Miteloudis Itimikaitoxrima

Π.3.2.
1 Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες,

σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε
30 διδακτικές ώρες ανά τάξη
Νεοελληνική Γλώσσα
Β΄ Λυκείου
Τίτλος:
«Παρουσίαση – Κριτική: Η Τιμή και το Χρήμα – Η Τιμή
της Αγάπης»
ΠΑΝΤΑΖΗΣ ΜΗΤΕΛΟΥΔΗΣ
ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ
Θεσσαλονίκη 2012
ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ MIS: 296579 – Π.3.2.1: Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές
Υπουργείο Παιδείας & Θρησκευμάτων, Πολιτισμού δραστηριότητες
& Αθλητισμού Β΄Λυκείου «Παρουσίαση – Κριτική: Η Τιμή και το Χρήμα - Η Τιμή της Αγάπης»
Σελίδα 1 από 35
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ
ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και
δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και
Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS 296579 (κωδ. 5.175), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες
προτεραιότητας 1-2-3 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η
οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς
πόρους.
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι .Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ
ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ
ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π.3.2.1. Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες, σύμφωνα με
συγκεκριμένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη.
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ
Υπεύθυνος υπο-ομάδας εργασίας γλώσσας δευτεροβάθμιας: Δημήτρης Κουτσογιάννης
ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
http://www.greeklanguage.gr
Καραμαούνα 1 – Πλατεία Σκρα Τ.Κ. 55 132 Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη
Τηλ.: 2310 459101, Φαξ: 2310 459107, e-mail: centre@komvos.edu.gr
Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
Τίτλος
Παρουσίαση–Κριτική: Η Τιμή και το Χρήμα – Η Τιμή της Αγάπης
Δημιουργός
Πανταζής Μητελούδης
Διδακτικό αντικείμενο
Νεοελληνική Γλώσσα
Τάξη
Β΄ Λυκείου
Χρονολογία
Δεκέμβριος 2012
Διδακτική/θεματική ενότητα
Ενότητα: Παρουσίαση–Κριτική
Ι) Παρουσίαση και κριτική ενός βιβλίου/ Λογοτεχνική κριτική.
ΙΙΙ) Παρουσίαση και κριτική άλλων μορφών τέχνης/ Κριτική ταινίας.
Διαθεματικό
Ναι
Εμπλεκόμενα γνωστικά αντικείμενα
Νεοελληνική Γλώσσα – Λογοτεχνία
Χρονική διάρκεια
8 διδακτικές ώρες
Χώρος
Εντός σχολείου: Αίθουσα διδασκαλίας με υπολογιστή και βιντεοπροβολέα ή/και
εργαστήριο πληροφορικής.
Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή
Προϋπόθεση για την εφαρμογή του συγκεκριμένου σεναρίου: να έχουν διαβάσει οι
μαθητές όλη τη νουβέλα του Κ. Θεοτόκη «Η Τιμή και το Χρήμα» και να
παρακολουθήσουν την ταινία της Τ. Μαρκετάκη «Η Τιμή της Αγάπης». Απαραίτητος
είναι ο εξοπλισμός της αίθουσας με φορητούς υπολογιστές, βιντεοπροβολέα, κάποιο
σύστημα ήχου, ίσως και ασύρματου δικτύου. Εναλλακτικά, χρήση του εργαστηρίου
πληροφορικής.
Εφαρμογή στην τάξη
Το συγκεκριμένο σενάριο είναι πρόταση διδασκαλίας.
Το σενάριο στηρίζεται
-
Το σενάριο αντλεί
-
Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ/ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Πρόκειται για ένα διαθεματικό σενάριο για τη διδασκαλία της ενότητας

«Παρουσίαση–Κριτική». Περιλαμβάνει την Παρυσίαση–Κριτική λογοτεχνικού
βιβλίου και ταινίας. Το λογοτεχνικό κείμενο που επιλέχτηκε είναι η νουβέλα του
Κωνσταντίνου Θεοτόκη «Η Τιμή και το Χρήμα», που διδάσκεται στο μάθημα της
Λογοτεχνίας. Παράλληλα, επιλέχτηκε η ταινία της Τώνιας Μαρκετάκη «Η Τιμή της
Αγάπης» που βασίζεται στη νουβέλα του Θεοτόκη. Οι μαθητές αξιοποιώντας
επιλεγμένη βιβλιογραφία καλούνται να γράψουν δικά τους κείμενα παρουσίασης και
κριτικής της νουβέλας. Στη συνέχεια, αφού παρακολουθήσουν την ταινία, τους
δίνονται κείμενα παρουσίασης και κριτικής της ταινίας και καλούνται να γράψουν τη
δική τους κριτική στις κριτικές.
Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο

Βασικός στόχος της διδασκόμενης ενότητας είναι η εξοικείωση των μαθητών με
κείμενα παρουσίασης και κριτικής και συγκεκριμένα παρουσίασης και κριτικής
λογοτεχνικού έργου και κινηματογραφικής ταινίας. Αναμένεται ως αποτέλεσμα της
όλης διαδικασίας η διαμόρφωση κριτηρίων για την κριτική λογοτεχνικών και
γενικότερα καλλιτεχνικών δημιουργημάτων, όπως η κινηματογραφική ταινία.
Εξάλλου, «η αισθητική καλλιέργεια» είναι ένας από τους βασικούς στόχους στην όλη
εκπαιδευτική διαδικασία. Στη συγκεκριμένη πρόταση η επίτευξη αυτού του στόχου
επιδιώκεται και με τη διδακτική προσέγγιση της ίδιας της κινηματογραφικής ταινίας.
Όσον αφορά στην παιδαγωγική των γραμματισμών, η παρούσα πρόταση
εντάσσεται στα πλαίσια των «πολυγραμματισμών». Η έμφαση δίνεται σε διδασκαλία
κειμένων και ειδών λόγου που σχετίζονται με ένα ευρύ φάσμα τεχνολογικών μέσων
επικοινωνίας αλλά και προέρχονται από ποικίλες πολιτισμικές πηγές σε παγκόσμιο
επίπεδο. «Το νόημα παράγεται πολυτροπικά, οπότε ο γλωσσικός τρόπος είναι μέρος
από ένα ευρύτερο πλέγμα οπτικών, ακουστικών και άλλων τρόπων νοήματος όπου η
εικόνα, η κίνηση, η μουσική, οι ήχοι γενικότερα έχουν τον ρόλο τους και μάλιστα στα
πλαίσια μιας παγκόσμιας πολιτισμικής πολυμορφίας και φυσικά όλων των νέων, κάθε
φορά, τεχνολογιών επικοινωνίας.» Όλα αυτά ισχύουν ιδιαίτερα όταν μια
κινηματογραφική ταινία –θα μπορούσε να είναι και οποιοδήποτε άλλο έργο τέχνης–
αποτελεί διδακτικό αντικείμενο και μάλιστα αντικείμενο κριτικής για τους μαθητές.
Οι μαθητές καλούνται να αποκωδικοποιήσουν πέρα από τη γλώσσα της Λογοτεχνίας
και την κινηματογραφική γλώσσα, ώστε να είναι σε θέση να βγάλουν ένα
συμπέρασμα, να καταλήξουν σε μια δική τους κριτική.
Η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία νομίζω πως είναι αυτονόητη και ουσιαστική
προϋπόθεση για όλα τα παραπάνω. Δε θεωρώ σκόπιμο να εξηγήσω όλη τη διαδικασία
διαμόρφωσης και λειτουργίας των ομάδων. Απλώς θέλω να διευκρινίσω ότι, κατά την
προσωπική μου άποψη και εμπειρία, η αυτορύθμιση των ομάδων από τους μαθητές
είναι η καλύτερη επιλογή, εφόσον δεν συντρέχουν άλλοι σοβαροί λόγοι.
Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ
Πρόκειται για ένα διαθεματικό σενάριο όπου επιδιώκεται ο συνδυασμός της γλώσσας
με τη λογοτεχνία σε πολλά επίπεδα, είτε γιατί δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά να
μελετήσουν γλωσσικό υλικό (κριτικές λογοτεχνικού κειμένου και ταινίας) και να
κάνουν κάτι με αυτό, πράγμα το οποίο προσθέτει ένα προσωπικό νόημα στη
διαδικασία της μάθησης, είτε να επεξεργαστούν δύο διαφορετικές γλώσσες, αυτή της
λογοτεχνίας και αυτή του κινηματογράφου (αφηγηματική γλώσσα που
πραγματώνεται με διαφορετικούς τρόπους σε κάθε τέχνη) είτε, τέλος να συνδέσουν
τη διδασκαλία της γλώσσας με τη λογοτεχνία, εξοικονομώντας χρόνο, και
συνειδητοποιώντας ότι το γλωσσικό υλικό δεν είναι απλώς ύλη προς
εκμάθηση/αποστήθιση αλλά ζωντανό υλικό μέσω του οποίου αντιλαμβανόνται και
αναπαριστούν τον κόσμο.
Καθώς οι μαθητές είναι αρκετά εξοικειωμένοι με την ανάγνωση/ερμηνεία
λογοτεχνικού κειμένου, το σενάριο ξεκινά με την παρουσίαση–κριτική του
συγκεκριμένου λογοτεχνικού έργου, για να περάσει στη συνέχεια στην κριτική μιας
ταινίας. Η παρουσίαση–κριτική κινηματογραφικής ταινίας είναι κάτι καινούργιο για
τους μαθητές και γι’ αυτό επιλέχθηκε η συγκεκριμένη ταινία που αποτελεί μεταφορά
στην οθόνη της νουβέλας του Θεοτόκη.
Η ανάλυση τόσο των καλλιτεχνικών δημιουργημάτων (λογοτεχνικού έργου και
κινηματογραφικής ταινίας) όσο και των κειμένων κριτικής στοχεύει στο να
συνειδητοποιήσουν οι μαθητές με ποιες διαδικασίες διαμορφώνουμε την προσωπική
μας άποψη και τις στάσεις μας απέναντι στα έργα τέχνης γενικότερα.
Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής

Αναμένεται οι μαθητές:
 να διακρίνουν τα κριτήρια με τα οποία γίνεται η παρουσίαση και η κριτική
ενός λογοτεχνικού έργου
 να διακρίνουν τα κριτήρια με τα οποία γίνεται η παρουσίαση και η κριτική
μιας κινηματογραφικής ταινίας
 να αναρωτηθούν αν διαφέρουν τα κριτήρια
 να κατανοήσουν τον τρόπο που οργανώνεται ένα κείμενο παρουσίασης–
κριτικής
 να διακρίνουν την οπτική του κριτικού
 να προβληματιστούν για θέματα που προβάλλονται στο συγκεκριμένο
λογοτεχνικό έργο και στην ταινία: οι κοινωνικές προκαταλήψεις και ο
περιορισμός της ατομικής ελευθερίας, ο ρόλος των κοινωνικών
τάξεων/διαφορών στη διαμόρφωση των διαπροσωπικών σχέσεων και της
ατομικής ευτυχίας, η θέση της γυναίκας και οι κοινωνικές προκαταλήψεις, ο
ρόλος της πολιτικής και των πολιτικών επιλογών στη διαμόρφωση της ζωής
του κάθε πολίτη, οι εκάστοτε ηθικές αξίες και η διαμόρφωση μιας
προσωπικής ηθικής, η εργασία ως αυτοαξία για την αξιοπρέπεια του
ανθρώπου και πιθανόν και άλλα σχετικά θέματα.
 να διαμορφώσουν και να διατυπώσουν μια δική τους οπτική στην κριτική του
λογοτεχνικού έργου και της κινηματογραφικής ταινίας.
Γνώσεις για τη γλώσσα
 να εξοικειωθούν με τη γλώσσα της κριτικής διακρίνοντας τα χαρακτηριστικά

της (π.χ. μακροπερίοδος λόγος, αιτιολόγηση κ.ά.)
 να αποκωδικοποιήσουν στοιχειώδη χαρακτηριστικά της κινηματογραφικής
γλώσσας που είναι απαραίτητα για τη μεταφορά των νοημάτων: το κάδρο και
η οργάνωση της πληροφορίας μέσα σ’ αυτό, η λειτουργία των πλάνων, η
φωτογραφία, οι ηχητικές επιλογές, το μοντάζ
 οι μαθητές ασκούνται και σε μια πιο συστηματική αποκωδικοποίηση του
προφορικού λόγου και των χαρακτηριστικών του στην κινηματογραφική
ταινία – ως μέρος της κινηματογραφικής γλώσσας.
Γραμματισμοί
Γλωσσικός – Κλασικός γραμματισμός
Οι μαθητές εξασκούνται στην παραγωγή διαφόρων τύπων κειμένων σε γραπτό λόγο:
περίληψη, κείμενα παρουσίασης και κριτικής. Ασκούνται και σε προσχεδιασμένο
προφορικό λόγο (την παρουσίαση των συμπερασμάτων από την εργασία της ομάδας).
Νέοι γραμματισμοί
Επιδιώκεται να ασκηθούν οι μαθητές:
 στην αποκωδικοποίηση μηνυμάτων γραπτού και προφορικού λόγου από
ψηφιακές/οπτικοακουστικές πηγές (κινηματογραφική ταινία): να συγκρίνουν
τις δύο γλώσσες, λογοτεχνική και κινηματογραφική, και τους τρόπους με τους
οποίους δημιουργούν και προβάλλουν τα πρόσωπα και γενικά την ιστορία που
αφηγείται,
 στην αποκωδικοποίηση μηνυμάτων οπτικών (εικόνας) και ακουστικών
(ήχου,μουσικής): σύγκριση του νατουραλισμού του λογοτεχνικού κειμένου
και του νατουραλισμού της ταινίας. Σ’ ένα τέτοιο πλαίσιο μπορεί τα παιδιά να
αποκωδικοποιήσουν τόσο τη λογοτεχνική όσο και την κινηματογραφική
γλώσσα: πλάνα, μουσική υπόκρουση, διαλόγους κτλ,
 στην παραγωγή νοήματος από την ανάλυση όλων των παραπάνω γλωσσικών
και μη μηνυμάτων (πολυτροπικός γραμματισμός),
 στην παραγωγή ψηφιακών πολυτροπικών κειμένων με την αξιοποίηση
λογισμικών επεξεργασίας κειμένου και παρουσίασης.
Κριτικός γραμματισμός
Στην παρούσα διδακτική πρόταση δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να
κατανοήσουν τους παράγοντες που διαμορφώνουν τα κριτήρια για την κριτική
λογοτεχνικών έργων και κινηματογραφικών ταινιών, όπως είναι η ιδεολογικοπολιτική
θεώρηση του κριτικού, η εστίαση της κριτικής, οι διαφορές που μπορούμε να
εντοπίσουμε σε κριτικές που γράφτηκαν όταν εκδόθηκε η νουβέλα του Θεοτόκη και
σε κριτικές που γράφτηκαν πολλά χρόνια αργότερα. Οι διαφορές αυτές μπορούν να
αφορούν τη γλώσσα της κριτικής, το περιεχόμενο, τις ιδεολογικές ή άλλες θεωρήσεις
κ.ο.κ.
Επιπλέον, οι μαθητές καλούνται να διαμορφώσουν τα δικά τους κριτήρια, ώστε
να γράψουν τις δικές τους κριτικές από την οπτική γωνία που θα επιλέξουν.
Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ
Αφετηρία
Η αρχική ιδέα προήλθε από τη διδασκαλία της νουβέλας του Κωνσταντίνου Θεοτόκη
στην οποία βασίστηκε η ταινία της Τώνιας Μαρκετάκη. Η διδασκαλία του
συγκεκριμένου κειμένου διευκολύνει την κριτική προσέγγιση της ταινίας, καθώς η
υπόθεση είναι ήδη γνωστή στους μαθητές και επιπλέον έχουν εργαστεί με κείμενα
κριτικής του λογοτεχνικού έργου.
Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο

Συμβατότητα με το ΑΠΣ & το ΔΕΠΠΣ:
Αξιοποιούνται οι ΤΠΕ στη διδασκαλία της Γλώσσας και της Λογοτεχνίας.
Δίνεται έμφαση στην αξιοποίηση της Τέχνης, και στη συγκεκριμένη περίπτωση της
τέχνης του κινηματογράφου, στην εκπαιδευτική διαδικασία. Βασίζεται στη διδακτική
προσέγγιση των πολυγραμματισμών και του κριτικού γραμματισμού. Εφαρμόζονται
βιωματικές και ομαδοσυνεργατικές μέθοδοι διδασκαλίας.
Συμβατότητα με τις αρχές και τους στόχους των νέων προγραμμάτων σπουδών του
Νέου Σχολείου: Σχέδιο μαθήματος που βασίζεται στη μέθοδο project.
Αξιοποίηση των ΤΠΕ

Η αναζήτηση πηγών στο διαδίκτυο και η χρήση λογισμικών επεξεργασίας κειμένου
και παρουσίασης.
Κείμενα
«Η Τιμή και το Χρήμα», Κωνσταντίνου Θεοτόκη
Κινηματογραφική ταινία «Η Τιμή της Αγάπης», Τώνιας Μαρκετάκη
Στο σενάριο επίσης αξιοποιούνται κείμενα κριτικής του λογοτεχνικού έργου καθώς
και κείμενα παρουσίασης-κριτικής της κινηματογραφικής ταινίας, αντλημένα κυρίως
από το διαδίκτυο, τα οποία καταλογογραφούνται στο παράρτημα.
Διδακτική πορεία/στάδια/φάσεις
1η φάση ( 2 διδακτικές ώρες) (στο μάθημα της Λογοτεχνίας)

(στην αίθουσα διδασκαλίας)
1η ώρα: Ανάγνωση αποσπασμάτων από τη νουβέλα του Κ. Θεοτόκη «Η Τιμή και το

Χρήμα»
2η ώρα: Συζήτηση/ανάλυση του λογοτεχνικού έργου με γνώμονα τα κείμενα κριτικής
για το συγκεκριμένο έργο (βλ. Παράρτημα, Κείμενα κριτικής του λογοτεχνικού
έργου). Δίνεται έμφαση στην τεχνοτροπία, στον κοινωνικό/πολιτικό προβληματισμό
του συγγραφέα, στην εποχή, στους λογοτεχνικούς χαρακτήρες και τις σχέσεις που
διαμορφώνουν μεταξύ τους. Αναζητώνται τα κίντρα των συμπεριφορών και επιλογών
τους και οι παράγοντες που διαμορφώνουν αυτά τα κίνητρα.
Ζητάμε από τους μαθητές να διαβάσουν στο σπίτι ολόκληρη τη νουβέλα.
2η φάση ( 2 διδακτικές ώρες) (στο μάθημα της Λογοτεχνίας)

(στην αίθουσα διδασκαλίας, εξοπλισμένη με φορητούς υπολογιστές, βιντεοπροβολέα
και ασύρματο δίκτυο. Εναλλακτικά στο εργαστήριο πληροφορικής.)
Χωρίζονται οι μαθητές σε ομάδες των τεσσάρων ατόμων (αν αυτό εξυπηρετεί).

Δίνουμε σε κάθε ομάδα ένα από τα κείμενα κριτικής (βλ. Παράρτημα, Κείμενα
κριτικής του λογοτεχνικού έργου) και το 1ο Φύλλο Εργασίας.
Οι μαθητές καλούνται να εντοπίσουν στο κείμενο κριτικής τα βασικά
χαρακτηριστικά: τις πληροφορίες για το λογοτεχνικό έργο (συνοπτική παρουσίαση
της υπόθεσης, των προσώπων, της εποχής κ.ά.), τα σχόλια του κριτικού, την
τεκμηρίωσή τους, την οπτική γωνία της κριτικής. Καταγράφουν τα ευρύματα και τα
συμπεράσματα της ομάδας σε έγγραφο word, ώστε με βάση και τα συμπεράσματα
αυτά να συντάξουν στη συνέχεια τη δική τους κριτική.
3η φάση (1 διδακτική ώρα) (στο μάθημα της Ν. Γλώσσας)

Έχει ζητηθεί από τους μαθητές να έχουν ήδη παρακολουθήσει την ταινία της Τ.
Μαρκετάκη «Η Τιμή της Αγάπης». (Εναλλακτικά, μπορεί να γίνει προβολή της
ταινίας στο σχολείο. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να αφιερωθεί επιπλέον χρόνος
για τον σκοπό αυτό).
Δίνεται το 2ο Φύλλο Εργασίας και σε κάθε ομάδα ένα κείμενο παρουσίασης –
κριτικής της ταινίας - σε κάποια/ες ομάδες μπορούν να δοθούν δύο από τα μικρότερα
κείμενα - (βλ. Παράρτημα, Κείμενα παρουσίασης – κριτικής της ταινίας).
Οι μαθητές καλούνται να εντοπίσουν στο κείμενο κριτικής τα βασικά
χαρακτηριστικά: τις πληροφορίες για την ταινία (συνοπτική παρουσίαση της
υπόθεσης, των προσώπων, της εποχής κ.ά.), τα σχόλια του κριτικού, την τεκμηρίωσή
τους, την οπτική γωνία της κριτικής.
Καταγράφουν τα ευρύματα και τα συμπεράσματα της ομάδας τους σε ένα δικό τους
κείμενο κριτικής της παρουσίασης–κριτικής, σε έγγραφο word.
4η φάση (2 διδακτικές ώρες) (στο μάθημα της Ν. Γλώσσας)

Οι ομάδες συντάσσουν ένα δικό τους κείμενο κριτικής της ταινίας (3ο Φύλλο
Εργασίας). Το κείμενο και τα συμπεράσματά τους θα τα παρουσιάσουν στην
ολομέλεια μαζί με την προηγούμενη εργασία τους κατά την επόμενη φάση.
5η φάση (1 διδακτική ώρα) (στο μάθημα της Λογοτεχνίας ή της Γλώσσας)

Οι ομάδες παρουσιάζουν και τις δύο εργασίες τους στην ολομέλεια. Η παρουσίαση
γίνεται σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο και με τη χρήση λογισμικού
παρουσίασης, αν αυτό είναι δυνατό.
ΣΤ. ΦΥΛΛΟ/Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ
1ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Λογοτεχνικό έργο: «Η ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΗΜΑ», Θεοτόκη

Κείμενο κριτικής για το λογοτεχνικό έργο: (Ένα από τα κείμενα που προτείνονται στο
Παράρτημα)
Στο κείμενο κριτικής της ομάδας σας να υπογραμμίσετε (με διαφορετικό
χρώμα κάθε φορά):
1. τα βασικά χαρακτηριστικά: τις πληροφορίες για το λογοτεχνικό έργο
(συνοπτική παρουσίαση της υπόθεσης, των προσώπων, της εποχής
κ.ά.),
2. τα σχόλια του κριτικού και πώς αυτά τεκμηριώνονται,
3. την οπτική γωνία της κριτικής: σε ποια στοιχεία ή χαρακτηριστικά
επικεντρώνεται η κριτική, είναι θετική ή αρνητική, ποια είναι η θέση
του κριτικού απέναντι στους προβληματισμούς του Θεοτόκη.
Να καταγράψετε τα ευρύματα και τα συμπεράσματα της ομάδας σας σε ένα έγγραφο
word
Κινηματογραφική ταινία: « Η ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ», Τ. Μαρκετάκη

Κείμενο παρουσίασης – κριτικής της ταινίας: (Ένα από τα κείμενα που
προτείνονται στο Παράρτημα)
Να συντάξετε ένα δικό σας κείμενο κριτικής για το κείμενο παρουσίασης –

κριτικής της ομάδας σας.
Για τη σύνταξη του κειμένου σας να εντοπίσετε:
1. το πληροφοριακό μέρος: (συνοπτική παρουσίαση της υπόθεσης, των
προσώπων, της εποχής κ.ά.),
2. τα σχόλια του κριτικού και πώς αυτά τεκμηριώνονται,
3. την οπτική γωνία της κριτικής.
Στη συνέχεια να καταγράψετε τα ευρύματα και τα συμπεράσματά σας.
(Το κείμενο να γραφεί σε word.)
Κινηματογραφική ταινία: « Η ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ», Τ. Μαρκετάκη

Να συντάξετε ένα δικό σας κείμενο κριτικής της ταινίας.
Το κείμενό σας καλό είναι να ακολουθεί την εξής δομή:

1. το πληροφοριακό μέρος: ( συνοπτική παρουσίαση της υπόθεσης, των
προσώπων, της εποχής κ.ά.),
2. τα σχόλια και τηντεκμηρίωσή τους,
3. την οπτική γωνία της κριτικής σας.
Για την κριτική παρουσίαση της ταινίας μπορείτε να αξιοποιήσετε τις πηγές που
χρησιμοποιήσατε στις προηγούμενες φάσεις καθώς και τα συμπεράσματα των
προηγούμενων εργασιών. Το κείμενό σας να είναι σε word .
Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ
Στη 2η φάση θα μπορούσαν να εργαστούν οι μαθητές ατομικά, στο σπίτι τους, εάν
υπάρχει σοβαρό θέμα εξοικονόμησης χρόνου. Σ’ αυτή την περίπτωση θα δοθούν
λιγότερα (ίσως και μόνο ένα) κείμενα κριτικής του λογοτεχνικού έργου.
Η. ΚΡΙΤΙΚΗ
Νομίζω ότι θετικά σημεία του σεναρίου αυτού είναι: η λογική των
πολυγραμματισμών, η αξιοποίηση της κινηματογραφικής ταινίας στη γλωσσική
διδασκαλία, η εύκολη πρόσβαση στο εκπαιδευτικό υλικό που απαιτείται (ταινία,
κείμενα κριτικής) και η παραγωγή κειμένων παρουσίασης – κριτικής από τους
μαθητές σε τρεις φάσεις, οδηγούνται δηλαδή, σταδιακά στη δική τους κριτική.
H εφαρμογή ενός τέτοιου –διαθεματικού– σεναρίου βοηθά τους μαθητές να
κατανοήσουν ότι οι πληροφορίες και οι γνώσεις που αποκτούν καθώς και οι εργασίες
που αναλαμβάνουν στα διάφορα σχολικά μαθήματα δεν είναι ασύνδετες μεταξύ τους
αλλά αλληλοσυμπληρώνονται. Επίσης, καταδεικνύεται στα μάτια τους η χρησιμότητα
των γνώσεων που προσκομίζουν μέσα από αυτή τη διαδικασία, εφόσον κατακτούν
στην πράξη ένα εργαλείο να προσεγγίζουν ένα λογοτεχνικό έργο ή να στέκονται
κριτικά απέναντι σε μια κινηματογραφική ταινία.
Θ. BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αδαλόγλου, Κ. 2007. Η γραπτή έκφραση των μαθητών. Προτάσεις για την αξιολόγηση
και τη βελτίωσή της. Κέδρος.
Κουτσογιάννης, Δ. 2012. Η εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση και τη διδασκαλία
των φιλολογικών μαθημάτων. ΤΠΕ και γραμματισμός. Επιμορφωτικό υλικό για την
επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης.
Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για την Αξιοποίηση και Εφαρμογή των ΤΠΕ στη
Διδακτική Πράξη, τεύχος 3: Κλάδος ΠΕ02, Α΄ Έκδοση, Πάτρα, Φεβρουάριος
2010, σ. 16-48.
Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. 2011. «Αξιοποίηση των Τεχνών στην Εκπαίδευση». Βασικό
Επιμορφωτικό Υλικό, Τόμος Β, Ειδικό Μέρος, Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης.
Ι. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Α) Βασικά κείμενα:
«Η Τιμή και το Χρήμα» Κωνσταντίνου Θεοτόκη

Κινηματογραφική ταινία «Η Τιμή της Αγάπης», Τώνιας Μαρκετάκη
Β) Κείμενα κριτικής του λογοτεχνικού έργου:
1ο και 2ο κείμενο:
Κ. ΘΕΟΤΟΚΗΣ, Βιβλίο του καθηγητή (εδώ), σελ. 75-79
3ο κείμενο:
Παγανός Γ. Δ., «Κωνσταντίνος Θεοτόκης. Η τιμή και το χρήμα». Αναζητήσεις στη
σύγχρονη πεζογραφία. Κριτικά Μελετήματα, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 1984,
Σσ.135-142
ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΜΙΑ ΝΕΑ ΑΝΑΓΝΩΣΗ της πεζογραφίας του Κων. Θεοτόκη

ανακύπτουν ορισμένα ερωτήματα, που θα τα διατύπωνε κανείς με την ακόλουθη
σειρά. Τα έργα της σχετικά παλαιότερης λογοτεχνίας μπορούν να επιβιώσουν στην
εποχή μας; Ειδικότερα, τα έργα που βασίζονται σε έναν κοινωνιολογικό
προβληματισμό και κατατάσσονται στην κατηγορία της στρατευμένης σε ορισμένο
ιδεολογικό προσανατολισμό λογοτεχνίας; Με άλλα λόγια το πρόβλημα είναι κατά
πόσο ορισμένα κείμενα της παλαιότερης ρεαλιστικής πεζογραφίας, που εμφανίστηκαν
ως δημιουργήματα συγκεκριμένων κοινωνικών συνθηκών και ιδεολογικών
ζυμώσεων, μπορούν, πέρα από την ιστορικότητα τους, να έχουν απήχηση στο
σημερινό αναγνώστη. Για να απαντήσει κανείς στα παραπάνω ερωτήματα, πρέπει να
ανιχνεύσει τα συστατικά στοιχεία των παλαιότερων λογοτεχνημάτων, τα όποια,
ξεπερνώντας την εποχή όπου γράφτηκαν, εξακολουθούν να σημασιοδοτούν τη
σύγχρονη εμπειρία. Στον προβληματισμό αυτό δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε το
γεγονός ότι το «νόημα» ενός λογοτεχνικού κειμένου βρίσκεται πάντοτε σε στενή
συνάρτηση με το εκφραστικό του αποτέλεσμα: η λογοτεχνία, ακόμη κι όταν
παρουσιάζεται με τη μεταμφίεση του πιο κοινότοπου ρεαλισμού, καταξιώνεται
πρωταρχικά ως έργο φαντασίας και λόγου. Θα μπορούσε κάλλιστα την
ανεπικαιρότητα να αναπληρώσει η μεταμορφωτική δύναμη της φαντασίας.
Ας θυμηθούμε δύο συγκριτικά παραδείγματα: τη Φόνισσα (1903) του Παπαδιαμάντη
και την Τιμή και το χρήμα (1912) του Θεοτόκη. Στον πυρήνα και των δύο έργων
υπάρχει το ίδιο πρόβλημα: η υποβαθμισμένη θέση της γυναίκας μέσα στην ελληνική
κοινωνία της εποχής. Ο Παπαδιαμάντης όμως επιλέγοντας μια προωθημένη
φανταστική λύση έδωσε μια «δαιμονική» και τραγικότερη διάσταση στον τύπο της
ηρωίδας του και απομακρύνθηκε έτσι από τις εμπειρικές αφορμές του μύθου του. Με
το να στήσει ένα γνήσιο λογοτεχνικό τύπο κατόρθωσε να υπερβεί τις συνέπειες του
ρηχού ρεαλισμού.
Αντίθετα, ο Θεοτόκης μένοντας πιστός στις σοσιαλιστικές ιδέες που τον ενέπνεαν
όταν έγραφε την κοινωνική του νουβέλα —πριν από τους Βαλκανικούς πολέμους—
θέλησε να δείξει με μέθοδο αυστηρά ρεαλιστική το δρόμο που θα οδηγούσε τη
γυναίκα στην κοινωνική της απελευθέρωση. Είναι πιο πολύ στο έργο αυτό, όπως και
στο μυθιστόρημα του Οι σκλάβοι στα δεσμά τους (1922), ένας μελετητής και
στοχαστής των κοινωνικών πραγμάτων που παρατηρεί από ορισμένη ιδεολογική
οπτική γωνία. Γράφει, θα λέγαμε, προγραμματισμένα άλλα και με υψηλή
καλλιτεχνική ευθύνη, ώστε να μην κάνει, όσο είναι δυνατόν, παραχωρήσεις στην
ιδεολογία του εις βάρος της τέχνης. Προσγειωμένος όμως στο έδαφος του κοινωνικού
ρεαλισμού περιόρισε σε «λογικά όρια» το πέταγμα της φαντασίας στην προσπάθεια
του να απεικονίσει με τα πιο λιτά και πειστικά εκφραστικά μέσα το κοινωνικό
πλαίσιο και τους χαρακτήρες της ιστορίας του. Το δίδαγμα του Κ. Θεοτόκη είναι το
δίδαγμα του κοινωνικού ρεαλιστή: να δείξει ότι ο χαρακτήρας είναι δημιούργημα των
κοινωνικών συνθηκών οπου ζει ο άνθρωπος, ο όποιος από τη φύση του δεν έχει καμιά
ροπή προς το κακό:
«Και αχ, δεν έφταιγε ούτε αυτός˙·δεν ήταν φυσικιά η κακοσύνη μέσα στο στήθι του!
Οι περίστασες, οι δυστυχίες τον είχαν αλλάξει. Κουναρημένος καθώς ήταν με ιδέες
νοικοκυρίσιες, δε μπορούσε μεμιάς να συνηθίσει στον σκληρό ξεπεσμό, αλλά με ολην
του τη δύναμη αντιστεκότουν...».
Ας έρθουμε όμως στην ιστορία. Η σιόρα Επιστήμη Τρινκούλαινα, από ταπεινή
εργατική οικογένεια, και ο υποψήφιος γαμπρός της ο Αντρέας, ξεπεσμένο
αρχοντόπουλο, είναι σκλάβοι του χρήματος. Η σιόρα Επιστήμη έχει ανάγκη από
χρήματα, για να συντηρεί την οικογένεια της και για να ετοιμάσει την προίκα των
τριών κοριτσιών της. Ο Αντρέας επίσης χρειάζεται χρήματα για να ξεχρεώσει το
υποθηκευμένο αρχοντόσπιτό του και να ανακτήσει έτσι την κοινωνική του υπόληψη.
Ανάμεσα στους δύο νέους, τη Ρήνη —την κόρη της σιόρα Επιστήμης— και τον
Αντρέα φουντώνει ένα ειδύλλιο, που υπονομεύεται από το χρήμα. Η έκβαση του
εξαρτάται από το βαθμό ανεξαρτησίας που έχουν απέναντι στο χρήμα η σιόρα
Επιστήμη και ο Αντρέας. Παγιδευμένοι όμως οι δύο ανταγωνιστές, από τις ανάγκες η
πρώτη και από τις κοινωνικές συμβάσεις δ δεύτερος, οδηγούνται σε αδιέξοδα και
συγκρούσεις, που έχουν ως συνέπεια τη δυστυχία του αθώου θύματος, της Ρήνης.
Το κορίτσι δεν είναι υπεύθυνο ούτε για την ταπεινή του καταγωγή —η μητέρα της
εργάζεται σε εργοστάσιο και ο πατέρας της είναι μέθυσος και ανίκανος να προσφέρει
υλική βοήθεια στην οικογένεια του— ούτε για την τύχη του, που προκαθορίζεται από
παράγοντες έξω από τον έλεγχο της. Η Ρήνη ωστόσο μετατρέπεται σε «εμπόρευμα»,
γίνεται αντικείμενο της πιο εξευτελιστικής συναλλαγής ανάμεσα στη μητέρα της και
τον υποψήφιο γαμπρό. Η τύχη της παίζεται για λίγες εκατοντάδες τάλιρα. Η μητέρα
της, που έχει ορισμένες οικονομίες, της δίνει προίκα τριακόσια τάλιρα, ενώ οι αρχικές
απαιτήσεις του Αντρέα ήταν εξακόσια. Η σιόρα Επιστήμη όμως χωρίς να είναι
πλούσια θα μπορούσε, αν ήθελε, να ικανοποιήσει αύτη την απαίτηση, γιατί διέθετε το
χρηματικό ποσό. Αλλά είχε και ή ίδια μια αδυναμία επίκτητη για το χρήμα, μια πίστη
στην αξία του. Μετά τη συρροή όμως δραματικών για την υπόληψη και την ευτυχία
του κοριτσιού της γεγονότων, η σιόρα Επιστήμη αναγκάζεται να παραδώσει στον
ανταγωνιστή της το κλειδί του θησαυροφυλακίου της, για να πάρει ο ίδιος όχι τα
αρχικά εξακόσια, αλλά χίλια τάλιρα. Η ήττα αύτη της μητέρας αποκτά το νόημα της
ηθικής κάθαρσης.
Ή νεαρή ηρωίδα, ή Ρήνη, μέσα στην άκρα δυστυχία της ωριμάζει και υψώνεται σε
ηθική προσωπικότητα. Εγκαταλειμμένη από τον Αντρέα στο σπίτι του, που από ώρα
σε ώρα έβγαινε σε δημοπρασία, σε κατάσταση εγκυμοσύνης, στερημένη και το ψωμί,
αποφασίζει να εργαστεί, για να ζήσει:
«Και το ‘κάμε. Αρματώθηκε με υπομονή, με καρτερία μ’ ελπίδα, και το ίδιο το πρωί
ζήτησε δουλειά στο εργοστάσιο που εγνώριζε, όπου εδούλευε η μητέρα της. Κι αυτό
το τόλμημα της που εκαταφρονούσε τους πατροπαράδοτους και παράλογους
θεσμούς, της εφάνηκε πολύ ευκολότερο απ’ ό,τι το φανταζότουν, κι ούτε ένα χείλι δε
βρέθηκε να την κατακρίνει για τούτο».
Και όταν σε λίγο ο Αντρέας, χαρούμενος για την υποχώρηση της σιόρα Επιστήμης
στο ζήτημα της προίκας, θα της ζητήσει να τον ακολουθήσει, η Ρήνη θα του δώσει το
ήθικό μάθημα με την άρνηση της:
«Όχι!», του αποκρίθηκε, «όχι! για λίγα χρήματα ήσουνε έτοιμος να με πουλήσεις και
χωρίς αυτά δε μ' έπαιρνες˙ πάει τώρα η αγάπη! Έπέταξε το πουλί!».
Ενδιαφέρον παρουσιάζει στη νουβέλα αυτή, εκτός των άλλων, και ο τρόπος με τον
όποιο ο Κ. Θεοτόκης μελετά και περιγράφει τη σταδιακή αλλοίωση και
διαστρέβλωση της φυσικής καλοσύνης του ανθρώπινου χαρακτήρα. Αυτό το
βλέπουμε κυρίως στην απεικόνιση της σιόρα Επιστήμης και του Αντρέα. Η μητέρα
της Ρήνης οδηγημένη από την ανάγκη έχει διαμορφώσει με τον καιρό ένα χαρακτήρα
υπολογιστικό. Στο κέντρο της συνείδησης της μπαίνει το χρήμα. Συναλλάσσεται με
λαθρεμπόρους, γίνεται μεταπράτισσα, τοκίζει τα χρήματα της και κρύβει τα έσοδα
της από τους δικούς της. Στην περίπτωση της βλέπουμε τη φετιχοποίηση μιας αξίας
ανταλλακτικής. Και ο Αντρέας επίσης εκμεταλλεύεται όλες τις δυνατότητες που του
παρέχει ή παρασιτική κοινωνία της εποχής και ή κομματική προστασία, για να
κερδίσει χρήματα.
Η σιόρα Επιστήμη δεν έχει ταξική συνειδητοποίηση. Σε συζήτηση με τη γειτόνισσα
της, την κυρά Χριστίνα, η οποία παρουσιάζεται ταξικά συνειδητοποιημένη και μισεί
τους πλούσιους, η μητέρα της Ρήνης θα εξηγήσει την ανισότητα σαν μια κατάσταση
περίπου μοιραία:
«Έτσι έκανε ο Θεός τον κόσμο», είπε χαμογελώντας η κυρά Επιστήμη, «κι εμείς οι
φτωχοί θα ζήσουμε με τσι πλούσιοι».
Δεν θα διστάσει ακόμη, κινημένη από τη δική της «λογική», όταν η Χριστίνα θα
καταραστεί κάποιον περαστικό με το αυτοκίνητο του νεόπλουτο, να αναλάβει τη
συνηγορία των πλουσίων:
«Μην παραμιλείς, σιόρα Χριστίνα», είπε σοβαρά η Επιστήμη, «είναι ψωμοδότης του
φτωχού˙ εκατό γυναίκες και κοπέλες κι εκατό άντρες ζούνε από τα χέρια του».
*Ας δούμε τώρα το θέμα της επικαιρότητας. Το κείμενο σημασιοδοτεί και τα
σύγχρονα κοινωνικά φαινόμενα, αφού το χρήμα στην καπιταλιστική οργάνωση της
κοινωνίας εξακολουθεί να διαστρεβλώνει τις αξίες και τις ανθρώπινες σχέσεις, που
παρουσιάζονται διαμεσολαβημένες. Πέρα από αυτό όμως η συγκεκριμένη νουβέλα
αποτελεί και για τα σημερινά δεδομένα έναν ύμνο στην αγωνιστικότητα και το ήθος
των γυναικών. Είναι ίσως η πιο προωθημένη, αν και τόσο πρώιμη για την ελληνική
πραγματικότητα, λογοτεχνική αντιμετώπιση του γυναικείου κοινωνικού
προβλήματος. Τα βασικά πρόσωπα είναι αποκλειστικά οι δύο γυναίκες. Αντίθετα οι
άντρες, όπως ο Αντρέας, ο θειος του ο Σπύρος και ο γερο-Τρίνκουλος, απεικονίζονται
παραδομένοι είτε στις ανθρώπινες αδυναμίες είτε στις κοινωνικές προκαταλήψεις και
ανίκανοι να σπάσουν τα δεσμά τους.
Δυο δυνάμεις συγκρούονται εδώ: το χρήμα και η ηθική φύση του ανθρώπου. Το
χρήμα έχει υποκαταστήσει τις αξίες της ζωής, όπως είναι ο ερωτάς και οι τίμιες
ανθρώπινες σχέσεις. Από την τελική στάση της νεαρής ηρωίδας θυσιάζεται ο έρωτας
και καταξιώνεται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Θυσία όχι ελάχιστη, αφού η αγάπη είναι
αξία ζωής, είναι η ίδια πηγή της ζωής. Η νίκη της Ρήνης είναι νίκη σε ηθικό επίπεδο,
είναι νίκη Ιδανική. Στην τελική έκβαση του απλού μύθου η φύση υποκαθίσταται από
την ηθική. Η νεαρή ηρωίδα κερδίζοντας την κοινωνική της απελευθέρωση με την
αποπομπή του Αντρέα και την έξοδο της στην εργασία, χάνει τη χαρά της ζωής. Ή
απελευθέρωση της είναι εσωτερική. Ο εσωτερικός της κόσμος μετασχηματίζεται από
την προσωπική της δοκιμασία, ενώ η εξωτερική πραγματικότητα παραμένει
αναλλοίωτη. Η ηρωίδα μεταβάλλεται σε πρόσωπο προβληματικό, από τη στιγμή που
θα βρεθεί στο τραγικό δίλημμα να εκλέξει ανάμεσα στον ερωτά και την. ηθική στάση.
Εδώ νομίζω ότι διαφοροποιείται η θέση του Κ. Θεοτόκη από το γενικό πλαίσιο των
θεωρητικών και πολιτικών του ιδεών της εποχής: στο δίλημμα. Πρόκειται για ένα
δίλημμα στο βάθος ελληνικό. Το βλέπουμε π.χ. στην Αντιγόνη, στη στάση του
Σωκράτη στο δικαστήριο, στον Σολωμό των Ελεύθερων Πολιορκημένων, στην
ποίηση του Καβάφη, αλλά και στη μεταγενέστερη λογοτεχνία μας. Η ηθική αρχή που
διατρέχει όλο το διήγημα έχει τις ρίζες της στον Σολωμό, είναι η συνέχεια του
διδάγματος του. Στο πρόσωπο της Ρήνης προβάλλεται μια μορφή Ιδανική. Στο σημείο
αυτό ακριβώς το κείμενο ξεπερνάει την επικαιρότητα της βασικής προβληματικής
του.
Ας δούμε όμως λίγο και την τεχνική του. Η προβληματική του διηγήματος
παρουσιάζεται με την αναγκαιότητα ενός συλλογισμού. Αυτό φαίνεται και στη
σύλληψη και στην εκτέλεση του σχεδίου. Ο προσεχτικός αναγνώστης παρατηρεί μια
αυστηρή αλληλουχία των καταστάσεων από την αρχή του διηγήματος ως την τελική
του λύση. Οι συγκρούσεις προοιωνίζονται με μια αυστηρή οικονομία μέσα από τη
διαγραφή των βασικών ιδιοτήτων των χαρακτήρων. Με την εξέλιξη του απλού μύθου
οι χαρακτήρες ωριμάζουν καθώς βιώνουν την καταλυτική εμπειρία των γεγονότων,
διατηρώντας όμως στο βάθος της καρδίας τους τη φυσική τους αγαθότητα. Τα βασικά
πρόσωπα συνειδητοποιούν ως ένα σημείο, έστω και με αφελή τρόπο, ότι οι
κοινωνικοί θεσμοί, όπως το χρήμα, είναι η αίτια της δυστυχίας τους.
Ο Κ. Θεοτόκης χρησιμοποιεί μια πειστική ρεαλιστική μέθοδο στην αφήγηση του. Η
έκταση των αφηγηματικών μερών είναι περιορισμένη, ενώ εντυπωσιακή
παρουσιάζεται η εκμετάλλευση του εσωτερικού μονολόγου και των διαλόγων. Με τις
τεχνικές αυτές ενισχύεται ή παραστατικότητα και ή θεατρικότητα των διαφόρων
επεισοδίων του διηγήματος. Έξαλλου η έντονη χρήση της ιδιωματικής γλώσσας και
στα αφηγηματικά και στα διαλογικά μέρη χαρίζει στο διήγημα φυσικότητα και
πειστικότητα. Από τους μονολόγους επίσης με τις χαρακτηριστικές λεπτομέρειες, που
λειτουργούν ως ντοκουμέντα για την αποκάλυψη και την προβολή των βασικών
ιδιοτήτων των χαρακτήρων, φαίνεται ως πιο εντυπωσιακό βαθμό ο Κ. Θεοτόκης είχε
κατακτήσει τη ρεαλιστική και τη νατουραλιστική μέθοδο γραφής.
Τέλος πρέπει να σημειώσουμε την απουσία κάθε περίπλοκης τεχνικής, την ομαλή
εξέλιξη του αφηγηματικού χρόνου χωρίς περίτεχνες αναδρομές και επανασυνδέσεις.
Τα άπλα και σοφά εκφραστικά αυτά μέσα ανταποκρίνονται και στην απλότητα της
ιστορίας και τον ιδεολογικό προβληματισμό του συγγραφέα, αλλά συνάμα
αποκαλύπτουν και μια ισχυρή καλλιτεχνική βούληση. Η πεζογραφία του Θεοτόκη
πολλά θα είχε να διδάξει στους νεότερους.
4ο κείμενο:
Η ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΗΜΑ
Κωνσταντίνος Θεοτόκης
Η Τιμή και το Χρήμα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη είναι ένα εκτενές διήγημα
(νουβέλα) που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά σε συνέχειες στο περιοδικό Νουμάς από
τον Αύγουστο ως το Δεκέμβριο του 1912 και εκδόθηκε αυτοτελώς το 1914. Σύμφωνα
με τον συγγραφέα, το έργο γράφτηκε πριν τους βαλκανικούς πολέμους, σε μια
περίοδο που ο Θεοτόκης ζώντας στο Μόναχο είχε επηρεαστεί βαθύτατα από τις
σοσιαλιστικές ιδέες και ανέπτυξε έντονη κοινωνική δράση. Με τα έργα αυτής της
περιόδου ο Θεοτόκης προσπαθεί να δείξει ότι με το τότε υπάρχον κοινωνικό
σύστημα, το χρήμα και το συμφέρον αλλοιώνει το χαρακτήρα των ανθρώπων και
κατευθύνει τις πράξεις τους.
Η υπόθεση του έργου διαδραματίζεται στο Μαντούκι, μια συνοικία της Κέρκυρας και
κεντρική ηρωίδα είναι η σιόρα Επιστήμη Τρινκούλαινα, μια γυναίκα του λαού, η
οποία προσπαθεί μόνη της να αναθρέψει τα παιδιά της, γιατί ο σύζυγός της, είναι
μέθυσος και δεν μπορεί να προσφέρει ουσιαστική βοήθεια στην οικογένεια. Άλλο
κεντρικό πρόσωπο είναι ο Αντρέας, ένας νέος αριστοκρατικής καταγωγής, ο οποίος
προσπαθεί να ξεπληρώσει τα χρέη που του άφησε ο πατέρας του και ασχολείται με το
λαθρεμπόριο ζάχαρης. Ο Αντρέας ερωτεύεται την κόρη της σιόρας Επιστήμης, τη
Ρήνη, όμως δεν έχει χρήματα ώστε να την κάνει ευτυχισμένη. Ζητά λοιπόν 1000
τάλιρα προίκα από τη μητέρα της, όμως αυτή δέχεται να του δώσει μόνο 300. Στην
προσπάθειά του να πείσει τη σιόρα Επιστήμη να αυξήσει την προσφορά της, παίρνει
τη Ρήνη στο σπίτι του, χωρίς να την παντρευτεί. Η Ρήνη έμεινε έγκυος και μετά από
αυτή την εξέλιξη η μητέρα της δέχεται να δώσει την προίκα που θέλει ο Αντρέας.
Όταν όμως ο Αντρέας πηγαίνει να ανακοινώσει στη Ρήνη ότι μπορούν επιτέλους να
παντρευτούν, η Ρήνη αρνείται και διαλύει το δεσμό τους, γιατί θεωρεί πως ο Αντρέας
ήθελε μόνο την προίκα της και όχι την ίδια. Έχει συνειδητοποιήσει ότι η αγάπη της
έγινε αντικείμενο οικονομικής συναλλαγής και είναι αποφασισμένη να πάει να
εργαστεί σε άλλους τόπους και να μεγαλώσει το παιδί που θα γεννηθεί στηριζόμενη
αποκλειστικά στις δυνάμεις της.
Ο Θεοτόκης στην Τιμή και το Χρήμα στηρίζει όλο το έργο πάνω στις αντιθέσεις τιμής
- χρήματος και έρωτα - κοινωνικής υπόληψης. Η βασική ιδέα του έργου
επαναλαμβάνεται σταθερά από τη Ρήνη και τον Αντρέα και συνοψίζεται στη φράση
«Ανάθεμά τα τα τάλαρα!». Ο συγγραφέας μας περιγράφει παραστατικά τους
διάφορους χαρακτήρες του έργου και ακολουθώντας την τεχνοτροπία του ρεαλισμού
μας προβάλλει την κοινωνική αδικία, την διαφθορά και την εξάρτηση των ανθρώπων
από το χρήμα. Το ύφος της νουβέλας είναι φυσικό και λιτό και η γλώσσα του είναι η
δημοτική του απλού λαού ανάμεικτη με αρκετά κερκυραϊκά ιδιωματικά στοιχεία.
πηγή: http://www.e-alexandria.gr/bookby.asp?ID=24&BID=18
5ο κείμενο:
ΘΕΟΤΟΚΗΣ
Έγραψαν για αυτόν:
Eμβληματική μορφή των γραμμάτων, ήδη από το γύρισμα του 20ού αιώνα ο
Kωνσταντίνος Θεοτόκης, συγγραφέας ιδεολογικής πρωτοπορίας με ευρωπαϊκή
ενημέρωση, κέρδισε με την «Tιμή και το Xρήμα» του γενιές μαθητών, τις γοήτευσε
με τον «Kατάδικο» που έγινε καταδικός τους. Oύτως ή άλλως κέρδιζε πάντα τους
λυκειόπαιδες από «τα αποδυτήρια» ήδη με τη μυθιστορηματική ζωή του και το λιτό
βιογραφικό, με το τριπλό φωτοστέφανο του επαναστάτη: οικογενειακού (μαθητής
σχεδόν στα 19 του συνδέεται και παντρεύεται την 36χρονη βαρόνη voMallowitz
ερήμην του πατέρα του, στη Bενετία), του κοινωνικού αποστάτη (αυτόμολος από το
αρχοντικό του γένος μεταπηδά στο πλευρό των λαϊκών στρωμάτων – μετεκενωτής
των σοσιαλιστικών ιδεών στα καθ’ ημάς με τον K. Xατζόπουλο), αλλά και του
εθνικού ήρωα (συμμετέχει εθελοντικά στην Eπανάσταση της Kρήτης και της
Θεσσαλίας). Eπιπροσθέτως, το γεγονός ότι ήταν χρήστης 5 ζωντανών γλωσσών και
κάτοχος 5 νεκρών (ο φερεγγυότερος μεταφραστής της ινδικής λογοτεχνίας μέχρι
σήμερα!) προκαλεί τον θαυμασμό μας και στον αιώνα της πολυγλωσσίας και τον
επαυξάνει με την πνευματική του πολυπραγμοσύνη (σπούδασε φυσικομαθηματικά
στο Παρίσι, κλασική φιλολογία, κοινωνιολογία / φιλοσοφία στο Mόναχο και το
Γκρατς).
Γιάννη Κουβαρά: K. Θεοτόκης: εποχή και βίος, Καθημερινή 24/12//2002
---------------------------------------------------------------------
Ξεχωριστή θέση στην πεζογραφία της εποχής -και ειδικότερα στην περιοχή της
κοινωνικής λογοτεχνίας- κατέχει το έργο του σηµαντικότερου, ίσως, πεζογράφου του
µεσοπολέµου, του Κ. Θεοτόκη. Στην προκειµένη περίπτωση έχουµε να κάνουµε µε
ένα συγγραφέα µε ευρύτατη παιδεία, εντυπωσιακή γλωσσοµάθεια και σπουδές σε
πολλές ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Αυστρία, Γερµανία, Ιταλία). Με τις σοσιαλιστικές
ιδέες πρέπει να έρχεται σε επαφή γύρω στα 1907, κατά τη διάρκεια της παραµονής
του στο Μόναχο. Ο σοσιαλισµός όµως του Θεοτόκη -όπως τουλάχιστον
κατοπτρίζεται στο πεζογραφικό του έργο- δεν έχει κανένα κοινό µε την ιδεολογική
έπαρση και την ανατρεπτική ορµή της σύγχρονής του στρατευµένης προλεταριακής
τέχνης. Η διεισδυτική, βεβαίως, οπτική του (η οποία εκτείνεται τόσο στο κοινωνικό
περιβάλλον όσο και στον ψυχισµό των ηρώων του) και κυρίως η σύνδεση της
ανθρώπινης παθολογίας µε το σύγχρονό του κοινωνικό και οικονοµικό καθεστώς,
συστήνουν –στα περισσότερα έργα του- µια κριτική στάση κάθε άλλο παρά
ουδέτερη. Συγχρόνως, όµως, η ιδεολογία ποτέ δε λειτουργεί -όπως θα έλεγε ο Κ.
Χατζόπουλος- ως «τετζέντα»• δε γίνεται αυτοσκοπός. Θα µπορούσαµε, µάλιστα, να
πούµε ότι στο έργο του αποκρυσταλλώνεται µια αρνητική εντέλει βιοθεωρία για τη
ζωή (προϊόν της δραµατικής σύγκρουσης, η οποία συντελείται όχι στην επιφάνεια -τις
κοινωνικοοικονοµικές δηλαδή σχέσεις- αλλά στο σκοτεινό ψυχικό βάθος), η οποία
ελάχιστα σηµεία σύγκλισης έχει µε τη «ροµαντική» σοσιαλιστική κοσµοθεωρία του
µεσοπολέµου. Ό,τι εντέλει συστήνει τη φιλάνθρωπη ιδεολογία του είναι η
ανθρωπιστική του παιδεία, η κοινωνική του ευαισθησία και η στοργή µε την οποία
αντιµετωπίζει τους πάσχοντες ήρωές του. Σε ορισµένα από τα πρώιµα διηγήµατα του
Θεοτόκη, που γράφονται κατά την περίοδο 1898-1912, διακρίνονται εµφανείς
νιτσεϊκές επιδράσεις.
...Σε µια άλλη ενότητα (πολύ πιο συµβατή, από την άποψη του περιεχοµένου, µε τις
σοσιαλιστικές αρχές του Θεοτόκη) θα µπορούσαµε να κατατάξουµε τη νουβέλα Η
τιµή και το χρήµα, (1912) και το µυθιστόρηµα Οι σκλάβοι στα δεσµά τους (1922).
Εάν στα προηγούµενα πρώιµα ηθογραφικά ρεαλιστικά διηγήµατα το κυρίαρχο
θεµατικό µοτίβο είναι η σύγκρουση ανάµεσα στα φυσικά ερωτικά ένστικτα και τις
κοινωνικές προλήψεις, στα δύο συγκεκριµένα έργα η δράση µεταφέρεται σε µια
προαστική και αστική -αντιστοίχως- κοινωνία και το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στην
επιρροή των κοινωνικών και οικονοµικών όρων στα πρόσωπα. Στη νουβέλα Η τιµή
και το χρήµα, η ανθρώπινη συνείδηση δοκιµάζει τα όρια και την αντοχή της, καθώς
όλα τα πρόσωπα -λίγο ή περισσότερο- κινούνται σ’ έναν κλοιό, ο οποίος ορίζεται από
τη διαβρωτική κυριαρχία του χρήµατος. Από τον κλοιό δραπετεύει, στο τέλος της
αφήγησης, η Ρήνη (η κεντρική ηρωίδα), αρνούµενη την εξαγορά της αγάπης της,
αποφασισµένη να ορίσει η ίδια τη ζωή της µε την εργασία της. Με τον τρόπο αυτό ο
Θεοτόκης επιχειρεί ένα άνοιγµα σ’ έναν άλλο κύκλο, αφήνοντας -κατ’ επέκταση-
ανοιχτή την υπόθεση για µια αλλαγή· ένα διαφορετικό τρόπο ζωής, ο οποίος
βρίσκεται περά από τη δικαιοδοσία του χρήµατος.
6ο κείμενο:
Κωνσταντίνου Θεοτόκη: "Η τιμή και το χρήμα". Η αγάπη στο τέλος νικά (;)
http://afterschoolbar.blogspot.gr/2012/11/blog-post_8264.html
Γ) Κείμενα παρουσίασης – κριτικής της ταινίας:
1ο κείμενο
Η ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ

THE PRICE OF LOVE Κοινωνική, Έγχρ., Διάρκεια: 110'
Παραγωγή: Ελληνική Σκηνοθεσία: Τόνια ΜαρκετάκηΠρωταγωνιστούν: Τούλα
Σταθοπούλου, Αννι Λούλου, Στρατής Τσοπανέλης, Αλκης Κωνσταντής
Περίληψη
Ερωτας, χρήμα, προδοσία στην Κέρκυρα των αρχών του 20ου αιώνα. Βασισμένη στη
νουβέλα «Η Τιμή και το Χρήμα» του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, η ταινία αφηγείται μια
ιστορία αγάπης που προδόθηκε για το χρήμα. Μια γυναίκα ταπεινής καταγωγής
εγκαταλείπεται από τον αγαπημένο της, που ανήκει στην μπουρζουαζία και που δεν
τολμάει να αντιταχθεί στην τάξη του και να παντρευτεί μια κοπέλα χωρίς προίκα. Η
κοινωνία την περιθωριοποιεί - όπως θα συνέβαινε σε κάθε ανύπαντρη μητέρα εκείνη
την εποχή.
πηγηή : http://www.sevenart.gr/movie.php?id=917
2ο κείμενο
«Η τιμή της αγάπης» (1983)

Σενάριο - σκηνοθεσία Τώνια Μαρκετάκη
Μια ιστορία αγάπης μεταξύ δύο νέων από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις, στην Κέρκυρα του 1900. Η
ταινία παρακολουθεί την πορεία των δύο νέων και τον αντίκτυπο που έχουν οι πράξεις τους στο
οικογενειακό περιβάλλον και στον κοινωνικό τους περίγυρο. Η ταπεινής καταγωγής κοπέλα (Ειρήνη -
Αννυ Λούλου), ερωτεύεται τον νεαρό ξεπεσμένο άρχοντα (Αντρέα - Στρατής Τσοπανέλλης). Αρχικά
εκείνος, αφού με τον ασυγκράτητο έρωτά του την εκθέτει, ζητάει στη συνέχεια μεγάλη προίκα για να
την παντρευτεί. Η μητέρα της Ειρήνης (Επιστήμη - Τούλα Σταθοπούλου) που είναι και ο αρχηγός της
οικογένειας μιας και ο πατέρας είναι ένας μέθυσος, αρνείται: Τα «τάλαρα» που έχει μαζέψει με τόσο
κόπο πρέπει να μοιραστούν δίκαια σε όλα της τα παιδιά. Ο Αντρέας απομακρύνεται μέχρι που μαθαίνει
πως η Ειρήνη πρόκειται να παντρευτεί κάποιον άλλο. Στην παραφορά του πάθους του, την παίρνει από
το σπίτι της και την πάει στο δικό του όπου και την κρατά υποσχόμενος συνεχώς παντρειά.
Η ταινία «Η τιμή της αγάπης», βασισμένη στο μυθιστόρημα «Η τιμή και το χρήμα» του Κωνσταντίνου
Θεοτόκη (1872-1923) είναι ένα δράμα εποχής με έντονα στοιχεία κοινωνικής κριτικής κυρίως σε
σχέση με την τάξη και το φύλο. Η Τ. Μαρκετάκη (1942-1994), μένοντας πιστή στο κείμενο του
συγγραφέα, αποτύπωσε έξοχα την κοινωνία της εποχής, τις αντιθέσεις των τάξεων, το πολιτικό κλίμα,
και ταυτόχρονα παρουσίασε μια ομάδα πειστικότατων χαρακτήρων χάρη και στις θαυμάσιες ερμηνείες
των ηθοποιών. Οι ήρωες της ταινίας έχουν ξεκάθαρους στόχους και όνειρα. Ο βίος τους υπαγορεύεται
από τα δύο στοιχεία που κυριαρχούν στην κοινωνία της Κέρκυρας του 1900 και τους κάνουν να
ξεχωρίζουν ο ένας από τον άλλο: Ο Αντρέας συμπεριφέρεται σαν αφέντης, λόγω της αριστοκρατικής
του καταγωγής αλλά και του φύλου του, θεωρεί ταπείνωση την εργασία, ατίμωση τη φτώχεια, ενώ από
την άλλη, η Ειρήνη είναι πιο πειθήνια, ως γυναίκα και άνθρωπος του λαού, αλλά ακριβώς λόγω της
τάξης της, είναι αποφασιστική και ρεαλίστρια.
Αισθητικά το φιλμ είναι πραγματικά απολαυστικό. Τόσο η σκηνογραφία και τα κοστούμια που είναι
ιδιαίτερα προσεγμένα αλλά δίχως εκζήτηση ώστε να μην επισκιάζουν την υπόθεση και τις εξαιρετικές
ερμηνείες των ηθοποιών, όσο και η μουσική (Ελένη Καραΐνδρου, τραγούδι Δήμητρα Γαλάνη) που
ενσωματώνει το πάθος των πρωταγωνιστών και τη μελαγχολία τους, βοηθούν στη δημιουργία
ατμόσφαιρας που αναδείχνει την εποχή όπως και την ίδια την αφήγηση.
Πρόκειται για μια καθαρά κινηματογραφική ταινία, φτιαγμένη από μια αυθεντική καλλιτέχνιδα.
πηγηή : http://www1.rizospastis.gr/story.do?id=4304596&publDate=
3ο κείμενο
Η Τιμή της Αγάπης

Κοινωνική 1984, Ελλάδα, Διάρκεια: 110'
Διασκευάζοντας το διήγημα Η τιμή και το χρήμα του ποιητή και λόγιου
Κωνσταντίνου Θεοτόκη (1872-1923), στην Τιμή της αγάπης (1983) η Τώνια
Μαρκετάκη, αφηγείται την ιστορία μιας αγάπης που προδόθηκε για το χρήμα,
επιλέγοντας να μιλήσει για το παρόν μέσα από το παρελθόν. Η εικόνα της Ρήνης της
ανύπαντρης μητέρας που έρχεται σε σύγκρουση τόσο με την ανδρική, όσο και τη
μητρική εξουσία στην ελληνική επαρχία -Κέρκυρα- των αρχών του 20ου αιώνα,
εκπροσωπεί την εικόνα της σύγχρονης ελληνίδας που διεκδικεί την ακεραιότητα της
ύπαρξής της και την αυτοεκτίμησή της σε μια προσπάθεια αυτό-καθορισμού της ίδιας
της ταυτότητάς της, όπως πολύ σωστά παρατηρεί η Γιάννα Αθανασάτου στο άρθρο
της Οι γυναίκες από τις δύο πλευρές της κάμερας στο Όψεις του Νέου Ελληνικού
Κινηματογράφου (τόμος 2, Αθήνα 2002).Η Ρήνη ερωτεύεται τον Ανδρέα, γόνο
ξεπεσμένης αριστοκρατικής οικογένειας του νησιού, ο οποίος προσβλέπει όμως και
στην προίκα της. Ερχόμενη σε σύγκρουση με εκείνον αλλά και τη μητέρα της την
Επιστήμη, επαναστατεί στην αγοραπωλησία της αγάπης και της ζωής της και ξεκινά
παρά την εγκυμοσύνη της να εργάζεται σ’ ένα εργοστάσιο για να σταθεί στα πόδια
της, αποφασίζοντας να φέρει μόνη της στον κόσμο το παιδί της. Η ταινία απέσπασε
τα Κρατικά βραβεία καλύτερης ταινίας, σεναρίου, α΄ γυναικείου ρόλου,
φωτογραφίας, κοστουμιών, μουσικής και μακιγιάζ καθώς και τη Χρυσή Ελιά στο
Φεστιβάλ Μεσογειακού Κινηματογράφου 1984. Το αίτημα του μετασχηματισμού των
προτύπων των φύλων απασχολεί ιδιαίτερα την Μαρκετάκη, μια δημιουργό έντονα
πολιτικοποιημένη, προερχόμενη από τη γενιά του προδικτατορικού κινήματος,
πολιτική εξόριστο της Χούντας στην Αλγερία, αλλά και διανοούμενη, με σπουδές
στην Idhec στο Παρίσι, και αρθρογραφία ως κριτικού κινηματογράφου σε έντυπα
όπως η Δημοκρατική Αλλαγή, Το Βήμα, Ταχυδρόμος.
πηγή:http://entertainment.in.gr/html/ent/957/ent.25957.asp
4ο κείμενο
Η ΠΡΑΞΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ Η ΠΡΑΞΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣτον Αχιλλέα Κυριακίδη
Με την Τιμή της αγάπης, ταινία του 1983, η Τώνια Μαρκετάκη στρέφεται ξανά στη
νεοελληνική πεζογραφία. Αυτή τη φορά, πραγματώνει ένα παλιό της όνειρο, από τότε
που πρωτοδιάβασε, τις σκοτεινές μέρες του 1967, τη νουβέλα του Κωνσταντίνου
Θεοτόκη Η τιμή και το χρήμα. Η ιστορία είναι απλή και, ενδεχομένως, γνωστή σε
όλους. Κέρκυρα, αρχές του αιώνα, πρώιμα σοσιαλιστικά σκιρτήματα σε μια κοινωνία
που μετασχηματίζεται απότομα, σχεδόν βάναυσα, υπό την πίεση των καιρών, πρώτοι
τριγμοί σε θεσμούς, δειλή ανάδυση των νέων αξιών στην επιφάνεια" και μέσα σ' όλα
αυτά, η αγάπη, η σύγκρουση των φύλων, η θέση της γυναίκας, η μητριαρχία, η
προίκα. Ένας ξεπεσμένος αριστοκράτης, κομματάρχης και κοντραμπαντιέρης,
οραματίζεται την οικονομική του παλινόρθωση μέσω της προίκας που δίνει μια
φτωχιά εργάτρια, η σιόρα Επιστήμη, στη μεγαλύτερη κόρη της. Κάποιος κριτικός
-ξένος, νομίζω- έγραψε ότι, με την Τιμή της αγάπης, η Τώνια Μαρκετάκη «προσπαθεί
να βρει τη χρυσή τομή ανάμεσα στην ποίηση και στο ρεαλισμό». Διαφωνώ πλήρως με
τον φειδωλό κριτικό ως προς το μεμψίμοιρο ρή: «προσπαθεί» γιατί αυτή η τέλεια
ισορροπία ποιητικότητας και ρεαλισμού είναι που κάνει την ταινία της Μαρκετάκη
μια σημαντική κατάκτηση της κινηματογραφίας μας, αυτή είναι που δικαιώνει την
απόφαση της να μεταφέρει στην οθόνη -νουβέλα του Θεοτόκη, και, στο κάτω κάτω,
αυτή είναι που θα έπρεπε να πρυτανευει στις προθέσεις (τουλάχιστον) οποιουδήποτε
αποπειράται να γυρίσει μια ταινία εποχής γιατί, όποτε η τέχνη γύρισε να κοιτάξει
πίσω της με βλέμμα ιστορίκού, έγινε στήλη άλατος. Ο ρεαλισμός, στην Τιμή της
αγάπης, εκπροσωπείται απ' τη μετρημένη και εξόχος δημιουργική ανάπλαση της
εποχής. Το δεύτερο επίθετο έρχεται ως επακόλουθο του πρώτου, και νομίζω πως
οφείλω να εξηγηθώ: η Μαρκετάκη δεν εξαντλεί υστερικά τις λεπτομέρειες, δεν
ενδιαφέρεται για μιαν ακριβή μέχρι κεραίας αποτύπωση του χώρου, των
αντικειμένων - ακόμα κι αν υποτεθεί πως κάτι τέτοιο είναι πέρα ως πέρα εφικτό. Η
μεριμνά της επικεντρώνεται απερίσπαστα στην ατμόσφαιρα, στον περίγυρο, κάτι σαν
κι εκείνο το αμυδρό και μυστικό φως που μένει λίγο ακόμα σ' ένα δωμάτιο όταν
φεύγει απ' αυτό ένας άνθρωπος. Οι χώροι για τη Μαρκετάκη πρέπει να ήταν έτσι, όχι
γιατί αυτό της επιβάλλει κάποια χαλκογραφία της εποχής, αλλά γιατί τα «πρότυπα»
της (μεταχειρίζομαι εδώ έναν όρο το: Bresson) πρέπει να δράσουν μέσα σ' αυτούς
έτσι όπως έδρασαν στη φαντασία του Θεοτόκη. Μπορεί, βέβαια, η φαντασία ενός
συγγραφέα να πηγάζει από εικόνες και να μεταστοιχειώνεται σε λέξεις, απ' τη στιγμή
όμως που κάποιος θα θελήσει να την ξανακάνει εικόνες, η ταυτότητα διαλύεται, ο
μίτος χάνεται, και σχεδόν μηδενίζονται οι πιθανότητες να βγει κανείς απ' το
λαβύρινθο από την ίδια πόρτα που μπήκε.Η Μαρκετάκη, αναγνωρίζοντας το
αρχετυπικό των χαρακτήρων της νουβέλας, είχε το θάρρος και τη σπάνια εντιμότητα
να θελήσει να υποβάλει τη διαχρονικότητα του προβληματισμού και των καταγγελιών
του Θεοτόκη, μένοντας εντός των ιστορικών πλαισίων της νουβέλας. Η ποίηση έχει
πάντα τρόπους να γλιστράει πάνω από τις εποχές και να τις γεφυρώνει. Στο κάτω
κάτω, κανένας πια δεν ενδιαφέρεται (αν ενδιαφέρθηκε ποτέ) για τις
πολιτικοκοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν επί βασιλείας Κλαυδίου έξω από το
κάστρο της Ελσινόρης. Και κανένας, ελπίζω, δε συγκινείται πια από τις
ενδυματολογικές αυθαιρεσίες στις παραστάσεις αρχαίων κωμωδιών, που δήθεν
γίνονται εν ονόματι του λόγου, στην πραγματικότητα όμως ερήμην του και εις βάρος
του.
Αυτή τη φορά, η συνάντηση της Μαρκετάκη με το μελόδραμα δεν είναι ευκαιρίακή,

όπως στο Λεμονόδασος. Εκεί, κατά κανόνα, το συναίσθημα πνιγόταν απ' τη συνεχή
εκλογίκευση των πάντων, το πάθος έμπαινε στο μικροσκόπιο και θρυμματιζόταν για
να ερμηνευτεί, οι πράξεις των ανθρώπων ήταν, θαρρείς, το άτεγκτο αποτέλεσμα μιας
επαγωγής. Εδώ, στην παθολογία των αρχετύπων, ιερουργεί το ένστικτο. Η ταινία
κλιμακώνεται μ' έναν εκπληκτικά μελετημένο ρυθμό, για να κορυφωθεί στις δύο
τελευταίες σκηνές, όπου η Μαρκετάκη πετάει στη μπάντα αποστασιοποιήσεις και
διαλεκτικές, και σκύβει πάνω στους ανθρώπους να της πουν τον πόνο τους.
Χρειάστηκε να περάσουν εννέα χρόνια για να ξανακάνει η Τώνια Μαρκετάκη ταινία,

παρά τα 7 Κρατικά Βραβεία που κέρδισε εκείνη τη χρονιά Η τιμή της αγάπης και τη
«Χρυσή Ελιά» καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ Μεσογειακού Κινηματογράφου του
1984.
πηγή: http://www.shortfromthepast.gr/review.asp?id=1&reviewID=10&lang=
5ο κείμενο
∆ιασκευάζοντας το διήγημα Η τιμή και το χρήμα του ποιητή και λόγιου
Κωνσταντίνου Θεοτόκη (1872-1923), στην Τιμή της αγάπης (1983) η Τώνια
Μαρκετάκη, αφηγείται την ιστορία μιας αγάπης που προδόθηκε για το χρήμα,
επιλέγοντας να μιλήσει για το παρόν μέσα από το παρελθόν. Το αίτημα του
μετασχηματισμού των προτύπων των φύλων απασχολεί ιδιαίτερα την Μαρκετάκη,
μια δημιουργό έντονα πολιτικοποιημένη, προερχόμενη από τη γενιά του
προδικτατορικού κινήματος, πολιτική εξόριστο της Χούντας στην Αλγερία, αλλά και
διανοούμενη, με σπουδές στην Idhec στο Παρίσι, και αρθρογραφία ως κριτικού
κινηματογράφου σε έντυπα όπως η ∆ημοκρατική Αλλαγή, Το Βήμα, Ταχυδρόμος.
Η εικόνα της Ρήνης της ανύπαντρης μητέρας που έρχεται σε σύγκρουση τόσο με την
ανδρική, όσο και τη μητρική εξουσία στην ελληνική επαρχία -Κέρκυρα- των αρχών
του 20ου αιώνα, εκπροσωπεί την εικόνα της σύγχρονης ελληνίδας που διεκδικεί την
ακεραιότητα της ύπαρξής της και την αυτοεκτίμησή της σε μια προσπάθεια αυτό-
καθορισμού της ίδιας της ταυτότητάς της, όπως πολύ σωστά παρατηρεί η Γιάννα
Αθανασάτου στο άρθρο της Οι γυναίκες από τις δύο πλευρές της κάμερας στο Όψεις
του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου (τόμος 2, Αθήνα 2002).
Η Ρήνη ερωτεύεται τον Ανδρέα, γόνο ξεπεσμένης αριστοκρατικής οικογένειας του
νησιού, ο οποίος προσβλέπει όμως και στην προίκα της. Ερχόμενη σε σύγκρουση με
εκείνον αλλά και τη μητέρα της την Επιστήμη, επαναστατεί στην αγοραπωλησία της
αγάπης και της ζωής της και ξεκινά παρά την εγκυμοσύνη της να εργάζεται σ’ ένα
εργοστάσιο για να σταθεί στα πόδια της, αποφασίζοντας να φέρει μόνη της στον
κόσμο το παιδί της.
Η ταινία απέσπασε τα Κρατικά βραβεία καλύτερης ταινίας, σεναρίου, α ́ γυναικείου

ρόλου, φωτογραφίας, κοστουμιών, μουσικής και μακιγιάζ καθώς και τη Χρυσή Ελιά
στο Φεστιβάλ Μεσογειακού Κινηματογράφου 1984.
πηγή: http://www.tainiothiki.gr/v2/tain_new/view/232
6ο κείμενο
Η ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ (1984)- Σκηνοθεσία: ΜΑΡΚΕΤΑΚΗ ΤΩΝΙΑ
Σύνοψη της υπόθεσης:
Η γυναίκα ενός αλκοολικού και μητέρα τεσσάρων παιδιών (Τούλα Σταθοπούλου)

δουλεύει εργάτρια σε εργοστάσιο, στην Κέρκυρα των αρχών του 20ού αιώνα. Ένας
άντρας από ξεπεσμένο σπίτι (Στρατής Τσοπανέλλης) θέλει να παντρευτεί τη μεγάλη
κόρη της (Άννυ Λούλου) και να καρπωθεί τις ελάχιστες οικονομίες που υπάρχουν.
Απαγάγει την κοπέλα, με τη θέλησή της, και διαφωνεί με τη μητέρα για την προίκα.
Η κοπέλα αρνείται να τον παντρευτεί, όταν διαπιστώνει πως είναι ένας ποταπός
συμφεροντολόγος, κι αποφασίζει να εργαστεί και να μεγαλώσει μόνη το παιδί που
περιμένει. Διασκευή της νουβέλας Η τιμή και το χρήμα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη.
πηγή: http://www.tainiothiki.gr/v2/filmography/view/1/2290/
7ο κείμενο
Με την υπεροχα τραγουδιστη Κερκυραϊκη γλωσσα εκτυλισσεται μια παραξενη για τα

δεδομενα της εποχης ιστορια αγαπης. Εκεινος που φυσικα υποφερει απο αυτη την
απαγορευμενη σχεση ειναι η γυναικα, αφου ολη η εποχη και ολο το κοινωνικο
συστημα, ειναι εναντιον της. Οσο ομως και αν η αξιοπρεπεια καταπαταται οσο και αν
ο εγωισμος κυριολεκτικα κατακρεουργειται, απο μια κοινη γνωμη, που μονο να
καταδικαζει ξερει και απο εναν ανδρα σκαρτο, αφηνει τους συμβιβασμους και
ξεκιναει παλι απο την αρχη. Τελικα και για εκεινη την εποχη η ανδρικη παρουσια δεν
ηταν τοσο απαραιτητη για την γυναικα, ακομα και αν οανδρας θεωρουνταν ο
στηλοβατης της κοινωνιας.
Καλλιόπη Δαλακλείδη
πηγή: http://www.cine.gr/film.asp?id=1253
8ο κείμενο

←ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Τώνια Μαρκετάκη
ΠΑΙΖΟΥΝ: Τούλα Σταθοπούλου, Αννη Λούλου, Στρατής Τσοπανέλης
Στην Κέρκυρα των αρχών του αιώνα, η σιόρα Επιστήμη δουλεύει σκληρά για να θρέψει την φαμίλια
με τα τέσσερα παιδιά και τον μεθύστακα άντρα της. Ο Αντρέας, κομματάρχης και λαθρέμπορος από
ξεπεσμένη αρχοντική οικογένεια ζητά την όμορφη κόρη της, τη Ρηνιώ αλλά δεν τα βρίσκουν στην
προίκα. Ο Αντρέας την «κλέβει» και την σπιτώνει, αλλά καθώς οι δουλειές του πέφτουν έξω, ζητά
μεγαλύτερη προίκα για να την παντρευτεί. Η Ρηνιώ πιάνει δουλειά στο εργοστάσιο και όταν η μάνα
της, κινδυνεύοντας με φυλακή μετά από μια συμπλοκή με τον Αντρέα, του δίνει ό,τι της ζητά, εκείνη
πλέον αρνείται να τον πάρει γιατί δεν την αγαπά και αποφασίζει να μεγαλώσει μόνη της το παιδί που
θα γεννήσει.
πηγηή : http://www.qubo.gr/movies-924-i-timi-tis-agapis.php

Miteloudis Itimikaitoxrima

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Miteloudis Itimikaitoxrima

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Π.3.2.

1 Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες,

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Πρόκειται για ένα διαθεματικό σενάριο για τη διδασκαλία της ενότητας

Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο

Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ

Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής

Γνώσεις για τη γλώσσα

 να εξοικειωθούν με τη γλώσσα της κριτικής διακρίνοντας τα χαρακτηριστικά

Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο

Αξιοποίηση των ΤΠΕ

1η φάση ( 2 διδακτικές ώρες) (στο μάθημα της Λογοτεχνίας)

1η ώρα: Ανάγνωση αποσπασμάτων από τη νουβέλα του Κ. Θεοτόκη «Η Τιμή και το

2η φάση ( 2 διδακτικές ώρες) (στο μάθημα της Λογοτεχνίας)

Χωρίζονται οι μαθητές σε ομάδες των τεσσάρων ατόμων (αν αυτό εξυπηρετεί).

3η φάση (1 διδακτική ώρα) (στο μάθημα της Ν. Γλώσσας)

4η φάση (2 διδακτικές ώρες) (στο μάθημα της Ν. Γλώσσας)

5η φάση (1 διδακτική ώρα) (στο μάθημα της Λογοτεχνίας ή της Γλώσσας)

Λογοτεχνικό έργο: «Η ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΗΜΑ», Θεοτόκη

Κινηματογραφική ταινία: « Η ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ», Τ. Μαρκετάκη

Να συντάξετε ένα δικό σας κείμενο κριτικής για το κείμενο παρουσίασης –

Κινηματογραφική ταινία: « Η ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ», Τ. Μαρκετάκη

Το κείμενό σας καλό είναι να ακολουθεί την εξής δομή:

«Η Τιμή και το Χρήμα» Κωνσταντίνου Θεοτόκη

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΜΙΑ ΝΕΑ ΑΝΑΓΝΩΣΗ της πεζογραφίας του Κων. Θεοτόκη

«Και το ‘κάμε. Αρματώθηκε με υπομονή, με καρτερία μ’ ελπίδα, και το ίδιο το πρωί

Γιάννη Κουβαρά: K. Θεοτόκης: εποχή και βίος, Καθημερινή 24/12//2002

Γ) Κείμενα παρουσίασης – κριτικής της ταινίας:

Η ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ

«Η τιμή της αγάπης» (1983)

Η Τιμή της Αγάπης

Αυτή τη φορά, η συνάντηση της Μαρκετάκη με το μελόδραμα δεν είναι ευκαιρίακή,

Χρειάστηκε να περάσουν εννέα χρόνια για να ξανακάνει η Τώνια Μαρκετάκη ταινία,

Η Ρήνη ερωτεύεται τον Ανδρέα, γόνο ξεπεσμένης αριστοκρατικής οικογένειας του

Η ταινία απέσπασε τα Κρατικά βραβεία καλύτερης ταινίας, σεναρίου, α ́ γυναικείου

Η ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ (1984)- Σκηνοθεσία: ΜΑΡΚΕΤΑΚΗ ΤΩΝΙΑ

Σύνοψη της υπόθεσης:

Η γυναίκα ενός αλκοολικού και μητέρα τεσσάρων παιδιών (Τούλα Σταθοπούλου)

Με την υπεροχα τραγουδιστη Κερκυραϊκη γλωσσα εκτυλισσεται μια παραξενη για τα

Η ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ

You might also like