ÔÏ ÄÇÌÏÔÉÊÏ ÔÑÁÃÏÕÄÉ

ÄçìïôéêÜ ôñáãïýäéá
1.1. ÅéóáãùãéêÜ
Ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá åßíáé äçìéïýñãçìá ôùí êëåéóôþí áãñïôéêþí êïéíùíéþí
êáé åêöñÜæïõí ôá âéþìáôá, ôéò éäÝåò êáé ôá óõíáéóèÞìáôá ôïõ ëáïý. Ç áñ÷Þ ôïõò
äåí ìðïñåß íá åíôïðéóôåß ìå âåâáéüôçôá, áëëÜ Þäç ôïí 9ï êáé ôï 10ï áéþíá Þôáí óå
åîÝëéîç ôá áêñéôéêÜ ôñáãïýäéá. ÕðÜñ÷ïõí ðïëëÝò åíäåßîåéò üôé êÜðïéåò êáôçãïñßåò
äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí, üðùò ôïõ ãÜìïõ, ôá ðáéäéêÜ, ôá ìïéñïëüãéá, ïé ðáñáëïãÝò
ê.Ü., ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôçí áñ÷áéüôçôá. Åðßóçò, óôïé÷åßá ôçò ìïñöÞò ôùí äçìïôéêþí
ôñáãïõäéþí êáé ôïõ ôñüðïõ óýíèåóÞò ôïõò áðïêáëýðôïõí ïìïéüôçôåò ìå ôá ïìçñé-
êÜ Ýðç êáé äåß÷íïõí ðñïÝëåõóç áðü ëáúêÝò óõíèÝóåéò ðáíÜñ÷áéùí åðï÷þí. Ôá
äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá åêöñÜæïõí óõëëïãéêÜ âéþìáôá, ãé’ áõôü ï õðïêåéìåíéêüò
ðáñÜãïíôáò õðï÷ùñåß êáé ï äçìéïõñãüò ðáñáìÝíåé áíþíõìïò. Ôá äçìïôéêÜ ôñá-
ãïýäéá óõíäõÜæïõí ðïßçóç, ìïõóéêÞ êáé ÷ïñü. ¼ôáí Ýíá ôñáãïýäé îåðåñíïýóå ôá
üñéá ôçò êïéíüôçôáò êáé ôñáãïõäéüôáí êáé óå Üëëåò ðåñéï÷Ýò, ôüôå ìðïñïýóáí íá
ðñïêýøïõí ðáñáëëáãÝò, äçëáäÞ ôñáãïýäéá ìå ìéêñÝò äéáöïñïðïéÞóåéò áðü ôï
ðñùôüôõðï.
Ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá Ý÷ïõí ìåãÜëç ðïéêéëßá èåìÜôùí. ÁíÜëïãá ìå ôá èÝìáôÜ
ôïõò ÷ùñßæïíôáé óå ôñåéò âáóéêÝò êáôçãïñßåò: á) óå áõôÜ ðïõ áíáöÝñïíôáé óå
äéÜöïñåò åêäçëþóåéò ôçò æùÞò (åñùôéêÜ, íõöéÜôéêá, íáíïõñßóìáôá, ðáéäéêÜ, ôçò
îåíéôéÜò, ìïéñïëüãéá, åñãáôéêÜ ê.Ü.), â) óôá éóôïñéêÜ, óôá ïðïßá áíÞêïõí üóá
áíáöÝñïíôáé óå éóôïñéêÜ ãåãïíüôá Þ óå óõãêåêñéìÝíç éóôïñéêÞ ðåñßïäï, üðùò ôá
áêñéôéêÜ êáé ôá êëÝöôéêá, êáé ã) óôéò ðáñáëïãÝò, ðïõ åßíáé áöçãçìáôéêÜ ôñáãïý-
äéá ìå èÝìá äñáìáôéêÝò ðåñéðÝôåéåò ôçò æùÞò, áëçèéíÝò Þ öáíôáóôéêÝò.

1.2. ×áñáêôçñéóôéêÜ ôùí äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí

– Ôá ðåñéóóüôåñá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá åßíáé ëõñéêÜ, ãéáôß åêöñÜæïõí óõíáéóèÞ-
ìáôá. Ôá áêñéôéêÜ êáé ïé ðáñáëïãÝò åßíáé åðéêïëõñéêÜ, ãéáôß ðåñéëáìâÜíïõí êáé
áöçãçìáôéêÜ ìÝñç, ìå ðåñéðÝôåéåò êáé çñùéêÜ êáôïñèþìáôá.
– Ï ìýèïò ôïõò åßíáé ôõðéêüò êáé ðáñïõóéÜæåôáé ìå åëëåéðôéêüôçôá êáé ïéêïíï-
ìßá.
– Ïé Þñùåò äéáãñÜöïíôáé ó÷çìáôéêÜ, ìå ðñïâïëÞ ôïõ êýñéïõ ÷áñáêôçñéóôéêïý
ôïõò. Äåí îå÷ùñßæïõí ùò éäéáßôåñïé ÷áñáêôÞñåò, áëëÜ åßíáé ìÜëëïí áíôéðñïóùðåõ-
ôéêïß ôýðïé ðïõ åêöñÜæïõí ôï éäáíéêü ôçò ïìÜäáò.
– ÅìðíÝïíôáé ôá èÝìáôÜ ôïõò áðü ôç öýóç êáé ôçí êïéíùíéêÞ æùÞ.
– Ï ôüðïò åßíáé óõìâáôéêüò, áêüìá êáé áí ðñïóäéïñßæåôáé. Ôï ßäéï êáé ï
÷ñüíïò, ðïõ áêïëïõèåß áðëþò ôçí ðåñéïäéêüôçôá ôùí öõóéêþí öáéíïìÝíùí.
– ÅêöñÜæïõí óôåíÞ ó÷Ýóç ôïõ áíèñþðïõ ìå ôç öýóç, êÜôé ðïõ öáßíåôáé éäéáßôå-
ñá áðü ôç óõ÷íÞ ÷ñÞóç ôçò ðñïóùðïðïßçóçò.
 ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅXÍÉÁÓ
10

1.3. Ôå÷íéêÞ
– Ï ðéï óõíçèéóìÝíïò óôß÷ïò ôùí äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí åßíáé ï éáìâéêüò äåêá-
ðåíôáóýëëáâïò, ÷ùñßò ïìïéïêáôáëçîßá êáé ìå ôïìÞ ìåôÜ ôçí üãäïç óõëëáâÞ (õý,
õý, õý, õý / õý, õý, õý, õ), ç ïðïßá ôïí ÷ùñßæåé óå äýï çìéóôß÷éá. Ç ìåãÜëç Ýêôáóç
ôïõ óôß÷ïõ åðéôñÝðåé ôçí ïëïêëÞñùóç ôïõ íïÞìáôïò ìÝóá óôá üñéÜ ôïõ. ÕðÜñ÷åé
Ýôóé áíôéóôïé÷ßá íïÞìáôïò êáé ìåôñéêÞò ìïñöÞò, ðïõ áðïôåëåß âáóéêü ÷áñáêôçñé-
óôéêü ôùí äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí (íüìïò ôçò éóïìåôñßáò). Ôï êýñéï íüçìá ðÝöôåé
êáôÜ êáíüíá óôï ðñþôï çìéóôß÷éï, åíþ ôï äåýôåñï åðáíáëáìâÜíåé, ðñïåêôåßíåé Þ
Ýñ÷åôáé óå áíôßèåóç ìå ôï íüçìá ôïõ ðñþôïõ. Ï íüìïò ôçò éóïìåôñßáò öáíåñþíåé
ôçí éóïññïðßá êáé ôçí áñìïíßá ôïõ óôß÷ïõ ôùí äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí.
– Óôï ëåîéëüãéï êõñéáñ÷åß ôï ïõóéáóôéêü êáé ôï ñÞìá, ðïõ ÷áñßæïõí êßíçóç êáé
æùíôÜíéá óôï ëüãï. ÆùíôÜíéá äßíåé êáé ï äéÜëïãïò, ðïõ åßíáé áðáñáßôçôï óôïé÷åßï
ôïõ äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý.
– Ôá ðéï óõ÷íÜ ó÷Þìáôá ëüãïõ åßíáé ç åðáíÜëçøç, ç áíôßèåóç, ç õðåñâïëÞ, ç
ðñïóùðïðïßçóç êáé ç ìåôáöïñÜ. Ðïëý óõ÷íÜ ðñïóùðïðïéïýíôáé óôïé÷åßá ôçò öý-
óçò, æþá, ðïõëéÜ (ðáñáìõèéêü óôïé÷åßï).
– Åêôüò áðü ôá ãíùóôÜ ó÷Þìáôá ëüãïõ, åìöáíßæïíôáé êáé Üëëá, ðéï óýíèåôá,
ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôéò âáóéêÝò äïìÝò ôïõ äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý. ÔÝôïéá åßíáé: á) ï
éóïìåôñéêüò ðáñáëëçëéóìüò: ôï äåýôåñï çìéóôß÷éï åðáíáëáìâÜíåé ôç óçìáóßá ôïõ
ðñþôïõ ìå óõíþíõìåò ëÝîåéò («Áëßìïíï óôïõò êüðïõò ìáò / êñßìá óôéò äïýëåøÝò
ìáò»), â) ç éóïìåôñéêÞ ôáëÜíôåõóç: ôï äåýôåñï çìéóôß÷éï Ý÷åé áíôßèåôï íüçìá áðü
ôï ðñþôï («Ïëçìåñßò ôï ÷ôßæáíå, / ôï âñÜäõ åãêñåìéæüôáí»), ã) ôï ôñéìåñÝò (Þ
ôåôñáìåñÝò) ó÷Þìá: åßíáé ç ôñéìåñÞò (Þ ôåôñáìåñÞò) äéÜñèñùóç ôïõ íïÞìáôïò. Ôá
ôñßá ìÝëç êëéìáêþíïíôáé åðáíáëçðôéêÜ Þ áõîçôéêÜ («ÊïéìÞóïõ áóôñß, / êïéìÞóïõ
áõãÞ, / êïéìÞóïõ íéï öåããÜñé»).
– Âáóéêü óôïé÷åßï ôçò Ýêöñáóçò ôïõ äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý åßíáé ç ôõðéêüôçôá.
ÕðÜñ÷ïõí äçëáäÞ óôåñåüôõðåò ëÝîåéò êáé åêöñÜóåéò ðïõ åðáíáëáìâÜíïíôáé óôá
äéÜöïñá ôñáãïýäéá. ÔÝôïéá óôåñåüôõðá åßíáé: äéÜöïñá óýíèåôá («ðñùôïìÜóôï-
ñáò», «ãëõêïôñáãïõäïýóáí»), æåýãç ëÝîåùí, ð.÷. âïõíÜ-êÜìðïé («ÂÜëëù ôïí ¹ëéï
óôá âïõíÜ, ôïí áåôü óôïõò êÜìðïõò»), ìïôßâá åéóáãùãéêÜ («ÓÞìåñá ìáýñïò ïõñá-
íüò, óÞìåñá ìáýñç ìÝñá») Þ ìåôáâáôéêÜ, áðü ôçí áöÞãçóç óôï äéÜëïãï Þ ôï
áíôßèåôï («Áðü ìáêñéÜ ôïí ÷áéñåôÜ êé áðü êïíôÜ ôïõ ëÝåé»), ôõðéêÝò óêçíÝò, ð.÷.
ãëåíôéïý («êé åêåß ðïõ ôñþãáí êé Ýðéíáí êáé ãëõêïêïõâåíôéÜæáí»), ìÜ÷çò («óôá
Ýìðá ôïõ ÷ßëéïõò Ýêïøå, óôá îÝâãá äõï ÷éëéÜäåò») ê.Ü.

1.4. Âéâëéïãñáößá
Åñáô. Ã. ÊáøùìÝíïò, Äçìïôéêü ôñáãïýäé – Ìéá äéáöïñåôéêÞ ðñïóÝããéóç,
Åêäüóåéò ÐáôÜêç, ÁèÞíá, 1999 (5ç Ýêäïóç).
Ãñçã. Ì. ÓçöÜêçò, Ãéá ìéá ðïéçôéêÞ ôïõ äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý, Ðáíåðéóôçìéá-
êÝò Åêäüóåéò ÊñÞôçò (óôï åîÞò: Ð.Å.Ê.), ÇñÜêëåéï, 1998.
ÔÏ ÄÇÌÏÔÉÊÏ ÔÑÁÃÏÕÄÉ
11

Óùêñ. Ë. ÓêáñôóÞò, Ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé, Åêäüóåéò ÐáôÜêç, ÁèÞíá, 1985, 2

ôüìïé.
ÐñáêôéêÜ ÔåôÜñôïõ Óõìðïóßïõ Ðïßçóçò, ÁöéÝñùìá óôï äçìïôéêü ôñáãïýäé,
ÐáíåðéóôÞìéï Ðáôñþí, Éïýëéïò 1984, Ãíþóç, ÁèÞíá, 1985.
 ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅXÍÉÁÓ
12

2 Ôï ðïßçìá

2.1. ÅéóáãùãÞ
Ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé «Íá ìïõ ôï ðÜñåéò, ýðíå ìïõ» ðåñéëáìâÜíåôáé óôç
óõëëïãÞ ôïõ Íéêüëáïõ Ã. Ðïëßôç Åêëïãáß áðü ôá ôñáãïýäéá ôïõ åëëçíéêïý ëáïý,
ðïõ äçìïóéåýôçêå ôï 1914. ÐñïÝñ÷åôáé áðü ôç ×ßï êáé åß÷å êáôáãñáöåß áðü ôï
ÃÜëëï Êëùíô ÖùñéÝë ôï 1825. ÁíÞêåé óôá íáíïõñßóìáôá, ôá ïðïßá ôñáãïõäïýóáí
ïé ìçôÝñåò ãéá íá çñåìÞóïõí êáé íá êïéìßóïõí ôá ðáéäéÜ ôïõò. Êáèþò ç ìÜíá
ôñáãïõäÜ, îåöåýãåé áðü ôçí ðñáãìáôéêüôçôá êáé êÜíåé üíåéñá ãéá ôï ìÝëëïí ôïõ
ðáéäéïý ôçò, óõíåðþò ôá ëõñéêÜ áõôÜ ôñáãïýäéá ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü ôï ïíåéñéêü
óôïé÷åßï. Óôï óõãêåêñéìÝíï íáíïýñéóìá ç ìçôÝñá âÜæåé öñïõñïýò ôñåéò áíôñåéùìÝ-
íïõò «âéãëÜôïñåò» ãéá íá öõëÜîïõí ôï âñÝöïò óôïí ýðíï ôïõ. Ôï íáíïýñéóìá
ðåñéÝ÷åé ëõñéêÜ êáé áöçãçìáôéêÜ óôïé÷åßá.
ÈÝìá ôïõ åßíáé ôï êÜëåóìá ôçò ìÜíáò óôïí ¾ðíï íá êïéìßóåé ôï ðáéäß
ôçò, ìå ôçí õðüó÷åóç üôé èá âÜëåé óå áõôü öýëáêåò ôñåéò áíôñåéùìÝ-
íïõò, ìå ðéï óçìáíôéêü ôïí Üãñõðíï öñïõñü, ôïí êõñ ÂïñéÜ.

2.2. Óýíôïìç áðüäïóç ðåñéå÷ïìÝíïõ

Ç ìçôÝñá êáëåß ôïí ýðíï íá ðÜñåé ôï ðáéäß ôçò, ìå ôçí õðüó÷åóç üôé èá âÜëåé
íá ôçò ôï ðñïóÝ÷ïõí ôñåéò «âéãëÜôïñåò», ï Þëéïò, ï áåôüò êáé ï êõñ ÂïñéÜò.
ÖáíôÜæåôáé üôé, üôáí âáóéëåýåé ï Þëéïò êáé êïéìÜôáé ï áåôüò, åêåßíïò ðïõ ìÝíåé
Üãñõðíïò öñïõñüò ôïõ ðáéäéïý ôçò åßíáé ï êõñ ÂïñéÜò, ðñïêáëþíôáò áíçóõ÷ßá
óôçí ßäéá ôïõ ôç ìÜíá, ðïõ ôïí ðåñéìÝíåé Üäéêá ãéá êáéñü. Ï êõñ ÂïñéÜò üìùò,
üôáí ôçí åðéóêÝðôåôáé, ôçí êáèçóõ÷Üæåé, óýìöùíá ìå ôï íáíïýñéóìá, åîçãþíôáò
ôçò ôçí áéôßá ôçò áðïõóßáò ôïõ.

2.3. ËåîéëïãéêÜ, ðñáãìáôïëïãéêÜ

Íá ìïõ ôï ðÜñåéò: Áí ìïõ ôï ðÜñåéò • ¾ðíïò: ìïñöÞ ôçò ìõèïëïãßáò, ãéïò ôçò
Íõêôüò êáé ôïõ ÅñÝâïõò, ãéá ôïí ïðïßï ðßóôåõáí üôé êáôïéêïýóå óôï íçóß ôùí
Ïíåßñùí êáé ôïí öáíôÜæïíôáí ìå öôåñÜ • âßãëá: öõëÜêéï, óêïðéÜ • âéãëÜôïñáò:
öýëáêáò, öñïõñüò • âÜëëù: âÜæù • êõñ ÂïñéÜò: ðñïóùðïðïßçóç ôïõ âüñåéïõ
ÄÇÌÏÔÉÊÁ ÍÁÍÏÕÑÉÓÌÁÔÁ: Íá ìïõ ôï ðÜñåéò ýðíå ìïõ
13

áíÝìïõ. ¹ôáí ï ìõèéêüò ÂïñÝáò, êáôÜ ôïí Çóßïäï, ãéïò ôïõ Áóôñáßïõ êáé ôçò Çïýò
(ôçò áõãÞò). • ìÞíá: ìÞðùò • áõãåñéíüò: åßíáé ôï ðñþôï áóôÝñé ðïõ áíáôÝëëåé ôç
íý÷ôá êáé áõôü ðïõ ÷Üíåôáé ôåëåõôáßï ôçí áõãÞ • åâßãëéæá: öýëáãá.

3 ÅñìçíåõôéêÞ ðñïóÝããéóç

3.1. ÄïìÞ
ÂáóéêÞ éäÝá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç ôñõöåñüôçôá ôçò ìÜíáò ãéá ôï ðáéäß ôçò êáé
ç Ýãíïéá ôçò íá êïéìçèåß áõôü Þñåìá êáé ìå áóöÜëåéá. Ôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ íáíïõ-
ñßóìáôïò áíáäåéêíýåé åðßóçò ôçí áñìïíéêÞ ó÷Ýóç ìåôáîý áíèñþðïõ êáé öýóçò,
ìÝóá áðü ôçí áíÜèåóç ôçò öýëáîçò ôïõ ðáéäéïý óå öõóéêÜ óôïé÷åßá êáé üíôá, üðùò
ï Þëéïò, ï âïñéÜò êáé ï áåôüò.
Ôï ðïßçìá ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óå äýï íïçìáôéêÝò åíüôçôåò. Óôçí ðñþôç ç
ìçôÝñá áðåõèýíåôáé óôïí ýðíï. Ç äåýôåñç åßíáé áöçãçìáôéêÞ, ðåñéëáìâÜíïíôáò
óôçí áöÞãçóç ôçò ìçôÝñáò êáé ôï äéÜëïãï ôïõ êõñ ÂïñéÜ ìå ôç ìÜíá ôïõ.
1ç åíüôçôá (óô. 1-4): Ïé ôñåéò áíôñåéùìÝíïé «âéãëÜôïñåò».
2ç åíüôçôá (óô. 5-12): Ï äéÜëïãïò ôïõ êõñ ÂïñéÜ ìå ôç ìçôÝñá ôïõ.

3.2. ÅñìçíåõôéêÝò åðéóçìÜíóåéò

• ÕðÜñ÷åé äéáöïñÜ ýöïõò áíÜìåóá óôï ðñþôï ìÝñïò ôïõ ðïéÞìáôïò, ðïõ åßíáé
ëõñéêü, êáé óôï äåýôåñï, ðïõ åßíáé áöçãçìáôéêü.
• Ïé ôñåéò âéãëÜôïñåò áðïôåëïýí óýìâïëá äýíáìçò, áíáãêáßá ãéá ôçí ðñïöý-
ëáîç ôïõ ðáéäéïý, áëëÜ êáé äçëùôéêÜ ôçò óçìáóßáò ðïõ Ý÷åé ôï âñÝöïò ãéá
ôç ìçôÝñá.
• Ôï êõñéüôåñï ó÷Þìá ëüãïõ óôï ðïßçìá åßíáé ç ðñïóùðïðïßçóç ôùí öõóéêþí
óôïé÷åßùí.

3.3. Ôå÷íéêÞ ôïõ ðïéÞìáôïò

Ç åðßêëçóç- Óôï ðñþôï ìÝñïò ôï ðïßçìá Ý÷åé ëõñéêü ðåñéå÷üìåíï. Ç ìçôÝ-

õðüó÷åóç ñá óôï íáíïýñéóìÜ ôçò áðåõèýíåôáé óå â΄ ðñüóùðï ðñïò ôïí
óôïí ¾ðíï ¾ðíï êáé ôïí êáëåß íá áðïêïéìßóåé ôï ðáéäß ôçò, õðïó÷üìåíç íá
åîáóöáëßóåé ç ßäéá ôïõò öýëáêåò ðïõ èá ôï ðñïóôáôåýïõí óôïí
ýðíï ôïõ. Ïé óôß÷ïé 1-2 äçëþíïõí åðßêëçóç êáé õðüó÷åóç ìáæß, üôé äçëáäÞ, áí ï
¾ðíïò ðÜñåé ôï ðáéäß, ôüôå åêåßíç áíáëáìâÜíåé íá öñïíôßóåé ãéá ôçí áóöÜëåéÜ ôïõ.
Ìå ôç öñÜóç áõôÞ ç ìçôÝñá, åêôüò áðü ôïí ¾ðíï, áðåõèýíåôáé Ýììåóá êáé ðñïò ôï
âñÝöïò ôÜæïíôÜò ôïõ áíôñåéùìÝíïõò âéãëÜôïñåò, áí çñåìÞóåé êáé êïéìçèåß. Ôï
«ìïõ» óôç öñÜóç «Íá ìïõ ôï ðÜñåéò» äåß÷íåé ôçí ôñõöåñüôçôÜ ôçò ãéá ôï ðáéäß,
åíþ óôï «¾ðíå ìïõ» Ý÷åé ðáñáêëçôéêü ÷áñáêôÞñá. Ç öñÜóç «èá ôïõ âÜëù»
 ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅXÍÉÁÓ
14

äåß÷íåé ôç óéãïõñéÜ êáé ôç äýíáìç ôçò ìÜíáò, ðïõ ìðïñåß íá êÜíåé ôá ðÜíôá ãéá ôï
ðáéäß ôçò. Ïé ôñåéò âéãëÜôïñåò ðïõ åðéëÝãåé åßíáé áíôñåéùìÝíïé, üðùò åý÷åôáé íá
åßíáé êáé ï ãéïò ôçò óôï ìÝëëïí. Ï óôß÷ïò 2 áíáðôýóóåôáé ìå âÜóç ôï ôñéìåñÝò
ó÷Þìá («ôñåéò âßãëåò, ôñåéò âéãëÜôïñåò, êé ïé ôñåéò áíôñåéùìÝíïé»). Ï Þëéïò, ï
áåôüò êáé ï êõñ ÂïñéÜò áðïôåëïýí óýìâïëá äýíáìçò. Ç åðéëïãÞ õðïäçëþíåé ôçí
áíÜãêç áóöÜëåéáò ôïõ ðáéäéïý, áëëÜ êáé ôç ìåãÜëç ôïõ áîßá ãéá ôç ìÜíá. Ïé
óôß÷ïé 3-4 áíáðôýóóïíôáé åðßóçò ìå ôï ôñéìåñÝò ó÷Þìá. Ç áíôéèåôéêÞ áíÜðôõîç
«ôïí ¹ëéï óôá âïõíÜ, ôïí áåôü óôïõò êÜìðïõò, ôïí êõñ ÂïñéÜ áíÜìåóá ðåëÜãïõ»
åéêïíßæåé ìå ðáñáóôáôéêüôçôá ôï ôåñÜóôéï ðëÜôïò óôï ïðïßï åêôåßíåôáé ç äýíáìç
ôùí öñïõñþí, þóôå íá êáëýðôåé üëç ôç ãç. Ïé ðñïóùðïðïéÞóåéò ôïõ áåôïý êáé
ôùí öõóéêþí óôïé÷åßùí öáíåñþíïõí ôçí áñìïíéêÞ ó÷Ýóç áíèñþðïõ êáé öýóçò óôïí
êüóìï ôùí äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí.

Ôï åðåéóüäéï ìå Ôï äåýôåñï ìÝñïò ôïõ ôñáãïõäéïý åßíáé áöçãçìáôéêü. Óå áõôü

ôïí êõñ ÂïñéÜ ç ìçôÝñá áöçãåßôáé ôï åðåéóüäéï ìå ôïí êõñ ÂïñéÜ êáé ôï äéÜëï-
ãï ìå ôç ìÜíá ôïõ. Ïé óôß÷ïé 5-6, ìå ôç äïìÞ êáé ðÜëé ôïõ
ôñéìåñïýò ó÷Þìáôïò, áíôéóôïé÷ïýí óôïõò óôß÷ïõò 3-4. Ï ¹ëéïò Ý÷åé êáèïñéóìÝíï
÷ñüíï óôç äéÜèåóÞ ôïõ ãéá ôç öýëáîç ôïõ ðáéäéïý, ôï ßäéï êáé ï áåôüò. Ï äéÜëïãïò
üìùò ôïõ êõñ ÂïñéÜ ìå ôç ìÜíá ôïõ ðñïâÜëëåé ôç ìåãÜëç äéÜñêåéá ôçò ðñïóôáóß-
áò ðïõ áõôüò ðáñÝ÷åé óôï âñÝöïò. Ç ìÜíá ôïõ åêöñÜæåé ôçí áíçóõ÷ßá ôçò ãéá ôç
ìáêñÜ áðïõóßá ôïõ ìå Ýíá ó÷Þìá åðáíáöïñÜò («ðïý ’óïõí ÷ôåò, ðïý ’óïõí ðñï-
÷ôÝò, ðïý ’óïõí ôçí Üëëç íý÷ôá;»). Ïé ôñåéò íý÷ôåò åßíáé óõìâáôéêüò áñéèìüò, ðïõ
äçëþíåé ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. Áêïëïõèïýí ôá Üóôï÷á åñùôÞìáôá, ìå ôá
ïðïßá ç ìÜíá ôïõ êõñ ÂïñéÜ áíáñùôéÝôáé äßíïíôáò êÜðïéåò õðïèåôéêÝò åîçãÞóåéò
ðïõ äåí áíôáðïêñßíïíôáé óôçí áëÞèåéá («ÌÞíá ìå ô’ Üóôñé ìÜëùíåò, ìÞíá ìå ôï
öåããÜñé, ìÞíá ìå ôïí áõãåñéíü…»). Ï ãéïò ôçò áíôéêñïýåé ôéò õðïèÝóåéò áõôÝò (óô.
10-11), ãéá íá äþóåé ôåëéêÜ ôç óùóôÞ áðÜíôçóç (óô. 12). Ìå ôá Üóôï÷á åñùôÞìáôá
áíáäåéêíýåôáé êáé öùôßæåôáé ðéï Ýíôïíá ç áéôßá ôçò áðïõóßáò ôïõ êõñ ÂïñéÜ êáé ç
ìåãÜëç áîßá ôïõ ðáéäéïý ôï ïðïßï áíÝëáâå íá ðñïóôáôåýåé, áîßá ðïõ åíéó÷ýåôáé
ìåôáöïñéêÜ êáé áðü ôá åðßèåôá «÷ñõóüí» êáé «áñãõñÞ» («÷ñõóüí õãéüí åâßãëéæá
óôçí áñãõñÞ ôïõ êïýíéá»). ÃåíéêÜ ï ñüëïò ôïõ äéáëüãïõ ôïõ êõñ ÂïñéÜ ìå ôç ìÜíá
ôïõ åßíáé íá ôïíßóåé ôç äéáñêÞ ðñïóôáóßá ðïõ ðñïóöÝñåé áõôüò óôï ðïëýôéìï ãéá
ôç ìçôÝñá âñÝöïò. Áðïôåëåß åðßóçò ìéá ðáñÜëëçëç åéêüíá ìÜíáò-ðáéäéïý, ìåôá-
öåñìÝíç óôïí êïóìéêü ÷þñï.

Ãëþóóá, Ç ãëþóóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé áðëÞ äçìïôéêÞ, ðïõ ðëçóéÜæåé

åêöñáóôéêÜ ìÝóá, ôïí ðñïöïñéêü ëüãï. Óôï ëåîéëüãéï êõñéáñ÷ïýí ôá ïõóéáóôéêÜ
óôé÷ïõñãéêÞ êáé ôá ñÞìáôá. Ôï ýöïò åßíáé áðëü, öõóéêü, ðáñáóôáôéêü.
Ôá åêöñáóôéêÜ ìÝóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé: ùñáßåò åéêüíåò
(ð.÷. óô. 3-4, 5-6, 8-9, 12), ìåôáöïñÝò («÷ñõóüí õãéüí»), ðñïóùðïðïéÞóåéò (¾-
ÄÇÌÏÔÉÊÁ ÍÁÍÏÕÑÉÓÌÁÔÁ: Íá ìïõ ôï ðÜñåéò ýðíå ìïõ
15

ðíïò, ¹ëéïò, êõñ ÂïñéÜò) êáé ôñéìåñÞ ó÷Þìáôá («ÂÜëëù ôïí ¹ëéï óôá âïõíÜ, ôïí
áåôü óôïõò êÜìðïõò, ôïí êõñ ÂïñéÜ ôï äñïóåñü áíÜìåóá ðåëÜãïõ»), ìåñéêÜ áðü
ôá ïðïßá áðïôåëïýí ó÷Þìáôá åðáíáöïñÜò, åðáíáëáìâÜíïõí äçëáäÞ ôï ðñþôï
áðü ôá äýï óôïé÷åßá êÜèå ìÝëïõò («ðïý ’óïõí ÷ôåò, ðïý ’óïõí ðñï÷ôÝò, ðïý ’óïõí
ôçí Üëëç íý÷ôá;»).
Ï óôß÷ïò óôï ðïßçìá åßíáé éáìâéêüò äåêáðåíôáóýëëáâïò, ðáñïîýôïíïò, ÷ùñßò
ïìïéïêáôáëçîßá.

3.4. ÉäÝåò, óõíáéóèÞìáôá

Ç ïíåéñéêÞ áôìüóöáéñá êáé ï öáíôáóôéêüò êüóìïò ðïõ ðëÜèåé ìå ôï íáíïýñé-
óìá ç ìçôÝñá, ðñïâÜëëïíôáò ôá ôñõöåñÜ ôçò óõíáéóèÞìáôá, ôéò áíçóõ÷ßåò êáé ôéò
åíäüìõ÷åò åðéèõìßåò ôçò, ôáéñéÜæïõí áðüëõôá ìå ôïí Þñåìï ýðíï ôïõ ðáéäéïý ôçò.
ÌÜíá êáé ðáéäß åðéêïéíùíïýí ìõóôçñéáêÜ ìÝóá áðü ôïõò Þ÷ïõò êáé ôï ñõèìü ôïõ
íáíïõñßóìáôïò, ôï ïðïßï ïäçãåß ôåëéêÜ ôï ðáéäß óå Ýíáí Þñåìï êáé ìáêÜñéï ýðíï.
 ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅXÍÉÁÓ
16

2 Ôï ðïßçìá

2.1. ÅéóáãùãÞ
Ôï íáíïýñéóìá «ÊïéìÞóïõ áóôñß» ðåñéëáìâÜíåôáé óôç óõëëïãÞ ôïõ Íéêüëáïõ
Ã. Ðïëßôç Åêëïãáß áðü ôá ôñáãïýäéá ôïõ åëëçíéêïý ëáïý, ðïõ äçìïóéåýôçêå ôï
1914. Ôï ôñáãïýäé ðñïÝñ÷åôáé áðü ôçí ðåñéï÷Þ ôçò Êïñéíèßáò êáé åß÷å êáôáãñáöåß
ãéá ðñþôç öïñÜ ôï 1888 áðü ôï Ìé÷. ËåëÝêï. Óå áõôü ç ìÜíá íáíïõñßæåé ôçí êüñç
ôçò êÜíïíôáò üíåéñá êáé åêöñÜæïíôáò ôéò åëðßäåò ôçò ãéá ìéá êáëÞ ôý÷ç ôïõ
êïñéôóéïý êáé Ýíáí ðëïýóéï ãÜìï. Ôï ðåñéå÷üìåíü ôïõ åßíáé ëõñéêü.
ÈÝìá ôïõ åßíáé ôá üíåéñá ôçò ìÜíáò ãéá Ýíáí ðëïýóéï ãÜìï ôçò êüñçò
ôçò êáé ç åõ÷Þ ôçò ðñïò áõôÞ íá ôçí ðñïóôáôåýåé ç Ðáíáãßá.

2.2. Óýíôïìç áðüäïóç ðåñéå÷ïìÝíïõ

Ç ìçôÝñá íáíïõñßæåé ôçí êüñç ôçò ôÜæïíôÜò ôçò ðëïýóéá ðñïßêá ìå ÷ñõóáöéêÜ
êáé ñïý÷á áãïñáóìÝíá áðü ôçí Ðüëç êáé ôç ÂåíåôéÜ êáé ìå êõñéüôåñï äþñï ôï
íõöéêü ðÜðëùìá, ãéá ôçí êáôáóêåõÞ ôïõ ïðïßïõ êïðéÜæïõí ðïëëïß åñãÜôåò êáé
Ý÷åé ðÜíù ôïõ êåíôçìÝíá ôïí áåôü êáé ôï ðáãüíé. Ôçò õðüó÷åôáé áêüìá ðïëõôåëÞ
êüêêéíá ðáðïýôóéá, ðïõ éó÷õñßæåôáé üôé ôá Ý÷åé Þäç ðáñáããåßëåé óôïí ôóáãêÜñç.
Óôï ôÝëïò äåí ðáñáëåßðåé íá åõ÷çèåß ãéá ôï ðáéäß ôçò íá ôï öõëÜåé êáé íá ôï
ðñïóôáôåýåé óôïí ýðíï ôïõ ç Ðáíáãßá.

2.3. ËåîéëïãéêÜ, ðñáãìáôïëïãéêÜ

÷ñõóÜ: ÷ñõóáöéêÜ • Ðüëç, ÂåíåôéÜ: ïé äýï óçìáíôéêüôåñåò ðüëåéò ôïõ ìåóáéù-
íéêïý êüóìïõ, èñõëéêÝò ãéá ôçí ðïëõôÝëåéá êáé ôïí ðëïýôï ôùí áãïñþí ôïõò •
ñÞãáò: âáóéëéÜò.

3 ÅñìçíåõôéêÞ ðñïóÝããéóç

3.1. ÄïìÞ
ÂáóéêÞ éäÝá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé ç ôñõöåñüôçôá ôçò ìÜíáò êáé ïé öáíôáóéþ-
ÄÇÌÏÔÉÊÁ ÍÁÍÏÕÑÉÓÌÁÔÁ: ÊïéìÞóïõ áóôñß
17

óåéò ôçò ãéá ôï ìÝëëïí ôïõ ðáéäéïý ôçò. Ìéá êáé ðñüêåéôáé ãéá êïñßôóé, ïé öáíôá-
óéþóåéò áõôÝò Ý÷ïõí åðßêåíôñï ôïí ðëïýóéï ãÜìï.
Ôï ðïßçìá áðïôåëåß ìßá íïçìáôéêÞ åíüôçôá.

3.2. ÅñìçíåõôéêÝò åðéóçìÜíóåéò

• Ôï íáíïýñéóìá áðïôåëåßôáé áðü ïìïéïêáôÜëçêôá äßóôé÷á.
• Ç ìÜíá áðåõèýíåôáé óôï âñÝöïò ìå ôçí åðáíáëáìâáíüìåíç ðñïôñïðÞ «Êïé-
ìÞóïõ».
• Ïé ðñïôñïðÝò ôçò óõíïäåýïíôáé êÜèå öïñÜ áðü åðáßíïõò êáé õðïó÷Ýóåéò ðñïò
ôï ðáéäß, ãéá íá çñåìÞóåé êáé íá êïéìçèåß.

3.3. Ôå÷íéêÞ ôïõ ðïéÞìáôïò

Ç ëõñéêÞ Ç ìçôÝñá áðåõèýíåôáé óå â΄ ðñüóùðï ðñïò ôï âñÝöïò, ðïõ

ðñïôñïðÞ åßíáé êïñßôóé, êáëþíôáò ôï ôñõöåñÜ íá êïéìçèåß. Ç åðáíá-
ëáìâáíüìåíç ðñïôñïðÞ ôçò «ÊïéìÞóïõ» óõíïäåýåôáé áðü å-
ðáßíïõò, åõ÷Ýò êáé õðïó÷Ýóåéò. ÌÝóá áðü áõôÜ ç ìçôÝñá åêöñÜæåé ôá óõíáéóèÞìá-
ôÜ ôçò ãéá ôçí êüñç ôçò êáé ôá üíåéñá ðïõ êÜíåé ãéá ôï ìÝëëïí ôçò. Óôçí áñ÷Þ
åðáéíåß ôçí ïìïñöéÜ ôçò áðïêáëþíôáò ôçí «áóôñß», «áõãÞ», «íéï öåããÜñé» êáé
áìÝóùò ìåôÜ åêöñÜæåé ôçí åõ÷Þ ãéá Ýíáí åõôõ÷éóìÝíï ãÜìï ôïõ êïñéôóéïý, üðùò
õðïäçëþíåé ç öñÜóç «íá óå ÷áñåß ï íéïò ðïõ èá óå ðÜñåé». Áêïëïõèïýí ïé
õðïó÷Ýóåéò ôçò ìÜíáò ãéá ðëïýóéá ðñïßêá, ÷ñõóáöéêÜ, ñïý÷á êáé äéáìáíôéêÜ, áãï-
ñáóìÝíá áðü ôçí Ðüëç êáé ôç ÂåíåôéÜ, áí ç ìéêñÞ çñåìÞóåé êáé êïéìçèåß. Ôç
äåëåÜæåé áêüìá ìå Ýíá ðåñßôå÷íï íõöéêü ðÜðëùìá, ðïõ éó÷õñßæåôáé üôé ôçò åôïéìÜ-
æåé, êáé ìå ðïëýôéìá êüêêéíá ðáðïýôóéá, ðïõ ëÝåé ðùò Ý÷åé êéüëáò ðáñáããåßëåé
óôïí ôóáãêÜñç. ¼ëåò áõôÝò ïé õðïó÷Ýóåéò åßíáé ç ðñïâïëÞ ôùí åðéèõìéþí ôçò
ìçôÝñáò óôï ìÝëëïí, ôï üíåéñï êáé ç ëá÷ôÜñá ôçò íá êÜíåé ç êüñç ôçò Ýíáí ðëïýóéï
ãÜìï êáé íá æÞóåé ìÝóá óôçí Üíåóç êáé óôá ðëïýôç. Ç ìåãÜëç áîßá ðïõ Ý÷åé ôï
âñÝöïò ãéá åêåßíç öáíåñþíåôáé óôï óôß÷ï 8, óôïí ïðïßï ôï áðïêáëåß ìåôáöïñéêÜ
«ôïõ ñÞãá ôï ðáéäß, ôïõ âáóéëéÜ ô’ áããüíé». Ç ôåëåõôáßá ðñïôñïðÞ ðñïò áõôü íá
êïéìçèåß óõíïäåýåôáé áðü ôçí åõ÷Þ íá ôï óõíôñïöåýåé êáé íá ôï ðñïóôáôåýåé ðÜíôá
ç Ðáíáãßá. Ìå ôçí åðáíÜëçøç ôçò ðñïôñïðÞò óôçí áñ÷Þ êÜèå äßóôé÷ïõ (üðùò
åðßóçò êáé ìå ôçí ïìïéïêáôáëçîßá), ôï íáíïýñéóìá áðïêôÜ ìïõóéêüôçôá êáé ñõèìü,
ðïõ ïäçãïýí óôï åðéèõìçôü áðïôÝëåóìá ôïõ ýðíïõ. Ç Ýêöñáóç óõíáéóèçìÜôùí êáé
åíäüìõ÷ùí åðéèõìéþí ôçò ìçôÝñáò äßíåé óôï íáíïýñéóìá ëõñéêü ðåñéå÷üìåíï.

Ãëþóóá êáé Ç ãëþóóá ôïõ íáíïõñßóìáôïò åßíáé áðëÞ äçìïôéêÞ, ðïõ ðñï-
åêöñáóôéêÜ ìÝóá óåããßæåé ôïí ðñïöïñéêü ëüãï. Ç Ýêöñáóç åßíáé áðëÞ êáé óôï
ëåîéëüãéï åðéêñáôïýí ôá ïõóéáóôéêÜ êáé ôá ñÞìáôá, ðïõ äßíïõí
êßíçóç êáé æùíôÜíéá óôï ôñáãïýäé. Ôï ýöïò åßíáé áðëü êáé æùçñü.
 ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅXÍÉÁÓ
18

ÅêöñáóôéêÜ ìÝóá ôïõ ðïéÞìáôïò åßíáé: ùñáßåò åéêüíåò (óô. 5-7, 9-10, 11),
åðáíáëÞøåéò («ÊïéìÞóïõ»), ìåôùíõìßåò («áóôñß», «áõãÞ», «íéï öåããÜñé»), õ-
ðåñâïëÝò («êáé óïõ ôï ôåëåéþíïõíå óáñáíôáäõü ìáóôüñïé»), ìåôáöïñÝò («ôïõ
ñÞãá ôï ðáéäß, ôïõ âáóéëéÜ ô’ áããüíé»), ôñéìåñÝò ó÷Þìá («ÊïéìÞóïõ áóôñß, êïéìÞ-
óïõ áõãÞ, êïéìÞóïõ íéï öåããÜñé»), ó÷Þìáôá ðáñáëëçëéóìïý («ÍÜíé ôïõ ñÞãá ôï
ðáéäß, ôïõ âáóéëéÜ ô’ áããüíé», «óôç ìÝóç âÜíïõí ôïí áåôü, óôçí Üêñç ôï ðáãüíé»)
ê.Ü.

Óôé÷ïõñãéêÞ Ôï íáíïýñéóìá ðáñïõóéÜæåôáé ìå ôç ìïñöÞ ïìïéïêáôÜëçêôùí

äßóôé÷ùí. Ï óôß÷ïò åßíáé éáìâéêüò äåêáðåíôáóýëëáâïò, ðáñïîý-
ôïíïò.

3.4. ÉäÝåò, óõíáéóèÞìáôá

Óôï íáíïýñéóìá êõñéáñ÷åß ôï ïíåéñéêü êáé öáíôáóéáêü óôïé÷åßï. Ç ìÜíá ôñá-
ãïõäÜ êáé ðñïóäïêÜ ðëïýóéï ãáìðñü êáé ìåãáëåßá ãéá ôçí êüñç ôçò. ×áñáêôçñé-
óôéêÞ åßíáé ç óýíäåóç ôïõ ðëïýôïõ ìå ôçí åõôõ÷ßá, êáèþò êáé ç óçìáóßá ôïõ
ãÜìïõ ãéá ôç ãõíáßêá. Ç ìçôÝñá åðéêåíôñþíåé ôéò ðñïóäïêßåò êáé ôá üíåéñÜ ôçò
óôï ãÜìï ôçò êüñçò ôçò, èåùñþíôáò ôïí ðñùôáñ÷éêü ãåãïíüò óôç æùÞ êÜèå ãõíáß-
êáò. Ïé áíôéëÞøåéò áõôÝò åßíáé ëïãéêÝò ãéá ìéá åðï÷Þ êáé ìéá êïéíùíßá ðïõ ÷áñá-
êôçñßæïíôáí áðü áíáóöÜëåéá êáé óôÝñçóç.
Ôá óõíáéóèÞìáôá ðïõ êõñéáñ÷ïýí óôï íáíïýñéóìá åßíáé ôñõöåñüôçôá, ðåñçöÜ-
íéá, áãÜðç, áéóéüäïîç ðñïóìïíÞ, áëëÜ êáé áíçóõ÷ßá ãéá ôçí õãéÞ êáé áóöáëÞ
áíÜðôõîç ôïõ ðáéäéïý.

4 ÁðáíôÞóåéò óôéò åñùôÞóåéò ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ

1. á) Áðü ðïéá óçìåßá äéáöáßíåôáé ç ôñõöåñüôçôá ôùí äýï ìáíÜäùí êáé ç óçìáóßá ðïõ
Ý÷ïõí ãé’ áõôÝò ôá ðáéäéÜ ôïõò; â) Ðïéïõò âÜæåé ðáñáóôÜôåò ôïõ ðáéäéïý ôçò ç ìÜíá ôïõ
ãéïõ êáé ðïéïõò ç ìÜíá ôçò êüñçò;
á) Ç ôñõöåñüôçôá ôùí äýï ìáíÜäùí êáé ç ìåãÜëç óçìáóßá ðïõ áðïäßäïõí óôá
ðáéäéÜ ôïõò äéáöáßíåôáé áðü ôïõò ÷áñáêôçñéóìïýò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí ãé’ áõôÜ
(«÷ñõóüí õãéüí», «áóôñß», «áõãÞ», «íéï öåããÜñé», «ôïõ ñÞãá ôï ðáéäß», «ôïõ
âáóéëéÜ ô’ áããüíé») êáé áðü ôçí Ýãíïéá ôïõò ãéá çñåìßá êáé áóöÜëåéá óôïí ýðíï
ôïõò.
â) Ç ìÜíá ôïõ ãéïõ âÜæåé ðáñáóôÜôåò ôïí Þëéï, ôïí áåôü êáé ôïí êõñ ÂïñéÜ,
óýìâïëá äýíáìçò êáé áíäñåßáò. Ç ìÜíá ôçò êüñçò êáëåß ôçí Ðáíáãßá íá öõëÜåé
êáé íá ðñïóôáôåýåé ôïí ýðíï ôïõ ðáéäéïý ôçò.

2. Óå ðïéï âáèìü ôá íáíïõñßóìáôá óáò èõìßæïõí ðáñáìýèéá; Ãéáôß óõìâáßíåé áõôü êáôÜ ôç
ãíþìç óáò;
ÄÇÌÏÔÉÊÁ ÍÁÍÏÕÑÉÓÌÁÔÁ: ÊïéìÞóïõ áóôñß
19

Ôá íáíïõñßóìáôá èõìßæïõí áñêåôÜ ôá ðáñáìýèéá, ãéáôß êõñéáñ÷åß êáé óå áõôÜ

ôï ïíåéñéêü êáé öáíôáóôéêü óôïé÷åßï. Ïé åðéèõìßåò êáé ïé ðñïóäïêßåò ôùí ðñïóþ-
ðùí ìïéÜæïõí óáí íá ðñáãìáôïðïéïýíôáé áðëÜ êáé åýêïëá, ìüëéò áõôÜ ôéò åêöñÜ-
æïõí, åíþ êõñéáñ÷åß êáé óôá íáíïõñßóìáôá, üðùò óôá ðáñáìýèéá, ôï õðåñöõóéêü
óôïé÷åßï êáé ç ðñïóùðïðïßçóç æþùí, ðïõëéþí êáé öõóéêþí óôïé÷åßùí êáé êáôáóôÜ-
óåùí (ð.÷. ï áåôüò, ï ¹ëéïò, ï êõñ ÂïñéÜò, ï ¾ðíïò).

3. Óôï äåýôåñï ôñáãïýäé ç öáíôáóßá ôçò ìÜíáò áíáðëÜèåé äçìéïõñãéêÜ ëáúêÝò äéçãÞóåéò
ãéá ôéò áñ÷ïíôïðïýëåò ôïõ Âõæáíôßïõ. Åíôïðßóôå ôá ó÷åôéêÜ óçìåßá ôïõ êåéìÝíïõ êáé
ó÷ïëéÜóôå ôá.
Óçìåßá ðïõ ðáñáðÝìðïõí óå ëáúêÝò äéçãÞóåéò ãéá ôéò áñ÷ïíôïðïýëåò ôïõ Âõæá-
íôßïõ åßíáé: «ÊïéìÞóïõ, ðïõ ðáñÜããåéëá óôçí Ðüëç ôá ÷ñõóÜ óïõ, / óôç ÂåíåôéÜ ôá
ñïý÷á óïõ êáé ôá äéáìáíôéêÜ óïõ», «ÊïéìÞóïõ, ðïõ óïõ ñÜâïõíå ôï ðÜðëùìá óôçí
Ðüëç / êáé óïõ ôï ôåëåéþíïõíå óáñáíôáäõü ìáóôüñïé», «óôç ìÝóç âÜíïõí ôïí áåôü,
óôçí Üêñç ôï ðáãüíé». Ç áíáöïñÜ óôéò ðëïýóéåò áãïñÝò ôçò Ðüëçò êáé ôçò Âåíå-
ôéÜò, ðïõ Þôáí ïé ìåãáëýôåñåò êáôÜ ôá ìåóáéùíéêÜ ÷ñüíéá, öÝñíïõí óôï íïõ ôéò
äéçãÞóåéò ãéá ôïí ðëïýôï ðïõ åß÷áí ïé ÂõæáíôéíÝò áñ÷üíôéóóåò, ïé ïðïßåò ðñïìçèåý-
ïíôáí áðü åêåß ôá ðïëýôéìá ñïý÷á êáé óôïëßäéá ôïõò. Óå ðáñüìïéåò äéçãÞóåéò
ðáñáðÝìðåé êáé ôï êåíôçìÝíï ðÜðëùìá áðü ôçí Ðüëç ìå ôïí áåôü êáé ôï ðáãüíé,
óýìâïëá ðåñçöÜíéáò êáé ïìïñöéÜò.
 ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅXÍÉÁÓ
20

1 Ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá

1.1. (ÂëÝðå åéóáãùãÞ óôï äçìïôéêü ôñáãïýäé, óåë. 9)

1.2. ÉóôïñéêÜ äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá

Ôá éóôïñéêÜ äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá áíáöÝñïíôáé óå éóôïñéêÜ ãåãïíüôá áðü ôçí
åðï÷Þ ôçò ¢ëùóçò ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò ìÝ÷ñé ôçí ÅðáíÜóôáóç ôïõ 1821. Á-
ðëþíïíôáé óå üëç ôçí ÅëëÜäá, óôçí çðåéñùôéêÞ êáé óôç íçóéùôéêÞ, ìå ôçí ßäéá
ðÜíôá öùíÞ, ôïõ áíþíõìïõ ëáúêïý ôñáãïõäéóôÞ. ÌåôÜ ôçí ðôþóç ôçò Êùíóôáíôé-
íïýðïëçò ôï 1453 êáé óå üëç ôç äéÜñêåéá ôçò óêëáâéÜò, ç öùíÞ èá ôñáãïõäÞóåé ôçí
ïäýíç êáé ôçí áãùíßá åíüò ïëüêëçñïõ ëáïý êáé èá ôïí áêïëïõèåß áëþâçôç óå êÜèå
ôïõ âÞìá, ìéëþíôáò ãéá ðïëéïñêßåò êáé áëþóåéò ðüëåùí, ãéá óçìáíôéêÝò ìÜ÷åò ðïõ
êáèüñéóáí ôéò éóôïñéêÝò åîåëßîåéò ôçò åðï÷Þò, êáèþò êáé ãéá áãþíåò óõãêåêñéìÝ-
íùí ðñïóþðùí ìå óêïðü ôçí áðåëåõèÝñùóç ôïõ Ýèíïõò áðü ôïí îÝíï æõãü.
ÕðÜñ÷ïõí êáé éóôïñéêÜ ôñáãïýäéá ðïõ áöçãïýíôáé ôï ðáéäïìÜæùìá, ôç æùÞ
ôùí óêëáâùìÝíùí ÅëëÞíùí, ôéò åîåãÝñóåéò ôïõò êáé ôç æùÞ ôùí áãùíéóôþí ðïõ
äéáêñßèçêáí óôá ðåäßá ôçò ìÜ÷çò. ÌåñéêÜ éóôïñéêÜ äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá ðïõ óõíäÝ-
ïíôáé ìå ãåãïíüôá åßíáé: «Ç êáôáóôñïöÞ ôçò Áäñéáíïõðüëåùò» (1361), «Ôçò Á-
ãéá-ÓïöéÜò» (1453), «ÄåéíïðáèÞìáôá ôçò ÐåëïðïííÞóïõ» (1769), «Óïõëéþôéêï»
(1792), «Ôçò ÐÜñãáò» (1819), «Ç Ýîïäïò ôïõ Ìåóïëïããßïõ» (1825) ê.Ü.
Óôçí êáôçãïñßá ôùí éóôïñéêþí äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí ìðïñïýìå íá åíôÜîïõìå
ôá áêñéôéêÜ êáé ôá êëÝöôéêá ôñáãïýäéá, üðùò êáé êÜðïéá óáôéñéêÜ ìå ðïëéôéêü
ðåñéå÷üìåíï. Ùóôüóï, êáèáñÜ éóôïñéêÜ ÷áñáêôçñßæïíôáé üóá áöçãïýíôáé ìå ëåðôï-
ìÝñåéåò Ýíá óõãêåêñéìÝíï ãåãïíüò. Óýìöùíá ìå ôïõò ìåëåôçôÝò, ôï ôñáãïýäé «Ôïõ
Êùíóôáíôßíïõ ÃáâñÜ» (12ïò áéþíáò) èåùñåßôáé ôï ðáëáéüôåñï éóôïñéêü.
ÁñêåôÜ éóôïñéêÜ ôñáãïýäéá Ý÷ïõí èñçíçôéêü ÷áñáêôÞñá. Ðñüêåéôáé ãéá ôñáãïý-
äéá ðïõ åêöñÜæïõí ôïí ðüíï ôùí áíèñþðùí ãéá ôçí Üëùóç ìåãÜëùí ðüëåùí ôçò
åðï÷Þò. Óôïõò èñÞíïõò õðÜñ÷ïõí êáé óôïé÷åßá ìïéñïëïãéïý, êáèþò êáé ìïôßâá ðïõ
åðáíáëáìâÜíïíôáé ãéá íá äçëþóïõí ôá óõíáéóèÞìáôá êáé ôéò áíôéäñÜóåéò ôçò
ëáúêÞò øõ÷Þò ìðñïóôÜ óôçí ôñïìåñÞ áðþëåéá, áëëÜ êáé ôéò ðñïóäïêßåò ôïõ ëáïý
ãéá åëåõèåñßá êáé áíåîáñôçóßá. ÔÝôïéá ìïôßâá åßíáé: ç Ýêêëçóç ãéá âïÞèåéá ðñïò
ôïõò ÷ñéóôéáíéêïýò ëáïýò ôçò Åõñþðçò, ç ðßóôç óôï Èåü êáé ç åëðßäá ãéá ìåëëïíôé-
ÄÇÌÏÔÉÊÁ ÔÑÁÃÏÕÄÉÁ: Ôçò ÐÜñãáò
21

êÞ áðïêáôÜóôáóç ìå ôç âïÞèåéÜ ôïõ, áëëÜ êáé ç ðßóôç óôéò øõ÷éêÝò êáé óùìáôéêÝò
äõíÜìåéò ôïõ ßäéïõ ôïõ ëáïý.
Ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá óõãêßíçóáí ìåãÜëïõò ðïéçôÝò ìáò êáé ëåéôïýñãçóáí ùò
ðçãÞ Ýìðíåõóçò ãéá ôçí Ýíôå÷íç ðïßçóç. Éäéáßôåñá ôá éóôïñéêÜ êáé ôá êëÝöôéêá,
ðïõ ôá äéáêñßíåé ï ðüèïò ãéá ôçí Åëåõèåñßá êáé ç äýíáìç ôçò áäïýëùôçò åëëçíé-
êÞò øõ÷Þò. ÐïéçôÝò üðùò ï ÑÞãáò Öåñáßïò ìå ôï «Èïýñéï», ï Äéïíýóéïò Óïëùìüò
ìå ôïõò «Åëåýèåñïõò ÐïëéïñêçìÝíïõò», ï ÁíôñÝáò ÊÜëâïò ìå ôéò ðåñßöçìåò ÙäÝò
ôïõ, ï ÁñéóôïôÝëçò Âáëáùñßôçò ìå ðïëëÜ ðïéÞìáôÜ ôïõ ãéá ôçí ÅðáíÜóôáóç ôïõ
1821, ï Êþóôáò ÊñõóôÜëëçò, ï ÊùóôÞò ÐáëáìÜò êáé ðïëëïß Üëëïé ýìíçóáí ôïõò
ÁãùíéóôÝò ôçò Åëåõèåñßáò, ôüíùóáí ôï çèéêü ôùí ÅëëÞíùí óå äýóêïëåò óôéãìÝò
êáé èýìéóáí óôïõò íåüôåñïõò ôï ÷ñÝïò ôïõò ðñïò ôçí ðáôñßäá. Ï ÊùóôÞò ÐáëáìÜò,
üôáí óôéò 28 Ïêôùâñßïõ ôïõ 1940 êçñý÷èçêå ï ðüëåìïò óôçí ÅëëÜäá, áðåõèýíèçêå
óôçí åëëçíéêÞ íåïëáßá ìå ôïõò óôß÷ïõò ôïõ: «Áõôü ôï ëüãï èá óáò ðù, äåí Ý÷ù
Üëëï êáíÝíá, / ìåèýóôå ìå ô’ áèÜíáôï êñáóß ôïõ ÅéêïóéÝíá!».

1.3. Âéâëéïãñáößá
ÁëÝîçò Ðïëßôçò (åðéì.), Ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé, ÊëÝöôéêá, Âéâëéïðùëåßïí ôçò
«Åóôßáò», ÍÝá ÅëëçíéêÞ ÂéâëéïèÞêç, ÁèÞíá, 2001.
Íéêüëáïò Ã. Ðïëßôçò, ÄçìïôéêÜ ôñáãïýäéá. Åêëïãáß áðü ôá ôñáãïýäéá ôïõ
Åëëçíéêïý ëáïý, ÁèÞíá, 1958 (4ç Ýêäïóç).
Åñáô. Ã. ÊáøùìÝíïò, Äçìïôéêü ôñáãïýäé, Ìéá äéáöïñåôéêÞ ðñïóÝããéóç, Åêäü-
óåéò ÐáôÜêç, ÁèÞíá, 1999 (3ç Ýêäïóç).
Ãñçã. Ì. ÓçöÜêçò, Ãéá ìéá ðïéçôéêÞ ôïõ äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý, Ð.Å.Ê.,
Çñáêëåßïõ 1998.
Óùêñ. Ë. ÓêáñôóÞò, Ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé, ôüì. Â΄, Åêäüóåéò ÐáôÜêç, ÁèÞíá,
1987.
ÐñáêôéêÜ ÔåôÜñôïõ Óõìðïóßïõ Ðïßçóçò, ÁöéÝñùìá óôï äçìïôéêü ôñáãïýäé,
Ãíþóç, ÁèÞíá, 1985.

2 Ôï ôñáãïýäé

2.1. ÅéóáãùãÞ
Ôï éóôïñéêü äçìïôéêü ôñáãïýäé «Ôçò ÐÜñãáò» ðñïÝñ÷åôáé áðü ôçí ¹ðåéñï. Ðñþôïò
ôï êáôÝãñáøå ï Éôáëüò óõããñáöÝáò êáé öéëÝëëçíáò Íéêïëü ÔïìáæÝï êáé óõìðåñéëÞ-
öèçêå óôç óõëëïãÞ Canti popolari Creci. Ç óõëëïãÞ äçìïóéåýôçêå óôç Âåíåôßá ôï 1842.
Ôï ôñáãïýäé äéáêñßíåôáé ãéá ôïí åëåãåéáêü ÷áñáêôÞñá ôïõ. ÈñÞíïò êáé ïäýíç
ãéá ôçí ôý÷ç ôïõ ôüðïõ êáé ðßêñá ãéá ôçí ðñïäïóßá îå÷åéëßæïõí áðü ôéò êáñäéÝò
ôùí áíèñþðùí. Ôï ìïéñïëüé ôïõ ðïõëéïý åßíáé ôï ìïéñïëüé ôïõ ëáïý ðïõ âëÝðåé
ôïí ôüðï ôïõ Ýñìáéï óôá ÷Ýñéá ôùí Ôïýñêùí, ðïõ íéþèåé áíÞìðïñïò íá áíôéäñÜóåé
êáé ðïõ õðï÷ñåþíåôáé íá ðÜñåé ôï äñüìï ôçò ðñïóöõãéÜò.
 ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅXÍÉÁÓ
22

ÈÝìá ôïõ ôñáãïõäéïý åßíáé ç éóôïñßá ôçò ðáñÜäïóçò ôçò ÐÜñãáò

óôïõò Ôïýñêïõò êáé ôïõ åêðáôñéóìïý ôïõ Ðáñãéíþí.

2.2. Óýíôïìç áðüäïóç ðåñéå÷ïìÝíïõ

Ôñßá ðïõëéÜ ìéëïýí ãéá ôçí ðáñÜäïóç ôçò ÐÜñãáò óôïõò Ôïýñêïõò. Ôï ôñßôï
áðïêáëýðôåé üôé ç ðüëç äåí áëþèçêå ìå ðüëåìï áëëÜ ìå ðñïäïóßá. Ïé Ôïýñêïé
äåí ôüëìçóáí íá ðïëåìÞóïõí ôïõò Ðáñãéíïýò, ãéáôß ïé Üíôñåò åßíáé áôñüìçôïé êáé
ïé ãõíáßêåò ðïëåìïýí óáí Üíôñåò. Ôï ìüíï ðïõ áðïìÝíåé ôþñá óôïõò Ðáñãéíïýò
åßíáé öñïíôßóïõí ôá ïóôÜ ôùí ãïíéþí ôïõò, ãéá íá ìçí ôá âåâçëþóïõí ïé Ôïýñêïé.

2.3. ËåîéëïãéêÜ, ðñáãìáôïëïãéêÜ

ÄéáâÞêáíå: ðåñÜóáíå • ÐÜñãá: ðáñáèáëÜóóéá ðüëç ôçò Çðåßñïõ. Âñßóêåôáé
âüñåéá ôçò ÐñÝâåæáò êáé Ý÷åé ìáêñáßùíç éóôïñßá. Áñ÷áéïëïãéêÜ åõñÞìáôá êáé
ãñáðôÝò ðçãÝò áðïäåéêíýïõí üôé õðÞñ÷å áíèñþðéíç ðáñïõóßá áðü ôç íåïëéèéêÞ
åðï÷Þ. Ç ÐÜñãá åìöáíßæåôáé óå âõæáíôéíÝò ðçãÝò ôï 1337. Ôï 1386 ç ÊÝñêõñá
æÞôçóå ôçí ðñïóôáóßá ôïõ ÊñÜôïõò ôçò Âåíåôßáò. Ïé Âåíåôïß áíôáðïêñßèçêáí êáé
óôç óõíÝ÷åéá Ýãéíáí êýñéïé ôçò ÅðôáíÞóïõ, ôçò ÐåëïðïííÞóïõ êáé ôçò ÐÜñãáò.
¸ôóé, ç ÐÜñãá áðü ôï 15ï ùò ôï ôÝëïò ôïõ 18ïõ áéþíá âñßóêåôáé êÜôù áðü ôçí
êõñéáñ÷ßá ôùí Âåíåôþí. Óå üëç áõôÞ ôçí ðåñßïäï äåí óôáìÜôçóáí ïé ëåçëáóßåò ôïõ
ôüðïõ áðü óôåñéÜ êáé èÜëáóóá. Áðü ôï 16ï ìÝ÷ñé ôá ôÝëç ôïõ 18ïõ áéþíá åðéêñá-
ôåß çñåìßá êáé Ýôóé äßíåôáé ç äõíáôüôçôá óôçí ðüëç íá áíèÞóåé ïéêïíïìéêÜ. Ïé
êÜôïéêïé åêìåôáëëåýôçêáí ôç ãåùãñáöéêÞ èÝóç ôçò ðüëçò ôïõò êáé áíÝðôõîáí ôï
åìðüñéï, ìå áðïôÝëåóìá ç ÐÜñãá íá ãßíåé éäáíéêüò ôüðïò äéáêßíçóçò ôïõ åìðïñßïõ.
Ôï 1797 ç âåíåôóéÜíéêç êõñéáñ÷ßá êáôáëýåôáé áðü ôéò äõíÜìåéò ôïõ ÍáðïëÝïíôá
êáé ç ÐÜñãá ðåñíÜ óôçí êáôï÷Þ ôçò Ãáëëßáò. Ôï 1815 ç óõíôñéâÞ ôïõ ÍáðïëÝïíôá
ïäÞãçóå ôá Éüíéá íçóéÜ óôçí êõñéáñ÷ßá ôùí ¢ããëùí, åêôüò áðü ôçí ÐÜñãá, ðïõ ôçí
ðïýëçóáí ãéá 156.000 ëßñåò óôïí ÁëÞ ðáóÜ. Ïé êÜôïéêïé, áíôéäñþíôáò óå áõôÞ ôç
äõóìåíÞ åîÝëéîç, áöïý Ýêáøáí ôá ïóôÜ ôùí íåêñþí ôïõò, áðïöÜóéóáí íá åãêáôá-
ëåßøïõí ôçí ðáôñßäá ôïõò êáé íá êáôáöýãïõí óôçí ÊÝñêõñá. Ôï ôñáãéêü áõôü
ãåãïíüò äéáäñáìáôßóôçêå óôéò 15 Áðñéëßïõ ôïõ 1819. • Áú-ÃéáííÜêçò: üñìïò óôá
áíáôïëéêÜ ôçò ÐÜñãáò • ËéÜðçäåò: Áëâáíïß ìïõóïõëìÜíïé, ìßá áðü ôéò ôÝóóåñéò
áëâáíéêÝò öõëÝò • êéâïýñé: ôÜöïò, ìíÞìá • Âåæßñçò: ôéìçôéêüò ôßôëïò ôïõ ÁëÞ
ðáóÜ.

3 ÅñìçíåõôéêÞ ðñïóÝããéóç

3.1. ÄïìÞ, ðåñéå÷üìåíï åíïôÞôùí

ÂáóéêÞ éäÝá ôïõ ôñáãïõäéïý åßíáé: Ïé ÌåãÜëåò ÄõíÜìåéò ÷ñçóéìïðïéïýí üëá ôá
ìÝóá ãéá íá åîõðçñåôÞóïõí ôá óõìöÝñïíôÜ ôïõò, ÷ùñßò íá õðïëïãßæïõí ôéò áñíçôé-
êÝò åðéðôþóåéò ôùí åíåñãåéþí ôïõò ãéá ôçí áíèñþðéíç æùÞ. Ç áöÞãçóç Ý÷åé âáóéêü
ÄÇÌÏÔÉÊÁ ÔÑÁÃÏÕÄÉÁ: Ôçò ÐÜñãáò
23

èåìáôéêü ôçò Üîïíá ôï èõìü êáé ôç èëßøç ãéá ôçí ðñïäïóßá. Ìå âÜóç áõôüí ôïí
Üîïíá äéáñèñþíïíôáé ôá õðüëïéðá èÝìáôá ôïõ ôñáãïõäéïý: ç áãùíéóôéêüôçôá ôùí
Ðáñãéíþí, ç ðßóôç óôçí áîßá ôçò åëåõèåñßáò, ï óåâáóìüò óôïõò ðñïãüíïõò, ç
èñçóêåõôéêÞ ðßóôç êáé ïé ôñáãéêÝò óõíÝðåéåò ôïõ ðïëÝìïõ.
Ôï ôñáãïýäé ÷ùñßæåôáé óå ôñåéò åíüôçôåò:
Ðñþôç åíüôçôá (óô. 1-3): Ïé ôñåéò ðñþôïé óôß÷ïé ìå ôçí åéêüíá ôùí ôñéþí
ðïõëéþí áðïôåëïýí ôçí åéóáãùãÞ ôïõ ðïéÞìáôïò, ëåéôïõñãïýí äçëáäÞ ùò ðñïïß-
ìéï.
Äåýôåñç åíüôçôá (óô. 4-11): Óôç äåýôåñç åíüôçôá ï áöçãçôÞò åîéóôïñåß ôçí
áíäñåßá ôùí Ðáñãéíþí êáé ôçí ðñïäïôéêÞ ðñÜîç ôùí ¢ããëùí: íá ðïõëÞóïõí óôïõò
Ôïýñêïõò ôçí ÐÜñãá.
Ôñßôç åíüôçôá (óô. 12-16): Óôçí ôñßôç åíüôçôá ï áöçãçôÞò ðñïôñÝðåé ôïõò
Ðáñãéíïýò íá îåèÜøïõí ôá ïóôÜ ôùí áäïýëùôùí ðñïãüíùí ôïõò ãéá íá ìçí ôá
áôéìÜóïõí ïé Ôïýñêïé.

3.2. ÅñìçíåõôéêÝò åðéóçìÜíóåéò

• Ï ÷áñáêôÞñáò ôïõ ôñáãïõäéïý åßíáé åëåãåéáêüò. Ç åëåãåßá1 ðáñïõóéÜæåôáé
óôéò áñ÷Ýò ôïõ 7ïõ áéþíá ð.×. óôçí Éùíßá ôçò ÌéêñÜò Áóßáò, üðùò êáé óôç
Ëõäßá êáé ôç Öñõãßá, áðü ôéò ïðïßåò ïé ¸ëëçíåò ðÞñáí óôïé÷åßá ãéá ôç
äéáìüñöùóç ôïõ åßäïõò. Ôïí 5ï áéþíá óõíáíôÜìå ôç ëÝîç åëåãåßïí ãéá ôï
÷áñáêôçñéóìü áõôïý ðïõ ïíïìÜæïõìå ðåíôÜìåôñï (äçëáäÞ äýï çìéóôß÷éá ôïõ
äáêôõëéêïý åîÜìåôñïõ, êïììÝíïõ óôçí ðåíèçìéìåñÞ ôïìÞ, âáëìÝíá óôç óåéñÜ,
þóôå íá áðïôåëÝóïõí Ýíá óôß÷ï). Ïé åëåãåßåò Ý÷ïõí ðïéêßëï ðåñéå÷üìåíï:
èñçíçôéêü, ðïëåìéêü, åñùôéêü, ãíùìéêü, çèéêü êáé ðïëéôéêü. ÅëåãåéáêÜ ðïéÞ-
ìáôá, åêôüò áðü ôïõò áñ÷áßïõò ðïéçôÝò, Ýãñáøáí ïé Äéïíýóéïò Óïëùìüò,
ÁñéóôïôÝëçò Âáëáùñßôçò, ÊùóôÞò ÐáëáìÜò, Êþóôáò ÊáñõùôÜêçò ê.Ü.
• Éäéáßôåñá óçìáíôéêü åßíáé óôï ðñïïßìéï ôï èåìáôéêü ìïôßâï ôùí ôñéþí ðïõ-
ëéþí êáé ç ëåéôïõñãßá ôïõ ìÝóá óôçí áöÞãçóç. Ðñüêåéôáé ãéá ìáãéêü óôïé÷åßï
ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá íá äçëùèåß ç ôñáãéêüôçôá ôïõ ãåãïíüôïò.
• Ôï ìïéñïëüé ôïõ ðïõëéïý åêöñÜæåé ôï óõëëïãéêü áßóèçìá ãéá ôçí ðáñÜäïóç
ôçò ðüëçò óôïõò Ôïýñêïõò.
• Ç ðñïäïóßá äçëþíåôáé ùò ìÝóï Üëùóçò ôïõ áäïýëùôïõ öñïíÞìáôïò ôùí
Ðáñãéíþí.
• Ïé ðñïóôáêôéêÝò ðáñáêéíïýí ôïõò Ðáñãéíïýò íá åêôåëÝóïõí ôï ÷ñÝïò ôïõò.
Åðßóçò, åîõðçñåôïýí ôçí åéêïíïðïßçóç ôùí åíåñãåéþí ôïõò.
• Ï ëáüò óÝâåôáé ôá Ýèéìá êáé ôéò ðáñáäüóåéò ôïõ ôüðïõ ôïõ. Åðßóçò, óÝâåôáé
ôïõò íåêñïýò ôïõ êáé ðåñéöñïõñåß ôç èñçóêåõôéêÞ ôïõ ðßóôç.

1. Albin Lesky, Éóôïñßá ôçò Áñ÷áßáò ÅëëçíéêÞò Ëïãïôå÷íßáò, ìôöñ. Áã. ÔóïðáíÜêçò, Èåóóáëï-
íßêç 1975. Áíáóô. ÃåùñãïðáðáäÜêïò, ÅëëçíéêÞ Ãñáììáôïëïãßá, Èåóóáëïíßêç, 1970.
 ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅXÍÉÁÓ
24

3.3. Ôå÷íéêÞ ôïõ ôñáãïõäéïý

Ï áöçãçôÞò – Ï áöçãçôÞò áñ÷ßæåé ôï ôñáãïýäé ôïõ ìå ôçí ðáñïõóßáóç ôùí

áöçãçìáôéêïß ôñéþí ðïõëéþí. Ç ôå÷íéêÞ áõôÞ åßíáé ðïëý óõíçèéóìÝíç óôï
ôñüðïé – ôï äçìïôéêü ôñáãïýäé, óôéò ëáúêÝò áöçãÞóåéò êáé óôá ðáñáìýèéá.
ìïéñïëüé Ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò ôá ðïõëéÜ åêöñÜæïõí ôï ëáúêü áßóèç-
ìá Þ ëåéôïõñãïýí ùò ðñïÜããåëïé êáëþí êáé êáêþí åéäÞóåùí.
Ôá ôñßá ðïõëéÜ Ýñ÷ïíôáé áðü ôçí ÐñÝâåæá, ðïõ âñßóêåôáé Þäç õðü ôïõñêéêÞ êáôï÷Þ.
Ç åìöÜíéóç ôùí ðïõëéþí óõíäÝåôáé ìå ôçí êëéìÜêùóç ôùí óõíáéóèçìÜôùí. Ôï
ðñþôï «êïéôÜåé ôçí îåíéôéÜ» (êïéôÜæåé äçëáäÞ äõôéêÜ, ðñïò ôá Éüíéá íçóéÜ, åêåß
ðïõ èá êáôáöýãïõí ïé Ðáñãéíïß), åêöñÜæïíôáò ôç óõëëïãéêÞ èëßøç ôùí êáôïßêùí
ãéá ôï âßáéï åêðáôñéóìü ôïõò. Ôï äåýôåñï êïéôÜåé ðñïò «ôïí Áú-ÃéáííÜêç» (äçëá-
äÞ áíáôïëéêÜ, åêåß áð’ üðïõ èá Ýñèïõí ïé Ôïýñêïé ãéá íá ðáñáëÜâïõí ôçí ÐÜñãá
áðü ôïõò ¢ããëïõò), åêöñÜæïíôáò ôç èëßøç êáé ôçí áðåëðéóßá ôùí Ðáñãéíþí, ðïõ
âëÝðïõí ôïõò Ôïýñêïõò íá ðëçóéÜæïõí óôçí ðüëç ôïõò. «Ôï ôñßôï ôï êáôÜìáõñï
ìïéñéïëïãÜåé» ãéá ôï ÷áìü ôçò ÐÜñãáò.
Óôïí ôÝôáñôï óôß÷ï ï áöçãçôÞò áðïóýñåôáé, ðáñá÷ùñþíôáò ôï ëüãï óôï ôñßôï
ðïõëß. Ìå ôï ìïéñïëüé ôïõ ôñßôïõ ðïõëéïý ç èëßøç êïñõöþíåôáé êáé ç ðÝíèéìç
áôìüóöáéñá âáñáßíåé ôçí øõ÷Þ üëùí. Ôï ìïéñïëüé Ý÷åé óôïé÷åßá èñÞíïõ áëëÜ êáé
ýìíïõ. ÈñÞíïò êáé ïäýíç ãéá ôçí ôý÷ç ôïõ ôüðïõ êáé ôùí êáôïßêùí êáé ýìíïò ãéá
ôçí áãùíéóôéêÞ óôÜóç ôùí Ðáñãéíþí óôï ðáñåëèüí.
Ïé äýï ðñþôïé óôß÷ïé («ÐÜñãá, ÔïõñêéÜ óå ðëÜêùóå, ÔïõñêéÜ óå ôñéãõñßæåé. /
Äåí Ýñ÷åôáé ãéá ðüëåìï, ìå ðñïäïóéÜ óå ðáßñíåé» åßíáé èñçíçôéêïß, åíþ ðáñÜëëç-
ëá ðáñïõóéÜæåôáé óõíïðôéêÜ ç áéôßá ôçò ìåãÜëçò èëßøçò êáé ôçò ðÝíèéìçò áôìü-
óöáéñáò. Ç åðáíÜëçøç ôçò ëÝîçò «ÔïõñêéÜ» Ý÷åé åìöáôéêü ÷áñáêôÞñá, åíþ ìå ôç
ëÝîç «ðñïäïóéÜ» äçëþíåôáé ï ôñüðïò Üëùóçò ôçò ðüëçò: äåí Ýðåóå óôá ÷Ýñéá ôùí
Ôïýñêùí Ýðåéôá áðü ðïëåìéêÞ áíáìÝôñçóç, áëëÜ áðü ðñïäïóßá. ×áñáêôçñéóôéêÞ
åßíáé ç ÷ñÞóç ôïõ äåýôåñïõ ðñïóþðïõ. Ôï ðïõëß áðåõèýíåôáé óôçí ÐÜñãá óáí íá
åßíáé ðñüóùðï («óå ðëáêþíåé…óå ôñéãõñßæåé…óå ðáßñíåé…Åß÷åò…»).
Óôçí ôñßôç åíüôçôá êõñéáñ÷åß ç ðñïóôáêôéêÞ Ýãêëéóç. Ôï ðïõëß ðñïóôÜæåé
ôïõò Ðáñãéíïýò íá äåßîïõí óåâáóìü ðñïò ôïõò ðñïãüíïõò ôïõò. Ï ôüíïò ôçò öùíÞò
ôïõ åßíáé åðéôáêôéêüò êáé ðÜëëåôáé áðü Ýíôáóç êáé áãáíÜêôçóç. Ïé ðñïôñïðÝò ôïõ
ðñïò ôéò ìáíÜäåò, ôïõò ðáðÜäåò êáé ôïõò ëåâÝíôåò äéáôõðþíïíôáé óå ãïñãü ñõèìü,
äçëþíïíôáò üôé ðëçóéÜæåé ç óôéãìÞ ôçò Üöéîçò ôùí Ôïýñêùí êáé äåí ðñÝðåé íá
÷ñïíïôñéâïýí. Êýñéï ìÝëçìÜ ôïõò ðñÝðåé íá åßíáé ç åêôáöÞ ôùí ãïíéþí ôïõò. Ôá
ïóôÜ ôïõò ðñÝðåé íá ðñïóôáôåõôïýí áðü ôç âåâÞëùóç ôùí Ôïýñêùí. Åðßóçò,
óçìáíôéêü óôïé÷åßï åßíáé ç óõíýðáñîç ôùí ìáãéêþí-ðáãáíéóôéêþí óôïé÷åßùí ìå ôá
÷ñéóôéáíéêÜ. Ôï ðïõëß ìå ôçí áíèñþðéíç ëáëéÜ áöçãåßôáé ôçí éóôïñßá ôçò ÐÜñãáò,
÷ñçóéìïðïéþíôáò ðáñïìïéþóåéò, ìåôáöïñÝò êáé õðåñâïëÝò, ðñïóäßäïíôáò ìå áõôüí
ôïí ôñüðï ìéá åîùðñáãìáôéêÞ åéêüíá óôçí ðÝíèéìç áôìüóöáéñá. ¼ìùò ç ëáúêÞ
ÄÇÌÏÔÉÊÁ ÔÑÁÃÏÕÄÉÁ: Ôçò ÐÜñãáò
25

ìïýóá ãíùñßæåé üôé ç èñçóêåõôéêÞ ðßóôç åßíáé âáèéÜ ÷áñáãìÝíç óôéò øõ÷Ýò ôïõ
ëáïý êáé óõíõðÜñ÷åé áñìïíéêÜ ìå ôá óôïé÷åßá ôçò ëáúêÞò ðáñÜäïóçò êáé ôùí
ðáñáìõèéþí. Ãé’ áõôü êáé ç ìåôÜâáóç áðü ôç ìáãéêÞ áôìüóöáéñá ðïõ äçìéïõñ-
ãïýí ôá ðïõëéÜ óôçí Ýêöñáóç ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò ðßóôçò ôùí Ðáñãéíþí åßíáé áâßáóôç:
«Ôñßá ðïõëéÜ áð’ ôçí ÐñÝâåæá… Ô’ Üóðñá ðïõëÞóáí ôï ×ñéóôü… ÐÜñôå… ðáðÜäåò
ôïõò Áãßïõò…». ÔÝëïò, ìå áõôü ôïí ôñüðï ôïíßæåôáé ìå éäéáßôåñç Ýìöáóç êáé ôï
ìÝãåèïò ôçò ðñïäïóßáò ôùí ¢ããëùí.

Ï ôüðïò Ï ôüðïò üðïõ äéáäñáìáôßæïíôáé ôá ãåãïíüôá åßíáé ç ÐÜñãá.

Óôçí åéóáãùãÞ Ý÷ïõìå ôçí ðáíïñáìéêÞ Üðïøç ôçò ðåñéï÷Þò
ðïõ ðñïâÜëëåôáé ìÝóá áðü ôç ìáôéÜ ôùí ðïõëéþí. Óôç óõíÝ÷åéá ôï ôñßôï ðïõëß
áíáöÝñåé óôï ìïéñïëüé ôïõ ôïí ôüðï: «ÐÜñãá, ÔïõñêéÜ óå ðëÜêùóå…». Ï ôüðïò
åßíáé Üìåóá óõíäåäåìÝíïò ìå ôïõò êáôïßêïõò êáé ëåéôïõñãåß ùò óçìåßï éóôïñéêÞò
áíáöïñÜò.

Ï ÷ñüíïò Ï ÷ñüíïò äåí áíáöÝñåôáé, áëëÜ ãíùñßæïõìå áðü ôçí éóôïñßá

üôé ç ðáñÜäïóç ôçò ÐÜñãáò óôïõò Ôïýñêïõò Ýãéíå óôéò 28 Á-
ðñéëßïõ ôïõ 1819. Ôï ãåãïíüò ôçò êáýóçò ôùí íåêñþí Ýãéíå ëßãåò çìÝñåò ðñéí.
Óôïí ðñþôï óôß÷ï ôïõ ôñáãïõäéïý ï áöçãçôÞò ÷ñçóéìïðïéåß ðáñåëèïíôéêü ÷ñü-
íï: «äéáâÞêáíå». ¼ìùò, áðü ôï äåýôåñï óôß÷ï óõíå÷ßæåé ìå åíåóôþôá: «êïéôÜåé»,
«ìïéñéïëïãÜåé», «ëÝåé». Áêïëïõèåß ôï ìïéñïëüé ôïõ ðïõëéïý óå Üìåóï ëüãï, ðïõ
áöçãåßôáé óõíïðôéêÜ ôçí éóôïñßá ôçò ÐÜñãáò. Ç áöÞãçóç áðü ôïí Ýêôï óôß÷ï ìÝ÷ñé
ôïí äÝêáôï ãßíåôáé óå ðáñåëèïíôéêü ÷ñüíï, Ý÷ïõìå äçëáäÞ áíáäñïìÞ óå ãåãïíüôá
ôïõ ðáñåëèüíôïò. Óôïõò ðÝíôå ôåëåõôáßïõò óôß÷ïõò åðáíÝñ÷åôáé óôï ðáñüí ìå ôéò
ðñïóôáêôéêÝò óå ÷ñüíï åíåóôþôá. Ç ÷ñÞóç ôïõ åíåóôþôá ÷áñßæåé æùíôÜíéá êáé
ðáñáóôáôéêüôçôá óôï ëüãï.

Ôï èåìáôéêü ìïôßâï Ç ðáñïõóßá ôùí ðïõëéþí åßíáé óõ÷íÞ óôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá.
ôùí ðïõëéþí Ôá ðïõëéÜ, êõñßùò ôá áðïäçìçôéêÜ, ðáßæïõí ôï ñüëï ìåóïëáâç-
ôÞ. Ðáßñíïõí áíèñþðéíç ëáëéÜ êáé áíáããÝëëïõí Þ éóôïñïýí ôï
èÜíáôï Þ ôçí êáôáóôñïöÞ ìå óôåñåüôõðåò åêöñÜóåéò. Ìïéñïëïãïýí êáé óõã÷ñüíùò
äïîÜæïõí üóïõò îå÷ùñßæïõí ãéá ôçí áíäñåßá ôïõò. ÐïëëÝò öïñÝò ç ëáúêÞ ìïýóá
åìöáíßæåé ôñéÜäá ðïõëéþí ðïõ áíáëáìâÜíïõí íá öÝñïõí óå ðÝñáò ôï äýóêïëï Ýñãï
ôïõ ìïéñïëïãéïý. Ôï ôñéáäéêü óýóôçìá óõìâïëßæåé ôçí åíüôçôá ôçò ðïéêéëßáò. Ôï
Ýíá áðü ôá ôñßá õðåñôåñåß êáé åíþíåé óõíÞèùò ôá áíôßèåôá. Ôá ðïõëéÜ áíÞêïõí
óôïí êüóìï ôùí óõìâüëùí êáé óõíáíôþíôáé óôéò ðáñáäüóåéò üëùí ôùí ëáþí. Ç
éêáíüôçôÜ ôïõò íá ìéëïýí óõìâïëßæåé ôçí åðéêïéíùíßá ìå èåúêÝò äõíÜìåéò Þ üôé ç
áðïóôïëÞ ôïõò åßíáé êáô’ åíôïëÞ ïõñÜíéùí äõíÜìåùí.
Óôï ôñáãïýäé «Ôçò ÐÜñãáò» ôá ðïõëéÜ óõìâïëßæïõí ôïõò áããÝëïõò ôïõ èáíÜ-
ôïõ êáé ìïéÜæïõí óáí Ýíáò áíèñùðïìïñöéêüò ÷ïñüò. ÅðéêåöáëÞò ôïõ ÷ïñïý åßíáé
 ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅXÍÉÁÓ
26

ôï ìáýñï ðïõëß, ðïõ ìéëÜ ìå áíèñþðéíç ëáëéÜ êáé åßíáé åðéöïñôéóìÝíï ìå ôï

äýóêïëï Ýñãï ôïõ åãêùìéáóìïý ôùí Ðáñãéíþí êáé ôïõ ìïéñïëïãéïý ãéá ôçí ðôþóç
ôçò ÐÜñãáò.

Ãëþóóá êáé Ç ãëþóóá ôïõ ôñáãïõäéïý åßíáé äçìïôéêÞ. Ç óýíäåóç ôùí ðñï-
óôé÷ïõñãéêÞ ôÜóåùí åßíáé ðáñáôáêôéêÞ êáé óôï ëåîéëüãéï îå÷ùñßæïõí ôá
ïõóéáóôéêÜ êáé ôá ñÞìáôá. Ï óôß÷ïò åßíáé éáìâéêüò äåêáðåíôá-
óýëëáâïò, ðáñïîýôïíïò, ÷ùñßò ïìïéïêáôáëçîßá.

Ôá ó÷Þìáôá ëüãïõ ×áñáêôçñéóôéêü åßíáé óôïõò äýï ðñþôïõò óôß÷ïõò ôï ôñéìåñÝò

ó÷Þìá, ç êëéìÜêùóç äçëáäÞ ôùí ìåñþí áðü ôï ëéãüôåñï óôï
ðåñéóóüôåñï óðïõäáßï: «Ôñßá ðïõëéÜ áð’ ôçí ÐñÝâåæá äéáâÞêáíå óôçí ÐÜñãá. / Ôï
’íá êïéôÜåé ôçí îåíéôéÜ, ô’ Üëëï ôïí Áú-ÃéáííÜêç, / ôï ôñßôï ôï êáôÜìáõñï ìïéñéïëï-
ãÜåé êáé ëÝåé:». ÕðÜñ÷ïõí åðßóçò åðáíáëÞøåéò: «ÐÜñãá, ÔïõñêéÜ óå ðëÜêùóå, ÔïõñêéÜ
óå ôñéãõñßæåé», «¢óôå, ëåâÝíôåò, ô’ Üñìáôá êé áöÞóôå ôï ôïõöÝêé, / óêÜøôå ðëáôéÜ,
óêÜøôå âáèéÜ» ê.Ü., êáé áíôéèÝóåéò: «Äåí Ýñ÷åôáé ãéá ðüëåìï, ìå ðñïäïóéÜ óå
ðáßñíåé», óýìöùíá ìå ôçí áñ÷Þ ôçò éóïìåôñßáò. ÌåôáöïñÝò: «ÔïõñêéÜ óå ðëÜêù-
óå», «ìå ðñïäïóéÜ óå ðáßñíåé». Ðáñïìïéþóåéò: «¸öåõãáí Ôïýñêïé óá ëáãïß ôï
ðáñãéíü ôïõöÝêé», «ëåâÝíôåò óá èåñéÜ» ê.Ü.

3.4. Ï óõíáéóèçìáôéêüò êüóìïò êáé ïé áíôéäñÜóåéò ôùí Ðáñãéíþí

Ç ìéëéÜ ôïõ ðïõëéïý áðïêáëýðôåé ôçí ôñáãéêÞ êáôÜóôáóç ðïõ âéþíïõí ïé
Ðáñãéíïß, êáé ï èñÞíïò ôïõ, ï ýìíïò êáé ïé ðñïôñïðÝò ôïõ åêöñÜæïõí ôá âáèýôåñá
óõíáéóèÞìáôá ôùí áíèñþðùí.
Ïé Ðáñãéíïß ìå óðáñáãìü êáé èñÞíïõò áíôéäñïýí óôçí åðåñ÷üìåíç Üëùóç. Ôï
âÜñïò ôçò ðñïäïóßáò åßíáé áöüñçôï, ãéáôß äåí ôïõò äüèçêå ç åõêáéñßá íá õðåñá-
óðéóôïýí ôçí ðüëç ôïõò ðïëåìþíôáò. Áíáðüóðáóôá äåìÝíïé ìå ôïí ôüðï ôïõò, äåí
áíôÝ÷ïõí óôï ãåãïíüò ôïõ åêðáôñéóìïý. ÄåìÝíïé ìå ôç ãç ôçò ðáôñßäáò ôïõò, üðïõ
âñßóêïíôáé èáììÝíá ôá ïóôÜ ôùí ðñïãüíùí ôïõò, óõãêëïíßæïíôáé óôç óêÝøç üôé
áõôÞ ç ãç óå ëßãï èá åßíáé êôÞìá ôùí êáôáêôçôþí. Ï ðüíïò ôïýò êüâåé ôçí áíÜóá
êáé ç ìüíç öùíÞ ðïõ áêïýíå åßíáé ôçò óõíåßäçóÞò ôïõò, ðïõ ôïõò êáëåß íá ðñïóôá-
ôåýóïõí áðü ôç ìáíßá ôùí å÷èñþí ôá éåñÜ êüêáëá ôùí ðñïãüíùí ôïõò, ïé ïðïßïé
ðïëÝìçóáí ãéá ôçí ðñïÜóðéóç ôçò åëåõèåñßáò ôçò ðáôñßäáò ôïõò.

3.5. ÉäÝåò, óõíáéóèÞìáôá

Ïé Ðáñãéíïß óôÞñéîáí ôéò åëðßäåò ôïõò óôïõò ¢ããëïõò, ðéóôåýïíôáò üôé èá ôïõò
ðñïóôáôåýóïõí áðü ôïí ôïõñêéêü åðåêôáôéóìü. Ùóôüóï ïé åëðßäåò ôïõò äéáøåýóôç-
êáí, üôáí äéáðßóôùóáí üôé ïé ¢ããëïé ôïýò ðïýëçóáí óôïõò Ôïýñêïõò. Ç ðñïäïóßá
ðñïêÜëåóå ïñãÞ, èëßøç êáé ðüíï. Ç äýíáìç ôïõ ÷ñÞìáôïò êáé ôïõ óõìöÝñïíôïò
áðïäåß÷èçêå áíþôåñç áðü ôç äýíáìç ôçò áëëçëåããýçò, ôçò äéêáéïóýíçò êáé ôïõ
äéêáéþìáôïò ôçò åëåõèåñßáò. Ç áãÜðç ôùí Ðáñãéíþí ãéá ôçí ðáôñßäá ôïõò êáé ï
ÄÇÌÏÔÉÊÁ ÔÑÁÃÏÕÄÉÁ: Ôçò ÐÜñãáò
27

óåâáóìüò óôïõò ðñïãüíïõò ôïõò ôïýò åðéöïñôßæåé ìå ôï ÷ñÝïò íá ðñïóôáôåýóïõí

áðü ôç âåâÞëùóç ôá ïóôÜ ôïõò.
Ï áíáãíþóôçò íéþèåé ôç ïäýíç ôïõò, áëëÜ êáé ôçí ðåñçöÜíéá ôçò áäïýëùôçò
øõ÷Þò ôïõò. Ç Ýíôáóç ôùí óõíáéóèçìÜôùí ôïõò ìáò ìåôáäßäåé ôïí ðüíï ôùí ôñáãé-
êþí óôéãìþí ðïõ ðåñíÜíå ìå ôçí êáýóç ôùí íåêñþí ôïõò êáé ôïí åêðáôñéóìü. Ç
óôÝñçóç ôçò åëåõèåñßáò, ôçò ðáôñéêÞò ãçò êáé ï äñüìïò ôçò ðñïóöõãéÜò ðïõ
åðéëÝãïõí íá áêïëïõèÞóïõí äçìéïõñãïýí ìéá ôñáãéêÞ áôìüóöáéñá èáíÜôïõ. ÂëÝ-
ðïõìå ôïõò ëåâÝíôåò êáé ôéò áíôñåéùìÝíåò ãõíáßêåò Ýñìáéá ìéáò Üäéêçò ìïßñáò.
Êáé ôï ÷åéñüôåñï åßíáé üôé äåí ôïõò äüèçêå êáí ç åõêáéñßá íá ðïëåìÞóïõí ãéá ôç
óùôçñßá ôïõ ôüðïõ ôïõò. Êïñýöùóç ôùí ôñáãéêþí óôéãìþí áðïôåëåß ç ðñïôñïðÞ
ôïõ ðïõëéïý íá îåèÜøïõí ôïõò íåêñïýò ãïíåßò ôïõò.

4 ÁðáíôÞóåéò óôéò åñãáóßåò ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ

1. Ðïéá ôõðéêÜ ìïôßâá ôïõ äçìïôéêïý ôñáãïõäéïý äéáêñßíåôå óå áõôü ôï ðïßçìá;

Ôï ìïôßâï ôùí ôñéþí ðïõëéþí åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò äçìïôéêÞò ðïßçóçò.
×áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé ç õðåñï÷Þ ôïõ åíüò ðïõëéïý áðü ôá ôñßá, ôï ïðïßï áíáëáì-
âÜíåé ôçí åîýìíçóç çñùéêþí ðñÜîåùí êáé ôï èñÞíï ãéá êáôáóôñïöÝò. Åðßóçò,
äéáêñßíïõìå ôï ìïôßâï ôçò óýæåõîçò ÷ñéóôéáíéêþí êáé ìáãéêþí-ðáãáíéóôéêþí óôïé-
÷åßùí.

2. Åíôïðßóôå ôá óçìåßá åêåßíá ðïõ äçëþíïõí ôçí áíäñåßá ôùí Ðáñãéíþí. Ôé ðáñáôçñåßôå
ó÷åôéêÜ ìå ôï Þèïò ôùí ãõíáéêþí êáé ôùí áíôñþí;
Ôï ðïõëß áðü ôïí ðÝìðôï ìÝ÷ñé ôï äÝêáôï óôß÷ï õìíåß ôçí áíäñåßá ôùí Ðáñ-
ãéíþí. Ìå ôïí ðÝìðôï óôß÷ï áðïêáëýðôåé ðþò ç ÐÜñãá Ýðåóå óôá ÷Ýñéá ôùí
Ôïýñêùí. Ç Üëùóç ôçò ðüëçò Ýãéíå ìå ðñïäïóßá. Óôç óõíÝ÷åéá áöçãåßôáé ôçí
éóôïñßá ôïõ ðáñåëèüíôïò ôïíßæïíôáò ôçí áíäñåßá áíôñþí êáé ãõíáéêþí. Ôá ðÜ-
íïðëá óôñáôåýìáôá ôïõ Âåæßñç (ÁëÞ ðáóÜò) ðïëéüñêçóáí ôçí ðüëç, áëëÜ äåí
êáôüñèùóáí íá ôçí áëþóïõí. Ïé Ôïýñêïé, ìüëéò Üêïõãáí ôï ôïõöÝêé ôùí Ðáñãé-
íþí, ôï Ýâáæáí óôá ðüäéá óáí ëáãïß êáé ïé Ôïõñêáëâáíïß áñíïýíôáí íá ðïëåìÞ-
óïõí ôïõò Ðáñãéíïýò («Âåæßñçò äå ó’ åíßêçóå ìå ôá ðïëëÜ ô’ áóêÝñéá. / ¸öåõãáí
Ôïýñêïé óá ëáãïß ôï ðáñãéíü ôïõöÝêé, / êé ïé ËéÜðçäåò äåí Þèåëáí íá ’ñôïõí íá
ðïëåìÞóïõí»).
Ïé Üíôñåò óôçí áíáìÝôñçóÞ ôïõò ìå ôïí å÷èñü áðïäåß÷èçêáí Üôñùôïé, ãåííáßá
ðáëéêÜñéá Ýôïéìá íá èõóéÜóïõí ôç æùÞ ôïõò ãéá ôç óùôçñßá ôïõ ôüðïõ ôïõò. Ç
õðåñï÷Þ ôùí Ôïýñêùí óå Ýíïðëïõò óôñáôéþôåò äå óôÜèçêå éêáíÞ íá êáôáóôåßëåé ôï
õøçëü öñüíçìá ôùí Ðáñãéíþí êáé íá õðïôÜîåé ôçí áäïýëùôç øõ÷Þ ôïõò. ÁëëÜ êáé
ïé ãõíáßêåò óôÜèçêáí óôï ýøïò ôùí ðåñéóôÜóåùí. Áíôéìåôþðéóáí óáí Üíôñåò ôïõò
å÷èñïýò, áøçöþíôáò ôç æùÞ ôïõò. Ìå ôï äÝêáôï óôß÷ï («ðüôñùãáí âüëéá ãéá øùìß,
ìðáñïýôé ãéá ðñïóöÜãé») áðïôõðþíåôáé ç äýíáìç ôçò øõ÷Þò ôïõò. Áí êáé äåí
 ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅXÍÉÁÓ
28

åß÷áí ôá ìÝóá íá óõíôçñçèïýí, áíôëïýóáí äýíáìç áðü ôçí ðßóôç ôïõò óôçí åëåõèå-
ñßá êáé ôç âáèéÜ ôïõò åðéèõìßá íá óþóïõí ôïí ôüðï ôïõò áðü ôïõò êáôáêôçôÝò.
Ôïõò Ýöôáíå ëïéðüí ðïõ åß÷áí üðëá ãéá íá ðïëåìÞóïõí.

3. «ÐÜñôå… ðáôÞóïõí»: Ðïéá åßíáé ç Ýãêëéóç ôùí ñçìÜôùí áõôïý ôïõ áðïóðÜóìáôïò êáé
ðïéá ôá õðïêåßìåíÜ ôïõò; Ðïéåò åßíáé ïé åíÝñãåéåò ðïõ ðñÝðåé íá ãßíïõí ðñéí áðü ôçí
ðáñÜäïóç êáé ôé óçìáßíïõí;
Ôá ñÞìáôá óå áõôÞ ôçí åíüôçôá åßíáé óå ðñïóôáêôéêÞ Ýãêëéóç êáé õðïêåßìåíá
åßíáé ïé ìáíÜäåò, ïé ðáðÜäåò êáé ïé ëåâÝíôåò. Ç ëáúêÞ ìïýóá, åêöñÜæïíôáò ôç
ëáúêÞ èÝëçóç, äßíåé ïäçãßåò ãéá ôéò åíÝñãåéåò ðïõ ðñÝðåé íá êÜíïõí ïé Ðáñãéíïß
ðñéí ðáôÞóïõí ôïí ôüðï ôïõò ïé Ôïýñêïé: Ïé ìáíÜäåò ðñÝðåé íá öñïíôßóïõí íá
óùèïýí ôá ðáéäéÜ ôïõò, ïé ðáðÜäåò íá êñýøïõí ôéò åéêüíåò ôùí Áãßùí, ïé ëåâÝíôåò
íá áöÞóïõí ôá üðëá êáé íá ðéÜóïõí ôá öôõÜñéá ãéá íá îåèÜøïõí ôá ïóôÜ ôùí
ãïíéþí ôïõò. ÁõôÞ ç ôåëåõôáßá ðñÜîç åßíáé ç ïäõíçñüôåñç, áëëÜ ç áíÜãêç íá
åðéôåëåóôåß åßíáé åðéôáêôéêÞ, ãéáôß ðñÝðåé íá äéáöõëÜîïõí áðü ôç âåâÞëùóç ôá
ïóôÜ üóùí ðïëÝìçóáí ìå áîéïðñÝðåéá, äýíáìç øõ÷Þò êáé ðåñçöÜíéá ãéá ôçí ðá-
ôñßäá ôïõò.

4. Åêôüò áðü ôç ëáúêÞ ìïýóá êáé ç ëüãéá ðïßçóç åìðíåýóôçêå áðü ôçí ôý÷ç ôçò ÐÜñãáò.
¸íá áðü ôá êáëýôåñá äåßãìáôá ôçò äåýôåñçò êáôçãïñßáò åßíáé ç ùäÞ «Åéò ÐÜñãáí» ôïõ
ÁíäñÝá ÊÜëâïõ, ðïõ áíèïëïãåßôáé åðßóçò óôï âéâëßï óáò. Ôé äéáöïñåôéêü ðñïóöÝñåé
óôïí áíáãíþóôç ç ðïéçôéêÞ êáôÜèåóç ôïõ ÊÜëâïõ;
Ç ùäÞ ôïõ ÊÜëâïõ «Åéò ÐÜñãáí» ðñþôá áð’ üëá äéáöÝñåé áðü ôï äçìïôéêü
ôñáãïýäé ùò ðñïò ôç ãëþóóá êáé ôï ýöïò. Ç ãëþóóá åßíáé áñ÷áéüôñïðç êáé ôï
ýöïò äñáìáôéêü, áëëÜ ìå óôïé÷åßá ëõñéêÜ. Åðßóçò, ç êáëâéêÞ ðïßçóç äéáêñßíåôáé
ãéá ôïí õøçëü õìíçôéêü ôüíï ôçò êáé ôá ìïôßâá ðïõ áíôëåß áðü ôçí áñ÷áßá ðïéçôé-
êÞ ðáñÜäïóç.
Ç ãëþóóá ôïõ ÊÜëâïõ åßíáé ç êáèáñåýïõóá ìå åðéññïÝò áðü ôç ãëþóóá ôïõ
ÊïñáÞ, åíþ äå ëåßðïõí êáé ôýðïé ôçò äçìïôéêÞò, ÷ùñßò ùóôüóï íá ìáñôõñïýí
ðñïôßìçóç óôç ãëþóóá ôïõ ëáïý êáé ôùí äçìïôéêþí ôñáãïõäéþí^ üðùò üìùò
öáßíåôáé, áðïðïéåßôáé êáé ôéò áêñáßåò èÝóåéò ôùí áñ÷áúóôþí. Ç åðßôáîç ôïõ åðéèÝ-
ôïõ åßíáé áðü ôá êõñéüôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò éäéïññõèìßáò ôçò êáëâéêÞò ãëþó-
óáò, üðùò êáé ç ÷ñÞóç ôïõ ñÞìáôïò êáé ôùí ðáñïìïéþóåùí. Óôï ìåôñéêü óýóôçìá
÷ñçóéìïðïéåß ðåíôÜóôé÷åò óôñïöÝò ìå ôÝóóåñéò åðôáóýëëáâïõò êáé Ýíáí ðåíôáóýë-
ëáâï óôß÷ï, êáèþò êáé óõ÷íïýò äéáóêåëéóìïýò. Ç äïìÞ ôùí ùäþí åßíáé áõóôçñÞ
(ðñüëïãïò, áíÜðôõîç ôïõ èÝìáôïò, óõìðÝñáóìá) êáé óôåíÜ óõíäåäåìÝíç ìå ôçí
åðéäåéêôéêÞ ñçôïñéêÞ ôÝ÷íç, ðïõ åß÷å óôü÷ï ôçò íá ðáñïõóéÜæåé ìå ìåãáëïðñÝðåéá
ôá ãåãïíüôá. Ôá óõóôáôéêÜ åîÜëëïõ ôçò ùäÞò åßíáé ï ýìíïò, ï ìýèïò êáé ïé
«ãíþìåò».
Ôï ðïßçìá ôïõ ÊÜëâïõ ðñïóöÝñåé øõ÷éêÞ áíÜôáóç óôïí áíáãíþóôç. ÐñïâÜëëåé
ÄÇÌÏÔÉÊÁ ÔÑÁÃÏÕÄÉÁ: Ôçò ÐÜñãáò
29

ôéò õøçëÝò áîßåò ôçò áñåôÞò, ôïõ Þèïõò, ôçò åõóðëá÷íßáò êáé ôçò åëåõèåñßáò,
ðñïâëçìáôßæïíôÜò ìáò ãéá ôç óçìáóßá ôïõò óôç æùÞ ìáò. Åðßóçò, ôïíßæåôáé ôï
õøçëü öñüíçìá ðïõ áðáéôåßôáé ãéá íá áíôåðåîÝëèåé ï Üíèñùðïò óôéò äõóêïëßåò
ôçò æùÞò. ¼ðùò ôï õøçëü áãùíéóôéêü öñüíçìá ôùí Ðáñãéíþí, ôï ïðïßï ôïõò Ýêáíå
íá áñíçèïýí ôç óêëáâéÜ, åðéëÝãïíôáò ôï äñüìï ôçò ðñïóöõãéÜò.

5 ÄéáèåìáôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

«Ôá’ Üóðñá ðïõëÞóáí ôï ×ñéóôü, ô’ Üóðñá ðïõëïýí êáé óÝíá»: Ðþò óõíäÝåôáé ôï éóôïñéêü
ãåãïíüò ìå ôç ÷ñéóôéáíéêÞ ðáñÜäïóç; ÓõæçôÞóôå ôï èÝìá ôçò ðñïäïóßáò ìå êßíçôñï ôçí
áðüêôçóç ÷ñçìÜôùí, áíáöåñüìåíïé êáé óå áíÜëïãá ðáñáäåßãìáôá áðü ôï âéâëßï ôçò
Éóôïñßáò óáò.
ÂëÝðå 3.3. Ôå÷íéêÞ ôïõ ôñáãïõäéïý êáé 3.5. ÉäÝåò êáé óõíáéóèÞìáôá.