Fotograf Ve Video PDF

T.C.
ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2428

AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1409
FOTO⁄RAF VE V‹DEO
PROJE GEL‹fiT‹RME
Yazarlar
Doç. Coflgül YÜKSEL (Ünite 1)
Prof. Tevfik Fikret UÇAR (Ünite 2)
Özcan YURDALAN (Ünite 3)
Nalan SAKIZLI (Ünite 4)
Dr. Nimet ERS‹N (Ünite 5)
Yrd.Doç.Dr. Mehmet Sinan ERGÜVEN (Ünite 6)
Editör
Doç. Coflgül YÜKSEL
ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹
Bu kitab›n bas›m, yay›m ve sat›fl haklar› Anadolu Üniversitesine aittir.
“Uzaktan Ö¤retim” tekni¤ine uygun olarak haz›rlanan bu kitab›n bütün haklar› sakl›d›r.
‹lgili kurulufltan izin almadan kitab›n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay›t
veya baflka flekillerde ço¤alt›lamaz, bas›lamaz ve da¤›t›lamaz.
Copyright © 2011 by Anadolu University

All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without
permission in writing from the University.
UZAKTAN Ö⁄RET‹M TASARIM B‹R‹M‹
Genel Koordinatör
Prof.Dr. Levend K›l›ç
Genel Koordinatör Yard›mc›s›

Doç.Dr. Müjgan Bozkaya
Ö¤retim Tasar›mc›s›
Dr. Kadriye Uzun
Grafik Tasar›m Yönetmenleri

Prof. Tevfik Fikret Uçar
Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z
Ö¤r.Gör. Nilgün Salur
Ölçme De¤erlendirme Sorumlusu

Ö¤r.Gör. Gülcan Ergün
Grafikerler
Ayflegül Dibek
Hilal Küçükda¤aflan
Gülflah Y›lmaz
Kitap Koordinasyon Birimi

Doç.Dr. Feyyaz Bodur
Uzm. Nermin Özgür
Kapak Düzeni
Prof. Tevfik Fikret Uçar
Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z
Dizgi
Aç›kö¤retim Fakültesi Dizgi Ekibi
Foto¤raf ve Video Proje Gelifltirme
ISBN
978-975-06-1098-1
2. Bask›
Bu kitap ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ Web-Ofset Tesislerinde 1.000 adet bas›lm›flt›r.

ESK‹fiEH‹R, Ocak 2013
‹çindekiler iii
‹çindekiler
Önsöz ............................................................................................................ v
Kültür ve Sanat Programlar›nda Proje Gelifltirme.............. 2 1. ÜN‹TE

PROJE TANIMI .............................................................................................. 3
Projenin Özellikleri ...................................................................................... 4
Proje Örnekleri .............................................................................................. 4
Proje Yaflam Döngüsü ................................................................................. 5
PROJE GEL‹fiT‹RME ..................................................................................... 5
Bir Fikrin Do¤uflu.......................................................................................... 5
Araflt›rma Aflamas› ......................................................................................... 7
‹çerik Araflt›rmas›..................................................................................... 7
Hedef Kitle Araflt›rmas› ........................................................................... 8
Planlama Aflamas›.......................................................................................... 9
PROJE ÖNER‹S‹N‹N RAPORLAfiTIRILMASI ................................................ 9
Özet................................................................................................................ 12
Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 13
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 14
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 14
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 15
Portfolyo Tasar›m›................................................................... 16 2. ÜN‹TE

PORTFOLYO TASARIMI ............................................................................... 17
Portfolyo Haz›rlama Süreçleri....................................................................... 18
FARKLI ORTAMLARDA PORTFOLYO SUNUMU......................................... 31
CD veya DVD Ortam›nda Portfolyo Haz›rlama .......................................... 31
Web Ortam›nda Portfolyo Haz›rlama........................................................... 32
Özet ............................................................................................................... 37
Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 38
Bir Fotoröportaj Projesi.......................................................... 40 3. ÜN‹TE

G‹R‹fi .............................................................................................................. 41
Fotoröportaj›n Tan›m› ve Kapsam›............................................................... 41
Fotoröportajc›n›n Özellikleri......................................................................... 42
FOTORÖPORTAJ PROJES‹N‹N AfiAMALARI ............................................... 42
‹fl Plan› ........................................................................................................... 42
Konuyu Seçmek ...................................................................................... 42
Seçilen Konuyu Araflt›rmak .................................................................... 45
Çekim Haz›rl›¤› ve Proje Yaz›m› ............................................................ 46
Çekim....................................................................................................... 47
Yay›n ve Da¤›t›m .................................................................................... 48
ÖRNEK PROJE: “ALTIN YOLLAR - P‹R‹ RE‹S’‹N ‹Z‹NDE” ......................... 48
Özet................................................................................................................ 59
Belgesel Yap›mlar›n Projelendirilmesi .................................. 62 4. ÜN‹TE

BELGESEL YAPMAK ‹Ç‹N B‹R F‹KR‹M VAR ............................................... 63
Belgesel Sinema Ve Yap›m Süreçleri Üzerine Birkaç Not ........................ 63
Belgesel Film Yap›m›nda Araflt›rman›n Önemi ..................................... 64
BELGESEL YAPIM PROJE DOSYASI ............................................................ 64
Proje Dosyas›n›n ‹fllevleri ............................................................................. 64
iv ‹çindekiler
Bir Fikirle Yola Ç›kman›n Önemi ................................................................ 65

Proje Dosyas›n›n ‹çeri¤inin Oluflturulmas› .................................................. 65
Proje Dosyas›n›n Haz›rlanmas› .................................................................... 66
ÖRNEK PROJE DOSYASI: “CUMHUR‹YET‹N HAYALLER‹” ....................... 66
Bu Belgeseli Yapma Fikrinin Do¤uflu ......................................................... 66
Ön Araflt›rma Sürecinde Gerçeklefltirilen Çal›flmalar .................................. 67
Proje Dosyas› ve Yap›m Süreci ‹liflkisi Üzerine Birkaç Not ....................... 74
Özet................................................................................................................ 75
5. ÜN‹TE Bir Televizyon Program› Tasarlamak ................................... 78

TELEV‹ZYON ‹Ç‹N PROJE GEL‹fiT‹RME .................................................... 79
Televizyon Program Projesi .......................................................................... 79
Program Fikri................................................................................................. 80
TELEV‹ZYON PROGRAMI PROJE DOSYASI ............................................... 81
Program Önerisi Haz›rlama .......................................................................... 82
Program Önerisi ...................................................................................... 82
Drama Önerisi ......................................................................................... 91
Özet................................................................................................................ 92
6. ÜN‹TE Reklam ve Tan›t›m Projesi Gelifltirme.................................. 96

G‹R‹fi .............................................................................................................. 97
REKLAM VE TANITIM PROJES‹ GEL‹fiT‹RME ............................................. 97
Brief................................................................................................................ 98
Durum Analizi ............................................................................................... 99
Hedef Kitle Analizi ........................................................................................ 99
Demografik De¤iflkenler......................................................................... 99
Psikografik De¤iflkenler .......................................................................... 100
Reklam/‹letiflim Hedefi ................................................................................. 100
Yarat›c› Strateji............................................................................................... 101
Reklam Kampanyas›n›n Tonu ...................................................................... 101
Reklamda Anlat›m Biçimi ............................................................................ 101
Medya Planlama ............................................................................................ 102
ÖRNEK B‹R REKLAM VE TANITIM PROJES‹ - “FIERY” ............................. 102
Durum Analizi ......................................................................................... 103
Hedef Kitle Analizi .................................................................................. 103
‹letiflim Hedefi ........................................................................................ 104
Yarat›c› Strateji......................................................................................... 104
Yarat›c› ‹fller............................................................................................. 105
Medya Planlama ...................................................................................... 108
Özet................................................................................................................ 110
Ekler ...................................................................................... 114

Önsöz v
Önsöz
Özgün ürün, hizmet ya da sonuçlar yaratmak için üstlenilmifl geçici çabalar
olarak tan›mlanan proje, geçmifli çok eskilere dayanan bir kavram. ‹nsano¤lunun
ilk topluluk halinde yaflamaya bafllad›¤› zamanlara kadar gidiyor. M›s›r’›n simgesi
durumundaki piramitlere bakal›m örne¤in. Bafllang›çta firavunlar›n kurdu¤u hayal
ve önlerinde uzay›p giden çöl vard›. Bu hayalin gerçekleflmesiyle birlikte binler-
ce y›ld›r ayakta duran özgün eserler, piramitler ç›kt› ortaya. Bu hayal birden bire
gerçek olmad› kuflkusuz. Büyük piramidin yap›lmas› için hiyerarflik bir flekilde or-
ganize edilmifl, 100.000 kiflilik iki gruptan oluflan ve ustal›k derecelerine göre s›-
n›fland›r›lm›fl M›s›rl› çal›flm›flt›. Bu müthifl bir rakamd›. Sadece çal›flan insan say›-
s›n› tahmin etmeye çal›flmak bile insan› etkilemeye yetiyordu. Sonuçta Keops or-
taya ç›kt›. Ama bafllang›çta Keops ad› verilen bu büyük piramit de bir hayaldi.
K›saca öncelikle hayal etmek gerekiyor. Hayal gerçek olabilir mi? Bu sorunun
yan›t›n›n olumlu olabilmesi için de sorununu net bir biçimde anlatan bir proje
dosyas› haz›rlanmal›.
Biz “Foto¤raf ve Video Proje Gelifltirme” ad›n› verdi¤imiz bu kitab› oluflturma-
ya çal›fl›rken “hayallerini” özgün yap›tlara dönüfltürmüfl yazarlarla çal›flmaya özen
gösterdik. Yazarlar›m›z›n çal›flt›klar› alanlarla ilgili deneyimlerini paylaflmalar›yla
üniteler olufltu.
“Portfolyo Tasar›m›”, “Bir Fotoröportaj Projesi”, “Belgesel Yap›mlar›n Projelen-
dirilmesi”, “Bir Televizyon Program› Tasarlamak”, “Reklam ve Tan›t›m Projesi Ge-
lifltirme” bu kitab› oluflturan üniteler.
Prof. Dr. Levend K›l›ç ile bu kitap konusundaki ilk konuflmalar›m›z› hat›rl›yo-
rum. Bir hayaldi. Ama flimdi kitap elinizde.
Hayallerinizi gerçek k›lmak mümkün. Bunun yolu da iyi bir proje gelifltirmek-
ten geçiyor.
‹yi çal›flmalar diliyorum.
Editör
Doç. Coflgül YÜKSEL
1
FOTO⁄RAF VE V‹DEO PROJE GEL‹fiT‹RME
Amaçlar›m›z
N
Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;
N
Proje kavram›n› aç›klayabilecek,
N
Projenin özelliklerini s›ralayabilecek,
Proje yaflam döngüsünü tan›mlay›p, bu süreci oluflturan aflamalar› ifade
N
edebilecek,
Proje gelifltirme kavram›n› tan›mlay›p, proje gelifltirme aflamalar›n›n hangi
N
basamaklardan olufltu¤u sorusunu yan›tlayabilecek,
Projeyi raporlaflt›rma ad›mlar›n› uygulayabilecek bilgi ve beceriye sahip
olacaks›n›z.
Anahtar Kavramlar
• Proje • Konu
• Proje Yaflam Döngüsü • Bilimsel Araflt›rma Yöntemi
• Proje Gelifltirme • Projenin Raporlaflt›r›lmas›
• Tema (Ana Fikir)
‹çindekiler
• PROJE TANIMI
Foto¤raf ve Video Kültür ve Sanat • PROJE GEL‹fiT‹RME
Programlar›nda
Proje Gelifltirme Proje Gelifltirme • PROJE ÖNER‹S‹N‹N
RAPORLAfiTIRILMASI
Kültür ve Sanat
Programlar›nda
Proje Gelifltirme
PROJE TANIMI
Bir foto¤raf sergisini gezerken, her bir foto¤raf›n sergi salonuna getirilmesi için ne
kadar çok emek harcand›¤›n› hiç düflündünüz mü? Peki, esas emek harcanan bö-
lümün masa bafl›nda geçen bölüm oldu¤unu? Konuyu seçmenin, araflt›rma, iliflki-
lendirme, gözlem ve çekim a¤ac›n› oluflturma sürecinin ne denli düflün yo¤un bir
süreç oldu¤unu tart›flt›n›z m›?
Bir de bir sinema salonuna gidip bir ç›rp›da izleyip tüketiverdi¤iniz filmleri dü-
flünün. Yönetmen ya da yap›mc› yönetmen olarak kocaman harflerle yaz›lan ismin
ne denli çok emek harcad›¤›n› bir hayal etmeye çal›fl›n. Bunu yaparken t›pk› fo-
to¤raf sanatç›s› gibi film yönetmeninin de esas çabay› tasar›m aflamas›ndayken har-
cad›¤›n› her zaman hat›r›n›zda tutun. K›saca ister foto¤raf ister film olsun bir kül-
tür ve sanat program› ortaya koymak istiyorsan›z öncelikle düflünüp, araflt›r›p, de-
senleyip bir proje gelifltirmeniz gerekecektir.
Proje dedi¤imiz kavram›n geçmiflinin ise çok eskilere dayand›¤›n› söyleyebili-
riz. ‹nsano¤lunun ilk topluluk halinde yaflamaya bafllad›¤› günlerden itibaren ya-
flam›n içine girmifl bir kavramd›r. Günümüzde hâlâ ihtiflamla yükselen piramitler,
antik dönemin kokusunu hissettiren su kemerleri, tap›naklar çok ciddi bir planla-
ma ve koordinasyon becerisi sonucu ortaya ç›km›fl eserlerdir.
Proje kavram›n›n farkl› kaynaklarda farkl› tan›mlar›yla karfl›laflabiliriz, ancak Proje Yönetim Enstitüsü
genel anlamda “proje, soruna özel, bir defaya özgü oluflturulan, belli bir zaman... (PMI) projeyi özgün ürün,
hizmet ya da sonuçlar
dâhilinde hedefe ulaflmay› sa¤layan ifllemler bütünü fleklinde tan›mlanabilir”(Al- yaratmak için üstlenilmifl
bayrak, 2005, s:3). Project Management Institute (Proje Yönetim Enstitüsü) ise pro- geçici çabalar biçiminde
tan›mlar.
jeyi, “özgün ürün, hizmet ya da sonuçlar yaratmak için üstlenilmifl geçici çabalar”
fleklinde tan›mlar (PMI, 2000, s:4).
K›saca söylemek gerekirse proje;
• Faaliyetleri belirli bir hedefe yönlendiren,
• Zaman ve kaynak planlamas›na olanak sa¤layan,
• ‹zleme ve de¤erlendirme olana¤› sunan,
• Kaynak bulunmas›na yard›mc› olan,
• Hedeflere ulafl›lmas›n›n önündeki risklere ve engellere iliflkin bilgi sahibi
olunmas›na ve gerekli önlemlerin al›nmas›na f›rsat tan›yan,
• Fikrin anlat›m›n› ve desteklenmesini kolaylaflt›ran,
• Sonuçlar›n sürdürülebilirli¤ini artt›ran, (Aydemir, Demircan, Salman, 2011,s:4)
• Mutlaka bir bafllang›ç ve bitifl tarihi olan çal›flmad›r.
4 Foto¤raf ve Video Proje Gelifltirme
Projenin Özellikleri
Proje Yönetim Enstitüsü, projenin temel özelliklerini flu flekilde s›ralamaktad›r;
Geçicidir: Projenin geçicili¤i dendi¤inde anlafl›lmas› gereken, her projenin
belli bir bafllang›ç ve bitifl zaman› oldu¤udur. Bir baflka söyleyiflle her proje bir
noktada son bulur. Projenin bitifl zaman› geldi¤inde projede belirlenen amaçlara
ulafl›lm›fl, görev tamamlanm›fl ya da projede belirtilen amaçlara ulafl›lamayaca¤›
anlafl›lm›fl demektir. Böyle bir durumda proje iptal edilir. Örne¤in, “Belgesel Ya-
p›mlar›n Projelendirilmesi” ünitesinde yer alan “Cumhuriyetin Hayalleri” adl› örnek
proje amaç, yaklafl›m, kapsam ve içerik, filmsel anlat›m, yap›m aflamalar› ve disip-
linler, araflt›rma, arfliv-dokümantasyon ve deflifre çal›flmalar›, dan›flmanlar gibi alt
bafll›klardan oluflan proje öneri dosyas›n›n sunumuyla bafllar. Sponsor taraf›ndan
projenin kabul edilip çekimlerin yap›lmas›, kurgunun tamamlanmas› ve Cumhuri-
yetin 75. Kurulufl y›l dönümünde gösterilecek band›n teslimiyle birlikte proje ta-
mamlanm›fl olur.
SIRA S‹ZDE Bir projeninSIRA

geçici olma özelli¤ini farkl› proje örnekleri üzerinden tart›fl›n›z.
S‹ZDE
1
Özgün Ürün Üretir: Proje sonucu ortaya ç›kan eserin özgün olmas›, projenin
D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ M
önemli özelliklerinden birisidir. Örne¤in gelifltirilen pek çok proje sonucu birçok
belgesel film üretilir. Ama her eser birbirinden konu, tema, biçim yönünden farkl›
S O R U S O Ele
özellikler tafl›r. R U al›nan konu ayn› oldu¤u zamanlarda bile filmin ana fikri, bize
söylemek istedi¤i söz farkl› olabilir. Örne¤in, II. Dünya savafl›yla ilgili yap›lm›fl
D‹KKAT filmlerin say›s›D ‹ K Koldukça
AT fazlad›r, ancak her biri farkl› amaçlara, farkl› yaflamlara,
farkl› ana fikirlere e¤ilir.
Basamakl› Ayr›nt›land›rma: Projenin basamakl› olmas›, ad›m ad›m ilerledi-
N N
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
Projenin temel özellikleri ¤i ve düzenli olarak yükseldi¤i anlam›na gelir. Ayr›nt›land›rma ise detaylar› çöz-
geçici olmas›, özgün ürün mek ve gelifltirmek anlam›ndad›r. Projenin bu özelli¤i, iyi gelifltirilmifl her projenin
üretmesi ve
AMAÇLARIMIZ
ayr›nt›land›r›lm›fl
ad›m ad›mAMAÇLARIMIZ
ilerledi¤ini ve her ad›m›n ayr›nt›lar›yla tan›mland›¤›n› gösterir. Örne¤in
basamaklardan oluflmas› bir belgesel film projesinden örnek verecek olursak, bir fikrin do¤uflu, araflt›rma,
biçiminde s›ralanabilir. planlama, çekim gibi basamaklardan oluflan sürecin her bir aflamas› ayr›nt›l› plan-
K ‹ T A P land›¤›nda Ksonraki
‹ T A Pbasamakta sorun yaflanmayacak veya yaflanmas› olas› sorunlar
en aza indirilecektir. K›saca basamaklara ayr›lmas› ve her bir basama¤›n detayl›
planlanmas› projeyi proje yapan temel özelliklerden biridir.
TELEV‹ZYON Bu noktada
T E L E V yan›tlanmas›
‹ZYON gereken soru, devam eden faaliyetlerle proje aras›nda
ne fark vard›r? sorusudur. S›ralanan proje özelliklerinden hareketle projeler, geçi-
ci, bafllay›p biten faaliyetlerken, devaml› faaliyetlerin bitifl süresi yoktur. Proje ile
devaml› faaliyetler aras›nda bir di¤er fark da her bir projede özgün bir ürün orta-
‹NTERNET ya ç›karken, ‹ N Tdevaml›
E R N E T faaliyetler sonucunda ise benzer, birbirinin ayn› ürünler orta-
ya konur. Ulusal yay›n yapan TV kanallar›n› düflünürsek, haber programlar› de-

vaml› ürünlere örnek verilebilir. Diziler ise bafllay›p biten, özgün ürünler ortaya
koyan, basamakl› ayr›nt›land›r›larak gerçeklefltirilen projelerdir.
Proje Örnekleri
• Bir reklam firmas›n›n yeni bir ürünün tan›t›m› için TV Reklam spotlar›
haz›rlamas›.
• Kaybolan el sanatlar› konusunda bir fotoröportaj haz›rlamak.
• Türkiye’de kad›na yönelik fliddet konusunda bir film projesi gelifltirmek.
1. Ünite - Kültür ve Sanat Programlar›nda Proje Gelifltirme 5
Proje Yaflam Döngüsü

Proje yaflam döngüsü, bir proje fikrinin ortaya ç›kmas›ndan projenin tamamlanma-
s›na kadar geçen süre içinde gerçeklefltirilen tüm aflamalar› ifade eder. Projenin ta-
n›mlanmas›, plan yap›lmas›, iflin uygulanmas› ve projenin kapat›lmas›na kadar
do¤rusal olarak ilerlemesini ifade eden kavramd›r.
fiekil 1.1
Proje yaflam
Eser Sunumu Bir Fikrin Do¤uflu döngüsü
Projenin Araflt›rma
Gerçeklefltirilmesi Aflamas›
Projeye Kaynak Planlama Aflamas›

Bulunmas›
Her bir proje için farkl› yaflam döngüsü tan›mlanabilir. Genelde üç aflama ola- Proje yaflam döngüsü, bir
rak ifade edilen proje yaflam döngüsünü oluflturan aflamalar, bafllang›ç aflamas›, proje fikrinin ortaya
ç›kmas›ndan projenin
geçifl aflamas› ve sonuç aflamas› olarak s›ralanabilir. Kültür ve Sanat programlar› tamamlanmas›na kadar
için proje yaflam döngüsünü oluflturan aflamalar ise flöyledir: geçen süre içinde
gerçeklefltirilen tüm
• Bir fikrin do¤uflu aflamalar› ifade eder.
• Araflt›rma aflamas› Projenin tan›mlanmas›, plan
yap›lmas›, iflin uygulanmas›
• Planlama aflamas› ve projenin kapat›lmas›na
• Projeye kaynak bulunmas› kadar do¤rusal olarak
ilerlemesini ifade eden
• Projenin gerçeklefltirilmesi kavramd›r.
• Eser sunumu
Bir fotoröportaj projesinin yaflam döngüsünü oluflturmaya çal›fl›n›z.SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
2
D Ü fi Ü N E al›rsak,
Proje gelifltirme kavram›n›n “düflünüp tasarlamak” oldu¤unu dikkate L‹M bizim D Ü fi Ü N E L ‹ M
ele alaca¤›m›z aflamalar›n, bir fikrin do¤uflu, araflt›rma ve planlama aflamas› oldu-
¤unu söyleyebiliriz. S O R U S O R U
Bir projenin ilk cümlesinden
Bir Fikrin Do¤uflu D‹KKAT
son cümlesine dek
anlat›lmak istenen D ‹ Ksüreç
KAT
Bu süreçte öncelikle yan›tlanmas› gereken soru “ne” söyleyece¤im sorusudur. Bir içerisinde enine boyuna
baflka söyleyiflle projenin temas› ne olacakt›r? Tema, film, foto¤raf, reklam vs. ger- ifllenen, gelifltirilen, projenin
özünü yaratan, içeri¤ini
N N
çeklefltirildi¤inde verilmek istenen temel mesaj› simgeler. Daha SIRAayr›nt›l›
S‹ZDE tan›mla- SIRA S‹ZDE
oluflturan, bir konuya ba¤l›
maya çal›fl›rsak; Bir projenin ilk cümlesinden son cümlesine dek anlat›lmak iste- olarak anlat›lan ana
düflünceye, egemen olan
nen, süreç içerisinde enine boyuna ifllenen, gelifltirilen, projenin özünü yaratan, görüfle, iletiye,AMAÇLARIMIZ
ö¤retiye
AMAÇLARIMIZ
içeri¤ini oluflturan, bir konuya ba¤l› olarak anlat›lan ana düflünceye, egemen olan tema, ana fikir, önerme
denir.
görüfle, iletiye, ö¤retiye tema, ana fikir, önerme denir (Akyürek, 2008, s:82).
K ‹ T A P K ‹ T A P
TELEV‹ZYON TELEV‹ZYON
Foto¤raf 1.1 Kendi yaflam deneyimlerinden, gün-

lük yaflam ya da günlük deneyimler s›ra-
Suç ve Ceza kitap kapa¤›.
s›nda karfl›lafl›lan herhangi bir olaydan,
Dostoyevski “Suç ve roman, öykü, tiyatro oyunu, gazete ha-
Ceza” adl› roman›n› bir berinden bir tema ç›kar›labilir. Ancak bir
gazete haberinden
cümlenin, bir sözün program fikrine kay-
esinlenerek yazm›flt›r.
Haberde bir üniversite nak olabilmesi için, yap›mc›n›n o cümle
ö¤rencisinin ya da sözü ba¤layabilece¤i bir birikime
(Raskolnikov) tefeci bir de sahip olmas› gerekir.
kad›n› öldürmesiyle ilgili
bilgi yer almaktad›r. Konu ise, filmde, foto¤rafta canland›-
Dahi yazar bu haberden r›lan somut olayd›r. Ayn› tema farkl› ko-
hareketle “hiçbir suçun nular ifllenerek aktar›labilir. Örne¤in Fla-
cezas›z kalmayaca¤›”
fleklinde ifade herty’nin Kuzeyli Nanook (Nanook of
edilebilecek bir temay› The North) filmini ele alacak olursak ana
iflleyen eserini yazar. Her fikri “insan›n do¤ayla mücadelesini ona
gün karfl›lafl›lan
uyum sa¤layarak kazand›¤›” fleklinde
haberlerden biri olan bu
haber, Dostoyevski’nin özetleyebiliriz. Bu filmde konu olarak bir
bir baflyap›t yaratmas›na Eskimo ailesinin yaflam› seçilmifltir, oysa
neden olur. bu ana fikir çölde yaflayan bir Bedevi ai-
lenin yaflam› üzerinden de verilebilirdi.
Foto¤raf 1.2
Kuzeyli Nanook.
Flaherty’nin
yönetmenli¤ini
yapt›¤› Kuzeyli
Nanook adl› filmde
“insan›n do¤ayla
mücadelesini, ona
uyum sa¤layarak
kazand›¤›” fleklinde
ifade edilebilecek
bir ana fikri iflledi¤i
söylenebilir.
Ayn› konu farkl› temalar›n anlat›m›n› da kaynakl›k edebilir. II. Dünya savafl›n-
dan örnek verecek olursak, Leni Riefenstahl’›n yönetmenli¤ini yapt›¤› tam bir pro-
paganda belgeseli örne¤i olan “‹radenin Zaferi” Hitler dönemi yönetimini göklere
ç›karan bir çal›flmad›r. Ayn› konuyu, II. Dünya savafl›n› ele alan, Roman Polans-
ki’nin yönetmenli¤ini yapt›¤› “Piyanist” filminde Hitler yönetimi, savafl y›llar›nda
yaflanan s›k›nt›lar›n sorumlusu olarak tan›t›l›rken, Riefenstahl’›n filminde Hitler’in
önderlik etti¤i bir baflar› öyküsü anlat›lmaktad›r.
Neyi anlataca¤›m sorusunun netleflmeye bafllamas›yla birlikte yan›tlanmas› ge-
reken soru “nas›l” sorusu olur. Hayal kurma süreci de denilebilecek bu aflamada
e¤er bir film ile mesaj›m›z› aktarmak, sözümüzü söylemek istiyorsak, görüntü yö-
netmeni, sanat yönetmeni, besteci ve film üretim sürecinde görev alacak di¤er uz-
manlarla toplant›lara bafllan›r. Bunlar, filmin anlat›m dili ve biçimi hakk›nda karar-
lar›n verildi¤i toplant›lard›r. Ana fikri ve konusu belirlenmifl bir projenin sahip ola-
ca¤› anlat›m diline bu toplant›lar sonucunda karar verilir. Filmin gerçekleflmesinde
temel görev üstlenen ekip elemanlar›n›n çekimlerin gerçeklefltirilece¤i mekânlarda
yapaca¤› gözlem ve araflt›rmalar hayal kurma sürecini olumlu etkileyecek etkenler-
dir. Görüntü yönetmeni bu toplant›lar s›ras›nda belirlenen konu ve ana fikri görsel
olarak nas›l yans›taca¤› sorusunun yan›tlar›n› arar.
Di¤er yanda bir fotoröportaj projesini oluflturdu¤unuzu varsayal›m. Konu ve bu
konu üzerinden söyleyece¤iniz sözü, ana fikri tasarlad›ktan sonra elinizdeki arac›,
foto¤raf› kullanarak bu mesaj› bu konu üzerinden nas›l söyleyece¤inizi tart›flmaya
bafllars›n›z. ‹flte bu nas›l yapmal›y›m sorusuna yan›t vermeye çal›flt›¤›n›z süreçtir.
Gerçekten de tasar›m süreci de diyebilece¤imiz bu süreç, tam anlam›yla hayal kur-
ma sürecidir. ‹ster bir foto¤raf projesi gerçeklefltirme peflinde olun, isterseniz der-
diniz bir TV program› ya da bir belgesel üzerinden bir mesaj iletmek olsun, bu afla-
mada sanatç›n›n masas›nda, s›n›rlar›n› koyarak belirledi¤i bir konu ile ana fikir, bir
de gerçeklefltirece¤i projenin hayali vard›r.
Araflt›rma Aflamas›
Araflt›rma, “problemlere güvenilir çözümler aramak amac›yla, planl› ve sistemli Araflt›rma aflamas›nda
olarak, verilerin toplanmas›, çözümlenmesi, yorumlanarak de¤erlendirilmesi ve ra- sorulacak ve araflt›r›lacak
soru, neyi, kime, hangi
por edilmesi sürecidir” (Karasar;1982,s.21). Bir baflka söyleyiflle, araflt›rmalar ge- amaçla söylemek istiyorum
nelde bir gereksinimle bafllar ve yaflanan belirli süreçlerden sonra rapor yaz›m›yla sorusudur.
sona erer. Tan›mda belirtildi¤i gibi araflt›rma, planl› ve sistemli bir eylem oldu¤u-
na göre, öncelikle do¤ru sorunun sorulmas› gerekecektir. Bu aflamadaki do¤ru so-
ru ise “Neyin, kime, hangi amaçla söylenmek istedi¤i”dir.
• Neyi sorusuna al›nacak yan›t içerik konusundaki bilgileri,
• Kime sorusuna al›nacak yan›t hedef kitle ile bilgileri aktar›r.
• Hangi amaçla sorusuna al›nacak yan›t da genel amac› gösterir.
‹çerik Araflt›rmas›
‹çerik araflt›rmas›
‹çerik araflt›rmas› ile birlikte “Neyi” sorusunun yan›tlar› al›nmaya çal›fl›l›r. Kullan›- yap›lmas›nda kullan›lan
lacak araflt›rma yöntemleri ise görüflme, yaz›flma (anket), gözlem ve alan okuma- yöntemler görüflme, yaz›flma
lar›d›r. (anket), gözlem ve alan
okumalar› fleklinde
Görüflme: Sözlü iletiflim yoluyla veri toplama tekni¤idir. Bu aflamada daha çok s›ralanmaktad›r.
alan uzmanlar›, alan uygulay›mc›lar› ya da seçilen konunun do¤rudan muhatab›
Görüflme, sözlü iletiflim
olan kiflilerle yap›l›r. yoluyla veri toplama
Görüflme s›ras›nda sorulacak sorular; tekni¤idir.
• Ne tür bilgi istendi¤ini aç›kça belirten, sorular›n yöneltildi¤i kifli taraf›ndan Yaz›flma (anket), yaz›l›
kolayca anlafl›labilen sorular olmal›d›r. iletiflim yoluyla veri toplama
tekni¤idir.
• Her bir soru tek bir amac› yan›tlayacak flekilde sorulmal›d›r.
• Sorular yans›z olmal›, görüflme yapan›n düflüncelerini içermemelidir. Gözlem ise belli bir kimse,
• Görüflme yap›lan kiflinin verebilece¤i türden sorular olmal›d›r (Kara- yer, olay, nesne, durum ve
koflula iliflkin bilgi toplamak
sar;1982,s.174-177). için belirli hedeflere
Toplumsal tarihi insan öyküleri üzerinden kavramaya çal›flan bir belgesel ya- yöneltilmifl bir bak›fl ve
dinleyifltir. Çevreyi
p›m türü olan sözlü tarihi yöntem olarak benimsemifl “Mandolinli K›z” filminden gözleyerek yap›labildi¤i gibi
örnek verelim. 1945-1953 y›llar› aras›nda köye ö¤retmen yetifltirme konusunda belge tarama biçiminde de
yap›labilir.
kendine özgü bir e¤itim yöntemi belirlemifl olan köy enstitülerini kendine konu
edinen bu film, o dönem kurulmufl ve e¤itim veren 21 köy enstitüsünü evren ola- Alanyaz›n taramas›,
araflt›r›lan konuyla ilgili tüm
rak belirler. Örneklem olarak da çok farkl› bölgelerde faaliyet gösteren (Kars Cila- çal›flmalar›n incelenerek veri
vuz ve ‹zmir K›z›lçullu gibi) enstitülerden seçilen 32 mezunla aç›k uçlu görüflme toplanmas›d›r.
yap›l›r. Bu görüflmeler s›ras›nda haz›rlanan sorular›n konuflulan kifliler taraf›ndan

kolayca anlafl›labilir olmas›na özen gösterilmifl, görüflme s›ras›nda da do¤açlama
sorular›n bu özelli¤i tafl›mas›na dikkat edilmifltir. Görüflmeci görüflme s›ras›nda
yans›z davranmaya özen göstermifl, görüflülen kiflinin yan›t veremeyece¤i düflünü-
len sorular görüflülen kifliye yöneltilmemifltir.
Foto¤raf 1.3
Mandolinli K›z.
Görüflme tekni¤inin
yo¤un olarak
kullan›ld›¤›
“Mandolinli K›z”
filminde sorular›n
anlafl›l›r olmas›na,
görüflülen kiflinin
yan›tlayabilece¤i
sorular›n
seçilmesine özen
gösterilmifltir.
Yaz›flma (anket): Yaz›l› iletiflim yoluyla veri toplama tekni¤idir. En yayg›n

olarak kullan›lan› ankettir. Anketler, “yap›land›r›lm›fl sorular arac›l›¤›yla seçenekle-
re dayal› bilgi toplamay› öngören” yaz›flma türüdür. Görüflme tekni¤i için haz›rla-
nan sorularda özen gösterilmesi gereken ilkeler, anket sorular›n›n haz›rlanmas›
için de geçerlidir.
Gözlem: Gözlem; belli bir kimse, yer, olay, nesne, durum ve koflula iliflkin bil-
gi toplamak için belirli hedeflere yöneltilmifl bir bak›fl ve dinleyifltir. Çevreyi göz-
leyerek yap›labildi¤i gibi belge tarama biçiminde de yap›labilir (Aktaran: Kara-
sar;1982,s.164). Örne¤in, “Mandolinli K›z”(2004) adl› belgesel filmin araflt›rma afla-
mas›nda eski köy enstitüleri gezilmifl, arflivlerde bulunan belge ve foto¤raflar ince-
lenip önemli olanlar kaydedilmifltir.
Alanyaz›n Taramas›: Araflt›r›lan konuyla ilgili tüm çal›flmalar›n incelenerek
veri toplanmas›d›r. Kaynaklar›n bulunmas›, h›zl› okunup, notlar ç›kar›lmas› ve de-
¤erlendirme ifllemlerini kapsar.
Yap›lan tüm bu araflt›rmalardan sonra “Neyi” sorusunun yan›tlar› belirmeye bafllar.
Hedef Kitle Araflt›rmas›

Bu araflt›rma, “Kime” sorusunu yan›tlamak için yap›lan bir araflt›rmad›r. Hedef kit-
le araflt›rmas›n›n temel amac›, izleyicilerin özelliklerini saptamakt›r. K›saca hedef
kitlenin en bafltan belli olmas› gerekir. Peki, bu hedef kitle hangi özellikleri tafl›-
maktad›r? ‹flte burada yap›lacak hedef kitle araflt›rmas›, bu temel amaca hizmet
edecek bir araflt›rmad›r.
Bulunmak istenen özellikler “ulafl›lmak istenilen belirli izleyici tipi nedir?, 13-19
yafl aras›ndaki gençler, daha büyük yafl grubu, aileler, ev kad›nlar› çal›flan erkek ya
da kad›nlar. Genel kitle iletiflim araflt›rmalar›nda, toplumsal araflt›rmalarda izleyici

tipi, demografik özellikler (cinsiyet, yafl, gelir vb.), çevresel özellikler”
(Zettl;1984,s.483-484) fleklinde s›ralanabilir. K›saca, hedef kitlenin cinsiyet ve yafl-
lar›, ö¤renim durumlar›, sosyo-ekonomik koflullar›, geçmifl deneyimleri, kat›ld›kla-
r› programa iliflkin beklenti ve tutumlar›, özel ilgi alanlar›, yetenekleri, programa
kat›lmadan önceki bilgi düzeyleri, güdülenme düzeyleri gibi konularda araflt›rma
yapmak gerekir.
‹çerik ve hedef kitle araflt›rmalar› sonucunda “Kime” ve “Neyi” sorular› aç›kl›k
kazanmaya bafllar.
Planlama Aflamas›
Planlama aflamas›, tüm araflt›rmalar›n tamamlan›p elde edilen verilerin mant›kl› Planlama özünde
bir çerçeveye oturtuldu¤u aflamad›r. Projenin hangi kaynaklarla, hangi sürelerde, gereksinimlere iliflkin
sorular sorma ve bu sorular›
kimler taraf›ndan gerçeklefltirilece¤i bu aflamada belirlenir. Bir baflka söyleyiflle yan›tlama, daha sonra bu
planlama özünde gereksinimlere iliflkin sorular sorma ve bu sorular› yan›tlama, yan›tlar› sistemli biçimde
örgütleyerek uygulamaya
daha sonra bu yan›tlar› sistemli biçimde örgütleyerek uygulamaya yönelik bir çi- yönelik bir çizelge ç›karma
zelge ç›karma iflidir. Demek ki, öncelikle gereksinimlerin saptanmas›, sonra bu iflidir.
gereksinimlerin karfl›lanma yollar›n›n araflt›r›lmas› ve belirlenmesi, daha sonra
bunlar›n uygun bir zamanlama yap›larak kâ¤›da dökülmesi gerekmektedir. Bu
çal›flma sistemli ve disiplinli çal›flmaya al›fl›k biri taraf›ndan hakk›yla gerçekleflti-
rilebilir. Yap›mc›n›n bu al›flkanl›¤› edinmesi olmazsa olmaz bir kofluldur (Mut-
lu,1995,s:46-47).
Biz burada bir belgesel film projesinin planlama aflamas›ndan örnekler vererek
konuyu aç›klamaya çal›flal›m.
Bir belgesel filmin planlama aflamas›nda yap›lacak çal›flmalar birkaç bafll›k
alt›nda ele al›nabilir. Bunlardan ilki çekimi gerçeklefltirecek ekip elemanlar›n›n
belirlenmesidir. Bir di¤er çal›flma teknik alt yap›n›n oluflturulmas›d›r. Görüntü
yönetmeninin belirlenen ana fikir ve konuyu nas›l görsellefltirece¤i sorusuna
verdi¤i yan›tlar do¤rultusunda teknik donan›m belirlenir. Bir baflka söyleyiflle
kamera, objektifler, filtreler, ›fl›k malzemeleri, flaryo, vinç gibi araçlar, ses kay-
d› için gerekli donan›m çekim için haz›rlan›r, di¤er yanda yap›m çal›flmalar›
sürdürülür. Bunlar çekim için gerekli resmi izinlerin al›nmas›, çekim ekibinin
konaklama, yeme, ulafl›m gereksinimlerinin nas›l karfl›lanaca¤›n›n belirlenmesi
gibi ifllemlerdir.
Tüm bu kapsaml› çal›flmalar›n ard›ndan bir bütçe haz›rlan›r. Projenin gerçeklefl-
tirilmesi s›ras›nda çal›flt›r›lan personel, araç-gereç ve di¤er kalemler (mekân/dekor;
aksesuar; seyahat masraflar›; yiyecek içecek gibi yap›m masraflar›, vb.) çok ciddi
harcamalara neden olacakt›r. Dolay›s›yla gider-gelir dengesini sa¤l›kl› bir flekilde
tutturabilmek, projeler için yap›lacak harcamalar›n bir genel bütçe içinde de¤er-
lendirilebilmesini gerektirir. Bunun için de her projenin ayr›nt›l› biçimde bütçelen-
mesi gerekir. Tahmini bütçe, bir proje önerisinin kabul edilip edilmemesinde en
önemli etkenlerin bafl›nda gelir.
Bu konudaki örnek bir çal›flmay› EKLER bölümünde bulabilirsiniz.
PROJE ÖNER‹S‹N‹N RAPORLAfiTIRILMASI

Konunun ve kullan›lacak arac›n özelliklerine göre farkl›l›klar göstermesine karfl›n
ortalama bir proje öneri dosyas›nda yer almas› gereken bafll›klar bafll›k, içindeki-
ler, projenin amac› ve projenin öteki bölümlerini kapsayan girifl ve bütçe fleklinde
s›ralanabilir.
Bafll›k
Bafll›k, projenizin bütün özetini içinde bar›nd›ran, temayla ilgili ipuçlar›n› he-
men ça¤r›flt›ran bir özellikte olmal›d›r. K›sa ve ak›lda kal›c› bir ad bulunmas›nda
yarar vard›r.
‹çindekiler
Okuyana raporun hangi bölümlerden olufltu¤unu göstermesi aç›s›ndan önem-
lidir. Projenizi okuyan kifliler genellikle ilk okumada h›zla göz atm›fl olacaklard›r.
Dönüp tekrar bakmak istediklerinde tüm projeyi bafltan sona okumak yerine, so-
rular›na yan›t olacak bölümü aç›p okumalar›na ön ayak olacak bölüm, içindekiler
bölümüdür.
Girifl
Girifl bölümü projenin amac›n›n aç›kland›¤› bölüm ile projenin ana hatlar›yla
özetlendi¤i bölümden oluflur.
Projenin Amac›: Proje sorununun en somutlaflt›¤› yer amaç bölümüdür. E¤er
projenin amac›n› tek bir cümle ile yetkin bir biçimde ifade edebiliyorsak projemiz
hakk›nda yeterli araflt›rmay› yapm›fl›z demektir. Örne¤in “Cumhuriyetin Hayalleri”
belgeseline bakal›m. Bu projenin amac› “insanlar›n, her fleyden önce düflüncele-
rinde kurduklar› ve tüm olanaks›zl›klara ra¤men diri tuttuklar› ve bugün bizlerin
“Cumhuriyet kufla¤› ruhu” olarak adland›rd›¤›m›z ‘tutku’ belgeselin omurgas›n›
oluflturacak” fleklinde ifade edilmektedir. Araflt›rma sürecinde “cumhuriyet kufla¤›
ruhu” denebilecek tutkunun varl›¤› yakalanm›fl ve bu duyguyu di¤er insanlarla
paylaflmak için bir belgesel film haz›rlanmas› planlanm›flt›r. Kuflkusuz böyle bir ru-
hu yans›tabilmenin en do¤ru yöntemi de “sözlü tarih” denilen yöntem olacakt›r.
Böylece görüldü¤ü gibi projenin amac› net ifadelerle söylenebildi¤inde, anlat›m
dili, kullan›lacak yöntem, hatta kullan›lacak teknik donan›m konusunda bile ipuç-
lar› ortaya ç›kmaktad›r.
Projenin Özeti: Girifl bölümünü oluflturan ikinci bölüm projenin özetidir demifl-
tik. Proje öneri dosyas›n›n bundan önceki tüm bölümleri bünyesinde toplayan bö-
lüm, özet bölümüdür. Projede söylenmek istenen ana fikrin (tema) ne oldu¤u, bu
teman›n hangi konu ifllenerek aktar›laca¤› özet bölümünde yer almas› gereken ilk
noktalard›r. Araflt›rma sürecinde elde edilen veriler, hedef kitleyle ilgili bilgiler, an-
lat›m dili özet bölümünü oluflturur.
Bütçe
Bütçe, yap›ma bir maliyet yükleyen her kalemin tek tek yaz›ld›¤› bir listeden
baflka bir fley de¤ildir. Gerçekçi bir bütçe haz›rlamak için önce program projesi-
ni özenle ve ayr›nt›s›yla düflünüp gelifltirmek, sonra bu proje için gerekli tüm
masraf kategori ve kalemlerini bir ana liste üzerinde çal›flmak gerekir (Mutlu,
1995,s:57-61).
Bütçe ç›karmada ilk ad›m takvim ç›karmakt›r. E¤er bir belgesel ya da TV prog-
ram› yapma haz›rl›¤›ndaysan›z takvim ç›karma aflamas›nda, metin yazma, çekim
yap›lacak mekânlar›n araflt›r›lmas›, müzi¤in bestelenmesi, kayd›, çekimin gerçek-
lefltirilmesi, kurgu için gereken süreler hakk›nda gerçekçi varsay›mlarda bulun-
man›z gerekir. Sonuçta ortaya bir liste ç›kar. Bu liste ne kadar süre çal›fl›laca¤›,
kimlerin nerelerde çal›flaca¤› konusunda temel bilgileri içerir.
Bir bütçe temel olarak üç kategoride düzenlenir. ‹lk kategori “yarat›c› yap›m
elemanlar›”d›r. ‹kincisi “teknik ve yap›m elemanlar›” olurken, üçüncü kategoride
“yap›m ve teknik giderler” yer al›r. Zaman›n ve kimlerin çal›flaca¤›n›n belirlenme-
siyle birlikte bütçe oluflturmak için veriler ortaya ç›km›fl demektir.
Bütçeyi aflmamak için bir yap›mc›n›n yap›ma iliflkin her fleyi bütçeye dâhil etti-
¤inden emin olmas› gerekir. Her ayr›nt›y›, ekibin içece¤i kahveden, konuklar›n ta-
fl›nmas› için kiralanacak arabaya kadar her fleyi düflünmek gerekir; çünkü her ay-
r›nt› para demektir. Unutulan küçük kalemlerin toplam› öyle bir miktara ulaflabilir
ki, di¤er yönlerden iyi haz›rlanm›fl ve yürütülmüfl bir projenin bütçe limitlerini çok
fazla aflmas›na neden olabilir (Mutlu, 1995,s:59).
Tüm bu bafll›klar›n her proje dosyas›nda bulunmas› gerekmedi¤ini, baflvurdu-
¤unuz alana göre dosyan›z›n farkl›l›k gösterece¤ine de¤inmifltik. Biz bu ünitede te-
mel olarak proje kavram›n› ve genel özelliklerini anlatmaya çal›flt›k. Kitab›n farkl›
bölümlerinde, konular›n kendilerine özgü proje dosyalar›n›n nas›l haz›rland›¤›n›
ve bu dosyalar›n sunumlar›nda özen gösterilmesi gereken noktalar› ayr›nt›lar›yla
bulabileceksiniz.
Son söz olarak e¤er topluma söyleyece¤iniz bir sözünüz ya da paylaflmak iste-
di¤iniz bir mesaj›n›z varsa bu yolda at›lacak ilk ad›m bir proje dosyas› haz›rlamak-
t›r. Bunun size iki yarar› olacakt›r.
• Projenizin sadece bir hayal de¤il, somut, elle tutulabilir, gerçeklefltirilebilir
bir öneri olup olmad›¤› görme flans›na sahip olacaks›n›z.
• Ayr›ca fon, hibe ve destekleyici aray›fllar› için elinizde, düflüncenizi sistema-
tik bir biçimde anlatan haz›r bir dosya olacakt›r. Anlafl›l›r, derdini iyi anlatan
bir proje dosyas›, hayalinize bir ad›m daha yaklaflt›¤›n›z›n en iyi göstergesi-
dir.
Özet
NA M A Ç Proje kavram›n› aç›klayabilmek.

N
A M A Ç
Proje gelifltirme kavram›n› tan›mlay›p, proje ge-
1 4 lifltirme aflamalar›n›n hangi basamaklardan
Proje dedi¤imiz kavram›n geçmifli çok eskilere
olufltu¤u sorusunu yan›tlayabilmek.
dayanmaktad›r. ‹nsano¤lunun ilk topluluk halin-
Proje gelifltirme kavram› “düflünüp tasarlamak”
de yaflamaya bafllad›¤› günlerden itibaren yafla-
fleklinde tan›mlanabilir. Bir proje yaflam döngüsü-
m›n içine girmifl bu kavram›n farkl› kaynaklarda
nün bir fikrin do¤uflu, araflt›rma aflamas›, planlama
farkl› tan›mlar›yla karfl›laflabiliriz. Bu çal›flmada
aflamas›, projeye kaynak bulunmas›, projenin ger-
Project Management Institute’nün (Proje Yöne-
çeklefltirilmesi, eser sunumu aflamalar›ndan olufl-
tim Enstitüsü) “özgün ürün, hizmet ya da sonuç-
tu¤u belirtilmiflti. Bu noktadan hareketle proje ge-
lar yaratmak için üstlenilmifl geçici çabalar” flek-
lifltirmenin aflamalar›n›n da bir fikrin do¤uflu, arafl-
lindeki tan›m› temel al›nm›flt›r.
N
t›rma ve planlama aflamas› oldu¤u söylenebilir.
Bir fikrin do¤uflu dedi¤imiz süreçte çal›flman›n
A M A Ç Projenin özelliklerini s›ralayabilmek.
2 temas› (ana fikri) ve konusu hakk›nda karar ve-
Proje Yönetim Enstitüsü, projenin temel özellikleri-
rilir. Tema, film, foto¤raf, reklam vs. gerçekleflti-
ni geçicidir, özgün ürün üretir ve ayr›nt›land›r›lm›fl
rildi¤inde verilmek istenen temel mesaj› simge-
ad›mlardan oluflur, fleklinde s›ralamaktad›r. Proje-
ler. Konu ise, filmde, foto¤rafta canland›r›lan so-
nin geçicili¤i dendi¤inde anlafl›lmas› gereken, her
mut olayd›r. Ayn› tema farkl› konular ifllenerek
projenin belli bir bafllang›ç ve bitifl zaman› oldu¤u-
aktar›labilir. Ayn› konu farkl› temalar›n anlat›m›-
dur. Özgün ürün üretim ifadesinden anlafl›lmas›
n› da kaynakl›k edebilir. Ana fikri ve konuyu be-
gereken de proje sonucu ortaya ç›kan eserin öz-
lirleme çal›flmalar›yla birlikte projenin sahip ola-
gün olmas›d›r. Projenin basamakl› olmas›, ad›m
ca¤› anlat›m dili de belirlemeye bafllar.
ad›m ilerledi¤i ve düzenli olarak yükseldi¤i anlam›-
Proje gelifltirme sürecinde teman›n ve konunun
na gelir. Ayr›nt›land›rma ise detaylar› çözmek ve
belirlenmesinin ard›ndan araflt›rma sürecine ge-
gelifltirmek anlam›ndad›r. Projenin bu özelli¤i, iyi
çilir. Araflt›rma, problemlere güvenilir çözümler
gelifltirilmifl her projenin ad›m ad›m ilerledi¤ini ve
aramak amac›yla, planl› ve sistemli olarak, veri-
her ad›m›n ayr›nt›lar›yla tan›mland›¤›n› gösterir. De-
lerin toplanmas›, çözümlenmesi, yorumlanarak
vam eden faaliyetlerle projenin birbirlerine kar›flt›-
de¤erlendirilmesi ve rapor edilmesi süreci biçi-
r›lmamas› gerekir. S›ralanan proje özelliklerinden
minde tan›mlan›r. ‹çerik konusunda ve hedef kit-
hareketle projeler, geçici, bafllay›p biten faaliyetler-
le hakk›nda yap›lacak çal›flmalar› kapsar.
ken, devaml› faaliyetlerin bitifl süresi yoktur. Proje
‹çerik araflt›rmas› ile birlikte “Neyi” sorusunun
ile devaml› faaliyetler aras›nda bir di¤er fark da her
yan›tlar› al›nmaya çal›fl›l›r. Kullan›lacak araflt›rma
bir projede özgün bir ürün ortaya ç›karken, devam-
yöntemleri ise görüflme, yaz›flma (anket), göz-
l› faaliyetler sonucunda ise benzer, birbirinin ayn›
lem ve alan okumalar›d›r.
ürünler ortaya konur.
Hedef kitle araflt›rmas›, “Kime” sorusunu yan›tla-
N
mak için yap›lan bir araflt›rmad›r. Hedef kitle
Proje yaflam döngüsünü tan›mlay›p, bu süreci
A M A Ç araflt›rmas›n›n temel amac›, izleyicilerin özellik-
3 oluflturan aflamalar› ifade edebilmek.
lerini saptamakt›r.
Proje yaflam döngüsü, bir proje fikrinin ortaya ç›k-
Planlama aflamas›, tüm araflt›rmalar›n tamamla-
mas›ndan projenin tamamlanmas›na kadar geçen
n›p elde edilen verilerin mant›kl› bir çerçeveye
süre içinde gerçeklefltirilen tüm aflamalar› ifade
oturtuldu¤u aflamad›r. Projenin hangi kaynaklar-
eder. Projenin tan›mlanmas›, plan yap›lmas›, iflin
la, hangi sürelerde, kimler taraf›ndan gerçeklefl-
uygulanmas› ve projenin kapat›lmas›na kadar do¤-
tirilece¤i bu aflamada belirlenir.
rusal olarak ilerlemesini ifade eden kavramd›r. Her
N
bir proje için farkl› yaflam döngüsü tan›mlanabilir.
Projeyi raporlaflt›rma ad›mlar›n› uygulayabil-
Genelde üç aflama olarak ifade edilen proje yaflam A M A Ç
5 mek.
döngüsünü oluflturan aflamalar, bafllang›ç aflamas›,
Konunun ve kullan›lacak arac›n özelliklerine gö-
geçifl aflamas› ve sonuç aflamas› olarak s›ralanabi-
re farkl›l›klar göstermesine karfl›n ortalama bir
lir. Kültür ve Sanat programlar› için proje yaflam
proje öneri dosyas›nda yer almas› gerekenler;
döngüsünü oluflturan aflamalar ise flöyle s›ralana-
bafll›k, içindekiler, projenin amac›n› ve özeti kap-
bilir: Bir fikrin do¤uflu, Araflt›rma aflamas›, Planla-
sayan girifl, bütçe fleklinde s›ralanabilir.
ma aflamas›, Projeye kaynak bulunmas›, Projenin
gerçeklefltirilmesi, Eser sunumu.
Kendimizi S›nayal›m
1. Afla¤›dakilerden hangisi proje tan›m›na uygun bir 6. Afla¤›dakilerden hangisi kültür ve sanat programlar›
etkinliktir? için yap›lan hedef kitle araflt›rmas›nda sorgulanan özel-
a. Tatil foto¤raf› çekmek liklerden biri olamaz?
b. Haber program› yapmak a. Cinsiyet
c. Belgesel film çekmek b. Yafl
d. An› defteri tutmak c. Gelir
e. Gezi program› yapmak d. Fiziksel özellik
e. E¤itim
2. Proje kavram›yla ilgili afla¤›daki ifadelerden han-
gisi yanl›flt›r? 7. Afla¤›dakilerden hangisi içerik araflt›rmas› yap›l›rken
a. Sonuçta ortaya özgün bir ürün ç›kar. kullan›lan yöntemlerden biri de¤ildir?
b. Hedeflere ulafl›lmas›n›n önündeki risklere ve en- a. Gözlem
gellere iliflkin bilgi sahibi olunmas›na ve gerekli b. Görüflme
önlemlerin al›nmas›na f›rsat tan›r. c. Örneklem seçimi
c. Mutlaka bir bafllang›ç noktas› vard›r. d. Anket
d. Benzer ürünler ortaya ç›kar. e. Alanyaz›n taramas›
e. Bitifl tarihi vard›r.
8. Afla¤›dakilerden hangisi projeyi raporlaflt›rma ad›m-
3. Afla¤›dakilerden hangisi kültür ve sanat programlar› lar›ndan biri olan “bafll›k” belirlenirken göz önünde bu-
için proje yaflam döngüsünü oluflturan aflamalardan bi- lundurulmal›d›r?
ri de¤ildir? a. Büyük harf yaz›lmas›
a. Say›lt›lar›n belirlenmesi b. Sayfa ortas›nda yer almas›
b. Araflt›rma aflamas› c. Temay› tan›mlamas›
c. Planlama aflamas› d. Takvimin netleflmesi
d. Projenin gerçeklefltirilmesi e. Bütçenin oluflmas›
e. Eser sunumu
9. Afla¤›dakilerden hangisi yarat›c› yap›m elemanlar›n-
4. Afla¤›dakilerden hangisi “tema” kavram›n› aç›kla- dan biridir?
maktad›r? a. Ses operatörü
a. Özettir. b. Ifl›k operatörü
b. Ana fikirdir. c. Makyajc›
c. Girifltir. d. Senaryo yazar›
d. Bafll›kt›r. e. Kurgucu
e. Son cümledir.
10. Afla¤›dakilerden hangisi bütçe ç›kar›l›rken at›lacak
5. Afla¤›dakilerden hangisi, araflt›rma aflamas›nda “ne- ilk ad›md›r?
yi” sorusunun cevab› al›nd›¤›nda ayd›nlan›r? a. Takvim ç›kar›lmas›
a. Biçim b. Çekim yap›lmas›
b. ‹çerik c. Müzik kayd› yap›lmas›
c. Anlat›m biçimi d. Kameramanlar›n belirlenmesi
d. Hedef kitle e. Teknik donan›m›n belirlenmesi
e. Amaç
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› S›ra Sizde Yan›t Anahtar›

1. c Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “Proje Tan›m›” bölümün- S›ra Sizde 1
de yer alan bilgileri yeniden gözden geçiriniz Örne¤in bir reklam kampanyas›n› ele alal›m. Kampan-
2. d Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Projenin Özellikleri” ya çal›flmalar› reklamverenin reklam iste¤ini “brief” ad›-
bölümünde yer alan bilgileri yeniden gözden n› verdi¤imiz ifl istek formunda belirtmesiyle birlikte
geçiriniz proje süreci bafllam›fl olur. Ard›ndan reklam flirketi du-
3. a Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Proje Yaflam Döngüsü” rum analizi yapar. Bunu hedef kitle analizi izler. Rek-
bölümünde yer alan bilgileri yeniden gözden lam/iletiflim hedefinin böylece belirlenmesinin ard›n-
geçiriniz dan yarat›c› süreç çal›flmalar› bafllar. Oldukça uzun ve
4. b Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Bir Fikrin Do¤uflu” yo¤un süren bu süreci medya planlamas› izler. Tüm bu
bölümünde yer alan bilgileri yeniden gözden çal›flmalar›n tamamlan›p müflteriye sunumuyla birlikte
geçiriniz proje tamamlanm›fl olur. Bu süreç tan›m›n› kurmaca bir
5. b Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Araflt›rma Aflamas›” film üzerinden siz de yapabilirsiniz.
bölümünde yer alan bilgileri yeniden gözden
geçiriniz S›ra Sizde 2
6. d Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Hedef Kitle Araflt›rma- 3. Ünitede ayr›nt›lar›yla ele al›nacak fotoröportaj proje-
s›” bölümünde yer alan bilgileri yeniden göz- sinin yaflam döngüsü ifl plan› dedi¤imiz ilk ad›mla bafl-
den geçiriniz lar. Bu ad›mda öncelikle yap›lacak olan konu seçmek-
7. c Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “‹çerik Araflt›rmas›” tir. Konu seçerken neden bu konunun seçildi¤i, konu-
bölümünde yer alan bilgileri yeniden gözden nun yeterince s›n›rland›r›l›p s›n›rland›r›lmad›¤›, görün-
geçiriniz tülerle ifade edilebilen bir konunun olup olmad›¤› gibi
8. c Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Proje Önerisinin Ra- sorulara aç›k, güvenilir yan›tlar verilmeye çal›fl›l›r. Ar-
porlaflt›r›lmas›” bölümünde yer alan bilgileri ye- d›ndan seçilen konunun araflt›r›lmas›na giriflilir. Araflt›r-
niden gözden geçiriniz ma süreci, kaynak tarama, gözlem vb. ad›mlar› kapsar.
9. d Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Proje Önerisinin Ra- ‹fl plan› dedi¤imiz ilk ad›m›n son aflamas›nda çekim ha-
porlaflt›r›lmas›” bölümünde yer alan bilgileri ye- z›rl›¤› ve proje yaz›m çal›flmalar›na yo¤unlafl›l›r. Fotorö-
niden gözden geçiriniz portaj projesinin yaflam döngüsünü oluflturan ikinci
10. a Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Proje Önerisinin Ra- ad›m çekim, izleyen ad›m ise yay›n ve da¤›t›md›r.
porlaflt›r›lmas›” bölümünde yer alan bilgileri ye-
niden gözden geçiriniz
Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek
Kaynaklar
A Guide To The Project Management Body of Knowled-
ge (PMBOK Guide), 2000 Edition, Project Manage-
ment Institute, Newtown Square, Pennsylvania USA.
Akyürek, F. (2008). Senaryo Yazar› Olmak Senaryo Yaz-
mak, 6. Bask›.
Albayrak, B. (2005). Proje Yönetimi, Nobel Yay›n Da¤›-
t›m, Ankara.
Aydemir, G., DEM‹RCAN, S., SALMAN F. (2011). Sivil
Toplum Gelifltirme Program› Proje Gelifltirmede
Mant›ksal Çerçeve Yaklafl›m›, http://pa-
nel.stgm.org.tr/vera/app/var/files/h/a-/handbo-
ok.pdf (8-2011’de ulafl›ld›)
Mutlu, E. (1995). Televizyonda Program Yap›m›, Anka-
ra Üniversitesi ‹letiflim Fakültesi Yay›nlar› No:4
Karasar, N. (1982). Bilimsel Araflt›rma Yöntemi Kavram-
lar, ‹lkeler, Teknikler Matbay Matbaac›l›k ve Amba-
laj Sanayi, Ankara.
Yurdalan, Ö. (2007). Belgesel Foto¤raf ve Fotoröportaj,
3. Bas›m, Agora Kitapl›¤›, ‹stanbul.
Zettle, H. (1984). Television Production Handbook,
Wadsworth, Belmont.
2
Amaçlar›m›z
N
N
Portfolyo kavram›n› tan›mlayarak, portfolyo tasar›m sürecini aç›klayabilecek,
N
Portfolyonun sunumunda beden dilinin önemini yorumlayabilecek,
CD, DVD, Web gibi farkl› ortamlarda portfolyo tasarlarken dikkat edilmesi
gerekenleri aç›klayabilecek bilgi ve becerilere sahip olacaks›n›z.
Anahtar Kavramlar
• Portfolyo • Beden Dili
• Portfolyo Tasar›m› • CD ve DVD Ortam›
• Sunum • Web Portfolyo
‹çindekiler
• PORTFOLYO TASARIMI
Foto¤raf ve Video
Portfolyo Tasar›m› • FARKLI ORTAMLARDA
Proje Gelifltirme
PORTFOLYO SUNUMU
Portfolyo Tasar›m›
PORTFOLYO TASARIMI
K›saca ifl dosyas› olarak tan›mlad›¤›m›z “Portfolyo” sözcü¤ü, bir kifli veya kurumun
tan›t›m› için haz›rlanm›fl, ürünlerin gösterilerek tan›t›ld›¤› ortama verilen isimdir.
Bu ortam ka¤›t üzerinde sayfalar, saydamlar, web ortam›nda çal›flmalar, CD veya
DVD üzerinde görsellerden oluflabilir. Portfolyonun kendisi, tasar›m›, sunum biçi-
mi, büyük önem tafl›r. Ço¤u kez iyi, nitelikli çal›flmalar kötü tasarlanarak, bir
portfolyo büyük ölçüde de¤er kaybedebilir. Nitelikli eserler ortaya koyabilmek ka-
dar bu eserleri hak ettikleri flekilde sunabilmek de önemlidir.
Görsel sanatlarla ilgili kifliler kendilerini, sanatlar›n›, yaklafl›m ve eserlerini or-
taya koymak için portfolyo haz›rlayabilecekleri gibi belirli bir proje veya hedeflen-
mifl bir nokta için de daha özel çal›flmalar yapabilirler. Örne¤in bir foto¤rafç› bir
proje sunumu veya sponsorluk dosyas› için belirli bir konu üzerinde yo¤unlaflm›fl
bir portfolyo üretebilir.
Bir portfolyo haz›rlarken flu iki soruya cevap aramal›y›z.
• Portfolyomuzda neler bulunmal›?
• Bu ifller nas›l sunulmal›?
Resim 2.1
Portfolyonun
tasar›m› ve
sunumu,
sanatç›n›n ifline
özeni ve kalitesinin
somut bir
göstergesidir.
Portfolyo, belirli bir amaç Portfolyo; belirli bir amaç do¤rultusunda, sunum yap›lacak kifli veya kiflilere
do¤rultusunda haz›rlanan ve
en iyi çal›flmalar›n›zdan göstermek için haz›rlanan ve en iyi çal›flmalar›n›zdan oluflan bir çal›flmalar dosya-
oluflan bir çal›flmalar s›d›r. Portfolyonun de¤iflmez niteliklerinden bafll›calar›;
dosyas›d›r.
• En iyi çal›flmalardan oluflmas›,
• Belirli bir amaç do¤rultusunda haz›rlanm›fl olmas›,
• Do¤ru ve net bir iletiflim kurarak sunan kiflinin özelliklerini yans›tmas›d›r.
Portfolyo Haz›rlama Süreçleri

Portfolyo haz›rlama süreçleri dört ad›mdan oluflur. Bunlar;
• Karar Verme, Hedef-Amaç
• Çal›flmalar›n Seçimi
• Portfolyo Tespiti-Tasar›m›
• Sunum ve De¤erlendirme
fleklinde s›ralanabilir.
Karar Verme, Hedef-Amaç: Portfolyo haz›rlarken, ilk aflama karar verme, he-
def-amaç konusunun netlefltirilmesi aflamas›d›r. Ard›ndan çal›flmalar›n seçimi, port-
folyo tespiti-tasar›m›, sunum ve de¤erlendirme aflamalar› yaflan›r. Bütün bu süreç-
lerin bafl›nda yer alan karar verme aflamas› “neden portfolyo haz›rl›yorum?” soru-
sunun cevaplanmas›yla netleflen bir süreçtir. Her portfolyo bir amaç do¤rultusun-
da haz›rlanmal› ve bu amaca göre flekillenmelidir.
Hedef ve amaç konusu bir portfolyo haz›rlanmas› sürecinin bafl›nda düflünül-
mesi gereken konulard›r.
Portfolyo haz›rlama süreci • Portfolyom neyi hedefliyor?
dört ad›mdan oluflur. Bunlar; • Portfolyomun hedef kitlesi kim veya kimlerdir?
• Karar verme, hedef ve
amaç belirleme, • Portfolyom nas›l bir sonuca ulaflabilmeyi hedefliyor?
• Çal›flmalar›n seçimi, gibi sorular bu sürece ›fl›k tutacak sonuçlara varmam›z› kolaylaflt›racakt›r. Bir def-
• Portfolyo tespiti ve
tasar›m› ile tere notlar almak, benzer sorular› yazarak yan›tlar aramak çok yerinde bir çal›flma
• Sunum ve biçimidir.
de¤erlendirmedir.
Karar verme süreci, bir ihtiyaç sonras›nda kendini gösteren, asl›nda hep akl›-
m›zda olan›n ortaya konabilmesi için önemli bir aflamad›r. Ço¤u kez düflünce ve
hayallerimiz hayat›n ak›fl›, yo¤un çal›flma ve üretme temposu ve kolayl›kla bulabi-
lece¤imiz di¤er bahaneler sayesinde uygulamaya geçemez. Eskilerin “Bafllanm›fl
ifl, bitmifl ifltir” sözü çok do¤rudur. Görsel ifllerle u¤raflan pek çok tasar›mc›-sanat-
ç›, kendi portfolyolar›n› haz›rlama konusunda yeterli zaman ve özeni göstereme-
diklerinden yak›n›rlar. Bazen “Terzi kendi sökü¤ünü dikemez” özdeyiflini hakl› ç›-
karan bu durumlar, belirli zorunluluklar karfl›s›nda oluflan ifllerin h›zl›ca biraraya
getirilerek, alelacele bütünlefltirilmesiyle sonuçlan›r. Bu kifliler sürekli iyi bir port-
folyo haz›rlama hayaliyle yaflarlar, bu yüzden karar vermek ve bu yolda çaba sar-
fetmeyi göze almak bile tek bafl›na önemli bir karard›r.
Haz›rlayaca¤›m›z portfolyodaki eserlerimiz kendimizi, sanat›m›z›, kiflili¤imizi
ortaya koyan, o zamana kadar yapt›¤›m›z en iyi eserlerimiz olmal›d›r. Bir portfol-
yo haz›rlama karar›n›n ard›ndaki en önemli sebep eserlerimizi baflkalar›yla paylafl-
ma, kendi tasar›mc› veya sanatç› kariyerimizdeki ilerleme arzusudur. Bu sürecin
hayat›m›zdaki önemli bir nokta oldu¤unu akl›m›zdan ç›karmadan, gösterdi¤imiz
“paylaflma” cesaretini olumlu bir enerjiye dönüfltürerek yolumuza devam etmeyi-
liz. Unutmamal›d›r ki ço¤u sanatç› bu önemli karar› veremedi¤i veya karar›n›n ar-
d›nda durup yeterli ciddiyet ve eme¤i gösteremedi¤i için nitelikli bir portfolyoya
sahip de¤ildir.
2. Ünite - Portfolyo Tasar›m› 19
Resim 2.2
‹ster profesyonel,
ister amatör olsun,
görsel sanatlarla
u¤raflan herkes
çal›flmalar›n› bir
düzen içinde
sunma gereksinimi
duyar.
Çal›flmalar›n Seçimi: Unutmamam›z gereken önemli bir konu da, portfolyo

haz›rlaman›n bütün ifllerimizin biraraya getirilerek bir kutu veya çantada toplanma-
s› olmad›¤›d›r. Örne¤in afla¤›daki gibi basit bir çizelge haz›rlayarak çal›flmalar›m›z›
de¤erlendirmek ilk aflamada çok faydal› olacakt›r. Bir fikri yaz›l› hale getirmek onu
kal›c› boyutuyla gerçeklefltirebilmenin ilk ve önemli sürecini oluflturur “Söz uçar
yaz› kal›r” (VERBA VOLANT SCRIPTA MANENT). Çal›flmalar›n seçimi aflamas›nda
yaz›l› bir sistem ve yöntem belirlemek iflimizi çok kolaylaflt›racakt›r. Aksi takdirde
yüzlerce eserimizin içinden baz› çal›flmalar›n seçimi, tamamen duygusal ve sezgi-
sel bir yolla olacakt›r.
Küçük bir çizelge haz›rlayarak ifllerimizi de¤erlendirmek, hem objektif bir ba-
k›fl aç›s›yla eserlerimizi gözden geçirmemizi sa¤lar, hem de neden bir çal›flmay›
portfolyoya koyup di¤erini d›flar›da b›rakt›¤›m›z sorusuna tutarl› bir yan›t olufltu-
rur. Bu çizelgede eserleri numaraland›rarak bir de¤erlendirme yapmak, cevaplar›-
m›z› say›sal bir puanlamayla tespit etmek oldukça yararl› olur. Her bölümde soru-
lar sorarak, 1’den 5’e kadar puan vermek, ard›ndan toplamdaki puanlar› karfl›laflt›r-
mak rasyonel bir sonuç elde etmede size büyük yarar sa¤lar. Cevaplar›m›zda gös-
terece¤imiz objektif yaklafl›m, çal›flmalar›m›z›n seçiminde bize yol gösterir. Bunun
yan›s›ra yeni çal›flmalar›m›z için de bir temel ve de¤erlendirme ölçütü olur. Resim
2.3’de bu konuda haz›rlanm›fl bir örne¤i görüyorsunuz. Kendinize göre burada bu-
lunan de¤erlendirme ölçütlerini azalt›p ço¤altabilir, yeni bafll›klar ekleyebilirsiniz.
Böyle bir tablo kullanarak seçim yapmam›zdaki amaç görece objektif ve do¤uru
bir seçim yaparak portfolyomuzda en iyi çal›flmalar›m›z› sunmakt›r.
Resim 2.3
Not almak ve
eserlerin seçimini
bir ölçüt
do¤rultusunda
yapmak portfolyo
haz›rlayan
sanatç›ya kolayl›k
sa¤lar.
Unutmayal›m ki her eser, sanatç› veya tasar›mc› için de¤erlidir. Emek, konsan-
trasyon ve zaman harcanarak üretilmifltir. Birini di¤erinden ayr› veya üstün tutmak
oldukça güçtür. Her türlü seçim sonuç olarak seçilenler ve seçilmeyenler fleklinde
bir ay›r›mla sonuçlan›r. Örnekteki gibi bir de¤erlendirme size bu zorlu aflamada
yard›mc› olacak, bilimsel bir ölçüt oluflturabilme olana¤› verecektir.
Resim 2.4
Sanat malzemesi
satan firmalardan
edinebilece¤iz bir
portfolyo örne¤i.
Portfolyo Tespiti-Tasar›m›: Çal›flmalar›n›z› bir arada tutabilmek için farkl›

markalar›n üretti¤i dosyalar, föyler, çantalar, portfolyolar bulabilirsiniz. Haz›r port-
folyo kutu ve çantalar› kullanmak büyük kolayl›k sa¤layabilir, ancak unutulmama-
l›d›r ki portfolyonun ‘kiflisellik’ niteli¤ine zarar verebilir. Bu yüzden haz›r portfolyo
kullan›m›nda kendinize haz›rlayaca¤›n›z özel bir etiket vb. bir malzemeyle portfol-
yonuzu daha özgün bir hale getirmek, kiflisellefltirmek mümkün olacakt›r.
Resim 2.5
Sa¤lam bir kutu
yaparak
içerisindeki
ba¤›ms›z föyler
yard›m›yla
portfolyo
oluflturmak pratik
ve kolay bir
yöntemdir.
Kiflili¤inize uygun
olarak seçece¤iniz
özgün malzemeler,
haz›rlad›¤›n›z
portfolyonun
ayr›flmas›n›, size
özgü olmas›n›
sa¤lar.
Resim 2.6
Eserlerimizi bir kutu içinde sunmay›
hedefliyorsak mukavva, maket
kartonu, veya foto-blok (iki karton
aras›na sert polyüretan konarak
üterilen bir çeflit sunum ve sergileme
malzemesi) üzerine do¤rudan
eserlerimizin görsellerini yap›flt›rarak
veya ayn› malzemeyi sandviç
tekni¤iyle kullanarak bir portfolyo
B sunum sistemi oluflturabiliriz.
A-‹ki karton veya mukavva aras›na
sandviç tekni¤i kullan›larak bir
görselin sunumu; bu teknikte iki
karton aras›nda çift tarafl› bant
kullan›larak görseller tespit edilebilir.
Avantaj› yar›m yap›flkanl› bant
kullan›ld›¤›nda ayn› çerceveyi
kullan›p zaman içinde eserlerinizi
de¤ifltirebilmektir.
A C B- Karton veya mukavva üzerine
do¤rudan yap›flt›r›larak bir görselin
sunumu.
C- Mukavva üzerinde bir cep yaparak
çal›flmalar›n sunumu.
Haz›r Portfolyo Kullanmak

‹nternet üzerinden veya sanat malzemesi satan firmalardan farkl› büyüklüklerde,
çeflitli ihtiyaçlara cevap verebilecek ürünler edinebiliriz. Portfolyomuz, bizi temsil
edecek nitelikli bir ürün olmal›d›r. Örne¤in bir foto¤raf portfolyosu haz›rlad›¤›m›-
z› ve ifllerimizi, profesyonel bir firmaya sunmak için çözüm konusunda çeflitli yol-
lar bulmak zorunda oldu¤umuzu varsayal›m. Öncelikle elimizdeki eserlerimizin
kaliteli bask›lar›n›n yapt›r›lmas› ve ard›ndan bunlar›n iyi bir sunum diliyle bütünle-
flik bir yap›da birlefltirilmesi gerekmektedir. Bu bask›lar zamana ve ›fl›¤a dayan›kl›
olmal›d›r. Ço¤u zaman çal›flmalar›n lamine (plastik temelli saydam bir malzemey-
le çal›flmalar›n kaplanmas›) edilmesi koruma ad›na büyük yarar sa¤lar. Mat ve say-
dam olmak üzere laminasyon çeflitleri mevcuttur, ayr›ca UV ›fl›nlar›na karfl› eserle-
rinizi koruyan çeflitlerini de piyasada bulabilirsiniz. Özel bir sebebi olmad›kça mat
laminasyon her zaman daha iyi sonuç verir. Eserlerinize abart›s›z bir koruma sa¤lar.
Resim 2.7
Bask›lar›m›z› servis
hizmeti veren
kopyalama
merkezlerine
giderek
alabilece¤imiz gibi,
internet üzerinden
hizmet veren servis
bürolardan yard›m
alarak da
gerçeklefltirebiliriz.
Bask› aflamas›nda farkl› seçenekler ortaya ç›kabilir. Bilgisayar verisi üzerinden

ç›kt› alan ço¤u kopyalama merkezi, ayn› zamanda farkl› bütünlefltirme, ciltleme,
laminasyon yapma, s›vama (bask› yap›lan ka¤›t malzemenin mukavva, foto-blok
veya maket kartonu üzerine yap›flt›r›lmas›) hizmetleri de vermektedir. Bu tip firma-
lar› ziyaret ederek örnekleri inceleyebilir, farkl› seçenekler aras›nda karar verebi-
lirsiniz. ‹nternet üzerinden hizmet veren baz› servis bürolar, kopyalama merkezi-
leri web ortam› kullanarak albümler oluflturmak, sayfalara görsellerimizi yerlefltir-
mek, bask› ve di¤er seçenekleri de¤ifltirerek bütçeyi an›nda görüntülemek gibi hiz-
metleri de vermektedir.
Resim 2.8
Portfolyolar›m›z›
internet üzerinden
hizmet veren servis
bürolardan yard›m
alarak
gerçeklefltirebiliriz.
Resim 2.9
Portfolyolar›m›z› düzenlerken
ihtiyaç›m›z çercevesinde farkl› format ve
boyutlar kullanabiliriz.
A, B, C, Farkl› teknikler kullan›larak
A albüm fleklinde portfolyo sunumu
D, E, Astrolon veya asetat malzemeyi
koruyucu olarak kullanarak haz›rlanan
portfolyo paftalar›.
F, Yatay formatl›, kendi katlamas›ndan
bir sunum sisitemi olan portfolyo
sunumu.
G, Büyük boy saydamlar›n sunumu için
kullan›lan portfolyo paftalar›, genellikle
mat siyah malzeme kullan›l›r.
G
D
E
Resim 2.10
Pek çok farkl› portfolyo düzenleme tekni¤i
mevcuttur. ‹fllerimizin boyutu, niceli¤i, tasar›m
ve üretim s›n›rl›l›klar› gibi faktörler, sonuç
karar›m›zda etkin olacakt›r.
Özgün Portfolyo Tasar›m›

Haz›r bir portfolyo kullanmak yerine, kendiniz bir portfolyo çantas›, kutusu, dos-
yas› tasarlayarak da üretebilir veya ürettirebilir, ulaflabilece¤iniz malzeme ve ken-
di teknik bilginizi kullanarak bir çal›flma yapabilirsiniz. Ancak unutulmamas› gere-
ken alt›n kural, portfolyonuzun size uygun olmas› ve nitelikli çal›flmalar›n›z› suna-
bilecek mükemmellik seviyesine sahip olmas› gereklili¤idir. Hiç bir kötü sunum,
amatörce yap›lm›fl, özensiz bir portfolyo’yu, ‘ama kendim yapt›m’ bahanesiyle
hakl› ç›karmaz. Bu yüzden portfolyo tasar›m› konusunda kendi imkan ve yetenek-
lerimizi ne küçümsemeli, ne de gere¤inden fazla abartmal›y›z.
Resim 2.11
Kafam›zda hayal
etti¤imiz portfolyo
tasar›m›n› ka¤›da
dökerek tan›mlana-
bilir ve paylafl›labi-
lir k›lmak müm-
kündür. Bu aflama-
da kurflun kalem
veya keçeli kalem
kullanabilir, mal-
zeme ve detaylarla
ilgili bilgilerimizi
üzerine not
edebiliriz.
Bu aflamada en iyi yaklafl›m tarz› önce basit bir çizim yaparak tasar›m›m›z› olufl-
turmak, sonra bu tasar›m ›fl›¤›nda durumu de¤erlendirmektir. Böyle bir tasar›m› so-
nuçland›racak imkan ve kaabiliyetlere sahip miyim? sorusunu samimiyetle cevap-
lamal›, çervemizdeki yard›mc› olabilecek olas› kiflileri araflt›rmal›y›z. Tasar›m ve
üretim süreçlerini de araflt›rarak, düflüncenizi gerçeklefltirmede bir veya birkaç
profesyonelden yard›m da alabilirsiniz. Çevrenizdeki bir çantac›, bir ciltci size yar-
d›mc› olabilir. Tasar›m›n›za notlar koymay›, akl›n›za tak›lan, yard›m alaca¤›n›z us-
taya soraca¤›n›z konular› da bu çizime ilave etmeyi unutmay›n. S›f›rdan bir portfolyo
tasar›m› yapmak yerine, var olan bir kutu veya çantay› da dönüfltürerek portfolyo
haz›rlamak mümkündür. Önce iyi bir araflt›rma yaparak olas› teknik ve modeller-
den yararlanabilirsiniz. Resim 02.10’da olas› birkaç modeli görebilir, sizin çal›flma-
n›za hangisinin daha iyi uyum sa¤layaca¤›, elinizdeki imkanlarla üretiminin müm-
kün olup olmad›¤› konular›nda fikir yürütebilirsiniz.
Resim 2.12
Sunum stratejinize
ba¤l› olarak farkl›
konular› portfolyo
içinde gruplayarak
ayr› bölümlemeler de
oluflturabilirsiniz,
örne¤in bir
foto¤rafç›n›n
portfolyosu içinde;
portre, mimari,
belgesel gibi.
Sunum ve De¤erlendirme: Portfolyo, çok özel durumlar olmad›kca, de¤er-

lendirme yapacak kifli veya kiflilere do¤rudan sunulur. Baz› durumlarda portfolyo-
nun de¤erlendirme için b›rak›lmas› ve gelecek bir zaman diliminde de¤erlendirili-
mesi sözkonusu olabilir. Bu durumda portfolyomuzun kendi kendine iflgören bir
yap›da tasarlanm›fl olmas› gerekir. Sorulara gereksinim duyulmadan kendini anla-
tabilen, düzenli ve anlafl›l›r bir yap›da olmas› özellikle sanatç›n›n olmad›¤› durum-
larda büyük avantaj sa¤lar. Her portfolyoda olmas› gerekti¤i gibi, özellikle de¤er-
lendirmenin sanatç› olmad›¤› zamanlarda yap›lmas› halinde bir portfolyada mutla-
ka dikkat edilmesi gerekli parçalar›n bafl›nda özgeçmifl gelir.
Özgeçmifl
Geçmiflinizi aç›k ve net olarak ifade eden, e¤itim durumunuzu, geçmifl etkinlikle-
Geçmiflinizi aç›k ve net rinizi özetleyen bir özgeçmifl her çeflit portfolyonun vazgeçilmez bir parças›d›r.
olarak ifade eden, e¤itim Özgeçmiflin de özenle haz›rlanmas› gerekti¤ini, portfolyonun bir parças› oldu¤unu
durumunuzu, geçmifl
etkinliklerinizi özetleyen bir unutmamak gerekir. Maalesef son dakikaya s›k›flt›r›lan ‘özgeçmifl’ tasarlanmas› ge-
özgeçmifl, yaz›m kurallar›na rekli önemli bir portfolyo parças›d›r. Özgeçmifl;
hassasiyetle uyularak
düzenlenmelidir.
• e¤itim,
• deneyim,
• sergiler,
• ödüller,
• hobiler
• referanslar
gibi bölümlerden oluflur. Bütün bu bilgiler Türkçe ve yaz›m hatas› olmadan özen-
le seçilmifl ve düzenlenmifl cümlelerle ka¤›da geçirilmelidir. Özgeçmiflimizde ta-
mam› büyük harf cümleler, metinler alt› çizgili sözcük kullanmamal› ve yaz›m
kurallar›na hassasiyetle uymal›y›z.
Metnimizin tamam›n› büyük harfle oluflturmak, yükses sesle ve kaba bir mesaj
vermek anlam›na gelebilir, bu durum gereksiz bir vurgu ve iticilik yaratabilir. Bu-
nun yan›s›ra vurgu yapmak için sözcüklerin alt›n› çizmek, daktilo kullan›m zama-
n›ndan kalan bir yöntemdir. Günümüz bilgisayarlar›nda kulland›¤›m›z kelime ifl-
lemciler daha geliflmifl vurgulama özelliklerine sahiptir. Art›k vurgulamak için bir
sözcü¤ün alt›n› çizmek yerine italik (yat›k yaz›) hale getirebilir, bold (Kal›n) yapa-
bilir, hatta gerekirse yaz› karakterini, rengini de¤ifltirebiliriz. Bütün bunlar bizi bil-
gisayar-kelime ifllemci ile daktilo dili aras›ndaki fark› bilenler aras›na sokar ve bizi
bir ad›m öne tafl›r. Yapt›¤›m›z ifle karfl› hassasiyetimizin ve duyarl›l›¤›m›z›n önem-
li bir göstergesidir.
Özgeçmiflimizin yaz› karakteri seçimi sizin görüflmeye giderken gömlek ve kra-
Tipografinin “yaz›n›n
vat seçiminiz gibidir, sizin ve ifadenizin önemli bir parças›d›r. Kiflisel bir ruhu ba- biçimi” oldu¤u
r›nd›r›rken gereksiz abart›lar›n olmamas› uygundur. Tipografinin ‘sözün biçimi’ düflünüldü¤ünde, seçilecek
yaz› karakteri, boyutu ve
oldu¤unu unutmamal›y›z, seçece¤imiz yaz› karakteri, boyu ve düzenlememiz, ifa- düzenlemesi ifadenin bir
demizin bir parças›d›r. Gereksiz ve abart›l› bir süslü yaz› biçimi bizim iletiflimimi- parças› olarak
de¤erlendirilmelidir.
ze faydadan çok zarar verir. En çok karfl›m›za ç›kan tipografik hatalar›n bafl›nda,
kibar olmak ad›na yap›lan el yaz›s› kullan›m›d›r. Bazen afl›r› süslü bazen de çocuk-
ca ve ciddiyetsiz bir etki yaratan bu tip yaklafl›mlardan kaç›nmak gerekir. Abart›l›
bir etki yaratman›n yan›s›ra okunmay› da güçlefltirir.
Bunun yan›s›ra bilgisayarlar›n bünyesinde var olan, s›kça kullan›lan Times, Ari-
al, Helvetica gibi yaz› karakterleri aslen çok iyi tasarlanm›fl yaz› karakterleri olma-
s›na ra¤men, yo¤un kullan›m›ndan dolay› s›radanlaflm›fl ve dolay›s›yla de¤ersizlefl-
mifl bir etki yaratabilir. Bunlar›n yerine k›sa bir araflt›rmayla bilgisayar›m›zdaki
benzer özellikleri tafl›yan serifli (t›rnakl›) veya serifsiz (t›rnaks›z) yaz› karakteri kul-
lanmak sizi s›radanl›ktan uzaklaflt›r›rken özgün k›lar.
Özgeçmifl yaz›lacak kâ¤›d›n özelliklerinin neden önemli oldu¤unu tart›fl›n›z.

1
S›radan olmayan özenle seçilmifl mümkünse geri dönüflümlü iyi bir ka¤›t, kali-
teli bir lazer bask› nitelikli bir özgeçmifli ak›lda kal›c› ve farkl›D Ük›lar.
fi Ü N E L ‹ M
Özgeçmiflini- D Ü fi Ü N E L ‹ M
zin ka¤›d›, portfolyonuzun di¤er parçalar› gibi, el ile incelenecek ve dolay›s›yla do-
kunma duyumuzun da devrede oldu¤u bir boyut içerir. Sizin Sayr›flmak, O R U farkl›l›k S O R U
oluflturmak için kullanaca¤›n›z özenle seçilmifl, geri dönüflüm özelli¤ine sahip bir
ka¤›t türü, portfolyonuza de¤er katacak önemli bir ö¤edir.
D‹KKAT D‹KKAT
N N
AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ
‹NTERNET ‹NTERNET
Resim 2.13
Farkl›
üreticilerin
piyasaya
sürdü¤ü ka¤›t
örneklerini
inceleyerek
özgeçmifliniz
için en uygun
olan›n› tespit
edebilirsiniz.
E¤itim bilgileri genelde lise ve sonras› bilgileri içerir. Gitti¤iniz okullar, özel
kurslar, sertifika programlar› bu bafll›¤›n alt›nda en yak›n zamandan en eski zaman
dilimine do¤ru s›ralanmal›d›r. Gitti¤iniz okullar›n bilgisini, zaman dilimi-okul ad›-
yeri gibi bir s›ralama ile ve hep ayn› flekilde verdi¤imize emin olmal›y›z. ‹yi bir öz-
geçmifl tasar›m›n›n net anlafl›l›r, özgün ve ak›lda kal›c› bir yönü olmal›d›r.
Deneyim bölümünde kat›ld›¤›n›z etkinlikler, çal›fltaylar, projeler vb. yer al›r.

Sözkonusu deneyim sizi portfolyonuzla koflut olarak öne ç›karabilecek vurgu nok-
talar›n› içerir. Ço¤u kez yaflad›¤›n›z bu deneyimin kimle oldu¤u önem tafl›r. Örne-
¤in bir foto¤raf sempozyumunda dünyaca ünlü bir foto¤rafç›yla yap›¤›n›z bir çal›fl-
tay, ilgili tüm bilgileri içermelidir. Bu bafll›k alt›nda Kim? Nerede? Ne zaman? Ki-
minle? sorular›na cevaplar› bulmak de¤erlendiren aç›s›ndan önemlidir.
Sergiler ve gösterimler di¤er bölümlerde oldu¤u gibi en yak›n zaman dilimin-
den en eski olan›na do¤ru s›ralanmal›, yeri ve serginin ismi aç›k olarak belirtilme-
lidir. Bu bölüm gerekirse kendi içinde ikiye ay›r›larak “Kiflisel” ve “Grup Sergileri”
olarak düzenlenebilir.
Ödüller’imizi (varsa) portfolyomuza ilave etmek, eserlerimizin farkl› ortam ve
durumlarda farkl› kifliler taraf›ndan takdir edildi¤ine önemli bir kan›tt›r. Bu bölüm-
de al›nan ödüllerin yan›s›ra, jürili sergiler, gösterime giren filmler vb. ilave edile-
bilir. Binlerce kat›l›mc›n›n yer ald›¤› büyük bir organizasyonda, ödül al›nmasa da
jürinin takdiriyle s›n›rl› say›da bir sergide ve katalogda yer almak da oldukça
önemlidir.
Hobiler bölümü ilk bak›flta ilgisiz gibi görünse de ‘çoklu ve ba¤laml› düflün-
me’ yaklafl›m›n›n giderek önem kazand›¤› günümüz dünyas›nda önemli bir ay›rt
edici nitelik olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Unutulmamal›d›r ki hayat tek kulvarl›
bir koflu de¤il farkl› ortam, koflul ve durumlar›n bileflkesidir. Bu bütün; düflüncele-
rimiz, hedeflerimiz, beklentilerimiz, sanatsal ve kavramsal yaklafl›m›m›z, iyi iliflki-
lerimiz ve zevklerimiz bizi oluflturur. Hobileri olan insan dünyaya farkl› ve boyut-
lu bakan insand›r. Yaflam› farkl› yönleriyle özümsemifl, kendiyle bar›fl›k mutlu in-
sand›r. Dünya üzerinde hiç bir konu salt kendisiyle mükemmel bir seviyeye erifle-
mez, ister bilim ister sanatla u¤raflfl›n insan kendini farkl› ortam ve amaçlar do¤rul-
tusunda mutlu etmek, var etmek iste¤i duyar. Bu yüzden hobiler bölümü, portfol-
yo de¤erlendirmesinde sizin renkli ve verimli kiflili¤inizin bir yans›mas› gibidir. ‹l-
gi boyutunuza göre gerekirse üzerinde konuflabilece¤iniz, gerçekten hobi olarak
faal oldu¤unuz konular› bu bölüme ilave ediniz. Bu bölüm sizin bu konudaki ilgi
boyutunuzu ortaya ç›karabilecek bafll›klar olmal›d›r. Örne¤in “müzik dinlemek,
yürüyüfl yapmak” yerine ‘Senfonik Rock’ ve ‘Do¤a Yürüyüflü (trekking)’ sizin da-
ha bilinçli bir hobiye sahip oldu¤unuzu bu bafll›¤›n alt›n›n dolu oldu¤ununun me-
saj›n› verir.
Referanslar gerekli durumlarda sunum sonras›nda kifli hakk›nda bilgi almak,
s›n›rl› zamanda edinilemeyen bilgilerin sonradan tamamlanmas› için gereklidir. Bir
ifl görüflmesinde veya lisansüstü e¤itim için referanslar kapal› zarf içinde ve ›slak
imzal› olarak istenebilir. Bunun d›fl›nda sadece daha fazla bilgi için özgeçmiflimize
ilave edece¤imiz referanslar›m›z›n, iki kifli olmas› yeterlidir. Bu referanslar›m›z›n
kesinlikle kendilerinin haberi olarak ilave edilmifl olmas› son derece önemlidir. Re-
feranslar›n eriflim bilgilerinin yer almas› gerekti¤inde bir telefon, e-posta veya
mektupla görüfl sa¤lanmas› konusunda yard›mc› olur. Özellikle ifl ve proje görüfl-
melerinde 20-30 dakika gibi s›n›rl› bir zaman diliminde kiflilik bilgileri konusunda
yeterli detay ö¤renilemedi¤i için bu bölüm çok gereklidir. Bir çal›flma ortam›na ka-
bul edilecek tasar›mc› veya sanatç› herfleyden önce bir ekip eleman›, bir arkadafl
ve bir aile bireyi olacakt›r. Bu yüzden görüflme yap›lan kifli veya kurumun daha
detayl› bir araflt›rma yapmas› oldukca do¤al bir süreçtir.
Sunum: Portfolyo sizin bir parçan›zd›r, kiflili¤inizin, sanat›n›z›n bir uzant›s›d›r.
Herfleyden önce temiz, düzenli, özenli, mant›kl›, anlafl›labilir ve özgün olmas› bek-
lenir. Bu portfolonun sahibi taraf›ndan baflar›yla sunulmas›, yarat›c›s›n›n kararl›l›-
¤›n›, hassasiyetini konusundaki ciddiyetini ve mesleki duyarl›l›¤›n›n seviyesini gös-
terir. Özellikle bir kurum için ifl görüflmesine gitti¤imizde, sanat›m›z›n niteli¤i ka-
dar kiflilik özelliklerimiz de önem kazan›r.
Planl› bir görüflmeye giderken temiz, düzenli, bak›ml› ve abart›s›z bir özgünlük-
te olmak, fayda sa¤layan özelliklerdendir. Zamanlama konusunda hassas olmal›,
görüflme zaman›m›zdan en az 15 dakika önce belirlenen yerde haz›r olmal›y›z. He-
yecan son derece do¤al bir duygudur, yap›lan ifle duyulan sayg›n›n bir göstergesidir
ancak çok heyecanlan›p kendimizi do¤ru ifade edememek, do¤ru mesajlar vereme-
mek ve yanl›fl bir iletiflim kurmak bir portfolyo sunumunda en istenmeyen davran›fl
biçimlerindendir. Bununla bafla ç›kabilmenin en kolay yolu iyi bir ön haz›rl›kt›r.
Bitirdi¤iniz portfolyonuzu önceleri kendi kendinize, karfl›n›zda biri varm›flcas›-
na defalarca sununuz, prova yap›n›z. Sonra bir yak›n›n›z ve arkadafl›n›za ayn› su-
numu bir kaç kez tekrarlay›n›z. Gerekirse sunumda kullanaca¤›n›z tümceleri not
ederek bu aflamada birkaç kez ka¤›t üzerinden okuyabilirsiniz. Baflar›l› bir portfol-
yo sunumunun temel anahtarlar›;
• Portfolyoya hakim olmak,
• Kendinden emin, güven veren
• Do¤ru ve düzgün cümleler kurmak,
• Güleryüzlü, kibar ve olumlu bir kiflilik yap›s› sergilemek,
• Eserleri en iyi flekilde aç›klayabilmek,
• Olas› elefltirilere so¤ukkanl›l›kla ve mant›kl› yan›tlar verebilmek,
• Sunum zamanlamas›n› iyi yönetmek,
• Beden dilini iyi kullanabilmektir.
Beden Dili: Sunuma haz›rlan›rken kitapç›larda rahatl›kla bulabilece¤imiz kifli-

sel geliflim kitaplar›ndan yararlanabilir ve ‘beden dili’ konusunda kendimizi gelifl-
tirebiliriz. Beden dili uzmanlar›, ‘dil yalan söyler ancak vücut asla’derler. Ne söyle-
di¤iniz de¤il, onu nas›l söyledi¤iniz önemlidir. Basit bir jest, yüzlerce kelimeden
daha çok fley ifade eder. Beden dili bilinçd›fl› motivasyonlar›m›z› aç›¤a ç›kar›r. Bu
yüzden gerek kendimizi kontrol etmek gerekse sunuma haz›rl›kl› olmak ad›na
kendimizi bu konuda gelifltirmeli ve e¤itmeliyiz. ‹mkân›m›z varsa ayna karfl›s›nda
prova yapmak veya sunumumuzu kaydederek kendimiz de¤erlendirmek büyük
yarar sa¤lar.
‹letiflim, duygu, düflünce
veya bilgilerin akla ‹letiflim; duygu, düflünce veya bilgilerin akla gelebilecek her yolla baflkalar›na
gelebilecek her yolla aktar›lmas›d›r. Bu sürecin amac› “anlafl›lmakt›r”. Portfolyo sunumumuzda do¤ru
baflkalar›na aktar›lmas›d›r.
anlafl›lmak ve kendimizi iyi ifade etmek isteriz
Do¤ru bir flekilde anlafl›lmak istiyorsan›z; iyi bir bafllang›ç çok önemlidir. Tan›fl-
ma ve selamlaflma iyi bir bafllang›c›n do¤ru elemanlar›n› oluflturur. ‹letiflim, sözlü
ve sözsüz iletiflim vücut diliyle bir bütündür. Beden dili insanl›k tarihi aç›s›ndan en
eski iletiflim arac›m›zd›r. Beden dili duygu ve düflüncelerimizin yans›mas›d›r. ‹n-
sanlar›n yüzyüze kurduklar› iliflkide, kelimeler %10, ses tonu %30, beden dili %60
önem tafl›r.
Resim 2.14
Do¤ru bir
iletiflim %10 Kelimeler
kurabilmek ve %30 Ses Tonu
kendimizi iyi %60 Beden Dili
ifade
edebilmek için
yüzyüze
iletiflimde
önemli bir
orana sahip
olan beden
dilini iyi
kullanmal›y›z.
Sunum esnas›nda duruflumuz dinamik ve ‘kendine güven’ mesaj› vermeli dik

ve güçlü bir yap›y› öne ç›karmal›d›r. ‹liflkide oldu¤u kifliyi do¤rudan karfl›s›na alan
ve dik bir beden durufluna sahip bir kifli, mesaj›na güvenli, kendinden emin bir
özellik katm›fl olacakt›r.
Sunum esnas›nda göz iliflkisi önem tafl›r, Herber’in ifadesiyle “Gözlerin konufl-
tu¤u dil her yerde ayn›d›r.” Bir kifliyle konuflurken dikkat edilecek en önemli nok-
talardan biri, nereye bakt›¤›n›zd›r. Sunum esnas›nda iyi bir dinleyici olmal›, karfl›-
m›zdaki konuflurken kendisine bakarak dinlemeliyiz. Söz kesmeden konuflmal›,
yöneltilen sorular› do¤ru anlad›¤›m›za emin olmal›y›z (donusumkonagi.com)
Sunum sonras›nda iletiflim bilgilerimizin görüflme yapt›¤›m›z kifli veya kiflilerce
al›nd›¤›na emin olarak ve muhakkak zaman ay›rd›klar› için teflekkür ederek ayr›l-
mal›y›z. Sunum sonras›nda bir de¤erlendirme yapmak yaz›l› olarak özelefltiride bu-
lunarak bir sonraki sunumda bunlar› telafi etmek yerinde bir davran›fl olacakt›r.
FARKLI ORTAMLARDA PORTFOLYO SUNUMU

Portfolyomuz ifllerin kendilerinin veya bask›lar›n›n görülebilece¤i ortamlarda ola-
bilece¤i gibi da¤›t›lmak üzere CD veya DVD ortam›nda, ya da web ortam›nda yer
al›yor olabilir. Bu durum yüzyüze sunumun gerçekleflemedi¤i durumlarda çok bü-
yük yararlar sa¤lar. Her iki düzenleme de teknik bir altyap›, yaz›l›m ve donan›m
bilgisi gerektirir. E¤er kendi bilgimizin yeterli olmad›¤›n› düflünüyorsak yard›m al-
makta yarar vard›r.
CD veya DVD Ortam›nda Portfolyo Haz›rlama

Foto¤raflar›m›z› CD ve DVD ortam›na tafl›mak için ücretli veya üçretsiz olarak edi-
nebilece¤imiz pek çok yaz›l›m mevcuttur. Bunlar›n ço¤unun kullan›m› basittir ve
size seçenekler sunup karar vermenizi sa¤layarak ilerler. Örne¤in bu programlar-
da önce görüntüleri bir klasörde toplar, ard›ndan sitil veya zemin rengini seçer, fo-
to¤raflar›n bir slayt gösterisi gibi geçerken kaç saniye beklemesini istedi¤imizi, ge-
çifl efektlerinin nas›l olmas› gerekti¤ine karar verir ve CD’mizi haz›rlar›z. Haz›rla-
nan CD veya DVD’nin özenle sunulmas› da çok büyük önem tafl›r. Özgün bir CD
etiketi, çal›flmam›za gösterdi¤imiz özeni belirtir. Marker kalemiyle üzerine yaz›lm›fl
s›radan bir CD sunumu, içindeki ifller ne olursa olsun portfolyomuzun niteli¤ini
düflürür.
Portfolyo haz›rlarken en ak›ll›ca olan yaklafl›m, portfolyo ortam›nda tasarlan-
m›fl bir cep veya bölüm tasarlayarak özgeçmifl ve CD-DVD portfolyoyu çal›flmam›-
za eklemlemektir. Böylelikle her görüflme sonras›nda kal›c›l›¤› sa¤lamak ad›na CD-
DVD portfolyonuzu ve özgeçmiflinizi görüfltü¤ümüz kifli veye kuruma b›rakabilir-
siniz. Sonraki görüflmenizde bu parçalar› yenileyerek sunumlar›n›za devam edece-
¤iniz için, üretirken fazlaca ço¤alt›p haz›rl›kl› olmakta yarar vard›r. Aksi takdirde
her seferinde ayn› ka¤›t ve yaz›c› veya ayn› CD-DVD etiketinin temini problem ya-
ratabilir.
Portfolyo sunumunun CD ve DVD ortam›nda olmas›n›n yararlar›n› tart›fl›n›z.

2
CD ve DVD ortam›nda portfolyo sunumunun bize tan›d›¤› en önemli avantajla-
r›ndan biri sesli ve hareketli görüntü içeren eserlerimizin de yer alabilmesidir. Bu
sayede k›sa film, belgesel, haraketli grafik tasar›m gibi çal›flmalar›m›z›n içinde bu-
lunabilece¤i bir portfolyo yaratabilme flans›m›z olur. Bu ortam›nS Obize R U kazand›rd›¤› S O R U
di¤er önemli avantaj ise kolay tafl›nabilmesi ve paylafl›labilmesidir. Portfolyomuzu
uzaktaki birine sunmam›z gerekti¤inde bütün portfolyoyu göndermekten
D‹KKAT
çok da- D‹KKAT
ha ekonomik bir flekilde CD veya DVD ortam›nda haz›rlanm›fl Portfolyoyu gönde-
rebiliriz. Ayr›ca bazen portfolyomuzu sundu¤umuz kifli veya kurum portfolyomu-
N N
zu sonradan incelenmek üzere b›rakmam›z› isteyebilir. Portfolyo zaman, emek ve
para harcanarak haz›rlanan önemli ve hayati bir kiflisel üründür. Bu kadar de¤ere
sahip bir çal›flmay› tan›mad›¤›m›z kifli ve ortamlarda b›rakmak çok uygun olmaya-
bilir. Böyle bir durumla karfl›laflt›¤›m›zda kibarca, özür dileyerek bunun pek müm-
kün olmad›¤›n› bunun yerine kolayl›kla CD veye DVD ortam›ndaki say›sal ortam-
daki portfolyonuzu b›rakabilece¤inizi belirtebilirsiniz.
Resim 2.15
CD-DVD
portfolyonun
sunumu, biçimi ve
tasar›m› en az
içindeki bilgiler
kadar önem tafl›r.
Web Ortam›nda Portfolyo Haz›rlama

Dünya üzerinde en h›zl› geliflen iletiflim ortam› ‘Web’ ad›n› verdi¤imiz küresel a¤-
d›r. Inter (karfl›l›kl›, aras›nda) ve Net (a¤) kelimelerinin birlefliminden oluflan In-
‹nter (karfl›l›kl›, aras›nda) ve ternet, 1960’l› y›llarda bafllayan araflt›rmalar›n ›fl›¤›nda 1980’lerden itibaren dünya-
Net (a¤) kelimelerinin
birlefliminden oluflan y› dijital olarak birbirine ba¤layan bir a¤ ile teknolojik bir devrim yaratm›flt›r.
Internet, bilgisayar ve Bilgisayarlar ve bilgisayar a¤lar› aras›nda ba¤lant› sa¤layan bir yaz›l›m ve dona-
bilgisayar a¤lar› aras›nda
ba¤lant› sa¤layan bir n›m altyap›s› olan ‹nternet, iletiflim ad›na dünya tarihindeki en çarp›c› geliflmeler-
yaz›l›m ve donan›mdan den biri olmufltur. Bilgisayar›n bir telefon hatt› ile sunucu bilgisayarlara ba¤lanma-
oluflmaktad›r.
s› yoluyla iflleyen bu elektronik iletiflim a¤› elektronik posta, elektronik sohbet, ku-
rumsal ve kiflisel internet siteleri ve sanal al›flverifl gibi pek çok yenili¤in hayat›m›-
za girmesini sa¤lad›.
Elektronik postan›n a¤›rl›kl› olarak kullan›lmas› ile bafllayan internet serüveni,

1990’larda web sitelerinin h›zla co¤almas›yla boyut de¤ifltirdi. Telefon, müzik, e¤-
lence, film, al›flverifl, sohbet kavramlar›n›n yeniden tan›mlanmas›na neden olan bu
küresel veri iletiflim sistemi k›sa bir süre içinde milyonlarca insan taraf›ndan vaz-
geçilmez bir hayat biçimi haline geldi. (Uçar, 2011, s. 169). !
Resim 2.16
Radyo, televizyon
ve ‹nternet’in
bulunuflundan 50
milyon kullan›c›ya
ulaflmak için geçen
50 M‹LYON süre incelendi¤inde
bu süre, radyo için
38 y›l, televizyon
için 13 y›l iken,
50 M‹LYON
‹nternet için sadece
5 y›ld›r.
50 M‹LYON
Radyo, televizyon ve internetin 50 milyon kullan›c›ya ulaflma süreleri
Bir web sitesi üzerinden portfolyonuzu yay›nlamak için üç temel ihtiyac›n›z

olacakt›r. Bunlar
• Alan ad› (domain)
• Web alan›-Bar›nd›rma (hosting)
• Web format›na uygun portfolyo tasar›m›
Alan Ad›: ‹nternet üzerinde kullan›lan domain (alanad›)’ler IP (‹nternet Proto- Internet üzerinde kullan›lan
alanadlar› (domain) internet
kol) numaralar›na ulaflmak için kullan›lan bir isimlendirme sistemidir. ‹nternet üze- protokol (IP) numaralar›na
rinden makineler birbirlerini IP dedi¤imiz numaralar sayesinde bulabilmektedir. ulaflmak için kullan›lan bir
isimlendirme sistemidir.
(örn. www.anadolu.edu.tr’nin ip adresi 193.140.21.18) IP adreslerinin hat›rlanmas› ‹nternet üzerinden makineler
ve kullan›lmas› zor oldu¤u için bunun yerine kullan›lmas› daha kolay olan isimlen- birbirlerini IP dedi¤imiz
numaralar sayesinde
dirme sistemi (domain sistemi) getirilmifltir. ‹nternette bir adrese ulaflmak istedi¤i- bulabilmektedir.
mizde o bilgisayar kendisinde önceden tan›mlanm›fl olan domain sorgulama ad- (örn:www.anadolu.edu.tr’nin
IP adresi 193.140.21.18’dir.)
reslerinden bu domain’e ait bilgileri sorgular ve sonuç olarak bir IP adresi al›r. Bu
flekilde o adrese ulaflm›fl olur. ‹flte kay›t ifllemi temel olarak bu sorgulama makine-
lerine IP karfl›l›¤›n›n eklenmesidir. “Domain name registry” ifllemi tüm dünya üs-
tünde “registrar” fleklinde adland›r›lan firmalar arac›l›¤› ile yap›l›r.Bu ifllem söz ko-
nusu domain tak›lar›na sahip olan ülke yada kurumlarca ücretlendirilmektedir. Bu
ücretler bu ifllemleri sa¤layan sistemlerin devam›n› sa¤lamaktad›r.
Alan ad› sat›n al›nmas› belirli bir zaman al›r ve belirli aral›klarla bu servis ücre-
ti karfl›l›¤›nda yenilenir. Örne¤in kifliye yönelik bir alan ad› sat›n ald›¤›m›zda
www.fikretucar.com bu adres kira öder gibi bir sistemle yenilenir. E¤er belirtilen
süre sonunda domain’e ait yenileme yapmad›ysan›z, bu domain 10 gün içinde kul-
lan›lamaz hale gelir . Yaklafl›k 45 gün kimse taraf›ndan kay›t edilemez. Daha son-
ra tekrar isim serbest kal›r. Ödeme yap›lmad›¤› takdirde bu alan ad› bofla düfler ve
baflkas› taraf›ndan sat›n al›nabilir hale gelir. Dünyada bulunan ana domain sorgu-
lama makineleri belirli aral›klar ile güncellenmektedir. Kay›t ifllemi ard›ndan tüm
bu sunucular›n dünya çap›nda güncellenmesi 24-72 saat içinde olmaktad›r.Doma-
in ad› Maksimum 63 karakter uzunlu¤unda olabilir. Alan adlar›nda Türkçe karak-
terler kullan›lmaz.
Alan türleri o sitenin nas›l bir kurulufla ait oldu¤unu da gösterir. Birkaç alan tü-
rü sayarsak:
com Ticari kurulufl veya flirket
edu E¤itim kurumu
gov Devlet kuruluflu
mil Askeri kurulufl
net Internet hizmeti sunan kurulufl
org Kar amac› gütmeyen kurulufl
Web alan›-Bar›nd›rma (hosting): Mevcut veya haz›rlanmas›n› istedi¤iniz web
tasar›m çal›flmalar›n›n sat›n al›nan alan ad› internet üzerindeki izleyiciler taraf›ndan
ça¤r›l›nda (browserlar üzerinde bulunan adres çubu¤una yaz›l›nca) sunulacak çal›fl-
man›n bar›nd›r›laca¤› alana “Web alan› bar›nd›rma” (web hosting) ad› verilir.
Her web sitesinin alan ad› d›fl›nda bir bar›nd›rma hesab› olmak zorundad›r. Bu
konuyu, bir binan›n kap› numaras› olarak alan ad›n›, bar›nd›rma olarak ise bina-
n›n kullan›labilir iç hacmini örnek verebiliriz. ‹stedi¤iniz kullan›m alan›na sahip bir
binaya kap› numaran›z›n as›lmas› ve binan›n isimli bir kullan›labilir alana sahip ol-
mas› iyi bir benzetme olabilir. Bu yüzden alan ad› ve web alan› bar›nd›rma aflama-
lar› birbiriyle iliflkilidir. Bir web alan› bar›nd›rma hizmeti sat›n al›p bir alan ad› sa-
t›n almam›flsak o alan üzerinden koflturacak bir web sitesi yaratamay›z. ‹ç hacmi
olmayan bir kap› numaras› bir anlam ifade etmeyece¤i gibi kolay yaz›labilecek bir
alan ad› (kap› numaras›) olmay›fl› da bir anlam ifade etmeyecektir.
Bar›nd›rma hesaplar›, yap›lacak çal›flmalara göre çeflitli özelliklere sahip olma-
l›d›r. Kapasiteleri d›fl›nda kullan›lan yaz›l›ma da yan›t verebilir olmas› sorunsuz bir
sonuç getirecektir. Bar›nd›rma hesaplar›nda kesintilerin olmas› gerek izleyiciler ge-
rekse arama motorlar› taraf›ndan oldukça kötü bir durumdur. Bu nedenle bar›nd›r-
ma hizmeti al›nan yerlerin, ciddi ve en az kesinti yaflatacak kurumlar olmas› önerilir.
Web alan› bar›nd›rma hizmetinizi önce en minimal düzeyde sat›n al›p ard›ndan
yükseltme olana¤›n›z olacakt›r. Bu hizmet alan boyutuna göre hesapland›¤›ndan,
önce en ekonomik flekilde bu servisi sat›n al›p, ard›ndan güncellemeler ve web
alan› artt›r›m› yoluyla büyültmek ak›ll›ca olacakt›r.
Resim 2.17
‹nternet üzerinde
kullan›lan domain
(alanad›)`ler IP
(‹nternet Protokol)
numaralar›na
ulaflmak için
kullan›lan bir
isimlendirme
sistemidir.
Web format›na uygun portfolyo tasar›m›: Web üzerinden yay›nlanabilecek

bir portfolyo tasarlamak, her iflte oldu¤u gibi iyisini yapmak istedi¤imizde son de-
rece zordur. Bu profesyonel bilgi ve deneyim gerektiren bölümü oluflturman›n en
ak›lc› yolu, profesyonel birinden yard›m almakt›r, ancak bu hizmet, hizmetin kali-
tesine göre de¤iflkenlik arz edece¤i gibi, çok ekonomik de de¤ildir. E¤er bu konu-
da kullanabilece¤imiz bir bütçemiz yoksa portfolyomuzu ücretsiz olarak yay›nla-
yabilecek pek çok site mevcuttur.
Resim 2.18
Profesyonel olarak
haz›rlanm›fl web
portfolyolar› o sanatç›
hakk›nda genifl bir
perspektiften bilgi
içeririr.
(www.nuribilgeceylan.com,
www.merihakogul.com,
www.andrewzuckerman.com,
www.rouvre.com)
Bu siteleri kullanarak portfolyomuzu yay›nlamak ücretsiz ve kolayd›r ancak ba-

z› dezavantajlar› da mevcuttur. Örne¤in alan ad› salt isimimizi bar›nd›rmaz, her za-
man uzant›s›nda servis sa¤lay›c›n›n ismiyle birlikte ve oldukça uzun olarak yer al›r.
Örne¤in www.fikretucar.com adresi yerine www.fikretucar.deviantart.com adresi
kulan›lacakt›r. Ayr›ca web sitesinde yay›nlad›¤› reklam ve banner ad› verilen bant
ilanlar, itici ve s›k›c› bir durum oluflturabilir. Kiflisel bir web ortam›na ulaflmak için
saat veya ilaç reklamlar›n› t›klamak zorunda olmak, oyun ve arkadafll›k siteleri ara-
s›ndan portfolyo sitesine ulaflmak, bu bedava hizmetin bedeli gibidir.
Portfolyonuzu ücretsiz olarak yay›nlayabilecek sitelerin avantaj ve dezavantajlar›n›

SIRA S‹ZDE tart›fl›n›z. SIRA S‹ZDE
3
S O R U S O R U
Resim 2.19
kurulabilen ve
yönetilen (ücretli)
bir web sitesi.
Yukar›da belirtti¤im dezavantajlar›na ra¤men, devianart, facebook gibi sosyal

medya üzerinden de benzer flekilde portfolyo sayfalar› oluflturmak ve çal›flmalar›-
n›z› paylaflmak oldukça kolay ve zahmetsizdir. ‹ster web tasar›m› hizmeti al›n, is-
ter bir sosyal medya üzerinden portfolyonuzu yay›nlay›n, portfolyo web sayfan›z›
kendiniz güncelleyebilecek kadar bilgi edinmenizde büyük yarar vard›r. Aksi tak-
dirde yeni bir foto¤raf çal›flman›z› bu ortama yüklemek için her zaman birine muh-
taç olacaks›n›z.
Resim 2.20
kurulabilen ve
yönetilen (ücretsiz)
bir web sitesi.
Bu problemi aflmak için Word Press gibi ücretsiz bir yaz›l›mla kendi web site-
nizi yönetebilirsiniz. En az›ndan kurulum aflamas›nda yard›m al›p, ard›ndan gün-
cellemeleri kendinizin yapabilmesi, belirli s›n›rl›l›kta da olsa web sitemizi yönete-
bilmek, çok önemli bir avantajd›r. Bu sistem içinde, web ortam›nda herhangi bir
browser (web taray›c›) haz›r kal›plardan yararlanarak kendi albümlerinizi olufltura-
bilir ve bunlar› kiflisellefltirebilirsiniz.
Özet
N
A M A Ç
Portfolyo kavram›n› tan›mlayarak, portfolyo ta- N
A M A Ç
CD, DVD, Web gibi farkl› ortamlarda portfolyo
1 sar›m sürecini aç›klayabilmek. 3 tasarlarken dikkat edilmesi gerekenleri aç›klaya-
‹fl dosyas› olarak tan›mlad›¤›m›z “Portfolyo” söz- bilmek.
cü¤ü, bir kifli veya kurumun tan›t›m› için haz›r- Portfolyomuz ifllerin kendilerinin veya bask›lar›-
lanm›fl, eserlerin gösterilerek tan›t›ld›¤› ortama n›n görülebilece¤i ortamlarda olabilece¤i gibi da-
verilen isimdir. Bu ortam kâ¤›t üzerinde sayfalar, ¤›t›lmak üzere CD veya DVD ortam›nda, ya da
saydamlar, web ortam›nda çal›flmalar, CD veya web ortam›nda yer al›yor olabilir. Bu durum yüz
DVD üzerinde görsellerden oluflabilir. yüze sunumun gerçekleflemedi¤i durumlarda çok
Portfolyo haz›rlama belli süreçlerle gerçekleflir; büyük yararlar sa¤lar.
önce bir karar verme, hedefimizi, amaçlar›m›z› Dünya üzerinde en h›zl› geliflen iletiflim ortam›
belirleme süreci yaflar›z. Ard›ndan portfolyomu- ‘Web’ ad›n› verdi¤imiz küresel a¤d›r. Günümüz-
za koyaca¤›m›z eserlerin seçimi gelir. Hepsi bi- de görsel sanatlarla u¤rafl›p web ortam›nda var
zim için de¤erli olan çal›flmalar›m›zdan baz›lar›n› olmamak bize büyük dezavantajlar yarat›r. Gör-
seçerek almak di¤erlerini d›flar›da b›rakmak ese- sel bir meslekle u¤raflan ve eserlerini düzenleye-
rin yarat›c›s› için kolay de¤ildir. Bu aflamada bir rek bir portfolyo haz›rlama ihtiyac› hisseden her-
çizelge ve yaz›l› sistemle eserlerimizi de¤erlen- kes için bir web sitesinden kendi tan›t›m›n› yap-
dirmek iflimizi kolaylaflt›r›r. Koyaca¤›m›z iflleri mak her geçen gün daha da zorunlu hale gel-
tespit etmenin ard›ndan nas›l bir ortamda, biçim mektedir.
ve sistemle bu eserlerimizi sunaca¤›m›za karar
vermemiz gerekir. Kendimiz bu ifl için özgün bir
sistem yaratabilece¤imiz gibi haz›r baz› portfolyo
düzeneklerinden de yararlanabiliriz. Bir portfol-
yo, tamamlanmas›n›n ard›ndan baflar›l› bir su-
num ile kendini iyi ifade eden bir boyut kazan›r
ve amac›na ulafl›r.
N
A M A Ç
Portfolyonun sunumunda beden dilinin önemi-
2 ni yorumlayabilmek.
‹letiflim, duygu, düflünce veya bilgilerin akla ge-
lebilecek her yolla baflkalar›na aktar›lmas›d›r. Bu
sürecin amac›, anlafl›lmakt›r. Portfolyo sunumu-
muzda da do¤ru anlafl›lmak ve kendimizi iyi ifa-
de etmek isteriz. Do¤ru bir flekilde anlafl›lmak is-
tiyorsan›z, iyi bir bafllang›ç çok önemlidir. ‹leti-
flim, sözlü ve sözsüz iletiflim vücut diliyle bir bü-
tündür. Beden dili insanl›k tarihi aç›s›ndan en
eski iletiflim arac›m›zd›r. Duygu ve düflünceleri-
mizin yans›mas›d›r. Baflar›l› bir sunumun önko-
flulu iyi haz›rlanmak, defalarca prova yapmak ve
beden dilini iyi kullanmaktan geçer. Beden dili
uzmanlar›, ‘dil yalan söyler ancak vücut asla’der-
ler. Ne söyledi¤iniz de¤il, onu nas›l söyledi¤iniz
önemlidir. Basit bir jest, yüzlerce kelimeden da-
ha çok fley ifade eder.
1. Portfolyo sözcü¤ü afla¤›daki tan›mlardan hangisiyle 5. Afla¤›dakilerden hangisi ço¤u kopyalama merkezle-
do¤ru olarak aç›klanabilir? rinde alabilece¤imiz hizmetlerden biri de¤ildir?
a. K›saca ifl dosyas› olarak tan›mlad›¤›m›z “Portfol- a. Ciltleme
yo” sözcü¤ü bir kifli veya kurumun tan›t›m› için b. Laminasyon (kaplama)
haz›rlanm›fl ürünlerin gösterilerek tan›t›ld›¤› or- c. S›vama
tama verilen isimdir. d. Ço¤altma
b. Foto¤raflar›m›z›n orjinallerine verilen isimdir. e. Özgeçmifl Türkçe düzelti
c. Çal›flmalar›m›z›n tür, konu, teknik gibi özellikle-
rinin yer ald›¤› listenin ad›d›r. 6. Afla¤›dakilerden hangisi özgün bir portfolyo tasar›-
d. Çal›flmalar›n malzeme, biçim, çekim tarihi gibi m› aflamas›nda kendimize sormam›z gereken en önem-
özelliklerinin yer ald›¤› listenin ad›d›r. li sorulardan biridir?
e. Bir sanatç›n›n hayat›n›n k›sa bir dökümünün ya- a. Böyle bir tasar›m› sonuçland›racak imkan ve ka-
p›ld›¤› e¤itim, deneyim referanslar gibi bölümle- abiliyetlere sahip miyim?
rin yer ald›¤› belgenin ad›d›r. b. Portfolyo haz›rlmaya bafllamal› m›y›m?
c. Portfolyomdaki foto¤raflar›m›n konusu ne ol-
2. Afla¤›dakilerden hangisi portfolyo haz›rlama süre- mal›d›r?
cindeki aflamalardan biri de¤ildir? d. Portfolyomdaki eserleri nas›l isimlendirmeliyim?
a. Karar Verme, Hedef-Amaç e. Özgeçmiflimdeki bafll›k renkleri ne olmal›d›r?
b. Çal›flmalar›n Seçimi
c. Portfolyo Tespiti-Tasar›m› 7. Afla¤›dakilerden hangisi baflar›l› bir portfolyo ‘sunum-
d. Sunum ve De¤erlendirme de¤erlendirme’ süreci için önemli bir avantaj sa¤lar?
e. Foto¤raflar›n harici disk üzerine kay›t edilmesi a. Kendi kendini anlatabilmesi; özellikle sanatç›-
n›n olmad›¤› durumlarda sorulara gereksinim
3. Afla¤›dakilerden hangisi, portfolyo için çal›flmalar›n duyulmadan kendini anlatabilmesi, düzenli ve
seçiminde objektif ve do¤ru bir seçim yapmada bize anlafl›l›r bir yap›da olmas›
yard›mc› olan bir yöntemdir? b. Portfolyonun büyük bir formatta a¤›r bir biçim-
a. Eserlerimizi farkl› özellikleriyle de¤erlendirip de haz›rlanmas›
1’den 5’e kadar puanlayan bir çizelge kullanmak c. Portfolyonun k›rm›z› ve sar› gibi parlak renkler-
b. Eserlerimizi sadece üretim y›l›na göre de¤erlen- de haz›rlanm›fl olmas›
dirmek ve son bir sene içinde ürettiklerimizi koy- d. Portfolyonun ayr› föyler halinde haz›rlanmas› ve
mak en az 100 parçadan oluflmas›
c. Eserlerimizi renklerine göre seçmek e. Portfolyonun çok eskiden haz›rlanm›fl olmas›
d. Eserlerimizi rastgele seçmek, kurra yöntemiyle
portfolyomuza girecek eserleri belirlemek 8. Afla¤›dakilerden hangisi ‘özgeçmifl’te bulunmas› ge-
e. Eserlerimizi data boylar›na göre seçmek, çok yer rekli bölümlerden biri de¤ildir?
kaplamamas› için düflük çözünürlüklü eserleri a. E¤itim
kullanmak b. Deneyim
c. Sergiler
4. Haz›r portfolyo kullanmak neden sak›ncal› olabilir? d. Hobiler
a. Haz›r portfolyo kutu ve çantalar› kullanmak port- e. Tuttu¤umuz futbol tak›m›
folyonun ‘kiflisellik’ niteli¤ine zarar verebilir.
b. Daha pahal›d›r, portfolio planlamam›za zarar ve-
rebilir.
c. Renkleri istedi¤imiz düzenlemeyi tutmaz.
d. Haz›r portfolyalar› temin etmek mümkün de¤il-
dir.
e. Haz›r porfolyalar›n kullan›m› oldukca zordur.
S›ra Sizde Yan›t Anahtar›

9. Afla¤›dakilerden hangisi baflar›l› bir portfolyo sunu- S›ra Sizde 1
munun temel anahtarlar›ndan biri de¤ildir? Özenle seçilmifl mümkünse geri dönüflümlü iyi bir kâ-
a. Güleryüzlü kibar ve olumlu bir kiflilik yap›s› ser- ¤›t, kaliteli bir lazer bask›, bir özgeçmifli ak›lda kal›c› ve
gilemek farkl› k›lar. Çünkü özgeçmiflinizin kâ¤›d›, portfolyonu-
b. Eserleri en iyi flekilde aç›klayabilmek zun di¤er parçalar› gibi, el ile incelenecektir. Bu do-
kunma duyusunun da devrede oldu¤u bir boyutu ifade
c. Do¤ru ve düzgün cümleler kurmak
eder. Dolay›s›yla sizin ayr›flmak, farkl›l›k oluflturmak
d. Beden dilini iyi kullanmak
için kullanaca¤›n›z özenle seçilmifl, geri dönüflüm özel-
e. Sunum esnas›nda hiç konuflmamak
li¤ine sahip bir kâ¤›t türü, portfolyonuza de¤er katacak
önemli bir ö¤edir.
10. Afla¤›dakilerden hangisi en h›zl› yay›lan iletiflim
mecras›d›r? S›ra Sizde 2
a. Radyo Portfolyo sunumunun CD ve DVD ortam›nda olmas›n›n
b. Gazete size sa¤layaca¤› yararlardan biri sesli ve hareketli görün-
c. Televizyon tü içeren eserleri de kapsayabilmesidir. Bu sayede k›sa
d. Mektup film, belgesel, hareketli grafik tasar›m› gibi çal›flmalar›
e. ‹nternet da kapsayan bir portfolyo oluflturulabilir. Bu ortam›n
sa¤lad›¤› yararlardan bir di¤eri de kolay tafl›nabilmesi ve
paylafl›labilmesidir. Böylece uzaktaki birine CD veya
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› DVD ortam›nda haz›rlanm›fl portfolyo sunumuyla çok
1. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Portfolyo Tasar›m›” konu- daha ekonomik bir biçimde sorun çözülebilmektedir.
sunu gözden geçiriniz.
2. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Portfolyo Haz›rlama Süreç- S›ra Sizde 3
leri” konusunu gözden geçiriniz. Bu sitelerin en önemli avantaj› ücretsiz olmas› ve erifli-
3. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flmalar›n Seçimi” konu- min kolay olmas›d›r. Dezavantajlar›na gelince… ‹lk ak-
sunu gözden geçiriniz. la gelen alanad›n›n uzant›s›na servis sa¤lay›c›n›n ismi-
4. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Haz›r Portfolyo Kullanmak” nin eklenmesidir. Bu da ad›n oldukça uzamas›na neden
konusunu gözden geçiriniz. olmaktad›r. Ayr›ca web sitesinde yay›nlanan reklam ve
5. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Haz›r Portfolyo Kullanmak” banner ad› verilen bant ilanlar, kiflisel web ortam›na
ulaflmay› oldukça zorlaflt›rmaktad›r.
konusunu gözden geçiriniz.
6. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Özgün Portfolyo Tasar›m›”
konusunu gözden geçiriniz.
Kaynaklar
7. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sunum ve De¤erlendirme”
Berryman, G. (1992). Designing Creative Portfolios,
konusunu gözden geçiriniz. ABD.
8. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Özgeçmifl” konusunu göz- Uçar, T, F. (2001) Görsel Kültür, AOF yay›nlar›, Eskiflehir.
den geçiriniz. http://www.google.com.tr/imgres?q=photo+portfolio,
9. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sunum” konusunu gözden 10/24/2011.
geçiriniz. http://vedatkonyali.wordpress.com, 10/24/2011.
10. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Web Ortam›nda Portfolyo http://www.fottom.com/, 10/24/2011.
Haz›rlama” konusunu gözden geçiriniz. http://www.donusumkonagi.com, 10/24/2011.
http://lukapu.com/tr/portfolyo-kitaplari.aspx,
10/24/2011.
http://www.dostajans.net/, 10/24/2011.
http://www.pozitifweb.com/tasarim/barindirma-ne-
dir.html, 10/24/2011.
http://www.andrewzuckerman.com/, 10/24/2011.
http://www.rouvre.com/, 10/24/2011.
http://www.nuribilgeceylan.com/, 10/24/2011.
http://www.merihakogul.com/, 10/24/2011.
http://cargocollective.com/showcase, 10/24/2011.
3
Amaçlar›m›z
N
N
Fotoröportaj›n tan›m›n› ve kapsam›n› aç›klayabilecek,
N
Fotoröportajc›n›n özelliklerini s›ralayabilecek,
Fotoröportaj projesinin aflamalar›n› özetleyebilecek bilgi ve becerilere sahip
olacaks›n›z.
Anahtar Kavramlar
• Foto¤raf • Belgesel Foto¤raf
• Röportaj • Proje Gelifltirme
‹çindekiler
• G‹R‹fi
• FOTORÖPORTAJ PROJES‹N‹N
Foto¤raf ve Video Bir Fotoröportaj AfiAMALARI
Proje Gelifltirme Projesi
• ÖRNEK PROJE: “ALTIN YOLLAR -
P‹R‹ RES‹’‹N ‹Z‹NDE”
Bir Fotoröportaj Projesi
G‹R‹fi
Fotoröportaj›n Tan›m› ve Kapsam›

Fotoröportaj, bir konuyu, bir olay›, bir durumu ya da bir kifliyi/kiflileri, yan ögele-
riyle birlikte ele alarak derinlemesine ve kapsaml› bir anlat›mla, foto¤raf›n diliyle
sunmakt›r. Bir fotoröportaj, ele al›nan konunun kapsam›na göre say›s› de¤iflen fo-
to¤raflar›n bir hikâye anlatacak flekilde dizilmesiyle oluflur. Bu dizideki foto¤raflar-
dan herbiri konunun bir yan›n› gösterir. Bir araya gelerek fotoröportaj› oluflturan
foto¤raflar›n güçlü bir anlat›ma sahip olmas› beklenir. Fotoröportaj›n bütünü ise Ele al›nan konunun
kapsam›na göre de¤iflen
ele al›nan konu hakk›nda doyurucu bir anlat›ma sahip olmal›d›r. Bir fotoröportaj, foto¤raflar›n bir hikâye
ana öge ve yan ögeleriyle birlikte anlatt›¤› hikâyeyi, mümkün oldu¤u kadar az so- anlatacak flekilde
ru iflareti b›rakacak flekilde izleyiciye sunar. dizilmesinden oluflan
fotoröportaj, bir konuyu, bir
“Fotoröportaj” ayn› zamanda “belgesel foto¤raf”, “foto hikâye”, “fotografik olay› bir durumu ya da
deneme” ya da “foto analiz” diye tan›mlan›r ancak “fotoröportaj” bir kifliyle “müla- kiflileri, foto¤raf›n diliyle
sunmakt›r.
kat” yap›l›rken çekilen foto¤raflar anlam›na gelmez.
Demeç, bir kifliden s›n›rlar›
Farkl› iki gazetecilik tekni¤i olan “röportaj” ile “mülakat” zaman zaman birbirine çok daralt›lm›fl bir konuda
kar›flt›r›l›r. “Demeç”, “mülakat” ve röportaj” üç ayr› gazetecilik tekni¤idir. Demeç, k›sa ve net bir bilgi ve yorum
bir kifliden s›n›rlar› çok daralt›lm›fl bir konuda k›sa ve net bir bilgi ve yorum alma alma yöntemidir.
yöntemidir. Mülakat, bir kifliye belirli bir konu hakk›nda çeflitli sorular yönelterek Mülakat, bir kifliye belirli bir
bilgisini, birikimlerini ve görüfllerini ortaya ç›karmay› amaçlar. Röportaj ise içinde konu hakk›nda çeflitli sorular
yönelterek bilgisini,
çeflitli demeçleri, farkl› mülakatlar› da bar›nd›rmakla birlikte röportajc›n›n kendi birikimlerini ve görüfllerini
gözlemleri, araflt›rmalar› ve çeflitli gazetecilik teknikleriyle ulaflt›¤› bilgileri de de¤er- ortaya ç›karmay› amaçlar.
lendiren kapsaml› bir tekniktir. Fotoröportaj ise bu teknikle ele al›nan bir konu- Röportaj, içinde çeflitli
nun haber, bilgi ya da tan›kl›k içerecek biçimde yaz› diliyle de¤il fotografik görün- demeçleri, farkl› mülakatlar›
da bar›nd›rmakla birlikte
tünün diliyle sunulmas›d›r. röportajc›n›n kendi
Fotoröportajlarda görüntülerin önüne geçmeyecek flekilde yaz›ya da baflvuru- gözlemleri, araflt›rmalar› ve
lur. Görüntülerin anlatt›klar›n› tekrarlamayan, destekleyici k›sa metinler kullan›l›r. çeflitli gazetecilik
teknikleriyle ulaflt›¤› bilgileri
Bu metinler fotoröportaj›n sunum yaz›s› ve herbiri birkaç cümleden oluflan foto¤- de de¤erlendiren kapsaml›
rafalt› yaz›lar›d›r. Fotoröportaj metinleri ayn› zamanda görüntülerin ba¤lam›ndan bir tekniktir.
kopmamas›n› sa¤lar, foto¤rafç›n›n iletmek istedi¤i haber-bilgi ve tan›kl›¤›n esas Fotoröportaj, röportaj
unsurlar›ndan farkl› anlam ve ça¤r›fl›mlar›n önünü keser. tekni¤iyle ele al›nan bir
konunun haber, bilgi ya da
Foto¤rafç› ele ald›¤› konuyu anlamak ve aktarmak için fotoröportaj yöntemini tan›kl›k içerecek biçimde yaz›
kullan›rken nesnel, tan›mlay›c› ve anlat›mc› olmaya özen gösterir; bu yan›yla foto- diliyle de¤il fotografik
görüntünün diliyle
röportaj “belgesel foto¤raf”›n uygulama alanlar›ndan, yöntemlerinden biridir. sunulmas›d›r.
Her görüntünün konunun bir Fotoröportaj ele al›nan konuyu görsel bileflenlerine ay›rma ifllemidir. Foto¤rafç›
yan›n› yans›tt›¤›
fotoröportajda, foto¤rafç› bu konusunu en ince ayr›nt›s›na kadar görsel bir analize tabi tutar. Fotoröportajda yer
görüntüleri seçip s›ralayarak alan her görüntü, konunun bir yan›n› yans›t›r. Bu görüntüleri seçip s›ralayarak yeni-
yeniden bir araya getirir,
konusu hakk›nda kendi
den bir araya getiren foto¤rafç›, konusu hakk›nda kendi sözünü kurar ve bir hikâye
sözünü kurar ve bir hikâye anlat›r. Bu yan›yla fotoröportaj ayn› zamanda bir “foto analiz” ve “foto hikâye” di-
anlat›r. Bu yan›yla ye de tan›mlanabilir.
fotoröportaj ayn› zamanda
bir “foto analiz” ve “foto Foto¤rafç› bir konuyu tümüyle ba¤›ms›z bir bak›flla ele al›r, ancak öznel yarg›-
hikâye” diye de lar› ve de¤erlendirmeleriyle, kendi alg› ve yorumlar›yla birlikte fotoröportaj›na ak-
tan›mlanabilir.
tar›r. Bu yan›yla her fotoröportaj ayn› zamanda bir “fotografik deneme” dir.
Fotoröportajc›n›n Özellikleri
1. ‹nsan haklar›na, hayvan haklar›na, do¤aya, çevreye sayg›l› olmak,
2. Foto¤rafç›l›k eti¤ine sahip ve sayg›l› olmak, sorumluluk almay› bilmek,
3. Kültürlü, bilgili, araflt›rmaya aç›k, dünya görgüsüne sahip ve haberdar ol-
mak,
4. Olaylar ile olgular aras›ndaki iliflkiyi çözümleyebilmek,
5. ‹letiflime aç›k olmak, kolay iliflki kurabilmek,
6. Empati yetene¤ini gelifltirmifl olmak,
7. “Gerçek”, “do¤ru” ve “özgün” aras›ndaki farkl›l›¤› bilmek; özgünlü¤e zarar
vermemek,
8. Gözlemci olmak, hem geneli hem ayr›nt›y› görebilmek,
9. fiartlara uyum sa¤layabilmek,
10. Risk alabilmek,
11. Sab›rl› olmak,
12. Enerjik olmak,
13. Gergin ortamlarda so¤ukkanl› ve yüksek moralli olabilmek,
14. Tan›kl›¤a haz›r olmak,
15. Foto¤raf makinas›n› her ortamda kullanabilecek ve anlat›mc› görüntüler
oluflturabilecek teknik yeterlili¤e sahip olmak,
16. Hikâye etme yetene¤ini gelifltirmifl olmak, görüntü dili kadar sözel dile de
hâkim olmak.
SIRA S‹ZDE Röportaj ve SIRA

Fotoröportaj
S‹ZDE kavramlar›n›n benzer ve farkl› yönlerini tart›fl›n›z.
1
FOTORÖPORTAJ PROJES‹N‹N AfiAMALARI
‹fl Plan›
S O R U S O R U
Konuyu Seçmek
D‹KKAT Bir foto¤raf Dprojesi
‹ K K A T haz›rlarken konunun do¤ru seçilmesi, çal›flman›n baflar›s› aç›-
s›ndan ilk ve önemli ad›md›r. Bir yay›n kuruluflu için çal›flan foto¤rafç›lar ald›klar›
görevi yerine getirmek için bir konuda fotoröportaj yaparlar. Ba¤›ms›z çal›flan fo-
N N
to¤rafç›lar ise konuyu kendileri seçme flans›na sahiptir. Her iki koflulda da foto¤-
rafç›n›n çal›flmay› baflar›yla gerçeklefltirmesinin ilk koflulu konuyu kendisine yak›n
AMAÇLARIMIZ hissetmesi AMAÇLARIMIZ
ya da konuyla düflünsel bir yak›nl›k kurmaya çal›flmas›d›r.
Fotoröportaj haz›rlayan foto¤rafç›lar genellikle bu ilk aflamada zorluklarla kar-
fl›lafl›rlar. Bir projede konunun isabetle seçilmemifl olmas› sonraki aflamalarda gi-
K ‹ T A P derek büyüyen K ‹ T zorluklar
A P yarat›r.
3. Ünite - Bir Fotoröportaj Projesi 43
Foto¤rafç›n›n Konu Seçerken Cevaplamas› Gereken Sorular;

Neden bu konu seçildi?
Bilinenenin tekrar› m› bilinmeyenin cazibesi mi?
Konu yeteri kadar daralt›lm›fl m›?
Konu görüntülerle ifade edilebilir mi?
Çekimler tekrarlanabilir mi?
Konu görsel çekicilik tafl›yor mu?
Gerçeklefltirilebilir mi?
Haber, bilgi, tan›kl›k içeriyor mu?
‹lgi çekici mi?
Foto¤rafç› konu seçerken afla¤›daki ölçütleri dikkate almal› ve flu sorulara ce-
vap vererek ilk ad›mlar› atmal›d›r.
1. Neden bu konu seçildi? Foto¤rafç› bu soruya cevap verirken mümkün oldu-
¤u kadar düflüncelerini derinlefltirmeli, o konuyu seçmesinin öznel nedenlerini or-
taya ç›karabilmelidir. Bu sayede konunun rastgele seçilmesinin önüne geçilir. Fo-
to¤rafç› konusu ile ilk zihinsel iliflkisini, o konuyu içsellefltirecek biçimde yaklafla-
rak kurmaya bafllar.
2. Bilinenenin tekrar› m› bilinmeyenin cazibesi mi? Seçilecek konu baflka fo-
to¤rafç›lar taraf›ndan defalarca ifllenmifl bir fotoröportaj projesi ve herkes taraf›n-
dan bilinen bir hikâye olabilir. Bu durum foto¤rafç›n›n konudan vazgeçmesini ge-
rektirmez. “Gökkubbe alt›nda söylenmemifl bir söz, anlat›lmam›fl bir hikâye yok-
tur” denir ancak her foto¤rafç› her konuyu farkl› yanlar›yla ele alarak de¤iflik foto-
röportajlar oluflturabilir. Bunu sa¤lamak için daha önce yap›lan çal›flmalar› derin-
lemesine incelemek ve seçilecek konunun foto¤rafç› için tafl›d›¤› özel önem ve an-
lamlar› öne ç›karmak gerekir. Konuyu seçerken “neden bu konu” sorusuna verile-
cek cevap bu nedenle de çok önemlidir.
Foto¤rafç› emek vererek haz›rlad›¤› bir fotoröportajda önceden yap›lm›fl ifllerin Konu çok ifllenmifl olsa bile
s›radan tekrar›na düflmemeye özen göstermelidir. Özgün bir fotoröportaj haz›rla- hikâyenin foto¤rafç›
taraf›ndan bütünüyle
man›n ilk ad›m›, konu çok ifllenmifl olsa bile hikâyenin foto¤rafç› taraf›ndan bütü- kavranm›fl olmas› ve yarat›c›
nüyle kavram›fl olmas› ve yarat›c› bir yaklafl›mla ele almas›yla at›l›r. bir yaklafl›mla ele almas›yla
özgün bir fotoröportaj
Foto¤rafç› kimi zaman ender rastlanan bir hikâye ya da pek az ifllenmifl bir ko- haz›rlaman›n ilk ad›m› at›l›r.
nu bulabilir. Bu takdirde, bilinmeyen bir konunun izleyiciler üstünde kolay be¤e-
ni uyand›raca¤›n› dikkate almal›, hikâyesinin yarataca¤› etkinin yüzeysel kalabile-
ce¤ini bilmelidir. Foto¤rafç› bilinmeyenin cazibesini kullanarak s›radan bir çal›flma
ortaya koymak yerine konunun hakk›n› vermeli, fotoröportaj›n› derinlemesine bir
hikâye içerecek biçimde haz›rlamal›d›r.
Foto¤rafç› birkonuyu seçerken, görünür olmam›fl bir hikâyenin cazibesin- Foto¤rafç› birkonuyu
den istifade ederek kolay be¤eni toplamay› m› önemsiyor yoksa fotoröportaj›nda seçerken, görünür olmam›fl
bir hikâyenin cazibesinden
gerçek bir tan›kl›¤›n samimi ifadesini mi ortaya koymak istiyor? Bu sorunun yan›- istifade ederek kolay be¤eni
t›yla birlikte konu seçiminde biraz daha ilerlenmifl olunur. toplamay› m› önemsiyor
yoksa fotoröportaj›nda
3. Konu yeteri kadar daralt›lm›fl m›? Seçilecek konunun çok genifl kapsaml› ve gerçek bir tan›kl›¤›n samimi
çok say›da bileflen içermesi foto¤rafç›n›n derinlemesine bir çal›flma yapmas›n› ve ifadesini mi ortaya koymak
istiyor? Bu sorunun yan›t›yla
bir hikâye kurmas›n› güçlefltirir. Seçilecek konu foto¤rafç›n›n anlatmak istedi¤i hi- birlikte konu seçiminde biraz
kâyenin bütün unsurlar›n› ve karakteristik özelliklerini bar›nd›racak biçimde müm- daha ilerlenmifl olunur.
kün oldu¤u kadar s›n›rlanmal›d›r. Konunun dar tutulmas›, yaln›zca konu içeri¤inin
daralt›lmas› de¤il ayn› zamanda çal›flman›n yürütülece¤i fiziki mekân›n ve zama-
n›n da s›n›rl› tutulmas› demektir.
Bir foto¤raf projesinin tamamlanamamas›n›n ilk nedenlerinden biri konunun

yeterince daralt›lmam›fl olmas›d›r. Çok genifl ve kapsaml› bir fotoröportaja baflla-
yan foto¤rafç›, çekim sürecinde yönünü kaybederek konuyu toparlayacak ana
görüntüleri bir türlü oluflturamad›¤› için umutsuzlu¤a düfler. Bunu önlemenin yo-
lu seçilen konuyu hikâyenin ana unsurunu oluflturacak biçimde daraltmakt›r. Fo-
to¤rafç› hikâyesini yeterince daraltt›¤›ndan ve ana konuya indirgedi¤inden emin
olmal›d›r.
4. Konu görüntülerle ifade edilebilir mi? Foto¤rafç› seçece¤i konuyu bir fotorö-
portaj haline getirebilmek için görüntülerle ifade edip edemeyece¤ini sorgulama-
l›d›r. Bir hikâye foto¤rafik görüntü yerine resim, müzik ya da edebi metinlerle de
anlat›labilir. Her konunun görüntülerle ifade edilebilmesi mümkündür ancak bir
fotoröportajda aranan do¤rudan, aç›k ve derinlikli anlat›ma sahip görüntülerin na-
s›l elde edilece¤ini bilmek önemlidir. Foto¤rafç› seçece¤i konunun etkili bir foto-
röportaj olabilmesi için görüntünün diline nas›l aktarabilece¤ini belirlemelidir.
5. Çekimler tekrarlanabilir mi? Fotoröportaj projelerinin büyük bir ço¤unlu¤u
tek seferlik çekimle tamamlanamaz. Foto¤rafç›n›n farkl› zamanlarda ayn› konuyu
görüntülemek üzere defalarca çal›flmas› gerekir. Seçilecek konunun fiziki uzakl›¤›
ile foto¤rafç›n›n olanaklar› uyumlu olmal› ya konu yak›n bir yerde bulunmal› ya da
foto¤rafç› mesafe ve zaman engellerini aflacak bir yol bulmal›d›r.
Bir fotoröportaj oluflturabilmek için defalarca yap›lacak çekimler hikâyenin de-
rinlemesine anlat›lmas›n› ve yarat›c› bir üslup kurulmas›n› sa¤lar. Foto¤rafç› “bu
konuyu seçersem çekimleri tekrarlayabilir miyim?” sorusunu cevaplamal›d›r.
6. Konu görsel çekicilik tafl›yor mu? Seçilecek konunun görsel bir çekicilik tafl›-
yor olmas›, renk, ›fl›k vb. unsurlar›n görsel etki yaratmas› foto¤rafç› için avantajd›r.
Ancak s›radan görünümlere sahip konular bile foto¤rafç›n›n yarat›c› yaklafl›m›yla
etkili bir görsellik kazanabilir. Foto¤rafç› konusunu seçerken görsel etkisini irdele-
meli ve “görsel çekicilik tafl›yor mu?” sorusuna aç›kl›kla cevap vermelidir.
7. Gerçeklefltirilebilir mi? Foto¤rafç› bir konuya karar verirken iki aç›dan ger-
çeklefltirilebilir olup olmad›¤›n› sorgulamal›d›r. ‹lk olarak insan haklar›, etik ve do-
¤al hukuk aç›s›ndan olabilirli¤ini de¤erlendirmeli, hemen ard›ndan zaman, fiziki
koflullar, ekonomik olanaklar ve yasal hükümler aç›s›ndan gerçeklefltirilebilir mi?
sorusuna baflvurmal›d›r.
8. Haber, bilgi, tan›kl›k içeriyor mu? Seçilecek konunun içeri¤inde bir haber
unsuru bulunmas›, bir bilgi içeriyor olmas› ya da do¤rudan bir tan›kl›¤› yans›tma-
s› fotoröportaj›n ana unsurlar›n› tafl›mas› bak›m›ndan önemlidir. Foto¤rafç› konu-
sunu seçmeye karar verirken bu unsurlardan birinin ya da birkaç›n›n birarada bu-
lunmas›na özen göstermelidir.
9. ‹lgi çekici mi? Konunun ilgi çekici olmas› ilk aflamada foto¤rafç›ya bir ajan-
taj sa¤lar, ancak en s›radan, en bildik konular bile foto¤rafç› taraf›ndan ilgi çekici
hale getirilebilir. Foto¤rafç› konusunu bu soru arac›l›¤›yla irdeleyerek foto¤rafik
yaklafl›m›n› belirlemelidir.
Seçilen Konunun Gerçeklefltirilebilirli¤i için Görüfller

Foto¤rafç›, bir projeye bafllamadan önce yukar›daki maddeleri konu seçme kriteri
olarak de¤erlendirmelidir. Gerçeklefltirmeyi düflündü¤ü konular›n herbirine bu so-
rular› yönelterek bir de¤erlendirme yapmal›d›r. Olumsuz yan›tlar›n fazlaca verildi-
¤i fotoröportaj konular›ndan ya vazgeçilmeli ya da olumlu cevaplar›n verilece¤i ko-
flullar oluflana kadar o projeyi ertelemelidir.
Seçilen Konuyu Araflt›rmak

Bir fotoröportaj projesinin ilk aflamas› tamamlanarak konu seçildikten sonra ay- Seçilen konuyu araflt›rmak
n› önemde ikinci aflama olan araflt›rma süreci bafllar. Konunun araflt›r›lmas›, kay- ad›n› verdi¤imiz ikinci
aflama kaynak tarama,
nak tarama, gözlem, gerekli iliflkilerin kurulmas› ve izinlerin al›nmas› bu bölüm- gözlem, gerekli iliflkilerin
de yer al›r. kurulmas›, izinlerin al›nmas›
fleklinde s›ralanabilecek
Kaynak tarama: Seçilen konu bir insan hikâyesini, bir mekân›, bir olay› ya da ad›mlardan oluflur.
bir süreci içerebilir. Foto¤rafç› çekimlere bafllamadan önce konusunun geçmiflini-
tarihini ayr›nt›l› biçimde araflt›rmal›; konunun biçimlendi¤i co¤rafi-fiziki koflullar
hakk›nda bilgi edinmeli; konunun çevreye-insana etkisini de¤erlendirmeli; kültü-
rel yap›s›-kültürlere etkisi üstünde çal›flmal›, sosyal yap›s›n›-sosyolojik etkisini in-
celemeli ekonomik yap›s›-ekonomik etkisi üstünde araflt›rma yapmal›d›r.
Foto¤rafç›n›n konusu hakk›nda etrafl›ca ve derinlemesine bilgi edinmek için
baflvuraca¤› kaynaklar aras›nda kitaplar, makaleler, üniversite yay›nlar›, yay›nlan-
mam›fl akademik çal›flmalar, gazeteler, sözlü tarih derlemeleri, tan›kl›klar say›labilir.
Foto¤rafç› Çekimlere Bafllamadan Önce;

• Konusunun geçmiflini-tarihini ayr›nt›l› biçimde araflt›rmal›,
• Konunun biçimlendi¤i co¤rafi-fiziki koflullar hakk›nda bilgi edinmeli,
• Konunun çevreye-insana etkisini de¤erlendirmeli,
• Kültürel yap›s›-kültürlere etkisi üstünde çal›flmal›,
• Sosyal yap›s›n›-sosyolojik etkisini incelemeli,
• Ekonomik yap›s›-ekonomik etkisi üstünde araflt›rma yapmal›d›r.
Günümüzde sanal ortamda depolanan bilgiye internet kanal›yla ulaflmak pratik

bir yöntem olarak görünse bile özellikle Türkçe kaynaklarda yeterince ayr›nt› bu-
lunmamas› ve fazlaca tekrara yer verilmesi önemli bir sorundur. Fotoröportaj ko-
nusu hakk›nda internet taramas› yaparken güvenilir bilgi kaynaklar›na ulaflabilmek
için oldukça titiz ve seçici davranmak gerekir.
Foto¤rafç› taraf›ndan konunun etrafl›ca araflt›r›larak çekimler için yeterli bilgi,
fikir ve yorum biriktirilmesi görüntülerin niteli¤ine ve etkili bir fotoröportaj proje-
si haz›rlamaya olumlu katk› yapar.
Gözlem yapma: Foto¤rafç› bir fotoröportaj projesi için çekimlere bafllamadan
Seçilen konuyu araflt›rman›n
önce konusunu yeterince gözlemelidir. Bu gözlem sayesinde hikâyenin görsel yollar›ndan birisi de gözlem
ögeleri foto¤rafç›n›n zihninde bütün çeflitlili¤iyle belirir. Çekimlere bafllarken bu yapmad›r. Gözlem,
foto¤rafç›n›n konusuna
görsel repertuardan yararlanarak birbirinin tekrar› olmayan anlat›mc› foto¤raflarla hâkim olmas›n›n temel
konusunun ayr›nt›l› bir görsel analizi yap›labilir. Çekim öncesi gözlem yapmak kofluludur.
foto¤rafç›n›n konusuna hâkim olmas›n›n temel kofluludur.
‹liflki Kurma ve ‹zinler: Foto¤rafç› konusunun özneleri olan kiflilerle do¤rudan
iliflki kurarak gerekli izin ve onaylar› almal›d›r. Fotoröportaj konusunun merkezin-
de insan yerine bir mekân bulunsa bile orayla ilgili kiflilerin yap›lacak çal›flma ko-
nusunda bilgi sahibi olmas› gerekir.
Foto¤rafç› gerekli iliflkileri kurarak çekim sürecinde rahat ve güvenli bir çal›fl-
ma ortam› yarat›r. Ayn› zamanda kendi varl›¤›n› çekim ortam›nda mümkün oldu-
¤u kadar unutturabilmenin ilk ad›m›n› da atm›fl olur. Fotoröportaj haz›rlayan bir
belgeselcinin konusunu içerden ve ayr›nt›lar›yla birlikte derinlemesine iflleyebil-
mesinin yolu, konunun özneleriyle kuraca¤› iliflkinin aç›k, fleffaf, dürüst ve içten
olmas›ndan geçer.
Araflt›rmalar›n Yeterlili¤i ‹çin Görüfller

Foto¤rafç› bir fotoröportaj›n çekimlerine bafllamadan önce konusu hakk›nda ayr›n-
t›l› bilgi sahibi olmal›d›r. Bu sayede, proje konusunun tam olarak ne olaca¤›n› belir-
ginlefltirebilir; konusunu arka planlar› ve sebep sonuç iliflkileriyle birlikte kavrayabi-
lir. Konusu hakk›nda yeterli bilgi sahibi olan foto¤rafç› ayn› zamanda konusunun
özneleriyle güven iliflkisini kolayca kurabilir.
Çekim Haz›rl›¤› ve Proje Yaz›m›

Çekim Planlar›n›n Yap›lmas›: Seçti¤i fotoröportaj konusu hakk›nda ayr›nt›l› bir
kaynak taramas› yapan, bilgi derlemesi gerçeklefltiren foto¤rafç› konunun öznele-
riyle gerekli iliflkileri kurduktan sonra alanda yapt›¤› gözlemlerden faydalanarak
bir çekim plan› haz›rlar.
Çekim plan›, ana gövdeyi Çekim plan› t›pk› bir a¤ac›n dallar› gibi düflünülür. Ana gövdeyi oluflturan ko-
oluflturan konu, yan
bafll›klarla ve alt bafll›klarla nu, yan bafll›klarla ve alt bafll›klarla ayr›nt›lara girerek hikâyeyi en ince unsurlar›-
ayr›nt›lara girerek hikâyeyi na kadar ayr›flt›r›r. Foto¤rafç› bu planlamay› yaparken çekece¤i her foto¤raf› önce-
en ince unsurlar›na kadar
ayr›flt›r›r. den zihninde canland›r›r ve konuyla iliflkisini kurar.
Çekim plan› sadece konunun görsel ögelerini yans›tmak amac›yla de¤il ayn›
zamanda konunun tafl›d›¤› duygusal-içsel ögeleri göstermek amac›yla da haz›rla-
n›r. Bu plan, fotoröportaj projesinin iskeleti ve foto¤rafç›n›n k›lavuzu olarak kulla-
n›l›r. Foto¤rafç› alandaki çekim çal›flmas› s›ras›nda “çekim a¤ac›/çekim plan›” na
s›k s›k baflvurarak eksik kalan görüntüleri belirler ve çekimleri tamamlar.
Çekim plan› her ne kadar bir fotoröportaj projesinin ayr›lmaz parças› olsa da fo-
to¤rafç› alanda çal›fl›rken önceden farketmedi¤i, dikkate almad›¤› ya da karfl›laflma-
d›¤› pek çok durum ve duygu yans›tan görüntülerle karfl›lafl›r. Çekim a¤ac›nda ol-
mayan bu foto¤raflar kimi zaman çal›flman›n en güçlü görüntülerini oluflturabilir.
Proje metninde, proje Proje metninin haz›rlanmas›: Fotoröportaj projesini bir yay›n kurulufluna, bir
bafll›¤›, projenin özeti,
konunun görselli¤i ve çekim editöre ya da destek istenen kuruma sunmak için çal›flma hakk›nda yeterli bilgile-
planlar›, tahmini süre, ri içeren bir proje metni haz›rlan›r. Bu metinde afla¤›daki bafll›klar yer al›r.
hedefler ve bütçe gibi
bafll›klar yer al›r.
Projenin Bafll›¤›: Projenin birkaç kelimeden ya da k›sa bir cümleden oluflan
bafll›¤›n› yaz›n. Bafll›k, fotoröportaj projenizin içeri¤ini ana unsurlar›yla birlikte
kapsas›n ve dikkat çekici olsun.
Projenin Özeti: Kim, ne, nerede, ne zaman, nas›l, neden, sorular›na cevaplar
vererek çekilecek konuyu özetleyin.
Bu bölümde genel terimlerle, fotoröportaj projesinin ana olaylar›, karakterleri
ve durumlar maddeler halinde s›ralanabilir. Konuya iliflkin geri plan bilgileri pro-
Dosyan›z›n proje özetini
haz›rlarken, neden, ne, jeyi temellendirir, afl›r›ya kaçmadan yans›t›lacak istatistikler ve say›sal veriler konu-
nerede, ne zaman, nas›l, yu güçlendirir. Proje özeti, foto¤rafç›n›n konu hakk›nda yeterli bilgi, gözlem ve fi-
kimler gibi sorular›n
cevaplar›n› veren bir özet kir sahibi oldu¤unu hissettirmelidir. Özetin yeterince kapsaml› olmas›na özen gös-
oldu¤undan emin olun. terilmeli ancak konuya yabanc› biri taraf›ndan okunabilece¤i dikkate al›narak ay-
r›nt›lara bo¤ulmam›fl olmas›na dikkat edilmelidir. Kendinizi fotograf editörü yerine
koyun ve projenizin görsel olarak iyi olaca¤› konusunda önce kendinizi ikna edin.
NEDEN: Konuyu tan›mlay›n ve neden seçti¤inizi aç›klay›n.
NE: Konuyu foto¤raflarken hangi olaylar-durumlar-haller-kifliler çekilecek, han-
gi fikir-duygu öne ç›kar›lacak, belirtin.
NEREDE: Konunun foto¤raflanaca¤› mekân/mekânlar nereler, anlat›n.
NE ZAMAN: Çekimler hangi zamanlarda yap›lacak, hangi mevsim, günler, dö-
nemler, saatler dikkate al›nacak, belirtin.
NASIL: Kullan›lacak teknik ekipman›, özel olarak kullanmay› düflündü¤ünüz

objektifi veya konuya uygun oldu¤unu düflündü¤ünüz di¤er araç gereçleri sebep-
leriyle birlikte belirtin.
K‹MLER: Konunun öznesi olan kifli/kifliler hakk›nda bilgi verin.
Konunun Görselli¤i ve Çekim Planlar›: Çekilecek konunun görsel etkisi ve at-
mosferi nas›l? Çekilmesi planlanan foto¤raflardan yaklafl›k 10-15 adedini tan›mlay›n.
Tahmini Süre: Fotoröportaj projesinin taman›n› aflamaland›rarak bir ifl takvimi
haz›rlay›n. Bu takvimde
• Araflt›rma, haz›rl›k ve planlama
• Alanda çal›flma- Çekim
• Seçme ve proje teslimi aflamalar›n› tamamlamak için öngörülen süreleri ay-
r› ayr› belirtin.
Hedefler: Fotoröportaj›n hangi hedef kitleye yönelik olaca¤›n›, yaratmay› um-
du¤unuz toplumsal etkiyi anlat›n. Fotoröportaj› kullanmay› düflündü¤ünüz mecra-
lar›, (dergi, gazete, kitap, internet yay›n› veya gösteri, sergi vb.) belirtin.
Bütçe: Fotoröportaj projesinin bütçesi afla¤›daki bafll›ca gider kalemleri dikkate
al›narak haz›rlan›r. Bütçenin gerçekçi olmas›na dikkat edin. Projeye göre de¤iflik-
lik gösterse de bir projede yer almas› gereken ana kalemler flöyle s›ralanabilir:
1. Araflt›rma,
2. Ulafl›m,
3. Konaklama,
4. Yiyecek,
5. Laboratuar (Üretim sonras› ifllemler, ayd›nl›koda ifllemleri, ifl bask›lar› ve
prova bask›lar vs.)
6. Kiralama, özel ekipmanlar, iletiflim vb.
7. Görünmeyen giderler,
8. Foto¤rafç›n›n telifi
Proje özeti haz›rlarken sorman›z gereken neden, ne, nerede, ne zaman,

SIRA nas›l
S‹ZDEve kimler gi- SIRA S‹ZDE
bi sorularla kaynak taramas› aras›ndaki iliflkiyi tart›fl›n›z. 2
Çekim
Çekim yap›l›r. Ç›kan ürünlerle çekim planlar› karfl›laflt›r›l›r. Foto¤rafç› taraf›ndan
ön seçme ve de¤erlendirme yap›l›r. Foto¤raflar dört ölçütte de¤erlendirilir:
S O R U S O R U
1. Görsel yetkinlik
2. Anlat›m gücü D‹KKAT D‹KKAT
3. Teknik yeterlilik
4. Konunun görsel analizinin yeterlili¤i
N N
Editörle birlikte de¤erlendirme yap›l›r. Bu aflamada öncelikle foto¤rafç›n›n ilk
seçmesini yapt›¤› foto¤raflar editör taraf›ndan de¤erlendirilir, gerekirse ilk seçkiye
al›nmam›fl foto¤raflara geri dönülür. AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ
Editörün belirledi¤i eksik planlar ve yetersiz görüntüler yeniden çekilir.
Editör sonuç de¤erlendirmesi yapar, fotoröportaj› oluflturacak foto¤raflar, kul-
lan›lacak mecraya göre belirlenir ve s›ralan›r. K ‹ T A P K ‹ T A P
Proje Metninin De¤erlendirmesi için Görüfller

Bir editörde/karar vericide projeyi mutlaka kullanma iste¤i ya da projeye destek iste-
¤i uyand›rmak proje yazman›n inceli¤idir.
Proje metnini inceleyen editör/karar verici, elde edece¤i foto¤raflar hakk›nda aç›k bir
fikir edinmelidir. Foto¤raflar editörün gözünde canlanmal›d›r.
Proje sunufllar› göze hofl gelmelidir. Sunufl sayfalar› özenle haz›rlanm›fl olmal› kolay
alg›lanabilmelidir.
Mekansal uzakl›klar ve projeyi gerçeklefltirmek için ihtiyaç duyulan bütçenin hacmi,
gerek kiflisel finanslar bak›m›ndan gerekse projeyle ilgilenen kifli/kurulufl bak›m›n-
dan mant›kl› olmal›d›r.
Projeler çok kapsaml› olsa bile sunufl metninde ortalama 15-20 foto¤rafla anlat›lmal›d›r.
Yay›n ve Da¤›t›m
Bir fotoröportaj projesi herfleyden önce yay›nlanmak ve da¤›t›larak çok say›da in-
sana ulaflt›rmak için yap›l›r. Foto¤raflar arac›l›¤›yla bir belgesel çal›flma yapan, bir
konuyu görsel analize tabi tutarak bir hikâye anlatan fotoröportajc›lar çal›flmalar›-
n› sergi ve gösteri salonlar›nda sunmakla yetinmezler. Fotoröportaj mutlaka bas›l-
mal›, yay›nlanmal› ve mümkünse en uzak co¤rafyalara kadar, en yabanc› kültürle-
re kadar da¤›t›lmal›d›r. Bu amaç için konvansiyonel araçlar kadar sanal ortamlar da
foto¤rafç›lar›n kullan›m›na aç›kt›r.
Fotoröportajlar öncelikle gazete, dergi ve kitaplarda bas›larak yay›nlanmak
üzere haz›rlanmal›, internet ortam›ndaki siteler ve di¤er mecralar da foto¤rafç›lar
taraf›ndan yayg›n ve etkili biçimde kullan›lmal›d›r.
Bir fotoröportaj projesi ancak bas›ld›¤›, yay›ld›¤› ve çok say›da insan taraf›ndan
izlenebildi¤i takdirde hakk›yla tamamlanm›fl olur.
ÖRNEK PROJE: “ALTIN YOLLAR-P‹R‹ RE‹S’‹N ‹Z‹NDE”
AKDEN‹Z’‹N SEK‹Z L‹MANI

Cenova - Napoli - Palermo - Tunis - Palma De Mayorka - Barselona-Atina -
‹skenderiye
Projenin özeti: Piri Reis Osmanl›’n›n parlak döneminde 1465-1554 y›llar› ara-
s›nda yaflam›fl ve gerek denizci kimli¤iyle gerekse bilim insan› kimli¤iyle ça¤›n›n
de¤erli insanlar› aras›nda yer alm›flt›r. Günümüze kadar gelen iki haritas› ve “Bah-
riye” isimli kitab› Akdeniz limanlar› hakk›nda denizcilik bilgileri verirken ayn› za-
manda liman kentlerinin sosyal, ekonomik ve kültürel durumu hakk›nda da önem-
li ipuçlar› bar›nd›r›r.
ALTIN YOLLAR - P‹R‹ RE‹S’‹N ‹Z‹NDE projesi, Piri Reis’in kitab›nda ve haritala-
r›nda yer alan sekiz Akdeniz Liman›’n›, Cenova, Napoli, Palermo, Tunis, Palma de
Mayorka, Barselona, Atina ve ‹skenderiye’nin bugünkü hallerini yaz›, foto¤raf ve
çizgiyle yans›tmay› hedefler. ‹stanbul’un 2010 y›l› Avrupa Kültür Baflkenti seçilme-
siyle birlikte planlanan bir dizi etkinlik gerek yurtiçinde gerek yurt d›fl›nda kültür-
leraras› diyalog çal›flmalar›n› h›zland›racak, bu projeyle birlikte çal›flmalar güç ve
etkinlik kazanacakt›r.
ALTIN YOLLAR - P‹R‹ RE‹S’‹N ‹Z‹NDE projesi bir yazar, bir çizer ve bir foto¤-
rafç›n›n Piri Reis’in eserlerinin k›lavuzlu¤unda ç›kaca¤› bu yolculuk sonunda orta-
ya ç›kacak kitap, sergi ve gösteriler, Reis’in gözlemlerini ve bilgilerinin günümüz
yaflant›s›ndaki karfl›l›¤›n› görmeyi de sa¤layacakt›r.
Projenin foto¤raf aya¤› Özcan Yurdalan taraf›ndan yürütülecektir. Foto¤rafç›

çal›flmas›nda Piri Reis’in tasvir etti¤i yerleri foto¤raflamaya çal›fl›rken, as›l ilgisini
günlük hayata yöneltecek ve Reis’in sosyal hayata, ekonomik yap›ya dair gözlem-
lerinin bugünkü karfl›l›¤›n› arayacakt›r. Çekilen foto¤raflar Akdeniz k›y›s›ndaki se-
kiz liman›n farkl› din, dil ve kültür köklerine sahip oldu¤unu dikkate alarak karak-
teristik özelliklerini ortaya ç›karmaya çal›flacakt›r.
Çal›flman›n yürütülece¤i limanlar›n zengin ve çarp›c› görsel dokusu dikkate al›-
n›rsa çal›flman›n sonunda ortaya ç›kacak foto¤raflar›n da ayn› etkiyi kitapta ve ser-
gide de yans›tmas› hedeflenmektedir.
Foto¤rafç› bu çal›flmaya yazar olarak kat›lacak Ersin Kalkan ve Çizer olarak ka-
t›lacak Semih Poroy ile eflgüdümlü bir çal›flma gerçeklefltirerek ortak eserde arana-
cak frekansla uyumlu eserler ortaya ç›karacakt›r.
Çekim çal›flmalar› 2010 y›l›n›n bahar ve yaz aylar›nda gerçeklefltirilecek, her li-
manda 3-4 gün geçirilerek projenin eksiksiz tamamlanmas› sa¤lanacakt›r.
Foto¤rafç› projeyi gerçeklefltirmek için digital foto¤raf makineleri kullanacak ve
proje boyuca 5000-7000 kare foto¤raf çekecektir.
Konunun Görselli¤i ve Çekim Planlar›: Liman kentleri özellikle Akdeniz
çevresindekiler ayn› zamanda birer kültür kentidir. Bu proje kapsam›nda foto¤raf-
lanacak sekiz liman kentinin her biri ba¤l› olduklar› ülkelerin kültürel zenginli¤ini
de yans›t›r. Foto¤raflar bu kültürel ögelerin günlük hayattaki yans›malar›n› göste-
rir. Sokaklardaki hayat, çal›flman›n eksenini oluflturur. Bofl vakit, e¤lence, spor,
ulafl›m, al›flverifl görüntülerinin yan›s›ra insanlar›n birbiriyle ve yaflad›klar› kentle
iliflkisini gösteren foto¤raflar çekilecektir. Foto¤raflar›n ayn› zamanda kentin mi-
mari dokusunu ve tarihi karakterini yans›tmas› hedeflenecek ve Piri Reis’in harita-
s›nda gösterilen liman›n yap›s› bugünkü bak›flla yans›t›lacakt›r. Bu foto¤raflarda
anlat›mc› bir dil kullan›lacak ve foto¤rafç›n›n gözünden kentin bugünkü haline bir
yorum getirilecektir.
Tahmini Süre:
Ekim - Kas›m - Aral›k 2009: Taslak proje ve bütçe
• Ön proje haz›rlan›r
• Ekip oluflturulur.
• Bütçe tamamlan›r
• Proje ilgili kuruma sunulur
fiubat-Mart-Nisan 2010: Araflt›rma-Haz›rl›k-Planlama
• Piri Reis’in kitab›n›n ve hakk›nda yaz›lan kitaplar okunur.
• Piri Reis Haritas› incelenir ve günümüz haritalar›yla karfl›laflt›r›l›r.
• Piri Reis’in proje kapsam›ndaki sekiz kent hak›ndaki yaz›l› gözlemleri
derlenir.
• Proje kapsam›ndaki flehirler hakk›nda tarih-co¤rafya-kültür araflt›rmalar›
yap›l›r.
• Geçmifl dönemde ve günümüzde bu kentlere yap›lan yolculuk metinleri, se-
yahatnameleri okunur.
• Proje kapsam›ndaki flehirlerin görsel dokümanlar› derlenir. ‹nternetteki gör-
sel malzeme taran›r, yay›nlanm›fl albümler incelenir.
• fiehirlerin bugünkü haritalar› üstünden günlük çekim rotas› belirlenir.
• Taslak çekim planlar› yap›l›r.
May›s 2010: Proje Onay› ve Haz›rl›k
• Proje onaylan›r.
• Teknik ekipman, lojistik haz›rl›klar ve proje grubunun ortak toplant›lar› yap›l›r.
Haziran - Temmuz 2010: Çekim
• 1. Hafta: ‹stanbul-Cenova
• 2. Hafta: Napoli
• 3. Hafta: Palermo
• 4. Hafta: Tunis
• 5. Hafta: Palma de Majorka
• 6. Hafta: Barselona
• 7. Hafta Atina
• 8. Hafta: iskenderiye
A¤ustos - Eylül 2010: Aktarma ve Seçim
• Foto¤raflar aktar›l›r ve genel seçim yap›l›r.
• Sergiye girecek foto¤raflar ve kitaba al›nacak foto¤raflar ile projenin kame-
ra arkas›n› gösteren foto¤raflar ayr›l›r.
Ekim 2010: Ürün Teslimi
• Proje müellifine genel seçki ile kitap ve sergi seçkileri teslim edilir.
• Projeye kat›lan yazar ve çizere sergi ve kitap seçkileri iletilir.
Hedefler: ‹stanbul 2010 Avrupa Kültür Baflkenti etkinlikleri içinde gerçekletiri-
lecek bu proje Piri Reis’in 15.yy’da Akdeniz’de b›rakt›¤› izlere günümüz insan›n›n
bak›fl›yla yeniden yaflam kazand›rmay› hedefler. Bu projenin gerçekleflmesiyle bir-
likte aç›lacak sergiler ve yay›nlanacak kitap yurt içinde farkl› kesimlerin dikkatini
çeker. ‹stanbul’un Kültür Baflkenti olmas› nedeniyle Avrupa kamuoyunun, kültür
sanat ve siyaset çevrelerinin gündemine girer.
Proje kapsam›ndaki Akdeniz limanlar›n›n foto¤raf›n evrensel dili arac›l›¤›yla bir
yabanc› gözünden irdelenmesi sa¤lan›r.
Proje, uygulama aflamas›nda gidilen kentlerdeki yerel yönetimler ve sivil insi-
yatiflerle buluflarak, çeflitli konferans ve konserlerle güncel bir etki yarat›r.
Proje sonras›nda yay›nlanacak kitap üç disiplini, yaz›, foto¤raf ve çizgiyi bulufl-
turarak etkili bir medya oluflturur. Kitab›n yay›lanmas›yla birlikte aç›lacak sergi ko-
nunun yeniden gündeme gelmesini sa¤lar.
Bütçe:
1. Araflt›rma,
2. Ulafl›m,
3. Konaklama,
4. Yiyecek,
5. Laboratuar (Üretim sonras› ifllemler, ayd›nl›koda ifllemleri, ifl bask›lar› ve
prova bask›lar vs.),
6. Kiralama, özel ekipmanlar, iletiflim vb.,
7. Görünmeyen giderler,
8. Foto¤rafç›n›n telifi.
“ALTIN YOLLAR-3 P‹R‹ RE‹S’‹N ‹Z‹NDE”

Adl› projenin müellifi Özdem Petek ve Pi Production’dur.
‹stanbul 2010 Kültür Baflkenti etkinlikleri kapsam›nda gerçeklefltirilen ve üç aflama-
dan oluflan bu proje “kültürel etkileflim ve tarihte iz sürme” amac›yla haz›rlanm›flt›r.
Bu çal›flma üç aflamadan oluflmufltur. “Alt›n Yollar - Jul Verne’nin ‹zinde”, “Alt›n
Yollar - Piri Reis’in ‹zinde”, “Alt›n Yollar - Evliya Çelebi’nin ‹zinde”
Projenin her aflamas›na bir yazar, bir çizer ve bir foto¤rafç› kat›lm›fl, yolculuk bir ka-
mera ekibi taraf›ndan izlenmifl, ayr›ca çok say›da müzik grubu ve sanatç› gidilen fle-
hirlerde konserler vererek projeye önemli katk› sa¤lam›flt›r.
Alt›n Yollar tamamland›ktan sonra ‹stanbul 2010 Kültür Baflkenti etkinlikleri kapsa-
m›nda her üç rotada gidilen flehirlerde çekilen foto¤raflarla bir sergi aç›lm›fl ve Nisan
2011 tarihinde, yazarlar›n, çizerlerin ve foto¤rafç›lar›n eserlerini toplayan üç cilt ki-
tap yay›nlanm›flt›r.
Yukar›da yer alan proje örne¤i “Alt›n Yollar” projesinin bir aflamas›n› oluflturan “Pi-
ri Reis’in ‹zinde” rotas›n›n foto¤raf çal›flmalar› için foto¤rafç› taraf›ndan haz›rlan-
m›fl ön metindir.
Burada yer alan foto¤raflar ise sekiz limandan birer örnek olmak üzere seçilmifltir.
3. Ünite - Bir Fotoröportaj Projesi
Cenova.
“ALTIN YOLLAR-P‹R‹ RE‹S” projesi kapsam›nda ‹stanbul’dan sonraki ilk durak “CENOVA”d›r.
51
52
Napoli
Cenova’dan sonra fotoröportajc›n›n yolu “NAPOL‹”ye düfler.

Palermo
Palermo’da günlük yaflam, otobüs cam›ndan objektife yans›r.

53
54
Tunis
Proje kapsam›nda dördüncü soluklanma noktas›nda yakalanan bu kare TUN‹S’in kültürel zenginli¤ini
yans›tmaktad›r.
Palma De Mayorca
“ALTIN YOLLAR - P‹R‹ RE‹S” projesi kapsam›nda TUN‹S’ten sonraki durak Palma De Mayorca’d›r.
55
56
Barselona
Tarihte iz sürmenin alt›nc› aya¤›nda yollar BARSELONA’ya düfler.

Atina
“AT‹NA” insan›n›n yaflad›¤› kentle iliflkisini gösteren bir kare.

57
58
‹skenderiye
Ayn› kare içinde farkl› insanlar›n ‹SKENDER‹YE’yle olan iliflkilerine bir anl›k tan›kl›k.
Özet
N Fotoröportaj›n tan›m›n› ve kapsam›n› aç›klaya- N

A M A Ç Fotoröportajc›n›n özelliklerini s›ralayabilmek.
A M A Ç
2
1 bilmek. Bir fotoröportajc› öncelikle, insan haklar›na, hay-
Röportaj tekni¤iyle ele al›nan konunun haber, van haklar›na, do¤aya, çevreye sayg›l› bir birey-
bilgi ya da tan›kl›k içerecek biçimde fotografik dir. Ayr›ca foto¤rafç›l›k eti¤ine sahiptir ve sorum-
görüntünün diliyle sunulmas›na denir. luluk almay› bilir. Araflt›rmaya aç›k, olaylar ile ol-
Fotoröportaj ele al›nan konuyu görsel bileflen- gular aras›ndaki iliflkiyi çözümleyebilecek bilgi
lerine ay›rma ifllemidir. Foto¤rafç› konusunu en ve beceriye sahiptir. ‹letiflime aç›k, baflkalar›yla
ince ayr›nt›s›na kadar görsel bir analize tabi tu- kolay iliflki kurabilen, empati yetene¤i geliflmifl
tar. Fotoröportajda yer alan her görüntü, konu- fotoröportajc›, “gerçek”, “do¤ru” ve “özgün” ara-
nun bir yan›n› yans›t›r. Bu görüntüleri seçip s›- s›ndaki farkl›l›¤› bilir. Gözlemcidir, hem geneli
ralayarak yeniden bir araya getiren foto¤rafç›, hem ayr›nt›y› görebilir. fiartlara uyum sa¤layabi-
konusu hakk›nda kendi sözünü kurar ve bir hi- lir, risk alabilir ve sab›rl›d›r. Gergin ortamlarda
kâye anlat›r. so¤ukkanl› ve yüksek moralli olmay› baflar›r. Fo-
to¤raf makinas›n› her ortamda kullanabilecek ve
anlat›mc› görüntüler oluflturabilecek teknik ye-
terlili¤e sahiptir. Son olarak hikâye anlatma be-
cerisi geliflmifltir ve görüntü dili kadar sözel dile
de hâkimdir.
N
A M A Ç
Fotoröportaj projesinin aflamalar›n› özetleyebil-
3 mek.
Bir fotoröportaj projesi, konuyu seçmek, seçilen
konuyu araflt›rmak, çekim plan› yapmak ve pro-
je metnini yazmak, çekim, yay›m ve da¤›t›m afla-
malar›ndan oluflur.
1. Bir kifliden s›n›rlar› çok daralt›lm›fl bir konuda k›- 6. Afla¤›dakilerden hangisi fotoröportajc›n›n konu se-
sa ve net bir bilgi ve yorum alma yöntemine ne ad çerken cevaplamas› gereken sorulardan biri de¤ildir?
verilir? a. Neden bu konu seçildi?
a. Demeç b. Konu yeteri kadar daralt›lm›fl m›?
b. Mülakat c. Daha önce ayn› konuda bir çal›flma yap›lm›fl m›?
c. Röportaj d. Konu görüntülerle ifade edilebilir mi?
d. Fotoröportaj e. Konu görsel çekicilik tafl›yor mu?
e. Belgesel foto¤raf
7. Afla¤›dakilerden hangisi, bir konunun gerçeklefltirilip
2. Afla¤›dakilerden hangisi bir kifliye belirli bir konu gerçeklefltirilmeyece¤ine karar verirken “olumlu” ce-
hakk›nda çeflitli sorular yönelterek bilgisini, birikimleri-
vap verilmesi gereken sorulardan biri de¤ildir?
ni ve görüfllerini ortaya ç›karmay› amaçlar?
a. ‹nsan haklar›na sayg›l› m›?
a. Demeç
b. Etik ve do¤al hukuk aç›s›ndan uygun mu?
b. Mülakat
c. Zaman ve fiziki koflullar aç›s›ndan uygun mu?
c. Röportaj
d. Ayd›nlatma koflullar› uygun mu?
d. Fotoröportaj
e. Belgesel foto¤raf e. Ekonomik olanaklar ve yasal hükümler aç›s›n-
dan gerçeklefltirilebilir mi?
3. ‹çinde çeflitli demeçleri, farkl› mülakatlar› da bar›n-
d›rmakla birlikte röportajc›n›n kendi gözlemleri, araflt›r- 8. Bir fotoröportajc›n›n afla¤›daki bafll›klardan hangisi
malar› ve çeflitli gazetecilik teknikleriyle ulaflt›¤› bilgile- hakk›nda ayr›nt›l› araflt›rma yapmas› gerekmez?
ri de de¤erlendiren kapsaml› tekni¤e ne ad verilir? a. Konuyla ilgili demeç veren kiflilerin yaflam›
a. Demeç b. Konunun biçimlendi¤i co¤rafi-fiziki koflullar
b. Mülakat c. Kültürel yap›s›-kültürlere etkisi
c. Röportaj d. Sosyal yap›s›n›-sosyolojik etkisi
d. Fotoröportaj e. Ekonomik yap›s›-ekonomik etkisi
e. Belgesel foto¤raf
9. Afla¤›dakilerden hangisi çekim sonras› önseçme ve
4. Farkl› demeç ve mülakatlardan elde edilen bilgileri, de¤erlendirme sürecinde kullan›lan ölçütlerden biri de-
kendi gözlem, araflt›rma ve çeflitli gazetecilik yöntemle- ¤ildir?
ri kullanarak elde etti¤i bilgilerle harmanlayan bir tek- a. Görsel yetkinlik
nikle ele al›nan konunun haber, bilgi ya da tan›kl›k içe-
b. Çekim plan›
recek biçimde fotografik görüntünün diliyle sunulmas›-
c. Anlat›m gücü
na ne ad verilir?
a. Demeç d. Teknik yeterlilik
b. Mülakat e. Konunun görsel analizinin yeterlili¤i
c. Röportaj
d. Fotoröportaj 10. Foto¤rafç›n›n konu hakk›nda yeterli bilgi, gözlem
e. Bas›n aç›klamas› ve fikir sahibi oldu¤unu hissettiren bölüm afla¤›dakiler-
den hangisidir?
5. Afla¤›dakilerden hangisi bir fotoröportajc›da bulun- a. Bafll›k
mas› gereken özelliklerden biri de¤ildir? b. Çekim plan›
a. Foto¤raf makinas›n› her ortamda kullanabilecek c. Projenin özeti
ve anlat›mc› görüntüler oluflturabilecek teknik d. Tahmini süre
yeterlili¤e sahip olmak e. Hedefler ve bütçe
b. Foto¤rafç›l›k eti¤ine sahip ve sayg›l› olmak, so-
rumluluk almay› bilmek
c. Gerçek”, “do¤ru” ve “özgün” aras›ndaki farkl›l›-
¤› bilmek; özgünlü¤e zarar vermemek
d. Maceray› sevmek
e. Gergin ortamlarda so¤ukkanl› ve yüksek moral-
li olabilmek
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› S›ra Sizde Yan›t Anahtar›

1. a Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “Fotoröportaj›n Tan›m› S›ra Sizde 1
ve Kapsam›” bölümünde yer alan bilgileri yeni- Röportajc›, demeç dedi¤imiz yöntemle elde edilen bil-
den gözden geçiriniz gilerden de, çeflitli konularda kiflilerle yap›lm›fl müla-
2. b Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Fotoröportaj›n Tan›m› katlardan da yararlan›r. Demeç ve mülakatlardan yarar-
ve Kapsam›” bölümünde yer alan bilgileri yeni- lanma anlay›fl› fotoröportajc›lar için de geçerlidir. Ayn›
den gözden geçiriniz flekilde röportajc›n›n faydaland›¤› gözlem, araflt›rma ve
3. c Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Fotoröportaj›n Tan›m› çeflitli gazetecilik teknikleriyle ulaflt›¤› bilgileri de¤er-
ve Kapsam›” bölümünde yer alan bilgileri yeni- lendirme anlay›fl› fotoröportajc›da da vard›r. Röportajc›
den gözden geçiriniz da t›pk› fotoröportajc› gibi ele ald›¤› konuyu haber, bil-
4. d Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Fotoröportaj›n Tan›m› gi ve tan›kl›k içerecek biçimde aktar›r. Röportajc› ile fo-
ve Kapsam›” bölümünde yer alan bilgileri yeni- toröportajc›n›n ayr›ld›klar› tek nokta kulland›klar› dil-
den gözden geçiriniz dir. Fotoröportajc›, ayn› teknikleri kullanarak bir konu
5. d Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Fotoröportaj›n›n Özel- hakk›nda elde etti¤i bilgileri yaz› diliyle de¤il fotografik
likleri” bölümünde yer alan bilgileri yeniden görüntünün diliyle sunar.
gözden geçiriniz
6. c Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Konuyu Seçmek” bö- S›ra Sizde 2
lümünde yer alan bilgileri yeniden gözden ge- Fotoröportajç› çekimlere bafllamadan önce ele ald›¤›
çiriniz konunun geçmiflini-tarihini ayr›nt›l› biçimde araflt›rarak
7. d Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Konuyu Seçmek” bö- ifle bafllamal›d›r. Ard›ndan konunun biçimlendi¤i co¤-
lümünde yer alan bilgileri yeniden gözden ge- rafi-fiziki koflullar hakk›nda bilgi edinmeli, konunun
çiriniz çevreye-insana etkisini de¤erlendirmeli, konunun kül-
8. a Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Seçilen Konuyu Arafl- türel özellikleri hakk›nda fikir sahibi olmal›, di¤er kül-
t›rmak” bölümünde yer alan bilgileri yeniden türlere etkisini incelemedir. Bununla birlikte konunun
gözden geçiriniz sosyal yap›s› incelemeli ve ekonomik yap›s›-ekonomik
9. b Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Çekim” bölümünde yer etkisi üstünde araflt›rma yap›lmal›d›r. S›ralanan konu-
alan bilgileri yeniden gözden geçiriniz lardaki araflt›rmalar›n› kapsaml› bir biçimde gerçekleflti-
10. c Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Proje Metninin Haz›r- ren fotoröportajc› neden, ne, nerede, nas›l, kimler gibi
lanmas›” bölümünde yer alan bilgileri yeniden sorular›n yan›tlar›n› da kapsaml› bir biçimde verebile-
gözden geçiriniz cek, böylece etkili, derdini net ifadelerle tan›mlayan bir
proje özeti ortaya ç›karabilecektir. Bu da projenin yafla-
ma geçirilmesi konusunda at›lm›fl önemli bir ad›md›r.
Kaynaklar
Oral, M. (2011). Toplumsal Belgeci Foto¤raf ve Fikret
Otyam Örne¤i, Espas yay›nlar›, ‹stanbul.
Yurdalan, Ö. (2007). Belgesel Foto¤raf ve Fotoröportaj,
Agora kitapl›¤›, ‹stanbul.
4
Amaçlar›m›z
N
Belgesel film için proje dosyas› haz›rlaman›n yap›m sürecine olan katk›lar›n›
N
aç›klayabilecek,
Proje dosyas› oluflturma konusundaki bilgileri özetleyebilecek bilgi ve bece-
riye sahip olacaks›n›z.
Anahtar Kavramlar
• Belgesel Film • Proje Gelifltirme
• Sözlü Tarih
‹çindekiler
• BELGESEL YAPMAK ‹Ç‹N B‹R
F‹KR‹M VAR
Foto¤raf ve Video Belgesel Yap›mlar›n • BELGESEL YAPIM PROJE DOSYASI
Proje Gelifltirme Projelendirilmesi
• ÖRNEK PROJE DOSYASI
“CUMHUR‹YET‹N HAYALLER‹”
Belgesel Yap›mlar›n
Projelendirilmesi
BELGESEL YAPMAK ‹Ç‹N B‹R F‹KR‹M VAR

Bir belgesel yapmak için yola böyle ç›kabiliriz. Fikir; bir ‘merak’, bir ‘dert’, bir ‘iz
sürme’ iste¤inden kaynaklan›yorsa pefl pefle gelen sorular peflimizi b›rakmaz. Fik-
ri, bir belgesel yap›m sürecine dönüfltürmek için neler yapmal›, nas›l yapmal›, kim-
lerle yapmal›, hangi s›rayla yapmal› ve tüm bunlar› yapabilmenin koflullar›n› nas›l
yaratmal› peflimizi b›rakmayan sorulardan baz›lar›.
‹lgili alan e¤itimini tamamlam›fl genç bir mezun ya da tamamlamak üzere
olan bir ö¤renci veya ulusal / yerel televizyonlarda belgesel yap›mlara komflu
alanlarda çal›flarak deney kazanm›fl bir belgeselci aday› olabiliriz. Hatta belge-
sel de yapm›fl olabiliriz. Her durum için bilgi, düflünce ve deneyleri yaz›ya dö-
kerek gözden geçirmek, düflünmeyi hem tetikleyen hem de düzenleyen bir ge-
lifltirme süreci.
‹flte belgesel yap›mlar›n projelendirilmesi dedi¤imiz kavram da bir anlamda bil-
gi, düflünce ve deneyimlerin yaz›ya dökülmesi anlam›na gelir. Bu kavram› proje
dosyas› haz›rlamak biçiminde de ifade edebiliriz.
Proje dosyas› haz›rlamak yap›m süreci için önemli bir bafllang›ç aflamas›d›r ve
ünite içinde aç›klanmaya çal›fl›lacakt›r. Bu aç›klamalara geçmeden önce, belgesel
sinema alan› ve belgesel film yap›m süreçlerinin tümüne yay›lan baz› kavram ve il-
kelere dikkat çekmek yararl› olabilir.
Belgesel Sinema Ve Yap›m Süreçleri Üzerine Birkaç Not

Belgesel sinema, yüzünü gerçek hayata dönmüfl bir sinema. Yaflanm›fl veya yafla-
nan hayat›n düflünebilece¤imiz her alan› konusu içinde yer al›r. Hayat› belgeleyip toplumsal
Gerçe¤i tüm yüzleri ile araflt›rmaya ve izleyicisi ile paylaflmaya çal›flan belgesel haf›zaya kazand›rmaya
çal›flan belgesel sinema,
sinema, hayat› belgeler ve toplumsal haf›zaya kazand›rmaya çal›fl›r. Bu eyleminde kendi esteti¤ini ve tekni¤ini
yarat›c›l›¤›n özgünlü¤üne inan›r, ama bu özgünlü¤ün “gerçek hayat” ile sürekli gelifltirirken “etik”
de¤erlerini hep gündemde
olarak sorgulanaca¤›n› öngörür. Kendi esteti¤ini ve tekni¤ini gelifltirirken, “etik” tutar, gözden geçirir.
de¤erlerini de hep gündemde tutar, gözden geçirir.
Belgesel sineman›n var olma biçimini oluflturan bu çerçeve, belgesel yap›m›n
gerçeklefltirilme süreçlerine de belli kurallar getirmektedir.
Belgesel sinema her fleyden önce, fikrin oluflumundan final aflamas›na ka-
dar duygu, bilgi ve araflt›rman›n birbirini besledi¤i bir iz sürmedir. Bu yap›l›r-
ken her döneme, her olguya, her insana eflit mesafede durmaya çal›flarak yol
al›nmas› gerekir. Bir sanat ve sinema alan› ürünü olarak belgesel / belgesel
Belgesel sinema, yönetmene film, ona özgün bir anlat›m dili kazand›racak yönetmene gerçe¤in sundu¤u
gerçe¤in sundu¤u ipuçlar›n›
yorumlama f›rsat› sunar, ama ipuçlar›n› yorumlama hakk› tan›r,ama bir flartla; gerçekli¤e müdahale etme-
bunun için yönetmenin uymas›
gereken bir etik kural vard›r: den ya da birden fazla halleri olan gerçe¤in olas› farkl› boyutlar›n› yok
yönetmen gerçekli¤e saymadan. Bu ilke belgesel sineman›n en önemli etik sorunlar› aras›nda yer
müdahale etmemeli ya da
birden fazla halleri olan almaktad›r. Bu ilkeye sad›k kalmak, araflt›rma süreçlerine hakk›n› vermekle bi-
gerçe¤in olas› farkl› rebir iliflkilidir.
boyutlar›n› yok saymamal›d›r.
SIRA S‹ZDE “Gerçekli¤e SIRA

müdahale
S‹ZDE etmeden ya da birden fazla halleri olan gerçe¤in olas› boyutlar›n›
1 yok saymadan” cümlesinde kastedilen anlam› tart›fl›n›z.
D Ü fi Ü N E L ‹ M Belgesel DFilm
Ü fi Ü N EYap›m›nda
L‹M Araflt›rman›n Önemi
Belgesel film üretimi gerçe¤in izini sürmekle hayat buluyor demifltik. Araflt›rma
S O R U kavram› da Sçokluklar›n
O R U ya da rakamlar›n tasnifinden ötede bir anlam tafl›r. Belge-
sel yap›m aflamalar› olabildi¤ince tüm unsurlar›yla olgular›n, öykülerin oluflma sü-
reçlerine yönelir. Gerçe¤in izini sürerken çok da hoflnut olmad›¤›m›z kimi unsur-
D‹KKAT D‹KKAT
lar› bilerek alg›lar›m›z›n d›fl›nda tutmak, yok saymak gerçekli¤e müdahale etmek
anlam›na gelece¤i gibi yeterince özenilmemifl araflt›rma süreçlerinin de iyi niyeti-
N N
SIRA S‹ZDE mize ra¤men SIRAbenzer
S‹ZDE sonuçlar do¤uraca¤› notunu düflmek gerekir.
Bir yandan da gerçek tek boyutlu de¤il, birden fazla halleri, yüzleri var ve bu
olgu -bu olguya çat›flma da denebilir - belgeseli besleyecek unsurlar aras›nda yer
almaktad›r. Yönetmen gerçe¤i yorumlama hakk›n› kullan›rken bir seçim yapar. Bu
seçim yani yorum da yönetmenin / ürünün hayata karfl› durdu¤u yeri belirler. Bir
örnek olarak baraj yap›m› nedeni ile sular alt›nda kalacak tarihi bir doku - ören ye-
ri üzerine bir belgesel yap›yor olabiliriz. Suya olan ihtiyaç ve tarihi miras›n yok
edilmesi çat›flmal› iki unsur. Yönetmen bir seçim yaparak filmini bu yaklafl›m üze-
rinden infla etmek durumundad›r. Bu seçim için yöre insanlar›n›n hayat›, bu uygu-
laman›n onlar›n hayat›nda yapaca¤› de¤ifliklikler, yöre insanlar›n›n görüfl ve bek-
lentileri, yöredeki hayatlar›, konu ile ilgili uzmanl›k alan› bilgileri, dan›flman deste-
¤i gibi unsurlarla araflt›rman›n detayl› yürütülmesi seçimin sa¤l›kl› temellerde ya-
‹NTERNET p›lmas›n› sa¤layacakt›r.
‹NTERNET
Bir proje dosyas›, araflt›rman›n kapsam ve içeri¤iyle ilgili bu yo¤unlu¤u bafltan
öngörebilmelidir. Proje dosyas›n› oluflturmadan önce bir ön araflt›rma yapmak bu
öngörüyü daha sa¤l›kl› yapabilmek için önkofluldur.
Belgesel üretiminde araflt›rma kavram›n› biraz daha açarsak; belgesel yap›m
sürecinin kendisi bir iz sürme, araflt›rma sürecinin içinden geçerek olgunlafl›r.
Bildi¤imizi zannettiklerimizle, ön yarg›lar›m›zla çat›flabiliriz. Bir yap›m süreci ay-
n› zamanda tart›flma ve yarat›c› düflünme sürecidir. Yeteri kadar bildi¤imiz konu-
lardan çok, merak etti¤imiz konularda belgesel film yapma iste¤inin a¤›r basma-
s› da bu yüzdendir.
BELGESEL YAPIM PROJE DOSYASI
Proje Dosyas›n›n ‹fllevleri

Proje dosyas›n›n genel olarak üç temel ifllevi vard›r.
Bir proje dosyas›ndan
beklenen ifllevlerden birisi, -Yeterli olgunlukta gelifltirilmifl bir proje dosyas›, belgesel yap›m ekibi için ya-
dosyada yer alan öngörülerin p›m aflamalar› boyunca ve özellikle yap›m sürecinin ilk ivmelenme döneminde
belgesel yap›m sürecini
do¤ru güzergâhlarda ve önemli bir referanst›r. Bir proje dosyas›ndan beklenen ifllevlerden birisi, dosyada
verimli bir flekilde yer alan öngörülerin belgesel yap›m sürecini do¤ru güzergâhlarda ve verimli bir
yönlendiriyor olmas›d›r.
flekilde yönlendiriyor olmas›d›r.
4. Ünite - Belgesel Yap›mlar›n Projelendirilmesi 65
Yap›m sürecinin olgunlaflma aflamalar›nda, yap›m›n, proje dosyas›ndan daha

zengin bir içeri¤e ulaflaca¤›n› öngörmek gerekir. Bu durum belgesel yap›m süreci-
nin baflar›yla yürütüldü¤ünün göstergesi olacakt›r. Daha önce de ifade etti¤imiz gi-
bi yap›m süreci,ayn› zamanda bir yan›yla da konuyu giderek zenginlefltiren bir
araflt›rma sürecidir.
-Özen gösterilerek haz›rlanm›fl, gerekli düzeyde gelifltirilmifl bir belgesel yap›m
dosyas›, finansman aray›fl›nda da önemlidir. Konu hakk›nda bilgisi olmayan bir ki-
fli, bir kurum temsilcisi, potansiyel bir finansör proje dosyas›ndan hareketle nas›l
bir belgesel olaca¤›n› genel hatlar›yla kavrayabilmeli, ifllevini ve çal›flma alt yap›s›-
n›n gerisindeki eme¤i fark edebilmelidir. Finansör, belgesel alanda flu ya da bu dü-
zeyde uzmanlaflm›fl bir kurulufl ise proje önerisinin yetkinli¤inin ya da eksiklikle-
rinin daha kolay tespit edilece¤ini öngörmek gerekir.
-’Belgesel Yap›m Proje Dosyas›’ haz›rlaman›n bir ifllevi de, e¤er bir ‘belgesel-
ci’ olacaksak, ileriye dönük kendi çal›flma arflivlerimizi oluflturmaya yard›mc› ol-
mas›d›r. Sadece dosya de¤il, öncesindeki küçük ön araflt›rmalar›m›z, bilgi ve dü-
flünme notlar›m›z da önemlidir. Çünkü yeni fikirler, yeni belgeseller yapma iste-
¤i, oluflturdu¤umuz birikim üzerinden de tetiklenmektedir. Bilgisayar teknolojisi-
nin sundu¤u çok önemli olanaklar yan›nda, oluflturdu¤u tuza¤a düflerek bilgileri
sistemsiz bir flekilde bilgisayarda depolamay›p, proje temelli ya da tematik bafll›k-
larla bir arfliv sistemi kurarsak, ihtiyaç duydu¤umuzda daha önce edindi¤imiz bil-
gilere, isimlere, adreslere vb. k›sa sürede ulaflarak yeniden gereksiz vakit harca-
may›z.Bu arflivlemenin tüm belgesel yap›m› boyunca oluflan yeni bilgiler için da-
ha da de¤erli oldu¤unu belirtmek gerekir. Her belgesel yap›m›n kendi yap›m öy-
küsü kitapç›¤› ya da yap›m bilgileri arflivi, belgesel yap›m›n di¤er önemli ç›kt›lar›
aras›nda yer almaktad›r.
SIRA S‹ZDE
Proje dosyas› haz›rlaman›n belgeselciye sa¤layaca¤› katk›lar› tart›fl›n›z. SIRA S‹ZDE
2
Bir Fikirle Yola Ç›kman›n Önemi D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ M
Bu yaz›n›n giriflinde “Bir belgesel yapmak istiyorum” cümlesi yerine “Belgesel yap-
mak için bir fikrim var” sözü tercih edilmiflti. Çünkü belgesel yapmak bir amaç de-
¤il bir araç. S O R U S O R U
Bir olgu, bir öykü zihninizi kurcalamaya bafllad›¤›nda devam› gelecek bir dü-
flünme süreci olufluyor demektir. Bu zihinsel sürecin gelifltirilmesi,
D ‹ Ks›nanmas›
KAT olgu- D‹KKAT
lar ve öykülerin izini sürmekle, onlar› bilgi, belge ve duygusuyla daha yak›ndan
kavramakla mümkün olabiliyor. Belgesel film, bu kavray›fl›m›z› sineman›n diliyle
N N
ifade etme ve izleyiciyle paylaflma olana¤› sunuyor.
Proje Dosyas›n›n ‹çeri¤inin Oluflturulmas› AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ

Bu soru bir belgeseli yap›labilir k›lmak için nelere ihtiyaç var sorusu ile iç içe. So-
rular›m›za bir düzen vermek, yap›m aflamalar›n› hayal etmek, eksiklerimizi görmek
için en iyisi yaz›l› olarak düflünmektir. K ‹ T A P K ‹ T A P
S›ral› gitmeye çal›fl›rsak;
• Bir fikrimiz var, demek ki konumuz genel olarak belli.
• Bu belgeseli neden yapmak istiyoruz? TELEV‹ZYON TELEV‹ZYON
• Belgeseli kimler izlesin, nerelerde izlensin istiyoruz?
• Konuyu nas›l ele alaca¤›z, nas›l iflleyece¤iz, yaklafl›mlar›m›z›n genel çerçe-
vesi ne olacak?
• Ne tür araflt›rmalar yapaca¤›z?
• Nerelerde yapaca¤›z?
• Kütüphane, kaynakça m› tarayaca¤›z?
• Kaynak kifliler, tan›k kifliler mi bulaca¤›z?
• Alanda araflt›rma m› yapaca¤›z?
• Konunun uzman› olan dan›flmanlar›n deste¤ine ihtiyaç var m›?
• Belgesel filmin görsel ve sözel anlat›m unsurlar›n›n niteli¤i nas›l olacak?
• Nerelerde, ne zaman, ne tür, kaç gün çekimler yapaca¤›z?
• Çekim için ne tür ekipmanlar gerekiyor?
• Kurgu öncesi masa bafl› çal›flmay› nas›l yürütece¤iz?
• Filmin kurgusunu nerede, kimlerle yapaca¤›z?
• Çekim ve kurgunun teknik standard› ne olacak?
• Bütün bu çal›flmalar› hangi takvim ve sürelerde gerçeklefltirece¤iz?
• Yukar›daki dökümün önemli bir k›sm› harcama yapmay› gerektiriyor. Bel-
gesel yap›m finansman›n› nas›l oluflturaca¤›z?
Yukar›daki s›ralamada 3. fl›ktan sonras› için öngörüde bulunmakta zorlan›yor-
sak, düflüncelerimiz belirsizlefliyorsa bu durum konu ile ilgili bilgilerimizin eksik
oldu¤una iflaret eder. O halde belgeselin konusu hakk›ndaki bilgilerimizi artt›rmak
için ön araflt›rma yapmak daha sonra da belgesel yap›m› projelendirmek gerekir.
Proje Dosyas›n›n Haz›rlanmas›

Tamamlanm›fl iki ayr› tür belgesel filmin proje dosyalar›n› ele alarak dosyadaki ön-
görüler ile filmlerin yap›m süreçleri aras›ndaki iliflkiyi de irdeleyebiliriz.
Belgesel filmlerden birisi ‘Cumhuriyetin Hayalleri’. 1997 - 1998 y›llar›nda yap›-
lan, anlat›m›n› Cumhuriyetin ilk kuflaklar›n›n sözlü tarih tan›kl›klar› üzerine kur-
mufl ve yüzünü bu döneme çevirmifl bir film.
‹kinci örnek ‘Çöpte Dostoyevski Buldum’ 2005 - 2010 y›llar› aras›nda yap›lm›fl
bir belgesel film. Bir kâ¤›t toplay›c›s›n›n, yap›m y›llar› boyunca hayat›n› izleyen, bu
ba¤lant› ile çocukluk y›llar›ndan itibaren ailesinin, çevresinin, kâ¤›t toplay›c›l›¤›n›n
serüvenini dillendiren bir film.
ÖRNEK PROJE DOSYASI: “CUMHUR‹YET‹N HAYALLER‹”

Bu belgesel film için Kültür Bakanl›¤› ya da sinemaya finansal destek veren bir ku-
ruma baflvuru yap›lmad›. Sponsor bulmak için bir proje dosyas› haz›rland›. ‹lk bafl-
vurulan firma taraf›ndan teklif kabul edildi, bu nedenle projenin farkl› baflvuru for-
Sözlü tarih, toplumsal tarihi matlar›nda dosyalar› oluflmad›. ‹ncelenecek dosya 1997 tarihlidir ama konusu,
insan öyküleri üzerinden amac› do¤rultusunda do¤ru sponsorlar öngörüldü¤ünde benzer formatda bir dos-
kavramaya çal›flan bir
belgesel yap›m türüdür. ya ile bugün de bir belgesele destekler bulunabilir.
Yönetmen ve ekip böyle bir
belgeseli herhangi bir Bu Belgeseli Yapma Fikrinin Do¤uflu
tarihte ayn› istekle yapmay› Her fleyden önce, ‘sözlü tarih çal›flmalar›’ insan ruhunu olgunlaflt›ran bir u¤rafl.
arzu ederdi ama sponsor
kuruluflun bu filmi Toplumsal tarihi insan öyküleri üzerinden kavramaya çal›flmak yal›n ve bir o ka-
destekleme nedeni filmin dar da zengin ufuklar aç›yor önümüze. Belgesel, bafltan sözlü tarih tan›kl›klar›
75. y›l kutlamalar›nda
gösterilecek olmas›yd›. Bu
üzerine kurulu bir film olarak tasarland›.
saptamadan hareketle Yönetmen ve ana yap›m ekibi daha önce sözlü tarih çal›flmalar› ve bu yöntem-
sponsor aray›fllar›nda le belgesel yap›mlar gerçeklefltirmifl bir ekipti. 1998 y›l› Cumhuriyetin 75. y›l›yd›.
firmalar›n kitle iletiflim
faaliyetleriyle bir flekilde Hala aram›zda yaflayan ve Cumhuriyetin kurulufl y›llar›na tan›k olan insanlara ulafl-
paralellik tafl›yan önerileri mak, onlarla derin söylefliler yaparak arflivlemek ve özgün öyküleri üzerinden top-
destekleme olana¤›n›n daha
yüksek oldu¤u notunu lumsal tarihimizi dillendirecek belgesel yaparak olabilen en genifl kesimlerle pay-
düflmek gerekir. laflmak projenin ç›k›fl noktas› oldu.
Ön Araflt›rma Sürecinde Gerçeklefltirilen Çal›flmalar

Bu belgeseli yapma fikri oluflmaya baflland›¤›nda belgesel için üç kifli ile çekimler Araflt›rma çal›flmalar› yap›m
süreci içinde tan›mlam›fl ise
tamamlanm›fl, ekibin motivasyonunu yükselten sonuçlar elde edilmiflti. Yap›m sü- proje dosyas›nda
reci, arzu edilen tan›kl›klara ve dönemin arfliv görüntülerine ulaflmak, dönem bil- araflt›rman›n yöntemini,
çerçevesini ve genel olarak
gilerini derlemek konusunda yo¤un bir araflt›rma - dokümantasyon çal›flmas› ge- beklenen sonuçlar› belirtmek
rektiriyordu. Yap›m sürecinin genel foto¤raf›n› görmek hem yap›m ekibine yol gerekir. Somut bilgi ve
malzemeler yap›m sürecinde
göstermesi hem de sponsor kurulufla yap›m sürecinin niteliklerini anlatabilmek oluflur.
aç›s›ndan önemliydi.
Ön araflt›rma sürecinde afla¤›daki yöntem ve iletiflim kanallar› kullan›ld›: E¤i-
tim, kültür, sanat, mühendislik, ekonomi vb. alanlarda hayatta olan Cumhuriyet
kufla¤› insanlar›ndan bilinen isimler vard›. Ama isimleri bilinmeyenlere de ulaflmak
gerekiyordu. Bu isimlere ulaflmak için yerel kaynaklara baflvuruldu. Her yörenin
toplum önderi insanlar, deneyimli olan gazeteciler, yerel araflt›rmac›lar, ‘‹l Kültür
Müdürlükleri’, ‘Halk Evleri’, ‘Meslek Odalar›’ vb. yerel bilgiler konusunda zengin
kaynaklar olup yap›lan ön araflt›rmaya de¤erli katk›lar sundular. Proje dosyas›
oluflmadan afla¤›daki konulara daha belirgin cevaplar vermek üzere bir ön araflt›r-
ma yap›ld›.
• Sözlü tarih tan›kl›klar›n›n seçiminde temel kriterler;
‹flgal y›llar›na, Cumhuriyetin ilan›na tan›k olan kifliler olacakt›.
Foto¤raf 4.1
‹brahim Kutlutan
1903 do¤umlu olan

‹brahim Kutlutan,
dönemin Orman
Fakültesi mezunu
ve Türk Standartlar
Enstitüsü’nün ilk
genel sekreteri.
• Yaklafl›k kaç kifli ile çekim yap›laca¤›;

Yaklafl›k 75 kifli ile çekim öngörüldü. Dört bölüm olarak tasarlanan belgeselde
konu da¤›l›m›n›n çeflitlili¤i de düflünüldü¤ünde bu say› yüksek olmayacakt›.
Foto¤raf 4.2
Türkiye’nin ilk
kad›n dekan› olan
1910 do¤umlu
Prof. Dr. Nushet
Gündo¤an görüflme
yap›lan kiflilerden
birisiydi.
• Çekim co¤rafyas›
Büyük merkezlerde yo¤unlaflmayan, Türkiye co¤rafyas›na da¤›lm›fl tan›kl›klar
için en az 25 yöre öngörüldü.
• Bilgi ve görsel arfliv malzemesi için araflt›rma - dokümantasyon çal›flmala-
r›n›n niteli¤i
Cumhuriyet’in kurulufl döneminin görsel malzemesini (kullan›labilir kalitede)
içeren kitaplar, albümler, kataloglar, dergiler, özel koleksiyonlar, günlük gazete
koleksiyonlar› araflt›r›lacak kaynaklar aras›nda yer alacakt›. Araflt›rma mekânlar› ise
milli kütüphaneler, Ankara, ‹stanbul, ‹zmir’deki ana kütüphaneler ve TBMM kitap-
l›¤› olmak üzere araflt›rman›n olgunlaflma aflamalar›nda edinilen yeni bilgilerle ye-
ni kütüphaneler, özel arflivler olacakt›.
Foto¤raf 4.3
Arfliv Foto¤raf›
Belgeselde
kullan›lan arfliv
foto¤raflar›ndan
biri.
Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu, Baflbakanl›k Bas›n Enformasyon Genel
Müdürlü¤ü, Devlet Demiryollar›, Karayollar› Genel Müdürlü¤ü, Atatürk Orman
Çiftli¤i arflivleri hareketsiz görsel malzeme - foto¤raf için önemli arflivlerdi.
Hareketli tarihsel arfliv görüntüleri için TRT ve FRTEM (Film, Radyo ve Televiz-
yonla E¤itim Merkezi) di¤er önemli kaynaklard›.
Foto¤raf 4.4
Arfliv foto¤raf›.
Cumhuriyet
kutlamas›n›
gösteren bir arfliv
foto¤raf›
Ayr›ca sözlü tarih çekimleri, kiflilerin özel albümlerinde olan foto¤raflara, bel-
gelere ulaflmak aç›s›ndan en verimli kaynak olacakt›.
Ön araflt›rma aflamas›nda ‹stanbul’daki kütüphanelerde bir ön kaynak listele-
mesi ç›kar›ld›.
• Aktüel çekimlerin niteli¤i
Türkiye co¤rafyas›na yay›lm›fl ve özellikle sözlü tarih için gidilen bölgelerde çe-
kimler yap›lacakt›. Filmin anlamsal içeri¤ine efllik edecek dokular, mekânlar, insan-
lar üzerinden görsel bir anlat›m yaklafl›m› bafltan yönetmen taraf›ndan tasarlanm›flt›.
Foto¤raf 4.5
Aktüel çekim.
Diyarbak›r
sokaklar›nda
çocuklar. Filmin
anlamsal içeri¤ine
efllik edecek bu
türden dokular,
mekânlar, insanlar
üzerinden görsel
bir anlat›m
yaklafl›m›
yönetmen
taraf›ndan bafltan
tasarlanm›flt›.
• Yap›m aflamalar›n›n tan›mlanmas› ve zaman plan›

Ulafl›lan isimlerle sözlü tarih çekimlerine gecikmeden bafllamak üzere ilk üç ay
yo¤un bir araflt›rma - dokümantasyon süreci olarak belirlendi. Devam›nda sözlü
tarih çekimleri, deflifre ifllemleri, arflivlere ulaflma yap›m›n ihtiyaçlar› do¤rultusun-
da tüm malzemenin dokümantasyonu, masa bafl› ön kurgu çal›flmalar›, filmin yak-
lafl›m metninin oluflmas› ana bafll›klar›nda tüm yap›m aflamalar›n›n efl zamanl› ola-
rak birlikte yürüyece¤i öngörüldü. Belgeselin gösterimi 29 Ekim 1998 tarihi olaca-
¤› için yap›m takvimini uzatmak zaten mümkün de¤ildi.
Proje Dosyas› Örne¤i
Proje dosyas› sponsor kurulufla bir sunufl yaz›s› ile verildi. Bu sunufl yaz›s›nda
çok k›sa olarak projenin niteli¤i, amac›, kurum taraf›ndan desteklenmesi talebi, bu
deste¤in önemi dile getirildi.
“CUMHUR‹YET‹N HAYALLER‹”
Belgesel Film Projesi Teklifi
Amaç
Cumhuriyet düflüncesinin sivilleflmesi, tek tek bireyler olarak Cumhuriyet’in bizler
için ifade etti¤i imkân ve de¤erleri farketmemiz ve bu bilinçle bugünü ve gelece¤i ta-
sarlamam›zla mümkün olabilecek.
Yetmiflbefl y›l toplumsal at›l›mlar, geri düflmeler, siyasal çalkant›lar, krizler ve niha-
yet yeniden yol almalarla katedildi. Bu serüvenin toplumsal haf›zam›zdaki boflluk-
lar›n›n o dönemleri yaflam›fl tan›klarla dillendirilmesi ve bilinir k›l›nmas› önemli. Bu
dillendirme hatalar›m›zla yüzleflmeyi de gündeme getirebilir. Toplumsal geliflme ni-
hayet insan düflüncesi ve eylemiyle biçimlenen bir süreç
Belgesel, yukar›da özetlemeye çal›flt›¤›m›z yaklafl›mla hala aram›zda olan bu insanlara
ulaflmay› ve onlar›n bilmedi¤imiz öykülerini en genifl kesimlerle paylaflmay› amaçl›yor.
Yaklafl›m
Proje, Cumhuriyet’in geliflimini inceleyen kronolojik bir tarih belgeseli olarak tasarlan-
mad›. Cumhuriyet’i olanakl› k›lan ve onu yaflatan ‘insan ögesi’ ana eksen olarak seçildi.
‹nsanlar›n, herfleyden önce düflüncelerinde kurduklar› ve tüm olanaks›zl›klara ra¤-
men diri tuttuklar› ve bugün bizlerin “Cumhuriyet kufla¤› ruhu” olarak adland›rd›-
¤›m›z ‘tutku’ belgeselin omurgas›n› oluflturacak.
Foto¤raf 4.6
Nazmi O¤uz
Belgeselin
omurgas›n›
oluflturan ve
“Cumhuriyet
kufla¤› ruhu”
olarak
adland›r›lan
“tutku”nun
yans›t›lmas›na
destek verenlerden
biri de 1905
do¤umlu ‹zmitli
yerel tarihçi, eski
milletvekili Nazmi
O¤uz oldu.
Bu kufla¤›n kendi tarihsel dönemlerinin ufku içinde oluflturduklar› gelece¤e dair ta-
sar›mlar›, hayatlar›n› bu do¤rultuda flekillendirmek için ne tür çabalar harcad›kla-
r›, disiplin anlay›fllar›, üsluplar› bugün için de de¤erli.
Deyim yerinde ise, hala aram›zda olan bu kufla¤›n temsilcilerine ‘kürsü’ sunaca-
¤›z.Yüzünü ayn› yöne dönmüfl bu insanlar, Cumhuriyet’in 75. y›l›nda belgesel ara-
c›l›¤› ile bir araya gelecekler, belgesel sineman›n dili ve görselli¤i içinde düflünceleri-
ni ve düfllerini paylaflacaklar.
Kapsam ve ‹çerik
Tan›kl›klar üzerine kurulu bir belgeselde içeri¤in bafllang›çta birebir tan›mlanmas›
hem mümkün de¤il hem de do¤ru de¤il. Belgeselin amaç ve yaklafl›m› do¤ru öngö-
rülmüfl ise, belgeselin gerçeklefltirilme süreci içinde bu öngörüler umulan›n da öte-
sinde zenginleflerek do¤rulanacakt›r.
Bu tür belgesellerde en önemli unsur, konular› ve öyküleri zenginlefltirecek tan›klara
ulaflabilmek. Bunu sa¤lamak için de araflt›rma sürecinin olabildi¤ince zengin yürü-
tülmesi gerekiyor.
Foto¤raf 4.7
Saadet ‹kesus Altan
Cumhuriyetin ilk
opera
sanatç›lar›ndan
1916 do¤umlu
Saadet ‹kesus
Altan, anlat›m›
zenginlefltiren
önemli tan›klardan
biriydi.
Filmsel Anlat›m
Belgesel izleyiciyi zamansal yolculu¤a ç›karacak. Mekândan mekâna, insandan in-
sana, zaman içinde, bir konuflma gibi hayallerin tafl›y›c›s› olacak. Her insan› an›la-
r›, düflünceleri ve bak›fl aç›lar›yla tan›yaca¤›z. Bugünün Türkiye panoramas› turis-
tik bak›fl aç›lar›ndan ar›nm›fl bir gözle, yaflanm›fll›klar›n izini tafl›yan halleri ile ta-
fl›nacak filme. An›lara ve anlarla tan›kl›k eden tarihi arfliv görüntüleri ile birlikte
zengin bir görsel anlat›m kurulacak.
Foto¤raf 4.8
Filmden bir kare.
“Cumhuriyetin
Hayalleri” adl›
belgesel filmde
an›lar, tarihi arfliv
görüntüleri,
bugünü temsil eden
görüntüler ile
anlat›m
zenginlefltirildi.
Belgesel, izleyicinin “kendi içindeki sesi” dillendirebilirse amac›na ulaflm›fl olacak.

Yap›m Aflamalar› ve Disiplinleri
Yap›m aflamalar›; araflt›rma, çekim, arfliv - dokümantasyon çal›flmalar›, belgeselin
tasar›m› ve ön metin yaz›m›, masa bafl› ön kurgu çal›flmalar› ve devam›nda stüdyo
kurgusu, seslendirme, müzik yerlefltirme, miksaj ifllemleri ve yay›n kopyalar› eldesi
aflamalar› ile tamamlanacak.
Belgesel için özgün müzik bestelenece¤inden tasar›m aflamas›nda müzik için çal›fl-
malar da bafllam›fl olacak. Belgeselin tasar›m› ve final metni kurgu aflamas›nda son
halini alacak.
Araflt›rma, çekim, arfliv - dokümantasyon çal›flmalar› efl zamanl› olarak yürüyecek.
Bu çal›flmalar belli bir olgunluk aflamas›na geldi¤inde belgeselin ön tasar›m ve met-
ni de flekillenmeye bafllayacak. Yap›m›n bu olgunluk aflamadan sonra gerek sözlü
tarih tan›kl›klar› gerekse arfliv malzemesi için eksiklikler daha net görünece¤inden
yap›m sürecinin devam› bu do¤rultuda daha kontrollü olarak yönlendirilebilecek.
Araflt›rma Arfliv - Dokümantasyon ve Deflifre Çal›flmalar›
Gerek filmin ihtiyaç duydu¤u tan›kl›klara ulaflmak gerekse arfliv kaynaklar›n› zen-
ginlefltirmek için kapsaml› bir araflt›rma çal›flmas› yürütülecek. Araflt›rman›n deva-
m›nda ulafl›lan bilgi, belge, görsel malzemenin dokümantasyonu yap›larak filmin
tasar›m ve kurgusuna haz›r alt yap› oluflturulacak.
Sözlü tarih çal›flmalar› derin söylefliler ile gerçeklefltirildi¤inden bu söyleflilerin
bire bir deflifrelerin yap›lmas› titiz bir çal›flmay› gerektiriyor. Bu dokümantasyon
da filmin metin çal›flmas›na alt yap› oluflturacak flekilde time - code’lu olarak ar-
flivlenecek.
Araflt›rma yürütülecek kütüphane ve arfliv kaynaklar› için bir çerçeve: ‹stanbul ve
Ankara baflta olmak üzere milli kütüphane statüsünde olan kütüphaneler, ‹stan-
bul’daki büyük kent kütüphaneleri. Ankara’da Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kuru-
mu ve Cumhuriyetle yafl›t benzer kurumlar›n arflivleri, TBMM kütüphane ve arflivi ilk
arfliv kaynaklar› aras›nda. Hareketli görüntüler için TRT ve FRTEM arflivleri yine ilk
kaynaklar aras›nda.yap›m sürecinde ulafl›lan bilgiler yeni arfliv kaynaklar›n› da ifla-
ret edecek, çal›flmalar bu do¤rultuda geniflletilecek.
Dan›flmanlar
Belgeselin içerik ve tasar›m›na ya da metnine temel oluflturacak bilgi deste¤inden çok
tan›kl›klara ulaflmak için yerel dan›flmanlara ihtiyaç duyulacak. Arflivlere ulaflma
konusunda da, ihtiyaç duyuldu¤unda de¤iflik arflivler hakk›nda bilgisi olan kifli ya da
kurumlardan destek al›nacak. Araflt›rmalar bu do¤rultuda yönlendirilecek.
Ana Yap›m Ekibi
Yönetmen, yap›m yönetmeni, iki yönetmen yard›mc›s›, arfliv ve dokümantasyon so-
rumlusu, kameraman ve kurgu operatörü ana ekip olmak üzere di¤er yard›mc› ekip
elemanlar›yla birlikte 11 kifli bu belgesel yap›m›nda görev alacakt›r. Yönetmen filmin
tasar›m ve metin yaz›m›n› da üstlenecektir (Yönetmen ve ana ekip isimleri listelendi.).
Yap›m›n Teknik Özellikleri ve Di¤er Maliyet Faktörleri
Teknik Standart: Çekim ve kurgu Betecam SP, uluslararas› yay›n
standart›.
Master ve Yay›n Kopyalar›: Betacam SP.
Film Süre: 4 adet 30’ar dakikal›k bölümlerden oluflan dizi
belgesel.
Versiyon: Kutlama için organize edilecek toplant›larda
kullan›lmak üzere dizinin 10-15 dakikada
özetlenmifl versiyon yap›m› da öngörülmüfltür.
Ço¤alt›m: ‹lk aflamada 4’er adet VHS izleme kopyas›.
Söz Kufla¤›: Aktüel konuflmalar ve bir kad›n, bir erkek olmak
üzere d›fl ses anlatan, Türkçe.
Müzik Kufla¤›: Özgün beste ve icra.
Ses Kufla¤›: Yabanc› dil versiyonu yap›m›na uygun enterbantl›
ses kufla¤›,
Yap›mc› masteri: Filmi zaman içinde söz, görüntü ve ses olarak
güncellemeye uygun enterbantl› masterler
Çekim Co¤rafyas›: Türkiye’de bölge da¤›l›m› gözetilerek 7 bölgede ve
her bölge için en az 3 il veya yöre olmak üzere,
yaklafl›k 25 merkezde.
Çekim Süresi: Ulafl›m dâhil yaklafl›k 75 gün.
Çekim Özellikleri: Sözlü tarih çekimleri, mekân ve yöre özellikleri ile
ilgili aktüel çekimler, kütüphane ve arflivlerde görsel
malzeme çekimleri.
Tarihsel Arfliv
Görüntüsü Kullan›m›: Bu belgeselde hareketli ve hareketsiz zengin tarihsel
arfliv malzemesi kullan›lacakt›r.
Yap›m Takvimi: 1998 Ekim ay› bafl›nda gösterim kopyalar› haz›r
olmak üzere. Bu takvime sad›k kalmak için yap›m
karar›n›n Kas›m 1997 içinde verilmesi önemlidir.
Öngörülen Bütçe: (Bu belgeselin yap›m›nda sponsor kuruluflla hukuki
bir sözleflme imzaland›. Sözleflmenin bir maddesi
‘gizlilik anlaflmas›’ olup, burada bütçeyi vermek
uygun olmayacakt›r. Ama bu belgeselin araflt›rma
dâhil yap›m süreçlerini finanse edecek bir deste¤in
kurum taraf›ndan sa¤land›¤› notunu düflmek gerekir.
Kurum ayr›ca bu belgeselin amac› ve içeri¤i
do¤rultusunda katedilen yap›m süreçlerinin
disiplinlerine müdahale etmeyerek belgeselin ba¤›ms›z
bir yap›m olarak tamamlanmas›na özen gösterdi.
Sponsor kuruluflun bu yaklafl›m›n›n belgesel yap›mc›lar
için önemli oldu¤unun alt›n› çizmek gerekir.)
Proje Dosyas› ve Yap›m Süreci ‹liflkisi Üzerine Birkaç Not

Belgeselin yap›m süreci dosya öngörüleri do¤rultusunda ilerledi. Dosyay› haz›rlar-
ken bafllayan zihinsel süreç yap›m aflamalar› boyunca hiç kesintiye u¤rat›lmad›. Bu
durum somut araflt›rmalar› tetikledi. Yeni ve sürpriz tan›kl›klara, öykülere, görsel
malzemeye ulafl›ld›. Deyim yerinde ise dosya öngörüleri yap›m sürecinde ete-ke-
mi¤e büründü.
Final sözler ise ekibin bu belgeselden beklentilerinin özeti gibiydi.
ve yola ç›k...
ve peflime düfl...
geçmifli sor,
beni unutma.
öyle çok fley var ki,
anlatmal›y›m sana.
‘Cumhuriyetin Hayalleri’ 1998 y›l›nda bir ulusal televizyon kanal›ndaki ilk gös-
teriminin ard›ndan baflka kanallar taraf›ndan da talep edildi ve yay›na al›nd›. Bel-
gesel filminin yönetmeni ve metin yazar› Enis R›za, Özgün beste ve müzik yap›m-
c›s› Sinan Sak›zl›’d›r. (BSB) Belgesel Sinemac›lar Birli¤i’nin ve yap›mc› ekip VTR
Araflt›rma Yap›m Yönetim’in Türkiye’nin çeflitli yörelerinde üniversiteler, sivil top-
lum kurulufllar› ve belediyelerle düzenledi¤i ‘Belgesel Günleri’ ile pek çok kez iz-
leyicileri ile bulufltu, benzer gösterimlerle buluflmaya devam ediyor.
Özet
N
A M A Ç
Belgesel film için proje dosyas› haz›rlaman›n ya- N
A M A Ç
Proje dosyas› oluflturma konusundaki bilgileri
1 p›m sürecine olan katk›lar›n› aç›klayabilmek. 2 özetleyebilmek.
Bu yaz›n›n bafllang›c›nda da belirtildi¤i gibi, bel- Ana fikri oluflmufl bir belgeseli gerçeklefltirme is-
gesel yap›mlar›n proje dosyalar›n›n haz›rlanma- te¤inin var olmas› çok önemli. Zihinsel faaliyet-
s›n›n üç temel ifllevi var. lerimiz bu do¤rultuda yo¤unlafl›yor, konu ile il-
Birincisi yap›ma yol verecek do¤ru öngörülerde gili ön araflt›rmalar verimli olarak yürütülüyor.
bulunmak, yap›m süreci disiplinlerini bafltan ta- Yap›m, bafllang›çta bir enerji, ivme kazan›yor, bu
n›mlayabilmek. ‹kincisi yap›m›n finansman› ya zenginlik proje dosyas›na da yans›yor. Özenli
da destek için bir baflvuru doküman› oluflturmak. olarak haz›rlanm›fl bir proje dosyas› tüm yap›m
Üçüncüsü bu alandaki birikimlerimizi art›rmak aflamalar› boyunca pozitif bir etki yarat›yor. Yö-
için somut proje deneyimlerimizi dosya forma- netmen ve tüm yap›m ekibinin istek ve verimini
t›nda korumaya almak. art›ran bir disiplin olufluyor. Belgesel yap›m sü-
recinin ve nihayet belgesel filmin arzu edilen yet-
kinlik düzeyine getirilmesinin koflullar› yarat›l-
m›fl oluyor.
Bu doküman ve verilen dosya örnekleri deneyle-
rin paylafl›lmas› amac›n› tafl›yor. Sizler, fikirlerini-
zi belgesel yap›mlara dönüfltürürken kuflkusuz
bu deneylere özgün katk›lar sunacaks›n›z.
1. Kendi esteti¤ini ve tekni¤ini gelifltirirken belgesel si- 6. “Cumhuriyetin Hayalleri” adl› proje dosyas› örne¤in-
neman›n hep göz önünde tuttu¤u de¤er afla¤›dakiler- de filmin konuya “yaklafl›m›” nas›l aç›klanm›flt›r?
den hangisidir? a. Türkiye panoromas›na turistik bir bak›fl yap›la-
a. Yarat›c›l›k cakt›r.
b. Felsefi de¤erler b. Cumhuriyet kufla¤› ruhu an›lara dayan›larak an-
c. Etik lat›lacakt›r.
d. Araflt›rma c. Filmsel anlat›m dili sadece röportajlarla kurula-
e. Bilim cakt›r.
d. Tarihi arfliv görüntüleri filmin tamam›na yay›la-
2. Afla¤›dakilerden hangisi belgesel film yap›m süre- cakt›r.
cinde dosya haz›rlaman›n ifllevlerinden biri de¤ildir? e. Filmin tamam›nda anlat›c› ses yer alacakt›r.
a. Yetkin bir dosyada yer alan öngörüler yap›m
ekibini do¤ru noktalara yönlendirir. 7. Afla¤›dakilerden hangisi “Cumhuriyetin Hayallari”
b. Özen gösterilerek haz›rlanm›fl bir belgesel ya- adl› örnek belgesel proje dosyas›nda yer alan yap›m
p›m dosyas›, finansman aray›fl›nda da önemli rol aflamalar›ndan biri de¤ildir?
oynar. a. Araflt›rma
c. Olas› bir finansör proje dosyas›ndan hareketle b. Arfliv ve dökümantasyon çal›flmalar›
nas›l bir belgesel olaca¤›n› kavrayabilir. c. Oyuncu yönetimi
d. Yap›m ekibini oluflturan elemanlar› görmemizi d. Ön kurgu çal›flmalar›
sa¤lar. e. Müzik yerlefltirme
e. Proje dosyas› kendi çal›flma arflivlerimizi olufl-
turmada yard›mc› olur. 8. “Cumhuriyetin Hayalleri” adl› örnek proje dosyas›n-
da s›ralanan yap›m aflamalar›ndan “belgeselin tasar›m›
3. Sözlü tarih nedir? ve ön metin yaz›m›” ne anlama gelmektedir?
a. Anlat›lan toplumsal tarihtir. a. Belgeselin tasar›m›n›n yap›l›p filmin senaryosu-
b. Yaz›l› belgeleri temel alarak tarihi anlatmakt›r. nun yaz›m›
c. Gündelik yaflam›n tarihidir. b. Kurgu öncesi belgeselin tasar›m›n›n yap›l›p tas-
d. Ses kaydetme teknolojilerinin geliflmesiye birlik- lak metnin yaz›m›
te ortaya ç›kan bir tür röportaj yapma tekni¤idir. c. Belgeselin tasar›m›n›n yap›l›p röportajlar›n dö-
e. Toplumsal tarihi insan öyküleri üzerinden kav- kümü
ramaya çal›flan disiplinleraras› bir çal›flma alan› d. Belgeselin tasar›m›n›n yap›l›p arfliv ve döküman-
ve araflt›rma yöntemidir. tasyon bilgilerinin yaz›m›
e. Belgeselin tasar›m›n›n yap›l›p araflt›rma metni-
4. Afla¤›dakilerden hangisi belgesel yap›m sürecinin nin yaz›m›
aflamalar›ndan biri olan ön araflt›rma aflamas›nda ger-
çeklefltiren çal›flmalardan de¤ildir? 9. “Cumhuriyetin Hayalleri” adl› örnek proje dosyas›n-
a. Senaryoyu yazmak da özgün müzi¤in beste çal›flmalar›na hangi aflamada
b. Konuyla ilgili güvenilir tan›klara ulaflmak bafllanm›flt›r?
c. Belge taramas› yapmak a. Tasar›m
d. Konuyla ilgili literatür taramas› yapmak b. Çekim
e. Konuyla ilgili mekânlarda gözlem yapmak c. Kurgu
d. Seslendirme
5. Afla¤›dakilerden hangisi belgesel yap›m proje dos- e. Müzik yerlefltirme
yas›nda yer almas› gereken bafll›klardan biri de¤ildir?
a. Amaç 10. Afla¤›dakilerden hangisi, “Cumhuriyetin Hayalleri”
b. Yaklafl›m adl› örnek proje dosyas›nda belirtilen ana yap›m ekibi
c. Kapsam ve ‹çerik elemanlar›ndan biri de¤ildir?
d. Filmsel anlat›m a. Yönetmen
e. Filmin final kopyas› b. Yap›m yönetmeni
c. Kameraman
d. Dekor eleman›
e. Arfliv ve dökümantasyon sorumlusu
Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›

1. c Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “Belgesel Sinema Ve olarak baraj yap›m› nedeni ile sular alt›nda kalacak ta-
Yap›m Süreçleri Üzerine Birkaç Not” bölümün- rihi bir doku - ören yeri üzerine bir belgesel yap›yor
de yer alan bilgileri yeniden gözden geçiriniz olabiliriz. Suya olan ihtiyaç ve tarihi miras›n yok edil-
2. d Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Proje Dosyas›n›n ‹fllev- mesi çat›flmal› iki unsurdur. Yönetmen bir seçim yapa-
leri” bölümünde yer alan bilgileri yeniden göz- rak filmini bu yaklafl›m üzerinden infla etmek durumun-
den geçiriniz da kal›r. Bu seçim için yöre insanlar›n›n hayat›, bu uy-
3. e Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Bu Belgeseli Yapma gulaman›n onlar›n hayat›nda yapaca¤› de¤ifliklikler, yö-
Fikrinin Do¤uflu” bölümünde yer alan bilgileri re insanlar›n›n görüfl ve beklentileri, yöredeki hayatlar›,
yeniden gözden geçiriniz konu ile ilgili uzmanl›k alan› bilgileri, dan›flman deste-
4. a Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Ön Araflt›rma Sürecin- ¤i gibi unsurlarla araflt›rman›n detayl› yürütülmesi seçi-
de Gerçeklefltirilen Çal›flmalar” bölümünde yer min sa¤l›kl› temellerde yap›lmas›n› sa¤layacakt›r.
alan bilgileri yeniden gözden geçiriniz
5. e Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Cumhuriyetin Hayalle- S›ra Sizde 2
ri, Belgesel Film Projesi Teklifi” bölümünde yer Bir proje dosyas›ndan beklenen ifllevlerden birisi, dos-
alan bilgileri yeniden gözden geçiriniz yada yer alan öngörülerin belgesel yap›m sürecini do¤-
6. b Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Yaklafl›m” bölümünde ru güzergâhlarda ve verimli bir flekilde yönlendiriyor
yer alan bilgileri yeniden gözden geçiriniz olmas›d›r.Yap›m sürecinin olgunlaflma aflamalar›nda,
7. c Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Yap›m Aflamalar› ve yap›m›n, proje dosyas›ndan daha zengin bir içeri¤e ula-
Disiplinler” bölümünde yer alan bilgileri yeni- flaca¤›n› öngörmek gerekir. Bu durum belgesel yap›m
den gözden geçiriniz sürecinin baflar›yla yürütüldü¤ünün göstergesi olacak-
8. b Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Yap›m Aflamalar› ve t›r. Daha önce de ifade etti¤imiz gibi yap›m süreci, ay-
Disiplinler” bölümünde yer alan bilgileri yeni- n› zamanda bir yan›yla da konuyu giderek zenginleflti-
den gözden geçiriniz ren bir araflt›rma sürecidir.
9. a Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Yap›m Aflamalar› ve Proje dosyas›n›n haz›rlanmas› finansman aray›fl›nda da
Disiplinler” bölümünde yer alan bilgileri yeni- önemlidir. Konu hakk›nda bilgisi olmayan bir kifli, bir
den gözden geçiriniz kurum temsilcisi, potansiyel bir finansör, proje dosya-
10. d Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Ana Yap›m Ekibi” s›ndan hareketle nas›l bir belgesel olaca¤›n› genel hat-
bölümünde yer alan bilgileri yeniden gözden lar›yla kavrayabilmeli, ifllevini ve çal›flma alt yap›s›n›n
geçiriniz gerisindeki eme¤i fark edebilmelidir.
‘Belgesel Yap›m Proje Dosyas›’ haz›rlaman›n bir ifllevi
de, e¤er bir ‘belgeselci’ olacaksak, ileriye dönük kendi
çal›flma arflivlerimizi oluflturmaya yard›mc› olmas›d›r.
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› Sadece dosya de¤il, öncesindeki küçük ön araflt›rmala-
S›ra Sizde 1 r›m›z, bilgi ve düflünme notlar›m›z da önemlidir. Çünkü
Gerçek kavram›, felsefi bir kavram olarak, genel anlam- yeni fikirler, yeni belgeseller yapma iste¤i, oluflturdu-
da, düflünülen, tasar›mlanan, imgelenen fleylere karfl›t ¤umuz birikim üzerinden de tetiklenmektedir.
olarak varolan, düflünülmüfl olan›n d›fl›nda mevcut olan
anlam›ndad›r. Gerçeklik kavram› da buradaki gerçek
kavram›ndan hareketle kullan›lan, gerçek olarak varo-
lan fleylerin tümünü ifade eden bir kavramd›r. ‹flte bel-
gesel/belgesel film bu gerçekli¤e müdahale etmeden
sözünü söylemeye çal›fl›r. Belgesel film yönetmeni bu-
nu yaparken gerçekli¤in bir tek yönden görünen yüzü-
nü de¤il, di¤er yüzlerini görüp üzerinde düflünmek is-
ter. Ard›ndan gerçe¤i yorumlama hakk›n› kullanarak
bir seçim yapar. Bu seçim yani yorum da yönetmenin /
ürünün hayata karfl› durdu¤u yeri belirler. Bir örnek
5
Amaçlar›m›z
N Televizyon program› proje dosyas›nda bulunmas› gereken bilgi ve belgeleri

N Televizyon için proje gelifltirmede program fikrinin önemini aç›klayabilecek,

s›ralayabilecek,
N Program önerisinde yer almas› gereken unsurlar› s›ralay›p, program önerisi

haz›rlayacak bilgi ve becerilere sahip olacaks›n›z.
Anahtar Kavramlar
• Program Fikri • Hedef Kitle
• Program Önerisi • Program Format›
• Program Türleri • Program Bütçesi
‹çindekiler
• TELEV‹ZYON ‹Ç‹N PROJE

Foto¤raf ve Video Bir Televizyon GEL‹fiT‹RME
Program›
Proje Gelifltirme Tasarlamak • TELEV‹ZYON PROGRAMI PROJE
DOSYASI
Bir Televizyon
Program› Tasarlamak
TELEV‹ZYON ‹Ç‹N PROJE GEL‹fiT‹RME
Televizyon Program Projesi

Çeflitli proje tan›mlar›ndan biri olan “Proje, belirli kaynaklarla, belirli bir zaman
içinde tamamlanmas› gereken ve tekrarlanmayan özel faaliyetler toplulu¤udur”
(Barutçugil, 2008, s:14) tan›m›, televizyon projeleri için de geçerlidir. Televizyon
için tasarlanan program projelerinin de farkl› alanlarda gelifltirilen projelerle ortak
özellikleri vard›r. Her projede oldu¤u gibi, televizyon program› projesinin de bir
Baflar›l› olarak
amac›, bafllang›ç ve bitifl zaman› vard›r. Tüm di¤er projeler gibi televizyon projesi nitelenebilecek bir
de özgün olmal›, farkl› kaynaklar› kullanmal› ve belli bir sürede tamamlanmal›d›r, televizyon program›
üretmek için, özgün bir fikir,
ancak kendine has yap›s› ve her program›n da kendine özgü nitelikleri nedeniyle, bu özgün fikirden
televizyon program› projelerinin farkl› ayr›nt›l› bilgileri içermeleri gerekmektedir. gelifltirilecek iyi proje, iyi
Televizyonda program yapmak için bilgi, organizasyon yetene¤i, yarat›c›l›k araflt›rma, iyi bir metin, iyi
yap›m ekibi, iyi teknik ekip
(Mutlu, 1995, s:1) gerekir ama bütün bu unsurlar bir televizyon program› yapmak ve teknik alt yap›, program
için yeterli de¤ildir. Baflar›l› olarak nitelenebilecek bir televizyon program› üret- için çal›flan ekibin kendi
alanlar›nda deneyimi ve bu
mek için, özgün bir fikir, bu özgün fikirden gelifltirilecek iyi proje, iyi araflt›rma, deneyimli ekibin bir orkestra
iyi bir metin, iyi yap›m ekibi, iyi teknik ekip ve teknik alt yap›, program için çal›- flefi gibi yönetimi gerekir.
flan ekibin kendi alanlar›nda deneyimi, bu deneyimli ekibin bir orkestra flefi gibi
yönetimi gerekir. Tüm bunlar›n öncesinde iyi bir televizyon program› yapmak iyi
bir proje gelifltirmekle bafllar. Proje gelifltirmek için ise projenin gerçekleflmifl hali-
nin hayalinizde flekillenmesi ve bu hayalin, projeye yans›t›lmas›, projeyi okuyan›
ikna etmesi gerekir.
Televizyon program›
Dolay›s›yla, televizyon program› projesini, “Program fikrinin, yay›na haz›r projesi; program fikrinin,
hale getirilinceye dek geçirece¤i tüm aflamalar için gereken bütün kaynaklar›n yay›na haz›r hale
getirilinceye dek geçirece¤i
araflt›r›laca¤›, projenin sunulaca¤› kifli ya da kurumlar›n program› bütün olarak tüm aflamalar (içerikten
görmesini sa¤layan, maliyeti hakk›nda do¤ru bilgileri veren, gerekti¤inde görsel biçime, yarat›c› ekipten
teknik ekip ve teknik alt
materyallerle desteklenmifl çal›flma” olarak tan›mlayabiliriz. yap›ya) için gereken bütün
Televizyon program›n›z›n baflar›s› kanal yöneticisinden program yönetmenine, kaynaklar›n araflt›r›laca¤›,
projenin sunulaca¤› kifli ya
metin yazar›ndan dan›flmana, dekoratörden set iflçilerine kadar amac›n›z› ve ne da kurumlar›n program›
yapmak istedi¤inizi anlatabilmenize ba¤l›d›r. Bu da iyi tasarlanm›fl, gerekli bilgile- bütün olarak görmesini
ri içeren bir proje ile mümkündür. ‹yi proje ve iyi uygulay›m, baflar›l› program yap- sa¤layan, maliyeti hakk›nda
do¤ru bilgileri veren,
man›n anahtar›d›r. gerekti¤inde görsel
Pek çok iyi fikri içeren iyi projeler, baflar›l› bir flekilde hayata geçirilmedi¤i için materyallerle desteklenmifl
çal›flma, olarak
süresinden önce sona ermektedir, fakat iyi bir projeye sahip olmadan baflar›l› bir tan›mlanabilir.
Foto¤raf 5.1
Kontrol Odas›.
Televizyon
program› üretmek
için gerekli pek çok
koflulun yan› s›ra
sürecin de bir
orkestra flefi gibi
yönetilmesi gerekir.
program yapmak da imkâns›zd›r. Televizyon program› yapmak günümüz teknolo-

jik koflullar› içinde bireysel bir üretim de¤ildir. Bir televizyon program›, tasar›m
aflamas›ndan ç›kt›ya de¤in her aflamada çok kiflinin katk›s›yla ortaya ç›kar.
Bu ünitenin konusu televizyonda proje gelifltirme oldu¤u için yap›m aflamas›n-
da gereken teknik donan›m ve uygulama bilgileri konu d›fl›nda b›rak›lm›flt›r. Tele-
vizyon için program projesi haz›rlayan bir kiflinin bütün bu bilgilere sahip oldu¤u
varsay›l›r. Haberler de kapsam d›fl›nda b›rak›lm›flt›r çünkü habercilik ayr› bir gaze-
tecilik bilgisi gerektirmektedir. Drama yap›mlar›nda proje dosyas› oluflturmak için
gereken temel unsurlar belirtilecektir ancak bir drama projesinin esas›n› teflkil
eden senaryo yaz›m tekni¤i ayr› bir dersin konusu oldu¤u için bu ünitenin d›fl›n-
da b›rak›lm›flt›r.
Televizyonda proje haz›rlama konulu bir dersin, televizyonda yay›nlanmak
üzere haz›rlanacak bütün projeler için bir k›lavuz niteli¤i tafl›mas› gerekti¤i düflü-
nülebilir ancak bu ünite, özellikle günümüz iletiflim teknolojilerinin de sundu¤u
sonsuz imkânlar ile gelifltirilebilecek on binlerce fikir ve format karfl›s›nda her du-
rumda geçerli bir reçete niteli¤i tafl›mayacakt›r. Ünitenin amac›, temel ilkeleri orta-
ya koymak, program fikrinizi, program hayalinizi, projeye dönüfltürme konusunda
bir yol haritas›na sahip olman›za yard›mc› olmakt›r. Gerisi sizin çaban›za ba¤l›d›r.
Okumak, araflt›rmak, evreni, dünyay›, çevreyi izlemek, gözlemlerinizden özgün
fikir üretmek, bu fikirleri nas›l anlataca¤›n›z› hayalinizde tasarlamak, tasar›m›n›z›
projeye, projeyi uygulamaya koymak zorlu ancak zevkli bir u¤raflt›r.
SIRA S‹ZDE ‹yi bir televizyon program› haz›rlamak için öncelikle neden iyi bir proje gelifltirmek ge-
SIRA S‹ZDE
1 rekti¤ini tart›fl›n›z.
D Ü fi Ü N E L ‹ M
Program
D Ü fiFikri
ÜNEL‹M
Her proje bir fikirle bafllar, televizyon program› projesinde de baflta gelen unsur fi-
S O R U kirdir. Dünyada
S O Rsay›s›
U her geçen gün artan binlerce televizyon kanal› için on bin-
lerce proje üretilmekte, bu projelerin çok az› kabul görüp hayata geçmektedir. Gü-
nümüz televizyonculu¤unun rekabet ortam›nda, özgün fikir büyük önem tafl›mak-
D‹KKAT D‹KKAT
ta, özgün program formatlar›na talep her geçen gün artmaktad›r.
N N
5. Ünite - Bir Televizyon Program› Tasarlamak 81
Özgün fikir gelifltirebilmek için televizyonculuktaki geliflmeleri, farkl› for- Özgün fikir gelifltirebilmek
için televizyonculuktaki
matlar› izlemek, yeni formatlar hakk›nda bilgi sahibi olmak gerekir. Yarat›c›l›k ge- geliflmeleri, farkl› formatlar›
rektiren bütün alanlarda oldu¤u gibi, sizden önce söylenenleri bilmeli, sizden ön- izlemek, yeni formatlar
hakk›nda bilgi sahibi olmak
ce yap›lanlar› taklit etmemelisiniz. gerekir. Yarat›c›l›k
Asl›nda hayat özgün fikirler için sonsuz seçenekler sunmaktad›r. Çevremizdeki gerektiren bütün alanlarda
her kifli ya da nesne bir program fikrine esin kayna¤› olabilir. Önemli olan, dün- oldu¤u gibi, sizden önceki
söylenenleri bilmeniz, sizden
yaya farkl› gözle bakabilmek, yarat›c› potansiyelinizi harekete geçirebilmektir. Bir önce yap›lanlar› taklit
konu yüzlerce farkl› biçimde ele al›nabilir. Konuya farkl› bir gözle bakabilmeniz ve etmemeniz gerekir.
yaklafl›m biçiminiz, özgünlü¤ünüzü belirleyecektir.
Foto¤raf 5.2
TRT Okul
kanal›nda
yay›nlanan “Radi
Hoca” adl›
programdaki
tipleme.
TRT Okul kanal›nda yay›nlanan “Radi Hoca” adl› program, özgün bir fikre örnek olarak gösterilebilir. Bu
özgün fikir, TRT Genel Müdürü’‹brahim fiahin’in, kanal›n mizahi bir üslupla kendi kendini elefltirmesi
önerisinden hareketle ortaya ç›km›flt›r. TRT-Okul kanal yöneticileri, kanaldaki programlar› mizahi bir
yaklafl›mla elefltirecek bir profesör tiplemesi düflünürken o s›rada gelen bir baflvuruyu de¤erlendirmifltir.
Kanala gönderilen bir DVD’de, yetenekli bir oyuncunun canland›rd›¤› çeflitli tiplemeler vard›r. Bu
tiplemelerden, TRT-Okul’un düflündü¤ü bir tiplemeye yak›n bir tipleme bulunmas› üzerine yap›mc› ile
görüflülmüfl, yap›mc› ve oyuncu, jenerikte “TRT-Okul’un nöbetçi ö¤retmeni” slogan›n›n bulundu¤u, kanal
yöneticilerinin hepsinin be¤enisini kazanm›fl bir pilot çekim göndermifl ve daha sonra büyük ilgi görecek
yap›m›n devam karar› al›nm›flt›r.
Özgün bir program fikrine sahip oldu¤unu düflünen yap›mc› için araflt›rma sü-
reci bafllar. Program için kütüphaneler, arflivler, üniversiteler, konunun uzmanla-
r›yla yap›lacak mülakatlar vb. ulafl›labilecek her kaynaktan gerekli bilgiler derlen-
meli, program› hayata geçirmeyi gerektirecek yarat›c› ve teknik ekip için araflt›rma
yap›lmal›d›r.
Proje dosyalar›nda, yap›m
için karar vericilerin ihtiyaç
TELEV‹ZYON PROGRAMI PROJE DOSYASI duyaca¤› bütün bilgiler
bulunmal›, ancak gereksiz
Televizyon kanallar›na sunulacak proje dosyalar›nda, yap›m için karar vericilerin ve detay bilgilere gere¤inden
ihtiyaç duyaca¤› bütün bilgiler bulunmal›, ancak gereksiz ve detay bilgilere gere- fazla yer verilmemelidir.
Yeterli bilgi içermeyen
¤inden fazla yer vermemelidir. Fazla uzun yaz›lm›fl projeler, projenin yap›m›na ka- projeler de sizin hayaliniz ne
rar verecek yöneticilerin ço¤u zaman k›s›tl› zamanlar› nedeniyle okunmamakta, kadar mükemmel olursa
projenin anlafl›lmas›na engel olmaktad›r. olsun, okuyan›n zihninde
canland›rmas›na imkân
Yeterli bilgi içermeyen projeler de sizin hayaliniz ne kadar mükemmel olursa tan›mazsa amac›na
olsun, okuyan›n zihninde canland›rmas›na imkân sa¤lamazsa amac›na ulaflmaya- ulaflmayacakt›r.
cakt›r. K›saca, proje dosyas›nda anlat›lmak istenen yeterli biçimde anlat›lmal›, ge-
rekli bilgi ve belgelere yer verilmelidir.
Bir televizyon program projesi dosyas›nda bulunmas› gereken bilgi ve belgeler üç te-
mel bafll›kta toplanabilir.
1. Program Önerisi ve varsa program metni (Drama türü yap›mlarda en az bir bö-
lüm senaryo, genel hikâye, bölüm sinopsisleri, oyuncu listesi)
2. Deneyime iliflkin bilgi ve belgeler (Bir flirket olarak baflvuruyorsan›z flirketin daha
önceki ifl deneyimi, yap›mc› deneyimi, yönetmen özgeçmifli, senarist, metin yaza-
r› özgeçmifli gibi yarat›c› süreçte katk› sa¤layacak kiflilerin ifl deneyim bilgileri ve
özgeçmiflleri)
3. Varsa telif vb. haklarla ilgili belgeler, mali desteklerle ilgili bilgi ve belgeler.
Proje dosyas›nda bulunmas› gereken ifl deneyimi, telif haklar›, mali destekler
hakk›ndaki bilgi ve belgeler, her yap›m kendine özgü farkl›l›klar tafl›d›¤›ndan dos-
yada bulunmayabilir. Daha önce ifl deneyiminiz olmayabilir ve bu nedenle dosya-
n›zda bu belgeler de bulunmayabilir. Varolan belgelerinizi ekleyebilirsiniz, gerek-
li belgeleri daha sonra da sa¤layabilirsiniz ama program önerisi olmayan bir proje
dosyas› düflünülemez.
Program Önerisi Haz›rlama

Genifl bir kimlik formu olarak Televizyon proje dosyas›nda olmazsa olmaz unsur, program önerisidir. Program
da düflünülebilecek
program önerisinde, önerisi, program›n ad›, hedef kitlesi, konusu, bütçesi vb. bilgilerden oluflan genifl
program›n ad›, hedef kitlesi, bir kimlik formu olarak da düflünülebilir.
konusu, yap›m biçimi, bölüm
say›s›, süresi ve bütçesi
Bir program fikrini, program önerisine dönüfltürmek için baz› sorulara yan›t
mutlaka bulunmal›d›r. aramak gerekir. Bu sorulara verece¤iniz yan›tlar, program önerisinde bulunmas›
gereken unsurlara karfl›l›k gelecektir. Hemen akla geliveren birkaç soruyu burada
s›ralamaya çal›flal›m.
Düflündü¤ünüz televizyon program›n›n amac› nedir? Program›n›z› kimin için
yapmak istiyorsunuz? Program›n›z› kimin neden izleyece¤inizi düflünüyorsunuz?
Fikrinizi hangi konularla iflleyeceksiniz? Program›n›z›n format› nas›l olacak? Kaç
bölüm yapmay› planl›yorsunuz? Program›n süresi ne kadar olmal›? Hangi kaynak-
lardan yararlanacaks›n›z? Program› yapmak için gerekli ekip ve ekipman için arafl-
t›rma yapt›n›z m›? Program›n bütçesi nedir?
Bu sorular›n yan›tlar› program önerinizde yer alacakt›r. Dünyada genel kabul
görmüfl, tek tip bir öneri formu bulunmamakla birlikte, bir televizyon program›
önerisinde program›n ad›, hedef kitlesi, konusu, yap›m biçimi, bölüm say›s›, süre-
si ve bütçesi mutlaka bulunmal›d›r. Ayr›ca her program›n, kendine özgü özellikle-
ri nedeniyle farkl› bafll›klar da düflünülebilir.
Afla¤›da, genel olarak bir televizyon program› proje dosyas›nda yer almas› ge-
reken unsurlar bulunmaktad›r.
Program Önerisi
Program›n Ad›
Program ad›n›n program›n içeri¤ine iflaret eden bir anlam› olmal›, yal›n, olabildi-
¤ince genifl kitlenin akl›nda kalacak bir ad seçilmelidir. Taklitten kaç›nmal›, ben-
zer isimde bir program yap›l›p yap›lmad›¤› araflt›r›lmal›d›r.
Ak›lda kal›c› olmas› için çok say›da kelimeden oluflan bir ad tercih edilmeme-
lidir. Uzun program isimleri, ancak, izleyicinin önceden aflina oldu¤u deyim ve
atasözü vb. kullanmak düflünüldü¤ünde ak›lda kal›c› olmas› bak›m›ndan s›k›nt›
yaratmayabilir. Örne¤in TRT-Okul kanal›nda yay›nlanan “Gerçek Hayatta Ne ‹fli-
mize Yarayacak?” adl› e¤itim program›n›n ad›, program›n içeri¤ini çok iyi ifade et-
ti¤i ve ö¤renim hayat›ndaki gençlerin s›k kulland›¤› bir deyim oldu¤u için uzun
olmas›na ra¤men kanal yöneticileri taraf›ndan uygun bulunmufltur. Söz konusu
programda, gençlerin ö¤renim hayat›nda yak›nd›klar› “fotosentez”, “genleflme”,
“algoritma”, “perspektif”, “diyafram” vb. konular›n hayatta bir karfl›l›¤›n›n oldu¤u
anlat›lmaktad›r.
Foto¤raf 5.3
“Gerçek Hayatta Ne ‹flimize
Yarayacak?” program›ndan bir
kare.
TRT-Okul kanal›nda yay›nlanan

“Gerçek Hayatta Ne ‹flimize
Yarayacak?” adl› e¤itim
program›n›n ad›, program›n
içeri¤ini çok iyi ifade etti¤i ve
ö¤renim hayat›ndaki gençlerin s›k
kulland›¤› bir deyim oldu¤u için
uzun olmas›na ra¤men kanal
yöneticileri taraf›ndan uygun
bulunmufltur.
Program önerisinde yer almas› gereken bafll›klardan biri olan “Program Ad›”n›n tafl›mas›
gereken özellikleri “Radi Hoca” program ad› üzerinden tart›fl›n›z. 2
Program›n Hedef Kitlesi
“Hedef kitle kavram›, bir televizyon kuruluflunun ya da bir program veya reklam
veren sponsorun mesajlar›n›n amac›na ulaflmas› için en önemli S O gördü¤ü
R U izleyici S O R U
kümelerini ifade eder” (Kars, 2010, s:15).
Her program›n ve her televizyon kanal›n›n ulaflmay› amaçlad›¤› bir izleyici kit-
D‹KKAT D‹KKAT
lesi vard›r. Hedef kitle, ulafl›lmak istenen izleyici grubunun demografik özellikleri
(cinsiyet, yafl, sosyo-ekonomik yap› vb.), e¤itim düzeyi, varsay›lan ilgi alanlar›, ya-
N N
flad›¤› yer (köy, kent, bölge vb.) olabilir. Program›n›z›n türüneSIRA S‹ZDE
göre hedef kitleyi SIRA S‹ZDE
“genel” olarak da belirlemek mümkündür.
En genifl ortak payday› yakalamak, dolay›s›yla en çok say›da izleyiciye ulaflmak
isteyen televizyon kanallar› ve bu kanallara program haz›rlayan yap›mc›lar, hedef
kitlesini genel olarak tan›mlarken, belli bir yafl grubuna ya da belli bir be¤eniye sa-
hip izleyici grubuna yönelik yay›n yapan tematik kanallar, ulaflmak
K ‹ T Aistedikleri
P izle- K ‹ T A P
yici grubuna göre hedef kitlesini tan›mlar. Ana kanallar olarak da tan›mlanan ve ai-
lenin bütününe hitap eden ve genel hedef kitlesine sahip kanallara da belli bir iz-
leyici grubunu hedef alan program önerisi vermek mümkündür T E L Eancak
V ‹ Z Y O burada
N dik- TELEV‹ZYON
kat edilmesi gereken nokta, program›n planlanan yay›n saati, izler kitlenin ekran
bafl›nda bulundu¤u varsay›lan zaman dilimidir. Örne¤in, otuz yafl üzerindeki yafl-
ta erkek izleyici grubunu hedefleyen bir program›n yay›n saatinin erkek izleyicinin
sabah evden ç›kmadan önceki saatlerde ya da eve dönüfl saatlerinde‹ N T E R N E planlanmas›,
T ‹NTERNET
program önerisinde bunun belirtilmesi, keza ev han›mlar›na yönelik bir program›n

da ev han›mlar›n›n televizyon bafl›nda oldu¤u düflünülen saatlerde yay›nlanacak
flekilde planlanmas› gerekmektedir.
SIRA S‹ZDE Hedef kitle ile program›n

SIRA S‹ZDE yay›n saati aras›ndaki iliflkiyi tart›fl›n›z.
3
Programlar›n hedef kitlesi, yay›nlanaca¤› televizyon kanal›n›n hedef kitlesi ile
‹letinin hedef kitleye ve uyumlu olmal›d›r. Örne¤in hedef kitlesi 6-11 yafl grubu çocuklar olan bir çocuk ka-
potansiyel izleyici kitlesine nal›na, 16-25 yafl grubu gençli¤ine hitap edecek bir program önerinizin kabul gör-
ulaflmas›
S O R içinU program›n
hedef kitlesinin do¤ru
meyece¤i bafltan
S O R Ubellidir.
tan›mlanm›fl olmas› ‹letinin hedef kitleye ve potansiyel izleyici kitlesine ulaflmas› için program›n he-
gerekmektedir. def kitlesininD ‹do¤ru tan›mlanm›fl olmas› gerekmektedir.
D‹KKAT KKAT
Program›n Amac›
N N
Programda neyi neden Her program›n izleyiciye vermek iste¤i bir iletisi, bir amac› vard›r. Programda ne-
anlatmak istedi¤iniz yi neden anlatmak istedi¤iniz amac›n›z› belirler. Müzik e¤lence programlar›n›n
amac›n›z› belirler. Örne¤in,
do¤al dengenin
AMAÇLARIMIZ bile bir iletisi olmal›d›r. Program›n kalitesini belirleyen unsurlardan birisi, bir ileti
AMAÇLARIMIZ
korunmas›na yönelik bir tafl›mas›, neyi neden yapt›¤›n›za iliflkin bir amac›n›n olmas›d›r. Program›n konusu-
program›n amac›, “Do¤ada
bulunan her canl› türünün na göre bir ya da birden fazla amac›n›z olabilir.
do¤al
K ‹ denge
T A Piçin önemli Örne¤inK “Do¤al
‹ T A PDenge”nin korunmas›na yönelik bir program fikriniz var. Ko-
oldu¤unu anlatmak, do¤a
sevgisi kazand›rmak ve bu
nular›n›z, do¤a ve çevreye dair “sulak alanlar›n korunmas›”, “ormanlar›n korunma-
yolla çevre koruma s›”, “denizlerin korunmas› “, “do¤a dostu enerji kaynaklar›” vb. çeflitli bafll›klardan
konusunda bilinç oluflacakt›r.
Toluflturmak”
E L E V ‹ Z Y Oolabilir.
N TELEV‹ZYON
Böyle bir program›n amac›, “Do¤ada bulunan her canl› türünün do¤al denge
için önemli oldu¤unu anlatmak, do¤a sevgisi kazand›rmak ve bu yolla çevre koru-
ma konusunda bilinç oluflturmak” olabilir.
Yararlan›lacak Kaynaklar
Kütüphaneler, kiflisel ya da kurum arflivleri, uzmanlar, üniversiteler, dan›flmanlar,
tan›klar vb. program için baflvuru kaynaklar›n›zd›r. Program›n›z›n dan›flmanlar›
olacaksa bu dan›flmanlar›n çal›flt›klar› alanlar, unvanlar› vb. program önerisinde
belirtilmelidir.
Program›n Türü
Sanat ve iletiflimde özgül Tür, “sanat ve iletiflimde özgül anlat›m biçemleri” (Mutlu, 1998, s:339) olarak ta-
anlat›m biçemleri olarak n›mlanmaktad›r. Bir kitle iletiflim arac› olan televizyonda yay›nlanan programlar›n
tan›mlanan ve program
önerisinde belirtilmesi da bir türü vard›r ve program önerisinde program›n türü belirtilmelidir (Örne¤in,
gereken türlerin çok e¤itim-kültür, belgesel, spor, e¤lence, din vb.).
artmas›, televizyon
kanallar›n›n izlenme oran›n›
Televizyonun ilk y›llar›ndaki program türlerini a¤›rl›kl› olarak e¤itim ya da
art›rmaya yönelik “e¤itsel” programlar oluflturmufltur. Müzik-e¤lence programlar› ise ya ulusal kültü-
aray›fllar›n›n/stratejilerinin rün yans›t›ld›¤› bir içerikte haz›rlanm›fl ya da “halk”›n be¤eni düzeyini yükseltti¤i
bir sonucudur.
varsay›lan müzik yap›tlar›yla üretilmifltir. Sonraki y›llarda teknik olanaklar ve reka-
betin artmas›yla program türlerinin say›s› da artm›flt›r.
Televizyon programlar› söz konusu oldu¤unda türlerin bunca artmas›, televiz-
yon kanallar›n›n izlenme oran›n› art›rmaya yönelik aray›fllar›n›n/stratejilerinin bir
sonucudur (Gans, 1999, s: 28). Kad›nlara yönelik pembe diziler, erkekler için spor
programlar› eskiden beri hep var olmakla birlikte, 1980 sonras› tematik kanallar›n
yan› s›ra her kesime seslenen televizyon kanallar›nda yafl grubu, cinsiyet, ›rk vb.
gibi hedef kitlelere yönelik çeflitli program türleri ortaya ç›km›flt›r.
Program türlerinin artma nedenlerini tart›fl›n›z. SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE

4
Son y›llarda ise müzik-e¤lence-drama-söyleflinin bir arada kullan›ld›¤› kar›fl›k
program formatlar› görülmektedir. Bu kar›fl›k formatlara ra¤men program strateji-
leri oluflturulurken ve yay›n ak›fllar› haz›rlan›rken kullan›lan temel kavram “prog-
ram›n türü” dür denebilir. Çünkü yay›nlarda “e¤itim” programlar›na S O R Um›, “e¤lence” S O R U
programlar›na m› a¤›rl›k verilece¤inin karar› program stratejilerinin bir parças›d›r.
TRT’de de program türleri haberler ve haber programlar›, e¤itim-kültür
D‹KKAT prog- D‹KKAT
ramlar›, çocuk programlar›, müzik-e¤lence programlar›, belgesel programlar, din-
ahlak programlar›, drama programlar› gibi türlere ayr›lm›fl, y›ll›k genel yay›n plan-
N N
lar›nda ise daha ayr›nt›l› alt türler belirlenmifltir.
Televizyon program türlerinde, bütün ülkelerin ya da televizyonlar›n üzerinde
anlaflt›¤› tek tip bir s›n›fland›rma bulunmamaktad›r. Avrupa Yay›n
AMAÇLARIMIZBirli¤i (EBU) gi- AMAÇLARIMIZ
bi örgütlerin belirledi¤i çeflitli s›n›fland›rmalar vard›r.
EBU’ya göre televizyon programlar› afla¤›daki flekilde s›n›fland›r›lm›flt›r.

K ‹ T A PBütün üye K ‹ T A P
ülkelerde de kamu hizmeti yay›n kurumlar›n›n program türleri bu s›n›fland›rmaya
benzer bir ayr›flma içindedir:
• Haberler
• Gerçe¤e dayal›, bilgi verici programlar
• Kurmaca programlar (tv dizileri, dramalar vb.)
• E¤lence programlar›
• Spor programlar› ‹NTERNET ‹NTERNET
• E¤itim programlar›
• Kültür sanat programlar›
• Müzik programlar›
• Bilim programlar›
• Dini programlar
• Di¤erleri
• Reklamlar
• Tan›t›c› (promotional) programlar
• Ticari al›flverifl programlar› (shopping) (www.ebu.ch)
Sonuçta ülkeden ülkeye, kültürden kültüre farkl›l›k gösteren televizyon prog-

ram türleri zaman içinde de de¤iflmekte, farkl› türler birleflip yeni türler ortaya ç›k-
makta, baz› türler, kendi içinden baflka türleri do¤urmaktad›r. Televizyon için her
koflulda geçerli, de¤iflmez, s›n›rlar› belli bir program türleri s›n›fland›rmas› olas› gö-
rünmemektedir.
Bütün bu genel bak›fla ra¤men, program önerinizde, yapmak istedi¤iniz prog-
ram “E¤itim-Kültür”, “Magazin”, “Belgesel”, “Çocuk ve Gençlik”, “Müzik-E¤lence”,
“Drama”, “Haber Programlar›”, “Din ve Ahlak” gibi türlerden hangisine uygunsa
onu yazabilir, bu türlerden birine girmiyorsa tür olarak uygun bir seçenek düflüne-
bilir ya da tür/alt tür fleklinde ayr›nt›l› belirtebilirsiniz.
Program›n Konusu
Program önerisinde program›n konusu mutlaka yer almal›d›r. Örne¤in, TRT pro-
düktörü Aygün Filiz taraf›ndan tasarlanan ve TRT-Okul kanal›nda yay›nlanan ad›
“Kendimi Tan›yorum” olan program›n konusu, “Kiflisel Geliflim”dir.
Foto¤raf 5.4
“Kendimi Tan›yorum”
adl› program.
Program önerisinde yer

almas› gereken
bafll›klardan biri de
program›n konusudur.
Örne¤in, Aygün Filiz
taraf›ndan tasarlanan
ve TRT-Okul kanal›nda
yay›nlanan ad›
“Kendimi Tan›yorum”
olan program›n
konusu, “Kiflisel
Geliflim”dir.
Konusu olmayan bir program düflünülemez. Her konuyu ele alaca¤›n› söyleyen
bir program›n türü de amac› da belirsizdir demek yanl›fl olmaz. Çeflitli konulara yer
veren kuflak programlarda bile hedef kitlenin özelliklerine ve ilgilerine göre önce-
den belirlenmifl belli-bafll› konu bafll›klar› bulunur. Sözgelimi, bir kad›n kuflak
program›n›n konusu, kad›nlara yönelik sa¤l›k, kiflisel bak›m, ev dekorasyonu vb.
konulardan oluflur. Program›n konusu k›sa yaz›l›r.
Program›n Konu Dökümü

Konusu k›saca belirtilmifl program›n her bölümünde ele al›nacak konu bafll›klar›-
n›n öneride yaz›lmas› gerekir. Yukar›da örne¤i verilen “Kendimi Tan›yorum” adl›
“Kiflisel Geliflim” konulu program›n her bir bölümünde ele al›nacak konular do¤-
rudan gençlerin yaflamda kullanabilecekleri ya da karfl›laflabilecekleri sorunlardan
ve kavramlardan seçilmifl, program önerisinde konu dökümü, “internet ve yaflam›-
m›zdaki yeri”, “kad›n erkek farkl›l›klar›”, “yarat›c›l›k”, “sorumluluk”, “ öfke”, “sev-
gi” vb. olarak s›ralanm›flt›r.
Program›n ‹çeri¤i
Program›n içeri¤i, program Ço¤u zaman, program›n içeri¤i, program›n konusu veya konu dökümü ile kar›flt›-
konusu hakk›nda detayl› r›l›r. Program›n içeri¤i, program konusu hakk›nda detayl› bilgi veren bölümdür,
bilgi veren bölümdür,
konunun detayl› anlat›m›d›r konunun detayl› anlat›m›d›r. Program fikrinin oluflmas›ndan sonraki araflt›rma ev-
ve araflt›rma evresinde elde resinde elde edilen bilgilerle oluflturulur. Program›n bütün bölümlerinde ifllenecek
edilen bilgilerle oluflturulur.
konular›n genel bir hikâyesi olarak da düflünülebilir. Bir ya da birden fazla parag-
raftan oluflabilir.
Yay›n Kanal›
Bir televizyon program projesi, bir televizyon kanal›na sunmak üzere haz›rland›¤›-
na göre, yay›nlanmas› düflünülen kanal projede belirtilir. Program için sponsor
aray›fllar›nda da yay›n kanal›n›n belirtilmesi gerekir.
Yap›m Format›/Yap›m Biçimi

Yap›m format› ya da yap›m biçimi konusunda karar vermeniz için yan›tlaman›z ge-
reken sorular vard›r. Bunlar;
• Konusu, amac› ve içeri¤i belli bir program›, izleyicinin ilgisini çekecek bir
programa dönüfltürmek için nas›l bir anlat›m biçimi olmal›?
• Yüzlerce televizyon program› aras›nda çekici k›lmak için nas›l bir anlat›m
tekni¤i kullanmal›?
Program konusunu izleyicinin ilgisini çekecek biçimde anlatmak için gelifltire- Program›n yap›s›n› ve
biçimini, yap›m yaklafl›m›n›
ce¤iniz biçimin, yani program format›n›n özgünlü¤ü, projenizin kabul görmesinde anlatan bir kavram olarak
ve baflar›s›nda çok önemli bir etmen olacakt›r. tan›mlanan format, yap›m›n
“Format, program›n yap›s›n› ve biçimini, yap›m yaklafl›m›n› anlatan bir kav- baflar›s› için program fikri
kadar, belki daha da
ramd›r” (Kars, 2010, s: 31). Program format›, yap›m›n baflar›s› için program fikri önemlidir. Program
kadar, belki daha da önemlidir. Projenin de özgünlü¤ünü belirleyen ana iskelettir. format›n› projenin
özgünlü¤ünü belirleyen ana
Bugün, dünyada on binlerce televizyon format› üretilmekte, ancak bunlar›n iskelet fleklinde ifade etmek
çok az› özgün olarak nitelendirilmekte, özgün ve çok izlenen program formatlar›, de mümkündür.
bütün dünyada talep görmektedir.
Baflar›l› bir format, bir bak›ma iyi kurgulanm›fl bir öykü niteli¤i tafl›r. Girifli, ge- Baflar›l› bir format, bir
bak›ma iyi kurgulanm›fl bir
liflmesi ve sonucu vard›r. Her televizyon program›n›n bir öyküsü vard›r, bir müzik öykü niteli¤i tafl›r. Girifli,
program› bile kendi içinde bir öyküleme tekni¤i tafl›r. Yap›mc›, televizyonun ola- geliflmesi ve sonucu vard›r.
naklar›yla, fikrini nas›l öyküleyece¤ini bilmelidir. Program›n›z› nas›l öyküleyece¤i- Yap›mc›, televizyonun
olanaklar›yla, fikrini nas›l
niz, format›n›z› da belirleyecektir. öyküleyece¤ini bilmelidir.
Hayalinizi kurdu¤unuz program› nas›l yapacaks›n›z? Çekimi hangi ortamlarda Program›n›z› nas›l
öyküleyece¤iniz, format›n›z›
gerçeklefltireceksiniz? Program› bir stüdyo program› olarak m› tasarlad›n›z, canl› da belirleyecektir.
yay›n m› olacak, bant kay›t m›, d›fl çekim mi olmal›, yoksa her ikisini birden mi
kullanmay› düflünüyorsunuz? Program›n›z sunuculu mu olacak, sunucusuz mu? Bir
belgesel program› ise d›fl ses kullanacak m›s›n›z, yoksa sadece röportajlar ve do-
¤al seslerden mi meydana gelecek? Bu ve bunun gibi sorulara verece¤iniz yan›tlar-
la oluflturaca¤›n›z program format›, öneride yer almal›d›r.
Foto¤raf 5.5
"Kendimi
Tan›yorum”
program›n›n çekim
aflamas›ndan bir
kare.
“Kendimi tan›yorum” adl› program›n önerisinde Aygün Filiz, format›n› flöyle anlat-
m›flt›r:
“Format genel olarak bir kiflisel geliflim seminerinin stüdyo ortam›nda televizyon ola-
naklar›n› kullanarak gerçeklefltirilmesi ve görsel materyallerle desteklenmesi temeline
dayan›yor. Program format›n›n ana unsurlardan biri 10 kifliden oluflan kat›l›mc›
bir grup genç. Di¤er ana unsur ise uzmanl›k alanlar› psikoloji ve e¤itim olan 2 su-
nucu: Ebru Üzümcü ve Polat Do¤ru. Sunucular gençleri yak›ndan ilgilendiren bir
konuyu ele al›yor, bir kiflisel geliflim seminerinde oldu¤u gibi interaktif metotlarla
gençlerle paylafl›yor ve onlar›n örneklerinden ve sorular›ndan yola ç›karak sorun ve-
ya konuyla ilgili sonuçlar› ortaya döküyorlar. Format› di¤er benzerlerinden ay›ran
en önemli özellik stüdyoda tamamen do¤açlama olarak geliflen uygulamalard›r.
Bunlar bazen yaz›l› bir senaryosu olmayan do¤açlama dramalar bazen de test flek-
linde, deney fleklinde, oyun fleklinde yap›lan uygulamalar olacakt›r. Uygulamalar›,
ayn› zamanda izleyici konumunda olan stüdyodaki kat›l›mc› gençler gerçeklefltire-
cektir. Görsel katk› amac›yla baz› sinema filmlerinden ve foto¤raflardan yararlan›l-
mas› düflünülmektedir.”
Bölüm Say›s›
Televizyon program› haline getirmeyi düflündü¤ünüz program fikrini kaç bölüm-
de anlatmay› düflündü¤ünüz bölüm say›s›n› belirler. Program›n›z bir bölüm olabi-
lece¤i gibi birden fazla da olabilir. Genel uygulama, haftada bir yay›nlanacak prog-
ram projelerinin en çok üç ayl›k bir yay›n dönemi için 13 bölüm olarak planlan-
mas›, daha sonra ihtiyaç duyuldu¤unda sürenin uzat›lmas› fleklinde olmaktad›r.
Günlük s›kl›kta yay›nlanacak programlarda, öneri sahibinin önerdi¤i bölüm say›s›
için karar verecek olan yay›n kanal›d›r.
Yay›n Periyodu
Program›n hangi s›kl›kta yay›nlanmas›n›n düflünüldü¤ü program önerisinde yaz›-
l›r. Haftada 1, ayda 1, günde 1 gibi yaz›labilir.
Program›n Süresi
Her program›n önceden belirlenmifl bir süresi vard›r. Bir televizyon kanal›n›n ya-
y›n ak›fl›n›n oluflmas›ndaki en önemli faktör program süreleridir. Ayr›ca program
süresi, özellikle baz› yap›mlar için, maliyeti de etkileyen önemli bir unsurdur.
Program›n›z›n süresinin program önerisinde mutlaka bulunmas› gerekir.
Belgesel programlarda süreler genellikle 26 ya da 52 dakikad›r.
Drama türü yap›mlarda televizyon filmleri genellikle, 60-90 dakika olarak tasar-
lan›r. Televizyon dizilerinde, 45-50 dakikal›k süreler, son y›llarda özel kanallarda
reklam gelirleri nedeniyle 90 dakikaya kadar ç›km›fl olsa da dünyada kabul gören
ideal dizi süresi 45-50 dakikad›r.
Di¤er türlerde, program›n türüne ya da kanal›n yay›n ak›fl›na göre süreler de¤i-
flebilir.
Sözgelimi TRT-Okul kanal› program sürelerini, lego mant›¤›na göre oluflturdu-
¤u yay›n ak›fl›na göre belirlemifltir. Bu kanaldaki programlar›n süreleri genellikle 5
dakika, 10 dakika, 20 dakika, 40 dakika gibi kesin s›n›rlarla çizilmifltir. Örne¤in 40
dakikal›k bir program yay›ndan kald›r›ld›¤›nda yerine yine 40 dakikal›k bir prog-
ram konabilece¤i gibi, 10 dakikal›k iki program ve 20 dakikal›k bir programda yer-
lefltirilebilmektedir.
Bilgilendirici spot programlarda süreler 10 saniyeden 5 dakikaya kadar de¤ifle-

bilir. Müzik-E¤lence programlar›n›n süresi de genel olarak uzun tutulmaktad›r. 40
dakikadan 120 dakikaya kadar hatta daha uzun sürelerde müzik-e¤lence program-
lar› yap›lmaktad›r. Süreyi program fikrinizi anlatabilmek için seçti¤iniz format be-
lirler. Program›n yay›n kanal› kendi ak›fl›na göre sürede de¤ifliklik isteyebilir.
“Çok genifl tutulmufl bir program izleyicide bitmemifl bir program izlenimi
uyand›rabilece¤i gibi, çok dar bir program da izleyiciye çok dura¤an ve dolay›s›y-
la s›k›c› gelebilir” (Kars, 2010: s:67).
Foto¤raf 5.6
TRT-Okul
kanal›nda
yay›nlanan,
yap›mc›l›¤›n›
Hasan Çak›r’›n
üstlendi¤i,
aynalarla dekore
edilmifl bir
stüdyoda, çeflitli
kavramlar›n üç
akademisyen
taraf›ndan
tart›fl›ld›¤› “Ne
Diyoruz Ne
Anl›yoruz” adl›
program›n süresi
40 dakikad›r.
Program Ak›fl›
Program ak›fl› bafll›¤› alt›nda, genel olarak bütün bölümlerde uygulanacak prog-
ram ak›fl› yaz›labilece¤i gibi, 1. bölüm program ak›fl› da örnek olarak yaz›labilir.
Program›n format›n› olufltururken tasarlad›¤›n›z anlat›m biçimi, program ak›fl›nda

rehber olacakt›r. Bu ak›flta, program›n bütününü oluflturan parçalar›n öngörülebi-
len süreleri de yaz›lmal›d›r. Örne¤in,
Jenerik.................................. 30"
Sunucu aç›l›fl anonsu........... 1'
VTR....................................... 2'
Sokak Röportaj› .................... 40"
Uzman röportaj›................... 1'
Sunucu anons...................... 20"
VTR....................................... 1.5' gibi s›ralayabilirsiniz.
Program›n çekim aflamas›nda daha ayr›nt›l› bir program ak›fl› oluflturman›z ge-
rekir, önerinizde yer alacak bu taslak ak›fl, proje dosyan›z› inceleyen kiflilere, prog-
ram dengesi ve temposu hakk›nda fikir verecektir.
fiekil 5.1
Öneri Formu. ÖNER‹ FORMU
Bir öneri formunda PROGRAMIN ADI K›sa ve ak›lda kal›c› olmal›

bulunmas› gereken
PROGRAMIN HEDEF Yafl, Cinsiyet, Sosyo Ekonomik Statü vb. (30+ yafl gru-
bölümler ve bu
bölümlerin tafl›mas› K‹TLES‹ bu e¤itimli erkek izleyici gibi)
gereken özellikleri. Program› neden yapmak istedi¤inize iliflkin bir ya da bir-
PROGRAMIN AMACI
den fazla amac›
YARARLANILACAK Kütüphaneler, arflivler, üniversiteler, kurumlar ve kuru-
KAYNAKLAR lufllar, dan›flmanlar vb.
Haber Program, Magazin, E¤itim-Kültür, Belgesel, Mü-
PROGRAMIN TÜRÜ
zik-E¤lence, Din -Ahlak vb.
PROGRAMIN KONUSU K›sa tutulmal›
PROGRAMIN KONU Program›n bütün bölümlerinde ele al›nacak konu bafll›k-
DÖKÜMÜ lar›
Program›n bütün bölümlerinde ifllenecek konular›n k›sa
PROGRAMIN ‹ÇER‹⁄‹
hikayesi, konunun detayl› anlat›m›
TRT 1 Kanal›, TRT Belgesel Kanal›, BTV Kanal›, CTV
YAYIN KANALI
Kanal› vb.
Canl›, bant kay›t, stüdyo çekimi, sunuculu ya da sunucu-
YAPIM FORMATI/
suz, nas›l ifllenece¤i yap›m›n bütününü hayal etmemizi
YAPIM B‹Ç‹M‹
sa¤layacak program› anlat›m biçiminiz
PROGRAMIN BÖLÜM
1 bölüm, 2 bölüm, 6 bölüm, 13 bölüm vb.
SAYISI
PROGRAMIN YAYIN
Tek bölüm, günde 1, haftada 1, 15 günde 1, ayda 1 gibi.
PER‹YODU
PROGRAMIN SÜRES‹ 5 dakika, 10 dakika, 26 dakika, 45 dakika, 90 dakika vb.
Program›n bütününü oluflturan parçalar›n sürelerinden

PROGRAM AKIfiI
oluflan bir bölüm örnek ak›fl
Program›n Yönetmeni, yap›m asistan›, metin yazar› vb.
ücretleri, kamera ve kurgu giderleri, yiyecek, içecek gi-
deri, yol ve konaklama giderleri, varsa ›fl›k, dekor gider-
PROGRAMIN BÜTÇES‹
leri, öngörülemeyen giderler vb. giderlerin toplam›ndan
oluflan bölüm bafl› bütçesi ve bütün bölümlerin toplam
bütçesi
Bütçe
Bir televizyon program› her ne kadar yarat›c› bir çal›flma olsa da ayn› zamanda ti-
cari bir faaliyettir ve bir bütçesinin olmas› kaç›n›lmazd›r.
Her televizyon program› bir bütçe dâhilinde gerçeklefltirilir.
Fikrin programa dönüflmesinden, yay›nlanmas›na de¤in geçirece¤i bütün afla-
malar bir harcama gerektirecektir. Program›n yönetmeni, yap›m asistan›, metin ya-
zar›n›n ücretleri, kamera ve kurgu giderleri, yiyecek, içecek gideri, yol ve konak-
lama giderleri, varsa ›fl›k, dekor giderleri, öngörülemeyen giderler gibi bir prog-
ramda yap›lacak tüm harcamalar düflünülmeli, bütün gider kalemleri tespit edilip
bir liste haz›rlanmal› ve bunlar›n toplam›ndan oluflan bir bölümün toplam bütçesi
de belirtilmelidir.
Her program›n yap›m giderlerine göre yap›m kalemleri ve maliyetleri de¤iflebi-
lir. Program›n yap›m özelli¤ine göre gider kalemleri oluflturulmal›d›r.
Program bütçeleri genellikle bölüm bafl› oluflturularak, planlanan bölümle çarp›-
l›r ve toplam bütçe bulunur, program bütçesinin sonunda genel toplam da yaz›l›r.
Bütçeyi, harcama kalemlerine göre gruplara ay›rmak sa¤l›kl› bir de¤erlendirme-
ye imkân verecek, unutaca¤›n›z gider kalemlerini hat›rlatacakt›r. Ekler bölümünde
EK:3 bafll›¤› alt›nda örnek bir televizyon bütçe formu bulunmaktad›r. Bu formdaki
ço¤u gider kalemi drama türü d›fl›ndaki projelerde gereksiz olacakt›r ya da yap›-
m›n özelli¤ine göre eklemeler yapmak gerekebilecektir. Bu örnekten, projenizin
gerektirdi¤i harcama kalemlerine iliflkin seçim yapabilir, yeni gider kalemleri ekle-
yebilirsiniz. Bütçedeki gider kalemleri, tamamen yap›m›n özelli¤ine ve gerektirdi-
¤i harcamalara göre oluflturulmal›d›r.
Program bütçelerinin tamam› sponsorlu ya da k›smen sponsorlu olabilir. Prog-
rama sa¤lanacak destek ve bu deste¤in miktar› proje dosyas›nda bulunmal›, des-
tek sa¤layacak kurum ya da kuruluflun, firman›n bilgileri de proje dosyas›na eklen-
melidir.
Program bütçesinin tamam›n›n mali destekle gerçeklefltirildi¤i programlarda da
bütçenin bulunmas› gerekir.
Drama Önerisi
Drama türü bir proje dosyas›nda, yukar›da s›ralanan bafll›klardan konu dökümü,
bölüm bafll›klar›, program ak›fl› gibi bilgilere gerek duyulmayabilir ancak, eser ad›,
eserin yazar›, senarist, yap›mc›, yönetmen, baflrol oyuncular› gibi drama yap›m›n-
da önemli unsurlar›n belirtilmesi gerekir. Ayr›ca yarat›c› ekibin özgeçmifli eklen-
meli, en az bir bölüm senaryo, genel hikâye (özet) yer almal›, bölüm özetleri bu-
lunmal›d›r. fiekil 2’deki örnek, drama türü bir proje dosyas›nda bulunmas› gereken
bafll›klara bir örnektir.
fiekil 5.2
Drama önerisinin
KURUM YAPIMCI
bafl›nda bulunmas›
F‹RMA ADI YÖNETMEN gereken bafll›klar.
ESER‹N ADI BAfiROL
ESER‹N YAZARI SÜRES‹
SENAR‹ST BÖLÜM SAYISI
Drama türü programlarda baflrol oyuncular›ndan figürasyona, mekân kiras›n-

dan aksesuar giderlerine çok say›da harcama kalemi olaca¤› için genifl bir araflt›r-
maya dayal› detayl› bir bütçe haz›rlanmas› gerekir. Bölüm bafl› kaç mekan kullan›-
laca¤›, bu mekânlarda kaç gün çekim yap›laca¤› ve mekân kiras›n›n ne kadar ol-
du¤u, kaç figürasyon kullan›laca¤›, günlük ücretleri, kaç çekim günü için ücret
ödenece¤i, kaç kifliye kaç gün yemek verilece¤i, konaklama için kaç kifliye günlük
ne kadar otel vb. ücreti gerekti¤i, araç kiralamalar›n›n ayr›nt›lar› (örne¤in: 1 adet
minibüs X 150 TLX 3 günlük kiras›=450 TL.) ve program›n gerektirdi¤i di¤er ayr›n-
t›lar da yer almal›d›r.
Özet
N
A M A Ç
Televizyon program› proje dosyas›nda bulunma- N
A M A Ç
Program önerisinde yer almas› gereken unsurla-
1 s› gereken bilgi ve belgeleri s›ralayabilmek. 3 r› s›ralamak ve program önerisi haz›rlamak.
Bir televizyon program projesi dosyas›nda bu- Televizyon için haz›rlanan bir proje dosyas›nda
lunmas› gereken bilgi ve belgeler üç temel bafl- bulunmas› gereken en önemli unsur program
l›kta toplanabilir. Bunlardan ilki program önerisi önerisidir. Program önerisinde program›n ad›,
ve varsa program metnidir. E¤er drama türü bir hedef kitlesi, konusu, yap›m biçimi, bölüm say›-
yap›mdan söz ediliyorsa en az bir bölüm senar- s›, süresi ve bütçesi mutlaka bulunmal›d›r. Her
yo, genel hikâye, bölüm sinopsisleri, oyuncu lis- projenin kendine özgü özellikleri nedeniyle, ba-
tesi de mutlaka eklenmelidir. ‹kincisi deneyime z› projelerde baz› bafll›klara yer verilmeyebilir.
iliflkin bilgi ve belgelerdir. Bir flirket olarak bafl- Drama (dizi, televizyon filmi vb.) türünde proje
vuru yap›l›yorsa flirketin daha önceki ifl deneyi- dosyalar›nda, ad›, eserin yazar›, senarist, yap›m-
mi, yap›mc› deneyimi, yönetmen özgeçmifli, se- c›, yönetmen, baflrol oyuncular› gibi drama yap›-
narist, metin yazar› özgeçmifli gibi yarat›c› süreç- m›nda önemli unsurlar›n belirtilmesi gerekir. Ay-
te katk› sa¤layacak kiflilerin ifl deneyim bilgileri r›ca yarat›c› ekibin özgeçmifli eklenmeli, en az
ve özgeçmiflleri bu bölüme eklenmelidir. Üçün- bir bölüm senaryo, genel hikâye (özet) yer alma-
cüsü ise e¤er konu gerektiriyorsa telif vb. haklar- l›, bölüm özetleri bulunmal›d›r. Proje dosyas›na,
la ilgili belgeler, mali desteklerle ilgili bilgi ve deneyime iliflkin bilgi ve belgeler, yönetmen, se-
belgelerdir. narist, metin yazar› gibi yarat›c› ekibin özgeçmifl-
N
leri, varsa telif haklar›yla ilgili bilgi ve belgeler,
Televizyon için proje gelifltirmede program fikri- mali destekler, hibe ve fonlarla ilgili bilgi ve bel-
A M A Ç
2 nin önemini aç›klayabilmek. geler eklenmelidir.

Dünyada say›s› her geçen gün artan binlerce te-
levizyon kanal› için on binlerce proje üretilmek-
te, bu projelerin çok az› kabul görüp hayata geç-
mektedir. Günümüz televizyonculu¤unun reka-
bet ortam›nda, özgün fikir büyük önem tafl›mak-
ta, özgün program formatlar›na talep her geçen
gün artmaktad›r.
Özgün fikir gelifltirebilmek için televizyonculuk-
taki geliflmeleri, farkl› formatlar› izlemek, yeni
formatlar hakk›nda bilgi sahibi olmak gerekir.
Yarat›c›l›k gerektiren bütün alanlarda oldu¤u gi-
bi, önceki söylenenleri bilmek, ancak taklit et-
memek gerekir. K›saca, bir televizyon program
projesi dosyas› oluflturmak için önce bir program
fikrinin olmas›, fikri programa dönüfltürmek için
iyi bir araflt›rma yap›lmas› ve bu araflt›rmaya da-
yal› bir program önerisi haz›rlanmas› önkoflul-
dur.
1. Televizyon program› üretmek için afla¤›dakilerden 6. Hayalinizi kurdu¤unuz program› nas›l yapacaks›n›z?
hangisi gerekli de¤ildir? Çekimi hangi ortamlarda gerçeklefltireceksiniz? Progra-
a. ‹yi bir proje m› bir stüdyo program› olarak m› tasarlad›n›z, canl› ya-
b. ‹yi bir araflt›rma y›n m› olacak, bant kay›t m›, d›fl çekim mi olmal›, yok-
c. ‹yi bir metin sa her ikisini birden mi kullanmay› düflünüyorsunuz?
d. ‹yi bir teknik ekip Program›n›z sunuculu mu olacak, sunucusuz mu? Bir
e. ‹yi bir makyaj belgesel program› ise d›fl ses kullanacak m›s›n›z, yoksa
sadece röportajlar ve do¤al seslerden mi meydana ge-
2. Özgün bir program fikrine sahip oldu¤unu düflünen lecek?
yap›mc› için afla¤›daki süreçlerden hangisi bafllar? Yukar›daki metinde yer alan sorular sorularak afla¤›da-
ki süreçlerden hangisi oluflturulur?
a. Araflt›rma
a. ‹çerik
b. Senaryo yaz›m›
b. Konu
c. Çekim
c. Amaç
d. Kurgu
d. Format/Biçim
e. Seslendirme
e. Tür
3. Bir televizyon program projesinde bulunmas› gere-

7. Bilgilendirici spot programlar›n ortalama süreleri ne
ken tüm bilgi ve belgeler afla¤›daki seçeneklerin han- kadard›r?
gisinde do¤ru s›ralanm›flt›r? a. 10 saniye-5 dakika
a. Program Önerisi-Program Metni-Bölüm Sinop- b. 5 dakika-10 dakika
sisleri c. 10 dakika-20 dakika
b. Deneyime ‹liflkin Bilgi Ve Belgeler-Senarist Öz- d. 20 dakika-30 dakika
geçmifli-Yap›mc› Deneyimi e. 30 dakika ve üzeri
c. Telif Ve Haklarla ‹lgili Belgeler- Program Metni-
Oyuncu Listesi 8. Afla¤›dakilerden hangisi drama önerisinde mutlaka
d. Program Önerisi-Deneyime ‹liflkin Bilgi Ve Bel- yer almas› gereken bafll›kt›r?
geler- Mali Destekle ‹lgili Belgeler a. Konu dökümü
e. Yap›mc› Deneyimi-Metin Yazar› Özgeçmifli- b. Bölüm bafll›klar›
Program Metni c. Program ak›fl›
d. Baflrol oyuncular›
4. Afla¤›dakilerden hangisinde hedef kitlenin ayr›nt›l› e. Yararlan›lacak kaynaklar
tan›mlanmas› gerekir?
a. Genel müzik programlar›nda 9. Program ak›fl› hangi konuda bilgi vermez?
b. Haber programlar›nda a. Program›n olufltu¤u parçalar
c. Çocuk programlar›nda b. Program dengesi
c. Program temposu
d. Belgesellerde
d. Program süresi
e. Spor programlar›nda
e. Program›n konu dökümü
5. Afla¤›dakilerden hangisi televizyon program türleri-

10. Afla¤›dakilerden hangisi program bütçesinin belir-
nin artmas›n›n nedenlerinden biridir?
lenmesinde do¤rudan etkili olmaz?
a. Ulusal kültürü pekifltirme
a. Program önerisi haz›rlama gideri
b. Halk›n be¤eni düzeyini yükseltme
b. Kamera ve kurgu giderleri
c. Kanal›n izlenme oran›n› art›rma c. Yol ve konaklama giderleri
d. Daha nitelikli program yapma d. Metin yazar› ücreti
e. Program üretim süresini k›saltma e. Ifl›k ve dekor giderleri

1. e Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “Televizyon Program S›ra Sizde 2
Projesi” bölümünde yer alan bilgileri yeniden Program ad›n›n program›n içeri¤ine iflaret eden bir an-
gözden geçiriniz. lam› olmal›, yal›n, olabildi¤ince genifl kitlenin akl›nda
2. a Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Program Fikri” bölümün- kalacak bir ad seçilmelidir. Taklitten kaç›nmal›, benzer
de yer alan bilgileri yeniden gözden geçiriniz. isimde bir program yap›l›p yap›lmad›¤› araflt›r›lmal›d›r.
3. d Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Televizyon Program› Ayr›ca ak›lda kal›c› olmas› için çok say›da kelimeden
Proje Dosyas› “ bölümünde yer alan bilgileri ye- oluflan bir ad tercih edilmemelidir. Program ad›nda yer
niden gözden geçiriniz. alan “hoca” sözcü¤ünün içeri¤e iflaret ediyor olmas›,
4. c Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Program›n Hedef Kit- ak›lda kal›c› olmas› gibi özellikleriyle “Radi Hoca” iyi
lesi” bölümünde yer alan bilgileri yeniden göz- tasarlanm›fl bir program ad›na örnek gösterilebilir.
den geçiriniz.
5. c Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Program Türü” bölümün- S›ra Sizde 3
de yer alan bilgileri yeniden gözden geçiriniz. Program›n planlanan yay›n saati, izler kitlenin ekran
6. d Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Yap›m Format›/Yap›m bafl›nda bulundu¤u varsay›lan zaman dilimi olmal›d›r.
Biçimi” bölümünde yer alan bilgileri yeniden Örne¤in, otuz yafl üzerindeki yaflta erkek izleyici gru-
gözden geçiriniz. bunu hedefleyen bir program›n yay›n saatinin erkek iz-
7. a Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Program Süreleri” bö- leyicinin sabah evden ç›kmadan önceki saatlerde ya da
lümünde yer alan bilgileri yeniden gözden ge- eve dönüfl saatlerinde planlanmas›, program önerisinde
çiriniz. bunun belirtilmesi, keza ev han›mlar›na yönelik bir
8. d Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Drama Önerisi” program›n da ev han›mlar›n›n televizyon bafl›nda oldu-
bölümünde yer alan bilgileri yeniden gözden ¤u düflünülen saatlerde yay›nlanacak flekilde planlan-
geçiriniz. mas› gerekmektedir.
9. e Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Program Ak›fl›” bölümün-
de yer alan bilgileri yeniden gözden geçiriniz. S›ra Sizde 4
10. a Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Bütçe” bölümünde yer Televizyon program türlerinin giderek artma nedenle-
alan bilgileri yeniden gözden geçiriniz. rinden biri, televizyon kanallar›n›n izlenme oran›n› ar-
t›rmaya yönelik çabalar›d›r. Kad›nlara yönelik pembe
diziler, erkekler için spor programlar›, çizgi filmler, be-
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› lirli gruplara hitap edecek program türü yaratma çaba-
S›ra Sizde 1 s›n›n bir sonucudur. Hatta bu çaba 1980 sonras› tema-
Televizyonda program yapmak için bilgi, organizasyon tik kanallar›n ortaya ç›kmas›na neden olmufl, her kesi-
yetene¤i, yarat›c›l›k gerekir ama iyi bir televizyon prog- me seslenen televizyon kanallar›nda yafl grubu, cinsi-
ram› yapmak her fleyden önce iyi bir proje gelifltirmek- yet, ›rk vb. gibi hedef kitlelere yönelik çeflitli program
le bafllar. Proje gelifltirmekle bafllar diyoruz çünkü ilk türleri ortaya ç›km›flt›r.
baflta olabilir gibi gelen bir fikir proje gelifltirmek için
gerekli sorular› sorup yan›tlar›n› aramaya bafllad›¤›n›z-
da ç›kmaza girebilir. Bu noktada ya sorunu çözer, pro-
jeyi bir ad›m daha ileri götürmek için yeni sorular sor-
maya bafllars›n›z, ya da do¤ru bir yolda olmad›¤›n›z›
görüp vazgeçersiniz. ‹flte daha iflin bafl›nda size bunu
gösterdi¤i için proje gelifltirmek iyi bir televizyon prog-
ram› yapman›n önkofluludur. K›saca, proje gelifltirmek
projenin gerçekleflmifl halinin hayalinizde flekillenmesi
ve bu hayalin, projeye yans›t›lmas›, projeyi okuyan› ik-
na etmesi gerekir.
Kaynaklar
Adakl›, G. (1994). “Televizyon Türlerinde Dönüflüm”,
Ankara Üniversitesi ‹letiflim Fakültesi, Y›ll›k, Mah-
mut Tali Öngören’e Arma¤an, 229-253.
Barutçugil, ‹. (2008). Proje Yönetimi, Kariyer Yay›nlar›,
‹stanbul.
Cereci, S. (2001). Televizyonda Program Yap›m›, Met-
ropol Yay›nlar›, ‹stanbul.
Çapl›, B. (2002). Medya ve Etik, Ankara: ‹mge Kitabevi.
Gans, J.H. (1999). Popüler Kültür ve Yüksek Kültür,
(Çev.Emine Onaran ‹ncirlio¤lu), ‹stanbul: YKY.
Giovannoni, D. (1992). Public Radio Programming Stra-
tegies, Washington: Takoma Park, MD, Corporation
for Public Broadcasting, DC.
Kars, N. (2010). Televizyon Program› Yapal›m, Derin
Yay›nlar›, ‹stanbul.
Mutlu, E.(1998). ‹letiflim Sözlü¤ü, 3. Bas›m, Bilim ve Sa-
nat Yay›nlar›/ARK, Ankara.
————————-Televizyonda Program Yap›m›, Anka-
ra Üniversitesi ‹letiflim Fakültesi Yay›nlar›, Ankara.
Swallow, N. (1966). Factual Television, London: The
Focal Press.
Williams, R. (2003). Televizyon, Teknoloji ve Kültürel
Biçim, (Çev. Ali Ulvi Türkba¤), Ankara: Dost Kita-
bevi.
6
Amaçlar›m›z
N
N
Reklam ve tan›t›m projesi gelifltirmenin pazarlama ile olan iliflkisini aç›klayabilecek,
N
Reklam ve tan›t›m projesi gelifltirmek için gerekli analizleri yapabilecek,
N
Reklam ve tan›t›m projesi gelifltirirken kullan›lan yarat›c› stratejileri tan›mlayabilecek,
Reklam ve tan›t›m projesi gelifltirirken kullan›lan tonlar› ve anlat›m biçimlerini
N
yorumlayabilecek,
Medya planlaman›n reklam ve tan›t›m projesi gelifltirmek aç›s›ndan önemini
aç›klayabilecek bilgi ve becerilere sahip olacaks›n›z.
Anahtar Kavramlar
• Reklam ve Tan›t›m Projesi • Reklam/‹letiflim Hedefi
• Reklam Kampanyas› • Yarat›c› Strateji
• Brief • Reklam›n Kampanyas›n›n Tonu
• Durum Analizi • Reklamda Anlat›m Biçimi
• Hedef Kitle Analizi • Medya Planlama
‹çindekiler
• G‹R‹fi
Foto¤raf ve Video • REKLAM VE TANITIM PROJES‹
Reklam ve Tan›t›m
Projesi Gelifltirme GEL‹fiT‹RME
Proje Gelifltirme
• ÖRNEK B‹R REKLAM VE TANITIM
PROJES‹ - FIERY
Reklam ve Tan›t›m
Projesi Gelifltirme
G‹R‹fi
Bu ünite kitab›n önceki bölümlerinden bir farkl›l›k tafl›maktad›r. Reklam ve tan›t›m
projesi gelifltirme dendi¤inde ilk anlamam›z gereken; ticari bir iflten bahsediyor ol-
du¤umuzdur. Pazarlama iletiflimi araçlar›ndan olan reklam, insanlar› bir ürünü ya
da hizmeti sat›n almak için ikna etme amac›yla gerçeklefltirilir. Bir firma, ister oto-
mobil ister kibrit üretsin, mallar›n› satmak için öncelikle tan›tmak zorundad›r. Bir
markete girdi¤inizi hayal edin. Saymakta zorlanaca¤›n›z kadar ürün çeflidiyle kar-
fl›laflacaks›n›z. Üstelik ayn› ürün kategorisinde birçok marka karfl›n›za ç›kacak. Bir-
birine benzeyen ve ayn› ifllevi gören onca mal aras›ndan hangisini seçece¤inize
karar verirken, reklamlar size yard›mc› olmaktad›r. Bir deterjan, reklam›nda leke-
leri ne kadar iyi ç›kard›¤›ndan bahsederken, bir di¤eri çamafl›rlar›n›za sinen koku-
nun güzelli¤inden bahsetmektedir. Markalar reklamlar›nda tüketicilere ulaflt›racak-
lar› mesajlar›n› dikkatle yap›land›r›rlar. Bir proje olarak ele al›nd›¤›nda reklam; bir-
birini takip eden ve hata pay› bar›nd›rmayan pek çok sürecin bir araya gelmesin-
den oluflur. Reklam ve tan›t›m projesi gelifltirmenin tüm aflamalar›, tek bir ünitede
anlat›lamayacak kadar genifl kapsaml›d›r. Bu ünitede; hemen her dakika karfl›n›za
ç›kan reklamlar›n hangi temel süreçlerden geçerek hayat buldu¤unu göreceksiniz.
REKLAM VE TANITIM PROJES‹ GEL‹fiT‹RME

Bir reklam ve tan›t›m projesine ihtiyaç duyuldu¤unda iki önemli aktörün varl›¤›n-
dan söz edebiliriz.
Reklamveren; ürün ya da hizmet üreten, bu ürün ya da hizmetleri tüketicilere
tan›tarak pazarlamak ve kâr elde etmek isteyen iflletmelere verilen genel add›r.
Reklamveren firmalar;
• Tüketicileri ürün veya hizmeti denemeye ikna etmek,
• Tüketicilerin ürün veya hizmeti daha yo¤un kullanmas›n› sa¤lamak,
• Tüketicilerin reklamveren firman›n ürün veya hizmetini sürekli kullanmas›-
n› sa¤lamak,
• Tüketicilerin gözünde ürün veya hizmetin marka imaj›n› yaratmak ya da
güçlendirmek,
• Tüketicilerin ürün veya hizmeti kullan›m al›flkanl›¤›n› de¤ifltirmek, Reklam ve tan›t›m projeleri,
sektörde “reklam
gibi bafll›ca amaçlarla reklam ve tan›t›m projelerine ihtiyaç duyarlar (Ünlü, 1987). kampanyas›” olarak
Reklam ve tan›t›m projelerine genel olarak “reklam kampanyas›” denir. isimlendirilir.
Bir reklam kampanyas›na ihtiyaç duyan reklamveren, projeyi ço¤unlukla ken-

di gerçeklefltirmez. Modern ifl dünyas›n›n her alan›nda oldu¤u gibi, reklam alan›n-
da da bu konunun uzman kurulufllar› bulunmaktad›r. Reklamveren için bir reklam
kampanyas›n› gerçeklefltiren firma “Reklam Ajans›”d›r.
Reklam ajans›, reklamveren firman›n ihtiyac›n› anlamaktan, söz konusu iletiflim
problemine uygun çözümler sunmaktan sorumludur. Klasik bir reklam ajans›; müflteri
iliflkileri ve yarat›c› bölüm olarak ikiye ayr›l›r. Müflteri iliflkileri bölümü reklamverenin
ihtiyaçlar›n› do¤ru anlamaktan ve reklam ajans›n›n üretti¤i iletiflim çözümlerini reklam-
verene aktarmaktan sorumludur. Yarat›c› bölüm ise reklamverenin iletiflim problemle-
rini çözecek yarat›c› fikirlerin gelifltirilmesi rolünü üstlenir. Günümüzün kalabal›k ve
rekabetçi pazar yap›s› düflünüldü¤ünde, gelifltirilen reklam fikirlerinin yarat›c›l›¤› önem
kazanmaktad›r. Bir gün boyunca ne kadar fazla reklama maruz kald›¤›n›z› düflünün.
Yarat›c› olmayan bir reklam› ya hiç fark etmezsiniz ya da çabucak unutursunuz. Rek-
lam ajans› için yarat›c› bölümün performans› bu aç›dan son derece önemlidir. Baz› rek-
lam ajanslar›nda; kampanya stratejisini oluflturmaktan sorumlu stratejik planlama, rek-
lam kampanyas›n›n hangi mecralarda yay›nlayaca¤›n› planlayan ve medyadan za-
man/yer sat›n alan medya planlama/sat›n alma bölümleri de bulunabilir.
SIRA S‹ZDE Bir reklam kampanyas›n›n

SIRA S‹ZDE yarat›c› olmas›n›n neden önemli oldu¤unu tart›fl›n›z.
1
Bir reklam kampanyas›n›n gerçeklefltirilmesi aflamas›nda yer alan temel süreç-
ler flunlard›r:
S O R U Brief S O R U
Brief, reklamverenin reklam ajans›ndan olan beklentisini ve iletiflim sorununu ak-
tard›¤› özet bir ifl istek formu olarak tan›mlanabilir. Reklamveren bu form arac›l›-
D‹KKAT D‹KKAT
¤›yla; pazar ve rekabet bilgilerini, hedef kitlesi olarak seçti¤i tüketicilerin özellik-
lerini, ne tarz bir reklam kampanyas›na ihtiyaç duydu¤unu ve reklamdan bekle-
N N
SIRA S‹ZDE di¤i iletiflimSIRA S‹ZDE de reklam ajans›yla paylafl›r. Örnek bir brief formu afla¤›da-
hedefini
ki gibi yap›land›r›labilir.
AMAÇLARIMIZfiekil 6.1 AMAÇLARIMIZ

MARKAM Yarat›c› Brief
Brief Formu fiirket / Company :
Marka / Brand : ‹letiflim Hedefi /Communication Objective
Tarih / Date :
K ‹ T AKaynak:
P K ‹ T A P
http://www.m Pazar ve Rekabet / Market and Competition: Hedef Kitle Profili /Core Target Profile:
arkam.com.tr
/Sayfa.asp?Sa
Neredeyiz /Where we are:
T E L E V ‹ ZyfaId=53
YON TELEV‹ZYON
De¤er Önerisi / Value Proposition:

Nereye Varmak ‹stiyoruz / Where we want to be: Ton ve Tarz / Tone & Manner:
Onaylar / Approvals:
Uygulama Zorunluluklar› / Executional Mandatories:
Ekler / Attachments: Doküman Kodu:

6. Ünite - Reklam ve Tan›t›m Projesi Gelifltirme 99
Durum Analizi
Reklam ajans›, reklamveren için haz›rlayaca¤› reklam kampanyas› öncesinde bir
durum analizi yapmak zorundad›r. Reklamverenin brief formunda verdi¤i bilgiler
reklam ajans› için yeterli olmayabilir veya baz› konular üzerinde daha detayl› bir
inceleme gerekebilir. Reklam ajans› durum analizi aflamas›na, pazar› ve sektörü in-
celeyerek bafllar. Reklamverenin iletiflim ihtiyac› her ne olursa olsun; rakiplerin ko-
numlanmalar›, pazar›n yak›n/orta/uzun vadede nas›l flekillenece¤i gibi bilgiler, bir
reklam kampanyas› planlan›rken göz önüne al›nmas› gereken faktörlerdir. Durum
analizi aflamas› bir araflt›rma ihtiyac›n› da beraberinde getirebilir. Pazar araflt›rma-
lar›, reklam kampanyas› planlamas› yaparken fazlas›yla yol göstericidir.
Durum analizi yap›l›rken reklamverene ait ürün/hizmet ve marka da analiz edi-
lir. Ürün/hizmetin tümüyle yeni, tüketicilerin ihtiyaçlar›na taze bir çözüm sundu¤u
durumlar oldu¤u gibi, ürün/hizmetin uzun süredir pazarda varoldu¤u, art›k eski
olarak alg›land›¤› durumlar da söz konusudur. Ürün/hizmet ve markayla ilgili bu
benzeri durumlar, tüketiciye farkl› reklam stratejileriyle ulaflmay› gerektirir. Durum
analizinin bu aflamas›, gelecek tüm kampanya planlama aflamalar› için önem arz
eder.
E¤er reklamveren daha önce reklam ve tan›t›m faaliyetlerinde bulunmuflsa, ger-
çeklefltirilen iletiflim faaliyetleri durum analizi çerçevesinde incelenen bir di¤er
önemli unsurdur. Ne tür reklam ve tan›t›m faaliyetleri yap›ld›¤›, baflar› veya bafla-
r›s›zl›k durumlar›, kullan›lan mecralar, tüketicilerin verdi¤i tepkiler; yeni yol hari-
tas›n›n çiziminde rol oynar. E¤er ürün/hizmet veya marka yeniyse, bu sefer rakip-
lerin faaliyetleri ve baflar›/baflar›s›zl›klar› analiz edilerek bir öngörü oluflturulur.
Durum analizinin bir reklam kampanyas› plan› aç›s›ndan önemini tart›fl›n›z.

2
Hedef Kitle Analizi
Her ürün/hizmet veya marka belli bir tüketici grubunun ihtiyac›n› karfl›lar. Saçlar›-
n›z çabuk ya¤lan›yorsa belli bir flampuan›, dökülme sorunu yafl›yorsan›z baflka bir
flampuan› kullanmak istersiniz. Reklamverenler, ürün/hizmet Sveya O R U markalar›yla S O R U
hangi tüketici grubuna yani hedef kitleye sesleneceklerini belirlerler ve reklam
kampanyalar›n› buna göre planlarlar. Hedef kitle analizi yapmak D ‹ reklam
KKAT ajanslar›- D‹KKAT
n›n üretece¤i reklam fikirleri için son derece önemlidir. Her hedef kitle farkl› tüke-
tici davran›fl› sergilemeye e¤ilimlidir. Hedef kitle analizi afla¤›daki faktörler çerçe-
N N
vesinde yap›l›r.
Demografik De¤iflkenler AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ

Hedef kitlenin demografik de¤iflkenleri analiz edilirken; yafl, cinsiyet, e¤itim, gelir,
meslek grubu, sosyal s›n›f gibi özellikleri sorgulan›r (Wells, Burnett ve Moriarty,
2003). Ürün/hizmet hangi yafl aral›¤›ndaki insanlar için bir çözüm
K ‹ T Asunmaktad›r?
P K ‹ T A P
Ürün/hizmet sadece kad›nlara veya sadece erkeklere mi yöneliktir, yoksa her ikisi
için de kullan›l›r durumda m›d›r? Ürün/hizmetin kullan›c›lar› yüksek e¤itim ve
gelir seviyesinde midir yoksa daha düflük e¤itime ve gelire sahip
T E L insanlar
E V ‹ Z Y O N da hedef TELEV‹ZYON
kitleye dahil midir? Hedef kitle, parças› oldu¤u sosyal yaflam katman›n›n üst s›ra-
lar›nda m› yer almaktad›r yoksa daha altlarda bir gruba m› üyedir? Gördü¤ünüz
üzere, hedef kitle analizi yaparken pek çok demografik de¤iflken sorgulan›r ve
reklam kampanyas› buna göre planlan›r. ‹NTERNET ‹NTERNET
Psikografik De¤iflkenler
Tüketiciler ve davran›fl biçimleri sadece demografik de¤iflkenlere göre aç›klana-
maz. Bu yüzden reklam ajanslar›, hedef kitlelerini tan›mlarken onlar›n hayata kar-
fl› motivasyonlar›n› ve yaflam biçimlerini de tan›mak zorundad›r. Tüketiciler, de-
¤erleri ve yaflam biçimlerine göre belli s›n›flarda tan›mlan›rlar (www.strategicbusi-
nessinsights.com/vals/free/2010-06-VALSbrochure.pdf).
Yenilikçiler; baflar›l›, sofistike ve yüksek özgüvene sahip bireylerdir. De¤iflime
öncülük eden lider özelliklere sahiptirler. Yeni fikirlere ve teknolojilere aç›k görüfl-
lülükle yaklafl›rlar. Rafine zevkleri, sat›n ald›klar› özellikli ürün/hizmetlerde kendi-
ni gösterir.
Düflünenler; olgun, yaflamlar›nda tatmine ulaflm›fl, rahatlar›na düflkün bir kitle-
dir. ‹yi e¤itimlidirler ve sat›n alma süreçlerinde bilgi edinmeye azami önem verir-
ler. Sat›n ald›klar› ürün/hizmetten sa¤laml›k ve fonksiyonellik beklerler.
‹nananlar; geleneklere, kurallara ve otoriteye ba¤l›l›klar›yla bilinirler. Muhafa-
zakâr olduklar›, de¤iflime ve teknolojiye yavafl adapte olduklar› söylenebilir. Güç-
lü markalar›n, uzun süredir aflina olduklar› ürün/hizmetlerini tercih ederler.
Baflaranlar; hayatlar›n› hedef odakl› yaflarlar. Kariyerleri ve aileleri her fleyin
üzerindedir. Yaflamda elde ettikleri baflar›lar› sosyal çevrelerine ispat etmek için,
yüksek kalitede ve statüde ürün/hizmetleri kullan›rlar.
Gayretliler; moda olan kavramlar› ve e¤lenceyi severler. Bütçeleri, zorunlu ih-
tiyaçlar›n› karfl›lad›ktan sonra epey dard›r. Kulland›klar› ürün/hizmetlerle stil sahi-
bi gibi gözükmek isterler. Büyük ço¤unlu¤u hayat›n onlara adil davranmad›¤›ndan
flikâyetçidir.
Deneyimleyenler; s›radan olmayan› severler. Derinlemesine düflünmeden, ola-
¤and›fl› ve riskli davran›fllar sergilerler. Bütçelerinin büyük k›sm›n› moda, e¤lence
ve sosyalleflmeye ay›r›rlar.
Yapanlar; kendine yetebilen bir kitledir. Temel malzemeler sat›n al›p, ihtiyaç
duydu¤u ürün/hizmetleri üretmekten hofllan›rlar. Lükse de¤er vermez, aileleri ve
yak›n arkadafllar›yla zaman geçirmekten hofllan›rlar.
Hedef kitle analizi Hayatta kalmaya çabalayanlar; gelirleri son derece düflüktür. Hayata karfl›
demografik ve psikografik olan motivasyonsuzluklar›, kendilerini güçsüz hissetmelerine sebep olur. Kendile-
de¤iflkenlere göre yap›l›r.
rini güvende hissetmek onlar için önemlidir. Bu yüzden aflina olduklar› ucuz
ürün/hizmetleri tercih ederler.
SIRA S‹ZDE 3D (3 boyutlu)

SIRAözelli¤e
S‹ZDE sahip bir televizyon markas›n›n, reklamlar›nda hangi psikografik
3 tüketici bölümüne hitap etmesi gerekti¤ini tart›fl›n›z.
Reklam/‹letiflim Hedefi
Bir reklam kampanyas› planlan›rken hedefleri net olmal›d›r. Reklamveren firmala-
S O R U r›n pazarlama S Ohedefleri
R U vard›r ve bu do¤rultuda yapacaklar› reklam kampanyalar›
ile arzulad›klar› iletiflim hedeflerine ulaflmak isterler (Sever, 2009). ‹letiflim hedef-
D‹KKAT leri, reklamverenin
D ‹ K K A T pazarlama hedeflerine ba¤l› olarak flekillenecektir. Kurumsal
marka yap›s›n› güçlendirmek için imaj reklamlar›, tüketicinin belirgin bir sorununa
çözüm üreten ürün/hizmet özelli¤i reklamlar› veya k›sa vadede sat›fllar› art›rmak
N N
için promosyon/indirim reklamlar›, çeflitli reklam/iletiflim hedeflerine örnek olarak
verilebilir.
Yarat›c› Strateji
Reklam›n yarat›c› stratejisi, tüketiciye ulafl›lacak yolu ayd›nlatan bir fener gibi ifllev
görür. Yap›lan analizler sonucunda hedef kitleye ne mesaj verilece¤i ve bu mesa-
j›n hangi yöntemlerle yap›land›r›laca¤›n›n ortaya konmas›na yarat›c› strateji ad› ve-
rilir. Yarat›c› stratejiler için farkl› s›n›fland›rmalar olsa da; en temel haliyle bir rek-
lam tüketicilerin akl›na veya duygular›na seslenir (Ergüven, 2011).
Akla yönelik bir yarat›c› strateji tüketicileri bilgilendirmeyi amaçlar. Reklamda
di¤er markalarla bir k›yaslama yap›labilir ve ürün/hizmetin üstün yönleri anlat›la-
bilir. Markan›n kullan›m›ndan öncesi ve sonras› gösterilerek ürün/hizmetin ne ka-
dar yararl› oldu¤u vurgulanabilir. E¤er ürün/hizmet, rakiplerinde bulunmayan bir
özelli¤e sahipse, biricik sat›fl vaadi stratejisi kullan›l›r. Baz› ürün/hizmetler ise bir-
birinden farkl›laflamaz. Böyle bir durumda kullan›lan zorlay›c› üstünlük stratejisi,
ürün/hizmetin özelliklerini anlat›r ama di¤er markalarla bir karfl›laflt›rma yapmaz.
E¤er ürün/hizmetin iddias› net bir flekilde ölçülemiyorsa abart› stratejisi kullan›l›r.
Bu stratejide mizah yo¤unluklu olarak kullan›lan bir unsur olarak karfl›m›za ç›kar.
Duygulara yönelik yarat›c› stratejilerden ilki marka imaj›d›r. Bu stratejide
ürün/hizmetin markas› ön plandad›r. Kalite, statü, prestij gibi özellikler marka ima-
j›n› yans›tmada s›kl›kla kullan›l›r. Kullan›c› imaj› stratejisi; ürün/hizmeti kullanan
hedef kitle profiline yönelik tasarlan›r. Günümüzde bireyler, markalar› kendi kim-
liklerini yans›tmada bir araç olarak kullanmaktad›r. Bir jean markas›n› giyerek asi,
bir parfüm markas›n› kullanarak sofistike bir kimli¤e bürünmek olas›d›r. Kullan›m
yerine odaklama bir di¤er duygusal yarat›c› stratejidir. Markan›n hangi ortamlarda
kullanabilece¤ini anlatan bu yaklafl›ma örnek olarak, e¤lenceli bir parti ortam›nda
tüketilen cips reklam› verilebilir.
Yarat›c› stratejiyle yak›n iliflki içindeki bir di¤er kavramda çekiciliktir. Reklam›n Reklamda çekicilik unsurlar›
faydasal ve de¤er ifade edici
tüketiciyi cezbedece¤i özelli¤i, çekiciliklerle ba¤lant›l›d›r. ‹nsanla ilgili hemen her olarak ikiye ayr›l›r.
kavram reklam çekicili¤i olarak ele al›nabilir. En temel haliyle ise çekicilikler; da-
ha önce söz etti¤imiz yarat›c› stratejilere benzer flekilde, faydasal ve de¤er ifade
edici olarak ikiye ayr›labilir (Uztu¤, 2003). Faydasal çekicilik; hedef kitle taraf›n-
dan önemi kabul edilmifl ürün/hizmet faydalar› konusundaki bilgilerden oluflur.
De¤er ifade edici çekicilik ise marka ve kullan›c› imaj›na odaklan›r.
Reklam Kampanyas›n›n Tonu

Reklam kampanyas›n›n tonu, ayn› bir insan›n ses tonu gibi iletiflimin biçimiyle il-
gili ipuçlar› verir. Baz› reklamlarda kullan›lan otoriter ton, markan›n uzmanl›¤›yla
ve güvenilirli¤iyle ilgili bir alg› yaratmay› amaçlar. Benzer flekilde korkutucu tona
sahip bir reklam, reklamverenin ürün/hizmeti kullan›lmad›¤›nda bafl›n›za gelebile-
cek kötü durumlar› vurgulamak için tercih edilir. Reklam kampanyas›n›n tonu,
vurgulanmak istenen duruma ve marka vaadine ba¤l› olarak hüzünlü, ciddi, komik
veya ürpertici olabilir. Reklam›n tonu belirlenirken hedef kitlenin özellikleri göz
önüne al›nmal›d›r. Tüketiciler her durumda kendilerine otoriter, mizahi veya kor-
kutucu flekilde seslenilmesinden hofllanmayabilir.
Reklamda Anlat›m Biçimi

Anlat›m biçimleri (format), televizyon reklamlar› üzerine yap›land›r›lm›fl bir s›n›f-
land›rmad›r. Her reklam kampanyas›nda televizyon kullan›lacak diye bir flart yok-
tur ama özellikle ulusal çapta bir kampanya planland›¤›nda, televizyon olmazsa ol-
maz bir mecrad›r. Görsel-iflitsel bir mecra olmas› ve reklam mesajlar›n› tafl›ma/ulafl-
t›rmadaki baflar›s›, televizyonu reklam kampanyalar› aç›s›ndan daha da önemli k›l-

maktad›r. Televizyon reklamlar› afla¤›daki türlerde anlat›m biçimlerine sahip olabi-
lir (Kutlu, 2006).
Gösterme: Ürünün nas›l kullan›ld›¤›n›n ve özelliklerinin anlat›lmas›d›r.
Örnek Olay/Sorun Çözme: Hedef kitlenin hayat›ndan baz› kesitler al›narak,
ürün/hizmetin karfl›lafl›lan sorunlara nas›l çözüm üretti¤inin gösterilmesidir.
Öykü: Dramatize edilmifl bir hikâyenin kullan›lmas›d›r.
Müzikal: Müzi¤in ön planda tutularak gelifltirilen bir anlat›md›r.
Fantezi Karakterler: Animasyon, çizgi veya hayali karakterlerin kullan›lmas›d›r.
Tan›kl›k: Ürün/hizmetin kullan›c›lar›n›n veya konu hakk›nda bir uzman›n de-
neyimlerini hedef kitleyle paylaflarak, reklam mesaj›na yönelik inand›r›c›l›¤›n art›-
r›lmas› amaçlan›r.
Ünlü Kifli Kullan›m›: Tüketiciler ünlü kiflilerle kendilerini özdefllefltirmekten
hofllan›rlar. Di¤er yandan ünlü kiflilere yönelik toplumda bulunan güvenden fay-
dalanan bir anlat›m biçimidir.
Medya Planlama
Medya planlama, reklam ajans› taraf›ndan reklamverenin ürün/hizmetleri için olufl-
turulan kampanyan›n hedef kitleye ulaflmas›ndan sorumludur. Televizyonda, gaze-
telerde, aç›khava reklam alanlar›nda ve internette karfl›n›za ç›kan reklamlar, o alan-
lara gelifli güzel yerlefltirilmez. Reklam mecralar› ço¤unlukla oldukça pahal›d›r ve
do¤ru bir planlama yap›lmazsa, reklamverenin bütçesi etkin flekilde de¤erlendirile-
mez. Bu da aylar süren çal›flmalar›n baflar›s›zl›¤a u¤ramas› demektir. Reklam kam-
panyas› için medya planlama yap›l›rken; hedef kitlenin ne kadar›na ulafl›laca¤›,
hangi reklam ortam ve araçlar›n›n kullan›laca¤›, reklam kampanyas›n›n ne kadar
süre yay›nda kalaca¤›, hangi mevsimlerde/aylarda/günlerde/saatlerde tüketicinin
karfl›s›na ç›kaca¤›, reklam bütçesinin hangi mecralara ne flekilde bölüfltürülece¤i gi-
bi kritik sorular en maliyet-etkin flekilde cevaplanmal›d›r. Medya planlama çok
önemli bir uzmanl›k alan›d›r. Televizyon, sinema, dergi, gazete, radyo, aç›khava ve
internet geleneksel reklam mecralar›d›r. Günümüzde reklam mecralar›nda yaflanan
yo¤unluk ve tüketicilerin reklamlardan kaç›nma e¤ilimi, reklamc›lar› yeni reklam
mecralar› aramaya itmektedir. Geleneksel olmayan medya veya gerilla olarak adlan-
d›r›lan reklam yaklafl›mlar› bunun bir sonucudur. Hedef kitleyi flafl›rtan ve tüketici-
lerin hofluna giden bu tarz yaklafl›mlar, gün geçtikçe daha popüler olmaktad›r.
SIRA S‹ZDE Tafl›tlar içinSIRA

k›fl lasti¤i
S‹ZDE üreten bir firma, sizden reklam kampanyas› için medya planlama
4 yapman›z› isteseydi ne tür öneriler gelifltirebilece¤inizi tart›fl›n›z.
D Ü fi Ü N E L ‹ M
ÖRNEKD ÜB‹R
fi Ü N E L ‹ M
REKLAM VE TANITIM PROJES‹ - FIERY
Bu bölümde, bafl›ndan sonuna bir reklam ve tan›t›m projesinin nas›l gerçeklefltiril-
S O R U di¤ini göreceksiniz.
S O R U Fiery çamafl›r yumuflat›c›s› projesi; Anadolu Üniversitesi ‹leti-
flim Bilimleri Fakültesi Halkla ‹liflkiler ve Reklamc›l›k Bölümü ö¤rencileri olan
D‹KKAT
Göksu Karaman,
D‹KKAT
Dicle Aysülük, Nazmiye Zülal Canl›, Bar›fl Özdemir ve Berce Er-
kut taraf›ndan, Reklam Kampanyas› Tasar›m› dersi kapsam›nda bitirme projesi ola-
rak haz›rlanm›flt›r. Bu çal›flma 2010 y›l› Ayd›n Do¤an Genç ‹letiflimciler Yar›flma-
N N
s›’nda Reklam Kampanyas› Büyük Ödülü’ne lay›k görülmüfltür.
Pazara yeni girecek olan bir firma, çamafl›r yumuflat›c› üretecektir. Reklam ajan-
AMAÇLARIMIZ
s›ndan markas›na bir isim bulmas›n› ve reklam kampanyas›n› planlamas›n› iste-
AMAÇLARIMIZ
mektedir. Brief olarak reklam ajans›na flu bilgiler verilmifltir:
Amaç: Çamafl›r yumuflat›c› için yeni bir marka yaratmak. Ürünün özelliklerine
uygun olarak, tüketici üzerinde “yüksek kalite” alg›s› yarat›lacakt›r.
Fikre Götüren Görüntü: fi›kl›k, günlerce güzel kokan çamafl›rlar, pahal› bir par-
füm kullanm›fl hissi.
Hedef Kitle: A/B/C sosyo-ekonomik seviyede bulunan, çamafl›rlar›nda uzun sü-
re kal›c› parfüm kokusu duymak isteyen, fl›k ambalaja sahip bir yumuflat›c› kullan-
maktan hofllanan tüketiciler.
Vaat: Sofistike parfümü ve farkl› ambalaj› ile çamafl›rlar›n›zda mutluluk.
Gören ‹nsan Ne Desin, Ne Yaps›n?: Bu markay› al›rsa; kendini kaliteli, lüks bir
ürün alm›fl gibi hissetsin
Durum Analizi
Ev bak›m ürünleri pazar›nda %7.5 oran›nda paya sahip olan yumuflat›c› sektörün-
deki firmalar aras›nda rekabet yo¤undur. Y›lda 100 bin ton üretimin gerçekleflti¤i
çamafl›r yumuflat›c›lar›nda, pefl pefle piyasaya sürülen yeni ürünler sayesinde pazar
bir anda %17’lik büyüme oranlar›n› yakalad›. Bunda üretici firmalar›n rekabeti;
uzun süre kokusunu koruyabilen ve daha fazla çamafl›r›n yumuflat›lmas›n› sa¤la-
yan tasarruflu ürünlere kayd›rmas› etkili oldu. Türkiye’de toplam yumuflat›c› paza-
r›n›n %36’s› Marmara Bölgesi’nde kullan›l›rken, %14’ünü Ege, %15’ini ‹ç Anadolu,
%15’ini Akdeniz, %9’unu Karadeniz, %10’unu ise Do¤u Anadolu Bölgesi tüketiyor.
Yumuflat›c› pazar›nda ürünler “klasik” ve “konsantre” olmak üzere iki gruba ayr›l›-
yor. Konsantre ürünlerin yumuflat›c› pazar›ndan ald›¤› pay %7 iken, geriye kalan
%93’ü ise klasik yumuflat›c›lardan olufluyor. Üç büyük firman›n yer ald›¤› pazarda,
Yumofl, Bingo Soft ve Vernel aras›nda yo¤un bir rekabet yaflan›yor. Pazardan mar-
ket markalar› da önemli bir pay al›yor. Krizle beraber firmalar promosyona daha
fazla a¤›rl›k verdi. Unilever’in yapt›¤› bir araflt›rmaya göre; Türkiye çamafl›r temiz-
li¤i konusunda en titiz tüketicilere sahip. Deterjan pazar›n› göz önüne al›rsak, Türk
tüketiciler titizlik konusunda hassaslar ve deterjan›n en iyisini kullan›yorlar
(http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/ShowNew.aspx?id=9989414).
Hedef Kitle Analizi

Yap›lan tüketici araflt›rmalar›nda Türkiye’deki evlerin %48’inde elde y›kama ya-
p›lmazken, makinede çamafl›r y›kayanlar›n %64’ü ise haftada 3-4 y›kama yap›yor.
Makinedeki y›kamalar göz önüne al›nd›¤›nda, ev kad›nlar› koyu ve aç›k renkli-
leri birbirinden ay›r›yor ve eflit say›da y›kama yap›yor. Türkiye’de ev kad›nlar›-
n›n %49’u ise her y›kamada çamafl›r yumuflat›c›s› kullan›rken, %15’i ise hiç kul-
lanmad›¤›n› söylüyor. Yumuflat›c› kullanmayan kad›nlar›n büyük k›sm› fiyatlar›n
yüksek oldu¤unu ve hâlihaz›rda kulland›¤› deterjan›n koku ihtiyac›n› karfl›lad›¤›-
n› söylüyor. Çamafl›r yumuflat›c›s› miktar›n› belirlemek için ise ürünün kapa¤›
kullan›l›yor (http://www.haberingundemi.com/haber/Turk-kadininin-ev-temizli-
gi-arastirmasi-/6082). Reklam ajans› hedef kitle üzerinde yapt›¤› araflt›rmalarda
flu sonuçlara ulaflm›flt›r:
Türk kad›nlar›n›n haftada en az iki, en fazla alt› defa çamafl›r y›kama al›fl-
kanl›klar› bulunuyor. Her zaman yumuflat›c› kullan›yorlar. Yumuflat›c›n›n ko-
kusu önemli. Daha sonras›nda yumuflakl›k ve ütü kolayl›¤› geliyor. Temizlik al-
g›s›nda koku büyük önem tafl›yor. Yumuflat›c› seçimi yaparken s›ras›yla; koku,
kalite, marka ve fiyata dikkat ediyorlar. Kullan›lan yumuflat›c›n›n markas›
önem tafl›yor.
Reklam ajans› yapt›¤› analizler sonucunda hedef kitlesini flu flekilde tan›mlam›flt›r.
• A, B, C1 sosyo-ekonomik seviyede,
• 25 - 40 yafl aras›nda,
• Ö¤renci, ev han›m› veya çal›flan a¤›rl›kl› olarak kad›n ve erkek,
• Yenilikleri ilk deneyen,
• Parfüm tercihlerinde çeflitlili¤i seven,
• Tarz sahibi ve sosyal yaflamlar›nda bunu yans›tmaktan mutlu olan,
• Farkl› olmay› seven,
• Aktif bir sosyal hayat› olan; özenli ve bak›ml› insanlar.
Yukar›da söz edilen hedef kitle; havlu, perde, nevresimlerinde evlerinin koku-
sunu da de¤ifltirecek yo¤un parfüm kokular› istemektedir. Di¤er yandan; giysile-
rinde temizli¤i hissettirecek ama t›pk› dufl jellerinde oldu¤u gibi, kendi parfümle-
rinin önüne geçmeyecek bir koku duymak istiyorlar.
‹letiflim Hedefi
Reklam ajans›, hedef kitlesi için çamafl›r yumuflat›c›s› pazar›nda fl›k görünümlü, so-
fistike, yeni bir marka infla etmeyi hedeflemektedir. Bu hedefe ulaflmak için tüke-
ticilerin ihtiyaçlar›n› göz önüne alarak ürünü pazarda varolmayan bir flekilde sun-
mak konusunda reklamvereni ikna etmifllerdir.
fiekil 6.2
Ambalaj Tasar›m›
Tüketicilerin iki farkl› ihtiyaç için, iki farkl› ürüne gereksinimleri vard›r. Giysi-
ler ve ev tekstili ürünlerinde kullan›lacak iki ayr› ürün, yine iki ayr› ambalajda ama
beraber sat›lacaklard›r.
Yarat›c› Strateji
Reklam kampanyas›n›n slogan›; “Tarz›ndan Vazgeçemeyenlere” olarak belirlen-
mifltir. Reklam kampanyas› fikri; “ellerini y›kayan bir arkadafl›n›z ellerini üzeriniz-
de kurulamak isteyebilir çünkü havlu gibi kokuyorsunuz. ‹nsanlar size sar›l›p uyu-
mak isteyebilir çünkü mis kokulu bir yatak gibi alg›lan›yorsunuz” üzerine yap›lan-
d›r›lm›flt›r. Bu fikir; marka kullan›lmad›¤›nda bafl›n›za gelebilecekleri abart›l› ve mi-
zahi bir yaklafl›mla anlatmaktad›r. Markan›n biricik sat›fl vaadi de bu anlat›m için-
de kendine yer bulmaktad›r. Bu strateji kullan›larak Fiery markas›; yenilikçi, dina-
mik, genç, radikal ve ifllevsel olarak konumland›r›lacakt›r. Reklam kampanyas›n›n
tonu belli oranda korkutucu ve mizahi olarak de¤erlendirilebilir. Reklam filminde

ise anlat›m biçimi olarak öyküleme tercih edilmifltir.
Yarat›c› ‹fller
Reklam ajans› öncelikle bir televizyon reklam› haz›rlam›flt›r. Afla¤›da reklam filmi-
nin storyboardunu (filmin kare kare çizimi) görüyorsunuz.
fiekil 6.3
Televizyon Reklam›
Storyboard.
Filmde evlerinden ç›kan bir kar›-kocay› görüyoruz. Son derece özenli bir çift
olduklar› anlafl›l›yor. Kad›n bir toplant›ya giriyor. Kendinden son derece emin bir
flekilde sunumunu yaparken, yan›nda oturan kifli, kad›n›n elbiselerinden yay›lan
yumuflat›c› kokusuna dayanamayarak, omzunda uyuyakal›yor. Kad›n›n s›kt›¤› par-
füm de bir ifle yaram›yor. Adam ifl yerindeki tuvalette k›yafetini düzeltirken, yan›n-
daki kifli elbiselerinden gelen kokudan etkilenerek ellerini adam›n ceketine kuru-
lamaya bafll›yor. Adam›n parfümle müdahalesi de ifle yaram›yor. Son sahnede ise
kad›n› mücadeleden vazgeçmifl bir vaziyette görüyoruz.
Reklam kampanyas›na ait bas›n ilanlar› ve aç›k hava çal›flmalar› afla¤›da görül-
mektedir.
fiekil 6.4
Bas›n ‹lan› 1.
fiekil 6.5
Bas›n ‹lan› 2.
fiekil 6.6
Aç›khava Reklam›
Çal›flmas›.
Yast›¤›n bir gömle¤e benzetildi¤i bas›n ilan› ve aç›khava reklam› çal›flmas›; tü-
keticilere elbiselerinin yast›k k›l›f› gibi kokmamas› gerekti¤ini hat›rlatmaktad›r. fie-
kil 6.4 de görülen bas›n ilan› ise daha bilgilendirici bir yaklafl›m göstermektedir.
Reklam ajans› ayr›ca internet reklam› ve yarat›c› mecra uygulamalar›n› da kam-
panyaya dâhil etmifltir.
fiekil 6.7
Internet Reklam›
(Banner).
fiekil 6.8
Alternatif Mecra
Uygulamas›.
fiekil 6.9 Alternatif mecra rek-

lam uygulamas› bir al›fl-
Ma¤aza ‹çi
Uygulamas›. verifl merkezinde yer
alan asansör kap›s›na uy-
gulanm›flt›r. ‹ki yana ka-
yarak çal›flan asansör ka-
p›s› kapan›rken, ayn›
reklam filmi ve internet
reklam›ndaki gibi, amba-
laj bir araya gelmektedir.
Elbiselere özel çama-
fl›r yumuflat›c›s›n› tan›t-
mak için en uygun ortam-
lardan biri de ma¤azalar
olarak kabul edilebilir.
Reklam ajans› giysi ma¤a-
zalar›na özel tasarlanm›fl
elbise ask›lar›n› bir rek-
lam mecras› olarak kul-
lanm›fl, ayr›ca ma¤azalar-
da tek kullan›ml›k örnek
ürünler da¤›tm›flt›r.
Medya Planlama
Reklam ajans›, hedef kitlesine öncelikle televizyon reklamlar› ile ulaflmay› hedefle-
mifltir. Bunun sebebi; hedef kitlesindeki hemen herkesin televizyonunun olmas› ve
televizyon izleme oranlar›n›n yüksekli¤idir. ‹nsanlar› evde bulunduklar› zamanlar-
da yakalay›p televizyonun en çok izlendi¤i reklam kuflaklar›nda yer al›nacakt›r.
Gazete ve dergilerin seçilmesinin sebebi ise; uzun vadede marka bilinirli¤ini
sürdürmek ve markayla tüketici aras›nda yak›nl›k kurmakt›r.
Aç›k hava reklamlar›, hedef kitleye markay› hat›rlatmak ve dikkat çekmek için
kullan›lacakt›r.
Internet, hedef kitlenin s›kl›kla kulland›¤› ve di¤er reklam mecralar›na göre
ucuz oldu¤u için yo¤unluklu olarak kullan›lacakt›r.
‹lk alt› ayl›k medya plan› flekil 6.10’daki gibi yap›land›r›lm›flt›r.
fiekil 6.10
Alt› Ayl›k Mecralar Ocak fiubat Mart Nisan May›s Haziran

Medya
Planlama 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
Tablosu.
TV
Gazete
Dergi
Aç›khava
‹nternet
Ma¤aza
Bu medya plan›ndan sonra reklam bütçesi mecralar aras›nda fiekil 6.11’deki gi-
bi da¤›t›lm›flt›r.
fiekil 6.11
Mecralara Göre
Ma¤aza%18 Bütçe Da¤›l›m›
TV
%42
Aç›khava
%16
Internet%8
Bas›n%16
Reklam ve tan›t›m projesi gelifltirmek ciddi bir planlama sürecini gerektirir ve

uzun soluklu bir çal›flmad›r. Bu ünitede en temel süreçler bir örnek üzerinden so-
mutlaflt›r›lmaya çal›fl›lm›flt›r.
Özet
N
A M A Ç
Reklam ve tan›t›m projesi gelifltirmenin pazarla- N
A M A Ç
Reklam ve tan›t›m projesi gelifltirirken kullan›lan
1 ma ile olan iliflkisini aç›klayabilmek. 4 tonlar› ve anlat›m biçimlerini yorumlayabilmek.
‹flletmeler; tüketicileri ürün veya hizmeti dene- Reklamda temel anlat›m biçimleri; gösterme, ör-
meye ikna etmek, tüketicilerin ürün veya hizme- nek olay/sorun çözme, öykü, müzikal, fantezi
ti daha yo¤un kullanmas›n› sa¤lamak, tüketicile- karakterler, tan›kl›k, ünlü kifli kullan›m› olarak
rin reklamveren firman›n ürün veya hizmetini sü- s›ralanabilir.
rekli kullanmas›n› sa¤lamak, tüketicilerin gözün-
de ürün veya hizmetin marka imaj›n› yaratmak N
A M A Ç
Medya planlaman›n reklam ve tan›t›m projesi
ya da güçlendirmek, tüketicilerin ürün veya hiz- 5 gelifltirmek aç›s›ndan önemini aç›klayabilmek.
meti kullan›m al›flkanl›¤›n› de¤ifltirmek gibi bafl- Medya planlama, reklam ajans› taraf›ndan rek-
l›ca sebeplerle reklam ve tan›t›m projelerine ihti- lamverenin ürün/hizmetleri için oluflturulan kam-
yaç duyarlar. panyan›n, hedef kitleye ulaflmas›ndan sorumlu-
N
dur. Televizyonda, gazetelerde, aç›khava reklam
Reklam ve tan›t›m projesi gelifltirmek için gerekli alanlar›nda ve internette karfl›n›za ç›kan reklam-
A M A Ç
2 analizleri yapabilmek. lar, o alanlara gelifli güzel yerlefltirilmez. Reklam

Tüketiciler psikografik olarak de¤erleri ve yaflam mecralar› ço¤unlukla oldukça pahal›d›r ve do¤ru
biçimleri aç›s›ndan; yenilikçiler, düflünenler, ina- bir planlama yap›lmazsa reklamverenin bütçesi
nanlar, baflaranlar, gayretliler, deneyimleyenler, etkin flekilde de¤erlendirilemez. Bu da aylar sü-
yapanlar ve hayatta kalmaya çal›flanlar olarak s›- ren çal›flmalar›n baflar›s›zl›¤a u¤ramas› demektir.
n›fland›r›labilir. Reklam kampanyas› için medya planlamas› yap›-
N
l›rken; hedef kitlenin ne kadar›na ulafl›laca¤›,
Reklam ve tan›t›m projesi gelifltirirken kullan›lan hangi reklam ortam ve araçlar›n›n kullan›laca¤›,
A M A Ç
3 yarat›c› stratejileri tan›mlayabilmek. reklam kampanyas›n›n ne kadar süre yay›nda ka-

Yarat›c› stratejiyle yak›n iliflki içindeki bir di¤er laca¤›, hangi mevsimlerde/aylarda/günlerde/sa-
kavramda çekiciliktir. Reklam›n tüketiciyi cez- atlerde tüketicinin karfl›s›na ç›kaca¤›, reklam büt-
bedece¤i özelli¤i çekiciliklerle ba¤lant›l›d›r. ‹n- çesinin hangi mecralara ne flekilde bölüfltürüle-
sanla ilgili hemen her kavram reklam çekicili¤i ce¤i gibi kritik sorular en maliyet-etkin flekilde
olarak ele al›nabilir. En temel haliyle ise çekici- cevaplanmal›d›r.
likler; faydasal ve de¤er ifade edici olarak ikiye
ayr›labilir. Faydasal çekicilik; hedef kitle tara-
f›ndan önemi kabul edilmifl ürün/hizmet fayda-
lar› konusunda bilgilerden oluflur. De¤er ifade
edici çekicilik ise marka ve kullan›c› imaj›na
odaklanmaktad›r.
1. Afla¤›dakilerden hangisi, firmalar›n reklam ve tan›- 6. “S›radan olmayan› severler. Derinlemesine düflün-
t›m projesi gelifltirme amaçlar›ndan biri de¤ildir? meden, ola¤and›fl› ve riskli davran›fllar sergilerler. Büt-
a. Tüketicileri ürün veya hizmeti denemeye ikna çelerinin büyük k›sm›n› moda, e¤lence ve sosyalleflme-
etmek ye ay›r›rlar”.
b. Tüketicilerin ürün veya hizmeti daha yo¤un kul- Yukar›daki tan›mlama; hangi de¤erler ve yaflam biçim-
lanmas›n› sa¤lamak leri s›n›flamas›na aittir?
c. Tüketicilerin ürün veya hizmeti kullan›m al›fl- a. Gayretliler
kanl›¤›n› de¤ifltirmek b. Deneyimleyenler
d. Tüketicilere brief vermek c. Yapanlar
e. Tüketicilerin ürün veya hizmeti sürekli kullan- d. Hayatta Kalmaya Çal›flanlar
mas›n› sa¤lamak e. Düflünenler
2. Reklam ve tan›t›m projelerine sektörde verilen isim 7. Afla¤›dakilerden hangisi “akla” yönelik bir yarat›c›
nedir? strateji de¤ildir?
a. Brief a. Marka ‹maj›
b. Medya Planlama b. K›yaslama
c. Reklam Kampanyas› c. Biricik Sat›fl Vaadi
d. Yarat›c› Strateji d. Zorlay›c› Üstünlük
e. Durum Analizi e. Abart›
3. Reklamverenin, reklam ajans›ndan beklentisini ve 8. Mizah ö¤esinin yo¤unluklu olarak kullan›ld›¤› ya-
iletiflim sorununu aktard›¤› özet ifl istek formuna ne ad rat›c› strateji hangisidir?
verilir? a. Biricik Sat›fl Vaadi
a. Durum Analizi b. K›yaslama
b. Yarat›c› Strateji c. Abart›
c. Medya Planlama d. Zorlay›c› Üstünlük
d. Demografi e. Marka ‹maj›
e. Brief
9. Reklamda animasyon, çizgi veya hayali karakterlerin
4. Durum analizi aflamas›nda reklam ajans› ilk olarak kullan›ld›¤› anlat›m biçimi afla¤›dakilerden hangisidir?
afla¤›dakilerden hangilerini inceler? a. Gösterme
a. Pazar ve Sektör b. Müzikal
b. Yarat›c› Strateji ve Medya Planlama c. Tan›kl›k
c. Anlat›m Biçimi ve Ton d. Fantezi Karakterler
d. Gösterme ve Brief e. Brief
e. Öykü ve Müzikal
10. Afla¤›dakilerden hangisi geleneksel bir reklam mec-
5. Hedef kitle analizi hangi iki temel de¤iflkene göre ras› de¤ildir?
yap›l›r? a. Televizyon
a. Yarat›c› Strateji ve Medya Planlama b. Brief
b. Anlat›m Biçimi ve Ton c. Gazete
c. Gösterme ve Brief d. Radyo
d. Demografik ve Psikografik e. Dergi
e. Gösterme ve Müzikal

1. d Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse, “Reklam ve Tan›t›m S›ra Sizde 2
Projesi Gelifltirme” bölümünde yer alan bilgile- Durum analizi bir reklam kampanyas›n›n sa¤lam temel-
ri yeniden gözden geçiriniz lere oturmas›n› sa¤lar. Gerçeklefltirilen analizler ve arafl-
2. c Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Reklam ve Tan›t›m Pro- t›rmalar, oluflturulacak planlama için güven sa¤lar. Rek-
jesi Gelifltirme” bölümünde yer alan bilgileri ye- lamveren, sonucundan emin olmad›¤› bir reklam kam-
niden gözden geçiriniz panyas›na para yat›rmak istemez. Benzer flekilde, hiçbir
3. e Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Brief” bölümünde yer reklam ajans› da baflar›s›z bir reklam kampanyas›na im-
alan bilgileri yeniden gözden geçiriniz za atmak istemez. Durum analizi reklam kampanyas›
4. a Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Durum Analizi” bölü- planlan›rken olmazsa olmaz bir aflamad›r.
münde yer alan bilgileri yeniden gözden geçiriniz
5. d Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Hedef Kitle Analizi” S›ra Sizde 3
bölümünde yer alan bilgileri yeniden gözden Geliflmifl teknoloji bir teknoloji eseri olan ve pahal› bir
geçiriniz marka; yenilikçiler, deneyimleyenler ve baflaranlara hi-
6. b Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Psikografik De¤iflken- tap edecektir. Yenilikçiler; de¤iflime öncülük ederler,
ler” bölümünde yer alan bilgileri yeniden göz- yeni teknolojilere karfl› olumlu bir tutum içindedirler ve
den geçiriniz özellikli ürünleri sat›n almaktan hofllan›rlar. Deneyimle-
7. a Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Yarat›c› Strateji” bölü- yenler; s›radan olmayan› severler ve e¤lence için bütçe-
münde yer alan bilgileri yeniden gözden geçiriniz lerinden ciddi rakamlar ay›rabilirler. Baflaranlar, sosyal
8. c Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Yarat›c› Strateji” bölü- çevreleri gere¤i, yüksek kalitede ve statüde ürünleri
münde yer alan bilgileri yeniden gözden geçiriniz kullan›rlar. Reklam kampanyas› bu hedef kitlelerin dik-
9. d Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Reklamda Anlat›m Bi- katini çekecek flekilde yap›land›r›lmal›d›r.
çimi” bölümünde yer alan bilgileri yeniden göz-
den geçiriniz S›ra Sizde 4
10. b Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Medya Planlama” bölü- K›fl lastikleri y›l›n belli aylar›nda kullan›l›r. Bu yüzden
münde yer alan bilgileri yeniden gözden geçiriniz hedef kitlenizin ürüne yönelik ilgisi, k›fl mevsiminin
yaklaflmas›yla daha yo¤un hale gelecektir. Özellikle k›-
fl›n kendini daha fazla hissettirdi¤i bölgelerde tüketici-
S›ra Sizde Yan›t Anahtar› ler daha yo¤un bulunacakt›r. Televizyon, k›fl lasti¤inin
S›ra Sizde 1 performans›n› göstermek için uygun bir mecrad›r. Di-
Günümüzde rekabetçi bir pazar yap›s› söz konusudur. ¤er yandan özellikle sabah ifle gidifl ve akflam iflten dö-
Hemen her ürün/hizmetin ikamesi bulunmaktad›r. Mar- nüfl saatlerinde sürücüler araçlar›nda ço¤unlukla radyo
kalar benzer ürün/hizmet özelliklerine sahiptir. Tüketi- dinler. Araba kullan›rken sürüfl güvenli¤iyle ilgili rek-
ci alg›s›nda bir markay› baflar›l› flekilde konumland›r- lamlar daha ak›lda kal›c› olacakt›r. Yine stratejik olarak
mak için, farkl› bir iletiflim dili kullan›lmas› önemlidir. seçilmifl aç›khava reklam alanlar› (trafik ›fl›klar›n›n çev-
Di¤er yandan her gün izledi¤iniz televizyon kanallar›n- resi veya trafi¤in s›k›flarak a¤›r akt›¤› alanlar) bu tarz bir
da, okudu¤unuz gazetelerde, sokakta gezerken karfl›n›- ürünün tan›t›m› için uygun olabilir.
za ç›kan aç›k hava reklam alanlar›nda ne çok reklam
mesaj›yla karfl›laflt›¤›n›z› düflünün. ‹nsan haf›zas› tüm
bu reklamlar› depolayamaz. Ancak farkl› ve yarat›c› ör-
nekler sizin taraf›n›zdan alg›lan›p hat›rlanacakt›r. Bir
reklam›n yarat›c› olmas› bu aç›dan önemlidir.
Kaynaklar
Ergüven, M. S. (2011). Reklam Planlamas› ve Yönetimi
Ders Notlar›.
Kutlu, Ö. (2006). Televizyon Reklamlar›nda Yarat›c›
Yap›m Uygulamalar›: Türk Televizyon Reklamlar›n-
da Yarat›c› Yap›m Bileflenleri. Yay›mlanmam›fl Yük-
sek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilim-
ler Enstitüsü.
Sever, N. S. (2009). Reklam Planlamas›. Reklamc›l›k. Ed:
R. Ayhan Y›lmaz. Eskiflehir: Anadolu Üniversitesi
Yay›n›.
Uztu¤, F. (2003). Markan Kadar Konufl. 1. Bas›m. ‹stan-
bul: MediaCat Kitaplar›.
Ünlü, ‹. (1987). Reklam Kampanyas› Planlamas›. 1.
Bask›. Eskiflehir: Anadolu Üniversitesi Yay›nlar›.
Wells, W., Burnett, J. ve Moriarty, S. (2003). Advertising
Principles and Practice. Fifth Edition. New Jersey:
Prentice Hall.
www.haberingundemi.com/haber/Turk-kadininin-ev-
temizligi-arastirmasi-/6082 (31.11.2011 tarihinde eri-
flilmifltir.)
www.markam.com.tr/Sayfa.asp?SayfaId=53 (31.11.2011
tarihinde eriflilmifltir.)
www.strategicbusinessinsights.com/vals/free/2010-06-
VALSbrochure.pdf (30.10.2011 tarihinde eriflilmifltir.)
FOTO⁄RAF VE V‹DEO
EKLER
EKLER üç bölümden olufluyor.

Yönetmenli¤ini Enis R›za’n›n yap›mc›l›¤›n› Nalan Sak›zl›’n›n yapt›¤›,
ilk gösterimini ‹stanbul Uluslararas› Film Festivalinde yapan “Çöpte
Dostoyevski Buldum” adl› belgeselin yaflam döngüsüne tan›kl›k
etmemizi sa¤l›yor.
Nalan Sak›zl› taraf›ndan yaz›lan ikinci bölümde belgesel yap›mlar›n
desteklenmesi konusu ele al›n›yor.
Dr. Nimet Ersin taraf›ndan gelifltirilen, televizyon programlar› proje
dosyas›na konulabilecek örnek bir bütçe de üçüncü bölümde bulunuyor.
Çöpte Dostoyevski Buldum
G‹R‹fi
Dünyan›n her yerinde sokakta yaflayan ve çal›flan çocuklar flehirlerin “sorunlar›”,
“istenmeyen görüntüleri”, “hayaletleri”... Onlar›n varl›¤› ancak özensiz bas›n ha-
berleri ile gündeme gelebiliyor. fiehrin ‘gerçek sahipleri’ olarak tedirgin oluyoruz
ve onlar bu halimizi hep hissediyorlar. Aram›zda hep mesafe oluyor. Oysa bu ço-
cuklar yan› bafl›m›zda ‘insan’ olduklar›n› fark etmemizi bekliyorlar.
“Çöpte Dostoyevski Buldum” sokakta yaflayan çocuklar›n bu “insan halleri”
üzerine...
Hem bize hem de onlara umut verecek bir sokak çocu¤unun, Oktay Çetinka-
ya’n›n, hayat öyküsü üzerine...
Oktay, dilencisinden hurdac›s›na, çöpçüsünden tinercisine kadar sokakta yafla-
yan herkesin bir kar›fl›m›; çünkü o da dilencilik yapm›fl, çöp toplam›fl, kâ¤›t satm›fl,
sokakta köpeklerle koyun koyuna uyumufl. Sokakta yaflanan her olay›n hayat›nda
bir yeri, haf›zas›nda bir hikâyesi var. Oktay, bu kara saçl›, kara gözlü genç adam
her fleye ra¤men hayattan vazgeçmemifl. ‹stanbul’a uzanan hayat› Adana, Tarsus,
Ortaca, Kufladas› sokaklar›n›n ve çöplüklerinin pek çok an›s›na tan›k.
Yaflam›, ‹stanbul’da tan›flt›¤› ö¤rencilerle ve kâ¤›t toplarken çöpten buldu¤u ki-
taplarla de¤iflmifl. Okumaya, sonra da kitaplar› biriktirmeye bafllam›fl.
Bir sahaf dükkân› açmas› hiç de kolay olmam›fl.
fiimdi ‹stanbul’da, arad›¤›n›z her türlü kitab›n bulundu¤u bir sahaf dükkân› var.
Araflt›rmac›lar›n, gazetecilerin, üniversite ö¤rencilerinin, akademisyenlerin u¤rak
yeri... Ama ayn› zamanda sokak çocuklar›n›n da. Çünkü Oktay arkadafllar›ndan as-
la vazgeçmemifl. Art›k sokakta yaflamasa da onlar› koruyan, kollayan en önemlisi
de onlar› anlayan bir ‘a¤abey’.
Oktay’›n hikâyesi, sokakta yaflayan-çal›flan çocuklarla ilgili alg›lar›m›z› yeniden
gözden geçirmemizi sa¤layacak yeni kap›lar aral›yor. Belki de bilmedi¤imiz ya da
görmedi¤imiz olgular› aç›¤a ç›kar›yor. Sa¤duyusu ile hayat›n› yoktan var eden bu
gencin hikâyesi, sorunun tüm taraflar›na umut veriyor.
T.C.
KÜLTÜR VE TUR‹ZM BAKANLI⁄I
Telif Haklar› ve Sinema Genel Müdürlü¤ü
YAPIM DESTEKLEME BAfiVURU FORMU
A- PROJEYE A‹T B‹LG‹LER:
1. Projenin ad›: ÇÖPTE DOSTOYEVSK‹ BULDUM

2. Projenin türü: Belgesel
3. Talep edilen destek türü: a) Do¤rudan destek: √ b) Dolayl› destek:
4. Proje maliyeti: 225.852 YTL
5. Talep edilen miktar: 110.000 YTL
6. Projenin süresi (dakika): 90 dakika
7. Proje bafllama-bitifl Çekimlere bafllama - Nisan 2007
tarihi: Film tamamlama - Aral›k 2007
8. Projenin k›sa tan›m›: Film bir dilenci, bir sokak çocu¤u, bir kâ¤›t çöpçüsü, bir
solcu, bir Müslüman, bir baba ve bir sahaf›n öyküsünü
anlat›yor. Hepsinin tek bir adamda bulufltu¤u bir öyküyü...
Oktay Çetinkaya hayat›na Adana’da, daha ilkokul

s›ralar›nda dilenip su satarak bafllar. Kaportac›, kâ¤›t
çöpçüsü, sokak çocu¤u olur. Hayata olan ba¤› onun kay›p
gitmesine izin vermez ve sonunda Beyo¤lu’nda bir sahaf
dükkân› açar.
Hayat dolu bu genç adam bize ‹stanbul’un arka

sokaklar›n›n, sokak çocuklar›n›n, tinercilerin, dilencilerin
k›saca arkadafllar›n›n -flehrin asl›nda görmekten
hofllanmad›¤›m›z hayalet insanlar›n›n - hikâyesini, kendi
hayat›nda geçirdi¤i dönemlerle anlatacak. Çünkü Oktay
asl›nda tüm bu karakterlerin birlefliminden oluflmufl,
gerçek hayat›nda hepsini yaflam›fl ve hala da içinde tafl›yan
bir kimlik.
Tüm bu öyküleri hem Oktay’dan hem de onunla birlikte

yaflam›fl arkadafllar›n›n tan›kl›¤›ndan izliyoruz.
9. Projenin Yap›mc›s›: Nalân Sak›zl›
10. Projenin Yönetmeni: Enis R›za

11. Projenin Senaristi/ Enis R›za
Metin Yazar›:
12. Projenin Dan›flman›:
13. Senaristin / Metin - “Türk ‹ktisat Tarihi Seyir Defteri” adl› belgeselle 1994,
Yazar›n›n Yurtiçi ve Ankara Uluslararas› Film Festivali özel ödül
Yurtd›fl›nda ald›¤› ödüller: - “Aya Giderken Afrika’y› Görmek” adl› belgeselle 1992,
Mannheim Film Festivali özel ödül
- “Zamana Kar›flmak” adl› belgeselle 1991Ankara
Uluslararas› Film Festivali Özel Ödül
- “‹stanbul’a Dair” adl› belgeselle 1990
Ankara Uluslararas› Film Festivali Özel Ödül
NOT: Enis R›za 1994 y›l›ndan sonra ilkesel olarak
yar›flmalara kat›lmama karar› alm›flt›r.
Ekler 117
14. Film müzik bestecisi: Sinan Sak›zl›

15. Proje uluslararas› ortak Belgeselin uluslararas› ortak yap›m olarak
yap›msa kat›lan ülke(ler) ve gerçeklefltirilmesi hedefleniyor. 2006 y›l› bafl›ndan itibaren
yap›mc›(lar) ve kat›l›m ilgili çal›flmalar sürdürülüyor.
paylar› Proje, ortak yap›m konusunda flimdiye kadar ‹spanya’da
düzenlenen Akdeniz Filmleri S›n›rlar› Afl›yor Program›’na,
Medimed Belgesel Forumu ve Barselona Belgesel Film
Festivali Forumu’na davet edildi. Ortak yap›mc› s›fat› ile
projede yer almak isteyen yap›mc›larla ba¤lant›lar kuruldu.
Belgeselin gerek ortak yap›m olarak gerçeklefltirilebilmesi,
gerekse uluslararas› televizyon kanallar› ve fonlardan
finansman bulabilmesi için yap›mc›s›n›n finansman› yan›nda
Türkiye’den destek alm›fl olmas› gerekiyor.
Bu aflamada, belgesele ortak yap›mc› olarak dâhil olmak
isteyen flirketler afla¤›da belirtilmifltir. Ancak yerel finansal
destek bekledi¤imiz için henüz imzalanm›fl bir ortak yap›m
anlaflmas› yoktur.
Belgesele ortak yap›mc› s›fat› ile dâhil olmak isteyen
flirketler ve ba¤lant› bilgileri flöyledir:
Yap›m fiirketi: Kern Filmproduktion GmbH
Ülkesi: Almanya, Hamburg
Yap›mc›: Uli Brodbeck
Tel: +49 40 24 12 90
Faks: +49 40 24 12 96
Web: www.kernfilm.de
Yap›m fiirketi: TMF
Ülkesi: Almanya, Frankfurt
Yap›mc›: Christoph Thoke
Tel: +49 69 96 23 88 94
Faks: +49 69 96 23 88 95
e-mail: christoph.thoke@t-online.de
Yap›m fiirketi: Neon Rouge Productions
Ülkesi: Belçika, Brüksel
Yap›mc›: Aurélien Bodinaux
Tel: +32 2 219 35 75
Faks: +32 2 219 35 55
e-mail: aurelien@neonrouge.com
Belgesele ortak yap›mc› ve sat›fl sorumlusu (sales agent)
olarak dâhil olmak isteyen flirket ve ba¤lant› bilgileri
flöyledir:
Yap›m fiirketi: Wide Management Int. Film Sales &
Production
Ülkesi: Fransa, Paris
Yönetici: Loic Magneron
Tel: +33 1 53 95 04 64
Faks: +33 1 53 95 04 65
e-mail: lm@widemanagement.com
Web: www.widemanagement.com
16. Sponsorlar (varsa):

B. YÖNETMENE A‹T B‹LG‹LER:
1. Ad› ve soyad›: Enis R›za

2. ‹letiflim adresleri: Adres:
Tel:
Fax:
E-mail:
3. Üyesi oldu¤u Meslek BSB Sinema Eseri Sahipleri Meslek Birli¤i

Birli¤i / Sektörel sivil
toplum kuruluflu
4. Referanslar (varsa):
5. Yönetmenin Yurtiçi ve - “Türk ‹ktisat Tarihi Seyir Defteri” adl› belgeselle 1994,
Yurtd›fl›nda ald›¤› ödüller: Ankara Uluslararas› Film Festivali özel ödül
- “Aya Giderken Afrika’y› Görmek” adl› belgeselle 1992,
Mannheim Film Festivali özel ödül
- “Zamana Kar›flmak” adl› belgeselle 1991
- “‹stanbul’a Dair” adl› belgeselle 1990
NOT: Yönetmen 1994 y›l›ndan sonra ilkesel olarak

yar›flmalara kat›lmama karar› alm›flt›r.
C. YAPIMCIYA A‹T B‹LG‹LER:
1. Yap›mc› Firma ve sahibi:

2. ‹letiflim adresleri: Adres:
Tel:
Fax:
E-mail:
3. Üyesi oldu¤u Meslek BSB Sinema Eseri Sahipleri Meslek Birli¤i
Birli¤i / Sektörel sivil
toplum kuruluflu
4. Referanslar (varsa):
5. Ba¤l› bulundu¤u ticaret ‹stanbul Ticaret Odas›
odas›:
6. Daha önce al›nm›fl des- T.C Kültür ve Turizm Bakanl›¤›ndan daha önce; 1989
tek bilgileri (varsa): y›l›nda “Zamana Kar›flmak” adl› Türk dokuma sanat›
konulu belgesel film yap›m deste¤i,
2005 y›l›nda “Yeni bir yurt edinmek...” belgesel film yap›m

deste¤i,
2006 y›l›nda “Filistin-‹srail Sözlü¤ü” belgesel film gelifltirme

deste¤i al›nm›flt›r.
Her üç proje de baflar› ile tamamlanarak Bakanl›¤a teslim

edilmifltir.
Tamamlanan belgesel projeler yurt içi ve yurt d›fl› çeflitli

festivaller, özel gösterimler ve film günlerinde
gösterilmifltir.
Ekler 119
5846 Say›l› Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ve 5224 Say›l› Sinema Filmlerinin De-
¤erlendirilmesi ve S›n›fland›r›lmas› ile Desteklenmesi Hakk›nda Kanun ile Sinema
Filmlerinin desteklenmesi Hakk›nda Yönetmelik çerçevesindeki tüm yasal sorum-
lulu¤un taraf›m›za ait oldu¤unu ve yukar›daki bilgilerin do¤rulu¤unu beyan ve ta-
ahhüt ederiz.
Yönetmen: Yap›mc›:
Ad› Soyad›: Enis R›za Ad› Soyad›: Nalân Sak›zl›
Tarih: 29 Ocak 2007 Tarih: 29 Ocak 2007
‹mza: ‹mza:
(Sadece kurgu film ile yabanc› Kafle:
ortak yap›mlar için yönetmen imzas›
istenmekte)
TRETMAN
ÇÖPTE DOSTOYEVSK‹ BULDUM
Film bir dilenci, bir sokak çocu¤u, bir kâ¤›t toplay›c›s›,

bir solcu, bir Müslüman, bir baba ve bir sahaf›n öyküsü-
nü anlat›yor. Hepsinin tek bir adamda bulufltu¤u bir öy-
küyü...
Oktay Çetinkaya hayat›na Adana’da, daha ilkokul s›rala-

r›nda dilenip su satarak bafllar. Kaportac›l›k, kâ¤›t topla-
y›c›s›, sokak çocuklu¤u yapar. Hayata olan ba¤› onun ka-
y›p gitmesine izin vermez ve sonunda Beyo¤lu’ndaki sa-
haf dükkânlar›ndan birinin sahibi olur.
Hayat dolu bu genç adam bize ‹stanbul’un arka sokakla-

r›n›n, sokak çocuklar›n›n, tinercilerin, dilencilerin k›saca
arkadafllar›n›n -flehrin asl›nda görmekten hofllanmad›¤›-
m›z hayalet insanlar›n›n - hikâyesini kendi hayat›nda ge-
çirdi¤i dönemlerle anlatacak. Çünkü Oktay asl›nda tüm
bu karakterlerin birlefliminden oluflmufl, gerçek hayat›n-
da hepsini yaflam›fl ve hala da içinde tafl›yan bir adam.
Oktay’›n hikâyesi/hikâyeleri sokak çocuklar›na daha

olumlu yaklaflmam›z› ve onlarla ilgili daha s›cak fleyler
düflünmemizi sa¤layacak.
Muhtemel Görüntüler Merak...

Kim bu adam?
fiehir: Adana Oktay Çetinkaya ile sokakta yaflayan ve çal›flan çocuklar
Oktay bizi görece¤imiz mekânlara ile ilgili bir belgesel film çekerken tan›flt›k. Çocuklara ula-
götürür flabilmek, onlarla daha rahat iletiflim kurabilmek için bize
Oktay’›n görüntüleri
Adana sokaklar›
yard›m edebilecek birini ar›yorduk. Ondan bahsettiler.
fiehir merkezi fiimdi bir sahaf olan Oktay’la ilk karfl›laflmam›z bu vesi-
Üst aç› flehir leyle oldu.
Fakir semtler Çocuklarla iliflkisi garip bir büyüleyicilik içeriyordu. Ço-
Oktay’›n yaflad›¤› mahalle cuklar onu seviyor, sözünü dinliyor ve asl›nda ona ken-
Oktay’›n aile evi
dilerinden biri gibi davran›yorlard›. Oktay onlarla arka-
Ailesi ve arkadafllar›/akrabalar›
Annesi dafllar› gibi zaman geçiriyordu. Asl›nda arkadafllar›yd›lar
Oktay’›n çocukluk foto¤raflar› da. Ortak mekânlar› olan soka¤› paylafl›yorlard›...
Çocukken gitti¤i mekânlar Çocuklar›n dükkân›n›n önünden geçerken selam verdi¤i
uzun saçl›, nüktedan, garip bir s›cakl›¤› ve koruyuculu¤u
Etrafta oyun oynayan çocuklar olan bu adam en bafl›ndan ilgimizi çekmiflti. Kimdi? Nas›l
Dilenciler
Su/simit satan çocuklar
sokak çocuklar› ile bu kadar iyi anlaflabiliyordu? Gözle-
rindeki parlakl›¤› ve sorgular bak›fllar› nereden edinmiflti?
Kufllar Sokak çocuklar› ile ilgili çal›flmam›z›n orta yerinde ilgimi-
A¤açlar zi fazlaca cezbeden bir adam ç›km›flt› iflte karfl›m›za. Hi-
Deniz kâyesini yavafl yavafl açan, güvendikçe size daha fazla
anlatan...
Kaportac›da çal›flan çocuklar
Temkinli ama içten...
Etrafta çocuk aklu ile çal›nabilecek 1976’da, genifl ovalar›na pamuk ekilen Adana’da do¤mufl-
nesneler (kablolar, bisikletler, metal tu fakir bir ailenin dört çocu¤undan biri olarak. Hayat› al-
parçalar›) kolik ve kumarbaz bir baba ve hayatta kalmak için dilen-
Bu nesneleri sat›n alan adamlar cilik yapabilen, dini inançlar›na ba¤l› bir anne ile baflla-
Çöp görüntüleri
m›flt›. Daha ilkokul y›llar›nda simit ve su satarak eve para
Çöplükte çocuklar getiren, annesiyle dilenmeye ç›kan, kara gözlü kara saçl›
Çöplükte kufllar bir çocuktu.
‹lkokulu bitirdi¤inde, onun durumundaki pek çok çocuk
gibi okula devam edemedi. Annesi onun kolundan tuttu-
Müzik: Beste
¤u gibi bir kaportac›n›n yan›na çal›flmaya vermiflti. Haya-
Anlatan: Oktay (röportajlardan) t›n›n en kötü bir y›l› bu kaportac›da geçti, her gün kaça-
bilmeyi düflünerek. Onun yerinde baflka çocuklar kaçm›fl-
lard› da çoktan, evden, ailelerinden uzaklara, bulunama-
yacaklar›, tekrar fliddetin her türlüsüne maruz kalmaya-
caklar›n› düflündükleri yerlere... Sokaklara... Ama Oktay’›
bunu yapmaktan al›koyan bir fley vard›. Büyüdü¤ünde bi-
le hep içinde tafl›d›¤› bir his, bir duygu. B›rak›p gidemedi
annesini. Eve para getirmesi gerekiyordu. Kaportac›daki
iflten kendini kurtar›r kurtarmaz Adana sokaklar›nda bir
çocu¤un yapabilece¤i yegâne ifle, h›rs›zl›k yapmaya baflla-
d›. H›rs›zl›ksa öyle bizim bildi¤imiz anlamda de¤il belki.
Kablo, bisiklet, kanalizasyon kapa¤›, kap kacak...
Hurdac›lara sat›l›p para al›nabilecek fleyler. O zaman çal-
d›¤› fleylerden baz›lar›n› hat›rlay›p hala kendini kötü his-
sediyor...
Ekler 121
‹stanbul’a... Çöpü bol flehre

Muhtemel Görüntüler
Bir taraftan da büyüyordu...
fiehir: Adana / ‹stanbul
Çocukken e¤lenceli bile olabilen h›rs›zl›k, büyüdükçe onu
Oktay’›n görüntüleri
Oktay’›n foto¤raflar› saran utanma duygusuyla bu ifli b›rakmas›na neden olur.
Kâ¤›t, teneke kutu toplayanlar Ama çal›flmas› laz›md›r. Oktay’›n konumundaki birinin her-
Çöpçüler
Kap›t çöpü depolar›
hangi bir iflte çal›flamayaca¤› o kadar aç›kt›r ki. O da sokak-
Çöpten ç›kan nesneler (bu imaj ara ara larda h›rs›zl›k yapt›¤› günlerde, s›k s›k karfl›laflt›¤› ve ne-
kullan›labilir) dense özenerek bakt›¤› ‘kâ¤›t hurdac›lar›’ndan biri olmaya
Sokakta yürüyen k›zlar
Oktay’›n arkadafllar› karar verir. Ama Adana’da kâ¤›t çöpü toplamak zor ifl, me-
Çöp toplayan çocuklar flakkatli ifl... Yolda yürürken herkesin size h›rs›z gibi dav-
Kâ¤›t deposunda birlikte yemek yiyen rand›¤›, tan›d›klara rastlan›nca tan›nmad›¤›n› umduran bir
çocuklar
Meydan havuzlar›nda, barajlarda ifl; ama ayn› zamanda para kazanman›n sermaye gerektir-
yüzen çocuklar medi¤i, sadece bedenin yeterli geldi¤i bir ifl. Oktay da bir
Orta/orta üst s›n›f mahalleler
arkadafl› ile beraber bu ifli yapar. Ama yafl ilerledikçe evin,
Göç görüntüleri mahallenin uza¤›nda da çal›flsa Adana ona dar gelmeye
Gece Adana bafllar. Sonra ver elini ‹stanbul... Çöpü zengin flehir...
Adana otobüs terminali
Adana/‹stanbul yolu ‹stanbul onun hayal etti¤i için geldi¤i bir yer de¤ildir. ‹lk
‹stanbul flehre girerken görünen geldi¤inde de sevmemifltir zaten oray›. ‹stanbul’a birlikte
görüntüler
geldi¤i arkadafl›n›n abisi oradad›r, kâ¤›t hurdac›l›¤› yap-
‹stanbul otobüs terminali
Oktay’›n ‹stanbul’da ilk gitti¤i ve maktad›r ve onunla ayn› depoda çal›flmaya bafllarlar Ok-
‹stanbul’u sevmemesine neden olan tay hurdac›lar aras›nda “bir günde en çok kâ¤›t toplayan”
yerler
‹stanbul’da çal›flt›¤› ilk kâ¤›t deposu
olarak k›sa zamanda ün kazan›r. Çal›flkanl›¤› arkadafllar›
aras›nda garip bir hayranl›k uyand›r›r ve sonra da ortak
Bu yerlere bizi Oktay götürür
bir depo kurarlar. Sokaklar›nda ancak televizyonlarda
Müzik: Beste gördü¤ü adamlar› görebildi¤i, en çok kâ¤›d›n zengin
semtlerden ç›kt›¤›, tüm yaflamlar›n› çöplerden sürdürebil-
Anlatan: Oktay (röportajlardan)
dikleri bir yerdir bu kent art›k.
Muhtemel Görüntüler Sokak çocu¤u olmak...

fiehir: Adana / ‹stanbul Ama zaman geçtikçe ‘hayat hep böyle mi geçecek?’ diye
Genel ‹stanbul görüntüleri kendine sordu¤u sorular da artmaya bafllar. Bu sorulardan
Sokak çocuklar›yla Oktay’›n foto¤raflar› bunald›¤› bir dönem orta¤› ile ç›kan anlaflmazl›klara fazla-
Sokak çocuklar› / sokakta yaflayan ca üzülür ve depodan ayr›l›r. Kendini kâ¤›t toplarken sü-
insanlar, alkolikler, tinerciler rekli karfl›laflt›¤›, selamlaflt›¤›, arkadafl oldu¤u sokakta yafla-
Çocuk polis
yan çocuklar›n yan›na atar. Ayn› çöpü karflt›ran, ayn› çöp-
Yemek ya da para dilenen sokak
çocuklar›
ten yemek yiyen ve giyinen biridir Oktay da ne de olsa.
Sokak çocuklar›n›n gitti¤i korunaklar Hep merak etmifltir bu çocuklar›n nas›l yaflad›¤›n›, neden
TV ve gazetelerde sokak çocuklar› ile tiner çektiklerini, neden baz› çocuklar›n hep ayn› mekân-
ilgili ç›kan haberler larda kald›klar›n›. Biraz da bu merakt›r Oktay’› onlar›n
yan›na götüren. Tinerci çocuklarla tiner çeker, uyuflturu-
fiehir çöplü¤ü
cu kullanmaya, onlarla birlikte sokaklarda yat›p kalkma-
Bo¤az ve vapurlar, mart›lar
ya, hayat› onlar gibi yaflamaya bafllar. Onun anlatt›¤› so-
Gece ‹stanbul
Trafik kak çocuklar› bizim bildiklerimizden farkl› bir yaflam sürer-

Çöpten ç›kan yemek ve giysiler ler asl›nda. O kadar da hayata küskün de¤illerdir. Beraber
piknik yapmaya giderler, birbirlerine baflkalar›ndan daha
fiehir: Ayd›n / Mu¤la ba¤l›d›rlar, baflka bir hayat› paylafl›rlar birlikte. Onlar› bu
fiehir çöplükleri dayan›flma ve paylafl›m biçimleriyle, dost canl›l›klar›yla çok
Oktay’›n orada yaflayan, beraber
sever. Onlarla birlikte olmaktan keyif al›r. Ama bu durum
çal›flt›¤› arkadafllar›
Oktay arkadafllar›yla kâ¤›t çöpü
uzun sürmez. Hayat› hep çal›flarak kazanm›fl bir çocuk-
toplarken adam için günleri öyle at›l, bir fley yapmadan geçirmek, di-
fiehirlerin turistik yerleri lenmek zorunda kalmak kolay de¤ildir. Hayatta söz sahibi
olamamak, insanlar için sadece bir görüntü olmak kolay
Müzik: Beste, sokak çocuklar› üzerine de¤ildir... Sokakta olmak de¤ildir ona a¤›r gelen. Sokaktan
daha yap›lm›fl flark›lar
geçerken gördü¤ümüz herhangi biri olmakt›r. Vazgeçmeyi
baflar›r bu hayattan ve kâ¤›t ifline geri döner. Çal›flmadan
Anlatan: Oktay ve sokak çocuklar› /
arkadafllar› (röportajlardan) yaflamay› gönlü kald›rmaz. Ama çocuklarla ba¤lant›s›n› ko-
parmaz; çünkü onlara da faydas› dokunsun ister.
Muhtemel Görüntüler Kitaplar ve k›sa da sürse politika...

Sokakta yaflayan çocuklarla birlikte onlar için düzenlenen
fiehir: ‹stanbul bir atölyeye kat›ld›¤› s›rada atölyeyi düzenleyen üniversite-
li ö¤rencilerle muhabbeti artar. Zaten oraya gitmesinin ama-
Sokak çocuklar› için düzenlenen
c› da biraz budur. Yoksa eline kalem almam›fl çocuklar re-
atçlyeden foto¤raflar
sim yapmaktan keyif almazlar. Sadece birilerinin onlar›
Çöpten ç›kan foto¤raflar, plaklar, pul
önemsemesi, onlarla konuflmas› çok önemlidir ve bu üni-
vb.
Kâ¤›t deposeunda kitaplar versiteli ö¤renciler bunu yaparlar. Kitap okumalar›n› sal›k
Oktay’›n ilk okudu¤u kitaplar verirler ve Oktay’›n hayat›na, okuldayken sevmedi¤i, daha
sonra ise sadece çöpte karfl›laflt›¤› ve genellikle kâ¤›t çöpü
Atölyede tan›flt›¤› arkadafllar› niyetine satt›¤› kitaplar girer. Çöpten ç›kard›¤› kitaplar› ken-
Nilgün ve Özcan ile “fiiir Cafe’de dine ay›rmaya bafllar. Depoda bir kitapl›k kurar ve kendini
okumaya verir. Daha önce kitap okumam›fl biri için zor
Oktay ve solcu arkadafllar› ama gizem dolu bir dünyan›n kap›lar› aç›l›r. Camus, Kafka,
Oktay’›n bir zamanlar üye oldu¤u parti “en sevdi¤im yazar” dedi¤i Dostoyevski... “De¤iflim” onun
binas›, bayraklar, miting görüntüleri için bir entellektüalite roman› de¤ildir. Hayat›n kendisini,
çevresinde gördü¤ü, yaflad›¤› yaflamlar› simgeler. Dosto-
Beyo¤lu görüntüleri
yevski karakterleri yan› bafl›ndaki insanlar› hat›rlat›r.
Oktay Beyo¤lu’nda yürürken
O s›ralar, sol bir parti olan ÖDP (Özgürlük ve Dayan›flma
Partisi) üyeli¤i de hayat›ndaki baflka bir unsurdur. Atölye s›-
Müzik: Beste
ras›nda tan›flt›¤› insanlardan duymufltur bu partiyi ve bu in-
Anlatan: Oktay / arkadafllar› sanlar› sevdi¤i için iyi bir fley yap›yorlar hissiyle partiye üye
(röportajlardan) olur. Ama parti içi tart›flmalar› içinde kendini yad›rgar ve sev-
di¤i insanlar› kendine saklayarak bir süre sonra ayr›l›r.
Ekler 123
Muhtemel görüntüler Sahafl›¤a ilk ad›m...

Kitaplarla iliflkisi artt›kça kitapç›larla iliflkileri de artar.
fiehir: ‹stanbul Ondan kitap almaya gelen sahaflar ona yeni bir dünyan›n
Kad›köy sahaflar kap›lar›n› aralamaya devam ederler. Sahafl›k yapan, mü-
Kitap müzayedesi zayedelerde tezgâh açan Deniz’le çal›flmaya bafllar. Bera-
Rumelihan’daki ilk tezgâh ber Kad›köy’de tezgâh açarlar. Sonra Rumelihan’da kü-
Asl›han’daki dükkân çük bir tezgâh sat›n al›r. ‹lk dükkân› oras›d›r. Sabit bir ye-
Oktay bu meknalar› bize gösterirken ve ri oldu¤u için de müflterileri onu tan›maya ve onunla ça-
anlat›rken l›flmaya bafllar. Ama bir süre sonra bu da yeterli gelmez,
Mekânlar›n etraf›nda kediler
Asl›han’daki dükkâna geçer. Herfley iyidir hofltur da öyle
bir dükkân›n içinde kapan›p kalamaz. Sokaklarda dolafl-
Sahaf dükkân›ndaki kitaplar›n s›rtlar›
mak, soka¤› görmek çeker onu. Bir sonraki dükkân› so-
Eski/bask›s› tükenmifl kitaplar
Posterler, dergiler, plaklar, pullar, posta
ka¤a daha yak›n, daha genifl bir yer olacakt›r.
kartlar› vb. Sahafl›k ifline girdikçe kitaplarla, sahafl›kla ilgili bilgisi ar-
Çöpten bulup sat›fla ç›kard›¤› foto¤raflar tar. Kâ¤›tç›l›ktan geldi¤i için de kâ¤›t toplayan arkadaflla-
Koleksiyoncular›n sat›n ald›¤› nesneler r›/çocuklar çöpte bulduklar›n› ilk ona getirirler ve çok ge-
nifl bir kaynak oluflmaya bafllar. Mütevaz› dükkân› kitap
Oktay dükkânda çay içerken, kitaplar› kurtlar›n›n, araflt›rmac›lar›n, koleksiyoncular›n u¤rak yeri
düzenlerken, kedi beslerken, telefonda haline gelir. Zira çöpten kitap d›fl›nda kartpostallar, foto¤-
konuflurken vb. raflar, plaklar, fermanlar, albümler, filmler... herfleye ulafl-
‹fl orta¤› mak mümkündür.
Oktay, ‹nsanlar›n bunlar› çöpe att›¤›na inanamaz; topla-
Müflterileri
nanlar› merakla inceler, bir k›sm›n› kendine saklar.
Sahafl›kla çevresi de de¤iflir, konufltu¤u, tan›d›¤› insanlar
Müzik: beste
kitap okuyan, araflt›rmalar yapan, üniversitelerde ders ve-
ren hocalard›r art›k. Ama sokaktaki arkadafllar›ndan vaz-
Anlatan: Oktay ve sahaf arkadafllar›/
müflterileri (röportajlardan) geçmez. Onun için k›ymetlidir her dostu her arkadafl›.
Ve aflk...
Sahaf olduktan sonra bile arkadafllar› ile çöpe ç›kar, onla-
r› özleyerek kalk›p baflka flehirlere yanlar›na gider. Ok-
tay’›n onlarla iliflkisi onun sokakta yaflayan çocuklarla il-
gili çal›flmalar yapmak isteyenlerin de adresi haline geti-
rir. Bir gün bir kad›n ç›kagelir belgesel yapmak istedi¤ini
söyler. Sonra onunla tesadüfen Antalya’da karfl›lafl›rlar.
Aralar›nda bir iliflki bafllar. Bu iliflki bir çocuk getirir onla-
ra, k›z› Cânâ. Ama evlenemez k›z›n›n annesi ile.
fiimdi Cânâ 5 yafl›nda. Masraflar›n›n ço¤unu annesi karfl›-
lasa da ‹stanbul’un en pahal› krefllerinden birine gidiyor.
Oktay hayat›n› k›z›n› merkeze alarak kuruyor. Yeni sev-
gili ihtimalini bile onun varl›¤›yla de¤erlendiriyor. Sokak-
taki çocuklara daha baflka, daha ‘baba’ bak›yor.
Muhtemel Görüntüler Ve flimdi...

Dükkân› onlar›n geçerken selam verdikleri, içine girip çay
fiehir: ‹stanbul içtikleri bir u¤rak yeri. Namaz k›l›yor, oruç tutuyor, ama en
Çocu¤unun annesi (görüflmeyi kabul çok solcu arkadafl› var. ‹nsanlar› sadece iyi ve kötü diye
ederse) ay›r›yor ve iyi olan herkesin yak›n›nda olmas›ndan keyif
Beraber foto¤raflar› al›yor.
Çocu¤u ile oynarken Bir yay›n evi olsun istiyor. Bask›s› bulunmayan kitaplar›,
Cânâ çocuk bahçesinde oynarken orijinalleri gibi yeniden basmak, Osmanl›ca ö¤renerek eski
Cânâ ve Oktay beraber yürürken kitaplardan daha çok anlamak istiyor. Gözü yükseklerde
de¤il ama hep daha iyisini baflarmak istiyor ifli ile ilgili, da-
Evde yaln›z ha faydal› ifller yapabilmeyi... Çal›flman›n yerini üretmeye
Kedilerini beslerken b›rakabilmesini...
Birleyler okurken Can› s›k›ld›kça dükkândan d›flar› at›yor kendini. Sürekli ha-
reket halinde. Yürüyüfl yapmay› seviyor. Beyo¤lu’nda es-
Muzik: beste, aflk flark›lar› naflar, sokak çocuklar›, arkadafllar›, kafeler... Herkesin sev-
di¤i bir çocuk-adam o, ama herkesin bir o kadar da ürktü-
Anlatan: Oktay / eski k›z arkadafl› ¤ü. Çünkü her an onun için garip bir çekicili¤i olan soka¤a
(görüflmeyi kabul ederse) dönebilme ihtimalini sakl› tutuyor hep.
(röportajlardan) Çöp ihalelerini takip ediyor. Kâ¤›t hurdac›l›¤›n› ‘geri dönü-
flüme kâ¤›t kazand›rma’ olarak tan›ml›yor. A¤açlar› kurtar-
d›¤›na inan›yor böylece bir de kitaplar›. Bask›lar› dahi bu-
lunmayan, öylece soka¤a at›lm›fl - at›lacak olan kitaplar›.
Hikâyesi ona “inan›lmaz› baflarmak” gibi gelmiyor. Daha
kötü yerlerden daha iyi yerlere gelmifl insanlar› da tan›m›fl.
Bu onun için yaflam›n bir parças›. “Ayakkab› boyac›s› ol-
sayd›m sahaf olamazd›m herhalde” diyor. O yüzden hala
gözleri parlayabiliyor. Hala hayata umutla bakabiliyor.
Onun sokaklar› sadece temiz yüreklere aç›l›yor.
Muhtemel Görüntüler Mutlu son...

Oktay’›n hikâyesi bir umut ve direnifl hikâyesi de asl›nda,
fiehir: ‹stanbul iradesi ve sa¤duyusu ile hayat›n› yoktan var eden bir gen-
Oktayla ilgili gazete haberleri cin hikayesi. Sokakta yaflayan çocuklar›n›n, sokakta çal›flan
Yak›n dönem foto¤raflar› çocuklar›n, ‹stanbul’un bilmedi¤imiz yönlerine, yaflamlar›-
Son okudu¤u kitaplar na dair pek çok ipucu sunan; çevremizdeki insanlara bafl-
‹stanbul sokaklar›nda yürürken
ka gözlerle bakabilmemizi sa¤layacak, sokakta yaflayan in-
Arkadafllar›yla bir fleyler içerken,
sanlar›n “kay›p insanlar” olarak görülmesini sorgulatan bir
konuflurkern
hikâye.
Müzik: beste
Anlatan: Oktay (röportajlardan)

Ekler 125
YAPIM ÖZELL‹KLER‹ - MAL‹YET FAKTÖRLER‹

ÖNGÖRÜLEN BÜTÇE
Teknik Standart Kamera: Dijital S, (JVC D9E),

Fujinon Lens ve genifl aç› converter
‹kinci kamera: Sony DVCam
Ses: Sennheiser mikrofonlar (boom, telsiz mikrofon
Ifl›k Kaynaklar›: Dedolight seti, 3 adet 800 W,
2 adet 1000 W caml›, 1 adet 2000 W caml›,
1 adet mizar
Kurgu: non-linear Avid Adrenaline,
çekim ve kurgu Broadcast,
uluslararas› yay›n standard›
Film Süre 90 dakika
Master Betacam SP (Türkçe) / Dijital S (Türkçe)
Gösterim Kopyas› Betacam SP, Dijital Betacam, DVD, 35mm
Dil Versiyonlar› Türkçe ve ‹ngilizce
Söz Kufla¤› Söylefli ve aktüel konuflmalar
Müzik Kufla¤› Özgün beste ve telifli dönem müzikleri
Ses Kufla¤› Enterband
Çekim Co¤rafyas› ‹stanbul, Adana Merkez ve Tarsus,

Kufladas› / Ayd›n, Ortaca / Mu¤la
Çekim Özellikleri
- ‹ç mekanlarda ›fl›k kaynaklar› kullanmak üzere
- Söylefli çekimleri
- Sesli, aktüel iç ve d›fl mekan çekimleri
- Arfliv, belge, görsel malzeme çekimleri
Çekim Süresi Ulafl›m dâhil ( 45 gün
Çekim Ekibi Yönetmen, yap›m yönetmeni;

Yönetmen ve yap›m asistanlar›;
Görüntü yönetmeni, ›fl›kç›, sesçi,
kamera ve ses asistan›
BÜTÇE DÖKÜMÜ
BÜTÇE KALEM‹ TUTAR (YTL)

YAPIM ÖNCES‹
Proje araflt›rma, gelifltirme, alan araflt›rma
Ekip ücretleri 7.000
Yol, konaklama giderleri 5.000
Tan›t›m filmi (Trailer) haz›rlanmas›. Çekim ve post- production. 8.000
(Forumlarda ortak yap›m ve televizyon ön al›mlar› için, konu
ve mekânlar› tan›tan k›sa film)
Uluslararas› ortak yap›m Forumlar›na kat›l›m, yol ve konaklama ve 10.000
kat›l›m giderleri
Baflvuru dosyalar› haz›rlanmas›, ‹ngilizce ve Frans›zca çevirileri 1.500
K›rtasiye ve uluslararas› kargo giderleri 1.000
Yap›m öncesi ara toplam 32.500
YAPIM
Çekim ve master kasetler, ses ve ›fl›k sarf malzemeleri 1.600
Çekim, ekip-ekipman minibüs ile ulafl›m (4 il) Çekim ekibi yat› (‹stanbul d›fl›) – 15.000
yemek vb. çekim giderleri
Kamera-ses-›fl›k ekipman ve donan›m 15.000

Çekim kasetleri time-code’lu VHS transferler 300
Arfliv görüntüsü telif bedelleri 2.000
Masa bafl› ön kurgu çal›flmas› giderleri 2.000

Ekip ücretleri (yönetmen, yap›m yönetmeni, yönetmen yard›mc›s›, 50.000
yap›m yönetmeni yard›mc›s›, görüntü yönetmeni, sesçi, ›fl›kç›, ses ve
kamera asistan›, söylefli deflifre ekibi ve sorumlusu)
Hukuk dan›flmanl›¤› giderleri 5.000
Özgün beste, do¤al sazlarla icra giderleri ve stüdyo kayd› 7.000
Telif müzik 1.000
Yap›m ara toplam 98.900
YAPIM SONRASI
Kurgu, operatör, miksaj, yay›n kopyalar› ve masterlar eldesi 10.000
Çeviri ve altyaz› giderleri 1.500
Gösterim kopyalar› eldeleri ve 35 mm aktar›m›, ön izlemeler ve 40.000
festival baflvurular› için DVD ço¤alt›m
Görsel malzeme tasar›m ve bas›m giderleri 1.000
K›rtasiye giderleri (yap›m süreci, yap›m sonras› iletiflim, festival 2.500
baflvurular› posta ve kargo giderleri vb olarak)
Yap›m sonras› ara toplam 55.000
Öngörülemeyen giderler 5.000
Ara genel toplam 191.400
%18 KDV 34.452
GENEL TOPLAM 225.852
Ekler 127
F‹NANS PLANI
Kurum + Aç›klama Destek cinsi Miktar Durum

VTR ARAfiTIRMA YAPIM YÖNET‹M Yap›mc› katk›s› 38.350 Gerçekleflti ve
(Proje Araflt›rma - Gelifltirme, Alan finanse edildi.
Araflt›rma giderleri olarak KDV dâhil)
VTR ARAfiTIRMA YAPIM YÖNET‹M Yap›mc› katk›s› 22.502 Finansman›
(Yap›m giderleri olarak) garanti edilen
VTR ARAfiTIRMA YAPIM YÖNET‹M Ortak yap›m ve 55.000 Finansman›
sorumlulu¤unda Uluslararas› Ortak yurtd›fl› fonlar garanti edilen
Yap›m ve TV Ön Sat›n Alma
Finansmanlar›
TC. KÜLTÜR VE TUR‹ZM Geri ödemesiz Baflvurulan
BAKANLI⁄I do¤rudan destek miktar
TOPLAM 225.852
NOT: VTR’nin Bakanl›k deste¤i ile ‘ana yap›mc›’ inisiyatifine sahip olabilmesi
için VTR katk›s› maksimum düzeyde öngörülerek, yurtd›fl› görüflmeler süreci için-
de finansman oranlar› yukar›daki tablo do¤rultusunda belirlenmifltir.
YAPIM AfiAMALARI ve TAKV‹M

• Alan, bilgi-belge, görsel malzeme araflt›rma süreci tamamland›.
• Filmin ön tasar›m›n›n gelifltirilmesi aflamas› tamamland›.
• K›sa film için (trailer) ön söylefli ve aktüel çekimler yap›ld›.
• Mart -Temmuz 2007 söylefli ve aktüel çekimler.
• Temmuz - Eylül 2007 masabafl› çal›flma,
Filmin tasar›m›n›n gelifltirilmesi,
Post-prodüksiyon için altyap›n›n oluflturulmas›.
• Ekim- Kas›m 2007 kurgu süreci
• Ekim - Kas›m 2007 özgün beste, icra ve kay›t
• Aral›k bafl› final kopya eldesi
BELGESEL‹N YAPIM SÜREC‹ VE PROJE DOSYASI ÜZER‹NE;

Yönetmen ve ekip, konu ile ilgili bir ön araflt›rmadan beklenen bilgilere sahip-
ti. Çekimlerle birlikte yap›m süreci bafllat›lm›fl oldu. Bu evrede proje dosyas› olufl-
mad›, finansman aray›fl›na da girilmedi. ‹nceledi¤iniz dosya yap›m›n olgunlaflma
aflamas›nda haz›rland›. Dosyay› haz›rlayan Selda Salman’d›r. Bakanl›k deste¤i de
bu dosya ile al›nd›. Söz konusu proje Bakanl›ktan 35 bin TL+KDV ald›. Proje dos-
yas›nda talep edilen miktar da yer al›yor. Bu karfl›laflt›rma Bakanl›k deste¤inin ya-
p›mlar›n bütçesine oranlar› konusunda da bilgilendirici örnek oluflturuyor.
Belgeselin türü yaflanmakta olan hayat›n / hayatlar›n takibi üzerine kurulu ol-
du¤u için, bu takip de çekimlerle yürüdü¤ü için ilerleyen aflamada destek talebi
daha uygun bulundu.
Yap›m›n bafllang›c›nda da baflvuru yap›labilirdi. T.C. Kültür ve Turizm Bakanl›-
¤›’na destek baflvurusunda ‘Proje Gelifltirme’ türü de var. Konusu ve fikri belli olan
bir belgeselin araflt›rma - gelifltirme aflamalar› için destek istenebiliyor. Bu format-
ta, konu - amaç belirtiliyor. Yap›lacak araflt›rman›n niteli¤i (alan araflt›rma, kaynak
araflt›rma, kaynak kifliler, dan›flman deste¤i gibi) ve ulafl›lmak istenen bilgi, malze-
me tan›mlan›yor.
Bu kategoride destek alacak belgesel bir projenin çekim aflamas›na kadar ge-
lifltirilmifl olmas› ve ‘Belgesel Yap›m Proje Dosyas›’n›n ayr›nt›l› olarak oluflturulma-
s› bekleniyor.
‘Çöpte Dostoyevski Buldum’ belgeseli 2011 y›l› içinde ‹KSV taraf›ndan düzen-
lenen ‹stanbul Uluslararas› Film Festivali’nde gösterime al›nd› ve ayn› y›l ulusal bir
kanal taraf›ndan da yay›nland›. Özellikle konuya duyarl› platformlarda ve yurt d›-
fl›nda izleyicileri ile buluflmaya devam ediyor.
“Çöpte Dostoyevski Buldum”
F‹LM‹N BAZI ANLARI

Foto¤raf 1
Y›llar Sonra...
Evde... Annesiyle
Foto¤raf 2
Y›llar sonra
çocukluk
arkadafl›yla geçmifli
anarken.
Ekler 129
Foto¤raf 3
Adana’da eski ifl
arkadafllar›yla bir
çay içmek.
Foto¤raf 4
‹stanbul’da, çöpü
bol kentte ilk y›llar.
Foto¤raf 5
Sokak çocu¤u
olmak.
Foto¤raf 6
Sahafl›¤a ilk ad›m;

sokakta kitap sat›fl›.
Foto¤raf 7
Ve flimdi... Kendi
sahaf dükkân›n›
açmak.
Foto¤raf 8
Müflterileriyle
birlikte kitaplara
dal›p gitmek...
Belgesel Yap›mlar›n
Desteklenmesi
BELGESEL YAPIMLARIN DESTEKLENMES‹ ‹Ç‹N
OLANAKLARA GENEL B‹R BAKIfi
Bu bafll›k alt›nda kurumsal ya da uygulama al›flkanl›klar› ile oluflmufl finansman
olanaklar› için genel bilgiler aktar›lmaya çal›fl›lacakt›r.
Kültür, sanat alanlar›ndaki faaliyetlerin desteklenmesi her fleyden önce ülkele-
rin bu alanlardaki yasal ve yap›sal düzenlemeleri gelifltirmifl olmalar› ile do¤rudan
ilgilidir.
Türkiye için durumu özetlemeden önce dünyadan örnekler vermek, karfl›laflt›r-
ma olana¤› sunacak. Ayr›ca bir sektörde yer almak o sektörün geliflmesi için birey-
sel ve meslek kurulufllar›m›z arac›l›¤›yla ilgili yasa ve düzenlemelerin iyilefltirilme-
si için çaba harcamam›z› gerektiriyor. Bu aç›dan da di¤er ülkelerdeki duruma dair
genel bilgiler yararl› olacakt›r.
Avrupa’da Durum
Avrupa’da, di¤er geliflmifl dünya ülkelerinde, özellikle köklü sinema gelene¤i
olan ülkelerde ‘Sinema Kurumlar›’ vard›r. Adlar›, yap›lanma flekilleri, bileflimleri
her ülkede farkl› özellikler gösteriyor. Bunlar kamu, yar› kamu, ya da özerk yap›-
da olan, yasalarla ilgi, görev ve sorumluluk alanlar›, yap›lanma yöntemleri tan›m-
lanm›fl, sinema alan›n›n güçlendirilmesi için ifllevli hale getirilmifl kurumlar. Üretim
için fon oluflturmak ana görevleri de¤il. Fon oluflmas› için mekanizmalar olufltur-
mak örne¤in sinema alan›n› uygun koflullardaki kredilerle fonlayan ihtisas banka-
lar›n›n kuruluflunu sa¤layacak çal›flmalar yapmak gibi ifllevleri var. Sektörde bir ile-
tiflim a¤› kurarak (network) taraflar› buluflturmak, sektör etkinliklerini yayg›nlaflt›-
racak organizasyonlar gelifltirmek de ifllevleri aras›nda yer al›yor. Alt yap›lar kur-
mak, yeni yasal düzenlemeleri gündeme getirecek araflt›rma ve çal›flmalar yapmak
ve tüm bu faaliyetlerde ilgili bakanl›k ve kurulufllarla muhatap olmak temel ifllev-
leri aras›nda s›ralan›yor.
Türkiye’de Durum
Türkiye’de bu tür yap›lanmalar yok çünkü, bu yap›lanmalar›n önünü açacak
yasal düzenlemeler henüz gerçekleflmedi. Daha önceleri sinema sektöründen in-
sanlar bu eksikli¤i görmekle birlikte, 2000’li y›llar›n hemen bafl›nda Belgesel Sine-
mac›lar Birli¤i somut çal›flmalarla bir süreç bafllatt›. Avrupa’daki mevcut yap›lan-
malar araflt›r›ld›, Türkiye için ne tür ad›mlar at›labilece¤i, ne tür modeller oluflturu-
labilece¤i konusunda bir rapor oluflturuldu. Bu rapor hem Kültür Bakanl›¤› ile
hem de sektördeki dernek, birlik, vak›f temsilcileri ile paylafl›ld›. Sektör örgütleri
temsilcilerinin bir araya geldi¤i ‘Sinema Platformu’ Türkiye’de benzer ifllevlerde bir
kurumun oluflmas›n› kesintilerle de olsa tart›flt›. Zaman zaman Bakanl›k da bu sü-
rece kat›ld›. Tart›flmalar›n belli bir aflamas›nda Bakanl›k, yasaya dönüfltürülmesi
perspektifiyle bir doküman da oluflturdu. Yeteri kadar özerk bir kurum öngörül-
medi¤i elefltirisiyle sektörün önemli bir k›sm› taraf›ndan bu öneri kabul görmedi.
2010 sonras›nda hem platform çal›flmalar› hem de sinema kurumu tart›flmalar› as-
k›ya al›nd›.
TC. Kültür ve Turizm Bakanl›¤› Fonlar›

2004 y›l›nda yeniden düzenlenen 5224 say›l› ‘Sinema Filmlerinin De¤erlendiril-
mesi ve S›n›fland›r›lmas› ‹le Desteklenmesi Hakk›nda Kanun’ Türkiye’de yasa ile
tan›mlanm›fl, sinemaya verilen tek kurumsal destek. Ad›ndan da anlafl›laca¤› gibi
bütçenin ya da talep edilenin tamam› de¤il, destek finansman› yap›labiliyor.
Belgesel filmler için geri ödemesiz destek al›nabiliyor. Belgesel sineman›n tica-
ri bir alan olmamas›, sineman›n geliflmesinde belgesel sinema ö¤retisinin önemi,
kültürel süreklilik için vazgeçilmez bir alan olmas› ve etik üretim ilkeleri ve toplu-
ma bir haf›za kazand›rma konusunda üstlendi¤i ifllevler dile getirilerek yasan›n bu
flekilde düzenlenmesinde Belgesel Sinemac›lar Birli¤i etkin olmufltu.
Belgesel dalda amatör ve profesyonel kategorilerde baflvuru yap›labiliyor. ‹lk
filmini yapanlar amatör olarak baflvuruyor. ‘Proje Gelifltirme’, ‘Yap›m’, ‘Yap›m Son-
ras› Da¤›t›m Tan›t›m’ olarak üç ayr› aflama için ya da tüm aflamalar› içeren destek
talep edilebiliyor.
Her sene talep baflvurular›n›n ortalama onda birine olumlu yan›t verilebiliyor.
Toplam fondan olabildi¤i kadar çok projeye destek vermek istendi¤i için proje ba-
fl›na verilen destek miktar› da düflük. Yap›mc›n›n öz kaynaklar›, ekibin gönüllülü-
¤ü ya da ayni desteklerle belgeseller tamamlanm›fl oluyor. Her sene 10 - 20 belge-
selin bu destekle yap›ld›¤›, izleyicileri ile bulufltu¤u, bu yap›mlar içinde baz›lar›n›n
yar›flmalarda ödüller de ald›¤› notunu düflmek gerekir.
TC. Kültür ve Turizm Bakanl›¤›’n›n www.kultur.gov.tr sitesinden ‘Sinema
Destek Baflvurusu’ bafll›¤› ile baflvuru formu dâhil daha genifl haber ve bilgilere
ulafl›labilir. Ayr›ca ilgili bölümlerde daha önce destek verilmifl yap›mlar, destek
miktarlar›, kategorileri ile ilgili listelere de ulafl›labilir. Bu destek için mali havuz,
‘belediye rüsumlar›’ gibi sektör gelirlerinden olufluyor.
Do¤rudan sinema ve belgesel üretimini destekleyen bir fon olmamakla birlikte
Bakanl›¤›n ‘Sinema ve Müzik Sanat› Destekleme Fonu’ mevcut. 1986 tarih 3257 sa-
y›l› bu kanun 2000 y›l›nda yeniden düzenlendi. Özellikle Türkiye tan›t›m›n› amaç-
layan projeler bu fon kapsam›nda desteklenebiliyor. Fonun özellikleri için yukar›-
daki fon ismiyle Bakanl›k sitesi ‘Mevzuat’ bölümünden ilgili dokümana ulafl›labilir.
TC. Kültür Ve Turizm Bakanl›¤› Arac›l›¤›yla Avrupa Birli¤i Fonlar›

Kültür ve sanata destek amac› tafl›yan bir fon. Hibe programlar› ve teklif ça¤r›-
lar›n›n konusu ve ilgi alanlar› önemli. Teklif edilecek projelerin faaliyetleri içinde
bir belgesel yap›m ifllevsel olarak tan›mlanabildi¤inde di¤er faaliyetlerle birlikte
projelendirilebiliyor. Zaman zaman do¤rudan belgesel yap›mlara imkân veren tek-
lif ça¤r›lar› da aç›labiliyor.
Bu fonlara bireysel olarak baflvurulam›yor. Tüzel kiflilikler, vak›f, dernek, bele-
diye, üniversite, araflt›rma enstitüleri, müzeler, sanat galerileri, kamu kurulufllar›
Ekler 133
teklif verebiliyor. www.ccp.gov.tr söz konusu fon ile ilgili sitenin adresi. ‘Kültürel
‹rtibat Noktas›’ ise iletiflim kurulacak adres, isim ve mail adresleri sitede sürekli
güncelleniyor. Sitede ayr›nt›l› genel bilgiler, haberler, aç›lan teklif ça¤r›lar›, bu ça¤-
r›lar›n web adresleri, ayr›ca uluslararas› ortaklar arayan projelerin web adresleri de
mevcut.
Avrupa Birli¤ine üye ve aday üye olan di¤er ülkeler gibi Türkiye’nin de bu fo-
na mali katk›da bulundu¤u bilgisini eklemek gerekir. Ayr›ca Avrupa Birli¤i taraf›n-
dan aç›lan di¤er hibe fonlar›yla ilgili iki ayr› web sitesi adresi de afla¤›da yer al›yor.
www.cfcu.gov.tr, www.avrupa.info.tr. Bu hibe fonlar› do¤rudan kültür - sanat ala-
n›na ait de¤il, çok nadiren bu alanla ilgili fon aç›l›yor. Avrupa Birli¤i uyum süreci
do¤rultusunda çeflitli alanlarda amaç, kapsam ve içeri¤i ile belirlenmifl hibe prog-
ramlar› var. Teklif ça¤r›s›na kat›lman›n koflullar› yukar›daki ça¤r›larla paralellikler
tafl›yor. Bu hibe programlar› belli sorunsallar temelinde öngörülüyor. Belgesel ya-
p›mlar da genellikle bir sorun üzerinden infla edildi¤i için aç›lan programlar› takip
etmek, teklif verebilecek kurulufllarla ba¤lant›lar kurmak, ortak çal›flmalar yürüt-
mek gerekir. Gerçeklefltirmeyi arzu etti¤imiz belgeselin konusu ile paralellikler
olufltu¤unda teklif ça¤r›s›na kat›lacak projenin faaliyetlerinde ifllevsel olacak, pro-
jeye katk› sunacak belgesel yap›m önerileri gelifltirilebilir.
Sponsor Kurulufllar
Hizmet verdikleri alanla bir biçimde ba¤lant›l› olan, hedef kitleleri ile gelifltir-
mek istedikleri iletiflim faaliyetlerini destekleyen, kurumsal imajlar›n› güçlendiren
bir etkinlik olarak belgesel yap›mlar› destekleyecek firma - kurulufllar olabiliyor.
Belgeselin televizyonlarda gösterilecek olmas› önemli çünkü yayg›n olarak hedef
kitlelerine ulaflma olana¤› sunuyor.
Belgeselin yap›m›nda ba¤›ms›zl›k ilkesini korumaya özen göstererek, sponsor
kuruluflun iletiflim ve kurumsal imaj tercihlerini gözeten cazip bir fikrin iyi haz›r-
lanm›fl bir proje dosyas› ile sponsor bulma flans› olabilir. Öneri, televizyon kana-
l›ndan al›nan ve belgeselin kanallar›nda gösterilece¤ine dair bir ‘niyet mektubu’ ile
desteklenirse dosya daha güçlü olur. Kurulufllar›n popüler kiflilere sponsorluk yap-
ma e¤ilimleri yan›nda genç ekiplere destek vermeyi tan›t›m ve halkla iliflkiler faali-
yetlerine katk› sunan bir iletiflim konusu olarak de¤erlendirdiklerini de gözden ka-
ç›rmamak gerekir.
Yerel Ve Ulusal Televizyon Kurulufllar›

TV kanallar› genellikle sponsor destekçi bulmufl önerilere s›cak bak›yor. Bir
yandan da TV kanallar›n›n yay›n prototipleri var. Bu prototip do¤rultusunda ku-
flaklar ve içerikleri belirleniyor. Önerilen belgeselin yay›nlanaca¤› bir kuflak olma-
s› gerekiyor.
TV kanallar› di¤er programlar› gibi belgeselleri de içyap›mlar olarak gerçeklefl-
tirmeyi tercih ediyor. Farkl› fikir ve konu cazibesi olan, araflt›rma yo¤unlu¤u, çe-
kim co¤rafyas›, ekip ve zaman olarak kanal›n olanaklar› do¤rultusunda kendi ru-
tin yap›m koflullar›n› zorlayan türde belgesel önerilerinin flans› daha yüksek. Spon-
sorla flans daha da art›yor.
Yerel Olanaklar
Kültür ve sanat alanlar›na duyarl› yerel yönetimler ve yerel sponsorlar baflvuru-
lacak di¤er bir destek kayna¤› olabilir. Yereline sahip ç›karak konusunu yaflad›¤›
yöreden seçen özellikle genç belgeselciler, ayni ve mali destekler bulabilirler. Ye-
rel televizyonlar›n varl›¤›, filmin tüm yöre halk› ile paylafl›lmas›n› da sa¤layacakt›r.
Ayr›ca, özen ve tutku ile yap›lm›fl bir belgesel film, yerelin s›n›rlar›n› aflarak konu-
sunu evrensele de tafl›r ve durum daha da de¤erlidir. Türkiye’nin herhangi bir kö-
flesinden ‹stanbul’a, Antalya’ya, Berlin’e belgesel film yollamak herkese heyecan
ve umut veren bir sanat olay› olur.
Bölgesel Kalk›nma Ajanslar› Hibe Programlar›

2006 y›l›nda 5449 say›l› yasa ile Devlet Planlama Teflkilat›’na ba¤l› olarak kuru-
lan ve 26 ili kapsayan Bölgesel Kalk›nma Ajanslar› hibe programlar› ile fonlar aç›-
yor. Bu programlar da do¤rudan kültür sanat alanlar› için aç›lm›fl fonlar de¤il. Ça¤-
r›n›n amac›, konusu, içeri¤ine ba¤l› olarak belgesel film üretimi de gerçeklefltirile-
bilir. Bu fonlarla da bireysel baflvuru imkan› yok. Yukar›dakiler gibi teklif ça¤r›s›-
na kat›lacak kurum kurulufllar›n proje önerileri içinde gerçeklefltirmeyi arzu etti¤i-
miz bir konuda belgesel yapma olana¤› olabilir. Teklif verebilecek kurum - kuru-
lufllarla ba¤lant›lar, ortak çal›flmalar gelifltirilirse projelendirme sürecinde, belgesel
yap›mlar›n ayn› zamanda önemli bir iletiflim arac› oldu¤u da de¤erlendirilerek bu
tür yap›mlar ile projelere katk› sunmak da mümkün olacakt›r. Kalk›nma Ajanslar›-
n›n teklif ça¤r›lar› ve tüm bilgilerine ulaflmak için afla¤›daki sitenin takip edilmesi
yararl› olacakt›r. Her bölgenin kalk›nma ajans›n›n web adresi farkl› olup genel web
adresi www.planlama.org.
Bölgesel Kalk›nma Ajanslar›n›n teklif ça¤r›lar› da dâhil olmak üzere tüm Avru-
pa Birli¤i programlar›na verilen proje teklifleri, belirlenmifl formatlara birebir uyu-
larak titizlikle haz›rlanmas› gereken proje dosyalar›. Dosya haz›rlarken uzmanlar-
dan ya da daha önce deney kazanm›fl olanlardan destek almaya ihtiyaç duyuluyor.
Hibeyi yöneten merkez ça¤r› sürecinde k›s›tl› da olsa bilgilendirme toplant›lar› dü-
zenliyor. Söz konusu baflvuru formatlar›n›n ö¤renilebilir oldu¤unu, ö¤rendikçe ye-
ni deney ve birikimler kazanarak çal›flmalar›m›z› daha bilinçle yönlendirebilece¤i-
mizi görmek gerekir. Bizim yapmak istedi¤imiz fleyler belirleyici oluyor.
Televizyon Programlar› ‹çin
Örnek Bütçe
PROGRAM BÜTÇES‹
TEKL‹F ED‹LEN KABUL ED‹LEN
GRUPLAR AÇIKLAMA
BÜTÇE BÜTÇE
A YAPIM YÖNET‹M GURUBU
1 TEL‹F
2 SENARYO YAZARI
3 YÖNETMEN
4 YÖNETMEN YARDIMCILARI
5 BAfiROL OYUNCULARI
6 D‹⁄ER OYUNCULAR
7 PRODÜKS‹YON AM‹R‹
8 PRODÜKS‹YON AM‹R 1.YRD
9 PRODÜKS‹YON AM‹R 2. YRD.
10 SET AM‹R‹
11 SET GÖREVL‹S‹ 1
12 SET GÖREVL‹S‹ 2
TOPLAM
B TEKN‹K H‹ZMETLER GRUBU
1 KAMERAMAN
2 KAMERAMAN YARDIMCISI
3 SUALTI KAMERA
4 fiEF IfiIKÇI
5 fiEF IfiIKÇI YARDIMCISI
6 IfiIK SET‹
7 SESÇ‹
8 EFEKTÖR
9 EFEKTÖR YARDIMCISI
10 BOOM OPERATÖRÜ
TOPLAM
C SESLEND‹RME GRUBU
TOPLAM
D ART‹ST‹K H‹ZMETLER GRUBU

1 SANAT YÖNETMEN‹
2 DEKORATÖR
3 DEKORATÖR YRD.
4 KOSTÜM-AKSESUAR SORUMLUSU
5 MARANGOZ
6 TERZ‹
7 MAKYAJCI
8 BERBER-KUAFÖR
9 PERUKÇU
10 GRAF‹ST
TOPLAM
E MÜZ‹K GRUBU
1 JENER‹K MÜZ‹⁄‹
2 ÖZGÜN MÜZ‹K
3 MÜZ‹K DÜZENLEME
4 ENSTRÜMAN ÇALANLAR
5 SOL‹STLER
6 ORKESTRA fiEF‹
7 TONMAYSTER
8 MÜZ‹K TEL‹F G‹DERLER‹
TOPLAM
F NAKL‹YE G‹DERLER‹ GRUBU
1 EK‹P OTOSU
2 EK‹P M‹N‹BÜSÜ
3 KAMYON
4 TAKS‹
TOPLAM
G K‹RALAMA VE SATINALMA G‹D. GRUBU
1 EK‹P KONAKLAMA YER‹ K‹RASI
2 ÇEK‹M YER‹ K‹RASI (EV/APART/YALI)
3 GÖRÜNTÜDE KULL. TEKNE K‹RASI
4 DEPO/BÜRO/ARD‹YE K‹RASI
5 BÜYÜK EfiYA DEKOR KOSTÜM K‹RA. SAT.AL
6 AKSESUAR G‹DERLER‹
7 MAKYAJ MALZEMES‹ G‹DERLER‹
8 MÜZ‹K STÜDYOSU K‹RASI
9 ‹KRAM VE SA⁄LIK G‹DERLER‹
10 V‹DEO MONTAJ
11 D‹J‹TAL KAMERA K‹RASI
12 D‹J‹TAL KAMERA KASETLER‹
Ekler 137
13 ELEKTRON‹K EFEKTLER
14 fiARYO/DOLLY/J‹MMY‹ JEEP
14 GÖRÜNTÜDE KUL. Y‹YECEK ‹ÇECEK
15 D‹⁄ER K‹RALAMALAR VE SATINALMALAR
TOPLAM
H Y‹YECEK ‹ÇECEK GRUBU
1 Y‹YECEK VE ‹ÇECEK G‹DERLER‹
TOPLAM
‹ BASIM VE TANITIM G‹DERLER‹ GRUBU
1 SENARYO ÇO⁄ALTMA VE C‹LT G‹DER‹
2 FOTO⁄RAF F‹LM‹ VE BASKI G‹DER‹
3 KIRTAS‹YE G‹DERLER‹
4 SA‹R ÇEfi‹TL‹ G‹DERLER
5 TELEFON VE FAX G‹DERLER‹
6 TAfiIMA VE HAMAL‹YE
7 YOLLUKLAR
8 ENERJ‹ G‹DERLER‹
9 SA‹R ÇEfi‹TL‹ G‹DERLER
TOPLAM
GENEL TOPLAM
% KAR
TOPLAM SONUÇ

Fotograf Ve Video PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fotograf Ve Video PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2428

Copyright © 2011 by Anadolu University

UZAKTAN Ö⁄RET‹M TASARIM B‹R‹M‹

Genel Koordinatör Yard›mc›s›

Grafik Tasar›m Yönetmenleri

Ölçme De¤erlendirme Sorumlusu

Kitap Koordinasyon Birimi

Foto¤raf ve Video Proje Gelifltirme

Bu kitap ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ Web-Ofset Tesislerinde 1.000 adet bas›lm›flt›r.

Kültür ve Sanat Programlar›nda Proje Gelifltirme.............. 2 1. ÜN‹TE

Portfolyo Tasar›m›................................................................... 16 2. ÜN‹TE

Bir Fotoröportaj Projesi.......................................................... 40 3. ÜN‹TE

Belgesel Yap›mlar›n Projelendirilmesi .................................. 62 4. ÜN‹TE

Bir Fikirle Yola Ç›kman›n Önemi ................................................................ 65

5. ÜN‹TE Bir Televizyon Program› Tasarlamak ................................... 78

6. ÜN‹TE Reklam ve Tan›t›m Projesi Gelifltirme.................................. 96

Ekler ...................................................................................... 114

SIRA S‹ZDE Bir projeninSIRA

ya konur. Ulusal yay›n yapan TV kanallar›n› düflünürsek, haber programlar› de-

Proje Yaflam Döngüsü

Projeye Kaynak Planlama Aflamas›

Foto¤raf 1.1 Kendi yaflam deneyimlerinden, gün-

yap›l›r. Bu görüflmeler s›ras›nda haz›rlanan sorular›n konuflulan kifliler taraf›ndan

Yaz›flma (anket): Yaz›l› iletiflim yoluyla veri toplama tekni¤idir. En yayg›n

Hedef Kitle Araflt›rmas›

da kad›nlar. Genel kitle iletiflim araflt›rmalar›nda, toplumsal araflt›rmalarda izleyici

PROJE ÖNER‹S‹N‹N RAPORLAfiTIRILMASI

NA M A Ç Proje kavram›n› aç›klayabilmek.

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› S›ra Sizde Yan›t Anahtar›

Portfolyo Haz›rlama Süreçleri

Çal›flmalar›n Seçimi: Unutmamam›z gereken önemli bir konu da, portfolyo

Portfolyo Tespiti-Tasar›m›: Çal›flmalar›n›z› bir arada tutabilmek için farkl›

Haz›r Portfolyo Kullanmak

Bask› aflamas›nda farkl› seçenekler ortaya ç›kabilir. Bilgisayar verisi üzerinden

Özgün Portfolyo Tasar›m›

Sunum ve De¤erlendirme: Portfolyo, çok özel durumlar olmad›kca, de¤er-

Özgeçmifl yaz›lacak kâ¤›d›n özelliklerinin neden önemli oldu¤unu tart›fl›n›z.

Deneyim bölümünde kat›ld›¤›n›z etkinlikler, çal›fltaylar, projeler vb. yer al›r.

Beden Dili: Sunuma haz›rlan›rken kitapç›larda rahatl›kla bulabilece¤imiz kifli-

Sunum esnas›nda duruflumuz dinamik ve ‘kendine güven’ mesaj› vermeli dik

FARKLI ORTAMLARDA PORTFOLYO SUNUMU

CD veya DVD Ortam›nda Portfolyo Haz›rlama

Portfolyo sunumunun CD ve DVD ortam›nda olmas›n›n yararlar›n› tart›fl›n›z.

Web Ortam›nda Portfolyo Haz›rlama

Elektronik postan›n a¤›rl›kl› olarak kullan›lmas› ile bafllayan internet serüveni,

Radyo, televizyon ve internetin 50 milyon kullan›c›ya ulaflma süreleri

Bir web sitesi üzerinden portfolyonuzu yay›nlamak için üç temel ihtiyac›n›z

Web format›na uygun portfolyo tasar›m›: Web üzerinden yay›nlanabilecek

Bu siteleri kullanarak portfolyomuzu yay›nlamak ücretsiz ve kolayd›r ancak ba-

Portfolyonuzu ücretsiz olarak yay›nlayabilecek sitelerin avantaj ve dezavantajlar›n›

Yukar›da belirtti¤im dezavantajlar›na ra¤men, devianart, facebook gibi sosyal

S›ra Sizde Yan›t Anahtar›

Fotoröportaj›n Tan›m› ve Kapsam›

SIRA S‹ZDE Röportaj ve SIRA

Foto¤rafç›n›n Konu Seçerken Cevaplamas› Gereken Sorular;

Bir foto¤raf projesinin tamamlanamamas›n›n ilk nedenlerinden biri konunun

Seçilen Konunun Gerçeklefltirilebilirli¤i için Görüfller

Seçilen Konuyu Araflt›rmak

Foto¤rafç› Çekimlere Bafllamadan Önce;

Günümüzde sanal ortamda depolanan bilgiye internet kanal›yla ulaflmak pratik

Araflt›rmalar›n Yeterlili¤i ‹çin Görüfller

Çekim Haz›rl›¤› ve Proje Yaz›m›