
    diasporası, Darfler’in araştırmasına hemen sahiplenerek,
    toplama kamplarındakilerin Türk değil Osmanlı Ermenisi
    olduğunu ortaya attı. 25.09.2010’da Armanian
    Weekly’de Betty Apigian Kessel imzalı haberde,
    isimlere bakarak toplama kampındakilerin bazılarının
    Ermeni olduğu, hepsinin Türk olmadığı ileri sürüldü (10).
    Bu tür spekülasyonlar gerçeği değiştirmiyor.
    Kanada’nın Ontario Eyaleti’nin Bandfort kentine gelen
    ilk Türklerin tarihi uzun yıllar gizli kaldı. Kanadalı
    araştırmacı yazar Bill Darfler’in Kanada’da yayımlanan
    Türk toplumunun gazetesi Canadatürk’ün 15 Ocak 2010
    sayısındaki makalesi, bu Türklerin Kanada’daki en eski
    müslüman toplumu olduğunu ortaya çıkardı. Darfler’in
    kendi kaleminden takip edelim:

    52
    Faruk Arslan

    Kişisel birkaç malumatla başlayayım. Ben, 403 otoyolu


    üze-rinde, Hamilton'un biraz batısında kalan orta
    büyüklükteki Brantford kasabasında yaşayan araştırmacı
    bir tarihçiyim. Postacılıktan emekli oldum ve hâlihazırda
    yerel tarih videoları hazırlayan bir ekipte araştırmacı
    olarak çalışıyorum. Eski gazete haberlerini
    kütüphanelerdeki mikrofilmlerden okuyup bulduğu
    hikâyeleri incelemem için bana getiren çok yakın bir
    arkadaşım var. Geçen yaz bana 1914 yılının kasım ayına
    ait gazetelerden derlediği birkaç haber getirdi.
    Okuduklarım beni hayrete düşürdü ve konuyu
    derinlemesine araştırmaya karar verdim. Araştırmalarım
    beni Kingston'daki askerî okul görevlilerinden Lubomir
    Luciuk’a yönlendirdi. Kendisi de konuyla derinden
    alakadar olan Luciuk, Kanada hükûmetine “I. Dünya
    Savaşı Esir Kamplarını Teşhis ve İnceleme Fonu”na
    başvurup kaynak bulmam ve araştırmalarımı ilerletmem
    yönünde beni teşvik etti ve başvurum kabul edildi.
    Böylece Brantford'daki Türk işçilerinin esir kampına
    alınmalarının hikâyesini araştırma ve gün yüzüne çıkarma
    çabalarım da böylece başlamış oldu.
    1895 yılında, İstanbul'daki Brandfordlu bir iş adamı tüm
    Avrupa'ya kendi şirketinin sabanlarını pazarlamaktaydı.
    Orada çoğu Ermenilerden oluşan bir mülteci grubuyla
    karşılaşan iş adamı, mültecileri Kanada'ya çalışmaya
    çağırır ve 1911 yılına gelindiğinde aralarında Prat
    Leetchwotrh, Cockshut Plows ve Buckstove’un da
    bulunduğu muhtelif fabrikalarda çalışan 300-400 Ermeni
    Brantford'a yerleşir. Sonrasında bu sayıya yaklaşık yüz
    kadar Türk işçi de eklenir. 1911 nüfus sayımında ve
    zamanın gazetelerinde Türk olarak kayda geçen bu
    işçilerin etnik kökenlerinin Kürt olabilecekleri ihtimali de

    53
    Faruk Arslan

    göz önünde bulundurulmuştur. İhtimaller ne olursa olsun


    bu işçilerin Ermeni ve Hıristiyan olmadıkları kesindi.
    Ailelerini uzun süreler yanlarına alamayan bu işçiler,
    yatakhane tarzı pansiyonlarda kalıyor, çalıştıkları
    tesislerde en kirli işlerde çalıştırılıyor ve kazandıkları her
    kuruşu ülkelerine, Türkiye'ye, yolluyorlardı. “Yabancı
    işçilerin” böylesi bir sanayi ortamında çalıştırılması
    Brantford şehrine özgü bir düşünce olmalıydı. Hiç
    şüphesiz, bu şartlar Brantford'u zamanın önde gelen
    sanayi şehirlerinden biri haline getirmişti. Brantford,
    nüfusları yirmi kat kadar fazla olan Toronto ve
    Montreal'den sonra Kanada'nın üçüncü sanayi şehri haline
    gelmişti. Brandford, 1911'de, Kanada'nın tüm şehirlerine
    göre kendi nüfusuna oranla en fazla yabancı yüzdesini
    barındıran şehir konumundaydı.

    Birinci Dünya Savaşı'nın patlak vermesiyle iptal olan


    Avrupa'dan gelecek iş sözleşmeleri, şehri büyük bir mali
    krize sürükledi. Dökümhanelerde çalışan işçiler işlerinden
    oldular ve çoğu açlıkla yüz yüze geldi. İngiltere
    İmparatorluğu'nun Türkiye'ye savaş açmasının bir hafta
    kadar ardından, 1914 Kasım'ının soğuk ve karanlık bir
    gecesi Brantford polisi 100 Türk'ü yakalayarak Brantford
    Cezaevi'ne hapsetti. Ertesi gün milis kuvvetleri 100
    Türk'ü süngüleri önüne katarak cephaneliğe sürdüler.
    Orada iki gün kalan Türkler tren istasyonuna oradan da
    önce Kingston'daki Henri Kalesi'ne, sonrasında da Ste
    Marie va James Körfezi arasındaki Kapuskasing
    kasabasına sürüldüler. Türklerin, çoğunluğu
    Ukraynalılardan oluşan diğer esirlerle birlikte tutsak
    kalacakları kampın inşaası da yine esirler tarafından
    yapılacaktı. Savaş'la birlikte değişik siparişler alan

    54
    Faruk Arslan

    fabrikalar canlanmaya başlamış, Türklerden bazıları bu


    fabrikalarda çalışmak şartıyla tahliye edilmişti. Fakat, esir
    kampları Brandfort'daki müslüman nüfusun sonu oldu.
    Üzerinden yaklaşık yüz yıl kadar geçen olaylar
    Brandfort'un tarihi hafızasından silinip gitti. Şimdilerde,
    Kanada tarihindeki bu sıra dışı olaya tanıklık eden birkaç
    gazete haberinden başka bir şey bulunmuyor.
    Hikâyenin başka hangi delillerine ulaşabileceğimizi
    bilemiyoruz. 1950'lerdeki Kanada hükûmeti Birinci ve
    İkinci Dünya Savaşıları'ndaki esir kamplarına ait tüm
    federal kayıtları imha etti. 1911 nüfus sayımı sonuçlarını
    ve şehir kayıtlarını inceleyip esirlerin bir kısmının
    isimlerine ve etnik kökenlerine ulaşabileceğimizi ümit
    ediyorum. Ayrıca, Brantford Mahalli Ticaret Odasına
    bağlı Sanayi Dairesinin kayıtlarında yabancı işçilere ait
    belgelere de ulaşmaya çalışacağız. Yerel sağlık
    merkezinin, işçi pansiyonlarının denetiminden sorumlu
    sağlık memurunun kayıtlarını halen saklama ihtimali de
    bulunuyor. Polis kayıtlarında da bazı belgelere ulaşabilme
    ihtimali gayet makul gözüküyor. Tabi ki bu kaynaklara
    ulaşıp incelemeden bir şey söylemek için daha çok erken.
    Yeni bulacağımız tüm bilgileri kitabın gelecek
    baskılarında sizinle paylaşacağımızdan emin olabilirsiniz.

    Kanada’ya bu ilk Türkler 1880’lerde geldi. Ve


    kayboldular. Daha sonraki ilk büyük grubun kalıcı olarak
    göç etmesi 1950’li yılları buldu. Bu büyük grup öğrenci
    ve ziyaretçi vizesi ile gelenlerden oluşuyordu. Türkiye ve
    Kıbrıs’ın yanısıra bu gelenler Yugoslavya, Yunanistan,
    Bulgaristan ve Ortadoğu ülkelerinde yaşayan Osmanlı
    hinterlantından Türklerdi.1940 ve 1950’lerde gelen 100
    Arnavut aileden kahir ekseriyeti müslümandı. Eski

    55
    Faruk Arslan

    Yugoslovaya ve Bosna’dan gelenler yabancı öğrenci


    olarak üniversitede okuyorlardı. Aranavutlar kendi
    toplumlarını kurmuşlardı, ilk defa 1950 sonlarında
    Toronto Müslüman Toplumu derneğini de kurdular.
    Birbirlerinin evlerinde ve üyelerden birinin lokantasında
    buluşsalarda bir merkezleri yoktu. 1958’de Murray ve eşi
    Alia Hogben Ottawa’dan Toronto’ya taşındı, genç Türk
    doktor Fuad Şahin Niagara Falls’dan gelerek bu kafileye
    katıldı. Müslüman aramaya başladılar. Hindistan,
    Pakistan Arnavut ve Bosna kökenli bir kaç müslüman
    aile, Toronto’da ilk müslüman toplumu derneklerinin ve
    camilerinin temelini oluşturdu. 1961’de bu küçük
    müslüman topluluk ilk merkezleri Toronto İslam Merkezi
    binasını satın aldı. Dundas Caddesinin batısındaki bu
    merkez, toplanılan, çocuklara müslüman oldukları
    öğretilen ilk yuvaydı. Böyle küçük bir odada yetişen
    müslüman toplumu bugün büyüdü inanılmaz boyutta
    sosyal tesislere kavuştu. Bu yıllarda kiliseden camiye
    çevrilen Caferilerin merkezi Jami Cami, Boustead
    caddesinde faaliyete başladı. Müslüman toplumu artık
    daha fazla yere ihtiyaç duyuyordu. Arnavut Murray ve
    Türk Şahin’in aileleri, bu toplumun ilk tohumlarıydı (11).

    İlk Torontolu müslümanların biraraya gelerek kurdukları


    önemli kurumlardan biride 1968’de çalışmaya başlayan
    Müslüman Vakfı’dır. Bu sırada London, Edmonton ve
    Calgary’de, Ontario’nun değişik kentlerinde ilk camiler
    açılıyordu. Toronto’da müslümanları organize eden son
    Osmanlı Arnavutları ve Türklerdi. Toronto’ya gelen ilk
    Arnavut Recep Assim Toronto Müslüman Toplumu’nu
    henüz 1911’de kurmasına rağmen ilk Arnavut camisinin
    Keele ve Dundas kesişiminde açılması 1954 yılını buldu.

    56
    Faruk Arslan

    1960’larda dini hizmetler, az sayıdaki müslüman için


    kiralanan yerlerde ve evlerde yapılıyordu. 1965’de
    Toronto üniversitesinde müslüman öğrencilerin okumaya
    gelmesiyle Cuma namazı kılma ihtiyacı doğdu ve Toronto
    üniversitesinde tarihi Hart House’da ilk Cuma namazları
    kılındı. Bugüne kadar bu hizmet hiç aksatılmadan bugüne
    kadar sürdürüldü. Daha sonraki yıllarda artan müslüman
    öğrencileri organize etmek için Müslüman Öğrencileri
    Derneği (MSA) kuruldu. Tüm Kuzey Amerika’daki
    üniversite kampüslerinde aynı isimde dernek faaliyet
    gösteriyordu. Suudi Kralı tarafından direkt finans
    ediliyordu (12).

    Toronto’da kurulan ilk Türk organizasyonlarından biri


    1964’de Türk Kanada Dostluk Derneği’dir. Kensington
    Marketi Bölgesinde kurulan bu dernek Almanya’dan
    gelen Türkler tarafından teşkil edilmiş sosyal bir kulüp ve
    yeni göçmenler için bilgi merkeziydi. 1970’lerde Türk
    toplumu, Annette caddesindeki caminin yeniden inşasına
    yardım etti. Bathurist Caddesinde bulunan, İsmail
    Aycan’ın önderlik ettiği bu organizasyon, Toronto’ya
    yeni gelmiş göçmenlerin ve Türklere ücretsiz hizmet
    veren ender kurumlardandı. Ayrıca bu merkez, 1980
    yılların başına kadar Ontario’daki Türklerin tek kurumsal
    yeriydi.
    Mayıs 1983’de Kanada Türk İslam Kültür Derneği’nin
    ardından Nisan 1987’de Kanada Türk İslam Vakfı
    kuruldu. Her ikiside gelir gütmeyen hayır kurumu olarak
    faaliyet gösteren Toronto’daki ilk vakıflardı. Vakıf, Pape
    ve Gerard kesişimindeki Türk camisnin alınması için
    yardım kampanyaları düzenledi. Çünkü 1980’lerde ölen
    Türklerin cenaze naması kılınmadan Hristiyan

    57
    Faruk Arslan

    mezarlıklara gömülmesi Türk toplumunu uyandırmıştı.


    Aslında ilk Türk camisi, Pakistanlı müslümanlardan Fuad
    Şahin’in yardımıyla 1980 başında satın alınan Rhodes
    caddesindeki Fatih camiydi. Burası bir evden camiye
    çevrilmişti. Başka bir Türk camisinin kurulması
    gecikmedi, 1990 başlarında kurulan Anadolu İslam
    Merkezi’nin kurucu üyelerinden Binali Bulut, Milli
    Görüş’ün Kanada temsilcisi oldu. Zafer Kültür Merkezi
    adında ilk büyük Türk camisi, Toronto dışında kalan
    Mississauga’da Maingate’de açıldı. Aynı isimle İslami
    okulun açılması ise 2008 yılını buldu. Nevşehir ve
    Denizlileri vatandaşların gayretleriyle Dufferin
    caddesinin kuzeyinde 2000 başlarında kurulan Mevlana
    mescidi ile Toronto’da Türk camisi sayısı dörde çıktı. Bu
    mescid 2003’den beri faaliyetini Sabır mescidi adında
    sürdürüyor. Montreal’deki ilk Türk toplumu temsil eden
    kurum ise Quebec Türk Kültür Merkezi’ydi. Bu merkez
    ayrıca ilk Türk folklör ve halk dansları grubunu kurdular
    ve sosyal klüp olarak faaliyet gösterdiler. Bugün Davet ve
    Yunus adlı Türk camileri bulunuyor. (13).

    Kanada Göçmenlik kanunun liberalleşmesiyle 1960


    sonlarında Avrupalı olmayanlarda göçmen statüsünde
    ülkeye giriş yapmaya başladı. Güney Doğu Asya,
    Ortadoğu, Güney Afrika’dan müslümanlar ve Karipyen
    adasından büyük oranda beyaz ırkın dışında insanlar
    Kanada’ya yerleşiyordu. Büyük sayıda müslümanın
    akınıyla dini inanışlarını yaşamak isteyen müslümanlar,
    Müslüman Vakfı etrafında toplandı. Yeni yönetim kurulu,
    toplum için bir dizi aktiviteler hazırladı. Haftalık Cuma
    namazları, dini ve özel günler kutlandı ve ilk defa bir
    yayın çıkartıldı. Niagara Falls’da 3 Kasım 1968’da

    58
    Faruk Arslan

    yapılan yönetim kurulu toplantısında merkez olacak bir


    ev satın alınması masaya yatırıldı. Bu düşünce, Ramazan
    bayramında bir yardım kampanyasıyla bir cami
    yapılmasına dönüştü. Türk üroloğ doktor Fuad Şahin ve
    Toronto üniversitesinde nükleer fizik alanında doktora
    yapan Iraklı Hussain al-Shahristani başı çekiyordu. Ancak
    1979’da Irak’a dönen Al-Shahristani, Irak’ın eski diktatör
    lideri Saddam Hüseyin tarafından tutuklandı. Bunun
    nedeni Irak için atom bombası yapmasını ret etmesiydi.
    Aynı toplantıda, Guelphli Kanadalı Dr. T.B. Irving’e
    Kur’an’ı İngilizceye tercüme etme görevi verildi.
    Irving’in Kuran tercümesi “The Qur’an: First American
    Version” 1985’de basıldı.

    1969 yılı Müslüman Vakfı ve Toronto Müslüman


    toplumu için çok yoğun geçti. Toronto’nun doğu ucunda
    cami inşa etmek için yer arandı. Ontario’nun güney
    batısında ve ABD’de yaşayan müslümanlarla irtibata
    geçildi. Ocak 1969’da Dr. Irving’in önerisiyle Müslüman
    Vakfı, İslam Misyonları Federasyon’una (FIA) üye oldu.
    Müslüman Vakfı’nın başkanı bir Türk olan Dr. Ahmed
    Fuad Şahin idi. Şahin, diğer müslüman oluşumlarında bu
    kuruma katılmasını teklif etti. Bu oluşum Ontario
    Müslüman Toplumu ile New York Müslüman toplumu
    arasında köprü oldu.

    1 Haziran 1969’da Fuad Şahin başkanlığa, Hasib Khan’da


    muhasebeye 1969-70 dönemi için yeniden seçildi.
    1969’da Danforth caddesi ve şehrin güney doğusundaki
    East York’da iki bina bulundu. Rhodes caddesindeki
    Coxwell ve Gerrard kesişimdeki Orange Hall’da karar
    kılındı. Ekler yapmak için uygun bir binaydı. Burası

    59
    Faruk Arslan

    İskoç kökenli Glasgow Rangers futbol takımın destek


    kulübüydü. Ayrıca 20. yüzyıl başlarında Gospel (İncil)
    okuma yeri olarak kullanılmıştı. 36 bin Kanada dolarına
    alınan binanın 25 bin doları ödendi, kalanı üzerine faiz
    binmeden 1970’de kapatıldı. 17 Eylül 1969’dan itibaren
    organizyonun adı Toronto İslam Vakfı olarak değiştirildi.
    İlk başkanı yine Dr. Ahmed Fuad Şahin, yardımcısı M.
    Muinuddin olurken, hazine Hasib Khan’ye bırakıldı. 182-
    184 Rhodes caddesindeki yeni satın alınan binaya kurum
    taşındı. Bu arada Müslüman Vakfı, eğitim görecek
    müslüman öğrencilere burs bulmaya ve benzer
    aktivitelere yöneltildi. 1970 ve 1980’lerde Toronto İslam
    Vakfı’nın başkanlığını uzun yıllar Mohamed Nasir yaptı
    ve bu kurumu Kanada’nın en önemli ve büyük İslami
    merkeze çevirdi. Scarborough’un kuzey doğusunda
    Nugget caddesinde tam gün eğitim verilen ilk minareli
    camisini inşa etti ve ilk İslami okulu açtı.

    Toronto İslam Vakfı’nın ilk başkanı Fuad Şahin’in


    hizmetleri Kanada Müslüman toplumunda unutulmaz
    izler bıraktı. 1958’de Kanada’da Kingston’daki Queens
    üniversitesine staj yapmak için geldi. 1966’da üroloji
    doktoru oldu. Şahin, pek çok devlet kurum ve
    hastanesinde çalıştı. Bugün çok sayıda üyeye sahip ilk
    müslüman kurumların ilk kurucusu, rehberi veya akıl
    hocası oldu. Bu kurumlar arasında Toronto İslam Vakfı,
    Müslüman Vakfı, Niagara Arazisi Müslüman Toplumu,
    Kanada Batısı İslam Dernekleri, Kanada Türk
    Müslümanlar Derneği, Kanada Müslüman Toplumları
    Konseyi (CMCC) ve Uluslar arası Gelişim ve Yardım
    Vakfı (IDRF) sayılabilir. Doktor ağırlıklı müslümanlar
    Toronto'ya gelmişti ve her pazar Dundas caddesinde bir

    60
    Faruk Arslan

    evde toplanıyorlardı. Oraya katıldı ve 200'den fazla


    değişik milletlerden müslüman doktorlarla ve diğerleriyle
    Kanada'nın ilk müslüman cemiyetini Toronto İslam
    Toplumu adında kurdu. Başkanlık yaptı, sonra ayrıldı.
    1967'de bugün Fatih camisi olarak bilinen 3 katlı evi
    İslam Vakfı adına satın aldı ve tamir etti. Farklı
    milletlerden müslümanlarla çalışıyordu, yine pek Türk
    yoktu, onu başkan seçtiler. Bu yıllarda 10 kadar Türk
    gelmişti. Dinle içli dışlı değillerdi. 1970'e kadar başkanlık
    yaptığı dönemde London ve diğer kentlerdeki müslüman
    cemiyetlerle ilişkiler kurdu ve bir müslüman federasyonu
    kurmak için girişimde bulundu. 1969'da “Council of
    Muslim Community of Canada” böyle doğdu. Tahsin
    Mahmud başkan oldu, Şahin yardımcılığını üstlendi.
    Vancouver'dan Halifax'a 50 kadar müslüman kuruluşunu
    birleştirdi. 20 yılı aşkın süre bu kurum müslümanların
    sesi oldu, çok aktif faaliyet gösterdi. Bu federasyonun
    bugün ismi var, ama etkisi zayıfladı. Bunun nedeni,
    Muslim Student Association'ın (MSA) onları bölmesiydi.
    1965'de ABD'de kurulan ve Kanada'ya yayılan bu
    kuruluşa çok mutaassıp insanlar hakimdi. Fuad Şahin,’
    Biz Kanada'da yaşıyoruz ve Kanada müslümanlarını
    temsil ediyoruz görüşündeydiler. MSA, Hiristiyanlarla
    diyalog yapmalarına, yardımlaşmalarına karşı çıktılar.
    Ülkelerine geri döneceklerini düşünüyorlar ve bu ülkenin
    parçası olmak istemiyorlardı. Açık görüşlü değillerdi.
    Onları hoş görmediler, kıskandılar. Üniversitede okuyan
    müslümanlarla ilişkileri vardı, Suudi Arabistan'dan destek
    alıyorlardı. Cemiyetleri zayıfladı, devam ettirmenin
    anlamı kalmayınca kurumun iflas ettiğine karar verdiler.
    Fatih Camisi'ni Pakistanlı müslümanlar Markham'da
    büyük cami ve okul yapılınca Türklere sattılar, Şahin

    61
    Faruk Arslan

    buna aracılık etti. Vancouver, Calgary, Saskatoon ve


    Montreal'de yapılan cami inşaatlarına yardım edildi.
    Şahin’in topluma yaptığı insani yardımlar sadece
    müslüman toplumu ile sınırlı değildi. Müslüman toplumu
    ile Hristiyan ve Yahudi toplumlar arasında ilk diyalog
    köprüsünü kuranlardandı. Bu bağlamda, Müslüman,
    Hristiyan ve Yahudi Diyalog Grubu ve Hiristiyan
    Müslüman Diyalog Komitesi’nde görev aldı. 1971 yılında
    bir Protestan Kilisesi olan United Church ilk defa temas
    kurdu. Yahudilerde Müslümanlarla konuşmayı kabul
    edince Hıristiyan ve Yahudilerle her ay sırayla Cami,
    Havra veya Kilise'de buluşup dertlerini anlatmak için
    biraraya geliyorlardı. Bu bir yıl devam etti. Bir Allah'a
    inanıyoruz, ortak etik ve ahlak değerlerimiz var, insanlar
    dinden uzaklaşıyor dediler. Şahin, bir yıl sonra, Papaz ve
    Haham'a toplantıdan ne elde ettiklerini sordu. Cevap
    alamadı ve onlara şu tesbitlerini iletti: Haham, her
    konuştuğumuzu lehlerine mi, aleyhlerine mi diye tartıyor.
    Papaz, herşeye güzel devam ediyor gözüyle bakıyor,
    yanlışları düzeltmeye çalışmıyor. Diyalog çalışmaları
    burada koptu, 1987’de yeniden başladı. 2. dünya
    savaşında asker olan Amerikalı bir papaz, Yahudilerin
    çok zulüm gördüğünü ve toplumda eşit olmadıklarını
    görerek onları toplumla kaynaştırmak için ABD'de bir
    cemiyet kurmuş ve çok başarılı olmuştu. Öyle muvaffak
    oldu ki, bugün Yahudiler eşit değil üstün konumda.
    1985'de Araplara ve müslümanlara haksızlık yapıldığını
    gözlemlemiş ve bu yanlışı düzeltmek için İslami Yatırım
    diye bir cemiyet kurmuş, dinler arası diyaloğa başlamıştı.
    Kanada'da daki müslümanlara da ulaşalım düşüncesiyle
    Toronto Üniversitesi'nde Sosyoloji profesörü Henry ile
    anlaşmıştı. O dönemde CMC'nin Başkanı olan Şahin’e

    62
    Faruk Arslan

    başvurdu. İslam ve Batı adı altına kaynaştırma programı


    hazırlandı ve 1987'de faaliyete başlandı. Venedikte,
    ABD'de ve Şahin’in evinde düzenli toplantılar yapıldı.
    Zengin Araplara güvendiler, ama yardım gelmedi.
    Cenevre'de bir toplantıya giderken Henry kalp krizi
    geçirerek öldü ve sonraları cemiyetden bir daha belini
    doğrultamadı. Şahin, dünya barışı ve dünya dinleri konulu
    pek çok sayıda uluslar arası konferansta Kanada’yı temsil
    etti. 1965'de Hamilton'da hiç Türk yoktu. Niagara Falls'a
    geçtiğinde sadece bir tane Türk vardı: Ünlü Türk yazarı
    Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun torunu Nimet Hanım.
    Hasan Karaçi adında bir Bosnalı ile evliydi. Cuma ve
    bayram namazını onun fabrikasında kılınırdı. Sonra
    müslümanlar gelmeye başladı ve 1972'de onların
    bağışlarıyla Niagara Falls camisi yapıldı. 1966’dan beri
    çalıştığı Niagara Falls Devlet Hastanesi’nden 2000
    yılında emekli olduktan sonra Niagara İslam Toplumu
    camisinde gönüllü imamlık görevini üstlendi. Topluma
    yaptığı üstün hizmetlerden dolayı, 22 Ocak 2009’da
    eyaletin en yüksek mükafatı sayılan Ontario Liyakat
    Devlet Ödülü’ne layık görüldü. Şahin, sadece Ontario
    toplumuna katkıları ve dünyada yaptığı başka hizmetlerle
    adını Kanada müslümanları ve Türkleri tarihine yazdıran
    müstesna bir isim oldu (14).

    Fuad Şahin’in kurduğu IDRF, Ontario hükümetinin


    tanıdığı, müslümanların gurur duyduğu uluslar arası
    yardım kuruluşu olarak faaliyetlerine devam ediyor.
    1984'de İnternatonal Development Relief Foundation
    adıyla kuruldu. Louise Arbour gibi gazete editörlerinin,
    bakan ve milletvekillerinin katıldığı toplantılar düzenledi,
    ciddi programlar hazırladı ve çok muvaffak oldular.

    63
    Faruk Arslan

    Sudan'da, Bangladeşte, Pakistan'da Somali'de Bosna'da


    Irak'ta nerede müslümanlar zor durumdaysa yardımlar
    topladı ve ulaştırdılar. Bunlar hükümetle müşterek
    programlarla gerçekleştirildi. IDRF’in kuruluş
    prensipleri, insan onuru, sosyal adalet ve güvenlirlik
    açısından halen model olarak gösteriliyor. IDRF,
    kurucusu Şahin’in aldığı ödülü kutlamak için Nisan
    2009’da bir Gala gecesi düzenledi. Geceye katılan
    Ontario Valisi David C. Onley, Şahin’in göstermiş olduğu
    üstün performansla bu ödülü hak ettiğini söyledi (15).

    Bugünkü Türk Toplumu nasıl oluştu?

    İlk Türkler, 1880’lerde Osmanlı vatandaşı olarak geldi.


    Birinci dünya savaşında savaş stresi yıllarında pek çok
    Ermeni, Rum ve Süryani Kanada’ya sığındı. 2009 yılında
    Kanada’da yaşayan ilk gelen Türk 101 yaşını kutladı.
    Yıllar sonra 8 Türk Toronto'ya 1955'de geldi. Bunlardan
    biri Yaman Üzümeriydi (16). Kanada'ya uyum sağlayınca
    kendi ülkelerini kanıksadılar. Eğri giden olguları, olayları,
    uygulamaları daha net görür hale geldiler. Bu sefer
    Türkiye'ye yeniden uyum sağlama fobisi sardı
    bünyelerini. Almanya serüveni gibi ikinci, üçüncü nesiller
    yetişmeye başladı. İlk gelen yüksek eğitimli, çoğunluğu
    mühendis Türklerdi. İş bularak veya öğrenci olarak
    geldiler. Kanada toplumu içine karışarak eridiler,
    Türklerden kendini soyutladılar. Bu nedenle Türk
    toplumu oluşamadı, yerleşik düzene geçemedi. Çünkü ilk
    gelenlerin dini inançları zayıftı, Kanada'nın yumuşak
    asimilasyon politakasına yenildiler. Çocukları artık tam
    bir Kanadalıydı, Türk gibi düşünemiyor, Türkçe
    konuşamıyordu, pek azı müslüman gibi yaşıyordu.

    64
    Faruk Arslan

    Milliyetçilik damarına rağmen pek azı Türk toplumu


    içinde kaldı. 1986'da gelen ikinci dalga Türkler,
    köylüydü. Nevşehir, Denizli, Konya ve
    Kahramanmaraş'ın köylerinden Türkler, Kanada’nın vize
    uygulamadığını duyunca biletini alıp soluğu Montreal ve
    Toronto’da aldı. Merhum Turgut Özal, Kanada ile
    karşılıklı vize uygulamasını kaldırdığını nereden
    duydularsa, bu beldelerin uyanık köylüleri toplu biçimde
    pasaport çıkartıp Kanada'ya göç etmişti. Toronto'ya,
    Montreal'e inen uçaklar her seferinde 400'er Türk
    getiriyordu. Kanadalılar Nevşehir'i, Denizli’yi
    Türkiye'nin en büyük kentleri sanıyordu. Bu seferler
    aylarca aralıksız sürdü. Gelenler, ömürlerinde şehir
    görmemiş, güttüğü ineği, ektiği tarlayı bırakıp göç
    etmişti. Okuma yazma dahi bilmeyen bu Türklerin
    çoğunluğu ilkokul bile bitirmemişti. Paraları, eğitimleri,
    meslekleri yoktu, hemen hepsi iltica ettiler. Ekonomik
    zorlukları söyleyemediler, siyasi mülteci oldular. En
    altdan biraz üste tırmanırken kültürlerini yaşatma
    duygusuyla dine sarıldılar. Ama çalışkandılar. İlk Türk
    sivil toplum örgütleri böylece şekillendi. Camiler açıldı,
    kültür merkezleri çiçek açtı. Cenazelerin kaldırılacağı bir
    mekan olmaması, müslüman Türklerin Hıristiyan
    mezarlığına gömülmesi üzerine Pape ve Gerard’ta ilk
    caminin alınması için herkes elini cebine attı ve cami
    1986’da açıldı. Diyanet İşleri Baikanlığı’na mektup
    yazarak imam istdiler. Böylece Tahir Hoşafcı, 1988’de
    Toronto’ya geldi ve 6 yıl görev yaptı. Aynı zamanda
    devletimizin Din İşleri resmi yetkilisi oldu. Daha sonrakş
    gelen imamlarda bu konumda geldiler. Süleyman Hilmi
    Tunahan grubunun Fatih Cami 1980’de, Milli
    Görüşcülerin Zafer Cami 1988’de ve Nevşehirlilerin

    65
    Faruk Arslan

    Mevlana Cami 2000’de faaliyete başladı. Fatih Cami’nin


    imamlığını 1992’den başlayan Muzaffer Koşar 17 sene
    sürdürdü. 1985’de Kanada Türk Dernekleri Federasyonu
    kuruldu. Ermeni terörist saldırısı ve soykırım iddialarına
    karşı refleks olarak Türk tezlerini savunmaya çalışan
    Türkleri bir araya getirdi, 17 Türk derneğini aynı çatı
    altında topladı.
    Eğer 1980’lerde gelen köylü Türkler iltica etmemiş
    olsaydı, daha çok vatandaşımız gelebilirdi. Kanadalılar
    vize muafiyetini kaldırmayabilirdi. Türk Dışişlerine
    sordular, aldıkları cevap: ' Beğenmiyorsanız vize
    uygulayın' şeklindeydi. Dışişleri Bakanlığında Mesut
    Yılmaz oturuyordu. Vize uygulaması başlayınca göç
    bıçak gibi kesildi. 2000 yılında ve 2001 baharında
    Türkiye'de başveren ekonomik ve siyasi krizler, tekrar
    Kanada'ya akını başlattı. 28 Şubat süreci sonrası
    kendilerini Kanada'da bulan genç, eğitimli, dinamik yeni
    nesil farklıydı. Bu arada sistemin dışladığı Kürtler,
    Aleviler, Süryaniler gibi diğer Türkiyeli ' küskünler' ile
    eğitimli, meslek sahibi göçmenler, Kanada'yı keşf
    etmekten oldukça memnundu. Militize, politize edilmiş
    Kürtlerin Kanada'yı seçmesinin nedeni artık Almanya ve
    Avrupa ülkelerinin Kürtlerin sahte iltica taleplerini kabul
    etmemesiydi. Almanya'daki iltica isteklerine yüzde 90
    oranında ret yiyen Kürtler, bakir Kanada'yı seçerek kısa
    sürede oturum haklarını aldı. Kanada sundukları sahte
    belgeleri ve oynadıkları tiyatroyu, eğer kaliteli
    yapabiliyorlarsa yutuyordu. Dindarlara baskılardan dolayı
    Avrupa'yı yıllar önce terkederek Amerika kıtasını
    keşfedenlerin yerini, dinini, geleneksel kimliğini
    yaşayamadığı için can vatanı Türkiye'sini ' ya terket ya
    terket ' diye ayrılanlar alıyordu. Türk lobisi oluşturma

    66
    Faruk Arslan

    fikri, yeni jenerasyonun göçü ile ivme kazandı Kanada'da.


    Tabii Kürtlerde, Kürt lobisi oluşturmayı ihmal etmedi.
    2000 sonunda Toronto'da Türkiye'den sadece 10 bin
    Türk-Kürt yaşıyordu. Kanada genelinde ise 20 bin
    Türkiyeli olduğu sanılıyordu. Bugün 25 bin Türkiyeli
    sadece Torontoda yaşıyor, Montreal'de 15 bin, Ottawa ve
    Vancouver'da beşer bin olmak üzere altmış binin üzerinde
    vatandaşımız Kanada'yı 2. vatan edindi. Kanada'da bu
    yıllarda Alevilerin çıkardığı Bizim Anadolu ve ABD'de
    basılıp Kanada'da dağıtılan Zaman gazetesinden başka
    Türk medyası yoktu. Zaman gazetesi Kanada temsilciliği
    Halim Dağlar tarafından 1997’de kurulmuştu. Kısa sürede
    ABD baskısını Toronto’ya alan Dağlar, haftada bir 1500
    adet Zaman Kanada basıyordu. Ancak Türk toplumu para
    ile satılan gazeteye alışamadı. Bedava satılan toplum
    dergileri vardı. Zira etnik milletler kendi dergilerini
    aldıkları reklamlarla ücretsiz çıkartarak bedava
    dağıtıyordu. Rusların altı, Korelilerin on, Filipinlerin bile
    on üç dergileri vardı. 654 adet bedava etnik yayın
    mevcuttu. Bu nedenle 2002 Eylülünde Sunrise dergisinin
    ilk sayısı küçük bir ekibin gönüllü çalışması ile çıkartıldı.
    1997 yılında Tahir Hoşafcı, Mustafa Kütük, Faruk
    Saygılı, Salim Atar ve Süleyman Demiray tarafından
    kurulan Sunrise Eğitim Vakfı’nın başkanlığın uzun süre
    Ender Tan yürüttü. 2001 yılından itibaren aktif işlerini
    yürüten İsmail Akpınar, öncelikle bir merkez kiraladı.
    Hem Pazar Okulu adında Türk ailelerin çocuklarına
    Türkçe öğretecek, hemde sosyal toplantı ve etkinliklerin
    yapıldığı bir merkeze gereksinim vardı. Burada dergi de
    çıkacaktı. Mayıs 2002’de Scarborough’da 84
    Crockford’da 10 odalı merkez tutuldu. Kanada
    Türklerinin tek ücretsiz yayın organı Sunrise, kısa sürede

    67
    Faruk Arslan

    herkesimi kucaklayıcı yayınları ile ses getirdi. Yayının


    yazar kadrosunda Nur ismiyle yazan 2 yıllık müslüman
    Kathlen hanımın yazıları İslamiyeti İngilizce öyle güzel
    anlatıyordu ki, çok kitap okuyan bu Fransız Kanadalı
    hanıma imrenmemek elde değildi. Zaten tek İngilizce
    yazıyı o yazıyordu, diğerleri Türkçe’ydi. Yazı kadrosunda
    ayrıca Faruk Arslan, İsmail Akpınar, Sezai Şen, Mehmet
    Gül, Nazila İskandorava, Akbar Majidov, Hasan Yılmaz
    yer alıyordu. Ali Alperen, Nadir Bakıcı, Arif Topbaş,
    İshak Yorgancı, Mehmet ve Hatice Kahraman çifti gibi
    konuk yazarlara her sayıda yenisi ekleniyordu. Yayının
    web sitesi www.sunedu.ca kısa sürede büyük bir ziyaretçi
    kitlesine sahip oldu. Bu arada ilk web masterı Mete
    Kısacık ve yazıları tashih eden Ercan Kayaönü, dergiyi
    sayfalayan Seyit Bursal, bu derginin gizli
    kahramanlarıydı. 3 bin adet basılan aylık ücretsiz dergi
    Türklerin adreslerine postalanıyordu. Kısa sürede dergi,
    bir numara haline geldi ve Türk işadamı olmadığı için
    reklam alamazsınız denilen sektörde önceleri 3 bin dolar,
    daha sonraları beşbin dolara varan reklam almaya başladı.
    2003 Eylül'ünde tiraj beş bine çıkmıştı. Daha önce
    Kanadalı Türklerin en zengini Fred Pritina tarafından
    çıkartılan Radyo Merhaba'nın ve Pape Cami'nin dergi
    denemeleri başarısız olmuş ve külliyen zarar ile
    kapatılmıştı.

    Hasan Yılmaz ise Sunrise'dan ayrılarak Canadatürk aylık


    gazetesini Ocak 2004’de beş bin tirajla önce aylık, 2007
    eylülünden itibaren ise onbeş günde bir çıkartmaya
    başladı. Kürtler, Canadatürk’ün başarısını görüp hemen
    Mezopotamya adlı ayrılıkcı yayınlarını çıkardı. 2007
    yılında Yeni Hayat, Tunceli Kürt Alevisi Süleyman

    68
    Faruk Arslan

    Güven tarafından çıkarılmaya başlandı. Türk medyasının


    yeşermesiyle lobicilik hızlandı. Üçüncü dalga ile son
    yıllarda gelenler, eğitimli gençler ve ailelerden
    oluşuyordu. Ancak Kanada'daki Türk toplumu oldukça
    dağınıktı. Yunanlılar, İtalyanlar ve Çinliler kendilerine
    mahalleler kurmuş iken Türkler lobisizdi, yalnızdı.

    2002 ile 2004 periyodunda Sunrise Dergisi’nin yanısıra


    OMNİ kanalında 2001’de haftalık yarım saatlik yayına
    başlayan Turkuaz Tv, Kanadainfo ve Simit Kokusu
    network grupları, 2000’li yıllarda Türklerin iletişimini
    sağladı. Sunrise, yeni göçmenlere danışmanlık yapan,
    Türk öğrencilere okula hazırlayan, yaz kursları, kamplar
    organize eden, gönüllü çalışanlara mektup verip
    istihdamda bulunan, haftalık seminer ve toplantıların
    yapıldığı Türklerin tek kurumsal merkezine dönüştü. 100
    Türk öğrenci ile kamp yapılan 2003 yazında bir rekor
    kırılmıştı. Bu kadar Türk öğrenci bugüne kadar hiç
    toplanmamıştı. Kamp yapılan binanın inşaatı İsmail
    Akpınar’ın özverili çalışmaları ve Toronto’daki Türklerin
    maddi himmet ve fiziki çalışmaları ile Belville ve Trenton
    arasındaki çiflikte kısa sürede tamamlanmıştı. 3 katlı, her
    katı 150 metrekare alana kurulu,, 450 dönüm araziye
    sahip çiftlik evinde yüzme havuzlu, spor sahalarıyla
    mükemmel bir tesis bitirilmişti. Toronto’ya 170 km
    uzaklıktaki köyde olan kamp merkezi, 500 bin dolar
    yerine bedava çalışan Türkler sayesinde inşaat malzemesi
    fiyatına 170 bin dolara mal olmuştu.
    Bu sırada Sunrise’ın gerçekleştirdiği Türk Kermeside bir
    ilkti. Ahçı Mustafa Ardıç, 90 kg ağırlığında Türk döneri
    takarak Toronto rekoru kırdı. Erdal Dağ kesme işini
    üstlendi. Kermes fikri, 2001’de ortaya atılmış, aylar önce

    69
    Faruk Arslan

    hazırlığı başlamış, 2002 yazında yapılmıştı. Vakfa gelir


    getirecek bir gönüllü aktiviteydi. Türkiyeli hanımların
    hummalı çalışması,Türkiye'yi, Türk kültürünü tanıtma,
    Türk yemeklerini sergileme ve vakfa gelir sağlama
    düşüncesiyle birleştirilince ortaya güzel bir hizmet çıktı.
    Kermes'in ne anlama geldiğini dahi bilmeyenler vardı.
    Turkish Bazaar dendi Kanadalılar için olmadı.. Kimisi
    Türk festivali, kimisi 'Garage Sale' diyelim diye ısrar etti.
    Türkiyeli hanımlar el emeği, göznuru eserlerini özenle
    hazırladı, bağış kıyafetler toplanınca bir butik açacak
    kadar malzeme birikti. Mantı, dolma gibi özel Türk
    yemekleri, baklava, Kemalpasa tatlısı gibi özel Türk
    tatlılarını hazırlamak yine hanımlara düştü. Özellikle
    bayanlar organizatörleri Fatma Durmuş ve Nilgün
    Sarıkurt tarihe geçti. 10 bin adet el ilanı dağıtıldı.
    İstanbullu işadamı Ahmet Turan Duran’ın
    koordinatörlüğünde onlarca gönüllü seferber oldu.
    Türkiye'nin Toronto Fahri Başkonsolosu Yaman
    Üzümeri, böylesine güzel bir komitenin böylesine güzel,
    sıcak bir etkinliğinde bulunmaktan duyduğu memnuniyeti
    dile getirdi. Kanada'ya ilk geldiklerinde sadece 8 kişi
    olduklarını anlatan Üzümeri, Türk görmek için Detroit'e
    gittiklerini, bugün ise böyle bir etkinliğe gelecek binlerce
    Türkün bulunmasının bir nimet olduğunu kaydetti.
    Toronto Belediye Başkanlığı için adaylığını koyan
    Mehmet Ali Yağız, el ilanları dağıttı. Kanada’ya gelen ilk
    Türkler ülkelerinde ne olursa olsun her türlü işi ekmek
    parası için yapıyorlardı.

    Türkiye’de doktor iken, Kanada’da ilk geldiği 3 yıl


    tuvalet temzileyen İbrahim Cintosun bugün avukattı. 37
    yaşında sonra 3 yıl Hukuk okumuştu, 10 yıl sonra yılda

    70
    Faruk Arslan

    200 bin dolar kazandıran bir mesleğe kavuşmuştu. Eşi diş


    doktoru Ayla hanım, diş hekimliğini tescil ettirene kadar
    2 yıl okumuş, değişik eyaletlerde yapılan 12 ihtisas
    imtihanı uzun bir maratonda vermişti. Kıbrıs Türkü
    Hasan bey, 30 yıl sonra Lanscaping- bahçıvanlık işinden
    zengin olmuştu. Duran bey, bahçıvanlık yaparak, çimen
    keserek 16 yıl sonra ev alabilmişti Yüksek mühendis
    100’den fazla projeye imza atmış Ömer bey, yıllardır
    geceleri market temizliyordu. Matematik öğretmenleri
    Harun ve Muhsin beyler, akşam 7’den sonra 5 saat pizza
    dağıtıyordu. İkiside öğretmen olarak 2 yıl sonra part time-
    supply – yedek öğretmen olarak geçici işler bulmuşlardı.
    Daha sonra ise bir müslüman okulunda tam gün öğretmen
    olmuşlardı. Ülkenin matematik öğretmenine ihtiyacına
    rağmen 10 aylık bir kursu bitirmeden gerçek öğretmen
    olamayacaklardı. Çatı işinde çalışan, temizlikçilik,
    sıvacılık yapan yüksek eğitimli Türklerin sayısı
    azımsanmayacak kadardı. Çiçek satmadan, seyyar
    satıcılığa, inşaatda taş kırmadan Tim Hortons’da kahve
    doldurmaya kadar tonla iş, ancak Türk ve diğer
    göçmenler tarafından yapılıyordu. Çünkü düşük saat
    ücreti olduğu için Kanadalı bulamıyorlardı. Başka
    ülkelerden edinilen diplomaların ve mesleklerin
    Kanada’da geçerliliği yoktu. Yeniden okumak,
    Kanada’da da kolej ve üniversiteye gitmek pek çok
    göçmene ağır geliyordu.

    İlk Türk Festivali, Kanada Türk Dostluk Vakfı tarafından


    Mehmet Gül’ün organizesinde başarıyla 40.000
    ziyaretçinin katılımıyla 5 Ağustos 2006’da yapıldı.
    Toronto Belediye Başkanı David Miller, Türk
    toplumumunu Toronto’nun Canlı Kültür projesine

    71
    Faruk Arslan

    katıldığını için teşekkür etti. Miller’in teşvikiyle festival


    ertesi yıldan itibaren iki güne çıkarıldı. 4-5 Ağustos 2007
    ve 2-3 Ağustos 2008’de CTFC başarıyla Türk Festivalini
    devam ettirdi. Kanada-Türk toplumunun yanısıra diğer
    toplumlar ve Toronto civarındaki kültür ve komşu
    şehirler, iller ve hatta ABD eyaletinden, özellikle New
    York gelen binlerce ziyaretçi festivali ziyaret etti.
    2008’de 100 bin ziyaretçi rekoruna ulaşıldı. 2009’un ve
    2010’un 1 ile 2 Agustos’undaki 4. Toronto Türk Festivali,
    unutulmaz ilklere damgasını vurdu. Kanada, ilk defa
    Mehter Takımı gördü, dinledi. Fatih Belediyesi Mehter
    Takımı 22 kişi ile Türk Hava Yolları sponsorluğunda
    geldi. Toronto, Montreal, Ottawa ve Niagara Falls’da
    konserler verdi. Festival sırasında Yonge üzerinde ilk
    defa yapılan Yonge caddesindeki Mehterli üç Türk
    yürüyüşü de muhteşemdi. Sahne programı için masraftan
    kaçınılmamıştı. Ekibiyle Türkiye’den gelen ses sanatçısı
    Gökmen’de bir ilkti. 2010’de Tuluyhan Uğurlu’nun
    Mehterle verdiği piyano konsei ise mükemmeldi. Daha
    önce hep yerel sanatçılarla idare edilmişti. ABD’den
    getirilen Mavi Yıldız grubunun folklor gösterileri renk
    kattı. Üstelik grup üyelerinden sadece biri Türktü,
    diğerleri Amerikandı. Doğu Türkistan’dan Azerbaycan’a
    tüm Türkler festivalde birleşti.

    2005’de kurulmuş Kanada Türk Dostluk Vakfı (CTFC)


    ve etrafında toplanan Türk toplumu bir kaç yıl içinde bir
    cazibe, çekim merkezi oluşturmuş ve Türklerin çoğunu
    temsil eder hale gelmişti. Bunda Warden ve Eglinton
    kesişiminde 25 Civic Road’da açılan Kanada’nın ilk Türk
    okulu Nil Akademi’nin büyük rolü vardı. İlk okul ve
    ortaokul olarak başlayan Türk okulu, 2007’de lise

    72
    Faruk Arslan

    eğitimine de başladı. Montreal’de 2006’da açılan Söğüt


    Türk okulu, 2. Türk okulu olarak Quebec eyaletine
    damgasını vurdu. Ottawa’da 2006’da açılan Tulu
    Akademi yerini 2007’de anaokuluna bıraktı. Bu okullar
    Türk kültür ve dilini koruyan, hafta sonu okulundan, spor,
    müzik ve folklor klüplerine kadar düzenlediği
    etkinliklerle Türk toplumunun kalbi haline geldi. Eylül
    2010’da ise Nil Akademi, Toronto’da ilkokulu ayırarak
    ikinci binada eğitime başlarken, eski binası lise olarak
    kullanılmaya başlandı.

    35 öğretmen ile ana okulundan lise sona kadar hizmet


    veren Nil Akademi, öğrenci sayısını 2009 ile 2010 eğitim
    öğretim yılında 200’e, 2011’e girerken ise 300’e çıkarttı.
    Okul, 2008 ile 2009 Eğitim ve Öğretim yılında mezun
    olan 9 lise öğrencisinin tamamını, 2010’da ise 13 lise
    mezunun tamamını Kanada’nın en kaliteli üniversitelerine
    yerleştirdi. Kanada’da lise çağında fazla Türk öğrenci
    bulunmaması nedeniyle Türkiye’den liseli öğrenci
    transfer etmeye devam eden Nil Akademi, kız ve öğrenci
    yurtlarının yanısıra fiyatların Türkiye ve ABD’deki özel
    okul ücretlerinin yarısı olması nedeniyle cazip imkanlar
    sunuyordu. Yüzde 100’lük üniversiteye öğrenci
    gönderme başarısı Nil Akademi’yi Kanada’da en başarılı
    özel okullar içine soktu. Kanada Türk toplumunun yüz
    akı haline gelen okul, tüm Türklerin yüzünü güldürdü.
    Okulun sadece son bir yılda 2008 ile 2009 Eğitim ve
    Öğretim döneminde elde ettiği başarılar şunlardı:
    Toronto Bilim Olimpiyatlarına Nil’in10 öğrencisi katıldı.
    500 proje arasından Bekir Büyükkocabaş ve Kenan
    Süleymanov iki altın kazandı. Şamil Özçelik, Mustafa
    Göktaş, Seniha İnceöz, Ayşe Gölçek, Doğan Keysan, Elif

    73
    Faruk Arslan

    Asal, Zapaer Alip ve Hüseyin Çeltikoğlu toplam 8 bronz


    getirdi. ABD’nin Teksas eyaletinde yapılan, 60 ülkenin
    katıldığı uluslar arası Çevre Bilim Proje yarışmasında
    Bekir Büyükkocabaş ve Kenan Süleymanov 2 gümüş
    madalya kazandı. Ontario Eyaleti Resim yarışmasında
    Esma Betül Başkurt, hem kendi kategorisinde hemde
    Eyalet çapında altın madalya alırken, ödülünü Ontario
    Doğal Kaynaklar bakanı verdi. Başkurt’un çizdiği salmon
    balığı resmi 2009 yılında balık lisanslarına basıldı.
    Quebec Eyaleti’nin Montreal kentinde yapılan Çizim,
    Tasarım ve Çizim yarışması EXPO3i’den madalya yağdı.
    Bekir Büyükkocabaş, Kenan Süleymanov, Abdurrahman
    Özkan altın, Reyhan Balıkcı, ‘En İyi Barış Temalı Kısa
    Film’ dalında bronz kazandı. Mustafa Alan, Selman
    Durmuş, Ömer İnce, Serdar Yıldızcı jüri özel ödülü elde
    ederken, Halime Daglar, Diane Samaroo, Yusuf
    Kahraman ve Diyar Tuğrul’a mansiyon verildi.
    Türkiye’de yapılan 7. Türkçe Olimpiyatlarında Büşra
    Bakıcı, ‘Ana Dil Şiir’ kategorisinde bronz madalya
    getirdi. Ontario Eyaleti Robot yarışmasında, Diyar
    Tuğrul, Kemal Buğra Güran, Zapaer Alip ve Semih
    Yeşil’in dörtlü, grup çalışması, en iyi tasarım ödülünü
    Nil’e kazandırdı.York Üniversitesinde yapılan Bilim
    Olimpiyatında 6 altın, 7 gümüş, 10 bronz ve mansiyon
    ödülleri Nil Akademi öğrencilerinin oldu.

    Mart 2009’da Toronto’da kurulan Türkiye Kanada Ticaret


    Odası (TCCC), 12 bin sanayicinin üye olduğu Türkiye
    Sanayiciler ve İşadamları Konfederasyonu’nun
    (TUSKON) Kanada temsilciliğini aldı ve Kanada ile
    Türkiye arasında iş adamları köprüsü kurmaya başladı. 28
    Ekim 2009’da resmi açılışını seçkin katılımcılatr

    74
    Faruk Arslan

    eşliğinde Toronto’nun meşhur Fairmont Otelinde yaptı.


    Kanada Türk İş Konseyi, 2000’li yıllardan beri DEİK
    çerçevesinde biri Türkiye, diğeri Kanada’da yılda iki
    toplantı gerçekleştirdi.

    2005 sonlarında kurulan Kanada Kültürlerarası Diyalog


    Merkezi (CIDC), Kanadalılara Türkiye’ye tanıtmak
    amacıyla ilk gezisini Fehmi Kala başkanlığında 2006
    yazında yaptı. 2007, 2008, 2009 ve 2010 gezilerini
    CIDC’nin başına getirilen Varol Söyler gerçekleştirdi. 5
    ile 15 Nisan 2009’da tarihleri arasında Türkiye’ye giden
    Toronto Polis Şefi Bill Blair, Şef Yardımcısı Anthony
    Warr, Personel Genel Müdürü Peter Sloly ile eşleri,
    Türkiye hayranı olarak Toronto’ya döndü. Kanadalı
    milletvekillerinden, akademisyenlere, bürokratlara kadar
    kafileler halinde Kanadalılar CIDC organizesinde
    Türkiye’ye götürüldü. Çok sayıda önemli ismi, değişik
    tema ve konularda dostluk yemeklerinde biraraya
    getirerek, Türkiye’yi tanıttı. Kanada’nın 10 ayrı kentinde
    farklı isimlerde faaliyet gösteren dşyalog derneklerş ve
    vakıfları, Ocak 2010’dan itibaren Kültürler arası Diyalog
    Enstütüsü (IDI) adı altında Ahmet Tamirci’nin
    baikanlığında tek çatı altında toplandılar. Bu devrede
    büyükelçilikte ilk defa Kanadalıları 2010 yazında
    ekiplerle Türkiye’ye götürerek diyalog yapmaya başladı.
    Ahmet Tamirci, Faruk Arslan, Fatih Yeğül, ve Azim
    Şamsiyev 2011, 2012 ve 2013’de de Türkiye’ye 150’den
    fazla üst düzey Kanadalı taşıdı ve ülkemizi sevdirdiler.

    2006 yılında Türk akademisyenler Mustafa Yavuz ve


    Fatih Yegül öncülüğünde kurulan Saygı Eğitim Vakfı,
    Kanada’da çalışan 60’a yakın Türk ve Kanadalı

    75
    Faruk Arslan

    akademisyeni 9 Mayıs 2008’de bir yemekte buluşturdu,


    kaynaştırdı. Kanada üniversiteleri ile Türk üniversiteleri
    arasında akademik köprü kurdu. Mart 2009 yılında
    kurulan Anadolu Kültür Fedarasyon’u çatısı altında 30’u
    aşkın Türk derneği birleştirdi. Başkanlığına Fatih Yeğül
    seçildi.

    2006’da kurulan vakıflardan Dicle İslam Vakfı, Pakistan


    depremzedelerine, daha sonra Madagaskar, Malavi,
    Etiypya, Senegal ve Mozambik’e 2008, 2009, 2010,
    2011, 2012 ve 2013’de 2000’den fazla kurban yardımı
    gönderdi.

    Elbette Fethullah Gülen Hareketi dışında da aktif toplum


    hizmeti yapan Türkler var. 2006 yılından beri 1970’lerin
    başında kurulmuş en köklü derneklerden Türk Kültür ve
    Folklor Toplumu, Missiasauga’da düzenlenen 50’den
    fazla ülkenin temsil edildiği festivalde, 2004’den beri
    Türkiye pavilyonu açarak Türkiye tanıtımı gerçekleştirdi.
    Kıbrıslı Türklerin çoğu Kitchener ve Mississauga’da
    yaşıyor. Toronto’da Türkler ise, Victoria Park, Don Mills,
    Thorncliffe Park ve Downsview yoğunlaşmış olsalarda,
    kentin her köşesinde yaşıyordu.

    2009’da göreve başlayan Büyükelçi Rafet Akgünay, zayıf


    gördüğü Türkiye’nin laik ve Atatürkçü vatandailarını
    organize etmeye karar verdi. Büyükelçilik, etkinlikler için
    Ottawa’da bulunan Türk Kanada Kültür Derneği ile dört,
    yine Ottawa’da bulunan Ottava Türk-Kanada Kadınlar
    Birliği (CATWAO) ile üç ve Toronto’da bulunan Türk
    Kültür ve Folklor Derneği ile iki defa işbirliğine gitti.

    76
    Faruk Arslan

    Büyükelçiliğin web sitesinde yer alan


    “Büyükelçiliğimizce veya Büyükelçiliğimizin desteğiyle
    gerçekleştirilen Kültürel, Bilimsel ve Tanıtıcı Etkinlikler”
    başlıklı bilgi notuna göre: Türk Kanada Kültür Derneği
    ile işbirliğine gidilerek 24-26 Mart 2009 tarihleri arasında
    Ottawa Film Günleri yapıldı. 1-18 Mayıs 2009 tarihleri
    arasında Kanada Lale Festivali’nde Türkiye Pavyonu
    açıldı. 23 Eylül 2009 tarihinde Kanada Kütüphane ve
    Arşivleri salonunda Türk Ressamları Sergisi ve “Nefes”
    adlı belgeselin gösterimi yapıldı ve 8 Kasım 2009
    tarihinde Büyükelçilik Konutu’nda 10 Kasım Atatürk’ü
    Anma Günü ve Atatürk Haftası vesilesiyle tören
    düzenlendi.

    Ottawa Türk-Kanada Kadınlar Birliği ile işbirliğiyle, 26


    Ocak 2009 tarihinde Büyükelçilik konutunda Suha
    Arın’ın “Topkapı Sarayı” belgeselinin iki bölümünün
    sunumu, 10 Mart 2009 tarihinde Kanada Parlamentosu
    Konferans Salonu’nda Dünya Kadınlar Günü nedeniyle
    düzenlenen Prof. Ayşe Güneş Ayata ve Prof. Feride
    Acar’ın konuşmacı olarak katıldığı “Evolving Role of
    Women in the Turkish and Canadian Societies” başlıklı
    panel ve 12 Kasım 2009 tarihinde Dominion Chalmers
    Kilisesi’nde “Ottoman Composers: A musical Journey to
    Old İstanbul” konulu klasik Türk müziği konseri
    gerçekleştirildi.

    Türk Kültür ve Folklor Derneği ile yapılan işbirliği


    sonucu ise 22-24 Mayıs 2009 tarihleri arasında
    Mississauga’da düzenlenen Carassauga Kültür
    Festivali’nde Türk pavyonu açıldı ve 19 Eylül 2009

    77
    Faruk Arslan

    tarihinde Toronto-Trinity St Paul’s Centre’da Ottava ve


    Montreal Türk Müziği Koroları Konseri düzenlendi.

    Bunların yanında Calgary Türk-Kanada Kültür Derneği,


    Ottawa Türk Kanada Kültür Derneği ve Bizim Anadolu
    gazetesi ile birlikte film günleri için işbirliği yapan
    Büyükelçilik, Ottawa Klasik Türk Müziği Korosu,
    Anadolu Halk Oyuncuları ve Kanadalı Türkler Konseyi
    gibi kuruluşlarla da beraber etkinlikler düzenledi. Bu
    etkinlikler için işbirliği yapılan kuruluşlara ne kadar
    maddi destekte bulunulduğu ise web sitesinde yer alan
    bilgi notunda yer almadı (17).

    1980’li yıllardan beri Kanada Cerrahilerinin lideri olan


    Tevfik Aydöner, 2008’de Etobicoke’de 270 Birmingham
    caddesinde bulunan kiliseyi Türk toplumunun bağışlarıyla
    satın aldı. Kanada Sufi Merkezi’ne çevrilen eski kilisede,
    her Cumartesi İslam anlatılıyor, Sufi müzik dinleniyor,
    şiirler okunuyor, sema gösterisi ve Sufi zikirleri yapılıyor.

    Kanadalı Türkler, aslında 2000’li yıllarda toplumu


    toplamaya çabalayan Fethullah Gülen grubunun
    faaliyetlerini saymazsak, bir başarısızlık öyküsüdür. Bu
    konuya Canadatürk’te yazdığı ‘Kanada'nın 'Türkçesi': Bir
    Başarısızlığın Bilançosu’ başlıklı yazıda değinen McGil
    üniversitesinde doktora yapan akademisyen Emrah Şahin,
    şu tespitlerde bulunuyor:

    Jason D’Amour siyaset bilimi son sınıf öğrencisi. İki


    yıldır McGill Üniversitesi’nde Türkçe derslerini takip
    ediyor. Daha fazlasını istiyor ve Türkçesine yardım
    edecek kişi ve kurumları arıyor. Bulamayınca: “Neden,”

    78
    Faruk Arslan

    diye soruyor, “Türkçeyi diğer diller gibi


    öğretmiyorsunuz?” Kurumlarımızın böyle bir derdinin
    olmadığını, Türk kolejlerinin başka programları daha
    cazip bulduklarını, Türkçe kitaplarının az ve yetersiz
    olduğunu ve Kuzey Amerika Türklerinin Türkçeyi
    evlatlarına öğretme de bile atıl kaldığını birisi ona
    söylemeli. Jason kararlılığıyla Türkçeyi öğrenecektir ama
    uzun vadede biz Kanadalı Türkler bu başarısızlığın
    bilançosunu hesaplamak zorunda kalabiliriz.

    Büyükelçilik, konsolosluklar ve benzeri resmî kurumların


    ana gündeminde Türkçe araştırma ve öğretimi yok;
    ekseriyetle siyaset, göçmenlik işlemleri, kutlamalar ve
    hatta lale bahçeleri var. Maalesef Kanada, Alman Goethe
    Enstitüsü modelinde Türk dilini ve kültürünü tanıtacak ve
    öğrenmeye sevk edecek bir kuruluştan mahrum.
    Görünürde buna en yakın enstitü Türkiye’de Ankara
    Üniversitesi’nin bünyesinde faaliyet gösteren Türkçe ve
    Yabancı Dil Araştırma ve Uygulama Merkezi. Kısa
    adıyla TÖMER, Türkiye’de “8 ilde toplam 10 şubesi” ile
    faaliyet göstermekte. Kanadalılar, yaz aylarında
    Manavgat’ta açılan yoğunlaştırılmış Türkçe kamplarına -
    formalitelerle uğraşabilirlerse- katılabilirler.

    Aynı şekilde, Kanada’nın Türk cemaatleri ve kolejleri de


    dil ve kültürlerini korumada ve tanıtmada resmî
    kuruluşlar kadar sorumlu. Örneğin, İslam’a Davet
    Vakfı’nda samimi bir kadro tarafından geçen sene
    düzenlenen “Camide 24 Saat” programı sayesinde,
    yöredeki Türk göçmenlerinin evlatları, dillerini tanıma ve
    öğrenme imkânı bulmuşlardı. Buna rağmen -ve bu
    evlatların bir kısmı ders aralarında anadilleri Türkçeyi

    79
    Faruk Arslan

    değil Fransızca konuşadursun- cemaatler ve kolejler


    bazında, bugün itibariyle yabancılara hitap eden
    teşekküllü bir Türkçe programı yok. İkinci bir girişim
    örneği olarak Montreal Türk Kültür Merkezi'nin
    bünyesindeki Türkçe dersleri düşünülebilir. Ancak,
    imkânsızlıklar, yeterli tanıtımın olmayışı ve derslere
    gerekli desteğin verilmemesi, bu samimi projenin geniş
    kitlelere ulaşmasını engelliyor.

    TÖMER kitapları ve Davet Vakfı’nın Almanya basımlı


    ders kitapları anadili İngilizce ve/veya Fransızca olan
    öğrencilere hitap etmiyor. Örneğin, TÖMER’in İngilizce
    konuşan öğrenciler için hazırladığı Hitit Türkçe Serisi
    oldukça tutarsız; dilbilimi ve İngilizce yapılara duyarsız;
    dahası, sıradan, sıkıcı ve alakasız okuma ve dinlemelerle
    harmanlanmış bir dil eğitim seti. Serinin ikinci kitabı,
    basit bir zaman kipinin anlatıldığı kısımda, öğrenciden
    yan cümlecikler gibi henüz bahsi geçmemiş kurallarla
    dolu bir okuma parçasını anlamasını ve yorumlamasını
    bekliyor. Ek olarak, öğrencinin oldukça hızlı konuşan bir
    balıkçının, neden kentindeki devasa bir tatil köyüne karşı
    tavır aldığını anlamasını istiyor. Bu karmaşık ders kitabı,
    Kanadalı Türkçe öğrencisini teşvik etmiyor, bilakis
    yıldırıyor.

    Kanada Türkleri anadillerinin eğitiminde ciddi bir rol


    üstlenebilir. Bugün, ebeveynleri Türk olan Kanada
    doğumlu gençlerin önemli bir kısmı, Quebec’te
    Fransızca, Ontario’da İngilizce konuşmaya temayül
    ediyor. Aslında onların eklemlenmiş (entegre) değil
    bozulmuş (dejenere) olmaları aynı zamanda Kanadalı
    Türklerin dil eğitimine vermediği değerin de bir

    80
    Faruk Arslan

    göstergesi. Kendi nesillerine bile dil bilgisi ve şuurunu


    veremediği için, misafir olduğu kültüre de dilini ve
    medeniyetini anlatmakta zorlanmasına şaşmamak lazım.

    Talep nispetinde, Kanada Hükûmeti, eğitim ve toplum


    kuruluşları dil meraklılarına el uzatıyor. Elemanlarına
    fon veriyor, öğrencilerine ders açıyor. Mesela Kanada
    İstihbarat Teşkilatı, Türkçe dil öğrenmek isteyen
    personeline okutman temin ediyor. McGill Üniversitesi,
    30 yıldır Türk Medeniyeti derslerinin yanı sıra, her
    seviyede Türkçe dersleri veriyor. Sonuçta, Türk
    medyasını takip edecek; Türkiye’yi, Türkleri ve
    medeniyetlerini yorumlayacak uzmanları ve öğretim
    üyelerini kendileri yetiştiriyorlar. Neticede, Türkiye’nin
    imajını ve Türklerin itibarını güçlendirmeye namzet esaslı
    bir alan ipotek ediliyor. Geleneksel Türkçe
    Olimpiyatları’nı izlerken mukayese yapabilirsiniz;
    “Kanada’nın Türkçesi ne durumda?” Ben Jason’a bizim
    adımıza söyleyeyim: “Hepimiz sınıfta kaldık!” (18)

    Emrah Şahin’in Türklerin içler acısı durumu hicveden


    ‘Welfare'la yaşamak, mazeret mi zaruret mi? başlıklı
    yazısı, Kanadalı Türklerin hem drama hem komedi halini
    özetlemeye yetiyor:

    Sakallı, sarı çizmeli ve mektepli üç Türk, Ottawa’da


    konsoloslukta karşılaşır. Hemen yakındaki bir parka
    oturup pasaport işlemlerini beklemeye başlarlar.
    Aralarında şöyle bir temsili sohbet geçer:

    Sarı Çizmeli

    81
    Faruk Arslan

    - Vay anasını be! Kanada hükûmeti; “Gel sana maaş


    bağlayayım,” der. Bizimkiler; “De get karşıda otur, ses
    çıkarma, üçten önce de geri gelme,” der.

    Mektepli

    - Maaş dediniz, welfare mi alıyorsunuz?

    Sarı Çizmeli

    (Kafa sallar “evet” anlamında.)

    Sakallı (Hariçten gazel okur)

    - Eşeği saldım çayıra, otlaya karnın doyura, aldığı


    Welfare’i hayra yoranın da...

    Sarı çizmeli

    - Çok ağır laf ediyorsun Sakallı, sözlerine dikkat et!


    Mazeretim var. Çalışmıyom. Devlet bana iane verir, tabi
    ki övüneceğim bu düzenle.

    Mektepli

    - Lütfen kırıcı olmayalım beyler. (Sarı Çizmeli'ye dönüp);


    “Türk! Çalışma, Kanada’ya güven, bununla da öğün!”
    diyorsunuz yani.

    Sakallı

    82
    Faruk Arslan

    - (Vaaz eder bir edayla) Ey Sarı Çizmeli, welfare


    kesinlikle yardım değildir. Beyanın ispat ider ki, zaruret
    değil, bilakis mazerettir. Kuvvet ü iktidarın devam-ı
    hâlinde, welfare almak caiz değil ve hem welfare’i
    “çalışmayanların” değil, “çalışamayanların” alması icap
    ider.

    Sarı Çizmeli

    - Yuh size be! İkiniz bir oldunuz üstüme geliyorsunuz.


    Hem ben anlaman kalem-kelime oyunundan. Benim dilim
    yok. Çalışaman bir yerde. Amca oğlum gibi hem
    masaaltından 'keş' alıp hemi de welfare almıyorum. Gerçi
    o da güzel de!..

    Sakallı

    - La havle vela kuvvete... Sizin aile külliyen zarar yahu!

    Mektepli

    - Kuzeniniz gerçekten yanlış yoldaymış, sakallı


    beyefendinin dediği gibi bu meşru bir şey değil kanımca.
    Ayrıca, istediğiniz takdirde, ücretsiz dil kurslarından
    İngilizce öğrenebilirsiniz.

    Sakallı (Mektepliyi düzeltir.)

    - Ben gayrimeşru demedim, caiz değil dedim. İlaveten, bu


    Sarı Çizmeli Fransızca tedris itmeli, çünkü Quebec’te
    meskunmuş. İçeride memura bu şekilde beyan verdi.

    83
    Faruk Arslan

    Mektepli

    - Her neyse efendim. Tavsiyem şudur ki, bir an önce


    yaşadığınız eyaletin dilini öğreniniz ve işe başlayınız.
    Kuzeniniz de gerçekten ayıp ediyor. Türk kültürüne ve
    Anadolu ahlakına aykırı bir tavır sergiliyor. Ayrıca
    Kanada hükûmetinin anlaması durumunda bu suçun
    cezası 5.000 dolardan başlıyor.

    Sakallı

    - Tebrikler, mektepli. İsabet buyurdun, zira ahlaka


    mugayyir iş yapıyor. Evlad ü iyaline tesir eder bunun
    akibeti. Helal değildir, Allahu Teala haksız welfare’in
    hesabını sahibinden sual eder.

    Sarı Çizmeli

    - Abartmayın yahu! Adam ekmeğinin ardından koşuyor.


    Ben dil yapardım amma kartlaşmışım, kafam almaz gari!

    Mektepli

    - Öğrenmenin yaşı yoktur bana sorarsanız. Temel


    seviyede dil bilmek mütevazi bir iş bulmanıza yeter de
    artar bile.

    Sakallı

    - Nefesini haybeye sarf etme mektepli. Zahiren bu Sarı


    Çizmeli'nin nasihatten nasibi olmayacak. Emmi oğlu
    dersen, hükûmetin adaletli kucağına sermiş postunu.

    84
    Faruk Arslan

    Hükûmet; “Bu kadarı da kâfi ve kalk defol üzerimden!”


    demediği müddetçe emmi oğlusu post-nişin hayatını
    idame idecekdir; çünkü bu durumdan bedenen ve fikren
    zevk almakdadır.

    Sarı Çizmeli

    - Amca oğluma laf etmeyin. (Sağ elini yumruk yaparak


    kaldırıp yarı şakacı, yarı neşeli bir şekilde...) Welfare
    bizim hakkımız, söke söke alırız!

    Steve (Mektepli'nin arkadaşı, elinde dört tane Tim


    Hortons kahvesiyle gelir ve sohbete kulak kabartarak
    sorar.)

    - Hi folks, here are your coffees. What do you schmooze,


    chatting about the old Turkish Welfare Party?

    Sarı çizmeli

    - [Non, on parle] pas sur [la] parti welfare [en] Turkiye


    [mais sur la] parti welfare [au] Ganada [gramer hataları...
    ama “Kanada Welfare Partisi hakkında konuşuyoz.”
    dediği anlaşılır.

    Steve

    - Vraiment, une telle partie au Canada [Harbiden böyle


    bir partimiz var mı]?

    Mektepli

    85
    Faruk Arslan

    - No Steve, no. He’s just kidding…

    Steve (Şakayı anlamaz ama nezaketi gereği tebessüm


    eder.)

    Mektepli

    - Bu hararetli ve ilginç sohbetinizden müşerref oldum.


    Steve’le etrafı dolaşmayı düşünüyoruz. (Sarı Çizmeli'ye
    dönüp) İngilizce anlayıp Fransızca cevap verebiliyorsanız
    kartlaşmamışsınızdır zannederim, dilinizi
    geliştirebilirsiniz. (Sonra sakallıya iltifat için) Sizin
    musikişinas olduğunuzu bilmiyordum, hakkınızdaki ön
    yargımı zayıflattınız inanınız.

    Sarı çizmeli

    - Hakarete gelince, sen de sakallı da âlim kesiliyorsunuz


    başımıza.

    Sakallı

    - Mesele hodbinlik ve (vurgulayarak) “çakallık” olunca,


    sen de emmi oğlun da alamet-i farikasınız. Canım!

    Sarı Çizmeli

    - (Uzaklaşmakta olan Sakallı'nın arkasından seslenerek)


    Alamet-i farika da ne demek yahu? Yoksa hakaret mi
    ettin gene!... (19)

    86
    Faruk Arslan

    Tütklerin hepsinin işsizlik parası alarak, yan gelip


    yattığını iddia etmiyoruz ama Avrupalı gurbetçilere göre
    fazla rahat oldukları kesin. Sadece Türkler değil
    müslümanların üzerine genel olarak tembellik havası
    hakim. 2001 Kanada nüfus sayımı verilerine göre,
    Kanada’daki müslüman nüfus 579.700. Son 10 yılda artan
    nüfusla 2011’e girerken, rakamın bir milyon sınırını
    aştığı sanılıyor. Toplam nüfusun yüzde ikisi. Bunun yarısı
    Ontario’nun güneyinde ikamet ediyor. En çok Pakistanlı
    ve İranlı müslüman var. Sadece Montreal şehrinde, 100
    binden fazla müslüman yaşıyor. İlk cami 1938’de
    Edmonton’da açılmış. O zamanlar, müslüman sayısının
    700 civarında olduğu tahmin ediliyor.

    Ottawa Türk toplumunda 2000’li yıllarda 2012’ye kadar 9


    yıl yaşayan, Türkiye’de 2013 itibarıyla görev yapan
    Kanada’nın Ankara büyükelçisi, İstanbul konsolosuda
    dahil yüzlerce Kanadalıya Türkçe öğreten, Wilfred
    Üniversitesinde tarih alanında doktora yapan dostum
    edebiyatçı yazar Engin Sezen, Türkiye aşığı bir
    Kanadalıdır. Her yıl en az üç ayı Türkiye’de geçirir.
    Aklına Erzurum Pasinlerde dağ havasını solurken Cahit
    Sıtkı’nın çok sevdiği bir şiiri geldi. Tertemiz bir
    Türkçe’yle yazdığı dizelerinde, ölümler şairi Tarancı, ne
    kadar da hayat ve ümit doluydu!

    Memleket isterim

    87
    Faruk Arslan

    Gök mavi, dal yeşil, tarla sarı olsun;


    Kuşların çiçeklerin diyarı olsun.

    Memleket isterim
    Ne başta dert ne gönülde hasret olsun;
    Kardeş kavgasına bir nihayet olsun.

    Memleket isterim
    Ne zengin, ne sen ne ben farkı olsun;
    Kış günü herkesin evi barkı olsun.

    Memleket isterim
    Yaşamak, sevmek gibi gönülden olsun;
    Olursa bir şikâyet ölümden olsun.

    Böyle bir şiire ancak amin denirdi.

    Dilimde memleket nidaları, balkondan içeri girdim.

    “Memleket memleket deyip durursun tabii” dedi


    arkadaşlardan biri. “Yılda bir memlekete gelirsen işte
    böyle memleket edebiyatı yaparsın!” diye de ekledi…

    Haklıydı.

    Benim de istediğim kavgasız gürültüsüz bir memleketti


    işte. Çok şey mi? (20)

    88
    Faruk Arslan

    Sezen’in Kanada tespitlerine yer vereyim:


    1903’te Kanada’ya ilk gelen müslüman bir Lübnanlı.
    Başkent Ottawa’ya yerleşen ailenin oğlu Eva Wahap ise,
    Yeni Kıta’da doğan ilk müslüman olarak kayıtlara
    geçmiş. Kanada genelinde 80’den fazla cami, çok sayıda
    mescit var. Yaklaşık 50 kadar da İslami eğitim ve öğretim
    veren özel okul... İslamın sınırtanımazlığı, farklı
    kültürlerden müslümanları Kanada’da buluşturmuş.
    Dünyanın her yerinden gelen müslümanların içiçe
    yaşadığı bir ülke Kanada. Sünni’si, Şia’sıyla, sufisi,
    seküleriyle el elele, bazen evli, bazen can dost, bazen aynı
    iş yerinde, aynı okulda, bazen oda arkadaşı...
    Müslümanları Kanada’ya çeken başlıca sebepler, eğtim,
    iş, aile, düşünce ve din özgürlüğü, güvenlik... Kanada’nın
    dünyevi ve liberal toplumsal hayatı, serbestiyetçi ortamı,
    müslümanlara dinlerini özgürce yaşayabileceği bir imkan
    sunuyor, rahat nefes aldırıyor.
    Özellikle ikinci nesil müslümanlar, Kanada’yı artık bir
    “ev” gibi görüyorlar. Giyim kuşamdan, söyleme kadar
    hakim kültür içinde, yeni yeni İslami telakkiler, tarzlar
    geliştiriyorlar. Özgürlükçü ortamda, zamanla tavır ve
    davranışlarla birlikte, düşünceleri de etkileyen değişimler
    meydana gelebiliyor. Yeni nesiller, dinleriyle gurur
    duyarken, ebeveynlerinden tevarüs ettikleri Lübnan,
    Pakistan, Mısır, Türkiye kültürüyle biçimlenmiş bir
    İslami anlayış yerine, Kanada kültürüyle tatlandırılmış
    yaklaşımları daha kolay benimsiyorlar... Çoğu ebeveyn,
    İslami kurallar çerçevesinde olduğu sürece, hakim
    kültürün dayattığı bu yenilikleri kabullenmekte sakınca
    görmüyor.
    Ülkedeki müslümanların 100’de 90’ı, Kanada dışında
    doğmuş. 100 de 70, Kanada hayat tarzına uyum

    89
    Faruk Arslan

    sağlamanın lüzumunu kabul ediyor. Yüzde 94’ü de,


    Kanadalı olmaktan memnuniyet duyuyor. Yüzde 31 ise
    bir şekilde ayrımcılığa maruz kaldığını ifade ediyor.
    Avrupa ile mukayese edildiğinde, Kanadalı müslümanlar
    daha şanslı sayılabilir. Avrupa’daki etnik ve dini
    ayrımcılık burada yok. Kanada sokaklarında rahatlıkla
    görebileceğiniz çarşaflı, sakallı, cüppeli müslümanlar,
    yadırgayıcı bakışlara maruz kalmıyor. Müslümanlar,
    istedikleri helal yiyeceği kolaylıkla bulabiliyorlar.
    Gönüllerince, camii, okul, mescid açıp, her türlü
    merasimlerini İslami usüllere göre düzenleyebiliyorlar.
    Amerika’dan da elverişli bir ortam var müslümanlar için
    Kanada’da. Amerika’nın melting pot ( tencere)unda
    kaynayan müslümanlar, Kanada’nın mozayiğinde
    kendileri gibi kalabiliyorlar. Kanada’da din, “odadaki fil”
    muamelesi görmüyor şimdilik. Bu arada, İngiliz
    Kandalılar’ın, Fransız Kanadalılar’a göre çok daha
    höşgörülü ve anlayışlı olduklarını da kaydetmek gerek.
    Kanada kültüründe çok yaygın olan, alkol tüketimi,
    serbest cinsellik, domuz eti, kumar, faiz… gibi İslami
    olmayan unsurlar, zaman zaman müslümanlar üzerinde
    baskı oluşturabiliyor. “Nefsini ve neslini” koruma
    düşüncesiyle hareket eden müslümanlar için, en emin
    sığınak kendi evleri oluyor. Kısıtlayıcı, hatta soyutlayıcı
    müttaki müslüman ile, mezhebi daha geniş müslümanlar
    arasındaki yaşam ve düşünme farklılıkları da, belli
    ölçülerde bir tansiyon oluşturabiliyor.
    Kanada’da müslümanlarla ilgili yeterli araştırma yapıldığı
    söylenemez. Güncel olaylara müslümanların bakışları,
    tutumları nedir, müslümanların ülkeye katkıları, siyasi
    tercihleri, terorizm hakkındaki görüşleri, ekonomik
    durumları... gibi pek çok konuda elde sosyolojik ve

    90
    Faruk Arslan

    istatistiki veriler yok. Bilimsel araştırmaların yerini,


    önyargılar almış.
    Başbakan Stephan Harper, 2006’dan beri iktidara geleli,
    her yıl Yahudilerin dini bayramı olan Hannukah’ı tebrik
    eden mesajlar yayınlarken, müslümanların dini
    bayramları ile ilgili aynı duyarlığı göstermemesi
    dikkatlerden kaçmıyor. Bu tür davranışlar, akıllara,
    devlet, kendi müslüman vatandaşlarına taraflı mı
    davranıyor sorusunu getiriyor. Başbakanın, sadece bir
    İslami grup ile ilişkilerini sürdürmesi de, diğer
    müslümanlarca anlaşılamıyor. Halbuki İslam’ı temsil
    keyfiyeti yüksek çok daha açık ve modern yaklaşımlı
    müslüman gruplar da var.
    Kuzey Amerika’daki belki de ilk başörtüsü yasağı ,
    Kanada, Qubec’te uygulandı. Başörtüsüyle futbol
    müsabakalarına katılan bir kız, kendisi de müslüman olan
    bir hakem tarafından oyuna alınmadı. Devlet içinden bir
    ses çıkıp da, “Kardeşim burası özgür bir ülke, isteyen
    istediğini giyer” diyemedi. Sonunda mahkemeye intikal
    eden olayda, başörtüsüyle resmi futbol müsabakalarına
    katılınamaz kararı alınıverdi. Genel kanaat, bu kararın
    Kanada’ya hiç de yakışmadığı yönünde.
    Kanada gazetelerinde boy gösteren terörist haberleri ve
    hükumetin kısmen soğuk duruşu, müslüman kesimlerde
    rahatsızlıklar meydana getiriyor.
    Hükumet çok net bir mesaj vermeli: Müslümanlar da
    diğer azınlıklar gibi saygındırlar. Hakları sonuna kadar
    devlet güvencesindedir. Müslümanlar, sorunun değil,
    çözümün bir parçasıdır.
    Devlette çalışan müslümanlar da var. Zaten işe alınırken,
    size açıkça dininiz ne diye sorulmaz... Ama renginiz,
    aksanınız, doğduğunuz ülke, takılıp kaldığınız filtrelerden

    91
    Faruk Arslan

    biri olabilir. Çok sayıdaki müslümandan, deneyim ve


    eğitim kalitesi yeterli olmasına rağmen, uygun bir iş için
    tercih edilmedikleri şikayetlerini duyarsınız.
    11 Eylül olaylarının en büyük mağdurunun yine
    müslümanlanların kendilerinin olduğu, ortalığa salınan
    islamifobia ile tüm müslümanların neredeyse potansiyel
    terrorist olarak gösterildiği bir gerçek.
    Kötü imaj, Kanada’da var. Bazı müslümanlar
    havaalanlarında, sınır geçişlerinde haksız muamelelere
    maruz kalabiliyor, sürekli izleniyor paranoyalarına
    kapılabiliyorlar.
    Batıda İslam’ın kılıç gücüyle yayıldığı, şiddet yanlısı bir
    din olduğuyla ilgili genel bir kanaat hakim. Batının
    İslamiyet’le ilgili müzmin terminoloji sorunu, Kanada
    için de geçerli. Yanlış algılanan cihat kavramı, bazı İslam
    ülkelerinin yazar ve düşünürler için çıkarttıkları ölüm
    fetvaları, İslami kültür içinden çıkmış özentili, İslami
    bilgisi kıt bazı yazar çizerin ağzından yayılan yalan yanlış
    İslam yorumları, sapla samanı birbirine karıştırmış
    durumda. Haliyle, Kanadalılar’da İslam’la ilgili büyük bir
    bilgisizlik var. Medeniyetler Arası Çatışma değil de,
    Medeniyetler arası bir cehalet sözkonusu.
    Müslümanlara karşı var olan tepkilerin bir kısmı da, etnik
    nedenlerden kaynaklanabiliyor. Sözgelimi, bir dönem bir
    Afrika ülkesinden gelen sığınmacıların çoğunluk
    itibariyle, hala bir üretime geçememesi, hakim kültürle
    bütünleşememeleri, muhafazakar Kanadalılar’ın
    seslerinin yükselmesine neden oluyor. Bazı insanların
    hataları yüzünden topyekün bir töhmet altında kalabiliyor.
    Bu arada, Kanada müslümanlarının birbirleriyle,
    hristiyanlarla, yahudilerle nasıl iletişim kurdukları da
    ciddi bir araştırma konusu olabilir. Prof. Dr. Dimitri

    92
    Faruk Arslan

    Kitsikis’in çok yerinde bir teşhisiyle, Kanada gibi


    çokkültürlü bir toplumda bile, dinler ve kültürler arasında
    müthiş bir cehalet ve dahası ilgisizlik var. “Ahseni
    bulmuşa hasen gerekmez” fehvasınca, benim dinim bana,
    senin dini sana deyip geçiliyor genelde. Kafalar, yalan
    yanlış bilgilerle dolu. Oysa, birlikte yaşama kültürü,
    birbirimizi daha iyi tanıyıp, anlayabilmekten geçiyor.
    Kanadalılar da müslümanlara bakarken zihinlerindeki
    örtüleri kaldırmaları gerekiyor.

    Müslüman ve hristiyanların hayatı, toplumun bir çok


    yerinde kesişiyor. Aynı apartmanda, aynı mahallede
    yaşıyorlar, aynı okullara gidip, aynı futbol takımında
    oynuyorlar, aynı yerlerde alış veriş yapıyorlar. Kanada’da
    müslüman hristiyan münasebetlerinde, her iki kesimden
    de, ilişkileri, sadece ihtida çizgisine indirgeyenlerin
    yanında, ilişkilere, ağzınızla kuş tutsanız da şüpheyle
    bakanlar var.
    Müslüman ve hristiyanlar arasındaki münasebetleri
    geliştirmeyi amaçlayan diyalog grupları var. Taraflar,
    diyaloğu geliştirip pekiştirirken, müspet bir Hristiyan
    Müslüman münasebeti kurmak ve böylece yerel, ulusal,
    evrensel barışa katkıda bulunmak gibi bir ideali
    benimsemişler.
    Özellikle, mahalli diyolog gruplarının işlevselliği,
    toplumu ilgilendiren sorunlara ortak bir yaklaşım ve
    işbirliği geliştirebilmeleri açısından gerçekten çok
    önemli… Bu girişimlerle, Hristiyanlardaki belli
    önyargılar ve bilgisizlik de bertaraf edilmiş oluyor.
    Müslümanların Kanada’da bir “kimlik” sorunu yaşadığı
    gerçek! Içiçe geçmiş, çoklu kimlikler taşıyan
    müslümanların sadakatleri ve sorumlulukları da duruma

    93
    Faruk Arslan

    göre değişiyor. Kanada müslümanları da, Kanada’nın


    kendisi gibi çok çeşitli etnik ve kültürel arkaplanlardan
    geliyor. Fıtri bir Kanadalı Müslüman kimliğinin
    teşekkülünü çok önemli buluyorum. Müslümanlar, burada
    edilgen ve tepkisel değil; etkin, katılımcı, üretken bir rol
    üstlenmeli. Siyasetten sanata, spora, işdünyasına, eğitime
    kadar toplumsal hayatın tüm safhalarında başarılı ve
    örnek isimler çıkmalı ki, İslam biraz da, bu örnek
    şahısların zatında bir hüsn ü kabul görsün. Bizzat genç
    müslüman nesiller tarafinca da mensubu olmaktan gurur
    duyulan bir din olsun.
    Medyada , siyasette , işdünyasında önemli yerlere gelen
    müslümanlar yok değil. İlk müslüman milletvekili Rahim
    Jaffer. Fatimah Houda- Pepin 1994’te Quebec National
    Asemblesi’ne seçilmiş. Azhar Ali Khan ve Harun Siddiqi
    Kanada’nın etkin gazetelerinde, Ottawa Citizen ve
    Toronto Star editorlük yapıyorlar. Kanada’nın dini
    televizyon kanalı Vision Tv’de yarım saatlik programlar
    yapan Sadiah Zaman, meşhur yazar Irshad Manji bir kaç
    tanınmış müslüman figür… Üniversitelerde gerek
    bilimadamı, gerekse yönetici olarak görev yapmakta olan
    çok sayıda müslüman akademisyen var. Kanada
    ordusunda da görev yapan bir kaç rütbeli müslüman
    olduğu biliniyor.
    Kanadalı Müslümanlar, Amerika müslümanlarına göre,
    sayıca çok az. Dolayısıyla kurumsallık, maddi güç ve
    etkinli bakımlarından da epey gerideler. Müslümaları
    temsilen çok sayıda irili ufaklı, etkili etkisiz kurum var.
    Bu kurumlar ve derneklerin her biri ayrı telden çalıyor.
    Ne yazık ki, bazen de birbirinin rağmına çalışıyorlar.
    Müslümanlar, bazı durumlarda birbirine karşı önyargılı
    tutumlar sergileyebiliyorlar. Batı dünyasının kendilerine

    94
    Faruk Arslan

    çifte standart uyguladığını iddia eden müslümanlar,


    öncelikle gurbetlerde birbirlerine koydukları standartları
    ortadan kaldırmaları gerekiyor. Müslümanların kendileri,
    çok temel konularda bile bir düşünce birliğine
    kavuşabilmiş değiller ki! İslamın tüm dünyada olduğu
    gibi Kanada’da da tek bir sesi yok. Çok seslilik bir
    zenginlik vesilesi olabilirken, kakafoniye neden
    olmamalı. Özellikle gurbette ortaya konması gereken
    cemaatçilik değil, İslam’ın birleştiren bütünleştiren
    kardeşlik ruhudur.
    İslam’ın Kanada’da büyük bir potansiyeli var. Müslüman
    nüfusu hızla artıyor. Müslümanlar Kanada’nın genel
    nüfusuna kıyasla çok daha eğitimli. 2001 verilerine göre
    Kanada’da 6,310 doktoralı müslüman var. Islam sanılanın
    aksine uzlaşmasız ve uyumsuz din değil; özellikle
    bireysel ve toplumsal hayatın fıtri gerçekleriyle bağdaşan
    bir din. Kanadalı müslümanlar da, İslam’ın tüm
    güzelliklerini sergileyebilecekleri bir ortama sahipler.
    Sonsöz, Kanada’da gittikçe artan müslüman sayısı,
    Kanadalıları ürkütmemeli, tedirginliğe sevketmemeli;
    bilakis memnun etmeli, güven telkin etmeli (20).
    Engin Sezen, rotahaber sitesinde yayınlanan ‘Kimdir şu
    Kanadalı gerçekten?’ başlıklı kimdir makalesinde ise
    aslında Kanadalı Türklerin kimlik sorununa şöyle işaret
    ediyordu:
    “ Amerikan değiliz, İngiliz değiliz. Fransız da değiliz. Biz
    Kanadalılar bambaşka bir şeyiz. Ama ne olduğumuzu bir
    an önce tanımlasak çok iyi olacak”

    Will Ferguson

    95
    Faruk Arslan

    “Kanadalılar, Amerikalılara İngiliz olmadıklarını,


    İngilizlere de Amerikan olmadıklarını izah etmekle o
    denli meşguller ki, bir türlü Kanadlı olmaya zaman
    bulamıyorlar”
    Helen
    Gordon Mc Pherson

    Türk Kimliği üzerine akademik çalışmalar yapan


    Kanadalı bir dostum, o mahut soruyu bana da sordu:
    What makes a Türk?
    Gurbette yaşayan bir Türk için bu minvaldeki sorular,
    futbol tabiriyle muzluk ortalardır... Vakıa, soran iyi
    niyetle ve merak saikiyle sormuş da olsa, bizler
    kendimizden geçercesine, Malazgirt’ten girer de,
    Çanakkale’den çıkacak gibi olur da çıkamayız, sonra
    uzunca tarih, coğrafya, sosyoloji vadilerinde hamasi
    seyahatlere çıkarız, vatan millet sakarya girdaplarında
    kayboluruz... Soran, sorduğuna pişman olur mu bilemem
    ama bizi Türk yapan da acizane bana göre, işte tastamam
    bu özelliğimizdir; ne anlattığımızdan ziyade, onu anlatış
    biçimimizdir, o heyecanlı ve gururlu uslubumuz...
    Ben de aynı soruyu kimlik meselelerine iyiden iyiye
    sardırmış dostuma yönelttim: What makes a Canadian?
    Kanadalılar için de tam bir paranoya halini almış bu
    kendilerini tanıma ve tanımlama konusu... Onlar da daha
    çok başkalarının kendileri hakkında ne düşündüklerine
    takıyor... Ne de olsa ergenliğini yaşayan genç bir millet;

    96
    Faruk Arslan

    haliyle arkadaşlarının, diğer milletlerin


    değerlendirmelerine ziyadesiyle önem veriyorlar... Gel
    gör ki, Kanadalı kimliğiyle ilgili, ciltlerce eser telif
    edilmesine rağmen, hala kime Kanadalı derler,
    Kanadalılık nasıl bir şeydir sorularına şöyle dört başı
    mamur bir cevap bulunabilmiş değil!
    Ben kendi deneyimlerinden yola çıkarak, Kanadalı
    kimdir, bir insanı Kanadalı yapan özellikler nelerdir
    sorularına kimi cevaplar aradım.
    Yurdundan sürülen, iş, aşk, macera gibi sebeplerle gelip
    buralarda yerleşmeye karar veren Eski Dünya insanlarına;
    Yerlilere, Kanada’da oturum hakkı alıp, zamanla
    vatandaşlığa geçen göçmenlere... hep aynı sıfat uygun
    görülmüş: Canadian, yani Kanadalı..
    Yetmişiki milletin vücuda getirdiği bir ülkenin vatandaşı
    nasıl biridir? Bir kağıt parçası ( immigration paper),
    insanları Kanadalı yapar mı!
    Yoksa, Kanada bir Ütopya mıdır, Kanadalı dediğimiz kişi
    ne yer, ne içer, nasıl bir hayat sürer, hangi konulara kafa
    yorar, nasıl düşünür? Bir faniyi Kanadalı yapan vasıflar
    nelerdir? Sorular, sorular,sorular...Bitip tükenmez
    tartışmalar...Gazeteci, yazar ve akademisyenlerin epeyce
    kafa yorduğu bu sorulara, kendimce zaman zaman yarı
    şaka yarı ciddi cevaplar bulurum. Aşağıdaki tanımlama
    ve nitelemeler, benim Kanada haritamdaki insan
    manzaralarıdır; hepsi de Kanadalı’dır.
    • Kanadalı dediğimiz ademoğlu, kışın kar’ın, yazın da
    sivirisineklerin istila ettiği uçsuz bucaksız bir ülkenin
    biçare vatandaşıdır.

    97
    Faruk Arslan

    • Sırtı pek karnı tok iken, haline şükretmeyip, olur olmaz


    herşeyden dırdırlanıp duran, maraza çıkarmayı medenilik
    addeden yedi göbek Canadian-born bir mızmızdır.
    • Sabah işe giderken Tim Hortons’tan double double
    kahve içen, akşamleyin dönerken de ev ahalisi için bir
    kutu timbits ısmarlayan yeniyetme bir göçmendir.
    • “Bizi Amerikan yapmayan herşey Kanadalı
    yapar” diyen iflah olmaz bir anti- Amerikandır. Yıllardır
    tembel tembel oturup durduğuna bakmaksızın, hali vakti
    yerinde bir göçmen görünce ülkemize geldiler ve
    işlerimizi çaldılar diye şekva eden bir Welfare
    abonesidir...
    • Günün her vakti bıkıp usanmadan hava durumlarından
    bahsedip duran, daha önemli meselelerden bahsedilecek
    olduğunda ise, uyuklamaya başlayan birinci sınıf dünya
    vatandaşıdır.
    • Buzdolaplarına Canadian Tire paraları asan, haftasonları
    çocuklarını bir hediye paketi gibi, van’leriyle o
    etkinlikten bu etkinliğe taşıyan,gün sonunda da
    çocuklarının hala mutsuz olmasına bozulan, gurbetin
    kahrını çocukları için çektiğine kendilerini inandırmış
    anne ve babalardır…
    • İki üç tane peynir ve et sandiviciyle, patates
    kızartmalarını mideye indirirken, diyet koladan da asla
    taviz vermeyen, cumartesi gecelerini BBC’nin karşısında
    Hokey seyredip, Kanada Birası içerek geçiren, pazar
    brunchlarında Kanada beykınından asla taviz vermeyen
    bir “ fat nation” vatandaşıdır.

    98
    Faruk Arslan

    • Kanada bir yol geçen hanı, Kanadalı da şaşkın bir


    seyyah, ya da bir talib-i hakikattir.
    • Kendisi bir göçmen çocuğu olduğu halde, göçmenlerden
    nefret eden kabuğunu beğenmez bir civcivdir.
    • CBC dinleyip, Globe And Mail okuyan mütekebbir bir
    devletlüdür.
    • Yazın mahalleyi, parkları barbekü kokularına gark eden,
    sonra da kemal-i afiyetle geniren, bağrı açık baldırı çıplak
    aymaz bir sonradan görmedir. Altına çektiği sıfır
    arabasından aldığı gazla, kendini memleketin sahib-i
    hakikisi gibi gören....
    • Bozkırları insler ve cinler, kuzey bölgeleri de buzullar
    tarafından işgal edilmiş kayıp bir kıtanın kayıp bir
    ruhudur.
    • Robertson Davies’in demesiyle, “kaybedenler
    diyarında kazanan rolüne soyunmuş” bir şark
    kurnazıdır.

    Kanada, ne toz pembe, ne de “yerin dibine batası”dır;


    ne şairane hayaller, ne de tıbbi gerçeklerdir. Varolandır,
    yaşanandır, zevk alınan, katlanılan, ilham verici ve sıkıcı
    olandır. Bazen gidilen, bazen gelinendir. Hiç kimsenin
    sılası, herkesin gurbetidir...
    Ben de mini bir anket yaptım şu meçhul Kanadalı’yı
    daha iyi tanıyabilmek için.
    Kütüphanede uyuklayan bir evsizden, üniversite hocasına,
    otobüsün arka sırasına tünemiş avare bir delikanlıdan,
    komşum Romanya göçmeni beyefendiye kadar yirmiye
    yakın kişiye sordum bizim Kanadalı’yı nasıl tanırsınız

    99
    Faruk Arslan

    diye. Bir lise öğrencisi, “Biz çokkültürlü, harika,


    mutlu, nazik, barış içinde yaşayan insanlarız. Bizle ,
    farklı kültür ve milletlerden oluşmuş kocaman bir
    dünyayız, bir aileyiz” dedi gururla.
    Bir ev hanımının gözlemini de çok hoş buldum: “Bir kaç
    yıl önce , eşimle birlikte, bütün Kanada’yı gezdik. Her
    köşesi bir başka güzeldi. Farklı dil, farklı renk, farklı
    kültür…Fakat kendimizi hiç bir yabancı gibi, başka
    bir yerdeymişiz gibi hissetmedik. İnsanlar çok
    misafirperverdi. Bir yakınımızı ziyaret ediyormuşuz
    gibi hissettik. Her Kanadalı’ya, Kanadalılık kimliğini
    daha iyi anlamaları için, ülkeyi baştan başa
    gezmelerini tavsiye ederim” Kadın, dünyanın en iyi
    ülkesinde yaşadığını söylerek tamamladı sözlerini.
    Renkler başkaydı, kökenler,dinler, iş güç, eğitim,
    cinsiyet, yaş baş başkaydı; ama cevaplar hep umut
    doluydu. Bu umut kelimesi de benim lugatçemde
    Kanada’yı tavsif için bulabildiğim en uygun
    sıfattı…Umutluyuz, Kanadalıyız… (21)

    100
    Faruk Arslan

    * Toronto İslam Vakfı’nın 1970’li yıllardan 1990


    başlarına kadar uzun yıllar başkanlığını yapan Muneeb
    Nasır, bu ilk yılları 22 Mayıs 2009’da yayımlanan
    ‘Tohumları Ekerken’ makalesinde ele aldı (22) ve
    www.iqra.ca da yayınlandı. Olive Tree Foundation’ın
    halen başkanlığını yürüten Nasir,
    (www.olivetreefoundation.ca), 1974 ve 1995 arasında
    Kanada’da İslami vakıf ve derneklerin program komite
    başkanlığını yaptı (23).

    * Bu bölümün oluşmasında Ontario Eyalet Milletvekili


    Tony Ruprecht’in Toronto’nun tarihi ve kültürel yaşamını
    anlatan, 67 etnik toplumu tanıttığı 400 sayfalık
    ‘Toronto’nun Çok Yüzü’ adındaki kitabından
    yararlanıldı. İlk defa 1990’da basılan, yenilenmiş 4.
    baskısı 2005’de gerçekleştirilen çalışmanın 2010
    baskısında bilgiler tekrar yenilendi. Ruprecht’in kitap
    çalışması için gazeteci yazar Faruk Arslan, Waterloo
    üniversitesinde doktora öğrencisi Fatih Yegül, CIDC
    Müdürü,Varol Söyler, Kanada Türk Dernekleri
    Federasyonu Eski Müdürü avukat Filiz Tümer, Kanada
    Türk İş Konseyi kurucu üyesi Ali Bükey, Kanada Türk
    Dernekleri Federasyonu eski başkanı Demir Delen ve
    Toronto Fahri Konsolosu Yaman Üzümeri katkıda
    bulunmuştur. (24)

    Türkler neden Kanada’yı 2000’li yılların başından


    itibaren tercih etmeye başladı? Bu sorumuzun cevabını
    bir sonraki bölümde bulacaksınız.

    101
    Faruk Arslan

    Üçüncü Bölüm

    Neden Kanada?
    2008 yazından beri tufana dönüşen global ekonomik
    krizin teğet geçtiği ülkelerden biri Kanada. Bankacılık
    sistemi çok sağlam. Ayrıca bir sosyal devlet olarak kriz
    olsa bile vatandaşını ezdirmeyen, sübvansiye eden bir
    yapı var. ABD’ye bağlı araba fabrikaları dışında krizden
    etkilenen olmadı denilebilir. Amerikalılar ve yeşil kartlı
    göçmenler dahi iş aramak için Kanada’ya akın etti. Bu
    yoğun ilginin kriz derinleştikce arttı.
    Kanada, topraklarına göre dünyanın ikinci büyük
    ülkesi. Pasifik (Büyük Okyanus), Arktik (Kuzey Buz
    Denizi) ve Atlantik gibi üç büyük okyanusun arasında
    kalmış bir yarım ada. 250 bini aşkın gölü ile dünyanın en
    sulak ve yeşil topraklarına sahip. Kanada'nın yüzölçümü
    Türkiye'nin 11 katı. Sırf gölleri ve balta girmemiş
    ormanları Türkiye toprakları kadar. On eyalet ve üç
    bölgeden oluşuyor. Birleşmiş Milletler, tam 7 yıl üst üste,
    Kanada'yı dünyanın en yaşanılır ülkesi seçti. UNESCO,
    Toronto'yu ve Vancouver'ı arka arkaya 2000’lerde
    yaşanılacak en güzel şehir olarak gösterdi. Gerçi Toronto
    bu özelliğini yitirdi, ama Vancouver halen dünya
    üçüncülüğünü koruyor. Olumlu ve olumsuz yanlarını
    objektif olarak ele aldığım bu kitap rehberliğinde, artık
    Kanada'da yaşama şansına siz de sahip olabilirsiniz.
    Nefes kesici doğal güzellikleri, konforu, yaşam standardı,
    mükemmel sağlık sistemi, yüksek eğitim seviyesi ve
    temiz doğal çevresiyle Kanada, tam yaşanacak ve aile
    kurulacak bir ülkedir.
    Kanada göçmenlerin eseridir ve yaşlanmakta olan

    102
    Faruk Arslan

    Kanada nüfusuna en büyük destek halen göçmenlerden


    gelmektedir. Günümüzde, Kanada'ya her yıl 200 değişik
    ülkeden ikiyüzelli bini aşkın göçmen geliyor. 130 bin
    civarındada 2 yıllık çalışma izni ile her ülkeden insan
    çalışmaya geliyor. Kanada, bünyesindeki bu çeşitlilikle
    gurur duyar. Kanada'da, göçmenler ekonominin tüm
    nimetlerinden tam olarak yararlanırlar. Dahası, Kanada
    Haklar ve Özgürlükler Yasası sayesinde, göçmenlerin
    hakları, ülkenin tüm halkı gibi yasalarla korunacaktır.
    Dilinizi koruyacak, kişisel, dini özgürlük ve emniyete
    ayrıca ifade özgürlüğüne sahip olacak, dernek kurma ve
    barışcıl amaçlarla toplanma hakkına sahip olacak ve
    kanun karşısında diğer bireylerle eşit olacaksınız. Ayrıca,
    Kanada'nın her yerinde yaşama ve çalışma hakkınız
    olacaktır. İşlerinizi Kanada'da sürdürdüğünüz takdirde,
    hitap ettiğiniz pazar, Kanada'nın 32 milyonluk
    nüfusundan çok daha büyüktür. Kanada, Kuzey Amerika
    Serbest Ticaret Anlaşması'nı (NAFTA) ABD ve
    Meksika'nın yanı sıra kabul etmiş bir ülkedir. Dolayısıyla,
    Kanada'da iş yaptığınızda, GSMH'si 8,5 trilyon dolar olan
    bir pazara sahip olmuş olacaksınız. Kanada'nın ABD'den
    farkı, herkesin sağlık sigortasına ve işsizlik garantisine
    sahip oluşu ve kayıt altında bulunmasıdır. Acımasız
    kapitalist bir hayat içinde boğuşmak, at gibi çalışıp fil
    gibi yemek isteyen, zenginlik peşinde olanlar ABD'yi
    seçer. Kapitalizmin yanısıra sosyal güvencelere sahip
    olarak gelecek endişesi taşımak istemeyenler, insan gibi
    çalışıp fil gibi yemek isteyenler Kanada'ı tercih eder.
    Zengin olmak isteyen yeni ve eski Kanadalılardan her yıl
    yüzbini ABD'te göç ederken, rahat, baş ağrısız bir yaşam
    sürmek isteyen 30 bin Amerikalı Kanada'ya yerleşir.
    Kanada, yaşam pahalılığı konusunda G-7 ülkeleri

    103
    Faruk Arslan

    içinde en son sırada yer alıyor. Ancak vergilendirmede


    ise, 2. sırada. İş masrafları, ABD'de iş yapma
    masraflarının %57'si olduğu için NAFTA anlaşmasından
    sonra ekonominin yüzde 45'ini yaptıkları yatırımlarla
    Amerikalı şirketler ele geçirdi. Kanada halkının %47'si
    lise, %30'u üniversite mezunudur. Göçmenlerin tamamına
    yakını üniversite veya daha üst düzey eğitim almış
    insanlardan oluştuğu için Kanada'yı yüksek eğitimliler
    ‘cenneti’ adlandırabiliriz.
    Enflasyon'un 5 yıllık ortalaması %1.6 civarında,
    işsizlik oranı ise %7. Aslında işsizlik oranı sıfıra yakın,
    sözkonusu yüzde 7 gizli işsizler, işi olupta devletden
    gizleyerek sosyal yardım alan uyanıklardan oluşuyor.
    Uyuşturucu, içki bağımlısı, tembel Kızıldereliler, renkli
    insanlar, (bu ülkede zenciye zenci denilemediği için bu
    tabiri kullandım) Kanadalı vurdumduymazlar, aklı
    dengesi yerinde olmayanlar ile yeni gelen çaylaklar
    dışında işsiz kimse yok denilebilir. İş beğenmeyen vardır.
    İşsizlik oranının belirli seviyede resmi olarak tutulması,
    Kanada ekonomisi ve siyasetinin asıl patronu olan 150
    büyük şirketin ve onların başı Power Corporation'ın
    kararıdır. Kanada'nın başbakanları demokrasi yoluyla da
    olsa bu şirketden çıkartılır. Kanada'yı 13 yıl idare eden
    eski başbakan ve Maliye Bakanı Jean Chretien bu şirketin
    patronunun damadıydı. Eski Maliye bakanı, eski
    başbakan Paul Martin ise eski genel müdürüydü. İşsizlik
    resmi olarak sıfır olursa işçi saat ücretleri psikolojik
    olarak 1995'lere kadar olduğu gibi 15 dolara yükselirdi.
    Uzun yıllar burakam 8 doların altındaydı. 31 Mart 2009
    itibariyle Ontario’da asgari saat ücreti 9,50, öğrenciler
    için 8,90’a çıkarıldı. 2010 yılından beri ise yetişkinler için
    10,25, öğrenciler için 9,60 geçerli. 4500 km’yi aşkın

    104
    Faruk Arslan

    karasınırı ve ekonomik olarak bağımlılık nedeniyle


    Kanada, ABD’nin arka bahçesi olarak görülür. Düşmanı
    yoktur ki ordusu olsun, savunmaya büyük paralar
    harcasın. Dünyada Amerikalılar bugün ‘Amerikalıyım’
    diye böbürlenerek dolaşamazken, ters bakışlardan
    korunmak için ‘Kanadalıyım’ diyorlar ve sempatik
    görünmeye çalışıyorlar. Çünkü Kanada, gerçekten
    herkese açık, sempatik bir ülke. 60 bin kişilik ordusunun
    yarısı BM’nin emrinde, dünyanın sıcak bölgelerinde barış
    amaçlı bekçilik yapıyor. Kanada’da askerlik mecburi
    değil, er askerliği 2500 Kanada doları maaşlı profesyonel
    bir iş. Yurtdışına gönderilen güçlerde maaş iki katına
    çıkar. Üniversite mezunu ve Kanada vatandaşı iseniz
    5000 Kanada dolarına orduda subay olarak işiniz hazırdır.
    Pek çokları Kanada doları mı güçlü yoksa Amerikan
    doları mı diye soruyor. Amerika ve Kanada'da halen
    espiri olarak devam eden hangi doların güçlü olduğu
    tartışmasına iki ülke arasında karşılaştırma yaparak
    açıklık getireyim. Diyeceksiniz ki, Amerikan doları tabii
    ki, daha güçlüdür... Önce bu tatlı rekabetin bir fıkrasını
    anlatayım: Olay, henüz döviz kurlarının uygulanmadığı
    yıllarda ABD-Kanada sınırındaki bir şehirde geçmektedir.
    ABD ve Kanada malumuz para birimi olarak 'dolar'
    kullanmaktadırlar. Yalnız her iki ülke de kendi paralarının
    daha değerli olduğunu iddia etmektedirler. Şöyle ki
    Kanadalılara göre: 1 ABD Doları= 90 Kanada Centi,
    Amerikalılara göre ise:
    1 Kanada Doları= 90 ABD Centi. Bir Amerikalı,
    cebindeki 1 dolarla dolaşmaya çıkar. Bir ara karnı acıkır
    ve simit alır (Amerikan simiti!). Simitin fiyatı 10 centtir.
    Cebindeki 1 doları verir. Simitçi bozuk para ararken
    cebinin bir köşesinde 1 Kanada doları bulur, onu verir (90

    105
    Faruk Arslan

    cente eşit ya!). Derken sınırı yürüyerek geçer ve Kanada


    da dolaşmaya başlar. Kaleme ihtiyacı olduğunu hatırlar.
    Girer bir kırtasiyeciye. Kalemin fiyatı da 10 Kanada
    centidir. Cebindeki 1 Kanada dolarını verir. Kırtasiyeci de
    para üstü olarak 1 ABD doları verir. Oradan da ayrılıp
    evine döner. Sonra düşünmeye başlar:
    - Yahu sabah evden çıkarken cebimde 1 ABD dolarım
    vardı, şimdi de 1 ABD dolarım var. Peki simitle kalemin
    parasını kim verdi?
    Bu hikayenin üzerinden gerçekten çok sular akmış.
    ABD ile Kanada arasındaki günlük ticaret hacmi artık 1.5
    milyar dolar civarında. İki ülke arasında sınır şeffaf,
    gümrük vergisi uygulaması NAFTA denilen serbest
    ticaret anlaşması nedeniyle 3000’den fazla üründe 20
    yıldır ya rafa kaldırılmış durumda veya düşük
    uygulanıyor. Gerçi Kanadalılar, eski Başbakan Jean
    Chretean'ı ülkeyi bu anlaşma ile Amerika'ya satmakla ',
    arka bahçe ' yapmakla suçluyorlar. Eskiden daha zengin
    yaşadıklarını söyleyip ' nostalji ' takılıyorlar. Ama
    istatistikler öyle söylemiyor. Vatandaşın kızgınlığı liberal
    demokrasiyi yerleştiren Chretean'ın koyduğu vergilere.
    Eskiden bir yıllık araba sigortası 50 dolar iken şimdi ayda
    eyaletine göre 50 ila 450 dolar arasında değişiyor. Kuzey
    Amerikalılar yaşam standartını araba sigortasına göre
    ölçüyor. Zaten gıda ucuz, geçinme, aç kalma gibi bir
    dertleri yok. Çalışan bir insan gelirine göre maaşının
    yüzde 15-45 arasını devlete vergi olarak ödüyor. İşsize
    devlet hemen maaş bağlıyor. Sosyal Güvenlik Sistemi,
    işsizlik sistemi Türkiye'de olduğu gibi dostlar alışverişte
    görsün diye kurulmamış.
    Göç, zor bir karar. Helede acımaz bir rekabetin olduğu
    bir ülkeye gidiyorsanız. Amerikan rüyası halen pek çok

    106
    Faruk Arslan

    vatandaşımızın hayallerini süslüyor. Rahat bir ev, lüks bir


    otomobil ve iyi bir maaş. İyi bir geçimi sağlamanın
    yanısıra, düzenli olarak yapılabilen konforlu tatiller. Bu
    ‘mavi rüya’, Kanada içinde geçerli bir olgu. Türk aileler,
    genellikle çocuklarına iyi bir eğitim verebilmek için göç
    ettiklerini söyleyerek yarı yalan söylüyor. Amaç bunların
    hepsi. Hicret niyetiyle göç edip Allah'ın rızası peşinde
    olanları dünyevi arzular peşinde olanlardan ayrı
    tutuyorum. Kuzey Amerika'da herkes niyeti ne ise
    fazlasını rahatlıkla bulacaktır. Kadın, makam, para, lüks,
    patlayıncaya kadar yiyecek, doyasıya tatil ve eğlence.
    Bunlara sahip olurken mutlaka bir diyet ödeyeceksiniz.
    Belki de sahip olamayacak modern bir köle olacaksınız.
    Ama köle olarakta ülkenizden rahat yaşayacak, rüyanın
    kıyısından köşesinden bir parça bal yalayacaksınız.
    ABD'de göçmenlik kuralları belirsiz ve akibetiniz
    Allah'a havale edildiği için statü almak zordur. Kanada'da
    ise belirgin bir göçmenlik kuralları olduğu için önünüzü
    görürsünüz. Kanada'da kaçak konumda olanlar, sınırdışı
    edildiği halde ülkeyi terketmeyen iltica başvurusu kabul
    edilmeyenlerden oluşur. 100 bin civarında sürekli kaçak
    yaşayan vardır. Polis bunları aramaz. Rastgele bir suçtan
    dolayı bulabilirse, sınırdışı eder. Yani onlarda aslında
    kayıt altında olan, fakat statü elde edemediği için
    yeraltına çekilen en altdaki gurup. Bu durum ABD'de çok
    karışık. 30 yıldır kaçak yaşadığı halde çocukları
    üniversiteye devam eden bir İranlı ile Clinton kentinde
    tanışmıştım. Kanada'da kaçak birinin çocukları okula
    giderse yakalanır. ABD'li Göçmen uzmanlarının bile
    kendi göçmen kanunlarının nasıl çalıştığını bildiğini
    sanmıyorum. Bu ülkede statüsü kalıcı olmayan herkes
    uzatmaları oynuyor. Vizenizi bir şekilde sürekli içeriden

    107
    Faruk Arslan

    uzatabilirsiniz; ama dışarı çıkarsanız bir daha içeri


    girmeniz kolay olmaz. Bir nevi açık hava Amerikan
    hapishanesinde esirsinizdir. Amerika'da yaşamalarına göz
    yumulan 30 milyon kaçağın ilginç konumları 'modern
    kölelik' kavramını özetliyor. Amerikalılar oldukca
    uyanıklar; bir suç işlemezse kimseyi sınırdışı etmiyorlar.
    Yaz aylarında tarım mevsiminde ülkedeki kaçak
    Meksikalı sayısı bilinçli olarak 4 milyondan 8 milyona
    çıkartılıyor. ABD'de en altda Meksikalılar ve Latinler var.
    2009 yılında Domuz Gribini Meksika’da patlatarak artan
    işsizliğin önüne geçildi. Çünkü Meksikalılara ambargo
    konuldu. Oysa kaçaklar, hem piyasa fiyatının yarısına,
    hatta üçte birine çalışıp ucuz işçi oluyor, ekonomiyi
    canlandırıyor, hem de kaçakların aldığı çeklerden yapılan
    üç ayrı kesinti geri dönüşümü olmadan doğrudan devletin
    kasasına giriyor. İşte Amerikanın görünmeyen yüzü ...
    Yeryüzünde yaşayan altı milyar insanın sadece aşağı
    yukarı 1/5’i, yani 1,2 milyarı, cennet olarak sayılan batılı
    endüstri ülkelerinde yaşıyor. Bunlardan 200 milyonu
    yoksulluk sınırının altında bulunuyor. 4,8 milyar ise
    bugün artık tanımlaması güç olan yoksul veya
    “gelişmekte” olan ülkelerde “varolma” mücadelesi
    veriyor. 4.8 milyarın yaşadığı ülkelerden diğer ülkelere
    nizami ve gayri resmi kaçış 'modern kölelik' mefhumunu
    doğurdu. Gelişmiş bir ülkede kaçak yaşamın kölelikten
    tek farkı gönüllü talip olunması. Kanadalılar,
    Amerikalılara vahşi anlamında 'Yankee' diyorlar. 19 yıldır
    işleyen, yürürlüğe 11 Eylül faciası bahanesiyle resmen
    konan ' Yeni Amerikan Dünya Düzeni ' doğrultusunda
    Kanada'nın süratle Amerikanlaşması, güvenli, sakin
    yaşam için Kanada'yı seçenleri korkutuyor. Globalleşme

    108
    Faruk Arslan

    karşıtlarının Kanada'da meskunlaşması, en büyük


    tepkilerin bu ülkede gösterilmesi boş yere değil.
    ABD ve Kanada'da çalışmak için herkes bir Sosyal
    Güvenlik numarası almak zorundadır. Çünkü işyerleri
    ödemeleri haftalık veya 15 günde bir çekle yapar. Peki
    kaçak yaşayan insanlar bu numarayı alırsa nasıl kaçak
    olarak kalabilir? İşte bu sorunun cevabındaki sır,
    Amerikan politikasını özetliyor. Kaçakların bu numarayı
    alması için iyi bir iş ve yatırıma sahip olmaları, kredi ve
    sponsorlarının iyi olması gerekir. Bu sayı yüksek değil.
    Bir kere kaçaklara sahte numara veren bir şebeke var.
    Çekle yapılan ödemede devlet üç kesinti yapıyor.
    Emeklilik, işsizlik sigortası ve gelir vergisi. Yani
    kazanılan paranın üçte biri uçuyor. Kaçaklar bu
    kesintilerden dolayı devletin vatandaşlarına verdiği
    hizmetlerin hiç birinden yararlanamıyor. Bir kere kaçak,
    emekli maaşı almayı hiç düşünemiyor. Sisteme girmediği
    için işşiz kalırsa işsizlik parası alamıyor. Numarası zaten
    sahte olduğu için eğitim, sağlık gibi sosyal imkanlardan
    yararlanamıyor. Hasta olursa kazandığı parayı hastanelere
    dökmek zorunda; hasta olmamak için dua ediyor. Eğer
    birde mesela en ufağından bir trafik cezası alırsa
    alimallah yandı! Polis, kayıtlara bakıp böyle bir zatın
    Amerika'da kaçak yaşadığını hemen anlıyor. 100 dolarlık
    bir trafik cezası birden 3 bin ila 7 bin dolar arası büyük
    cezaya dönüşüyor. Gözaltına alınmamak için kaçak bu
    parayı hemen ödüyor. Dişinden tırnağından artırdıkları
    bir anda gidiyor. Eskiden köle ticareti resmen yapılırdı,
    şimdi ‘modern insan tacirleri’ köle sevkinde bulunmuyor,
    bir umut peşinde olan insanlar üzerinden yolunu buluyor.
    ABD'nin keşfi sonrası geniş tarım alanlarının ve yeraltı
    kaynaklarının işletilmesi söz konusuydu. Burada

    109
    Faruk Arslan

    karşılaşılan sorun, modern kapitalist bir ülkede olduğu


    gibi, ucuz işgücü tedariki değil, ücretsiz çalıştırılacak
    insanları bulmaktı. Afrika’dan yüzyıllarca getirilen
    köleler Amerikanın gerçek kurucularıdır. Bugünkü dünya
    koşullarında köle ithalatı kavramı değişti. Ülkelerinde
    yerlerini yurtlarını satarak yaşadıkları sefaletten
    kurtulmak, daha iyi yaşam koşullarına sahip olabilmek
    için paralarını harcayan göçmenler ve sığınmacılar, iş
    adamı veyahut öğrenciler kendi istekleri ile bilmedikleri
    yeni vatanlarına yelken açıyor. Zengin ile yoksul
    arasındaki uçurumun nedeni, 3. dünya ülkelerinde
    artması, ırki, dini, sosyal ayrımcılık, sıcak savaşlar,
    katliamlardır. Adına ne konursa konsun bu ülkelerden
    kaçışı hızlandırıyor. Öğrenci, iş adamı, göçmen veya
    sığınmacı. Farketmez. Eğer ülkesine geri dönemiyorsa
    modern dünyanın kölesi olmaya adaydır. Ülkesini her
    terkeden köle olmuyor ama bir süre sonra
    Amerikanlaşmayan yabancı kendini köle gibi hissediyor.
    3. ülkeden kaçışın temelinde siyasi, dini sorunlardan
    ziyade ekonomik sorunların olduğunu yadsıyamayız.
    Örneğin Türkiye’de 'mutlu azınlığı'n rakamlarına
    gözatacak olursak, ülkeden kaçışın nedenlerini temelde
    ekonomik olarak izah edebiliriz. Elbette, siyasi, dini, ırkı
    ve bazı sosyal sorunlar kaçışa neden olur. Türkiye'de
    yapılan bir araştırmaya göre, “143 bin süper aile 6.5
    milyon aileye bedel”. Diğer tabirle, ‘ Bıyıksız ve Beyaz
    Türkler’ nüfusun yüzde 1’ini oluşturuyor. Sayıları 650
    bin kişi. Ayda 10 bin dolara yakın gelirleri var. En
    yakınındaki gelir gurubu ile bile arasında yüzde 354 kat
    fark var. Bu gurubun evine giren para, Türkiye’nin yüzde
    45’inin hanesine giren gelirine denk. Çoğu İstanbul’da
    oturuyor. Yılda en az iki veya üç defa yurt dışına gidiyor.

    110
    Faruk Arslan

    İstanbul’daki lüks restoranların müşterisi bu guruba


    mensup insanlardan oluşuyor. Küçük bir bölümü ise özel
    uçak kullanıyor. Bunlar içinde 2 bin aile ise mega
    zenginleri oluşturuyor. Türkiye'nin batışından, insanların
    kaçışından işte bu grup sorumlu. Bir nevi sosyal
    güvenceye sahip Batıda yaşayan 200 milyon yoksul insan
    nispeten imtiyazlı konumlarından ötürü ülkelerini terk
    etme niyetinde görünmüyor. Tersinden alırsak eğer,
    Türkiye örneğinde görüldüğü gibi Kürt sorununun yol
    açtığı zorunlu göç, özellikle Kürtler, Aleviler ve dini
    kesimler arasında yarattığı sosyo-ekonomik yıkım,
    insanları Batı Avrupa, Amerika ve Kanada gibi ülkelerde
    umut arayışına yöneltiyor.
    İngiltere'nin eski Başbakanı Margaret Teacher,
    geçtiğimiz yıllarda, çokkültürlü topluma inanmadığını
    ifade ederek Kanadalıları oldukça şaşırtmıştı. Oysa
    Kanadalıların en çok övünç duydukları ülkelerinin
    çokkültürlü bir toplum oluşu. Kanada'da 400 dil
    konuşuluyor, kimse kimsenin kültürüne karışmıyor.
    Bunun içine yerli dillerini almıyorum. Kanada Yerli
    halkları içinde 52 farklı millet veya kültürel grup ile
    50'den fazla dil grubunun var olduğu kabul edilmiştir.
    Dinin, tarikatın her çeşidi, bu kavramlar göreceli olduğu
    için batıl veya hak, serbesttir. Renginden ötürü kimse
    ayıplanmıyor. Kadın, çocuk ve hayvan hakları o denli
    gelişmiş ki, bu hakları ihlal eden ‘erkekler
    cumhuriyeti'nden gelenler kısa sürede kanunlar karşısında
    dize geliyor. Herkesin dilinde bir anekdot ile izah edeyim:
    Bir trafik kazası olduğunda arabadan önce çocuklar, sonra
    kadınlar, sonra kedi ve köpekler, halen yaşıyorsa en son
    erkekler kurtarılır. Kanada kadınlar ve çocuklar için ideal
    bir yer. Erkekler ise modern köledir. Kılıbıklar için bir

    111
    Faruk Arslan

    cennetdir, ‘Kazak’ ve ‘Maço’ erkekler için bir


    cehennemdir Kanada.
    Peki Amerika'da ucuz işçiler kaçak ordusundan temin
    edilirken, Kanada'da niye eğitimli, kalifiye göçmenler
    ucuz işçidir? İşsizlik oranı Kanada'da yüzde yedi iken
    ABD'de görünürde yüzde 1'di, şimdi yüzde 8 sınırında,
    en kötü yıllarını yaşıyor. Amerikalılar dünyayı kontrol
    ediyor, uydular vasıtasıyla sır perdelerini aralıyor iken 30
    milyon kaçağa niye göz yummmaktadır acaba?
    Amerika'da işsizlik parası yok veya en az yardım
    uygulanıyor. Bu nedenle işsizlik oranı yüzde bir
    gözüküyor. Herkes ayakta durmak için kaçak veya resmi
    çalışmak zorunda. Zira sağlık ve eğitim öyle Kanada daki
    gibi ücretsiz değil. İki ülkede de vergi kaçırana aman yok.
    İsterseniz bu yıl hiç para kazanmadım diye beyanname
    veriniz. İnanırlar. Eğer aksini ispat ederlerse, bu tarihten
    sonra hayatınız zindan olur. Ne kredi alabilir, ne ticaret
    yapabilirsiniz. Yani herkes suçu ispatlanana kadar
    masumdur. Amerika'da statüsü bulunmayan insanlar
    kaçak çalışmak zorundadır. Kanada'ya girenlere ilk
    yapılan işlem ise bir statü vermek ve kayıt altına almaktır.
    Daha sonra nereye gitse kaçamaz. İki ülkede de peşin
    para işlerde çalışarak vergiden kaçmak mümkün. Ama
    nereye kadar ? Peşin işler hem ağır hemde oldukça düşük.
    Amerikalıllar kaçaklarla göz yumuyor; çünkü statüsü
    olmayanların yaptığı işleri hemde bu fiyatlarla asla
    Amerikalılara yaptıramazlar. İkincisi tabiiki, sermaye
    grupları kaçakların sınırdışı edilmesine izin vermez.
    Sadece New York'ta 25 bin fabrika bulunuyor; kentin
    Gayri Safi Mili Hasılası Türkiye'ninki’nin iki katı . Bu
    bacalar ucuz işçisiz nasıl çalışır? Amerikan yönetimi

    112
    Faruk Arslan

    Kanada gibi resmi göçmen almadığı için- 55 bin kişilik


    Green Kart lotaryası dışında- açığını böyle kapatıyor.
    Kanada'ya ilk gelenler etraflarında fabrika bacaları
    göremeyince bu ülkede nerede üretim yapılıyor diye
    merak ederler. Ülkenin ticari, sanayi, turizm başkenti
    Toronto ise tekstil ve modanın merkezi Montrealdir. Her
    yıl 250 bin göçmen alan Kanada, bu insanları iş
    dünyasında adeta yutar. 2000 yılından beri göçmenlerin
    Kanada ekonomisine katkısı yılda 55 milyar dolar olarak
    hesaplandı. Siz varın 30 milyon kaçak işçinin Amerikan
    ekonomisine katkısını hesaplayın. Bu rakam göçmenlerin
    sömürüsü olarak takdim edildi gazetelerde. Zira
    Amerika'da kaçak işçinin statüsüz yaptığı ağır, düşük
    maaşlı işleri Kanada'da göçmenler statülü yapmak
    zorunda kalıyor. Ülkende ne olursan ol Kuzey
    Amerika'ya geldiğin zaman sıfırsın deniliyor onlara. İş
    tecrübesi olsa bile Kanada tecrübesi olmadan, bir Kanada
    diploması veya sertifakası almadan iyi maaş asla yok.
    400 milyar dolar ihracat yapan Kanada'nın 2000 yılı
    bütçesi 50 milyar dolar fazla verirken, 2009 bütçesinde
    ilk defa 5 milyar dolar ekonomik krizden dolayı açık
    oluştu. Bu arada Amerika'nın borçları trilyon dolar
    sınırına ulaşmıştır. Amerika'nın elektriğini, enerjisini,
    petrol ve gazının bir bölümünü Kanada verir. Kanada 32
    milyon, Amerika ise kaçaklarla aslında 300 milyon .
    Bütün bunlara rağmen Amerika'nın çekim kuvveti
    Kanada'dan daha güçlü. Kanada, 2000 yılında 500 bin
    göçmen almak istedi, 200 bini sığınmacılarla birlikte
    ancak doldurdu. 2001 yılından beri yıllık hedef olan 225
    bin göçmeni bir türlü tutturamadı. Ama son beş yılda bir
    milyon yeni göçmen getirmeyi başardı.

    113
    Faruk Arslan

    Gelelim hangi dolar güçlüdür sorumuza. Döviz


    kurlarına göre, 1 Amerikan doları 1.12 Kanada doları.
    2+2 her zaman dört etmeyebilir. Türk okuyucularımız
    Kanada doları görmedikleri için Amerikan doları daha
    güçlüdür diyecek. Sosyal güvenlik sistemi ortada. Siz
    olsanız, Amerika'da statüsüz mü çalışmak isterseniz
    yoksa Kanada'da statülü, işsiz kalırsanız işsizlik
    parasından, ayrıca ücretsiz eğitim ve sağlık imkanlarından
    yararlanarak mı?
    Göçmenlik kartı, Amerika anlayışına göre yeşil kart
    sahibi olmak anlamına geliyor. Kanada, 2001’den beri
    ABD gibi green kart sistemini uygulamaya koydu.
    Amerika'da vatandaşlığa geçiş 5 yılda iken Kanada'da bu
    süreç 3 yıl, 1090 gün. Bu ülkelere yabancı öğrenci, turist
    olduğu halde illegal veya tedavi amaçlıda gelinebilir ama
    100 yıl da kalınsa, bu yolla vatandaşlık elde edilemez.
    Emeklilik, sağlık ve sosyal güvence gibi haklar güme
    gider; ikinci sınıf yabancı olmayı sürdürürsünüz.
    Amerika'da statüsüz, kaçak, en altda yaşayanlar ne demek
    istediğimi iyi anlıyor. Kanada’da 2008’da çıkan yeni
    kanunla artık öğrenciler öğrenimlerini tamamladıktan
    sonra iş bulamasalar bile üç yıl çalışma izni ile kalabiliyor
    ve içeriden göçmenliğe başvurabiliyor. Ülkeye uyum
    sağladıkları için göçmenlikleri 2 yıl geçmeden çıkıyor.
    İleriki bölümlerde verdiğimiz göçmenlik değerlendirme
    paketi ile tam olarak kaç puan alabileceğinizi kendiniz
    hesaplıyabilirsiniz. Ödeyeceğiniz ücret formlarla birlikte
    550 dolardır. Bazı uyanık avukatlar 3000-5000 dolar
    alarak garantili göçmenlik iddiasındalar. Yaptıkları tek
    şey form doldururken, İngilizceyi kullanmak. Belgelerin
    takibi için bir adres verseniz, kendinizde takip
    edebilirsiniz. Avukatların ellerinde Kanada nezdinde

    114
    Faruk Arslan

    etkili olacak bir güçleri yok. Sadece Kanada'nın


    kriterlerini bildikleri için adayları testen geçiriyor, kabul
    edilebilir olanlara umut veriyorlar. Bu iş için bu kadar
    dolar kazanmaları bana fazla geliyor. Oysa adayların
    çoğunluğu eğitimli, İngilizceyi az çok bilen insanlar.
    Kanada'da göç edenlerin çoğunluğu 'Nitelikli
    Göçmenler' dir. Bu kişiler eğitim, dil yetenekleri, yaş, iş,
    meslek deneyimi ve benzeri faktörlere göre
    değerlendirilmişlerdir. Bağımsız olarak başvurulan
    kişilerde aranan özellikler için her kritere göre belirli
    puanlar verilir ve eğer aday toplamda 67 puana ulaşırsa
    Kanada'ya göç etmeye hak kazanır. İşlemler 15 ay ile 20
    ay arasında gerçekleştirilmektedir. Türk vatandaşları için
    bekleme süresi en az beş yıldır. Eğer 120 bin Kanada
    dolarını hibe olarak yatırırsanız, göçmenliğiniz altı ayda
    çıkar. Kanada vatandaşı olabilmek için ülkede üç yıl,
    1090 gün kalmak şart. Göçmenlik şartları eyaletten
    eyalete değişiyor. Örneğin Nova Scotia için 250.000
    Kanada Doları tutarında bir sermayeniz olmalı. Her
    başvurana mutlaka adli ve tıbbi soruşturma yapılıyor.
    İşlemler 6-9 ayda sonuçlanıyor. Yatırım amacıyla gitmek
    istiyorsanız, Kanada’da ticari göçmen statüsünde üç
    kategori var: Yatırımcılar, serbest çalışanlar ve
    girişimciler.
    Yatırımcıların en az 500.000 Kanada Doları tutarında
    sermayeleri olmalı. Ayrıca daha önce de bir yatırıma
    girişmiş olmaları şart. Girişimciler ise Kanada’nın
    ekonomik yaşamına katkıda bulunacak şekilde önemli bir
    ticaret ya da iş alanı yaratmalılar. Yaptıkları işte de en az
    bir Kanada vatandaşını ya da kendilerinden başka sürekli
    oturma izni almış birini çalıştırmaları isteniyor. Bu
    kategoridekiler için herhangi bir minimum net gelir veya

    115
    Faruk Arslan

    sermaye şartı konmamış. Serbest çalışanlar da


    Kanada’nın ekonomik, kültürel ya da sanatsal yaşamına
    katkıda bulunacak bir mesleği icra etmeliler (oyunculuk,
    yazarlık, çiftçilik, vs). Göçmenlik başvurusu kabul
    edilenler, permanent resident visa (sürekli oturum izni)
    alabiliyorlar. Aile birleşmesi ve evlilik yoluyla kısa
    yoldan on ayda göçmenlik almakta mümkündür.
    1852-1996 yılları arasında Kanada'ya göçmen olarak
    gelmiş fertlerin toplam sayısı yaklaşık 14,5 milyondu.
    1996'da senesinde Kanada'ya yerleşen 225,773 göçmen
    arasında toplam 654 vatandaşımız mevcut idi. Bu sayı son
    yıllarda resmi olmayan rakamlara göre 60 bine ulaştı.
    Yani Türkiye'den Kanada'ya 28 şubat sürecinden sonra
    büyük bir göç söz konusu. Türkiye'den gelen göçmenlerin
    başlıca yerleştikleri üç eyalet sırasıyla Ontario, British
    Colombia ve Quebec'tir. Kanada'ya göçmen olabilmek
    için başvuru hazırlamayı düşünenler için önemli bir konu,
    Québec eyaletinin göçmen seçim prosedürünün Kanada
    genelinden ayrı olarak çalışmasıdır. Eğer bu eyalete
    yerleşmeyi düşünüyorsanız, diğer eyaletlerden farklı
    olarak federal hükümete değil, Québec eyalet hükümetine
    başvurunuzu yapmanız gerekiyor.
    Biliyorum ilginç gelecek, ama Kanadalıların gelecek
    olanlardan ciddi bir talepleri var: Çok iyi aile olmaları.
    Eğer parçalı aile iseniz, çocuklarızla iyi geçinmiyor,
    eşinizle kavga ediyor, mahkemelik olmuş iseniz,
    başvurunuz hiç incelenmeyebilir. Kanadalılarda aile yok
    gibi bir şey; boşanma oranı yüzde 60'larda. Bu nedenle
    gelen göçmenlerin toplum dokusunun sıhhati açısından
    sağlam aile olmasını istiyorlar. Gelen göçmenlerin aile
    yapıları, eğer sağlam değilse kısa sürede çatırdayabiliyor.
    Ülkelerinde baskı altında tutulan kadınlar, Kanada gibi

    116
    Faruk Arslan

    kadın haklarının erkekleri köle konumuna düşürdüğü bir


    ülkede, kafesinden çıkmış ‘Asena’, aslan gibi oluyorlar.
    Erkeklerin, kariyeri kadının iki dudağı arasında. Bir
    kadın, ‘kocam beni dövüyor’ diye şikayet ederse, o
    erkeğin işi bitmiştir. Aile reisinin olmadığı, herkesin
    özgür olduğu bir ülkede aile kalmaz elbette. Kanada, bu
    nedenle göçmen alamazsa toplumsal dengeyide yitirir.
    Yahudi , Hintli, Arap veya Afrikalı geleneksel, milli
    kıyafetleri ile kamu sektöründe çalışabiliyor, eğitim
    alabiliyordu. Dinine, kültürüne bağlı olanlar büyük saygı
    görüyor. Kamuda güleryüzle karşılanmak insanları
    rahatlatıyor. Coğrafi ve iklim özellikleri açısından
    Kanada hakikaten güzel yaşanılacak bir yer. İstanbul'da
    veya Ankara’daki yaşadığınız o "boğulmuşluk" hissinden
    tamamen kurtuluyorsunuz.
    Nasıl karar vereceğim? Doğaldır ki, bu hayatınızın
    belki de en önemli ve radikal kararı. Kendinizle dürüst
    olmanız gerekiyor. "Ben niye gidiyorum" sorusunu
    samimi bir şekilde cevaplarsanız kararınız ortaya
    çıkacaktır. Eğer çok para kazanmak, zengin olmak,
    amiyane tabiriyle kısa yoldan köşeyi dönmek gibi
    amaçlarınız varsa Kanada size göre bir yer değil. Eğer
    amacınız Türkiye'deki her türlü saçmalıktan, trafikten,
    hava kirliliğinden uzak insanca yaşamaksa, o zaman
    gidin. Şekilcilik, gösteriş budalılığı, lüks ve israf yarışı,
    en yakın akrabalarınızın dahi samimiyetsizliği sizi
    sıkıyorsa, durmayın bir dakika! Çocuklarınıza iyi bir
    eğitim ve gelecek sağlamaksa, doğru karar veriyorsunuz.
    Ama unutmayın ki her şeyin bir bedeli var, bunun için
    çok çalışmanız ve çok mücadele etmeniz gerekiyor.
    Bu ülkeye hemen her eğitim düzeyi ve meslek
    grubundan herkes gidebilir. Başvuru sırasında ortaya

    117
    Faruk Arslan

    koydukları puanlama sistemi vs. nin çok fazla bir önemi


    yok. Onun için orada ileri sürdükleri şartlar sizi fazla
    korkutmasın. İlk aşamada öyle görünmese ve çeşitli
    bürokratik işlemleri gerektirse bile başvuru ve Kanada'ya
    ayak basmanın işin en kolay kısmı olduğunu sonradan
    anlıyorsunuz. Konuyu kendi açınızdan çok iyi
    değerlendirmeniz ve "Ben ne istiyorum? Hedeflerim
    neler?" sorularının yanıtlarını dürüstçe verebiliyor
    olmanız lazım. Kanada genellikle yeni giden ilk nesil
    değil de sizin çocuklarınız ve ondan sonraki nesille
    ilgilenmektedir. Dolayısıyla size bir çeşit "kayıp" gözüyle
    bakarlar. Havaalanına ayak basıp gümrükten geçtiğiniz
    andan itibaren tek başınızasınız. Kanada hükümeti,
    göçmenseniz, size barınacak herhangi bir yer
    göstermiyor. Size işsizlik yardımı vs. gibi herhangi bir
    maddi yardımda 6 ay içinde bulunmuyor. Dolayısıyla
    hayatınızı belli bir süre idame ettirecek maddi
    birikiminizin olması şart. Bu süre kişilere göre oldukça
    uzun olabilir. Sağlık sisteminden yaralanabilmeniz için de
    3 ay beklemeniz gerekiyor. Bu arada ciddi şekilde
    rahatsızlanırsanız vay halinize. İlk aşamada eğer orada bir
    yakınınız veya arkadaşınız yoksa bütün işlerinizi kendi
    başınıza yapmak durumundasınız.

    Kanada göçmenlik tarihini bilmek, nasıl bir ülkeye


    gittiğiniz konusunda sizi aydınlatacaktır. Hangi
    aşamalardan geçerek göçmenlik kanunun bugünkü hale
    geldiğini bilmelisiniz ki, ırkcı ve ayrımcı köklerden gelen
    Kanadalıları tanıyın. Yüzlerinden eksik olmayan
    tebessümün kodlarını çözmeniz epey zaman alacaktır.

    118
    Faruk Arslan

    İkinci Bölüm

    Kanada Göçmenlik Tarihi

    Kanada uçsuz bucaksız bir ülke. Yüzölçümü 10


    milyon kilometrekare. 3 tarafı okyanuslarla çevrili ve tüm
    dünyanın yüzde yedisini kaplıyor. Çin’den bile büyük.
    Rusya’dan sonra en büyük yüzölçümüne sahip ikinci
    ülke. 5500 kilometrekarelik bir genişlik demek oluyor ki
    Newfoundland eyaletinde oturan bir kimse İngiliz
    Kolombiyası eyaletinde oturan diğer Kanada’lılara Afrika
    kıtasına olduğundan daha uzak. Kanada’nın medeniyet
    geçmişi 200, tam bağımsızlık geçmişi 50 yıllık. 1867’de
    kurulan Kanada, İngiliz ve Fransız sömürgesiydi,1949’da
    Kanada milleti ve devleti bağımsız olarak oluştu.
    Amerika'nın, 1492'de Columbus tarafından keşfinden
    evvel Asya'dan bazı tarih öncesi kabileler Bering
    Boğazını geçerek Amerika'ya ulaşmışlardı. MS 1000
    yıllarında bölgenin Avrupalı ilk ziyaretçileri olan
    Vikingler kuzey Newfoundland'e yerleşmeye başladılar.
    Daha sonraki dönemlerde de Avrupalılar bölgeye
    gelmeye devam ederken, Kanada'nın yerli kabileleri de
    farklı dil, din, gelenek, ticari faaliyetler, sanat, zanaat,
    kanun ve idare şekilleriyle kendilerine özgü bir topluluk
    oluşturmuşlardı. Birçok Avrupa ülkesi Amerika'da
    yerleşim birimleri oluşturma hevesinde olmasına rağmen
    bu konuda ilk girişim, 1534 yılında St Lawrence River
    civarındaki topraklarda hak iddia eden Fransız kaşif
    Jacques Cartier'e aittir. Bir diğer Fransız kaşif, Samuel de
    Champlain, 1600'lerin başlarında Quebec City'yi kurdu.
    Günümüzde 3,000 Fransıza ev sahipliği yapan Kanada,

    119
    Faruk Arslan

    1663'te Fransa'nın bir eyaleti oldu. Tam, Fransa kürk


    ticaretinden iyi karlar elde etmeye başlamıştı ki 'dostça'
    bir rekabet oluşturmak üzere İngiltere devreye girdi ve
    1670'te Hudson's Bay Company'yi kurdu. Bir müddet, bu
    iki Avrupa kültürü bölgedeki birlikteliklerini barış
    içerisinde sürdürdüler. Derken 1745'te İngiltere birlikleri,
    Nova Scotia'daki Fransız istihkamlarından birini ele
    geçirdi. Yeni dünyanın kontrolü için mücadele başlamıştı.
    İngiltere'nin 1759'da Quebec City'de Fransa'yı yenmesiyle
    de’Yedi Yıl Savaşı’ olarak bilinen savaşların dönüm
    noktasına gelinmiş olundu. 1763'te imzalanan Paris
    Antlaşmasıyla Fransa Kanada'yı İngiltere'ye
    bıraktı. Amerikan devriminin sonuna gelindiğinde (1775-
    83), yaklaşık 50,000 Kraliyet yanlısı İngiliz'in ABD'den
    göçü sonucunda bölgedeki Fransız ve İngiliz nüfusu daha
    dengeli bir hale geldi. Kanada ve ABD arasındaki son
    savaş olan 1812 Savaşından sonra İngiltere, tıpkı
    koloniler gibi Kanada'yı da kaybetme korkusuyla,
    1867'de Britanya Kuzey Amerika Yasası (BNA Act)'nı
    çıkardı. Kanada'nın anayasası sayılabilecek bu
    düzenlemeye göre Dominion of Canada kurulmuş oldu.
    Kanada'nın en önemli tarihi başarılarından biri olan ve
    1885'te tamamlanan Kanada Pasifik Demiryolu'yla
    ülkenin doğu ve batısını birbirine bağlanmış oldu.
    1912'ye gelindiğinde Newfoundland dışındaki bütün
    eyaletler, merkezi hükümetin bir parçası olmuştu.
    Newfoundland ise 1949'da birliğe katılmıştır.
    Göçmen politikalarına gelecek olursak, Frank
    Oliver’ın Kanada İçişleri Bakanlığına atanmasıyla (1905-
    1911) süreç hız kazandı. Kanada'nın göçmenlik
    politikasında önemli değişiklikler oldu. Oliver da esasen
    evvelki bakan Sifton gibi liberal görüşlü bir politikacıydı

    120
    Faruk Arslan

    ama ikisinin göçmenliğe bakışlarında önemli farklılıklar


    vardı. Frank Oliver, Kanada'nın daha aktif bir göçmenlik
    politikası yürütmesine taraftardı. Kanada'nın daha canlı
    fakat daha seçici bir göçmen akımıyla güçleneceğine
    inanıyordu. Frank Oliver'in Bakanlığı döneminde ilki
    1906, ikincisi de 1910 yılında olmak üzere iki Göçmenlik
    Yasası çıkarılmıştır. Yeni kanunlar, göçmenliğin daha iyi
    bir tanımını yaparken, ülkeye giremeyecek insanların
    kapsamını da artırıyor ve Bakanlığa geniş "sınırdışı etme"
    yetkileri veriyordu. Kanun ayrıca, "Kanada'nın
    ihtiyaçlarına ve iklimine uygun olmayan ırkların ülkeye
    kabul edilmemelerini" de hükme bağlıyordu. Bazı
    kategorilere mensup insanların cesaretlerinin baştan
    kırılması için başka kararlar da yürürlüğe konuldu.
    Örneğin Asya kökenlilerden, gelirlerken yanlarında kişi
    başına 200 Dolar getirmeleri isteniyordu ki, o dönemde
    ortalama bir sanayi işçisinin yıllık geliri 417 Dolardı.
    Kanada o dönemde daha fazla göçmene ihtiyaç
    duymasaydı, Frank Oliver belki de daha seçici olabilirdi.
    Frank Oliver, bunun yanında İngiliz göçünü artırma
    yolunda önemli adımlar attı. Ona göre Kanada eğer
    dünyanın büyük uygarlıkları arasında yer alacaksa, bunun
    yolu İngiliz köklerini geliştirmekten geçiyordu. Sonuçta
    1906 yılında 86,796 olan İngiliz göçmen sayısı, 1914
    yılında 142,622'ye çıktı. (25)
    Kanada'nın çoğulcu yapısı, kendi içinde sorunsuz
    değildi. Kamuoyunda, anlaşılmaz diller konuşan, acayip
    dinlere inanan ve parlamenter demokrasi kültürü olmayan
    bu "yeni" insanlara karşı önemli tepkiler vardı. Birinci
    Dünya Savaşı Kanada milliyetçiliğini körüklerken,
    yabancı karşıtlığını artırmış ve göçmen girişinin
    azaltmıştır. 1915 yılında Kanada'ya gelen göçmen sayısı,

    121
    Faruk Arslan

    1898'den beri en düşük rakam olan 36,665'e düşmüştü.


    Ancak bu rakam, savaş sonrasında arttı ve 1919 yılında
    tekrar 100 bini geçti. Birinci Dünya Savaşı'nın doğurduğu
    yabancı karşıtlığını, yabancı ülkelerde doğmuş olanlar
    ciddi ölçüde hissettiler. Önceleri "en çok istenen
    göçmenler" listesinin başlarında yer alan Almanlar, bu
    dönemde en çok rahatsız olan millet oldular. Önceden
    Almanya veya Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
    vatandaşı oldukları için Macarlar, Çekler, Romanyalılar,
    Polonyalılar ve Ukraynalılar da bu dönemde nasiplerini
    aldılar. Osmanlılarda düşman kategorisindeydi. Bu
    insanlar her ne kadar Kanada'da özgürce yaşamakta ve
    ülke ekonomisine katkıda bulunmaktaysa da Kanada
    hükümeti, onları potansiyel sorun olarak görmekten geri
    duramadı. 1923 yılında hükümet, ilk bakışta ırk
    ayrımcılığına karşı olarak algılanabilecek bir adım attı.
    Ülkeyi baştan sona demiryolları ile kaplayan Kanada,
    Çinli işçiler kullanmıştı. Ancak eşlerini getirmelerine izin
    vermeyerek’ bekar göçmenliği’ destekledi. Üçte ikisi
    demiryolu inşaatında ölen Çinliler çok ezildi. Çinliler
    göçmen olarak kalmasın diye 1885'den beri sadece
    Çinliler'den alınmakta olan 500 dolarlık "Kelle Vergisi,
    1910’da kaldırıldı. Ama bunun yerine, Çin'den göçü
    neredeyse tamamıyla durdurmaya yönelik "Çin
    Göçmenlik Yasası" yürürlüğe konuldu. Bu yasa, daha
    sonra Çin asıllı Kanadalılar tarafından "Aşağılama Günü /
    Humiliation Day" olarak anılacak olan 1 Temmuz 1923
    tarihinde yürürlüğe girdi ve 1947 yılına kadar da
    yürürlükte kaldı. (26)
    1919-1925 döneminde Kanada'ya yönelik göç,
    Kanada'nın geleneksel göçmen kaynaklarıyla sınırlı
    kalırken bu durumun iki istisnası vardı: Ruslar ve

    122
    Faruk Arslan

    Museviler. Her ne kadar Bakanlık, Musevi göçüne sıcak


    bakmadıysa da iki savaş arasında Kanada'ya yaklaşık 40
    bin civarında Musevi göç etmiştir. 1860'lı yıllardan
    bugüne dek Kanada'ya göç edenlerin sayısı, 15 milyonu
    aşmıştır. Kanada nüfusunun günümüzde 31 milyonun
    biraz üzerinde olduğu düşünülürse, bu rakamın önemi
    daha iyi anlaşılır. 1947 yılında Vatandaşlık Yasası'nın
    kabul edilmesinden sonra, Kanada'ya göç etmiş olan 4
    milyondan fazla kişi, Kanada vatandaşı olmuştur. Halen
    Kanada nüfusunun %40'ından fazlası, kendilerini Kanada,
    İngiltere veya Fransa kökenli olarak tanımlamayan
    insanlardan oluşmaktadır. Kanada'nın toplum mozaiğine
    en çarpıcı örnek, belki de önceki Kanada Genel Valisi'dir
    (Governor General). Kanada Genel Valisi, İngiltere
    Kraliçesini temsil eder ve devlet protokolünde en önde
    gelen makamdır. Kanada Genel Valisi (1999- 2005 )
    Adrienne Clarkson Eylül 1999 tarihinde Kanada'nın 26.
    Genel Valisi oldu. Clarkson, ülke tarihinde bu göreve
    atanan ilk göçmendir. 1939 yılında Hong Kong'da doğan
    Clarkson, üç yaşındayken 1942 yılında ailesiyle birlikte
    Kanada'ya göç etmiştir. 2005’da atanan son vali Jean
    Michelle’de siyahi bir göçmendir.
    2. dünya savaşından sonra gelen Polonya ve eski
    Yugoslavya ülkeleri vatandaşlarından sonra 1960’larda
    ilk defa Çinliler göçmen olarak kabul edildi. İşçi ihtiyacı
    nedeniyle beyaz olmayanlara kapılar açılmıştı. 11 bin Çek
    ve Tibetliyi, 5 bin Ugandalı 1972’de takip etti. 1979
    başlarında Vietnam’dan ve savaştan kaçan Amerikalılar
    Kanada’ya iltica etti. 1970’lerde sosyalist Şilililer ve
    Latin Amerikalılar akın etti. Çoğu aile birleşmesi 77 bin
    Güney Asyalı, Kanada’nın yeni göçmenleri oldular.
    1976’da ilk defa kanunda aile ve insan hakları sınıfları

    123
    Faruk Arslan

    oluşturulmuş, sığınmacılara yer verilmişti. Çünkü


    1976’da insan hakları haraketleri hızlıydı. Sikler ve
    Çinliler daha fazla gelmeye başladı. 1980’lerden sonra
    müslüman ülkelerden gelenler arttı. Pakistan ve Hindistan
    başta olmak üzere Kanada’nın beyaz olmayan nüfusu
    kabardı. 1999’da 8 bin Kosovo savaşı mağdurunu Kanada
    kabul etti. 2002’de çıkan son yasa sığınmacı kurallarını
    yeniden belirledi. İşçi izniyle gelenler ülkelerine
    dönmeyince Kanada’da ciddi sayıda belgesiz çalışan bir
    toplum oluştu. 2009 itibariyle çoğu inşaat ve tarım
    sektöründe ucuza çalışan 200 bin kişi bulunuyor. (27)
    Kanada' nın son yıllarda en çok göçmen aldığı üç ülke,
    Çin Halk Cumhuriyeti, Hindistan ve Pakistan'dır. Bu
    ülkelerden gelen göçmenler, toplam göçmenlerin yaklaşık
    %35'ini oluşturmaktadırlar. Gelen göçmenlerin
    çoğunluğu, ağırlıklı olarak Ontario eyaletinde yerleşmeyi
    tercih etmektedirler. Son üç yıldır Kanada'da yerleşmek
    üzere Ontario eyaletini tercih edenlerin oranı %60'a
    yaklaşmaktadır. En çok tercih edilen şehir Toronto'dur ve
    göçmenlerin yaklaşık yarısı Toronto'ya yerleşmektedir.
    Kanada, Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra yavaş yavaş
    refah seviyesini yükseltti ve 1931'de İngiliz Devletler
    Topluluğunun gönüllü üyesi oldu. İkinci Dünya
    Savaşı'nın başlamasıyla Kanada bir kez daha İngiltere
    saflarında Almanya'ya karşı savaşa girdi, ancak bu sefer
    ABD ile savunma anlaşması yaptı ve Pearl Harbor'a
    düzenlenen saldırıdan sonra Japonya'ya savaş açtı. İkinci
    Dünya Savaşı'nı takip eden yıllarda Avrupa'dan
    Kanada'ya büyük göçler oldu. Bunu 1960'larda Asyalı,
    Arap, Hint, İtalyan, İspanyol ve Karayipli göçmenler
    izledi. Savaş sonrası dönemde ekonomik büyüme ve refah
    yaşandı. Ülke 1967'de Montreal'deki Dünya Fuarı, Expo

    124
    Faruk Arslan

    ile 100. Kuruluş yıldönümünü kutladı. 1975'ten bu yana


    ülkenin yerli halklarıyla toprak hakları anlaşmaları
    imzalanmaktadır ve bu anlaşmalarla yerli halklara,
    ülkenin kuzey bölümündeki geniş toprakların bir kısmı
    üzerinde kontrol hakkı tanınmıştır. Fransızca konuşan
    Quebec ile İngilizce konuşan Kanada arasında var olan
    tatsızlık, 1960 sosyal olaylarıyla iyice gün yüzüne çıktı.
    Quebec'te 1976'da yapılan eyalet seçimlerini ayrılıkçı
    Parti Quebecois (PQ) kazandı. Bu konudaki hassasiyet
    zaman zaman şiddetlenip zaman zaman azalmaktadır.
    1980 referandumunda (egemenlik referandumu)
    ayrılıkçılar %60'lık bir oranla mağlup oldu. Ekim 1995
    sonuçları da çok farklı değildi. Bu durumda başbakan, bir
    nevi sus payı olarak, Quebeclilerin farklı bir toplum
    olduğunu kabul ettiklerini belirtti. 1960'lar öncesi bu
    ülkelere gelen göçmenlerden kendi özgün geçmişlerini
    terk etmeleri ve tamamen mevcut kültürel normları
    özümlemeleri beklenirdi. Bu anlayış göç olgusunda
    “Anglo-uyum” modeli olarak bilinir. Nitekim asimile
    edilemez olarak görünen bazı grupların (örneğin Çin) bu
    ülkelere (ABD ve Kanada) girişi engellenmiştir.
    Asimilasyon siyasi istikrarın temeli olarak görülmüştür.
    Gene de 1970'lerin başında, göçmen gruplarının
    baskısıyla bu ülkeler asimilasyon modelini terk ederek
    göçmenlerin etnik geçmişlerinden gelen çeşitli
    özelliklerini korumalarına izin veren, hatta teşvik eden
    daha hoşgörülü ve çoğulcu bir politika benimsemiştir.
    Artık göçmenlerin beslenme, giyinme, dinle ilgili eski
    adetlerinin bazılarını sürdürmektedir ve bu pratikleri
    sürdürmek için birbirleriyle ilişki kurmakta özgür
    olmaları gerektiği yaygın kabul görmektedir. (28)

    125
    Faruk Arslan

    KANADA GÜNÜ

    Kanada’yı tümleştiren en önemli etkinlik her yıl kutlanan


    Kanada günüdür. Her yılın Temmuzun 1'inde Kanadalılar
    Kanada'nın kuruluş yıldönümünü coşkuyla kutlar. 1868
    yılının 1 Temmuzunda British North America Act' ı ile
    Kanada'nın federal hükümeti kurulmuş ve 'Dominion
    Day' gibi tanınan bu hadise 1982 yılının 27 Ekiminde
    Parlamento kararı ile 'Canada Day' olarak adlandırılmıştı.
    'Canada Day' her yıl, pazar günü olmamak şartı ile,
    Temmuzun 1'inde kutlanıyor. Pazar gününe denk geldiği
    takdirde ise, bir sonraki güne erteleniyor. Bu gün kimse
    çalışmıyor. Tabii ki polisler ve itfaiyeciler istisna. Hem
    de 'Family Day' gibi bilinen bu günde Kanadalılar,
    milletin doğum gününü kutlamak için bayraklarla,
    sloganlar ve şarkılarla süslenmiş kutlama, piknik ve
    eğlence programları düzenliyorlar. Bu gün Kanadalılar
    için özel ve tarihi bir gündür. Çünkü milliyetçiliğin
    başkaldırdığı Quebec'de meydana gelen olaylara rağmen
    yine de tüm Kanadalılar bu günde Britanya
    kolonilerinden ayrılarak 'Kanadalı olma şerefini'
    kutluyorlar. İşte 'Canada Day'i özel bir gün kılan bir çok
    nedenler vardır. Bazılarını dikkatinize sunacağım.
    1868 yılının 20 Haziranında General Vali Lord Monck
    Britaniya kraliçesi Victoria'yı British North America
    birliğinin çatısı altında Kanada'nın kuruluş yıldönümünü
    'Dominion Day' adı ile kutlamak için Kanada'ya davet
    etti. Ama buna karşın bu günün milli gün olarak
    kutlanılması ancak 1879 yılında resmileşti. Özellikle
    1917 yılında kutlanan Kanada'nın 50. yıldönümü büyük

    126
    Faruk Arslan

    coşku ile kutlandı. Parlamento'nun yeni yapılmakta olan


    binası konfederasyon kurucularının ve Avrupa'da I.
    Dünya Savaşında savaşan askerlerin hatırasına ithaf
    edildi. 1927 yılında ise 'Diamond Jubilee of
    Confederation' adı altında diğer büyük kutlama töreni
    düzenlendi. O gün Wellington sokağında Genel Vali
    tarafından anıt taşının konulması ve Pease Tower'de
    Carillo'nun açılış töreni ile meşhurlaştı. 1958 yılından
    itibaren ise 'Canada Day' in her yıl kutlanmasi için
    hükümet karar kabul etti. 1967 yılında ise Kraliçe II.
    Elizabeth'in kutlamalara katılması büyük hadise oldu.
    1975 yılına kadar bütün coşku ve heyecanı ile devam
    eden 'Festival Canada' ya 1976 yılında son verilse de bir
    yıl sonra tekrar eski haline döndü. 1980 yılında ise
    'Festival Canada' nın kutlanmasi için görevlendirilen
    Ulusal Komite, tüm Kanada'da bu günün daha coşkulu
    kutlanmasını sağlamak için maddi katkıda bulundu ve 15
    büyük şehirde havai fişek atışları da kutlamalara ilave
    edildi. Hatta yüzlerce yerli teşkilatın tanınmış aktif
    üyelerine 'Seed Money' diye tanınan para ödülleri verildi.
    1982 yılında 'Dominion Day' 'Canada Day' olarak
    adlandırılmaya başlandı. 1985 yılından itibaren ise bu
    günü bölgelerde de kutlamak için özel komiteler
    kuruluyor ve bu iş için 'grant'lar temin ediliyor.
    'Maple Leaf' Kanada'da vatandaşından tutun göçmenine
    kadar herkes bu ülkenin sancağını ve amblemini 'Maple'
    diye bilinen akçaağacın yaprağı ile tanıyor. Bu yaprağı ilk
    defa 1864 yılında St. Jean Baptiste Society kendi
    amblemi yaptı ve 1860 yılında ise Wales prensinin
    Kanada'ya gelişi şerefine süslemelerde kullanıldı. 1867
    yılından itibaren ise bu yaprak konfederasyon bayrağının
    amblemi oldu. Kanadalılar olimpiyat ve dünya

    127
    Faruk Arslan

    yarışmalarında onunla tanındılar. Hatta Alexander Muir


    Kanada'nın milli marşı olan 'The Maple Leaf Forever'
    şarkısını yazdı. Bayrağın beyaz ve kırmızı rengi ise Kral
    V. George'un adı ile bağlıdır. Bayrağın bu şekli yıllardır
    Kanadalılar tarafindan beğeniliyor ve hiç kimse onu
    değiştirmeyi düşünmüyor. Bu teşebbüsde bulunanlar ise
    iyi karşılanmıyorlar. Hatta 1925 ve 1946 yıllarında
    başbakan Mackenzie King sancak dizayn ettirmek için
    özel Meclis Komitesi kurduysa da başarılı
    olamadı.1963'de başbakan seçilen Lester Pearson iki yıl
    içinde Kanada'nın yeni bayrağı için vaad vermiş ve
    toplam 5900 proje sunulmuştu. Ama tek ve kırmızı renkli
    'Maple Leaf' yine de üstün gelmişti. Ayrıca bu mesele
    1965 yılında iki büyük lideri karşı karşıya getirecek kadar
    hadiselere de neden olmuştu.
    Kanada'nın 'O Canada' sözleri ile başlayan milli marşının
    sözleri, çok ilginçtir ki, Quebec'li müzik öğretmeni Calixa
    Lavallee ve Judge Sir Adolphe-Basile Routhier tarafindan
    bestelenmiş ve ilk defa 1880 yılında 'Congrès National
    des Canadiens-Français'de (National Congress of French-
    Canadians) St-Jean Baptiste gününde seslendirilmişti.
    1901 yılında Cormwall dükü, daha sonraları Kral George
    V. ve Kraliçe Queen Mary Kanada'ya gelirken bir grup
    öğrenci besteyi Fransızca okumuşlardı. Onun ilk İngilizce
    versiyonun da o zaman seslendirildiği sanılıyor. Yıllar
    içinde bir çok İngilizce versiyonu yazılmış, en son ise
    1908 yılında Robert Stanley Weir'in bestesi teveccüh
    görmüştü. I. Dünya Savaşı yıllarında o, Kanadalıların en
    'patriotik' şarkısı idi. Beste 100 yıl sonra, yani 24 Haziran
    1980 yılında milli marş olarak kabul edidi. 'Canada Day',
    24 Haziranda Quebec'te kutlanan, eskiden bir dini bayram
    olan ve bugün Kanada nüfusunun yüzde 23'ünü oluşturan

    128
    Faruk Arslan

    Quebec milliyetçiliğinin sembolüne çevrilen 'parat'tan


    daha coşkulu ve daha canlı kutlanıyor. Bu günü,
    'federasyon taraftarları' ve 'ayrılıkçılar' arasındaki yıllık
    çatışma gibi değerlendirenler olsa da, o gittikçe büyüyor
    ve herkesi kapsıyor. Hatta bu gün, ilk kutlamalar zamanı
    bir çok Quebec'li tarafından Kanada'ya ilgiyi artırmak için
    teşkil olunan suni bir bayram gibi değerlendirilmişti.
    Tüm Kanada'da milli değer taşıyan 1 Temmuz, Quebec'te
    siyasileştirilmiş bir hadise olarak değerlendirilmeye
    devam ediyor.. Bu eyalette 'Canada Day'i kutlamak bazen
    olumsuz da karşılanıyor. ( 29)

    Göçmenliğe atılan ilk adımlar her zaman için zor


    olmuştur. Hele ilk günlerin çilesi, herkes için unutulmaz
    hatıralardır. Zor yıllar. İlk günler denince aklıma hep
    Sincaplar geliyor. Neden mi? Bir sonraki bölümde
    anlamaya başlıyacaksınız, daha sonraki bölümde
    kavrayacaksınız.

    129
    Faruk Arslan

    Üçüncü Bölüm

    Göçmenlikte İlk Adımlar, Günler

    Faruk Arslan neden Kanada’yı tercih ettiğni şöyle


    anlatıyor: Alman hükümetinin davetiyle 2000
    sonbaharında gittiğim 7 günlük Almanya’da göç- iltica ve
    hukuk devleti konularını kavramaya yönelik bir gezide ilk
    defa Kanada’nın dünyanın en mükemmel göçmenlik
    sistemine sahip olduğunu duydum. Almanya gezisinde en
    çok etkilendiğim görüşme, bugün Avrupa Parlamentosu
    milletvekili olan Öger Tur Genel Müdürü Vural Öger ile
    yaptığımız sıcak buluşmaydı. 4 dil bilen, Türkiye’ye yılda
    1 milyon Alman turist getiren Öger, İçişleri Bakanı Otto
    Schily’nin sınıf arkadaşıydı ve 22 kişilik Alman Göç
    Komisyonuna alınmış tek yabancı kökenli kişiydi.
    Almanya yeni bir göç kanunu hazırlıyordu ve Öger’in
    anlattığına göre örnek olarak Kanada seçilmişti. 20 sene
    sonra Almanya’nın yaşlanarak bugünkü ekonominin
    mevcut nüfusla çökeceğini ifade eden Öger, Almanya’nın
    her yıl Kanada gibi en az 250 bin veya 500 bin yeni
    göçmen alarak Almanya’yı kurtarabileceğini bilimsel
    olarak anlattı. İtalya, İspanya ve İngiltere’nin aynı
    handikapı yaşadığını ve göçmen alımının sürdüğüne
    dikkat çeken Öger, AB’nin genişleme süreci çerçevesinde
    Doğu Bloku ülkelerinin üye yapılması ve sıcak göçmen
    girişinin 2015’e kadar Türkiye’den gelecek genç nüfus
    talebini yok ettiğini ve bu nedenle Türkiye’nin bu tarihten
    önce tam üye yapılmasının mantıklı olmadığını kaydetti.
    Almanya’da yeni göç kanunu hazırlanırken sorun
    hortlayan ırkçılıktı. Kan bağı esasına dayalı vatandaşlık

    130
    Faruk Arslan

    kültürü kısmen 1999’da çıkan yeni vatandaşlık kanunu ile


    epey kırpıldıktan sonra aşılsada halen Almanya,
    göçmenleri teşvik edecek Kanadavari bir kanunu
    özümseyecek kadar açıkgörüşlü değildi. Ülkede doğarak
    vatandaşlık elde edenler en son 21 yaşında hangi ülkeyi
    seçeceklerine karar vermeliydiler. Bu bir zulumdü.
    11 Eylül’ü izleyen döneme damgasını vuran
    gelişmelerden bir diğeri de Almanya, İtalya, Fransa gibi
    AB’nin güçlü devletlerinde yükselişe geçen yeni ve gerici
    göç politikaları oldu. Bu konuda ilk adım 2001 yılı
    Ağustos ayında Almanya’dan geldi. İç İşleri Bakanı Otto
    Schily, 3 Ağustos günü, hazırlanan “Yeni Göç Yasa
    Tasarısı” nı kamu oyuna sunduğunda akıllara ilk gelen
    Alman Sanayiciler Birliği BDI’nın, 2001 yılı başında
    yayınladığı “Göç Tezleri” başlıklı çalışma oldu. Bu
    çalışmasında Alman sermayesi, “Şu an ABD her yıl
    ortalama 327 bin, Japonya 609 bin, İngiltere 114 bin ve
    Fransa 99 bin kalifiye göçmeni ülkelerine getiriyorlar.
    Almanya, bu rekabette kendini göçmenler için çekici,
    yabancı dostu ve uyuma hazır bir ülke olarak
    gösterebilirse bir şansı olabilir” diyordu. Bu raporu da
    dikkatle inceleyen Alman Hükümeti, Temmuz 2001’de
    300 sayfalık bir göç raporu yayınlayarak, ülkenin
    izlemesi gereken yeni göç politikasını belirliyor ve
    geçmişte yapılan hatalardan ders çıkarılması gerektiğini
    belirtiyordu. Raporda sözü edilen hatalar ise, 60’lı
    yıllarda nitelik ve vasıflarına bakılmaksızın göçmen
    işgücünün ülkeye kabul edilmiş olmasıydı. Oysa,
    sermayenin bundan 50 yıl önceki gereksinimleri ve
    dönemin üretim organizasyonu biçimi hatırlandığında bu
    tercihin yanlışlıkla değil, tersine son derece bilinçli
    yapıldığını söylemek yanlış olmayacaktır. Bugün ise

    131
    Faruk Arslan

    gerek teknolojideki hızlı gelişimin, yetişmiş teknik


    kadroların sayısındaki hızlı artışın etkileri , fakat ağırlıklı
    olarak sermayenin sırtını, hizmet sektörünü liberalize
    etmeyi amaçlayan küresel anlaşmalardan elde edeceği
    güvencelere dayamış olmasının verdiği rahatlıkla
    dünyanın her yerinden yetişmiş işgücünü istediği üretim
    merkezlerinde toplaması için gerekli zemin oluşmuş
    durumdadır. Göç yasası çıkarılmadan önce de
    Almanya’da Alman mühendislerin yarı ücreti karşılığında
    çalışmaya hazır olan Hint’li bilgisayar mühendisleri,
    yazılımcılar ve programcıların yerli hizmet işgücüne rakip
    olarak işgücü piyasalarında sayıca artmaya başladıkları
    unutulmamalıdır. Öte yandan, Almanya’daki yeni göç
    yasa tasarısına şekil veren anlayışın da sermayenin yeni
    gereksinimleri olduğu açıkça fark edilmektedir. Tasarıya
    göre değişik mühendislik dallarından mühendis,
    matematikçi ve bilim insanlarının ülkeye gelmeleri
    durumunda kendilerine derhal süresiz oturma izni
    verilecek ve bu tanımlamaya uyan kişilerin Almanya’ya
    gelmesi için işveren talebi gibi bir kriter de aranmayacak.
    Avrupa’nın en modern göç yasası iddiasını taşıyan
    taslağın hazırlık aşamasında Almanya’da ikiyüzlü bir
    tartışma yaşandı. Bir yanda diğer emperyalist ülkelerle
    “dünyanın en değerli beyinlerini kazanma uğruna verilen
    rekabet” gözetilirken, diğer yanda ise sanki Almanya
    birden yabancı işçilerin istilasına uğrayacak ve Alman
    emekçileri işsiz kalacakmış gibi bir hava estirildi.
    Sermaye kuruluşları, “sadece yüksek derece kalifiye
    elemana değil, vasıfsız elemanlara da ihtiyacımız var”
    gibi açıklamalarla Alman işçilerine baskı uygulamaya
    başladılar. Diğer yandan, Almanya’daki yeni göç
    yasasının sosyal çevreler tarafından “gerici” şeklinde

    132
    Faruk Arslan

    nitelendirilmesinin nedenlerinden biri de, Hükümetin,


    Alman sermayesinin taleplerine yanıt verebilmek için
    yalnızca işgücü vasıfları ile ilgili tanımlamalar yapmakla
    kalmayıp; söz konusu işgücünün yoğun olarak bulunduğu
    ülkelerin adlarını da yasa içinde zikrediyor olması ve göç
    yasasını açık bir “işçi pazarı” olarak gördüğünü ortaya
    koymasıydı.
    Almanya’da özellikle son dönemde izlenen emek
    politikaları sendikalar üzerinde beklenen etkiyi çok fazla
    gecikmeden gösterdi. İlk olarak Volkswagen’e ait
    işyerlerinde imzalanacak toplu sözleşmelerde, aynı
    dönemde Meksika VW’de de sözleşme imzalanıyor
    olmasının avantajları kullanıldı ve hem Alman sendikası
    hem Meksika sendikaları görece daha geri düzeydeki
    sözleşme hükümlerini imzalamak zorunda kaldılar.
    Alman otomobil sektörü devinin argümanları dünyanın,
    birbirinden oldukça farklı bu iki coğrafyasında uyguladığı
    politikalarda büyük bir benzerlik dikkati çekiyordu. VW
    yönetimi, Alman sendikaya karşı, üretimi, işgücü
    maliyetlerinin çok daha düşük olduğu Meksika’ya
    kaydıracağı tehdidini kullanırken, Meksika sendikalarına
    da “Almanya’da üretim maliyetlerinin verimliliğe oranla
    çok daha düşük olduğunu, Meksika sendikalarının
    işverenin ücret tekliflerini kabul etmemesi halinde
    şirketin üretimi Almanya’ya taşıyabileceğini söylüyordu.
    Bu yarışta ilk pes eden Alman IG-Metal sendikası olunca;
    Meksika sendikalarına da %14’lük ücret artışı talebinden
    vazgeçmek ve işverenin önerdiği %6.5’luk artışı
    kabullenmek düştü. Gerek Almanya’da ve sırayla diğer
    ülkelerde uygulamaya konan yeni göç yasaları ve gerekse
    sermayenin, işçi örgütlerini coğrafyalar arası bir emek
    piyasaları savaşının içine çekmesinin geri planını

    133
    Faruk Arslan

    besleyen en belirgin dinamik Batı ülkelerinde görece


    yüksek olan işgücü standartlarının geriye çekilmesi
    suretiyle sermaye karlılığının arttırılmasıdır. (30)
    Öger’i dinlerken Almanya gibi bir ülkeden demokratik
    bir göç kanunu çıkmayacağını hemen kavramıştım.
    Nitekim Öger’in çabası yetmedi. Kanada Göçmen
    Kanununu Almanya’ya uyarlamaya çalışan komisyon
    onca tavizlere rağmen, yobaz Hıristiyan Demokratların
    Bundeslag denilen Federal Meclis’te vetosuyla karşılaştı.
    Komisyonlara döndürülen kanun, o kadar fazla kesilip
    doğrandı ki, Federal Meclis’ten ancak 3 yıl sonra geçen
    kanunun Kanada’dan kopyalandığını söylemek
    imkansızdı. Dolayısıyla kendine yeni vatan arayan kaliteli
    göçmenler aptal değildi ve Almanya’yı tercih etmedi. Ölü
    doğumu sezmem kanun henüz cenin halinde anne
    karnında iken olmuştu. Öger’den edindiğim tecrübe, ideal
    göçmen ülkesinin Kanada oluşuydu. Çocukluk yıllarımda
    Kaptan Swing çizgi romanıyla tanıdığım bu ülke bana
    artık daha sempatik geliyordu. Ancak Kanada’ya gitmek
    o kadar kolay değildi.
    Göçmenlik başvurusunun ne kadar süreceği konusu
    yaş, eğitim, dil ve meslek durumu göre oldukça
    önemliydi. İsmi saklı bir Kanada sevdalısı daha ilk
    adımda Kanada Konsolosluğu kayasına çarptığını şu
    satırlarla anlatıyordu: Ben ve eşim yaklaşık bir yıl önce
    Kanada'ya göçmenlik başvurusu yapma konusunda
    düşünmeye başladık. Karar vermek gerçekten çok zordu,
    çünkü sahip olduğumuz, sürdürdüğümüz kültürü bırakıp
    belli bir yaştan sonra yeni bir kültüre adapte olmak
    zorunda kalacaktık. Gerçi yeni başlangıçlar bize hep
    heyecan vermiştir, ama yine de emin olmak için
    başvurmadan önce 1 yıl kadar düşündük. Başvurumuzu

    134
    Faruk Arslan

    yapma kararımızda bize en büyük desteği


    Kanadainfo.com sitesindeki diğer arkadaşların
    yolladıkları yazılardan aldık. Bu yazılar sayesinde
    Kanada hakkında genelde güzel izlenimler edindik, gerçi
    başlangıçta tabi ki zorluklar vardı ama sonucunun güzel
    olacağı hakkında güzel duygulara kapıldık. 23 Haziran
    2001 tarihinde ben ve eşim adına 1000 Kanada Doları
    (application fee olarak) ödeyerek başvurumuzu yaptık.
    Müracaat etmeden önce tabiki elçilikten bazı bilgiler
    aldık, başvurumuzun kaç ay içinde değerlendirileceği
    gibi. Cevabın 6 ay olduğunu öğrenince rahatladık ve
    hemen başvurumuzu yaptık. Ancak bunu takiben
    yaşadıklarımız tamamen bir hayal kırıklığı oldu.
    Başvurudan iki hafta sonra bize ulaşan bir yazıda
    başvurumuzun iki yıl içinde ancak değerlendirileceğini, 5
    ay sonra ulaşan başka bir yazıda da başvuruların çok
    olması nedeniyle 48 aydan önce başvurularımızın
    değerlendirmeyeceği bildirildi. Ben, eşim ve başvuruda
    bulunan bizim gibi birçokları bu konuda kandırıldığımızı
    ve maalesef başvuruda bulunurken bize bildirilen 6 ay
    içinde cevap alacağımızı bildiren Kanada Elçiliğinin,
    başvurudan vazgeçmemiz için kasıtlı olarak bu cevabı
    verdiğini düşünüyoruz. Sonuçta 48 ay sonra kabul edilsek
    dahi, biz maalesef kabul edemeyeceğiz çünkü takdir edilir
    ki bu uzun bir süre ve 30'lu yaşlarda olan ben ve eşim
    Kanada'ya gitmeyi şimdilerde göze alabiliriz ama 4 yıl
    sonra asla. Bizler ödediğimiz 1,000 Doların yanmasından
    dolayı değil, Kanada elçiliğinin takındığı tavırdan dolayı
    yaşadığımız kayıp ve hayal kırıklığını başkalarının da
    yaşamaması için bu deneyimimizi sizlerle paylaşmak
    istedik. (31)
    Bu başvuruzede arkadaşımız, eğer büyükelçiliğin web

    135
    Faruk Arslan

    sayfasına göz atsaydı gerçektende 2005’de sırada


    bekleyen 3500 aday olduğunu görürdü. 2002'den beri
    sınırlamaya giderek her yıl sadece 500 adayla mülakat
    yapan Konsolos yetkilileri, başvuru tarihine göre
    bağımsız aday başvurularını hep en son sıraya
    koyuyorlardı. Eyaletlerde önseçim yapılan adaylar, aile
    birleşmeleri, sponsor göçmenlikler, ticari sınıf öne
    alınıyordu. 11 Eylül faciasından önce 6 ayda işlemi
    sonuçlananlar vardı. Almanya gezisi sırasında Kanada
    ziyaretini anlatan Nokta Dergisi Ankara Temsilcisi
    Turgay Türker, gazetecileri Kanada’nın 6 ayda kabul
    ederek ayrıcalık tanıdığını söylediğinde artık kararımı
    vermiştim. Başvuruda süreci kısaltmanın birkaç yöntemi
    vardı. Petrol mühendisi Ferda, 2000 baharında başvuru
    yaparken Alberta eyaletine gideceğini yazmış, birde işe
    kabul mektubu sunmuştu. Jet hızıyla çıkan göçmenliğinin
    ardından soluğu Toronto'da aldı. Sınırdaki Göçmenlik
    görevlisi, Alberta'ya gidip gitmeyeceğini sordu. Sonuçta
    Ferda, Calgary'de bir günlük hava alıp tekrar popüler kent
    Toronto'ya yerleşmek için döndü. Türkün fendi
    Kanadalıları böyle yendi. 11 Eylül miladından önce
    ülkeye ayak basanlar şanslıydı.
    11 Eylülden sonra ilginç bir paranoya dönemi
    yaşanıyordu. ABD'nin en sadık müttefikleri Kanada ve
    Türkiye, ABD'nin açıklanan ' terörist ülke' listesinde
    görünmese bile sanki açıklanmayan ' kara
    listesi'ndeydiler. Irak savaşında Türkiye gibi ABD'yi
    desteklemeyen Kanada'yı ABD, akılalmaz taktiklerle
    ekonomik olarak köşeye sıkıştırmıştı. ABD'nin yüzde 30
    oranında enerji ihtiyacını karşılayan Kanada, Irak
    petrolüne ABD'nin el koymasının ardından büyük bir
    pazarı kaybetme eşiğine geldi. Kanada, ticaretinin yüzde

    136
    Faruk Arslan

    85'ini ABD ile yapıyor; günlük ticaret hacmi 1,5 milyar


    doları buluyordu. Kanada ekonomisinde Amerikan
    şirketlerinin payı yüzde 45’ti. 2003 baharında SARS
    nedeniyle Amerikalı turistler Kanada rezervasyonlarını
    iptal edince ekonomi bir anda müthiş etkilenmişti. En
    küçüğünden büyüğüne esnafın işleri yarı yarıya
    düşmüştü. Tam SARS kontrol altına alındı dendiği anda
    Alberta eyaletinde ortaya çıkan bir ' Deli Dana' vakası
    nedeniyle ABD'ye yılda 800 milyon dolarlık et satan
    Kanada firmaları sıkıntıya girdi; çünkü ABD et alımlarını
    dondurdu. Ancak yeni danalar büyüyüce 7 Mart 2005'de
    sınırlama getirerek tekrar et alımına başladı. ABD
    öksürse Kanada nezle oluyordu.
    Bu arada ABD'de müslümanların diken üstünde
    yaşamı her gün yenisi eklenen uygulamalarla kabusa
    dönüşmeye devam ediyordu. Kanada'da ise hiç bir sorun
    yoktu, bilakis müslümanlar en az suç işleyen barış içinde
    bir toplumdu. Üstelik müslüman nüfusu son 10 yılda
    ikiye katlıyarak 32 milyonluk ülkede 650 bine çıktı.
    Yahudilerin nüfusu Kanada'da yüzde 1.4'de kalırken
    müslümanların nüfusu yüzde 1.2'den yüzde 2'ye fırladı.
    Kanada, Haziran 2002 yılında kabul ettiği yeni göçmenlik
    kanunu ile puanlama sistemini değiştirdi. ABD'nin
    baskısıyla müslüman ülkelerden yapılan başvurulara en
    az 5 yıl sonra mülakat vererek müslüman göçmen gelişini
    bıçak gibi kesti. Bu yazılı olmayan bir kaideydi.
    Öncelikle her vatandaşın kendi ülkesinde başvuru
    yapması öngörülerek, Detroit ve Buffola Kanada
    konsolosluğundan başvuru yapanlar engellendi. Bu
    durum, ABD'den Kanada'ya gelmek isteyenler ile turist-
    öğrenci olarak gelip komşudan başvurmak isteyenleri
    durdurdu. Daha sonra ülkelere göre kurallarda

    137
    Faruk Arslan

    görünmeyen yıl sınırlamaları kondu. Terörist sayılan


    ülkelerin vatandaşları, başvurduktan sonra en az 8 yıl
    beklemek zorundaydı. Bürokrasinin işi yavaşlatma eylemi
    ve mülakat sayısının biliçli azaltılması bunu doğal olarak
    sağlıyordu. Müslüman olduğu için ayrımcılığa uğrayan
    Türkiye için bu sınır 5 yıldı. Kanada büyükelçiliğinin, '
    yılda 500 başvuru inceliyoruz, elemanımız yetersiz, hem
    Azerbaycan, Türkmenistan ve Özbekistan'a da biz
    bakmak zorundayız' mazereti kibar bir diplomatik
    bahaneydi. Bürokratları suçlamayın, onlar yazılı veya
    yazılı olmayan kuralları uyguluyordu. ABD'de müslüman
    nüfusun artışı Şahinlerin yürüttüğü operasyonun asıl
    sebebiydi. ABD'de Müslümanı ' terörist' gösteren
    genellemeler, 'Komünist avı' yapılan ' McCarthy'
    dönemini anımsatıyordu.
    ABD'ye giriş yapmak bundan sonra kolay
    olmayacaktı. Vize alarak ABD'ye gelenlerin parmak izleri
    alınıyor, fotoları çekiliyor ve gözlerinden manyetik
    kimlik kayıtı yapılıyordu. Yüzde 60 oranında bu ülkeye
    başka ülkelerin vatandaşları vize ile giriş yapıyordu.
    Vizeye ihtiyacı olmadan giriş yapanlar için bu uygulama
    yapılmayacak dense de, kazın ayağı öyle değildi.
    İngiltere, Kanada, Avusturalya gibi ülkelerin vatandaşları
    için sorun yok gibi gözüksede ABD, resmen Kanada'dan
    kendi güvenlik önlemleri paralelinde pasaportlarını
    değiştirmesini istedi. Ottawa'nın direnişi yetmedi. Bunun
    üzerine ABD, Kanada vatandaşı olduğu halde ' terörist
    listesi'ne aldığı 8 müslüman ülkede doğmaktan başka
    hataları olmayanlara da aynı muamaleyi yapmaya başladı.
    Parmak izi alınan, saatlerce sınır kapısında bekletilen,
    sorgulanan müslüman Kanadalılar ciddi bir ayrımcılığa
    uğradı. Kanada, bu uygulamaya sert tepki gösterince,

    138
    Faruk Arslan

    inadına bu sefer uygulamayı genişleterek Kanada'ya


    Commonwelth yani eski İngiliz sömürgelerinden göçmen
    olarak gelmiş 52 ülkeyi vize kapsamına aldı Amerikalılar.
    Daha önce vize gerekmeyen ABD'ye giriş için ABD
    Ottawa büyükelçiliğinde uzun kuyruklar oluşuyor ve
    ABD-Kanada ekonomik ilişkileri büyük darbe görüyordu.
    Türkiye, ABD'nin güya ' terörizmi destekleyen ülke'
    listesinde değildi. Ama şahit olduğumuz uygulamalar
    birde ilan edilmemiş el altı kara liste olduğunu
    ispatlıyordu. Mesela kelli felli bir Türk işadamımız
    Kanada'dan New York aktarmalı Türkiye'ye gitmek için
    THY'dan bilet alınca başına gelmeyen kalmadı. Yıllardır
    aynı yolu kullandığı için oldukça rahattı. Ama transit
    geçiş yapacağı New York'da onu özel bir odaya alıp
    sorguluyor ve Türkiye'ye giden uçağa bırakmıyorlardı.
    Uçak kaçıyor, iş adamımızı tekrar Kanada uçağına
    bindirip geri gönderiyorlardı. Travel şirketi masrafları
    çekiyordu, ama ortada bir skandal vardı. Bir başka
    örnekde Kanada'nın Windsor kentinde yaşandı. 15 yıldır
    Kanada vatandaşı olan Türk tırcımız Kanada ile ABD
    arasında yük taşımaktaydı. 2002 yazında yine
    Windsor'dan Detroit'de geçmek için sınır kapısına
    geldiğinde akılalmaz bir skandal yaşayacağını tabii ki
    bilmiyordu. Öndeki tır ani fren yapınca vurmamak için
    direksiyonu kırmış ve yan bariyere hafifçe dokunmuştu.
    Sınır polisi ceza kesmek için yaklaşırken düşüyor,
    şöforümüz onu tutarak köprüden yuvarlanma sonucu
    olabilecek ölüm veya yaralanmadan kurtarıyordu.
    Mükafat olarak Kanadalı vatandaşımızın Türkiye'de
    doğduğunu öğrenen yetkili yüklü bir ceza kesti.
    Vatandaşımız burada sıradan olan bir hadise olarak
    mahkemeye verdi. Mahkeme kağıdı ne hikmetse

    139
    Faruk Arslan

    Kanada'daki adresine mahkeme gününden iki gün sonra,


    geç gelmişti. Normalde en az 15 gün önce ulaşması
    gerekirdi. Tabi mahkemeyi kaçırınca cezayı ödemekten
    başka çaresi yoktu. Cezasını ödemek için gittiği ABD'de
    geç kaldığı için gözaltına alınan Kanadalı Türke, 1,5 gün
    nezarette cehennem azabı çektirildi. ABD'deki
    yakınlarının kefil olmasıyla kurtulabildi. Bu olaylar ancak
    ABD'de halen devam eden paranoya ile açıklanabilirdi.
    ABD’de 6 yıldır doktora yapan ve Kanada’ya bir
    konfrensta konuşmak için gelen bir Türk öğrenci, geri
    dönüşte ABD’ye alınmadı. Olayın tarihi 2010. Bu Türk
    öğrenci gerekçe nedir diye sorduğunda, önüne 2009
    yazında İtalya’da gittiği bir camiden çıkışta çekilmiş
    fotoğrafı kondu. Cami Selefi görüşlülere aştti ve namaz
    geçmesin diye alel acele bu camiye giren Türk öğrencinin
    bunu bilmesi mümkün değildi. Camide Vehhabi camisi
    yazmıyordu, ayrıca CIA tarafından izlenen bir cami
    olduğunu nereden bilebilirdi. Doktorasını telekonfreansla
    bitiren Türk’e ömürboyu ABD’ye girmeme cezası
    kesilmişti. Bunun adına paranoya denir işte!
    Ortadoğu, Suudi Arabistan, Türkiye, İspanya, Mısır,
    Fas ve İngiltere'de gerçekleşen Batılı hedeflere yönelik
    intihar saldırıları, paranoyı pekiştiriyordu. Alarmın rengi
    bir turuncu oluyordu, bir sarı. Terörizmle mücadele
    taktiği hedefi tüm müslümanlar olarak genellediği için
    terörizme davetiye çıkarılıyor, nefret tırmanıyordu.
    ABD'de yaşayan 300 bin müslümanın Kanada'ya iltica
    etmek için başvuruda bulunması, Kanada'yı da şaşkına
    çevirdi. Kanada, her yıl en fazla 35 bin sığınmacı
    alıyordu. Bu girişimi engelemek için ABD ile Kanada
    2003 yılında Detroit'de bir anlaşma imzalayarak ABD'den
    gelenleri Kanada'nın kabul etmemesi ilkesini deklare etti.

    140
    Faruk Arslan

    ABD'nin ' güvenli ülke ' olduğu varsayımından yola


    çıkılarak alınan bu kararı Kanada uygulamamak için
    anlaşmayı parlamentosunda bir süre onaylamadı, ancak
    anlaşma gecikmeli ollarak 2004'de yürürlüğe girdi. Bunun
    anlamı, ABD üzerinden Kanada'ya iltica edenlerin talebi
    kabul edilmeyerek, geldiği ülkeye geri gönderilecek
    olmasıydı. Amerikalılar bu akını önlemek için Buffalo
    kentinde 2002'den beri karargah kurdu ve Kanada'ya
    kaçmak isteyenleri sorguladı. ABD'nin teröristlerin
    sığınma merkezi olarak gördüğü Kanada'da politikacılar,
    Amerikalı siyasetçilerinin bu komplimanına sert cevap
    verdi. Kanada'da herkes kayıt altındaydı ve kontrolü
    mümkündü, kaçak değildi. ABD'de ise, 30 milyon insan
    halen kaçak yaşıyordu. Kanadalılar, ABD'nin ' terörist
    cenneti' olduğunu ileri sürüyordu. ABD ile stratejik ilişki
    kurmaya çalışanların bilmesi gereken husus, Amerikan
    çıkarlarını koruduğunuz sürece iktidar sürenizde sorun
    olmazdı; lakin çatışırsanız istifa tezkeresi için şafak
    saymaya başlayın. Kanada, çok dirensede yelkenleri suya
    indirdi. Tıpkı Türkiye'nin çıkarları ile çelişse bile uzlaşma
    zorunda olduğu gibi. Kanada'nın önemli kentleri Ottawa,
    Toronto, Montreal ve Vancouver'da resmi CIA büroları
    açan ABD, Kanada'ya gelen tüm göçmen ve iltica
    başvurularını tek tek incelemeye 2002 yılından itibaren
    başladı. Bununla kalmadı. Kanada'da banka hesabı açan,
    kredi kartı alan herkesin gizli tutulması gereken kimlik
    bilgileri artık FBI'ın cebindeydi. (32)

    AVUKAT TUTMAK YA DA TUTMAMAK

    Tüm bu olumsuzlukları bir kenara bırakarak halen


    başvuru yapmakta ısrarlı olduğunuzu kabul edelim.

    141
    Faruk Arslan

    Kanada'ya yerleşebilmek için göçmenliğe başvurmaya


    karar verenlerin çoğu konuyu ilk olarak bir Türk avukata
    danışır. İnternet sitelerinde araştırma yapar veya Kuzey
    Amerika’da yaşayan bir eş-dostan bilgi rica eder. Yedi yıl
    önce iki kişilik bir ailenin işlemleri için 8 bin Amerikan
    Doları isteyen bir avukata rastladıktan sonra bu işin biraz
    daha araştırılması gerektiğini düşündüm. Zira beyin göçü
    için beyin cerrahı ile nerede ise aynı parayı alan bu zatın
    kavuğundaki keramet ne olabilirdi? Göçmenlik formunu
    doldurmak azıcık İngilizce bilenler için zor olmasa
    gerekti. Avukatların elinde sihirli değnek yoktu ve tek
    yaptıkları şey kuralları oldukça belirgin olan yolda
    yürümekti. Kanada hükümeti nezdinde etkili olduğunu
    söyleyen avukat veya göçmen uzmanı hepsi yalan
    söylüyordu.
    Birol Uzunmehmetoğlu anlatıyor: Detaylı bir
    araştırmanın sonucu işlemlerimizi kendimiz yaparak o
    dönemde normal bekleme süresi olan bir yılın da altında
    bir sürede, toplam yedi ayda göçmen vizemizi aldık.
    Benim ve yakın çevremdeki diğer arkadaşlarımın
    tecrübelerine dayanarak diyebilirim ki avukat ya da
    göçmenlik danışmanı kullanmanın avantaj ya da
    dezavantajları var. Bunları aşağıda sıralamaya çalıştım.
    Avantajları:
     Öncelikle bu hizmeti verenler hangi evrakları
    tamamlamanız konusunda sizi kafa patlatma
    zahmetinden kurtarır, elinize bir liste verir, tamamlar
    gelirsiniz.
     İngilizceniz yeterli düzeyde değil ise formlarınızı
    doldurur, hata yapmanızı önler.
     Puanınız kritik durumda ise, puanlamanızı artıracak
    danışmanlık hizmetlerinde bulunur.

    142
    Faruk Arslan

     Elçilikte yapılacak olan görüşme için sizi psikolojik


    olarak hazırlar ve sorulabilecek sorular konusunda
    sizinle çalışma yapar.
     Sizin adınıza elçilikte işlemleri takip eder.
     Hangi işlemden sonra ne yapılacağını bildikleri için
    vizenizin işlemleri sırasında vakit kaybetmezsiniz.
     Gerekli yazışma olması durumunda resmi bir dille
    işlemleriniz tamamlanır.
    Dezavantajları:
    Bu iş için 2500-3900 Amerikan Doları para talep
    ederler.
     Avukatla işlem yapmanız göçmenlik vizenizi
    alacağınızı garantilemez.
     Avukatların yaptığı başvurunun önce işleme alınması
    gibi bir durum söz konusu değildir.
     Formların doldurulması için gerekli bilgiyi internetten
    Türkçe bulabilirsiniz.
     Yeterli seviyenin 5-10 puan üzerinde bir puanınız
    varsa görüşmeye bile çağrılmadan sağlık kontrolü
    işlemleri için çağrılabilirsiniz.
     Herşeyin yolunda gittiği bu tip durumlarda nerede ise
    avukata, vizenizi elçilikten alıp size vermesi için para
    ödemiş olursunuz.
     Göçmenlik başvurusu için işlemlerinizi yapıyor
    olmaları size Kanada'da iş ya da ev de bulacakları
    anlamına gelmez.
     Avukatlar size, başvuru sürecinde yapmanız gereken
    noter giderleri, sağlık kontrolü masrafları, başvuru
    parası, landing fee gibi harcamalarda kolaylık
    sağlayamazlar.
     Bir çok avukat/danışman zaten gidebilecek olanları
    kabul eder. "Assesment Exam"dan geçmeniz ya da

    143
    Faruk Arslan

    öncelikle CV'nizi göndermeniz bu nedenledir.


     Avukatın anlattıklarına güvenip Kanada hakkında
    fazla araştırma yapmayabilirsiniz. Kafanızda
    canlandırdığınız ve karşılaştığınız Kanada farklı
    çıkabilir. Hayal kırıklığına uğrarsınız.
    Dikkat Edilecek Konular:
    Mutlaka avukat tutmanız gerekiyorsa, ya da
    tutmak istiyorsanız bazı konulara dikkat etmekte fayda
    var.
     Bütün kimlik bilgilerinizi, eğitim, iş, aile bilgilerinizi,
    pasaportunuzdaki bilgileri vereceğiniz bu kişinin
    dürüstlüğünden emin olmalısınız.
     Öncelikle bu işe yeni başlayıp başlamadığını öğrenin.
    Görevlendirdiğiniz kimse sadece sizin kadar bilgiye
    sahip olabilir.
     Zamanının tamamını Türkiye'de geçirmiyor olabilir.
    Daha sonra soracak çok şeyiniz olacak. Telefon
    faturanız can yakabilir. Maille yazışmalara geç cevap
    gelebilir.
     Avukat ile işlemlerini yapmış kimseler ile görüşün.
     Bütün parayı bir anda vermeyin, ne gerek var.
     Anlaşmazlık durumunda Kanadalı avukatlar için The
    Law Society of Upper Canada'ya başvurabilirsiniz.
    Avukatlar bu kurum tarafından denetlenir. Tezat bir
    durum ama önce Kanada' ya gelmelisiniz.
     İşlemler için anlaştığınız kişinin avukat mı, yoksa
    göçmenlik danışmanı mı olduğunu öğrenin.
    Göçmenlik danışmanlığı için avukatlarda olduğu gibi
    özel bir eğitim gerekmemektedir. Eski tabirle,
    avukatlar mektepten, danışmanlar ise alaydan
    yetişmedir.
     Kanada'da herhangi bir mahkeme ya da yargıyı

    144
    Faruk Arslan

    gerektiren durumda sizi sadece Kanada barosuna


    kayıtlı bir avukat savunabilir.
    Kanada'nın avukatlar listesi için The Canadian
    Law List sitesinden, göçmen danışmanları işin ise
    Organization of Professional İmmigration Consultants
    web sitesinden yararlanabilirsiniz. (33)
    Bu işi yapan çok sayıda sahtekar bulunduğu için
    azami derecede dikkat etmelisiniz.

    İLK GÜNLER

    Tüm işleriniz yolunda gider ve sıra biletleri alıp


    okyanus ötesine uçmaya gelince hemen o ülkede sizi
    karşılayıp mihmandarlık yapacak bir dost ararsınız. Faruk
    Arslan anlatıyor: Kanada’ya 1998’de gelmiş Halim
    Dağlar, Azerbaycan Zaman’dan müdürüm olmasının yanı
    sıra, bir elin parmaklarını geçmeyen gerçek dostlarım
    içinde yer alan yardımsever biriydi. Dostluğumuz
    1985’de Eskişehir’de başlamış, İstanbul’da devam etmiş,
    Azerbaycan’da zirveye çıkmıştı. Kanada’ya sürekli
    çağrmasına rağmen hep kulak tıkamıştım. Bu sefer
    biletlerimi almıştım ve bu eski dostu aramak şart olmuştu.
    Telefonla ulaştığımda inanamadı. Şaka yaptığımı sandı.
    Gerçekten geldiğimi anlayınca ‘her zamanki gibi hızlısın’
    dedi. Bizi karşılayacaktı. Pek çok dostum henüz
    kalacağımız bir ev bile yok iken ailecek yola çıkmamızı
    delilik olarak görüyordu. ‘Evini kur sonra çocuklarını
    götür’ diyen dostum Kanal A Tv Reklam Müdürü
    Zeynelabidin Kekillioğlu’na; ‘Gemileri yaktım ve hicrete
    kapı açtım, hicrette keramet vardır’ diye savunmaya
    geçince kafayı üşüttüğüm konusunda diğer arkadaşlarım

    145
    Faruk Arslan

    gibi hemfikir olmuştu. Oysa doğru olanı ‘anca beraber


    kanca beraber hep beraber’ yola çıkmaktır. Evin erkeği
    gitsin evi kursun ve dişi kuşu çağırsın muhabbetlerine
    kanmayınız. Gurbete açılırken geriye dönüp
    bakmamalısınız. Gemileri yakmak tabiri İspanya’ı
    fetheden ünlü Emevili Arap Konutan Tarık Bin Ziyad’dan
    kalma bir deyimdir. Bir köle iken İslamla şereflendikten
    sonra kendini ordunun başında bulan Ziyad, Araplar
    İspanya çıkarması sırasında anavatanlarına dönüş hayali
    kurmasınlar diye gemileri yaktırmış ve zaferden başka
    alternatif düşünmemişti. Neticede 800 yıl süren Endülüs
    müslüman hakimiyeti, temelindeki bu ruhla kurulmuştu.
    Gemileri yakmadan başarılı olunacağına inanmam.
    Tam 8 Rus bavulu ile evimin önemli eşyalarını
    taşırken kişi başı iki bavul 64 kilodan tam 256 kiloluk
    ekstra ücretsiz tarifeyi tutturmuştum. Kanada’ya 2000
    sonlarında ayak bastığımda, bizi karşılayan Halim
    Dağlar’ı herzamanki güleryüz ve sıcaklığıyla buldum. Bu
    dönemde Kanadalı göçmen yetkilileri o denli sıcak bir
    karşılama yapıyorlardı ki, bir davul zurna eksikti. 3.5
    yaşındaki oğlum Ali Alperen ve 5 yaşındaki kızım
    Meryem’e tatlı bir lokum veya yiyecek gibi sempatik,
    sevecen bakmalarına o gün bir anlam verememiştim.
    Kanada’nın küçük yaşlarda çocukları olan genç aileleri
    tercih etmesinin nedenini daha sonra anlayacaktım. Aile
    kurumu çöküyordu ve bizim gibi sağlam aileler toplumun
    temel çimentosu olarak görülüyordu. Ayrıca kendi dilini,
    kültürünü tam tanımadan gelen çocukları yumuşakca
    asimile etmek kolaydı. Ne de olsa bizler, onlara göre, ne
    kadar Kanada’yı sevsekte yüreğinin bir tarafı anavatanları
    için çarpan peşin ‘kayıp’lardık. Bu ülkeye ne kadar uyum
    sağlarsak sağlayalım hiçbir zaman gerçek Kanadalı

    146
    Faruk Arslan

    olamayacaktık. Hatta çocuklarımız da Kanada’da


    doğmadıkları için 1. nesil sayılmıyordu. Onların çocukları
    gerçek Kanadalı kabul edilecekti.
    Halim bey ve eşi Nurten hanım öylesine bir
    misafirseverlik gösterdiler ki, hakları gerçekten ödenmez.
    Bir hafta evlerinde kalırken Kanada’ya hızlı bir uyum
    sürecine girdik. Kanada’ya geldiğinizin 2. günü kiralık ev
    bulabilmeniz sağlam bir dost olmadan imkansızdı. Oysa
    biz bu imkansızı başardık. Driftwood Avenue’deki
    Aparmant yönetici Makedonya doğumlu Helen isimli bir
    Yunandı. Yeni gelen bir göçmene işin varmı diye
    sorarlar. İşin yoksa ev, evin yoksa iş bulamazsın. Sosyal
    Güvenlik Numarası, ehliyet gibi kimlik belgeleri istenir.
    Halim bey, kira anlaşmasına ‘kirayı ödeyemezse öderim’
    diye kefil imzası atınca tüm bu belgeleri sonraya
    erteleyebilmiştik. O gün için taşınacağımız semtin
    Toronto’nun zenci ağırlıklı en belalı bölgesi Jane ve
    Finch olduğunu bilmiyordum. Halim beylere komşu
    olmak daha önemliydi. 3. gün Royalbank’ta hesap
    numarası açınca diğer bir şoku yaşamıştım. Hesap açmak
    ne kolaydı. Ayrıca hemen çek nüshası vermeleri ve bir
    hafta sonra 100 adet çek koçanımın postalanacağını
    öğrenmekte şaşırtıcıydı. Türkiye gibi çek ve senetleri
    itibarsız olan bir ülkeden gelenlerin şaşırması doğaldı.
    Burada kimse karşılıksız çek yazma riskini göze
    almıyordu.
    4. gün sıra Sosyal Güvenlik Numarası çıkartmaya
    gelmişti. Başvurudan 15 gün sonra adresinize postalanan
    bu numara olmadan çalışmanız mümkün değildi. Bir nevi
    vergi numarası olan bu kart aynı zamanda nereye
    giderseniz gidin takip edilmenizi kolaylaştırıyor ve kredi
    durumunuzu ortaya çıkartıyordu. Numarası kimseye

    147
    Faruk Arslan

    verilmemesi öğütlenen bu kart sizi kayıt altına alıyor ve


    güvenlik açısındanda karne görevi görüyordu.
    5.gün Halim beyle eve koltuk mobilya almaya çıktık.
    İranlı bir mobilyacıdan en uygun fiyata Türkiye’de
    yüzüne bakmayacağımız mobilyalar alırken kalan parayı
    bilgisayara ayırdım. Çinli bir bilgisayarcıya 800 CAD
    vererek cebimdeki kısıtlı parayı bitirdim. İnternetsiz,
    bilgisayarsız yaşamam mümkün değildi. Ekmek, su kadar
    ihtiyaçtı benim için. Eşimin tüm itirazlarına rağmen kısa
    bir ayrılıktan sonra bilgisayarıma tekrar kavuştum.
    Çocukları okula yazdırmamızın akşamı Alperen ve
    Meryem, bize öğrendikleri İngilizce şarkıyı okudular.
    Daha ilk gün pürüzsüz bir İngilizce ile şarkıyı
    söyleyebilmeleri hepimizi şaşırttı. Çocuklar ne
    öğretirseniz aynen kaydeden berrak bir hafızaya sahipler.
    Halim bey, ‘size yakında İngilizce öğretmeye başlar ve
    aksanınızı beğenmeyerek düzeltme yaparlarsa şaşırmayın’
    diye takıldı. Pek çok göçmen kısa sürede İngilizce
    öğrenen çocuklarına ders çalıştırırken İngilizce öğreniyor
    veya onların konuşmalarından gramerlerini düzeltiyor.
    6.gün ciddi ciddi ne kadar az İngilizce bildiğimi
    anlamaya başladım. Halbuki ortaokul, lise ve
    üniversite’de İngilizce eğitim almış, ayrıca kursa
    gitmiştim. 10 yıl dış politika ve diplomasi muhabirliği
    yaparken hep İngilizce haberler okumuş, hatta basın
    toplantıları takip etmiştim. Peki ben bu Kanadalıları niye
    anlamıyorum? Çok hızlı konuşuyorlar ve konuşurken
    yardımcı fiilleri ve bazı kelimeleri adeta yutuyorlar.
    Teleffuzum çok kötü,, bildiğim kelimelerle kurduğum
    cümleleride Kanadalılar anlamıyor.
    Uğur Gündoğmuş, Kanada'da 3. ayını doldurduğunda
    yeni bir göçmen olarak, ilgilenenler için izlenimlerini

    148
    Faruk Arslan

    şöyle kaleme almıştı: Yıllar önce, lise 1. sınıftayken


    üniversite 1. sınıfta okuyan bir abimize, üniversitede
    okumak nasıl birşey diye sormuştum. O zamanlar
    üniversiteyi kazanmayı gözümüzde büyütür, ne kadar
    başarılı öğrenciler de olsak ciddi heyecanlar yaşardık.
    Sanırım hemen hemen hepiniz benzer duyguları
    yaşamışsınızdır. O ağbinin yanıtı aynen şöyleydi: "Valla,
    sanki herkes üniversiteyi kazanmış gibi. İçindeyken
    dışarıyı pek farkedemiyorsun". Ne demek istediğini
    üniversiteye gidince çok daha iyi anlamıştım. Elbette
    sizler de aynı yollardan geçtiniz. Emin olun, Kanada'ya
    göçmen olarak gelmek de aynı duyguların tekrarından
    başka bir şey değil. Karar aşaması, belgelerin
    hazırlanması, başvurunun yapılması ve bekleyiş... Ben de
    birçoğunuz gibi, başvuru sonrasında ne zaman görüşme
    (interview) olacak, ne soracaklar, sağlıkta sorun çıkar mı,
    nerede kaldı bu vizelerimiz gibi sorularla boğuştum
    durdum. Kabul etmek lazım, beklemek kolay değil. Ama
    herşeyi düzgün bir şekilde yaptıktan sonra beklemekten
    başka bir yol da olmadığı için, bekleyişleri nedeniyle
    morali bozuk herkese, lütfen moralinizi yüksek tutun
    diyeceğim.
    Vizeyi almak, inanın yolun daha başı. Buraya gelince
    bunu çok daha iyi anlıyorsunuz. Sanki bütün dünyanın
    göçmenleri burada. Rakamlar da bunu doğruluyor zaten.
    2001 yılında Kanada'ya 250 bin küsur yeni vatandaş
    adayı gelmiş. Belki biliyorsunuz, federal hükümet kabul
    edilecek göçmen sayısını (bağımsız göçmen, işadamı,
    mülteci gibi) ülke nüfusunun %1'ine bağlamak istiyor.
    Kanada nüfusunun 31 milyon 185 bin olduğunu
    düşünürsek, her yıl yaklaşık 300 - 310 bin göçmen
    Kanada'ya kabul edilecek. Durum böyle olunca da, hiç

    149
    Faruk Arslan

    merak etmeyin, buraya gelmek isteyenlere genel olarak


    kapı açık. Yeni yasada belirlenen puanlama sisteminin,
    eski başvuranlar için 70'e indirilmesi de bunun en büyük
    kanıtlarından biri. Bazı ülkelerde (kriz sonrası Türkiye'de
    olduğu gibi) vizenin elde edilme süreci uzun olsa da,
    eninde sonunda, gelmek isteyen buraya geliyor. Bu
    nedenle bir kez daha hatırlatıyorum, hemen hemen
    hepiniz, farklı zamanlarda da olsa Kanada'ya ayak
    basacaksınız.
    İşte ilk tavsiyem: Vizenizi aldıktan sonra, buraya
    gelmeden önce mesleğinizle ilgili çok ciddi bir araştırma
    yapın. Ben, meslekler listesinde mesleğime iyi puan
    verildiğini görünce "Adamlar buraya bu kadar meslek
    koymuşlar, mesleklere de puanlar vermişler, demek ki bu
    mesleklere sahip insanlara ihtiyaçları var" demiştim.
    Arkadaşlar, kazın ayağı hiç de öyle değil. Quebec gibi
    bazı eyaletlerin kendi göçmen seçme sistemleri olmasına
    karşın, göçmenlik için hazırlanan yasalar temel olarak
    federal hükümet tarafından belirleniyor. Ancak buraya
    geldiğinizde eyaletlerin yasalarına göre mesleğinizi icra
    etmek durumundasınız. (34)
    Günüyar Türkmen, 2000 yılında geldiği Toronto’da
    ilk günün koşturmacalarını şöyle dile getiriyordu:
    Toronto havaalanına indikten sonra göçmenler belirli bir
    salonda toplanıyor. Uzun süren bir uçak yolculuğu,
    günlerce süren göçme (taşınma) hazırlıkları ve
    vedalaşmalarla dolu yorucu günlerin ardından o salonda
    yeni bir hayata ilk adımı atmış olmak gerçekten heyecan
    verici olduğu kadarda değişik bir duygu. Dünya
    üzerindeki hemen hemen her milletten insanlar bir salona
    toplanmıştı: Çinli, Koreli, Tayvanlı, Japon, Afrikalı,
    Güney Amerikalı, Hintli... ve bir tek Türk (!). Herkes

    150
    Faruk Arslan

    yorgun, biraz şaşkın, bayağı heyecanlı... Burda dikkatimi


    çeken bir konuya değinmek istiyorum, nerdeyse her
    milletin bir organizasyonu vardı ve bunların adresleri,
    irtibat telefonları verilirken T.C. uyruklular için böyle bir
    alternatifin olmaması gerçekten üzücüydü. O salondaki
    bir grup insan çok iyi yansıtıyordu bu memleketin farklı
    insan mozaiğini. Gözüm o ilk günlerden itibaren bu renk
    cümbüşüne alışmaya başladı. Yollarda, sokaklarda,
    okullarda, hastahanelerde, yani her yerde bu ilginç
    mozaiği görmek mümkün. Farklı renkler, değişik simalar,
    farklı kültürler. Şimdilik tek ortak paylaşımımız ise
    "göçmen" olmak. Havaalanında çok sevgili arkadaşlarım,
    Ceyda ve Erkut karşıladılar beni tüm sıcaklıkları ile.
    Kendimi az önce azıcık garip hissetmiştim ya o salonda...
    Onları görünce öyle rahatladim ki, kelimelerle
    anlatamam. Unuttum tüm garipliğimi bir anda. İlk
    günlerimi en rahat şekilde atlatabilmem için ellerinden
    geleni yaptılar. Yardımlarını, iyiliklerini asla
    unutamayacağım bu çok değerli arkadaşlarım, Toronto`
    ya yeni gelen bir göçmenin yapması gereken SIN (Sosyal
    Sigorta Numarası) kart başvurusu, bankada hesap
    açılması, ev arama, ev tutma, eve yerleşme, iş başvuruları
    gibi önemli konularda bana daha ilk gün detaylı bir
    brifing verdikten sonra, takip eden günlerde de
    desteklerini hiçbir şekilde esirgemediler benden. İkinci
    hafta sonunda onlara çok yakın bir muhitte, küçücük bir
    "bachelor" daire tutup yerleşmiştim bile. Oldum olası
    hayatımda yaptığım değişikliklerden müthiş haz
    almışımdır. Yenilikler, hatta yeni zorlukların beni
    yenilediğini düşünmüşümdür hep. Yabancı bir ülkeye
    taşınıp, sıfırdan bir hayat kurmak çok zor, fakat bir o
    kadar da hoş bir mücadele oldu benim için. İnsanın

    151
    Faruk Arslan

    yeniden doğması gibi birşey. Burada olmaktan mutluyum,


    fakat tek ve kalıcı bir problemim var: Özlem, bir başka
    deyişle vatanıma ve arkadaşlarıma hasret. Buraya gelen
    birçok insanın tattığı bir duygu bu. Ailem, sevdiklerim ve
    öz yurdum çok uzaklarda artık. Çaresini burada kırk yıldır
    yaşayan vatandaşlarımızda bulamamışlar. Burada yaşayan
    Türklerle en önemli paydamız da şimdilik bu zaten... (35)
    Leyla Kızılırmak’ın ilk günlerdeki izlenimleri
    başbaşkaydı: Kendimizi bazen suçlu hissediyoruz çünkü
    bize bedava okul, üniversite firsatı veren vatanımızı
    düzeltmek için vergi vermekten başka pek te fazla birşey
    yapamadık, açıkcası korktuğumuz için herhangi bir
    derneğe veya politikaya giremedik. Bazen sesimizi
    duyurduk ve çekildik. Şimdi yurt dışındaki Türkler olarak
    baskı gruplarına girerek birşeyler yapmaya çalışıyoruz,
    gerek Amerika'ya gerek Türkiye'ye, Avrupa
    parlamentosuna yazılar gönderiyoruz. Depremden sonra
    Kanada azıcık bir miktar Türkiye'ye yardım gönderecekti,
    yüzlerce Türk karşı çıktı, sonra bu yardımı bir milyon
    dolara çıkardılar. Şimdi Ermeni lobisine karşı olarak
    Fransa' nın Cezayir'de yaptığı katliamlarla ilgili
    çalışmalar var. Türkiye'yi sadece İstanbul gözünden
    yorumlamayın, ülkemizin gerçekten cennet gibi doğası,
    mevsimleri var, burada bunu daha iyi anlayacaksınız.
    Burada ormanları yağmalamışlar, her türlü kimyasal
    ilaçla toprakları zehirlemişler ve hala zehirliyorlar.
    Kanada bir G-7 ülkesi olarak hala ozonu yok eden
    gazların kullanılmaması ile ilgili anlaşmayı Kyoto’yu
    imzalamıyor. Dışardan görüldüğü gibi pekte 'environment
    friendly' bir ülke değil. Bu yüzden 'Greenpeace' in burada
    doğması çok normal. Sebze ve meyveler hormonlu ve
    ilaçlı. Çok iyi yıkayıp yemeniz gerekiyor. Her dört

    152
    Faruk Arslan

    insandan biri kanser hastası.Tabii Türkiye'de de çok var,


    ama istatistik yok. Yazın ozon delik olduğu için güneş
    kremi olmadan dışarı çıkmamak lazım. Her yıl Kanada
    250.000 göçmen alıyor ve bir o kadar da göçmen buradan
    gidiyor. Bu yüzden Kanada nüfusu hemen hemen aynı
    kalıyor. Göçmenlerin yanında getirdiği nakit para
    ekonomi için çok önemli, çünkü buradakiler hep bir
    yerlere borçlu. 200 bin dolar borçlu olmayan yok gibi.
    Evi mortgage ile aldıkları için, en fazla bankalara
    borçlanıyorsunuz. Ve kira öder gibi ödüyorsunuz.
    Kanada’da para biriktirmenin en popular yolu bu.
    Özellikle Amerika'ya ' brain drain' var. Maaşlar
    Amerika'ya, Türkiye'deki iyi firmalara göre düşük ama iş
    ortamları bana göre daha sakin. Hayat her yerde zor, ama
    burada biraz daha tatlı geçiyor. Yeni mezun, bir de
    şimdilik çocuk yoksa hiç durmayın gelin, güzel bir hayat
    tecrübeniz olur... Kanada’ya ilk geldiğinizde ilk zamanlar
    hep Türkiye ile karşılaştırma yapıyorsunuz. Aldığınız
    ürünü Türkiye’de olsaydım kaça alırdımla başlayan
    kıyaslamalar her alanda sürüyor. Önceleri derin analizler
    yapmayarak tozpembe bir ülkeye geldiğinize
    inanıyorsunuz. Türkiye’deki saçmalıklardan sıkıldıysanız
    burası tam size göre. Kanadalılar hiç bir din ve milliyete
    ayrıcalık yapmayan bir devlet. Her ulustan insanlar
    Kanada’da kendi dilinde eğitim yapma, yayın yapma,
    gazete çıkarma özgürlüğüne sahiptir. Kanada’da nüfusun
    büyük çoğunluğu gönüllü olarak (hiçbir ücret almaksızın)
    mutlaka ikinci bir iş yapıyor. (36)
    Trafikte her zaman yayalar ilk hakka sahipler. Futbol
    Kanada’da en az izlenen hatta izlenmeyen spor dalı.
    Erkek ve bayan futbol ligi amatör. Profesyonel lig yok.
    Bayan futbol takımlarının izleyicisi daha fazla. British

    153
    Faruk Arslan

    Colombia Eyaleti’nin en büyük kenti olan Vancouver,


    sinema endüstrisiyle ünlüdür. Holywood filmlerinin
    büyük bölümü bu kentte çekiliyor. Toronto ve
    Montreal’de de 8 Holywood stüdyosu var. Dünyada en
    pahalı sigara satılan ülke. Bir paket sigara 8 Kanada
    Doları. Saskatchewan’da ekstra eyelet vergileri nedeniyle
    10 dolardan aşağıya sigara bulamazsınız. Hükümet
    sigarayı bırakmanız için elinden geleni yapıyor, sigara
    içenlere 2. sınıf vatandaş muamelesi yapıyor. Tüm kapalı
    alanlarda, bar, restaurant dahil sigara içemezsiniz.
    Kanada’da polisler insanlara (suçlu-suçsuz) “efendim”
    (Sir) diye seslenirler.
    Kanada iklimi her zaman bir tartışma konusudur.
    Dünya, Kanada'yı hep soğuk bir yer olarak tahayyül
    etmiştir. Her ne kadar bu doğru ise de - sıcaklığın -25
    dereceye kadar düşmesi olağandır- sıcaklıklar yıl
    içerisinde değişir ve Kanada, en az soğuk günleri kadar
    sıcak yaz günleri yaşar. Kanada'da, iklimi İstanbul ile
    benzerlik gösteren Vancouver'dan, 70. Kuzey paralelin
    sürekli buzlarla kaplı bölgelerine, British Columbia'nın
    batı kıyılarındaki verimli bitki örtülerine kadar pek çok
    farklı iklim bölgesi mevcuttur. Bununla beraber,
    Kanada'nın ABD ile sınır bölgeleri boyunca uzanan
    kesimlerinde dört mevsim yaşanmaktadır. Bitki örtüsünün
    yenilenmesi, göçmen kuşların yuvalarına dönmeleri ve
    uzun ve sıcak günlerin habercisi olan ilkbahar Kanada'da
    her zaman heyecan verici bir dönemdir. Yazlar genellikle
    sıcak ve güneşlidir, sıcaklık 35 derece ve üzerine
    çıkabilir. Sonbahar daha serin ve birçokları için daha
    rahat bir mevsimdir. Sonbahar yaprakları mükemmel
    tabiat manzaralar oluşturur. Mevsim ne olursa olsun
    Kanada'da size uygun bir yer ve etkinlik muhakkak

    154
    Faruk Arslan

    bulunur. Şahsen Kanada’da hava durumunu günde beş


    defa değişmesinden dolayı kadınların hava durumuna
    benzetiyorum. Bugüne kadar ne kadınların hava
    durumunu nede Kanada’nın hava durumunu net olarak
    teşhis edebildim.
    Kanada’nın en ılıman iklimine sahip Eyaleti British
    Colombia. Akdeniz iklimine benzer bir iklimi var. Diğer
    eyaletler, özelliklede kuzey eyaletler oldukça soğuktur.
    Arabaların önünden sarkan elektrik prizleri sizi
    şaşırtabilir. Çok soğuk kış gecelerinde arabaların
    karterinin donmasını engelleyen bu ısıtma sistemlerini
    sonradan taktırabilirsiniz. Ülke genelinde "buz hokeyi"
    sporu çok ilgi gördüğünden, her yerde bu sporun
    giysilerini giymiş insanlar görmeniz olasıdır, özellikle
    "Toronto Maple Leafs" takımının giysisi popülerdir.
    Türkiye'de olduğu gibi "metrik" ünitler kullanılmaktadır,
    hava durumunu Celcius olarak, arabanızın süratini ise
    kilometre cinsinden izleyebilirsiniz. Yalnız A.B.D.
    sınırını geçince "imperyal" unitlere alışmakta zorluk
    çekebilirsiniz. Toronto'da CN Kulesi yaklaşık 525 metre
    yüksekliğindeki kente yukarıdan bakan manzara camının
    üzerine korkmadan çıkabilirsiniz, zira bu cam 14
    hipopotam ağırlığını kaldırabilecek biçimde dizayn
    edilmiştir! Giriş ücreti olarak 35 doları gözden
    çıkartmalısınız.
    Faruk Arslan, ilk günlerini şöyle anımsıyor: Kış
    aylarında açık alanlardaki buz pateni pistlerinin yanısıra,
    yol kenarlarında donmuş su birikintileri üzerinde paten
    yapan ya da buz hokeyi oynayan insanları görmek sizi
    şaşırtmasın. İlk patent kayma tecrübemi devam ettiğim
    The Bickford Kursundan sınıf arkadaşlarımla CN
    Tower’ın yakınlarındaki açıkhava buz pistinde yaşadım.

    155
    Faruk Arslan

    Öğretmenim Diana, 'Koca bebek’ diye diye 30 defa piste


    düştüğüm günü ölümsüzleştirmek için fotoğraflarımı
    çekti ve bana hediye etti. 7 saat sonra kaymayı ve
    düşmemeyi öğrendim. Bu macera sadece kiraladığım
    patent ayakkabıma ödediğim 5 dolara maloldu. Patent
    ayaklarımın kenarını kestiği için, eşimdende epey fırça
    yedim. İyileşmem bir ay sürdü. Yine de patent kaymayı
    öğrendiğim için mutluydum.
    Kanada genelinde alkollü içki tüketim yaşı 19, Québec
    eyaletinde 18, A.B.D. genelinde ise bu yaş 21 ile
    sınırlıdır. Kanadalıların yüzde 60’ı hafif, yüzde 20’si ağır
    içici, yüzde 20’si içki kullanmıyor. Sigara içenler eskiden
    daha fazlaymış, artık yüzde 50’lere geriledi. Kadınlar
    erkeklerden daha fazla sigara içiyor. Maruhana denilen
    hafif uyuşturcuyu denemeyen pek yok. Ülkenin eski
    başkakanı Chreiten bile genç iken kullandığını övünerek
    söylemiş, takdir toplamıştı. 1 milyon 700 kişi polis
    kayıtlarında uyuşturcu bağımlısı olarak geçiyor. Bu
    kayıtlar gizli, gençlik hatalarının kariyerlerini berbat
    etmemesi için tamamen silinmesi tartışılıyor. Alkollü
    içkileri Québec eyaleti dışında yalnız özel lisansı olan
    alkol satıcılarından (liquor shop) alabilirsiniz.
    Marketlerde ya da diğer yerlerde alkollü içki satılmaz.
    Kumarhane işini de ancak devlet yapar.
    McDonald'slarda kızarmış patatesiniz ile "sirke"
    alabilirsiniz. Kanadalılara yol uzaklığı sorduğunuzda
    alacağınız yanıt kilometre cinsinden değil, tahmini sürüş
    zamanı biçiminde olur. 1989 yılından sonra üretilen taşıt
    araçlarının hepsi "gündüz sürüş farları" ile donatılmıştır.
    Bu araçlarda kontağı çevirmeniz ile kısa farlar %75
    şiddeti ile yanar ve sürüş süresince açık kalır. Eyalet
    otoyollarında sürat limiti değişkendir. 90 ila 110 km/h

    156
    Faruk Arslan

    arasında değişmektedir. Polisler eğer isterlerse limitten 5


    km fazla hızla seyir ettiğiniz için $60 ila $90 arasında
    ceza verebilirler. Eğer süratiniz 25 km. den fazla ise
    hapse bile girebilirsiniz. Bir çok oto yolda hangi hız için
    ne kadar ceza kesildiğini gösteren büyük tabelalar vardır.
    Fakat otoyollarda genelikle 120 km. hız normaldir.
    Kanadalılar cümleleri "eh?" takısı ile bitirirler. Bir
    bakıma soru sıfatı yerine geçmektedir. Newfoundland
    sakinlerinin kendilerine özgü deyişleri vardır: "What you
    at?" Ne yapıyorsun? ve "How is she goin' boy?" Nasıl
    gidiyor? demektir. Telefonla taksi çağırdığınızda firma
    size kaç kişi olduğunuzu ve gideceğiniz adresi soracaktır.
    Küçük kentlerde firmalar telefonda ücretin ne kadar
    tutacağını söylerler. Birçok kentte üniversiteler yer altı
    tüneller ile bütün birimlerini birbirine bağlamışlardır,
    böylelikle soğuk kış günlerinde dışarı çıkmanız
    gerekmeden her yere ulaşabilirsiniz. Örnek olarak
    Carleton Üniversitesi, York Üniversitesi, Manitoba
    Üniversitesi ve Memorial Üniversitesi’ni verebilirim.
    Kanada'dan A.B.D.'ne geçerken uygulanan sınır
    prosedürleri aynı biçimde A.B.D.'den Kanada'ya geçerken
    de uygulanır. Gümrük memurlarının çoğu güler yüzlü
    olmasına karşın her zaman gerekli ciddiyeti korumaya
    dikkat etmeleri dikkat çekicidir. 2002 yazında arka arkaya
    3 defa ABD’ye gittim. Her seferinde Amerikalılar
    pasaportuma bakıp ismimi Frank diye okudu. Çok
    kültürlüler canım! Kanada'dan A.B.D.'ne arabanızda
    portakal ya da muz ile giremezsiniz. Meyvalarınıza
    sınırda el konur. Çünkü A.B.D. bu meyvaların üreticisidir
    ve Kanada en büyük marketlerinden birini
    oluşturmaktadır. Eğer bir kartondan fazla sigara
    getirirseniz gümrük ödersiniz. Çünkü Kanada’da sigara

    157
    Faruk Arslan

    pahalıdır, ABD’de yarı fiyatındadır. Benim gibi iki karton


    alır ve gümrükte söylemez iseniz, iki saat gümrükle
    uğraşırsınız. Sonuçta ikinci kartonun fiyatı ödediğiniz
    gümrükle piyasa fiyatını geçer.
    Araçların tekerleklerine zincir takmaları yasaktır.
    Yalnız çivili lastiklere izin verilir ki, Mayıs ayı başında
    bunlar yaz lastikleri ile değiştirilmek zorundadır. Genelde
    otomobillerin %84 (1998 verisi) otomatik viteslidir. Düz
    vitesli araç kullanabilenler iş başvurularında
    özgeçmişlerinde bunu belirtirler. Birçok üniversitede A+
    notu, 4 üzerinden olan tabanda 4.3'e tekabül eder ve
    öğrenciler tarafından "ortalama kurtarıcı" not olarak çok
    sevilir ! Ontario eyaletinde lise eğitimi 7 yıldır ancak son
    yıl yalnız üniversiteye gidecek öğrenciler tarafından okur.
    Bu uygulama 2003 yılında kaldırıldı. Üniversiteler paralı
    olduğu için öğrencilerin ilk senesindende para kazanmaya
    başladılar.
    Kuzey Amerika kıtasında yılda yalnız bir kez Formula
    1 Grand Prix yarışı düzenlenir, mekan Montreal kentini
    "ada" haline getiren St.Lawrence nehirinin bir bölümünün
    yapay olarak doldurulması ile oluşturulmuş St.Helen
    adacığındaki "Gilles Villenueve" pistidir. Bu ad, 97
    Dünya Şampiyonu Quebec orijinli şampiyonu pilot
    Jacques Villenueve'ün kendisi gibi F1 pilotu babasının
    anısına verilmiştir. Ottawa'daki parlamento üyelerine
    göndereceğiniz mektuplara posta pulu yapıştırmanız
    gerekmez. Kanada Posta İdaresi, milletvekili ya da kabine
    üyelerine göndereceginiz normal mektuplardan ücret
    almıyor.
    Apartmanların bir çoğunda, çamaşır makinaları
    binaların alt katlarındaki çamaşırhanelerde bulunmakta ve
    jeton ya da bozuk para ile çalışıyor. Kablo

    158
    Faruk Arslan

    televizyonlarda 24 saat yayın yapan "hava durumu"


    kanalları bulunur. Türkiye'de olduğu gibi Kanada'da fazla
    kar yağdığında okullar tatil edilir, hatta hükümet
    çalışanları bile paydos yaparlar. Kanada da hala bazı eski
    yasalar uygulanmasa da yürürlükte görünmektedir.
    Quebec eyaletindeki bir yasaya göre margarinin rengi
    tereyağından farklı olmalıdır. Pazar günleri Yonge
    Caddesi’nde ölü bir atı aşağı doğru sürüklemek yasalara
    aykırıdır. Alacağınız bir hizmet ya da ürünün fiyatının
    yarısından çoğunu en küçük para birimi olan penny ile
    ödeyemezsiniz. Nova Scotia eyaletinde yağmur yağarken
    bahçe sulamak yasalara aykırıdır. Ottawa da Pazar günleri
    Bank Street üzerinde dondurma yemek yasaktır. Uxbridge
    de 56K dan daha hızlı internet bağlantısı kurmak yasaktır.
    Etabicoke da banyo küvetinde 3.5 inç (yaklaşık 8.9 cm)
    den daha derin su bulundurmak yasalara aykırıdır.
    Quebec eyaletinde bütün ilan ve işaretler Fransızca olmak
    zorundadır. Eğer ilanda İngilizce kullanılacak ise, ilan ya
    da işaretin Fransızca karşılığı İngilizce yazılışının en az
    iki katı büyüklüğünde olmalıdır. Bu iki dilin dışında ilan
    asmanız yasaktır. Trafik kazalarının binde üçü 'Mouse’
    adı verilen Kanada'ya özgü geyik türünden
    kaynaklanmaktadır. "Dikkat Geyik Çıkabilir" tabelası
    şehirlerarası yollarda en çok rastlanan işaretlerdendir.
    Quebec eyaletteki trafik yasalarına göre aracın yalnız
    arkasında plaka bulunması zorunludur. Ön taraftaki plaka
    yerini reklam amaçlı kullananların sayısı oldukça
    yüksektir. Kuzey kutbuna daha yakın olan Yukon
    eyaletinde yazları üç ay boyunca güneş hiç batmaz. Yine
    kışları bu eyalette üç ay boyunca gece yaşanır.
    ABD-Kanada sınırındaki Lake of The Woods gölü
    dünyanın en fazla adaya sahip gölü ünvanına sahiptir.

    159
    Faruk Arslan

    Üzerinde 14.000 civarında ada olduğu tahmin


    edilmektedir. Arazi biçimi ve doğa koşulları nedeni ile
    Kanada'nın yüzde seksen sekizine (%88)
    yerleşilememektedir. Kanada genelinde 5.700 den fazla
    yerleşim yeri ya da göl, nehir, dağ gibi arazi adında
    "Saint" sözcüğü bulunmaktadır. Ülkede mevcut 250 bin
    irili ufaklı göl sayısı dünyanın diğer ülkelerindeki göl
    sayısı kadardır.
    Charles Dickens, Kanada'yı, "umudun ve kendini
    güvende hissetmenin vatanı" olarak tanımlar. Bugünün
    Kanada'sı, bunun da ötesinde, dünyanın en yaşanılır
    şehirlerinin, birbiriyle bütünleşmiş farklı kültürlerin
    zengin armonisinin de vatanıdır. Yeni çağda bir eski
    dünyalıyı andıran Montreal'dan tiyatro ve restoranlarla
    dolu işlek caddelerin şehri Toronto'ya, uzak batı kıyılarını
    süsleyen Vancouver'a kadar her yerde Kanada'nın
    çarpıcılığı insanı büyüler. Kanada'nın, güney komşusu
    ABD'nin silik bir kopyası olduğunu düşünenler yanılırlar;
    zira kuzeyin ulusal kimliğe damgasını vuran vahşi doğası,
    Kızılderili, Fransız ve İngiliz geleneklerinin iç içeliği,
    Kanada'yı ABD'den kesin hatlarla ayırmaktadır. Birçok
    insanın Kanada hakkındaki bilgisi, coğrafyasının
    genişliği, karlı ormanları, bayrağı ve belli başlı birkaç
    fiziki özelliğinden öteye geçmez. Gezginlerin çoğu,
    Kanada'nın el değmemiş tabiatı ile doğal güzelliklerinin
    cazibesine kapılırlar, ancak Kanada, İsfendan ağaçları ve
    Niagara Şelalesi'nden ibaret değildir.
    Kanada'ya gelenler dünyanın en güzel doğal ortamını
    göreceklerdir. Yemek kültürünün temelinde İngiliz orta
    yol geleneği vardır. Çok özel ulusal yemekler olmamakla
    birlikte iyi yemek boldur. Birçok şehirde Yunan, İtalyan,
    Doğu Hindistan ve Çin kökenli saygın restoranlar bulmak

    160
    Faruk Arslan

    hiç de zor değildir. Fransız kültürünü yansıtan Quebec ve


    birkaç diğer eyalette yemek kültürü diğer eyaletlere göre
    farklılık gösterir. Kanada'nın restoran, bar, cafe ve fast-
    food noktaları sayı olarak şaşırtıcıdır, ancak ilk bakışta
    Kanada şehir mutfağını herhangi bir Amerikan metropolü
    mutfağından ayırt edecek fazla bir özellik yoktur:
    alışveriş merkezleri, ana caddeler ve yollar; özel menüleri
    ve fiyatlarıyla birbiriyle rekabet eden Amerikanvari
    fastfood zincirleriyle doludur.
    Kanada'nın bence en görülesi yerlerinden birisi de
    Niagara Falls bir hafta sonunu geçirmek için bile çok iyi
    bir seçim olabilir. Eğer Toronto şehrine yakın iseniz,
    yaklaşık 1-1.5 saatlik otomobil yolculuğu ile (trafiğe
    bağlı tabii) kendinizi dev bir şelalenin muhteşem güzelliği
    içinde bulabilirsiniz. Niagara bölgesinde size tavsiyem
    Niagara on the lake kasabası civarındaki "Wine-Route"
    denen güzergah üzerindeki küçük şarap satıcılarına ve
    ayrıca mevsime özel meyvaların satıldığı küçük
    manavlara uğramayı unutmayın ve meyvelerin tadına
    bakın, mesela çilek gibi! Niagara Şelaleri, Amerika-
    Kanada sınırında. Kanada tarafına haftasonu için bile
    gelenler var, etraf küçük bir tatil kasabası görüntüsünde.
    Şelalelerin gece görüntüsünü yani ışıklandırılmış halini
    sevmiştim. Ayrıca şelalerin yanındaki eğlence merkezine
    uğramayı da unutmayın, burası küçük bir Las Vegas
    şehrini hatırlatıyor! Eğer ki birgün yolunuz Niagara
    taraflarına düşerse, mutlaka önceden bed&breakfast için
    rezervasyon yaptırın! Aksi takdirde haftasonlarında yer
    bulmanız oldukça zor!
    1997 yılında, İsviçre'deki Corporate Resources Group,
    Kuzey Amerika'daki büyük şehirler içinde Toronto'yu,
    Vancouver ve Auckland'den sonra en yaşanabilir üçüncü

    161
    Faruk Arslan

    şehir seçmiş. Kuzey Amerika'da toplu taşımacılığın


    Toronto'daki kadar etkin kullanıldığı başka bir şehir
    olduğunu sanmıyorum. Şehrin en yoğun kullanılan
    bölgelerine çok hızlı ulaşım sağlayan ve birbirine
    bağlantısı olan üç ayrı metro hattı var. Trenlerin sıklığı 3-
    6 dakika arasında değişiyor. Yüzeyde ise gayet yaygın bir
    otobüs ve tramvay hattı var. Bunlar da yaklaşık 10
    dakikada bir geçiyorlar ve şehrin her yerine
    ulaşabilmenizi sağlıyorlar. Gece yaklaşık 1:30' dan sonra
    da Blue Night servisi başlıyor ve 20 ana hatta yaklaşık 15
    dakika arayla ulaşım sağlıyor. Bu hizmet sabaha kadar
    sürüyor ve gündüz servisinin devreye girmesiyle sona
    eriyor. Toronto'da bir yerden başka biryere giderken araç
    değiştirmek zorunda kalsanız bile tek ücret ödüyorsunuz.
    Metroya ya da yüzey hatlarına ilk bindiğiniz noktada bir
    transfer bileti alıyor ve araç degiştirirken bu bileti
    kullanarak, tekrar para ödemeden yolculuk
    edebiliyorsunuz. Otobüsler bizim İstanbul'da alışık
    olmadığımız kadar dakik. Her durakta otobüsün o
    duraktan kaçta geçeceği yazılı, ve mesela 11:56 yazıyorsa
    otobüs 11:56'da geliyor. Bunu defalarca denedim,
    şimdiye kadar hiç şaşmadı. Şehirde resmi binaların hepsi
    ve özel binaların çoğu özürlüler düşünülerek inşa edilmiş,
    hepsinde rampalı yollar var, o yoksa özel asansörler var.
    Şehir rehberlerinde, mesela lokantalar hakkında bilgi
    verilirken, hem lokantaya hem de tuvaletine tekerlekli
    sandalye ile girilip girilemeyeceği de belirtiliyor. Şehrin
    bütün kaldırımları zaten çok alçak, bir de köşe başlarında
    sokak seviyesine iniyor, basamak inip çıkmak gereği
    kalmıyor.
    Kanada ve ABD neredeyse aynı hayat tarzına sahip.
    Buraya geldiğinizde Amerikan filmlerindeki birçok

    162
    Faruk Arslan

    ayrıntının sadece filmlerde görülebilir şeyler olmadığını


    anlıyorsunuz. Mesela Richard Bach'ın kitaplarında
    anlattığı küçük havaalanlarından Toronto'da iki tane,
    yakın çevresinde ise neredeyse bir düzine var. Bunun
    dışında, evlerin arka kapıları, garajları, geniş mutfaklar,
    geniş ve birbirini dik kesen caddeler, tertemiz
    mezarlıklar, sokakta sallana sallana yürüyen, bol
    kıyafetler giyen, yayvan yayvan konuşan zenciler, sarı
    okul otobüsleri, geniş arabalar... İnsanın taksiye bakınca
    içi açılır mı? Burada taksileri ve kamyonları görünce
    içimiz ferahlıyor. İstanbul'da taksilere sığmak için garip
    şekillere girerdim, buradakiler limuzin gibi. Kamyonlar
    deseniz çok temiz ve her tarafları kapalı, biryerlerinden
    üzerinize molozlar düşecek diye korkmuyorsunuz Ve
    medeniyetin en büyük göstergelerinden biri, korna sesi
    yok. Şanssız bir gününüzdeyseniz bir-iki kere korna sesi
    duyuyorsunuz. Bir de, bütün araçlar yayalara yol veriyor.
    Bunun için yola inmiş olmanız da gerekmiyor, sürücünün
    sizin yola ineceğinizi anlaması yetiyor. Siz daha
    kaldırımın kenarına iki metre uzaktayken o durup sizi
    bekliyor ve arkasındaki diğer araçlardakiler de
    kornalarına asılmıyor, onlar da bekliyor. Atlı ve bisikletli
    polisler seyrek de olsa devriye gezisine çıkıyorlar. Atlılar
    gerçekten çok havalı görünüyorlar ve sözlerine karşı
    çıkmaya cesaret edemiyorsunuz. Bisikletli polisler ise
    hava ısındığında şortla dolaşıyorlar, bu ülkede devlet
    memuru olmanız terden yapış yapış olmanızı
    gerektirmiyor.
    Dünyanın en uzun caddesi olan 1900 küsur
    kilometrelik Yonge Street, Ontario Gölü'nden başlayarak
    kuzeye doğru çıkıyor ve şehri doğu ve batı olmak üzere
    ikiye bölüyor. Bu caddenin ilk birkaç kilometresi

    163
    Faruk Arslan

    Toronto'nun şehir merkezini oluşturuyor. Yonge bizim


    İstiklal Cadde'sine benziyor, iş merkezleri, renkli
    dükkanlar, yan sokaklarda barlar... Farklı olarak, cadde
    güzelce asfaltlanmış ve motorlu taşıt girebiliyor. Yonge
    Street ile St. Clair'in kesiştigi noktada birçok iş merkezi,
    yüksek apartman binaları, kaliteli lokantalar ve kafeler
    var. Bu noktadan St. Clair üzerinde ikiyüz metre doğuya
    yürüdüğünüzde yol bir köprünun ucuna varıyor. Bu köprü
    sizi David Balfour Parkının üzerinden karşıya geçirmek
    üzere inşa edilmiş. Ama siz bunun yerine tahta
    merdivenlerden parka indiğinizde, Türkiye'de trekking
    için gittiklerimizi andıran bir kanyonda buluyorsunuz
    kendinizi. Buradaki parkur bütün nehir boyunca uzadığı
    gibi, çeşitli noktalarda şehrin buna benzer daha birçok
    parkına bağlanıyor. Bu parkurlarda yürürken ağaçların
    arasından binaları görmek pek mümkün olmuyor, şehrin
    gürültüsü ise uzaktan zayıf bir uğultu olarak geliyor.
    Şehrin en keyifli yanlarından biri hayvanları izlemek.
    Burada başıboş gezen kedi-köpek göremiyorsunuz,
    onların yerine sokaklarda sincaplar ve yaban ördekleri
    dolaşıyor. Hatta bir sabah uyandığınızda, pencerenizin
    pervazında oturan bir sincapın meraklı meraklı içeriye
    baktığını görebiliyorsunuz. Arka bahçenizde otururken
    görebileceğiniz alakargalar yaklaşık kırlangıç
    büyüklüğünde, ama sırtları masmavi. Başlarının arka
    tarafinda da sivri çıkıntılar var, bisikletçilerin kasklarına
    benziyor. Böylesine rengarenk ve güzel sesli kuşları
    görünce kendinizi bir milli parkta sanıyorsunuz.
    Mezarlıklarda karşılaşılabilen tarla farelerinin bile çizgili
    desenleri var, gayet sevimli görünuyorlar. Köpekleri
    sokaklarda tasmasız dolaştırmak yasak, parklarda bazi
    bölgeler tasmasız köpek alanları olarak işaretlenmiş,

    164
    Faruk Arslan

    ancak orada serbest bırakabiliyorsunuz. Ayrıca nerede


    olursa olsun köpeğinizin pisliğini toplamak sizin
    göreviniz...
    Toronto genelde düz bir coğrafyaya sahip, İstanbul
    gibi yedi (bin) tepe üzerine kurulmuş değil. Bu yüzden
    bisiklet kullanımına çok uygun. Zaten şehrin bütün
    parklarında bisiklet parkurları olduğu gibi, sokaklarının
    çoğunda da bisikletliler için özel şeritler çizilmiş, motorlu
    taşıtlar bu şeritlere giremiyor. Şerit çizgileri her zaman
    çok belirleyici. İstanbul'da, özellikle minibüslerin, yol
    ortasındaki refujleri aşarak karşı tarafa geçtiğine defalarca
    tanık olmuşumdur. Bizim 20 cm'lik refujlerin
    yapamadığını burada incecik sarı çizgiler başarıyor,
    kimse şerit çizgilerini ihlal etmiyor. Toronto'nun içinde
    bulunduğu Ontario eyaletinin yüzölçümü 1 milyon
    kilometre kare. Türkiye'nin toplam alanının 750 bin
    kilometre kare oldugunu hatırlatırım. Kanada'da çoğu
    Ontario kadar büyük olan 12 eyalet var. Bu kadar alanda
    sadece 32 milyon kişinin yaşadığını bilmek komik. Zaten
    Toronto'nun nüfusunun kalabalık(!) olmasının sebebi
    buraya yerleşen göçmenler. Toronto'da dünyanın her
    tarafından gelmiş insanlarla karşılaşmak mümkün.
    Uzakdoğulular, özellikle Çinliler sanki buranın yerlisi
    gibiler, sayıları çok fazla. Fast-food yemek veren yerlerde
    çalışanların çoğu Uzakdoğulu. Taksi şoförleri arasında
    Bangladeş, Hindistan, Bulgaristan gibi yerlerden
    gelenlere çok rastlıyorsunuz. Dolayısıyla Torontolular
    yabancılara çok alışık ve çok sıcak davranıyorlar.
    Dünyanın her tarafinda Türk vardır deriz, burada da var.
    Ama buradakiler genelde eğitimli Türkler, ve diğer
    yabancılara göre bayağı azınlıkta kalıyorlar. Her tarafta
    İtalyan, Fransız, Yunan, Çin, Japon, Kore ve hatta Tibet

    165
    Faruk Arslan

    yemekleri bulabilirken kaliteli Türk lokantası sadece bir


    tane ( 2001’de bir taneydi, şimdi 10’dan fazla). Bir-iki de
    fast-food lahmacuncu var. Türk yemeği özlüyorsanız
    Yunan lokantalarına gidebilir, dolmadan dönere, mezeden
    şiş kebaba kadar alışık olduğunuz herşeyi, belki küçük
    farklarla, orada bulabilirsiniz. Buradan bakınca, nasıl olup
    da hala onlarla dost olmamız gerektiğinin farkına
    varmadığımıza insan daha çok şaşırıyor.
    Toronto'da yerleşim sistemi bizim alışık
    olduğumuzdan farklı. 2,5 milyon insanı bu kadar geniş bir
    alana yerleştirmek kolay olmalı. Şehrin yerleşim
    alanlarının çoğu iki-üç katlı Viktorya tarzı evlerle dolu.
    Bu evlerin çoğu neredeyse yüz yıllık, ama bizimkiler gibi
    döküntü değil, sürekli yenileniyor. Evlerin ön cephesiyle
    sokak arasında küçük bir bahçe yer alıyor, ama asıl bahçe
    evin arka tarafında. Bu tür evler genelde Torontolular ya
    da uzun süredir Toronto'da bulunanlara ait. Yenilerin
    yerleşmesi için şehrin çeşitli yerlerinde apartman binaları
    var ki bunlar genelde yüksek binalar, herbirinde yüzlerce
    daire ve binlerce yaşayan insan var. Aile yapısına ve
    birliğine pek önem verilmediği ve yalnız yaşamayı seçen
    çok insan olduğu icin stüdyo tipi ya da tek yatak odalı
    daireler çok yaygın. Tek yatak odalı dedikleri bizim bir
    oda bir salon apartman dairelerimiz gibi. Stüdyo tipinde
    ise hem oturma odası hem yatak odası olarak kullanılan
    tek bir alan var, tabi bir de mutfak ve banyo. Burada
    eşyasız diye kiralanan evlerde bile mutlaka en azından
    buzdolabi ve fırın var. Mutlaka iki-üç adet gömme dolap
    var. Binanın ortak kullandığı çamaşırhane genelde
    bodrum katında bulunuyor. Geriye almanız gereken bir
    tek yatak ve masa kalıyor. Ayrıca ödediğiniz kiraya her
    zaman ısıtma ve su, çoğunlukla elektrik, hatta bazen tv

    166
    Faruk Arslan

    için kablo bağlantısı dahil oluyor.


    Burada federal hükümet, kaybolmuş aile ve komşuluk
    ilişkilerini güçlendirmeye çalışıyor. Mesela ikinci çocuğu
    yapan ailelere ekstra maaş bağlanıyor. Bazı bölgelerde '
    Neighbourhood Watch ' denen bir sistem uygulanıyor,
    buna göre insanlar mahallelerinde olan bitene karşı hassas
    olacak, komşusunun başı belaya girerse yardım edecek.
    Bana komik geliyor. Benim ülkemde bilirsiniz insanlar
    bunu normal olarak yapar, hatta birçok insan için
    mahallenin namus bekçisi (!), mahallenin muhtarı gibi
    yakıştırmalar türemiştir. İşsizlik sigortası gibi sosyal
    yardımların gelişmiş olmasına rağmen sokaklarda dilenen
    insanlarla sık karşılaşıyorsunuz. Ayrıca bazı merkezlerde
    bizdeki gibi, trafik ışıklarında duran arabaların camlarını
    temizleyen gençler var. Ama ne dilenenler ne cam
    temizleyenler, bu iş için çocukları kullanmıyor. En
    küçüğü yaklaşık 15 yaşında, ayrıca yürek paralayan
    yalvarmaları yok. Şehirdeki sosyal ve kültürel faaliyetler
    gayet zengin. Bazen, 2,5 milyon insan bu kadar faaliyete
    nasıl yetişiyor diye düşünüyorum. Sinema, tiyatro, opera,
    bale gibi gösterilerden bahsetmeye gerek duymuyorum.
    Çok sayıda müze ve galeride sürekli sergiler var. Şehirde
    bir ayakkabı müzesi bile var. Okuma oranı doğal olarak
    çok yüksek, metroda her vagonda bir sürü insanı kitap,
    dergi, gazete, ders notları vs. okurken görüyorsunuz.
    Şehir kütüphanesinin neredeyse her mahallede şubesi var
    ve hepsi bizim büyük üniversitelerin kütüphanelerinin
    kalitesinde. Kütüphanedeki bilgisayarlardan ister
    internete ücretsiz bağlanıyor, ister kütüphane arşivini
    araştırıyorsunuz, aradığınız kitap o şubede yoksa bile
    hangi şubede bulabileceğinizi bilgisayar size söyluyor. Ve
    insanlar kütüphaneleri kullanıyor, bizimkiler gibi içeride

    167
    Faruk Arslan

    rüzgarlar esmiyor, kitaplar tozlanmıyor. Kitapçılar


    deseniz, herbiri en az iki-üç katlı, her kata bizim en büyük
    kitapçımızdan bir-iki tane sığar. Satın almak şart değil,
    bir sürü koltuk koymuşlar, koltuk bulamazsanız rafların
    arasında halıya oturup okuyorsunuz. Hatta bazen siz
    kitapları kurcalarken bir sanatçı yeni CD'sinin tanıtımı
    için gitar resitali veriyor. Düşünebileceğiniz her konuda
    kitap var, çesitlilik içinde kayboluyorsunuz. Bazi rehber
    kitapların başlıklarından örnekler: Idiot's Guide To
    Cooking, Fishing For Dummies, Gay Guide To USA...
    Şehirdeki sportif faaliyetler de çok yaygın,
    badminton'dan basketbola, eskrimden curling'e her tür
    sporu yapmak mümkün. Şehirdeki parkların çoğunda
    ücretsiz kullanılabilecek spor alanları var, tenis kortları,
    baseball pistleri, futbol sahaları. Dünyanın heryerinden
    birçok göçmen geldiği için bizim bildiğimiz futbol -
    buradaki adıyla soccer- da gayet yaygın, hem de halı saha
    falan değil, mis gibi çim sahada para vermeden futbol
    oynayabiliyorsunuz. Baseball maçları Skydome isimli
    stadyumda oynanıyor ki Skydome, dünyanın tamamen
    açılıp kapanabilir stadyum tavanına sahip tek binası olma
    ünvanını taşıyor. Ülkede bütün spor branşlarında ligler
    aslında Kuzey Amerika ligi şeklinde, yani ABD ve
    Kanada takımları birleşip bir lig oluşturuyor. Dolayısıyla
    mesela Toronto Raptors NBA'de sözü geçen takımlardan.
    2009 Temmuzunda 53 milyon dolara Raptors’a beş yıllık
    imza atan NBA yıldızımız Hidayet Türkoğlu, Türklerin
    gururu. Tabi ülkede bir numaralı spor buz hokeyi. Hokey
    sporunu ilk oynayan ve dünyaya tanıtan ülke olmakla
    gurur duyuyorlar. Kışın her taraf buz olduğu için bütün
    çocuklar patenci olarak büyüyor ve hokey oynuyorlar.
    Hokey gerçekten çok hızlı ve çok heyecanlı bir spor,

    168
    Faruk Arslan

    koşmak yerine patenler üzerinde olmak oyuna daha


    büyük bir hız katıyor. Gayet sert bir spor ve oyun da
    reklamlar harici pek durmuyor. Hokey, dünyada oyun
    durmadan oyuncu değişikliği yapılabilen tek spor dalı.
    Hokey biletleri oldukça pahalı olmasına rağmen Air-
    Canada Center her maçta tıklım tıklım doluyor.
    Türkiye'deki arkadaşların sorduğu soru, buranın
    gerçekten çok soğuk olup olmadığı. Buradaki evi
    paylaştığım arkadaşların dediğine göre Amerika'da bazı
    insanlar Kanadalılar'ın igloo denen, Eskimoların
    kullandığı buzdan kulübelerde yaşadığını sanıyorlarmış.
    Burası kışın soğuk oluyor gerçekten, ama bahar ve yaz
    aylarında da bayağı terletiyor. Toronto'da insanı asıl
    üşüten faktör rüzgar. Kışın kar çok sık yağmıyor ama
    soğuktan dolayı uzun süre tutunuyor. Rüzgar sayesinde
    havada pek bulut birikmiyor, güneş kışın da parlıyor.
    Ama aynı rüzgar hava sıcaklığını normalde olduğundan
    5-10 derece daha aşağıya çekiyor. Ama buranın doğası
    böyle olduğundan insanlar önlemini almışlar. Binalarda,
    otobüslerde, diğer kapalı yerlerde ısınma sorununun lafı
    bile edilmiyor. Dışarı çıkmadığınız sürece hiç
    üşümuyorsunuz. İşin güzel yanı dışarı çıkmak zorunda da
    kalmayabiliyorsunuz; şehrin işlek bölgelerinde binaların
    altında iş merkezleri ve mağazalar var, ve bunlar
    sokakların altından geçen tünellerle birbirine bağlı. Yani
    mesela bizim Akmerkez gibi bir ortamda yürürken bir
    bakıyorsunuz başka bir binaya geçmişsiniz. Yeraltı şehir
    haritaları size yolunuzu gösteriyor. Bu sistemi kullanarak
    hiç yüzeye çıkmadan şehrin altında kilometrelerce
    yürümek mümkün. Hatta bu yollardan metro
    istasyonlarına da geçiş olduğu için, yerin altına şehrin en
    uzak ucundan girip ofisinizdeki koltuğunuza kadar hiç

    169
    Faruk Arslan

    yüzeye çıkmadan gidebiliyorsunuz. Yine bazı


    arkadaşlardan, böyle bir sistemin akla gelmesindeki ana
    sebebinin soğuk hava değil, soğuk savaş yıllarındaki olası
    nükleer saldırı tehlikesi olduğunu öğrendim.
    Aslında şehirde turistik sayılabilecek fazla bir mekan
    yok. Ülkenin tarihi pek eskilere dayanmadığı icin tarihi
    eser zaten bulamıyorsunuz. Ayrıca her ne kadar şehir çok
    yeşil olsa da, mesela İstanbul Boğazı gibi doğal
    güzellikleri yok. Onun yerine insan yapımı eserlerle göz
    boyamaya çalışıyorlar. Ülke zengin olunca gösterişli
    binalar yapmak kolay oluyor. İlle doğal güzellik
    isteyenler için Niagara Şelalesi Ontario Gölü'nün diğer
    yakasında çağlayarak akıyor. Şelale kuş uçuşu 100
    kilometreden kısa mesafede, ama karayoluyla gitmek için
    gölü dolaşmak gerekiyor. Ayrıca Pickering Nükleer
    santrali Toronto'nun 45 kilometre kadar doğusunda,
    Ontario Gölü kenarında. Unutmadan belirteyim, sadece
    Ontario eyaletinde toplam 22 nükleer santral mevcut...
    Toronto huzur veren parkları, çok düzgün yapılaşması,
    konukseverliği ve kozmopolit yapısıyla yaşanabilir bir
    yer. Her dilden, dinden, ırktan insanla tanışıp arkadaş
    olmak çok mümkün. Her türlü istek ve ihtiyaç düşünülüp
    karşılığı olan hizmet sağlanmış. Kendi ülkenizin
    yemeğini özlediyseniz lokantası mutlaka vardır, oraya
    gidin. Evinizi kiraya verecekseniz heryerde satılan hazır
    'Kiralık ev' ilan tabelalarından alıp kapının önüne koyun.
    Yüzmek mi istiyorsunuz, ücretsiz Community Center'lara
    gidin, açık ya da kapalı havuzlarından, spor
    komplekslerinden yararlanın. Cinsel tercihleriniz mi
    farklı, Church Street'deki gay barlarına ya da
    Wellesley'deki lezbiyen ve biseksuel kadınlar derneğine
    gidebilirsiniz. Uyuşturucu mu kullanıyorsunuz, burada

    170
    Faruk Arslan

    yasal olmasa da çok yaygın, insanlar otobüslerde


    sarıyorlar. Huzurlu bir pazar öğleden sonrası mı
    istiyorsunuz, parklarda çimlere yatıp güneşin altında kitap
    okuyun. Bu kentin sunduğu çeşitliliğin içinde
    kaybolmamaya dikkat edin. (37)

    İstanbullu Erkin Ağsaran, ilk günlerinde Kanada’ya işte


    böyle hayran kalmıştı: Pek çok yeni göçmenin ilk
    duyguları oldukça iyimserdir. Ferhat Yiğit ilk günlerde
    yaşadığı anısını şöyle anlatıyordu: Bir gün kuzenim ve
    ben markete gidecektik. Kuzenim pateni aldı, ben de
    bisiklete bindim. Trafik ışıklarına yaklaşmıştık. Işıklarda
    yayalara yeşil yanıyormuş. Kuzenim hemen fark edip
    patenle karşıya fırlayıverdi. Ben kaldım. Bir süre sonra
    tekrar yayalara yeşil yandı fakat ben yanımda duran
    kamyonu fark edip yola atlamadım. Kavşakta bir tek
    kamyon ve ben varız. Önce onun geçmesi için bekledim.
    Malum bizde öncelik taşıtlardadır. Bu arada kamyondaki
    adama bakmıyordum. Baktım kamyonda hareket yok.
    Kafamı çevirdim birde ne göreyim. Adam el kol
    hareketleri ile geçmemi istiyor. Meğer o da beni
    bekliyormuş. Canına tak etmiş herhalde. Ama medeniyet
    işte. Adamın kulağının dibinde "Yürüsene kardeşim!"
    manasında kornaya asılmıyorlar. Neyse adamdan özür
    dileyip geçtim. Adam beni sevmiş olsa gerek geçerken
    "Olur böyle şeyler, takma kafana!" dercesine kibarca
    gülümsedi. İşte kamyoncuları bile böyle bu ülkenin. (38)

    Bu bölümü bir fıkra ile tamamlayalım ve göçmenliğin üç


    dönemine geçelim: Beyaz göçmen Kanada'nın uçsuz
    bucaksız ormanlarından birine bir kulübe yapmış kışa
    hazırlanıyordu. Tam odun keserken bir Kızılderili geçti. -

    171
    Faruk Arslan

    Hey Kızılderili, diye seslendi. "Kış nasıl olacak"-


    "Soğuk" dedi Kızılderili ve yoluna devam etti. yerlilerin
    doğa bilgisine güven duyan adam epey endişelendi ve her
    ihtimale karşı daha fazla odun kesti. Akşam Kızılderili
    tekrar geçerken "Hey arkadaş" diye bir daha seslendi "Kış
    gerçekten soğuk mu geçecek?"
    - Çok, hem de çok soğuk" dedi Kızılderili ve yoluna
    devam etti. Göçmen fena halde korkmuştu. Çılgınlar gibi
    odun istifledi. Ertesi sabah Kızılderili geçerken seslendi.
    - Bu kış insan oğlunun yaşamadığı kadar soğuk olmak."
    - "Nereden biliyorsun" diye sordu, bütün gecen durmadan
    odun kesip nefes nefese kalan göçmen.
    - Eski bir Kızılderili sözü var: Beyaz adam çok odun
    kesmek, kış çok çok soğuk olmak.

    172
    Faruk Arslan

    Dördüncü Bölüm

    Göçmenliğin Üç Dönemi

    Mehmet Gül ilk günlerde acaba hata mı yaptım


    düiüncesi dile getiriyor: Kanada’da 7. günüm ve canım
    çok sıkılıyor. Kendimi sıfır gibi hissetmeye başladım. Dil
    kursuna gitmek zorundayım, doğru düzgün İngilizce
    konuşabilmeden bu ülkede başarılı olunamaz. Acaba
    gelmekle hata mı ettim? Kendi kendime konuşuyorum:
    Gül gibi gazetecilik mesleğimi hemde kariyerimin
    zirvesine çıkmış iken yüzüstü bıraktım. Bir iki yıl daha
    devam etseydim şimdi gazetede bir köşe yazarlığı
    kapmıştım. Haber yazmadan yaşayabileceğime daha bir
    hafta öncesine kadar inanmıyordum. Hayır hayır, yine
    yaşayamam. Yazmadan yaşamaktansa ölmeyi yeğlerim.
    Geriye dönemem artık, gemileri yakarak geldim.
    Kendime başaramadan döndü dedirtmem. Ortadoğulu
    insanının aptal gurur takıntısı ruhumu bürümüşte haberim
    yok. Başkalarının hatırı için değil nefsimin ruhumuzun
    özü, arzusu için göründüğüm gibi olmalıyım veya
    olduğum gibi görünmeliyim. Dobra dobra konuşmayı,
    yazmayı seven sen değilmiydin? Kendi göbeğini kendin
    keserdin. Buraya gelmen için kimse seni zorlamadı.
    Kuyuya kendini kendin attın. İşte sana Kanada, başarda
    görelim, hodri meydan!
    Kanada'nın fırsatlar ülkesi olduğu söylemi yüzyılı
    aşkın süredir milyonlarca insanın göçmen olarak bu
    ülkeye yerleşimini sağladı. Halbuki göçmenlere
    sunulduğı iddia edilen fırsatlar tek kelime ile yılan
    hikayesi. Moralinizi bozacak ama bu bölümü okumadan

    173
    Faruk Arslan

    Kanada'ya gelmeyin. ABD'de ki 18. yüzyıl sonlarında


    Kuzey-Güney savaşından kaçan binlerce insan Kanada'ya
    gelirken 'cennete gidiyormuş' gibi akın etti. Ancak kısa
    süre sonra hala köle olduklarını anladılar. ABD'de sistem
    oturunca geriye döndüler. Çinlilerden başlayarak bugüne
    kadar Kanada'ya gelen pek çok göçmen grubu,
    bekledikleri 'cennet'i bulamadı, ancak ne hikmetse
    arkalarında bıraktıkları ülkeleri bir türlü istedikleri
    kıvama gelemedi. 'Gemileri yaktıkları' için geriye dönüş
    yapmakta kolay değildi. 1960'larda belirginleşen göçmen
    kanunu Kanada'ya yerleşimi hızlandırdı. 1979'da kanun
    yenilerek oturaklaştı. 2002 ve 2008’de yapılan son
    değişikliklerle kapsam hep daraltıldı hem genişletildi. Son
    20 yılda Kanada müthiş oranda göç alarak çokkültürlü
    hayata geçiş yaptı. Müslümanların gelişi bu döneme
    rastlar. Yeni gelenler eskilerin hep tepkisini çekmiştir.
    Çünkü Kanada piyasası reklamı yapılan gibi yeterli iş
    imkanına sahip değil. Yeni gelenler maaşların, işçi
    ücretlerinin düşmesine yol açtı. Bu durumdan en fazla
    büyük kapitale sahip işadamları ve her gelene ' Taxpayer'-
    vergi ödeyici- olarak bakan hükümet memnundu.
    Kanada'nın önümüzdeki beş yılda daha bir milyon
    göçmene ihtiyacı olduğu belirtiliyor.
    Yeni gelenler ilk 5 yıllarında en altda kalmadan
    kurtulamıyor, mavi rüyaları suya düşüyor, ama onca
    şikayete rağmen geridönüş yapanların yüzdesi çok düşük.
    İlk üç yılında ne yapacağına karar veremeyen bir daha
    dikiş tutturamıyor. İş yoksa bu kadar kaliteli göçmen niye
    getiriliyor sorusu zihinleri zorluyor. Üstelik 28 Haziran
    2002'den itibaren geçerli olan yeni göçmen puanlama
    sistemine esasen göç baremi oldukça yükseltildi.
    Kanada'nın gerçekten bu kadar eğitimli, meslek sahibi

    174
    Faruk Arslan

    ancak kendi meslekleri yerine Kanadalıların yapmaktan


    kaçındıkları ağır işlerde çalışacak ucuz işçilere ihtiyacı
    var mı? Beklediklerini bulamayan göçmenlere bir yandan
    hoşgeldiniz denirken bir yandan neden tüm kapılar
    kapatılıyor ve sevmedikleri işlerde çalışmaya mecbur
    ediliyorlar?
    Global and Mail'de 'Kanada'ya hoşgeldiniz. Biz size
    fırsat imkanları hakkında yalan söyledik ' başlıklı Kanada
    Sosyal Gelişme Konseyi Başkanı Marcel Lauzıere'nin
    makalesinde bugüne kadar okuduğum en sert özeleştiriyi
    sizlerle paylaşmak istedim. 2001 yılı nüfus sayımı
    bilgileri penceresinden realiteleri masaya yatıran yazar,
    Kanada'ya geleli 10 sene olmasına rağmen göçmenlerin
    halen Kanadalılara göre düşük ücretle çalıştığını ve
    çocuklarının yoksulluk sınırında beslendiğini belirtiyor.
    Liberallerin son 10 yıldır Sosyal yardım, sosyal evler,
    eğitim ve gönüllü çalışma yardımlarını kesmesinin düşük
    gelirli olanların ihtiyaçlarının bitmemesine yol açtığını
    ifade eden yazar, federal hükümetden eyaletlere transfer
    edilen 23 milyar dolarlık CHST parasının nereye
    harcandığının belli olmadığının altını çizmiş. 2004-2005
    yılları için ayrılan 14.5 milyar dolarlık yeni sosyal
    programlar ve yüksek eğitim yardımının ne olacağının
    ufukta görülmediğine işaret eden yazar, eğitim alan ancak
    daycare bulamıyan bir annenin iş bulmasının mümkün
    olmadığını, sosyal evlerin yapımının durdurulması ve
    düşük gelirlilere yapılan yardımın kesilmesi ile
    hükümetin sosyal sorunları çözümlemesinin hayal
    olduğunu vurgulamış. 1990'lı yılları ' kayıp yıllar' olarak
    niteleyen yazar, Kanada'nın artık sosyal eşitliğe sahip ve
    centilmen bir ülke olmaktan çıkarak daha Amerikanvari
    bir kapitalizm altında ezildiğini, toplumun sosyal refahı

    175
    Faruk Arslan

    için eskiden olduğu gibi zengin-fakir uçurumunu


    açmayacak yeni sosyal yardımlara ihtiyaç olduğunu
    kaydetmiş. ' Eğer pek çok aile rahat bir eve sahip değil,
    çocuğuna daycare bulamıyor, sağlık sorunlarını
    çözemiyorsa Kanada gelişmiş değildir. ‘SARS
    acizliğimiz gösterdi ' diyen yazar, 2001 sayımının
    yönetimdeki Liberalleri uyandırarak tedbirler alması
    dileğinde bulunmuş. (39)
    Gerçektende göçmenler aleyhine işleyen uygulamaların
    bulunması göçmen ülkesi Kanada'ya yakışmıyor. Meslek
    sahibi göçmenlerin mesleklerini Kanada'da yapabilmeleri
    için devlet destekli açılmış kurslara bakıyorsunuz, sadece
    belli meslekler var ve çoğunluğu hizmet sektöründe
    Kanadalıların fersah fersah kaçtıkları işler. Arjantinde
    açık kalp ameliyatı yapan ve emrinde 40 doktor çalıştıran
    bir profesör Kanada'da sadece hemşire yardımcısı olarak
    iş bulabiliyor. Göçmenler- aldıkları eğitim ve iş
    tecrübesine göre işe giremiyor ve aynı kalitedeki
    Kanadalılarla yıllar geçtikten sonra bile aynı maaşı
    alamıyorsa bunun adına ayrımcılık, ırkçılık denir.
    Kanada'nın kabul ettiği evrensel değerler maalesef
    piyasada çalışmıyor. Kanada'nın fırsatlar ülkesi olduğunu
    bir uzmanın ülkenin en ciddi gazetesinde yalanladığına
    göre bize fazla laf düşmüyor. Bir atasözümüz var ya, ' Ya
    bu deveyi güdersin ya bu diyardan gidersin' derler.
    Kanada'ya yeni gelmiş, gelecek olan ve uzun zamandır
    Kanada' da oturan kişilerden oluşturulan " Simit Kokusu"
    adını verdiğimiz mesaj grubumuzda, hararetli bir
    "Türkiye mi? Kanada mı?" tartışması yaşanmıştı. Yeni
    gelen arkadaşlardan biri, Kanada'ya geldikten sonra ne
    kadar hayal kırıklığına uğradığını, hiç umduğunu
    bulamadığını dile getiriyordu. Gülipek Şanlı, Kanada'ya

    176
    Faruk Arslan

    geleli yaklaşık 4 yıl olmuş birisi olarak biraz farklı


    düşünüyordu. Yaşanan hayal kırıklıkları, henüz 5 ay, 9 ay
    önce göçmen olmuş arkadaşlar için yeni olabilir ancak bu
    ilk defa onların başına gelmiyordu. Senelerce süren
    istatistikler ve araştırmalar sonucu ortaya çıkan göçmen
    psikolojisinin 3 safhasından birincisini yaşamaktaydılar.
    Bu safhalar genellikle birer sene sürüyor. O nedenle
    Kanada vatandaşı olmak için 3 sene burada yaşamış
    olmak ön şartı var. Bu üç aşamaya kişisel tesbitime göre
    'Üç Sincap dönemi'de denir. Sincap heryerde
    görebileceğiniz sempatik hayvanlar. Kanada'ya ilk
    gelenler, yolda yürürken birden önünüze çıkan, ağaca
    tırmanan bu Sincapları gösterip heyecalanırlar. Ama üç
    dönemde de sincaplar insana bir başka görünmeye başlar.
    Zaten bu üç aşamadan sonra artık gözünüze sincaplar
    gözükmeyecektir.

    1. Safha hayal kırıklığı, aşırı özlem ve duygusal yıkıntı


    dönemi,
    2. Dönem "burası o kadar da fena değil galiba"larla geçen
    alışma dönemi,
    3. Dönem ise "burası güzel memleket, yaşamaya uygun"
    denen dönem.

    Her zaman ve her yerde olduğu gibi tabii ki istisnalar bu


    genellemelerin dışında kalacaktır. 3. dönemden sonra da
    vatandaşlık başvurusu için bekleme dönemi var ki işte
    tam o dönemde de Türkiye`de ekonomik kriz olunca
    "Türkiye hep inip çıkacak, hiç bir zaman istikrara
    kavuşamayacak, en iyisi burada mutlu olmaya çalışalım"
    dönemi yaşanıyor. Biz şimdi vatandaşlığı bekleme
    dönemini yaşayan bir aileyiz. Bizim de ilk senemiz

    177
    Faruk Arslan

    herşeye kızıp, kötülemekle geçti. Ehliyet almak için o


    kadar uğraşmak, 500 dolarcık limiti olan kredi kartını
    alabilmek için bankaya 2 seneliğine 1000 dolar vadeli
    para yatırmak, bir işi telefonla halletmeden önce 1 saat ne
    söyleyeceğini düşünmek, hatta yazıp çalışmak, mutfak
    alışverişini nereden yapacağını, alıştığın lezzetleri nerede
    bulacağını bilememek, kar, soğuk, hayat standardının 3
    basamak düşmesi, her an her yerde yaptıklarının doğru
    olup olmadığından emin olamamak, ev ararken "işin var
    mı?", iş ararken "evin var mı?" diye soruları ile
    karşılaşmak, iş ararken "Canadian experience" sorulması,
    iş yerinde potansiyel hata kaynağı muamelesi görmek ve
    daha aklıma gelmeyen (çünkü 4. dönemi yaşıyoruz,
    unutmam normal) bir çok benzeri olay bizi çok üzdü.
    Ama ilk dönemimiz bittiğinde, bu söylediklerimin çoğu
    artık yaşamımızda yer almadığı için başka şeyleri fark
    etmeye başladık.
    İnsanların düsüncelerini (ırkçılık hariç) rahatça dile
    getirebilmeleri, bahçe hortumu, kızak, bisiklet gibi şeyleri
    açıkta bıraktığınız halde kimsenin çalmaması, trafikte
    şerit kavramının olması, U dönüşü yapabilmek için bir
    göbeğin etrafinda 3 tane trafik ışığına yakalanmak
    zorunda olmamak, sürekli korna sesi duymamak, her an
    kavga etmeye hazır olmak zorunda olmamak, beyaz
    peynir, sucuk, pastırma, lahmacun, yaprak gibi bizim
    mutfağa ait yiyeceklerin yanında, water chestnut, bean
    sprouts, celery stalks, on çeşit elma gibi değişik şeyler de
    bulabilmek, pazarcılarla çürüğünü koymasın diye kavga
    etmek zorunda kalmamak, sokakta kendini yiyecek gibi
    bakılması gereken bir yaratık gibi hissetmemek (2 yıl
    önce Türkiye'ye gittiğimde, Bursa'nın iyi bir semtinde bir
    anne-kız bana "hepsi senin mi" diye laf atmıştı),

    178
    Faruk Arslan

    insanlardan sıkça "sorry" kelimesini duymak, "sıra var


    kardeşim, hop kaynama yapmayalım" gibi şeyler
    söylemek zorunda olmamak, sporun züppe işi değil
    yaşamın bir parçası olduğunu herkesin kabul etmesi,
    çocuğumu götürecek bir park bulabilmek için arabama
    binmek zorunda kalmamak, devlet okullarının, özel
    okulların çoğundan daha iyi olması daha ön plana
    çıkmaya başladı.
    Buraya kadar okuduğunuza göre, henüz hiç Kanada'da
    çalışmadığım halde iş konusunda da bir ukalalık
    yapmama izin verirsiniz diye düşünüyorum. Bize
    Türkiye`de hep, işini iyi bilen, iyi bir işte, iyi bir maaşla
    çalışmayı hak eder diye öğretildi. Burada durum biraz
    farklı. İşini iyi bilmek ikinci planda. Öncelikle kişilik
    özellikleri araştırılıyor. İş arkadaşlarınla uyumlu olup
    olamayacağın, dürüst (evet doğru okudunuz, burada
    dürüst olmak en önemli özellik), girişken, pozitif olup
    olmadığın, yapacağın işi iyi bilmekten daha önemli.
    Bunların yanı sıra işini de bilip bilmediğini, verdiğin
    referans Türkiye'de olsa dahi telefon edip soruşturuyorlar.
    Bu yazdıklarımdan kimse Kanada'yı yücelttiğim,
    Türkiye'yi kötülediğim sonucunu çıkarmasın lütfen.
    Kanada için yazdığım güzel şeyler, buraya gelmeye
    hazırlanan arkadaşlar için onaylama niteliğinde, Türkiye
    için yazdığım olumsuz şeyler ise, yeni gelen arkadaşlar
    için gurur kırıcı nitelikte olabilir. Kanada vatandaşlığını
    almış Türklerin çoğu ise yazdıklarım için "malesef doğru"
    diyecektir. Çünkü gönüllerinin bir köşesinde hala Türkiye
    var. (40)
    İsmini Charlie Brown koyan bir Türk arkadaşımız
    daha olumsuz mesajlar göndermişti. Kanadalılar yabancı
    isimleri telaffuz etmekte ya zorluk çekiyor veya işlerine

    179
    Faruk Arslan

    gelmiyor. Bu nedenle kolay uyum sağlamak, kolay iş


    bulabilmek için herkes gönüllü-zoraki olarak ismini
    değiştiriyor veya takma bir ad kullanıyor. Bu aptal Kuzey
    Amerikalılara ismimin Faruk olduğunu bir türlü
    öğretemedim. Amerikalı sınır görevlisi pasaportuma
    bakıp, ismimi Frank diye okuyor. Kanadalıya Faruk
    diyorum yine Frank anlıyor. İster istemez kendinizi bu
    kültürsüzler anlasın diye Frank diye tanıtmaya
    başlıyorsunuz. Aksi halde harf harf hecelemek
    zorundasınız. Hecelesenizde isminizi doğru kullanan
    birine rastlamanız olası değil.
    2001 yılındaki ekonomik krizden sonra Türkiye'den
    Kanada'ya, göçmenlik başvurusunun rekor düzeyde
    arttığını yazıyordu Türk gazeteleri... Kanada'ya göçmen
    olarak gelmiş ve oldukça olumsuz tecrübeler yaşamış
    birisi olan Charlie'nin dramı, daha göçmenlik için,
    Ankara'daki Kanada Konsolosluğu'nda işlemlerini
    tamamlarken başlamıştı. Çok rahatsız edici bunu
    söylemek ama, Ankara'daki Kanada Konsolosluğu'nda
    çalışan muayyen yaşın üzerindeki T.C. vatandaşı kadın
    çalışanların hepsi, insanlara karşı çok saygısız, kibirli ve
    kendini beğenmişti. Kanada'nın temsil ettiği bütün
    değerlerin tersi bir davranış sergiliyorlardı. O tarihlerde
    öğleden sonra, belirlenen iki saatte konsolosluğu
    arayabiliyordunuz. O iki saatte dahi telefonlara cevap
    vermiyorlardı veya sizi telefonda hep azarlıyorlardı.
    Görüşmeyi yaptığınızda, beyaz (asıl) Kanada vatandaşı
    adamın bile onlardan çekindiğni gözlemliyordunuz Asıl
    suçlu, konsolosluğu tamamen onlara teslim edip, hemen
    hiç ortada gözükmeyen Kanadalılardı. Charlie'nin
    yaşadıklarını dinleyelim:
    Kanada benim için büyük hayal kırıklığı, hele

    180
    Faruk Arslan

    A.B.D.'de (ve hatta Batı Avrupa'da) daha önce yaşamış ya


    da bulunmuşsanız, siz de benim gibi hissedeceksiniz.
    A.B.D. (ve hatta evet hatta Batı Avrupa) ne kadar zengin
    ve müreffeh ise, Kanada 'da o denli fakir, düşük seviyeli
    ve hatta geri kalmış... Asıl gelişmelerin yaşandığı 1960'lar
    ya da 1970'ler Kanada için artık çok gerilerde kalmış. O
    tarihlerde giden çalışkan göçmenler (bazı Türkler dahil )
    iyi yerlere gelmişler. Ama artık 60'li yaşlarını sürüyorlar
    ve emekli olmuşlar. Onları tesadüflerin dışında görmek
    mümkün değil. Etrafa baktığınızda, 1960 ve 1970'lerde
    yapılmış eski püskü, bakımsız, dökülen binaları
    görüyorsunuz çoğunlukla... Hep olumsuz Türk göçmeni
    örneklerini görüyorsunuz. Eğitimsiz, lisan bilmediği gibi,
    Türkçe'yi dahi konuşamayan Türk göçmenler (çoğunlukla
    Doğu Türkiye'den) "refugee" olarak, bir şekilde
    Kanada'ya geliyorlar, doğup büyüdükleri ülkeyi
    kötüleyerek..
    Kanada her sene yaklaşık 250,000 yeni göçmen alıyor.
    Kanada için göçmenlik işi bir nevi turizm sektörü!
    Hesaplar yapılıyor. Bu göçmenler, ne kadar para
    getirecek, ne kadar yatırım yapacak ya da ne kadarı sosyal
    yardım sistemine yük olacak? Ne kadarı geri dönecek? Ne
    kadarı kalacak? vesaire... Göçmenliği Kanada büyük bir
    endüstri olarak görüyor. İnsanların üzerinden yapılan bir
    "iş"! Göçmenlik avukatları sadece beş dakika için,
    telefon da dahi size 150 Kanada doları fatura ediyor!
    Kanada sadece 1999 ve 2000' de 120,000 Kosovalı aldı.
    Bu çöken Kanada eğitim ve sağlık sistemini daha da kötü
    yapacak. Eğitimli (hatta iki resmi lisanı da bilen)
    üniversite mezunu, masterlı iş bulamayan çok göçmen
    var. Türkler de bunların arasında... Daha ilk sene geri
    dönen çok var. Zaten bunların hepsi Kanada göçmenlik

    181
    Faruk Arslan

    makamlarınca hesaplanıyor. Ona göre bir sonraki sene


    daha fazla alabiliyorlar. Zaten asıl Kanada'lıların
    beğenmediği işleri yapacak, kira ödeyecek, marketlerden
    alışveriş yapacak, tüketecek insanlara da ihtiyaç var.
    Kanada'nın eğitim sistemi hiç de reklamını yaptığı gibi
    değil. Herkes iyi okul arıyor. Bu da o kadar kolay değil.
    Yeni göçmen çocuklarının lisan problemi ve sisteme
    adapte olma problemi olduğu için, okullarda eğitim
    oldukça aşağıya düşüyor. Kanada'daki sağlık sistemi iflas
    etmiş durumda. Acil servise dahi gitseniz, sekiz - dokuz
    saat doktor bekliyorsunuz ve sedyede kıvranıyorsunuz.
    Doktor yerine, sadece hemşire ile muhatap olduğunuz
    örnekler de hiç az değil. Yeni gelenler için, Kanada'da iş
    imkanı hemen hemen hiç yok. Kendi işini kurup da iflas
    edenlerin sayısı çok ama çok fazla, yeterli talep de yok
    zira. Dünyanın her yerinden nitelikli ya da niteliksiz o
    kadar çok göçmen var ki. Zaten, dillerine pelesenk
    ettikleri şey, "Kanada tecrübesi"! Master'ınız olsa,
    mükemmel İnglizce ve Fransızca bilsiniz dahi iş yok.
    Önce beyaz Kanadalılar zaten. İş kuran göçmenler de bir-
    iki sene içinde genellikle iflas ediyor. Kanada'daki
    göçmenlere yönelik devlete ait "iş" bürosu sadece size
    nasıl CV yazacağınızı içeren bir resume (Kuzey Amerika
    örneği: yaş, cinsiyet yazılmıyor) örneği veriyor. Zaten,
    Kanada dışında olsanız, bu tür göçmenlik bürolarında
    çalışanların suratına dahi bakmazsınız, o kadar kılıksız ve
    zavallı gözüküyorlar. Sanki bu dünyadan kopmuş gibi.
    Amerikalılar, Kanadalılara "Loser" (kaybetmiş, zavallı
    anlamında) diyor! Türkler birbirine hiç yardım etmiyor.
    Daha doğrusu, Türkler birbirinden adeta nefret ediyor.
    Oysa, Ermeni, Yahudi, Lübnanlı, Yunanlı ya da örneğin
    Rus ya da Ukraynalı iseniz işiniz oldukça

    182
    Faruk Arslan

    kolaylaşabiliyor. Zira bu ülkelelerden ya da gruplardan


    çok göçmen var ve örgütlenmişler ve birbirlerine çok
    yardım ediyorlar. Ermeniler ve özellikle Yahudiler, yeni
    gelen soydaşlarına (ya da dindaşlarına) çok ama çok
    yardım ediyorlar. İş bulmak da dahil. Gözümle gördüm!
    Yahudi olsaydım, çok iyi bir işi kapmıştım. Türkler ise
    yardım etmedikleri gibi, birbirlerini çok ama çok
    kıskanıyor ve "dedikodu" kulvarında koşuyorlar! Yani,
    kısaca, Türklerden yardım beklemeyin. Çok yakın
    arkadaşlarınız, dışında onlardan uzak durun. Hep
    söylüyorum. Kim, aslında kim olduğu belli değil.
    Asıl (beyaz) Kanadalılar ile göçmenler arasında (ne kadar
    iyi eğitimli ve beyaz gözükseniz de) görünmeyen bir
    bariyer var. Onlar bana sorarsanız, bu kadar fazla göçmen
    ile Kanada'nın bildikleri, alıştıkları eski Kanada'dan hızla
    uzaklaştığını düşünüyorlar. Ayrıca gelen göçmenler, her
    ne kadar Kanada seçimde sözde puanlama yapsa da,
    çoğunlukla niteliksiz, kaba saba, boş kalabalıklar.
    Unutmayalım, mülteci sayısı da çok fazla. Ama, Kanada'
    da kimse, ırkçı olarak nitelenmek istemediği için,
    doğrudan birşey söyleyemiyor. Sadece yaklaşmanıza izin
    vermiyorlar! İnanın bu da az engel degil. Özellikle iş
    başvurularında! Yaklaşık 32 milyon nüfuslu, Kanada'dan
    1 milyon kişi A.B.D.'de yaşıyor ve orada çalışıyor.
    A.B.D. onlar için para ve refah demek, yani Kanada'da
    hiç görmedikleri birşey. Kanadalıların kendi lafı: "Money
    and Canadians do not go together! Yani 'para ve
    Kanadalılar beraber olamaz'. Hep A.B.D.'yi ve
    Amerikalıları kötüler Kanadalılar ama ağızlarının suyu
    akarak hepsi A.B.D.'de çalışma hayali kurar. Ama A.B.D.
    artık Kanadalılara göçmenlik konusunda öncelik
    vermiyor. Keza zaten 1 milyon Kanadalı A.B.D.'de

    183
    Faruk Arslan

    yaşıyor. Bu da, ABD açısından, diğer göçmen gruplarına


    karşı dengeyi bozuyor. Zaten, Amerikalılar, Kanadalıları
    hiç kaale almıyorlar, onlara sanki orada değillermiş gibi
    davranıyor. Kanada, kuzeydeki küçük fakir komşu-
    uptown Amerikalılar için. Bu da fakir ve "düşmüş"
    Kanada'yı daha da çileden çıkartıyor. Sakinleşmek için,
    hemen hepsi Florida'da tatile koşuyorlar! Hatta asıl
    (beyaz) zengin Kanadalıların (tahmin edersiniz, "zengin"
    sıfatı eklediğime göre, sayıca çok kişi değil demek)
    Florida'da evi var! Ve bundan çok gurur duyarlar, sokakta
    ve mağazalarda dahi yüksek ses ile bunu anlatırlar!
    Güvenlik mi? Hayır! Kanada zannetiğiniz kadar güvenli
    değil. O eskidenmiş. Evet, A.B.D.'deki gibi rastgele ateş
    açıp öldürme olayları sık yaşanıyor olmasa da yaşanıyor.
    Kanada 1960 ve 70'lerde güvenliymiş. Şimdi o günler çok
    geride kaldı diye anlatıyor eski göçmenler. Okulda,
    topluluk içinde ateş açma (Shooting) olayları 1999' da
    oldu. Daha önce de... Sadece, siz Türkiye'de bunu
    okumuyorsunuz. Ama doğru, yine de A.B.D. ile kıyas
    yapılamaz. Kanada'da faaliyet gösteren, çok sayıda
    terörist grup var. Hatta A.B.D. bazen aldığı istihbarat
    duyumlarına dayanarak, Kanada sınırını kapatıyor!
    A.B.D. Kanada'yı bir çok kere teröristler konusunda
    uyardı ama Kanadalıların istihbarat ve polis gücü ve hatta
    askeri gücü hiç kuvvetli ve yeterli değil. Kanada'nın
    reklamı çok fazla yapılıyor ve değerinden çok üst bir
    seviyede pazarlanıyor. Halbuki, daha havaalanında bile
    "düşük" bir yer olduğunu hissediyorsunuz. Benim
    tavsiyem Kanada'ya göçmen (ve hatta turist olarak dahi)
    gitmeyi düşünmeyin. Açıkçası, ben Kanada'ya çok ters
    bakıyorum. Bunu çoktan anladığınıza bahse
    girerim.Ülkenizde, Türkiye'de çok daha başarılı ve mutlu

    184
    Faruk Arslan

    olacaksınız. Biraz sabır. Eğer çok gitmek istiyorsaniz


    göçmen olarak bir yerlere; A.B.D., Avustralya ve hatta
    Batı Avrupa'yı deneyin. Ben, Kanada'yı hiç
    beğenmediğim için, A.B.D.'ye geçtim. Şimdi hayatımdan
    memnunum. Kanada pasaportu da istemiyorum. Malum
    söz; zararın neresinden dönülse kardır! Aman dikkat!
    Kanada'da kendinizi mahvedebilirsiniz. Bütün paranızı,
    kariyerinizi, geleceğinizi ve hatta aile mutluluğunuzu
    kaybedebilirsiniz. (41)
    Evet bildiniz, Charlie 1. dönemin sıkıntılarını yaşıyor
    ve herşeye olumsuz gözle bakıyor. 1. dönemin hayal
    kırıklığı devresi olduğunu belirtmiştik. 1. Sincap
    döneminin buhranlarını başarıyla atlatanları yeni kriz yılı
    bekliyor. İlk kriz dönemi, dilinizi geliştirirken kafanızı
    patlattığınız veya iş ararken sık sık küfrettiğiniz stresli bir
    evre. İsterseniz bu evrede asıl asabınızı bozan iş
    meselesine gelelim.
    Bizim ailenin 1. dönemi çok zor geçti. İşsizlik stresi
    nedeniyle yeni başladığım sigaranın tiryakisi olmuştum.
    Kısa sürede tek tük olan saçlarımdaki beyazlar artmaya
    başladı. Dostlarda olmasa Kanada tam bir cehennem gibi
    gelmeye başlamıştı. Mahallemizde Salvation Army adlı
    kilise yardım kuruluşu olmasa idi, hergün aldığımız
    bedava ekmeği bile bulamayabilirdik. Marketlerde
    satılmayan, tarihi geçmiş ekmekleri buraya getiriyorlardı.
    Birkaç gün bayatlamış ekmek azığımız olmuştu. Bu
    kurum gibi 20’ye yakın yardım kuruluşu fakir ailelere
    erzak paketleri dağıtıyordu. Bizim gibi durumda olanların
    abone olduğu bu kurumların hepsi Kiliselerin
    vakıflarıydı. Asıl amaçları ise bizi sevdirerek Hiristiyan
    yapmaktı. Kimisi haftada, kimisi 15 günde, kimisi ayda
    bir undan, şekere, yağa kadar herşeyi veriyordu. Muslim

    185
    Faruk Arslan

    Welfare adlı Pakistanlı müslümanların kurduğu yardım


    teşkilatından Helal etimiz geliyordu. Somalilerin kurduğu
    yardım teşkilatındanda ayrı bir paket giriyordu. Ev
    yardım kuruluşlarının erzakları ile geçiniyordu. Erzak
    paketleri daha ziyade konservelerden oluştuğu için ev
    halkı kuru yiyeceklerden bıkmıştı.
    Hıristiyan misyonerlerin yardımlarını kabul ederseniz
    hemen listelerine düşüyorsunuz. Potansiyel Hiristiyan
    sempatizanı olarak sizi algılıyorlar. Evimize sık sık önce
    tek tek sonra gruplar halinde misyonerler damlamaya
    başladı. Başından geçen macerayı Faruk Arslan
    paylaşıyor: İtalyan bir hanım ve oğlu her hafta gelip yeni
    kitaplar getiriyordu. Başkalarına hediyelerde
    götürüyorlarmış, bize getiren olmadı. Bir süre bunları
    sessizce izledim. Din değiştirme konusunda baskı
    yapmaya başladıkları anda tepem attı. 3. dünya
    ülkelerinden gelenleri Hıristiyan yapmak için çalışan
    binlerce gönüllü vardı. Son geldiklerinde İtalyan hanım,
    müslüman iken Hiristiyan olmuş bir genç Iraklı ve bir
    Afrikalı getirdi. Neden Hıristiyan olduklarını anlatıp bizi
    etkilemeye çalıştılar. Müslüman ülkelerin geri
    kalmışlığını İslam’a mal etmeleri canımı sıkmıştı. Bir saat
    onları dinledikten sonra susun dedim, şimdi ben
    konuşacağım, siz dinleyeceksiniz. Allah kaçtır diye
    sordum. Müslümanların inancını bildikleri için
    korkutmamak amacıyla birdir dediler. Hz Muhammed’in
    ve Hz Ademden bu yana gelen peygamberlerin
    peygamber olduğuna inanıyormusunuz diye sordum. Evet
    dediler. Allah’ın insanı topraktan yarattığına ve tekrar ona
    döndürüleceğimize, ahirete inanıyor musnuz diye sordum.
    Evet dediler. O halde benim Hıristiyan olmama değil
    sizin müslüman olmanıza ihtiyaç var. Siz İslamın

    186
    Faruk Arslan

    şartlarını kabul etmişsiniz, son din İslam olduğuna göre


    bir önceki semavi dinde boş yere vakit kaybediyorsunuz.
    Hıristiyanlık ve İncil defalarca değiştirildi. Eski İncil ve
    Yeni İncil arasında bile bir sürü farklar var. Bu kadar
    insan eli değmiş bir dine neden gireyim? İslamiyet son
    halkadır. Hıristiyanlık bir önceki halka. Hz. İsa’nın Mesih
    olduğuna inanıyor ve ahirzamanda tekrar gelip sizi gerçek
    din olan İslam’a döndüreceğine inanıyorum. Ateizme,
    Darwinizme, evulasyona inanmıyorum. Kanada’da bir
    sürü dinsiz var. Gidin siz onları dine döndürmeye çalışın.
    Müslümanları rahat bırakın. Bugün doğru İslamı yaşayan
    bir müslüman ülke olmayabilir. Ama Batı, medeniyeti
    İslam’dan öğrendi, sonra onları sömürerek zenginleşti.
    Bugün gerçek müslüman az olabilir, ancak İslam
    değişmemiştir. Ben iyi bir müslüman olmaya çalışıyorum.
    İnançlı insanlara değil inançsız insanlara zaman
    harcarsanız daha başarılı olursunuz. Bugüne kadar siz
    bana kitap verdiniz. Şimdi sıra bende deyip, Harun
    Yahya’nın İslam’ı anlatan İngilizce kitaplarından beş
    tanesini hediye ettim. Tahmin ettiğiniz gibi bir daha
    gelmediler. Misyonerlerin ayağı bıçak gibi kesildi.
    Anlaşılan listedeki ismime bir çizgi attılar. Dinini
    bilmeyen pek çok müslümanın bu gurupların etkisi
    altında kaldığını söylemeliyim. Bazı İranlılar ise adamları
    sömürmek için Hıristiyan olmuş gibi yapıyor. Günde üç
    öğün yemek veren, yatacak yer ayarlayan hatta harçlığa
    bağlayan o kadar çok teşkilat var ki, sokağa çıktığınızda
    her köşe başında birini bulabilirsiniz.
    Misyonerleri tamamen başımdan savmam için yardım
    teşkilatlarından erzak paketleri almayı bıraktım. Sadece
    müslümanların teşkilatlarına ayda bir defa uğramayı bir
    süre daha sürdürdüm. Bu arada oturduğum apartman 6

    187
    Faruk Arslan

    ayda Türk apartmanına döndü. Bana yakın olmak isteyen


    yeni gelen dostlarıma referans olmam sayesinde tam 9
    Türk aile apartmana taşındı. Hepsi okumuş çocuklardı.
    Üniversite mezunundan aşağı kimse yoktu. Apartman
    yöneticisi kirayı zamanında ödediğim ve evi temiz
    tuttuğumuz için Türkleri çok seviyordu. Zenciler ve
    İspanyol asıllılar evi ahır gibi kullanıyordu. Evi bir
    zenciden teslim alırken bir yıldır hiç temizlik
    yapılmadığını tesbit etmiştik. Hanımın evi temizlemesi 15
    gün sürmüştü. Türklerin hepsi temizdi. Belaya karışan
    yoktu. Apartmanda oturan zencilerden uyuşturucu
    kullanmayan yoktu. Zaten Türklerin dışındaki 90 dairenin
    yüzde 90’ı zenciydi. Jane and Finch, Toronto’nun zenci
    mahallesiydi. Çocukların gittiği hemen yolun karşısındaki
    okulda beyaz olanlar sadece Türklerin çocuklarıydı. Bir
    nevi çocuklar Afrika’da okula giden beyaz azınlık
    gibiydi. Apartmanımızın uyuşturucu pazarlama merkezi
    olduğunu çok geç öğrendim. Mafya babası apartmanın
    karşısındaki house evinde oturuyor, apartmanımzda
    oturan zenci gençlere ise mahallede uyuşturucu
    sattırıyordu. Eğer gece saat 9’dan sonra dışarı çıkarsanız
    yolunuzu keserek zorla uyuşturucu pazarlamak
    istiyorlardı. Hepsinde bıçak, silah vardı. ‘Polis bunları
    neden yakalamıyor’ diye düşünürken haftada bir zenci
    mafya babasının evinin önünde duran polis aracı ilgimi
    çekmeye başladı. Tecrübeli Kanadalı Türk Tahir beye
    durumu sorduğumda aldığım yanıt korkunçtu. Polis,
    uyuşturucu ticareti yapanlardan avantasını alıyordu. Her
    hafta yapılan ziyaretin sebebi buydu. Kanada’da belli
    oranda uyuşturucu taşımak ve kullanmak serbestti. Ancak
    50 gramdan fazla bulundurmak ticarete giriyordu. Bu
    nedenle satıcılar yanlarında fazla mal taşımıyor, sattıkça

    188
    Faruk Arslan

    çıkartıyordu. Bir seneden fazla kaldığım bu apartmanda 3


    ev soygunu, 2 cinayet vakasına şahit olmuştum. Soyulan
    evlerden ikisi arkadaşım Nadir Bakıcı ve Ömer
    Türkakın’ın evleriydi. Cinayet vakalarından biri kız
    meselesi diğeri uyuşturucu parasını tahsil nedeniyle
    meydana gelmiş ve ölümle sonuçlanmıştı. Belanın kol
    gezdiği bir mekanda belaya hiç bulaşmamak Allah’ın bir
    lütfuydu. Apartmanın arkası ormandı, doğal parktı.
    Kentin en fazla tecavüz olayının gerçekleştiği alan
    olduğunu gazetelerdeki haberlerden öğrendim. Polis,
    bizim sokakta 24 saat nöbet bekliyor, sürekli devriye
    geziyordu. Buna rağmen olaysız gün geçmiyordu. Herkes
    evine üç kilit taktırmıştı. Bir gece soyulmaya çalışsamda
    hırsız kapıyı açamamıştı. Bu mahalleden başımıza bir
    bela gelmeden biran önce kurtulmalıydım.
    Bir Kanada araştırma kuruluşunun yaptığı çalışma
    sonucunda, Kanada'da insan yapımı kimyasalların, hava,
    su, gıda ve işyerlerinde yarattığı kirlilik nedeniyle Kanada
    erkek nüfusunun % 41'i ve kadınların %38'inin kanserden
    öleceğini tesbit etmişti. Kanserden ölüm oranı Kanada'da,
    1970 ve 1998 yılları arasında erkeklerde %35 kadınlarda
    %27 artmıştı. Toronto üniversitesinin yaptığı araştırmaya
    göre, sadece Kanada üzerinde incelmiş bulunan ozon
    tabakasının sebep olduğu cilt kanserinden yılda 60.000
    kişi hayatını kaybediyordu. 1960 yılıyla mukayese
    edilirse, ozon tabakası üç kez incelmiş bulunmaktaydı ve
    incelmeye devam ediyordu! Anne, eve dönmek istiyorum.
    Kyoto protokolüne uymayı kabul etmeyen ABD'nin
    bunda büyük payı var sanırım. Ne de olsa en ufak araba
    motoru bile 4 litre. Mesela TC'de 2500 cc'lik motorlarla
    yük taşıyabilen diesel kamyonetler burada 7.4 litre diesel
    ile donatılmış durumda. Gerekçe olarak da "anca yeter -

    189
    Faruk Arslan

    güç lazım"gibi bir mantık ifade ediliyor. Yani bu kuşak


    kayıp. Az yakıt yakan motor kavramının buralara gelmesi
    için ya ciddi bir petrol krizi ya da yaşı 10'dan büyük
    insanların başka ülkelere gidip birkaç sene yaşaması
    lazım. Bu konuya bağlı olarak, tüm dünyada nükleer
    santral konusu tu kaka olmuşken ve Almanya ve
    Finlandiya tüm nükleer enerji santrallerini 20 yıl içinde
    devre dışı bırakacağını açıklarken Ontario temiz enerji
    bahanesi ile nükleer santrallere geçiyor. Bu kadar nehir,
    doğal gaz kaynağı vb varken hem de. İnsanları ikna etmek
    için de televizyonda bol çiçekli nükleer santral reklamları
    yapılıyor. Amerika kıtasının genel özelliği olan dünya
    olaylarını ve basınını takip etmemek ile birleşince
    buradaki ortalama insanın bu tercih konusunda tek
    düşündüğü "ne iyi artık temiz bir enerji kaynağımız
    olacak" şeklinde gelişiyor.
    Kanada'da kendimize daha mantıklı bir yer bulabilir
    miyiz? Nasıl olsa işsiziz diye bakınıp dururken birileri
    bize Quebec'te göçmenlere ücretsiz Fransızca kursu
    verildiğini söyledi. Hatta tam gün olanlarına katılırsanız
    500 dolarlık bir maaş da bağlıyorlar dediler. Eh biz de
    yemedik içmedik hemen internetten Quebec hükümetine
    bir mail attık. Kurs işi hemen doğrulandı. Maaş
    konusunda birşey demediler. Ancak, oraya gidilip kursa
    yazıldıktan sonra bulunabilir diye düşünüyoruz. Bu arada,
    ev kiralama vb konularda destek alabilir miyiz diye bir
    araştırma yaparken Quebec'teki resmi daireleri buldum.
    Sizi şok edecek bir haber: Monreal'de bize Türkçe destek
    verecek 5 yer bulduk. İngilizce destek verecek yer sayısı
    ise sadece 1. Evet yazı ile de "bir". Quebec hükümetinin
    İngilizce'ye olan tavrı bu. Sempatik bir yere benziyor.
    Hem sokaklarda Renault, Citroen gibi arabalar geziyor.

    190
    Faruk Arslan

    15 Mart günü Toronto televizyonlarının haberlerinde


    tekrar tekrar verilen bir haber ilgimi çekti. Bir anne önde,
    baba ve bebek arabası arkada, Toronto'nun çevre yolu
    olan otobanda karşıdan karşıya geçmeye çalışıyorlar, ama
    tabii her biri 7-8 şeritli ve işlek olan bu yolda bunu
    başaramadan kenarda yürüyorlar. Bize göre gayet
    alışılmış olan bu manzara. Bizde hep olur ya öyle çevre
    yolunda geyikler! Tabii Kanadalılara o kadar garip gelmiş
    ki, (hele bir de bebek arabasıyla, inanılır gibi değil!)
    günün olayı oldu, derhal polis arabası geldi aileyi aldılar
    otobandan. Soruşturma sonucu ortaya çıkıyor ki, daha
    dün Çin'den gelmişler. Hani, köyden indim şehire gibi,
    bunun Kanada'cası; Çin'den dün geldim oluyor.
    17 Mart günü bu kıtada kutlanan bir İrlanda bayramı;
    "St.Patrick's day!" Bu aziz, İrlandalıların baş azizi ve
    pagan keltlere okuma-yazmayı Hıristiyanlığı getiren ilk
    misyonerlerden. Büyük bir coşkuyla tüm İrlanda
    barlarında kutlanıyor, yeşil giyiliyor, Guinness marka
    İrlanda birası içiliyor, ama bu güne özel, biralar da yeşil.
    Bugün herkes İrlandalı buralarda. Günün sembolü de,
    üçlemeyi (teslis/trinity) temsil eden 3 yapraklı yonca.
    Parade'i (yani geçit ve şenlikler) pazar günü Toronto'nun
    ana caddelerinde yapıldı, çünkü bu eyalette tatil değil,
    ama örneğin Newfoundland'da tatil, onlar günü tam
    kutluyorlar, bir amaç da tüm Kanada'da bu günü tatil
    yapmak. İnternetten oylamaya katılıp "evet" dedim. Ne de
    olsa, biz millet olarak tatilleri severiz. Toronto'nun
    Yahudi mahallelerinde Bathurist üzerinde evlerin
    garajlarının kapılarına geceleri swastika (gamalı haç)
    çizenler yüzünden Yahudi toplumu çok rahatsız bu
    günlerde ve Kanada'da anti-semitizmin geçen yıla göre
    %27 tırmandığı yolunda sürekli açıklamalar yapılıyor.

    191
    Faruk Arslan

    Yahudi örgütleri okullarda anti semitizm dersleri


    konulmasını istiyorlar. Basındaki gelişmelere göre birkaç
    küçük çocuk yakalandı. Yaşları 15'ten küçük olmasına
    rağmen tutuklandılar. Gelişmelere bakılırsa diğerlerine
    örnek olsun diye bu çocuklara ciddi bir ceza verilecek.
    Aynen bir kilo baklava yiyen ve hapse giren çocukların
    durumu gibi. "Sallandıracaksın bunlardan birkaçını bak
    nasıl düzeliyor memleket"
    Bu aylar vergi beyannamelerinin doldurulup
    gönderildiği aylar. Nisan sonuna kadar yolu var. Her gün
    konuyla ilgili olarak dikkat edilmesi gereken noktalar ve
    hatırlatmalar çeşitli gazetelerde yer alıyor. Ama en
    ilgincine geçenlerde bir günlük gazetede rastladım.
    Aynen şöyle, "even with people names, pets are not
    dependants" (Yani insan ismi de taşısalar da evcil
    hayvanlarınızı bakmakla yükümlü olduğunuz kişiler
    arasına katamazsınız.) Bu beni bitirdi vallahi. Unutmadan
    bu öğüt en çok yapılan 5 hata içinde yer alıyordu. Martın
    son haftası içinde hava sıcaklıkları düzeldi ve yağmurlar
    başladı. Karlar eridi, buzlar kayboldu. Bahar mı geliyor
    ne? En çok arka bahçemize geyik gelmemesine
    yanıyoruz. Oysa hikayede hep geyiklerden (aslı Moose)
    bahsedilir. Bu Moose denen hayvan ve Kanadalıların
    konuşma tarzını merak edenlere küçük bir ip ucu.
    "Brother Bear" isimli çizgi filmin karakterleri arasında bir
    çift Moose var. Özellikle aksanları tam Kanada işi.
    Buradaki peynirler berbat. Benzine zam geldi. Bu
    nedenle Türkiye'yi özlemeye pek fırsatımız olmadı. Bu
    arada burada her benzinci kafasına göre fiyat veriyor.
    Hatta sabah başka akşam başka fiyat oluyor. Alberta'da
    deli dana var. Sivrisinekler insan öldürüyor. (West Nile
    Virisü) Sars hala çalışıyor. Hatta kendini yenilemiş.

    192
    Faruk Arslan

    Kanada'da orman yangınını 3 haftadır söndüremediler.


    Sonuçta yanacak şey kalmayınca kendisi sönecekmiş.
    Ama çok iyi yerleşim boşaltıyorlar. Kiralar çok pahalı.
    Araba almak kolay. Sigorta yaptırmak zor. Ve sigortasız
    araç plakası alınmıyor. Fiyat artışını da 11 Eylül'e
    bağlıyorlar. Plakalar ve sigorta kişiye özel. Arabaya
    değil. Bu nedenlede her hata senin peşinden geliyor.
    Sokaklarda insan ve özellikle çocuk yok. Aslında okullar
    tatilde ama bu çocuklar özel odalarda saklanıyor olmalı.
    Kanada Hintli ve Çinli'ler tarafından işgal edilmiş.
    Bize bulaşmasından korkuyoruz. Televizyon programları
    sadece geyik üzerine kurulu. Politika, sinir bozucu olay
    vb yok. Bu yıl içinde şimdiye kadar 33 cinayet olmuş.
    Reklamlar ilkel. Türkiye'de çok daha kalitelisi yapılıyor.
    Yapı malzemeleri, yiyecek, elektronik alatler çok ucuz.
    Ancak, torba vermiyorlar. Ama eski kutu alabiliyorsun.
    Araba parketmek için mutlaka para ödüyorsun. Evinin
    önü dahil. Burada kontrol edilmeyen tek karış yer yok.
    Yakalarlarsa ceza kesiyorlar. İşin ilginci hatalı park
    edenleri yakalamak için özel görevliler var. Hatta insanlar
    seni hemen şikayet ediyor. Böylece büyük biraderden
    kaçamıyorsun. Çöpleri almaya haftada bir geliyorlar ve
    çöpleri klasifiye etmeden çöpe atamıyorsun. 3 ayrı çöp
    kutusu var. Kanada Amerika arası bilgi alışverişi online
    oradaki trafik kayıtlarını bile anında görüyorlar. Her yer
    park bahçe yeşillik. Her yerde güzel evler var. Akşamları
    sincaplar balkonumuzda kavga ediyorlar. Zaten ağustos
    böcekleri ve kuş sesinden başka ses yok. Burada 5 milyon
    insan var diyorlar ama ben görmedim. Caddeler kentin bir
    ucundan diğerine gidiyor. Kare çok seviliyor.
    Kütüphaneler çok güzel. Tek bir kütüphane kartı ile
    hepsini kullanabiliyorsun. Hatta birinden kitap alıp

    193
    Faruk Arslan

    diğerine teslim edebiliyorsun. Kütüphanelerde cd ve dvd


    var. Bunları 3 hafta elinde tutabiliyorsun ve ücretsiz.
    Artık kitap alamayacağız galiba. Kanada ekonomisi yeni
    gelenlerin (göçmenler) sömürüsü ile ayakta duruyor.
    ABD dışındaki ülkelerdeki tecrübeler yok sayılıyor.
    Kanada tecrübesi yoksa da işe almıyorlar. İş bulmak
    eğitimini burada yapmadıysan çok zor. Etrafta bilgisayar
    mühendisi Hintli işsiz dolu. Herhangi bir iş yapmak için
    sertika alman gerekiyor. Musluk tamirciliğinin bile 3 ayrı
    sertifikası var. Bizim henüz hiçbir sertifikamız yok.
    Burada pazarlamacılık / satıcılık dışında iş nerede ise yok.
    Dünya pazarlamacıların olmuş. Nakit para tamamen
    ortadan kalkmış. Debit kart bile kullanılmıyor. ATM'den
    para çekmek ücretli olduğundan bu yöntem pek cazip
    değil. İşin olmayınca da kredi kartı vermiyorlar. İşsiz isen
    ev de tutamıyorsun. İşsiz isen iş de bulamıyorsun. Bir tür
    kısır döngü.Biz yan kapıları kullanıyoruz.
    Burada small business kavramı çok gelişmiş. Evde
    oturanlar bile kendilerine "self employed" diyorlar.
    Şimdiki ev sahibimiz boyacılıkta cash para olduğunu
    söylüyor. 1 oda boyası 300 $ bir ev 1600 $ alınıyor.
    Sermaye yok. Sadece kart basıp dağıtmak lazım. Belki de
    yılın boyacısı oluruz kim bilir? "painter couple" Toronto
    gölü Marmara'dan büyük. Her yer tekne ve marina dolu.
    Bakıp bakıp off diyoruz. Bu arada marinalarda tekne dolu
    ama insan yok. Yazın da binmiyorlar ise ne zaman
    binecekler? Bakalım göreceğiz. Ortalık bedava gazete,
    dergi dolu. Almayanı dövüyorlar.
    Tam da havalar iyiye gidiyor, bahar geliyor derken
    Nisan'ın ilk pazartesi günü ısı -15 oluverdi. Tabi biz
    "yazların sıcak ve kurak kışların yağışlı ve ılıman"
    geçmekte olduğu bir coğrafyadan geliyoruz ya! Bahar'ı da

    194
    Faruk Arslan

    bildiğimiz gibi geliyor sandık. Tabii havamızı aldık.


    Nisan ayının sonlarında ağaçlar yapraklanmaya ancak
    başladılar. Kuş nesli piyasaya döküldü. Artık sabahları
    cıvıltı duyulabiliyor.Yani henüz çiçekler ortada yok.
    Bekliyoruz bakalım.
    Kanada Federal Mahkemesi, İnternette müzik
    paylaşanların adreslerinin açıklanması için internet servis
    sağlayıcıları zorlamak isteyen plak firmalarının talebini
    reddetti. Buna gerekçe olarak da kütüphanelerde
    kitaplardan fotokopi çekilmesinin copyright haklarına
    aykırı bulmayan Supreme Court kararını gösterdi.
    Supreme Court bu karara gerekçe olarak kamu çıkarlarını
    göstermişti. 1999 da kurulan Amerikan Napster firması
    mahkeme kararı ile 2000 yılnda copyright ile korunan
    eserlerin downloadını paylaşımdan kaldırmak zorunda
    kalmıştı. Easter nedeniyle Good Friday öncesinde tıpkı
    Türkiye'deki uzun Kurban Bayramı tatillerinde olduğu
    gibi herkes yollara düştü. Herkes aynı anda kenti terk
    etmeye kalkınca sizce ne olur? Evet, radyo spikerleri yol
    durumunu verirken trafikte sıkışanlarla dalga geçtiler.
    "Umarım yanınıza yatağınızı almışsınızdır. Yolda
    ihtiyacınız olacak" benzeri birçok espri yapıldı.
    British Colombia Fraser Valley'de Avian Flu (kuş
    gribi) nedeni ile 19 milyon tavuk ve hindinin
    öldürülmesine karar verildi. Bu miktar BC eyaletindeki
    tavukçuluk endüstrisi kaynaklarının %80'i demek.
    Hükümet yetkilileri kuş gribinin insanlara bulaşma
    tehlikesinin olmadığını ama virüslerin adaptasyon
    kapasiteleri nedeni ile risk almak istemedikleri için itlafa
    karar verdiklerini söylüyorlar. Bu virüs ilk olarak Asya'da
    ortaya çıkmış ve toplam 25 insanın ölümüne yol açmıştı.
    Kanada'da da bir tavuk çiftliği çalışanına da bulaştığı

    195
    Faruk Arslan

    biliniyor. Ama burada henüz ölen yok. Bilim adamları


    endüstriyel tavuk üretiminin aslında doğada bu denli
    tehlikeli olmayan virüsün etkilerini artırdığına
    inanıyorlar. Deli dana hastalığı Alberta besi
    hayvancılığını vurmuştu. Şimdi de kuş gribi BC'yi
    etkiliyor. Çiftlik Somonlarında da yüksek miktarda civa
    çıkmıştı. Galiba hepimizin yavaş yavaş vejeteryan olması
    gerekecek. Budistlerin yöntemi gibi (yüzü olan şeyleri
    yememek) yollara mı başvurmak lazım acaba?
    Dikkat bu madde Kanada'ya gelerek tüm sorunlarından
    kurtulmayı ve birkaç sene sonra Türkiye’ye zengin olarak
    dönmeyi düşünenler için hayal kırıcı olabilir. TV'de sık
    sık denildiği gibi "viewer discretion is adviced" Kanada
    İstatistik Bürosu (StatsCan) yeni yayınladığı bir
    araştırması ile 1980 ve 2000 yılları arasında 27 büyük
    kentteki en zengin %10 ile en fakir %10'u karşılaştırdı.
    Sonuç: "the gap is getting bigger" Biraz detay vereyim:
    20 yılda en zengin %10'un ortalama geliri 111 bin
    dolardan 131 bin dolara yükselmiş. En fakir %10 aynı
    dönem içinde 20.900'den 21.700'e çıkmış. En fakir
    %10'un içinde göçmenlerin oranı 1980'de %23 iken
    2000'de %35'e çıkmış. En fakirler içinde de en az
    kazananlar göçmenler, sonra aborjinler (burada
    Kızılderililere böyle deniyor) ve üçüncü olarak da ayrı
    yaşayan çocuklu ebeveynler. Toronto göçmenlerin en
    fazla zorlandığı yerlerden biri. (galiba gelirken yanlış
    tercih yapmışız.) Toronto gelir dağılımının en kötü
    olduğu kent. İstatistikler Toronto'da fakirlerin çoğunlukta
    olduğu mahallelerin 1980 yılındaki 30 olan sayısının
    2000'de 120'ye çıktığını gösteriyor. Sebep, göçmenlerin iş
    bulmasındaki engeller. Irkçılık diyemiyoruz. Burada ciddi
    suç. Burada buna nazikçe "Kanada tecrübesi" deniyor.

    196
    Faruk Arslan

    Önce gelenler pastalarını yeni gelenlerle paylaşmak


    istemiyorlar. Bu nedenle de yüzlerce ameliyat yapmış
    oparatör doktorlar gidip 2-3 yıl tekrar okumak ve sınava
    girmek zorundalar. Gerekçe basit orada (bu
    Commonwealth ülkeleri dışındaki tüm ülkeleri kapsıyor)
    size ne öğretildiğinden nasıl emin olabiliriz? Göçmenlik
    zor iş. Kanada Merkez Bankası overnight faiz oranlarını
    bir kez daha düşürdü. Yeni oran %2. Bu "son" dediler.
    Bir daha düşürmeyeceklermiş. Faizler son yirmi yılın en
    düşük seviyesinde. Ev kredi faizleri 20 yıl önce %30'muş.
    Şimdi birçok yerde %4 civarında.(evet bu yıllık faiz
    oranı) Enflasyonumuz da yıllık %0.7 civarında. Bu
    enflasyonla yaşamak zor tabii. Alışmaya çalışıyoruz. Her
    şeyin fiyatı aynı. Çok tekdüze yahu! Toronta'da çöp
    sorunu var. Bundan 10 sene kadar önce çöplerin öylece
    araziye yığılması fikri popüleritesini yitirince çöpleri
    Michigan'a (ABD) gönderme kararı alınmış. Onların çöp
    işleme fabrikaları var. Ama Michigan geçenlerde su
    koyverdi. Çöpleri yeterince tasnif etmeden
    gönderiyormuşuz. Bu nedenle böyle hatalı tasnif edilmiş
    çöpleri geri gönderme kararı aldılar. Şimdi birileri tek tek
    çöpler hatalı mı tasnif edilmiş diye bakıyor. Hem sınırın
    bu tarafında hem de o tarafında... Sanırım bu yeni iş alanı
    yaratma politikası denilen şey olmalı. Çöplerinin tasnife
    ihtiyacı olduğunu öğrenmek Toronto'luları çok üzdü.
    Nasıl böyle birşey olabildiği editörlerce tartışılıyor.
    Acaba okullara çöp tasnifi konusunda ders koysak sorun
    çözülür mü? diye tartışılıyor. Gülmeyin yahu, durum çok
    ciddi.
    Her şey iyi güzel, her tür fikir özgürlüğü, minimum
    bürokrasi, can ve mal emniyeti, kalabalık yok, kimse
    üstüne araba sürmüyor, genelde herkes nazik olmaya

    197
    Faruk Arslan

    çalışıyor vb. vb. ama "ruh" eksik. Burada da çok alkol


    tüketiliyor, sokaklarda çok deli var ve tepkisizlik ve
    ilgisizlik. Böyle olmalarının ana sebebi, diğer insanların
    özel hayatına saygıdan dolayı deniyorsa da., insanı
    mutsuz ediyor zaman zaman. Buradaki yaşam bizi
    yoruyor, gitmeliyiz buradan! Neyse ki az kaldı! Ufukta
    batı gözükmeye başladı bile.
    Basını bayağı meşgul eden konulardan biri, Toronto
    polis teşkilatındaki yozlaşma, görevi ve gücü kötüye
    kullanma. Teşkilatı denetlemelerden uzak tutma gayreti
    ve suç işleyen (tabii sadece kör parmağım gözüne
    şeklinde yakalanmış olan bir kaç salaktan bahsediyoruz,
    yani sadece buz dağının üstü bu) polislerin aldıkları
    komik cezalar, 1 ila 3 gün görevden uzaklaştırma. Yani,
    pek de bizimkilere benziyorlar bu konuda. Ama, tabii
    şaşmamak gerekir, ne de olsa Akdenizli'lik var! Toronto
    polis teşkilatı da ağırlıklı olarak İtalyanların elinde,
    emniyet müdürümüz İtalyan asıllı, babadan oğula polislik
    mesleğini seçmek de çok yaygın. Size biraz da insan
    manzarası vermeye çalışalım: İnsanları gözlemlediğimiz
    en ilginç ortam tabii ki trafik. Diyelim ki bir 4 yol
    ağzındasınız ve polis direkt karşıdaki yolu kapatmış. Ne
    yaparsınız? Sağa ya da sola döner yolunuza devam
    edersiniz değil mi? Buradaki uygulama polis barikatına
    kadar düz gidip duruyorlar. Arkadan gelenler de aynı şeyi
    yaptıklarından orada hemen bir trafik sıkışıklığı oluşuyor.
    Sonra insanlar kavşakta mahsur kalıyorlar. Polisler
    yağmur vb yağıyor ise arabalarından çıkmayıp olayı
    seyrediyorlar. Arada bizim gibi ülkeye sonradan gelmiş
    birisi (araba kullanmayı Kanada dışında öğrenmiş) sağa
    veya sola dönerek kendini kurtarıyor. Geri kalanlar da
    birisi gelip kendilerine bir şey söylesin diye bekliyorlar.

    198
    Faruk Arslan

    Bize öyle geliyor ki, hani korku vb filmlerinde hiçbir şey


    yapmadan durup çığlık atan insan tiplemesi öyle
    uydurulmuş birşey değil. Bu insanlar aramızda yaşıyorlar.
    (42)

    Üç sincap dönenimini atlatan, kafatası atıpta kesin geri


    dönüş yapmayan yeni göçmenlerin önü bundan sonra
    açıktır. Artık gözünüze her tarafta dolaşan sincaplar
    gözükmüyordur. Üç sincap dönemini tekrar hatırlayalım:

    1. Safha hayal kırıklığı, aşırı özlem ve duygusal yıkıntı


    dönemi,
    2. Dönem "burası o kadar da fena değil galiba"larla geçen
    alışma dönemi,
    3. Dönem ise "burası güzel memleket, yaşamaya uygun"
    denen dönem.
    Burası tam bana göre bir ülke demeye başladınız mı, 4.
    döneme geçtiniz demektir. Kanada’da iş aramaya
    başlamışsanız, burada yaşamak istiyorsunuz anlamına
    gelir. İş aramayıp işsizlik parasıyla geçiniyorsanız,
    psikolojik bunalıma girmeniz yakındır. Kanada’da iş
    aramak tam bir beladır. Bulduysanız zaten
    mutlusunuzdur, geriye dönüp bakmazsınız.

    199
    Faruk Arslan

    Beşinci Bölüm

    Kanada’da İş Arama Belası

    4. dönemin kilit sorusu: Kanada'da iş bulabilirmiyim?


    Göçmenliğin en önemli kısmı burası zaten. Eğer sıradan
    işler arıyorsanız (bedensel vasıfsız işçilik, inşaat işçiliği
    vs.) hiç problem yok, hemen bulabilirsiniz. Öyle fazla dil
    falan bilmenize de gerek yok. Eğer kalifiye bir iş
    arıyorsanız onun üzerinde uzunca konuşacağız.
    Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada’nın da sendikal
    haklara saygı konusunda katetmeleri gereken çok yol var.
    ABD’de kamu sektöründeki işçilerin yaklaşık % 40’ının
    toplu pazarlık hakları yok. Özel sektörde, işverenlerin
    yaklaşık % 80’inin sendika karşıtı kampanyaları için
    danışmanlardan ve güvenlik şirketlerinden faydalandığı
    hesap ediliyor. Dahası ABD hükümetinin kontrolünde
    olan bölgelerde (Virgin adaları ve Amerika Samoası)
    vahşi bir sömürü gerçekleşmeye devam ediyor.
    Kanada’da kamu emekçilerinin sendikal hakları üzerinde
    ciddi kısıtlamalar var. Sendikalı iş bulmak neredeyse
    imkansız. Serbest piyasanın acımasız patronları yeni
    göçmenleri dört gözle bekliyor. Herkesten duyduğum
    tavsiye ; Kanada’da eğer kapağı devlete atarsan
    kurtulursun. Ancak son yıllarda devlet küçültülüyor,
    kamu işleri dahi özel sektöre anlaşmalı biçimde geçici
    yaptırılıyor. Devlet sektörü, bugün yüzde 60 oranında
    sözleşmeli geçici işçi çalıştırıp, devlet memuru almamayı
    tercih ediyor. Aksi halde işe aldığı memuru işten atması
    sendikalı oldukları için kolay değil. Iskartaya çıkan

    200
    Faruk Arslan

    memuru devlet alan değiştirerek başka bir devlet


    sektörüne meslek kursları parasını ödeyerek transfer
    edebiliyor. Kısa sürede realiteleri kavradığım için ‘ne iş
    olsa yaparım abi’ demeye başladım.
    Faruk Arslan anlatıyor: Kanada’ya geldiğimin 8. günü
    bulamayacağımı bile bile fellik fellik iş arıyordum. Bu
    arada hiç beklemediğim bir sürprizle karşılaşıyorum.
    Azerbaycan’a tevafuk eseri beraber gittiğimiz, benim gibi
    Azeri bir hanımla evli olan Mehmet Gül’de Toronto’ya
    ayak basıyor. ‘Kardeş beni mi takip ediyorsun’ demişim
    ister istemez. Azerbaycan’a beraber gittiğimizi 17 Aralık
    1992’de aynı uçağa binince anlamıştık. Halbuki
    İstanbul’da yaşıyor ve ara sıra görüşüyorduk. Aradan
    geçen bunca yıldan sonra benim gibi Türkiye’ye uyum
    sağlayamayan Gül ailesi hiç haber sabah etmeden
    Kanada’ya yerleşmeye karar vermiş. Meğerse Kanada’ya
    gelirkende aynı uçağa bilet almışız. Ancak eşinin
    Moskova’da dost ziyaretleri uzun sürünce bileti bir hafta
    ertelemiş. Nede olsa baldızı Rusya’nın Ekonomi Bakan
    Yardımcısının eşi . Kanada’ya öyle bir hava ile geldi ki,
    kötü haberleri verme tellalığını hiç kimseye kaptırmadım.
    İstanbul’da çalıştığı televizyonda ayda 2 bin dolara yakın
    reklam primi alan reklamcı arkadaşımı iş konusunda kötü
    sürprizler bekliyordu. Bazılarına rahat batar. En iyi
    şartlarda yaşamasına rağmen daha fazlasını arar durur.
    Kanada, iyi bir hayat dersi alması için en uygun yer. Son
    pişmanlık fayda etmez.
    Azerbaycan’a beraber gittiğimiz diğer abim Kasım
    Şencan’ın da Toronto’da olduğunu öğrenince şok oldum.
    Uzun süre 1996’a kadar Azerbaycan Zaman gazetesinde
    Yayın ve Dağıtım Koordinatörü olarak çalışırken
    yardımcılığını yapmıştım. Evlendiğim hanımı istemeye

    201
    Faruk Arslan

    dünür gidecek kadar yakındık. Bir nevi manevi babam


    sayılırdı. Azerbaycan’da aynı kaderi paylaştığım diğer
    arkadaşım gazeteci Nadir Bakıcı da ailesiyle bir ay sonra
    damladı. Birbirimizden haberimiz olmadan hepimiz
    Kanada’yı yeni vatan olarak seçmiştik. Benden 3 ay önce
    gelen Kasım bey iş aramaya başlamıştı.
    Nasıl iş bulacağımı kara kara düşünürken Kasım beyin
    telefonuyla uyandım. ‘Gazetede ilan var, Toronto
    belediyesi 1000 adet işçi alacakmış, yarın sabah 4’de 4
    arkadaşla gidiyoruz, gelmek istiyorsan senide alalım’
    diyen Kasım beye ‘elbette’ dedim. Arkadaşım Mehmet
    Gül’ü arayıp gelmek isteyip istemediğini sorunca
    kendinden emin biçimde herzamanki bilmişliğiyle,’ Sen
    git, durumu bana rapor et’ dedi. Zamanlama konusunda
    dakik olan Kasım bey tam 4’de beni alarak Downtown’da
    işçi alımı yapılacak merkeze götürdü. Sabahın köründe
    500 kişi sıraya girmişti. Bir kaç saat içinde 3000 kişiyi
    geçti. Kasım bey takım elbise-kravat giyinmişti, elinde
    Bond çantası vardı. Sanki müdür pozisyonu için mülakata
    girecekti. İşin ne olduğunu dahi bilmiyordu. Sıradaki
    Kanadalılar Kasım beye bakıp bakıp gülüyordu. Hatta biri
    kendini tutamayarak kahkayı patlattı. Aralarında dalga
    geçerek konuşuyorlardı: Bu adam hangi işe başvurduğunu
    sanıyor, deli olmalı. Zaten Kasım beyden başka cilet gibi
    giyinmiş bir Allahın kulu yoktu. Sıra bize yaklaşırken
    saat 11.00’i bulmuştu. Birden hangi iş için gireceğimizi
    öğrenmek aklıma geldi. Kasım beye gülen Kanadalılardan
    pirelenmiştim. Sıradakilere sordum. Aldığım cevap
    karşısında buz kesildim. Belediye 1000 kişiye sarı renkli
    geçici işci kartı verecekti. Bunların ilk görevi
    önümüzdeki kışta yağacak karın uzunluğu 22 inch
    olduğunu görür görmez üç ayrı merkezde adresi verilen

    202
    Faruk Arslan

    yerlere gecenin 4’ünde teslim olmaktı. Ekiplere ayrılan bu


    elemanlar önce yol sonra kaldırımlardan başlayarak, en
    son evlere ulaşan yollardaki karı küreklerle
    temizleyecekti. Sabah 7’de işyerleri açılıyor, saat 9’da
    okul başlıyordu .Üç-beş saat içinde tüm yol ve kaldırımlar
    trafiğe açılmalıydı. Eğer kar fazlaysa işin öğleye kadar
    sarkma ihtimali vardı. Verilen ücret asgari ücretin 2
    katından fazla, saatbaşı 17 dolardı. Soğuktan nefret eden
    biri olarak kar temizleme işi hemde sabahın ayazında hiç
    mantıklı görünmedi. Ücreti iyi idi, ama full time değil
    yarım günlük bir işti ve geçinmeye yeterli değildi.
    Mülakata girmeden işi kafamdan silmiştim. Hiç
    bitmeyecek gibi görünen sıra gelince aynı anda dört kişi
    ile görüşme yapılan dört masaya dört Türk arkadaş
    dağıldık. ‘Sosyal Güvenlik numaranı ver’diyen
    mülakatçıya cevabım:‘Başvurdum , yakında elimde
    olur’oldu. ‘Kervan yolda düzülür’ mantığı Kanadalıların
    kafasına uygun değildi. Hiç mülakat yapılmadan görüşme
    bitti. İçimden ‘zaten sizin verdiğiniz işi beğenen kim’
    diye mırıldandım. Beşimizde işe kabul edilmemiştik.
    Hepimize gerekçe olarak başka nedenler söylemişlerdi.
    Kimisinin Kanada tecrübesi yoktu, kimisinin İngilizcesi
    sıfırdı, anlaşmaları mümkün değildi. İlk iş başvuru
    tecrübesi elimde olmayan nedenden dolayı başarısızlıkla
    sonuçlandı.
    Kanada’ya geldiğimin 10. günü, Ontario’da
    Türk ehliyetleri 3 ay geçiyor, sonra iptal. Kanada’dan
    ehliyet almak başlıbaşına bir dert. Yazılı imtihanı
    verdikten sonra bir defada yol testinden geçen kimse
    yoktu. Kurs ücretlerinin saati 30-50 dolar. Ontario eyaleti,
    bizim B ehliyetini 2’ye bölmüş, normal yollar için G2,
    otoban yollara çıkmak için G tipi ehliyeti almayı zorunlu

    203
    Faruk Arslan

    tutuyor. Yazılı imtihanı geçenlere G1 ehliyeti veriliyor,


    ancak yanında G veya G2 ehliyeti olmadan araba
    sürmesine izin verilmiyor. Sürücü kurslarına saat ücreti
    olarak 50 dolar verip 10 saat kurs almadan G ehliyeti
    almanız neredeyse imkansız. Bu kurs belgesi arabaya
    sigorta yaptırırken sigortanızın bir nebze düşmesine
    yardımcı oluyor. Netice itibarıyla bir ton para döküp
    sıfırdan ehliyet macerasına girmelisiniz. Her yol testi başı
    75 dolar veriliyor. 10 defa giripte ehliyet alamayanla
    hayli fazla. Çevre kentlere giderek imtihana girenler biraz
    daha çabuk alıyor.
    Bir Türk için her zaman kestirme bir yol vardır.
    Quebec eyaletinin Türk ehliyetlerine bakışı farklıydı.
    Eyaletin Ulaştırma bakanı davetli olarak gittiğinde
    İstanbul’da araba kullanan hızlı şoförlerimizi görmüş ve
    ‘burada araba kullanan Kanada’da hayda hayda kullanır’
    diye Türk ehliyetlerini birebir Quebec eyaleti ehliyetine
    değiştirme talimatı vermişti. Kanada’nın her eyaletinde
    farklı ehliyet bulunuyor. Oturduğunuz eyaleti
    değiştirdiğinizde en uzak 3 ay sonra yeni ehliyetinizi
    birebir değiştirebilmiş biçimde almalısınız. Ontario
    dışında B ehliyeti üçe bölen eyalet zaten yok. Quebec’ten
    eyalet alabilmenin tek şartı orada oturduğunuza dair ev
    kira sözleşmesi ve Montreal Türk Konsolosluğundan
    kimliğinizin onaylı aslı. Ontariolu Türkler, Quebec
    eyaletindeki kolaylıktan yararlanmanın yolunu bulmuş.
    Hatta bazı uyanıklar ehliyet turları adı altında Montreal’a
    günübirlik seferler düzenliyor. Tek mesele oradan bir kira
    sözleşmesi bulmak. Bu meseleyi Murat isminde İstanbul
    Ermenisi bir vatandaşımız çözüyordu. Kiralık evlerini bu
    bir günlük geçici kiracılara vermiş gibi resmen sözleşme
    imzalıyor ve komisyonunu alıyordu. Bir günlük Montreal

    204
    Faruk Arslan

    seferimde Türk ehliyetini değiştirebilme saadetine nail


    olmuştum. Montrealdeki Fransızlar İngilizce konuşmadığı
    için Murat gibi tercümana zaten ihtiyacımız vardı.
    Kanada’nın iki resmi dili olmasına rağmen Montreal Polis
    merkezindeki görevliler İngilizce konuşmamıza Fransızca
    karşılık vermişti. Bildikleri halde hemde resmi bir
    mekanda İngilizce konuşmak istememişlerdi. Quebec
    sanki Fransa’nın bir parçasıydı. Trafik işaretlerinden
    reklam levhalarına herşey Fransızcaydı. Bu eyaletde
    göçmenlerin eğer Anglo-Sakson kökenli değillerse
    İngilizce öğrenmeye hakkı yoktu. Quebec ehliyetimi
    hemen ertesi gün Ontorio ehliyetine değiştirmem zor
    olmadı. 5 yıllık ehliyet bedelini ödediğim için sadece
    değiştirme bedeli alındı. Ancak tipimi beğenmeyen polis
    görevlisi bana G2 ehliyet verirken, tipi Cüneyit Arkın’ı
    andıran yakışıklı dostum Laz Hasan’a cilve yapan
    Hindistanlı dilber G ehliyeti vermişti. İşin tuhaf tarafı
    Hasan’ın İngilizcesi yoktu. Çat pat İngilizcesi ve
    romantik gülüşüyle beş dakikada kızı ayarlamış ve G
    ehliyeti kapmıştı.’Ne yapalım yakışıklı olmanın
    avantajları’diye bizimle dalga geçiyordu. Montreal’i su
    yoluna çeviren Türk arkadaşlarımız işin cılkını kısa
    sürede çıkardı. Türk ehliyeti olmayanlar bile nüfus kağıdı
    veya benzer kartlarla ehliyet almıştı. Uyanık bir
    görevlinin farketmesiyle bu ehliyetler iptal edilsede
    Quebec eyaleti, Türk ehliyetlerini birebir değiştirmeye
    2003’de son verdi.
    Hemen bir araba almam gerekiyordu. Nadir beyin
    Elazığlı hemşehrisi Mustafa bey, 900 dolara 1987 model
    Honda Accord marka iki kapılı spor arabasını satmak
    istiyordu. Araba satmak için sahibinin elinde olan kağıda
    imza atması yeterliydi. Bundan sonraki işlemler sizi

    205
    Faruk Arslan

    ilgilendiriyordu. Arabanın emisyon ve güvenlik


    testlerinden geçip bu belgeleri temin etmeniz 150 dolardı.
    Başka eyaletlerde bu testler gerekli değil. Ancak bir
    eyaletden başkasına araba götürüyorsanız gittiğiniz
    eyaletde testden geçirmeniz isteniyor. Polis görevlisinin
    keseceği satış vergisini tesbit etmek için sorduğu soru
    arabayı kaça aldığınız. Önlerinde her arabanın modeline
    göre biçilmiş market fiyat listesinin en alt ve en üst sınırı
    bulunsada sizin beyanınızı asıl kabul ediyorlar.
    Kanada’da söz kanundur ve aksi ispat edilene kadar
    geçerli sayılır. Eğer çok düşük beyan ederseniz
    önlerindeki listeden en alt baremi işleme koyarlar. 900
    dolarlık araba için ödediğim vergi 50 doları bile bulmadı.
    Üstelik plakanızı hemen orada size teslim ediyorlar. Birde
    doğum tarihine göre ödemeniz gereken bir plaka etiket
    bedeli varki, bir yıllık 80 dolar tutar. Beş dakika süren
    işlemler bu ülkede neden araba alım-satım işinin zirvede
    olduğunu anlatmaya yetti. Toronto’da trafikte inanılmaz
    sayıda eski araba bulunuyor. Almanya’da veya herhangi
    bir Avrupa ülkesinde böyle eski arabalara binen kimse
    bulamazsınız, zaten trafiğe çıkış izni verilmez.
    Japonya’da 100 bin km’den sonra arabaların trafikten
    men edildiği gözönüne alınırsa Kanada’nın neden bu
    kadar geri kaldığı sorgulanabilir. Trafik size eski araba
    çöplüğü gibi geliyor. Kanada’ya yeni gelenler genellikle
    ilk önce eski arabalar alıyor. Bunun nedenini anlamam
    çok kısa sürecekti.
    Aradan 2 ay geçmişti, Kanada’da ilk kurban bayramı
    namazı için sabahın beşinde kalktım. Pape denilen
    Turkish-Canadian İslamic Center’a ait Diyanet İşleri’nin
    atadığı imam tarafından namazı kıldırılan camiye
    giderken bir araba dolusu hediye kitap götürecektim.

    206
    Faruk Arslan

    Zaman gazetesinin hediye ettiği kitapları abonelere


    dağıtmak için bayram namazı çıkışı en uygun zamandı.
    Fatih, Zafer ve Mevlana camilerine de birer araba dolusu
    kitap göndermek için arkadaşları organize etmiştim.
    Abone olana kitaplar bedava verilecekti veya para ile
    satılacaktı. Gazeteye ek gelir getirecek parlak bir
    girişimdi. O akşam yağmaya başlayan kar yolların üstünü
    kapatmıştı. Bu nedenle asfaltın altının buz tutmuş olduğu
    görülmüyordu. Genellikle hava sıcaklığı kışın sürekli
    sıfırın altında olduğu için zemin her zaman kaygandı.
    Caminin yolunu hızlı arabaca sürücü olan Halim beyi
    izleyerek bulacaktım. Toronto’nun yollarını henüz tam
    öğrenememiştim. Baklava dilimi gibi düzgün cetvelle
    çizlmiş yollara sahip olmasına rağmen otoban yol giriş ve
    çıkışlarını öğrenmek zaman alıyordu. Hızlı akan trafiğe
    uyum sağlamak, Türkiye’den farklı olan birkaç kural
    değişikliğine uyum sağlamak gerekiyordu. Bu küçük
    gözüken kurallara uyulmadığı takdirde kaza yapmak içten
    bile değildi. Yanımda Nadir Bakıcı ile Halim beyi takip
    ederken küçük bir yokuşu frensiz yavaş inmek icap
    ediyordu. Ancak arabanın arkası kitap dolu olduğu için
    araba dansöz gibi arkasını sallamaya başladı. Frene
    basarsam takla atmamız mümkündü. Bu nedenle yapacak
    tekşey vites küçültüp sallantının düzelmesini beklemekti.
    Yerin kayganlığı sonucu araba sarhoşlar gibi etrafında
    dönmeye başladı. Kaldırım bariyerlerine çarparak durana
    kadar arabanın dört tarafıda darbe almıştı ve kullanılmaz
    haldeydi. Halim bey hemen dönerek geldi ve yapacak
    birşey olmadığını anlayınca kitapları kendi arabasına
    transfer etti. Nadir bir telefon kulubesine ulaşarak bir
    çekici çağırdı. Polisten önce çekme işlemini
    tamamlayarak ilk arabamı araba çöplüğüne 50 dolar üste

    207
    Faruk Arslan

    vererek gönderdim. Arabanın tamir edilmesi halinde


    masrafın 2000 doları geçeceği açıktı. Eski arabalarla kaza
    yapıldığında çöpe atmak en iyi yol. Polise rapor
    etmediğimiz için bu kaza ehliyet tarihime kaza olarak
    geçmedi. Sigorta firmasına motor yandığı için çöpe
    attığımı söyledim. Sigorta yaparken Kanada’da ilk defa
    kullandığım için aylık 250 dolar sigorta ödüyordum. 25
    yaş aşağısındakilerin 500 dolar ödemesi gerekiyor. 10
    yıllık Türkiye ve Azerbaycan araba kullanma geçmişim
    sayılmıyordu.
    Ertesi gün hemen Toronto Star’ın internet
    sayfasından eski araba ilanlarına göz atmaya başladım.
    Bulduğum uygun 5 adaydan ilkini arayarak arabayı
    görmek için randevu istedim. İlk kazam görünmez
    kazaydı, fazla suçum yoktu. Araba pazarlığını yapması
    için Tahir beyi götürmüştüm. Araba 1988 model dört
    kapılı Honda Accord idi. Hindistanlı sahibi pazarlığa
    2500 dolardan başladı. Ancak 7 yıl Vancouver’da pizza
    dükkanı çalıştırmış, daha öncede 6 yıl Pape camisinin
    imamlığını yapmış Tahir bey kaçın kurasıydı. Pazarlık
    ede ede rakam 1300 dolara kadar düştü. Bu rakama
    otomatik vites bir araba aldığımıza inanamıyordum.
    Ancak daha bir hafta geçmeden arabayı niye ucuz
    aldığımız ortaya çıktı. Önce radyatör su kaynattı,
    değiştirmemiz gerekti. Sonra yavaş yavaş diğer parçalar
    can yakmaya başladı. Eski arabaya sıfır radyatör
    koyduğum için Tahir bey neredeyse beni dövecekti.
    Toronto’nun etrafında bir sürü araba mezarlıkları var.
    Benim gibi kaza yapanlar arabalarını mezarlığa
    postalıyordu. Bu mezarlıkları işletenlere söktüğünüz
    parça için üç beş kuruş vermek yetiyordu. Eğer parça
    sökmeyi bilen ustanız varsa sıfırdan araba bile

    208
    Faruk Arslan

    yapabilirsiniz. Eski arabaya eski parça konurmuş. Kanada


    tecrübesi işte buna deniyor.
    Aradan üç ay geçmişti. Daha önce sadece
    geçimimi sağlamakla yükümlüyken şimdi araba sırtıma
    yük olarak binmişti. Ne olsa yaparım diye İş aramaya
    başlamıştım. Yaz gelmişti ve inşaat işleri açılmıştı.
    Denizlili Yusuf ve Ahmet kardeşler vatandaşlığı almış
    tecrübeli Türklerdi. 2 yıl süren eğitim ve çıraklık
    dönemimden sonra su tesisatçılığına yeni başlayan Ahmet
    eski çalıştığı işyerinin işçi aradığını söyleyince Nadir ile
    balıklama atladık. İşin ne kadar ağır olduğuyla artık
    ilgilenmiyorduk. Bu nedenle ‘Asfalt dökme işi ağırdır,
    ama saat ücreti 17 dolardır’ diyen Ahmet’in uyarısını
    kulak arkası ettik. Sadece 17 dolar lafına kulak kabarttık.
    Yarın sabahın altısında Toronto kentinin dışındaki
    merkeze giderken, bu ülkede günün erken başladığını
    farkettim. Hamilton’a doğru ve Hamilton’dan Toronto’ya
    doğru otobanyol arabalarla doluydu, arabaların ışıkları
    gözleri kamaştırıyordu, trafik ağır ilerliyordu. ‘Bu
    insanlar uyumuyor mu?’ diye söylendim. Meğerse
    Kanadalılar hafta içi akşam 9 oldu mu tavuk gibi yatağa
    girer, sabahlayın horoz gibi 5’te erken kalkarmış.
    Kahvaltı yapmadan başlayan günün ilk durağı 24 saat
    açık olan meşhur Kanadalı kahveci Tim Hortons. Bu
    kahvenin içinde bağımlı kılan bir nane var, içen bir daha
    bırakamıyor. Kahve sabah sabah uyanmanızı sağlıyor. İş
    makinelerinin olduğu mekana ilk gelen biz değildik. Eğer
    10 dakika daha geç kalsaydık kimseyi bulamayacaktık.
    İnşaat ve asfalt sektörü İtalyan ve Portekizlilerin
    tekelinde. Patronumuz orta yaşlı bir İtalyan. Ahmet
    referans olduğu için hemen işe aldı, mülakatımız birkaç
    saniye sürdü: Merhaba, haydi gidiyoruz.

    209
    Faruk Arslan

    ‘Dur babam nereye gidiyoruz’ demeye kalmadan


    kendimizi iş cibinin içinde Foreman denilen ustabaşı Mr.
    Joe’nun yanında bulduk. Tabi o anda bu paspal adamın
    ustabaşımız olduğunu anlayamadım, bizim gibi işçi
    sandım.İtalyan firma lüks bir golf sahasının asfalt
    ihalesini almıştı ve üç günde teslim etmeyi kabul etmişti.
    Küreğin sapından tutarak getirilen sıcak asfaltı 40 derece
    sıcaklığın altında yere yaymak, kenara taşmasın diye
    düzeltmek işimizdi. 2 saatde bir verilen molalarla öğle
    yemeği arasına kadar hiç durmadan kürek sallayıp
    durduk. Öğleden sonra devam eden işin saat beşte
    biteceğini sanmakla yanılmıştık. Akşam yemeği
    molasından sonra getirilen dev ışıklarla gece 11’e kadar iş
    sürdü. Eve dönerken ikimizde bayılmış haldeydik.
    Alacağımız paranın tatlılığı ve kaç saat yapdığımızı
    hesaplamak yorgunluğumuzu unutturuyordu. İtalyan
    patron Tony, ‘yarın saat 6’da işbaşında olun’ diye
    uyarmıştı, ama sabah kalkabileceğimden emin değildim.
    Bir duş alıp ölü gibi yattım. Para ihtiyacı adamı yorgunda
    olsa yataktan kaldırıyordu. 2.gün aynı tempoda süren iş
    yine gece 11’de bitti. 3.gün işin teslim edilmesi
    gerekiyordu. Bir ara asfalt yüklü kamyonlarla İtalyan
    patronumuz bizi lüks bir evin önünü asfaltlamaya
    götürdü. Meğerse burası kendi eviymiş. Belediyeden
    alınan ihalede asfalt devletden geliyordu ve arada bir kaç
    kamyonun yok oluşunu kimse farketmiyecekti. Önemli
    olan işin tamamlanmasıydı. Firma tahmini asfalt siparişi
    verirken bu kaçakları da anlaşılan hesap etmişti. Bizimle
    birlikte üç gün boyunca kürek sallayan Tony’nin
    Toronto’nun en zengin 10 kişisinden biri olduğunu
    öğrenince ağzım açık kaldı. Böylesine zengin biri neden
    hırsızlık yapar anlayamadım. Üstelik bizimle az işci

    210
    Faruk Arslan

    parası vereyim diye tüm gün nefes almadan çalışması


    takdir hisleriyle birlikte hayret uyandırmıştı. Öğleden
    sonra Foreman Joe çalışmamaya, bizi çalıştırıp yatmaya
    başladı. ‘ Hey Joe al eline küreği burada senin işini de biz
    yapacak değiliz’ diye kükredim. Bu tartışmadan sonra bu
    paspaye adamın ustabaşı olduğunu öğrendim. Gece 12’de
    işi bitirmiştik, ama bizde bitmiştik. Patron Tony, iş
    bittikten sonra yüzümüze tebessümle bakarak
    unutamayacağım şu sözü söyledi: You are fired. Yani
    kovuldunuz. Çeklerimiz adreslerimize postlanıncaya
    kadar saatbaşı 17 dolardan çalıştığımızı sanıyorduk. 3
    günde 48 saat çalışmış, hesaplamalarımıza göre 800
    dolardan fazla kazanmıştık. Ancak Tony, bize 36 saat
    çalışmayı saatbaşı 8 dolardan sayarak ödemişti. Elimize
    geçen para 288 dolardı. Bunun dörtde birini devlete gelir
    vergisi olarak ödememiz gerekecekti. Tony sadece 12
    saatimizi ve saat ücretimizi çalmamıştı, ‘overtime’
    denilen haftalık 40 saatden sonra ödenmesi gereken
    birbuçuk kat saat ücretimizide hortumlamıştı. 8 saatlik
    ücretimiz saatbaşı 23.5 dolardan ödenmeliydi.
    Referansımız Ahmet’e durumu anlattığımızda telefon
    edip mağduriyetimizi gidermeye çalıştı. Aldığı cevap
    klasik kapitalist acımasız işadamının bahanesiydi:
    Çalışmalarından memnun kalmadım. 3 gün boyunca ölü
    gibi yatmış, günlük 4 saatlik uykunun dışında durmadan
    kürek sallamıştık. İşyerine gidiş gelişlerimiz 2 saat
    sürdüğü için yaktığımız benzinde cabasıydı. Bu acı
    tecrübe Kanada’nın gerçek yüzüne merhaba dememizi
    kolaylaştırdı.
    Nevşehirliler gurup halinde boyacılık ve sıvacılık
    yapıyorlardı. Birden ‘ boyacılık işinde iyi para var’ diyen
    bir zamanların meşhur inşaatçısı dostum İbrahim

    211
    Faruk Arslan

    Ekşioğlu’nun oğlu Fatih’in sözlerine kandım. Fatih,


    Matematik öğretmeni olmasına rağmen hayatını
    Kanada’da boya yaparak kazanıyordu. Çok zengin olan
    babasına muhtaç olmadan özgür bir hayat yaşıyor, Çinli
    sevgilisiyle babasını deli etmeyi başarıyordu. Gelininiz
    diye Çinliyi İstanbula götürmüş, bir tomar fırça yemişti.
    Ama bildiğini okumaya devam ediyordu.. Ev içi
    badanaları yaparak günde en az temiz 300 dolar
    kazandığını söyleyince boyacılığa merak sardım.
    Koskoca Ekşioğlu’nun oğlu boyacılık yaparken meşhur
    bir diplomasi muhabiride olsam benim çalışmaktan,
    alnımın teriyle para kazanmaktan utanmam yersizdi.
    Kanada’da nasılsa ne iş yaptığımızı eş-dost bilmiyordu.
    Pek çok arkadaşımız ailelerine, arkadaşlarına yalan
    söylüyor, tozpembe tablolar çiziyordu.
    Konyalı fırıldak boyacı Mahmutla tanışmam
    Kasım bey sayesinde asfalt macerasının hemen ardından
    o günlerde oldu. Mahmut, yeni house evlerin dış boya
    işini almıştı. Acemi, ucuz çalışacak yetiştireceği boyacı
    arıyordu. Peşin ödeme yapacağını söylediği için 10 dolar
    saat ücretine anlaştık. Hayatımda kendi evimi bile
    boyamış değildim, kırk yıl düşünsem boyacılık
    yapacağım aklımın ucundan geçmezdi. İlk gün oldukça
    zor geçti. Sabahın yedisinden akşamın 10’una kadar çatı
    kenarı ve merdiven, korkuluk boyamıştık. Başıma da
    güneş geçmişti. 2. günden sonra alışmaya başladım. 10
    kişilik acemi ekipten 3 kişi kalmıştık. Mahmut yeni
    ihaleler almış, sürekli üç kişiye düşen ekibimizi
    kullanıyordu. Bir ay geçmişti, halen paradan haber yoktu.
    Ara sıra aldığım küçük harçlıklarla ancak eve erzak
    alabilmiştim. Evde harp vardı. Hanım şikayetçiydi,
    yüzümü göremiyordu. Arabanın eksozu bir aydır patlaktı,

    212
    Faruk Arslan

    yaptıramıyordum. İki evin içini boyamıştık ve artık rulo


    ve fırçada kalfa seviyesinde iş çıkarıyorduk. Diğer işci
    Gafur beyde Zaman gazetesinde 15 yıl çalışmış,
    dağıtımdan reklam müdürlüğüne kadar kaderin feleğinden
    geçmiş bir isimdi. Beş çocuk babasıydı, çalışmak
    zorundaydı. Mahmut şehir merkezinde bir işyeri
    boyasının işini aldığında Mahmut’dan ilk iş hariç diğer
    paralarımızı tahsil etmiştik. İlk işin parasını acemiydik
    diye vermeye yanaşmıyordu. Mahmut’un babası ABD’de
    Nakşibendi Şeyhi idi. Oğlu ise uyuşturucu, içki dahil her
    türlü pisliğe bulaşmış bir serseriydi. Eşi bir çocuğuyla
    onu terketmişti. Daha doğrusu 28 yıl ABD’de kaçak
    yaşayan Mahmut’u sınırdışı etmişler, oda Kanada’ya
    kaçarak iltica etmişti. Ancak ABD’deki suç dosyası kabul
    edilmesini engelliyordu. Babası onu kaç defa
    meyhanelerin kapısından zorla almıştı. Ayaküstü kırk
    yalan söyleyen Mahmut Kanadalıları kandıramamıştı. İş
    arabasının içinde yatıp kalkıyor, birilerinden sürekli
    kaçıyor izlenimi uyandırıyordu.
    İşyerini Gafur beyle boyamaya başlamıştık, ama
    sözde ustabaşı olan Mahmut ortalarda yoktu. Bir defa
    gelip yaptığı bir bölümün boyasını işyeri patronu
    beğenmeyince yeniden boyamak zorunda kalmıştık.
    Çünkü ya sarhoştu veya uyuşturucu almıştı. Sabah 7
    akşam 11 çalıştığımız 2. gün Gafur beyi evine bıraktıktan
    sonra eve gidiyordum. O gün her tarafımızı boyadığımız
    için Tiner kullanarak boyaları temizlemek istemiş
    neredeyse Tinerle banyo yapmıştık. Tinerin kokusu
    uyuşturucu kullanmış gibi beni çarpmıştı. Bunu farkeden
    Gafur bey, bu halde araba kullanmamamı istedi, evinde
    kalmamda ısrar etti. Onu dinlemeyerek baygın baygın
    araba sürerken 2. kazamı yaptım. Karşıda ışık yeşilden

    213
    Faruk Arslan

    sarıya geçerken yolu aşmak için 5 saniyelik vaktim


    vardı. Ancak eksozun patlak oluşu nedeniyle araba
    hızlanmadı. Sağ taraftan hızla gelen araba sol tarafıma
    bodoslamasına daldı. İki defa etrafında dönen,
    kontrolümden çıkan araba karşı yolun kenarındaki cipin
    tamponuna çarparak durabildi. Bana çarpan arabanın ön
    tarafı tamamen çöktü. Benim arabanın sol tarafın yanısıra,
    sağa sola çarparken üç tarafı da ezilmişti. Buğulu gözlerle
    etrafa bakarken çarpan arabada bulunan zencilerden
    birinin telefonla bir iki yerle konuştuğunu hayal meyal
    görebildim. Bu durumda en iyi çare polis gelene kadar eş
    dost tanıdıkları kaza mahaline getirebilmektir. Cebimdeki
    25 centlerle üç yeri arasamda kimse telefonunu
    kaldırmadı ve mesaja düştü. Kanada’da evde olsada
    kimse telefonunu kaldırmaz, mesaja düşenlerden
    dilediğine dönerek cevap vermeyi tercih eder. Oysa
    çarpan arabadaki 5 zenci beş koldan cep telefonlarıyla
    kısa sürede kaza mahalini zenci mahallesine çevirdi.
    Polis, Ambulans ve İtfaye 7 dakikada üçü birden geldi.
    Sağ ayağımdan yaralanmış, dudağım patlamıştı. Polis, ilk
    iş olarak etraftan olayı gören şahit aramaya başladı. Gelen
    polis zenciydi, konuştukları ise o sırada olay yerinde
    olmayan zencilerdi. Bu kadar kısa sürede bu kadar
    yalancı şahit toplayabildiğine göre bana çarpan zenci
    yakında yaşıyordu. Polis en son beni ninni dinler gibi
    dinledi. Raporlar tutuldu, sıra arabayı çektirmeye geldi.
    Zaten kaza olunca polis telsizini dinleyen çekiciler
    akbabalar gibi üşüşmüştü. Araba sigortam tek taraflı
    olduğu için kaza halinde sigorta karşı tarafı ödüyor,
    benim hasarı ödemiyordu. Çift taraflı sigorta, yani
    herhalükarda ödemesi için aylık 500 dolar ödemem icap
    ediyordu. Bu nedenle çekici ile araba senin olsun çekici

    214
    Faruk Arslan

    parası isteme diye anlaştık. Ayrıca beni evime bıraktı.


    Çekici arabayı çöplüğe değil kendi atölyesine götürerek
    parçalayacaktı. Polise yansıyan kaza sonrası hayatım daha
    karmaşık hale geldi. Evime gelen Psikiyatristler, benim
    ve karşı tarafın sigorta firmalarına defalarca kazayı
    yeniden anlatmak zorunda kaldım. Psikiyatriste dengemin
    yerinde olduğunu ispatlamak için aptal sorularını
    yanıtlamak zorunda kaldım. Olaydan 2 ay sonra evimi
    arayan polis artık sabrımı taşırdı. Karşı tarafın şoförü
    kazada oldu diye gecenin 2’sinde kendini ambulansla
    hastaneye kaldırtmış sigortadan para kopartmaya
    çalışıyordu. Polise durumu anlatıp hadisenin ne zaman
    olduğunu belirtince tutuklanmaktan kurtuldum. Olay
    sonrası yürüyerek olay yerinden uzaklaşan şoför, güya
    ambulansla hastaneye o gün götürülüp tedavi gördüğünü
    iddia etmiş, tiyatro artistini aratmayacak numaralara
    başvurmuştu. Benim sigorta firması bu tesbitlerim üzerine
    duruma el koymasaydı, sanırım epey büyük para
    kopartırdı. Bakılacak durumdayım diye aylarca bakıcı
    parası almıştı. Tuttuğu bakıcı ise kardeşiydi. Kazayı
    sistemi kullanarak lehlerine çevirmek isteyenler sonuna
    kadar sömürü yolunu seçiyordu. Sigorta firmam bunları
    ödüyordu. Ancak bu para tekrar araba aldığımda 5 yıl
    benden kesilecekti. Eğer yeniden sigorta yaptırırsam aylık
    500 dolardan aşağı sigorta bulmam mümkün değildi.
    Ancak 5 yıldan sonra eğer yeni bir kaza yapmaz iseniz
    sigortanız düşebilirdi. Toronto’da yeni gelenlerden kaza
    yapmayan yok gibiydi. Hatta Ömer gibi Ahmet gibi üç
    kazası olanlarda az değildi. Kaza muhabbeti Kanada’da
    göçmenler arasında en sık yapılan sohbettir. Sigortası
    düşen Kanada’ya uyum sağladı demektir. Dolayısıyla
    sigorta firmaları süper para kazanıyordu. Sigortanın

    215
    Faruk Arslan

    düşmesi için diğer çare başka eyalete veya küçük köy,


    kasabalara yerleşmekti. Asıl şok karar ise ehliyetimin bir
    yıl süresince dondurulması oldu. Çünkü kazada haksız
    bulunmuştum. G2 ehliyetlerinde mevcut 12 puanımın
    10’unu götüren kaza nedeniyle bir yıl araba kullanmam
    yasaklanmıştı. Bir yıl sonra ehliyetimi yeniden alabilmek
    için Psikiyatri testi denilebilecek bir mülakatdan geçmem
    gerekecekti. Bu mülakatda en iyi yöntem hata yaptığınızı
    kabul ederek bir dahaki sefer dikkatli olacağınıza dair
    teminat vermekti. İster haklı ister haksız olun, söylemeniz
    gereken buydu. Montrealden alınan bedava ehliyetin acısı
    kötü çıkmıştı. Kanada’nın kendine özgü trafik kuralları
    vardı ve sisteme uymak için belirli yoldan yürümek,
    kestirmelere sapmamak şarttı. Her ne kadar kendime göre
    haklı kaza sebeplerim olsada, dersimi almıştım.
    Üç kağıtçı Mahmut, son boyadığımız, uğruna kaza
    yaptığım işin parasını vermiyordu. İlk işide ödemediği
    için 1000 dolar alacağım kalmıştı. Akıllanmayarak
    Mahmutla çalışmaya devam eden Gafur beyin alacağı bir
    ay sonra 5 bin dolara çıkmıştı. Ve Mahmut toz oldu,
    ortadan kayboldu. Bir kahvede yakalayarak ya sopa ya
    paramız tehditi karşsıında bana ve Gafur beye çek yazdı.
    Ancak çeklerin karşılıksız olduğunu üç gün sonra
    anlayabildik. Halbuki çeki yatırmadan önce bankasına
    uğramış çekin karşılığı olup olmadığını kontrol
    ettirmiştim. Mahmut bu arada tüm parasını bankadan
    çekerek Toronto’yu terketti. Aynı anda iki iş hesabı
    kullanıyor, biri batınca öbürüne geçiyordu. Her yıl
    şirketinin ismini değiştirerek hem vergi vermiyor, hemde
    olası alacaklıları atlatıyordu. Yeni şirket kurmanın
    maliyeti 80 dolardı. Ayrıca Ontario’da bir yıl vergiden
    muaftı. 3 ay sonra babası Şeyh Yusuf’un geldiğini

    216
    Faruk Arslan

    öğrenerek Toronto’da sohbet yaptığı eve gittim, Gafur


    beyle Mahmut’u tekrar enselemiştik. Eşi ve çocuğu
    geldiği için yufka yürekliliğimizden yine serbest bıraktık.
    Ama babasına durumu aktardım. Mahmut, ödeyeceğini
    söyleyerek binbir söz vermesine ve yemin etmesine
    karşın bir daha ortada görünmedi. Bir yıl sonra
    Hamilton’da yine kaçak boya işlerinde çalıştığını
    duysamda takip etmekten yoruldum. Gafur bey, birkaç
    defa iddia edilen yerlere baskın yapsada bir daha
    bulamadı. Eğer bulursa bu defa parayı almayacak ama
    kesin kafasını kıracaktı...
    Henüz 6 yaşındaki kızım Meryem bile benimle
    dalga geçiyor, ‘babam iki arabamızla çarpışan otolar
    oyunu oynadı, araba kullanmasını bilmiyor galiba’
    diyordu. Hanıma göre kazandığım üçbeş kuruşta araba
    tamirlerine ve benzine gitmişti. Ehliyetime bir yıl el
    konulduğu için yeniden araba almam mümkün değildi. İş
    aramaya başlarken hergün önünden geçtiğim ‘ Job
    Finder’ merkezi dikkatimi çekti. Nadir beyle kapısından
    girerek bize iş bulmalarını istedik. Bir gün sonra
    telefonumuz çaldı. Bir ekmek fabrikası işçi arıyordu.
    Gupta adlı Hindistanlı bir hanım ikimizle birlikte mülakat
    yaptı. CV’lerimizi halen hazırlamadığımız için sözlü
    olarak sorulan sorulara cevap verdik. Tahsil seviyemizi
    soran mülakatçıya ben Uluslararası İlişkiler lisans ve
    Uluslararası Hukuk masteri, Nadir bey Gazetecilik lisans
    ve masterı diye cevap verdi. İş tecrübemiz konusunda
    ülkemizde ve yurtdışında 10 yıllık gazetecilik yaptığımızı
    söyleyince hafifçe tebessüm etti. Kanada’ya yeni
    geldiğimizi öğrenen sempatik Hindistanlı işveren hanım
    bize iş değil bol bol öğüt verdi. Fabrikaya sıradan işçi
    aradıklarını söyledi. Bizi ‘overqualify’ (Çok kaliteli)

    217
    Faruk Arslan

    bulmuştu. Kanada’da yeniden okumamızı tavsiye etti.


    Piyasadaki fiziksel işlerin bize göre olmadığını, vakit
    kaybettirmekten başka bize birşey kazandırmayacağını,
    aynı tecrübeleri kendisininde yaşadığını anlattı. Daha
    doğrusu kibarca yüksek tahsilli işci yerine fazla beklentisi
    olmayan basit işçi arıyorum demek istedi. İlk ciddi iş
    görüşmemiz başlamadan bitti. Bir daha kimseye eğitim
    durumum ve geçmiş iş tecrübem konusunda bilgi
    vermemeye karar verdim. Gözleri korkuyor, ‘nasıl olsa
    ayrılacak, işi öğretmeye değmez’ diye düşünüyorlardı.
    Ayrıca Kanada tecrübemiz olmaması dezavantajdı. Henüz
    resmi bir işe girememiştim. Kanada’da iş geçmişim
    olmayınca seni soracakları bir telefon bulunmuyordu.
    Dolayısıyla şüpheli bakıyorlardı. Kimse beni ilk defa işe
    alan olmak istemiyordu. Biri işe almazsa nasıl iş
    tecrübem olabilirdi ki?
    Canadian Job Center adlı başka bir aracı kurumu
    bir arkadaşın tavsiyesi ile keşfettik. ‘Sabahın 6’sında
    ofislerine git, formu doldur ve bekle mutlaka işe
    gönderirler’ demişti arkadaşımız. Dediği gibi yaptık.
    Artık Sosyal Güvenlik numaramız olduğu için form
    doldurabiliyorduk. Aksi halde çalışmaya
    göndermeyecekleri kesindi. Burası bir çeşit köle işçi
    pazarıydı. Karayip adalarından olan patron Steve
    sempatik bir zenciydi. Formu dolduralı 15 dakika olmuştu
    ki, Steve ‘herkes Van minibüsüne binsin’ diye seslendi.
    Hızlı şoför Steve bizi bir fabrikanın kapısına getirene
    kadar ne iş yapacağımızı anlatmadı. Ne kadar ücret
    alacağımızı söylemedi. Sadece her saat ücreti
    çalışmanızın 2 dolarınıın kendi komisyonu olarak
    kesileceğini, haftalık ödeme yapacağını ifade etti.
    Kurbanlık koyunları teslim eder gibi fabrikanın

    218
    Faruk Arslan

    Supervisior’ına bizi sundu. 10 kişilik ekibe kısaca ne iş


    yapacakları 3 dakikada anlatıldı. Burası bir paketleme
    fabrikasıydı. 6 kişilik guruplara ayrılan işçilere bir Tim
    lideri ne yapacağını birkaç saniyede anlattı. İş bu kadar
    basitti. Biri kartonun bir kenarını kıvıracak, diğeri
    yürüyen paletle gelen malı istifleyecek, diğeri malı içine
    dizecek, diğeri paketi bantla kapacak, bir başkası paletin
    üstüne koyacaktı. 2 saatde bir verilen aralarla robot gibi
    aynı basit işi yaptık. Bu iş çok rahattı. Nitekim bir aya
    yakın aralıksız devam ettim. Haftalık ödemeleri
    zamanında çekle yapan Steve, saatbaşı 8 dolardan
    ücretimizi verdi. Ancak bu payroll çekte devlete ödenen
    üç vergi vardı. Bazı işçiler Steve ile kapalı kapılar
    arkasında pazarlık yaparak ücretini peşin alıyordu.
    Bunun nedenini anlamam gecikmedi. Devletden sosyal
    yardım alanlar, gelirlerini gizlemek zorundaydı. Çeki
    ancak hesabına yatırarak tahsil edebilirdi veya çek
    bozduranlara komisyonu ile satardı. Her iki durumda
    kaçak çalışan için tehlikeliydi. Kaçak çalıştığı anlaşılırsa
    sosyal yardım kesildiği gibi ömür boyu tekrar verilmez,
    verilenler mahkeme yoluyla tahsil edilir ve aldığının çift
    katı ceza kesilirdi. Kanada’da işsizlik oranın yüzde 7
    olması aldatmacaydı. Bunların çoğunluğu gizli işsizdi.
    Sosyal Yardım yetmediği için veya çalışacağı işte alacağı
    ücret geçimini sağlamadığı için ikisini birden idare etmek
    zorunda kalıyorlardı. Sosyal Servis çalışanları elbette
    durumu biliyordu. Ancak herkes suçu ispatlanana kadar
    masumdu. Sosyal Workerlar ancak iki ayda bir mülakat
    yaparak güya işsiz vatandaşın yalanlarını dinliyordu.
    Uyuşturucu bağımlısı olduğundan kuşkulandıkları zaman
    arasıra evlere baskın yaparak idrar testine tabi tutuyorlar
    ve verdikleri paranın uyuşturucuya gidip gitmediğini

    219
    Faruk Arslan

    anlamaya çalışıyorlardı. Steve, peşin ödeme yaparak


    işçiler için devlete vereceği vergiyi kaçırmış oluyordu. İki
    tarafında yararınaydı. Aldıkları ücretle geçinmeleri
    mümkün olmayan bu modern kölelerin devlet yardımını
    devam ettirmekten başka çaresi yoktu. Aksi taktirde iki
    işte çalışmaları gerekirdi. 10 dolarlık saat ücreti ile sabit
    giderler ancak ödenebiliyordu. Kimileri günde iki işte
    çalışıyor, sadece 3-4 saat uyuyordu. Çünkü bir işten
    diğerine gidiş yolculuğu evden geliş-gidişlerle birlikte
    gününüzün -eğer arabanız varsa- 3 saatinin yollarda
    geçmesi demekti. Arabanızı yoksa metro sistemiyle 5
    saatlik bir kaybı göze almalıydınız. Fabrika türünden
    işyerleri genellikle kent dışında olduğu için arabasız iş
    yaşamı bir zulümdü. Aracı kurumların servisi olduğu için
    arabanız olana kadar bu simsarlara muhtaçsınız. Diğer
    bir açıklamayla arabasız iki işte birden çalışmanız
    mümkün değildi. Bu kısırdöngüyü aşmak göçmenlerin en
    büyük çilesiydi.
    Fabrikada kalıcı işçi değil dolgu malzemesi
    olduğumuzu anlamam gecikmedi. Fabrikayı denetlemeye
    gelen müfettişler nedeniyle işe götürülmedik. Steve’in
    elinde işyeri çoktu. Dolgu işçi arayan 20 fabrika elinin
    altındaydı. Bu nedenle kendimi birden et fabrikasında
    buldum. Bıçak kullanmayı bilenler kesim bölümüne
    vasıfsız olanlar paketleme veya taşıma bölümüne
    gönderildi. Galuş ve eldiven kullanarak soğukhava
    deposunda çalışmak hiç hoşuma gitmemişti. Robot gibi
    çalışarak gelen etleri kürekle ayrıştırma bölümüne
    atmaktan ibaret olan işim aslında ağır işti. Günboyu kürek
    salladığım asfalt işinden farkı sıcak altında değil soğuk
    bir mekanda asfalt yerine küreğe et doldurmamdı. Üstelik
    saat ücreti 8 dolardı. Et kesmeyi bilen Mustafa beyi

    220
    Faruk Arslan

    keşfeden ustabaşı ona hemen kalıcı iş önermiş, saat


    ücretini 12 dolara çıkarmıştı. İstanbulda restaurant
    fabrikası çalıştırmış, 6 yaşından beri restaurantlarda
    büyümüş ve etle uğraşmış Mustafa bey için bu iş biçilmiş
    kaftandı. Benim için ise zulümdü. Bu nedenle ertesi gün
    Steve’e bu işe gitmeyeceğimi, bana başka bir iş bulmasını
    söyledim. Paketleme fabrikasındaki performansımdan
    memnun olan Steve, beni kırmadı. Bu sefer beni cam
    fabrikasına gönderdi. Cam fabrikasında Srilankalılarla
    çalışmaya başladım. Adam büyüklüğündeki dev apartman
    camlarını depodan paletler üzerine tek tek taşımak hafif
    iş değildi. Nitekim yorgunluktan canımın çıktığı akşam
    saatlerinde koca bir cam kalıbını kafamın üstünde kırdım.
    Eğer dikkatli olmasaydım bu camla kesilip hastanelik
    olmam içten bile değildi. Ustabaşı beni teselli ederken,
    yarın yine beklediğini söyledi. Ancak benim tekrar bu
    işyerine gelmeye niyetim yoktu. Steve’den beni başka bir
    yere göndermesini talep ettim. Yeni iş yerim bir araba
    parça fabrikasıydı. Ancak gece mesaisinde yer açılmıştı.
    Gece 9 ile sabah 6 arası vardiyasında zenci işçilerle
    geceboyu asitle araba parçası temizledik. Asit siyanürdü.
    İşe başlamadan önce astranot gibi giyiniyorduk. Bu işten
    hiç ama hiç hoşlanmamıştım. Molalarda müslümanlığı
    yeni kabul etmiş zenci Davut ile tanışmıştım. Koleje
    gitmek için para toplayan Davut, müslüman olduğumu
    öğrenince çok sevinmişti. Molalarda yaptığımız sohbetler
    sonrası hoşlandığım bu zenci arkadaşla dostluk kurmak
    için içimdeki ses gelmeye devam et desede mantığım
    hayır diyordu. Sabah namazından sonra beni evime
    arabasıyla bırakan Davut, işi sevmediğimi anlamış beni
    teselli etmeye çalışıyordu. Steve, ertesi gün pis pis
    sırıtarak ‘ İşi sevdin mi?’ diye sordu. Benle dalga

    221
    Faruk Arslan

    geçtiğini anlamıştım. ‘Bana bir daha böyle iş ayarlarsan,


    yokum’ dedim. ‘ Oh Man! Bu işte kimse dikiş
    tutturamıyor, sen 20.ci elemansın, ne yapalım hep kolay
    işler yok’ diye sitem etti. Paketleme işi açılınca
    çağrmasını teklif ederek ayrıldım. Steve, bir hafta sonra
    arayacak, iki hafta süren paketleme macerası defteri yeni
    bir denetleme öncesi bir daha açılmamak üzere
    kapanacaktı. Fabrika bizi işçi olarak göstermiyor,
    dolayısıyla vergi ödemiyordu. Steve ve fabrika peşin
    alışveriş yaparak ve bize peşin ödeme yaparak hükümeti
    aldatıyordu. Fabrika bir defa mimlendiği için artık kaçak
    işçi çalıştırmamaya karar vermişti. İhtiyacı olduğu halde
    bizi neden kalıcı işçi yapmaz anlayamamıştım.
    Apartmanımızdaki Mustafa bey, bir ekmek
    fabrikasında başka bir iş arama firması aracılığıyla işe
    girmişti. Nadir beyle beraber bu aracı firmaya giderek
    aynı fabrikada işe başladık. Kanada’da firmalar fiziksel
    vasıf gerektirmeyen işlere kolay işci alır, kolay atar. Bu
    un öğüten bir değirmendir. Fabrika Toronto’nun dışında
    Missasauga’daydı. Arabanız yoksa buraya gitmek için
    Toronto Metro sisteminden çıkarak bu belediyenin
    otobüslerine binmek zorundasınız. Bunun anlamı ekstra 2
    dolarınızın daha ulaşıma gitmesi demekti. Şehir sınırı
    bittiği anda eğer araç Toronto Belediyesine aitse otobüs
    şöförü ikinci defa bilet parası-ticket veya jeton alıyordu.
    80 dolara alıp bir ay sınırsız metro sistemini
    kulllandığınız metropass biletiniz geçmiyordu. Başka bir
    belediyenin aracı ise zaten inip yeniden binerken bilet
    atmanız gerekiyordu. Günlük yol masrafım 4 dolara
    çıkmıştı. 8 saatde saatbaşı 8 dolardan kazandığımın 24
    doları otobüs parasıyla eriyordu. Eğer yemek götürmez,
    oradan abur cubur yerseniz buda günlük 10 dolar demekti

    222
    Faruk Arslan

    ki, haftalığınızın 60 doları böyle yok oluyordu.


    Sıkıntıdan, stresden içtiğim sigaralarıda hesap ederseniz
    geriye birşey kalmıyordu. Ekmek fabrikasındaki işimiz
    kızgın tepsilerle gelen sandaviç ekmeklerini sepetlere
    dökmemizden ibaretti. Elimiz yanmasın diye eldiven
    kullanıyorduk, ancak ilk gün henüz robotlaşıp usta ‘tepsi
    dökücü’ olamamıştım. Bu nedenle bilek kenarlarından
    itibaren iki kolumun kenarı 2. dereceden yanmıştı. Sıcak
    tepsiler arka arkaya geliyordu. Eğer nefes alayım
    derseniz, tepsiler üst üste yığılıyordu. Bu aksaklık
    sistemin çarklarının bozulmasına yol açıyor ve ustabaşı
    yanınızda bitiyordu. 2. gün eşimin tüm ‘gitme’
    yalvarmalarına aldırmayarak gittim. Paraya ihtiyacımız
    vardı. Yanıklardan dolayı satın aldığım merhem parası bir
    günlük ücretime eşitti. Aile doktorumuza gidip durumu
    anlatmaktan ve bir sürü hesap vermektense parasıyla
    ilacımı almıştım. Doktorum Geofrey Forbes bizi yeni
    tanıyordu, kolunu zevk için yakan Mazoistlerden
    sanabilirdi. Artık kızgın tepsileri zamanında indirmeyi
    beceriyordum. Yanıbaşımda 60 yaşındaki Türk vatandaşı
    Kemal bey, emekli olduğu halde çalışırken, biraz daha
    dayanıklı olmam icap ederdi. Üç hafta devam eden bu
    işten ayrılmaya karar vermemin sebebi yol masrafı
    nedeniyle yüzü astarını geçmesiydi. Ayrıca işe gitmem ve
    gelmem günde 6 saatimi alıyordu. İşten çok yol
    yoruyordu. Arabasız iş hayatı çekilmiyordu.
    Bir süre sonra kazandığım sınırlı para tükendi,
    yeniden iş arama telaşı sardı. İmdatıma Kasım bey yetişti.
    Yahudi bir işadamı sokaktaki trafik direklerine ilan
    asacak adam arıyordu. Arabayla tüm Toronto’nun
    direklerine ‘ Hockey Player Wanted’ tabelasını
    bağlayacaktık. Kasım beyin arabasıyla gece herkes evine

    223
    Faruk Arslan

    çekilirken başladığımız iş sabaha kadar sürüyordu.


    Yahudi Sam, kaç saat çalıştık dersek saatbaşı 10 dolardan
    peşin ödeme yapıyordu. Bu işin yasak olduğunu
    bilmiyorduk. Toronto’nun her caddesine, her direğine ilan
    asmamız tam bir ay sürdü. Bir defasında sivil bir polis
    bizi takip etsede, ekmeyi başardık. Bu olaydan sonra Sam
    korktu ve ilan asmayı durdurdu. Bir hafta sonra Sam
    başka bir iş için bizi evine çağırdı. Müslümanlardan
    nefret eden Sam koyu bir Yahudiydi, ama Türkleri tüm
    Yahudiler gibi seviyordu. Evinin bahçesinde büyüttüğü,
    gül ve çiçeklerin, çelenklerin altına konan bodur ağaç
    yapraklarını düzgün kesmekten ibaret olan işimiz oldukça
    rahattı. Bizden başka mahallenin kadınlarından üç kişide
    yardım ediyordu. 3 gün süren iş sonrası Sam, eksiksiz
    peşin ödeme yaptı ve gelecek yıl baharda yine bizi
    arayacağını söyledi. Gerçekten bir yıl sonra Sam için 3
    gün daha bahçıvanlık yapacaktım. Bu tür geçici işler
    harçlık parasından başka faydası olmayan, ama
    Kanada’da ilk aylarımda cansimidi gibi imdatıma yetişen
    işlerdi. Netice itibariyle; iki araba devirmiş; asfalt
    dökerken sıcağın altında kavrulmuş; et fabrikası soğuk
    hava deposunda donmuş; cam fabrikasında kafamda cam
    kırmış, araba parça fabrikasında siyanürle zehirlenme
    tehlikesi geçirmiş; ekmek fabrikasında kolumu yakmış;
    paketleme fabrikasında robot gibi çalışmayı öğrenmiş ve
    nihayet fırıldak boyacı Mahmutun yanında emeğim
    sömürülmüştü. Her tarafımı boyayıp, tinerle sarhoş
    olmuştum. Düzgün ücretim ödenmeyince alın terinizden
    çalanTürklerin ne kadar namussuz olduğunu
    keşfediyorsunuz. 8 saat çalıştıranda 16 saat çalıştıranda
    damarlarınızdaki son enerjiye kadar sizi sömürüyor, ama
    hakettiğiniz emek hakkını ödemiyordu. Aracı kan

    224
    Faruk Arslan

    emiciler üzerinizden çalışmadan rant elde ediyordu.


    Kanada’ya göçmen olarak geldiğinizin ilk altı ayı
    cebinizde yeterli paranız yoksa bu işleri yapmanız
    kaçınılmazdı. Bu nedenle hükümet bekarların 7 bin dolar,
    evlilerin en az 12 bin dolar ile gelmelerini şart koşuyor.
    Bu süre içinde devletden işsizlik parası almanız, 3 ay
    içinde sağlık hizmetlerinden ücretsiz yararlanmanız
    mümkün değil. Sürem dolar dolmaz ilk işim Sosyal
    Yardım Servisi’ne başvurarak işsizlik parası talep etmek
    olmuştu. Sosyal Workerlar zaten bulduğunuz işte 3 aydan
    fazla çalışmamış iseniz sizi iş bulmuş saymıyor.
    Aldığınız çeklerin kopyasını getirmenizi istiyorlar, ancak
    her an işten atılma riskiniz olduğunu bildikleri için
    yardımdan kesinti yapmıyorlar. Geliriniz ayda 500 ve
    1000 dolar limitini aşarsa kazandığınız kadar kesinti
    yapıyorlar. İşyerleri genellikle 3 aya bir gün kala yeni
    göçmenleri işten çıkartarak düşük ücretle çalışan yeni
    keklikler buluyor. Bir fabrikada mekanik olarak işe giren
    Kasım bey 3 aya birgün kala üfürükten bir bahane ile
    işten atılmıştı. 3 aydan sonra işe alırsa işten çıkartması
    zorlaşıyordu. Sosyal Yardım yerine 6 ay Unemployment
    Insurance denilen İşsizlik kasasından size son aldığınız
    maaşın yüzde 65’i ödeniyordu. Aldığım çekleri Sosyal
    Worker görmüş ve tek tek neden ayrıldığımı sormuştu.
    Ailecek katıldığımız görüşmede Sosyal Worker’ımız
    Hindistan kökenli Gupta hanım, halimize acımıştı.
    Gerçekten başımdan geçenler pişmiş tavuğun başına
    gelmemişti. Kanada tecrübesi kazanmak için birazda ben
    kaşınmıştım. Bir dil kursuna yazılırsam aylık 1150 dolar
    sabit maaş verecekti. Eğer bir vakıfta haftada 2 saat
    gönüllü çalıştığıma dair mektup getirirsem eşime ve bana
    100’er dolar daha verecekti. Ödediğim 975 dolar kiradan

    225
    Faruk Arslan

    geriye kalan para geçinmemize yetmezdi. Normalde kira


    giderinizin gelirinizin yüzde 60’ını aşmaması gerekiyor.
    550 dolar minimum gıda gideri olarak hesaplanmıştı.
    Ancak Toronto’da daha düşük kiralık ev bulmamız zor.
    Neticede Toronto’nun en berbat semtinde oturduğumuz
    için 2 oda bir salon dairemizin kirası düşüktü. 1100
    dolardan aşağı adam gibi daire yoktu. Penceresiz, ışıksız
    basık, House evlerin basement, bodrum katları bile 900
    dolara kiralanıyordu. Bugüne kadar hesaplarımızda olan
    paranın durumunu kontrol eden Gupta hanım, ne iş
    yapmak istediğimi, meslek, tecrübe ve tahsil durumumla
    birlikte sordu. Bedbin bir edayla ‘Araba tamircisi veya
    kaportacı olmak istiyorum. Beni bir kursa gönderir
    misiniz? Ben çalışmak istiyorum. Sosyal yardım alıp, pek
    çokları gibi yatmak, kaçak işlerde düşük ücretlerle çalışıp
    sizden gizlemek, devleti kandırmak istemiyorum’ dedim.
    Gerçektende Kuzey Amerika’da en fazla kazanan üç
    doktordu: İnsan doktoru, diş hekimi, araba doktoru.
    Avukatlar ondan sonra geliyordu. Araba tamirciliği
    teklifime Mrs. Gupta iltifat etmedi.‘ Sen yüksek tahsilli,
    aydın birisin. Bunca yıl gazetecilik yaptıktan sonra bu işi
    yapamazsın. Gel seni kursa göndermeyeyim, rahat
    geçinmen için ekstradan 180 dolar daha yardım vereyim.
    Bu süre içinde Kanada’dan bir diploma almak için eğitim
    yollarını araştır. Önce İngilizceni ilerlet, sonra
    yapabileceğine inandığın bir meslek için oku’ diyerek çok
    samimi davrandı. Samimi davranışımız ve küçük
    çocuklarımızın şirinliği 55 yaşlarındaki tonton görünüşlü
    Mrs. Gupta’yı çok etkilemişti. Uyuşturucu veya alkol
    bağımlısı olduğu için yardım isteyen klasik Kanadalı
    işsizlerden değildik. Kendiside yıllar önce göçmen olarak
    Kanada’ya geldiğinde çok çileler çekmişti. Çocuklar için

    226
    Faruk Arslan

    ayrıyeten 250 dolarlık kıyafet alma parası verdi.


    Çocukbaşı 65 dolarda okula başlama parası göndereceğini
    belirtti. Mrs. Gupta’nın dediklerini harfiyen takip etmeye
    karar verdim. Önce karı-koca bir dil kursuna yazıldık.
    Pape Camisinden gönüllü çalışma mektubu aldık. Elimize
    geçen aylık maaş 1530 doları bulacaktı. Ayrıca hükümet
    çocuk parası vermeye başlamıştı ve Kanada’ya
    geldiğmizden bu yana hesaplanarak çocukbaşı 220
    dolardan toplam 2640 dolarlık çek göndermişti. Çocuk
    yardımı parasını ilk 6 ayda vermiyorlar. Daha sonra
    başvurmanız halinde ayak bastığınız tarihten
    hesaplayarak gönderiyorlar. Eğer başvurmazsanız bu
    parayı alamazsınız. Ne zaman uyanırsanız o zaman
    başvurun, hak edilmiş hakkınızı Kanada’da almanızı
    kimse engelleyemez. Bu parayla kira ödemek için borç
    aldığım arkadaşlarıma borçlarımı ödemiştim. Her ayın
    20’sinde hesabımıza direkt yatan 440 dolar çocuk
    parasıyla aylık gelirimiz çalışmadan 1970 doları
    bulmuştu. Mrs. Gupta’nın yaptığı kıyak unutulmayacak
    cinstendi. Bu parayı 10 dolarlık işlerde çalışarak
    kazanmak için günde 11 saat mesai yapmalıydım.
    Göçmenliğin zor dönemini atlatmıştık. Geçinme sorunu
    bitmişti. Bu maaş, Türkiye’de ortadirek iyi gelirli bir
    ailenin yaşam standardını sunuyordu. Dilediğin kadar ye,
    iç, piknik yap; yeterliydi. Kanada standardında ise,
    adımız ‘ Low income family- düşük gelirli aile’ idi.
    Bundan sonra bedava kölelik yapmak tarihe karışacaktı.
    Ucuz ücrete çalışanlar yeni göçmenler, gizli işsizler veya
    16 yaşında lise öğrencisi Kanadalılardı. Kuzunun gözü
    açılmıştı, kendini bundan sonra kurda kuşa yem
    etmeyecekti.

    227
    Faruk Arslan

    Kanada'nın bugünkü ekonomik sistemi içinde


    asgari ücretle temizlik de olsa bir yerde çalışmayı mı
    yoksa 'Sosyal Yardım' almayı mı tercih edersiniz?
    Kanada sosyal yaşamında kutsal bir yemin var: Sosyal
    Servise gitmektense sokakları süpürmeyi tercih ederim.
    Fakat bu onurla "Welfare" Sistemi'nden çıkmış insanlar
    sosyal hayatta büyük sürprizlerle karşılaşıyor. Buna bağlı
    olarak toplumsal problemler her geçen gün artıyor.
    Yapılan araştırmalara göre, Sosyal Servis'den,
    basit bir iş için olsa bile çıkmayı tercih eden insanlar ilk
    4-6 ay içerisinde çareyi Sosyal Servise geri dönmekte
    buluyor. Bunun en büyük sebebi de, 1995'den beri kiralar
    %19 oranında artarken, Kanada' da asgari ücret saatinin
    minumum 6.85 dolarda dondurulmasıydı. (2009’da bu
    rakam şimdi 8.75, 2011’de 10 dolar olacak) Hal böyle
    olunca ancak 'part time' olarak iş bulabilen insanlar, iki-üç
    işte çalıştıkları halde ancak kira ve yol masraflarını
    kazanabiliyorlardı. İstatistiklere göre, en düşük gelir
    seviyesi iki kişilik bir aile için yıllık 18 bin dolar, 4 kişilik
    bir aile için ise 29 bin dolar olarak açıklandı. Asgari
    ücretin 1995'den beri 6.85 olduğu bir ortamda bir kişinin
    en düşük gelir seviyesini yakalaması için hiç uyumadan
    çalışması gerekiyordu. Diğer bir ifadeyle normal bir
    kirayı ödeyebilmesi için haftada 118 saat çalışması
    lazımdı. Buna da insan vücudu kaldıramayacağı için 'en
    iyi iş işsizlik' diyorlar; diyorlar ama, öbür taraftan 4
    kişilik bir aileye ortalama aylık 1100 dolar verildiği için
    en düşük gelir seviyesini yakalamaları için 15 bin 963
    dolara ihtiyaç duyuyorlar. Sosyal Yardım'dan aldıkları
    para direkt kiraya gittiğinden yakınan insanlara iyi niyetli
    Sosyal Görevlilerin tavsiyesi 'foodbank'lara müracaat
    etmeleriydi. Foodbank'ların bir çoğu ambalajı bozuk,

    228
    Faruk Arslan

    marketlerde satılamayan konservelerden başka bir şey


    vermediklerini tahmin edemiyorlardı.
    Kanadalılara göre, bu ülkeye göçmen olarak gelen
    insanların durumu her geçen gün kötüye gidiyordu.
    Geçen 5 yıla göre göçmenlerin fakirlik oranı %26' dan
    %36' ya yükselirken, bu rakam Kanada doğumlularda 20
    yıl içinde %17,2'den %14,3'e geriledi. Ontario'da büyük
    oranı kadınlar olmak üzere 1 milyondan fazla insan yılda
    12 bin 500 dolarla geçim mücadelesi veriyordu.
    Gazetelere göz attığınızda çocuklarına süt alamayan
    annelerin acıklı hikayeleri tüyler ürpertiyordu. Gazetelere
    bir demeç veren Kanada Sosyal Gelişme Kurumu Müdürü
    John Anderson bu konuya şu sözlerle dikkat çekmişti:
    Büyük bir çelişki yaşıyoruz. Bu verilere rağmen,
    mesleklerine ihtiyaç duyduğumuzu reklam ederek
    göçmenleri hala ülkemize davet etmeye devam ediyoruz.
    Özellikle İngilizce konuşma aksanları olduğu için
    mi nedir, iş bulmada Kanadalılar kadar avantajı olmayan
    göçmenler bu durumdan olumsuz etkileniyorlardı. Bu
    ülkeye geldiklerinde seyahat ettikleri vasıtalardan her
    köşe başında ki 'Employment Centre' ların, 'Do you need
    work we can help you' reklamlarını gördüklerinde her
    yerde iş kaynıyor düşüncesine kapılan göçmen
    vatandaşlar gönderdikleri yüzlerce 'resume'ye bir
    öngörüşme teklifi bile alamayınca Sosyal Servis'ten
    görüşme almayı tercih ediyorlardı. Kimsenin ümidini
    kırmak istemem. Başarıya giden yolda mazeret olmaz.
    Ama, fakat, ancak gibi kelimeleri kullanmayı hiç
    sevmem. Burada kullanmama izin verirseniz: Kanada'da
    iş aslanın ağzında değil aslanın ta midesindeydi. Daha
    geçen hafta mesleğinde bir çok başarıya imza atmış,
    Kanadalıların niye istediklerini kendilerinin bile

    229
    Faruk Arslan

    bilmedikleri 'Canadian Experience'i de olan bir Bilgisayar


    Programcısı arkadaş, Toronto'dan Alberta'ya kadar 525
    şirkete resume gönderdikten sonra çareyi 'Welfare' de
    değil Türkiye'ye geri dönmekte bulmuştu.
    25 Mayıs tarihli Toronto Star'ın toplum yazarı
    Michele Lansbarg 'Why welfares often better than
    minumum wage' başlıklı köşe yazısında Kanada
    ekonomisini satranç tahtasına benzeterek, Sosyal Yardım
    alan ve düşük ücretle temizlikcilik, tezgahtarlık ve
    güvenlik elemanı gibi işlerde çalışan insanları sistemin
    piyonları olarak niteliyordu. Ve kendi maaşlarına %20
    zam yapan seçilmişlerin asgari ücret artışını gündeme bile
    getirmemelerinden sitemle bahsediyordu. Yazar, 'Bir çok
    anne çocuklarına süt almada sıkıntı çekerken, seçilmiş
    yöneticilerin kendi çocuklarını bütün sütü içmesinler diye
    tatlı sözlerle ikna etmeye çalıştıklarından şüphe
    ediyorum.' diyordu. (43)
    Asgari ücretin en az 10 dolara yükseltilmesi
    hususunda aralarında göçmen organizasyonlarının da
    olduğu 20'den fazla kurum 'Ontario Needs a Raise'
    kampanyası başlatmıştı. Biz de en azından Ontario İşçi
    Bakanlığı'nın (416) 326-7600 numaralı telefonuna bir alo
    diyerek bu husustaki düşüncemizi ifade ederek, ilgili
    makamları daha duyarlı olmaya çağırabilirdik.
    Bir çok ülkede işletilemeyen 'Sosyal Yardım'
    sistemi, bütün bu olumsuzluklarına rağmen Kanada'da
    hayata geçiş için büyük bir fırsattı. İnsanlar bu nimetin
    hem farkındaydı hemde farkında değilmiş gibi şikayet
    ederek nankörkük yapıyorlardı. En azından bu güzel
    ülkenin havasını teneffüs edebiliyorlardı. Sosyal Yardım
    alan göçmenler, yetkililerden sadece 'labour' mesleklerine
    yönelik değil, kendi profesyonel işleri hususunda da kurs

    230
    Faruk Arslan

    desteği verilmesini ve dışarıda kendi kabiliyet ve


    deneyimlerini ispat edecek ortamların hazırlanmasını arzu
    ediyorlardı.Tecrübelerimden neşet eden bir kaç olumsuz
    örneği, burada hayata yeni başlayan göçmenlerin
    kendilerine bilinçli planlar yapması için verdim.
    Göçmenlerin bütün zorlukları aşarak ve birbirine
    kenetlenerek bir hedef çizmesi elzemdi. Bazılarına göre,
    burada en iyi pozisyon işsizlikti. Asla iş bulmayı
    denemiyorlardı. Fakat unutmayalım, başarının %99'u
    çalışmakta %1'i de şanstadır. Allah yarattığı her kuluna
    rızık vermiştir. Aramazsan rızkını, devlet baba ne kadar
    bakabilirdi ki?
    Türkiye’de 2000 yılında işsizlik fonu
    uygulanmaya başlanmıştı. Ancak işsizlik parası
    vermemek için öyle kurallar konmuştu ki, başvuran bilir.
    Bir defa en fazla 6 ay işsizlik parası veriliyor. Son
    işinizde 120 gün, geriye dönük ise son üç yıl içinde
    toplam 603 işgünü çalışmış olmanız gerekli. Bir gün
    eksik ise işsizlik parası alamazsınız. Verecekleri asgari
    ücret işsizlik parasını bozdurun bozdurun harcayın. Ne
    kiranıza yeter nede erzağınıza. 6 ay sonra yine kaderinizle
    başbaşasınız. Welfare to Workfare programı yok veya
    işlemiyor. Ontario’da yardım işe hazırlamak kaydı ve
    hedefiyle veriliyor.
    Dil kursu, kolej öğrenciliği dönemimi bir sonraki
    bölümde anlatacağız. İş tecrübesi kısmında kopukluk
    olmaması açısından 2001-2002 arası dil, 2002-2003 arası
    kolejde okurken yaptığım ekstra işlere değinmek
    istiyorum. Koleje girdikten sonra Sosyal Yardımımız
    kesildi, OSAP denilen öğrenci kredisi alarak devlete 17
    bin dolar borçlandım. Bu dönem Kanada’yı sevmeye
    başladığımız, özgüvenimizin perçinlendiği, ‘ne güzel bir

    231
    Faruk Arslan

    ülkeye gelmişiz’ dediğimiz ısınma dönemiydi. Kolej


    kazandığım 2002 yazı, evimi okula yakın bir yere taşıma
    ihtiyacı hissettim. Yaşadığım Nort York’tan
    Scarborough’a taşınırken ‘first ve last’ denilen ilk ve son
    kirayı bulmak zorundaydım. Ayrıca evden çıkmadan 60
    gün önce yöneticiye bir not ile durumu bildirmezseniz
    son kiranız yanabilir. Her işinizi zamanında yapmalı,
    Doğulu gibi değil Batılı gibi ‘Timing’ yapmalısınız.
    Arkadaşım Mehmet Gül, ‘bizim apartmana gel, komşu ol’
    dediğinde okula komşu olabilmek için epey ev aramış,
    Sosyal Servis’te olmam nedeniyle hep ret cevabıyla
    karşılaşmıştım. OSAP alana da sıcak bakmıyorlardı.
    Netice itibariyle North York okuluma 1.5 saat,
    Scarborough 20 dakika uzaklıktaydı. Bu nedenle
    yöneticisi müslüman Arnavut bir avukat olan yeni
    apartmanım için başvuruda bulunmaktan başka çarem
    kalmamıştı. Bir zenci mahallesinden kaçarken başka bir
    zenci mahallesine taşındığımı çocukları okula yazdırırken
    öğrenecektim. Toronto’da dört tane tehlikeli kötü bölge
    vardır. Jane and Finch’i anlatmıştım. İkinci sakıncalı
    bölge meğerse taşınacağım McCowan 400 denilen bu
    bölgeymiş. Üçüncü bölge Lawnsdown and Bloor,
    dördüncüsü Downtown- Saint Clair West kısmıdır.
    Mehmet Gül’ün ‘bizdeki zenciler şeker gibiler’ lafına
    kandım. Evi Mehmet Harcar beyle aynı gün taşıyarak
    kiraladığımız Yahoo kamyonuna az para ödedik. Evi
    tuttuktan sonra kötü bir sürprizle karşılaştım.
    Başvurduğumuz Gül’ün olduğu binaya değil komşu
    binaya bizi yönlendirmişlerdi. Evi taşıdık, ama eşimin
    burnundan duman çıkıyordu. Bu apartman tamamen zenci
    apartmanıydı. Ayrıca 2. katda olmamızdan dolayı yoldan
    geçen tüm arabaların sesi olduğu gibi evde

    232
    Faruk Arslan

    yankılanıyordu. Oysa bize 15.katdaki daireyi


    göstermişlerdi. Ertesi gün yıldırım hızıyla ofise giden
    eşim, eğer baktığımız evi vermezlerse kirayı
    ödemeyeceğimizi bildirdi. Kanada’da işyerinin kirasını
    ödemezseniz polis zoruyla bir günde sizi kapının önüne
    koyarlar, fakat evi boşalttıramazlar. Eşim gürültüye
    hassas olduğunu ve 2. katda yaşarsa sinir krizi
    geçireceğini ve bunu mahkeme yoluyla ispatlayıp
    tazminat talep edeceğini söyleyince yönetici,
    başvurduğumuz eve bir hafta içinde taşınabileceğimizi
    bildirdi. Doğrusu bu parlak fikir aklıma hiç gelmemişti.
    Hanımın bu evi ısrarla istemesinin özel bir nedeni daha
    vardı. Türkiye’de iken gördüğü bir rüyada bir ses’
    Kanada’da yüksek bir binada bedavaya yaşıyacaksınız’
    demişti. Bu daire rüyada gösterilen yerdi. Bir hafta
    eşyaları açmadan cehennem azabı gibi bir hafta
    geçirdikten sonra yeni evimize taşındık. Yönetici
    korkusundan bir hafta içinde evi sıfır boyatmış, sıfır
    fırınlı ocak, buzdolabı koydurmuştu. Tüm apartmanlarda
    bu iki ana beyaz eşya bulunur. Elektirik, gaz, su parası
    kiranın içinde olduğu için çamaşır makinesi, kurutma ve
    bulaşık makinesine izin verilmez. Çamaşırları yıkamak ve
    kurutmak için bulunduğunuz katda veya en alt kaltda
    bulunan Laundry’a gitmeli, her yıkama için 1.5 dolar
    bozuk para atmalısınız. Muhammet Gül, evine bu
    makineleri kaçak olarak koymuştu. Anlaşılan yönetici ile
    iyi anlaşılırsa gözyumuyorlardı.
    Toronto’da bu evrede yaptığım son ciddi işi
    kaydetmeliyim. Bugüne kadar yaptığım işleri Kanada
    tecrübesi diye kimseye satamazdım. İyi bir firmada daha
    oturaklı bir işe ihtiyacım vardı. Taşınacağımı Sosyal
    Servis’e henüz söylemek istemiyordum. Bize büyük

    233
    Faruk Arslan

    iyiliği dokunan Mrs. Gupta hanımı üzmekten


    çekiniyordum. Yeni evin 2 aylık kirasını borç alarak
    ödemiştim. Uzunca bir aradan sonra işgücü simsarı
    Steve’ı tekrar aramak zorunda kaldım. Vergiden kaçmak
    için firmasının ismini Global’a çeviren Steve, sürpriz
    biçimde tam bana göre bir iş olduğunu bildirdi. ABD’nin
    en zenginleri arasında yer alan Thomas Thomson’un
    West adlı ekmek fabrikasında gece vardiyasında iş
    bulmuştu. Mülakat için verilen adrese gittiğimde
    Employer Manager Mr. John, bize 3 saat süren bir
    bilgilendirme yaptı, işyerinin tüm ünitelerini gezdirdi, işçi
    hak ve hukuklarından, işyerinin, işçinin
    sorumluluklarından bahsetti. Hatta okumamız için bir
    broşür verdi. Galiba sonunda sağlam, ciddi bir işyeri
    bulmuştum. İlk defa işçi ile profesyonel olarak ilgilenen
    bir yönetimle karşılaşıyordum. Bugüne kadarki işyerleri
    birkaç dakikalık iş tanıtımı ile hiç zaman kaybetmeden
    bizi işe sürmüştü. Gece 7-sabah 4 vardiyasına ertesi gün
    başladım. İşimiz ABD’den gelen Wonder marka
    ekmekleri Konteynerlardan boşaltarak Kanada içi
    piyasada marketlere gönderilecek 10 katlı raflara düzgün
    biçimde dizmekti. Bunları sonra yeniden Kanada içi
    pazarına servis yapacak konteynerlara yerleştiriyorduk.
    Kanada’da üretilen İtalyan ekmeğini ise ABD’ye gidecek
    konteynerlara dolduruyorduk İlk gün 10 kişi ile
    başladığımız işgününün sabahı işçiler yeni olduğu için 6
    konteynerın yüklemesini tamamlayamamıştık. İşçilerin 7
    tanesi saat 4 olunca paydos verip kaçmıştı. Halbuki iş
    bitmemişti. Ustabaşı ve patronun tüm yalvarmalarına
    rağmen işçiler toz olmuştu. Patron ve ustabaşı ile işe
    sabah 7’ye kadar devam etmiş ve planlanan yüklemeyi
    zor bela zamanında yetiştirmiştik. Patron ilk iş olarak

    234
    Faruk Arslan

    kaçanların işine son verdi. Kendisini zor durumdan


    kurtaran bizler ise gözüne girmiştik. Bir hafta sonra iyi
    çalışmamdan memnun kalmalarından dolayı tim
    liderliğine yükseldim, saat ücretim 10 dolardan 13 dolara
    çıktı. Artık Kanada iş hayatına uyum sağlamıştım. ‘Hot
    worker’dım. İsmimi elimdeki eğreti demirle 10 katlı
    ekmek raflarını konteynerda ortaya çekme başarımdan
    dolayı‘ Mr. Hook’ koymuşlardı. Elimde sürekli bu
    demirle dolaşıyordum. Folklifler kenara çektiğim ekmek
    raflarını kaldırarak götürüyor, ekmek dizme işi yapanların
    önüne koyuyordu. Sıkı çalışmamdan dolayı diğer işçileri
    motive ettiğimi düşünüyorlardı. Molalarda konuştuğum
    işçilerle ortak yanımız hepimizin yeni gelmiş göçmenler
    oluşumuzdu. Bir molada ülkelerinde ne iş yaptıklarını
    sordum. Ukrayna’dan gelmiş olan 50 yaşlarındaki
    Vlademir Matematik profesörü olduğunu söyledi. Daha
    Kanada’ya geleli bir hafta olmuş ve ekmek parasını
    alnının teriyle kazanmayı tercih etmişti. Meksika’dan
    gelen Gonzales Avukattı, arkadaşı Filipe ekonomi masteri
    yapmıştı. Arjintinli Daniel mühendis, Kolimbiyalı Santos
    doktor, Kosta Rikalı Junior Jason ressam, Macar John
    işletme mezunu işadamıydı. Folklift sürücülerinden
    Michael Hırvat, diğer sürücü Abdülsamed 6 yıl önce
    müslüman olmuş Karayip adalarından bir zenciydi.
    ‘Merak etmeyin bende Uluslararası Hukuk masterı olan
    gazeteciyim’ deyince herkes aynı anda katıla katıla
    gülmeye başladı. Kanada’nın acı gerçeği buydu. Kanada
    gibi yüksek eğitimli kalifiye elemanları vasıfsız işçi
    gücünde kullanan bir ülke bulmak zordu. Taksi şöförleri
    bile doktor, pizza dağıtıcıları üniversite mezunu göçmen
    olan kaç ülke vardı ki? Bize karışmayan diğer beş işçi
    kolej parasını kazanmaya çalışan liseli genç

    235
    Faruk Arslan

    Kanadalılardı. Mr Hook’luk ünvanımı ve demirimi almak


    için çok uğraşsalarda patronumun gözüne girmiştim bir
    kere. Demiri kaptırmadım.
    North York’da otururken bu işe gidip gelmek
    günde 3 saatimi alırken, Scarborough’a taşındıktan sonra
    6 saate çıktı. Biri Anyada kentin Batısında, bir Konya’da
    Doğusundaydı. Gece 4’de işten çıktıktan sonra eve
    gelmek için saat 5’e kadar otobüs bekliyordum. Bu işi
    zaten kolejin başlayacağı Eylül ayında mecburen
    bırakacaktım. Ağustos sonunda işi bırakmaya yakın
    patron işimden memnun kaldığını belirterek 17 dolar saat
    ücreti teklif etti. Üstelik dolgu işçi değil kalıcı işci olarak
    istihdam edecekti. Bir yıl sonra saat ücretimin
    performansıma göre 25 dolara çıkabileceğini söyledi. Bir
    haftada ehliyeti alınan Folklift sürücülüğünü öğrenmem
    halinde değerim dahada artacaktı. Kanada’ya ilk geldiğim
    günlerde yaptığım işleri ve uğradığım emek sömürüsünü
    hatırladım. Kısa sürede nereden nereye gelmiştim.
    Sonuçta sevmediğim işi geçici olarak yapan Mr. Hook
    olmaktan öteye geçemeyecektim. Belki rahat yaşıyacak,
    daha iyi kazanacaktım, ama bu işi sevememiştim. Patrona
    kibarca teşekkür ettim. İlk defa çalıştığım işyerinden
    kovularak veya berbat bir iş olduğu için değil, kendi
    isteğimle başım dik, alnım açık ayrılıyordum. Koleje
    başlıyacağım için vaktimin olmayacağını belirttim. Patron
    teşekkür etti ve kapılarının her zaman açık olduğunu
    vurguladı.
    Koleje başladıktan sonra entelektüel çalışmaya
    daha fazla vaktim olmuştu. Aylık bir dergi çıkartmayı
    kafama koymuştum. Arkadaşlarıma söylediğimde fikrimi
    uçuk-kaçık buldular. Yine de ‘ Yap görelim’ diye
    desteklediler. 2002 yılının Temmuz ayında dergi işine

    236
    Faruk Arslan

    başladığımızda reklamsız bu derginin yürümeyeceğini


    belirterek tüm tanıdık dostlardan 20 dolara birer kartvisit
    reklam aldık. İki senede Türk nüfusu hayli artmıştı. 500
    kişilik bir çevreye sahip olmuştum. Bir gazeteci günde en
    az iki yeni insanla tanışmalıdır. Bu taktiği kullanarak
    sosyal çevremi büyütmüştüm. Mevcut potansiyeli
    değerlendirmek için harakete geçtim. Sunrise Eğitim
    Vakfı’nın başkanı Ender Tan ve aktif işlerini yürüten
    İsmail Akpınar’ı ikna etmem kolay olmadı. Öncelikle bir
    merkeze ihtiyacımız vardı. Hem Sunday School adında
    Türk ailelerin çocuklarına Türkçe öğretecek, hemde
    sosyal topantı ve etkinliklerin yapıldığı bir merkeze
    gereksinim duyuyorduk; burada dergi de çıkacaktı. Mayıs
    ayında merkezi tuttuk. Aynı dönemde geldiğimiz
    göçmenlerden Ahmet ve Ömer beyin emlakçıları
    harakete geçirmesi bu yerin bulunmasında etkili olmuştu.
    Scarborough’da Afganlı bir araba motor satıcısının üst
    katında 10 odalı bir merkeze sahip olduk. Vakıf yönetimi
    benim dergi dediğim yayını vakfın bülteni olarak
    algılıyordu. Oysa düşüncem herkesime hitap edebilecek,
    herkese yer verecek bir dergiydi. Kapalı devre yayın
    yapmak istemiyordum. Nitekim farklı seslere yer vererek
    dergiyi reklam alınabilecek bir seviyeye getirdim. Sunday
    School’un başlangıç tarihi olan Eylülden bir ay önce
    Ağustos’da dergiyi çıkartmaya karar vermiştik. Boğaziçi
    mezunu bilgisayar mühendisi Seyit ile kafa kafaya verip
    sayfaları yapmaya başlarken, aldığımız reklam 32
    sayfalık tabloid yayının yarısını oluşturdu. Yazı, haber ve
    makale konusunda arşivimi kullandım. Kanada’ya
    geldiğimden beri yazı hayatıma hiç ara vermemiştim. En
    kötü günlerimde bile sonsaniye haber portalına, Hür
    Gelecek Gazetesine haftalık köşe yazımı gönderdim. İlk

    237
    Faruk Arslan

    araba kazasından sonra oturup Kanada’da ilk şiirimi


    yazmıştım. Bu makale ve haberlerden Kanada ile ilgili
    olanlardan ilk sayının malzemesi oluştu. Kanada
    Türklerinin tek ücretsiz yayın organı Sunrise, kısa sürede
    herkesimi kucaklayıcı yayınları ile ses getirdi. Dergimiz, '
    Dincidir' iddiası ile Hürriyet'den Serdar Devrim'e
    jurnallendikten sonra dahada meşhurlaştı.Yayının yazar
    kadrosunda Nur ismiyle yazan 2 yıllık müslüman Kathlen
    hanımın yazıları İslamiyeti İngilizce öyle güzel
    anlatıyordu ki, çok kitap okuyan bu Fransız Kanadalı
    hanıma imrenmemek elde değildi. Zaten tek İngilizce
    yazıyı o yazıyordu , diğerleri Türkçe’ydi. Yazı
    kadromuzda ayrıca İsmail Akpınar, Sezai Şen, Mehmet
    Gül, Nazila İskandorava, Akbar Majidov, Hasan Yılmaz
    yer alıyordu. Editör olarak yazıma ek olarak Ali Alperen
    müstear adımla hem haber hem köşe yazısı ile katkıda
    bulunuyordum. Nadir Bakıcı, Arif Topbaş, İshak
    Yorgancı, Mehmet ve Hatice Kahraman gibi konuk
    yazarlara her sayıda yenisi ekleniyordu. Yayının web
    sitesi www.sunedu.ca kısa sürede büyük bir ziyaretçi
    kitlesine sahip oldu. Bu arada ilk web masterımız Mete
    Kısacık ve yazıları tashih eden Ercan beyi unutmayalım.
    Dergimizi sayfalayan ve hiç bir ücret almayan Seyit bey
    bu derginin gizli kahramanıydı. İlk başlarda 2000
    Kanadalı Türk'ün adreslerine ücretsiz postlanan ve Türk
    işyerlerinden bini aşkın nüshası ücretsiz dağılan Sunrise,
    dostların yüzünü ağarttı, içinde kin besleyenleri ise
    kıskançlıktan adeta çatlattı. 3000 binlik baskı sonra beş
    bine çıkartıldı, bir sayısı 10 bin basıldı. İlk kıskaçlık
    krizini 9 yıldır aylık faaliyet gösteren Bizim Anadolu
    gazetesi gösterdi. Her sayılarında atış yaparak bizi Türk
    toplumuna ‘öcüler’ diye takdim ettiler. Çünkü Sunrise

    238
    Faruk Arslan

    ücretsiz, Bizim Anadolu ise ücretliydi. Değirmenin


    suyunun nereden geldiği sorusu ile karşılaşan Sunrise,
    özverinin ne demek olduğunu Kuzey Amerika'ya
    gösterdi. Daha önceki dergi denemeleri zengin Türkler
    tarafından çıkarıldığı halde batmışsa, bu yayın nasıl
    yaşıyordu? Büyükelçilerden esnafa herkese özverili
    çalışmanın nasıl yürüdüğünü anlattık. Çalışanlar ücret
    almıyor, reklam alana verdiğimiz primler ve gönüllü
    yazarlarımızla hizmet sunuyorduk. Reklam konusunda
    müthiş performans sergileyen Hasan Yılmaz bugünlerde
    günde 12 saat kuaförlük mesleğine başladığı için mola
    verdi. Sunrise'ın tüm kadrosu başka işlerde çalışıyor veya
    okuyor; bu işi haftasonu, boş vakitlerinde yapıyordu. Bu
    özelliği nedeniyle herhalde dünyada eşi benzeri yoktu.
    Bir nevi hepsi başka mesleklerde geçimlerini sağlamaya
    çalışırken ancak milli maçlarda biraraya gelen İzlanda
    Milli Futbol takımına benziyordu. 8 sayfası renkli 32
    sayfalık aylık dergi büyük bir boşluğu doldurdu.
    Kanada'da Türklerin toplam nüfusu sadece 50 bin, bunun
    - artık-20 binin Toronto ve çevresinde yaşadığı hesap
    edilirse Ontario'da yayılan Sunrise'ın Türklerin yüzde
    80'ınin evine, işyerine girdiği ortaya çıkıyordu. Sunrise,
    Türk işadamlarından aldığı reklamlarla ücretsiz çıkmayı
    başardı. Reklam verenler reklamın faydalarını gördüler;
    Kanada'da Türklere yönelik reklam yapmak gereksizdir
    önyargısı parçalandı. Halbuki Kanada'da tüm azınlık
    yayınları reklamla ücretsiz çıkıyordu. Rusların 6,
    İranlıların ve Korelilerin 10, Vietnamlıların bile 5 tane bu
    şekilde yayını olduğunu belirtirsem neden ücretsiz
    çıktığımızı izah etmiş olurum. Sunrise'ında yüzde 50'ye
    yakını reklamdan oluşuyordu. Reklamlar sayesinde
    Türkler birbiri ile tanışmaya başladı. 9 yıldır yayında olan

    239
    Faruk Arslan

    refikimiz Sunrise kadar reklam alamadığını görünce ' bel


    altından' vurmaya başladı ve irtica fobisini Kanada'ya
    Hürriyet üzerinden taşıdı. 2002 yılının Kasım ayı
    sayısında eski büyükelçimiz Erhan Öğüt, 'Tüm Türkleri
    Sunrise'ı desteklemeye çağırıyorum' diye çağrı yapınca
    kıyamet koptu. Sunrise'ı Hürriyet'de köşe yazan Serdar
    Devrim'e şikayet ettiler. Sayın Devrim aynen şunları
    yazdı:
    Ottawa büyükelçimiz Erhan Öğüt'e arz
    Kanada'da eğitimini tamamlamış, lisans üstü diplomasını
    almış, evine dönmüş.Üşenmemiş, kalkıp bana Hürriyet
    binasına kadar gelmiş. Elinde Sunrise Newsletter diye bir
    dergi. Sunrise Education Trust diye bir kuruluşun aylık,
    bedava, yayın organı. Parasal gücünü anlamak için ekim
    sayısının 5 bin kişiye bedava gönderildiğini söylemek
    yeter. (Editörün iddiası.) Bu Sunrise eğitim kurumunun,
    yurtdışında birçok örneği olan - hepsi reddediyor ama bu
    laf MGK'da bile konuşulduğuna göre - Fethullah Gülen
    Cemaati'ne, haydi "yakın" diyelim, bir kuruluş olduğu
    iddiaları çok yaygın. Türkiye'nin Ottawa Büyükelçisi
    Erhan Öğüt, Sunrise'a verdiği demeçte, Kanada'da
    yaşayan Türk toplumuna bir çağrı yapıyor: Sunrise'ı
    yaşatın, çünkü böyle ortak bir yayın organına ihtiyacımız
    var. (Türkiye'nin Toronto Fahrî Konsolosu Yaman
    Üzümeri de aynı kanaatte. "İlk defa böyle bir eğitim
    girişiminde bulunuluyor" diye destekliyor.) Sayın
    Büyükelçi'ye sorum şu: Söylentilerin yalan olduğuna dair
    elinizde bir bilgi varsa, yani DGM tarafından irticaî
    faaliyetleri sebebiyle aranan kaçak Fethullah Gülen'e
    yakın bir eğitim kurumu olmadığı yolunda elinizde bir
    bilgi varsa, ki kurumu desteklediğinize göre olmalı,
    lütfeder bana iletir misiniz, ki endişeleri olan okurlarımla

    240
    Faruk Arslan

    paylaşayım. Sunrise'ı da töhmet altında kalmaktan


    kurtaralım. (Yok derseniz bir sorum daha olacak:
    Hakkında böyle ciddî iddialar olan bir kuruma desteğinizi
    nasıl açıkladınız? Yahut İstanbul'a kadar gelen bu iddialar
    size ulaşmadı mı?)
    Sayın Devrim'e pekçok okuyucu tepki gösterdi.
    En önemlisi büyükelçi okkalı bir yazı gönderdi. Devrim
    işine gelmediği için yayımlamadı. Eğer amiri gibi hesap
    sorduğu büyükelçi istediği gibi bir cevap verseydi, linç
    edilecektik, hemde daha üç aylık iken... Neyse, Hürriyet
    yazarlarının yüzü kızarmaz. Devrim'in kötü reklamı
    Kanada'da Sunrise'ı bir anda en popüler yayın haline
    getirdi. Refikimiz nasıl çıldırmasın? Yeni atanan
    büyükelçi Aydemir Erman'dan bizi sakıncalı ilan etmesi
    için yine baskı yaptılar. Erman, Sunrise'a 2003 Mayıs
    sayımızda tam üç sayfa röportaj vererek refikimize
    anladığı dilden cevap verdi. Daha önceki büyükelçi üç
    satır lehimize konuştu diye kıyameti kopartanlar yeni
    büyükelçinin jesti karşısında pıstı; en azından hala
    Devrim veya Çölaşan gibi bir tetikçi yazara
    jurnallenmedik. Aslında iyi oluyordu. Reklam reklamdır,
    iyisi, kötüsü olmaz. Sunrise, Türkiye'deki siyasi
    kavgalara, anlamsız krizlere bulaşmayan, Türk kültür ve
    eğitim anlayışını Kanada'ya taşıyan, sadece yaşadığımız
    Kanada ve Türk toplumu ile ilgili haber, röportaj, analiz,
    köşe yayımlayan yayın çizgisi ile beğeni topladı.
    Kanada'da Türklerden kaçmak lazım düşüncesinde
    olanları utandırdı, öyle bir irtibat aracı haline geldi ki,
    sanırım bir nevi fahri büyükelçilik görevi yapıyordu.
    Ayrıca Kanadalı politikacılar tarafından muhatap kabul
    edilerek Türk lobisi olarak görülmeye başlandı, Türklere
    itibar getirdi. Bazı dostlarımıza malesef ' darı

    241
    Faruk Arslan

    olmadığımızı' anlatmak çok zordu. Rakiplerimizden, bizi


    karalayan, kulp takanlardan değil, dost sandıklarımızdan
    çok çektik. Ortak paydada Türkiyelileri buluşturmak
    helede herkesi memnun etmek kolay değildi. Sunrise, bu
    konuda zorlu yolda tüm fitnelere, jurnallere rağmen
    ilerledi. Sunrise’ın editörlüğünü 2003 Ağustos’unda
    arkadaşım Mehmet Gül’e teslim ettim. Çünkü bulduğum
    bakliyat ihracat müdür yardımcılığı işi nedeniyle Regina,
    Saskatchewan’a taşındım. Yayın Danışmanı ve köşe
    yazarı olarak bir yıl daha devam ettim. Gül, Sunrise’ı
    daha iyi noktalara taşıdı. Ayda 5000 dolar reklam alan
    5000 tirajlı bir yayın haline getirdi, kapağı kuşe kağıda
    bastı.
    2003 yazında yaptığım diğer gönüllü iş,
    merkezimizde gayriresmi özel sektör Sosyal
    Workerlığıydı. Yaz kurslarını, kamplarını organize
    etmek, gönüllü çalışanlara mektup vererek iş
    istihdamında bulunmak, merkezin haftalık seminer ve
    toplantılarını ayarlamak görevimdi. Gönüllü olarak
    yaptığım bu işler vakfın yararınaydı. 100 öğrenci ile
    kamp yapılan 2003 yazında bir rekor kırılmıştı. Bu kadar
    öğrenci bugüne kadar hiç toplanmamıştı. Kamp yapılan
    binamızın inşaatı İsmail Akpınar’ın özverili çalışmaları
    ve Toronto’daki arkadaşların maddi himmet ve fiziki
    çalışmaları ile kısa sürede tamamlanmıştı. 3 katlı, her katı
    1500 sgft alana kurulu,, 450 dönüm araziye sahip çiftlik
    evinde yüzme havuzlu, spor sahalarıyla mükemmel bir
    tesis bitirilmişti. Toronto’ya 170 km uzaklıktaki Trenton
    ile Belleville arasındaki köyde olan kamp merkezi, 500
    bin dolar yerine bedava çalışan arkadaşlar sayesinde
    inşaat malzemesi fiyatına 150 bin dolara mal olmuştu.
    İnşaata olan katkım boyacılıktaki tecrübem olmuştu. Bir

    242
    Faruk Arslan

    hafta süren boya işini yaparken, bu sanatı bana


    kazandıran üçkağıtcı Mahmut’a ilk defa şükranlarımı
    sundum. Vakfın 7000 dolara boyatabileceği kamp
    binasını boyaları aldırarak ücretsiz birkaç yardımcıyla
    halletmiştim. Arkadaşım Gül’ün adımı ‘ Meşhur boyacı
    diploması muhabiri’ koymasına aldırmadım.
    Bu sırada gerçekleştirdiğimiz Türk Kermesi için
    dönercilikte yaptım. Ahçı Mustafa bey ile birlikte tüm
    gece sabaha kadar 90 kg ağırlığında Türk döneri takarak
    Toronto rekorunu egale ettik. Erdal bey ise kesme işini
    üstlendi. Restaurantcılık tecrübem 19 yaşımda Alanya’da
    çalıştırdığım salata-portakal suyu lokantasından
    geliyordu. Eski becerileriniz dar zamanlarda imdatınıza
    yetişir. 2001’de fikri ortaya atılmış, aylar önce hazırlığı
    başlamış Türk Kermesi çalışması, 2002 yazında yapılmış,
    vakfa gelir getirecek bir gönüllü aktiviteydi.Türkiyeli
    hanımların hummalı çalışması,Türkiye'yi, Türk kültürünü
    tanıtma, Türk yemeklerini sergileme ve vakfımıza gelir
    sağlama düşüncesiyle birleştirilince ortaya güzel bir
    hizmet çıktı. Onlarca insan kafa yordu, yüzü aşkın insan
    ise emeklerini ortaya koydu. Toronto'nun hava durumuna
    güven olmazdı; Sunrise Eğitim Merkezi'nin önünde açık
    havada etkinlik yapıldığı için yağmur yağsaydı, tüm
    emekler zayi olacaktı. Yağmur yağmaması için dua
    edildi. Kermes'in ne anlama geldiğini dahi bilmeyenler
    vardı. Turkish Bazaar dedik Kanadalılar için olmadı..
    Kimisi Türk festivali, kimisi 'Garage Sale' diyelim diye
    ısrar etti. Türkiyeli hanımlar el emeği, göznuru eserlerini
    özenle hazırladı, bağış kıyafetler toplanınca bir butik
    açacak kadar malzeme birikti. Mantı, dolma gibi özel
    Türk yemekleri, baklava, Kemalpasa tatlısı gibi özel Türk
    tatlılarını hazırlamak yine hanımlara düştü. Özellikle

    243
    Faruk Arslan

    bayanlar orginizatörü Fatma Durmuş ve Nilgün Sarıkurt


    hanımefendilerin fedakarlıklarını anlatacak kelime
    bulamıyorum. Gönüllü ahçımız Mustafa beyin döner
    makinesini Kanada şartlarına uyum sağlatmak bile üç gün
    almıştı. 10 bin adet el ilanı dağıtıldı. Maraş'ın meşhur
    ustası Mustafa beyin, 90 kiloluk döneri, diğer Maraşlı
    Alaaddin beyin, şiş kebabıyla rekabet etti. Ahmet Turan
    beyin koordinatörlüğünde onlarca gönüllü arkadaş
    seferber oldu. Bunları bir Kermes düzenlemenin nasıl bir
    özverili çalışma gerektirdiğini anlatmak için yazıyorum.
    Böylesine zengin Türk sofrası ile gurbetde buluşmak
    hasretleri giderdi. Hanımlar, hazırladıkları el emeklerini
    üçe beşe bakmadan satarken, ortaya öyle anlamlı bir
    Türkiye manzarası çıktı, atmosfere öyle bir Türkiye'nin
    havası, kokusu sindi ki, bunu herkes iliklerine kadar
    hissetti. 90 kiloluk döner ve 200 kişilik şiş kebap öğleden
    sonra tükendi, ne bir parça tatlı kaldı nede bir tabak
    yemek. Hintli, Kızıldereli, Çinli, Koreli, Kanadalı pek
    çok insan leziz Türk yemeklerini tadarken, elişi ürünlerini
    çok beğendi. Türkiye'nin Toronto Fahri Başkonsolosu
    Yaman Üzümeri, böylesine güzel bir komitenin böylesine
    güzel, sıcak bir etkinliğinde bulunmaktan duyduğu
    memnuniyeti dile getirirken, torunları için hediyeler
    almayı da ihmal etmedi. Kanada'ya ilk geldiklerinde
    sadece 8 kişi olduklarını anlatan Üzümeri, Türk görmek
    için Detroit'e gittiklerini, bugün ise böyle bir etkinliğe
    gelecek binlerce Türkün bulunmasının bir nimet
    olduğunu kaydetti. Toronto Belediye Başkanlığı için
    adaylığını koyan Mehmet Ali Yağız, el ilanlarını
    dağıtmak için o kadar çok elini çantasına attı ki, sonunda
    ilan kalmadı.
    Kanada’ya gelen ilk Türkler ülkelerinde ne olursa

    244
    Faruk Arslan

    olsun her türlü işi ekmek parası için yapıyorlardı. Doktor


    iken 3 yıl tuvalet temzileyen İbrahim Cintosun bugün
    avukattı. 40 yaşında sonra 3 yıl Hukuk okumuş, 10 yıl
    sonra yılda 200 bin dolar kazandıran bir mesleğe
    kavuşmuştu. Eşi diş doktoru Ayla hanım, diş hekimliğini
    tescil ettirene kadar 2 yıl okumuş, değişik eyaletlerde
    yapılan 12 ihtisas imtihanı uzun bir maratonda vermiş,
    yılda 250 bin dolar kazanıyordu. Kıbrıs Türkü Hasan
    bey, 30 yıl sonra Lanscaping- bahçıvanlık işinden zengin
    olmuştu. Duran bey, bahçıvanlık yaparak, çimen keserek
    16 yıl sonra ev alabilmişti Yüksek mühendis 100’den
    fazla projeye imza atmış Ömer bey, yıllardır geceleri
    market temizliyordu. Matematik öğretmenlerı Harun ve
    Muhsin beyler, akşam 7’den sonra 5 saat pizza
    dağıtıyordu. İkiside öğretmen olarak 2 yıl sonra part time-
    supply – yedek öğretmen olarak geçici işler bulmuşlardı.
    Daha sonra ise müslüman okulunda full time öğretmen
    olmuşlardı. Ülkenin matematik öğretmenine ihtiyacına
    rağmen 10 aylık bir kursu bitirmeden gerçek öğretmen
    olamayacaklardı. Çatı işinde çalışan, temizlikçilik,
    sıvacılık yapan yüksek eğitimli Türklerin sayısı
    azımsanmayacak kadardı. Çiçek satmadan, seyyar
    satıcılığa, inşaatda taş kırmadan Tim Hortons’da kahve
    doldurmaya kadar tonla iş, ancak göçmenler tarafından
    yapılıyordu. Çünkü düşük saat ücreti olduğu için
    Kanadalı bulamıyorlardı.
    Mesleğiniz veya diplomanız bilgisayar ve yan
    dalları üzerine ise mesela programlama, IT, internet vs.
    yeteneklerinize göre fazla zorlanmadan iş bulmanız
    mümkündü. Fakat bunun haricinde mühendislik, tıp,
    hukuk vs. aklınıza gelebilecek diğer branşlarda iş
    bulmanız çok çok zordu, hatta bazılarında hemen hemen

    245
    Faruk Arslan

    imkansızdı. Yeniden sizi okula göndermeye zorluyorlardı.


    En azından epey uzunca bir süre için bu baskı söz
    konusuydu. İlk işi bulana kadar eski tecrübelerniz,
    diplomanız geçerli sayılmıyordu. Eğer işe giripte kendiniz
    ispatlarsanız eski tecrübelerinizin varlığını kabul
    ediyorlardı. Bu durum sadece Türkler değil tüm yeni
    gelenlere uygulanıyordu.
    Sizleri Kanada’ya başvuru esnasında puanlamada
    karşınıza çıkan onlarca meslek grubu yanıltabilir. Bir defa
    Kanada dışından aldığınız (nereden olursa olsun Amerika
    ve Avrupa dahil) Lisans, Master ve Doktora
    diplomalarının pratikte pek bir önemi yok. Mesela
    yabancı bir diploma ile mühendis olarak çalışabilmeniz
    için şansınız yaver giderse minimum süre 3 yıldır. Hele
    hekim, avukat, öğretmen, akademisyen veya muhasebeci
    iseniz, o alanlarda şansınız hiç yok gibi. Mutlaka burada
    bir takım okul veya kurslara devam edip Kanada kökenli
    sertifika veya diploma almanız gerekli. Tabii bu aşamada
    kariyer değiştirmeye her zaman hazırlıklı olmanız
    gerekiyor. Bu süreç içerisinde yaş olayının önemi ortaya
    çıkıyor. Kanada'ya gitmek için üst yaş sınırı 30-33
    bandında olmalı. Kanada'da insanlar 40 yaşında artık
    emeklilik planları yapmaya başlıyor. Dolayısıyla 30
    yaşından sonra, yaş ile iş bulma arasında ters bir orantı
    görülüyor. İşte göçmenlik olgusunun arkasına gizledikleri
    gerçek burada yatıyor. Göçmenlere genelde ülkenin
    kapıları açık olduğu halde içeriye girdiğinizde malesef
    birçok kapının size kapalı olduğunu görüyorsunuz. 3 yıl
    sonra Kanada vatandaşı olsanız bile durum çok fazla
    değişmiyor. Esas "Kanada toplumu" ile aranızda
    görünmeyen bir bariyer var ve sizin bunun içine girmeniz
    çok zor. Sizi oraya sokmamak için uyguladıkları bir sürü

    246
    Faruk Arslan

    yöntem ve engel var. Dünyanın dört bir yanından büyük


    umutlarla gelip, taksi şöförlüğü yapan bir sürü doktor,
    mühendis mevcut. Zaten istatistikleri incelediğinizde
    belli mevkilere gelmiş göçmen sayısının ne kadar az
    oldugunu görürsünüz. Bunun yanında yeteneğiniz ve
    kapitaliniz varsa ve ticaret yapmak isterseniz, iş kurmak
    bu başkasının yanında iş bulmaktan çok daha kolay. Bir iş
    yeri açmak çok kolay olduğu gibi, bir işyerinin iflas
    etmesi aynı oranda kolay. Dolayısıyla piyasa
    araştırmasını çok iyi yapmak gerekiyor.
    Nasıl iş bulabilirim? İş ilanlarını gazete, dergi,
    internet gibi çeşitli kanallardan izlemeniz mümkün.
    Ayrıca devlet destekli iş bulmanıza yardımcı olan
    kuruluşlar da var, ama onlara fazla güvenip bel
    bağlamayın, vakit kaybetmiş olursunuz. Onların
    bilgisayar ve internet imkanlarını ücretsiz
    kullanabilirsiniz. Bunun yanında özel iş bulma şirketleri
    de mevcut. Bunlardan iyi bir tanesi ile temasa geçmek iş
    bulma şansınızı yükseltecektir. Kanada' da işe başvurma
    ve işe girme Amerika veya Avrupa'dan biraz farklıdır.
    Öncelikle Kanada'ya özgü bir özgeçmiş hazırlamanız
    gerekiyor. Bunun formatlarını çeşitli kitaplarda
    bulabilirsiniz. Amerika'da özgeçmişiniz sizi pazarlamakta
    yeterli olur, oysa Kanada da çoğu zaman birilerinin size
    referans olması aranan ikinci bir özelliktir. Dolayısıyla
    Kanada da bulunan kişilerle yakın temas halinde olmakta
    fayda vardır.
    Kanada' da kalifiye bir elemanın alacağı ücret
    genelde Türkiye'deki iyi şirketlerin verdiği ücretlerden
    fazla değildir, hatta çoğu durumda onlardan azdır (2500-
    3500 Kanada doları net). Bu parayla sıkıntı çekmeden
    insanca yaşayabilirsiniz. Ev kiraları, yer ve evin

    247
    Faruk Arslan

    durumuna göre 500-1500 Kanada Doları civarındadır.


    Yiyecek, giyecek vs. fiyatları da Türkiye'den daha
    ucuzdur. Kanada'da ırkçılık dünyanın hemen her yerinde
    olduğu kadar var diyebiliriz. Bunu açık biçimde
    suratınıza vurmasalar bile, dolaylı olarak bir çok yerde
    karşınıza çıkacaktır. Öncelikle buna alışık olmanız lazım.
    İngiliz ve Fransız sömürgeliklerine dayanan kendini
    beğenmişlikleri halen devam ediyor. Bazıları yabancıların
    Kanada’da 2. veya 3. sınıf vatandaş olduklarını iddia
    ediyor. Ben şahsen Türkiye'de 1. sınıf vatandaş
    olmaktansa burada 2. veya 3. sınıf vatandaş olmayı tercih
    ederim. Zaten küreselleşen dünyada katı milliyetçilik
    duyguları güderek Kanada'da bulunmanın tezat teşkil
    ettiği açıktır.
    Doğaldır ki bu hayatınızın belki de en önemli ve
    radikal kararı Kanada'ya gelmek. "Ben niye gidiyorum"
    sorusunu samimi bir şekilde cevaplarsanız kararınız
    ortaya çıkacaktır. Eğer çok para kazanmak, zengin olmak,
    amiyane tabiriyle kısa yoldan köşeyi dönmek gibi
    amaçlarınız varsa Kanada size göre bir yer değil. Eğer
    amacınız Türkiye'deki her türlü saçmalıktan, trafikten,
    hava kirliliğinden uzak insanca yaşamaksa o zaman gelin.
    Çocuklarınıza iyi bir eğitim ve gelecek sağlamaksa o
    zaman gelin. Ama unutmayın ki her şeyin bir bedeli var,
    bunun için çok çalışmanız ve çok mücadele etmeniz
    gerekiyor.
    Kanada'da 2001 yılında yapılan sayım sırasında
    sorulan sorulardan çıkartılan sonuca göre, göçmenlere
    uygulanan ayrımcılık geçmiş yıllara nazaran dahada
    artarak devam ediyor. 1990'larda Kanada'ya gelen
    göçmenlerin yüzde 40'ı, yani 805 bini lisans ve lisansüstü
    eğitime sahip olmasına karşın hala yüzde 29'u meslekleri

    248
    Faruk Arslan

    dışında restaurantlarda, satış elemanı, taksi, tır ve limuzin


    şöförü ve güvenlik elemanı olarak çalışıyor. Aynı yıllarda
    Kanadalıların yüzde 25'i yüksek eğitim almış ve kendi
    mesleklerinde çalışma imkanı bumuşlar. 1990-1999 arası
    Kanada'ya gelen göçmenler, daha önceki yıllara göre
    daha iyi eğitim almışlardan oluşuyor. Göçmenlerin gelir
    oranları düşük olmasına karşın aynı eğitime sahip
    Kanada'da doğmuş olanların gelir oranları oldukça
    yüksek. 2000 yılında göç etmiş bir erkek göçmen
    Kanadalı doğumlu işçinin kazandığı her bir dolara
    karşılık 63 cent kazanıyor; 1980'lı yıllarda 1990'a kadar
    bu rakamın 72 cent olması dikkat çekiyor. 10 yıl
    Kanada'da düzenli bir işte çalışmış göçmen 1990'lı
    yıllarda bir dolara karşılık 80 cent kazanırken, 1980'lı
    yıllarda bu rakam 90 cent idi. Kadın göçmenlerde durum
    daha kötü. Kanadalı doğumlu göçmenlerin yüzdesi 1970
    ve 1980'lerde yüzde 22 iken, bu yüzde bugünlerde sadece
    yüzde 32lük artış göstermiş; halbuki iyi eğitim almış
    göçmenlerin sayısı buna ters orantılı olarak artmış.
    Üniversite eğitimi ve dil bilme özellikleri her göçmene
    aynı biçimde olumlu etki yapmamış. Hala pek çok
    göçmen Kanada doğumlulara göre çok kaliteli bir
    geçmişe sahip olmasına rağmen lise mezunu
    Kanadalılarla aynı işi yapıyor, üstelik daha düşük ücrete
    çalışıyor.
    Kanada, dünyada yüksek eğitim almış insanlara
    sahip birinci ülkesi olmasına karşın, bu durum gelirlerine
    yansımıyor. 2000 yılında ortalama gelir seviyesi 30 bini
    aşmasına rağmen, hala çalışan 6 milyon 659 bin kişi yıllık
    20 bin doların altında kazanıyor, yani yoksulluk sınırında
    yaşıyor. Özellikle göçmen ve gençlerin düşük ücretle
    çalıştırılması, kadınların erkeklere göre bir dolarda 30

    249
    Faruk Arslan

    cent az kazanması, Kanada'yı sosyolojik açıdan tehlikeli


    hala getiriyor. Kanada Sosyoljik Gelişme Birliği raporuna
    göre, ' Baby Boomer' dönemindeki işçiler piyasadan
    çekilirken yerini dolduran üniversite eğitimli göçmen ve
    Kanada doğumlular düşük ücret alıyor. Yılda 100 bin
    doların üzerine kazanan yaşlıların yüzde 70'ı, yani 447
    bin kişi ahirete göçmüş durumda. Bunların her beşinden
    dördünün erkek olması dikkat çekiyor. Yaşlıların yerini
    dolduranlar iyi eğitimli olmasına rağmen düşük ücretle
    çalıştırılıyor, 1980'den beri her 10 Kanadalı işçiden ancak
    dördünün kazançları yükselmiş, geri kalanları çok az
    kazanım elde etmişler. Düşük maaşla çalışanların yüzde
    59'u lise, yüzde 16'sı üniversite, yüzde 11'i kolej mezunu.
    Düşük gelirle çalışanlar nüfusda kadınlara önemli bir
    yüzdeyi oluşturuyor. Bu kadınların büyük bölümünü
    1990'lara iki kat kötü şartlarda kadın satış elemanı, ana
    okulu öğretmenleri ve yardımcıları olarak çalıştırılıyor.
    2000 yılı rakamlarına göre, 25-64 yaş arası Kanadalı
    yetişkinlerden üniversite ve kolej bitirenlerin oranı yüzde
    41'e ulaşarak, gelişmiş ülkeler içinde birinciliğini
    koruyor. Bu rakam ABD'de yüzde 37, İrlanda'da yüzde 36
    ve Japonya'da yüzde 34 olmasına karşın, elde ettikleri
    yıllık gelir ile karşılaştırıldığında Kanada'nın en sonda yer
    aldığı ortaya çıkıyor. (44)

    RESUME YAZMA SANATI

    Kanada' da iş aramak ya da istediğiniz işi bulmak


    oldukça yıpratıcı. Türkiye' deki alışkanlıklarınızdan
    kurtulup, iş aramayı gerçek bir iş haline dönüştürmeniz
    gerekiyor. Burada resume olarak geçen CV' niz kesinlikle
    baştan sona değişecek ve hatta her iş görüşmesinde, her iş

    250
    Faruk Arslan

    başvurusunda, eş-dost, arkadaşlarınızın da tekrar gözden


    geçirmeleri ile yeniden şekillenecektir. Firmaların insan
    kaynakları yöneticilerini yüreklerinden vurmak için
    elinizde tek mermi var: Resumeniz. Üzerinde yaş, medeni
    hal, hatta referanslar... gibi bilgilerin bulunmadığı, sadece
    isim, iletişim bilgileri ile eğitim ve iş tecrübenizle ilgili
    detayların bulunduğu resumenizin önemini iş ararken
    sahip olduğunuz bol düşünme vaktinde anlıyorsunuz.
    Yaklaşık 300 kadar resume gönderme işleminden sonra
    biraz daha iyice öğrenmiş olduğum Resume yazma ve
    takip etme çabalarım sonucunda iş görüşmelerim
    başlamış oldu. Her nedense USA' daki işe hemen başlama
    konusunda ısrarcı davranan şirketlerin aksine Kanada'
    dakiler pek nazlı idiler.
    Birol Uzunmehmetoğlu hatırasını şöyle anlatıyor:
    Şu an çalışmakta olduğum iş için dört defa iş görüşmesine
    alındım. Yapacağım iş ise, daha önce Türkiye' de
    yapmakta olduğum işin sadece ufak bir detayı idi, ama
    şirketin insan kaynakları departmanı, yeni genel
    müdürleri seçilecekmişcesine hakkımda detaylı bir
    araştırma yaptı. Hatta, ilk görüşmemizde Kanada
    kanunlarına göre şirkette üç ayım dolmadan yılbaşı ve
    diğer bayramların parasının maaşımdan kesileceği bile
    hatırlatıldı. İşe başladığımda aylardır tüm Kanadalıları
    heyecanlandırmakta olan Christmas' tan bizim şirkette de
    herkesin bahsetmekte olduğunu gördüm. Herkes, her
    yerde-tanımadıkları ile bile- Christmas' ta ne giyeceğini,
    nereye gideceğini, ne hediyeler alacağını, v.s.
    konuşuyordu. İnsanlar havalardan sohbet açmıyorlardı,
    çünkü havalar zaten hep soğuktu! Bu nedenle geriye
    sadece konuşacak Cadılar Bayramı, Şükran Günü ve
    özellikle de Christmas kalıyor. Nihayet Christmas geldi

    251
    Faruk Arslan

    ve insanların içlerindeki çocuk ruhları ortaya çıktı.


    Birlikte çalışmakta olduğum Kelly, başına yılbaşı ağacı
    süsü takmış, ayağına Noel Baba' li, kırmızı-yeşil, uzun
    burunlu çoraplar geçirmiş, ayakkabısız geziyordu. Bir
    başka bölüm müdürünün ayağında bizim akşamları evde
    giydiğimiz kocaman, ayıcık şeklinde terlikler vardı. Bir
    anda tüm ekran koruyucular (ya da wallpaper' lar) Noel
    Baba' lı oldu. Paket kağıtları, özel hediye çantaları, özel
    hediye etiketleri ve yanına ilave ettikleri kartları
    hediyeden daha fazla para tutuyordu. En komiği ise
    benimle bin bir ciddiyet ile iş görüşmesi yapan İnsan
    Kaynakları yöneticisinin ayağında çıngıraklı çoraplarla
    dolaşması idi. Bu şekilde çoraplarını giydiği günlerde
    onun nereye gittiğini herkes biliyordu: İş görüşmeleri.
    Şimdi herkes, Christmas' ta harcadıklarını nasıl ödeyeğini
    düşünüyor. Tanıdığım hemen hemen herkesin kredi
    kartları limitlerine ulaşmış durumda. İşte bu nedenle olsa
    gerek, Kanada' da kredi kartı almak da biraz zor. (45)
    Erkin Ağsaran'ın eski hatalarını, tecrübelerini ve
    edindiği dersleri paylaştığı iş hatıraları tüm yeni
    göçmenlerin okuması gereken hususları içeriyor: İlk
    geldiğimde burada tanıdığım kimse yoktu, dolayısıyla
    kimsenin resume'sini örnek alamadım. Ben de doğal
    olarak kütüphaneden resume ve cover letter hazırlama
    kitapları alıp çalışmaya başladım. Ama aldığım kitaplarda
    gösterilen resume'ler hep ya yönetici kademesinde ya da
    teknik olmayan pozisyonlar arayan insanlar için
    hazırlanmıştı. Aslında kitapları incelerken, 'zaten 15 yıl
    tecrübesi olan, üç-dört firmada yöneticilik yapmış
    adamlar niye hala resume hazırlamak için bu kitaba
    başvursun ki' şeklinde bi sürü küfür etmiştim ama bu
    uyanmama yetmedi. Neyse, ben de Türkiye'deki iş

    252
    Faruk Arslan

    geçmişime güvenerek (şirketin yazılım bölümünün


    başındaydım, gerçi bölüm toplam üç kişiydi ama olsun)
    benzer bir resume hazırladım. Tabi yönetici gibi resume
    hazırlayıp, teknik detayları koymayıp intermediate/senior
    developer pozisyonlara başvurunca adamlar aramıyor.
    Geç olsa da uyanıp yönetici özelliklerini resume'den
    çıkarıp onun yerine teknik laflar sıkıştırınca (şunu
    yazarken C++ kullandım, bunu yaparken SQL Server
    prosedure yazdım vs.) adamlar aramaya başladı. O
    zamana kadar ayda bir kişi belki arıyordu, ondan sonra
    haftada iki, bazen üç telefon gelmeye başladı. Birkaç
    interview'dan sonra da tecrübe kazanıyorsunuz.
    Burada dikkat edilmesi gereken hususlardan bazıları;
    - Eğer yönetici pozisyonu aramıyorsanız ve job
    description'da da öyle bir özellik istemiyorlarsa
    yöneticilik vasıflarından bahsetmeyin. Bir teknik adamın
    resumesinde (eğer bullet'lar halinde hazırlamışsanız)
    içinde teknik birkaç terim bulunmayan bir bullet
    bulunmamalı. İlanda müşteriyle arada muhattap
    olacağınızdan bahsediyorsa ve bu şekilde tecrübeniz varsa
    tek bir bullet halinde onu yazarsınız, daha fazla değil.
    - Yönetici pozisyonu aramayın. Eğer Kanada'daki ilk
    işinizi arıyorsanız ve geçmişte gerçekten yönetici olarak
    büyük başarılar gösterdiğinizi kanıtlayamıyorsanız,
    yaşınız da mesela 35'ten küçükse, bu tür pozisyonlara
    başvurmak şemsiyeyle moose avlamaya çıkmaya benzer,
    işe alınırsanız bir gariplik olduğunu düşünmeniz gerekir.
    - Ben hiç yapmadım ama HRDC ofislerinde resume'nizi
    değerlendiren bir bölüm var. Ne kadar teknik olduklarını
    bilmiyorum ama inceliyorlar, hatalarınız varsa
    söylüyorlar, hatta sizi bir interview'a alıp pratik
    yapmanızı sağlıyorlar.

    253
    Faruk Arslan

    - Kütüphaneden resume kitapları alacaksanız mümkün


    olduğu kadar teknik pozisyonlar için olanlardan alın.
    Benim düştüğüm kekliğe düşmeyin. Düşerseniz de çabuk
    uyanın.
    - Teknik işlerde sizi işe sokan en önemli faktör
    resumeniz. Teknik pozisyonların diğerlerinden bir farkı
    ölçülebilir olması. Adamlar ölçmek için gerekirse
    interview sırasında sizi bir sınava alıyorlar. Interview
    kitaplarında görünen 'en güçlü ve en zayıf yanlarınız?' ya
    da 'kısa ve uzun vadeli planlarınız nedir?' gibi sorularla
    ben hiçbir interview'da karşılaşmadım. Ama en sık
    sorulan sorulardan.
    Onun dışında son haftalarda edindiğim birkaç
    trick;- usenet'de tor.jobs diye bir newsgroup var. İş
    ilanları post ediliyor ama aslına bakarsanız bu açıdan çok
    faydalı değil, çünkü çoğu workpolis 'tekilerin aynı.
    Recruiter'lar muhtemelen resume toplamak için aslında
    olmayan ya da çoktan kapanmış pozisyonları tekrar tekrar
    gönderiyorlar. Ancak, tor.jobs'da dönen bir muhabbette
    bir Kanadalının dediği lafı aklımda kaldığı kadarıyla
    aktarıyorum: Resumeye koyduğunuz herşeyi gerçekten
    yapmış olmanız gerekmez. "You were around when
    somebody else was doing it". İtiraf ediyorum benim
    resumede de böyle maddeler var. Ya da en azından birkaç
    ay kendi kendime uğraştığım bazı şeyler 1-2 yıllık iş
    tecrübesi gibi görünüyor. Bunu herkes yapıyor ve siz
    yapmazsanız daha başlangıçta herkesten 10 adım geriden
    start almış oluyorsunuz. Tabi çok abartırsanız daha sonra
    patlar, en azından sonradan destekleyebilmeniz lazım.
    Unutmayın, birçok şirket sizi işe alırken oturup sizi yazılı
    sınava sokuyor, bazıları sınavda program yazmanızı
    istiyor.

    254
    Faruk Arslan

    Bu çok ilginç. İlanları kurcalarken birgün aklıma


    geldi, denedim ve oldu. Biliyorsunuz recruiter'lar genelde
    şirketin ismini vermeden ilan yayımlarlar. Özellikle bir
    sürü çok kaliteli unemployed insanın olduğu bugünkü
    gibi bir piyasada zaten az sayıdaki ilana herkes
    başvuracaktır. Recruiter sizin resumenizi tercih edip
    şirkete gönderecek de ondan sonra bir de şirketle
    uğraşacaksınız, kolay değil. Ama recruiter'i aradan
    çıkarıp doğrudan şirkete resume göndermek şansınızı
    arttırır. Hem şirket recruiter'a para ödeyeceğine aynı
    kalitedeki elemanını kendi bulmayı tercih edecektir. Bu
    noktada ne yapıyorsunuz; recruiter'in ilanından mesela
    job description kısmından bir cümleyi aynen alıyorsunuz,
    google'da aratıyorsunuz (copy paste çok etkili, ama
    google'da bütün cümleyi tırnak içine almanız lazım). Eğer
    şirket aynı ilanı kendi sitesinde de vermişse, ta taaa, artık
    şirketin kim olduğunu biliyorsunuz, resume'yi oraya
    gönderiyorsunuz. Ben kabaca her 5 ilandan birinin
    şirketini bulabiliyorum. Gerçi sonuç hala yok ama ihtimal
    artıyor. (Aranızda recruiter bir akrabası olan yoktur
    umarım, bu trick hoşlarına gitmeyecek. Ama ne demişler,
    'savaşta, aşkta ve iş ararken her yol mübah').
    Geçen gün eski şirketteki Kanadalı bir arkadaştan
    aldığım tüyo; Resume gönderdikten birkaç gün sonra
    birde thank you letter gönderilir. Böylece işle gerçekten
    ilgilendiğinizi hissettirirsiniz. O mektupta da dersiniz ki;
    "Geçen gün resume göndermiştim, onu incelediğiniz için
    teşekkür ederim. (Gerçekten inceledi mi bilmiyoruz ama
    kimin umurunda, hem bu sayede incelemeye zorlamış
    olacağız). Önümüzdeki günler içinde interview
    olanaklarını konuşmak için sizi arayacağım. bla bla bla".
    Ve birkaç gün sonra gerçekten ararsınız. Kaybedeceğiniz

    255
    Faruk Arslan

    birşey yok, ama karşılığında adamı birşeyler söylemeye


    zorluyorsunuz. Adam ya açık açık 'siz uygun değilsiniz'
    diyecek, ya 'hala değerlendiriyoruz, biz sonra ararız'
    diyecek, ya da bişey diyemeyecek, randevu verecek.
    Benim eski şirketten bir Rus arkadaş da şirketin
    birine $100 verecekmiş, resumesini 1500 şirkete
    göndersin diye. Vazgeçirmeye çalıştık. Spamcılar böyle
    para kazanıyor. O 1500 resumeden de hiç birşey çıkmaz
    muhtemelen. Az ama öz göndermek daha faydalı. Her
    şirket için 2-3 saat uğraşmayı göze alın. Her ilan için
    resumeyi tekrar düzenleyin, adamların istediklerini ön
    plana çıkarmak için oynamalar yapın. Cover letter'i her
    şirkete özel olarak hazırlayın. Resume'yi okuyacak kişinin
    adını öğrenin ve onun ismine gönderin. Bunlar klasik
    tüyolar, ama işe yarıyor. (45)
    Erkin'in "eski hatalar, tecrübeler, edinilen dersler
    vs" konulu deneyim yazısı üzerine İnanç Yıldırım da
    Kanadainfo.com' da yayımlanan yazısında epey detay
    vermişti: Eğer detaya girmezsek, emin olun çok şey
    kaçabiliyor gözden. Burada aktarılan deneyimleri dikkatli
    bir şekilde süzer ve anlarsanız, oldukça faydasını
    görürsünuz sanıyorum. Tabii ki, herkesi her işe sokamaz,
    veya olmayan işleri yaratamazsınız!
    1. Bu konuda devlet destekli kuruluşlardan yardım
    almayı deneyebilirsiniz. (COSTI, HRDC, Skill For
    Change ... Bunların tam listesini HRDC'den
    bulabilirsiniz.) Bu kuruluşlar en azından sizi psikolojik
    olarak işsizlige alıştıracaklardır. Buralarda tanışacağınız
    diğer göçmen meslektaşlar hem ileride network
    kurmanıza yardımcı olacak, hem de er-yada-geç
    kapılacağınız işsizlik psikolojisinden sıyrılmanıza
    yardımcı olacaktır.

    256
    Faruk Arslan

    2. Kendinizi çok büyük beklentilerin içine


    sokmayın. Türkiye'den daha düşük bir maaş ve pozisyonu
    içinize sindirmeye çalışın başlangıçta. (3 yıldır ben hala
    eski düzeyimi yakalayamadım!) Böyle bir iş ile başlamak
    bile, işsiz beklemekten daha yararlı olabilir.
    (Unemployment Insurance, Mesleki Kurslarda Eğitim
    görme yardımı, Psikolojik olarak tatmin, vb açılardan bile
    getirilerine bakın!)
    3. İşsizliğinizi (veya kapıların yüzünüze
    kapanmasını) kişisel olarak almayın. Sanırım, tüm Doğu
    Toplumları gibi biz de oldukca duygusalız, ve her türlü
    hareketi kişisel olarak algılamaya meyilliyiz. (Daha sonra
    küsme, kavga ve hakaret, vs) "Ben İnanç Yıldırım
    olduğum için değil, gerçekten pozisyon olmadığı için
    çağırmadılar" gibi. Bu komik geliyor olabilir ama, sadece
    bir çevrenizde geçen konuşmaları dinleyin, size de bir çok
    kişi "Kanadalılar göçmenleri almıyorlar işe, alsalar bile
    para vermiyorlar" söylentilerini duymuşsunuzdur. Bu
    tamamen farklı bir Doğu Toplumu özelliği, farklı bir
    tartışma konusu, o yüzden sadece, işe girdikten sonra
    gerçekleri göreceksiniz diyerek geçelim.
    4. Daha önceki ülkenizde okuduğunuz okullar,
    çalıştığınız kurumlar, vs vs burada çok anlam ifade
    etmeyebilir. Bu yüzden biraz daha alçakgönüllü veya
    "safça" bir yaklaşımda bulunmak yararlı olabilir. Hem
    Kuzey Amerika'nın gerçekten diğer kültürler konusunda
    ne kadar bilgisiz ve tembel olduğunu hatırlayın, hem de
    burada hikayelerden çok sonuçların değerlendirildiğini
    unutmayın. Yani, "ODTÜ Makina mezunu" olarak
    övünmek yerine, "Toyota fabrikasında TQM" çalışmak
    gibi.
    5. Yine bir üstteki maddeden çıkarım olmak üzere,

    257
    Faruk Arslan

    burada şirketlerin (özellikle giriş seviyesinde) çok büyük


    vizyon taşımadıklarını söyleyebiliriz sanırım. Yani
    olaylara çok daha pragmatik (faydacı) yaklaşıyorlar.
    Bunun hem avantaj, hem de dezavantaj olduğunu
    unutmayın. Yani "Bilgisayarın kitabını yazmış" bir
    çalışan yerine "HTML bilen" bir elemanı tercih
    edebiliyorlar gerektiğinde. Sanırım şirketler ve çalışanlar
    birbirlerine daha "sadakatsız" oldukları için ve her iki
    taraf da birbirinin böyle olduğunu bildiği/düşündüğü için,
    böyle davranıyor olabilirler. Yaptıklari işe göre
    değerlendirdiğinden, doktorası olan bir adam ile Lise
    mezunu adam aynı koltukta oturtuluyor.
    6. Yine yukarının devamı olarak, şunu tavsiye
    edebiliriz sanırım: Bir çok konuda derin bilgiler vermek
    yerine, hedef aldığınız çalışma konusunda sadeleştirilmiş
    bir özgeçmiş hazırlayın. "Experience in Relational and
    Hierarchical DB Management Systems" yerine, "3 years
    Oracle experience" (veya "DB2") deyin. Garip geliyor
    kulağa ama, evet böyle, çünkü sizi mülakata alacak "SW
    Development Team Leader" olan kişi, 2 yıl öncesine
    kadar Aslan Terbiyecisi olarak kariyer yapmışta olabilir.
    Abartmıyorum, çalıştığım şirketten kotarılmış bir örnek
    idi bu!
    7. Yukarıdaki örneğin bir yararı da, özgeçmişinizi
    sakladıkları DB'den öncelikli olarak çıkmanızı
    sağlayabilir. Yani "Oracle bilen bir kişi" aramasında
    Arama Anahtar kelimesi "Oracle" olacaktır. Sanırım artık
    bunu herkes biliyor.
    8. Eğer mümkünse, özgeçmişinizi kronolojik
    değil, fonksiyonel formatta hazırlayın. Böylece, "nerede,
    ne okuduğunuzu ve hangi pozisyonlarda çalıştığınızı"
    anlatmak yerine, "neler yapabileceğinizi" göstermiş

    258
    Faruk Arslan

    olacaksınız. Bu 2 tipin karşılaştırılmalı örnekleri Resume


    örnek kitaplarında sık sık verilir.
    9. Özgeçmişinizde "Transferable Skill" lerinizi
    vurgulamayı unutmayın. Ve hatta transfer ettirerek yazın.
    Örnek: "Şırnak'ta çavuşluk yaptım", aslında "Experience
    in Team Leading" ve "Worked under pressure" olabilir
    unutmayın.
    10. İlginç hobileriniz varsa yazın, bunların etkili
    olduğunu söyleyen bir çok arkadaşım oldu. Sanıyorum bu
    IT sektoründe ek önemi daha var: En büyük rakip
    gruplarımız Çinliler ve Hintliler, her iki grupta iş
    tecrübesi dışında çok az şey koyabiliyorlar
    özgeçmişlerine. Ruslar da buna dahil edilebilir. Oysa,
    "Scuba-diving", "Sky- diving", "Parapante", "Working in
    volunteer camps in Europe", "Guitar playing" biz Türkler
    arasında diğer saydığım toplumlara göre çok daha sık
    rastlanan hobiler. Bu özellikler ile, isminizin okuyanın
    aklında kalmasını, ve diğerlerinden farklı olduğunuzu
    göstererek (Kanadalı ise) bir yakınlık kurulmasını
    sağlamış olacaksınız. Sanırım bunların ne kadar önemli
    olduğunu biliyorsunuzdur veya yakında bileceksiniz!
    11. İş bulma ve entegrasyon konulu kurslarda
    (bkz: madde 1) size değişik kişiler tarafından değişik
    öneriler sunulacak (aslında dikte ettirilecektir). Kişisel
    tavsiyem, kafanıza yatmayan, kendinizle bağdaşmayan
    hiçbir harekete girişmemeniz. (Örnek: COSTI' de bize, IT
    şirketlerinin müdürlerinin telefon numaralarını bulup,
    direkt bağlantı kurmamız tavsiye ediliyordu. Denemedim,
    o yüzden birşey söyleyemem. Ancak, 3 yıllık çalışma
    hayatımda, hiç kimsenin bu şekilde bizim şirkete girdiğini
    duymadım.
    12. Mülakat konusunda şunları unutmamakta

    259
    Faruk Arslan

    fayda var: Doğu'da oldukca popüler olan, "yalan",


    "çıkarcılık" ve "rüşvet" gibi olgular burada daha az
    "görülebilir" olduğundan, bu konularda dikkatli olun.
    Yani, Geleneksel Türk sanatlarından olan, Abartma,
    Övünme, ve Çıkar Teklif etmek ters tepebilir.
    Karşınızdaki kişi, (eğer Kanadalı ise), bu olgulara hiç
    mazur (exposure) kalmamış olabilir ve ne dediğinizi
    anlamayabilir.
    13. Aracı kurum (Headhunter) kullanmak tavsiye
    edilmiyor genelde, ancak ben baslangıç için bir
    sakıncasını görmüyorum. En iyi yöntem değil, ama başka
    aracılık yapacak kimse yoksa iyi fikir olabilir. Aracı
    kurumun sizden bir çıkarı yok, eğer size iş bulurlarsa
    oldukça yüklü para kazanıyorlar.
    Bu yüzden, olaya profesyonel olarak eğiliyorlar, ve çaba
    sarfediyorlar. (her zaman değil tabii). Size önerilerde
    bulunuyorlar. Mülakat gibi zamanlarda özellikle "tüyo"
    verebiliyorlar. Çünkü bir önce alınan/geri çevrilen adamı
    da onlar yollamış oldukları için durumu biliyorlar.
    İngilizce'niz kuvvetli değilse, "tercüman" oluyorlar.
    Aslında "katalizor" demek daha doğru. Size daha uzun
    süre ayırdıkları için siz kendinizi daha iyi anlatabilirsiniz
    onlara, sizi dinliyorlar. Onlarla daha "gerilimsiz" ilişki
    kurabilirsiniz. (Networking için ilk adım!) Her
    görüşmenizde, mülakat deneyiminiz artıyor! Negatif
    Yönü: Özgeçmişiniz sizin iradeniz dışında bir yerlere
    gidebiliyor, zaman kaybı, komisyonculara para
    yedirmemek gibi bir takıntınız varsa...Örnek Deneyim:
    Ben bir çok headhunter ile soğuk iş gorüşmeleri yaptıktan
    sonra, sonuncusunda, farklı bir yol denedim: Adama,
    "bana güven ve UNIX'te bir 'entry-level' iş bul, herşeyi
    yapabilirim" dedim. Sonuç oldukca memnun edici oldu

    260
    Faruk Arslan

    her ikimiz için de.


    14. İşe girdikten sonra maaş artımı ve pozisyon
    yükseltilmesi güzel bir şekilde yapılıyor denebilir
    sanırım. En azından benim deneyimlerim bunu söylüyor.
    (bkz: madde 2) Dolayısıyla "entry-level" işe girmekte çok
    büyük bir sakınca yok başlangıç için.
    15. Bir küçük detay önerisi daha: (Telefon ile iş
    görüşmeleri) Eğer İngilizce'nize güvenemiyorsanız,
    evinizdeki "answering machine"i kullanın. Gündüz
    telefonları açmayın, bırakın sizi arayan kişi not bıraksın.
    Daha sonra adı, soyadı, telefon numarası ve şirketi bu
    mesajlardan belirleyin, hatta gerekirse haklarında bilgi
    toplayın geri aramadan önce. Bunun ses tonunuz üzerinde
    etkisi olacaktır. (Ben bir türlü isimleri yakalayamıyordum
    ilk zamanlar.)
    "Klasik sorular" ile karşılaşacaksınız. ("En güçlü
    yanınız?" vs.) Unutmayın ki bu sorular değişik kılıflarda
    geliyor: "Eski müdürünüzü arasak, bize sizin hakkınızda
    ne söyler dersin?" "Bize en son çalıştığın yere/müdüre ait
    3 kötü özellik söyle", "Bize bir 'war-story' anlatabilir
    misin?", "Have you ever worked under pressure?" , "Why
    did you leave your last company?" ve benzeri sorular
    aslında hep aynı yere varmaya çalışan sorular. Bunları
    aklınızdan çıkarmayın. Hiç kimse veya kurum hakkında
    negatif konuşmamaya özen gösterin! (46)
    Uğur Gündoğmuş, anlatıyor: "Kanada beni
    göçmen olarak kabul etti, ben de zaten zehir gibiyim,
    orada başarılı olmamam için hiç bir neden yok" diye
    sakın düşünmeyin. Mühendis bir arkadaşımın verdiği
    bilgiye göre, her yıl Ontario'daki üniversitelerden
    yaklaşık 5,000 mühendis mezun oluyor ve her yıl 10,000
    yeni mühendis de göçmen olarak Ontario eyaletine

    261
    Faruk Arslan

    geliyor. Yani rekabet ne durumda tahmin edebilirsiniz.


    Mühendisliği sadece örnek olarak verdim, diğer meslekler
    için de hemen hemen aynı rekabet sözkonusu, zaten yeni
    yasada meslek puanı kaldırılıyor.
    Bir de olaya şöyle bakın; gelen herkes,
    ülkelerinin, sizin gibi en iyilerinden. Yüksek lisanslı,
    doktoralılar var. Sakın bunları gözünüzü korkutmak için
    yazdığımı düşünmeyin. Zaman zaman buraya bizden önce
    gelenler için "Kanada'nın nimetlerinden
    yararlanıyorsunuz, bir eliniz yağda diğeri balda"
    denildiğini okumuştum. Ben yeni gelen (1 - 2 yıllık) hiç
    bir Türk arkadaşımın ellerini yağ ve balda görmedim.
    Gördüklerim farklı yağ lekeleriydi. Buna hazırlıklı olun.
    Bu noktada ilginç bir şeyi aktarmak istiyorum.
    Burada herkes, her yaşta, her işe başvurabilir. Yani
    utanmak yok. Türkiye'deki mesleğinizi burada icra
    etmekte zorlandığınız noktada, üniversite eğitimi
    gerektirmeyen işlerde (bazıları `survival job´ diyor)
    çalışabilirsiniz. Dikkat edin, "çalışabilirsiniz" diyorum,
    çünkü bunun da garantisi yok. Burada, Türkiye'deyken
    yapmayı hiç düşünmediğiniz bir işi yapmak için bile,
    önce ciddi bir CV (buradaki adıyla resume) yazacaksınız.
    Birçok (bazen yüzlerce, binlerce) aday arasında
    görüşmeye seçileceksiniz, sonra da onların yöntemiyle
    kendinizi satacaksınız. Şaka yaptığımı ya da abarttığımı
    düşünenlere bir arkadaşımın tanıdığının başına gelen bir
    örneği aktarayım...
    Malum burada evcil hayvan sayısı bir hayli fazla.
    Şöyle akşam üzerleri bir parkta dolaşmaya giderseniz,
    köpeklerini dolaştırmaya çıkmış bir çok insan görürsünüz.
    Bizim örneğimizdeki arkadaşımız da köpek dolaştırma işi
    için bir yere başvuruyor. Sorulan ilk soru "Kanada

    262
    Faruk Arslan

    tecrübeniz var mı?". Şimdi bana köpek dolaştırmanın


    tecrübesi mi olurmuş diye sormayın, oluyormuş işte.
    İkinci soru ise "Hangi cins köpekleri dolaştırmakta
    tecrübelisiniz?". Ağlar mısınız yoksa güler misiniz siz
    karar verin...
    Şimdi bu iki örnek nasıl bertaraf edilir, ona
    gelelim. Yani kendi mesleğinizde hemen iş bulmak,
    bulamazsanız "survival job"u kısa sürede elde etmek.
    Bunun da hemen başlangıçta iki yöntemi var (diğerlerini
    daha sonra yazacağım). Birincisi şans (buraya gelince
    şiddetle ihtiyacınız olacak) ve ikincisi de para. Şans, sizin
    şansınıza kalmış ve para da sizin cüzdanınıza bakıyor.
    Benim bu konuda çok net iki önerim var: Bekar
    arkadaşlar 12.000 CAD'dan daha aşağı bir rakamla
    gelirlerse ve şansları yaver gitmezse, moralman kısa
    sürede çökebilirler. Kaba bir hesapla 500 CAD kalacak
    yer + 500 CAD yaşam giderleri diyorum. Bu da ayda
    1.000 ve yılda 12.000 CAD yapıyor. Bu bir yılda da
    hayatınızı kazanmak zorundasınız artık.
    Benim gibi evli arkadaşlar ise biraz tufaya geliyor.
    Onlara önerim en az 20.000 CAD getirmeye çalışmaları.
    Yine kaba bir hesapla; 750 - 900 CAD arası kira ve 600 -
    750 CAD arası yaşam giderleri toplam 1.500 CAD
    ediyor, 12 ile çarparsanız yıllık 18.000 CAD yapar ve geri
    kalan 2.000 CAD ise evinize almak zorunda olduğunuz,
    yatak, mutfak eşyası, tv v.b. giderleriniz için gereken
    asgari rakam. Türkiye'deki eşyalarınızı düşündüğünüzde
    biraz kötü olacaksınız, aldırmayın, başlangıçta herkes
    aynı durumda. Bu rakamlar en fazla %10 azalır ama %20
    -30 artabilir de. Buraya gelecek bütün arkadaşlara yol
    gösterir diye düşünüyorum. Ha, kısa sürede iş mi
    buldunuz, süper!!! Paranız zaten sizin, güle güle harcayın

    263
    Faruk Arslan

    ya da biriktirmeye devam edin. Burada alacağınız ilk evin


    ilk ana ödemesi için başlangıç olur, fena mı?
    Benim sözünü etmek istediğim şey, temel olarak
    şu: "Aman ben Kanada'ya kapağı atayım da ne olursa
    olsun" mantığını aklınıza bile getirmeyin. Eğer yukarıda
    söylediğim rakamları karşılayamazsanız ve mazallah
    uzun bir süre iş bulamazsanız, yaşayacağınız çöküntü çok
    büyük olur. Herkes farklı eğitimlerinden geldiği için,
    doğal olarak herkesin İngilizce seviyesi de farklı düzeyde.
    Robert kolej, Üsküdar Amerikan gibi İngilizcenin iyi
    öğretildiği bir liseden mezun değilseniz ya da bir şekilde
    İngilizceye çok hakim değilseniz, bu yazıyı okuduktan
    hemen sonra kendinize bir program yapın ve çalışmaya
    başlayın. Gramer bilginizin tam olduğunu düşünüyor
    olsanız bile, siz yine de bir gözden geçirin (herkesin
    eksiği var). Bilirsiniz; okumak ve anlamak, konuşmak ve
    yazmaktan çok daha kolaydır. Bu nedenle, yazma ve
    konuşma konusunda kendinizi geliştirmeniz gerekiyor.
    Artık internet ortamında "chat" arkadaşları mı
    bulursunuz, Türkiye'de yaşayan yabancı arkadaşlar mı
    edinirsiniz bilemem, ama "native speaker" yani ana dili
    İngilizce olan birileriyle yazışın, konuşun, anlaşın. Bol
    bol pratik yapın. Kanada'da nasıl olsa mecburen gelişecek
    diye düşünmeyin ve olabildiğince hazırlıklı gelin. Dile
    uyum süreciniz, buraya geldiğinizde karşılacağınız ilk
    şey. Zorlanacaksınız. Önemli olan bu zorlu süreci
    olabildiğince kısa tutabilmek. Bu da tamamen sizin
    İngilizce düzeyinize bağlı. Unutmayın, ne kadar çok
    pratik yaparsanız o kadar iyi. Her fırsatı değerlendirin,
    hatta siz fırsatlar yaratın. Evinizde kablo tv varsa, düzenli
    olarak BBC, CNN izleyin. Kulağınızı alıştırın. Çünkü şu
    anda olabildiğince geniş zamanınız var. Bu zamanı,

    264
    Faruk Arslan

    buraya geldiğinizde rahat edebilmek için değerlendirin.


    Elbette buraya geldiğinizde, İngilizceleri sizden
    iyi olmayan pek çok insanla karşılacaksınız. Ama
    unutmayın, İngilizceniz ne kadar iyi olursa, buraya uyum
    sağlamanız, iş görüşmelerinde rahat etmeniz ve iş
    bulduktan sonra da iş ortamında herhangi bir dil sorunu
    yaşamamanız o derece kolay olacaktır. İnanın bu, ekmek
    kadar su kadar önemli. Bazılarınıza bu İngilizce çalışma
    önerisi çok sıradan gelebilir. Buraya geldiğinizde ne
    demek istediğimi çok daha iyi anlayacaksınız. Türkiye'de
    yıllarca İngilizce eğitim görüp, buraya geldiğinde evine
    bir telefon bağlatmak için bile telefon etmeye çekinen
    insanlar tanıdım. Çünkü telefonda konuşmak, yüzyüze
    konuşmaktan çok daha farklı tahmin edersiniz. Sizler bu
    konuda hazırlıklı olun. Buraya geldiğinizde "ah keşke
    İngilizce çalışmaya zaman ayırsaydım" demeyin sonra.
    İngilizce ile bir şekilde haşır neşir olmaya
    başladınız, başka neler yapabilirsiniz? Hepimiz internet
    kullandığımıza göre, MS Office programlarına aşinasınız
    tabii ki... Yani Word, Excel, PowerPoint ve Access'den
    söz ediyorum. İşte size, buraya geldiğinizde kendi
    mesleğinizle ilgili hemen iş bulamazsanız, bir iş kapısı.
    Bir çok şirkette sadace bu programları çok (ama çok) iyi
    kullanabilen elemanlara ihtiyaç var. Lütfen dikkat!... çok
    iyi diyorum. Yani örneğin, Word'de dakikada kaç kelime
    yazdığınız çok önemli. Burada bir takım ajanslar var.
    Gidiyorsunuz, ben şu programları biliyorum diyorsunuz,
    hemen size bildiğinizi söylediğiniz programlarla ilgili bir
    test veriyorlar. Excel mi dediniz, geçiyorsunuz
    bilgisayarın başına ve bilgi düzeyinizi test ediyorlar. Ak
    koyun kara koyun çıkıyor ortaya. Türkiye'de bizim şöyle
    bir sorunumuz var. Biz, herşeyi biliyoruz. Bu konuda,

    265
    Faruk Arslan

    kendimden örnek vereyim. Word kullanıyorum, Excel ve


    PowerPoint biliyorum sayılır, ama ne kadar? Kendime
    yetecek kadar. Bu tip işler için kendine yetecek kadar
    biliyor olmak yetmiyor işte. Sizden daha iyi bilenler,
    doğal olarak bu işleri alıyorlar. Bilmem anlatabiliyor
    muyum?
    İşte sizlere bir tavsiye daha... Yapabiliyorsanız bu
    dört programın hepsinde de iyice kompetan olun. Word
    mü dediniz, işin piri olun... Access mi? Sizden sorulsun.
    Excel mi? Sizin için çocuk oyuncağı. PowerPoint mi?
    Kralını bilin. İsterseniz bunlardan herhangi birine iyice
    yoğunlaşın, ama ne yapın edin, hazır zamanınız varken,
    ingilizce gibi, bu programlara da vakit ayırın. Buraya
    gelince kendi alanınızda hemen iş mi buldunuz? Ne
    güzel! Bu programların hepsi neredeyse her şirketin
    demirbaşı. Zaten kullanacaksınız. İyi bilirseniz, layıkıyla
    kullanır ve iş arkadaşlarınızdan bir adım öne çıkarsanız.
    Biraz ter dökmeye değmez mi? Unutmadan ekleyeyim.
    Türkiye'de genellikle bu programların Türkçe versiyonları
    kullanılıyor. Burada her şey İngilizce, unutmayın.
    İngilizce programlarda hazırlanırsanız çok daha iyi olur.
    Bütün bu anlattıklarım ayrıntı gibi gelebilir.
    İnanın ayrıntı değil. Kanada, bir uzmanlaşma ülkesi.
    Zaten resume (latince CV'nin fransızca eşanlamlısı)
    hazırlarken, ne demek istediğimi daha iyi anlayacaksınız.
    Sizin kimliğiniz o! (47)
    Mesleğinizi 40 yaşından sonra değiştirirseniz,
    bilin bakalım başınıza neler gelir?!..

    266
    Faruk Arslan

    Altıncı Bölüm

    40’ından Sonra Yeniden

    Meslek Seçmek

    Merkezi Viyana’da bulunan International


    Organization for Migration (IOM- Uluslararası Göç
    Örgütü) verilerine göre, kendi ülkelerinin dışında yaşayan
    insan sayısı 175 milyona ulaştı. Bu, son 30 yılda göçmen
    nüfusun 100 milyonluk bir artışı anlamına geliyor.
    Teknolojinin küçülttüğü dünyada insanlar başka ülkeleri
    ve kültürleri, başka ülkelerdeki imkanları oturdukları
    yerden tanıma imkanı bulunca, otomatikman başka
    ülkelere ve başka imkanlara kavuşma arzusunda bir artış
    yaşanıyor. Kanada’da göçmenlerin üzerinden yapılan
    emek sömürüsünün ekonomiye katkısı yıllık 50 milyar
    dolar. Güney komşumuz Amerika’da insanların yüzde
    65’lik bir kısmı göçmenliği ekonomiye bir tehdit olarak
    görüyor. Çünkü, göçmenlerin çok fazla seçmeden ve
    ücretini umursamadan çalışması, iş arayan Kanadalı ve
    Amerikalı’nın iş bulmakta zorlanmasına veya daha düşük
    ücretle iş bulmasına sebep oluyor. Zengin ülke
    insanlarının kimi işleri yapmaktaki gönülsüzlüğü, ister
    istemez o işleri yapacak yabancılara ihtiyaç duyulmasını
    sağlıyor. İşte bu nedenle İspanya, Portekiz, İngiltere,
    Almanya dahil bir çok Avrupa ülkesi Avustralya, ABD ve
    Kanada gibi gelişmiş ülkelerin ekonomilerinin belli
    dalları artık göçmenlere bağımlı hale gelmiş durumda.
    Göçmenler açısından en büyük dram ise, geldikleri

    267
    Faruk Arslan

    ülkelerdeki uzmanlık alanlarında iş bulmakta


    zorlanmaları, hatta bunun hemen hemen mümkün
    olmaması; buldukları zaman da, o ülkenin insanlarından
    daha düşük ücretlerle aynı işi yapmak zorunda kalmaları
    veya aynı iş yerinde o ülkenin insanına göre daha çok
    çalıştığı halde daha çok azar işitmeleri oluşturuyor.
    Genellikle büyük çoğunluk meslek değiştiriyor. Yeniden
    okuyanlar, bir işe girdikten sonra eski meslek
    tecrübelerini kabul ettirebiliyor. Kanada ekonomisi
    dünyanın en büyük 7. ekonomisi ve her geçen gün daha
    da büyümesi bekleniyor. ABD gibi Kanada’da geleceğin
    bilgi iletişim toplumlarından bir tanesi olmaya aday.
    İleride işgücünün %50’den fazlasının bu sektörde
    çalışması bekleniyor. Ayrıca Kanada Dünya Ekonomik
    Forumunun hazırladığı global rekabet raporunda
    dördüncü sırada yer alıyor. Buna rağmen ileri teknoloji
    açısından 52 ülke arasından 4’üncü sırada geliyor.
    Kanada telekomünikasyon, uzay teknolojisi, nükleer
    teknoloji, biyoteknik, coğrafi keşif alanlarında bir dünya
    lideri. Bu alanlar, bilim ve teknoloji geçmişi olan
    göçmenlere pek çok olanaklar sunuyor. Hizmet
    sektöründe çalışmak isteyen göçmenlere ‘ her işi yaparım
    abi’ derlerse, iş bulma konusunda sıkıntı çekmezler. Kırk
    yaşından sonra meslek değiştirmeye hazır olun.
    Kanadalılar bile bunu yapıyor. Herkesin cebind ebir kaç
    diploma, sertifika, sanat, kurs belgesi var. Kimsenin iş
    mgarantisi yok, her an işinizi değiştirmek zorunda
    kalabilirsiniz. Kırkından sonra kolej ve üniversite okuyan
    çok göçmen ve Kanadalı tanıyorum. Göçmenlık
    başvurusu yapılan istenen belgelere sadece gülüyorum.
    Kanada’da göçmenler iş başvurusunda bulunurken
    onlardan mesleki yeterlilik sertifikası istenebilir. Bazı

    268
    Faruk Arslan

    mesleklerde yeterlilik sertifikası zorunludur. Bazılarında


    ise zorunlu değildir ancak göstermeniz sizin yararınıza
    olacaktır. Her eyaletin kendine özgü eğitim ve sertifika
    programları vardır. Ancak bunların arasında en geçerli
    olanı eyaletler arası seviye programlarının “Kırmızı
    Mühür” sertifikasıdır. Bu sertifika Kanada’nın tüm
    eyaletlerinde geçerlidir. Bu sertifikaya sahip olabilmek
    için başvurduğunuzda önce bir yazılı teste tabi
    tutulacaksınız. Sonra geçmiş iş deneyimlerinize
    bakılacaktır. Eğer bu sertifikayı almaya hak kazanırsanız
    sizden $40 ile $100 arası ücret alınacaktır.
    Zorunlu meslek icra etmek isteyen göçmenler,
    eyalete ait bir mesleki yeterlilik sertifikası elde etmek
    zorundadırlar. Bu gruba dahil olan meslekler :

    1. Otomobil Teknisyenliği
    2. Elektrik Teknisyenliği
    3. Kuaförlük
    4. Motorlu araç, klima, buzdolabı, iletişim, yakıt, elektrik
    fren sistemleri uzmanlığı
    5. Hareketli vinç kullananlar
    6. Su Tesisatçıları
    7. Metal Ustaları
    8. Buhar Tesisatçıları
    9. Yüksek Vinç Kullananlar
    10. Tır Tamircileri
    11. Saat Tamircileri

    Bazı mesleklerde yasal olarak sertifika bulundurma


    zorunluluğu yoktur. Bu gruba dahil olan meslekler:
    1. Aşçılık
    2. Kuru Temizleme

    269
    Faruk Arslan

    3. Bahçıvanlık
    4. Boyacılık
    5. Küçük Makine Tamirciliği
    6. Makinistlik
    7. Marangozluk
    8. Sanayi elektrikçiliği
    9. Matbaacılık
    10. El sanatlarıyla uğraşanlar
    ABD’den sonra dünyada vatandaşlarına en yüksek
    yaşam standartlarını sunan ülke Kanada’dır. Bunun
    nedeni de satın alma gücünün oldukça yüksek olmasıdır.
    Kanada’da çalışanlar Amerikalı meslektaşlarından olukça
    düşük ücretler alıyorlar. Bu Amerikan şirketlerinin daha
    karlı olmasından, yada Kanadalı şirketlerin ayıbından
    kaynaklanmıyor. Sadece Kanada’da astronomik ücretlere
    rastlanmıyor. Genelde asgari ücret yaygın. Günlük $ 5. 25
    ile $ 7. 60 arasında değişiyor. Garsonlar ve barmenler
    bundan da az ücretle çalışabiliyor. Çünkü bahşişleri var.
    Kanada’ya göç etmek isteyenler unutmamalıdırlar ki
    Kanada’da Türkiye’deki işlerinden çok daha düşük
    seviyede bir işte çalışmak zorunda kalabilirler. Kanada’da
    maaşlar on beş günde bir, ya direk çalışanların
    hesaplarına yatırılır ya da çekle ödenir. Çoğu şirketin
    prim sistemi var ve yıl sonlarında karla orantılı prim
    dağıtılıyor çalışanlara . Bu primlere genelde Noel primleri
    deniliyor ve üst düzey yöneticilere dağıtılıyor. Bu üst
    düzey yöneticilerin yıllık kazançlarını oldukça arttıran bir
    uygulama. Tüm primlerden gelir vergisi kesiliyor. Ayrıca
    şirketin çalışanlarına tahsis ettiği arabalardan da gelir
    vergisi kesiliyor. Çünkü onlar da gelir muamelesi
    görüyor. Müdürler ve uzmanlar otomobil, sağlık sigortası,
    diş parası, emekli maaşı, ve spor salonlarına üyelik gibi

    270
    Faruk Arslan

    avantajlar elde edebiliyorlar. Ayrıca sürekli iş seyahatine


    çıkan yöneticiler uçuşlarda kazandıkları mil puanlarını
    daha sonra kendi özel seyahatleri için kullanabiliyor. Bazı
    şirketlerin sosyal kulüpleri var. Çalışanlar cüzzi paralar
    ödeyerek bu klüplere üye olabilirler. Böylece pek çok
    sosyal etkinlikten faydalanabilirler. Eyaletlerdeki çalışma
    koşullarını her eyaletin kendi Çalışma Bakanlığı koyduğu
    kanunlarla belirliyor. Bu kanunlar tüm eyaletlerde üç
    aşağı beş yukarı aynı. Eyaletlerin İş Kanunlarına ek
    olarak bir de Kanada İş Kanunu var. Bu kanun da
    bankalar, demiryolları, postaneler gibi federal kanuna tabi
    kuruluşlarda çalışma koşullarını düzenliyor. Standart
    çalışma saatleri federal kanunla değil de eyalet
    kanunlarıyla belirleniyor. Fazla mesai %50 ücrete tabi. İş
    Kanununa göre : Haftalık çalışma süresi BC, MB, SK,
    YK eyaletlerinde ve federal kurumlarda 40 saattir. AB,
    NB, NF, ON, PQ eyaletlerinde ise haftalık 44 saattir. NS
    ve PE eyaletlerinde ise 48 saattir. Ancak uygulamada
    haftanın 5 günü toplam 37 ile 40 saat arası çalışılıyor.
    Çoğu işyerinde mesai sabah 8 ile 9 arası başlayıp, 5 ‘te
    sona eriyor. 1 saat öğle yemeği ve 2 tane 15 dakikalık ara
    olmakta. Yaz aylarında pek çok işyeri mesaiye yarım saat
    erken başlayıp, Cuma günleri 2:30’da mesailerini
    bitiriyorlar. Eğer herhangi bir resmi tatilde işe gelmeniz
    isteniyorsa bunun için normal ücretinizin iki buçuk katı
    kadar ücret alıyorsunuz. Kanunlara göre kimse resmi
    tatillerde işe gelmeye zorlanamaz. Ancak verilen ekstra
    ücret ve işverenin baskısı bu duruma itiraz etmenizi
    zorlaştırabilir. Eğer maaş alıyorsanız her zaman fazla
    mesai ücreti ödenmiyor. Bu durum alt ve üst yönetim
    seviyelerinde çoğunlukla böyle. Bazen çok yoğun
    işgünlerinden sonra ekstra dinlenme izni verilebiliyor.

    271
    Faruk Arslan

    Ancak çoğu şirkette işin gerektirdiği kadar çalışmanız


    bekleniyor. Kanada’ya yerleşecek bir Türk için en zor
    şeylerden bir tanesi de tatil süresinin azlığı olacaktır.
    Kanada’da yalnızca iki haftalık yıllık izin ve 8 günlük
    resmi tatil yapabilirsiniz. Yıllık izin tabii ki de iş
    yerindeki kıdeminizle doğru orantılıdır. İşyerinizde
    çalıştığınız yıllar artınca yıllık izninizde buna bağlı olarak
    artacaktır. Ancak bu yine de hiçbir zaman bir ay
    olamıyor. Yıllık izniniz süresince hem normal ücretinizi
    alabilecek hem de yıllık kazancınızın %4 ‘üne denk gelen
    bir miktar tatil ödeneği alabileceksiniz. Yıllık izin
    kullanma hakkını elde edip de yıllık iznini kullanmadan
    işten ayrılan bir kimseye ayrıldıktan sonraki en fazla bir
    hafta içinde yıllık izin ücreti ödenir. Kanada’da ailelerin
    üçte ikisinde eşlerden ikisi de çalışıp, para kazanmaktadır.
    Çocuk sahibi olduktan sonra part-time çalışan bayanlar da
    vardır. Kanada’da geniş part-time iş olanakları vardır.
    Hatta tüm çalışanların dörtte biri part time işlerde
    çalışıyo. Part time işlerin artması ekonomik krizlerin ve
    full time ücret ödemeyi karşılayamayan şirketler
    yüzünden ortaya çıktı. Part-time işler genelde tüketici
    sektöründe, fast food sektöründe, ve perakendecilik
    sektöründe yaygın. Sendikalar Kanada’da çok büyük bir
    güç teşkil etmiyorlar. Bunun nedeni de bugüne kadar
    güçlüklerle karşılaşmamış olmaları. Kanada tüm
    çalışanları katılıma teşvik eden kapalı bir sendika sistemi
    geliştirmiş. Bu sistem ilk başlarda reddedildi ancak
    yüksek mahkemenin desteklemesiyle kabul edildi. Tüm
    Kanada’da işgücünün yalnızca çeyreği sendikalaşmış
    durumda. Bu çeyreklik kısmın %66 ‘sı ulusal sendikalara,
    %30 ‘u da uluslararası sendikalara üye. Geriye kalan
    kısım da yerel veya eyalet sendikalarına üye. Örneğin

    272
    Faruk Arslan

    Ontario eyalet sendikası. Kanada’da toplam 35 adet işçi


    sendikası bulunuyor. Bunların en önemlilerini isimleri ve
    üye sayıları aşağıdaki gibi:
    Kanada Kamu Çalışanları Sendikası: 485. 000 üye
    Ulusal Kamu Çalışanları ve Genel Çalışanlar Sendikası :
    325. 000 üye
    Birleşmiş Gıda ve Ticaret Sektöründe Çalışanlar
    Sendikası : 205. 000 üye
    Yazılı hizmet sözleşmesi yapılması Kanada’da zorunlu
    değil ancak hem işçinin hem de işverenin korunması
    açısından faydalı bir uygulama. Haksız yere işten çıkarma
    davalarının artması hizmet sözleşmelerinin önemini iyice
    arttırdı. Eğer başvurduğunuz görev yöneticilik düzeyinde
    değilse, sözleşmeli çalıştırılmayabilirsiniz. Bu da sosyal
    pek çok haktan mahrum kalabileceğiniz anlamına geliyor.
    Ancak yine de çok önemli değil çünkü Kanada’ya sürekli
    olarak yerleşmiş her göçmene devlet sağlık sigortası
    yapıyor. Bu yüzden çok fazla bir zararınız olmayacaktır.
    Hizmet sözleşmeleri genelde belirli bir deneme süresi
    içerirler. Eğer bu süre içerisinde işveren işçiden memnun
    kalmazsa ve işçiyi işten çıkarmak isterse bir haftalık ihbar
    tazminatı ödemekle yükümlüdür. Deneme süresi sona
    erdikten sonra hizmet sözleşmesinin esas hükümleri
    geçerli olur . Örneğin işçinin işten çıkarılması durumunda
    ödenecek ihbar tazminatı, işçinin hangi koşullar altında
    işine son verilebileceği ile ilgili maddeler kesinlik
    kazanır. Pek çok hizmet sözleşmesinde işçiye görevini
    istenildiği biçimde yerine getirmediği takdirde ihtar
    verilebileceği yazılıdır. İhtar aldığı halde hala
    davranışlarını düzeltmeyen işçinin işine son verilebilir.
    İhbar tazminatının miktarı işçinin işyerindeki kıdemine
    bağlıdır. Kıdem arttıkça ihbar tazminatı da artar. Kanada

    273
    Faruk Arslan

    İş Kanununa göre bir işçiye ödenebilecek maksimum


    ihbar tazminatı sekiz haftalık ücretidir. Yine aynı şekilde
    işçinin işten sebepsiz ayrılması durumunda işverene
    ödemesi gereken ihbar tazminatı en az iki haftalık
    ücretidir. İşverenin ödemesi gereken tazminat her koşulda
    işçiden daha yüksek tutulmuştur ki sık sık eleman
    değiştirmesinler.
    Kanada’da işyerlerindeki uygulamalar şirketten şirkete
    değişiklik gösterir. Ancak tüm şirketlerin en çok dikkat
    ettiği hususlar dakiklik, güvenilirlik, çok çalışmaktır.
    Bürolarda, restoranlarda, perakende satış mağazalarında,
    personel her dört saatte bir 15 dakikalık dinlenme hakkına
    sahiptir. Bunların dışında kalan işletmelerin bu kadar
    resmi mola uygulamaları yoktur ve mola dışında
    dinlenmek, işten kaytarıcı hareketlerde bulunmak pek hoş
    karşılanmaz. Ayrıca mesai saatleri içerisinde uzun süre
    şahsi telefon görüşmeleri yapmak, şirket dışındaki
    kimselerle şirket hakkında konuşmak da doğru
    davranışlar değildir. Çalışanların takım çalışmasına
    yatkın olmaları ve şirketlerinin belirlediği hedeflere sıkı
    sıkıya bağlı olmaları şirket için çok büyük önem taşır.
    Sürekli işten kaçmaya çalışanlar ve bir an önce iş bitsin
    diye can atanlar terfi edebilmeyi hayal bile etmesinler. Bu
    konuda hiç şansları yok çünkü. Kanada’da işyeri ortamı
    oldukça sıcak ve sosyaldir. Yöneticiler, müdürler
    altlarında çalışan insanlara oldukça yakındırlar. Kanadalı
    yöneticiler için önemli olan girişkenliktir. Astlarının
    onları yönlendirebilmesi, gelişime ve değişikliklere açık
    olmalarıdır. Bu onlar için sıkı bir hiyerarşiden çok daha
    önemlidir. Kanada’da şirkete akrabasını, yakınını sokup
    onlara ayrıcalık yapma pek rastlanan bir şey değildir .

    274
    Faruk Arslan

    Türkiye’de çok yaygın olan bu olaya Kanada’da ancak


    birkaç aile şirketinde rastlanabilir.
    Kanada’da işgücünün %45’ini kadınlar oluşturur.
    Kadınlar iş başvurusunda bulunabilme ve maaş
    konusunda erkeklerle eşit haklara sahiptirler. Bu
    kanunlarla belirlenmiştir. Ancak kadınlar yine de
    erkeklerden %25 daha az kazanıyor ve cinsiyet ayrımı
    hala devam ediyor. Kadınlara yapılan haksızlıklar
    yüzünden açılan davalar her geçen gün artıyor ve bu
    konuyla ilgili yeni yasalar çıkarılıyor. Bu da işverenleri
    terfi, maaş, cinsel taciz konularında daha duyarlı olmaya
    çağırıyor. Bir işverenin, işe alacağı elemanın yaşını,
    medeni durumunu dikkate alarak karar vermesi veya
    ilerde çocuk sahibi olup olmayacağı konusunda fikir
    yürütmesi yasal değildir. İşverenler genelde işe aldıkları
    bayanların çocuk sahibi olmalarını pek istemezler. Çünkü
    hamilelik, izni vermek ve elemanının uzun süre işten uzak
    kalacak olması işverenin hoşuna gitmez. Hamilelik izni
    tüm eyaletlerde dört aydır. Ayrıca çocuk doğduktan
    sonrada anne izin kullanacaktır. Doğumda ebeveynlerin
    ikisi de izin kullanma hakkına sahiptir. Çalışan kadına
    destek olan ve onların haklarını koruyan pek çok dernek
    vardır. Bazı beğenmediğiniz meslekler Kanada’da
    masteri, doktorası olandan daha fazla kazandırabilir.
    Örneğin bir demirci ustasının maaşı brüt 4.500 dolar.
    Maaşlarından da yüzde 16-18 arasında vergi kesilir. (48)

    MÜHENDİSLERİN DİKKATİNE!

    Mühendis ve Teknisyenler, nitelikli işgücü göçü


    içinde oldukça büyük bir paya sahipler. ABD'de 1990
    nüfus verilerine göre, 234.178 yabancı uyruklu
    mühendisin bulunduğu ve bunların toplam mühendislerin

    275
    Faruk Arslan

    %12.5'ni temsil ettiği görülüyor. Bu grup içinde özellikle


    Hintli bilgisayar mühendisleri önemli bir yer tutuyor.
    Kanada’nın mühendis aradığını sanarak balıklama
    atlamayın. Bu alanda iş bulmak neredeyse imkansız. Ama
    inatçı iseniz imkansız diye bir mefhum yoktur. Dört
    tecrübe ile meramımızı özetleyelim.
    Pakistanlı dostum Mazhar, tam 10 yıl işe
    girebilmek için sayısız deneme yapmış bir yüksek inşaat
    mühendisi. Ülkesinde büyük projelere imza atmış, ama
    nafile. Ne zamanki Kanada’da yeniden master yapıp bir
    petrol şirketinde proje mühendisi değil inşaat işcisi olarak
    işe başlıyor, makus kader yüzüne gülüyor. Kısa sürede
    ustabaşı oluyor. Sadece bir yıl sonra ise proje müdürü
    olurken, eski tecrübelerini var kabul etmeye başlıyorlar. 5
    sene sonra Kanada’nın en büyük petrol rafinerisi Co-
    Op’un Batı Kanada’da tüm benzin istasyon-marketlerini
    inşa eden, projelerini çizen, onaylayan genel müdürlüğe
    yükseliyor. Artık Pakistan’a dönmeyi düşünmüyor.
    Ancak ilk yıllarda yaşadıklarını, 3 yıl işsizlik parası alıp,
    her türlü işte çalışıp saçlarını dökmesini, en alt seviye de
    yaşamasını hiç unutmuyor. Kitap yazdığımı söyleyince
    yaşadıklarımı yazmazsan darılırım demişti. Ayrımcılığın
    daniskasıyla karşılaşmış. Daha yeni mezun Kanadalılar
    yılların mühendisine uzaydan gelmiş gibi bakmışlar.
    Mesleğinizi yapmak istiyorsanız, mutlaka Kanada’dan
    eğitim alacak, işe hiç yüksünmeden en alt birimden
    başlıyacak, kendinizi ispatlayacaksınız. Kanadalıları kısa
    sürede geçeceksiniz, ama ya Sabır çekerek epey diş
    sıkacaksınız.
    Oktay Selçuk, ailesiyle birlikte 1999 yılında
    Kanada'ya geldi, ilk 8 ay içinde 300 - 390 kadar işe İnşaat
    Mühendisi olarak başvurmasına rağmen hiçbir görüşme

    276
    Faruk Arslan

    bile alamadı. Sebep olarak hep aynı konu gösteriliyordu,


    "Canadian Experience ", yani Kanada' da iş veya eğitim
    tecrübesi. Bunun üzerine belirli bir süre sonra Türkiye'ye
    dönmeye, vatandaşlık ve diğer haklarını yakmaya karar
    verdi. Türkiye'de iş bulmasına rağmen bu sefer birazda
    çevresindekilerin baskısı ile tekrar Kanada' ya dönüş
    yaptı. Bu sefer Toronto' da Dufferin-Peel bölgesinde bir
    okula devam etti ve değişik inşaat firmalarında "ücretsiz"
    çalışmak için gönüllü oldu. Toronto' nun Cost Consultant
    firmasında 6 ay bedava çalıştıktan sonra firma tarafından
    işe alındı. Şu sıralar PQS ve P.Eng lisanslarını alabilmek
    için çalışıyor. Selçuk’un tavsiyeleri şunlar:
    Buralara yeni gelecek arkadaşlar için tavsiyem
    öncelikle İngilizce bilgilerini eğer mümkün ise Türkiye
    standartlarının çok üstüne çıkartmalarıdır. Burada
    özellikle şantiyelerde çok yerel ağız ile İngilizce
    konuşulduğu için gerçekten dert anlatma veya anlama
    problem olabiliyor. Bu engeli aştıktan sonra önünüze
    ikinci engel olarak tekrar "Canadian Experience"
    çıkacaktır. Bunuda aşmak için benim devam ettiğim okul
    gibi değişik okullar ile kendinizi geliştirmek istediğiniz
    piyasanın içine atmak çok mantıklı bence. Burayı sakın
    Türkiye gibi düşünmeyin, devletten fakirlik paranızı alın
    (welfare) ve bir süre tecrübe için gönüllü çalışın. İnanın 1
    yıl bu şekilde çalışan diğer devletlerden göçmenler
    tanıyorum. Bu şekilde kendinizi gösterebilirseniz iyi bir iş
    kapabilirsiniz. Nereden mezun olduğunuzun hiç ama
    hiçbir önemi yok, mesleğiniz ile ilgili özel alanlar öğrenin
    ve iş aramalarınızı o alanda daraltın ve kesinlikle
    ümidinizi hiçbir zaman yitirmeyin. Zaten Kanada'da 1 yıl
    iş tecrübeniz var ise Profesyonel Mühendis lisansı almaya
    hak kazanıyorsunuz. Kanada' da rekabet ettiğiniz insanlar

    277
    Faruk Arslan

    genellikle dünyanın her yerinden gelmiş ve kendi


    memleketlerinde başarılı olmuş kişiler, bu yüzden
    kendinizi ve mesleki bilgilerinizi yenilemeniz gerekebilir,
    unutmayın bunlar hep süre ve ekstra maliyettir. Gönüllü
    olarak çalışmaktan korkmayın, burada maalesef sistem bu
    şekilde işliyor, ben şahsen ücretsiz olarak çalışan
    Kanadalılar bile tanıyorum. Kanada' da ki iş mantığına
    göre siz çalışmıyor, öğreniyorsunuz, onlarda sizin için
    zaman harcıyor ve yetişmenizi sabırla bekliyorlar. Her
    yerde olduğu gibi zaman burada paradır, yani bir nevi size
    harçlık veriyorlar yetişmeniz için. Fima içinde de teknik
    bilgilerinizden çok ilişkilerinize dikkat edin, sizi işin içine
    sokacak en önemli şey diğerleri ile ilişkilerinizdir. Kimse
    ile kavga etmeyin, hoşgörülü ve dürüst olun. İyi bir kişilik
    sahibi olmanız, iyi bir pozisyona gelmeniz için en önemli
    anahtardır. Bu ülkede amaçlarınızı ve bu yolları iyi
    belirlemeniz lazım.
    Mühendisler için faydalı Web siteleri adresleri:
    ( Professional Engineers of Ontario ) - P.Eng
    ( Hakediş ve Metraj Uzmanları ) - PQS
    ( Toronto Construction Association ) Toronto İnşaat
    Birliği
    Son söz olarak, Kanada'ya gelmeden önce iyi
    düşünün, ne bekliyorsunuz? Para yapmak ve kısa yoldan
    köşeyi dönmek istiyorsanız Türkiye' de kalın. Burada
    hayata bir daha sıfırdan başlıyorsunuz, kimseye değil
    kendinize güvenerek bu yola çıkın. Unutmayın burası
    dünyanın en iyilerinin bulunduğu, rekabetin en yüksek
    derecede yaşandığı bir ülke. Türkiye' deki mesleki
    tecrübeleriniz ve eğitim bilgileriniz burada kesinlikle
    geçmez. (49)
    Bir başka tecrübede Yusuf Altıntaş ‘dan

    278
    Faruk Arslan

    aktaralım. Kanada'ya mesleğinde çalışabilmek icin gelen


    mühendislerin çoğu hüsranla karşılaşıp, işsiz kalabiliyor.
    Sayıları oldukça yüksek olan mühendis göçmenler
    umarım aşağıdaki bilgilerden yararlanabilir. Kanada'da
    mühendislik eğitimi, Türkiye'de olduğu gibi lise
    eğitiminden sonra dört yıl sürmektedir. Toronto , UBC,
    McGill, Waterloo , Queens gibi tanınmış üniversitelerden
    mezun olanlarla diğer Kanada üniversiteleri arasında
    eğitim kalitesi açısından fazla fark yoktur. Tanınmış
    üniversiteler daha çok akademik araştırmaları ile
    ünlülerdir. Türkiye'de ise durum aynı değil. Örneğin
    Diyarbakır ve Isparta Üniversitelerinden davet ettiğim
    misafir doktora öğrencileri, bölümlerindeki uzman hoca
    sayısının azlığını anlatınca eğitim kalitesinin ne kadar
    zayıf olduğunu tahmin edebildim. Kanada'da ise eğitimin
    kalitesi Canadian Engineering Accreditation Board
    (Kanada Mühendislik Akreditasyon Kurulu) tarafından
    periyodik olarak kontrol edilir ve yeterince mühendislik
    eğitimi veremeyen okulların mühendislik ünvanı verme
    yetkileri iptal edilir. Türkiye'de ODTÜ ve ITÜ gibi
    tanınmış okullar Amerikan Akreditasyonu almaya
    başlamışlardır. İş ararken, akreditasyonu olan bir okuldan
    diploma belgesi önemli olabilir. Kanada ve Amerikan
    mühendislik akreditasyonu eşdeğerlidir.
    Mühendislerin dikkatini çeken ikinci şart ise
    "Profesyonel Mühendis" kimliğinin bazı şirketlerce
    istenmesidir. Bunun Türkiye'de karşılığı ise Mühendislik
    Odasına kayıtlı olmaktır. Kanada'danın her eyaletinde
    Profesyonel Mühendisler Odası (Professional
    Engineering Association) vardır. Yasal olarak, ancak
    odalar mühendislik ünvanı kullanımına izin verebilir.
    Odaya kayıtlı olmayan bir kişi, Kanada dahil mühendislik

    279
    Faruk Arslan

    okulundan mezun olsa dahi mühendis ünvanını


    kullanamaz. Eğer izinsiz kullanırsa hapis ve para cezasına
    çarptırılabilir. Ayrıca, mühendislik hataları ve etik dışı
    davranışlar da oda tarafından kovuşturulur ve cezaları
    Oda verir. Kısacası, mühendislik ile ilgili olan tüm iş
    ilişkilerini ve çalışmaları Odalar düzenler ve kanunların
    tanıdığı yetkiler ile donatılmıştır. Fiili olarak mühendislik
    yapmak için illa Odaya kayıtlı olma zorunluğu pratikte
    yoktur. Mimarlık, bina konstruksiyon - inşaat
    mühendisleri, kazan-boru-kalorifor-asansör dizaynı yapan
    makine mühendisleri, elektrik tesisati döşeyen elektrik
    mühendisleri, maden ocağında çalışan veya dizayn eden
    maden muhendisleri Odaya kayıtlı olmadan çalışamazlar.
    Kısacası, insan yaşamını tehlikeye sokacak her türlü
    mühendislik işlemlerini ancak Odaya kayıtlı mühendisler
    yapabilir ve sadece onların projelere ünvanları ile imza
    atma yetkileri vardır. Ama imza yetkisi olan bir
    mühendisin yönetimi altında çalışmak ise serbesttir, zira
    imza yetkisi olan mühendis Odaya karşı projeden kanun
    karşısında sorumludur. Ayrıca, imza yetkisi gerekmeyen
    mühendislik işlemleri vardır. Örneğin Kanada'ya 1978 'de
    gelmeme rağmen, ben 1995' de Odaya kayıt oldum. Bu
    zaman aralığında ise imalat mühendisi olarak uçak motor
    fabrikasında uzman, CAD/CAM enstitusunde baş
    mühendis, ve mühendislik fakültesinde ise hoca olarak
    çalıştım. Zira imalat mühendisliğinde konstruksiyon
    dizayni olmadığı icin hiç bir zaman mühendislik imzası
    gerekmiyor. 1995' de ise sırf Odaya karşı nezaket gereği
    üye oldum ve şimdiye kadar hiç de imzamı kullanmadım.
    Odaya kayıt olmanın yöntemi kısaca aşağıda
    sıralanmıştır:
     Noterden İngilizce tasdikli, mühendislik

    280
    Faruk Arslan

    diplomanız ve aldığınız derslerin sene itibarı ile listesi.


    Türkiye'de kısaca buna not belgesi, burada ise
    "Transcript" deniliyor.
     Aldığınız her dersin içeriğini veya müfredatını
    anlatan belge. Maalesef bu belgeyi Türkiye'de bulmak
    eskiden çok zordu, şimdi ise daha kolay. Kanada'da her
    Üniversite, her yıl senatosunun onayı ile "Calendar"
    dediğimiz, her bölümün ders müfredatı, derece almak için
    gerekli şartları, hocaların ünvanları ve adlarını içeren
    kitapçıklar dağıtır. Ayni bilgi web sayfalarına da konur.
    Türkiye'deki Üniversitelerden de ayni bilgiyi bulup,
    kaynağını açıkça belirterek İngilizceye çevirip odaya
    vermek gerekli. Eğer odaya daha önce aynı okuldan birisi
    kayıt olmuş ise, bu bilgi gerekmeyebilir. Kanada
    Üniversitelerinin Internet üzerindeki takvimleri örnek
    alınabilir.
     Oda dosyanızı inceleyip, sizden belirli ek
    dersler için sınav isteyebilir. Eğer bu konuya cidden
    hakim iseniz, sınava diplomatik olarak ispatı ile birlikte
    itiraz edebilirsiniz. Kanada'da kavga ve tartışma yöntemi
    ile çözüm yaratamazsınız, aksine kapılar yüzünüze daha
    hızlı kapatılır. İtirazlar diplomatik ve tutarlı olmak
    zorundadır. Sınavlara ya kendiniz çalısıp Odada
    girersiniz, veya Üniversiteden o dersi alıp sınavi
    geçtiğinizi ispatlarsınız.
     Kanada'da okumayan her mühendisin etik,
    yani iş hukuku, sınavından geçmesi gereklidir. Hukuk
    sınavını verilen kitapçığı iki gün okuyarak geçebilirsiniz.
     Oda sizin akreditasyonlarinizi kabul ederse,
    imza yetkisi olan bir mühendisin altında "Engineering in
    Training", yani stajyer mühendis ünvani ile odaya kayıtlı
    çalışabilirsiniz. Kanada'da eğitim almış mühendisler de

    281
    Faruk Arslan

    ilk dört yıl sadece stajyer olarak çalışabilirler. Dört yıl


    sonunda başvuru ve inceleme ile mühendislik ünvanı
    verilir. Fakat iş tecrübeniz varsa, projelerinizi gösterip bu
    süreyi azaltabilirsiniz.
    Devlet işlerinde çalışan mühendislerin çoğu
    Odaya kayıtlı olmak zorundadır. İş ilanlarında genellikle
    Odaya kayıtlı (Professsional Engineer) veya Odaya kayıt
    olmaya adaylık şart koşulur. Fakat imalat, bilgisayar gibi
    bazı mühendislik hizmetleri Odaya kayıtlı olmadan da
    yapılabilir. Odaya kayıtlı bir mühendisin altında çalışma
    imkanın da olabileceğini unutmamak gerekiyor. Kanımca
    piyasada mühendis olarak iş bulmanın en önemli şartı
    Kanada tecrübesi ve Kanada'daki bir okuldan mezuniyet.
    Bunun çaresi ise Kanada'ya göç eder etmez bir yandan iş
    aramak, diğer yandan boş durmadan bir Üniversitede
    master öğrencisi olmak veya mezuniyet notunuz düşükse,
    ek lisans dersleri alıp geçer not almanız. Ayrıca Teknik
    Kolejlerden meslek dersleri almak da şansınızı artırabilir.
    (50)
    Kanada'ya yerleşen göçmenlerin ailelerinde
    yaşanan sorunların çözümüne Kanada kanunları her
    zaman cevap veremiyor, yeterli olamıyor. Dinleri,
    kültürleri, aile yapıları farklı göçmenlerde meydana gelen
    aile krizleri polis veya mahkemelere intikal ettiği taktirde
    kriz, aile yıkımına dönüşüyor. Özellikle müslüman
    ülkelerden gelenler, ailevi sorunları kendi toplumu içinde
    çözmeyi veya kendi kültürlerini anlayan kurumlara
    başvurmayı daha akılcı buluyor. Bu konuda faaliyet
    gösteren Kanada anlayışında kurum sayısı maalesef cami
    ve müslüman community merkezlerini saymazsak sadece
    ikiydi 2003’te. 2009’da mantar gibi çoğaldı, elliyi buldu.
    2003’te biri Kanada Müslümanlar Konseyi diğeri ise

    282
    Faruk Arslan

    Güney Asya Aile Destek Servisiydi.


    2003’de röportaj yaptığım Güney Asya Aile
    Destek Servisi Genel Müdürü Bangladeşli kökenli Kazi
    Hoque'nin hayat hikayesi tek başına göçmenlerin önüne
    konan bariyerleri göstermesi açısından ibret vericiydi.
    Aynı merkezi 2009’da üniversite ödev projesi olarak
    yazmaya gittiğimde kurumu pek büyümüş gördüm.
    Ülkesinde Sosyolji lisan ve yüksek lisans eğitimi gören
    Hoque, Kanada'ya geldiğinde iş bulamaz. Ottawa'daki
    Carleton Üniversitesi'nde Sosyoloji alanında tekrar master
    yapar. Yüzlerce mülakata girer, ama nafile. Başvurduğu '
    iyi iş'lere alınan hep kendi eğitim seviyesinden aşağıda
    olmasına rağmen ' Beyaz Kanadalılar' olur. 1992-1994
    yıllarında Kanada'da iş olmadığı kanaatine varan Hoque
    ABD'ye gider ve orada aynı alanda doktorasını tamamlar.
    ABD hükümetinde Gelişmemiş Bölgeleri Geliştirme
    Bölümünde 3 yıl uzman olarak çalışır ve Kuzey Amerika
    tecrübesi ile donandığını sanarak tekrar Kanada'ya
    döner.York Üniversitesi'nde açılan öğretim elemanı
    kadrosuna başvurur. Yine işe alınan yüksek lisansını yeni
    bitirmiş tecrübesi hiç olmayan bir Kanadalı olur.
    Müslümanların özellikle Uzakdoğudan ve
    Ortadoğudan gelenlerin renkleri nedeniyle ırkçılığa ve
    ayrımcılığa maruz kaldığını ve buna bağlı olarak aile
    yıkımlarının yaşandığını tespit eden Bangladeşlilerin 10
    yıl önce kurduğu Güney Asya Aile Destek Servisi'ne
    destek veren Hoque, kurumun programlarını geliştirerek
    hükümetden ' Grant' almayı başarır. Bugün 5 ayrı şubesi
    bulunan kurumda 52 kişi çalışıyor, sadece LINC İngilizce
    kurslarında 15 öğretmen ders veriyor, 16 kişi ofislerde ve
    daycarelerde görev yapıyor. Kadınlara, gençlere,
    çocuklara yönelik verdiği hizmetleri Kanadalı kurumlarla

    283
    Faruk Arslan

    koordineli biçimde yürütüyor. Çünkü devletden


    finansman alındığı için yılda üç defa rapor hazırlıyor. '
    Onlar bizim gölge elemanlarımız' diyen Hoque, hergün
    arayarak bilgi aldıklarını ve ani ziyaretlerle çalışmalarını
    denetim altında tuttuklarını söylüyor. 20'den fazla
    programlarına federal, eyalet, belediye seviyesinde yıllık
    2 milyon dolara yakın maddi destek bulan Hoque, ayrıca
    United Way ve Children Aid Society ile özellikle kadın
    ve çocuklara yönelik programlarda ortak çalışıyor. Çünkü
    devlet büyük grantı United Way'a, çocuklarla ilgili tüm
    programların kontrolünü ise Children Aid Society'e
    veriyor ve sizin onlardan program karşılığı geçici grant
    almanızı öneriyor. Topluma hizmet götürmek isteyenlerin
    ' Taşeron' olmaktan başka çaresi yok.
    8 ayrı dilde; Bangladeşce, Uruca, Farsca,
    Pencabca, Peştuca, Hinduca, Guceratca ve Çince hizmet
    veren kurumda göçmenleri yerleştirme uzmanları
    çalışıyor. Uyuşturucuya karşı mücadele, ev ödevi klübü,
    nasıl iyi veli olunur gibi yeni programlar ve gençlere
    yönelik eğitim ve spor aktiviteleri ile her geçen gün
    alanlarını genişlettiklerini ifade eden Hoque, müslüman
    toplumunda en büyük sorunun kadınlarda ve Kanada
    toplumunda dejenere olan çocuklarda yaşandığına dikkat
    çekiyor. Aile içi kavga nedeniyle pek çok göçmen
    çocuğun ellerinden alındığını ve yüzlerce boşanma
    davasının aile parçalanmalarına yol açtığını anlatan
    Hoque, mahkeme sürecinde gözlemci ve uzman danışman
    olarak katılarak Kanada mahkemelerinin aileleri yokeden
    kararlara imza atmasını engellediklerini vurguluyor. Yeni
    gelenlere ev ve iş bulunması, mesleki tecrübelerini
    yenilemeleri ve Kanada marketine hazırlanması gibi pek
    çok hizmetin göçmenlerin uyumunu kolaylaştırdığını

    284
    Faruk Arslan

    belirten Hoque, Kanada'da yaşlı nüfusun 2010 yılında


    yüzde 23'lere ulaşacağını hesap ederek yaşlılar için yeni
    programlar hazırlamaya çalıştıklarını kaydediyor. 2009
    itibariyle ISAP denilen göçmenleri topluma uyum
    sağlatma bütçesinden federal hükümetten hibe alan
    kurum, hizmet verdiği dil sayısını 20’ye çıkardı.
    Kanada'da pek çok müslüman topluluğu henüz
    kurumsallaşmalarını tamamlayamadıkları için ailevi
    sorunlarda danışman olarak camileri ziyaret ediyor ve
    imamlar bir nevi Sosyal Worker'lık görevi yapıyor.
    Ancak camiler ve imamlarını Kanada kurumları taraf
    olarak mahkemelere çağırmıyor veya takip etmelerine
    izin vermiyor. Gönüllü ve tabi seyrinde yürüyen bu sosyal
    hizmetin Kanadalılara benimsetilmesi hem yanlış
    bakışları bertaraf etmek hemde mahkemelerde mağdur
    olan müslümanların sorunlarını çözmek için elzem.
    Canadian Lawyer dergisinde ' Kanada'da İslami Kanun'
    başlıklı makalesinde bu konuya işaret eden Müslüman
    Avukat-Yazar Judy Van Rijan, Yahudilerin kendi
    dinlerindeki kuralları Kanada mahkemelerine kabul
    ettirerek din adamlarını mahkemelere uzman olarak
    gönderdiklerini belirterek, kurdukları aracı kurumların
    pek çok ailevi davayı mahkemeye intikal etmeden kendi
    içlerinde çözdüğünün altını çiziyor ve soruyor: Nüfusları
    650 bine ulaşan ve Yahudileri geçen müslümanlar neden
    kendi din ve kültürlerine göre yapılandırılmış aracı
    kurumlara sahip olmasın. Bu çağrı 2006’da yankı buldu,
    Kanada mahkemeleri Yahudilere verilen hakkı
    müslümanlara da verdi. Şeriata uymak serbest artık.
    Doktorların Kanada’ya gelmesini hiç tavsiye
    etmiyorum. Kanada'nın yetiştirdiği doktorları ABD
    kaparken, yabancı ülkede eğitimli doktorlar önlerine

    285
    Faruk Arslan

    konan engeller nedeniyle meslekleriyle ilgisi olmayan


    işlerde çalışmaya zorlanıyor, eşitsizliğe sitemle bakıyor.
    Ontario’da 2008’de yeniden seçilen Dalton McGuinty,
    seçim vaadi olarak daha fazla uluslararası eğitimi olan
    doktora lisans verileceği ve 9 bin hemşirenin işe
    alınacağını açıkladığı için, gözler yeni bir umutla
    hükümete çevrildi. Doktorların ve diğer mesleklere
    mensup göçmenlerin önündeki en büyük engelin, sayısı
    38'i bulan, denklikleri uyarlayan aşırı kuralcı regule edici
    kurumların değişime kapalı olması gösteriliyor.
    Kanunlara yaslanan bu kurumlar, ülkeye göçmen olarak
    gelen ve aralarında doktorların da bulunduğu eğitimli
    insanlara mesleklerini yapabilme konusunda ağır koşullar
    öne sürmeye devam ediyor. Kanada Bağımsız İş
    Federasyonu'nun hazırladığı rapor, ülkede doktor,
    hemşire ve öğretmen açığı bulunmasına rağmen iş
    dünyasının yüzde 50 oranında endişeli olduğunu ortaya
    çıkardı. Rapor, piyasalar yüzde yüz istihdam konusunda
    tedirginlik yaşamadan göçmenlere sıra gelmeyeceğini
    savundu. Kanada'nın işleyen bir göçmen kanunu olmasına
    rağmen piyasayla uyumlu bir göçmenleri istihdam
    politikası bulunmuyor. Mesleki tecrübelere ve
    eğitimlerine göre göçmenliğe kabul edilenler, ancak
    ülkeye geldikten sonra kaderleriyle başbaşa
    bırakıldıklarını öğreniyor. Bir yandan Kanada'da eğitim
    alan doktorların ve hemşirelerin önemli bir bölümü
    çalışmak için ABD'yi tercih ederken, öbür yanda
    göçmenlere uygulanan ayrımcılık duvarları kaldırılmadığı
    için nitelikli göçmenlerin işgücü heba ediliyor. Rekabet
    ortamı acımasız Kapitalist ekonominin getirdiği acımasız
    rekabet ortamının yanısıra göçmenler, dil ve kültür
    uyumundan dolayı iş mülakatlarında Kanada eğitimlilerle

    286
    Faruk Arslan

    rekabet edemiyor. Kanada Tıp Konseyi'nin koyduğu


    diploma uyarlama imtihanı, İngilizce testi, göçmen veya
    yabancı ülkede eğitimli Kanadalıların kadro açılan yerlere
    başvurmalarına engel oluyor. Uluslar arası eğitimli
    göçmen Veterinerler, konulan şartların ağırlığından;
    lisans için yeni imtihan açılmamasından veya açılsada
    yazılı imtihan dışında ayrımcı sonuçlara açık sözlü
    uygulamalı saha sınavlardan geçirilmelerinden dolayı
    eleniyor. Bu nedenle ülkede yeniden eğitim almış
    göçmenler dışında işe alınmış lisanslı Veteriner göçmen
    bulunmuyor. Uluslar arası eğitimli, tecrübeli bir Diş
    doktorunun şansı, İngilizcesi yeterli olsa bile 2 yıldan
    fazla süren yeniden ihtisas alanını okumaması halinde
    sıfır ihtimal görülüyor. Göçmen bir Diş hekimi, hekim
    asistanı olarak bile çalışamıyor. 75 kadroya 600 başvuru
    Bu arada yeni göçmenler üzerinde yapılan bir araştırma,
    OSAP öğrenim kredisi şartlarının 2003 yılından beri
    ağırlaştırılması ve miktarının azaltılmasının, göçmenlerde
    yeniden okumaya olan isteği azalttığını ortaya koydu. Her
    yıl ümitlerini tüketen doktorların çoğunluğu bir süre sonra
    ailelerini geçindirmek için taksi sürmeye, pizza
    dağıtmaya başlıyor. Uluslar arası Doktorlar ve Cerrahlar
    Derneği'nin tespitlerine göre, Ontario'da yaşayan 4 bin
    yabancı ülkede eğitimli doktordan 2006 yılında açılan 75
    kişilik boş kadro için 600 aday başvuruda bulundu.
    Rekabetin üst düzeyde olduğu Ontario'da az sayıda yer
    açıldığı ve yere göre 10 kez fazla başvuru yapıldığı için
    yabancı doktorların işe girme şansı düşük gözüküyor.
    Uluslar arası Doktorlar ve Cerrahlar Derneği, yeni gelen
    doktorların Kanada'nın doktor açığı bulunan ve rekabetin
    fazla olmadığı Saskatchewan, Manitoba, Nova Scotia gibi
    eyaletlerine giderek şanslarını denemelerini öneriyor.

    287
    Faruk Arslan

    Ontario Başkanı McGuinty ise, önümüzdeki 4 yıl için bu


    alanda çalışma yapılması amacıyla 20 milyon dolarlık fon
    oluşturdu. Hali hazırda Toronto Üniversitesi'nde ortak
    çalışma grubu çalışmalarını sürdürmesine karşın, 38'i
    aşkın denklik uyarlaması yapan kurum, kuralları
    değiştirme konusunda istekli davranmıyor. Kanada'ya
    gelen her 100 göçmenden 60'ı mühendis olmasına
    rağmen, geçtiğimiz altı ay içinde sadece bir kuralda
    yumuşamaya gidildi. Mühendisler için talep edilen
    Kanada tecrübesi çalışma süresi bir yıla indirildi.
    Doktorlar, Veteriner, Diş hekimleri ve öğretmenler başta
    olmak üzere diğer meslek gruplarını düzenleyen
    kurumlar, kurallarını yumuşatmaya yanaşmadı. Eyaletler
    arasında kurulan Ortak Çalışma Grubu, sorunu sistematik
    ayrımcılıkta değilde daha ziyade göçmenlerin mevcut
    sistematikte yol yordam bulamamasında gördüğü için
    kurallar konusunda bilgilendirme alanını geliştirmeye,
    yeni kurslar açmaya yoğunlaştırdı. Kanada Tıp
    Derneği'nin yayın organı Canadian Medical Association
    Journal'ın yaptığı araştırma, Kanada'nın Kanadalılar için
    tıp alanında ABD'nin alıştırma ve staj alanı olduğunu
    ortaya koydu. Robert L. Phillips, Stephen Petterson,
    George E. Fryer ve Walter Rosser imzasıyla yayımlanan
    bir araştırmada, Kanada'da tıp eğitimini tamamlayan
    doktorların iş alanı olarak ABD'yi tercih ettikleri, 8 bin
    162'si uzman 1023'ü pratisyen 9 binden fazla doktorun
    ABD'de çalışmaya gittiği, Kanada'nın doktor ihtiyacının
    ise bir türlü karşılanamadığı ortaya kondu. ABD doğumlu
    olanların dışında, Kanada'da üniversite eğitimi alan
    Kanadalı doktorların yarısının, eğitim sonrası master
    başta olmak üzere ABD'yi tercih ettiği kaydedilen
    araştırmada, uzman doktorların da yüzde 20'sinin halen

    288
    Faruk Arslan

    ABD'de olduğu vurgulandı. Araştırma ekibi, çalışma


    koşulları ve gelir düzeyinin yüksekliği nedeniyle ABD'ye
    giden doktorlar için Kanada'yı cazip duruma getirecek
    birşeyler yapılmasının şart olduğunu ifade ederek, bu
    konuda federal ve eyalet yönetimlerine görev düştüğünü
    bildirdi. Araştırmada, doktorların büyük bölümünün
    ABD'de mutsuz. (51)

    Bu bariyeri ortadan kaldırmak için Ontario Eyalet


    Hükümeti kanun çıkardı. 2007’da McGuinty hükümetinin
    kabul ettiği ‘Bill 124-The Fair Access to Regulated
    Professions Act ne yazık ki, piyasada çalışmıyor.
    Doktorlar, hemşireler, mühendisler pek çok meslek
    grupları zor durumda. Kanada dışında aldıkları
    diplomalarının denkliği, mesleki tecrübelerinin geçerliliği
    yok. Göçmenlere ayrımcılık yapılıyor. Diplomaları
    tanınmıyor, bu nedenle yeniden okumak zorunda
    kalıyorlar. Hem zaman hem para kaybı, hem de bu
    insanlara eziyet. Denklik nasıl oluşturulur, ayrımcılık
    baskısından yeni gelenler nasıl kurtarılır konusu
    politikacıların istismar ettiği konulardan. Seçim önceleri
    vaat var, icraat yok. Haksızlığa maruz kalan bu insanlar,
    iş dünyasına kazandırılmıyor. Bu bilinçli bir durum,
    görünmeyen eller tarafından statüko değiştirilmiyor.
    Sistemi tıkayan, 38’den fazla güya regule edici meslek
    kuruluşu derneğinin bizzat kendileri. Hangi mesleğin
    nasıl sisteme gireceğinin kurallarını onlar belirler,
    bağımsız çalışırlar. İmza kampanyası düzenledim,
    Meclis’e gönderdim; pişkin politikacılardan teşekkür
    mektubundan başka bir aksiyon görülmedi. Kanun
    koyucular herşey değil. Serbest piyasada kuralları
    başkaları koyuyor.

    289
    Faruk Arslan

    Velhasıl kelam, 40’ından sonra meslek


    değiştirmek kolay iş değil. Bu nedenle okumayı gözü
    yemeyenler, eğer ticarete yatkınsa rızıklarını bu yönde
    aramaları tavsiye olunur. Sıra zaten bu konuya geldi.

    290
    Faruk Arslan

    Yedinci Bölüm

    İş Arama İş Kur

    ‘Kanada’da iş arama iş kur’ taktiği ticarete yatkın


    olanlar için geçerli. Birdenbire vurgun yapamazsınız, ama
    ‘self-employed’ olarak kendi işinizi yönetir, 150 bin
    dolarlık bir small business ile rahat yaşarsınız. Kanada'da
    kendi işinizi kurmadan önce Kanada'da çalışma
    tecrübesini edinmiş olmanız işinizin gelecekteki
    başarısızlık riskini azaltacağı gibi, etrafınızda neler olup
    bittiğini, sistemin nasıl işlediğini anlamanızı da
    sağlayacaktır. Tabii istisnai olarak Kanada'ya yerleşerek
    kısa sürede iş kurmuş ve başarılı olmuş kişiler olabilir.
    Fakat yine de bir süre iş kurmak istediğiniz alanda
    çalışmanızın yararlı olacağı kanısındayım. Ayrıca kişi
    başına saat ücretinin asgari $ 10,25 CAD olduğu bir
    ülkede, bir çok işi kendi başınıza üstlenmeniz
    gerekecektir. Aksi takdirde, yüksek personel maaş gideri
    ile karşı karşıya kalabilirsiniz. Birden bire büyük işlere
    girmek yerine, yavaş yavaş olayları ve iş ilişkilerini
    anlayarak, piyasayı tanıyarak ilerlemeye çalışmanız daha
    yararlı olacaktır.
    Amacım, yasalar çerçevesinde kendi işinizi kurma
    yollarını, edindiğim bilgiler ışığında sizlere gösterebilmek
    ve bu konuda fikir sahibi olmanızı desteklemektir. Burada
    bahsedeceğim yöntemlerle kurulan fırmanın başarısı veya
    başarısızlığı işi kuran kişiye ve diğer etkenlere de

    291
    Faruk Arslan

    bağlıdır. Kanada'da iş kurmak için belli başlı üç yöntem


    vardır;Yeni işyeri açmak;· Hazır çalışan işyerini devir
    almak;·Franchise (isim ve destek hakkı) satın almaktır.
    Yapılan araştırmalarda, yeni açılan bir firmanın
    başarı oranının diğer iki yönteme göre daha düşük olduğu
    görülmektedir. İsim ve destek hakkı almak yoluyla iş
    kurmak isteyenlerin ise franchise firmasının güvenilir ve
    yeterli iş potansiyeline sahip olmasına dikkat etmesi
    gerekmektedir. Eğer isim ve destek hakkı alarak kendi
    işinizi kurmak düşüncesindeyseniz;· Franchise firmasının
    kredibilitesini bankalardan kontrol edin, Franchise firması
    hakkında şikayet var mı öğrenin,· Franchise firmasının
    isim hakkının kendisine ait olduğunu gösteren belgeyi
    sorun, sizden önce aynı firmadan franchise almış ve halen
    çalışmakta olan diğer şube sahipleri ile görüşün.
    Bu safhaları geçtikten sonra kendi işinizi
    kurmadan önce kendinize ilk olarak sormanız gereken
    "hazır mıyım?" sorusu olmalıdır. Eğer kendi işinizi
    kurmaya hazır olduğunuza inanıyorsanız ikinci adımınız
    bir "iş planı" yapmak olmalıdır. Bu plan,
    satacağınız/üreteceğiniz servis veya malların tanıtımı,
    kendinize ait bilgiler, iş yerinizin nerede olacağı, ne
    zaman faaliyete geçeceği, rakiplerinizin durumu ve
    karşılaşacağınız risklerin çözümü gibi bilgileri
    içermelidir. Bankanıza, ortaklarınıza ve müşterilerinize
    vereceğiniz bu plan, ayrıca bankalardan kredi almanızda
    yardımcı olacağı için de oldukça önemli bir dökümandır.
    Firmanızı ticaret odasına kayıt ettirmeniz yapılacak
    işlemlerin üçüncüsü ve belki de en basit olanıdır. Bir çok
    firma ilk iki kalemi atlayıp bu noktadan kurulmuştur.
    Firma kurmak için en yakın ticaret bakanlığına gidip
    firma ismini ve firma şeklini (limited, sahış vb) kayıt

    292
    Faruk Arslan

    ettirmeniz gerekmektedir. Bu işlem için firmanın


    adresinin (bu sizin yeni iş adresiniz olabileceği gibi ev
    adresiniz de olabilir) bildirilmesi ve yaklaşık $80 bir ücret
    ödenmesi ile gerçekleşmektedir. İsterseniz başvurunuzu
    İnternet üzerinde de yapabilirsiniz. Unutmayınız ki;
    Kanada'da vergilerin ağır olmasından dolayı bir çok kişi
    firma kurup evinin kirasını, arabasının taksitini vergiden
    düşmektedir. Firmanızı kurduktan sonra yapmanız
    gereken en önemli iş ise BN (Business Number - işyeri
    numarası) almak olmalıdır. Bu numara sizin hükümet ile
    olan ilişkilerinizde referans olacağı gibi, GST (Goods and
    Service Tax - Mal ve Servis Vergisi ) ve PST (Provincial
    Sales Tax - Eyalet satış vergisi) numaralarınız için de
    gerekmektedir. Kuracağınız iş için hükümetten özel lisans
    almak gerekebilir (içki satma,özel yer ruhsatı gibi). Bu
    işlemler için de ayrıca zaman ayırmanız ve yatırım
    yapmanız gerekmektedir. Her eyaletin kendine ait
    yönetmeliği olması nedeniyle, kuracağınız iş için lisans
    ihtiyacı olup olmadığını bağlı olduğunuz belediyeden
    öğrenmeniz yararlı olacaktır. İşveren olarak yanınızda
    çalışan elemanlardan işsizlik sigortası, emekli sandığı,
    kişisel vergi gibi kesintileri yapmak ile yükümlüsünüzdür.
    İşveren olarak, çalıştırdığınız personel için (WSIB -
    Workplace Safety and Insurance Act) emniyet sigorta
    primi ödemek ile yükümlüsünüzdür. Bankadan kredi
    almanız için en az 6 ay vergi vermiş olmanız
    gerekmektedir. Bankadaki kredibiliteniz bir önceki sene
    beyan ettiğiniz vergi oranının yaklaşık 2,5 - 3 katı olarak
    belirlenir. Kanada'da her gün bir çok firma açılıp
    kapatılmaktadır. Çalışacağınız firmanın uzun süredir
    piyasada olmasına dikkat ediniz. Yukarıda okuduklarınız,
    ana hatları ile ve yasalar çerçevesinde, kendi işinizi

    293
    Faruk Arslan

    kurmak ve kurduktan sonra yapmak ile yükümlü


    olduğunuz noktalardır. Başarı, başarısızlık ve izlenecek
    yollar ile sorumluluk tamamen size ait olacaktır.
    Kanada'da kurulan firmaların hemen hepsi sıfır veya çok
    az bir sermaye ile başlamış, zaman içinde negatif veya
    pozitif eğilim göstermişlerdir.
    Faruk Arslan iş hayatı tecrübesini şöyle anlatıyor:
    Kanada’da iş kurma olayına atlamam aslında 2002
    yazında başlamıştı. Temelinde 2001 baharında boyacılık
    yaptığım dönemde Halim beyin evinde karşılaştığım
    Erhan Işık’la başlayan dostluğumuz vardı. Saçımda,
    elimde, kolumda boyalardan izler bulunduğu için Erhan
    bey, daha ülkeye geldiğinin 2. günü iş projelerini
    anlattığı, konuştuğu bu garip adamın gazeteci olduğunu
    anlayamamıştı. Nasıl anlasın? O günlerde daha çok
    ameleye benziyordum. Işık Tarım, Mersin merkezli
    bakliyat eleme, kırma ve ihracatı yapan bir şirketti.
    Komas ve Astra Gıda gibi iki ayrı şlirkete daha sahipti.
    Kanada’dan 1993 yılından beri mercimek, nohut
    alıyorlardı. Kanada’nın 10 yıl içinde Türkiye ile rekabet
    yapabilir konuma gelmesi sonrası bu ülkeye yatırım
    yapmaya karar vermişlerdi. Gazetecilikten gelme huyum
    orjinal bir haber gördüğümde hemen haber yazmaktır.
    Fotojenik hafızam nedeniyle konuşmaları teyp
    kullamasam bile olduğu gibi hafızama kopyalarım. Erhan
    bey, kendisi ile mülakat yaptığımı haber gazetede
    çıktıktan sonra öğrenecekti. O sırada Zaman gazetesi
    Toronto muhabirliğim sürüyordu. Gazete haberi göbekten
    kullanmış, ‘ Türkiye’nin Mercimeği Kanada’dan’
    başlığını iri puntolarla vermişti. Oysa Erhan beye babası
    Hacı Ergün bey sıkı sıkı ‘ne amaçla gittiğini kimseye
    söyleme, ticaret sırdır’ diye öğütlemişti. Bakliyat

    294
    Faruk Arslan

    firmaları sayemde olayı hemen öğrenmişti. Bu sırada Işık


    Tarım’ın Türkiye ve dünya piyasasındaki en büyük
    rakibi Arbel Bakliyat, gizli gizli Kanada’ya yatırım
    yapmaya başlamış, kimsenin ruhu bile duymamıştı. Erhan
    bey, 3 ay Toronto’da bir ay Vancouver’da kalarak bir
    yandan güya İngilizceyi ilerletti, bir yandanda
    çaktırmadan fabrika kurma araştırması yaptı. Doğrusu dil
    bilmeden, kimseye danışmadan bunu nasıl başardığını
    asla anlayamadım. Dört ay boyunca pek çok kez
    karşılaşmamıza, herkesi ‘ Kanada’da hangi yatırım para
    kazandırır’ diye sorgulamasına karşın bana hiç
    sormamıştı. Arkadaşım Mehmet Gül, bu zengin
    arkadaşımızı makam şoförü olarak kullanmış, Montreal
    benim London, Ottawa, Windsor senin gezdirmişti. Hatta
    temizlikçi olarak çalıştırdığı yerde cam bile sildirmişti.
    Bu gezmelerden dolayı dil kursunu ihmal eden Erhan bey,
    4 ay sonunda ne iş yaptığını soran hocasına ‘karabiber
    satarım’ yerine‘ I sell black people’ diyebilmişti. Tabi
    sınıf gülmekten yıkılmıştı.. Ottawa’ya giderken yol
    sorduğu Kanadalıya hangi yoldan gideceğini ‘way’
    yerine ‘ Why Ottawa?’ diye sorabiliyordu. Kanadalı ‘ I
    don’t know why you are going to Ottawa’ demek zorunda
    kalmıştı. Aramızdaki en güzel espri konusu Erhan beyin
    İngilizceyi ne derece ilerlettiğiydi. Hasan bey, Erhan beye
    bir Tim Hortons açtırabilmek için epey uğraşmıştı. Başka
    arkadaşlar ise başla işler yaptırmaya çalışıyordu. Erhan
    beyin hedef saptırdığını en iyi kavrayan bendeniz ise
    gideceği gün sorduğu ‘ne iş yapsak’ sorusuna’ Abicim
    sen ne iş yapıyorsan, onu yap, kimseye aldırış etme,
    dolduruşa gelme’ demiştim. Bu haber ve Erhan beyin
    araştırmalarına gerçekçi tesbitimin hayatımın yönünü
    değiştireceğini bilemezdim.

    295
    Faruk Arslan

    Aradan bir yıl geçtikten sonra Arbel’in


    Saskatchewan’da mercimek kırma fabrikası inşaatı
    yürüttüğü ortaya çıkmıştı. Halbuki bu arada Işıklar
    defalarca Kanada’ya gelmişler ve ihracatcılarla
    görüşmüşlerdi. Elindeki kazı kaybetmek istemeyen
    Kanadalılar, sektörle ilgili gerçek bilgiler vermemişti.
    Arbel’in fabrikaya başladığını duyan Işık Tarım, alelacele
    İhracat Müdürü Ulvi Karayel ve Erhan Işık’ı 2002
    yazında Toronto’ya, oradanda Saskatchewan’ın başkenti
    Regina’ya göndermişti. Ertesi gün akşam saatlerinde
    telefonum çaldı. Arayan Erhan bey, durumu özetledikten
    sonra otelde pineklediklerini, nereden başlayacaklarını
    bilmediklerini söyledi. Kimseye söylemeden bilet alıp
    Regina’ya uçmamı, bilhassa yakın ortak arkadaşlarımıza
    bilgi vermememi, tüm masrafları karşılayacağını bildirdi.
    Regina’nın ismini bile yanlış telaffuz ettiğim için bilet
    aldığım Air Canada görevlisi 10 dakika sonra kent adını
    tahmin edebildi. Tuhaf karşılamayın, iki yıl sonra
    Regina’da ağırladığım Ottawa büyükelçimiz Aydemir
    Erman’da bu kentin ismini benim ilk teleffuz ettiğim gibi
    sanıyordu.
    Regina’ya ilk ayak bastığımda bir köye geldiğimi
    zannettim. Türkiye toprağı kadar arazisi olan, ancak bir
    milyon insanın yaşadığı Saskatchewan’da halkın
    çoğunluğu çiftçilik ve hayvancılıkla geçiniyordu. Eyaletin
    yarısı su ve balta girmemiş ormanlardı.Travelodge hotele
    ulaştığımda sudan çıkmış balığa dönmüş bizimkilere
    gerçekten ne yapmak istediklerini sordum. Ulvi bey,
    İngilizce öğretmenliği mezunu, 25 yıldır bakliyat
    ihracatcılığı yapan, dünyanın her ülkesini gezmiş, aydın
    nazik beyefendi biriydi, ancak oda ne yapacağını
    bilemiyordu. İlk işim, rakip firmanın yerini görmek için

    296
    Faruk Arslan

    randevu istemek oldu. Hacı Ergün bey, ziyaret etmeleri


    için tembih etmesine rağmen Erhan ve Ulvi beyler halen
    Türk mantığıyla rakip firmanın kendilerini
    gezdirmeyeceğini düşünüyordu. Halbuki Sascan adıyla
    yeni kurulan bu şirketin fabrika inşaatını Genel Müdür
    Murat Al Katibi, heyecanla gezdirdi. Davidson doğumlu
    ve büyüme Murat, hiç Türkiye’ye gitmediği halde biraz
    aksanlıda olsa mükemmel Türkçe konuşuyordu.
    Aldığımız bilgilerden sonra akşam otelimize
    döndüğümüzde Erhan bey, hemen bir ofis kiralanıp, ev
    tutularak Regina’ya yerleşmemiz gerektiğine karar verdi.
    Ailemle buraya yerleşecek, şirketin kuruluşunu ve
    yönetimini yapacaktım. Oysa o sıralarda koleje
    başvurmuş, kabul almış, okuma hayalleri kuruyordum.
    Doğrusu teklife pek sıcak değildim. Erhan bey,
    göçmenliğe 3 aile olarak başvuracaklarını belirterek
    hemen bir avukat bulmamı istedi. Ev, işyeri ve avukatı
    bulmak için ertesi sabah ilk işim yerel gazetenin
    sayfalarını incelemek oldu. 3 işyeri ve 3 ev tesbit edip
    taksi ile dolaşmaya başladım. Bir ev ve bir işyeriyle
    anlaşma sağladım. Kuzey Amerika’da iş yapmak
    istiyorsanız mutlaka en iyi avukatla çalışmalısınız. Otel
    resepsiyonuna eyaletin en iyi avukatını sordum. Tony
    Merchant cevabını aldım. Otel odasını temizleyen
    müslüman bir Arnavut göçmene en iyi göçmenlik avukatı
    kim diye sordum. Yine Tony Merchant cevabını aldım.
    Avukatın ev ve cep telefonunu alarak aradım. Tony,
    evinin yerini tarif ederek randevu verdi. Tony’nin iki defa
    federal bazda milletvekillilik yaptığını, babası ve
    annesininde zamanında milletvekli olduklarını
    bilmiyordum. Emrinde 100 kişilik avukat ordusu
    çalıştıran, Western Kanada’da dört avukatlık ofisine

    297
    Faruk Arslan

    sahip, üç oğlunuda avukat yapmış, eşini senatör


    atandırmış eyaletin en güçlü politik figürlerinden biriyle
    buluşacağımızı sonra öğrenecektim. Tony, bizi bornoz ile
    karşıladı. Yeni duş almış, banyodan çıkmıştı. Bizimkiler
    şaşırdı, nedense ben şaşırmadım. Kanadalılar kendilerine
    özgüvenleri tam, rahat insanlardır. Giyinip gelen Tony,
    kısa sürede kuracağımız işten göçmenliğe biraz
    bahsedince her meseleyi leb demeden leblebi diye anladı.
    Gerekli notlarını aldı, aile başı 2000 dolardan göçmenlik
    işini yapacağını bildirdi. Şirket kurmak için gerekli
    yolları anlattı. Tuttuğum eve kapora verip, ofis olarakta
    Tony’nin gösterdiği bir mekanda karar kılıp, Toronto’ya
    döndük. 3 gün içinde tüm sorunlarını çözümlemiştim.
    Maaş konusunda anlaşıp Regina’ya yerleşmek ve iş
    kurmak için Mersin merkezinden gelecek nihai kararı
    beklemeye başladım. Ancak beklediğim karar olumsuz
    çıkınca Saskatchewan macerası iptal edildi. Evin kaporası
    yandı, Tony’e göçmenlik için verdiğimiz kapora havada
    kaldı.
    Aradan bir yıl geçmiş, kolejde ilk yılımı başarıyla
    bitirmiştim. 2003 yılının temmuz ayı sonunda Erhan
    beyin ‘bize otel ayarla ve havalimanında karşıla’
    telefonuyla bizim macera tekrar başladı. Bu sefer kolay
    ikna olmadım. Sıkı bir maaş pazarlığından sonra tekrar
    Regina’ya uçtuk. Zira kolejde okumamdan dolayı devlete
    17 bin dollar kredi borcum vardı.Yeni ofis yeri bulmam
    ve ev kiralamam sadece bir hafta sürdü. Üstelik misafir
    evi olarak birde Condo kiralayarak, ailemi getirene kadar
    bir ay burada Ulvi bey ile kaldık. Bu süre içinde şirket
    kuruluşunu tamamlayıp, ofise ve eve eşya aldık. Ulvi bey,
    ailemi Toronto’dan getirdikten sonra ihracat işini temel
    bilgilerle öğretip bir ay sonra Mersin’e gitti. Toronto ile

    298
    Faruk Arslan

    Regina arası 2500 km idi. Bir ülkeden başka bir ülkeye


    taşınmış gibi oluyorsunuz. Ev eşyalarını Halim beyin
    kayınbabası Remzi beye hibe edip, sadece giyecek,
    mutfak eşyalarını ve kitaplarımı 10 koli ile getirebildim.
    Eyalet değiştirdiğiniz zaman ehliyetinizi, sağlık kartınızı
    değiştiriyor başta göçmen bakanlığı olmak üzere hesap ve
    kredi kartınız olan bankalara.haber veriyorsunuz. Adres
    değiştirmek Kanada’da oldukça zahmetli. Bu nedenle
    Kanada’ya gelenler genellikle ilk yerleştikleri kentde
    kalakalıyorlar.
    İş kurarken ilk yapmanız gereken şirket
    kurulduktan sonra bir iş planı hazırlamak. Bu iş planınız
    olmadan bankada iş hesabı açamazsınız. Yeni kurulan bir
    şirket henüz devlete vergi vermediği ve yıl sonu raporu
    olmadığı için başka şirketler gözünde krediniz yoktur.
    Ofisi tutarken takındıkları tavır resmen buydu. 6 aylık
    peşin kira istemeler, 5 yıllık anlaşmanın son 6 ayının
    kirasını bankada teminat mektubu ile bloke etme çabaları,
    iş hayatında yeni olmama rağmen tuhafıma gitti. Nitekim
    avukatımız Tony, arada olan emlakçılara ‘ Müşterime
    tecavüz ediyorsunuz’ diye kalaylı bir sövgü’de bulununca
    uyandık. Emlakçılar ve işyeri sahipleri, yeni gelen
    göçmenlerden iş kuran acemileri soymak için ‘Kanada
    tecrübesi’ temcit pilavını ayrımcılıktan ziyade
    sövüşlemek için kullanıyorlar. Yutan yutuyor. Özel
    sektörde işler referansla yürüyor. Yeni işyeri kuruyor
    olsanızda eğer sağlam üç referansınız varsa kimse size
    ‘toy gelin’ muamelesi yapamaz. Bakliyat fabrikalarını
    dolaşarak bakliyat ihracatına başlarken dost edinmenin
    zor olmadığını farkettim. Regina’daki Kanadalılar fazla
    göçmen görmedikleri için ayrımcılık yapmıyorlar. Ayrıca
    Hindistanlı ve Çinlilerin bu eyaletde olmayışı nedeniyle

    299
    Faruk Arslan

    İngilizcesi bozuk fazla göçmene rastlanmıyor. Dünyanın


    her köşe bucağına mal satmak, insanları bakliyat ile
    beslediğini bilmek zevk verici bir işti. Kısa sürede
    eyaletdeki 110 eleme fabrikasının yarısını köy köy
    gezdim. Her yıl biri Saskatoon’da biri başka bir kentde
    yapılan bakliyat fuar ve bakliyatçılar derneği
    toplantılarında ülke içi ve dışından gelen işadamları ile
    tanıştım. Tekrar otellerde kulisler yapan, üst düzey
    insanlarla muhatap olan bir konuma gelmiştim. Zengin
    olmuş köylü Kanadalılarla muhatap olsamda yeni
    insanlarla tanışmayı seven tabiatım nedeniyle
    bakliyatçılık işini sevmiştim. Fabrika kurmamız
    gecikiyordu. Sektörün kitabını yazacak kadar bilgi sahibi
    olmuştum.
    Tarım, Kanada’da petrol, doğalgaz, et-gıda
    ürünleri ve keresteden sonra büyük üretim kapasitesiyle
    önemli bir sektör; Kanada’nın 400 milyar dolarlık yıllık
    ihracatında dördüncü yeri tutuyor. Saskatchewan’ın
    Saskatoon kenti 2004’de bir ay içinde iki büyük tarım
    etkinliğine ev sahipliği yaptı. Konfreans, 12-19 Ocak
    arasında gerçekleştirildi. Bakliyat fuarı ve 2004 Bakliyat
    Günleri etkinliği çerçevesinde 40 uzman kişiden iki kitap
    hacminde konfreanslar dinledim; resepsiyonlarda tarım
    dünyasının içinden yüzlerce Kanadalı ve uluslararası
    pazarlardan gelenlerle kulisler yaptım. Her yıl tekrarlanan
    bu etkinliği hiç kaçırmadım. Hem gazeteci hem de tarım
    alanında uzmanlaşan bir işadamı olarak bir tarım ülkesi
    olan Türkiye ile Kanada arasında bir karşılaştırma yapma
    imkanı buldum. ABD’de tarım sektörünün gelişmesi ve
    ayakta kalması için, hükümet çiftçileri sübvanse ediyor ve
    dünya pazarlarında rekabet etmelerine yardımcı oluyor.
    Kanada’da destek sözkonusu, ancak kesinlikle ABD

    300
    Faruk Arslan

    kadar değil. Çiftçilere sunulan krediler, net gelir sigortası,


    teknoloji alım kolaylığı, tohum kalitesi konusunda
    yapılan araştırmalar ve potansiyel zarar vericilere karşı
    yürütülen mücadele ve planlamanın mükemmel işlemesi
    tarımcıların önünü açıyor. Özellikle AB ülkelerinden
    gelen sübvansiyonların azaltılmasına ilişkin önerileri ve
    anlaşmaları Washington yönetimi dikkate almıyor ve
    bağlayıcı anlaşmalar imzalamıyor. Avrupa Birliği’ne üye
    olmaya çalışan Türkiye’yi bu konuda önümüzdeki
    yıllarda AB’den kaynaklanan ilginç baskılar bekliyor.
    Türkiye’de izlenen yanlış tarım politikaları sonucu her yıl
    binlerce ton tütün ve çay alım garantisi anlaşmaları
    nedeniyle önce taban fiyatdan çiftçiden alınıyor, sonra
    kullanım fazlası olarak yakılıyor; binlerce ton fındık
    ambarlarda çürüyor. Sübvansiyeyi yanlış uygulayan
    Türkiye’de planlama sorunu var. AB, kendi ülkelerinde
    ekilen ürünlerin Türkiye’de fazla ekilmesine izin
    vermeyecek. Türkiye, AB’nin planlamasına uymak
    zorunda kalacak. Bunun iyi tarafları da var, sakıncalı
    tarafları da. İyi tarafı, nihayet gereksiz yere ekim yapılan
    ürünleri devlet satın alıp yakarak zarar etmekten
    kurtulacak ve çiftçiler doğru yönlendirilecek. Sakıncalı
    tarafı, AB’nin normlarına uyması çok zor olan ve
    yönlendirilmeyi sevmeyen, tam tersini yapan büyük bir
    tarım kesimi havlu atacak, işsizler artacak ve Türkiye’de
    tarım alanları daralacak. Uzun vadede bilinçli tarım
    yerleşeceği için tepkilere aldırış edilmemeli. Sosyalist
    kültürden gelen kesimlerin bu süreçte büyük tepkiler
    göstereceklerini tahmin etmek zor değil. Kanada’da
    inanılmaz derecede büyük çifçiler var. Küçük çiftçiler her
    geçen yıl topraklarını büyüklere satarak piyasadan
    çekiliyor. Türkiye’de ise bunun tam tersi sözkonusu.

    301
    Faruk Arslan

    Çiftçiler gittikçe küçülüyor. Babadan-dededen kalan


    topraklar evlatlar arasında parselleniyor ve tarım alanları
    daralıyor. Dolayısıyla küçük çiftçi teknoloji
    kullanamadığı için hâlâ elle iş yapıyor. Oysa Kanada’da
    binlerce dönüm araziyi eken ve en fazla 5 kişiden oluşan
    aileler, kullandıkları teknoloji sayesinde Türkiye’de 5 bin
    nüfuslu köylünün ektiği araziden daha fazlasını ekiyor ve
    ürettiği üründen daha fazlasını kaldırıyorlar. Dolayısıyla
    hayatlarından memnunlar. Dünyanın 10 büyük projesi
    içinde yeralan GAP, Türkiye’nin tarım potansiyelini üçe
    katlayacak. Ancak GAP’ın verimli bir şekilde yürümesine
    hazır olmadığımızı söylemeliyim. GAP bölgesindeki
    topraklar bir süredir İsrailli iş adamları tarafından satın
    alınıyor. ABD’deki Yahudi lobisi 1999’dan beri bu
    amaçla fon kurdu ve bir milyar dolardan fazla para
    topladı. Çoğu devlet kurumu olan 80 İsrailli şirket
    bölgeye yatırım yaptı. İsrail hükümeti, GAP’da 6 sulama
    projesini hibe krediyle ücretsiz gerçekleştiriyor. Bu
    yatırımların ideolojik altyapısı olduğu gibi İsrail’in tarıma
    açık alanlarının azalması nedeniyle stratejik bir hedefi de
    var. Önümüzdeki 20 yılda su sorununun Ortadoğu’nun
    yumuşak karnı olacağı hesap edilirse Yahudilerin GAP’a
    ilgisi onların çıkarları açısından kanıksanamaz. GAP’ın
    verimli çalışması için tarım ve tohum teknolojisi
    konusunda sadece İsrail’den değil, bu konuda uzman olan
    Hollanda ve Kanada’nın tecrübelerinden de
    yararlanmalıyız. Kanada’ya dönecek olursak: 1990’ların
    başından itibaren izlenen bilinçli yönlendirme ve ekim
    politikaları sonucu, 1998-2005 yılları arası tahıl ve
    bakliyat üretimi zirveye çıkmış durumda. Batı Kanada’da
    çiftcilerin ürettiği bakliyatın yüzde 75-80 oranında ekimi
    Saskatchewan’da yapılıyor. Tahılda ise lider Manitoba.

    302
    Faruk Arslan

    2003, 2004 ve 2005 yıllarında Kanada toplamında 8


    milyon dönümlük Alana bakliyat ekildi. 2006 ve 2007’de
    az artış sağlandı, 2008’de 9 milyon, 2009’da 10 milyon
    dönümlük alana ekim yapıldı. Son üç yılda yaşanan
    kuraklık atlatıldı. Yeteri kadar kar ve yağmur
    yağmıyordu. Ayrıca fazla üretim olmasına karşın dış
    pazar bulmakta Kanadalılar zorlanıyor. Çin’in özellikle
    ucuz nohut ve fasülye fiyatları hem Kanada hem de
    Türkiye’yi zor durumda bıraktı. Bu üç ülke tahıl ve
    bakliyatda kıyasıya yarışıyor. Tarım sektörü tüm dünyada
    gittikçe liberalleşirken, Kanada’da eski Sovyetler Birliği
    ülkelerinde gördüğüm hantal, sosyalist tipi devlet
    yapılanmalarının bulunuşu beni çok şaşırttı. Yakın
    gelecekte, Saskatchewan Wheat Pool gibi sosyalist
    kalıntısı dinazorların piyasada çökmesi kaçınılmaz.
    Dünyayı sadece Kuzey Amerika’dan ibaret sanan,
    Avrupa’ya bile gitmemiş Kanadalı tarımcılar da çıkmazın
    içindeler. Riski sevmeyen Kanadalılar, tahıl ve bakliyat
    ürünlerinin büyük tüketicisi doğu ülkelerinde kazık
    yemekten korkuyorlar. Haksız da sayılmazlar. Son birkaç
    yılda sattığı malın parasını alamayan Kanadalı 13 fabrika
    battı. Türk insanı Kanadalılar’dan daha cesur, girişimci ve
    dünyayı tanıyor. Kanada ile Türkiye’yi birbirine
    bağlayan önemli köprülerden biri tarım. İki ülkenin tarım
    sektörü çalışanları, pazarı etkilediği için birbirlerini
    yakından izliyor.
    Ofiste tüm gün internet üzerinden mal satmak
    sıkıcı gelmeye başlamıştı. İşte bu sırada 2. kitabım olan
    Matrix’in 11 Eylül Kurgusu’nu yazdım. Kanada’ya
    geldiğimden beri 200 köşe yazısı, 500 haber yazmıştım.
    Bunların çoğunluğu 11 Eylül faciası ile ilgili olduğu için
    bu yazıları derleyip toparlayıp kitap yazmam zor olmadı.

    303
    Faruk Arslan

    300 belge ve kaynak kullandığım eser mükemmel bir


    yapıttı. Kitap 2004 Nisanında Q-Matris yayınevi
    tarafından basıldı. Fehmi Koru sağolsun köşesinde
    reklamımı yaptı. Regina’da 2. yılım, Türk’ün olmadığı bu
    eyaletde yalnızlık duygusuyla geçti. Rakip firma
    Saskcan’de 10 Mersinli Kürt çalışsada dünyalarımız
    farklıydı, görüşmüyorduk. Rakip firma bilgi toplarım diye
    görüşmemizi istemiyordu. Komşunuzla bile sağlıklı
    dostluk kuramadığınız bu ülkede herkes birbirine
    yalandan tebessüm ediyor. Kanadalılarla ilişkileriniz iş
    ilişkisinin ötesine geçemiyor. Çok yapmacık bir dünyada
    yaşıyorsunuz. Gerçek dostluklar mazide kaldı. Gerçek
    dost arayana Allah yeter derler, ama hiç olmazsa bir tane
    güveneceğiniz arkadaşınızda olmalı. Ara sıra Toronto’dan
    Mehmet Gül’ü arayıp sohbet etmesem çıldıracaktım.
    Regina’da patladığımı düşünen Işık Holding,
    fabrika kurulana kadar bir market açmaya karar verdi.
    2004 yazı ve sonbaharı market yeri arama ve fizibilite ile
    geçti. Toronto’da üç yıl önce Türk bakkalı açan İstanbul
    Bazaar’ın patronu Mahmut Yaşar’a yüzde 25 hisse
    vererek market işine balıklamasına daldık. Mahmut
    Yaşar, fabrikalarda çalışıp para biriktirerek önce bir
    bakkal dükkanı açmış, sonra toptancılığa başlamış tam bir
    ‘İstanbul fırlatması’ esnaf. Fizibilite çalışmalarından
    sonra gözümüze kestirdiğimiz dükkanı kiraladık ve 2004
    Kasımında malları ve dolaplarımızı tırcımız Yasinle
    getirdik. Bu arada eğer tırınız varsa ayda 10 bin dolar
    yoksa şöfürlük yaparak ayda 5000 dolar kazanmak
    istiyorsanız , hemen bir tır ehliyeti alın, iş sigortanız olur.
    Astra Mart ismini verdiğimiz market, müslüman, Yahudi,
    Yunan, İtalyan ve etnik milletlere hitap ediyor, Helal ve
    Kosher ithal ürünler sunuyordu. Bu arada iş kurmanın ne

    304
    Faruk Arslan

    kadar zor olduğunu öğrenmiştim. Hiçbir toptancı size


    hemen kredi açmıyor ve peşin ödeme istiyor. Mahmut
    olmasaydı, Debit-Master-Visa Card makinesini bir yıldan
    önce almamız mümkün değildi. İş tarihçeniz ve krediniz
    oluşmadan iş kurmaya kalkarsanız herkes size ‘Para peşin
    kırmızı meşin’ diyecektir. Kısa sürede bazı firmalarla 30-
    60 günlük vadelerle mal almaya başladık. Sattığımız
    ürünlerden Regina’daki diğer marketlerde olmamasına
    ihtimam gösterdik. Doğru mal seçimi konusunda Mahmut
    oldukça ustaydı. Toronto’da 350 bin müslüman yaşadığı
    için her köşe pazarında Helal market görebilirsiniz. Her
    millet kendi insanı için marketler açmış. Ancak
    Saskatchewan’da bu bir ilkti. Dükkanın açılışını resmi
    olrak 2 Aralık 2004’de Regina Valisi Fiacco yaptı. Valiyi
    avukatımız Tony Merchant’ın evinde düzenlediği yıllık
    resepsiyonda tanımış ve davet etmiştim. Valiyle birlikte
    ulusal medyanın yerel birimlerini çağrdım. Gazeteciliği
    konuşturarak gazetecilerin balıklama atlayacakları orjinal
    bir haber bülteni faksladım. Helal ve Kosher sihirli
    sözcükleri, valinin ismiyle birlikte 3 televizyon ve 2
    gazetenin muhabirlerini açılışa çekmeye yetti. CBC, City
    Tv, Global Tv, Leader Post ve Food Magazin’e
    mülakatlar verdim. Kanada’da ilk defa televizyona
    konuşuyordum ve ilk defa mülakat yapan ben değilim,
    benle mülakat yapılıyordu. Haber gazetelerde yarım
    sayfa, televizyonlarda 5 dakika verildi. Astra Mart, bir
    anda meşhur oldu, elbette medyatik şovum sayesinde
    kentde meşhur oldum. Sokakta yürürken bile parmakla
    gösteriyorlardı. İlk günlerde bedava medya desteğiyle
    satışlar süperdi. Şöhret sevincim kısa sürdü. Sağlık zabıta
    ekipleri ertesi gün dükkana baskın yaptı. Meğerse dükkan
    açılmadan önce onların teftişinden geçmeliymişim.

    305
    Faruk Arslan

    Health Officer, ertesi gün 3 sayfalık eksik listesi önüme


    koydu ve ‘üç ayda tamamlarsan, şaşarım’ diye dalga
    geçti. Bunları yapana kadar et satışı ve tartılan herşeyin
    kaldırılmasını talep etti, aksi taktirde kapatmakla tehdit
    etti. Listede olmayan yoktu. İnşaat sektörünün pahalı
    işciliğiyle tanıştım. 2 ay süren tadilat sonrası 20 bin
    dolarlık fatura çıktı. Üç defa yapılan teftiş sonrası görülen
    küçük eksiklerinde tamamlanmasından sonra sağlık
    onayını aldım, ama bürokrasi canımı bezdirdi. Bu ülkede
    özel sektör ile bürokrasi arasında uçurum var. Yavaş
    işleyen bürokrasi Türkiye’ye rahmet okutur. Devlet
    memurları aheste aheste çalışıyor, üstelik çalışma
    ücretleri çok yüksek. Helal kesim kasabımız sayesinde
    sadece 1300 müslümanın yaşadığı eyaletde
    müslümanların desteğini aldık. Çünkü helal kesim et ve
    müslüman ürünlerini bulabilecekleri en yakın market 900
    km uzaklıkta bulunuyordu. Yahudiler Kosher ürünleri
    için gelmekle kalmadı, Sinagog, özel siparişler verdi ve
    kentde yaşayan 100 Yahudiye mektup gönderdi.
    Yunanlıların Türkleri çok sevdiğini birebir ilişki
    kurmadan anlayamazsınız. Market sayesinde kasaplığı
    öğrendim. Tezgahtarlıktan tutun temizliğe kadar her iş
    bana bakıyordu. Eleman çalıştırsanız en az saat ücreti
    olarak 7 dolar ödemek zorundasınız. Günde 12 saat açık
    olan dükkanda sabit giderler çok fazla tutuyordu, her işi
    yapmaz işçi çalıştırırsanız para kazanamıyordunuz.
    Kanada’da Small business’in getirisi ancak bir aileyi
    geçindirmeye yetiyor.
    Bu arada ilk kitabım ‘ Petrol Kurdu’nu
    yenileyerek ‘Hazar’ın Kurtlar Vadisi’ adıyla baskıya
    gönderdim. 10 yıllık bir çalışmanın ürünü olam şah
    eserimdi. Bir yıldır üzerinde çalıştığım Kurtlar Vadisi

    306
    Faruk Arslan

    dizisi etrafında Türk mafyası, derin devlet ve derin


    örgütler konulu ‘Vadi’nin Şifresi Çözülüyor’ kitabım
    Ergenekon’u ortaya çıkaracak. Tüm engellemelere
    rağmen Evreca Yayınevi ile basım anlaşması yaptım.
    Kitap Temmuz 2005’de basıldı, ancak Raci ve Necati
    Şaşmaz kardeşlerin 120 bin dolarlık tazminat talebi
    nedeniyle SEKA’ya gönderildi. Güya kitabım dizinin
    mafya dizisi olduğunu tescilleyecek, RTÜK’de
    kapatacaktı. Faraziyeye dayalı davadan çekinen yayınevi
    yüzde 10 komisyonumu ödedi, ama kitabı çöpe gönderdi.
    Matrix kitabımı Karakutu yayınları ‘ Net Kırılma ‘ adıyla
    Ağustos 2005’de yeniden bastı. ‘ Petrol Satrancı’ adlı
    Hazar kitabının devamı olan eserimi baskıya gönderdim.
    Türk’ün minimum seviyede yaşadığı Regina, bulduğum
    boş zamanlar nedeniyle kitap yazma adına çok bereketli
    olmuştu. 2005 yılına tam beş kitap sığdırarak, sanırım bu
    alanda bir rekor kırmıştım. Veya paranoyak olmuştum.
    Kanada’ya dönecek olursak sistemin nasıl
    işlediğine gözatalım. Kanada’da bankalar oldukça
    güvenilirdir. Her işlem ücrete tabidir. Elektronik
    Bankacılıkta Türkiye'den biraz geri olan Kanada kredi
    kartları ile ancak 1994’de tanışma olanağı buldu. Bugün
    Kanada’da aşağı yukarı 52 banka bulunuyor. Bunların
    altısı bankacılık sektörünün dörtte üçüne hakim durumda.
    Kanada, bankalar ve finans kurumları açısından size pek
    çok seçenek sunuyor. Ancak genelde hepsinin verdiği
    hizmetler aynı. Bu yüzden size hizmet verecek bankayı
    seçerken dikkat edeceğiniz tek şey evinize veya işyerinize
    yakın olması. Kanadalılar genelde bankalarından pek
    memnun değildirler. Bu yüzden eğer birisi size belirli bir
    banka tavsiye ederse, onun tavsiyelerine kulak
    vermelisiniz. Çek karnesi alabilme için önce bankada bir

    307
    Faruk Arslan

    hesap açtırmak zorundasınız. Yerleşim belgelerini ve


    pasaportunuzu gösteren her göçmen banka heasbı
    açtırabilir. Hesap açtırdıktan sonra size bir çek karnesi
    vereceklerdir. Bankamatik kartınız da en kısa zamanda
    adresinize ulaşacaktır. Kanada’da pek çok İngiliz ve
    Amerikan bankası bulunmasına rağmen bu bankalar
    sadece ticari müşteriler ile ilgilenirler. Yeni bir ülkeye
    yerleştiğinizde daha önceden sahip olduğunuz kredi
    kartlarınızı bu ülkede kullanma şansınız olmayabilir. Pek
    çok göçmen hatta Amerika’dan gelen göçmenler bile
    Kanada’da kredi kartı alma konusunda zorluk
    yaşayabilirler. Bu sorunu yaşamamak için aşağıdaki
    yollara başvurabilirsiniz. Kendi ülkenizdeki bankanıza
    kredi kartınızı Kanada’ya transfer etmesi talebinde
    bulunabilirsiniz. Kanada’daki bankadan tasarruf
    hesabınızı kullanabilecekleri bir kredi kartı
    isteyebilirsiniz. Gazetelere, dergilere abone olun. Böylece
    bankalar size kredi kartı teklifinde bulunacaklardır.
    Pek çok mağazada, kredi kartı geçerlidir. Ayrıca
    ATM’lerden elektrik, su, telefon vs, faturalarınızı da
    ödeme imkanınız vardır. Çekle ödemek zaman kaybına
    yol açacaktır. Çek yazarken kimliğinizi veya sürücü
    belgenizi göstermek zorundasınız. Hesabınızda
    bulunandan daha fazla miktarda para çekmeye
    kalkarsanız, bankamatik bunu kabul etmeyecektir. Ayrıca
    karşılıksız çek yazarsanız, hem yazdığının kişinin
    bankasından hem de kendi bankanıza tazminat ücreti
    ödemek durumunda kalabilirsiniz. Ayrıca çok saçma bir
    şekilde eğer birisi size karşılıksız çek yazarsa siz de
    bunun için tazminat ödemek durumundasınız.
    Kanada’daki ATM’ler diğer sistemlere Via Cirrus and
    Plus şebekeleri ile bağlıdır. Bu şebekelere rağmen başka

    308
    Faruk Arslan

    bir bankanın ATM’sinden para çekerseniz yaklaşık $1,50


    ‘lik bir ücret ödemek durumunda kalırsınız. Eğer yabancı
    bir bankada hesabınız varsa Kanada’da bu bankanın
    ATM’sinden para çekebilmeniz mümkün. Ancak döviz
    kurları bu işlemlerin bazen çok maliyetli olabilmesine yol
    açıyor, Kanada’da döviz kontrolleri yapılmıyor.
    Kanada’dan Türkiye’ye para transferi yapabilmeniz
    mümkün. Bu tür işlemler için yaklaşık $15 ücret alınıyor.
    Ancak elektronik transfer daha pahalıya 45 dolara mal
    oluyor. Bir Kanada doları 100 senttir. 1 sentlik peniler,
    beş sentlik nikeller, 10 sentlik bozukluklar ve 25 sentlik
    çeyreklikler vardır. Kanada dolarının tura yüzünde
    dalgıçkuşu kabartması vardır. 1996 yılında iki dolarlık
    bozuk para piyasaya sunuldu. $5, $10, $20, $50, $100,
    $500 ve $1000’lik banknotlar vardır.
    Kanada güvenli ve barış dolu bir ülke olması ile
    ünlüdür. Son yıllarda büyük şehirlerde çete ve hırsızlık
    olayları görülüyor. Ancak ABD ile karşılaştırıldığında
    Kanada’daki suç oranı minimumdur. Kanada’da cinayet
    oranı da 1000 de 2 dir. ABD’nin aksine Kanada’da silah
    taşıma pek yaygın değildir. Eğer çiftlikte veya ıssız bir
    çevrede yaşıyorsanız silah bulundurmanıza izin
    verilecektir. Ancak ruhsatsız silah bulundurma yasaktır.
    Azılı suçlular ne yapıp edip silah bulurlar. Kanada’da
    yaklaşık 56. 000 adet federal, yerel ve belediyeye bağlı
    polis memuru bulunuyor. Yani her 549 kişiden 1’i polis
    memurudur. Acil durumlarda 911’i arayın. Kanada’da
    kimlik taşımanız zorunlu değildir. Tutuklandığınızda
    nedeni açıklanmalıdır ve avukat talep etme hakkınız
    vardır. Eğer avukatı karşılayacak maddi gücünüz yoksa
    devlet size yardımcı olacaktır. Ve eğer yine gerekirse
    tercüman bulundurma hakkınız da vardır. Eğer bir trafik

    309
    Faruk Arslan

    kazası yaptıysanız, kimseye fiziksel bir zarar


    vermemişseniz ve $300’den düşük bir maddi zarar varsa
    polis çağırmak zorunda değilsiniz. Sigorta şirketinizi
    aramanız yeterli olacaktır. Eğer $300 ‘den fazla bir hasar
    varsa ve yaralanan kimseler varsa polis çağırmak
    zorundasınız. Derhal 911 ‘i arayın. Polis raporunu
    yazacak, ve hatanın kimde olduğunu tesbit edecektir.
    Eğer anayolda arabanız arızalanırsa, yollarda sıkça
    rastlayabileceğiniz ankesörlü telefonlardan yardım
    çağırabilirsiniz. Ancak geceyse ve kar yağışı varsa
    arabanızda kalmanız daha güvenli olacaktır. Bu yüzden
    de tedbir olarak arabanızda battaniye, fener, ve suya
    dayanıklı bir “ Lütfen polisi Arayın” tabelası
    bulundurmalısınız. Ayrıca yoldan geçen diğer arabalardan
    da yardım isteyebilirsiniz. Araba arızalarına 24 saat
    hizmet veren servisler vardır. Kanada’da pek çok birinci
    el ve ikinci el araba bulmanız mümkün. Gazetelerde ve
    Auto Weekly, Auto Mart gibi dergilerde binlerce araba
    ilanına rastlayabilirsiniz. Kullanılmış araba satın alırken
    Güvenlik Standartları Sertifikası olup olmadığına dikkat
    edin. Eğer sertifikası olmayan bir araba satın almışsanız
    kullanmadan önce mutlaka sertifika alın. Satış ve ruhsat
    ücretleri arabanızı Eyalet Ulaşım Müdürlüğüne kayıt
    ettirdiğiniz zaman ödenecektir. Kanada’da kasko
    yaptırmak zorunludur. Oranlar ve şartlar eyaletten eyalete
    değişir. Örneğin Ontario’da kusursuzluk sigortası
    yaptırılır. Tüm eyaletler üçüncü şahıs sigortasını zorunlu
    kılmaktadırlar. Ancak yangın ve hırsızlık sigortası
    yaptırmak isteğe bağlıdır. Sigorta evraklarını mutlaka
    arabanızda tutmalısınız ve istenildiğinde polise
    gösterebilmelisiniz. Oranlar arabanızın modeline ve
    değerine göre değişmektedir. Ayrıca daha önceki

    310
    Faruk Arslan

    sürücülük kayıtlarınız, yaşınız, cinsiyetinizde oranları


    etkileyebilir. Yabancı ehliyetler 30 gün ile 6 aylık bir süre
    zarfında geçerli olabilmektedir. Tabii bu eyaletten eyalete
    değişir. Bu süre dolduğunda tüm sürücüler yerel Sürücü
    Kontrol Merkezine giderek görme, yazma ve yol testine
    tabi tutulmalıdırlar. Kanada’ya gider gitmez bu işi
    halletmeye çalışın. Çünkü çok fazla sıra olacaktır.
    Rehberinizin mavi sayfalarında Ulaştırma Bakanlığı
    Başlığı altında Sürücü Kontrol Merkezlerinin bir listesini
    bulabileceksiniz. Tüm arabalar satın alındıklarında
    Ulaştırma Bakanlığına kayıt ettirilmek zorundadırlar.
    Sigortasız araba kullanmak yasalara aykırıdır. Sigorta
    evraklarınızı her zaman arabanızda bulundurmanız ve
    istenildiğinde yetkililere göstermeniz gerekir. Sigorta
    ücretleri, yaşınıza, cinsiyetinize ve kullandığınız arabanın
    modeline göre değişmektedir. Bir yıllık size $1000 ile
    $1800 arası bir ücrete mal olmaktadır. Kanada’da ödenen
    vergilerin $165 milyonu ile demiryolları finanse edilir.
    Bu rakamın büyük bir kısmı ücra köşelerdeki
    demiryollarına harcanır. Örneğin demiryolları ile
    ulaşımın %84’ü hatların %33 ‘ünde geçekleşir.
    Kullanmayan hatlar zaman zaman iptal edilir. Ancak bu
    durum devlet hizmetlerinin kar amacı taşımaması
    prensibine aykırı olduğu için devlet imajını zedeler. 1995
    yılında Kanada Demiryolları özelleştirildi ve bugün
    Kanada Pasifik Demiryolları ile sıkı bir rekabet
    içierisinde. İngiliz Kolombiyasında olduğu gibi bölgesel
    demiryolu şirketleri de var. Devlete ait olan “Via Rail
    Canada” 2000 yılında Kanada sınırları içerisinde 3. 8
    milyon yolcuya ulaşım hizmeti verdi. Kanada’da trenle
    ulaşım oldukça popüler. Pek çok insan yolculuk
    esnasında Kanada’nın büyüleyici manzarasını izleyebilme

    311
    Faruk Arslan

    fırsatı elde edebilmek için treni tercih ediyor.


    Kompartımanlarda yolcular için dinlenme olanakları
    vardır. Birinci sınıf ve yataklı kompartımanlar için
    önceden rezervasyon yaptırnanız gerekiyor. Biletinizi
    trene binmeden önce temin etmeniz gerekiyor. Yolculuk
    esnasında bilet satışı yapılmıyor. Bilet fiyatları kat
    edeceğiniz mesafeye göre değişiyor. Çocuklara,
    öğrencilere ve yaşlılara indirim yapılıyor. Trenle ulaşım
    hakkında daha detaylı bilgi almak istiyorsanız, “Vıa Rail
    Kanada” şirketi ile bağlantı kurun. Websitesinden de tren
    saatlerini öğrenmeniz mümkün. www. viarail. Ca.Ayrıca
    500 dolara trenpass alarak istediğiniz kadar trene binip
    tüm Kanada’yı gezebilirsiniz.
    Şehir içi ulaşım eyaletlerin belediyeleri tarafından
    gerçekleştiriliyor. Yerel hükümetlerin çoğu bütçelerinin
    %11 ‘ini ulaşıma harcıyorlar. Toronto ve Montreal’in
    tramvay ve otobüslerle birlikte çalışan bir metro sistemi
    var. Türkiye’den farklı olarak Kanada’da her mesafe için
    aynı ücreti ödüyorsunuz. Otobüslerde jeton ve bozuk para
    kullanılıyor. Otobüs değiştirdiğinizde yeni jeton atmak
    zorundasınız. Aylık paso almak oldukça ekonomik
    olacaktır. Bunun için belediyelerin ulaşım birimleri size
    fiyatlar hakkında bilgi verecektir. Kanada’da binden fazla
    hava alanı bulunuyor. Ancak ulaşımın %99 ‘u 26
    havaalanı üzerinden yapılıyor. Air Canada ülkenin bir
    numaralı hava yolları şirketi. yakın geçmişte rakibi
    Canada Airlines’ı satın alıp kapatarak piyasanın hakimi
    konumuna geldi. Rekabetin olmamasını fırsat bilen Air
    Canada fiyatlarını yükseltti . Air Canada’nın yan
    kuruluşları Tango ve West Jet yolculara daha makul
    fiyatlarda hizmet veriyor. 2002 yılında Kanada’da uçak
    bileti fiyatları en pahalı zamanlarını yaşadılar. Aynı

    312
    Faruk Arslan

    tarihlerde ABD ise tüm zamanların en ucuz uçak bileti


    fiyatlarına sahipti. Pek çok uluslararası havayolları ve
    ABD Kanada’ya ve Kanada dışına uçmakta. Ancak
    birbirleri arasında fazla bir rekabet yok. Toronto ve
    Montreal’den Vancouver’a uçak biletleri oldukça dalgalı
    fiyatlara sahip. APEX ve bazı havayolları $400 ile $500
    arası fiyat verirken diğerlerinin ücretleri $800 den fazla.
    Toronto ve Montreal arası gidiş dönüş biletleri $200 ile
    $350 arasında değişiyor. ABD içindeki iki saatlik
    uçuşlarla aynı fiyatta. Kanada ve Türkiye arası uçak
    biletleri uzak mesafeden dolayı oldukça yüksek
    seviyelerde. Türkiye’den Kanada’ya gidecek göçmenler
    uçak bileti için yüksek bir meblağ ödeyeceklerdir. Türk
    Hava Yolları’nın doğrudan Toronto’ya uçuşları 6 yıllık
    bir mücadeleden sonra 11 Temmuz 2009’da başladı.
    Kanada’da sağlık sistemi oldukça önem kazandı.
    Sağlık hizmetlerinden eyalet hükümetleri sorumlu ancak
    federal hükümet de katkıda bulunuyor. Çalışanlardan ve
    işverenlerden primler toplanıyor. Bu primler sağlık
    bakanlığının hesabına yatırılıyor. Doktorlara ve
    hastanelere de sağlık bakanlığı ödeme yapıyor.
    Kanada’da sağlık hizmetleri daha kolay bir şekilde
    işlemektedir. Diş doktorları eyaletlerin sağlık
    hizmetlerine dahil değildir. Ancak pek çok işveren
    işçilerini diş doktoru masraflarını karşılamaktadır. Özel
    sağlık sigortalar diş doktorunu karşılamaktadırlar. Ayrıca
    tek kişilik veya çit kişilik odalarda tedavinizi de
    karşılamaktadır. Acil durumlarda 911’i arayabilrsiniz.
    Ayrıca eyaletlerin kendi acil servisleri de vardır. İngiliz
    Kolombiyası ve Alberta’da Ambulans ücretlidir. Tüm
    hastanelerin acil servis departmanları vardır. Ayrıca pek
    çok yerel klinik fazla ciddi olmayan şikayetleriniz de size

    313
    Faruk Arslan

    hemen yardımcı olabilmektedir. Kanada’nın oldukça


    cömert bir sosyal güvenlik sistemi vardır. Ancak sağlık
    hizmetleri gibi sosyal güvenlik hizmetleri de işçilere çok
    pahalıya mal olmaktadır. Sağlık sigortası ve emekli maaşı
    için tüm işçilerin maaşlarından kesinti yapılmaktadır.
    İşveren ise işçisini ödediği katkı payının 1. 4 katı kadar
    katkı payı ödemektedir. Çalışma sireleri 13 haftayı
    geçmiş bayanlar 17 haftalık ücretsiz hamilelik iznine
    ayrılabilmektedir. Hamilelik izni süresince Bayan
    Hamilelik Sigortasından faaydalanabilir. İşyerinde
    yaralanmış bir işçi İşçi Mağduriyeti Kuruluna başvurarak
    zararını tazmin ettirebilir. Bu kurul ayrıca işçinin
    iyileştikten sonra tekrar işine dönebilmesini garanti
    etmektedir. İşçinin kazandığı her $100 ‘den $2. 2 işsizlik
    sigortası kesilmektedir. İşsiz kaldığınızda işsizlik
    sigortasının olanaklarından faydalanabilmeniz için son bir
    yıl içerisinde 910 saat çalışmış olmanız gerekir. Saat
    çalıştığınız eyalete göre farklılık gösterebilir. En fazla 50
    hafta işsizlik sigortasından faydalanabilirsiniz. Ve size
    ödeyecekleri para da maksimum $413’tür. İşten
    çıkartıldığınızda Kanada’da bir insan kaynakları
    merkezine gidip onlara isteğiniz dışında işten ayrıldığınızı
    belirtin. İşsiz kaldıktan iki hafta sonra işsizlik sigortası
    olanaklarından faydalanmaya başlayacaksınız. Alberta,
    İngiliz Kolombiyası, New Brunswick, Ontario, Manitoba,
    Saskatchewan eyaletlerinde Ağustosun ilk pazartesisi tatil
    günüdür. Newfoundland halkı ise resmi tatil olarak St
    Patrick yortusunu kutlarlar. Quebec ise St. Jean Baptiste
    Yortusunu kutlamaktadır. Kanada Bayramı ise tüm
    ülkede büyük şenliklerle kutlanmaktadır.

    YABANCI YATIRIMLAR

    314
    Faruk Arslan

    Kanada’da yabancı yatırımlar Kanada Yatırım


    Kanununa (Investment Canada Act) göre
    yürütülmektedir. Yasanın uygulanmasından Kanada
    Sanayi Bakanlığı (www.ic.gc.ca) sorumludur. Yatırımları
    teşvik amacıyla, Sanayi Bakanlığı’na karşı sorumlu olan
    bir Yabancı Yatırım Birimi kurulmuştur. Bu birim
    (www.investincanada.gc.ca) mevzuatı uygulamakla
    yükümlü olduğu gibi, yabancı yatırımcılara da gerekli
    destek ve yardımı sağlamaktadır.
    Yabancı yatırımcılar açısından dikkat edilen en
    önemli unsur, yatırımın Kanada ekonomisine katkısı ve
    istihdam yaratıp yaratmayacağıdır. 1995 yılında
    kanunlarda yapılan düzenlemeler ile işlemler oldukça
    basitleştirilmiş ve pratik olarak, yabancı yatırımcılar
    belirli bir üst limite kadar yerli firmalar ile aynı işlemlere
    taraf olmuştur.
    Yabancılar, yayım-basın, TV yayıncılığı gibi
    kültürel bazı sektörler ile bankacılık, sigortacılık gibi bazı
    mali hizmetler sektörleri dışındaki her sektöre serbestçe
    yatırım yapabilmektedir. Yatırım konusunda alt sermaye
    sınırı uygulaması bulunmamaktadır. Kanada’nın yabancı
    yatırım politikalarının incelenmesinde, NAFTA
    sonucunda ortaya çıkan Kuzey Amerika’daki bütünleşmiş
    ekonomik yapı içinde ABD ve Meksika’nın önemli
    rakipler olduğu dikkate alınmalıdır. Benzer ekonomik
    yapıları dolayısıyla özellikle ABD önemli bir alternatif
    olarak ortaya çıkmaktadır.
    Kanada’nın yabancı yatırımları çekmesindeki
    önemli etkenleri aşağıdaki şekilde özetlemek
    mümkündür:

    315
    Faruk Arslan

    Gelişmiş Ekonomi ve İstikrar: Kanada son derece


    gelişmiş, liberal bir ekonomik yapıya sahiptir. Dünyanın
    en fazla sanayileşmiş ve zengin G7 ülkeleri arasında
    yeralmaktadır. Yerleşmiş, kuralları oturmuş ve düzenli
    olarak işleyen bir piyasa ekonomisi bulunmaktadır.
    Ekonomi istikrarlıdır. Son 15 yıldır sürdürülen bütçe
    harcamalarının azaltılması, kamu borçlarının düşürülmesi
    ve dengeli bütçe politikaları sayesinde, istikrarlı ve
    sürdürülebilir bir ekonomik büyüme eğilimi (yıllık
    ortalama %3-4 civarında) sağlanmıştır. Kanada’nın
    ekonomik yapı ve sanayi altyapısı olarak dünyadaki en iyi
    ve güvenilir ortamlardan birisine sahip olduğunu
    söylemek yanlış olmayacaktır.
    Yasal ve İdari İşlemlerin Kolaylığı: İdari olarak
    firma kuruluş ve yatırım işlemleri son derece kolay
    anlaşılır, basit ve şeffaftır. Bazı sektörel istisnalar dışında,
    DTÖ üyesi ülke firmaları için 179 milyon Kanada
    Dolarına kadar (2001 yılı için geçerli seviye) yatırım
    yapacak yatırımcılar açısından firma kuruluşu son derece
    basittir ve internet üzerinden dahi yapılabilmektedir.
    Firma kuruluşu büyük ölçüde firmanın isminin ve kuruluş
    sözleşmesinin tescilinden oluşmaktadır. Maliyeti eyaletler
    arasında farklılık gösterebilmekle birlikte, ortalama 300-
    500 Kanada Doları arasında değişmektedir. Firma
    kuruluşu açısından yabancı firmalar ile yerli firmalar
    arasındaki tek fark, Kanada’da firma kuruluşunun
    tamamlanmasının ardından, en fazla bir ay içinde yabancı
    yatırımcının Kanada Sanayi Bakanlığı’na bildirim
    zorunluluğudur. Bu bildirim internet aracılığıyla
    yapılabilmektedir. Ancak, eyaletler bazında farklılık
    görülmekle birlikte, bazı sektörlerdeki iş kolları için

    316
    Faruk Arslan

    eyalet hükümetlerinden ruhsat alınması


    gerekebilmektedir.
    179 milyon doların üzerindeki yatırımlarda (yeni
    veya kurulu bir firmaya iştirak) ise, “gözden geçirme” adı
    verilen bir mekanizma kullanılmaktadır. Bu halde,
    Kanada Sanayi Bakanlığı, yatırım Kanada ekonomisine
    katkısının olup olmadığı, istihdam yaratıp yaratmadığı
    gibi hususları dikkate alarak incelemektedir. Ayrıca,
    hassas olarak kabul edilen az sayıdaki bazı sektörde de bu
    mekanizma uygulanmaktadır. Bu sektörlerin başında
    uranyum madenciliği, taşımacılık ve mali hizmetler ile
    kültürel hizmetler (TV yayıncılığı gibi) gelmektedir.
    Mevcut düzenlemeler çerçevesinde, yabancı
    firmalar farklı hukuki yapılarda kurulabilmektedir. Bunlar
    arasında anonim şirket, limited şirket, ortaklık
    (partnership), ortak teşebbüs (joint venture) gibi şekilleri
    saymak mümkündür. Ayrıca, yabancılar şube açmak gibi
    yöntemleri de kullanılabilmektedir.
    NAFTA: ABD, Meksika ve Kanada arasında
    sonuçlandırılmış bulunan Kuzey Amerika Serbest Ticaret
    Anlaşması, Kanada ve ABD arasında mal ve hizmetlerin
    serbestleşmesini sağlamış, böylece firmalara önemli bir
    hareket alanı sağlamıştır. NAFTA yaklaşık 380 milyon
    kişinin olduğu, 10 trilyon dolar büyüklüğünde bir pazara
    giriş imkanı sağlamaktadır. Kanada Dolarının, ABD
    Doları karşısındaki değerinin düşük seyretmesi,
    Kanada’nın işçilik maliyetlerinin daha düşük olması gibi
    nedenlerle, ABD pazarına girmek isteyen firmalar
    NAFTA’nın da varlığını dikkate alarak ABD yerine
    Kanada’da yatırım yapmakta, NAFTA aracılığıyla da
    ABD pazarına rahatlıkla girebilmektedir. Kuzey Amerika
    pazarında yer almak isteyen bazı AB firmalarının da

    317
    Faruk Arslan

    Kanada’yı üs olarak seçtikleri ve buradan ABD


    pazarındaki faaliyetlerini yönlendirdikleri
    gözlenmektedir. NAFTA, Kanada’nın iç piyasanın küçük
    olmasının yarattığı dezavantajı ortadan kaldırmakta ve
    girişimcilere dünyanın en büyük pazarlarından birisini
    açmaktadır.
    Bu Anlaşmanın etkisi kendisini özellikle otomotiv
    ürünlerinde göstermektedir. İki ülke arasında otomotiv
    ürünlerinde gümrük vergilerinin bulunmaması ve idari
    engellerin en aza indirilmesi ve düşük kur, işçilik
    maliyetinin daha düşük olması gibi nedenlerle, önemli
    otomobil üreticileri Kanada’ya önemli yatırım yapmış,
    ABD ve Kanada’daki üretim sistemlerini
    bütünleştirmiştir.
    NAFTA sadece gümrük vergilerini kaldırmakla
    kalmamış, ABD, Meksika ve Kanada’nın bu ülkelerden
    gelen yatırımcılara yerli firmalarla aynı hakları tanımasını
    sağlamıştır. Hatta NAFTA kapsamındaki bir hüküm
    (CHAPTER 11) NAFTA üyesi bir ülke hükümetinin
    gerçekleştirdiği politika değişikliğinin çalışma ve karlılık
    koşullarını kapsamlı ve olumsuz bir şekilde etkilemesi
    halinde, yatırımcılara ilgili hükümeti mahkemeye verme
    hakkı tanımaktadır. Bu nedenle, firmalar yasal olarak
    kendilerini güvende hissetmektedir.
    Kanada’nın özellikle zengin doğal kaynakları da
    ülkeyi yatırmcılar açısından cazip kılmaktadır. Zengin
    petrol, doğal gaz, kömür, altın ve elmas madenleri gibi
    kaynaklara özellikle ABD firmaları ilgi göstermekte ve
    bu çerçevede, Kanada’da firma almak yoluyla yatırıma
    yönelmektedir. 2000-2001 yılında ülkeye yapılan yabancı
    yatırımların önemli bir kısmı enerji sektörüne yapılmıştır.

    318
    Faruk Arslan

    Ayrıca, zengin doğal kaynaklar girdi maliyetini azaltarak,


    ciddi bir avantaj sağlamaktadır.
    Maliyet Avantajları: Kanada’yı yatırımcılar
    açısından cazip kılan bir başka unsur ise işçilik ve üretim
    maliyetlerinin ABD’ne göre daha düşük olmasıdır. Sektör
    bazında değişiklik göstermekle birlikte, ABD ile
    karşılaştırıldığında işçilik maliyetleri %14-41 daha azdır.
    Ayrıca, ABD’nde çalışanlara yapılan sosyal ve emeklilik
    ödemeleri toplam maaşın %34’üne ulaşırken, Kanada’da
    bu oran %26’dır. ABD’nde ortalama saat ücreti
    (emeklilik ödemesi dahil) 19,2 ABD Doları/saat iken,
    Kanada’da 15,6 ABD Dolarıdır. ABD ile
    karşılaştırıldığında inşaat maliyetleri %20, elektrik %30
    daha ucuzdur. 2002 yılı başında KPMG isimli bağımsız
    araştırma kuruluşu tarafından yapılan dünyanın gelişmiş
    ekonomilerini içeren bir araştırmaya göre, Kanada’nın
    önemli iş merkezlerindeki iş ve yaşam maliyetleri
    ABD’ndeki benzerlerinden düşüktür. Bu nedenle, Kuzey
    Amerika pazarına girmek isteyen ve gelişmiş altyapı,
    istikrarlı bir ekonomi ve siyasi sistem arayan girişimciler
    için, ABD ile karşılaştırıldığında Kanada önemli bir
    alternatif olarak ortaya çıkmaktadır.
    Vergilendirme: Kanada’da hem kurumlar vergisi
    hem de gelir vergisi bulunmaktadır. Ayrıca,
    vergilendirme hem federe hem eyalet bazında
    uygulanmaktadır. Vergilendirme Kanada Gelirler ve
    Gümrükler Bakanlığı’nın sorumluluğundadır. Bu birim,
    Quebec dışında diğer eyaletler içinde eyalet vergilerini de
    toplamaktadır. Quebec eyaleti ise gerek gelir gerek
    kurumlar vergisini ayrıca toplamaktadır. Ontario ve
    Alberta eyaletleri ise kurumlar vergisini ayrıca
    toplamaktadır.

    319
    Faruk Arslan

    Vergilendirme açısından, özel veya tüzel bir kişi,


    eğer Kanada’da üretim ve imalat, paketleme, koruma,
    inşa etmek vb. gibi faaliyetlerde bulunuyorsa, herhangi
    bir mal satıyorsa veya herhangi bir gayrımenkulü veya
    doğal kaynağı kullanıyor ise, bu özel veya tüzel kişi, bu
    faaliyetlerinden elde ettiği gelirler için vergi ödemek
    zorundadır.
    Mevzuat çerçevesinde, yabancı bir firmanın
    yönetimi Kanada’da ise ve faaliyetleri Kanada’dan
    kontrol ediliyor ise bu firma Kanada firması olarak kabul
    edilmektedir ve vergi mevzuatına tabidir.
    Gelir vergisi ikamet esasına dayanmaktadır.
    İkamet genel olarak Kanada’da yaşamak veya 183
    günden daha fazla süreyle Kanada’da bulunmak olarak
    tanımlanmaktadır. Bu tanıma uyan herkes vergi
    mükellefidir. Kanada’da mukim kişilerin elde ettikleri
    bütün gelirler (nerede elde edildiklerine ve kaynağına
    bakılmaksızın) vergiye tabidir. Kuşkusuz Çifte
    Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması gibi
    düzenlemeler yabancı ülkede faaliyet gösteren
    girişimcilerin vergilendirilmesini yakından
    ilgilendirmektedir. Henüz Türkiye ile Kanada arasında bu
    anlaşma imzalanmamıştır.
    Vergi oranları gelir seviyesine ve faaliyet alanına
    göre değişebilmektedir. Bununla birlikte, gelir vergisi
    oranı federe bazda %16-29, eyalet bazında ise, eyaletlere
    göre %8 ile %20 arasında değişmektedir. Quebec
    eyaletinde, federe verginin %18-25’i oranında gelir
    vergisi alınmaktadır.
    Kurumlar vergisi (federe ve eyaletler birlikte)
    oranı %39-45 arasındadır. Ancak, özellikle 200 bin dolara
    kadar geliri olan küçük firmalar için vergi oranları %17-

    320
    Faruk Arslan

    22 arasındadır. 200-300 bin dolar arasında geliri olan


    firmalarda ise vergi oranı %39 civarındadır. Mali yılın
    bitmesinden itibaren altı ay içinde vergi beyannamesi
    verilmesi gerekmektedir. Vergi faaliyet alanlarına göre
    değişmekle birlikte, genellikle küçük ölçekli işletmelere
    bazı vergi avantajları tanınabilmektedir. Bu kapsamda,
    %50 yabancı %50 Kanada ortaklığı ile kurulan küçük
    ölçekli bir firma, Kanada’lılar tarafından kontrol edilen
    bir firma olarak tanımlanmakta ve bu firma ticari
    faaliyetlerden elde ettiği gelirlerin ilk 300,000 bin
    dolarlık kısmı için daha düşük oranlı vergilerden
    yararlanabilmektedir.
    Genel olarak, Kanada vergi oranları yüksek
    bulunmaktadır. Özellikle küçük ölçekli işletmeler
    üzerindeki vergi yükü ABD’ye nazaran daha azdır.
    Ayrıca, özellikle araştırma ve geliştirme faaliyetleri için
    ABD’nden daha uygun vergi avantajları sağlanmaktadır.
    Ar&Ge faaliyetlerine yönelik harcamalarda %20 oranında
    vergi kredisinden, ayrıca küçük ölçekli işletmeler bu
    alandaki harcamaları için %35 oranında vergi iadesinden
    yararlanmaktadır. Bu nedenle, Kanada dünyada ar&ge
    faaliyetlerine en fazla vergi indirimi sağlayan ülkelerden
    birisi olarak kabul edilmektedir. Bu durum, ülkeyi
    özellikle yeni teknolojiler ve araştırma ve geliştirme gibi
    alanlarda çalışan firmalar için cazip bir yatırım alternatifi
    haline getirmektedir.
    Diğer taraftan, yüksek sayılabilecek gelir vergisi
    oranları, özellikle Kanada’da çalışanlar için caydırıcı
    olmakta ve bu husus Kanada’dan ABD’ye beyin göçünün
    önemli nedenleri arasında sayılmaktadır.
    Kanada’da mukim olmayan özel kişiler,
    Kanada’da çalıştıkları süre içinde ücretli olarak veya

    321
    Faruk Arslan

    ticari faaliyetlerinden elde ettikleri gelirler ile Kanada’da


    sahip olabilecekleri bazı mal varlıklarından elde ettikleri
    gelirler için vergiye tabidir. Ayrıca, bazı
    gayrımenkullerden elde edilen gelirlerden stopaj vergisi
    de alınmaktadır.
    Vergilendirme açısından farklı yatırım şekilleri
    (şube, yeni firma kuruluşu gibi) arasında genellikle yeni
    firma kuruluşu (subsidiary) önerilmektedir. Şube
    kurulması halinde, bu şube aracılığıyla elde edilen
    kazançların veya kayıpların ana firma ve şube arasında
    dağıtılması gerekecektir. Bu durum karşıklığa yol açtığı
    gibi, genellikle çifte vergilendirme gibi konularda
    sorunlara neden olmaktadır. Keza, ana firmanın şubeye
    atfedebileceği masraflarda da sorun çıkmaktadır. Ayrıca,
    şubenin Kanada’daki faaliyetleri için kullanılmayan
    gelirler üzerinden de stopaj vergisi alınmaktadır.
    Yabancılara ödenen kar payları üzerinden alınan stopaj
    vergisi benzeri bu düzenleme kapsamında, ana firmanın
    menşesine ve ikili anlaşma olup olmamasına göre %10-15
    arasında vergi kesilmektedir.
    Yatırım Teşvikleri: Geçtiğimiz yıllarda yürürlüğe
    konulan sıkı bütçe politikaları çerçevesinde, Kanada
    ülkeye yabancı yatırım çekmek konusunda çok istekli
    olmakla birlikte, yatırımlara verilen yardımlar önemli
    ölçüde azaltılmış, mevcut yardımlar da büyük ölçüde
    Kanada firmalarının kullanımı ile sınırlandırılmıştır.
    Firmalara sağlanan desteğin önemli bir kısmı ar&ge gibi
    bazı sektörlere ve az gelişmiş bölgelere özeldir. Sadece
    yabancı firmalara verilen özel bir teşvik veya yardım
    bulunmamaktadır. Mevcut yardım ve desteklerden
    yararlanabilmek için bir firmanın Kanada firması olması
    gerekmektedir.

    322
    Faruk Arslan

    Mevcut hükümet yardımlarının iki önemli unsuru


    bulunmaktadır. Birincisi, üretim aşamasında, firmaların
    rekabet güçlerinin artırılması amacıyla, teknoloji
    altyapısının ve firmaların verimliliğinin geliştirilmesi,
    ikincisi ise ihracat aşamasında firmaların pazarlama
    faaliyetlerine destek olunmasıdır. İhracat aşamasında
    sağlanan yardımları da iki ana grup altında toplamak
    mümkündür. Bunlardan birincisi, firmalara pazar
    bulunması aşamasında sağlanan yardımlar, ikincisi ise
    fiili ihracat aşamasında finansman desteği sağlanmasıdır.
    Bu çerçevede, Kanada’da uygulanmakta olan bazı
    teşvik programları konusunda derlenen özet bilgiler
    aşağıda sunulmuştur:
    1. İhracat Kredileri, Sigortaları ve Garantileri:
    Kanada İhracat Geliştirme Kuruluşu (EDC-Export
    Development Corporation) tarafından ihracat yapan
    firmalara çeşitli finansman ve ihracat sigortası imkanları
    sağlanmaktadır. EDC’nin alıcı kredileri, sigorta
    işlemlerinin yanısıra, ihracat bedellerinin tahsiline
    yönelik garanti işlemler gibi mekanizmaları
    bulunmaktadır.
    Aynı şekilde, Kanada hükümetinin sahip olduğu İş
    Geliştirme Bankası (BDC) tarafından da küçük ve orta
    ölçekli işletmelere uygun koşullarda kredi
    sağlanmaktadır. Örneğin, bu kapsamda ihracatçı firmalara
    işletme sermayesi verilmektedir. Ayrıca, Küçük
    İşletmeler Borç Kanunu, firmalara yeni teçhizat, makina,
    arsa alımı gibi amaçlar için 250 bin dolara kadar kredi
    sağlanmasını öngörmektedir.
    2. İhraç Pazarlarının Geliştirilmesi Programı
    (PEMD-Program for Export Market Development):
    Firmaların pazar araştırma, pazara giriş, yurtdışında

    323
    Faruk Arslan

    ihalelere katılmak için yapacakları masrafların bir kısmı


    karşılanabilmektedir. Ayrıca, ihtiyaç olması halinde
    Kanada hükümeti fizibilite çalışmaları için de uygun
    koşullarda mali yardım sağlayabilmektedir. Ayrıca,
    Kanada Uluslararası Kalkınma Ajansı tarafından fizibilite
    çalışmalarına yardım sağlanmaktadır.
    3. Araştırma ve geliştirme faaliyetlerine sağlanan
    yardımlar: Teknoloji ve sermaye yoğun bir üretim
    yapısına sahip olan Kanada firmaların teknolojik
    altyapılarının geliştirilmesi için sektör-üniversite işbirliği
    geliştirmeye çalışmakta ve yeni teknolojilerden
    yararlanacak firmalara uygun koşullarda önemli ar-ge
    yardımı sağlamaktadır. Ar-ge faaliyetlerinin bir kısmı
    vergiden düşülebilmektedir.
    Bu kapsamda Federe düzeyde uygulanıyor olması
    nedeniyle, Sanayi Bakanlığı tarafından yürütülen Sanayi
    Ortaklığı Programı ile Doğal Bilimler ve Mühendislik
    Araştırma Konseyi tarafından yürütülen programlar
    hakkındaki bilgilere ekte yer verilmiştir. Bu programların
    ortak özelliği, firmaların ar-ge maliyetlerinin bir kısmının
    üstlenilmesidir. Sektör bazında farklılıklar olabilmesi
    nedeniyle, ihtiyaç duyulduğu takdirde, sektör bazındaki
    uygulamalara www.ccrc-adic.gc.ca/taxcredit/sred/sector-
    e.html isimli web sitesinden ulaşılabilmektedir.
    Ülkenin Federe yapısı nedeniyle, genellikle
    eyaletler tarafından yukarıda sözü edilen programlara
    benzer uygulamalar izlenmektedir. Örneğin, Atlantik
    kıyısındaki eyaletlerde yerleşik firmaların
    modernizasyonu, makina parkının yenilenmesi gibi
    amaçlar için uygun koşullarda krediler verilmektedir.
    Eyalet bazındaki programlarda dikkati çeken unsurların
    başında firmaların verimliliklerinin artırılmasına katkıda

    324
    Faruk Arslan

    bulunacak girişimlerin desteklenmesine yönelik


    programlardır. Bu çerçevede, Quebec eyaletinde
    uygulanmakta olan program hakkındaki bilgiler burada
    sunulmuştur.
    Yatırım Yapılabilecek Sektörler
    Kanada’nın zengin doğal kaynakları ve son
    yıllarda yüksek seyreden enerji fiyatları özellikle petrol
    arama ve çıkarma, doğal gaz gibi sektörleri oldukça cazip
    hale getirmiştir. Bu sektör son yıllarda en fazla yabancı
    yatırımcı çeken sektörlerin başında gelmektedir. Bu alana
    ABD firmaları ilgi gösterirken, AB firmalarının ise
    özellikle iletişim gibi yüksek teknoloji sektörleri üzerinde
    yoğunlaştıkları görülmektedir. Kanada’daki tek Türk
    yatırımı müteahhitlik hizmetleri alanında faaliyet
    göstermektedir.
    Türkiye’nin ekonomik yapısı ve Türk firmalarının
    avantajları gözönüne alındığında, yatırım için özellikle
    gıda, ambalaj sanayi, makina sanayi gibi sektörler akla
    gelmektedir. Gıda konusunda özellikle üçüncü ülkelere
    ihracat kaydıyla bakliyat ön plana çıkmaktadır. Bu sektör
    bugüne kadar yatırım amacıyla girişimlerde bulunan
    firmalarımızın üzerinde durdukları en önemli alan
    olmuştur. Özellikle tahıl üretimi, hayvancılık gibi
    alanlarda Kanada’nın üretim potansiyeli dikkate
    alındığında, üçüncü ülkelere yönelik olarak önemli
    imkanlar sunabilmektedir. Bazı girişimcilerimiz tekstil ve
    hazır giyim sektörlerine de yönelmekle birlikte, bu
    girişimler daha çok temsilcilik, ticaret ile sınırlı kalmış
    yatırıma dönüşmemiştir.
    Ayrıca, takım tezgahları gibi makina sanayi
    sektörleri de önemli yatırım alternatifleri sunuabilecektir.

    325
    Faruk Arslan

    Bu tür malzemelerin önemli bir kısmı halen Uzak


    Doğu’dan ithalat yoluyla karşılanmaktadır.
    Ayrıca, ülkenin en önemli sektörü olan otomotiv
    sektörü de büyümekte olan otomotiv yedek parça
    üreticileri açısından çekici olabilecektir. ABD ile
    tamamen içiçe geçmiş olması, NAFTA gibi nedenlerle bu
    sektördeki yatırım Kuzey Amerika pazarına giriş
    açısından etkili olabilecektir.
    Firma Kuruluşuna İlişkin İşlemler
    Kanada’da yabancılar ya bir şube açarak veya
    yeni bir firma (subsidiary) kurarak faaliyet
    gösterebilmektedir. Bu ikisi arasındaki tercih vergi,
    faaliyet alanı gibi çeşitli unsurlara göre değişmektedir.
    Kanada’da eyalet çapında veya federe bazda firma
    kuruluşu mümkündür. Federe bazda, firma kuruluşu ve
    işleyişi ile ilgili kanunlar Kanada Şirketler Kanunu
    (Canadian Business Corporations Act) kapsamında
    yürütülürken, eyaletlerde de benzeri hükümler taşıyan
    Şirketler Kanunları yürürlüktedir. Örneğin, Ontario
    eyaletinde firma kuruluşu Ontario Şirketler Kanununa
    göre yapılmaktadır. Ancak, işlemler ve kurallar büyük
    ölçüde benzerlik taşımaktadır. Aksi belirtilmedikçe,
    mevcut düzenlemelerde hissedarlar için sınırlı sorumluluk
    öngörülmüştür.
    Federe veya eyalet bazında kurulmuş olan bir
    firma, prensip olarak Kanada’nın tamamında faaliyet
    gösterebilmektedir. Ancak, federe bazda veya
    eyaletlerden birisinde kurulmuş olan bir firma, faaliyet
    göstereceği diğer eyaletlerde, faaliyet alanlarına göre
    ruhsat almak gibi yasal bazı düzenlemeleri yerine
    getirmek ve diğer eyaletlerde de tescil olmak zorunda
    kalabilmektedir. Örneğin, başka bir ülkede veya eyalette

    326
    Faruk Arslan

    kurulmuş olan bir firmanın Ontario eyaletinde


    çalışabilmesi için, Ontario Tüketici ve İş Hizmetleri
    Bakanlığı’nın Firmalar Dairesi’nden izin alması
    gerekmektedir.
    Eyaletler, Federe bazda kurulmuş firmalara,
    isimlerini sözkonusu eyalette faaliyet göstermek ve kendi
    ismini kullanmak hakkını tanımak zorundadır. Firma
    kuruluşu büyük ölçüde, “Kuruluş Sözleşmesi” olarak
    adlandırabilecek belgelerin ilgili Kanada makamları
    nezdinde tescil edilmesinden oluşmaktadır. Federe bazda
    ve Ontario eyaletinde kurulacak bir firma için
    kullanılabilecek örnek bir “Kuruluş Sözleşmesi” ekte
    gönderilmektedir. Bu belge ile birlikte, özü itibariyle
    firmanın yerini gösteren bir belge ile yöneticileri gösteren
    bir başka belgenin de ilgili kurumlara sunulması
    gerekmektedir. Esas itibariyler, yazışma ve resmi
    beyanların yapılabilmesi için yabancı firmanın Kanada’da
    da yerleşik bir adresinin olması gerekmektedir.
    Sözkonusu belgelerin (Bu formlar Federe bazda
    kullanılan belgelerdir. Eyalet bazında da özü itibariyle
    aynı işlemler, benzeri formlar geçerlidir.) örnekleri ekte
    yeralmaktadır. Kuşkusuz, faaliyete geçmeden önce
    firmanın faaliyet alanına göre yerel makamlarda alınması
    gereken bazı ön izin veya ruhsatlar bulunabilmektedir.
    Bu çerçevede, tescil işlemi sırasında özellikle
    aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir:
    1. İsim araştırması: Yeni kuralacak firmaya
    verilecek ismin başka bir firma tarafından
    kullanılmadığının teyid edilmesi gerekmektedir. Bu
    amaçla, firma tescili aşamasında, ismin araştırılması
    gerekmektedir. Bazı eyaletlerde bu işlem özel firmalar
    tarafından yapılırken, bazı eyaletlerde Sanayi ve Tüketici

    327
    Faruk Arslan

    ve/veya Ekonomik Geliştirme Bakanlıkları gibi resmi


    kurumlar tarafından yapılmaktadır. Bu araştırma işlemi
    için eyaletler arasında farklılık görülmekle birlikte 50-100
    dolar arasında ücret talep edilmektedir.
    2. Sermaye yapısı: Hisselerin miktarı gibi
    bilgilerin tesbit edilmesi ve beyan edilmesi
    gerekmektedir.
    3. En azından bir yönetici belirlenmiş olması.
    Firma türü olarak, anonim, ortak teşebbüs (JV),
    ortaklıklar (partnerships), sınırlı sorumlu ortaklıklar
    (limited partnerships) gibi firmaların yanısıra, dağıtım,
    franchising gibi amaçlarla, bir yabancı ile Kanada
    vatandaşı arasında sözleşme niteliğinde bir düzenleme
    yapılması mümkündür.
    Federe bazda kurulması halinde, firma kuruluş
    sözleşmesinin internet ortamında tescili mümkündür.
    Halen, firma kuruluşu için federe bazda 250 dolar,
    Ontario’da kurulacak ise 360 Dolar harç alınmaktadır.
    Tescil işleminin internet aracılığıyla yapılması halinde ise
    ücretler sırasıyla 200 ve 300 Dolardır.
    Nova Scotia ve New Brunswick dışındaki diğer
    eyaletlerde, Kanunlar kurulacak firmanın yönetim
    kurulunun üyelerinin çoğunluğunun Kanada ikametinde
    (Canadian resident) olmasını talep etmektedir.
    Dolayısıyla, bu üyelerin ya Kanada vatandaşı veya
    göçmenlik statüsünü almış kişiler olması gerekmektedir.
    Federe bazdaki firmalarda ise yönetim kurulunun
    %25’inin Kanada ikametinde olması gerekmektedir.
    Dörtten daha az yöneticinin olduğu firmalarda
    yöneticilerden en az birinin Kanada’lı olması
    gerekmektedir. Ancak, belirli bazı sektörlerde faaliyet

    328
    Faruk Arslan

    gösterecek firmalarda yöneticilerin çoğunluğunun


    Kanada’da yaşıyor olması gerekebilmektedir.
    Kanada’da şube açmayı planlayan firmaların ise,
    firma kuruluşuna ilave olarak aşağıdaki işlemleri de
    tamamlaması gerekmektedir:
    1. Başvurudan önce, isim araştırmasının
    yapılması ve ismin kullanılmadığına ilişkin en eski 90
    günlük bir raporun sunulması
    2. İlgili Kanada makamları tarafından
    firmanın isminin, yasal bir varlık olduğunun, tescil
    tarihinin ve hangi eyalet hukuk sistemine tabi olduğu gibi
    hususların onaylanması.
    3. Kanada’daki yasal işlemleri takip edecek
    tam yetkili bir kişi-ajansın belirtilmesi.
    Şube olarak kurulmuş firmalar da vergi
    mevzuatına tabidir ve Kanada içinde elde ettikleri gelirler
    için vergi ödemek zorundadır. Şubeler tarafından
    verilecek olan vergi beyannameleri biraz daha karışıktır.
    Kar ve zararların ana firma ve şube arasındaki dağılımı
    gibi konulara özen gösterilmesi gerekmektedir.
    Ortaklıklar, iki veya daha fazla özel ve tüzel
    kişinin biraraya gelerek kar amacıyla kurdukları
    teşebbüslerdir. Ontario eyaletinde, bir yabancı genel veya
    sınırlı ortaklık kurabilmektedir. Bu tür firmalar genellikle
    hukuk, muhasebe gibi hizmet sektörlerinde
    bulunmaktadır. Yabancıların bu tür ortaklıklara doğrudan
    veya Kanada’da kurulu veya kurulacak bir tüzel kişilik
    aracılığıyla katılması mümkündür. Ancak, yabancıların
    bu tür ortaklıklara doğrudan katılmaları halinde, yabancı
    girişimci açısından bu durum şube statüsünde kabul
    edilmekte ve bu kapsamda vergilendirmektedir.

    329
    Faruk Arslan

    Sınırlı ortaklıklarda en az bir genel ortak ve en az


    bir veya daha fazla sınırlı sorumluluk taşıyan ortak vardır.
    Ortakların sorumluluğu, yatırdıkları sermaye ile sınırlıdır.
    Genel ortağın sorumluluğu ise sınırsızdır.
    Ontario eyaletinde, sınırlı ortaklık kurulabilmesi
    aşağıdaki işlemlerin yerine getirilmesi gerekmektedir:
    1. Ortaklık olarak faaliyet gösterecek tüzel
    kişiliğin isminin bildirilmesi.
    2. Ortaklığın faaliyet alanının belirtilmesi.
    3. Ortakların isim ve adreslerinin belirtilmesi.
    4. İş merkezinin adresinin belirtilmesi.
    5. Yasal olarak belirlenmiş ismin dışında
    isim kullanılacak ise, bu ismin beyan edilmesi.
    Vergi açısından, ortaklığın elde ettiği gelir
    ortaklara dağıtıldığında, her bir ortağın elde ettiği geliri
    veya uğradığı zararı kendi vergi beyannamesinde
    belirtmesi gerekmektedir.
    Yabancı firmaların Kanada’da yerleşik firmalar
    aracılığıyla yürütecekleri dağıtım, franchising gibi
    faaliyetler ise büyük ölçüde taraflar arasındaki
    sözleşmeye bağlı düzenlemelerdir.
    Bu kapsamda, Kanada’da faaliyet göstermek için
    yararlanılan bir diğer önemli imkan franchisingtir. Bu
    kapsamda, yabancı firma, Kanada’daki muhatabına
    gerekli lisansı-isim hakkını vs. vererek, kendi markası
    altında satış imkanı sağlamaktadır. Bu kapsamda,
    Kanada’daki firma lisans/isim hakkı karşılığında belirli
    bir ücret ödediği gibi, royalti de ödeyebilmektedir.
    Perakende ticaret aşamasında bu şekilde faaliyet gösteren
    bir çok firma bulunmaktadır. Bu şekilde yürütülse bile,
    Kanada’daki bütün yasalara uygun hareket etmek
    zorundadır. Franchising işlemleri ayrı yasal düzenleme

    330
    Faruk Arslan

    konusudur. Bu kapsamda örneğin, lisans verilecek olan


    firmaya çeşitli bilgilerin (örneğin bilanço bilgileri)
    açıklanması gerekmektedir.
    Vize, Göçmenlik ve Vatandaşlık
    Türk vatandaşlarınca, Kanada’ya yapılacak olan
    ziyaretlerde vize alınması gerekmektedir. İş amaçlı
    yapılacak ziyaretlerde de vize verilmesi için davet
    mektubu aranmaktadır. Kanada’da yatırım yapacak
    firmalar açısından dikkat edilmesi gereken bir unsur,
    Kanada’ya geliş, oturma ve çalışma izinleridir. Kanada’ya
    göçmenlik ve çalışma koşulları Kanada Göçmenlik
    Kanunu tarafından düzenlenmektedir. Bu Kanun büyük
    ölçüde Kanada iş ve çalışma piyasasının korunmasına
    yöneliktir ve Kanada’ya sürekli veya geçici olarak
    geleceklerin çalışma hayatının düzenini bozmaması
    hedeflenmektedir. Başka bir deyişle, yabancı işçilerin,
    Kanada’lıların iş bulmasını ve çalışmasını
    zorlaştırmaması gerekmektedir. Ancak, istihdam
    yaratacak yatırımcılara ve girişimcilere ve eksikliği
    duyulan sektörlerde ihtiyacı giderecek işçilere olumlu
    bakılmaktadır.
    Kanada’da kısa süreli olarak çalışacaklar ziyaretçi
    statüsünde kabul edilmekle birlikte, bazı istisnaları
    dışında Kanada’ya varmadan önce izin alması
    gerekmektedir. Yabancı yatırımcılar, çalışanlarını Kanada
    dışından getirecek ve sürekli olarak çalıştıracak iseler izin
    almaları zorunludur. Bu izin süreci uzun ve karmaşıktır.
    Kanada İş ve Göçmenlik Komisyonu bu tür izin
    taleplerini ayrı ayrı incelemekte ve karara bağlamaktadır.
    Bu süreç içinde en önemli unsur, Kanada vatandaşlarının
    yabancıların yapacakları işi yapmalarının ve dolayısıyla
    çalışan ihitiyacının Kanada içinden temin edilmesinin

    331
    Faruk Arslan

    mümkün olamadığının kanıtlanmasıdır. Kanıt


    yükümlülüğü işverenin üzerindedir. İzin bir yıllık geçerli
    olmakla birlikte, bu süre gerektiği takdirde
    uzatılabilmektedir ve çalışanların ailelerini de
    beraberlerinde getirmeleri mümkündür.
    Çalışma amacıyla yapılacak kısa süreli
    ziyaretlerde bazı istisnalar bulunmakta ve önceden izin
    alınması gerekmemektedir. Mal ve hizmet alımı amacıyla
    gelmiş olmak, Kanada’daki firmanın faaliyetlerini
    denetlemek veya bu firmada çalışanlar ile danışmalarda
    bulunmak gibi gibi durumlarda kısa süreli çalışma
    ziyaretlerini ön izin almaksızın gerçekleştirmek
    mümkündür.
    Girişimci veya yatırımcı olarak Kanada’ya
    göçmen olarak gelmek ve Kanada vatandaşlığını almak
    isteyenler konusunda da çeşitli düzenlemeler
    bulunmaktadır. Bu konuda dikkati çeken iki alternatif,
    Kanada’da iş kurmak esasına dayalı olan “girişimci” veya
    “yatırımcı” statüleridir. İkisi arasındaki en önemli fark,
    yatırımcının işletmenin yöneticileri arasında yeralmak
    zorunda olmamasıdır. Her iki statü içinde, göçmenlik
    statüsü Kanada’da yapılacak işin başarısına bağlı olarak
    değerlendirilmektedir. Bu başarıyı ölçmek konusunda
    geliştirilmiş bazı kriterler bulunmaktadır ve bir puanlama
    sistemi içinde adaylar değerlendirilmektedir.
    Mevzuata göre, girişimci, (1) Kanada
    ekonomisine katkıda bulunacak ve istihdam yaratacak bir
    işletme kuracak veya mevcut bir işi satın alacak veya bir
    işletmeye önemli ölçüde yatırım yapabilecek ve (2)
    Kanada’daki işletmenin yönetiminde yer alacak kişi
    olarak tanımlanmaktadır. Bu statüden yararlanılabilmesi

    332
    Faruk Arslan

    için, adayın yeterli tecrübeye sahip olduğunu göstermesi


    ve yönetimde etkin olarak yeralması gerekmektedir.
    Bu alternatifte, adayın göçmenlik statüsünü alıp
    almaması önerilen işin başarı şansı ile yakından ilgilidir
    ve başvuru sırasında yapılacak iş konusunda da detaylı
    bilgi verilmesi gerekmektedir.
    İkinci alternatif ise yatırımcı statüsüdür. Bu halde
    adayın (1) bir işi başarıyla gerçekleştirmiş veya
    sürdürüyor olması ve (2) en az 800.000 Kanada Doları
    sermayesinin olması gerekmektedir. Gerekli vize
    verilmeden önce, Kanada Gelirler İdaresine 400.000
    Dolar yatırılması gerekmektedir. Federe hükümet bu
    paranın hangi alanlarda değerlendirileceğini belirlemek
    hakkına sahiptir. Paranın yatırılmasının ardından,
    hükümet bu tutar kadar yatırmcıya borçlanmaktadır.
    Yatırım alanının belirlenme süresinin bitiminden itibaren
    bu para 30 gün içinde iade edilebilmektedir. Ancak,
    vizenin verilmesinin ve yatırımın ardından, yatırım tutarı
    iade edilmemekle birlikte, kayba karşı eyaletler tarafından
    garanti edilmektedir.
    Çalışanlara Yönelik Düzenlemeler
    Kanada’daki bütün işletmelere yürürlükteki
    çalışma hayatına yönelik kurallara ve yasalara uymak
    zorundadır. Bu düzenlemeler eyaletler arasında farklılık
    gösterebilmektedir. Aşağıdaki bilgiler Ontario eyaleti
    esas alınarak hazırlanmıştır. Ayrıca, bankacılık gibi
    federe düzeyde düzenlenen alanlarda federe bazdaki
    düzenlemelere de uymak gerekmektedir.
    İşverenler, çalışanların emekliklik sigortaları
    (Canadian Pension Plan) ile işsizlik sigortalarına
    (Employment Insurance) katkıda bulunmak zorundadır.
    Bu fonlar federe düzeyde düzenlenmekte, ancak, eyaletler

    333
    Faruk Arslan

    tarafından idare edilmektedir. İşveren ile çalışan aynı


    oranda emeklilik fonlarına katkıda bulunmaktadır.
    Ontario Çalışma Standarları Kanunu (ESA)
    çalışma hayatına ilişkin minumum standardları
    belirlemiştir. Bu kapsamda, bu mevzuat, maksimum
    çalışma saatleri, fazla mesai, asgari ücret, resmi tatiller,
    maaşlı tatiller, kadın ve erkek çalışanlar arasında eşit
    ücret, emeklilik hakları, hamilelik ve işten çıkarma,
    kıdem tazminatı hakları gibi çeşitli alanlarda
    düzenlemeler içermektedir.
    Ayrıca, bu kanunun yanısıra, Kanada’da geçerli
    olan “Common Law” çerçevesinde, yazılı olmayan ancak
    mahkemeler tarafından dikkate alınan iş hayatına yönelik
    standartlar ve tanınmış haklar bulunmaktadır. Bu
    düzenlemelere de uyulması zorunludur. Örneğin işten
    çıkarmalar büyük ölçüde yazılı olmayan hukuk
    kurallarına göre yapılmakta, kıdem tazminatları ise
    sözleşmeye, ESA’ya veya yazılı olmayan kurallara göre
    hesaplanabilmektedir.
    Ontario ve diğer eyaletlerde sendikalara üyelik ve
    sendikaların faaliyetlerine iştirak yasalarla tanınmış bir
    haktır. Özellikle işyeri satın alacakların çalışanların
    statülerini kontrol etmesi önemlidir. Örneğin, çalışanların
    sendikaya bağlı olup olmadığı, sendikanın pazarlık etmek
    hakkının olup olmadığının tesbiti önemlidir. Bu tür haklar
    tanınmış ise, yeni işverenin de sözkonusu hakları tanıması
    gerekecektir.
    Ayrıca, işveri güvenliği, işyerinde eşitlik gibi
    çeşitli alanlarda yapılmış yasal düzenlemeler olduğu
    unutulmamalıdır. Bu nedenle, çalışma hayatına ilişkin
    düzenlemelerin muhtemel girişimciler açısından dikkatli
    bir şekilde incelenmesi önem taşımaktadır. (29)

    334
    Faruk Arslan

    Kanada’da sosyal güvenlik sistemi üç önemli


    seviyede düzenlenmektedir. Birinci seviyede, 65 yaşın
    üzerindeki bütün Kanada vatandaşlarını kapsayan
    “Yaşlılık Sigortası” yer almaktadır. Bu sistemde herkese
    belirli bir aylık maaş bağlanmaktadır. 2001 yılı için bu
    tutar aylık 440 Kanada Dolarıydı, 2009’da 520 oldu.
    İkinci aşama ise, çalışanların gelir seviyelerine
    göre katkıda bulundukları “Kanada Emeklilik Planı” dır.
    Bu sistemde, çalışanlar gelir seviyelerine göre belirli
    miktarlarda prim ödemektedir. Primler çalışan ve işveren
    arasında yarı yarıya paylaşılmaktadır. Bu mekanizma
    vergi gelirlerinden ayrı tutulmakta ve vergi gelirleri ile
    desteklenmemektedir. Primler tamamen mali piyasalarda
    değerlendirilmekte ve elde edilen gelirler emeklik maaşı
    ödemelerinde kullanılabilmektedir. Çalışanların 70 yaşına
    kadar prim ödemeye hakları bulunmaktadır. Emeklilik
    yaşı 65’dir. Ancak, ödenen primlere göre belirli
    durumlarda daha kısa veya daha uzun sürelerde emekli
    olunabilmektedir. 3,500 Kanada Doları ile 38,000 Kanada
    Doları arasındaki bütün gelirler için prim ödenmesi
    gerekmektedir. Prim ödemeleri vergiden
    düşülebilmektedir. Prim oranları her yıl artırılmaktadır.
    Son olarak yapılan düzenlemelere göre prim oranı %9,9’a
    yükseltilmiş ve bu seviyede sabit tutulması
    kararlaştırılmıştır.
    Bu sistem içinde, 65 yaşında emekli olan bir
    kişiye 2001 yılında 775 Kanada Doları aylık bağlanmıştır.
    Bazı istisnalar dışında, çalışanların Kanada Emeklilik
    Planına dahil olması zorunludur.

    335
    Faruk Arslan

    Kanada Emeklilik Planı kapsamındaki emekli


    maaşı ödemeleri dünyanın herhangi bir ülkesinde
    yapılabilmektedir. Ayrıca, Kanada’nın bir çok ülke ile
    imzalanmış Sosyal Güvenlik Anlaşmaları bulunmaktadır.
    Bu Anlaşmalar kapsamında, Kanada’daki prim ödemeleri
    ilgili ülkelere transfer edilebildiği gibi, Kanada dışındaki
    ülkelerde yapılan çalışmalar da Kanada Emekli Planına
    dahil edilebilmektedir. Ülkemiz ile Kanada arasında 1998
    yılında imzalanmış olan bir Sosyal Güvenlik Anlaşması
    bulunmaktadır. Anlaşma yürürlüğe girmiştir. Çifte
    Verginin kaldırılması anlaşmasıda nihayet 12 Temmuz
    2009’da imzalanmıştır.
    Üçüncü aşama ise özel sigortalardır. Devlet
    tarafından sağlanan emeklilik sistemlerindeki aylık
    maaşların düşük olması nedeniyle, özel emeklilik
    sigortası mekanizmaları yaygın bir şekilde
    kullanılmaktadır. Ayrıca, Kanada firmalarının büyük bir
    kısmının çalışanları için özel emeklilik fonları
    bulunmaktadır.

    FİNANSMAN

    Kanada tarafından yurtdışına ihraç edilen mal ve


    hizmetlere finansman büyük ölçüde Kanada İhracatı
    Geliştirme Kuruluşu (www.edc.ca) tarafından
    sağlanmaktadır. Bu kuruluş, en az %50 oranında Kanada
    katkısı olan mal ve hizmetlerin ihracat edilmesi veya
    işlemin Kanada’ya önemli katkılarının olması gibi
    koşullar altında kredi verebilmektedir.
    Bu kapsamda, tedarikçi kredileri kapsamında,
    doğrudan Kanadalı mal veya hizmet ihracatçısına kredi
    sağlanabilmektedir.

    336
    Faruk Arslan

    EDC tarafından alıcı kredileri de açılabilmektedir.


    Yabancı bir banka veya kuruluşa kredi sağlanmakta, bu
    kuruluşun garantisi altında kredi işveren veya alıcıya
    kullandırılmaktadır. Bu şekilde 23 ülkede kredi işlemi
    yapılabilmektedir. EDC’nin temelde bu mekanizmanın
    kullanıldığı, farklı ihtiyaçlara göre hazırlanmış 40’ın
    üzerinde finansman yöntemi bulunmaktadır. Bu
    mekanizma genellikle uzun vadeli mal alımı için ve
    40.000 Kanada Doları ile 5 milyon Kanada Doları
    arasındaki işlemler için geçerli olmaktadır.
    Ayrıca, ikili protokoller çerçevesinde de, yabancı
    finans kurumlarına kredi sağlanabilmektedir. Dolayısıyla,
    proje kredileri firma bazında olduğu gibi, ülke bazında da
    verilebilmektedir. Ülke kredileri genel amaçlı olup,
    mühendislik, müşavirlik, mimarlık firmaları da bu
    imkanlardan yararlanabilmektedir.
    EDC, firmalara ticari ve siyasi risk sigortası da
    yapmaktadır. Sigorta, iflas, ödemede güçlük, ihraç edilen
    malın reddi, kur farkı ve para transferlerindeki
    güçlüklerin yanısıra, savaş, isyan vb. gibi siyasi bazı
    nedenlerle firmalara sigorta imkanı kullandırılmaktadır.
    Devlet kuruluşları dışında, özel banka-firmaların
    da çeşitli sigorta düzenlemeleri bulunmaktadır.
    Ayrıca, Kanada hükümeti tarafından ihalelere
    hazırlık aşamasında da firmalara kredi
    sağlanabilmektedir. Bu kredi, genellikle pazar
    ekonomisinin olmadığı ülkelerde yabancı firmalarla
    rekabet eden Kanada firmalarına yönelik olarak
    kullandırılmaktadır. Bu imkandan bir firma yılda en fazla
    iki kez ve toplam kullanım 50,000 Kanada Dolarını
    geçmeyecek şekilde yararlanabilmektedir. Sağlanan

    337
    Faruk Arslan

    finansman imkanlarının koşulları proje, firma ve iş


    alınacak ülke bazında değişebilmektedir.
    Kanada içinde konut inşaatları ile ilgilenen önemli
    kurumlardan birisi Kanada İpotek ve Konut Edindirme
    Kurumudur (Canadian Mortgage and Housing Agency-
    www.cmhc-schl.gc.ca). Bu kurum, Kanada
    vatandaşlarının ev sahibi olmalarını kolaylaştırmak
    amacıyla, müteahhitlik firmalarına konut inşası için kredi
    imkanı sağlayabildiği gibi, ev satın almak için kullanılan
    yöntemlerin başında gelen mortgage-ipotek düzenlenmesi
    gibi mekanizmalarla da Kanada vatandaşlarına ilave
    finansman temin edebilmektedir. 2000 yılında bu şekilde
    sağlanan kredilerin tutarı 10 milyar Kanada Dolarını
    aşmış, 2009’da 50 milyar dolara ulaşmıştır. Sağlanan
    krediler aracılığıyla pazar izlenebilmekte ve gerektiğinde
    ihtiyaçlar doğrultusunda pazar yönlendirilebilmektedir.
    Kamu kuruluşları tarafından sağlanan kredi
    imkanlarının yanısıra, piyasa koşullarına göre bir çok
    ticari banka da uygun projelere kredi sağlayabilmektedir.
    Kanada müteahhitlik sektörünün önümüzdeki bir
    kaç yıl için %1,5 ile %3 arasında bir büyüme eğilimi
    yakalayacağı tahmin edilmektedir. Ancak, pazar yapısı ve
    DTÖ-Kamu Alımları Anlaşmasına verilen öncelikler
    nedeniyle, özellikle eyaletler tarafından gerçekleştirilen
    kamu projelerine katılımın oldukça güç olacağı
    düşünülmektedir. Çalışma koşullarını daha iyi bilmeleri,
    yerel firmalara öncelik veren düzenlemeler gibi
    nedenlerle sadece yabancı firmaların değil, bir eyaletin
    firmalarının farklı eyaletlerde iş üstlenmeleri bile güç
    görünmektedir. Bu durumun değiştirilmesi ve özellikle
    eyaletlerdeki yerel firmalara öncelik verilmesi yönündeki
    uygulamanın değiştirilmesi müteahhitlik sektörünü temsil

    338
    Faruk Arslan

    eden Kanada Müteahhitlik Derneği’nin de öncelikleri


    arasında belirtilmektedir. Bu nedenle, Kanada firmaları
    ile üçüncü ülkelerde ortaklık-işbirliği imkanı üzerinde
    durulması gerekmektedir. Kanada müteahhitlik sektörü
    açısından önem kazanan husus, azalan kamu harcamaları
    dolayısıyla iç pazardaki iş imkanlarının daralması
    nedeniyle, Kanada müteahhitlik firmalarının giderek artan
    bir şekilde Kanada dışındaki ihracat imkanlarını
    araştırmaya başlamış olmalarıdır. Ancak, henüz Kanada
    firmaları dünya pazarında gerekli iş tecrübesini
    edinmemiştir. Bu husus müteahhitlik sektörünün
    gelirlerinin sadece %1’lik kısmının yurtdışındaki
    projelerden elde edilmesinden de açıkça görülmektedir.
    Kanada firmalarının küçük çaplı olması da bu konuda
    etkili olmaktadır. Ancak, Kanada’nın teknolojik birikimi
    dikkate alındığında, Türk firmaları tarafından
    üstlenilebilecek sanayi tesislerine ait projelere teknoloji
    temini gibi alanlarda önemli işbirliği imkanları
    bulunmaktadır. Bu kapsamda, Kanada firmaları ile
    özellikle finansman ve teknoloji alınması imkanları
    üzerinde durulmasının mümkün olduğu düşünülmektedir.
    Ülkemizdeki Kanada firmaları ile işbirliği yapılarak
    gerçekleştirilen bazı projelerde de (Ankara metrosu gibi)
    bu modelin kullanıldığı görülmektedir. (52)

    Kanada’yla iş yapmak veya iş almak için önce burada


    öğrenci olmak kapıları açan bir anahtardır. Kanada’da
    öğrencilik yolları, çeşitli olduğu kadar çetrefillidir. ABD,
    İngiltre ve Avusturalya’dan farklılar gösterir. Bu nedenle
    önümüzdeki bölümde bu işin püf noktalarına değineceğiz.

    339
    Faruk Arslan

    Sekizinci Bölüm

    KANADA’DA ÖĞRENCİLİK
    YOLLARI

    Yeniden okumadan bu ülkede adam yerine


    konulmayacağınızı kavradıktan sonra ilk önce dilinizi
    geliştirme yolu arıyacaksınız. Dil öğrenmek (ya da dili
    geliştirmek) bir çoklarının sandığı gibi bir kaç ayda
    gerçekleşemiyor. Uzun bir süre, sabır ve kararlılık
    gerektiriyor. Yetişkinler için eğer ciddi niyet derse altı
    yıldır deniliyor. Dil öğrenmede ilk aylar çok neşeli ve
    eğlencelidir. Ancak zaman ilerledikçe ve öğrendiğiniz
    dilin inceliklerine girdikçe dehşete düşebilir on binlerce
    kelime, on binlerce kural ve deyimi ezberlemek zorunda
    kaldığınızı ve üstüne üstlük bunları pratik yapmanın aylar
    hatta yıllar gerektirdiğini gördükçe pes edebilirsiniz. Dil
    eğitim sürecinde sabırlı olmak başarının en önemli
    anahtarlarından biridir. Yurtdışında dil eğitiminde, daha
    fazla günlük ders alıp daha kısa süre kalacağınıza, daha az
    günlük ders alıp, o ülkede daha uzun süre kalmanız
    gerekir. Göçmenler için hükümetin bedava LINC kursları
    ve ESL programları sizin için kurulmuş, kucaklarına
    düşmenizi bekliyor.
    Mehmet Gül anlatıyor: Nedense federal hükümet
    tarafından sponsor olunan LINC kurslarına
    alışamamıştım. Bu nedenle daha çok Türk arkadaşımın
    gittiği Christie and Bloor’daki The Bickford Centre’de
    seviye tesbit sınavına girdim. 4. veya 5. seviye olduğuma
    karar veren öğretmen dört hafta önce başlamış 4. level

    340
    Faruk Arslan

    sınıfına postaladı. 3 ayda bir level geçilerek 8 levelda


    bitirilen ESL kursları olduğu gibi 5 levelda bitirilen LINC
    kurslarıda mevcut. Yabancı öğrenciler için kurulmuş
    paralı özel dil kurslarıyla bu kursların kalite açısından hiç
    farkları yok. Üniversiteye girişte kolaylık sağlayan
    üniversiteler bünyesindeki dil hazırlık kursları pahalı
    olmasına rağmen daha kaliteli sayılabilir. Ancak her
    levelda 1100 CAD ödemek, bedava kurs varken aptallıktı.
    ABD’de dil kursları paralı iken Kanada’da sadece 20
    dolar kayıt ücreti ödeyerek başladığım kursu çok
    sevmiştim. Kenyalı hocamız Mrs. Katya’nın elinde 4.
    leveli, Çinli hocamız Grace’nın elinde 5. seviyeyi
    bitirdikten sonra 6. leveldan itibaren Mrs. Diana’nın eline
    düştüm. 80 ülke gezerek tüm dünyada dil öğreten Diana,
    tam bir uzmandı. Koyu bir Katolik iken Tayvan’da Budist
    olmuştu. Bu sempatik öğretmeni sevmiştim. 7. leveldan
    sonra başlayan 8. level, aslında TOEFL sınavına hazırlık
    mahiyetindeydi. Diana, en üst seviyeye gelmiş bizleri
    mükemmel biçimde hayata hazırlıyordu. Bu kurslar
    sadece dil kursu değil yeni gelenleri topluma ve kültüre
    adapte etme, sevdirme merkezleridir. Bu hüviyetiyle
    diğer paralı kurslardan keskin biçimde ayrılır. Ahaste
    ahaste sindirilerek öğretilen İngilizce bazen sizi çileden
    çıkartacak kadar ağırlaştırılabilir. Defalarca aynı gramer
    kurallarını öğrenirken ‘yeter artık’ demeye başlarsınız. Bu
    kurslar Afrika’dan gelenlerde düşünülerek aşırı
    eğitimsizlerin bile dil öğrenebileceği seviyeye
    indirgenmiş okullardır.
    2001-2002 yılllarında bir yıldan fazla zaman
    geçirdiğim The Bickford Centre’da diğer normal
    öğrenciler gibi sıradan biri olmadığımı kısa sürede
    anlayacaklardı. Evet bildiniz, yine Faruk Arslan ile

    341
    Faruk Arslan

    beraber rahat durmamıştık. 11 Eylül İkiz Kuleler


    faciasından sonra müslümanlara kötü nazarla bakanların
    çoğalması kanıımıza dokunmuştu. Arkadaşlarla birşey
    yapmaya, müslümanlığın gerçek gülen yüzünü tanıtmaya
    karar verdiğimizde gözler üzerimizde odaklandı. Zaten
    tüm parlak fikirlerden sonra işin teklifi sunanın üzerine
    kalması adettir. İcra ve organize kabiliyetine sahipseniz,
    işin altına ister istemez itilirsiniz. Yüzlerce ülkeden, tüm
    dinlerden, binden fazla öğrencinin eğitim gördüğü kentin
    en büyük bu dil merkezi mükemmel bir müdüre sahipti.
    Çek kökenli Mrs. Lily, alternatif önerilere, fikirlere açık,
    sempatik biriydi, ancak çevresinde otoriter sert, disiplinli
    bir idareci olarak tanınıyordu. Bayan Lily, müslüman
    öğrenciler için mescit yeri ayrılmasını talep ettiğim için
    beni tanıyordu. Bu yeri göstermeden önce ‘gel odamda
    namazını kıl, anahtarı sana vereyim’ demesini unutamam.
    Sanırım dil kursları içinde mescite sahip tek mekan
    bizimkisi olmuştu. Bu nedenle yanlış müslüman
    imajından rahatsız olduğumuzu Lily’e anlattığımızda hiç
    şaşırmadı. Önerimin ne olduğunu sordu. Yaklaşan
    Ramazan ayında din ayrımı yapmadan tüm öğrencilere
    iftar yemeği vermeyi hedeflediğimizi ve müzikli kültürel
    bir program düzenleyeceğimizi söylediğimde Lily’nin
    gözleri parladı. Parayla kiralanan tiyatro salonunu, yemek
    yapmak için mutfağı ve yemekhaneyi Ramazan süresince
    3 defa gerekirse kiralamayı teklif ettim. Lily, heyecanla
    ayağa kalktı ve şunları söyledi: Sen bunları yapacaksın,
    birde para mı vereceksin. Olmaz. Merkez tüm
    faaliyetlerini ücretsiz yapmak için istediğin tarihlerde
    senindir.Yalnız sunduğun ilk tarihte konferans salonu
    daha önceden kiralandığı için gösteriyi yemekhanede
    yaparsınız. Ses düzeni, mikrafon ne istiyorsan temin

    342
    Faruk Arslan

    edelim. Okulda reklamını yapman, sınıflara duyuruda


    bulunman için talimat vereceğim. Başka..’ ‘Elbette başta
    sizin ve tüm öğretmenlerimizin katılmasını arzu
    ediyorum’ deyince Lily, elimize öylesine sıkı sarıldı ki,
    birden boynuma atılıp yanaklarımızdan öpeceğini sandık.
    Türk hanımlar, dolmaları, yemekleri, tatlıları getirdi, biz
    ise Mustafa ve Mahmut beylerle pilavı ve salataları
    yaptık. Saz, gitar ekiplerimiz, solislerimizle birlikte 50
    kişiye yakın arkadaşımız bu etkinliklerde görev aldı.
    Çocuklar müsamere, gençler kısa parodilerle tiyatrolar
    sundular. Toronto ilk defa başka dinlerden insanlara
    verilen iftarlara şahit oluyordu. Yemekler mükemmeldi.
    Organize harikaydı. Öğretmenlerimiz Türklerin ve
    müslümanların sıcak, sevecen yüzüyle tanışmıştı.
    Öğrenciler, müslümanlrın terörist olamayacağı görüşüne
    varmıştı. 3 iftar programı yüzakımız olduğu gibi sadece
    diğer dinlerden insanların değil müslümanların da
    Türklere bakış açısını değiştirdi. Bu etkinlikler kısa
    sürede şöhrete kavuşmamızı sağlamıştı. Lily, bir süre
    sonra Nijerya’da zina yaptığı için taşlanarak öldürülecek
    bir müslüman kadının dramı konusunda forum
    düzenlememizi ve yetkin din adamlarını tartışmaya
    çağırmamızı talep etti. Münazaranın ikna yöntemi
    olmadığını bildiğimiz için bu organizeyi üstlenmedik.
    Olumsuz imaj üzerinde konuşmak abesti.
    Faruk Arslan anlatıyor: Diana’nın sınıfında bir
    yandan TOEFL testleri çözüp 150 dolar vererek TOEFL
    imtihanlarına girerken bir yandanda tek formla
    başvurduğum 5 kolejden beğendiğim Centennial Kolej’in
    yazılı komposizyon sınavına girdim. 10 denemeden
    sonra TOEFL’dan en yüksek 582 skoru alabilmiştim.
    Kolejden gelen sınav sonucunda imtihanı kazandığım ve

    343
    Faruk Arslan

    Eylülde okula İngilizce hazırlık sınıf ile imtihanına


    girmeden başlıyabileceğim yazıyordu. TOEFL skoru
    sunmama ihtiyaç kalmamıştı. Sosyal görevlimiz olan
    Mrs. Gupta hanıma imrenerek Sosyal Worker olmaya
    karar vermiştim, kazandığım bölüm buydu. Kanada’da
    öğretmenlerden sonra en fazla devlet kadrosuna sahip
    sosyal görevlilerin çok geniş bir iş bulma alanı var.
    Yüzde 92’si devletde veya devletin grant verdiği
    projelerde çalışan sosyal görevliler; zetle evsizden, işsize,
    akıl hastasından, boşanmışa, göçmene kadar Kanada’da
    ne kadar problemli adam varsa onların sosyal sorunlarını
    çözmeye çalışıyorlar. Arkadaşlarım, bugüne kadar
    gönüllü olarak yaptığın işi bu okulu okuduktan sonra
    devletin hesabına maaşla yapacaksın diye takılmaya
    başladılar. Yalanda değildi. Mehmet Gül ile Türklerin
    dert babası iken artık tüm Kanadalıların ve göçmenlerin
    dert babalığına terfi edecektim. Yıllanmış Kanadalı Tahir
    Hoşafcı bey ise,’ Dostum, Kanadalıların dertleri bitmez,
    saçlarını beyazlatacaksın’ diye uyardı.
    Aslında hangi okulu ve mesleği seçsem diye uzun
    süre kara kara düşünmüştüm. Gazetecilik ve hukuk ağır
    basıyordu. Bir ara 5 yıllık, şifalı otları kullanarak tedavi
    yollarını öğreten Alternatif Tıp doktorluğunu bile listeme
    almıştım. Hukuk fakültelerine başvuruda bulundum.
    Ontorio eyaletinde mevcut 5 hukuk fakültesine birden tek
    başvuru gönderiyorsunuz. Türkiye’de yaptığınız
    avukatlık veya aldığınız hukuk lisansı, masteri burada
    avukatlık yapmanızı sağlamıyor. Avukatlık, doktorluk
    profesyonel meslek sayılıyor. ABD gibi Kanada’da da
    avukat olmak için önce bir normal üniversiteden mezun
    olup sonra 3 yıl daha hukuk okumalısınız. Türkiye’de
    mezun olduğunuz üniversite nihayet işe yarıyor. Eylülde

    344
    Faruk Arslan

    başlayan okula girebilmek için bir önceki yılın Kasım


    ayında en geç başvuru formunu postalamalısınız. Şubat
    ayında kadar ise Hukuk Terimleri sınavından geçmeniz
    gerekiyor. En önemli kabul sorunu TOEFL’dan en az 600
    skor alma zorunluluğu, bir puan aşağı olsa kabul
    etmiyorlar. Essay skoru 6 olmalı. Hocalarınızdan
    alacağınız iki iyi referans şart. En zor kısmı ise mülakatda
    sizi silkeleyen sorular soran hukuk profesörleri. Sanki
    suçlu gibi sorgulayıp neden bu bölüme başvurduğunuzu
    çözmeye çalışıyorlar. 3 yıllık okulun maliyeti 150 bin
    CAD buluyor. Göçmen olduğunuz için devletten öğrenim
    kredisi almanız zor değil, parasal kısmı işin en kolay
    tarafı. Gece gündüz çalışmanızı gerektirecek okul yılları
    büyük ihtimal ya saçlarınızı dökecek veya
    beyazlatacaktır. Mezun olduktan sonrada iş bitmiyor.
    Baro sınavları, ek belgeler elde etmek için bitmek
    bilmeyen meslek içi eğitim kursları sizi bekliyor.
    Doğrusu hukuk maratonu koşusuna nefesim yetmedi. En
    başta TOEFL skorunu 600’e çıkaramadım. İddia
    ediyorum, dil seviyesini tesbitden ziyade tamamen
    taktiksel bir savaş olan bu sınavı anadili İngilizce olanlar
    dahi geçemez. Nitekim avukat arkadaşımız Fatih bey, 10
    defa imtihana girip 1500 CAD bayıldıktan sonra ABD’ye
    gidip hukuk okumak zorunda kaldı. Halbuki hukuk
    masteri için şartlı kabul almış ve başlamıştı. Türkler yazılı
    sınava alıştığı için tepesinde kamera bilgisayar başında
    yapılan TOEFL sınavını veremiyor. Sadece Kingston’da
    yazılı sınav var. Fatih Öztürk bu yolla skorunu 595’e
    kadar çıkarmıştı. Ancak verilen sürede 600 alamadığı için
    atıldı. Alınan skor 2 yıl geçerli. İmtihana girerken hangi
    üniversite ve bölüm için girdiğiniz yazmalısınız. Skoru
    size değil kabul olacağınız bölüme postalıyorlar. Bu

    345
    Faruk Arslan

    sınavı Türkiye’de alıp gelirseniz büyük bir beladan


    sakınmış olursunuz.
    Kanada’da üniversite ve kolejler öğrencilerin İngilizce
    seviyelerini değerlendirmek için TOEFL, IELTS gibi
    sınavların sonucuna bakarlar.
    TOEFL ( Test of English as a Foreign Language) sınavı
    ana dili İngilizce olmayan kişilerin İngilizceyi yazıldığı
    gibi, konuşulduğu gibi veya üniversitelerde kullanıldığı
    gibi kullanma ve anlama becerilerini ölçen bir sınavdır.
    TOEFL’ un ölçtüğü 4 dil yeteneği: Konuşma, dinleme,
    okuma ve yazma. Dünyanın dört bir yanından gelen
    öğrencilere güvenli internet sistemi ile pek çok sınav
    merkezinde uygulanmaktadır. Eğitim dili İngilizce olan
    okullarda veya kullanım dili İngilizce olan iş ortamlarında
    başarılı olabilmek için yanlız dinlemek değil, dinlenileni
    anlamak, soru sorabilmek ve yazabilmek çok önemlidir.

    TOEFL IBT, yani Internet Based Test’inde sınava girecek


    öğrenciler:
    • Okuyup, dinledikten sonra ilgili soruya konuşarak cevap
    verebilecek
    • Dinleyip, sorulan soruya konuşarak cevap verebilecek
    • Okuyup, dinledikten sonra ilgili soruya yazılı olarak
    cevap verebilecek.

    TOEFL IBT’de konuşma bölümü de bulunmakta ve


    öğrenciler bu bölümü kulaklık ve mikrofon ile
    yapabilmektedir. Yapılan konuşmalar dijital olarak
    kaydedildikten sonra sınavın organizatörü olan ETS’ye
    gönderilmekte ve yetkili kişiler tarafından
    değerlendirilmektedirler. TOEFL IBT sınav süresi dört
    saattir. Eski sistemden farklı olarak öğrenciler dinledikleri

    346
    Faruk Arslan

    ve okudukları konularla ilgili kompozisyon yazarlar. Yine


    yazılan kompozisyonlar ETS görevlileri tarafından
    değerlendirmeye alınır. Öğrenciler sınav süresi boyunca
    ve her bölümde not tutma imkanına sahiptirler.
    Öğrencilerin tuttukları notlar sınav sonunda toplanıp imha
    edilmektedir. Öğrencinin değerlendirmesi her bölüm için
    ayrı ayrı olarak verilmektedir. TOEFL IBT’de en yüksek
    skor, yeni sisteme göre 120’dir. Her bölüm 30 puan
    üzerinden değerlendirilmektedir. TOEFL IBT 100 puanı
    paper based sistemde 600 puana, computer based
    sistemde ise 250 puana denk gelmektedir. Genel olarak
    Kanada’daki üniversitelerde istenilen TOEFL skoru 80 ila
    100 arasında değişir.

    TOEFL IBT’nin dört bölümü:


    • Reading ( Okuduğunu anlama)
    • Listening ( Dinlediğini anlama)
    Ara: 10 dakika
    • Speaking (Konuşma)
    • Writing (Yazma)

    TOEFL IBT sınavında öğrenciler puanlarını online olarak


    görebilmekte ve sonuçları 15 gün içinde görebilme
    imkanına sahiptirler. Aynı zamanda öğrenciye TOEFL
    IBT skoru posta yolu ile iletilebiliyor. Öğrenciler online
    olarak sınav sonuçlarını başvuracağı üniversitelere veya
    kolejlere gönderebilmektedirler.
    Okulların ve üniversitelerin TOEFL kabul kriterleri
    kendilerine hastır.
    TOEFL skorunuzu kabul eden üniversitelerin tam listesi
    için www.ets.org web sitesini ziyaret edebilir, yine bu

    347
    Faruk Arslan

    siteden online olarak kredi kartı ile kaydınızı


    yaptırabilirsiniz.
    Sınav, Türkiye’nin, Kanada’nın ve dünyanın pek çok
    şehrinde verilmektedir.
    Sınava gireceğiniz tarihten üç ay önce kaydınızı
    yaptırmanızı tavsiye ediyoruz. Çünkü, bazı dönemlerde
    büyük bir yoğunluk yaşanabilir.
    TOEFL’in geçerlilik süresi iki yıldır. (53)
    Kanada aksanı standart İngilizce'ye çok yakındır. Kaba
    Amerikancadan daha kibar, aşırı nazik İngiltere
    aksanından daha kabadır. Gerek kurs başlangıç tarihleri
    ve konulardaki çeşitlilik bakımından özel dil okulları dil
    eğitiminde başta gelmektedir. Ayrıca üniversite,
    community college ve university college'larda İngilizce
    eğitimi vermektedir. İngilizce öğrenmek isteyen
    öğrenciler Kanada'dan daha ideal bir yer bulamazlar. İster
    bir ay süreli genel İngilizce kursuna devam etmek veya
    herhangi bir İngilizce yeterlilik testine yönelik
    hazırlanmak isteyin, ister doktora çalışmaları yapın,
    yurtdışı eğitiminizi sürdürme yolunda Kanada,
    mükemmel bir yerdir. TOEFL (Test of İngilizce as a
    Foreign Language/Yabancı Dil olarak İngilizce Testi),
    TOEIC (the Test of English for International
    Communication/Uluslararası İletişim için İngilizce Testi)
    ve University of Cambridge Local Examinations
    Syndicate (UCLES/Cambridge Üniversitesi Yerel
    İmtihanlar Sendikası) tarafından hazırlanıp yürütülen
    Cambridge Certificate imtihanları için öğrencileri
    hazırlayan çok sayıda kurum bulunmaktadır. Buna ek
    olarak, Kanada'da bazı merkezler, UCLES, British
    Council ve IDP Education Austraila tarafından ortaklaşa
    yürütülen IELTS (the International English Language

    348
    Faruk Arslan

    Testing System/Uluslararası İngilizce Bilgisini Ölçme


    Sistemi)'ne yönelik testler sunmaktadır. Ayrıca, bazı
    TOEFL test merkezlerinde GMAT (Graduate
    Management Admission Test / Üniversite Giriş Testi) ve
    GRE test sınavlarına girmek de mümkündür. İş
    İngilizcesi öğrenmek isteyenler için birkaç okul, bugün
    dünya genelinde uygulanan ESL/EFL sınavları için
    hazırlık kursları ve testler sunmaktadırlar.
    Öğrencilere yapacağımız ilk tavsiye, hazırlanmak için
    hangi imtihana girmeleri gerektiğini ve bunun için ne
    kadar zamanları bulunduğunu belirlemeleridir. Bütün
    okullar her test için kurs düzenlememekle birlikte seçim
    imkanları geniştir. Mesela, IELTS birçok üniversite ve
    öğrenci için hızla bir alternatif haline gelmiştir.
    Kanada'da üç test merkezi bulunmaktadır: İkisi
    Vancouver, B.C.'de ve birisi Ontario, Kitchener'da.
    Educational Testing Services tarafından hazırlanan
    TOEFL sınavına her yıl yaklaşık bir milyon insan
    girmektedir ve bu test dünyanın en yaygın İngilizce
    testidir (Çin'de her yıl 2 milyon insanın girdiği College
    English Test bunun tek istisnasıdır). 1998'den itibaren bu
    test çoğu ülkede (Çin, Japonya, Kore ve Tayvan dışında)
    bilgisayara uyarlandı ve CBT (Computer Based Test)
    adını aldı. Bu arada, zorunlu yazılı metin dahil testin
    orijinal biçiminde birçok değişiklik yapılmıştır. Şayet bu
    sınava Kanada'da girmek istiyorsanız, önemli şehirlerin
    tümünde birçok test merkezi bulabilirsiniz. Temel fiyat
    100 dolardır, ayrıca % 7'lik bir federal vergi ilavesi
    vardır. Test merkezine ve zamanına bağlı olarak,
    genellikle sınav tarihinden en az dört hafta önce telefon
    edip kayıt yaptırmanız gerekir. Kredi kartıyla ödeme
    yapabilir ve ETS vasıtasıyla makbuzu gönderebilirsiniz

    349
    Faruk Arslan

    veya onaylanmış bir çekle test için kayıt yaptırmak üzere


    doğrudan test merkezine başvurabilirsiniz. Amacınız bir
    TOEFL hazırlık kursuna devam etmek ise, seçim
    yapmadan önce birçok okulla temas kurun. Ne tür
    TOEFL programı takip edildiğini, sınıflarda kaç öğrenci
    bulunduğunu araştırın. TOEFL programı veya
    müfredatının neleri kapsadığını okula açıkça sormaktan
    çekinmeyin. Bilgisayarlı CBT, yazılı TOEFL biçiminden
    hayli farklı olduğu için, teste girmeyi planlayan bir
    kimsenin hem TOEFL CBT Bulletin'in bir kopyasını hem
    de bir TOEFL Sampler CD ROM'u edinmesi gerekir. Bu
    CD ROM, resmidir ve yeni bilgisayar imtihanına
    benzeyen tek materyaldir. Bunların her ikisi de doğrudan
    ETS'den veya TOEFL hazırlık kursları veren okullardan
    temin edilebilir. Kanada'daki bilgisayarlı TOEFL testinin
    en önemli alternatifi ise IELTS'dir. Bu sınav, yabancıların
    İngilizce konuşma yeterliliğinin bir göstergesi olarak
    çoğu Kanada üniversitesi ve ABD'deki birçok kurum
    tarafından kabul edilmiştir. IELTS ayrıca, İngiltere'de
    pratik yapmak isteyen yabancı hekimler için de standart
    yeterlilik testidir. Yine, Yeni Zelanda'ya göç etmek
    isteyen yabancılar da bu teste tabi tutulur. Bunun iki türü
    vardır: Birisi akademik İngilizce, diğeri ise genel
    İngilizce'dir. Bunlardan hangisinin gerekli olduğunu
    önceden tespit etmek önemlidir. Halen Kanada'da üç
    IELTS test merkezi bulunmaktadır: Ontario-
    Kictchener'deki Conestoga College, British
    Columbia'daki Simon Fraser Üniversitesi ve British
    Columbia Üniversitesi. Test ayda bir yapılır ve sonuçlar
    test tarihinden sonraki 10 işgünü içinde açıklanır. Testten
    üç gün öncesine kadar kayıt yaptırabilirsiniz ve ücret 125
    ABD dolarıdır (veya 180.90 Kanada doları). Test,

    350
    Faruk Arslan

    özellikle şahsi iletişim becerileri üzerine yoğunlaşan bir


    kişisel mülakat da dahil olmak üzere çeşitli becerilerin
    değerlendirilmesini içerir. Şahsi mülakat (teybe alınmış)
    ve iki kompozisyon, tecrübeli gözlemciler tarafından
    değerlendirilir. Kanada’da 4 yıl kalmış göçmenler, eğer
    bu süre zarfında bir işyerinde çalışmış iseler bazı yüksek
    öğretim kurumları TOEFL skoru istemeden lisan, master
    veya doktora programına sizi kabul edebilir. İngilizce
    eğitim veren bir okulu bitirmişseniz Kabul edilmeniz
    kolaylaşır. Alberta’da master ve doktoraya TOEFL
    vermeden giren göçmen arkadaşlarımızın varlığı,
    demokrasilerde çarelerin tükenmeyeceğini gösteriyor.
    Yurtdışına eğitim amacıyla gidiyorsanız, mutlaka
    öğrenci vizeniz olmalı, yoksa hemen başvuru ile ilgili
    muamelelere başlamalısınız. Öğrenci vizesi alabilmek
    için haftada en az 15 saatlik bir kursa kaydolmanız şartı
    aranır. Alacağınız 150 dolarlık bir ‘ acceptance’ ve
    göstereceğiniz barınma yeri bedeli ödentisi ile vizeye
    başvurabilirsiniz. Vizeyi alma şansınız yarı yarıdadır.
    Normal (lacivert) pasaport sahiplerinin Başkonsolosluğa
    başvurmaları gerekmektedir. Yeşil, gri ve kırmızı
    pasaport sahipleri vize başvurularını Büyükelçiliğin vize
    bölümüne yapacaklardır. Başvurular hafta içi her gün
    kabul edilir. Evrakların eksiksiz olması halinde, aynı gün
    öğleden sonra sonuç alınabilir.Bir mülakata gerek
    duyulması halinde birkaç hafta sonrası için randevu
    verilebilir. Yaz ayları veya tatil öncesi gibi yoğun
    dönemlerde, sonuç alınması birkaç gün sürebilir. Başvuru
    sizin adınıza bir yakınınız veya posta kanalıyla da
    iletilebilir.Ancak yoğun dönemlerde başvurunuzu
    mutlaka şahsen yapmanızı zorunludur. Başvuruların
    yoğunluğu ve değerlendirilme yapılması için gerekli

    351
    Faruk Arslan

    süreyi dikkate alarak, gecikmeleri önlemek açısından,


    mümkün olduğunca erken başvuru yapmanın önemini
    unutmayınız.
    Kanada'daki bir eğitim kurumuna kaydolmak
    istediğinizde, Türkiye'den ayrılmadan önce yapmanız
    gereken bazı hazırlıklar vardır. Bunlar tahmininizden
    daha uzun sürebileceğinden, mümkün olduğu kadar erken
    program hazırlamanız gerekir. Orta öğretim standartları,
    eyaletlerin eğitim bakanlıkları tarafından tespit edilmekte
    olup, genellikle bir eyaletten ötekine değişirler. Bundan
    dolayı, eğer Kanada'daki bir liseye kaydolmak isterseniz,
    önce ilgili eğitim bakanlığı veya okul kurulu ile temasa
    geçerek, eğitim düzeyinizin, girmek istediğiniz sınıf ve
    derslere uygun olup olmadığını tespit ettirmelisiniz. Eğer
    düzeyiniz uygunsa, okul kurulundan veya okulun
    kendisinden sizi öğrenci olarak alacaklarına dair bir yazı
    sağlamanız gerekir. Öğrencilik iznini alabilmek için, bu
    yazıyı kabul edildiğinizin delili olarak sunmalısınız.
    Eğitim görmek istediginiz eyaletin eğitim bakanlığında
    orta öğretim düzeyindeki okullar hakkında genel bilgi
    vardır. Başvuru ve sorularınızı, ilgili eyaletin
    başkentindeki Eğitim Bakanlığı'na gönderebilirsiniz. Lise
    sonrası eğitim kurumları kendi akademik şartlarını tespit
    ederler ve bu şartlar okuluna göre değişir. Bir üniversite,
    kolej veya başka lisesonrası eğitim kurumuna kabul
    edilmek için başvuruda bulunmadan önce izlemek
    istediğiniz eğitim programı hakkında yazı ile bilgi
    isteyiniz. Talebiniz üzerine, o lise sonrası eğitim
    kurumunun kayıtlar görevlisi okul ücreti, burslar,
    kalınacak yer ücreti ve Kanada'da eğitim göreceğiniz süre
    zarfındaki tahmini geçim masrafları hakkında da bilgi
    verebilir.Göreceğiniz eğitim konusunda bir karara

    352
    Faruk Arslan

    vardıktan sonra Kanada'da okula başlamayı


    düşündüğünüz tarihten en az altı ay önce doğrudan o
    okulun kayıtlar görevlisine başvurunuz. Giriş için aranan
    şartlara sahip iseniz, kayıtlar görevlisi size kabul yazısı
    gönderir. Öğrencilik izni almak üzere Kanada
    büyükelçiliğine başvurduğunuzda bu kabul belgesini
    ibraz etmeniz lazımdır. Kanada'daki lise sonrası eğitim
    kurumları ve programları konusunda daha fazla bilgi
    edinmek için aşağıdaki kuruluşlarla temasa geçebilirsiniz:
    Diploma veren kurumlar için: Canadian Bureau
    for International Education 141 Laurier West, Suite 809,
    8th Floor Ottawa, Ontario Canada K1P 5J3 veya
    Assocation of Universities and Colleges of Canada 151
    Slater Street Ottawa, Ontario Canada K1P 5N1
    Teknik kurslar ve diploma vermeyen diger kurslar
    için: Association of Canadian Community Colleges 110
    Eglinton Avenue West Toronto, Ontario Canada M4R
    2C9. Özel Kurumlar için: Association of Canadian Career
    Colleges Box 340 Brantford, Ontario Canada N3T 5N3
    İngilizce bildiğiniz gösteren, diğer sınav çeşidi, IELTS.
    İngiltere, Kanada, Amerika Birleşik Devletleri,
    Avustralya, Yeni Zellanda ve İrlanda’daki üniversite ve
    kolej programlarına kabul edilmeniz için istenen TOEFL
    sınavına alternatif bir İngilizce yeterlilik sınavıdır.
    IELTS, British Council tarafından organize edilmektedir.
    IELTS’in puanlama sistemi TOEFL’dan farklıdır.
    TOEFL’da 120 üzerinden puanlama yapılırken IELTS 9
    üzerinden değerlendirilmektedir:

    9 - Expert User
    8 - Very Good User
    7 - Good User

    353
    Faruk Arslan

    6 - Competent User
    5 - Modest User
    4 - Limited User
    3 - Extremely Limited User
    2 - Intermittent User
    1 - Non User

    Lisans programlarına katılabilmeniz için genelde 6 ve


    üzeri seviyede sınavınızın sonuçlanması gerekir. IELTS
    “Genel Sınav” ve “Akademik Sınav” olmak üzere iki
    çeşittir. Kanada’daki göçmenlik başvuruları için Genel
    IELTS sınavına girilir. Lisans ve yüksek lisans
    programları için Akademik IELTS sınavına girmeniz
    gerekmektedir. IELTS sınavı dört bölümde uygalanır:

    • Dinleme (30 dakika, 4 bölüm, 40 soru)


    • Okuma (60 dakika 3 bölüm, 40 soru)
    • Yazma (30 dakika 2 konu ) (Akademik IELTS’de 60
    dakika 2 konu)
    • Konuşma (11 - 14 dakika )

    Yanlız, Akademik IELTS’de dinleme ve konuşma


    bölümleri Genel IELTS’den farklı bir sistemde
    yapılmaktadır. IELTS’in TOEFL’dan farklı diğer bir
    özelliği ise konuşma bölümünde mülakatın bilgisayar
    üzerinden yapılmamasıdır. Sınav görevlesi ile yüzyüze
    mülakat yapılmaktadır. IELTS sınavına kayıt yaptırmanız
    için öncelikle British Council ofisleri ya da
    www.britishcouncil.org adresinden başvuru formlarını
    temin etmelisiniz. Ardından bulunduğunuz ülkenin
    British Council hesabına (Türkiye için İş Bankası ) £100
    Sterlin yatırmalısınız. Temin ettiğiniz başvuru formunun

    354
    Faruk Arslan

    ilk dört sayfası, banka dekontu ve bir vesikalık fotoğraf


    ile IELTS yetkili merkezlerine üç hafta önceden
    başvurulur. Sınava girecek adaylar isterlerse sınava 6
    hafta kala sınav tarihlerini ileri alabilirler. Aday bir kez
    transfer işlemi gerçekleştirebilir ve bu işlem için £30
    ücret alınır. Sınava 5 hafta kala transfer işlemleri ile ilgili
    müracatlar alınmamaktadır. IELTS ile ilgili detaylı
    bilgilere www.britishcouncil.org adresinden
    ulaşabilirsiniz. (55)

    ÜNİVERSİTE’YE GİRİŞ

    Kanada üniversitelerinin giriş için aradıkları


    şartlar, eyaletten eyalete değişir. Üniversitelerin çoğu,
    birinci basamak diploma eğitimi için girişte aradıkları
    şartları bulundukları eyaletlerdeki eğitim bakanlıklarının
    verdikleri orta öğrenim sertifikalarına göre tespit ederler.
    Kanada üniversitelerinde ilk basamak diploma eğitimine
    kabul için aranan şartların özeti (Association of
    Universities and Colleges of Canada) tarafindan bastırılan
    The Directory of Canadian Universities isimli yayın ile
    (Association of Commonwealth Universities) tarafından
    bastırılan Commonwealth Universities Yearbook
    yıllığının ekinde vardır. Üniversitelerin kayıt
    görevlilerinden sağlanabilecek olan rehber ve diğer
    yayınlar kabul için gereken şartları ayrıntılarıyla anlatır.
    Kanada dışından gelecek öğrencilerin kabulünü, her
    üniversite giriş için yeterli görür. Bir Avrupa
    üniversitesine kabul edilmek için aranan şartlara sahip
    olan öğrenciler, bir Kanada üniversitesine de genellikle
    kabul edilir. Ancak İngilizce veya Fransızca yazılı ve
    sözlü sınavlardan geçilmesi istenebilir. Üniversiteler

    355
    Faruk Arslan

    genel olarak üç ila beş yıllık eğitimden sonra edebiyat


    veya fen dallarında ya da mühendislik, iş idaresi ve ziraat
    gibi mesleki disiplinlerde lisans diploması verirler.
    Hukuk, ilahiyat, diş hekimliği, tıp ve bazı diğer konularda
    eğitim daha uzun sürer ve bu dallara girebilmek için çoğu
    zaman edebiyat veya fende ilk basamak eğitiminin
    tamamlanmış olması gerekir. Üniversitelerin çoğunda
    öğrenciler ya genel ya geçer düzeyde ya da onur
    düzeyinde lisans diploması almak üzere eğitim görürler.
    Genellikle bir fazla yıl çalışmayı gerektiren onur
    düzeyinde lisans diploma programı derslerden bir veya
    ikisine daha fazla konsantre olunmasını gerektirir ve
    yalnız not ortalamaları yüksek olan öğrencilere açıktır.
    Üniversitelerin çoğunda lisans diploması birinci sınıf,
    ikinci sınıf ve geçer şeklinde derecelendirilir. Daha ileri
    düzeyde bir diploma almak isteyen öğrencilerin önce
    lisans diploması almaları gerekir. Bir yukarı düzeyde olan
    master diplomasını alabilmek için onur düzeyinde lisans
    diploması aldıktan sonra en az bir yıl daha eğitim görmek
    gerekir. Öğrenci belirli bazı dersleri alır ve normal olarak
    bir tez hazırlaması istenir. Doktora veya muadili diploma
    alabilmek için, master derecesinden sonra en az iki yıl ve
    onur düzeyinde lisans derecesinden sonra üç yıl gerekir.
    Doktoranın tamamlanması için genel olarak sınıf
    çalışmaları, tez yazılması ve tez üzerinde sözlü bir sınav
    verilmesi istenir. Kanada üniversitelerinin verdiği
    diplomalar genel olarak Commonwealth ve Amerikan
    üniversitelerinin verdikleri ile eş düzeyde kabul edilir.
    Bütün Kanada üniversiteleri yabancı öğrencilerin
    dil bilmesini şart koşmakta iseler de, sınavdan geçme şartı
    hepsinde yoktur. Dolayısıyla, bir Kanada üniversitesi
    tarafından diğer hususlarda kabul edilebilir bulunan bir

    356
    Faruk Arslan

    öğrenci, o üniversite istemediği taktirde sınavdan geçmez.


    Göçmenlik işleri görevlileri de vize vermeden önce dil
    bilgisinin yeterli olduğunun kanıtlanmasını isteyebilirler.
    Lisan düzeyinin tespitinde halen kullanılmakta olan
    sınavlar şunlardır:
    1-. The Education Testing Service of Princepon,
    New Jersey, USA tarafından düzenlenen The Test of
    English as a Foreign Language (TOEFL) sınavı. 2- The
    University of Michigan, Ann Arbor, Michigan, USA
    tarafından dünyanın pek çok yerinde düzenlenen The
    English Proficiency Test sınavı. 3- Cambridge
    üniversitesinin Proficiency in English sertifikasını
    sağlayan test sınavı.
    Bir Kanada üniversitesine kabul için başvuru
    yalnız kayıtlar görevlisine yapılır. Verilen dersler, kabul
    şartları, ücret ve masraflar hakkında bilgi de ondan
    öğrenilebilir. Bir öğrencinin Kanada Üniversitesine kabul
    edilinceye kadar detaylı yazışma yapması gerektiğinden,
    başvurular çok önceden, tercihan 3 ila 10 ay önceden
    yapılmalıdir. Kanada'da ders yılı genellikle iki sömestre
    ayrılmıştır. Eylül ortasında başlayıp Nisan ve Mayıs'a
    kadar sürer ve sonbahar ile kış aylarını kapsar. Arada kısa
    bir noel tatili vardır. Bununla beraber, bir kaç üniversite
    üç dönemli sisteme göre çalışır. Bunlar, (Mayıs başından
    Ağustos başına) İlkbahar, (Eylül başından Aralık sonuna
    kadar) Sonbahar ve (Ocak başından Nisan sonuna kadar)
    Kış dönemleridir.Üniversitenin isteği üzerine, öğrenci
    orta öğretim diplomasının tasdikli suretleri ve
    üniversitede veya başka bir lise sonrası eğitim kurumunda
    almış olduğu notların resmi dökümüyle birlikte akademik
    sicili hakkında ayrıntılı bilgi verir. Eğer orjinal belgelerin
    kopyaları İngilizce veya Fransızca değilse, onlarla birlikte

    357
    Faruk Arslan

    tasdikli veya noterce düzenlenmiş tercümeleri de


    gönderilmelidir. Öğrencilerin gönderdikleri belgelerde,
    mümkünse alınan derslerin ayrıntıları ve alınan not ve
    dereceler belirtilmelidir. Üniversiteye kabul edilen
    öğrenci her yıl, o yıl için belirtilen kayıt günlerinde
    kaydını yaptırmalı ve gereken ücretleri ödemelidir. Kayıt
    yaptırmada gecikme halinde genellikle para cezası alınır.
    Bazı üniversitelerde, yabancı ülkelerden gelen öğrenciler
    için dersler başlamadan hemen önce uygulanan uyum
    programları vardır.Okul ücretleri eyaletten eyalete çok
    değişir. Bazı eyaletler yabancı öğrencilerden yüksek ücret
    aldıklarından, üniversitesine ve eyaletine göre okul
    ücretleri yılda 1000 Kanada doları ile 6000 Kanada doları
    arasında değişir. Kanada büyükelçiliğinden sorarak veya
    Kanada İstatistik Dairesinin Tuitions and Living
    Accommodation Costs at Canadian Universities isimli
    yayının en son baskısına bakarak bu ücretleri tam olarak
    öğrenebilirsiniz.

    MBA İMKANI

    Master of Business Administration (MBA), İşletme


    Yönetimi Yüksek Lisansı, ilk olarak 1900’lü yılların
    başında Amerika’da ortaya çıktı. 1902 yılında ilk MBA
    programı mezunlarını New Hampshire’de verdi. MBA,
    1960’lı yıllarda hızla yayılmış ve bütün dünya genelinde
    tanınır hale geldi. MBA, iş adamı ve iş kandınlarına
    yönelik geliştirilmiş lisansüstü yeterlilik derecesidir.
    MBA programı sonucunda öğrencilerin rekabetçi
    dünyanın yönetim sorumluluğunu üstlenebilecek bireyler
    haline gelmeleri hedeflenmektedir. Çalışanlara yönelik
    MBA programları da Executive MBA olarak

    358
    Faruk Arslan

    tanınmaktadır. Kanada’daki üniversiteler de dünyanın en


    iyi 100 MBA listesine giren yüksek kalite standartlarında
    MBA imkanları sunmaktadırlar. Kanada’da MBA
    yapmanın en büyük avantajı yüksek kaliteli, paraya hızla
    dönüştürülebilecek eğitimin ekonomik olarak elde
    edilmesidir. MBA programları sanıldığının aksine,
    yanlızca İşletme eğitiminden gelen öğrenciler için değil,
    pek çok farklı branşlardan gelen öğrencilerin de yönetim
    ilkelerini öğrenmeleri açısından çok etkili olmaktadır.
    Bazı üniversiteler, farklı branşlardan gelen öğrenciler için
    Pre-MBA programı, MBA eğitimine hazırlık imkanını da
    sunmaktadır. Dünyanın en büyük şirketlerinin üst düzey
    yöneticilerinin yüzde 30’una yakın bir kesiminin MBA’si
    bulunmaktadır. Master of Business Administration
    programlarının büyük bir kısmı en az 3-5 yıl arasında iş
    deneyimi olan profesyonel yöneticilere yönelik
    düzenlemiş olsalar da bazı üniversiteler iş deneyimi
    olmaksızın da MBA programlarına öğrenci kabul
    etmektedirler. Bunun en büyük nedeni, öğrenci kariyerine
    başladıktan 3-5 yıl sonra, kariyerine ve hayat standartına
    ara verip öğrencilik hayatına geçişte zorlanmasından
    kaynaklanmaktadır. Özellikle aile şirketleri olan ve
    şirkette hızlı bir şekilde aktif ve önemli rol almak isteyen
    öğrencilerin, lisans programlarından sonra hemen MBA
    yapmaları avantaj oluşturur. MBA programlarının kendi
    içinde de uzmanlıkları bulunmaktadır. Örneğin;
    Marketing, Finance, Human Ressources, Accounting, IT,
    Hospitality & Tourism. Kanada’da MBA programlarının
    fiyatı 10,000 ila 40,000 Kanada Doları arasında değişiyor.
    Bazı okullar ise ders kredisi üzerinden fiyatları belirlerler.

    359
    Faruk Arslan

    Kanada üniversitelerinde MBA programlarına girebilmek


    için temel şartlar aşağıdaki gibidir:

    • 4 yıllık üniversite mezunu olmak


    • Not ortalaması en az 2,5 olmalıdır
    • TOEFL sınavında üniversitenin istediği yeterliliğe
    ulaşmış olmak gerekir, Internet Based olarak en az 80
    • GMAT sınavı her üniversite tarafından
    istenmemektedir, genelde en az 500 olması tercih edilir

    MBA geleceğiniz için elinize alabileceğiniz ve donanımlı


    bir yönetici olmanızı sağlayacak muhteşem bir imkan.
    Özellikle bu kriz dönemini, eğitime yapacağınız sağlam
    bir yatırım yaparak geçirdiğiniz takdirde, kriz sonrası
    çıkacak fırsatlardan da rahatlıkla yararlanabileceksinizdir.
    Kanada üniversitelerinden MBA dönemleri genel olarak
    ağustos, eylül, ocak ve nisan başlangıçları sunmaktadır.
    Genel olarak başvuru için gereken belgeler aşağıdaki
    gibidir:

    • Not dökümü
    • Referans Mektupları
    • Statement of Purpose
    • Essayler ( farklı konularda istenebilir)
    • Dil yeterlilik sınavının sonucu (TOEFL, IELTS)
    • Okulun istemiş olduğu diğer yeterlilik sınavları
    (GMAT, vs…istenmeyebilir de) ( 56)

    Şimdi Yüksek Lisans ve Doktora başvurularından


    bahsetmenin tam zamanı. Referans mektubu öğrencinin
    notları kadar olmasa da çok önemli bir gösterge;
    öğrencinin başarısına dair. Öğrenciler, uuzn süre referans

    360
    Faruk Arslan

    mektuplarının peşinden koşturuyorlar. Bir koşuşturma ki


    sormayın gitsin. Hatta, hocaların peşine, sırf dosyaları
    yetiştirmek uğruna uçakla başka şehirlere gidenler dahi
    var. Yüksek lisans ve doktora bazı eğitim dallarındakiler
    için baştan görünen yol gibi olsa da -mesala Siyasal
    Bilimler, Ekonomi, Biyoloji, Mimarlık- büyük bir kısmı
    için sonradan alınan çok önemli bir karardır.
    Kanada’da Yüksek Lisansa ve Doktoraya başvururken
    dikkat edilmesi gereken pek çok altın nokta vardır.
    1- İlki ve en önemlisi, başvurulacak programların en son
    başvuru tarihinin bilinmesi: Mesala, York Üniversitesi,
    bazı bölümleri için 5 Ocak tarihi itibari ile başvuru ve
    evrakların içeriye verilmesini ister iken. Üniversity of
    British Columbia, Üniversity of McGill 15 Ocak için
    isteyebilir. Öte yandan, Queen’s 19 Ocak diyebilir.
    University of Concordia 1 Şubatı son başvuru tarihi
    kılabilir. Bu bilgiye ulaşmak çoğu zaman ormanda iğne
    aramaya benziyor. Üniversitelere en büyük önerim son
    başvuru tarihlerini şöyle göz önünde girişte bir yerlere
    yazmaları, departman web sayfalarının ücra köşelerine
    iliştirmeleri değil. En iyi dosya başvuru tarihi geçtikten
    sonra verilse de, artık çoğu zaman çok geç kalınmış
    oluyor.
    2- Statement of Purpose (Motivasyon) ve Proposal (Niyet
    Mektubu)’ın hazırlanması : Başvuru için en önemli
    kriterlerden birisidir#. Öğrencinin kendisini doğrudan
    ifade edebilmesi ve kabul komitesini etkilemesi için en
    temel evraktır. Sizin varlığınız orada tam anlamı ile
    hissedilmeli. Notlarım çok düşük ne yapmam lazım
    diyenlere en büyük tavsiyem, bu kısmı hakkını vererek,
    yüreğiniz ile yazınız ve siz olunuz. Aşağıdaki noktaları
    mektuba ilave ediniz:

    361
    Faruk Arslan

    • Programı neden tercih ettiğiniz


    • Uzmanlık alanını seçme nedenleriniz
    • Mezuniyetinizden sonra planlarınız
    • Sizin özel bir aday olmanızı sağlayacak nedenler,
    başarılarınız.
    3- GRE, GMAT, TOEFL testleri sizin durumunuzda
    gerekiyor ise, bu sınavları zamanında yapmalı ve
    sonuçların zamanında ulaşmasını sağlamalısınız. İstenilen
    skorlar yine üniversiteden üniversiteye ve bölümden
    bölüme değişiklik göstermektedir. Bu durumda da yüksek
    lisans ve doktora öğrencisine yakışır bir şekilde
    araştırmalarınızı özen ve itina ile yürütmelisiniz.
    4- Referans mektuplarının alınması: Referans mektupları,
    pek çok üniversite de hazır formlar halinde referans
    verecek kişilere doldurtmak için verilir iken, bazı
    üniversiteler referans mektubu yazılmasını tercih ediyor.
    Ve hatta bazı üniversiteler online başvuru dosyası açıp,
    size referans verecek hocaların isimlerini belirttikten
    sonra kişiye özel referans formları veriyor.
    5- Çalışmalarınızı yönetecek akademisyenleri bulmanız:
    Bu aşamayı programa karar verdiğiniz anda başlatmanız
    ve sizin ilgilendiğiniz dalda araştırma yapan hocalar ile
    iletişime geçmenizi öneririm. Gönderdiğiniz ilk e-mail
    merak uyandırmalıdır, sizi daha fazla tanımalarına teşvik
    etmelidir ve herşeyden önemlisi çok kısa ve öz olmalıdır.
    Unutmayınız, sizin çalışmak istediğiniz kişiler çok
    meşgul öğretim görevlileri olup, sizi seçmelerini
    kolaylaştırmak yine sizin elinizdedir. İlk görüşmelerin
    ardından, mümkün ise telefon görüşmelerine geçmeniz
    sizin karşınızdaki kişi ile daha sağlıklı irtibat kurmanızı
    sağlar. (57)

    362
    Faruk Arslan

    Türkiye’nin nüfusunun yüzde 26’sı 15 yaşın altında ve


    yüzde 60’ı 35 yaşın altında. Milyonlarca öğrenci demek.
    Bu öğrencilerden 25 bini yurt dışında eğitimini devam
    ettirmeyi tercih ediyor. Türkiye’den Kanada’ya 2000
    yılının başlarında yanlızca yılda 100 civarında öğrenci
    gelirken şimdi bu rakam öğrenci vizesi ile gelenleri
    eklersek 1,500’e yaklaşıyor. Kısa dönem yaz kampları,
    İngilizce ve Fransızca eğitimi için gelenleri de eklersek
    çok büyük bir artış olduğunu görebiliriz.
    Eskiden, şubat aylarında zor şer Türk öğrencileri
    başvurularını yaparken, şimdi ekim ayında başlıyorlar.
    Erken kalkan yol alır, bu bilhassa Kanada üniversitelerine
    kabul olmak isteyen yabancı öğrenciler için geçerli.
    Özellikle Kanada’da Master ve Doktora yapmak isteyen
    Türk öğrencilerin şimdiden başvurularını içeriye
    vermeleri gerekiyor, böylece burs imkanlarından da
    faydalanma imkanını elde edebilirler.
    Kanada üniversitelerine başvururken, ister Kanada
    içinden bir öğrenci olun, isterse Türkiye’den gelen
    yabancı bir öğrenci, herşeyden önce; öğrenci kendisine
    ‘ben hangi dalda okumak istiyorum sorusunu sormalıdır.
    Eğer bu soruya cevap veremiyor ise… ki pek çok öğrenci
    cevap veremiyor, panik yapılacak bir durum yok.
    Bu durumda sorulması gereken soru ‘kendimi nasıl bir
    işte görüyorum? Mesela, ‘insanlar ile mi çalışmak
    istiyorum, yoksa bilgisayar ile mi?, ‘düzenli bir hayatım
    olup belli bir şehirde mi yaşamak istiyorum, yoksa sık sık
    seyahat mi etmek istiyorum?’, özel bir firmada mı
    çalışmak istiyorum, yoksa kâr amacı gütmeyen bir
    kuruluşta mı?… Bu aşamada farklı şehirler ve eyaletlerde
    bulunan üniversitelerin de web sitelerini araştırıp istenilen
    programların içeriği incelenmeli, beklentilerinize yanıt

    363
    Faruk Arslan

    verip veremeyeceğine dair dikkatli bir araştırma


    yapılmalıdır. Kanada’da üniversitelerin büyük bir kısmı
    yüzlerce program sunmakta, her yıl yeni yeni programlar
    eklemekte. Ayrıca, farklı üniversitelerde aynı programlar
    değişik isimler altında bulunabilmektedir. Bütün
    üniversitelerin daha detaylı bilgi alabileceğiniz
    danışmanları var. Daha önceden sorularınızı hazırlayın ve
    iletişime geçin. Mümkün ise Kanada’ya bir ön gezi
    organize edip ilgilendiğiniz üniversiteleri yerinde
    inceleyin. Bu aşamada sizin hayalinizdeki işten bahsedip,
    hangi programa yönlendirilmeniz konusunda okul
    rehberlik servisinizden veya ilgilendiğiniz üniversitenin
    danışmanından veya Kanada eğitim danışmanınızdan
    yardım alabilirsiniz. (58)
    En önemli aşama, eğitim alınmak istenilen alanın
    belirlenmesidir. Kanada’daki eğitime giden ikinci ve
    önemli bir adım , program seçiminin ardından
    başvurulacak üniversitelerin veya eğitim kurumlarının
    tespit edilmesi ve başvuruların yapılmasıdır. Türkiye’de
    pek çok öğrenci ve veliler Kanada’daki eğitime giden bu
    yolda dışarıdan destek almayı tercih etmektedir, çoğu
    zaman yurtdışı eğitim acentalarının kapıları
    aşındırılmakta, cevaplar beklenmekte… Bu aşamada çok
    hassas olmalı ve ihtiyaçlarınızı ve beklentilerinizi
    açıklıkla belirtebilmelisiniz. Fransız liselerinden mezun
    pek çok öğrenci Fransızca bilmeyen yurtdışı eğitim
    acenta çalışanlarına kendi geleceklerini teslim etmektedir.
    Hiç de sağlıklı olmayan bu seçimin sonucunda maalesef,
    çok üzücü sonuçlar çıkmaktadır. Üniversitelerin sunduğu
    imkanlardan hangi ölçüde faydalanılabilir veya evrakları
    Fransızca olan bir ögrencinin, dosyası nasıl iyi bir
    şekilde hazırlanılabilir… Gerekirse burs başvuruları nasıl

    364
    Faruk Arslan

    yapılabilir… Başka alternatifler nasıl sunulabilir…


    Kanada’da eğitim için talep ciddi olarak büyürken,
    profesyonel yol göstericiler maalesef aynı hızla
    yetişmedi. Türkiye’de bulunan acentalar bağımsız olarak
    danışmanlık servisi verememekte. Danışmanınız bu
    aşamada sizi rezil de edebilir, vezir de. Daha sonradan
    keşke dememek için aşağıdaki noktalara dikkat etmenizi
    tavsiye ederim. Bağımsız danışman hiçbir okula veya
    kurula bağlı olmadan, tarafsız bir şekilde her öğrencinin
    kişiliğine, yeteneğine, bütçesine ve tercihine göre okul
    seçimi yapmasına yardımcı olmalıdır. Bütün aile
    bireylerini başından itibaren eğitim projesine dahil
    edebilmelidir.

    Öğrenciler ve aileleri Kanada eğitim danışmanına


    aşağıdaki soruları yöneltip tatmin edici cevap
    alabilmelidirler.

    • Kanada’da eğitim aldınız mı (lise, kolej, üniversite) ?


    • Kanada’daki üniversitelerde çalışma deneyimine sahip
    misiniz?
    • Kanada eğitimini tanıtan hangi resmi kurumlarda görev
    aldınız?
    • Kanada eğitimi hakkında yazmış olduğunuz makaleler,
    kitaplar var mıdır?
    • Kanada’da yaşam tecrübesine sahip misiniz?
    • Ne kadar zamandır danışmanlık yapıyorsunuz?
    • Öğrencileri yerleştirmek için okullardan ücret talep
    ediyor musunuz?
    • Türk ve Kanada eğitim sistemlerini ve danışmanlık
    kurum ve kanunlarını biliyor musunuz?
    • Öğrencinin kişisel yeteneklerini, özelliklerini ve en

    365
    Faruk Arslan

    uygun olan programı ve üniversiteyi seçmek için hangi


    çabaları sarf ediyorsunuz?
    • Kanada’nın iki resmi dili olan İngilizce ve Fransızcaya
    hakim misiniz?

    İngilizce eğitimini düşünüyor iseniz dahi, master ve


    doktora aşamasında Fransızca eğitim veren üniversiteler
    yüksek lisans aşamasında İngilizce yapabilme imkanı
    tanımakta ve hatta ücretsiz olarak bu imkanı
    sunabilmektedir. Kanada eğitiminin Kuzey Amerika’daki
    en önemli özelliği, eğitim kalitesinin yanında, İngilizce ve
    Fransızca eğitimi sunabilmesi. Kanada’nın neresinde
    eğitim alır iseniz alın, eğitiminizin sonunda en azından
    orta seviyede Fransızca bilgisiyle bitirmiş olmanız size iş
    hayatınızda çok büyük kolaylıklar sağlayacaktır.
    Kanada’ya bu şekilde gelmiş ve maalesef yanlış
    yönlendirilme sonucu çok tatsız zamanlar geçiren aile ve
    öğrenciler gördüm. Bu sebepten ötürü bu aşamayı çok
    ciddiye almalı ve destek alacağınız kurumu iyi
    seçmelisiniz. Son olarak, danışmanın öğrencinin okula
    kabulünü garanti edemeyeceği bilinmelidir. Türkiye,
    Kanada hariçinde Amerika, İngilitere, Fransa ve daha pek
    çok ülkelere öğrenciler gönderen eğitim acentaları ile
    dolu. Kanada deneyimleri olmadıkları için maalesef
    öğrenciler üzerinde Kanada vizesi almak zor izlenimi
    oluşturuyorlar. Bu yüzden Kanada vizesi almak zor diye
    Kanada’yı düşünen öğrenciler de daha ilk adımlarını
    atmadan hevesleri kursağında kalıyor ve hararetle başka
    ülkelerdeki eğitim olanaklarına yöneliyorlar. Yapılan son
    düzenlemeler ile öğrenciler için Kanada vizesinin
    önündeki engeller tek tek kaldırıldı. İlk adım ; sağlık
    kontrolünün kalkması oldu. Hatırlayanlar bilir, bir

    366
    Faruk Arslan

    zamanlar Kanada’ya öğrenci vizesi ile gidecek olanlardan


    sağlık raporu isteniyordu.
    İkinci büyük adım; özellikle İngilizce ve Fransızca eğitim
    almak için gidenlerin işini kolaylaştıran kısa dönem
    öğrenci vize alma zorunluluğunun kaldırılması oldu.
    Önceden, 12 hafta ve 24 hafta arası olan eğitim dönemleri
    için de kısa süreli öğrenci vizesi alınması gerekiyordu.
    Şimdi, Kanada Büyükelçiliği diğer ülkelerin
    Büyükelçiliklerinin uygulamış olduğu kuralları takip
    etmekte. Vize değerlendirmelerini yaparken Kanada’ya
    asıl gitme amacınızın açıklığı ve inandırıcı deliller göz
    önünde bulunduruluyor. Kanada’daki eğitim programına
    kayıt olduktan sonra, vize başvurunuzu yapmanız
    gerekiyor.

    Sunacağınız evraklar
    Vize görevlileri başvurularda aşağıdaki özellikleri
    aramaktadır;
    1. Türkiye ile olan sıkı bağlarınızın bulunması
    2. Kanada’da kalışta tüm masrafları karşılayabileceğiniz
    ve bunu çalışmadan yapabileceğinizin ispatı
    3. Kalışınızın asıl amaçının eğitim olduğu (öğrenci vizesi
    için) ve eğitim süresinin bittiğinde geri dönmek
    istediğiniz ve buna dair inandırıcılığınız.
    Başvurunuzu yaparken dikkat edilmesi gereken en önemli
    husus, Büyükelçiliğin sayfasında en son güncelleşmiş
    bilgilere ulaşmaktır. Temel belgeler aşağıdaki gibi
    olmakla beraber, asla herhangi bir şirketin web
    sayfasından alınan bilgiler ile başvurunuzu yapmayınız.
    Tek resmi ve güvenilir kaynak Kanada Büyükelçiliğinin
    resmi web sayfasıdır.

    367
    Faruk Arslan

    1. Kanada’da tanınan eğitim kurumundan alınmış,


    Kanada’da alınacak eğitimi ve süresini belirten kabul
    mektubu
    2. En az altı ay geçerliliği bulunan pasaport
    3. Vize ücreti
    4. İyi niyet mektubu
    5. İki adet fotoğraf
    6. Mali durum belgeleri
    7. Doldurulmuş formlar
    • vize başvuru formu
    • ek aile bilgi formu (18 yaş üzeri herkes
    doldurmalıdır)
    • öğrenim ve iş geçmiş formu (18 yaş üzeri herkes
    doldurmalıdır)
    Tam liste için
    http://geo.international.gc.ca/canadaeuropa/turkey/pdf/Og
    renci-Izni-Basvuru-Seti.pdf adresinden Türkçe bilgilere
    ulaşabilirsiniz. (59)
    Quebec eyaletinde altı aydan daha uzun süreli
    okuyacaklar için Quebec izin belgesi gerekmektedir.
    Şu ana kadar evraklar düzgün yapıldığı takdirde hiçbir ret
    olayı ile karşılaşmadığım ÇAQ olarak bilinen Quebec izin
    belgesini almak Türkiye’de imkansız diye lanse ediliyor.
    Böylelikle çok da iyi bilinmeyen Kanada’nın, çok da iyi
    bilinmeyen Quebec eyaleti bir defa daha dışlanıyor…
    bilinçsizce… Okul kabul mektubu olan Türkiye’den
    başvuran bir öğrenci için istenilen evraklar ise Kanada
    vize başvurusu ile karşılaştırıldığında çok daha az.
    Québec eyaletinde eğitimin maliyetinin düşüklüğü,
    İngilizce ve Fransızca eğitim veren eğitim kurumlarının
    çokluğu ile öğrencileri ve ailelerini cezbediyor.
    Québec eyaletinde 6 aydan daha uzun süreli okuyacaklar

    368
    Faruk Arslan

    için Québec eyaleti kabul belgesi gerekiyor.


    Şu ana kadar evraklar düzgün yapıldığı takdirde hiçbir ret
    olayı ile karşılaşmadım. Bir süreden beri, CAQ başvurusu
    online dahi yapılabiliyor.
    Okul kabul mektubu olan Türkiye’den başvuran bir
    oğrenci için istedikleri evraklar ise Kanada vize
    başvurusu ile karşılaştırıldığında çok daha az. CAQ
    konusuna özellike Kanada eğitiminin yoğun olarak
    konuşulduğu başvuruların yapıldığı bu dönemde açıklık
    getirmek gerekiyor.

    Québec eyaletinde bulunan üniversitelerden bazıları:


    • Université de Montréal (Montréal)
    • Université Laval (Québec Şehri)
    • Université de Sherbrooke (Sherbrooke)
    • McGill University (Montreal) –Eğitim dili İngilizce
    • Concordia University (Montréal)- Eğitim dili İngilizce
    • Université du Québec (Montréal, Sherbrooke, Trois-
    Rivières…pek çok şehirde bulunmaktadır)
    • Bishop’s University (Lennoxville) –Eğitim dili İngilizce

    Bu üniversiteler dahil olmak üzere, Québec eyaletindeki


    diğer eğitim kurumlarından (kolej, dil okulları...) almış
    olduğunuz kabul belgesi sonucunda CAQ başvurunuzu
    yapabilirsiniz. Eğitim kurumları kabul mektubunu üç
    nüsha halinde sunarlar.
    • CAQ başvurusu için
    • Kanada vize başvurusu için
    • Öğrenci için

    Başvuru ilk CAQ başvurusu ise ve Türkiye’den yapılıyor


    ise aşağıdaki evraklar gerekmektedir:

    369
    Faruk Arslan

    • Son 12 ay içinde çekilmiş fotoğraf (35x45 mm),


    arkasında isminizin yazması gerekiyor
    • İşlem ücreti 100 Kanada doları
    • Kişisel bilgilerinizin bulunduğu pasaport sayfalarının
    fotokopisi (geçerli olan)
    • Okulun göndermiş olduğu CAQ başvurusu için
    kullanılacak okul kabul mektubu
    • Doldurulmuş ve imzalanmış başvuru formu

    18 yaşından küçükler ve Kanada içinden yapılan CAQ


    başvurusu için ek evraklar istenmektedir, başvurunuzu
    yapmadan önce yanlızca ve yanlızca Québec devletinin
    resmi sitesinden alınan bilgiler ışığında yapınız. İnternette
    güncellenmemiş pek çok bilgi bulunmaktadır.

    Fransızca bilgi ve formlar için :

    http://www.immigration-
    quebec.gouv.qc.ca/fr/formulaires/formulaire-titre/dca-
    etudes.html

    İngilizce bigi ve formlar için :


    http://www.immigration-
    quebec.gouv.qc.ca/en/forms/search-title/dca-studies.html

    Québec Kabul Mektubunu (CAQ) onayladığı takdirde


    size gönderdiği gibi aynı zamanda bir kopyasını da vize
    başvurusunu yapacağınız Kanada Büyükelçiliğinin
    Ankara bürosuna gönderir. Kanada bir kış ülkesi olarak
    biliniyor, ancak yaz kampları oldukça revaçta. Kanada’da
    yaz kampı programları ülkede bulunan öğrenciler için çok
    güzel alternatifler sunmakla beraber, aynı şekilde

    370
    Faruk Arslan

    yurtdışından da çok sayıda öğrenciyi çekiyor. Öğrenciler


    yurt dışı tecrübesinin yanında, unutulmayacak bir yaz
    geçirme imkanına sahip oluyorlar. Yaz kampı, özellikle
    de yurt dışında yaz kampı denilince, turistik gezilerin ve
    eğlencenin haricinde çeşitli spor aktiviteleri, sanatsal
    aktiviteler de akla gelmeli. Kanada bu imkanları iki dilde
    sunması ile büyük bir avantaja sahip. Öğrenciler yaz
    kampı dahilinde İngilize ve/veya Fransızcalarını da
    gelirtirme fırsatı bulmuş oluyor. (60)

    Üç-dört haftalık yaz kampı, yatılı veya yatılı olmamasına


    bağlı olarak 1000 ila 4000 Kanada doları arasında
    değişebilir. Eğer Kanada’da yaşıyor iseniz, velilere en
    önemli tavsiyem yaz boyunca çocuklarını ikinci dilllerini
    geliştirebilecekleri başka bir eyalette yatılı yaz
    kamplarına göndermeleridir. Bu yaşlarda ikinci dil
    ortamında bulunmaları bu dili geliştirmelerini ve daha
    başarılı olmalarını sağlar. Bu programlar dahilinde
    çocuğunuz kendisini daha yakından tanıma firsatını
    edinir. Öğrenciler Kanada’nın bir eyaletinden diğer
    eyaletine sunulan çok çeşitli yaz kamplarında doğayla iç
    içe, yeni dostluklar kazanacakları ve sıkılmaya vakit
    bulamayacakları bu programlara katılarak ufuklarını
    genişletirler. Bu kamplara 8-17 yaş arası gençler ve
    çocuklar katılabilir ve kamplar farklı farklı yaş
    kategorilerine ayrıldığı için, kendi akranları ile güzel bir
    deneyim edinebilirler. Programlara katılım için şart
    aranmamaktadır. İngilizce seviyesine veya Fransızca
    seviyesine göre öğrenci kampa yerleştirilir. Bu kamplarda
    özel ekstra aktivite programı seçilebileceği gibi, yoğun
    İngilizce veya Fransızca Eğitim veren programlar da
    seçilebilir. Bunların arasında klasik programların dışına

    371
    Faruk Arslan

    çıkan, Trailblazers programı da bulunmaktadır.


    Toronto’da bulunan KGIC’nin Trailblazers – Genç
    Liderler Kampı, 15-18 yaş arası dünyanın dört bir
    tarafından gelen gençlere macera programı dahilinde
    Kanada’nın muhteşem doğal güzellikleri içinde geçecek
    güzel bir deneyime davet ediyor. Gençler İngilizcelerini
    geliştirmenin yanı sıra ilk yardım, kampçılık becerileri,
    pusula, GPS kullanımı, doğada yaşama tekniklerini de
    öğrenebilirler. Sunulan liderlik programı etkin iletişimin
    yanı sıra, kriz yönetimi, münazara, eleştirel düşünce
    konularında da gelişime ön ayak olmaktadır.
    Bu program sayesinde gençler kendilerini daha iyi
    tanıyabilme imkanına sahip olacaklardır. Bir yandan zayıf
    ve güçlü yönlerini keşfederken, bir yandan da
    yeteneklerini kesefedip, takın ruhunun ve bir takımın
    üyesi olmanın keyfini yaşayacaklardır. Program sonunda,
    kendine olan güven duygusu sanırım hiçbir şey ile
    değiştirilemez. Çok zengin olsam mutlaka gemi ile dünya
    turuna giderdim. Dünya-nın dört bir yanını gezer,
    istediğim yerde iner, orayı keşfedip daha sonra gemime
    binip yeni ufuklara açılırdım. Çok gezen mi bilir, çok
    okuyan mı demiş atalarımız. Nova Scotia eyaletinde West
    Island College artık seçme derdi yok diyerek, gezme ve
    okuma imkanını bir arada sunuyor. West Island College,
    Terry Davies tarafından 1974 yılında kuruldu. 1000’i
    aşkın öğrenci sayısı ile Kanada’da üç farklı kampüste
    hizmet veriyor. 1984 yılında Birleşmiş Milletler
    tarafından okullara yapılan davet sonucu ‘Barış, Birlik ve
    Gelişim’ sonucu doğmuş ‘Class Afloat’ programını
    kurdu. West Island College, Lünenburg, Nova Scotia’daki
    kampüsünden gemide eğitim programını sunmaya devam
    ediyor. Lise 10, 11 ve 12’inci sınıflar dışında, junior

    372
    Faruk Arslan

    college ve üniversite eğitimi hakkında programları


    bulunuyor. 12 kişiyi aşmayan küçük sınıfları, 25’i aşkın
    dünyanın farklı noktasında durma imkanı ile öğrenciler
    bir yandan dünyayı gezme imkanına sahip olurken diğer
    yandan da ders görüyorlar. Bu program aynı zamanda yaz
    kampı imkanını da sunuyor. Gemideki 4 haftalık yaz
    kampı müthiş bir deneyim olsa gerek. Öğrenciler, 65
    metre uzunluğundaki geminin dümenine geçmenin yanı
    sıra, her limanda farklı kültürleri ve tarihleri tanıma
    imkanını eğlenceli bir şekilde elde etmiş oluyorlar. Şehir
    ve müze turları, kayak aktiviteleri ve doğa gezileri
    yaşamın bir parçası oluyor. Profesyonel öğretmenler,
    gemi mürettatabatı ve doktorlardan oluşan ekibin eşlik
    ettiği öğrenciler, gemilerdeki konforlu, klimali kabinlerde
    kalıyorlar. Gemilerde ayrıca sınıflar haricinde
    yemekhane, seminer odası, bilgisayar odası da bulunuyor.
    Yeni yerleri, insanları ve uzun bir gemiyi yönetmeyi
    öğrenmek isteyenler bu muhteşem deneyimden mutlaka
    yararlanmalıdır diye düşünüyorum.

    Kamp bilgileri:
    Öğrenci yaş aralığı: 15 - 18 yaş arası
    Kamp Fiyatı: Kanadalı ve Amerikalı öğrenciler için
    3,100, uluslararası öğrenciler için: 3,500 Kanada Doları
    Fiyatlara, iki kişilik odada konaklama, 3 öğün yemek,
    havaalanı transferleri, İngilizce dersleri, liderlik ve
    gemicilik dersleri, sağlık sigortası ve geziler dahil.
    Detaylı bilgiye www.kanadakültürmerkezi.com
    adresinden ulaşabilirsiniz. (61)

    ÖĞRENCİ ÇALIŞMA İZNİ

    373
    Faruk Arslan

    Kanada’da okumayı düşünen öğrencilerin veya


    Kanada’da bulunan yabancı öğrenci statüsündeki
    öğrencilerin düşündüklerini önemli noktalardan birisi,
    eğitim süresi boyunca çalışma imkanlarının ve eğitimleri
    bittikten sonra da çalışma imkanlarının olup olmadığı
    konusudur. 21 Nisan 2008 tarihi, uluslararası öğrencileri
    için bu açıdan önemli bir gündür. Çünkü bu tarihte
    yürürlüğe giren yeni göçmenlik yasası ile Kanada’da
    eğitim gören bu öğrenciler çeşitli süreler ile yasal çalışma
    izni alabilmektedirler. Öğrenciler, bir dil kursuna,
    sertifika programına, lisans veya lisansüstü programa
    kayıt yaptırdıkları takdirde eğitimleri süresince ve mezun
    olduktan sonra belirli sürelerle çalışma izni
    kazanabilmektedir.
    O dönemde Kanada’nın Vatandaşlık ve Göçmenlik
    Bakanı olan Diane Finley, 21 Nisan’da yayınlamış olduğu
    bildiride yabancı öğrencilerin eğitim sonundaki çalışma
    izinleri hakkında yapılan düzenlemeler hakkında geniş
    bilgi vermişti. Bu düzenlemeler çerçevesinde Kanada’da
    herhangi bir full-time yükseköğretim kurumundan mezun
    olacak veya olmuş durumda olan uluslarası öğrencilerin
    almış oldukları eğitimin türüne bağlı olarak 3 yıl süreli
    çalışma izni başvurusu yapabilme imkanları
    bulunmaktadır.
    • Öğrenci sayet 2 ila 4 yıl arası bir diploma programından
    mezun ise 3 yıllık çalışma izni başvurusunda bulunabilir
    • 3 sömestir süreli programdan mezun ise, 12 aylık bir
    çalışma izni için başvuruda bulunabilir
    • 2 sömestir süreli bir programdan mezun olan öğrenciler
    ise 8 aylık çalışma iznine başvurabilirler
    Bu aşamada en büyük yanılgı 2 dönemlik olan programın
    bir yıllık olarak algılanmasıdır. Asıl esas alınan

    374
    Faruk Arslan

    öğrencinin eğitim almış olduğu süredir, yani 2 sömestir 8


    ay eder. Bu durumda alınabilecek çalışma izni de 8 aydır.
    Eğitimlerinin akabinde çalışma iznine başvurularda
    aşağıdaki düzenlemeler yapılmıştır:
    • Çalışma izinleri coğrafi bölge ayrımı yapılmadan en
    fazla üç yıl geçerli olacaktır.
    • Bu durumda çalışma iznine başvuracak uluslararası
    öğrencilerin yeni yasa ile öncelikle iş bulma veya
    ellerinde hazır iş teklifi bulundurma zorunlulukları
    ortadan kaldırılmıştır. Eski yönetmelikte eğitimlerinden
    sonra kısa sürede iş teklifi alma mecburiyeti yabancı
    öğrencileri fazlası ile zorlamakta idi.
    • Çalışma izninin açık olması; öğrencilerin kendi
    bitirdikleri dalda iş bulma veya her iş değişikliğinde
    tekrar çalışma izni başvurusu yapmak zorunluluklarını
    kaldırmıştır.
    Öte yandan öğrenci çalışma iznine başvuracak
    öğrencilerin aşağıdaki şartları yerine getirmeleri
    gerekmektedir:
    • Geçerli bir öğrenci vizesine sahip olmak
    • Resmi mezuniyet işlemlerinin ardından 90 gün içinde
    çalışma izni başvurularını yapmak
    • Çalışma izni alacak öğrencilerin daha önceden eğitim
    dolayısıyla çalışma izni almamış olması gerekmektedir.
    Kanada’da öğrenci vizeniz var iken başvuruda
    bulunabileceğiniz farklı çalışma vizeleri mevcuttur.
    Aşağıda bulunan çalışma izinleri için LMO diye
    adlandırılan, Labour Market Opinion gerekmemektedir.
    1- Kampüs içi çalışma izni
    2- Kampüs dışı çalışma izni
    3- Staj/Co-op çalışma izni
    4- Mezuniyet sonrası çalışma izni

    375
    Faruk Arslan

    5- Eş durumundan dolayı alınan çalışma izni


    6- IT alanında çalışma izni
    7- Öğrenci değişimi programları ya da uluslararası
    anlaşmaların bir parçası olan çalışma programları.
    Daha fazla ve detaylı bilgiye Citizenship and Immigration
    Canada (CIC)’nın web sitesinden ulaşabilirisniz.
    http://www.cic.gc.ca/english/study/work.asp

    Bu bilgileri paylaşan Kanada Eğitim Danışmanı,


    Kanada’da çıkardığımız Canadatürk’ün eğitim yazarı
    Türkan İbiş’e teşekkür ederim. 2009 başında
    Canadatürk’te köşe yazarı olarak işe başlattığımız
    İbiş İnce profesyonel olarak Kanada eğitim danışmalığı
    hizmeti vermektedir. Güveneceğiniz bir danışman. (62)

    Tekrar doktora konusuna dönelim. Kanada’da doktora


    başvurusu yapmakta zamanlı bir iş. İlk olarak eylül
    ayından başlayarak bir kaç hafta boyunca çalışma
    yapmanız ve istediğiniz üniversitelerin Web sitelerini
    gezmeniz gerekiyor. Bu sayfalarda değerlendirmeniz
    gereken genel kriterler; üniversitenin yeri, hocalarının
    araştırma yaptığı alanlar, doktora programının zorunlu
    dersleri ve sağladığı finansal kaynaklar. Bu kriterlere
    göre, isteklerinize cevap verebileceğini düşündüğünüz
    üniversiteleri yakın incelemeye alın. Örneğin; doktora
    programının "graduate coordinator"ına, "administrative
    coordinator"ına ve sizin çalışmak istediğiniz konularda
    çalışan profesörlerine birer e-posta göndererek, bölüm ve
    çalışmaları hakkında bilgi isteyin. Onlardan aldığınız
    cevaba göre, üniversitenin uluslararasıveya göçmen
    öğrencilere bakışı hakkında daha net bir bilgi sahibi
    olabilirsiniz. Ayrıca, üniversiteden broşür ve başvuru

    376
    Faruk Arslan

    formu isteyin ve bunları da detaylı olarak inceleyin. İlk


    kez yurtdışında okumak için başvuru yapıyorsanız, başta
    bu formları okumak ve anlamak zaman alabilir.
    Akademinin kendine ait jargonunu çözmek ve aynı
    zamanda Batı üniversitelerinin çalışma yapısını anlamak
    ilk başta zor olabilir. Bir kaç broşür ve başvuru formu
    okuduktan sonra hangi konulara dikkat etmeniz gerektiği
    netleşecektir. İstediğiniz üniversitelerin başvuru formları
    en geç Ekim ayında elinizde olması gerekiyor. Bu
    üniversitelere başvurmaktan vazgeçseniz bile tüm
    başvurularınızı yapana kadar formlarınızı atmayın. Her an
    fikriniz veya olayların gidişi değişebilir. Ayrıca her
    üniversite artık Web siteleri üzerinden program başvurusu
    sağlıyor. Daha hızlı ulaşım ve sonuç almak mümkün Web
    üzerinden.E-posta ile iletişim sağladığınız profesörlere, şu
    andaki çalışma alanları, araştırma konuları ve en yeni
    yayınları hakkında sorular sorun. Hatta makalelerini
    nereden edinebileceğinizi öğrenin. Makalelerini okuyun
    ve beğenirseniz kendi konunuz hakkında onlara yazın.
    Fikir alış-verişi yapın. Ayrıca, profesörlere, bölümün
    dinamikleri hakkında da soru sorabilirsiniz. Çok açık
    sözlü insanlara denk gelirseniz, programın burs durumu
    ve uluslararası ve göçmen öğrenciler konusundaki
    politikası hakkında da bilgi alabilirsiniz. Kasım ve Aralık
    aylarında başvurmak istediğiniz bölümün şartlarına göre,
    TOEFL ve GRE sınavlarına girmeniz gerekiyor.
    Göçmenler başvuruyu Ocak’ta yapabilir, bu imtihanları
    ise Haziran’a kadar verebilir. Bu sınavlara mümkün
    olduğu kadar erken girmeye calışın, eğer ilkinde gerekli
    puanı tutturamazsanız yeniden girebilmeniz için zaman
    kalsın. Bu sınavlarla ilgili bilgiyi Amerikan veya Kanada
    Elçiliği ve Konsoloslukları'ndan alabilirsiniz. Dil bilginizi

    377
    Faruk Arslan

    yenilemek için konsolosluklardaki TOEFL kurslarına


    gitmek iyi bir fikir olabilir. Çeşitli özel kuruluşlarda da
    GRE kursları veriliyor. Eğer kendi kendinize çalışabilen
    biriyseniz, Barrons'un GRE kitabını alıp kendiniz çalışın.
    Zaten GRE kursları da bu tarzda yazılmış kitaplardan
    sorular alıp önünüze yığmaktan fazla birşey yapmıyor.
    Daha önce İngilizce konuşulan bir ülkede uzun zaman
    yaşamamışsanız, GRE'nin İngilizce bölümünden yüksek
    bir puan almak zor olabilir. Bu açığı matematik ve
    analitik düşünme alanlarında çalışarak kapatabilirsiniz.
    Zaten bölümler, GRE puanlarına bakarken sizin
    uluslararası veya göçmen öğrenci olduğunuzu gözönünde
    bulunduruyorlar. Bu arada unutulmaması gereken bir
    nokta var. GRE ve TOEFL sonuçlarınız, ilgilendiğiniz
    üniversiteye zamanında gitmeyebilir ya da kaybolabilir.
    Bu yüzden başvurunuzu yaparken, size gelen TOEFL ve
    GRE sonuçlarının birer fotokopisini de başvurunuza
    ekleyin.
    Aslında GRE ve TOEFL'in çok fazla bir önemi
    yok. Sonuç olarak, herkes bu sınavlardan gereken
    puanları alıp bölüme gönderiyor. Asıl önemli olan sizin
    diğer öğrencilerden nasıl farklı olduğunuz.Bunu da şu
    kriterlerle sağlayabilirsiniz: Referans mektupları, CV'nize
    koyacağınız yayınlarınız, konferans sunuşları, aldığınız
    burslar ve tabii aldığınız dersler ve notları. Çoğu zaman
    not ortalaması o kadar önemli bir kriter değildir. İlgi
    alanınızda aldığınız derslerin notlarının ortalaması çok
    daha önemli. Örneğin "Social Development" alanında
    çalışıyorsanız, bu dersten A almış olmanız önemli, yani
    birinci sınıfta matematikten D almış olmanız o kadar da
    önemli değil. Referans mektupları ve yüksek lisans
    tezinizden yapmış olduğunuz yayınlar sizin akademiye ne

    378
    Faruk Arslan

    kadar ilgi gösterdiğinizin göstergesi.Bunlar, akademik


    komitenin ilk baktığı kriterler arasında
    sayılabilir.Gereken bütün evrakları tamamlayıp
    başvurunuzu Şubat ayı gibi yapmaya calışın.
    Başvurunuzu gönderdikten sonra, bölümünüzün
    "administrative coordinator"ına (ki bunlardan her
    bölümde sadece bir tane bulunur, ve bölümde herşeyi
    bilen kişilerdir, çoğunlukla 'bölümün annesi"dirler) bir e-
    posta gönderip, başvurunuzu gönderdiğinizi ve
    aldıklarında size eksik olup olmadığını bildirmelerini rica
    edin. Eksik doküman varsa, hemen bulup gönderin.
    Çoğunlukla, başvurunuz değerlendirilirken, burs alma
    olasılığınız da belli olur. Bazı bölümlerde başvuru ve burs
    değerlendirmesi beraber yapılır ve ikisine de ayrı ayrı
    başvurmanız gerekmez. Bazı bölümlerde bunlar ayrı
    süreçlerdir, yine aynı 'bölümün annesi"ne ayrıca bursa
    başvurmanız gerekip gerekmediğini sormayı unutmayın.
    Gerçekci olmak gerekirse, Türkiye'de sosyal bilimler
    konusunda yurtdışında doktora yapmak isteyen bir
    öğrencinin alabileceği burs sayısı sınırlı. Türkiye'den
    yurtdışında 4-5 yıl doktora yapmak için alınabilecek
    burslar: YÖK veya Milli Eğitim Bakanlığı bursu. 4 yıllık
    burs karşılığında 8 yıl çalışmak istemiyorsanız,
    yurtdışından burs bulmaktan başka çare yok. Eğer
    Kanada göçmeni iseniz devletden kredi alarak
    okuyabilirsiniz, ancak ABD’de masrafları kendiniz
    karşılamak zorundasınız. Masrafları karşılamanın en
    sağlam yolu, doktora yaptığınız bölümün size burs
    sağlaması. Bu bursun yanında ayrıca asistanlık almanız
    gerekebilir. Bununla ilgili detayları da administrative
    coordinator'a yazdığınız e-postada sorabilirsiniz.
    Genellikle, teori ve pratik birbirinden farklıdır.

    379
    Faruk Arslan

    Administrative coordinator'lar ümit verici konuşmaktan


    kaçınırlar. Bu sizi yıldırmasın. Örneğin, asistanlık
    sağlamanın garanti olmadığını söyleseler bile, bu,
    "asistanlık sağlanabilir" şeklinde algılanmalıdır. O
    yüzden, eğer durumunuz el veriyorsa, bir haftalığına
    başvurduğunuz okula gidip görmenizde ve oradaki
    insanlarla tanışmanızda yarar var. Böylece, teorinin ve
    pratiğin farklarını biraz olsun birbirinden ayırabilirsiniz.
    Doktora programında bölüm seçmek kadar, çalışacağınız
    profesörü seçmek de önemlidir. Eğer belli bir profesör
    sizinle çalışmak istiyorsa, genellikle sizin doktora
    programına girme şansınız yükselir. Profesörlerin sizin
    çalıştığınız alanda çalışması imkansızdır. O yüzden
    seçeneklerinizi geniş tutun.
    "Neden Kanada?" ve "Kanada'da hangi
    üniversiteler?" konularına da açıklık getirmek istiyorum.
    Kanada'nın Amerika'ya göre avantajları: Göçmen ülkesi
    olması, suç oranının az olması, ve sosyal devlet
    anlayışının hala hakim olması. Bu da daha az ırkçılık ve
    daha çok sosyal yardım demek. Kanada, göçmen almak
    isteyen bir ülke olduğundan burs alma olasılığınız da
    Amerika'ya göre yüksektir. Kanada'da sosyoloji alanında
    iyi üniversiteler:Toronto, York, McGill, British Colombia
    ve Carleton üniversiteleridir. Toronto Üniversitesi'nin
    istatistik ağırlıklı olmakla beraber burs sağlama olasılığı
    diğer üniversitelere oranla yüksektir. York
    Üniversitesi'nde niteliksel yöntem ağırlıklıdır ve post-
    modern teoriye yatkındır. Carleton Üniversitesinde daha
    önceden çok başarılı Türk öğrenciler olduğundan, Türk
    öğrenci kabul etmeye yatkınlıkları olabilir.
    Faruk Arslan anlatıyor: Doktora’ya alacaklarına
    inanmadığım için Master başvurusu yaptığım iki

    380
    Faruk Arslan

    üniversite Toronto’daki Ryerson ve Hamilton’daki


    McMaster üniversitelerinden cevap kısa sürede gelmişti.
    Ryerson’da başvurduğum gazetecilik masteri için Haziran
    ayına kadar 600 TOEFL skoru getirmem veya
    üniversitenin verilen tarihteki kendi dil sınavına girmem
    talep ediliyordu. Skoru tutturamadığım için sınava gidip
    şansımı denemek istemiştim. Okul kampüsünde sınava
    girerken yeniden sanki ÖSS’na girme heyacanı yaşadım.
    80 dolar vererek sınava girerken etrafımdaki binlerce
    insane bakıp bu işi üniversitenin gelir kazanma kalemi
    olarak gördüğü endişesine kapıldım. Bu kadar öğrenciyle
    yarışmak ve en iyi skoru almak kolay olmayacaktı.
    Nitekim dinleme soruları bölümünde dinletilen kasetde
    konuşmalar o kadar hızlı idi ki, not almadan yakalamak
    mümkün değildi. Ama not almak yasaktı. Bu sınav
    üniversitede dersi anlayıp anlayamıyacağımız ölçmeye
    yarıyacaktı. Sorulan sorulara aklımda kalan anahtar
    sözcüklerle yanıtladım. Ancak dinlediğini olduğu gibi
    yazma kısmına gelince havlu attım. Kompozisyon ise IQ
    konusunda iki ünlü profesörün iki zıt tezini anlatan
    makaleleri okuduktan sonra karşı tez yazmakla ilgiliydi.
    Bu sınav TOEFL’dan daha zordu. Beklediğim gibi
    geçemedim. Gelen mektupda üniversitenin 1100 CAD
    ücretli hazırlık kursuna kaydolursam ve testleri geçersem
    istediğim bölüme başlıyabileceğimi yazıyordu.
    Gazetecilik masterı yapmak çok istiyordum. Ryerson 550
    TOEFL skorunu kabul ediyordu, 582 almayı daha sonra
    başarmıştım. Tam başlamaya karar vermişken dinlediğim
    gerçek bir hikaye beni fikrimden caydırdı. Toronto
    Üniversitesinde gazetecilik alanında master ve doktara
    yapan Hülya isimli bir Türk kızı sıra iş bulmaya gelince
    ayrımcılıkla karşılaşmıştı. Gazetelerin patronları

    381
    Faruk Arslan

    Yahudiydi ve müslüman muhabir görmek istemiyorlardı.


    Toronto Star ile yaptığı mülakatta işe kabul
    edilmemesinin tek gizli gerekçesinin iyi bir müslüman
    olmasada müslüman bir ülkeden gelmesi olduğunu
    anlamakta gecikmemişti. Bir arkadaşının tavsiyesi ile
    ismini Julia olarak değiştirdi, boynuna da birde haç taktı.
    Yeni ismi ve haç görüntüsüyle mini etekli olarak Toronto
    Star’a bir yıl sonra tekrar başvurdu. Bu defa işe kabul
    edilmişti. Bir yıl muhabir olarak çalıştı. Ancak İsrail ile
    ilgili bir haberinde Filistin yanlısı bakış açısını haberine
    yerleştirince patronun dikkatini çekti. Takip altına alınan
    Hülya hanım, müslüman olduğunu yapılan sıkıştırmalar
    sonucu itiraf edince kendini kapı önünde buldu. Bazı
    mesleklerde görünmeyen bir ayrımcılık uygulanıyordu.
    Gazetecilik elit ve etkin bir meslek sayıldığı için bu alan
    onlardan biriydi. Hülya çareyi vatanına dönmekte
    bulmuştu. Okuyacağınız alan eğer size piyasada iş vaat
    etmiyorsa ve bu ülkede iş arayacaksanız ısrar etmenizin
    bir anlamı yoktu. Mc Master üniversitesine Sosyoloji
    alanında başvurmuştum. Gelen yazıda mülakata
    çağrılıyordum. Sosyolojide master yaparsanız iş arama
    alanınız Sosyal Workerlığa göre daha kısıtlı oluyor. Fazla
    kaliteli bir göçmeni istihdam etmektense Kanadalı, ana
    dili İngilizce olan, kültür uyumu sorunu yaşamıyacak
    birini işe alıyorlar. Bu nedenle çalışanların yüzde 90’ı
    göçmen kökenli olan Sosyal görevlilik mesleği daha
    cazipti.
    Göçmenliğin en iyi tarafı yabancı öğrenciye göre
    kolej ve üniversite bedellerini Kanadalılar gibi yarısını
    ödemeniz. Üstelik devletden kredi almanızda
    mümkün.Centennial Kolejinde okul masrafım iki dönem
    için 5000 dolardı. Kredi başvurusunu Mayıs ayında

    382
    Faruk Arslan

    yapmış, Haziran ayında olumlu yanıt almış, Temmuz


    ayında ise 150 CAD depositi ödeyerek kesin kayıt
    yaptırmıştım. Okula 2002 Eylülünde başlarken federal
    devletin ve eyaletin ortaklaşa sunduğu kredi belgesini
    kolejden alıyorsunuz. Başka geliriniz yoksa ve aileli
    iseniz hesap kitap yaparak okul ve kitap ücretinin yanısıra
    geçinme bütçeside veriyorlar. Dolayısıyla yıllık 17 bin
    dolar borçlanıyorsunuz. Başvururken 3000 dolarlık
    Milenyum bursuna başvurmayı unutmayın, bu bursun geri
    ödemesi yok. Ayrıca koleje hemen burs için başvurun,
    eğer hiç almamış iseniz 400 dolarlık bursun çıkması
    büyük ihtimal. Kasım ayında kolej bursumu almıştım.
    Eğer benim gibi 4 ortalama ile okursanız 3000 dolar ve
    mezun olduktan sonra ödemelerinizi aylık 150 dolarlık
    taksite yayarak düzenli öderseniz bir yıl sonra
    borcunuzdan 6000 dolar silindiğine dair mektup
    alıyorsunuz. 30 yaşını geçenler için bu uygulama
    sözkonusu. 17 bin dolardan ödeyeceğiniz bölüm sadece
    5000 dolara kadar düşmüş oluyor. 2 yıllık Kolej için 34
    bin dollar borçlanacağınızı peşinen hatırlatayım.
    Üniversitelerin yıllık 10 bin dolar okul bedeli var. 12 bin
    dollar geçinmeniz için verilirse yıllık 22 bin dollar
    borçlanırsınız. 4 yıllık bir üniversite 88 bin dollar
    borçlanmanız anlamına gelir. Hukuk ve Tıp fakültelerinde
    bu rakam 150 bin doları bulabilir.
    Kolej ve York Üniversitesindeki öğrenci hayatı
    yeni arkadaşlar edinme ve ülkeyi tanıma adına müthiş bir
    deneyimdi. 150 kişilik devremizde okuyanların yüzde
    95’inin bayan olması karşısında şok olmuştum. Kendimi
    Osmanlı hareminde harem ağası gibi hissediyordum.
    Sosyal Workerlık ve Sosyoloji meğerse kadınların seçtiği
    bir meslekmiş. İlk aylar oldukça zor geçti. Akademik

    383
    Faruk Arslan

    İngilizceye uyum sağlamam 3 ayımı aldı. Gece yarılarına


    kadar ders çalışıyor, bilmediğim kelimeleri çıkarıyordum.
    Hergün verilen ödevleri ve okumaları, yazmaları
    yetiştirmek tüm vaktimi alıyordu. Kanadalıların ne kadar
    kültürsüz, tembel ve cahil olduğunu anlamam kısa
    sürmüştü. Kanada tarihi dersinde profesör derse bir test
    yaparak başlamıştı. Kanada’yı John MacDonalds’ın
    kurduğunu bilmeyecek kadar cahil olan Kanadalılara
    lisede ne öğretildiğini doğrusu çok merak etmiştim.
    Atatürk’ü bilmeyen bir Türk düşünebiliyormusunuz?
    Sınıfta sadece 5 kişi Kanada’nın kurucusunu bilmişti.
    Benim dışında diğer 4 kişide Kanada’ya yeni gelmiş
    göçmenlerdi. Dersler ilerledikçe ve ilk sınavların
    sonuçları açıklandıkça hayretim daha da arttı. Sınıfta
    zevzek zevzek konuşan boşboğazlı Kanadalı gençler en
    düşük notları alırken, en yüksek notu olan ilk 10 kişi ben
    dahil göçmenlerdi. Gurup çalışmalarında göçmenlerin
    gayreti olmasa bu Kanadalıların sınıf geçebileceği bile
    şüpheliydi. Kanadalılardan sadece birkaç öğrenci parlak
    sonuçlar almıştı. Onlarda üniversite yerine niye Koleje
    geldiğini sorguluyor, gelecek sene üniversiteye
    başvurmak için Koleji atlama taşı olarak kullandığını
    söylüyordu. Geriye kalanı dökülüyordu. Pek çok kız
    öğrencinin en az iki erkek arkadaşı vardı. Erkekler değil
    kızlar erkekleri avuçlarında oynatıyordu. Kimi isterlerse
    onunla bir gecelik yatıyorlardı. Bunun karşılığında
    kendilerine pahalı hediyeler aldırıyorlar ve faturalarını
    ödetiyorlardı. Bir erkek arkadaş hepsine yetişemediği için
    iki veya fazlasını aynı zamanda idare ediyorlardı. Bir sınıf
    tartışmasında bir sınıf arkadaşım iki erkek arkadaşının
    birbirini neden kıskandığını anlıyamadığını, eğer isterse
    ikisine de tekme vurabileceğini anlatmıştı. Kızlara

    384
    Faruk Arslan

    peşinen evli ve iki çocuk babası olduğumu söylemesem


    canlı canlı yiyeceklerdi. Gözleri kan çanağına dönüşmüş,
    ders de uyuklayan bu Kanadalılardan bazılarının çalışarak
    okuduğunu sonra öğrenecektim. Nedense bazıları kredi
    almayı tercih etmemişti. Bazısı 50 yaşında meslek
    değiştirmeye karar vermiş, kimisi üç çocuklu yalnız bir
    anne olarak kurtuluşu okumakta görmüştü. En iyi
    arkadaşım bir Sırp olan Suzanna’ydı. Türkçe bilen,
    gençliğinde bir Türk sevgilisi olan Suzanna, 2 yıl
    Carleton Üniversitesinde Ortadoğu üzerinde Osmanlı
    politikaları masterı yapmış, ancak mezun olduktan sonra
    iş bulamayınca Kolej eğitimine dönmüştü. Fazla kaliteli
    olmak Kanada’da büyük bir sorundu. Kaliteli işler
    ‘Beyaz Kanadalı’lara ayrılmıştı. Suzanna ile iyi bir ikili
    oluşturarak tüm gurup çalışmalarından ve imtihanlardan
    başarıyla ayrıldık. Kanada yüksek eğitiminde vize ve
    finallerle ders geçilmiyor. Hocalar sürekli kompozisyon
    ve araştırma ödevleri veriyorlar, gurup çalışması
    yaptırıyorlar ve devamiyete bakıyorlardı. Bu şartlarda
    Türkiye’de üniversite okuyanların çoğunun burada mezun
    olamayacağına bahse girerim. Üniversitede okumak
    Kolejden çift kat daha zordu. Başlayanlardan ancak yarısı
    havlu atmadan mezun olabiliyordu. Ödevsiz günün
    geçmediği eğitimimizde bir senenin sonunda 350 sayfa
    ödev yazdığımı farkettim. Not ortalamam ile ilk beşe
    girmiştim.
    Kolejin 2. sömesterinin sonunda gelecek Eylülde
    staj yapacağımız işyerlerimiz mülakatlarla belirleniyordu.
    Placement, Co-Op ve Field Placement diye staj seçimleri
    Kolej ve üniversitelerde bölümüne göre sözkonusudur.
    Bunlardan Placement dışındakilerde işyeri size ücretde
    öder. Ancak mülakatlar ciddi işe alma görüşmeleri kadar

    385
    Faruk Arslan

    sıkı geçer. Bizim bölümümüzde ‘Placement’ denilen bir


    nevi gönüllü çalışma metodu kullanılıyordu. Koleje
    başvuran 150’ye yakın devlet veya özel sektör kuruluşları
    elemanlarını henüz Kolejde iken seçiyordu. Toplam 5
    işyeri ile mülakat yapma hakkımız vardı. Bizim
    seçtiğimiz yerlere herkes talip olursa bilgisiyar kurası
    çekiliyordu. Sonuçta yazdığım yerlerden 3 tanesi ile
    mülakat yapma hakkı kazandım. Resumenizi hazırlayarak
    ve görüşeceğiniz kurumu web sayfalarından araştırarak
    mülakata hazır gitmelisiniz. İlk görüştüğüm kurum
    Spastik özürlü çocuklara ev imkanı sağlayan ve başlarına
    Sosyal işci arayan, devlet destekli bir sosyal kurumdu.
    Görüşme sırasında Resumeme bakan mülakatcı evvelki
    mezuniyet ve iş tecrübelerimi görerek irkildi.‘ Biz
    verdiğimiz özel eğitim sonrası 5 yıl ayrılmayacak eleman
    arıyoruz. Yıllık 42 bin dolar maaş paketi sunuyoruz.
    Senin gibi eğitime sahip olanlar fazla durmuyor’ diye
    önyargısını belirtti. ‘15 yaşında spastik özürlü genç bir
    kız size aşık olduğunu, eğer cinsel ilişkiye girmezseniz
    kendini öldüreceğini söylerse ne yaparsınız’ diye bir soru
    yöneltti. ‘ Evli ve iki çocuk babası olduğumu söylerim’
    diye cevap verince hafifce tebessüm etti. Yanlış cevap
    verdiğimi anlamıştım. Doğru cevap durumu üst amirime
    rapor etmek olmalıydı. İkinci mülakat kurumum
    Greenwood Society, yılda 1000 gönüllü çalışanı sayısız
    vakıf işinde istihdam eden bir koordinatör arıyordu.
    Gazetecilik ve Kanada’da yaptığım gönüllü vakıf işleri
    tecrübem bu sefer işe yaramıştı. Mülakatcı üç tane 5, bir
    tane 4 puanı vermişti. Bu işi de doğrusu sevmiştim. Son
    mülakatcı Greenwood Community Center adında Çinli
    yeni göçmenlerin ev kiralama sorunlarını çözecek bir
    Sosyal Ev Koordinatörü arıyordu. Bu mülakatdan 5

    386
    Faruk Arslan

    üzerinden 5 almama sevinemedim. Çünkü en iyi notu


    aldığım bu işyerine gitmek zorundaydım. Beğendiğim
    işyeri 5 üzerinden 5 not verdiği sınıf arkadaşımı seçmişti.
    İşyeri ile sözleşme imzalamadan Kolejin 2. senesine
    başlıyamıyorsunuz. Çünkü 2. yılın ilk sömesterinde 2
    gün ders 2 gün staj yerine; 2. kış sömesterinde ise
    haftanın dört günü staj yapacağınız yere işe gider gibi
    gitmelisiniz. Okulu bitirirken işyeriniz sizi resmen işe
    almaya karar verirse orada kalıyorsunuz. Aksi takdirde iş
    aramalısınız. Sosyal Görevli ünvanı kazanabilmek için
    son bir defa 3 ana dersten devlet imtihanına giriyorsunuz.
    Regina’da iş hayatına atıldığım için okul maceram burada
    kesintiye uğradı.
    Eşimde Regina’ya geldikten sonra Richard Beauty
    College’e başvurarak kuaförlük alanında 10 ay okudu ve
    bitirdi. Yetişkinler liseyi bitireli 5 yıl olmuş ise genellikle
    ‘ mature’ öğrenci olarak hemen okula kabul ediliyor. Bazı
    kolejler yazılı komposizyon imtihanı yaparken, kuaförlük
    gibi teknik bir meslekte sözlü yapılan kabul görüşmesinde
    yeni gelen göçmenin İngilizceyi kullabildiğini,
    anlayabildiğini tesbit etmeleri yetiyor. Özellikle
    bayanların okuması için Kanada ideal bir ülke. Kanada
    aslında erkeklerin köle olduğu kadınların ve çocukların
    efendi olduğu bir ülke. Erkek hakimiyeti bu ülkede fazla
    uzun sürmüyor. Benim gibi muzmin kılıbıklar için ideal
    bir mekan, ancak maço ve taşfırın erkeklerinin
    ‘yumoşlaşmazlarsa’ akibetlerinin Kanada’da pekte iyi
    olmayacağını garanti edebilirim. Çoğunluğu boşanıyorlar.
    Gözü açılan ve zincirlerini kıran kadınlar ekonomik
    özgürlüklerini elde ettikten sonra veya önce Kanada’ya
    uyum sağlayamayan Doğu erkeklerini kapı önüne
    koyuyorlar. Yalnız annelere devletin verdiği işsizlik

    387
    Faruk Arslan

    parası yüksek olduğu için aslında ekonomik


    özgürlüklerini beklemeleri de gerekmiyor. 11 yıllık ev
    hanımı eşim bile kolej bitirip meslek sahibi oldu. Hemde
    okulu birincilikle 93 not ortalaması ile tamamladı, tüm
    Kanadalıları geçti. Göçmenlerin Kanadalılardan daha iyi
    okuduklarını belirtmiştim. Okuması için yine öğrenci
    kredisi almış, 17 bin dollar borçlanmıştık. Kanada’ya
    geldiğiniz ilk yıllarda yıllık geliriniz düşük iken kredi
    alırsanız pek çok ödeme kolaylığı ile karşılaşıyorsunuz.
    Eşim çok iyi okuduğu ve 30 yaşına bastığı için 8600
    CAD’lık kısmını hemen sildiler. Yıllık aile gelirimizin
    çok yüksek olmaması nedeniyle eyalet ve federalden
    verilen kredilerin yarısı borç hanesinden düşüldü.
    Geliriniz yüksekse zaten öğrenci kredisi alamazsınız veya
    düşük alırsınız. Düzenli ödeme takvimine bağlarsanız bir
    yıl sonra geri kalan yarısınıda düşmeleri muhtemel.
    Kuaförlerin yüzde 99 iş bulma garantisi var. 3500 saat
    çalıştıkları taktirde işyeri açabiliyorlar. Okulda geçen
    zaman iş tecrübesi saati olarak sayılıyor. Bu nedenle
    eşimin 2400 saat başkasına ait işyerlerinde çalışması,
    tecrübe kazanması gerekiyordu. Bu döneme kalfalık
    dönemi diyorlar. Dönem sonunda gerekli yazılı ve pratik
    imtihanları vermesi halinde usta olarak kendine ait
    işyerini açabiliyor. Eğer Kanada’da birşeylere sahip
    olmak istiyorsanız, karı-koca birlikte çalışmanız elzem.
    Tek maaşla eğer saat ücretiniz en az 20 CAD ise belki
    rahat yaşarsınız, ev-araba alabilirsiniz, ancak eşinizde
    çalışırsa daha büyük ev, daha yeni araba alabilirsiniz.
    Çocuklarınızı özel okulda okutabilir, daha rahat tatile
    çıkabilirsiniz. Eşiyle kavgalı erkeklerin Kanada’dan uzak
    durmalarını tavsiye ederim. Okuyan, çalışan kadın ipleri
    tamamen ele geçiriyor. Fazla özgür kadın boşanıyor.

    388
    Faruk Arslan

    BURS İMKANLARI

    Türk öğrenciler Kanada' da eğitimlerini


    sürdürmek için birçok kaynaktan karşılıklı veya
    karşılıksız burs bulabilirler. Unutulmaması gereken,
    Türkiye genelindeki eğitimin aksine Kanada'da eğitim ve
    öğretimin paralı olduğu ve eğitim kurumlarının arz/talep
    doğrultusunda yıllık harçlarını (tution) belirlemesidir.
    Uluslararası öğrenciler Kanada' da eğitim imkanlarını
    değerlendirirken okul harçlarını ciddi olarak göz önünde
    bulundurmalıdırlar. Kanada' da göçmenlik yasalarına göre
    uluslararası öğrenciler okul harcını karşılayabilmek için
    Kanada vatandaşlarının aksine bankalardan yahut ilgili
    devlet kuruluşlarından kredi alamazlar. Kredi şayet
    öğrenci "göçmen" statüsüne geçerse mümkün olabilir.
    Ancak öğrenciye kefil olacak bir Kanada vatandaşı veya
    göçmeni bulunabilmesi durumunda öğrenciye kredi
    verilebilir. Kanada üniversitelerinden "lisans" düzeyinde
    eğitim görmek için burs bulmak genelde çok istisnai bir
    durumdur. Eğer öğrencinin lise mezuniyet ortalaması çok
    başarılı ise ilgili üniversiteden karşılıksız kabul bursu
    (entrance scholar) veya bir defaya mahsus ödül bursu
    (fellowship) almak mümkün olabilir. Üniversiterin
    başvurulacak bölümleri ile bu konu ayrıntılı olarak
    görüşülmelidir. Unutulmaması gereken, bu tarz burslara
    başvurulması düşünülüyorsa kesinlikle departmanların
    belirlediği son gün tarihlerinin (deadline)
    kaçırılmamasıdır.
    Türkiye' de Yüksek Öğrenim Kurumu (YÖK) her
    yıl belirli sayıda öğrenciye karşılıklı olmak şartı ile yurt
    dışına Master veya Doktora (veya ikisi birden) yapılması

    389
    Faruk Arslan

    için burs vermektedir. YÖK geri ödemeyi 2 şekilde kabul


    etmektedir: burs tutarı karşılığı para veya burs süresinin 1
    misli süre boyunca öngörülen Türk Devlet üniversitesinde
    çalışma. Bu konu ile daha ayrıntılı bilgi için lütfen YÖK
    ile temasa geçiniz. Kanada'da ve A.B.D. 'nde YÖK bursu
    ile okuyan birçok öğrenci bulunmaktadır. Eğer bu bursu
    almak ile ilgileniyorsanız, eğitimini tamamlamış ve
    Türkiye'ye dönüş yapmış eski öğrenciler ile konuşmanız
    sizin çok lehinize olabilir. Uluslararası öğrenciler
    "öğrenci belgelerini" ibraz ederek kabul edildikleri okul
    kampüsü dahilinde part-time olmak üzere çalışabilirler.
    Part time iş haftada 20 iş saatini aşmamalıdır. Bu tarz bir
    işin öğrenciye getireceği maddi imkan haftada $100 - 200
    arasında değişebilir. Birçok yabancı öğrenci bu şekilde ev
    kirasını ve diğer masraflarını karşılayabilmektedir. Fakat
    kampüs içinde iş bulmak genelde zordur. Sizin gibi
    yüzlerce yabancı öğrenci olduğunu unutmayın! Ayrıca
    haftada 15-20 saat süren bir part time iş, öğrencinin zaten
    yüklü programını biraz daha zorlaştırabilir. Kanada’da
    burslu okumak için en az 580 TOEFL puanı almak ve not
    ortalamanızını ise en az 100 üzerinden 70 olması
    gerekiyor. Bunun dışında başvurulan programlara göre
    özel yetenek ve becerileriniz de burs almanızda etkili
    oluyor. Kanada’da genellikle üniversiteler burus veriyor
    ancak tam bursun verildiği durumlar çok sınırlı.Ancak
    Kanada’da burslu olarak okuyan 15-20 öğrenci
    bulunuyor. Genellikle Bilgisayar ve elektronik
    mühendisliği, siyaset bilimien fazla tercih edilen bölümler
    oluyor.

    Aşağıdaki üniversiteler en fazla burs veren okullar.

    390
    Faruk Arslan

    University of Toronto Tel: 416 978 20 11 Web sitesi:


    www.utoronto.ca

    York University Tel: 416 872 96 75 Web sitesi:


    www.yorku.ca

    Concordia University Tel: 514 848 24 24 Web sitesi:


    www.concordia.ca

    University of Ottowa Tel: 877 868 82 92 Web


    sitesi:www.uottowa.ca

    Carleton University Tel: 613 520 74 00 Web sitesi:


    www.carleton.ca

    Mcgill University Tel: 514 398 44 55 Web sitesi:


    www.mcgill.ca

    University of British Columbia Tel: 604 822 22 11 Web


    sitesi:www.ubc.ca

    Trent University Tel: 705 748 10 11 Web


    sitesi:www.trentu.ca

    Bu üniversiteler dışında aşağıdaki internet adresinden


    diğer üniversiteler hakkında da bilgi alınabiliyor.
    www.studyincanada.com (63)

    VİZE İŞLEMLERİ

    Diğer ülkelerde olduğu gibi, Kanada büyükelçiliği


    de vize konusunda katı kurallara sahiptir. Kanada

    391
    Faruk Arslan

    Büyükelçiliği Vize Görevlileri, Kanada'ya gerçekte ne


    amaçla gitmek istediğiniz konusunda sizden inandırıcı
    deliller isteyecektir. Kanada'da öğrenci olurken aslında
    gerçek amacınız Kanada'ya yerleşmek, Kanada'da bir
    şekilde iş bulup çalışmak ise vize almanız olası değil.
    Amacınız gerçekten Kanada'da herhangi bir işte
    çalışmadan tamamen kendi maddi olanaklarınızla eğitim
    almak ve bu eğitim sonunda Türkiye'ye geri dönmek ise
    vize almanız biraz daha kolay olacaktır. Ancak, bu
    niyetinizi ispat etmeniz gerekecektir. Amacınızı nasıl
    ispat edebilirsiniz? Vize görevlileri, sizin Türkiye ile
    aranızda sıkı sıkıya bağlar olduğuna, Kanada'da
    alacağınız eğitim ve kalışınızla ilgili tüm masrafları
    Kanada'da çalışmadan rahatlıkla karşılayabileceğinize,
    bugüne kadar almış olduğunuz eğitimlerin nitelikli
    olmasına ve Kanada'da eğitim almanızın sizin için
    gerekli ve önemli olduğuna inanmalıdır. Kanada
    vizesinde gerekli belgeler:
    - Diplomanız ve onaylı fotokopisi
    - Öğrenci iseniz geçerli öğrenci belgesi aslı
    - Bugüne kadar almış olduğunuz tüm sertifika ve/veya
    kurs bitirme belgeleri asılları
    - Sizin ve/veya ailenizin maddi durumunu ortaya koyan
    tüm resmi evraklar (Banka yazıları, banka hesap
    cüzdanları fotokopileri, sizin veya ailenizin sahibi olduğu
    ev, arsa, araba gibi taşınır veya taşınmaz tüm menkullerin
    tapu, ruhsat fotokopileri). Bankadaki para durumunuzu
    ortaya koymak için lütfen tüm hesaplarınızı tek bankada
    birleştirin.
    - Bir işyerinde çalışıyorsanız, maaş bordronuz ve
    işyerinden izinli ayrılıyorsanız izin yazınız
    - Anne-babanız çalışıyor ise, maaş bordroları

    392
    Faruk Arslan

    - Gerekli vize ücreti Vize Ücreti:


    Tek giriş ziyaretçi vizesi: 75 Kanada Doları
    Çok girişli ziyaretçi vizesi: 150 Kanada Doları
    Çok girişli öğrenci vizesi: 125 Kanada Doları
    Bu ücretler Kanada elçiliğinin Dışbank'taki hesabına
    yatırılır ve geri iadesi söz konusu değildir.
    12-24 hafta arası Kanada'da eğitim görecekseniz,
    size kısa süreli öğrenci vizesi verilecektir. Kanada’da
    sayısız dil kursu var. Herhangi birini salık vermek
    istemiyorum. Yukarıda sayılan vize evraklarını
    tamamlamanız durumunda, vizeniz ortalama 3 iş günü
    içinde onaylanır. Bu tür bir vizenin uzatılması, Kanada'da
    sağlık muayenesine girerek mümkündür. Ancak sağlık
    harcamalarının çok pahalı olduğu Kanada'da böyle bir
    sağlık muayenesine girmek ve sağlıklı olduğunuza dair
    rapor almak size çok pahalıya mal olacağından bu raporu
    Türkiye'de almanız tavsiye edilir. Kanada'da 6 aydan
    daha uzun süre eğitim almayı planlıyorsanız, o zaman
    uzun süreli öğrenci vizesi almanız gereklidir. Bu vize
    türü, Kanada'da yasal olarak öğrenci olduğunuz sürece
    uzatılabilir. Ancak bu vizenin onaylanması için
    Kanada'da 6 aydan fazla kalmayı planlayan herkes gibi
    sizin de Kanada Elçiliği'nin anlaşmalı olduğu tıbbi
    kurumlardan sağlıklı olduğunuza dair bir rapor almanız
    gerekir. Sağlık raporu tamamlama işlemi 2-3 hafta kadar
    sürmektedir, fakat bazen daha uzun süre aldığından,
    Kanada'da 6 aydan daha uzun süre kalmayı
    planlıyorsanız, vize başvurunuzu en az 1 ay öncesinden
    yapmanız gerekir. Kanada, bir çok yönden hastalıklardan
    arınmaya çalışan bir ülkedir. Bu ülkede 6 aydan daha
    uzun süre kalmayı planlayan herkes, konumu ve vize
    durumu ne olursa olsun Sağlık Raporu almak

    393
    Faruk Arslan

    durumundadır. Bu rapor, bulaşıcı bir hastalığınız


    olmadığı konusunda Kanada Göçmenlik Yetkililerini
    tatmin etmelidir. Bu, sadece sizin değil, aynı zamanda
    Kanada'da yaşayan tüm insanların bulaşıcı hastalıklardan
    korunması anlamında düşünülen bir önlemdir.
    Vize: Önünüzdeki en büyük ve en önemli engel
    mi? Yurtdışı eğitiminde karşılaşabileceğiniz en önemli
    engel vizedir ve şu unutulamamalıdır ki bu engeli aşmak
    herkes için kolay değildir. Herkes için kolay değildir
    diyoruz çünkü vize alınması şansa, hazırladığınız
    evraklara, gerçek niyetinize ve daha burada
    sayılamayacak bir çok nedene bağlıdır. Bu nedenlerde
    durumunuzu çok kolay, çok zor hatta imkansız bir hale
    getirebilir. Önceliklerinizi belirlerken vizeyi birinci
    planda düşünün!Yurtdışında eğitim almayı planlıyorsanız,
    birinci önceliğiniz gideceğiniz ülkeye vize alıp
    alamayacağınızı düşünmek olmalıdır. Vize
    alamayacağınız açıkça belli iken, önceliğinizi vize yerine
    okul seçimine verirseniz, okul seçimi için boşu boşuna
    zaman harcamış olursunuz. Vize alamadıktan sonra,
    doğru bir okul seçmiş olmanız veya kendinizi buna
    hazırlamış olmanız hiç bir anlam ifade etmeyecektir.
    Okula kayıt olmakla vizenizi garantilemiş
    olmazsınız! Bu konunun altını çizerek hatırlatmak
    istiyorum. Yurtdışında herhangi bir okula kayıt olmakla
    vizeyi kolaylıkla alacağınızı düşünüyorsanız hayal
    kırıklığına uğrayabilirsiniz. Vize almak için eğer bir
    okula kayıt olmak, o okuldan yazı almak, hatta gitmeyi
    planladığınız ülkeden birilerinin sizi davet etmesi tek
    başına yeterli olsaydı, şuna emin olun ki, hiç kimse
    kamyon kasalarında veya teknelerde ölümü göze alarak
    kaçak yollardan yurtdışına çıkma girişiminde

    394
    Faruk Arslan

    bulunmazdı. Peki vizede aranılan temel şart nedir? Vizede


    aranılan temel şart, sizin niyetinizdir. Eğer, gitmek
    istediğiniz ülkeye yerleşmek, orada çalışmak, daha iyi bir
    yaşam kurmak niyetinde iseniz vize almanız neredeyse
    imkansızdır.
    Gelişmiş ülkeler, getirecekleri döviz ile
    ekonomilerine katkıda bulunacak kişilerin ülkelerine
    gelmesini istemektedir.Vize almada en önemli gösterge,
    sizin veya ailenizin maddi gücüdür. Ekonomik gücünüz
    iyi ise, vize almanızda bir sorun yaşamamanız gerekir.
    Ekonomik gücünüz yeterli değilse, vize almanız o ölçüde
    güç olabilir.Vize almanız esnasında bu niyetinizi (ben dil
    kursuna gitmek istiyorum, ingilizce öğrenmem gerek,
    ülkenizi çok merak ediyorum, şöyle bir gezmek istiyorum
    vs) demek yeterli değildir. Niyeti gerçekten böyle olan
    da, olmayan da buna benzer şeyler söylemektedir.
    Niyetinizin ne olduğunu, vize başvurunuz sırasında ilgili
    konsolos sizi sorgulayarak öğrenmeye çalışacaktır.
    Aslında birinin gerçek niyetini ortaya çıkarmak, işini iyi
    bilen vize görevlisi için çok kolaydır. Türkiye'de işi
    olmayan, iş bulması kolay olmayan ve parası olmayan
    birinin vize almak için gösterdiği amaç ne olursa olsun
    vize alması mümkün değildir. Niyetinizi ortaya çıkarmak
    için sıkça sorulan sorular şunlardır: Para; yurtdışına ister
    turistik ister eğitim amaçlı gidin, bu amacınızı
    gerçekleştirmek için ekonomik gücünüzün çok iyi olması
    gerekir. Paranız var ise dünyada size kapısını açmayacak
    ülke yoktur. Çünkü her ülke, ekonomilerine döviz
    kazandıracak yabancıların gelmesinden memnuniyet
    duyar. Ancak paranız yok ise, bu durumda gideceğiniz
    ülkenin ekonomisine yük olacaksınız demektir, bu da vize
    alamamanız için geçerli bir sebep olarak kabul edilir.

    395
    Faruk Arslan

    Gitmek istediğiniz ülkeye hangi amaç ile gitmek


    istiyorsunuz? Turistik gezi için gidiyorsanız, neden bir
    başka ülkeye gitmiyorsunuz? Turist olmak için maddi
    gücünüz ne kadar? Daha önce yurtiçinde veya yurtdışında
    nerelere yerli veya yabancı turist olarak gittiniz? Eğitim
    amacı ile gidiyorsanız, Türkiye'de mezun olduğunuz okul
    ve bölüm ile, yurtdışında eğitim almayı düşündüğünüz
    okul arasında ilişki var mı? Örneğin, kuaför iseniz ve
    İngilizce kursuna gidiyorsanız, İngilizce öğrenmek sizin
    için neden bu kadar önem taşıyor? İşiniz; Türkiye'de ne iş
    yapıyorsunuz? En son hangi işte çalıştınız? Çalıştığınız
    işte sigortanız var mı? Çalıştığınız işyeri, amacınız ile
    ilgili mi? Örneğin bir muhasebecide çalışıyorsanız ve
    İngilizce kursuna gitmek istiyorsanız, muhasebe ile
    İngilizce arasında ne tür bağlantı var? İngilizce öğrenmek
    muhasebe mesleğinde ne kadar gerekli? Eğitim;
    okulunuzdan ne zaman mezun oldunuz? Hangi okuldan
    mezun oldunuz? Mezun olduğunuz eğitim dalının
    Türkiye'deki iş bulma olanakları nelerdir ve is bulmanız
    kolay mıdır? Şu anda mezun olduğunuz bölüm ile ilgili
    bir iş yapıyor musunuz? Okuldan mezun olduktan sonra
    hangi işlerde çalıştınız? Mezun olduğunuz dalda
    Türkiye'de yeterli iş alanı yoksa vize almanız bir hayli zor
    olacak demektir. Maddi Durum; amacınızı
    gerçekleştirecek maddi gücünüz var mı? Aylık kazancınız
    ne kadar? Örneğin turist olarak Amerika'ya gidiyorsanız
    ve ayda 500 Milyon TL kazanıyorsanız, size zar zor
    yetecek bu gelir ile, ABD'ye turist olarak gitmek sizin
    için fazlasıyla lüks değil mi? Eş-akraba-tanıdık;
    gideceğiniz ülkede tanıdık ve akrabalarınız var mı? Eğer,
    oraya yerleşik akrabanız varsa maddi durumları oldukça
    iyi ve ödedikleri vergiler çok yüksek olmadığı sürece vize

    396
    Faruk Arslan

    almanız çok zor. Vize görevlisi, oraya yerleşen akrabanız


    gibi sizin de aynı şekilde oraya yerleşeceğinizi
    düşünecektir. Ailevi durum; aileniz ne iş yapıyor, kaç
    kardeşsiniz, ailenizde geçimi kimler sağlıyor, anneniz,
    babanız kardeşleriniz ne iş yapıyor? Evli iseniz, eşiniz ne
    iş yapıyor? Eşiniz şu anda nerede oturuyor, kaç
    çocuğunuz var?Bölgesel ayrımlar; Türkiye'de bazı
    yerlerden olanların vize almaları oldukça zordur. Örneğin
    Aksaray, Kahramanmaraş gibi İngiltere'ye çok göç veren
    yerlerden başvuranların İngiltere için vize almaları biraz
    zor olabilir.
    Vize almada bazı küçük ipuçları verelim.Bankada
    yüklü miktarda para gösterin. Ne kadar nakit
    kullanılabilir paranız varsa bunu ispatlamalısınız. Tüm
    paranız tek bir hesapta ve tek bir bankada olmalıdır.
    Örneğin bir bankada 3 Milyar, diğerinde 4 milyar
    diğerinde 5 milyar TL gösterip, benim 12 Milyar liram
    var diyemezsiniz. Bu paralarınızın tamamını toplayıp tek
    hesapta göstermeniz gerekir. Ayrıca, göstereceğiniz
    hesabınız uzun zamandır işleyen ve giriş-çıkış niteliğinde
    hareketler olan bir hesap olmalıdır. Örneğin, vize
    başvurunuza bir kaç hafta kala bankaya birden bire para
    yatırmış olmanız, bu parayı birilerinden borç aldığınızı
    gösterir. Eğitiminiz amacınız ile ilişkili olmalıdır.Örneğin
    2 yıllık bir yüksekokulun, seramik bölümünden mezun
    iseniz ve yurtdışında İngilizce öğrenmek istiyorsanız,
    neden İngilizce öğrenmek istediğiniz konusunda mantıklı
    nedenleriniz olmalı. (İngilizce çok popüler bir dil,
    günümüzde herkesin bilmesi gerekir) gibi açıklamalar
    yetersizdir. Nedenleriniz mantıklı ve kabul edilebilir
    olmalıdır. Mezuniyet tarihinizle vize başvurunuz arasında
    ne iş yaptığınızı ispatlamanız gerekir

    397
    Faruk Arslan

    Eğer, okuldan yeni mezun olduysanız sorun yok, ancak


    bir kaç yıl önce mezun olduysanız ve halen işsizseniz,
    bunu açıklamanız gerekir. Konuşurken inandırıcı ve sakin
    olun.Vize amiri size sorularını, bir kaç defa ve her
    defasında farklı şekillerle soracak ve yalan söyleyip
    söylemediğinizi ortaya çıkarmaya çalışacaktır. Bu
    nedenle cevaplarınızı sakin bir şekilde vermelisiniz.
    Cevaplarınız mantıklı ve kabul edilebilir olmalıdır. Vize
    görevlisi sizi sinirlendirebilecek soruları yöneltebilir. Size
    yöneltilen sorular ne kadar sinir bozucu veya mantıksız
    olursa olsun, sakince cevap verin.
    Adım Adım Öğrenci Vizesi Başvurusu şöyle
    olmalı. 1. Adım : Öğrenci vize başvuru formlarını almak
    öğrenci vize formunu ülkenizdeki Kanada Konsolosluğu,
    Yüksek Komisyon ya da Kanada Eğitim Merkezi'nden
    alabilirsiniz. Başvuru formu ve gerekli olan diğer
    dokümanlar en yakın vize ofisine verilmelidir. Yanlızca
    ABD vatandaşları ya da göçmenleri, St-Pierre ve
    Miquelon vatandaşlari, ya da Kanada'da çalışan ya da
    öğrenci izni olan kişilerin bakmakla yükümlü olduğu
    yakınları, Kanada sınırlarında öğrenci vizesi alabilirler.
    2. Adım : Gerekli olan dokümanların tamamlanması.En
    önemli konulardan birisi, öğrencinin başvurusu için
    gerekli olan dokümanlarin tamamının eksiksiz
    verilmesidir. Eksik dokümanlar vize alma sürecinin
    uzamasına sebep olabilir.

    Öğrenci vizesi başvurusunda bulunması gereken evraklar


    aşağıdaki gibidir: I. Kimlik Belgesi: Süresi geçmemiş ve
    geçerli pasaportun fotokopisi, seyahat belgesi ya da
    başvuru sahibinin vizenin verildiği ülkeye tekrar geri
    döneceğini gösteren kimlik kartı ve tüm aile fertlerinin

    398
    Faruk Arslan

    isim ve doğum tarihlerinin arkasında yazılı olduğu 4 adet


    yeni vesikalık fotoğraf (2" x 2.5") gereklidir. Vize
    memuru orijinal pasaportu ya da seyahat belgesini
    görmek isteyebilir ve eğer gerekliyse bunu belirtir. II.
    Maddi durumunuzu ve Kanada'da bulunacağınız süre
    boyunca yaşam ve eğitim giderlerinizi karşılayabilmeye
    yeterli gelirinizin bulunduğunu gösteren belgeler ile bir
    yıllık giderleriniz ve dönüş biletinizi karşılamak üzere,
    kalacağınız her yıl için 10,000 Kanada doları gereklidir.
    Maddi durumunuzu belgeleyecek dokümanlar, banka
    hesabınız ya da paraya çevrilebilen banka havalesi, son
    altı ay içinde yapılan banka işlemleri ya da okul ve
    konaklama giderlerinin ödendiğine dair belgeler olabilir.
    (Okul giderlerine ek olarak yanınıza alacağınız 10,000
    Kanada doları akademik yıl boyunca yapacağınız
    harcamalar için yeterli olacaktır.) III. Kendi ülkenizde
    sağlık kontrolünden geçmek: Sağlık kontrolü ülkede 6
    aydan daha uzun süre kalacak kişiler için gerekmektedir.
    Sağlık kontrolü öğrenci izni almak için gereken sürenin
    bir kaç hafta daha uzamasına sebep olabilir. 6 aydan daha
    kısa süreliğine gitmeniz gereken durumlarda da sağlık
    kontrolünden geçmeniz gerekebilir. Bu durumlarda, vize
    memuru sağlık kontrolünden geçip geçmemeniz
    gerektiğine karar verip size sağlık evrakları ve bunların
    nasıl doldurulması gerektiği hakkında bilgi verecektir. IV.
    Eğitim kurumundan alınacak kabul belgesi: Kabul
    mektubunda bulunması gereken bilgiler: isim, doğum
    tarihi, posta adresi, öğrencinin kabul edildiği program,
    derslerin başlama tarihi, programa en son kayıt tarihi,
    hangi akademik yilda öğrencinin programa başlayacağı,
    kursun yarım gün ya da tam gün olduğunun bilgisi, okul
    ücreti, kabul ile ilgili diğer belgeler, özel okullar için

    399
    Faruk Arslan

    öğrenciyi kabul eden okulun kimliği, ve lisans bilgisidir.


    Bu mektubun okul yetkilisi tarafından imzalanması
    gerekmektedir. V. Eğer yetişkin değilseniz (18 yaşından
    küçükseniz ancak yaş sınırı eyaletten eyalete göre
    değişebilir), Kanada'da size velayet edecek bir kişinin
    olması gereklidir. Ayrıca anne ve babanız ya da kendi
    ülkenizde size velayet eden kişi tarafından imzalanmış
    noter tasdikli izin kağıdı ve gerektiğinde anne ve baba
    yerine acil durumlarda, sağlık müdahalesi gerektiğinde
    karar verebilecek Kanada'da size vekalet edecek kişi
    tarafından imzalanmış noter tasdikli izin kağıdı istenir.
    Daha küçük yaştaki öğrenciler için, sorumlu kisinin
    yanlizca acil durumlarda degil ayrica çocugun günlük
    bakim ve gözetlenmesinden de sorumlu oldugunu içeren
    daha genis bir deklarasyon gereklidir. 3. Adım :Vize
    ofisine başvuru. Öğrenci vize başvuru formunu
    doldurduktan ve gerekli olan diğer dokümanları da
    tamamladıktan sonra öğrenci vizesi tutarıyla size en yakın
    vize ofisine başvurabilirsiniz. Vize memuru başvurunuzu
    incelediğinde Kanada Göçmenlik Yasa ve Mevzuatına
    göre gerekli şartlari yerine getirdiğinize emin olup,
    Kanada'da sadece geçici bir süre icin kalacağınıza kanaat
    getirmelidir. Bütün gereken şartlara sahipseniz ve Kanada
    vize memuru sizin "bona fide-eğitim alıp geri dönecek
    öğrenci" olduğunuza kanaat getiriyorsa, size öğrenci
    vizesini - Kanada'ya girişinizde göstereceğiniz dokümanı
    - verecektir. öğrenci vizeniz egitim gördüğünüz süre
    boyunca geçerlidir, lütfen pasaportunuzun kalacağınız
    süre içindeki geçerliliğini kontrol ediniz. Unutmayın; altı
    aydan kısa süreli eğitim programları için öğrenci iznine
    gereksinim yoktur. Sadece öğrenci vizesi alır, bir defalık
    kulanırsınız. Eğer 6 aydan fazla bir eğitim kuruluna kabul

    400
    Faruk Arslan

    aldıysanız sağlık raporuyla birlikte öğrenci iznine


    başvurmanız gerekir. Kanada’ya geldikten sonra vizeniz
    bitmeye bir ay kala Alberta Vegreville merkezine
    göndereceğiniz kabul belgelerine göre vizenizi
    uzatabilirsiniz. (63)

    Kanada Deneyimi Sınıfı - Canadian Experience Class


    (CEC) oldukca yeni bir kategori. Bu sınıf göçmenlik iki
    grup insanı kısa yoldan göçmen yapmayı hedef almış bir
    programdır.

    1. Eğitimini Kanada’daki okullardan birinde


    tamamlayanlar (International Graduates): Kanada’da en
    az iki yıllık bir mesleki okul bitiren ögrenciler okul
    bitiminden itibaren üç ay içinde “post graduate work
    permit” (mezuniyet sonrası çalısma vizesi) basvurusu
    yapıp üç yıl surely “çalısma vizesi” alabilirler. Bir yıl
    mezun oldugu konu ile ilgili çalıstıktan sonra aynı
    sektörde bir isverenden “indeterminate” (kesin olmayan,
    belirsiz) ibaresi bulunan bir iş teklifi almaları durumunda,
    bu teklifle göçmenlik müracaatında bulunabilirler.

    Parasız kalan yabancı öğrenci çaresiz değildir. Kanada'nın


    Göçmenlik Kanunu olan "Immigration and Refugee
    Protection Act"te "Humanitarian Reasons"(İnsani
    nedenler) diye bir bölüm vardır. Buna göre Kanada'da
    okula giden yabancı öğrenci parasız kaldığında bu soruna
    geçici olarak çözüm getirilir. Şöyle ki; Elinde olmayan
    sebeplerle "parasız kalan" öğrencinin içinde bulunduğu
    eğitim dönemini bitirebilmesi için geçici "open work
    permit" verilir. Verilen çalışma vizesi öğrencinin tüm
    eğitiminin sonuna kadar değil, study permit'i süresince

    401
    Faruk Arslan

    değil, sadece ve sadece içinde bulunduğu dönem için


    verilir. (64)
    Kanada’ya gelen biri ya eğitim amaçlı öğrenci veya
    ziyaretçi olarak vize alır. Göçmenliğe müracaat eden
    kişinin geçici vize ile Kanada'ya gelmesinde ya da
    Kanada'ya geçici vize ile gelecek kişilerin Kanada'ya
    göçmen olma niyetleri olması nedeni ile vizelerinin
    reddedilip reddedilmeyeceği vize görevlisinin aşağıdaki
    konularda ikna edilmesine bağlıdır.
    1.Kısa dönem geliş niyetinin sonucu ne olursa olsun
    Kanada'da kalmak olmadığına
    2.Geldiken sonra yaptığı göçmenlik müracaatının kabul
    olmaması durumunda ülkesine geri döneceğine
    Kısaca yasanın yönlendirmesine göre davranacağınıza
    vize görevlisini ikna etmeye bağlıdır.
    Kanada içinde iken başvurduğu vize uzatma işlemini vize
    bitiminden önce yapmış öğrenciler Kanada'da kaldıkları
    sürece yeni vizeleri gelene dek öğrenciliklerine devam
    edebilirler. (65)
    Bu süre içerisinde Kanada'yı terkeden öğrenciler tekrar
    vize almalıdırlar. Ziyaretçi vizesi, öğrenci vizesi ve işçi
    vizesi ile Kanada'ya gelmiş kişiler vizelerinin süresi
    bittikten sonraki 90 gün içinde vize uzatma işlemini
    yapabilirier. (43) 90 günü de geçirirlerse vize
    yenileyebilmek için ülkeyi terketmek durumundadırlar.

    ZİYARETÇİ VİZESİ

    Kanada'da 12 hafta veya daha kısa bir süre eğitim


    almak niyetindeyseniz, işadamı veya turist iseniz size kısa
    süreli ziyaretçi vizesi verilir. Yukarıda sayılan vize
    evraklarını hazırlamanız bu vize başvurusu için yeterlidir.

    402
    Faruk Arslan

    Bu durumda, vizeniz ortalama 3 iş günü içinde onaylanır.


    Bu vize, kesin tarihler ile sınırlıdır, Kanada'da eğitiminizi
    devam ettirmek isteseniz dahi vizenizin uzatılması
    mümkün değildir. Öğrencilik haliniz devam etse bile, vize
    süresi sonunda Kanada'dan kesinlikle ayrılmanız gerekir.
    Turist Vizesi İçin Gerekli Dokümanlar şunlardır:
    Öğrenci 18 yaşın altında iseniz anne ve babadan izin
    belgesi .Okuldan alınmış yeni tarihli kayıt mektubu
    (acceptance letter).Aile işveren ve ya bordrolu
    çalışıyorsa: Gayrimenkul tapu fotokopisi -Hesap cüzdan
    fotokopisi -Ticari sicil gazetesi fotokopisi.Yeni tarihli
    faliyet belgesi (ticaret ve sanayi odası veya kayıtlı
    bulunan meslek birliğinden) -Vergi levhasının fotokopisi
    (vergi levhası zarar veya yeni tescil ise; şirketin banka
    hesap cüzdan fotokopileri ve bilançosu). İmza sirküleri -
    Konsolosluğa hitaben yazılmış dilekçe.(antetli kağıda ve
    imza sirkülerinde imza yetkisi olan kişi tarafından)
    Bordrolu Çalışanlar: Ticaret sicil gazetesi
    fotokopisi.Yeni tarihli faliyet belgesi (ticaret veya sanayi
    odası veya kayıtlı bulunan meslek birliğinden). Sigorta
    işe giriş bildirgesi (SSK giriş bildirgesi; tekrar ve yeni işe
    giriş ise eski SSK işe giriş bildirgesi).İşverenden şirket
    tanıtımı ve izin belgesi (ilgili konsolosluğa hitaben ve
    şirketin imza sirkülerinde imza yetkisi olan kişi
    tarafından, tarihli yazılmış). Şirketin imza sirküleri .Vergi
    levhasının fotokopisi (Vergi levhası zarar veya yeni tescil
    ise; şirketin banka hesap cüzdan fotokopileri ve
    bilançosu).4 aylık sigorta bildirgesi .Son üç aylık bordro
    .Hesap cüzdan fotokopisi .Kredi kartları
    fotokopisi.Gayrimenkul tapu fotokopisi. Sağlık sigortası
    fotokopisi.
    İşverenler İçin: İmza sirküleri -Ticari sicil gazetesi

    403
    Faruk Arslan

    fotokopisi -Hesap cüzdan fotokopisi -Gayrimenkul tapu


    fotokopisi .Vergi levhasının fotokopisi (vergi levhası
    zarar veya yeni tescil ise; şirketin banka hesap cüzdan
    fotokopileri ve bilançosu) .Yeni tarihli faliyet belgesi
    (ticaret ve sanayi odası veya kayıtlı bulunan meslek
    birliğinden) .Konsolosluğa hitaben yazılmış dilekçe
    (antetli kağıda ve imza sirkülerinde imza yetkisi olan kişi
    tarafından, tarihli yazılmış)
    Ev Hanımları: Gayrimenkul tapu fotokopisi
    .Hesap cüzdan fotokopisi .Eşi çalışıyor ise veya işveren
    ise yukarıda geçen ilgili belgeler eklenmelidir.
    Konsolosluğa hitaben yazılmış dilekçe.
    Emekliler: Emekli cüzdanı fotokopisi . Sağlık
    karnesi fotokopisi .Gayrimenkul tapu fotokopisi .Banka
    cüzdan fotokopisi . Konsolosluğa hitaben yazılmış
    dilekçe. Ziyaretçi vizesi almanın en kolay yolu
    Kanada’dan bir şirketden veya şahıstan davetiye mektubu
    almaktır. Kanada’da ABD’de olduğu gibi işadamı ile
    turistler ayrı değerlendirilmiyor. (66)

    Buraya kadar okuduğunuza göre başvuru


    yapmakta çok ciddisiniz. Siz galiba gerçekten göçmen
    olmak istiyorsunuz, o zaman sıra puanınız
    hesaplayacağınız göçmenlik rehberine geldi.

    404
    Faruk Arslan

    Onuncu Bölüm

    Göçmenlik Başvurusu Rehberi


    Anlaşıldı, başvuru yapmakta ısrarlısınız. Gereken
    uyarıları yaptığıma göre bizden günah gider. Kanada'da
    göç edenlerin çoğunluğu 'Nitelikli Göçmenler' dir. Bu
    kişiler eğitim, dil yetenekleri, yaş, iş deneyimi ve benzeri
    faktörlere göre değerlendirilmişlerdir. Başvurulan
    kişilerde arana özellikler için her kritere göre belirli
    puanlar verilir ve eğer aday toplamda 67 puana ulaşırsa
    Kanada'ya göç etmeye hak kazanır. İşlemler 15 ay ile 20
    ay arasında gerçekleştirilmektedir. Kanada'ya göçmen
    olarak gelen kişiler son dört yılda 1095 gün Kanada'da
    ikamet ettikten sonra Vatandaşlık müracaatı yapmaya hak
    kazanırlar. (67)
    Vatandaşlık almadan Permanent Resident olarak kalmak
    isteyenlerin Kanada'da ikamet etmesi gereken süre her
    beş yılda 730 gündür. Göçmenler üç değişik yoldan ve
    bunlara bağlı kurallar dahilinde ülkeye kabul
    edilmektedirler. Bu üç tip: aile birleşimi, ekonomik
    gelişim ve korunan mültecilerdir. Aile göçmenliği: halen
    Kanada’da yaşayan aile bireyi tarafından sponsor edilen
    aile bireylerini kapsar. Bireysel göçmenlik: belirli iş
    kollarına girenler ya da Kanada’ya fayda getirecek
    yatırımı olanlardır. Kendileri ya da Kanada’da yaşayan
    uzak akrabaları vasıtasıyla başvurabilirler. Mültecilik:
    Kanada tarafından korunmak isteyen kişilerdir.
    Göçmenlik anlaşması: seçilmiş ülkelerde olanlar ya da
    Göçmenlik ve Mülteci Kurulu tarafından tanınan, İnsanlık
    planı: mülteci gibi olanlardır.

    405
    Faruk Arslan

    Kanada’da Başbakan Stephan Harper yönetimindeki


    Muhafazakâr Parti (PC), 2012 yılı içinde Kanada’nın
    kimyasını bozdu, yapısını değiştirdi. Göçmenlik ve İltica
    kanununda yapılan radikal değişikliklerle kalınmadı.
    1990’lı ve 2000’li yıllara damgasını vuran Liberal
    Parti’nin kurumsallaştırdığı sosyal devlet katledildi.
    Devletin destek verdiği nice programlar ardı ardına
    makaslandı, kaldırıldı veya tanınmaz hale getirildi.
    Yerinde uygulamalarda yok değil.

    2012 yılının en ilginç protestosu 80 Torontolu doktorun


    Mayısın ilk haftası Ontario Sağlık Bakanı Joe Oliver’ın
    ofisini basmasıydı. İltica kanununda yapılan değişiklikle
    iltica adayı olan mültecilerin sağlık yardımından mahrum
    bırakılması doktorları kızdırmıştı. Önümüzdeki beş yılda
    100 milyon dolarlık kazanım elde etmek için insan
    sağlığını hiçe sayan Kanada Vatandaşlık ve Göçmenlik
    Bakanı Jason Kenney çok eleştirildi. St. Michael’s
    Hastanesi’nin Aile Sağlığı Bölümü Başkanı Dr. Philip
    Berger, doktorları Kanada’da sık rastlanmayan bir sosyal
    haraket için organize etti. Bence bu olay ve sonrası
    2012’ye damgasını vurdu.
    Berger ve doktorları tüm yaz ayı festivallere gidip
    hükümetin yeni kanununu protesto ettiler. Berger,
    ABD’de düzenlenen uluslar arası sağlık konferansında
    şahsen pankart açtı ve sağlık bakanını konuşturmadı.
    Görülmemiş protestolardı. Protestolar Kanada geneline
    yayıldı. Medyayı yanlarına çekmeyi başardılar.
    Kanada’ya iltica edenlerin bedava sağlık kontrolü
    yaptırmak ve diş hizmetinden yararlanmak istediğini
    ortaya atan Bakan Kenney’i Dr. Berger resmen rezil etti.
    Dr. Berger’ın argümanları net ve güçlüydü. Şunu söyledi:
    “Saçmalık bu. Yurdunu yuvasını kaybetmiş zavallı bir

    406
    Faruk Arslan

    mülteci kadın kamplardan veya başka bir yerden


    zulümden kaçmak için Kanada’ya gelecek. Kocasını
    kaybetmiş olacak. İki çocuğu ile hastalıklarla boğuşacak.
    Kanada’ya adım atar atmaz biz onu dişlerini bedava
    temizletmek için gelmekle suçlayacağız ve sağlık
    hizmetini ücretli vereceğiz. Yazıklar olsun bize.”
    Sonuçta doktorların çabası sonuç verdi ve Kenney
    yelkenleri suya indirdi. Kanada’ya direk kabul edilmiş
    mülteci olarak getirilenler dışında kendisi iltica
    başvurusunda bulunan adaylar da sağlık hizmetlerinden
    eskisi gibi yararlanmaya hak kazandı. Kanada’nın
    göçmen sistemini Avusturalya’ya benzeten hükümet, son
    üç senede iltica başvurularını yılda 46 binden 6 bine
    düşürmeyi başardı. 2012’de göçmenlik başvurusunda
    bulunan 130 bini aşkın kişinin toplam 35 milyon dolar
    tutarındaki başvuru ücretleri iade edildi. Bu tam bir
    skandaldı…
    2007’den beri yılda 130 bin kişi Kanada’ya çalışma vizesi
    ile iki yıllığına geliyor. Vizeleri 2 yıl daha uzatılabiliyor,
    yani 4 yıl kendilerini işe alan patronun kölesi oluyorlar.
    Göçmenliğe bundan sonra başvururlarsa statü alma
    şansları var. Daha umutsuz konumda olanlar, kısa adı
    SAWP olan mevsimlik geçici işçi alımı anlaşmasıyla
    getirilenler. 1960’larda beri Karipyen adaları ve
    Meksika’dan gelen bu köle işçiler 8 aylığına Kebek ve
    Ontario’da gözlerden uzak seralarda çalışıyorlar. 25 yıldır
    her sene geldiği halde halen statü alamayan çok sayıda
    Meksikalı köle var. Hükümet, 2012’de Meksika ile
    yaptığı ek anlaşma ile Kanada’nın 9 eyaletine genişlettiği
    SAWP modeli mevsimlik işçi alımıyla ne yapmaya
    çalışıyor? Daha fazla işçi gücünün ucuza sömürülmesi
    kapitalist iş dünyasının değişmez talebi. Maaşa zam yok.

    407
    Faruk Arslan

    Ottava’nın yeni göçmen politikası oldukça çıkarcı ve iş


    dünyasının ihtiyaçlarına göre şekilleniyor. Bu açılımı
    bakan Jason Kenney, kamuoyuna 2012 yılı
    kapanırken “Taksi şoförlüğü ya da AVM’lerde sakız
    satan doktor ya da mühendis almak istemiyoruz” şeklinde
    sundu. ‘Peki doktora transit geçiş sağlayan programları
    niye kaldırdın?’ demezler mi sayın Bakan?
    İhtiyaç duyulan tüm sektörlerde istihdam edilmek üzere
    alınacak olan kalifiye göçmen işçi politikası 4 Mayıs
    2013’de başlıyor. Gelecek 10 yılda inşaat sektöründe 163
    bin ve petrol sektöründe de 100 binin üzerinde işçiye
    ihtiyaç var.
    Aslında göçmenlik yetkilileri ve avukatlarının kafası net
    ama adayların kafası karışıktı. 2012’de girilirken kimse
    puanlama sistemiyle alınacak Federal Kalifiye İşçi
    Programı kapsamında akibetinin ne olacağını
    kestiremiyordu. Bakanlık 2013 yılında, 158 bin 600′ü
    ekonomi sınıfı göçmen, 73 bin 300′ü aile birleştirmeleri
    ve 28 bin 500′ü de sığınmacı ve insanî nedenlerle olmak
    üzere toplam 260 bin 500 göçmen alacağını duyurdu.
    Oysa mevsimlik ve geçici işçi alımları tam gaz
    gidiyordu. Bakanlığın kalifiye işçi alımında şartları
    zorlaştırması karmaşanın ana nedeni. İki resmi dilden
    birini iyi bilmeyenin fazla şansı yok. Bakanlık yeni
    gelenlere dil öğretmek, bütçe ayırmak istemiyor. Yeni
    gelenleri yerleştirme işi yapan sosyal kurumların bütçesi
    kesildi. Göçmen karşılama bütçeleri koyu Hıristiyan
    misyoner gruplara peşkeş çekildi.
    Kanada’da eğitim görenlere öncelik verilmesi olumlu bir
    gelişme. 2013 yılı için hedef sayısı 10 bine çıkarılan
    Kanada Tecrübe Sınıfı’nda (CEC) hedef, oturum almak
    isteyen ve ülkede okuyan yabancı öğrencilerin ya da

    408
    Faruk Arslan

    yabancı işçilerin bu arzularını gerçekleştirebilmeleri. Bu


    başvuruların sonuçlandırması halen uzun, oysa sürenin
    kısaltılması farklı bir göçmenlik yetkilisi heyetin
    görevlendirilmesi ile mümkün. Bağımsız göçmenlikte
    bekleme süresi halen ülkesine göre 5 ile 8 yıl arası. İltica
    konusunda Türkiye riskli olmayan ülkeler içinde
    olmasına rağmen göçmenlik başvuruları riskli ülke gibi
    sonuçlandırılıyor.
    Kafa karıştıran diğer yeni uygulama Skilled Trades
    Stream (Kalifiye Eleman Akışı) adlı program. 3
    bin elektrikçi, kaynakçı, ağır iş makineleri operatörü ve
    petrol boru hatlarında çalışacak işçi alımı olarak
    açıklanan bu program ile puanlama sistemi ile alınacak
    federal program ayrı çalışıyor. Yurt dışından bakanlar
    aynı sanıyor. Hükümetin en iyi kararı, eyaletlere tanınan
    kontenjanın artırılması oldu. Eyalet Aday Programları
    (PNP) ile eyaletlere verilen 20 bin göçmeni seçme hakkı
    42 bine çıkartıldı. PNP programlarından başvuru yapan
    geçici işçi sınıfında olan ya da öğrenci olarak Kanada
    içinde bulunanların başvuru sonrası bekleme süreleri yine
    de üç yılı bulacak gibi. Ülke dışında Londra, Hong Kong,
    İslamabad, Şam ve Nairobi gibi Kanada büyükelçilerden
    yapılan PNP başvurularında standart bekleme süresi 11
    aydan 16 aya çıkmış durumda. Yatırımcılara kapı her
    zaman açık… 2013 Federal Nitelikli Eleman Sınıfı’na
    (FSW) başvuracak adayın İngilizce/Fransızca dil
    becerisinin en az orta derecede olduğunu göstermesi
    gerekiyor. Adayın Kanada dışında almış olduğu eğitimi
    üçüncü bir kurum tarafından değerlendirmeye tabi
    tutulacak ve değerlendirme raporu başvuruda sunulacak.
    Kanada Göçmenlik ve Vatandaşlık Bakanlığı (CIC),
    FSW’ye başvuracak adayların Kanada dışında

    409
    Faruk Arslan

    eğitimlerini değerlendirmeye tabi tutacak herhangi bir


    kurum/kuruluşu belirlemedi. Dil sınavı pek çok adayı saf
    dışı bırakabilir. Kalifiye Eleman Akışı programı ile gelen
    işçilerin ise dil sınavına hazırlanmasına gerek yok.
    Mevsimlik işçiler zaten gariban Meksikalılar, İngilizce
    lazım değil.
    Kanada’da statü kazanmak için yapılan evlilikleri
    engellemek için CIC yayınladığı bir yönetmelikle Mart’ta
    atıldı. Özel bir uygulama yürürlüğe girdi ve sponsor olan
    kişilere eşlerinin daimi ikamet statüsü almalarından sonra
    5 yıl süreyle başka birisine sponsor olma yasağı getirildi.
    25 Ekim 2012’den itibaren ise bazı eşler artık kendisini
    sponsor eden kişi ile Kanada’da evlilik birliği içinde en az
    2 yıl yaşamak zorunda kalmaya başladı. Aksi takdirde
    ikamet statüsünü kaybedebilecek. Yeni düzenleme eş
    sponsorluğu başvurusu yapıldığında en az 2 yıllık bir
    ilişkileri olan ve çocukları olmayan çiftlere uygulanacak.
    Bu değişiklik ile Kanada göçmenlik politikası aile
    sponsorluğu konusunda evliliklerde benzer geçici ikamet
    statüsü veren Avustralya, Birleşik Devletler ve Birleşik
    Krallık gibi ülkelerin göçmenlik politikası ile benzer hale
    gelmiş oldu. 75 bine yakın evrakta sahtekârlık veya
    boşlukları değerlendirerek göçmen veya vatandaş
    olanların ise devlet peşinde. Bundan sonraki evlilik
    başvurularında şartlı ikamet statüsü verilmesi ile
    Kanada’nın bazı art niyetli kişilerce “kolay hedef” olarak
    görülme anlayışının yıkılması amaçlanıyor. Yeni
    göçmenlik sistemi yeni sıkıntılara gebe, kimyası bozulan
    kanun beş yıla kadar elde patlar… Şimdi yeni göçmenlik
    kanunu neler getirdi ve nasıl başvurulur konusuna
    geçelim.

    410
    Faruk Arslan

    4 Mayıs 2013’te açılacağı daha önce Kanada Göçmenlik


    Bakanlığı (CIC) tarafından duyurulan Federal Nitelikli
    Eleman Sınıfı, FSWP’nin (Federal Skilled Worker
    Program) güncellenmiş hali 23 Nisan 2013’de Bakanlık
    tarafından açıklandı.
    FSW’ye başvuracak adaylar daha önce de olduğu gibi
    puanlama sistemine tabi olacaklar. Bu sistemde aday dil
    seviyesi, yaşı, eğitimi, iş tecrübesi, uyum ve Kanada’da
    hazır olan işi gibi kriterlerden puan alacak. Gerekli olan
    minimum puan 100 üzerinden 67.

    1 Temmuz 2012’de kapatılan ve 4 Mayıs 2013’te açılan


    olan program için yeni bir öncelikli meslekler listesi
    oluşturuldu. Ayrıca başvuracak adayın Kanada dışında
    aldığı eğitimlerinin de yine CIC tarafından belirlenen bir
    kurum tarafından değerlendirilmesi gerekiyor.

    Başvuracak olan tüm adayların aşağıdaki şartlardan en az


    birini taşımaları gerekiyor.

    -Öncelikli meslekler listesindeki mesleklerden birinde en


    az bir yıllık iş tecrübesi olması veya

    -Kanada’dan alınmış bir iş teklifi veya

    -Kanada doktora (PhD) programına uygun olması.

    Öncelikli Meslekler Listesi


    Aşağıdaki 24 meslek sahipleri FSWP’den başvurularını
    yapabilecek. Toplamda 5.000 başvuru kabul edilecek ve
    her bir meslek için en fazla 300 başvurunun alınacağını
    da hemen söyleyelim. Listede fark edeceğiniz gibi
    mühendislik en ağırlıklı meslek grubunu oluşturuyor.

    411
    Faruk Arslan

    Makine, inşaat, kimya, maden, jeoloji, petrol, bilgisayar


    ve havacılık ve uzay sanayi mühendisleri gibi neredeyse
    tüm mühendislik grupları listede yer alıyor.

    Diğer mesleklerin bazıları da finans ve yatırım analistleri,


    deniz bilimciler, kadastro memurları, bilgisayar
    programcıları ve interaktif medya geliştirme uzmanları,
    endüstriyel teknisyenler ve tamirciler, meslek sağlığı ve
    güvenliği uzmanları, konuşma-dil patologları,
    fizyoterapistler, meslek hastalıkları uzmanları, medikal
    laboratuar teknisyenleri ve patolog asistanları, klinik
    perfüzyonistler ve kardiyopulmoner teknoloji uzmanları,
    tıbbi radyasyon teknoloji uzmanları, kardiyoloji
    teknisyenleri elektrofizyolojik tanı teknoloji uzmanlarıdır.
    Mesleklerin tam listesi makale sonundadır.

    Minimum Dil Seviyesi


    FSWP başvurusu yapacak tüm adayların minimum dil
    seviyesine sahip olması gerekiyor. Adayların İngilizce
    veya Fransızca dillerinde dinleme, konuşma, okuma ve
    yazma becerilerinin Kanada Dil Standartları, CLB’ye
    (Canadian Language Benchmark) göre 7 seviyesinde
    olması gerekiyor. Dil seviyesinin CIC’nin tanıdığı dil
    sınavlarına girerek kanıtlanması gerekiyor. İngilizce için
    CELPIP (general test) ve IELTS (general training test),
    Fransızca için ise TEF kabul edilen sınavlardır.

    Minimum dil seviyesi CLB 7’ye ulaşmak için CELPIP’e


    girecek adayların en az 4L skorunu elde etmesi gerekiyor.
    IELTS sınavında ise aday her modülden en az 6 puan
    almalı. Fransızca dil sınavı olan TEF’te ise adayın
    okumada 206, dinlemede 248 ve konuşma ve yazmada ise
    309 puana ulaşması zorunlu. Tabi adayın dil testlerinden

    412
    Faruk Arslan

    yüksek puan almasının onların faydasına olacağını da


    ekleyelim.

    Eğitim Ölçme ve Değerlendirme (ECA)


    4 Mayıs’ta açılacak olan FSWP programının belki de en
    önemli yeniliği eğitim ölçme ve değerlendirme
    uygulaması, ECA (Educational Credential Assessment)
    olacaktır. Kanada dışında aldıkları eğitimleri karşılığında
    puan almak isteyen adaylar başvurularında eğitim
    değerlendirme raporu sunmaları gerekiyor. Kısacası
    adayın eğitim puanı ECA raporuna göre verilecektir.

    Kanada içinde eğitim alanların ECA raporu almasına


    gerek yoktur. Kanada’da eğitim alıp başvurularında
    Kanada dışında aldıkları eğitimlerinde puanlanmasını
    isteyen adaylar ise ECA raporu sunma zorunda.

    ECA raporu alınan yabancı eğitimin gerçek olduğu ve


    Kanada standartlarına göre karşılaştırmasını yapacaktır.
    Başvuran kişi aynı zamanda ECA raporu ile kendi
    eğitiminin Kanada’na nasıl göründüğü konusunda bir
    fikir sahibi olacaktır.

    17 Nisan 2013’ten itibaren aşağıdaki dört organizasyon


    Bakan tarafından Kanada göçmenlik sürecinde
    kullanılmak üzere ECA raporu düzenleme yetkisine sahip
    olmuştur.

    Comparative Education Service: University of


    Toronto School of Continuing Studies;
    International Credential Assessment Service of
    Canada;
    World Education Services;

    413
    Faruk Arslan

    Medical Council of Canada.


    Adayların yukarıda listelenen bu organizasyonlara
    kendilerinin başvurmaları ve ücret ödeme ve dosya
    takibini kendilerinin yapmaları gerekiyor. Bir ECA
    raporu 5 yıl süreyle geçerli olacaktır.

    Puanlama Sistemi
    Kanada Göçmenlik Bakanlığı tarafından revize edilen ve
    adaya uygulanacak dil, yaş, iş tecrübesi, eğitim ve uyum
    faktörleri puanlama sistemi başka bir değişikliğe
    uğramadıkça şöyle olacaktır.

    Dil için alınabilecek maksimum puan 28’dir. 1. resmi dil


    için aday maksimum 24 puan alabilecekken eğer ikinci
    dil varsa ondan da alabileceği maksimum puan 4 olacak.

    18-35 yaş arası olan göçmen adayı yaş kriterinde en


    yüksek olan 12 puanı alacak. 36 yaşındaki aday 11 puan
    alabilecekken 37 yaşındaki adaya 10 puan verilecek yani
    35 yaş üstü her yaş için -1 puan almış olacak. 47 yaş ve
    üstü adaya yaş kriterinden herhangi bir puan
    verilmeyecek.

    İş tecrübesinden alınacak maksimum 15 puanı alabilmek


    için 6 yıl çalışma tecrübesi göstermek gerekiyor. 1 yıllık
    iş tecrübesi 9 puan olacak ve 2-3 yıl arası iş tecrübesi 11
    puana tekabül edecek. Aday 4-5 yıl arası iş tecrübesi
    gösterirse bu 13 puan anlamına gelecek. Adayın 6 yıl ve
    üstü iş tecrübesi bu kriterde alınacak en yüksek olan 15
    puanı adaya kazandıracak.

    Eğitim kriterinde ise lise mezunu aday 5 puan, bir yıl lise
    sonrası eğitimi olan aday ise 15 puan ve 2 yıl lise sonrası

    414
    Faruk Arslan

    eğitim alan aday 19 puan alabilecek. Adayın 3 yıl ve daha


    fazla lise sonrası eğitimi varsa 21 puan, biri en az 3 yıllık
    olan en az 2 lise sonrası eğitimi varsa 22 puan ve Master
    sahibi adaylar 23 puana kavuşacak. Doktora
    seviyesindeki aday ise en yüksek olan 25 puanı
    garantileyecek. Başvuruda adayın alacağı eğitim puanını
    destekleyen ECA raprou da bulunmalıdır.

    Uyum faktöründen alınacak en üst puan 10’dur. Daha


    önce Kanada’da en az 1 yıl iş tecrübesi olan FSW
    başvuru sahipleri uyum faktöründen 10 puan
    alabilecekler. Daha önce Kanada’da en az 2 yıl tam
    zamanlı eğitim almış kişiler (başvuran veya eşi) ise
    sadece 5 puan alabilecek. Eşin Kanada’da daha önce
    çalışmış olması durumunda başvuran kişiye 5 puan daha
    verilecek. Ayarlanmış işi olanlar 5 puan alabilecekken
    Kanada’da 18 yaşından büyük bir akrabası olanlar da 5
    puan kazanmış olacak.
    Adayın Kanada içinde bir işverenden yapılmış bir iş
    teklifi varsa alacağı maksimum puanı 10 olacaktır.

    Mesleklerin İngilizce listesi ve NOC kodları şöyledir.

    0211 Engineering managers

    1112 Financial and investment analysts

    2113 Geoscientists and oceanographers

    2131 Civil engineers

    2132 Mechanical engineers

    2134 Chemical engineers

    415
    Faruk Arslan

    2143 Mining engineers

    2144 Geological engineers

    2145 Petroleum engineers

    2146 Aerospace engineers

    2147 Computer engineers (except software


    engineers/designers)

    2154 Land surveyors

    2174 Computer programmers and interactive media


    developers

    2243 Industrial instrument technicians and mechanics

    2263 Inspectors in public and environmental health and


    occupational health and safety

    3141 Audiologists and speech-language pathologists

    3142 Physiotherapists

    3143 Occupational Therapists

    3211 Medical laboratory technologists

    3212 Medical laboratory technicians and pathologists’


    assistants

    3214 Respiratory therapists, clinical perfusionists and


    cardiopulmonary technologists

    416
    Faruk Arslan

    3215 Medical radiation technologists

    3216 Medical sonographers

    3217 Cardiology technicians and electrophysiological


    diagnostic technologists, n.e.c. (not elsewhere classified).
    (68)

    FEDERAL NİTELİKLİ İŞÇİ PROGRAMININ YENİ


    KRİTERLERİ

    Kanada Hükümetinin 1.Temmuz.2012 tarihi itibariyle


    yeni dosya alımına kapattığı ve bir süredir yeni
    kriterlerini belirlemek için üzerinde çalıştığı Federal
    Nitelikli İşçi programına dair resmi açıklama geçtiğimiz
    haftasonunda yapıldı. Yeni kriterlerinin ne yönde
    değişeceğine dair yorumlarımızı daha önce paylaşmıştık.
    Kanada Hükümetinin son açıklaması, bizim
    yorumlarımızla bire bir örtüşüyor. Buna göre teklif edilen
    değişiklikleri ve önceki sisteme kıyasla farklılığını
    rahatlıkla değerlendirebilmeniz için aşağıdaki tabloyu
    hazırladık. Tabloda detaylı olarak hangi kritere kaç puan
    verildiğini görebilir böylece Nitelikli İşçi puanlama
    sisteminde toplam kaç puan alabileceğinizi kendiniz
    hesaplayabilirsiniz.

    KRİTER MEVCUT SİSTEM ÖNERİLEN

    İNGİLİZCE / AZAMİ 24 PUAN AZAMİ 28 P

    417
    Faruk Arslan

    FRANSIZCA
    BİLGİSİ 1. RESMİ DİL > 16 PUAN 1. RESMİ D

    2. RESMİ DİL > 8 PUAN 2. RESMİ D


    MIN. DİL BİLGİSİ MIN. CLB 7
    MECBURİYETİ YOK MECBURİY

    AZAMİ 10 PUAN AZAMİ 12 P

    21 – 49 YAŞ > 10 PUAN 18 – 35 YAŞ


    21 ALTI VE 49 ÜSTÜ HER YAŞ 35 ÜSTÜ HE
    İÇİN -2 PUAN PUAN

    YAŞ 17 ALTI VE 53 ÜSTÜ > 0 PUAN 47 VE ÜSTÜ

    AZAMİ 21 PUAN AZAMİ 15 P

    1 YIL > 15 PUAN 1 YIL > 9 PU

    2 YIL > 17 PUAN 2 – 3 YIL > 1

    3 YIL > 19 PUAN 4 – 5 YIL > 1

    İŞ TECRÜBESİ 4+ YIL > 21 PUAN 6+ YIL > 15

    EĞİTİM AZAMİ 25 PUAN AZAMİ 25 P

    418
    Faruk Arslan

    DOKTORA / MASTER (+17


    YIL) > 25 PUAN DOKTORA

    MASTER >
    EN AZ 2 BACHELOR EĞİTİMİ
    YA DA 3 YILLIK LİSE BİRİ EN AZ
    SONRASI EĞİTİMİ (+15 YIL) > EN AZ 2 LİS
    22 PUAN EĞİTİM > 2
    EN AZ 2 YILLIK BACHELOR
    YA DA 2 YILLIK LİSE
    SONRASI EĞİTİM (+14 YIL) > EN AZ 3 YIL
    20 PUAN SONRASI E
    1 YILLIK BACHELOR YA DA
    LİSE SONRASI EĞİTİM (+13 2 YILLIK Lİ
    YIL) > 15 PUAN EĞİTİM > 1
    1 YILLIK LİSE SONRASI 1 YILLIK Lİ
    EĞİTİM (+12 YIL) > 12 PUAN EĞİTİM > 1

    LİSE MEZUNİYETİ > 5 PUAN LİSE MEZU


    EĞİTİM DENKLİĞİ RAPORU EĞİTİM DE
    MECBURİYETİ YOK MECBURİY

    AZAMİ 10 PUAN AZAMİ 10 P


    ONAYLI İŞ AEO BAŞVURU SİSTEMİ LMO BAŞV
    TEKLİFİ (AEO) UYGULANIYOR UYGULANA

    419
    Faruk Arslan

    AZAMİ 10 PUAN AZAMİ 10 P


    BAŞVURU SAHİBİ YA DA EŞİ SADECE BA
    İÇİN KANADA’DA EN AZ 1 İÇİN KANA
    YIL NOC 0, A, B SEVİYEDE İŞ YIL NOC 0,
    TECRÜBESİ > 5 PUAN TECRÜBES
    BAŞVURU SAHİBİ YA DA EŞİ BAŞVURU
    İÇİN KANADA’DA EN AZ 2 İÇİN KANA
    YIL LİSE SONRASI EĞİTİM > 5 YIL LİSE SO
    PUAN PUAN

    ONAYLI İŞ TEKLİFİ > 5 PUAN ONAYLI İŞ


    EŞİN EĞİTİM SEVİYESİ > EŞİN YABA
    MAX 5 PUAN MAX 5 PUA
    KANADA’DA AKRABA > 5 KANADA’D
    UYUMLULUK PUAN BÜYÜK AK

    GEÇER PUAN 67 67

    Kanada yasalarına göre yukarıda açıklanan kriterlerin


    2012 yılının sonuna doğru Resmi Gazete’nin 2.
    Bölümünde yayınlanmasının ardından uygulaya kondu.

    Başvuruda bulunanların artık Kanada resmî dillerinden


    birisini minimum düzeyde bilmesi gerekecek. İngilizce
    veya Fransızca dillerini çok iyi bilen adaylar dil
    kriterinden daha iyi puan alacak. Bu da dil seviyesi iyi
    olan adaylara avantaj sağlıyor.

    420
    Faruk Arslan

    21-49 yaş arası adaylar eski sistemde yaştan maksimum


    puan almaktaydı. Yeni revize edilen FSW’de artık 18-35
    yaş arası adaylar maksimum puan alacak 35 üstü adaylar
    her bir yaş için bir puan kaybedecekler. Kanada
    Hükûmeti genç adayların değişen Kanada iş gücü
    piyasasına daha kolay adapte olacağına ve Kanada
    ekonomisine yıllarca hizmet ederek katkıda bulunacağına
    inanıyor.
    Tüm adayların Kanada dışında aldıkları eğitimler tarafsız
    üçüncü bir kurum tarafından değerlendirilecek. Eğitim
    denklik ölçümü (Educational Credential Assessment) ile
    adayın Kanada dışında aldığı eğitimin Kanada içindeki
    gerçek izdüşümü adaya bildirilecek ve aday bu rapor
    sayesinde FSW kategorisinde aldığı eğitim puanını
    kanıtlayabilecek. Hangi kurumun adayların eğitimlerini
    değerlendirmeye yetkili olacağı önümüzdeki günlerde
    belli olacak.
    Ayarlanmış iş konusunda da birtakım değişiklikler
    yapıldı. Kanada işverenlerinin iş gücü piyasasının
    ihtiyacını hissettiği alanlarda yurt dışından daha hızlı
    yabancı işçi getirebilmelerinin önü açıldı.
    Değişikliklerde uyum puanları da ele alındı. Göçmen
    adayının eşinin dil bilgisi ve Kanada iş tecrübesi adaya ek
    puan kazandıracak.
    FSW programından başvurmak isteyen aday önce dil
    seviyelerini ispat etmek üzere dil sınavı sonuçlarını almak
    zorunda. İngilizce için IELTS ve Fransıza için TEF sınavı
    sonuçlarını alan aday tabii ki minimum dil seviyesini
    geçmek durumundadır. Kanada Dil Seviyesi, CLB
    (Canadian Language Benchmark) en az 7 olmalı ki bu da
    IELTS’de tüm modüller için minimum 6 seviyesi ve

    421
    Faruk Arslan

    Fransızca dil sınavı olan TEF sınavında ortalama 309


    puan demektir.
    Kısacası FSW programı iş teklifi olmayan adaylar için 4
    Mayıs 2013’e kadar kapatılmıştı.

    İş Teklifi Olan Kalifiye İşçiler

    Kanada’da özellikle inşaat ve üretim sektörünün


    eksikliğini çektiği elektrikçi, kaynakçı, iş makina
    tamircisi, boru tesisatçısı gibi özel uzmanlık ve tecrübe
    gerektiren işlerde deneyimli usta işçilerin karşılanması
    amacıyla federal kalifiye işçi (federal skilled trades)
    programı yine Federal Nitelikli Eleman Sınıfı programı
    altında oluşturuldu. Bakanlık 2 Ocak 2013’ten itibaren ilk
    etapta sadece 3.000 kalifiye işçiyi Kanada’ya kabul
    edecek.
    Oysa eyaletlerin işçi ihtiyacı oldukça fazla.
    Bu sınıftan başvuracak adayın Kanadalı bir işverenden
    süresiz iş teklifi alması gerekiyor. Yani başvuracak
    adayın Kanada’da işinin hazır olması gerekiyor.
    Programa başvuracak adayın aşağıdaki kriterleri taşıması
    gerekiyor:
    • Başvuran adayın vardığında “işinin hazır” olması
    bakımından en az bir yıllık olan bir iş teklifi almış olması
    ya da bir eyalet veya bir bölgeden çıraklık kalifiye eleman
    sertifikası almış olması,
    • Temel düzeyde İngilizce bilmesi,
    • İşinde son beş yıl içinde edinilmiş en az 24 aylık bir iş
    tecrübesinin olması,
    • Kalifikasyonu/becerileri ve tecrübelerinin Kanada
    Ulusal Meslek Sınıflandırma Sistemi’nde listelenen B
    kodlu işlerle uyumlu olması.

    422
    Faruk Arslan

    Kanada artık ülkede işi hazır olan göçmenlik adaylarına


    ağırlık veriyor. Ülkesinde doktora derecesi almış fakat
    Kanada’da taksicilik yapanları görmek istemiyor.

    Daimi ikamet başvuru sürecinde yeni çalışma izni ile


    artık statü zarar görmeyecekler. Kanada Göçmenlik ve
    Vatandaşlık Bakanlığı tarafından 20 Aralık 2012’de
    açıklanan bir genelgeye göre Kanada’da daimi oturum
    müsaadesine başvuran bazı ekonomik sınıf başvuru
    sahipleri oturum müsaadeleri gelene kadar bitmek üzere
    olan çalışma izinlerini (WP) yenileyebilirler.
    Bu yeni geçiş dönemi çalışma izni özellikle Federal
    Nitelikli Eleman Sınıfı, (FSW), Kanada Tecrübe Sınıfı
    (CEC), Eyalet Aday Programı (PNP), Federal Nitelikli
    İşçi Sınıfı (FSTP) altında daimi ikamet başvurusu yapmış
    olan ve sahip oldukları çalışma izinleri bitmek üzere
    olanlara özel tasarlandı.
    Kanada göçmenlik başvurularında adaylar başvuru
    sürecinin sonuçlanmasını beklerken Kanada içinde sahip
    oldukları oturum haklarının süresi bitebiliyor. Bu durum
    çalışma izinleri biten kişilerin statüsünün
    zedelenmesinden işten çıkmak zorunda kalmalarına kadar
    birçok istenmeyen duruma sebep oluyor.
    Bu yeni çalışma izni ile ön onay almış olan daimi ikamet
    başvurusu sahipleri, artık Kanada içinde yasa dışı duruma
    düşmeyecekler. Bunun yanı sıra işten çıkmak zorunda
    kalmayacaklar ve sadece ellerindeki çalışma izni bitti
    diye ülkelerine dönmek zorunda (CEC başvurusu
    sahipleri gibi) kalmayacaklar.
    Sadece Kanada içinde bulunan ve FSW, CEC, PNP ve
    FSTP kategorilerinden başvurusunu yapmış ve başvurusu
    sonuçlanmamış fakat bu sırada sahip oldukları mevcut

    423
    Faruk Arslan

    çalışma izinleri bitmek üzere olan adaylar artık bir yıllık


    yeni geçiş dönemi çalışma izni sahibi olabilecekler. Yeni
    verilecek çalışma izinleri başvuru sahibine “açık” olarak
    verilerek her sektöre ve mesleğe uygun olacak. Ayrıca bu
    çalışma izni Kanada’da yaşayan bakıcılar ve eşler
    tarafından da alınabilir.
    15 Aralık 2012’den itibaren Kanada’da bulunan ve daimi
    ikamet başvurusu yapmış olan yabancılar;
    • Halihazırda Kanada’da yaşıyorlarsa,
    • Ellerindeki çalışma izni hâlâ geçerli ise ve dört ay içinde
    bitecekse,
    • Daimi ikamet başvurusu yaptıktan (FSW, CEC, PNP ve
    FSTP sınıflarından) sonra prensipte programa uygun
    olduklarına dair bir ön değerlendirme yazısı almışlarsa,
    Açık çalışma iznine başvurabilir ve yeni bir yıllık çalışma
    izni alabilirler.

    KANADA’DA MİMAR OLARAK ÇALIŞABİLMEK


    İÇİN NE YAPMALIYIM?

    Kanada dışında Mimarlık eğitimi aldıysanız ve gelecek


    planlarınız mesleğinizi Kanada’da sürdürmek yönünde ise
    bu yazımızda vereceğimiz bilgiler sizin doğru
    bilgilenmenizi sağlayabilir. Kanada’da mesleki denklik
    alabilmek bazen meşakkatli ve masraflı olabiliyorsa da,
    tüm işlemleri tamamlayıp burada çalışmaya
    başladığınızda maddi ve manevi olarak emeklerinizin
    karşılığını alıyor olmanın mutluluğunu yaşayacağınıza
    inanıyoruz. Elbette hiç birşeyi toz pembe hayal etmemek
    lazım, bununla beraber gerek çalışanların yasal hakları
    gerekse maddi tatmin anlamında Kanada’nın dünyadaki

    424
    Faruk Arslan

    pek çok ülkeden daha yüksek bir seviyede olduğu da


    yadsınamaz.

    Kanada’da pek çok meslek düzenlemeye tabidir. Bu


    gruba giren mesleklerden birini icra edebilmek için ilgili
    meslek odasına kayıt yaptırarak üye olmak yasal bir
    zorunluluktur. Genel olarak, üyelik işlemleri için önce
    ülke çapında geçerli olan bazı ön şartlar yerine
    getirilmelidir. Akabinde ilgili meslek odasının şartları
    sağlanmalıdır. Ancak üyelik işlemi tamamlandıktan sonra
    tam yetki ile mesleğinizi yapmaya başlayabilirsiniz.

    Kanada’da uygulanan eyalet sistemi nedeniyle, bir


    mesleği düzenlemekle sorumlu olan meslek odaları her
    eyalet için farklıdır ve her meslek odası üyelik şartlarını
    kendi belirler. Bir meslek için meslek odasına üyelik bazı
    eyaletlerde yasal zorunluluk iken, bazı eyaletlerde isteğe
    bağlı olabilir. Ya da bazı eyaletlerdeki meslek odalarının
    üyelik şartları, diğerlerine nispeten biraz daha zor ya da
    kolay olabilir. Tüm bu sebeplerden ötürü, eğer Kanada’da
    düzenlemeye tabi olan bir meslek dalında çalışmayı
    planlıyorsanız, yaşayacağınız eyaleti seçerken bu
    detayları göz önüne almak isteyebilirsiniz.

    Mimarlık mesleği, Kanada’nın tüm eyaletlerinde


    düzenlemeye tabidir. Mimarlık eğitimini ister Kanada’da
    ister başka bir ülkede almış olun, Mimar ünvanı ile
    çalışabilmek için yaşadığınız eyaletteki meslek odasına
    üye olmalısınız. Üyelik şartları, Kanada dışında eğitim
    almış kişiler için biraz daha farklıdır.

    Kanada dışında eğitim almış bir mimar olarak Kanada’ya


    göçmenlik başvurusu yapmayı planlıyorsanız ya da

    425
    Faruk Arslan

    yaptığınız başvurunun sonucunu bekliyorsanız ya da


    halihazırda göçmen ve ya vatandaş statüsü ile Kanada’da
    yaşıyorsanız, mesleğinizi icra etmek için atmanız gereken
    yasal adımların genel haritası şu şekilde olacaktır:

    Adım 1: Eğitim Denkliği


    İlk yapmanız gereken almış olduğunuz mimarlık
    eğitiminin Kanada eğitim sistemindeki denkliğini
    öğrenmektir. Bunun için Canadian Architectural
    Certification Board (CACB) ile irtibata geçip eğitim
    denkliği raporu edinmelisiniz. Eksiksiz bir başvuru
    dosyasının değerlendirilmesi yaklaşık olarak 3 ay
    sürmektedir. İşlemin diğer detaylarını öğrenmek için
    aşağıdaki kurumu ziyaret edebilirsiniz:

    Canadian Architectural Certification Board (CACB)

    Araştırmanızı derinleştirmek ve sertifikasyon süreci


    hakkında daha fazla bilgi edinmek için:

    Royal Architectural Institute of Canada


    Examination for Architects in Canada
    National Council of Architectural Registration
    Examinations

    Adım 2: Eyalet Meslek Odasına Kayıt


    İkinci adım, mimar olarak çalışmaya karar verdiğiniz
    eyaletteki meslek odasına üyelik başvurunuzu yapmaktır.
    Daha önce bahsettiğimiz gibi her eyaletin meslek odası
    kendi üyelik şartlarını belirler.

    426
    Faruk Arslan

    KANADA’DA MÜHENDİS OLARAK


    ÇALIŞABİLMEK İÇİN NE YAPMALIYIM?

    Çok sıklıkla karşılaştığımız soruların başında Kanada’da


    mühendis olarak çalışabilmek için neler yapılması
    gerektiğidir. Pek çok kişi Kanada dışında aldığı
    mühendislik eğitiminin Kanada’da geçerli olmayacağını
    ve bu yüzden de mesleğini yapamayacağını zannediyor.
    Oysa gerçekte durum tam olarak böyle değil.

    Kanada’da pek çok meslek düzenlemeye tabidir. Eğer


    düzenlemeye tabi olan meslek gruplarından birine
    dahilseniz, mesleğinizi icra edebilmek için ilgili meslek
    odasına kayıt yaptırarak üye olmanız ve gerekli
    sertifikasyonları edinmeniz yasal bir zorunluluktur. Alanı
    ne olursa olsun tüm mühendislik meslekleri de
    Kanada’nın her eyaletinde düzenlemeye tabidir. Bununla
    beraber Kanada’da 2 şekilde mühendis olarak çalışmanız
    mümkündür:

    1- P.Eng ünvanı alarak


    Kanada’da ‘Mühendis’ ünvanı ile mühendislik çizim ve
    projelerini onaylamak için P.Eng (Professional Engineer)
    sertifikasyonuna sahip olmalısınız. Bu sertifikasyonu
    edinmek zaman alan ve biraz masraflı bir prosedür fakat
    neticesinde Kanada’da mühendis olarak tanınmak
    istiyorsanız P.Eng sertifikasyon sürecinden geçmeniz
    gerekmektedir.

    P.Eng sertifikasyonu için izlemeniz gereken 4 adım şöyle


    özetlenebilir:

    427
    Faruk Arslan

     Üniversitede bir mühendislik eğitimi


    tamamlamalısınız
     Mühendis diplomanızı aldıktan sonra yaşadığınız
    eyaletteki ilgili P.Eng meslek odasına başvurunuzu
    yapmalısınız
     P.Eng ünvanına sahip bir mühendisin gözetiminde
    işbaşı stajınızı tamamlamalısınız
     P.Eng sınavını geçmelisiniz
    Kanada dışında mühendislik eğitimi almış olmanızdan
    ötürü meslek odasına başvuru yaptığınızda ilk yapılacak
    işlem, eğitiminizin Kanada denkliğinin yapılmasıdır. Eğer
    eğitiminizin Kanada sistemine denk olabilmesi için bazı
    ek dersler almanız önerilirse işbaşı stajına başlamadan
    önce bu ek dersleri tamamlamalısınız. Bildiğiniz gibi
    Kanada eyalet sistemiyle yönetilmektedir. Dolayısıyla
    P.Eng sertifikasyonunun genel şartları ülke çapında aynı
    olsa da bazı detaylar eyaletten eyalete değişiklik
    gösterebilir. Örneğin işbaşı stajının süresi eyalete göre 2
    ila 4 yıl arasında değişmektedir. Benzer şekilde P.Eng
    sınavı için bazı eyaletler kendi sınav içeriklerini
    hazırlarken, diğerleri ulusal seviyede düzenlenen National
    Professional Practice Exam sınavını kullanırlar. Bu
    yüzden sertifikasyon sürecini başlatmadan önce
    sertifikasyonu almayı planladığınız eyaletteki meslek
    odasının detaylarını iyice öğrenmenizi tavsiye ederiz.

    Tüm bu aşamaları başarıyla tamamlamanızı takiben


    Kanada’da mühendis (P.Eng) ünvanı edinebilirsiniz. Bu
    ünvanla çalışacağınız pozisyonlar, hem yetki ve
    sorumluluk alanı daha geniş hem de çalışma şartları
    oldukça tatmin edici pozisyonlar olacaktır.

    428
    Faruk Arslan

    P.Eng sertifikasyonu ile ilgili tüm


    bilgilere www.peng.ca sayfasından ulaşabilirsiniz.

    2- P.Eng ünvanı almadan


    Her ne kadar P.Eng ünvanı size gerçek ‘Mühendis’
    ünvanı ve çok daha iyi çalışma şartları sağlasa da
    Kanada’da P.Eng ünvanı almadan da mühendis olarak
    çalışabilirsiniz. Bu şekilde çalıştığınız zaman yine tüm
    mühendislik görevlerini yapıyor olacaksınız fakat proje
    onaylama yetkiniz olmayacak. Ve her zaman P.Eng
    ünvanına sahip olan bir mühendisin gözetiminde çalışıyor
    olacaksınız. Böyle bir pozisyonda mühendislik alanına
    göre değişiklik gösterebilmekle beraber yaklaşık $30-
    40/saat ücretle çalışmanız mümkündür.

    KANADA – ALBERTA PİLOT PROJESİ


    GENİŞLETİLDİ
    Alberta eyaleti özellikle son yıllarda belli bazı meslek
    alanlarında ülke genelindeki en ciddi işçi sıkıntısını
    yaşamaktadır. Albertalı işverenlerin ihtiyaç duydukları
    nitelikli işçileri kolaylıkla ve kısa sürede işe
    alabilmelerini sağlamak amacıyla 1.Haziran.2011
    tarihinde Federal Hükümet ile Alberta Hükümetinin ortak
    çalışması sonucu Kanada-Alberta Pilot Projesi
    başlatılmıştı. İlk etapta proje sadece ısıtma ve sıhhi
    tesisatçıları kapsıyordu.

    Projenin başarıyla yürümesi ve Alberta’da artan işçi açığı


    sebeplerinden ötürü geçtiğimiz hafta bu pilot projenin
    kapsamının genişletildiği açıklandı. Buna göre aşağıdaki
    meslek grupları pilot projeden faydalanabilecekler:

     Isıtma ve sıhhi tesisatçılar

    429
    Faruk Arslan

     Kaynakçılar
     Ağır İş Makinası Ustaları
     Endüstriyel Makina Ustaları
     Demir İşçileri
     Marangozlar
     Keşifçiler
    Bu pilot projenin sağladığı kolaylık İşçi Piyasası Yorumu
    (Labour Market Opinion – LMO) şartına esneklik
    getirmesidir. Normalde geçici yabancı işçi çalıştırmak
    isteyen Kanadalı işverenler, her bir işçi için HRSDC
    departmanından LMO edinmek mecburiyetindedir.
    Kanada’da çalışmaya başladıktan sonra işçi başka bir
    firmada çalışmak isterse, yeni işveren bu işçi için yeni bir
    LMO edinmelidir.

    LMO başvurusu epey detaylı ve bazen sonuçlanması


    aylar süren bir işlemdir. Pilot proje sayesinde Alberta’da
    çalışma izni ile bulunan ve yukarıdaki meslek dallarından
    birinde çalışan işçiler, yeni LMO edinmeden rahatlıkla
    işveren değiştirebilecekler. Bu, Albertalı işverenlerin
    ihtiyaç duydukları işçileri hiç zaman kaybetmeden
    çalıştırmaya başlatabilmeleri açısından avantajdır. (69)

    Kanada Anne-Baba Sponsorluk Programı


    Kanada Göçmenlik Bakanlığı (CIC) anne-baba ve dede-
    nine Sponsorluk Programı’nın (Parent and Grandparent
    Program) 2 Ocak 2014’ten itibaren açılacağını duyurdu.
    Yeni sistemde sponsor edeceklerin daha çok gelir
    göstermeleri gerekiyor. Ayrıca sponsorlar Kanada’ya
    getirmek istedikleri yakınları için daha uzun süre maddi
    sorumluluk altına girmeyi göze almalılar.

    430
    Faruk Arslan

    Bekleme süreleri neredeyse 10 yılı bulan aile


    büyüklerinin sponsorluk programı 2011 Kasım ayında
    durdurulmuştu. Bakanlık, Program’ın yeniden açılacağı
    2014 Ocak ayına kadar biriken 165.000 adet dosyayı en
    az yarı yarıya eritmeyi planlarken, bundan sonraki
    başvurularda bekleme sürelerini daha makul bir seviyeye
    çekmeyi amaçlıyor.
    Göçmenlik Bakanı Jason Kenney 10 Mayıs’ta
    Bakanlığının internet sitesinden yayımladığı basın
    açıklamasında; “Daha hızlı aile birleşimi programı
    hedefleri çerçevesinde bu zamana kadar biriken dosyaları
    yarıya indirmeyi ve başvuru sonrasında bekleme süresini
    daha makul bir düzeye indirmeyi hedefliyoruz,” diye
    konuştu. Bakana göre bu süreci iyi değerlendirerek
    bekleme süresinin fazla olduğu önceki sisteme
    dönmemek çok önemli.
    Daha önce göçmenlik başvurularını yapmış olan 50.000
    anne-baba ve dede-nine 2012 ve 2013 yıllarında göçmen
    olarak kabul edilecek. Bu rakam son 20 yılın en fazla
    sayısı. 2014’te ise ülkeye kabul edilecek anne-baba ve
    aile büyükleri yeni göçmenlerin sayısı makul düzeyde
    olacak.
    2011 yılında aile büyüklerinin Sponsorluk Programı’nın
    dondurulması esnasında yürürlüğe konan süper vize
    (super visa) uygulaması daimi olarak yürürlükte kalacak.
    Bilindiği gibi süper vize Kanada’da çalışan ve programa
    uygun göçmen adaylarının aile büyükleri için verilen 10
    yıllık ve çok girişli bir geçici vizedir. Bu vizeye sahip
    olanlar bir girişte Kanada’da 2 yıla kadar kalabiliyorlar.
    2011 Aralık ayından bu yana her ay 1.000’den fazla
    olmak üzere 15.000’in üzerinde süper vize verildi.

    431
    Faruk Arslan

    Yeni Program altında aile büyüklerinin Kanada’ya


    sponsorluğunda, sponsorlardan istenecek mali sorumluluk
    kriteri yükseltilecek. Sponsorun göstereceği yıllık
    minimum gelir miktarı yüzde 30 oranında arttırılıyor.
    Ayrıca sponsor kişi başvurunun yapıldığı tarihten son 3
    yıl için yıllık minimum geliri olduğunu da ispatlayacak.
    Son olarak sponsor kişi sponsor edilen göçmenlerden
    yirmi yıl süreyle maddi olarak sorumlu olacak. Bu süre
    içinde sponsor edilen kişi Kanada’da herhangi bir devlet
    sosyal yardımı alırsa sponsor kişi bu yardımı devlete geri
    ödemek zorunda kalacak. Maddi sorumluluk daha önce
    10 yıldı.
    Kanada’ya sponsor edilen aile büyüklerinin her türlü
    ihtiyacını karşılayabilecek güçte olan Kanada göçmen
    veya vatandaşları seçilerek Program’ın Kanada’nın
    ücretsiz olan sağlık ve sosyal programlarına etkisi
    hafifletilecek.
    2014 yılı için Bakanlık 5 bin yeni başvuruyu hızlı bir
    şekilde kabul edecek.
    Bu Program’da oluşturulan yeni kriterlerle, sponsor
    edilen aile üyelerinin Kanada’da bulundukları süre içinde
    sponsorları tarafından destekleneceğine emin olunacak.

    Her Beş Kanadalıdan Biri Yurt Dışında Doğmuş

    Kanada İstatistik Ajansı’nın (StatsCan) 2011


    araştırmasına göre her beş Kanadalıdan birisi yurt dışında
    doğmuş.
    Nüfusun % 20.6’sının yurt dışında doğmuş olması
    Kanada’yı endüstrileşmiş ülkelerdeki yurt dışında
    doğmuş göçmen oranının üstüne çıkararak, Kanada’nın
    tam bir göçmen ülkesi olduğunu kanıtlıyor.

    432
    Faruk Arslan

    StatsCan %12.9 ABD vatandaşının yurt dışında


    doğduğunu, bunu %11.5 ile İngiltere’nin takip ettiğini
    belirtiyor. İstatistiklere göre % 26.8 oranı ile Avustralya
    en önde görünüyor.
    Federal bir kurum olan StatsCan bilgi toplama
    yöntemlerinin değiştirilmesinden sonra tam yetkin bir
    sonuca ulaşmanın zorluğunu da ifade etti.
    Geçmişte StatsCan Kanada nüfusunun % 20’sine
    doldurulması zorunlu nüfus bilgi formları göndermişti.
    Fakat sonraki muhafazakâr parti hükûmeti bu zorunlu
    uygulamayı kaldırmış, yerine Kanadalıların üçte bir
    nüfusa doldurulması isteğe bağlı anketler göndermişti.
    StatsCan isteğe bağlı anket formunu alanların en fazla
    yüzde 50’sinin cevap vermiş olacağını öngörüyor. Daha
    önce kullanılan ve doldurulması zorunlu olan formların
    geri dönüş oranı daha yüksekti.
    Hükûmet zorunlu formların uygun olmadığını düşünerek
    iptal etmiş ve sonucunda 2010 Kanada İstatistik
    Ajansı’nın en kıdemli istatistik uzmanının istifasına sebep
    olmuştu. İstifa eden uzman bu kararın istatistik
    bilgilerinin kullanışlı olmasını engelleyeceğini
    düşünmüştü.
    İş çevreleri ve sosyal aktivistler StatsCan’ın daha önce
    kullandığı doldurulması zorunlu formların cevaplanması
    sonrasında yayımlayacağı istatistiki bilgilere ihtiyaçları
    olduğunu ifade ederek bu bilgilerin gelecek için planlama
    ve uygun fon ayırma çalışmaları için elzem olduğuna
    değindi.
    2011 nüfus sayımına göre 32.900.000 nüfuslu ve doğum
    oranı düşük olan Kanada yıllık 250 bin civarında göçmen
    almayı hedefliyor. Göçmenlik sayesinde 2006 ve 2011
    yılları arasında 1.200.000 kişi Kanada’ya geldi ve

    433
    Faruk Arslan

    toplamda yurt dışında doğmuş 6.8 milyon kişi Kanada’da


    yaşamakta.
    Kanada’ya göçmen gönderen ülke sıralaması da yine
    değişmiyor. 2006-2011 yılları arası gelen yeni
    göçmenlerin % 57’si Filipinler başta olmak üzere Çin ve
    Hindistan ülkelerinin olduğu Asya’dan.
    Araştırma aynı zamanda Kanada Müslüman topluluğunun
    da arttığını gösteriyor. Son on yılda Müslüman nüfus 1
    milyon kişi artarak toplam nüfusun yüzde 3.2’sine ulaştı.
    2001’de toplam Müslüman nüfusu yüzde 2 idi.
    2011’de nüfusun yüzde 67.3’ü kendisini Hristiyan olarak
    ifade ediyor bu sayı 2001’de yüzde 77.1’di. Herhangi bir
    dine ait olmadığını ifade edenler ise 2011’de artarak
    yüzde 7.9’a ulaştı.

    Pasaport Hizmetleri Kanada Göçmenlik Bakanlığı’na


    Devrediliyor

    Daha hızlı ve kolay erişim sağlanması planları


    kapsamında Kanada pasaport hizmetleri 2 Temmuz
    2013’ten itibaren Kanada Yurttaşlık ve Göçmenlik
    Bakanlığı (CIC) tarafından verilmeye başlanacak.
    Kanada Göçmenlik Bakanı Jason Kenney ve HRSDC
    Bakanı Diane Finley 8 Mayıs’ta pasaport hizmetlerinin
    daha etkin verilmesi konusunda yaptıkları basın
    açıklamasında kamuoyunu bilgilendirdiler.
    Yapılan açıklamaya göre şu ana kadar Kanada Dış İşleri
    Bakanlığı tarafından verilen pasaport hizmetlerinin asıl
    sorumluluğu, Kanada vatandaşlığı başvurularını inceleyen
    ve vatandaş olmak isteyenlerin uygunluğunu tespit eden
    Kanada Göçmenlik Bakanlığı’na verilecek.

    434
    Faruk Arslan

    Kanada vatandaşlarının pasaport başvurularında herhangi


    bir aksama yaşamaması için gerekli tüm önlemler alındı.
    Pasaport başvuruları 144 Service Canada ofislerine, 56
    Kanada Post başvuru merkezlerine ve tüm ülkede hizmet
    veren 34 pasaport ofisine yapılmaya devam edecek.
    SIN numaraları, işsizlik ödemeleri (EI) ve RRSP
    hizmetleri veren Service Canada ofislerinde birçok devlet
    hizmeti alınabiliyor. Pasaport başvurularının da burada
    yapılabilecek olması, başvuranlar açısından büyük
    kolaylık olacak. Service Canada ofis sayısını arttırmayı
    planlıyor.
    Yurt dışında yaşayan Kanadalılar pasaport başvurularını
    Kanada konsoloslukları ve elçiliklerde yapmaya devam
    edecekler. (70)
    Anne-baba ve Aile Büyükleri Sponsor Programı’nın
    detaylarını açıklayan Kanada Göçmenlik Bakanı Jason
    Kenney Kanada’ya getirilen yaşlı göçmenlerin bir süre
    sonra sosyal yardıma ve devlet evine muhtaç olmalarını
    istemiyor.
    Yeni kriterleri açıklayan Bakan Kenney Kanada’nın
    cömertliğinin suistimal edildiğini düşünüyor.
    Bakan Kenney: “Eğer anne-babanızın Kanada’da sosyal
    yardıma (welfare) ihtiyaçları olacaksa lütfen onları buraya
    sponsor etmeyin,” diyor.
    Anne-baba Sponsorluk Programı’nda yapılan
    değişiklikler Aile Birleşimi Göçmenlik Programı’nın
    ikinci aşamasını oluşturuyor. Başvuru süresi neredeyse
    sekiz yılı bulan Program, biriken dosyaların eritilmesi
    çalışmalarının rahatça yürütülmesi için 2011 yılı Kasım
    ayından itibaren durdurulmuştu.
    Yeni yapılacak başvuruların da uzun sürede
    sonuçlandırılması beklenirken, bu yılın sonuna kadar

    435
    Faruk Arslan

    anne-baba sponsorluğunda biriken dosya sayısının


    80.000’e indirilmesi hedefleniyor.
    Bakanlığa göre 2013 yılında Kanada’ya göçmen olarak
    kabul edilecek anne-baba ve dede-nine sayısı 25.000
    civarında olacak ve bundan sonraki yıllarda aynı seviyede
    devam edecek.
    Yaşlı insanların Kanada’ya göçmen olarak kabul
    edilmelerine aslında Bakanlık sıcak bakmıyor ve bu
    yüzden sayılarının sınırlandırılmasından yana.
    Çalışmayan yaşlı göçmenlerin Kanada’nın ücretsiz sağlık
    sistemine ve sosyal kaynaklarına yük olduğunu düşünen
    Bakan Kenney bir anne-babanın kendilerine maliyetinin
    400.000 dolara ulaşacağını söyledi.

    “Maddi olarak altından kalkabileceğimiz sayıda aile


    birleşimine izin vermeliyiz.”

    Sağlık bakımı masrafları bir yana, Kenney’e göre


    Kanada’ya sponsor edilmiş birçok yaşlı göçmen welfare
    almakta ve bu devletin sorunu hâline gelmekte. Sponsor
    eden kişiler on yıl için sponsor ettikleri aile büyüklerine
    bakmak zorundalar. Bu süre sonunda ise sponsor edilen
    aile büyüklerinin yüzde 25’i devlet yardımına
    başvuruyor.
    Bu trend hakkında Bakan Kenney; “Bu doğru değil. Bu
    Kanada’nın cömertliğinin suistimalidir,” diyor.

    Ayrıca, Belediye Sosyal Evler Müdürlüğü’nden de,


    kendisine, devlet evlerinde kalmak isteyen yaşlı göçmen
    nüfusunun arttığı hakkında bilgiler geldiğini de söyledi.
    Devletin bu ve buna benzer sorunlar ışığında gözden
    geçirilen Anne-baba Sponsorluk Programı yeni kriterlerle

    436
    Faruk Arslan

    1 Ocak 2014’te açıldı fakat yıllık 5.000 başvuruyla


    sınırlandırılan Program’da yeni şartlar çok ağır:
    • Sponsor eden kişinin göstermesi gereken minimum gelir
    seviyesi % 30 arttırıldı,
    • Sponsor eden kişinin son üç yıl içinde minimum gelir
    seviyesine sahip olması gerekecek,
    • Gelir ispatı için sadece Kanada Maliyesi’nden (CRA)
    alınan belgeler (notice of assesment) kabul edilecek,
    • Sponsorluk maddi sorumluluğu 10 yıldan 20 yıla
    çıkarılacak,
    • Bakmakla yükümlü olunan çocukların yaş sınırı 18’e
    çekilecek.

    Bakanlık, yeni düzenlemelerle ülkeye getirilen yaşlı


    göçmenlerin, Kanadalı mükelleflerin üzerine yük
    olmayacağını garanti edeceğini düşünüyor.
    Ayrıca Bakanlık, banka hesaplarında yeteri kadar para
    olmasına karşın, bakmakla yükümlü oldukları aile
    büyüklerine bakmayarak onları devlet yardımı almaya
    yönelten kişilerden de haberdar olduklarını açıkladı.
    Daha önce aile büyüklerini sponsor etmek isteyen kişi
    gelir ispatı için herhangi bir belgeyi kullanabiliyor ve bu
    belgelerin gerçekliği tespit edilemiyordu. Şimdi ise
    sadece CRA ofisinden alınan belgeler kullanılacak ve
    kolaylıkla teyit edilebilecek.
    Aslında yeni sistemin vergisini veren ve anne-babasının
    tüm sağlık bakımlarının altından kalkabilecek maddi
    durumu iyi kimselere yönelik olduğunu söyleyebiliriz.
    Sponsorluk maddi sorumluluğunun 20 yıla çıkarılması
    ise, sponsor edilenlerin welfare başvurusu yapmasını
    engellemeye yönelik.

    437
    Faruk Arslan

    Hükûmet 2011 Aralık ayında anne-baba sponsorluğunun


    askıya alınmasının ardından ‘süper vize’ uygulamasını
    yürürlüğe koymuştu. Geçici olarak uygulamaya konan bu
    vize ile aile büyükleri Kanada’da yaşayan ve belli
    kriterleri taşıyan çocukları sayesinde Kanada’ya çok
    girişli ve maksimum 10 yıllık vize alabiliyorlar. Bu vize
    ile Kanada’ya gelen kişiler bir defasında iki yıla kadar
    Kanada’da kalabiliyorlar.
    Hükûmet geçici olarak uygulanan süper-vize
    uygulamasının daimi olarak yürürlükte kalmasına karar
    verdi.
    İlk uygulamaya konduğu 2011 yılından bu yana 15.000
    süper vize verilmiş.
    Hükûmet tüm bu değişiklikleri aile birleşimlerinin
    hızlandırılması amacıyla yaptığını söylüyor. Anne-baba
    Sponsorluk Programı şartları ağırlaştırılmış olduğu için
    herkesin başvurabileceği bir Program olmaktan çok uzak.
    Yani anne-babayı Kanada’ya göçmen olarak getirmek bir
    “haktan” çok “lüks bir ayrıcalık” hâline geldi.

    Vatandaşlık sınavını kaybeden kişiler için tekrar sınav


    hakkı getirildi.
    Kanada vatandaşlık sınavını kaybeden kişiler için tekrar
    sınav hakkı getirildi. Önceki uygulamada ilk sınavı
    kaybedenler vatandaşlık hâkimi ile görüşme yapıyorlar ve
    bu da bekleme süresinin uzamasına sebep oluyordu.
    İlk sınavı kaybedenlere ikinci sınav hakkı uygulaması
    Kanada Vatandaşlık, Göçmenlik ve Çokkültürlülük
    Bakanı Jason Kenney tarafından 3 Haziran 2013’te
    Bakanlığın web sitesinden duyuruldu.
    Vatandaşlık başvuru sisteminin daha etkin hâle
    getirilmesi ve sürecin daha da kısalması için çalışan

    438
    Faruk Arslan

    Bakanlık her sene ortalama 200.000 kişiye Kanada


    vatandaşlığı veriyor.

    Daha önce Kanada vatandaşlık sınavına girip


    kaybeden adaylar vatandaşlık hâkimi ile görüşmek
    zorundaydılar ve bu görüşme için aylarca bekliyorlardı.
    Yüz yüze yapılan görüşmede vatandaşlık hâkimi adayın
    Kanada vatandaşlık başvurusunda nihai kararı veriyordu.
    3 Haziran 2013’ten itibaren teste giren adaylara sınav
    sonuçları derhal bildirilecek. Vatandaşlık testinde başarılı
    olan adaylar için seremoni tarihi belirlenecek. Testi
    geçemeyen adaylara birkaç hafta sonrası için tekrar test
    günü verilecek.
    Uygulamadan, 3 Haziran 2013 tarihinden önce
    vatandaşlık sınavına girmiş ve sınavı kaybetmiş olan
    adaylar da faydalanacak. İlk sınavı kaybedip vatandaşlık
    hâkimi ile görüşme günü bekleyen adaylar ikinci defa
    vatandaşlık sınavına çağrılacaklar.
    Bakanlık aynı zamanda vatandaşlık başvurusunda aile
    üyelerinin hepsinin aynı anda kabul edilmesi
    uygulamasının da kaldırıldığını müjdeledi. Önceki
    uygulamada beraber yapılan vatandaşlık başvurusunda
    aile üyelerinin birisinin testi geçememesi veya dil
    sınavında başarısız olması, diğer aile üyelerinin
    vatandaşlık başvurusunun bekletilmesine sebep oluyordu.
    Artık beraber başvuran aile üyelerinin vatandaşlık
    başvurularının aynı anda kabul edilmesi uygulaması
    kaldırıldı. Başvuruda listelenen aile üyeleri içinde
    başvurusu kabul edilen kişilerin vatandaşlık başvurusu
    bağımsız olarak kabul edilecek ve bu durum kendisine
    bildirilecek. Bu ikinci uygulama da daha az kişinin

    439
    Faruk Arslan

    vatandaşlık başvurusunun sonuçlanmasını beklemesine


    sebep olacak.
    Sonuç olarak bu iki uygulama vatandaşlık başvurusu
    yapan kişilerin başvurularının daha az sürede
    sonuçlanacağını garantileyecek.
    Bakanlık ayrıca yaptığı bir açıklamada daha fazla
    vatandaşlık hâkiminin göreve başladığını ve bunun daha
    fazla vatandaşlık başvurusunun sonuçlandırılması ve daha
    fazla seremoninin yapılması anlamına geldiğini belirtti.
    Biriken vatandaşlık başvurularını eritmek ve yeni
    vatandaşlık başvurularını daha etkin bir biçimde
    değerlendirmek isteyen Bakanlık önümüzdeki iki yıl için
    44 milyon dolarlık bir yatırım yapacağını 2013 Ekonomik
    Planı Bütçesi’nde açıklamıştı. (70)
    Kanada Göçmenlik Kanunu’nda ve çeşitli programlarında
    köklü değişiklikler yapıldı. Bu değişiklikler sonucunda
    göçmenlik konusunda hizmet ya da yasal tavsiye veren
    kişilerin de artık belirlenen meslek odası üyesi olma
    zorunluluğu getirildi.
    Öncelikle yasal temsilci tanımında net olalım. Bir kişi
    size başvurunuzda ya da göçmenlik mahkemesinde
    danışmanlık hizmeti veriyorsa, bu kişi sizin temsilciniz
    olmaktadır. Yasa bazı kişileri yasal temsilci olarak
    tanımlıyor, bazı kişilerin de temsilci olamayacağını
    belirtiyor.
    Yetkili yasal temsilciler ikiye ayrılıyor. Vekalet ücreti
    alan temsilciler ve hizmeti ücretsiz veren temsilciler.
    Verdiği göçmenlik danışmanlığı hizmeti sonucunda
    sizden ücret isteyen yasal temsilciler;
    1- Kanada eyalet ve bölge barolarına bağlı avukatlar ya
    da paralegaller
    2- Quebec Noterler Birliği’ne üye noterler ve

    440
    Faruk Arslan

    3- Kanada Göçmenlik Danışmanları Konseyi’ne (ICCRC)


    üye göçmenlik danışmanları olarak belirlenmiştir.
    Buna karşılık hizmeti karşılığında para almayan ve yasal
    olarak tanınan göçmenlik temsilcileri de olabilir. Yasada
    bunlar;
    1- Aile üyeleri,
    2- Arkadaşlar,
    3- Sivil toplum kuruluşları ve
    4- Çeşitli dinî kuruluşlar olarak saptanmıştır.
    30 Haziran 2011 tarihinde özellikle temsilcilerle ilgili
    yeni kanun (Bill C-35) yürürlüğe girmiştir. Bu yeni
    kanunun amacı tüm göçmen başvuru sahiplerini korumak
    ve kompleks göçmenlik dosyaları ile uğraşan
    temsilcilerin işinde uzman olduklarından emin olmaktır.
    Kanada Vatandaşlık ve Göçmenlik Bakanlığı (CIC)
    yetkili olmayan göçmenlik temsilcilerini kabul
    etmeyecektir.
    Bill C-35 Yasası Kanada’ya göç etmeyi amaçlayan
    göçmen adaylarını ehil olmayan ya da Kanada
    göçmenliğinde yasa dışı yolları kullanan kişilerden
    korumak için yürürlüğe girdi.
    ‘Sahtekâr Danışmanlara Karşı Mücadele Yasası’ olarak
    da bilinen Bill C-35 özellikle Kanada eğitim sektöründe
    bazı sıkıntılara sebep oldu. 2012 Mayıs ayında Kanada
    üniversiteleri Yasa konusunda bilgilendirildi ve Yasa’nın
    üniversitelerde öğrenci danışmanlarını da kapsadığını
    duyurdu.
    Üniversitelerde çalışan öğrenci danışmanları artık yurt
    dışından gelecek öğrencilere daimi oturum müsaadesi,
    vize ya da çalışma vizesi konusunda bilgi veremeyecek ve
    çeşitli formların nasıl doldurulacağı konusunda yasal
    tavsiyelerde bulunamayacaklar.

    441
    Faruk Arslan

    Kanada üniversitelerinin ana gelir kaynaklarından birisi


    de Kanadalı öğrencilere nazaran daha fazla ücret ödeyen
    uluslararası öğrenciler. 2012 yılında 11.000 uluslararası
    öğrencinin Kanada’ya geldiğine dikkat edersek eğitim
    sektörünün büyüklüğü hakkında bir fikir sahibi olabiliriz.
    Bill C-35’in gelecek sene ülkeye gelecek öğrenci sayısını
    daha da düşüreceği aşikâr.
    CIC yeni kuralları şiddetle savunuyor ve bunun ülkenin
    göçmenlik sisteminin doğru olarak işlemesi için elzem
    olduğuna inanıyor. Profesyonel olarak hizmet veren ve
    hem kariyer hem de Göçmenlik Kanunu açısından
    uluslararası öğrencilere bilgi veren öğrenci
    danışmanlarının farkında olan CIC’in bir temsilcisi yeni
    Kanun’un istisnasız tüm Kanadalılara uygulanacağının
    altını çizdi.
    Ya diğer sektör paydaşları? Onlar da bu Kanun’dan
    etkileniyor mu?
    Evet kesinlikle.
    Seyahat acenteleri, özel istihdam büroları, insan
    kaynakları (HR) uzmanları, eğitim kurumları, evlat
    edinme hizmeti veren kurumlar ve evde yardımcı işçi
    bulan şirketler artık müşterilerine göçmenlik programları,
    formları veya yetkili göçmenlik temsilcileri konusunda
    bilgi alabilmeleri için CIC’in internet adresini gösterecek.
    Her türlü tercümanlık, seyahat planlama ve evrak taşıma
    gibi hizmetleri vermeye devam edebilecekler.
    Ayrıca bu kurumlar öğrencinin ne tür kursları almaları
    gerektiği ve okula nasıl kaydolmaları gerektiği gibi
    bilgiler verecek, iş görüşmelerini yürütecek ve onlar adına
    LMO başvurularını da doldurabilecekler.
    Fakat yine aynı kurumlar bir kişinin göçmenlik
    seçenekleri konusunda bilgi veremeyecek, en iyi

    442
    Faruk Arslan

    göçmenlik yolunun hangisi olduğu konusunda yorum


    yapamayacak ve birisinin adına herhangi bir göçmenlik
    formunu dolduramayacaklar. Bu kurumlarda çalışanlar
    ayrıca CIC veya CBSA (Kanada sınır güvenliği ofisi) ile
    müşteri adına iletişimde bulunamayacaklar ve bir kişinin
    göçmenlik başvurusu veya duruşmasını takip
    edemeyeceklerdir. Göçmenlik tavsiyelerinde bulunmakla
    ilgili herhangi bir reklam yapamayacakları gibi, onlar
    adına göçmenlik formu ya da vize ve çalışma izinlerini
    dolduramayacaklar.
    Birisine Kanada göçmenlik hizmeti vermeden önce
    Yasa’daki yerinize bir bakın. Yasal temsilci misiniz,
    yoksa değil mi?

    Eski Federal Nitelikli Eleman (FSW) başvuru ücret


    iadeleri
    Kanada hükûmeti, daha önce federal nitelikli eleman
    göçmenlik programı (FSW) dosyalarının eritilmesi
    çalışması kapsamında uzun süre bekleyen ve henüz
    işleme konmamış ve aynen iade edilecek başvuruların
    ücret iadelerine başladı.
    Şubat 2008’den önce FSW başvurusu yaptıysanız ve bu
    zamana kadar Kanada Göçmenlik Bakanlığı’ndan (CIC)
    dosyanızın işleme konmasıyla ilgili herhangi bir yazı
    almadıysanız, bu yeni uygulamadan siz de
    etkilenebilirsiniz.
    Dosyanız, işleme konmadan ödediğiniz başvuru ücreti ile
    birlikte size iade edilecektir. CIC, ödemeleri, sistemdeki
    adreslere çek olarak gönderecektir. Karışıklık
    yaşanmaması için son adresinizin CIC sisteminde
    olduğundan emin olun. CIC size ücret iadesinde bekleme
    süresi ne olursa olsun faiz ödemesi yapmayacaktır.

    443
    Faruk Arslan

    İletişim bilgilerinizi bakanlığın yayımladığı iletişim


    formunu kullanarak güncelleyebilirsiniz. Bakanlık, dosya
    ücreti iade edilecek adaylara ayrıca mektup gönderecek
    ve kontak bilgisi güncellemesi istenecek.
    2008’den önce yapılan FSW başvuruları oldukça fazla
    olduğundan ücret iadesi biraz zaman alacaktır.
    27 Şubat 2008’den önce FSW başvurusu yaptıysanız ve
    göçmenlik görevlisi yaptığınız göçmenlik başvurusu ile
    ilgili program kriterlerine uyup uymadığınız konusunda
    29 Mart 2012’ye kadar herhangi bir karar vermediyse
    başvurunuz ve ödediğiniz ücret size aynen iade
    edilecektir. Bunun istisnası yoktur.

    Program kriterlerine uygunluk değerlendirmesi adayın


    eğitim, dil, iş tecrübesi, uyum ve yaş gibi faktörlerin ilgili
    dönemdeki kanunlara göre ölçülmesi ve başvurunun
    kabul edilip edilmediği kararı anlamını taşımaktadır. (71)

    444
    Faruk Arslan

    Onbirinci Bölüm

    İltica Yolu Kapatıldı


    Kanada’da göçmenlik kanunlarında yapılan yasal
    düzenlemeden sonra siyasi sığınma başvuruları dramatik
    bir şekilde azaldı. Bazı ülkelerin güvenli sayılması ve o
    ülkelerden gelen siyasi sığınma başvurularının hızlıca ele
    alınması bu düşüşün ana nedeni oldu. Çek Cumhuriyeti,
    Macaristan ve Romanya’dan 2008’den itibaren vizesiz
    gelen 70 bin Çingene asıllı AB vatandaşının hemen iltica
    başvurusunda bulunması, kanunlarının değiştirilmesine
    yol açtı. Kanada once bu üç ülkeye vize koydu ve kısa
    sürede kanunları büyük ölçüde değiştirdi, iltica yollarını
    kapadı, iltica yolunu istismar edenleri engelledi.
    Rakamlar çok çarpıcı. Yasal değişikliğin uygulamaya
    konduğu 2013 yılının ilk aylarından itibaren Kanada’da
    haftalık siyasi sığınma talebi 164’de kaldı. 2012 ve öncesi
    yıllarda haftada 537 kişi siyasi sığınma talebinde
    bulunmaktaydı. Yani 2013’te haftalık siyasi sığınma
    talebindeki düşüş oranı geçen yıllara göre yüzde 70
    seviyesinde.
    Kanada iltica sistemi Göçmenlik ve Mülteci Koruma
    Yasası (IRPA), Göçmenlik ve Mülteci Koruma
    Yönetmeliği (IRPR) ve Mülteci Koruma Şubesi Genel
    Kurallar (RPDR) çerçevesinde yürütülüyor.
    İltica sistemi Haziran 2010’da kabul edilen Mülteci
    Reform Yasası ve Haziran 2012’de kanunlaşan Kanada
    Göçmenlik Sistemini Koruma Yasaları ile son halini aldı.
    Yasa değişikliğinin en önemli noktası ise Kanada’yı daha
    az mülteci kabul eden ülke yapması ve bazı ülkelerden

    445
    Faruk Arslan

    gelen siyasi sığınma taleplerini “asılsız” olarak


    değerlendirmesi denebilir.
    Hükümet “asılsız” olarak görülen iltica davası sahiplerine
    sosyal, eğitim ve sağlık hizmetleri de vermeyerek
    önümüzdeki beş yıl için 1,65 milyar dolar tasarruf
    yapmayı hedefliyor. Bazı kaynaklar beş yıl içinde
    hükümetin öngördüğünden daha fazla tasarruf
    yapılacağını çünkü siyasi sığınma talebi başvurularında
    Kanada Vatandaşlık ve Göçmenlik Bakanlığı’nın (CIC)
    tahmininden daha fazla düşüş yaşandığını belirtti. Üst
    düzey kaynaklar 2013 yılının ilk yedi haftasındaki iltica
    talebi başvurularına bakıldığında eyaletlerin ve bölgelerin
    tasarrufunun 2 milyar dolara ulaşacağını belirtiyorlar.
    İltica başvurularında en dramatik düşüş Macaristan’dan
    gelenlerde yaşandı. Önceleri temelsiz siyasi sığınma
    başvurularının en fazla yapıldığı ülke Macaristan’ken
    yeni yasal düzenleme bu durumu değiştirdi. Geçen sene
    Aralık ayında 412 Macaristan vatandaşı siyasi sığınma
    talebinde bulunurken bu rakam bu sene yeni uygulamanın
    başladığı Aralık ayında yedi de kaldı.
    2012’de Macaristan, Çin, Hırvatistan ve Pakistan
    Kanada’ya en çok mülteci gönderen ülkeler olurken bu
    sene 2013’ün ilk aylarında sıralama Çin, Pakistan,
    Nijerya ve Kolombiya olarak değişti.
    Yeni yasal düzenleme Göçmenlik Bakanına hangi
    ülkelerin gerçek mültecilerin geldiği ülkeler olduğunu
    belirleme yetkisi verdi.
    CIC tarafından DCO (Designated Countries of Origin)
    listesi oluşturuldu. Bu listede yer alan ülkeler Bakan
    tarafından demokratik olarak inanılıyor ve “güvenli” ülke
    olarak kabul ediliyor. Bu ülkeden gelenlerin iltica
    başvuruları “hızlı” şekilde inceleniyor ve iltica sürecinde

    446
    Faruk Arslan

    bu kişilere çalışma izni verilmiyor ve ücretsiz sağlık


    hizmetlerinden yararlanamıyorlar.
    15 Şubat 2013 tarihi itibariyle DCO listesinde 35 ülke
    bulunuyor. Bu ülkeler ABD, Japonya, Yeni Zelanda,
    Avustralya, Meksika, İsrail ve tüm AB ülkelerinden
    oluşuyor.
    Karar aslında çok tartışmayı da beraberinde getirdi.
    Mesela Macaristan’dan gelen siyasi sığınma taleplerinin
    “asılsız” kabul edilmesi ve ülkenin “güvenli” sayılması
    orada yaşayan ve “Çingene” olarak bilinen Romanların
    başvuramaması demek oluyor. Hâlbuki Kanada’nın
    kararına karşı uluslararası kamuoyu Romanların birçok
    ülkede ayrımcılığa maruz kaldığını kabul ediyor.
    Kanada hükümetinin yeni yasal düzenlemesi göçmenlik
    avukatlarının ve muhalefet partilerinin sert tepkilerine
    sebep oldu.
    Kanada Devletinin mülteciler konusundaki yeni
    uygulaması kararına karşı iptal istemiyle dava açılacağına
    kesin gözüyle bakılıyor. Kanada şu anda 29.000’e ulaşan
    ve hala sonuçlandırılmayan eski mülteci davalarıyla
    boğuşuyor. Savaş kızıştı. Şu an da DCO listesi ülkesinden
    gelipte Kanada’da mülteci adayı olmak zor meslek.
    Sosyal Hizmetler kolejinden devrem Murat Kandemir,
    yetkin bir uzman. Yeni kanunu onun kaleminden
    okuyalım: Kanada Ontario eyaletine İngilizce dil eğitimi
    için gelen bir çok öğrenciyle tanıştım. Bu öğrencilerin
    Kanada göçmenliği kurallarını belirleyen Kanada
    Göçmenlik ve Mülteci Koruma Kanunu (Immigration and
    Refugee Protection Act, IRPA) ile ilgili bir çok sorusuna
    cevap vermeye çalıştım.
    Ayrıca bu öğrencilere bazı göçmenlik belgelerinin
    doldurulması ve Kanada’da ehliyet alabilmeleri

    447
    Faruk Arslan

    konusunda yardımcı oldum ve hatta içlerinden bazılarını


    da Kanada’da evlilik hususunda aydınlatmaya çalıştım.
    Kanada’da yetkili Göçmenlik Danışmanı sıfatımın
    yanında yetkili tercüman olmam sebebiyle de bu
    öğrencilerin diploma, transkrit ve bitirme belgesi gibi
    okul belgelerini tercüme ettim.
    Kanada Göçmenlik ve Mülteci Koruma Kanunu
    (IRPA)’na göre ‘uluslararası
    öğrenciler’veya ‘ziyaretçiler’ diye tabir edilen bu
    öğrencilerle çok derin arkadaşlıklar kurdum. Hiç
    duymadığım okulların hiç duymadığım bölümlerinden
    mezun olan bu arkadaşların çoğunun eğitimlerinin ve
    mesleklerinin aslında Federal Nitelikli Eleman (Federal
    Skilled Worker) Programı başvurusu için uygun olduğunu
    ve bu başvuruyu kendileri daha Türkiye’de iken
    yapabileceklerinden haberdar olmadıklarını üzüntüyle
    gördüm.
    Her ne kadar Kanada’ya öğrenci olarak gelmiş ama
    aslında ne olursa olsun Kanada’ya yerleşmek isteyen bu
    öğrenciler bana Kanada Göçmenlik konusunda sorular
    sordular. Tabii bende yaptıgım tetkiklerde Nitelikli
    Eleman başvurusuna uygun olduğu halde neden
    Türkiye’de iken bu program altında başvurularını
    yapmadıklarını sordum. Cevap tabii ki tahmin
    edebileceğim bir cevaptı. Çoğu böyle bir başvuru
    kategorisinin varlığından habersizdi. Yanlış
    yönlendirilmişlerdi. Onlara ilkin bir şekilde Kanada’ya
    girmeleri ve Kanada’da iken orada kalma yollarının
    araştırılması gerektiği anlatılmıştı. Bazı yurtdışı eğitim
    kurumlarına göre de Kanada’ya girmenin tek koşulu
    Kanada’da bir dil okuluna ya da bir üniversiteye kayıt
    yaptırıp öğrenci olmaktı. Maalesef çok yanlış!

    448
    Faruk Arslan

    Karşımda master yapmış, ingilizce seviyesi çok iyi ve


    puan sistemine göre 67 ve üstü puan alacağı garanti
    yüksek mühendisler, eğitimciler ve ekonomi mezunları da
    aynı soruyu soruyorlardı. Bir sürü para verip öğrenci
    olarak ne işleri vardı Kanada’da? Madem Nitelikli
    Eleman Başvurusuna uygundular neden böyle bir başvuru
    yapmamışlardı neden onlara böyle bir başvurunun
    varlığından bahsedilmemişti ve madem ki artık
    burdaydılar öğrenci olarak bulundukları Kanada’da
    bundan sonra ne yapabilirlerdi?
    Kanada’ya daimi olarak kalma niyeti ile öğrenci olarak
    gelen bu öğrenciler izledikleri yolun yanlış olduğunu ve
    yanlış yönlendirildiklerini nereden bilebilirledi ki?
    Danıştıkları yurtdışı eğitim firmalarındaki elemanlar
    tamamen acentası oldukları okullara öğrenci göndermek
    için yarışıyorlardı. Öğrenciye bir yabancı dil okulundan
    belli bir süre İmgilizce eğitim paketi sattıklarında eğitim
    danışmanlığı şirketi okuldan komisyon almaktaydı.
    Komisyon ödenen okul ücretinin yüzde 10-30 arasında
    değişmektedir.
    Yani siz Kanada’ya göç etme fikrindesiniz ve diyelim ki
    mesleğiniz ve eğitiminiz Federal Nitelikli Eleman
    başvurusuna uygun olduğu halde bir yurtdışı eğitim
    danışmanlığı şirketine gidip bu konuyu araştırırsanız
    Kanada’ya sadece öğrenci olarak gidilebileceği ve
    Kanada’da daimi olarak kalmanın yollarının sadece
    Kanada’da iken araştırılması gerektiğine
    inandırılacaksınız. Ne yazık!
    Şahsen bir yurtdışı eğitim danışmanlığı şirketine gittim.
    Yanımdaki arkadaş eğitimini, mesleğini, yaşını ve diğer
    bazı bilgileri verdikten sonra eğitim danışmanı arkadaşa
    sordu, ¨Kanada’ya göç etmek istiyorum, ne yapabilirim?¨

    449
    Faruk Arslan

    Cevap gecikmedi ¨Bu tür başvuruları Kanada’ya


    vardığınızda daha rahat yapabilirsiniz. Biz sadece dil
    eğitimi için Kanada’ya öğrenci gönderiyoruz vs.¨
    Söylediği sözü tekrar ediyim, ‘Bu tür başvurular sadece
    Kanada’da yapılabilir’ Peki doğru mu? Maalesef değil.
    Halbuki Kanada’ya yapılacak bir çok göçmenlik
    başvurusu kurallar gereği Kanada dışından yapılması
    gerekiyor. Çok az bir kısım başvurular (eş sponsorluğu
    vb.) Kanada içinden yapılabilir.
    Kanada’da öğrenci veya ziyaretçi olarak bulunan ve
    Nitelikli Eleman olarak başvurmaya uygun adaylar
    başvurularını ya Türkiye’den yapabilirler (bu da
    Türkiye’ye dönmek demek) ya da ABD’nin Buffalo
    kentindeki Kanada Konsolosluğuna yapabilirler. Tabii
    konsolosluğa görüşmeye çağrıldıklarında ABD’ye giriş
    yapmaları gerekiyor ve buda alınması hiçte kolay
    olmayan ABD vizesi demektir.
    Anlaşıldığı üzere Türkiye’de iken basitçe yapılabilecek
    bir başvuru maalesef Kanada’da iken sadece Buffalo
    kentindeki Kanada Konsolosluğuna yapılabilir. Tabii bu
    başvuruyu yapabilenler hem maddi kaybı, hem ABD
    vizesi sorununu hem de daha uzun bekleme süresini göze
    alabilirlerse. Aksi takdirde bu başvuruyu yapacak aday
    Türkiye’ye geri gelmek zorundadır.
    Kanada’ya göçmen olarak başvurmayı düşünen adayların
    bir Kanada barosu ‘LSUC’ üyesi Göçmenlik Avukatına
    ya da Kanada Göçmenlik Danışmanları Odası, ‘CSIC’
    üyesi bir Yetkili Göçmenlik Danışmanına danışmaları
    gerekir. İnanın bana bu deyim yerindeyse onların
    zamanını, parasını ve umutlarını kurtaracaktır.

    450
    Faruk Arslan

    Toronto kendisini ‘sığınak şehir’ olarak ilan ederken


    yasadışı göçmenlere statüsüne bakılmaksızın hizmet
    götürecek ilk Kanada şehri oldu.
    Toronto İl Meclisinde görüşülen Birlik Şehri (Solidarity
    City) yasa teklifi Perşembe günü toplanan şehir
    konseyinde yapılan oylama sonrası kabul edildi. Şimdi
    tüm belediye çalışanları eğitimden geçirilecek ve artık
    illegal göçmenler polise teslim edilme korkusu
    yaşamadan çeşitli belediye hizmetleri alabilecek.
    Toronto’da yaklaşık 200,000 kişinin yasa dışı olarak
    yaşadığı sanılıyor.
    Toronto kendini ilk sığınak Kanada şehri ilan ederek
    Chicago, New York City ve San Francisco gibi şehirlerin
    de yer aldığı bu statüdeki diğer 36 ABD sığınak şehri
    liginde yerini aldı.
    Alınan kararın bir şehir için doğru yolda olduğunun bir
    kanıtı olduğunu düşünenler de var. Şehir Konseyinin
    büyük çoğunluğu tasarıyı kabul ederek desteklerini
    gösterdiler.
    Konu ile ilgili fikirlerini belirten Ryerson Üniversitesi
    Göçmenlik ve Yerleşim Araştırmaları programı Doçenti
    Harald Bauder’de kararın bir şehrin doğru yolda olduğu
    gösteren dev bir adım olduğunu ve artık Toronto’nun hak
    sahibi olanlarla olmayanları ayırmayan ve sürekli
    gelişimde bulunan bir şehir olmasına katkıda
    bulunduğunu düşünüyor.
    Ayrım yapmanın parçalamaya sebep olacağını ve bunun
    da bir ikinci-sınıf vatandaş sınıfını yaratacağını
    düşünüyor. Toplum içinde diğer problemlerin ardından
    geleceğine inanan Harald bunun sonucunda her türlü
    istismarın olacağına inancı tam.

    451
    Faruk Arslan

    İl meclisinin bu kararının zamanlaması da çok manidar


    çünkü 2015 yılında ülkede çalışan birçok işçinin dört
    yıllık çalışma izinleri bitmiş olacak ve bu sürede
    göçmenlik statüsü elde edemeyenlerin büyük çoğunluğu
    yasadışı olarak ülkede yaşamaya devam edecek.
    Karara karşı itiraz edenler de az değil. Toronto şehrinin
    kafasını kuma sokmadan etrafındaki realiteye göre
    davranması gerektiğini düşünerek kararı eleştirenler de
    var.
    Toronto sokaklarında aslında önceden benzer bir
    uygulamaya yürürlüğe konmuştu. Ülkede illegal yaşayan
    fakat statüsü olmadığı için polise başvuramayan ve her
    türlü istismara uğrayanların olması üzerine –özellikle
    sınır dışı edileceği korkusu ile polise başvuramayan aile
    içi şiddete uğrayan eşler için– “sorma, söyleme” (dont’t
    ask, don’t tell) isimli bu uygulama geliştirilmiş ve bu
    proje ile insanların yasal statülerine bakılmaksızın polis
    hizmetlerinden yararlanabilmeleri hedeflenmişti. Fakat
    uygulama birçok yerde yetersiz kaldı.
    “Sığınak” olarak ilan edilen Toronto artık iltica davasını
    kaybedip ülkeden sınır dışı edilmeyi bekleyenlerin ve
    oturum müsaadeleri bittiği halde hala ülkede kaçak olarak
    bulunanların yakalanıp sınır dışı edilme korkusu
    yaşamadan şehrin sunduğu sağlık, parklar, kütüphane,
    güvenlik gibi hizmetlerinden yararlanabileceği bir şehir
    oluyor.
    Oylamada kabul oyu verenlerden meclis üyesi Joe
    Mihevc kabul edilen yeni şehir politikası konut, gelir,
    maddi sosyal yardım ve iş güvenliği gibi eyalet ya da
    federal sorumluluklarda verilen hizmetleri
    kapsamayacağını da ifade etti.

    452
    Faruk Arslan

    Önceden beri göçmenlik konusunda hizmet veren sivil


    toplum kuruluşları şehrin “sığınak” statüsü alması için
    çaba gösteriyordu.
    Kararı şiddetli şekilde eleştirenlere göre belgesiz olarak
    Kanada’da yaşayanlar hükümetin hiçbir hizmetini hak
    etmiyorlar. Yasayı eleştirenler böyle bir politikanın
    ülkede yasadışı yaşayanları yüreklendireceğini ve
    Kanada’ya resmi yollardan gelenlere haksızlık olacağına
    inanıyorlar.
    Hatta böyle bir uygulamanın dünyaya “Kanada’ya gelmek
    için kanunları çiğneyebilirsiniz. Merak etmeyin Toronto
    şehri sizin suç ortağınız olacak” mesajı verildiğini iddia
    ediyorlar.
    Şehir konseyi aynı zamanda Ottawa’dan belgesiz
    göçmenlere ilişkin sağlık hizmetlerine, acil servis ve
    devlet konutlarına ulaşım gibi konularda af programı
    oluşturmasını istedi.
    Kararın güzel tarafı şehirde yaşayan illegallerin varlığını
    resmi olarak kabul etmek anlamına gelmesi. Bir şekilde
    bu şehri seven insanlar oturumları bittiğinde ülkelerine
    dönmek istemiyorlar. Kanada’da bulundukları sürede bu
    şehirde bir hayat kuruyorlar. Kurdukları düzeni bozup
    ülkelerine geri dönmeyi göze alamıyorlar.
    Bu şehri seven ve çalışıp ailesine bakanların en azından
    temel hizmetlerden faydalanması gerekiyor. Sosyal bir
    şehir tüm sakinlerini kucaklamalı ve en temel ihtiyaçlarını
    karşılamalı diye düşünüyorum.

    KANADA’NIN YENİ MÜLTECİ SİSTEMİ

    15 Aralık 2012’den itibaren yürürlüğe giren Yeni Mülteci


    Belirleme Sistemi Kanada’da artık hayatımıza girdi. Bu

    453
    Faruk Arslan

    yeni sistemle birlikte bazı yeni terimlerde (DCO, BOC,


    RAD vs.) kullanılmaya başlandı..
    Kanada iltica sistemi Göçmenlik ve Mülteci Koruma
    Yasası, IRPA (Immigration and Refugee Protection Act),
    Göçmenlik ve Mülteci Koruma Yönetmeliği,
    IRPR (Immigration and Refugee Protection
    Regulations) ve Mülteci Koruma Şubesi Genel Kurallar
    (Refugee Protection Division Rules) çerçevesinde
    yürütülür.
    Kanada’nın yeni iltica sistemi ise Haziran 2010’da kabul
    edilen Mülteci Reform Yasası (Balanced Refugee Reform
    Act) ve Haziran 2012’de kanunlaşan Kanada Göçmenlik
    Sistemini Koruma Yasalarına (Protecting Canada’s
    Immigration System Act) ile son halini almıştır.
    Yenilikler
    Revize edilen sistemde birçok yenilik bulunuyor. İltica
    davaları artık hızlı bir şekilde gerçekleştirilecek. Eskiden
    iltica edenlerden doldurulması istenen Kişisel Bilgi
    Formu, PIF’in yerine şimdi İltica Talebi Formu,
    BOC (Basis of Claims Form) var. Bazı kişilerin mahkeme
    ret kararının temyiz etmesi engelleniyor. Artık iltica talebi
    ret edilenlerin sınır dışı edilmeden önce başvurup en
    azından zaman kazandıkları Sınır dışı Öncesi Risk
    Ölçümü, PRRA (Pre-Removal Risk Assessment) başvuru
    hakkı da yok. Bence en önemli yenilik Kanada
    Göçmenlik Bakanlığı’nın (CIC) oluşturduğu Menşe
    Ülkeler Listesi, DCO (Designated Countries of Origin).
    Bu listeyi aşağıda detaylı inceleyeceğiz. İltica
    sistemindeki tüm bu yeniliklere elimizden geldiğince
    değinelim.
    Birleşmiş Milletlerin Mültecilerin Hukuki Durumuna
    İlişkin Anlaşması’na (CRSR) (UN Convention Relating

    454
    Faruk Arslan

    to the Status of Refugees) taraf ülkelerinde kabul ettiği


    üzere özetle mülteci tanımı: “dini milliyeti, belirli bir
    toplumsal gruba üyeliği veya siyasi düşünceleri nedeniyle
    zulüm gören veya göreceği korkusu taşıyan bu sebepten
    ötürü ülkesinden ayrılan ya da ayrılmak zorunda bırakılan
    ve korkusu nedeniyle de geri dönemeyen ve dönmek
    istemeyen kişiler” dir.
    Birleşmiş Milletlerin mülteci sıfatına uygun olan kişiler
    Kanada’da sınırında veya içinde siyasi sığınma talebinde
    bulunabilir ve kabul edildikleri takdirde Kanada
    Hükümeti tarafından korunurlar.
    1-KANADA’DA SİYASİ SIĞINMA TALEBİNDE
    BULUNMAK
    Siyasi sığınma talebi sınırda görevliye (CBSA
    officer)ifade ederek ya da Kanada içinde bir CIC ofisine
    giderek yapılabilir. Sınırdaki görevli ya da Kanada içinde
    CIC ofisindeki görevli siyasi sığınma talebi ön
    değerlendirmeye alır ve “uygun görülen” siyasi sığınmacı
    adaylarının taleplerini Göçmenlik İltica
    Kurulu’na (IRB) gönderir.
    Kanada’da –sınırda veya ülke içinde– yapılan tüm siyasi
    sığınma başvuruları bağımsız olarak işleyen Göçmenlik
    İltica Kurulu, IRB’nin (Immigration and Refugee
    Board) Mülteci Koruma Şubesi RPD (Refugee Protection
    Division) tarafından ele alınır.
    Sınırda iltica talebinde bulunulursa CBSA görevlisi
    talepte bulunan kişiye bir form (BOC) verir ve bu formun
    en geç 15 gün içinde doldurulmasını ve teslim edilmesini
    ister. Kanada içinde iltica talebinde bulunulduğunda CIC
    görevlisine doldurulmuş ve imzalanmış BOC formunun o
    an teslim edilmesi gerekiyor. Her iki durumda da “uygun

    455
    Faruk Arslan

    görülen” başvurular görevli tarafından RPD’ye gönderilir


    ve siyasi sığınma talebi süreci başlar.
    RPD’de yapılan iltica talebinde gerekli olan formlar
    doldurulmalı ve süreç yakından takip edilmelidir. Avukat
    tutmak iltica talebinde bulunan kişinin yararınadır. Siyasi
    sığınma talebi sürecinde gerekli adımlar yerine
    getirilmezse (BOC formu zamanında teslim edilmezse,
    mahkeme günü gözükmeme vs.) RPD iltica talebini terk
    edilmiş olarak değerlendirilir. Eğer bir siyasi sığınma
    talebi terk edilmiş olarak belirlenirse iltica talebi
    davasında herhangi bir işlem yapılmaz ve dosya kapanır.
    Davanızla ilgili herhangi bir değişiklik talebi (tercüman,
    mahkeme günü değişikliği vs.) RPD’ye mahkemeden en
    az 10 gün önce bildirilmelidir.
    İltica talebinde bulunulduktan sonra RPD siyasi sığınmacı
    adayından iltica davasının temellerini öğrenmek üzere
    BOC (Basis of Claim Form) doldurmasını ister. Bu form
    oldukça detaylı olarak hazırlanmış olup içinde talepte
    bulunan kişinin siyasi sığınma talebi ile ilgili sorular
    vardır. Hayati öneme taşıyan bu formun eskizsi olarak
    doldurulup teslim edilmesi gerekir.
    Aşağıda detaylı olarak inceleyeceğimiz BOC formunda
    sığınmacı adayının ve ailesinin kimlik bilgileri, kendisini
    iltica etmeye iten nedenler, avukat ve kendisinin iletişim
    bilgileri vs. gibi bilgiler yer alır.
    Sınırda ya da Kanada içinde herhangi bir CIC ofisinde
    yapılan ilk iltica talebi başvurunuzda BOC formunuzu
    teslim ettikten sonra yapılacak ilk iş iltica talebinizin
    uygunluk değerlendirmesidir. Görüşme yaptığınız görevli
    iltica davanızı uygun bulduğunda sizi davanızın asıl
    inceleneceği RPD ofisine havale eder.
    Mahkeme Ne Zaman Olacak?

    456
    Faruk Arslan

    Nerede iltica talebinde bulunulduğuna ve sığınmacı


    adayının ülkesinin DCO listesine dâhil olup olmadığına
    bakılarak siyasi sığınma talebinde bulunan kişiye
    mahkeme günü ve saati yazıyla bildirilir. DCO listesinde
    bulunan bir ülkeden gelinmiş ve iltica talebi Kanada
    içinde bir CIC ofisinde yapıldıysa 30 gün, DCO
    listesindeki bir ülkeden gelinmiş fakat iltica talebi Kanada
    sınırında yapılmışsa 45 gün içinde mahkemeye çıkılması
    beklenir.
    DCO listesinde olmayan bir ülkeden gelinmişse dosya
    RPD ofisine gönderildikten 60 gün içinde mahkemeye
    çıkılması beklenecektir. Tabii IRB bürosunun iş yükü
    mahkeme günlerinin belirleyicisi olacak ve standart
    mahkemeye çıkma süresini aşabilecektir.
    Duruşma Nasıl Olacak?
    Yarım gün kadar süren, dışarıya kapalı ve daha küçük
    salonlarda gerçekleştirilen iltica duruşmalarında siyasi
    sığınma talepleri iltica konusunda deneyimli duruşma
    üyeleri, (RPD member) tarafından incelenecek ve bir
    karara bağlanacaktır. Bazı duruşmalar davanın doğası
    gereği ya da CIC veya CBSA’nın da taraf olması
    yüzünden daha uzun sürebilir veya birçok nedenden
    dolayı ertelenebilir. Hatta bazı duruşmalar RPD üyesinin
    başka bir şehirde olması yüzünden video konferans
    şeklinde düzenlenebilir.
    Tercüman olacak mı?
    İltica talebinde bulunulduğunda doldurulması gereken
    BOC formunda 10. kısımdaki soruda mülteci adayına
    tercümana ihtiyaç duyup duymayacağı sorulur. İhtiyaç
    duyulduğu belirtilirse mahkeme günü adayın kendi
    dilinde konuşan bir tercüman duruşmada hazır olacaktır.
    Mahkemeye Çocuklar Gelmeli mi?

    457
    Faruk Arslan

    İlticacının çocukları da iltica talebinde bulunuyor ise


    mahkeme günü duruşmada hazır olmalıdırlar. Yapılacak
    kimlik tespitinden sonra mahkeme dışında bekleyebilirler.
    Yaşı büyük olan çocuklara duruşmada soru sorulabilir.
    Tanık Getirilebilir mi?
    Davaya yardımcı olacağına inanılan bir tanık varsa
    duruşmaya getirilebilir. Tanık dava hakkında bilgi sahibi
    olan ve daha fazla bilgi sunabilecek birisidir. Duruşmada
    gerekirse tanığa soru sorulabilir. Tanık getirilmesi
    düşünülüyorsa bu durum RPD’ye en az 10 gün
    öncesinden bildirilmeli.
    Mahkemede ne olacak?
    Doğru söyleneceğine dair yemin edildikten sonra
    duruşmadaki RPD üyesi ve sonra sığınmacı adayının
    avukatı davanın daha iyi incelenmesi açısından iltica eden
    adaya bir takım sorular yöneltir. Bazı nedenlerden dolayı
    davalara CIC ya da CBSA yetkilileri de katılabilir. Eğer
    onların temsilcileri de duruşmada hazırlarsa onlardan da
    sorular gelecektir.
    Mahkemede tanık hazır bulunuyorsa onlar da dinlenir.
    Tanıklar genelde bekleme salonunda beklerken ifadesine
    başvurulmak istendiğinde duruşma salonuna alınırlar.
    Mahkemede ilticacı duruşma üyesini mülteci tanımına
    uygun olarak Kanada Devletinin korumasına muhtaç
    olduğuna ikna etmeye çalışır. Mahkeme sonucunda eğer
    RPD üyesi bir karara ulaşırsa siyasi sığınma hakkı isteyen
    kişinin bir mülteci olup olmadığını açıklar. Mahkeme
    sonucu duruşma da sözle olabileceği gibi daha sonra
    ilticacı adaya yazıyla da bildirilebilir.
    Karardan Sonra Ne Olacak?
    Siyasi sığınmacı adayı mahkemeyi kazandığında
    mahkemenin gerekçeli kararı kendisine yazılı olarak

    458
    Faruk Arslan

    bildirilir. RPD’nin yazdığı yazıda mahkemeyi kazanan


    kişinin artık “mülteci” olduğu belirtilir. Gerekçeli dava
    sonucu CIC ve CBSA’ya da gönderilir. CIC veya CBSA
    kararı bozmak için temyiz başvurusunda bulunabilir.
    Siyasi sığınma talebi mahkemede onaylanan ve mülteci
    olarak kabul edilen kişi varsa ailesiyle birlikte CIC’ye
    daimi ikamet başvurusu yapabilir.
    Siyasi sığınmacı adayı RPD’de görülen mahkemesini
    kaybederse davayı kaybettiğine ilişkin gerekçeli kararı
    kendisine iletilir. Gelen yazıda dava sahibine kararı yine
    IRB altında hizmet veren Mülteci Temyiz Şubesi’nde
    (RAD) temyiz edip edemeyeceği bildirilir. Davasını
    kaybeden çoğu mülteci adayları RAD’a temyiz
    başvurusunda bulunabilirler. Fakat DCO ülkelerinden
    birinden gelenler, IRB’nin iltica talebini “asılsız” gördüğü
    kişiler ya da Üçüncü Ülke Anlaşması uyarınca
    başvuramayacaklar RAD’a temyiz başvurusunda
    bulunamazlar. Davasını kaybedenler ayrıca olumsuz karar
    için Federal Mahkeme’de temyiz başvurusunda
    bulunabilirler.

    2-BASIS OF CLAIM (BOC) FORMU


    Kanada’da sınırda ya da ülke içinde siyasi sığınma
    başvurusunda bulunanların doldurmak zorunda oldukları
    bir formdur. Basis of Claim ya da kısa adıyla BOC -iltica
    talebi temeli- formu olarak tercüme edilebilir. BOC
    formu ilk iltica başvurusu yapıldıktan 15 içinde teslim
    edilmek zorundadır. Siyasi sığınma talebinden sonra yasal
    süresi içinde BOC formu teslim edilmezse iltica talebi
    sahibi tarafından terk edilmiş sayılacaktır. Siyasi sığınma
    talebinde oldukça önemli bir yere sahip olan bu formu
    bölümlerini inceleyerek yakından tanıyalım.

    459
    Faruk Arslan

    Form şeklinde hazırlanan BOC’un 1-Who You


    Are başlıklı ilk kısmında ad, soyad, doğum tarihi ve
    cinsiyet gibi basit kimlik soruları sorulmaktadır.
    2-Why You Are Claiming Refugee Protection başlıklı
    ikinci kısımda adaya neden siyasi sığınma talebinde
    bulunduğu ile ilgili sorular sorulmaktadır. Bu kısımda
    verilecek cevaplar detaylı olarak eskiden yeniye doğru
    kronolojik sıra takip edilerek bir hikaye örgüsü şeklinde
    anlatılmalıdır. 2(a)’dan 2(j)’ye kadar olan 10 adet soru
    adayı siyasi sığınma talebinde bulunmaya iten sebeplerin
    anlaşılması için sorulmaktadır. Bu grup sorulara verilen
    cevaplarda siyasi sığınmacıya ve ailesine herhangi bir kişi
    veya grup tarafından eziyet veya işkence de veya kötü
    muamelede bulunulup bulunulmadığı, bulunulduysa ne
    tür bir kötü muameleye maruz kalındığı, kimin ya da
    kimlerin böyle bir davranışta bulunduğu, maruz kalınan
    kötü muamele yüzünden devlet koruması talebinde
    bulunup bulunulmadığı gibi konulara detaylı olarak
    değinilmelidir. Ayrıca başka güvenli bir ülkede iltica
    talebinde bulunup bulunulmadığı, adayın ülkesini en son
    ne zaman terk ettiği, adayın tüm aile bireyleri gibi bilgiler
    de yer ve tarih belirtilerek detaylı olarak anlatılmalıdır.
    3-Countries Where You Are At Risk of Serious
    Harm kısmında geri gönderildiği takdirde mülteci
    adayının ciddi olarak hayati tehlike yaşayabileceği
    ülke(ler) listelenmeli. 4-Your Citizenship kısmında
    vatandaşlığına sahip olunan ülkeler listelenmelidir. 5-
    Your Family kısmı ise eş, çocuklar, anne-baba ve tüm
    erkek ve kız kardeşlerin kimlik bilgileri işlenmelidir.
    6-Previous Protection Claims bölümünde eğer daha önce
    Kanada veya başka bir ülkede siyasi sığınma talebinde
    bulunulmuşsa bu talep(ler) hakkında detaylı bilgi

    460
    Faruk Arslan

    istenir. 7-Visa Applications to Canada kısmı mülteci


    adayı Kanada’ya -eğer yapmışsa- vize başvurusu
    hakkında bilgi ister. Vize ile Kanada’ya girilmişse
    vizenin türü, tarihi ve hangi vize ofisinden aldığınız gibi
    sorular cevap bekler.
    8-Where You Can Be Contacted In Canada kısmında
    adayın Kanada’da ki ev adresi ve kendisine ulaşılabilecek
    telefon numaralarının yazılması gereken yerdir. 9-Your
    Counsel bölümünde mülteci adayının avukatı, göçmenlik
    danışmanı ya da kendisine iddiasında yardımcı olacak
    diğer temsilcinin bilgileri yazılmalıdır.
    BOC formunun 10-Language and Interpreter isimli son
    bölümünde iltica duruşmasında tercümana ihtiyaç duyup
    duyulmayacağı sorulmaktadır. Aday İngilizce veya
    Fransızca dillerinin dışında bir dil konuşuyorsa ve
    savunmanızı o dilde yapmak istiyorsa konuştuğu dilini
    açıkça burada belirtip IRB’den tercüman isteyebilir.
    11-Your Declaration As a Claimant bölümünde aday artık
    tüm formda verdiği bilgilerin doğru ve eksiksiz olduğu
    beyan ederek imza atacaktır. Declaration A’da formu
    kendisinin doldurduğunu ve soruların hepsini anladığını
    beyan ediyorken Declaration B’de ise formu bir tercüman
    aracılığı ile doldurduğunu ve tüm soruların kendisine
    tercüme edildiğini beyan etmektedir. 12-Interpreter’s
    Declaration’da kısmı adaya formdaki soruları tercüme
    eden tercümanın tüm soruları iddiacıya doğru bir şekilde
    tercüme ettiğine dair beyanını imzaladığı yerdir.
    Doldurulan BOC formunda beyan ettiğiniz tüm bilgiler ve
    ekinde sunduğunuz davanızı destekleyen belgeler
    IRB’nin Mülteci Koruma Şubesi’nde iltica talebinizde
    temel olarak kullanılacaktır.

    461
    Faruk Arslan

    Bu forma ek olarak IRB’ye iltica talebinde davayı


    destekleyeceğine inanılan tüm belgeler de (kimlik kartı,
    pasaportlar, sahte belgeler, illegal şekilde elde edilmiş
    tüm belgeler, siyasi veya kültürel dernek/sendika üyeliği
    kimlik kartı veya üyelik belgesi, tıbbi veya psikolojik
    raporlar, polis belgeleri, tutanaklar, vizeler,
    uçak/tren/otobüs biletleri, ticaret belgeleri, haber
    kupürleri vs.) eklenmelidir.
    BOC formu ne zaman teslim edilecek?
    Kanada içinde siyasi sığınma talebinde bulunuluyorsa
    göçmenlik görevlisiyle olan yüz yüze görüşmede
    tamamlanmış ve imzalanmış BOC formu görevliye teslim
    edilmeli. Kanada sınırında iltica başvurusunda
    bulunulursa sınır görevlisinin doldurulmak üzere verdiği
    BOC formu doldurulup imzalandıktan sonra IRB ofisine
    en geç 15 takvim günü içinde iletilmeli.
    Form IRB’ye bizzat götürüleceği gibi posta yoluyla da
    gönderilebilir. Postada oluşabilecek gecikmeler göz
    önüne alınması önemlidir. Eğer bir avukat tutulmuşsa
    BOC formunu avukat taahhütlü olarak IRB’ye
    gönderecektir.
    BOC formu zamanında teslim edilmezse?
    Sınırda iltica başvurusu yapılmış ve verilen 15 günlük
    süre içinde BOC formu IRB’ye iletilmemişse sonraki beş
    gün içerisinde düzenlenecek özel duruşmaya çıkılıp
    davanın terk edilmiş olarak ilan edilmemesi için IRB ikna
    edilmeli. Duruşmada siyasi sığınma talebi sürecinin
    devam etmesi gerektiği anlatmalı. IRB bu durumda
    davayı kabul edebilir ya da verilen ifadeden sonra
    reddedebilir. Eğer ifadeden sonra IRB açıklamayı kabul
    etmezse iddia terk edilmiş kabul edilecek ve iltica davası
    devam etmeyecektir.

    462
    Faruk Arslan

    BOC formunda değişiklik yapılabilir mi?


    Mahkeme gününüzden en az 10 gün önce olmak kaydıyla
    BOC formunda verilen bilgiler değiştirebilir,
    güncellenebilir varsa sonradan edinilen başka belgeler
    IRB’ye iletilebilir. Avukat bilgi değişikliklerini zaman
    faktörünü dikkate alarak yapacaktır.
    3-MENŞEİ ÜLKELER LİSTESİ (DCO)
    CIC tarafından Designated Countries of Origin (DCO)
    isimli bir ülke listesi oluşturuldu. Bu listede yer alan
    ülkeler Bakan tarafından ülkenin demokratik olduğuna
    inandığı ülkelerden oluşuyor bu listede yer alan ülke
    “güvenli” ülke kabul ediliyor. Bu ülkelerden gelen
    kişilerin iltica başvuruları “hızlandırılmış” şekilde
    inceleniyor ve iltica sürecinde bu kişilere çalışma izni
    verilmiyor, sağlık kapsamları olmuyor ve Mülteci Temyiz
    Şubesi olan RAD’a temyiz hakkı verilmiyor. Ayrıca
    davalarını kaybetmiş bir çok mülteci adayının son şansı
    olan Sınırdışı Etme Öncesi Risk Başvurusu’nu,
    PRRA (Pre-Removal Risk Assesment) da üç yıl süreyle
    yapamıyorlar.
    15 Şubat 2013 itibariyle DCO listesinde bulunan ülkeler
    alfabetik sırayla şunlardır: Almanya, Avustralya,
    Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Birleşik Devletler
    (ABD), Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya,
    Finlandiya, Fransa, Güney Kıbrıs, Hırvatistan, Hollanda,
    İspanya, İsveç, İsviçre, İzlanda, İrlanda, İsrail (Batı Şeria
    ve Gazze Şeridi hariç), İtalya, Japonya, Letonya,
    Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Meksika,
    Norveç, Polonya, Portekiz, Slovakya Cumhuriyeti,
    Slovenya, Yeni Zelanda ve Yunanistan.
    DCO Listesine Alınma Kriteri

    463
    Faruk Arslan

    Bir ülkenin DCO listesine alınmasına karar verilirken iki


    araç kullanılıyor. Birinci araç o ülkeden Kanada’ya gelen
    mülteci davalarının seyri. IRB’de görülen davalarda belli
    bir ülkeden gelen iltica davalarında başarı, dava sahibinin
    davasını herhangi bir zamanda geri çekme oranı, siyasi
    sığınma talebi davasının dava sahibi tarafından terk
    edilmesi oranı ve IRB tarafından o ülkeden gelen iltica
    taleplerinin ret oranı ülkenin DCO listesine eklenip
    eklenmemesini belirliyor.
    Bir ülkenin CIC açısından güvenli sayılabilmesi için o
    ülkeden Kanada’ya gelen yıllık mülteci sayısına ve
    kayıtlara bakılıyor. Son üç yıl içinde her 12 aylık sürede
    30 ve daha fazla mülteci dosyası verileri kullanılıyor.
    Eğer bir ülkeden gelen siyasi sığınma başvurularının en
    az yüzde 60’ı dosya sahibi tarafından geri çekilmişse veya
    dosya terkedilmişse ya da yine bir ülkeden gelen
    basvuruların en az yüzde 75’inin siyasi sığınma talebi
    başvurusu geri çekilmişse, dosya sahibi tarafından
    terkedilmişse ya da IRB tarafından siyasi sığınma talebi
    reddedilmişse o ülke “güvenli” ülke olarak sayılıyor ve
    DCO listesinde yer alıyor.
    DCO listesine eklemede kullanılan ikinci araçta o ülkenin
    siyasi ve sivil dinamiklerinin değerlendirilmesiyle
    belirleniyor. IRB’nin elinde bir ülkeden gelen iltica
    davası düşük ise ya da karar vermede ilk kriter
    kullanılamıyorsa bu sefer ilgili ülkenin siyasi ve sivil
    oluşumlarına bakılarak ülkenin DCO listesine
    eklenmesine karar verilir. Bir ülkede bağımsız adalet
    sistemi varsa, ülke temel demokratik hak ve hürriyetlere
    saygılı ise ve bu hürriyetlerin herhangi birisinin
    kısıtlanması halinde vatandaşın başvuracağı hukuk yolları
    bulunuyorsa ve son olarak ülkede sivil toplum kuruluşları

    464
    Faruk Arslan

    faal olarak hizmet verebiliyorsa o ülke Menşe Ülkeler


    Listesine ekleniyor.
    Ülkenin DCO Listesinde Olmasının Sonuçları Ne
    Olacak?
    Yukarıda bir ülkenin DCO listesinde olması için gereken
    kriterleri gördük. Şimdi DCO listesinde olan birisi
    Kanada’ya iltica başvurusu yaptığında kendisini ne
    bekliyor onu görelim. Bir ülkenin DCO listesinde olması
    aslında Kanada’nın o ülkeye bakış açısını belirliyor.
    Bu ülkelerden gelen siyasi sığınma talepleri IRB
    tarafından hızlıca değerlendirilecek. Kanada içinde iltica
    edenlerin dava duruşmaları 30 ve Kanada sınırında siyasi
    sığınma talebi yapanların dava duruşmaları 45 gün içinde
    görülecek. DCO listesi dışında ülkelerden gelenlerin
    siyasi sığınma talepleri ise 60 günde görülecek. DCO
    ülkesi başvurularının hızlı görülmesinin arkasındaki asıl
    neden o ülkelerden gelen siyasi sığınma taleplerine
    “asılsız” olarak bakılması ve “hızlıca” değerlendirilmesi
    denebilir. Ayrıca DCO listesindeki ülkelerden gelenler
    siyasi davaları ret olunduğunda Mülteci Temyiz Şubesi
    RAD’a başvuramayacakları gibi en az ret kararından
    sonra üç yıl süreyle PRRA başvurusunda da
    bulunamayacaklar. DCO ülkelerinden gelenlere davaları
    görülene kadar Kanada içinde çalışma izni verilmeyecek,
    federal sağlık kapsamından yararlanamayacaklar. Ret
    kararı aldıktan sonra federal mahkemeye temyiz
    başvurusu yapmaları ülkeden gönderilmelerine engel
    olmayacak. Son olarakta ret kararı alan DCO ülke siyasi
    sığınmacılar bir yıl süreyle insan hakları
    temellerinde (H&C Applications) başvuru
    yapamayacaklar.
    Sonuç

    465
    Faruk Arslan

    Bu kadar kısıtlı bir çerçevede -tabiri caizse aceleye


    getirilen bir süreçte- siyasi sığınmacı için adil bir
    duruşma hayal gibi görünüyor. 30 günde davanın
    görülmesi bir siyasi sığınmacı adayına gerekli evrakları
    toplaması, avukat tutması ve avukatıyla mahkemeye
    hazırlanması için yeterli değil..
    Ülkeleri DCO listesine alarak “güvenli” ve “demokratik”
    sayıp o ülkeden gelen herkesin yaptığı siyasi sığınma
    taleplerini de “asılsız” olarak görmek keyfi olarak
    yapılmış ayrımcı bir uygulama olarak görülüyor. DCO
    ülkelerinden gelip de “mülteci” sıfatına uyan kişilerin
    iltica dosyaları da DCO ülkelerine olan “güvenli ülke” ve
    “asılsız iltica” önyargısına kurban gidecek.
    DCO ülke iddiacılarının avukatları süre kıstı yüzünden
    davalarını ertelemek isteyecekler ve dava sonrası kanıt
    sunma hakkı isteyeceklerdir. Hatta zaman kısıtı yüzünden
    birçok dava tekrar açılmak istenecektir. (72).

    İLTİCACI, MÜLTECİ, SIĞINMACI KİMDİR?

    Eski Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’e 2000


    başlarında bir Avrupa gezisi sırasında iltica eden
    vatandaşlarımıza devletin bakış açısı sorulmuştu. Demirel
    kendine has üslubuyla ‘Vatandaşlık, oturum alsınlarda
    nasıl alıyorlarsa alsınlar’ diye cevap vermişti. Demirel’in
    bu sözü Dışişleri Bakanlığımızda katıldığım, bakanlık
    Müsteşar yardımcısı tarafından verilen ‘off the record’ bir
    toplantıda soru olmuştu. Diplomatımız, ‘açıkca destek
    veremesek bile Türk lobisi oluşması açısından
    vatandaşlarımızın bulundukları ülkenin vatandaşlığını
    almasını, seçme ve seçilme haklarına sahip olmasını,
    iltica yolu dahil gönülden destekliyoruz’ demişti

    466
    Faruk Arslan

    Müsteşar yardımcısı. Avrupa ülkeleri, Asya ülkeleri ve


    Kuzey Amerika ülkelerine yaptığım gezilerde
    devletimizin diplomatlarının aynı hoşgörü çizgisinde,
    ancak bazen farklı bakış açıları ve uygulamalarıyla
    karşılaştım. Avrupa’da devletimiz camilere yerleştirdiği
    elemanlarla iltica edenleri tesbit peşindeydi. Bunun
    nedeni militan Kürt ve Alevi gurupların ülkemizi bölmek
    adına yaptıkları çalışmalardı. Avrupa’da PKK’nın onayı
    ve haracı olmadan bir Kürdün siyasi-ırki Kürtlük yoluyla
    iltica etmesi zordur. Aynı mevzu Aleviler içinde geçerli.
    ABD’de hangi statüde olursa olsun konsolosluklarımız
    hizmet vermeyi, soru sormamayı tercih etmişti. ABD’de
    kalmanın kolay olmadığını bilen diplomatlarımız oldukça
    geniş meşrepliydi.
    Peki Kanada’da nasıl? Ottawa Büyükelçiliğimiz,
    ‘hem nalına hem mıhına’ uygulaması yürütüyor. Kanada
    hükümeti, iltica kanununda gizlilik maddesine rağmen
    adayların güvenlik soruşturmaları sırasında durumlarını
    ülkelerinin büyükelçiliklerine, konsolosluklarına resmi
    yazıyla soruyor. Bu durumda devletin iltica edenlerden
    haberi oluyor. Ancak durumu adaya çaktırmıyorlar.
    Ayrıca MİT müsteşarı ve Askeri Ataşe, muhbir
    elamanları vasıtasıyla liste tutuyorlar. Vatandaşımız
    konsolosluklara işi düştüğü zaman pasaportundaki
    vizeden ve giriş tarihinden ülkeye hangi yolla girdiğini
    ele veriyor. Bunun üzerine konsolosluk yetkilisi
    vatandaşımıza ‘Ekonomik gerekçelerle iltica ettim’
    şeklinde bir kağıt imzalatarak ülkenin imajını kurtarıyor.
    Ayrıca adayın imzasıyla kendi beyanı alınmış oluyor ve
    iltica sicili tescilleniyor. Bu durum onun ülkesine
    dönüşünde herhangi bir takibe uğrayacağı anlamına
    gelmiyor. Sadece İçişleri Bakanlığı ve MİT’de bir listeye

    467
    Faruk Arslan

    ismi ekleniyor. Ottawa eski büyükelçimiz Aydemir


    Erman, Kanada’ya iltica yoluyla gelenleri ‘Paraşütle
    düşenler’ diye tanımlıyor. Pek çok PKK’lının güvenlik
    soruşturmasına ret cevabı veren Aydemir, Regina’da bir
    yemekli sohbetimizde ‘Vatandaşlarımız müsterih
    olsunlar, kim ne statü aldıysa benim onayımla aldı;
    haberimiz olmadığını sanıp deve kuşu gibi kafalarını
    kuma sokmasınlar’ diyordu. Kanada babanın demirbaş
    listesine kayıt olan mülteciler, hem en kolay hem en zor
    yola başkoymuş gariplerden oluşuyor. Kolay tarafı
    masrafsız biçimde statü sorunlarını çözerek oturum
    alabilmeleri, göçmen hatta Kanada vatandaşı
    olabilmelerinden kaynaklanıyor. Zor tarafı, ret edilirlerse
    başlıyor. Ne olacaklarını bilemeden, her an sınırdışı
    edilme korkusuyla azap veren bir süreç yaşıyorlar.
    Mülteci, 1951 tarihli Cenevre konvansiyonu'na
    esasen Birleşmiş Milletlerin tanım ile, "ırkı, dini,
    milliyeti, belli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasi
    düşünceleri nedeniyle zulüm göreceği konusunda haklı
    bir korku taşıyan ve bu yüzden ülkesinden ayrılan ve
    korkusu nedeniyle geri dönmeyen veya dönmek
    istemeyen kişi"dir. (50) İnsan Hakları Beyannamesinin
    14. maddesine göre; 1. herkes, zulümden kurtulmak için
    başka ülkere iltica etme ve bundan yararlanma hakkına
    sahiptir . 2. bu hak, gerçekten siyasal nitelikli olmayan
    suçlardan ya da BM’in amaçlarına ve ilkelerine aykırı
    tasarruflardan ötürü kovuşturmalar yapılması durumunda,
    ileri sürülemez. (51) Sığınmacı kavramı ile mülteci
    sürekli karıştırılan kelimedir. Sığınma başvurusunda
    bulunup da henüz kabul edilmemiş kişilere sığınmacı
    adayı denirken, başvurusu kabul edilenlere mülteci

    468
    Faruk Arslan

    denmektedir. Mültecilerin %80’ini kadınlar ve çocuklar


    oluşturur.
    Uluslararası göç örgütü'nün 2000 başında yaptığı
    araştırmaya göre, herhangi bir anda yeryüzünde kaçak
    olarak dolaşan insan sayısı 15 milyonla 30 milyon
    arasında değişiyor. Bu rakamlara bakıldığında 70'li yıllara
    oranla 90'larda dünyadaki göç hareketinin dört kat artmış
    olduğu görülüyor. 2000'li yılların dünyasının, insanın
    güvenliği konusunda son derece korkutucu bir yola
    girdiği düşünülecek olursa bu rakamda ciddi bir patlama
    olduğunu tahmin etmek zor değil. Onlar, şu dünyada
    yatacak yeri olmayanlar. bir yerde soluklanıp, sadece
    hayatta kalabilmek için yollarda tükeniyorlar. Onlar,
    mülteci. Onlar, insanın ancak romanlarda, abartılı macera
    filmlerinde yaşayabileceği ölümcül serüvenlere atılan
    vatansız kalmışlar.
    Onlar, bir ülkeye kaçarlar. Eğer o ülke mülteci
    kabul etmeyen bir ülkeyse mülteci statüsü almak için
    UNHCR’ye başvururlar. Başvuruya cevap almaları
    aylar, yıllar sürer, UNCHR' nin mülteci statüsü verip
    vermeyeceği meçhuldür. Vermeyebilir. Bir daha
    başvurulur. Bir daha beklenir. Yine ret alınırsa, ülkesine
    geri gönderilir. O arada bulundukları yerde, onlardan
    dolayı huzursuzluk çıkmıştır. Zira bulundukları ülke de
    genelde pek iyi durumda değildir. Genelde nihai hedef 3.
    güvenli bir Batı ülkesidir. UNCHR onu kınar. Bir yandan
    da Avrupa ülkesinin genç, çalışan nüfusa ihtiyacı vardır.
    Avrupa' da insan kaçakçılığı suçuna, uyuşturucu
    kaçakçılığından çok daha az cezalar veriliyor; "istemem
    yan cebime koy" havası çalınıyor. Bir türlü toplanıp da
    aynı telden çalmazlar. Gerçi ne zaman çalmışlar, o ayrı
    dava. (73)

    469
    Faruk Arslan

    Bir insanın yaşayabileceği en zor, en berbat ve en


    savaş verilmesi gereken durumdur mülteci olmak.
    Hayatını bırakıp da dilini bile bilmediğin bir ülkeye
    kaçmak ve de orada yaşamaya ayakta durmaya
    çalışabilmek. Bütün sevdiklerini arkada bırakıp tek başına
    mı gelmek yoksa aileni, karını, çocuğunu, 75 yaşındaki
    anneni babanı alarak mı kaçmak. Hepsi de zor; bir insanın
    yapabileceği en zor şey, alabileceği en zor karar. Kimi
    zaman kaçtığı ülkesinde vurulan oğlunu kendi elleriyle
    gömemeden, yasını tutamadan apar topar ülkeyi terkeden
    bir anne-baba, kimi zaman hamile bir kadın ve eşi, kimi
    zamansa 10 yaşındaki çocuğunun elinden tutup kayıp
    kocasından umudu kesip gelen zavallı bir anne.. Ya da
    Kongo' dan kalkıp gelen ve burada kendi kendine
    yaşamaya çalışan ve bir yandan da "umut edemezsem
    burada yaşayamam ben" diyebilen bir adam.. İşte böyle
    bir şey mülteci denilen insanların düştükleri durumlar..
    En fazla sığınmacı adayının giriş yaptığı
    İngiltere’de iltica olayına bakış açısı 11 Eylülden sonra
    oldukça sertleşti. Halbuki ilticacılara genel ülkeye giriş
    çıkışın bir parçası olarak bakıldığında sayıların ülke
    demografisi açısından belirleyici olmadığı kolaylıkla
    görülür. Kıyaslama sağlamak için bir örnek vereceğim.
    2003 yılında İngiltereye toplam 180.000 kişi kontrollü
    muhacerat çerçevesinde kalıcı giriş yaptı (doktorlar, aile
    birleşimi vb), ki bunun iltica başvurusu ile ilgisi yoktur;
    2004 yılından beri her yıl toplam 33.930 kişi iltica
    başvurusunda bulunuyor ki, bu başvurucuların bir kısmı
    muhtemelen geri gönderilecektir. (74)
    AB içindeki sınırlar kalktıkça, güneyde ve doğuda
    düşman olarak görülen İslami köktencilikle aradaki dış
    sınırlar giderek daha sıkı tahkim edilir oldu. Günümüzde

    470
    Faruk Arslan

    İslam korkusu öyle bir hale gelmiştir ki, Avrupa’nın bir


    ülkesinde bir olay olmadan ve tüm Avrupa Birliğine
    yansımadan gün geçmiyor. Almanya’da Dazlaklar aman
    vermiyor. Hollanda’da film yapımcısı Van Gogh’un
    öldürülmesinin İngiteredeki yansıması, İslam karşıtlığını
    artırmıştı.Yıllarca verilen çok kültürlülüğün zenginliği
    prensibi gün geçtikçe yerini ulusal kültürün zenginliği
    esasına bırakıyordu. AB ülkeleri Avrupa Birliği çapında
    polisin işbirliğini ve sınır güvenliğini sağlamak için Trevi
    ve Schengen kentlerinde iki ayrı anlaşma imzaladı. Ancak
    İngiltere ve İrlanda sınırlarla ilgili Schengen anlaşmasını
    imzalamadılar ve kale içinde kale yarattılar. A
    Sivanandan’ın Race & Class’ta (Irk ve Sınıf) AB’nin
    sınırlarla ilgili Trevi ve Schengen’de imzalanan
    anlaşmalara değinirken dediği gibi: ‘’…Trevi
    anlaşmasının terörizm ve uyuşturucu kaçakçılığı
    sorunlarını, Schengen anlaşmasının ise kaçak göçmen ve
    ilticacı sorunlarını hedeflemesine rağmen, tüm üçüncü
    dünya halklarını göçmen ve ilticacı olarak, tüm göçmen
    ve ilticacıları da terörist ve silah kaçakcısı olarak gören
    Avrupa ırkçılığının ortak kültürü, vatandaşla göçmeni,
    veya göçmenle ilticacıyı hatta bir siyahla diğer bir siyahı
    ayırt edemeyecektir. Onlar pasaportlarını yüzlerinde
    taşımaktadırlar.’’ (75)
    Ekonomik ve politik olarak sorunlu bölgelerden
    bu tür sorunlarını çözmüş bölgelere doğru göç tarihin her
    döneminde yaşandı ve günümüzde de yaşanıyor. Göç
    olgusu temelde değişmemiş olsa da, var olan bazen
    niceliksel bazen de niteliksel farkı uluslararası hukuk,
    uluslararası ilişkiler, iletişim araçları ve ulaşım koşulları
    yaşamış ve yaratmıştı. Ancak göç yine de ya sosyo-politik
    ya da sosyo-ekonomik nedenlerle yapılıyor. Her zaman

    471
    Faruk Arslan

    hedef alınan ülke çok gelişmiş olmamakta yaşam


    standartları çok düşük olan ülkelerdeki insanlar,
    gelişmemiş bir ülke olsa da kendi ülkelerinden biraz daha
    iyi konumdaki veya aynı konumdaki komşu ülkelere
    kadar ulaşabiliyor. Uluslararası göçün yönünü komşu
    ülkeler, güneyden kuzeye, doğudan batıya olarak
    belirleyebiliriz. Tüm farklılaşmalara rağmen çoğu
    göçmen için hedef saha özelliğini koruyan bölgeler vardır
    ki bunlardan bazıları kendilerini göçmen ülkeleri olarak
    tanımlayan ülkelerdir; ABD, Kanada, Avustralya bunlar
    arasında olup, bunlara ek olarak AB ülkeleri de hedef
    bölge olarak sayılabilir.
    Yaşadıkları koşullara göre farklılaşmalara rağmen
    çok genel sınırlar içinde göçmenler arasında gittikleri
    ülkelerdeki kalış sürelerine, göç nedenlerinin ekonomik
    veya siyasi oluşuna, ülkeye girişlerinin yasallığına göre
    bazı gruplaşmalar vardır. Bunlar şu şekildedir: Sürekli
    bulunan işçiler ve aileleri; sezonluk ve kısa, süreli işçiler;
    geçici profesyonel işçiler; uluslar arası şirket çalışanları;
    eğitim düzeyi yüksek işçiler; ülkeye yasal yoldan giriş
    yapmayıp kanunsuz olarak kalanlar, yasadışı göçmenler;
    iltica talebinde bulunanlar; siyasi mülteciler; ekonomik
    mülteciler; siyasi iltica talepleri reddedildiği halde insani
    nedenlerle kalışlarına ses çıkartılmamış olanlar veya
    kanunsuz olarak kalmaya devam edenler.
    Bu gruplara en son transit göçmenler grubu da
    eklendi. Transit göçmenler başka bir ülkeye geçme
    niyetinde olup ara ülkeleri bu amaçları için kullananlardır.
    Türkiye başta İranlı ve Iraklı olmak üzere transit
    ilticacıların geçiş bölgesidir. Yıllarca ülkemizde 3.
    güvenli Batı ülkesine gitmeyi bekleyen milyona yakın
    insan var. Kanada’ya gelen İranlı, Suriyeli ve Iraklıların

    472
    Faruk Arslan

    çoğunluğu Türkiye’de 4-6 yıl kalmışlar. Aslında


    yukarıda bahsettiğimiz gruplaşmalar birbirinden çokta
    bağımsız değildir. Örneğin yasadışı işçiler, sığınmacılar
    ve transit göçmenler çoğu zaman birbirleriyle örtüşür
    veya birinden diğerine geçerler. Farklıklılar, gidilen
    ülkenin göçmen politikasına göre oluşmakta, artmakta ya
    da azalmaktadır. Birçok ülkede diğerlerine göre daha
    olumlu yaklaşılan grup eğitim düzeyi yüksek işçiler grubu
    ile sezonluk ve kısa süreli işçilerdir.
    Kendi ülkelerindeki gereksinimlerini ve
    beklentilerini tatmin edemeyen, çoğu kere yaşamlarını
    idame ettirmede ciddi zorluklarla karşılaşan insanların bir
    kısmının daha çok şey umdukları bir başka ülkeye
    gitmeleri kaçınılmazdır. Bu amaçlarını normal ve yasal
    yollardan gerçekleştiremeyenler ise, mülteci statüsünü
    kazanmak için talepte bulunmakta, sığınmacı olmakta ya
    da yasadışı göçmen olarak başka ülkelerde yaşamaya
    başlamaktadırlar.
    Aslında globalleşen dünyada, göçün en önemli
    nedeni ekonomik dengesizlikler gibi görülüyor olsa da
    sosyal ve politik gelişmelerde uluslararası göçü ciddi
    oranda beslemektedir. Bu tarz göçte vatandan ayrılmaya
    götüren nedenler daha zorlayıcıdır. Çoğu kez hayatta
    kalabilme çabası göçün en önemli sebebi oluyor. Pek çok
    ülkenin vatandaşları insan hakları ihlallerinden, toplumsal
    karmaşadan, siyasi istikrarsızlıktan mağdur durumda
    olup, göçü bir çözüm olarak görüyor.
    Sosyal ve politik nedenlere dayalı göçü oluşturan
    en önemli göçmen kategorisi sığınmacılardır. Politik,
    dini, etnik baskı görenler kendi ülkelerinden ayrılıp,
    herhangi bir ülkeden sığınma hakkı istiyor. Bunlar
    mülteci statüsündedirler. Uluslararası hukuka göre her

    473
    Faruk Arslan

    ülke, mültecilere sığınma hakkı vermelidir ve mültecilerin


    geldiği ülkeye herhangi bir düşmanlık duymadan ya da
    içişlerine karışmadan bunu yapmalıdır. Hukuka göre her
    devlet bu hakkı vermekte ya da kime vereceğine karar
    vermekte serbest bırakılmıştır. Sığınmacılar problemi
    dünya gündemini çeşitli boyutlarıyla meşgul ediyor.
    Ülkeler -özellikle çok fazla sığınma talebiyle karşılaşan
    Batılı ülkeler- sığınmacıların ülkelerindeki sosyal politik
    atmosferi bahane etmelerine rağmen aslında ekonomik
    kaygılarla sığınma talebinde bulunduklarını iddia ediyor.
    Soğuk Savaş sonrasında beklentilerin aksine
    dünya daha barışçıl bir yer olmadı. Dünyanın değişik
    bölgelerinde çatışmaların sayısı ve şiddeti arttı.
    Çatışmaların çoğunda savaşan taraflar sivil halka dehşet
    saçan taktikler kullanmaya başladılar. Bu koşullar doğal
    olarak siyasi istikrarsızlık, toplumsal şiddet ve zorunlu
    göç hareketleri için istenmeyen ortam yaratmaktadır.
    Angola, Afganistan, Sudan, Yugoslavya, Ruanda bunların
    en bilinen örneklerinden birkaç tanesidir.
    Göç olgusunda üzerinde durulması gereken diğer
    bir faktörde kitlesel umutsuzluktur. Toplumsal, siyasal ve
    ekonomik değişimler bir çeşit kitlesel umutsuzluğa sebep
    oluyor. Bunu Türkiye üzerinden yapılan transit
    geçişlerde çok yakından gözlemleyebileceğimiz gibi, bir
    çok insanın çok kötü şartlarda kabul edilip
    edilmeyecekleri belli olmamasına rağmen ve yüzlerce
    dolar ödeyerek Afganistan, Ortadoğu ülkeleri gibi
    ülkelerden kalkıp özellikle deniz yoluyla İtalya'ya veya
    diğer Avrupa ülkelerine ulaşmaya çalışmalarını bununla
    açıklayabiliriz.
    Kitlesel nüfus hareketlerinin önceki yıllara oranla
    daha büyük ölçekte ve daha kısa sürede

    474
    Faruk Arslan

    gerçekleştirildiklerine ilişkin kanıtlar vardır. 1 milyondan


    fazla Iraklının Körfez Savaşı'ndan sonra ülkeden kaçışı,
    Eski Yugoslavya'da çatışmalardan dolayı 4 milyon kadar
    insanın zoraki iç ve dış göçe maruz kalması, 4 milyondan
    fazla Ruanda vatandaşının 1994 teki soykırımdan sonraki
    kaçışı, Liberya'da 2 milyondan fazla insanın yerlerinden
    edilmesi, bir milyonu geçen Suriyeli mülteciler ve ayrıca
    sınır dışı edilmeleri bunun en canlı örnekleridir.
    Yasadışı göçte birçok ülkenin sınırından geçilmesi
    gerektiği için transit göçle de bağlantılıdır. Ayrıca bütün
    geçişler riskli ve zor olduğu, bireysel çabanın çoğu zaman
    yetersiz kalma durumu söz konusu olduğu için insan
    kaçakçılığı gibi uluslararası organize suç ağlarını da
    meydana getirdi. Hedef ülkeye varmadan 1-2 yıl ara
    ülkelerde kalıp çalışma, veya sığınma talep edilmişse ara
    ülkelerde cevap bekleme yolları seçiliyor. Ucuz işgücü
    olmaları nedeniyle ulusal pazarlarda bu tür yasadışı
    göçmenler çalıştırılıyor. Özellikle Romanya, Moldova,
    Rusya, Belarus, Ukrayna, Azerbaycan, Ermenistan,
    Bulgaristan uyruklu yabancıların kaçak çalışma, kaçak
    ikamet etmek amacıyla Türkiye'ye geldikleri biliniyor. Bu
    kişiler söz konusu ülkelere uygulanan vize muafiyeti ve
    esnek vize rejiminden istifade ederek Türkiye'ye
    girmekte, tekstil gibi sektörlerin yanı sıra, insan
    ticaretine, istismara ya da fuhşa uygun ortam
    oluşturabilen eğlence ve turizm sektöründe, sigortasız ve
    güvencesiz olarak ev işlerinde istihdam ediliyor. Bu
    ülkelerden gelen kişiler için, istismara çok açık olan ama
    son zamanlarda artış gösteren diğer bir şeyde evlilik
    yoluyla vatandaşlığa geçme çabalarıdır. Fuhuş yaptığı
    tespit edilenler ve bulaşıcı hastalığı olanlar sınır dışı
    edilmektedir. 1996-200 yılları arasında yukarıda adı

    475
    Faruk Arslan

    geçen ülkelerden gelen kadınlardan 6383 ü fuhuş


    suçundan dolayı sınır dışı edilmişti. (76)
    Uzun bir insani yardım geleneğine sahip olan
    Kanada, her yıl belirli miktarda mülteci kabul ediyor ve
    mültecilerin yerleştirilmesi ve korunması yolunda
    çalışıyor. Kanada'da yerleşmek isteyen mülteciler
    Citizenship and Immigration Canada (CIC) tarafından
    seçilir. Kanada'ya kabul edilebilmek için mültecilerin
    makul bir zamanda başka bir seçenekleri olmaması
    gerekir. CIC, mültecileri seçmeden önce uyruğunda
    bulunduğu ülkedeki evi yada daha önce sığınmacı olduğu
    ülkedeki meskenine dönemeyeceğinden emin olması
    gerekir. Ayrıca mültecilerin barınabileceği başka bir ülke
    olmadığından da emin olmak ister. Yerleşimci olarak
    seçilen kişiler sağlık ve güvenlik muayenelerinden
    geçirilirler. Bu kişilerin ayrıca Kanada'da gelecek bir
    tarihte kendilerine yeni bir hayat kurabileceklerini
    göstermeleri beklenir. Kanada, başlıca üç farklı
    kategoride mülteci kabul etmektedir;
    Anlaşma Kapsamında Mülteiler ( Convention Refugee) :
    'Convention refugee' ismi, Kanada'nın da kabul ettiği
    Birleşmiş Milletlerin 1951 tarihli (Geneva Convention
    Relating to the Status of Refugees) Mültecilerin Statüsüne
    Dair Cenevre Mukavelesi'nden geliyor. Convention
    Refugee Abroad sınıfı vatandaşı olduğu veya sürekli
    ikamet ettikleri ülke dışında bulunan insanları kapsar. Bu
    sınıf dahilindeki mülteciler: ırk; din; siyasi görüş;
    milliyet; yahut belirli bir sosyal gruba mensubiyet
    sebebiyle gerçek anlamda zulme maruz kalma korkusu
    içinde olan kişilerdir.Bu sınıf dahilinde seçilen kişiler
    hükümet yardımı veya özel sponsorluğuna hak kazanır.
    Sözleşme, insanlık suçu, savaş suçu, barış karşıtı

    476
    Faruk Arslan

    eylemler, Birleşmiş Milletlerin ilkelerine mugayir


    eylemler yada iltica talep ettiği ülke dışında adli suç
    işlemiş kimseleri kapsamaz. Kanada Göçmenlik Yasası'na
    göre şu durumlarda kişi mülteci statüsünü kaybeder:
    Gönüllü olarak uyruğuna geri dönmek; gönüllü olarak
    ülkesi yada uyruğunun korumasından tekrar yararlanmak;
    yeni bir uyruk edinerek bu ülkenin korumasından istifade
    etmek; gönüllü olarak terk ettiği yada zulüm korkusuyla
    dışında kaldığı ülkeye yeniden yerleşmek, yada, zulme
    uğrayacağına dair korkuya yol açan sebeplerin ortadan
    kalkması (kişinin, ülkesinin korumasına tekrar girmesini
    reddetmesinde daha önceki zulümlerden kaynaklanan
    zorlayıcı sebepler olduğunu ortaya koyması müstesna).
    Kişinin ciddi bir zulüm korkusu altında olduğuna
    karar verirken vize görevlisi sivil toplum örgütleri,
    Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komisyonu,
    uluslararası organizasyonlar gibi güvenilir örgütlerden
    zulüm yapıldığı iddiası bulunan ülkeye dair genel ve
    insan hakları bağlamında geniş ve sağlam bilgilere
    dayanır. Vize görevlisi ayrıca mültecinin, İngilizce yada
    Fransızca iletişim kurabilmesi, aile durumu, yaşı, eğitimi,
    iş deneyimi, kişisel uygunluğu vs. gibi kıstasları göz
    önünde bulundurarak Kanada'da başarıyla
    yerleşebileceğine kanaat getirmelidir. Kabul edilmeniz
    halinde Kanada Hükümeti, tıbbi muayene ve sabıka kaydı
    gibi değerlendirmelerle Göçmenlik Yasası bağlamında
    kabul edilemezliğinizi gerektiren bir durum olmadığından
    emin olmak ister. Sağlık muayenesi neticesi açık
    olmaması halinde ikinci bir muayene ve gerekli
    görüldüğünde kabul öncesi bir tedavi sürecinden
    geçmeniz gerekebilir.
    Şu kategorilere giren kişiler mülteci olamaz.

    477
    Faruk Arslan

    Dönebilecekleri başka ülkeler tarafından "Convention


    refugees" olarak kabul edilenler; Mültecileri ırk, din,
    uyruk yada belirli bir sosyal grup veya politik fikre
    mensubiyet sebebiyle hayatları yada özgürlükleri
    tehlikeye girecek ülkelere (bu ülkeleri tanımlayan bir liste
    mevcut değildir) iade etmeyen ülkelerden Kanada'ya
    gelenler; göçmenlik bürosu yetkilileri tarafından uygun
    bulunmayanlar yada Immigration and Refugee Board
    tarafından mülteci kabul edilmeyenler; suç işlemiş
    olanlar, teröristler, iktidarı devirme teşebbüsünde
    bulunanlar, savaş suçluları ve Kanada için tehlike arz
    ettikleri gerekçesiyle Vatandaşlık ve Göçmenlik Bakanı
    tarafından ülkede bulunmamaları yolunda karar verilenler
    Hükümetin yanı sıra özel sponsorluklar kapsamında
    organizasyonlar ve çeşitli gruplar mülteci ve zulme
    uğrayan insanların Kanada'da yeni bir hayata
    başlamalarını temine çalışır.

    Vatanları Dışında Bulunanlar Sınıfı ( Country of Asylum


    Class) :
    Country of Asylum Class, Convention refugees
    kapsamına girmeyen kişilerin yerleşim ihtiyaçlarını
    karşılamak yolunda Kanada'nın bir uygulamasıdır. Bu
    kapsamda Kanada'ya göç etmeye hak kazanmak için:
    Kanada dışında, uyruğunda olduğunuz yada sürekli
    ikamet ettiğiniz ülke dışında olmak ve Kanada'ya göç
    etmek istemek, Kendiniz yada tabiiyetinizdekilerin bir
    grup yada kişi tarafından sponsorluk teklifi almış olması
    veya, Kanada'da finansal yada diğer bazı yardım
    imkanlarına sahip olmak yada kendiniz ve
    tabiiyetinizdekilerin Kanada'da hayatlarının idamesi,
    bakımları ve yerleşmesini temine kifayet edecek mali

    478
    Faruk Arslan

    kaynaklara sahip olduğunuz konusunda vize görevlilerini


    ikna etmeniz, Uyruğunda bulunduğunuz yada sürekli
    olarak ikamet ettiğiniz ülkedeki iç savaş yada sıcak savaş
    veya yoğun insan hakları ihlalleri dolayısıyla "ciddi
    biçimde kişisel olarak etkilenmiş" olmanız ve olmaya
    devam etmeniz ve makul bir süre zarfında sürekli bir
    çözüm imkanının mümkün olmaması gerekir. Kabul
    edilmeniz halinde convention refugee sınıfına uygulanan
    sağlık ve sabıka kaydı gibi muayeneler bu sınıf için de
    geçerlidir.
    Bu kapsamda kabul edilen bireyler, özel şahsiyetler yada
    kuruluşların sponsorluğunda olmalı yada kendisi ve
    tabiiyetindekilerin hayatını idame ettirmeye yetecek mali
    kaynaklara sahip olmalıdır.

    Mülteci Veren Ülkeler Sınıfı ( Source Country


    Class) : Bu kategoride mülteci kabul edilebilmek için
    Convention refugee tanımına uyuyor olmak. Sudan, El
    Salvador, Guatemala, Kolombiya, Kongo Demokratik
    Cumhuriyeti, Sierra Leone vatandaşı yada daimi mukimi
    olmak; ülkesinde göz altında yada hapis olduğu için ifade
    özgürlüğü, muhalefet ve gösteri özgürlüğü yada sendika
    faaliyetlerine katılma özgürlüğünden mahrum olmak
    gerekir. Bu sınıfta seçilen kişiler hükümet yardımı yada
    özel sponsor desteği alabilir. Kanada-Quebec Mutabakatı
    Quebec'e, ülke dışından bu eyalete yerleşecek mültecileri
    seçme hakkı tanımıştır. Bu eyalet tarafından seçilen
    kişilere "Certificat de sélection du Québec (CSQ)"
    şeklinde adlandırılan belge verilir. Federal hükümet, bu
    vizenin düzenlenmesinden önce tıbbi muayene ve sabıka
    kayıtları gibi yasal kabul gerekliliklerinin yerine
    getirilmesiyle mültecilerin uygunluğunun tespitinde

    479
    Faruk Arslan

    sorumluluk sahibidir. (77)


    28 Haziran 2002 itibariyle Kanada elçiliklerine bu
    ülke dışından iltica için başvuru yöntemi değişmiştir.
    Bunun için daimi ikamet vizesi başvurusuna şu
    belgelerden biri eklenmelidir: United Nations High
    Comissioner for Refugees (Birleşmiş Milletler Yüksek
    Komisyonu)'den bir referans, veya özel bir sponsordan
    taahhütname. Bu belgelerden herhangi biri olmaksızın
    yapılan başvurular değerlendirmeye alınmayacaktır.
    İstisnai durumlarda Kanada dışından elçiliklere iltica
    talebinde bulunanların yukarıda adı geçen belgeler
    olmaksızın başvurusu kabul edilir. Başvuru sahibinin
    bulunduğu ülke Kanada elçiliklerine doğrudan erişim
    hakkı tanınan ülkeler arasında yer alıyorsa başvuru
    sahibinin uyruğunda bulunduğu ülkeye hizmet eden
    elçilik başvuruyu doğrudan adaydan kabul edecektir.
    Doğrudan Erişim hakkı tanınan ülkeler şunlardır: Kongo,
    Sudan, El-Salvador, Guatemala, Kolombiya, Sierra
    Leone.
    4 Kasım 2004’de(BMMYK)- BM mülteci ofisi ve
    Kanada Hükümeti, evlerine geri dönme umudu olmadan,
    Merkez Asya’da zor durumda kalan yaklaşık 2,000
    Afganlıyı yerleştirebilecek program için grup kurdular.
    İki Kanadalı göç memuru, Tacikistan’da haftalar süren ve
    1000 kadar Afganlı mültecinin yeniden yerleştirilmesine
    öncülük etmesi muhtemel mülakatları tamamladı. Aynı
    zamanda BMMYK Türkmenistan’da, Kanada’nın orada
    mülakat yapılan 140 mülteciyi kabul ettiğini bildirdi
    Bunlar Azerbaycan’a kaçan 47 etnik Ermeni tarafından
    izlenen 64 Afganlı ve İran’dan 34 etnik Türkmendi. Aynı
    zamanda, Kırgızistan’dan gelen – programın tasarlanıp
    denendiği yer - ve Kanada tarafından 2005 başında kabul

    480
    Faruk Arslan

    edilen 511 Afganlı mülteci, bir seferde yeni evlerine


    vardı. Kanadalı göçmen memurları için, Taşkent’teki
    BMMYK ofisi, 360 kişiyle mülakatlara kısa zamanda
    başlanması için dikkate almak üzere ayarlandı: Bunlardan
    üçü ya eski Sovyetler Birliği’nde öğrenci oldukları için
    oldukça parasızdı ya da aileleri bu durumdaydı.
    BMMYK’nın mülteciler için tercih ettiği “kalıcı
    çözümün” onların evlerine geri dönmesi olmasına
    rağmen, bazı insanların eve dönemediği sık sık oluyor.
    Böylece tek alternatif sığınma sağlayan ülkeyle
    bütünleşme ya da üçüncü bir ülkeye yeniden yerleştirme.
    Bu son seçenek, Sovyetler Birliği’nin eski Merkez Asya
    cumhuriyetlerinde dağıtılmış mülteciler için tek ümitti.

    Çoğu Afganlı mülteci, 1992’de devrilen Necipullah


    Hükümeti ile bağlantılıydı ve eski Sovyet Rejimi ile
    ikincil bir bağ bile – eski Sovyetler Birliği’nde okuyor
    olmak gibi – geri dönen birisi için hala tehlikeli olabilir.
    Ev sahibi ülkeler, bu çözüm yolunu çoğu için kapatarak
    mültecilere vatandaşlık vermeye yanaşmıyorlardı.
    Ailesinin Tacikistan’dan Kanada’ya yeniden
    yerleştirilmesi kabul edilen Basir Ahmad Mavlavizoda,
    “Bizim hem mücahitlerle hem de Talibanla sorunlarımız
    vardı. Mücahitler Taliban’ın rolünü oynuyor ya da tam
    tersi oluyor. Onlar hala oradalar.” diye yakınıyordu. Son
    zamanlarda dokuz hükümet- Amerika, Kanada,
    Avusturya, İsveç,Norveç, Finlandiya, Yeni Zelanda,
    Danimarka, ve Hollanda- bir yıllık yeniden yerleşen
    mültecilerin çoğunu karşıladı. 2004’de yaklaşık 27,000
    mültecinin, 13,987’si Amerika’ya gitti, 4,749’u
    Kanada’ya ve 3,935’i Avusturalya’ya BMMYK
    tarafından yerleştirildi. BMMYK ayrıca hassas insanları

    481
    Faruk Arslan

    kabul etmeye gönüllü diğer devletleri aramak ve Şili,


    Benin, Burkina Faso , Brezilya, İrlanda, İzlanda ve
    İngiltere gibi yerlerde son zamanlarda tanıtılan
    programları güçlendirmek için çalışıyor.
    Kanada’nın durumunda, dünya çapındaki göçmenleri
    kabul etme resmi programı 7,500’e kadar mülteci kabul
    kontenjanını içeriyor. Bu, Merkez Asya’daki BMMYK
    temsilcilerini, Kanadalı yetkilileri, Afgan mülteci
    nüfusuyla mülakat için davet etmeye sevkediyor. Fakat
    geniş bir nüfus, 1979’daki Sovyet işgalinden önce bile
    yıkılan Afganistan’ın değişen politikalarına yakalanan
    şanssız bir gruptu. Bazıları 1980’lerin kominist
    yöneticilerini desteklemeyen fakat aynı zamanda mücahit
    ajanlarının da direnişlerini desteklemeyi de reddeden
    makul kimselerdi. Bazıları sadece öğretmen, gazeteci ya
    da, sonunda yenilen anti-komunist kuvvetlerinin
    azalmayan şüphelerini kazanarak Necipbullah alanından
    çalışmaya devam eden bürokratlardı. Şanssızlar
    arasındaki büyük çoğunluk, Merkez Asya Sovyetler
    Birliğinin bir parçasıyken genç yetim olarak gelen
    Afganlardı. Onların Afganistan’la ilgili hatıraları ve aile
    bağları hiç yok gibi Necipbullah rejimiyle ilgililerin
    çocukları olmaları bile onların ölüme mahkum
    edilmelerine yeterdi.
    Sınırlar dışındaki toplam Afgan nüfusuna bakıldığında,
    Kanada’ya yerleştirilecek sayı makul. 2001’in sonlarında
    Afganistan’da Taliban rejiminin düşmesinden beri 2,3
    milyon Afganlıdan fazlasının yurduna geri dönmesine
    karşın, tahmini bir milyonu İran’da kalıyor ve -belki
    Pakistan şehirlerindeki Afgan sayısının iki katı kadar-
    diğer bir milyonu Pakistan’daki kamplarda kalıyor.
    Fakat, Merkez Asya’daki Afgan mülteci nüfusu, İran ve

    482
    Faruk Arslan

    Pakistan’dakilerin çoğunluğundan birçok açıdan daha


    farklı. Ya varışlarından önce ya da sığınma bölgesine
    varmadan önce daha iyi bir eğitim aldıkları için daha
    eğitimli olmayı meylediyorlar. Mülteci konumularına
    ilişkin -eğer evlerine geri dönerlerse zulüm korkusu-
    iddiaları bile daha iyi belgelenmiş. Onların olaylarının
    sonucu bile büyük bir etki yarattı. İran ve Pakistan’la
    karşılaştırıldığında, bu programın başlarında Merkez
    Asya ülkelerinde oldukça az Afgan mülteci vardı:
    Tacikistan’da yaklaşık 2,500,Özbekistan’da 2,300,
    Türkmenistan’da 1,200 ve Kırgızistan’da 650. Kanada’ya
    böyle büyük bir kısmın yerleştirilmesi, bütün Afgan
    mültecilerin çerçevesinde çözüm için umutları
    yükseltiyor. BMMYK’nın Afgan mültecilerle ilgilenmeye
    başladığı çeyrek yüzyıldan sonra, sorunu bitirmek için
    umutlar yükseliyor. Afganistan’da çoğalan sabitlik ve
    ekonomik yükselme, Kanada ve BMMYK arasındaki
    işbirliği eve gidemeyen mülteciler içinde çözüm
    olduğunu gösterirken, İran ve Pakistan’dan milyonlarca
    Afganı geri çekti. (78) Kanada, 1995 Bosna katliamı ve
    1999 Kosova krizleri sonrasıda pek çok Boşnak ve
    Arnavutu mülakatlarla Kanada’ya getirmişti.
    Kanada’da Kürtlerin çıkardığı Yeni Hayat
    gazetesinde ilticacılara yardım eden aşağıdaki yazıyı ve
    Law Office gördüğümde epey şaşırdım:
    Anti-sempatik göçmenlik politikası ölümcül
    yüzünü ikinci dünya savaşının başlarına doğru
    Kanada’da göstermeye başladı. O zamanlar, 1939 yılında,
    St. Louis adlı bir gemi Avrupadan açılarak Kanada’nın
    Atlantik kıyılarına doğru yola koyuldu ve beraberinde
    900’e yakın Avrupa (Almanya) göçmeni bulunduruyordu.
    Kanada, iltica talebinde bulunan bu insanların sığınma

    483
    Faruk Arslan

    isteklerini geri çevirerek tekrar Avrupaya dönmelerine ve


    Alman Nazi hükümeti tarafından işkenceye mazur
    kalmalarına göz yumdu. Bu kırılma noktası oldu. Kanada
    medyası hükümeti bu kararından dolayı sert bir dille
    eleştirdi, kamuoyu oluştu. İkinci dünya savaşı sonrası,
    Kanada ülkelerinden çıkarılmış insanları ilticacı olarak
    kabul etmeye başladı. Binlerce kişi gruplar halinde
    Kanada hükümetine iltica talebinde bulunarak Kanadaya
    göç etme şansı elde ettiler. Bu 25 yıl kadar böyle devam
    etti. 1951 yılında Kanada hükümeti İlticacı Sözleşmesini
    imzalayarak ilticacı kişileri seçme hakkı elde etti. Bu hak
    ile birlikte Kanada, Batı Avrupa ülkelerinde Komünist
    rejim altında ezilmiş insanları tercih etmeye başladı. 1976
    yılında Kanada iltica kanunu, göçmenlik ile iltica
    arasında ilk ayrımı ve bunların tanımını yaptı. Bunun
    yanısıra iltica başvurusunu onaylayan veya ret eden bir
    sistem kuruldu. 1986 yılında, Kanada, Birleşmiş Milletler
    Yüksek Komisyonu İlticacılar Kurulu tarafından,
    ilticacılara verdiği sığınma haklarından dolayı ödüle
    layık görüldü. 1970 ve 1980 yılları arasında 700,000’den
    fazla insana, Kanada hükümeti tarafından iltica hakkı
    tanınmış olup Kanada devletinin koruması altına
    alınmıştır. 2003 yılında Kanada ve ABD hükümetleri,
    karşılıklı olarak bir anlaşmaya imza attılar. Bu anlaşmaya
    göre, eğer bir kişi iki ülkeden birisine giriş yapar ise,
    diğerine iltica talebinde bulunamayacak idi. Yani, eğer bir
    insan Kanada’ya giriş yapar ve daha sonra ABD
    hükümetinden iltica talebinde bulunursa, bu talebi geri
    cevirilecek idi. Bu uygulama halen 3. Güvenli ülke
    Anlaşması olarak geçerliliğini korumaktadır. Türkiyeden
    gelen insanların 1990 ve 2002 yılları arasında rekor
    düzeyde iltica talebinde bulunduğu tahmin ediliyor.

    484
    Faruk Arslan

    Bunların çoğunluğu din baskısı ve ırkçılık altında


    yapılmıştır. Türkler ve Kürtler, Kanada İltica Kanunu
    hakkında hemen hemen hiç bir bilgiye sahip olmadıkları
    gibi çoğu zaman davalarını eksik bilgi veya yanlış
    anlamalar sonucu kaybettiler. Kanada Göçmenlik ve İltica
    mahkemesinin ilk baktığı husus kişinin gerçekten kendi
    ülkesinde tehlike içerisinde olup olmadığıdır. Aksi
    taktirde, ne kadar haksızlık, zulüm ve işkence görmüş
    olsa bile, eğer mahkeme kişinin kendi ülkesine geri
    dönüşü sonucunda kendisine artık zarar gelmeyecek
    kanısına varır ise, kişinin iltica talebi reddedilir. Yani
    görülen işkenceler ve zulümler tek başına yeterli
    olmayabilir. Hayati tehlikesi varsa kişinin, bunuda elde
    olan somut deliler ile kanıtlaması gerekecekdir. Eğer
    iltica talebi, IRB tarafindan kabul edilir ise, bu aday
    “korunmuş kişi” hakkını elde edecektir. Bunun anlamı, bu
    kişi Kanadada kalabilir ve bundan sonra ise temelli kalıcı
    yani “permanent resident” süreci için başvuru yapabilir.
    Göçmenlik işleri ile uğraşan bir avukat mutlaka
    gereklidir. Eğer IRB iltica talebinizi geri çevirir ise, adaya
    bunun nedenlerini bildirir bir yazı yollayıp, 30 gün
    içerisinde Kanada’yı terk etmesini talep eder. Bundan
    sonra eğer kişi başka hukuki yollara başvurmayı tercih
    etmezse bu süre içersinde, Kanada’yı terk eder. Aksi
    halde suçlu duruma düşecekdir. Bununla birlikte, eğer
    gitmez ve hakkını bir üst mahkemede aramayı tercih eder
    ise, bununda değişik hukuksal kovuşturmacası olacak ve
    tecrübeli bir avukata ihtiyacı olacaktır. Davayı bundan
    sonra avukat takip edecektir. Kanada’ya 3 şekilde iltica
    ediliyor.
    Bunlardan birincisi: Kanada’ya bir şekilde gelip, ilk
    gördüğünüz görevliye ben iltica etmek istiyorum demek.

    485
    Faruk Arslan

    Bu yolla iltica etmeniz %50 .


    İkincisi: İşci olarak gelip 2 ay çalıştıktan sonra o yerin
    savcılığına giderek iltica talebinde bulunmak.
    Üçüncüsü: Türkiye’den iltica talebinde bulunmak.Tabi
    bunun için araştırma yapmanız gerekiyor. Araştırma
    yapmadan iltica başvurusu yapmak sakıncalı.
    Toronto’da Canada Law Offıce açarak resmen iltica işi
    yapan Kürtler var.
    Bu grup, iltica konusunda birçok e-mail ve mektup
    aldığını, yaklaşık 2008 yılı içerisinde 600 başvuru
    incelediğini ve yaklaşık 400’ünün olumlu sonuçlandığını
    iddia ediyordu Yeni Hayat gazetesinde. Alevilik, Kürtlük
    ve benzeri nedenlerle iltica talebini yapabilmek için bu
    yönlü bir mazeretde bulunmak için yapılması gereekenleri
    şöyle listelemişler:
    Bu yönde en az 6 ay hapis cezası aldığınızı,
    Toplum içinde ayrımcılık yapıldığını,
    Şiddete maruz kaldığınızı,
    Dışlandığınızı belgelemeniz gerekmektedir. Bu belgelerle
    Ankara’daki Kanada konsolosluğuna giderek
    başvurabilirsiniz. Konu araştırılır ve yaklaşık 1 yıl içinde
    sonuçlanır.
    Tavsiyeleri ise şöyle: ‘ Belge konusunda sıkıntı
    yaşarsanız diğer bir seçenek ise bir iş için Kanada’ya
    gelerek burada uçaktan iner inmez, ilk gördüğünüz
    yetkiliye iltica etmek istediğinizi medenice
    belirtmektir. Bu yönlü taleplerde savcılığa çıkarılır ve
    savcılığı ikna kabiliyetinize göre başvurunuz onaylanır.
    Kanada’ya işci olarak gelemiyorsanız, turist olarakta
    gelebilirsiniz. Ancak Kanada’dan bir davet olmadığı
    sürece ve Kırmızı pasaportunuzda yoksa vize almanız
    kolay değildir. Bunların dışında evlilik yoluyla gelebilir

    486
    Faruk Arslan

    ve 6 ay kaldıktan sonra iltica talebinde bulunarak


    vatandaşlığa geçebilirsiniz.
    Güya bu akılları veren Kürt Türkiyelilerin ofisi,
    yukardaki yönlerde hiçbir faaliyete karışmamaktadır.
    Ofis çalışanları olarak Türkiye dahil dünyanın 6
    ülkesinden vatandaşlık talebinde bulunan kişilere yasal
    süreçler konularında yardımcı olmaktayız. Türkiye’den
    Kürt, Alevi, Yahudi, Hristiyan vb. kökenli vatandaşların
    (Türk kökenliler istisna) talepleri doğrultusunda yasal
    süreci Türkiye ve Kanada’dan başlatarak kişinin varsa
    ailesinin ikinci vatandaş olarak Kanada’ya
    yerleştirilmesini, iş bulmasını, iş bulana kadar süren
    zaman zarfında işsizlik ödeneği almasını, eşya yardımı,
    çocuk yardımı, iaşe yardımı, giysi yardımı, vb konularda
    destek almalarını sağlıyoruz. ‘ Vay canına demişim.
    İnternetden iltica reklamı yapıldığını hemde gazeteye
    basıldığını hiç görmemiştim. Devam edelim:
    İlk aşamada Kanada hükümeti tarafından;
    4000 Kanada doları ilk yerleşme yardımı, (bir
    kereye mahsus)
    900 Kanada doları aylık işsizlik maaşı,
    400 Kanada doları aylık iaşe bedeli,
    400 Kanada doları aylık kira bedeli,
    100 Kanada doları giyim bedeli,
    250 Kanada doları da aylık bakmakla yükümlü olduğunuz
    kişilere (kişi başı)
    Ortalama 4000 doların yanı sıra aylık ortalama belirli bir
    güvenli yaşam sağlanana kadar 2000 Kanada doları
    yardım yapılmaktadır. Daha fazla yardım talepleri
    başvuruları yapılmamakta, kabul edilmemektedir.

    487
    Faruk Arslan

    Militan olduğu anlaşılan bu Kürtlerin şu notunu


    kaydedelim: ‘ Bize yapacağınız iltica talebi Kanada’
    ya göre yasal, Türkiye’ye göre yasal değil, suçtur. Bu
    yüzden Türk hükümetiyle sorun yaşamamanız için kesin
    görülen başvurular değerlendirilmektedir. İlticanız
    riskliyse talebiniz tarafımızdan ret edilir.
    Kesin iltica edebilecek durumdaysanız, işlem yapılarak
    buraya alınırsınız. Talepleri kesinlesen ve iltica hakkını
    kazanan kişi adresine postayla göndereceğimiz belgeyle
    ve ailesiyle Ankara’daki Başkonsolosluğa giderek
    yetkililere teslim eder ve iki görevli nezaretinde uçağa
    bindirilerek Kanada’ya getirilir. Burada 15 gün
    karantinada kaldıktan ve hastalığı olmadığı kanıtlandıktan
    sonra yerleştirilme işlemleri başlar. ‘ (79)

    PKK’lı Kürtlerin nasıl sistemli biçimde ülkeyi terkederek


    Kanada’ya iltica ettiğini, bu yazıyı okuduktan sonra
    anladım. Buraya alıntılamayı uygun buldum ki, insan
    kaçakçılığına giren bu durum ülkemizin imajını bozuyor.
    Doğrusunu, kurallarıyla anlatalım.

    KANADA İÇİNDE SIĞINMA TALEBİ

    Kanada, ülke içerisinde bulunupda vatanlarına


    dönemeyen kişilere de koruma sağlar. Başvurular,
    herhangi bir giriş kapısında veya Kanada Göçmenlik
    Bürosuna (CIC) yapılabilir. Uygun görülen iltica talepleri
    bağımsız bir mahkemede dinlenilmek üzere Immigration
    Refugee Board (IRB) /Göçmenlik ve İltica Kurulu'na
    gönderilir. Bu kurulda davaları Refugee Protection
    Division (RPD) Mülteci Koruma Birimi dinler. Bir
    kişinin korumaya muhtaç olup olmadığına RPD üyeleri

    488
    Faruk Arslan

    karar verir. Kişinin convention mülteci yada korumaya


    muhtaç olduğuna karar verilirse koruma kararı çıkar.
    Bu başvurular ülkeye girişte havalinanında
    yapılabileceği gibi ülkeye girdikten sonra telefonla
    randevu alınarakta yapılabilir. Malesef bazı Türkler ve
    milletler Kanada’ya iltica etmek için gemiden atlamanın
    zorunlu olduğunu sanıyorlar. Ağustos 2005’de Quebec’te
    iltica etmek isteyen altı Türk gemici, St. Lawrence
    Nehri’ne atlamıştı. Üç denizci tututklanırken kayıp üç
    Türk’ün boğulmuştu. Olay, sinemadaki aynı adlı
    uyarlaması büyük gişe yapan, Henri Charriere’in dünyaca
    ünlü romanı "Kelebek"in kahramanını anımsatıyordu.
    Kanada’da yayınlanan Globe and Mail gazetesine göre,
    Malta bandıralı İmbat kargo gemisinde çalışan altı Türk,
    vatandaşlığına geçmek ve oturma izni almak istedikleri
    Kanada’nın Quebec eyaletindeki St. Lawrence Nehri’ne
    atladı. Bir Türk, donma tehlikesiyle hastaneye
    yatırılırken, iki Türk göz altına alındı. Kanada Sınır
    Servisi Ajansı sözcüsü Dominique McNeely, St.
    Lawrence Nehri’ne dünyanın pek çok yerinden gemilerin
    geldiğini, kimi zaman da gemi personelinini iltica
    talepleriyle karşılaştıklarını belirtiyordu. McNeely
    "Ancak St.Lawrence Nehri’ne atlayanlarla ilk kez
    karşılaşıyoruz. Bu çok sıradışı ve çok tehlikeli bir
    girişim" diye dalga geçmişti. Nehre atlayan altı Türk’ün,
    İmbat gemisi’nin Kanada’da karıştığı ilk olay değildi.
    Temmuz 2005’de de gemi personeline ait iki Türk tıbbi
    destek istemiş, ancak daha sonra Montreal’de kaldırıldık
    arı hastaneden kaçmıştı. İki Türk’e sonra ulaşılamamıştı
    Bu tür dolambaçlı yollara halbuki hiç ihtiyaç yoktu.
    Gemiden atlama usulü Avustıralya’da kabul görüyor.
    Avusturalya gemiden atlayan ilticacıları ciddi buluyor.

    489
    Faruk Arslan

    Kanada sıcak bakmıyor. Oysa Kanada’da ülkeye bir


    şekilde legal veya illegal giren herkes medenice iltica
    edebilir. Mülteciler, Almanya ve pek çok Batı ülkesinde
    olduğu gibi toplama kamplarına toplanıp toplumdan
    ayrıştırılmaz. Mahkeme süreci devam ederken normal
    vatandaş gibi işsizlik maaşı bağlanıp hayatını kazanması
    için yardımcı olunur.
    Üsteklik devlet, ‘Legal Aid’ denilen hukuk
    yardımı sağlayarak parası olmayan adayların avukat
    tutmalarına yardımcı olur. Avukatsız mahkemeye çıkanlar
    ciddiye alınmıyor. Bu süreçte avukat iltica adayının
    yazdığı hayat hikayesini oluşturur, başvuruyu yapar ve
    dava gününü bekler. Piyasada para karşılığı (1000 CAD)
    hikaye yazan bir sürü düzenbaz vardır. Bunlardan bir
    tanesi yakayı adayın davayı kaybetmesi sonrası itirafıyla
    ele vermiş ve göçmenliği elinden alınmıştı. Dava öncesi
    avukatla-aday taktiksel olarak birlikte çalışır. Baskı
    gördüğünü hikayesine yazan aday düşmanını mutlaka
    devlet birimlerinden (asker, polis, istihbarat vs.)
    seçmelidir. Bu iddiasını belgelemelidir. Mafya veya özel
    sektörden düşman olmaz. Veya kan davası, töre, koca
    dayağı gibi sosyal etkenleri kullanmalıdır. ABD ve pek
    çok ülkede koca dayağı iltica sebebi sayılmasada kadın
    hakları ülkesi olan Kanada’da kabul nedenidir. Askerliğin
    mecburi olmadığı Kanada’da ülkesinde askere gitmek
    istemeyen adayda bakaya kaldığını ispatlarsa kabul
    alabilir. Tabii niye silaha karşı olduğunu anlatmalıdır.
    1980’li yılların sonlarında mahkemeye çıkan pek çok saf
    köylülerimiz hakime ‘tarlasında ürün yandığı, inekleri,
    koyunları öldüğü’ için iltica ettiğini söylemiş ve heyeti
    güldürmüştü. Hakimler iyi niyetli insanlarmış ki,
    defalarca ‘düşün yine gel’ diye köylülerimizi tam 5 yıl

    490
    Faruk Arslan

    git-gel yaptırmıştı. Böyle bir yaklaşıma başka bir ülkede


    rastlayamazsınız. Bu nedenle bu köylülerimiz 2 yılda
    alacakları statüyü 6-10 yılda alabildiler. Daha ziyade
    Kürtler ve Aleviler siyasi, dini ve etnik nedenlerle
    başvuruyor. Kürt olmadığı halde ‘Kürdüm’, Alevi
    olmadığı halde ‘Aleviyim’ diyen çok ilticacı aday
    gördüm. Sosyal Workerlık okuduğum için ilgi
    alanlarımızdan biri mültecilerin sorunlarıydı. Kabul
    görmüş hayat hikayesini kendine kopyalayıp başvuranları
    hakimler genelde yutmaz. Her ülke konusunda
    uzmanlaşmış hakimler vardır ve adayların ne dediğini
    hemen kavrarlar. Türkiye konusunda uzmanlaşan
    hakimler hangi köyümüzde ne kadar Kürt yaşadığını,
    hangi tür Alevilerin ne tip sorunları bulunduğunu
    derinlemesine bilecek kadar uzmandır. Genellikle vücut
    diline bakarak yalan söyleyip söylemediğini anlamaya
    çalışır, mahkemeye sunduğu hayat hikayesinde şaşırtma
    yapmaya çalışarak yoklama çekerler. Töre cinayetinden
    kaçan yalnız kadın adayları büyük oranda davayı kazanır.
    Zulüm gördüğüne dair İnsan Hakları raporlarına
    geçenlerin fazla çaba harcamasına gerek yoktur, hemen
    kabul görürler. Başörtüsü nedeniyle zulüm görenlerden
    kabul edilenler olmuştu. Ülkeye gelir gelmez iltica etmesi
    avantajınadır. Bekleyipte başvuranlara, ABD, Almanya
    gibi güvenli ülkelerde kalıpta gelenlere sıcak bakılmaz.
    Bu yolu istismar ettiği düşünülür. Can korkusu olan,
    ülkesine dönmekten çekinen hemen iltica eder, ‘bekle-
    gör’ politikası izleyenler kaybetmeye mahkumdur. ABD
    ile 2002’de imzalanan ve 2004’de yürürlüğe giren
    anlaşma sonrası bu ülke üzerinden gelen adaylar güvenli
    ülkeden geldikleri varsayıldığı için başvuruları olumlu
    sonuçlandırılmıyor. Geldikleri ülkeye gönderilmeleri

    491
    Faruk Arslan

    sözkonusu. Adayın yalan söylediğini anladıkları anda


    ağzıyla kuş tutsa davayı kazanamaz. Avukat ve tercüman
    ücretlerini devlet öder. Devletden yardım almayan,
    çalışan veya Kanada’ya cebi şişkin gelenler avukat
    bedelini kendi öder. Mahkeme öncesi para karşılığı form
    dolduran Paralegal veya Sosyal Workerlık eğitimi almış
    uzmanlarla görüşmeniz hata yapılmaması için gereklidir.
    Formda yazılan her bilgi mahkemede asıl kabul edilerek
    saatlerce sorgulanacaktır. Yazılı ve sözlü beyanlara
    heyetin inanması kabul verilmesi için yeterlidir. Eğer
    mahkemesi olumlu geçerse ‘Convention Refugee’ (
    Adaylığı kabul edilmiş mülteci) statüsü kazanır. Karar ya
    mahkemede yüzüne okunur, veyahut 15 gün-3 ay arası
    süre içinde evine postalanır.
    Bu statü ile seyahat belgesi alarak yurtdışına
    çıkabilir, daimi oturma ve çalışma izni kazanmış olur.
    Sağlık kartı için başvurabilir. Ancak Kolej ve üniversite
    okuyamaz. Bu nedenle hemen göçmenliğe başvuru
    yapması kaçınılmazdır.. Göçmenliğe başvurursa göçmen
    daha sonra vatandaşlığa başvurursa vatandaş olur. Gerekli
    güvenlik araştırması yapıldıktan ve sağlık kontrolünden
    sonra Göçmenlik belgesi 10 ay ila 2 yıl içinde verilir
    Başvurudan sonra 1 yıl içinde kabul görenlerin göçmenlik
    başvurusu sırasında yeniden sağlık kontrolünden
    geçmesine ihtiyaç yoktur. Aksi halde kişi başı 500 dolar
    check-up ücretini öder. Göçmen olunca öğrenim kredisi
    alarak yüksek eğitimini devam ettirebilir.
    Abroad sınıfı Convention Refugee, vatandaşı
    olduğu veya sürekli ikamet ettikleri ülke dışında bulunan
    insanları kapsar. Bu sınıf dahilindeki mültecilerde: ırk;
    din; siyasi görüş; milliyet; yahut belirli bir sosyal gruba
    mensubiyet sebebiyle gerçek anlamda zulme maruz kalma

    492
    Faruk Arslan

    korkusu içinde olan kişilerdir. Kanada'da bulunup, sınır


    dışı edilmesi halinde hayati tehlike veya işkenceye
    uğrama ihtimalleri bulunanlara ‘Korumaya muhtaç
    kişi’denilir. Bir korunma talebi BRB Refugee Division
    tarafından kabul edildiğinde atılacak ikinci adım daimi
    mukim statüsü için başvurmaktır. Başvuru formu,
    IRB'nin gönderdiği tebliğle birlikte sunulmalıdır. Bu
    işlem 180 gün içerisinde gerçekleştirilmelidir. Yakın aile
    bireyleri Kanada'da yada dışarıda müracaat kapsamına
    alınabilir. Başvuru sahibi yada bir aile bireyi gerekli
    kimlik belgelerine sahip değilse ve güvenlik sebepleriyle
    kabul edilemez durumdaysa oturma izni verilmez.
    Refugee Division bir korunma talebini reddettiğinde
    başvuru sahibine reddedilme sebebini de içeren yazılı bir
    tebliğ gönderir. İlgili kişinin Kanada'yı terk etmesi
    yolunda izleyebileceği seçenekler de bu belgede belirtilir.
    Talebi reddedilen kişi 30 gün içerisinde ülkeyi terk
    etmelidir. Kararın gözden geçirilmesi için bir Federal
    Mahkemeye 150 gün içerisinde temyiz başvurusunda
    bulunulabilir. Çoğunlukla temyizin sonucunu beklemek
    için ilgili kişilerin Kanada'da kalmasına izin verilir.
    Ancak bu mahkeme sadece usülden davaları bozabilir,
    davanın içeriğine bakmaz. Mesela iki hakim bakması
    gerekirken bir hakimin gelişi, savcının bulunmayışı veya
    delillerin kayda alınmayışı gibi. Kazanma oranı yüzde
    10’u geçmez. İlk mahkemede kaybeden adayın şansı
    azalır. Ülkelere göre kazanma oranları değişiktir.
    Macarlar, sadece dil öğrenmek ve 2 yıl Kanada’da
    bedava yaşamak için iltica ediyorlar. Çoğu zaman
    mahkemeye bile gitmiyorlar. Bu nedenle Macarlarda
    kazanma oranı yüzde 8. Sahte belge sunma konusunda
    kötü sicilleri bulunan İranlıların yalancılığından dolayı

    493
    Faruk Arslan

    kazanma oranları yüzde 20. Türklerin kazanma oranı 11


    Eylül faciasından önce yüzde 80 iken, bugün yüzde 50’ye
    düşmüştür. Bunun nedeni ABD’nin baskılarının yanısıra
    AKP yönetimiyle ülkeye siyasi istikrarın gelmesi, AB
    sürecinde çıkartılan kanunlar paralelinde Kürtlere ve
    Alevilere yönelik ayrımcılığın sona ereceğine dair güven,
    dini baskı gerekçelerinin ortadan kalkması gösterilebilir.
    Her iltica adayının ülkesinin kötü imajına katkı sağladığı
    unutulmamalıdır.Türkiye malesef Afganistan ve Irak’yan
    sonra en fazla mülteci veren ülke sıralamasında 3. sırada
    bulunuyor.
    Kanada'ya ülke dışından yerleşmek isteyen
    "Convention" mülteci yada Humanitarian Designated
    Classes (Source Country Class ve Country of Asylum
    Class) üyesi olarak müracaat edenlerden başvuru ücreti
    alınmaz. Kanada'da, korunmaya muhtaç kişi yada
    Convention mülteci statüsü tanınarak "protected person"
    olarak kabul edilen kişiler oturma izni için müracaatlarda
    başvuru ücreti öder. "Protected person"lar için oturma
    izni ücreti; başvuru sahibi için 550 CAD 22 yaş ve üzeri
    her aile bireyi için 550 CAD, 22 yaş altı evli bireyler ve
    başvuranın eşi için 550 CAD, 22 yaş altı bekar her aile
    bireyi için 150 CAD'dır. İltica talebinde bulunanlar
    normal şartlar altında çalışma izni için başvurabilirler.
    Genellikle hükümet yardımı olmaksızın hayatını idame
    ettiremeyenlere çalışma izni verilir. Başvuruda bulunanlar
    IRB (Immigration and Refugee Board)'ye şahsi bilgi
    formu teslim etmeli ve sağlık muayenesinden geçmelidir.
    Sığınma talebinde bulunanlar okuma izni için başvurarak
    kararın çıkmasını beklerken dil eğitimlerine, çocukları
    ilkokul, orta okul, lise eğitimlerine ücretsiz devam
    edebilirler. Yabancıların küçük çocukları otomatik olarak

    494
    Faruk Arslan

    okula devam hakkına sahiptir. CIC tarafından idare edilen


    (Interim Federal Health Program) Geçici Federal Sağlık
    Programı, ihtiyacı olan sığınmacı adayları ve Kanada'da
    henüz bir sağlık programı kapsamında olmayan
    mültecilere acil ve temel ücretsiz sağlık hizmeti sunar.
    (80) Federal mahkemedende ret cevab alan aday
    mülteciye son 6 ayda ne değiştiğini öğrenmek için ‘Risk
    Assessment’ gönderilir. Aday neden ülkesine
    dönemediğini yeni belgelerle isparlarsa adaylığı kabul
    edilebilir. Bu süreçte kazanma şansı yüzde 20’dir. Bu
    başvuruyla birlikte ret yiyen adayın devletden yardım
    almayı keserek çalışmaya başlaması ve kendi ayakları
    üzerinde durduğunu ispatlaması önem kazanır. İnsan
    Hakları başvurusu denilen ayrı bir başvuruyu bu sayede
    yapabilir. Humanitarian Designated Classes (Source
    Country Class ve Country of Asylum Class denilen bu
    başvuru hem içeriden hem dışarıdan yapılabilir, ücret
    alınmaz. İçeriden yapılanda bu süreç devam ederken
    sınırdışı edilme mektubu gelirse belirtilen süre içinde
    ülkeyi terketmelidir. İnsan Hakları başvurusu
    sonuçlanana kadar kalma izni verilmez. Genellikle bu
    başvuradan sonuç alma şansı yüzde 20’dir. İyi referans
    mektupları alırsa şansı artar. Sınırdışı mektubu aldığı
    halde ülkeyi terketmeyenler resmen kaçak olur. Adres
    değiştirerek yeraltına çekilir, çocukları okulda okuyamaz.
    Eğer yakalanırsa ülkesine göçmen yetkilisi nezaretinde
    götürülür ve teslim edilir. Ülkesinin havalimanında
    neden iltica ettiğine dair ifadesi alınır. Eğer asker kaçağı
    ise askere, değilse memleketine gitmesine müsade edilir.
    Ancak İçişleri Bakanlığı ve MİT özel arşivinde siciline
    işlenir.
    Kaçaklara af meselesi iltica adaylığı kabul

    495
    Faruk Arslan

    edilmemiş olanların başlıca sohbet konusudur. Daha öne


    İngiltere Kraliçesi 2. Elizabeth’in Kanada’yı ziyareti
    vesilesiyle iki defa toplam 30 bin kadar kaçak affedilip
    statüye kavuşturulduğu için yeni bir af beklentisi
    dillerden düşmez. Ancak bu af tasarılarında kapsam hep
    sınırlı tutulmuştur. Kanada’ya pasaportlarını yırtıpta
    girenler, sınırdışı edildiği halde gitmeyenler ve
    kimliklerini ispatlayamayanlar hep kaybetmiştir.
    Mahkeme süreçlerinde en önemli konu kimliğini
    ispatlayabilmektir. Kanadalılar, pasaportunu kaybederek
    veya sahte pasaportla gelen iltica adylarına hep şüphe ile
    bakmış ve başvurularını baştan sonuna kadar reddetmiştir.
    Kazananlar göçmenliğe dahi başvursa Kabul belgeleri çok
    uzun sürede gelir. Ülkesinden kendisini tanıyanlardan
    referans mektupları almadan kimliğine inanmazlar.
    Kanada, bu konuda çok haklı. Muhatabının terörist olup
    olmadığını nereden bilecek? Parmak izleri suçlu
    olmadığını ispatlasada her zaman isminin üzerine bir soru
    işareti konulmuştur. PKK’lıyım dediği halde ilticası kabul
    edilen adayları devlet yakın gözetimi altında
    bulunduruyor.
    2004’de Federal Göçmenlik Bakanı Denis
    Coderre tarafindan hazırlanan, kaçak yaşayan ve çalışan
    binlerce illegal yerleşimciye legalleşme hakları tanıyan
    bir tasarıda iltica başvurularını kaybedenlere yine üvey
    muamele yapılmıştı. Göçmen avukatları bu durumu
    ayrımcılık olarak nitelemişti. Yasada özellikle inşaat
    alanında kaçak çalışanlara 2 yıllık geçici yabancı işçi
    statüsü verip sonrasında göçmenliğe başvurmalarının
    öngörülmesi, inşaat sektöründe çalışan firmaların
    talebiyle gerçekleşmişti. Meslekler arasında ayrımcılıık
    güden tasarı, insan hakları ilkelerinden biri olan ve

    496
    Faruk Arslan

    Kanada anayasasında yer alan ayrımcılığıa müsade


    edilmeyeceği kuralını ihlal anlamına geliyordu. Tasarı
    Bakan Coderre’nin bakanlık bürokratlarının kaçak
    göçmenler ve kayıtdışı ekonomi sorunu konusunda
    hazırladığı raporu dikkate alması ve bu konuyla yakından
    ilgilenen Toronto’dan Liberal milletvekili Maria Minna
    ile gündeme gelmişti. Minna, kendisine dört büyük işçi
    sendikasının başvurarak taleplerde bulunduklarını iletince
    bu sefer görüşmelere dört sendikanın sözcüleride
    katılmıştı. İnşaat sektöründe çalışan belgesiz kaçak
    işçilerin bazı pilot projelerde kayıt içine alınması
    tartışılmıştı. Universal Workers Union, Local 183
    Sözcüsü Andy Manahan’ın ‘ Onlarında yasal çalışmaya
    hakkı olmalı’ sitemi üzerine Bakan Coderre en fazla
    kaçağın olduğu Toronto’da Göçmenlik Bakanı Maria
    Bountrogianni, Belediye Başkanı David Miller ve Kanada
    İnsan Kaynakları şübesiyle ortak pilot projeler
    hazırlamıştı. Ontario İnşaatçılar Sekreterliği, kaçak
    sayısını 76 bin olarak çıkartınca Bakan Coderre, bu
    rakamın çok yüksek olduğunu önce belgesiz kaçak
    tanımını yaparak iş başlamak gerektiğini söylemişti.
    Bakanlık her yıl 8400 kişiyi sınırdışı etmesine rağmen
    pek çoğu gitmeyerek yeraltına çekiliyordu. Bakan
    Coderre, federal-eyalet göçmenlik anlaşması konusunda
    yerel yöneticilerle uzlaşma sağlamaya çalışmıştı. Yunan
    asıllı yerel bakan Marie Bountrogianni, tamamen farklı
    bir Toronto modeli üzerinde çalışıyordu.
    Geçtiğimiz yıllardan yığılmalarla 100 bin iltica
    adaylığı kabul edilmeyip sınırdışı edilen veya edilmeyi
    bekleyen kaçak ve potansiyel kaçak olduğu tahmin
    ediliyordu. Bunların çoğunluğu iyi eğitimli ve meslek
    sahibi insanlardı. 28 Haziran 2002’de yürürlüğe giren son

    497
    Faruk Arslan

    göçmen kanununa göre iltica istekleri kabul edilmeyen


    eski tarihli iltica aday adaylarına Nisan 2004’den sonra
    çalışma izni verilmemeye başlanmıştı. Bu nedenle bu
    tarihden sonra yeni potansiyel sınırdışı adaylarının kaçak
    yaşamak için yeraltına inmesi kaçınılmazdı. Kanada’ya
    uyum sağlamış, dil ve iş sorununu çözmüş binlerce kişi
    dörtgözle hep af bekleyecekti. Bu insanların aileleri sağlık
    hizmetinden yararlanamıyor, çocukları okula
    gidemiyordu. Üstelik peşin para işlerde çalıştıkları için
    vergide vermiyorlardı. Çek alanlar kendi üzerine
    yazamıyor veya eksik yazdırıyordu. Bunların emeklilik,
    işsizlik fonu, gelir vergisi kesintisi alınamıyordu. Kayıp
    büyüktü. Kanadalı meslektaşlarından daha düşük ücrete
    çalıştıkları için piyasa standartlarını aşağıya çekmek
    zorunda bırakılmalarıda ayrı bir paradokstu.
    Kanada Yurttaşlık ve Göçmenlik Bakanı Judy Sgro, ABD
    ile yapılan 'Güvenli Üçüncü Ülke Anlaşması' nın
    yürürlüğe girdiğini 2004’de açıkladı. Amerika ile birlikte,
    sığınmacı korunmasının sınırda yapılabilmesi işbirliğinin
    ileride daha da gelişeceğini söyleyen Sgro, bu anlaşmanın
    UNHCR ( Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek
    Komiserliği)' nin ilke ve kurallarıyla uyum içinde
    olduğunu belirtti. Anlaşmaya göre, UNHCR kurumu adı
    geçen anlaşmanın uygulanması ve takibinde etkin
    olacaktı 29 Aralık 2004 ' ten başlayarak, Kanada ve
    ABD' de sığınma talebinde bulunanlar, başvurularını
    bulundukları ülkede yapmak zorunda kalacaklardı. Bu şu
    demek oluyordu; ABD üzerinden Kanada'ya geçmek
    isteyenler sığınma taleplerini Kanada'da değil ABD' de
    yapmalıydı. Aynı şekilde Kanada üzerinden ABD'ye
    sığınmak isteyenler de başvurularını Kanada'da iken
    yapmak zorunda kalacaklardı. Kanada’ya iltica edenlerin

    498
    Faruk Arslan

    yüzde 90’nının ABD üzerinden gelmesi nedeniyle bu


    tarihten sonra akış bıçak gibi kesildi. Söz konusu
    anlaşma, ABD ile Kanada arasında imzalanan sınır
    sözleşmesinin öngördüğü 32 maddelik eylem planının bir
    parçasıydı. Anlaşmanın hedefi, denetim için etkin ölçütler
    yaratmak ve Kanada'nın sığınmacı değerlendirme
    sistemini daha iyi hale getirmekti. Göçmen ve sığınmacı
    korunması düzenlemesine yapılan eklemeler, Kanada
    Resmi Gazetesi Canada Gazetta’nın 3 Kasım 2004 tarihli
    sayısında yayımlanarak, 29 Aralık 2004' te yürürlüğe
    girdi. Anlaşmanın ayrıntılarına yurttaşlık ve göçmenlik
    bakanlığının bilgisayar iletişim ağından ulaşılabilinir.
    Yine aynı sayfada bu anlaşmanın kapsam dışı bıraktığı
    noktalar hakkında bilgi edinilebilir. (81) Kanada 2018’e
    kadar Türkiye’de ikamet eden 5 binmülteciyi ülkeye
    yerleştirecek. Kanada’ya alınacak mültecilerin
    çoğunluğunun Türkiye’deki çeşitli mülteci kamplarında
    yaşayan Iraklı ve İranlı mültecilerden oluşacağı bildirildi.
    Kanada Göçmenlik ve Çokkültürlülük Bakanı Jason
    Kenney 2013 ocak ayı ortasında Türkiye’yi ziyaret etti.
    Bakan’a Federal Milletvekili Bob Dechert de eşlik etti.
    Bakan Kenney, Suriye’deki iç savaştan kaçan
    mültecilerin barındığı İslahiye ve Öncüpınar mülteci
    kamplarını da ziyaret etti.
    Kanada, ülkesini terk ederek Türkiye’deki mülteci
    kamplarında yaşamak zorunda kalan Suriyeli mültecilere
    yapılacak her türlü insani yardım için Birleşmiş Milletler
    Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNCHR) ile birlikte
    çalışıyor.
    İç savaş nedeniyle yurtlarından olan Suriyeli mültecilere
    insani yardım yapan Türkiye’nin gösterdiği olağanüstü
    çabalarından ötürü Türk Hükûmeti’ni öven Bakan

    499
    Faruk Arslan

    Kenney, Kızıl Haç ve Kızılay organizasyonlarına


    aktarılmak üzere 1.5 milyon dolar ek mali yardım sözü
    verdi. Kanada Hükûmeti’nin söz verdiği bu yardımla
    birlikte Suriye’ye yaptığı insani yardım tutarı 23 milyon
    500 bin dolara ulaşmış durumda. Söz verilen 1.5 milyon
    dolarlık ek yardım öncelikli olarak Türkiye - Suriye
    sınırında yaşayan ve savaştan direkt etkilenen mültecilere
    acil insani yardım için kullanılacak. Ek maddi yardım,
    sayısı 170 bine ulaşan mültecilerin gıda ve barınma
    ihtiyaçlarının yanı sıra temizlik, ısıtma, battaniye ve kışlık
    giysi gibi acil ihtiyaçlarının temini için harcanacak.
    Kanada, ABD’den sonra Türkiye’den mülteci alan birkaç
    ülkeden birisi. Türkiye’den alınacak mülteciler UNHCR
    tarafından seçiliyor. Kanada, daha önce de Suriye’den 12
    bin Iraklı mülteciyi ülkeye yerleştirmişti. Dünyada en
    cömert mülteci yerleştirme programı uygulayan Kanada
    tüm dünya mültecilerinin yüzde 10’una ev sahipliği
    yapmaya devam ediyor. Her yıl çeşitli ülkelerde yaşayan
    binlerce mülteciye insani yardım götüren Kanada ülkeye
    kabul edeceği mülteci sayısını önümüzdeki yıllarda daha
    da arttıracak. Kanada, Suriyeli mültecilere insani yardım
    hizmetleri yapan Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek
    Komiserliği, UNICEF ve Birleşmiş Milletler Dünya Gıda
    Programı’na maddi yardımda da bulunuyor.
    Ülkelerindeki iç savaştan kaçarak Türkiye, Irak, Ürdün ve
    Lübnan’da mülteci kamplarında zor şartlarda yaşayan ve
    çoğunluğunu kadın ve çocukların oluşturduğu Suriyeli
    mülteci sayısı yarım milyonu buluyor. Türkiye’nin
    ülkesine sığınan mültecilere yaptığı insani yardım tüm
    dünya kamuoyunda büyük takdir görürken Kanada da
    kendisine düşeni yapmak için kolları sıvamış durumda.
    Türkiye, Kanada’nın sistemini model almalıdır. (82)

    500
    Faruk Arslan

    Kaynakça

    1- Emrah Şahin. Küçük Cami, Bu Gerçek Olanı


    Canadatürk gazetesi. 01 Ekim 2010
    2- Daood Hassan Hamdani. Ramazan bayramı
    konuşması. Ottawa Meclis Binası, Ottawa, 2
    Mayıs 1996. Hamdard Islamicus Vol. XX, No. 3,
    Eylül 1997
    3- Jonathan Spollen. Müslüman olan Katolik Papaz
    Kanada hakkında konuşuyor. The Daily News
    Egypt. 2 Mayıs 2007
    4- Mohamed Elmasry, Kanada İslam Kongresi.
    Kanada’dan başka neresi? 2007
    5- Yasin Syed. Benim Ülkemdeki Müslümanlar.
    2007
    6- Mohammed Adam, The Ottawa Citizen. Canada:
    Cami İnşaatı Patladı, 5 Aralık 2007.
    7- Daood Hassan Hamdani. Kanada’da Müslüman
    Kadın. 2007.
    8- Hasan Yılmaz. Kanada'ya bilinenden çok önce
    geldik. Canadatürk gazetesi. 15 Şubat 2010.
    9- Betty Apigian Kessel: Kanadalı yazar Skyrpuch
    araştırmaları içindeki 1914 Türkleri.
    http://www.armenianweekly.com/2010/09/25/can
    adian-author-skyrpuch-researching-interned-turks-
    of-1914.
    10- Bill Darfler. Sır Perdesi Aralanacak. Canadatürk
    gazetesi. 15 Şubat 2010
    11- Yasin Syed. Benim Ülkemdeki Müslümanlar.
    2007

    501
    Faruk Arslan

    12- Daood Hassan Hamdani. Kanada’da Müslüman


    Kadın. 2007
    13- Alia Hogben. Toronto’da Müslüman toplumun
    kökleri. thewhig.com, 2009.
    14- Muneeb Nasır. Tohum Ekmek – Toronto’da
    İslami Vakıfların Tarihi, 22 Mayıs 2009
    15- Tony Ruprecht. “Toronto'non Çok Yüzleri”, Türk
    Toplumu. 1990, 2005, 2010.
    16- Canadatürk. Destek Büyükelçilikten. 1 Eylül
    2010.
    17- Emrah Şahin. Kanada'nın 'Türkçesi': Bir
    Başarısızlığın Bilançosu. Canadatürk gazetesi. 01
    Temmuz 2010
    18- Emrah Şahin. Welfare'la yaşamak, mazeret mi
    zaruret mi? Canadatürk gazetesi. 01 Haziran 2010
    19- Engin Sezen. Memleket isterim. Rotahaber.com.
    07 Eylül 2013.
    20- Engin Sezen. Kanada da müslüman olmak. Haber
    7. 1 Mayıs 2008.
    21- Engin Sezen, Kimdir Kanadalıç Rotahaber. 03
    Eylül 2013.
    22- Muneeb Nasır. Tohum Ekmek – Toronto’da
    İslami Vakıfların Tarihi, 22 Mayıs 2009
    23- IDRF, Fuad Şahin için Kanada Başarı Ödülü
    Töreni. IDRF 10. Gala Özel Sayısı, 2008.
    24- Tony Ruprecht. “Toronto'non Çok Yüzleri”, Türk
    Toplumu. 1990, 2005, 2009.
    25- Walker, Barrington. 2008. The History of
    Immigration and Racism in Canada: Essential
    Reading, Marginalized and Dissident Non-
    Citizens: Foreign Domestic Workers, Toronto:
    Canadian Scholars’ Press.

    502
    Faruk Arslan

    26- Telegdi P.C., Andrew. 2008. Family


    Reunification: The key to successful integration.
    Clearance Centre of the York University
    Bookstore.
    27- Walker, Barrington. 2008. The History of
    Immigration and Racism in Canada: Essential
    Reading, We Had No Desire To Be Set Apart, pp
    78, Toronto: Canadian Scholars’ Press.
    28- Das Gupta, Tania. 2009. Lecture, March 24, 2009.
    York University.
    29- Kanadainfo.com, Kanada Göçmen Tarihi, Eylül
    2006.
    30- Isganderova, Nazila. Sunrise Dergisi, Ağustos
    2004, Kanada Günü Kutlandı
    31- Yılmaz Gaye, İFMC-İktisat Dergisi: 11 Eylül
    sonrası ekonomik durum ve dünya işçi hareketi
    üzerine bir değerlendirme,Eylül 2002, MAI
    Araştırma Grubu.
    32- Kanadainfo, Bir göçmenin başvuru hikayesi,
    Ağustos 2005.
    33- Arslan, Faruk. 2006. Net Kırılma: Evanjelik
    Harbin Kurgusu. Karakutu Yayınları.
    34- Kanadainfo.com, Birol Uzunmehmetoğlu, Avukat
    tutmak ya da tutmamak. Haziran 2005.
    35- Kanadainfo.com, Uğur Gündoğmuş, İlk Günler,
    Temmuz 2005.
    36- Kanadainfo.com, Günüyar Türkmen, İk Günler,
    Mayıs 2005.
    37- Kanadainfo.com, Leyla Kızılırmak, İlk Günler,
    Nisan 2005.
    38- Kanadainfo.com, Erkin Ağsaran, İstanbulludan
    İlk Günler 1,2,3. Mart, Nisan 2005.

    503
    Faruk Arslan

    39- Kanadainfo.com, Ferhat Yiğit, İlk günler anısı,


    Mart 2005.
    40- Global and Mail, Kanada Sosyal Gelişme
    Konseyi Başkanı Marcel Lauzıere, Kanada'ya
    hoşgeldiniz. Biz size fırsat imkanları hakkında
    yalan söyledik, Sunrise, Haziran 2003.
    41- Simit Kokusu.com, Kanadainfo.com, Gülipek
    Şanlı, Göçmenliğin Üç Dönemi. Mart 2005.
    42- Simit Kokusu.com, Kanadainfo.com, Charlie
    Brown, Kanada'ya gelmeyin. Mart 2001.
    43- Ayşe- Cemal Demetçi, Kanada anıları,
    www.denizce.com , Mart 2004.
    44- Michele Lansbarg, Toronto Star, 'Why welfares
    often better than minumum wage'
    45- Kanadainfo.com, Birol Uzunmehmetoğlu,
    Resume yazma sanatı. Haziran 2005.
    46- Kanadainfo.com, Erkin Ağsaran, Eski hatalar,
    tecrübeler, edinilen dersler. Mayıs 2005.
    47- Kanadainfo.com, İnanç Yıldırım, İş arama belası.
    Nisan 2005.
    48- Kanadainfo.com, Uğur Gündoğmuş, İş arama
    tecrübesi. Temmuz 2005.
    49- Dünden Bugüne Tercüman gazetesi, Kanada
    amele arıyor, 10 Temmuz 2005.
    50- Kanadainfo.com, Oktay Selçuk, Mühendislerin
    dikkatine. Ocak 2005.
    51- Kanadainfo.com, Yusuf Altıntaş, Mühendislerin iş
    imkanları, Mart 2005.
    52- Robert L. Phillips, Stephen Petterson, George E.
    Fryer ve Walter Rosser, . Kanada Tıp Derneği'nin
    yayın organı Canadian Medical Association
    Journal, Mart 2006.

    504
    Faruk Arslan

    53- Türkiye Ottawa Ticaret Müşavirliği, Yabancı


    yatırımcılar raporu, 2001.
    54- İbiş, Türkan. Canadatürk, TOEFL Sınavı, 15
    Haziran 2009.
    55- İbiş, Türkan. Canadatürk, IELTS Sınavı, 15
    Haziran 2009
    56- İbiş, Türkan. Canadatürk, Kanada’da MBA
    imkanı, 1 Mayıs 2009
    57- İbiş, Türkan. Canadatürk, Kanada’da Yüksek
    Lisans ve Doktora, 1 Nisan 2009
    58- İbiş, Türkan. Canadatürk, Kanada'da üniversite
    eğitimine atılan ilk adım: Program seçimi, 7 Nisan
    2009
    59- İbiş, Türkan. Canadatürk, Kanada'da öğrenci
    vizesi nasıl alınır?, 7 Nisan 2009
    60- İbiş, Türkan. Canadatürk, Quebec Eyaleti Kabul
    Belgesi, 15 Nisan 2009
    61- İbiş, Türkan. Canadatürk, Kanada’da Yaz
    Kampları, 15 Mayıs 2009
    62- İbiş, Türkan. Canadatürk, Öğrenciler için Çalışma
    İzni, 15 Mayıs 2009
    63- Kanada’da Burs İmkanları, Studyincanada.com.
    Mart 2009.
    64- Kanada Ankara Büyükelçiliği web sayfası, Vize
    ve Konsolosluk İşlemleri, Öğrenci Vizesi başvuru
    bilgileri, Mayıs 2009.
    65- Kanada Göçmenlik Kanunu Değişikliği, Mart
    2008. IRPA"Destitute Students"(Reg.208(a)/FW1
    Pt.5.42).
    66- Kanada Ankara Büyükelçiliği web sayfası, Vize
    ve Konsolosluk İşlemleri, Ziyaretçi Vizesi
    bilgileri, Mayıs 2013.

    505
    Faruk Arslan

    67- Kanada Göçmenlik Kanunu Değişikliği, Mart


    2008. IRPR.182.
    68- Murat Kandemir. Yeni Federal Nitelikli Eleman
    Programı. http://canadaturk.ca/koseyazilari/murat-
    kandemir/46564-yeni-federal-nitelikli-eleman-
    programi.html. 01 Mayıs 2013.
    69- Kanada’dan Nitelikli İşçi Programına Yeni
    Kriterler. Kaynak: http://mandorlacanada.ca. 01
    Mayıs 2013.
    70- Murat Kandemir. Kanada Anne-Baba Sponsorluk
    Programı Yeniden Açılıyor.
    http://canadaturk.ca/koseyazilari/murat-
    kandemir/47855-kanada-anne-baba-sponsorluk-
    programi-yeniden-aciliyor.html 01 Temmuz 2013.
    71- Murat Kandemir. Kanada göçmenlik
    hizmetlerinde yasal temsilci kullanmak.
    http://canadaturk.ca/koseyazilari/murat-
    kandemir/50710-kanada-gocmenlik-
    hizmetlerinde-yasal-temsilci-kullanmak.html 01
    Eylül 2013.
    72- Murat Kandemir. Kanada’ya Göç Etmeyi
    Planlamak ve Bu Konuda Doğru Yönlendirilmek
    Yetkili Kanada Göçmenlik Danışmanı, CCIC
    http://muratkandemir25.blogspot.ca. 6 Mart 2013.
    73- Kanada Ankara Büyükelçiliği web sayfası, Vize
    ve Konsolosluk İşlemleri, Ziyaretçi Vizesi
    bilgileri, Mayıs 2013.

    74- Jakubowski, Lisa Marie. 2002. Immigration and


    the Legalization of Racism, Amending the
    Canadian Immigration Act: Halifax: Fernwood
    Publishing. Canadian Information Centre for

    506
    Faruk Arslan

    International Credentials veya Work Destination,


    2009.
    75- 1951 tarihli Cenevre konvansiyonu'na esasen
    Birleşmiş Milletlerin mülteci tanımı. 2009. İnsan
    Hakları Beyannamesinin 14. maddesine göre
    mülteci hakları. 2009.
    76- Yıldırım Türker. Radikal gazetesi, Onlar mülteci.
    17 Ekim 2007. The Guardian, 7 Nisan 2005.
    Mülteciler ve Göç.
    77- Race & Class, Cilt 32 No 3 , Ocak-Mart 1991.
    78- Zeynep Şahin. Türkiye'ye yönelik dış göçteki
    değişim ve süreklilik, Stradigma.com, aylık
    stratejı ve analiz e-dergisi. 2008.
    79- Citizenship and Immigration Canada (CIC),
    Kanada Göçmenlik Yasası, Kanada Mültecilik
    bilgileri, Kanada Göçmen ve Mülteci Bakanlığı
    web 2009. Kanada Afganlı mülteci alıyor,
    Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek
    Komiserliği (BMMYK) web sayfası, 2008.
    80- Yusuf Başaran.Yeni Hayat Gazetesi, Kanada İltica
    Kanunu ve Türk İlticacılar, 20 Ekim 2008.
    Citizenship and Immigration Canada (CIC),
    Kanada Göçmenlik Yasası,
    Kanada Mültecilik bilgileri 2009.
    81- Göçmen ve sığınmacı korunması düzenlemesine
    yapılan eklemeler, Kanada Resmi Gazetesi
    Canada Gazetta’nın 3 Kasım 2004 tarihli sayısı.
    82- Canadatürk. Kanada Türkiye’den 5 bin mülteci
    alacak. 01 Şubat 2013.

    507
    Faruk Arslan

    508
    Faruk Arslan

    Tanıtım.
    Kanada’ya göçmenliğini bekleyenler, işadamları
    ve öğrenciler ile ülkeye yeni gelenler için bu bir başucu
    kitabıdır. Kanada’ya göç etmek, hayatınızın en önemli ve
    radikal kararı. Kendinizle dürüst olmanız gerekiyor.
    "Ben niye gidiyorum" sorusunu samimi bir şekilde
    cevaplarsanız kararınız ortaya çıkacaktır. Eğer çok para
    kazanmak, zengin olmak, kısa yoldan köşeyi dönmek gibi
    amaçlarınız varsa Kanada size göre bir yer değil. Eğer
    amacınız Türkiye'deki her türlü saçmalıktan, trafikten,
    hava kirliliğinden uzak insanca yaşamaksa, o zaman
    gidin. Şekilcilik, gösteriş budalılığı, lüks ve israf yarışı,
    en yakın akrabalarınızın dahi samimiyetsizliği sizi
    sıkıyorsa, durmayın bir dakika! Çocuklarınıza iyi bir
    eğitim ve gelecek sağlamaksa, tam isabet doğru bir karar
    veriyorsunuz. Ama unutmayın ki her şeyin bir bedeli var,
    bunun için çok çalışmanız ve çok mücadele etmeniz
    gerekiyor. Bu kitapda, Kanada’ya göç tecrübesi yaşamış
    olanların deneyimlerini, gerçek Kanada’yı bulacaksınız.
    Kanada göçmeni olmak isteyenlere, öğrenci veya
    ziyaretçi vizesiyle ülkeyi tanımayı hayal edenlere
    Kanada’ya gitmenin yolları gösteriliyor. Göçmenliğin,
    öğrenciliği ve çıkartılan engelleri aşmanın püf noktalarını
    burada. Kanada’da nasıl iş kurulacağını, dil kursuna,
    üniversiteye, master ve doktoraya nasıl başvurulacağını
    öğreneceksiniz. Göçmenlerin yaşadığı sıkıntılarıyla
    tanışacak ve en belalı mesele iş bulma yollarında
    yaşanmış tecrübelerden dersler alacaksınız. Dünyanın en
    özgür, en yeşil, en konforlu, çok kültürlü, çok dinli, bol
    hoşgörülü canlar, cananlar diyarını keşfedeceksiniz.

    509

    You might also like