Κείμενο Ι

Πολιτισμός και τέχνη

Η τέχνη, σ’ όλους τους πολιτισμούς, αποτελεί τη συνισταμένη των προσπαθειών του

ανθρώπου να φτιάσει ένα δικό του κόσμο

Ο άνθρωπος ζήτησε πάντοτε στην τέχνη τη λύτρωσή του. Ζήτησε μορφές που θα τον
εμπόδιζαν να πεθάνει και θα του έδιναν το αίσθημα ότι μπορεί την κουβέντα του να την
καταλάβει και ένας άλλος. Έτσι, το έργο τέχνης γίνεται αποκάλυψη του ανθρώπου αλλά και
ανακάλυψη του πολιτισμού. Το κύριο στοιχείο της τέχνης είναι η ελευθερία και η προσπάθεια
να αποκρούσει κάθε αναγκαιότητα. Γιατί η τέχνη δε ζητά να υποτάξει τον κόσμο, αλλά να δώσει
ένα νόημα στην ανθρώπινη προσπάθεια και ένα πρόσωπο στην πορεία του.

Και το μεγάλο χαρακτηριστικό της τέχνης είναι ότι οι μορφές που στήνει έχουν, με την ίδια την
παρουσία τους, τη δυνατότητα να μας αποκαλύπτουν το νόημα των πολιτισμών. Μπορούν να
μας μιλήσουν για τις πιο κρυφές ανησυχίες ενός κόσμου, τις πιο μεγάλες του αγωνίες, και αυτό
χωρίς φανερή πρόθεση, χωρίς ειδικό σκοπό. Κανέναν πολιτισμό δεν μπορούμε να τον
καταλάβουμε χωρίς να γνωρίσουμε την τέχνη του, και αυτή μόνο μας επιτρέπει να φτάσουμε
στο βαθύτερο, ουσιαστικότερο χαρακτήρα του. Κάθε πολιτισμός, όπως και κάθε εποχή του,
έχει τη δική του τέχνη, προβάλλει τις δικές του μορφές. Και από τις μορφές αυτές μπορούμε
να φτάσουμε στον άνθρωπο δημιουργό τους και τον πολιτισμό χρεώστη και οφειλέτη τους.

Ο καλλιτέχνης επηρεάζεται και ταυτόχρονα επηρεάζει την εποχή του και τον κόσμο του.
Παίρνει και ταυτόχρονα δίνει, δέχεται και εκφράζει τα στοιχεία που ζουν γύρω του αλλά και
μέσα του. Γι’ αυτό μας δίνει πάντοτε την πορεία ενός πολιτισμού, όπως τον τροποποιεί η
δημιουργία του. Γιατί μ’ αυτή λυτρώνεται αλλά και λυτρώνει. Γίνεται όμως και καθρέφτης, που
όσο κι αν τροποποιεί την εικόνα που δέχεται, δεν μπορεί να της αφαιρέσει το χαρακτήρα της.
Γι’ αυτό, όσο κι αν βρίσκουμε σε κάθε μεγάλο έργο ένα ατομικό στυλ, μια προσωπική παρουσία,
άλλο τόσο γνωρίζουμε και την ψυχή ενός ολόκληρου κόσμου, βλέπουμε το πρόσωπο ενός
πολιτισμού. Γιατί το κάθε έργο τέχνης, η κάθε μεγάλη δημιουργία, αποτελεί μια σύνθεση όλων
των στοιχείων ενός πολιτισμού. Γιατί το κάθε έργο τέχνης, η κάθε μεγάλη δημιουργία,
αποτελεί μια σύνθεση όλων των στοιχείων ενός πολιτισμού. Αυτό μπορεί να το καταλάβει
κανείς καλύτερα αν παραθέσει σ’ ένα αιγυπτιακό γλυπτό έναν κινέζικο πίνακα, σε ένα ελληνικό
άγαλμα έναν πίνακα της σύγχρονης ζωγραφικής.

Η τέχνη, σ’ όλους τους πολιτισμούς, αποτελεί τη συνισταμένη των προσπαθειών του ανθρώπου
να φτιάσει ένα δικό του κόσμο. Να φτιάσει έναν κόσμο μορφών, που θα του επιτρέπουν να
ξεφύγει από το χάος του κόσμου που δεν έφτιασε ο ίδιος και που γι’ αυτό δεν καταλαβαίνει.
Έναν κόσμο βγαλμένο από την ίδια την ψυχή του, γι’ αυτό παραστάτη του, σύντροφό του σ’ ό,τι
αποτελεί χαρά και πόνο. Από την άποψη αυτή το έργο τέχνης δεν είναι μίμηση τού έξω κόσμου,
αλλά εικόνα τού μέσα κόσμου. Δεν είναι κάτι που έχει απλώς μορφή, αλλά μια μορφή που είναι
αλήθεια. Όχι γιατί επιδιώκει να μας πείσει για κάτι, αλλά γιατί μας δίνει την υλοποίηση μιας
πίστεως.
 Χρύσανθος Χρήστου : Δοκίμια Λυκείου, εκδ. Υπουργείου Παιδείας της Κύπρου σελ 288-289
Κείμενο ΙI
Η Τέχνη ως μία ανάγκη του ανθρώπου
Ο φιλόσοφος Άρθουρ Σοπενχάουερ θεωρούσε πως η τέχνη σε κάθε της έκφανση, είναι μία
λύτρωση της ψυχής για τον πόνο και το άγχος της Ύπαρξης.
Η Τέχνη ως μία ανάγκη του ανθρώπου να δίνει μορφή σε κάτι άμορφο,  ως μία απαίτηση να
δίνει υπόσταση στην ανάγκη του εαυτού του να εκφραστεί, αποτελεί βασική ανάγκη του
ανθρώπου και όχι πολυτέλεια. Το κάθε παιδί, όπως έλεγε ο Pablo Picasso, κρύβει έναν
καλλιτέχνη μέσα του.

Η Τέχνη αναδεικνύει την δημιουργικότητα του ανθρώπου

Η Τέχνη σε κάθε της έκφανση (μουσική, ζωγραφική, χορός, γλυπτική), αναδεικνύει την
ικανότητα του ανθρώπου να δημιουργεί και να βοηθάει στην αισθητική βελτίωση του κόσμου
γύρω του. Σπουδαίες δημιουργίες, από πίνακες μέχρι μουσικές συνθέσεις, εξυμνούνται
διαχρονικά ως δημιουργήματα που αναβάθμισαν την πνευματική και αισθητική υπόσταση του
ανθρώπου. Ο άνθρωπος ανυψώνεται ηθικά και ευεργετείται αισθητικά από τη θέαση ή το
άκουσμα ανθρώπινων δημιουργημάτων που αναδεικνύουν τη δύναμη της ανθρώπινης ψυχής να
παράγει και να δώσει σχήμα σε άυλες σκέψεις και συναισθήματα. Η ύμνηση της ομορφιάς, η
ανάδειξη ανθρώπινων στιγμών και καταστάσεων, είναι ένα φάρμακο για την ψυχή του
ανθρώπου. Πίνακες κατήγγειλαν ιστορικά γεγονότα, τραγούδια φώναξαν δυνατά για την
ισότητα των ανθρώπων, ποιήματα ύμνησαν τα πανανθρώπινα αισθήματα του έρωτα, της φιλίας,
της αγάπης. Η Τέχνη βοηθάει την ίδια την ανθρωπότητα να ξεπεράσει τις άσχημες στιγμές της,
είναι ένα όπλο που μάχεται για τη βελτίωση της ανθρώπινης ζωής.

Η Τέχνη είναι έκφραση του ψυχικού μας κόσμου

Η Τέχνη είναι έκφραση του ψυχικού μας κόσμου, χωρίς αυτή ο άνθρωπος θα υπέφερε, θα
μαράζωνε, θα διαλυόταν ψυχικά. Διότι η Τέχνη δεν υπόκειται μόνο σε λογικούς κανόνες, ωθεί
τον άνθρωπο να σπάσει τα δεσμά της λογικής, του δίνει βήμα να εκφράσει αυτό που αισθάνεται
με τον τρόπο που εκείνος θέλει, τον απελευθερώνει από τους περιορισμούς. Ο Σαλβαδόρ
Νταλί ζωγράφιζε μυρμήγκια να τρέχουν επάνω σε ένα ρολόι, προσπαθώντας με αυτό να
παραλληλίσει το χρόνο ο οποίος κυλάει και κατατρώει τα πάντα. Η Τέχνη αυτό είναι:
απελευθέρωση, έκφραση, αγάπη, ζωή. Δε σε περιορίζει, σου δίνει το χώρο να εξελίξεις την
προσωπικότητά σου δίχως ‘’μη’’ και ‘’πρέπει’’ που κόβουν τα φτερά σου τις περισσότερες
φορές.

Η τέχνη μας βοηθά να συνδεθούμε με τον αληθινό μας εαυτό

Δε χρειάζεται να είναι κάποιος μεγάλος ζωγράφος για να ζωγραφίσει, δε χρειάζεται να είναι

κάποιος μεγάλος συγγραφέας για να γράψει. Αξίζει απλώς να δώσει στον εαυτό του μία
ευκαιρία στην αυτοέκφραση για εκείνον, δε χρειάζεται οι άλλοι να βλέπουν πάντοτε αυτό που
δημιουργούμε.  Αρκεί να το κάνουμε για εμάς, επειδή θέλουμε να αισθανθούμε καλύτερα και να
ξεσπάσουμε.
Η Τέχνη είναι η ανύψωση του ανθρώπου σε κάτι ανώτερο, η ύμνηση της δημιουργικότητάς του
και ο σεβασμός στη φαντασία και την επιθυμία της ελεύθερης έκφρασης. Αξίζει όλοι να
γίνουμε στη ζωή μας –έστω για μία φορά- μικροί καλλιτέχνες.

ΜΑΡΙΑ ΣΚΑΜΠΑΡΔΩΝΗ δημοσιογράφος, Έντεχνη Δράση 15/01/2000

ΘΕΜΑ Α
Να αποδώσετε σε μια παράγραφο 40-50 λέξεων το περιεχόμενο των δύο πρώτων
παραγράφων του κειμένου Α.

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β
Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε με βάση το πρώτο και το δεύτερο κείμενο τις
παρακάτω προτάσεις γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί
σε κάθε πρόταση Σωστό ή Λάθος. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στα
κείμενα.
Α. Βασικό συστατικό της καλλιτεχνικής δημιουργίας είναι η ελευθερία. Κείμενο Α

Β. Η σχέση καλλιτέχνη και κοινωνίας είναι αμφίδρομη. Κείμενο Α

Γ. Μέσω της τέχνης ο άνθρωπος μπορεί να αντιμετωπίσει τα δεινά του κόσμου.

Κείμενο Β

Δ. Η τέχνη εναντιώνεται στις συμβάσεις και τους περιορισμούς. Κείμενο Β

Ε. Για να δημιουργηθεί ένα έργο τέχνης χρειάζεται ο ανάλογος αναγνωρισμένος

καλλιτέχνης. Κείμενο Β

Μονάδες 15
Β2. Ποιος θεωρείτε πως είναι ο σκοπός του γράφοντος στην 3η παράγραφο του
κειμένου Α και ποιος ο τρόπος που επέλεξε να οργανώσει τον λόγο του;
Μονάδες 10
Β3
α) Ποια η σκοπιμότητα των υπότιτλων στο κείμενο Β; Σε τι εξυπηρετούν τον δέκτη;
Μονάδες 6
β) Να εντοπίσετε και να καταγράψετε τρία στοιχεία στο κείμενο Β τα οποία καθιστούν
το ύφος οικείο.
Μονάδες 9

ΘΕΜΑ Γ
Να διατυπώσετε το δικό σας ερμηνευτικό σχόλιο για το ποίημα προσέχοντας να
τεκμηριώσετε τις απόψεις σας με τρεις κειμενικούς δείκτες. (150 – 200 λέξεις)
Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ
Οι συντάκτες των κειμένων υποστηρίζουν πως η τέχνη παρέχει ευκαιρίες ελεύθερης
έκφρασης και πως για τον καθένα θα μπορούσε να γίνει ένα μέσο αυτοανακάλυψης και
απελευθέρωσης. Συμφωνώντας με τον συγκεκριμένο ισχυρισμό να προτείνεις τρόπους
ώστε το σχολείο να φέρει σε επαφή τους μαθητές με την αισθητική αγωγή. Να
παρουσιάσεις τις απόψεις σου σε ένα κείμενο που θα δημοσιεύσεις στο προσωπικό σου
ιστολόγιο αξιοποιώντας δημιουργικά στοιχεία από τα κείμενα αναφοράς. (350 λέξεις)