Sadržaj

1. Proračun elemanta vitla....................................................................................................................2

1.1 Nosivost.....................................................................................................................................2
1.2 Vremena vožnje i trajanje ciklusa..............................................................................................2
1.3 Opterećenje na točkove vitla i odabir točkova..............................................................................3
1.4 Kočnica vitla...............................................................................................................................5
1.5 Provjera na proklizavanje pri pokretanju/kočenju vitla..............................................................6
2. Dimenzionisanje glavnog nosaća.....................................................................................................7
2.1 Dimenzionisanje na osnovu napona.............................................................................................7
2.2 Dimenzionisanje na osnovu ugiba.................................................................................................9
2.3 Provjera na osnovu napona u presjeku I-I....................................................................................9
2.4 Provjera na osnovu napona u presjeku III-III..............................................................................13
3. Provjera na bočno torziono izvijanje...............................................................................................16
3.1 Revizija bočnih nosača............................................................................................................23
4. Proračun elemenata mosta............................................................................................................24
4.1 Ekvivalentno opterećenje na točkove mosta...........................................................................24
4.2 Odabir točkova mosta..................................................................................................................25
4.3 Izbor elektromotora za vožnju mosta.......................................................................................25
4.4 Kočnica mosta.........................................................................................................................27
4.5 Provjera na proklizavanje pri pokretanju/zaustavljanju mosta................................................28
5 Proračun veze glavnih i bočnih nosača..........................................................................................29
5.1 Izbor vijaka......................................................................................................................................29
5.3 Kontrola vijaka.........................................................................................................................29
5.4 Izbor ležaja...............................................................................................................................30
 Projektovanje transportnih sredstava

1. Proračun elemanta vitla

1.1 Nosivost
Pošto je nazivna nosivost dizalice 50 kN potrebo je izračunati stvarnu nosivost prema izrazu:

Qn �
9, 81 50 �
9,81
Q= = = 49, 05 [ kN ]
10 10

1.2 Vremena vožnje i trajanje ciklusa

- Vožnja mosta
Gdje su:

- tu = 5 [ s ] - vrijeme ubrzanja mosta

- tu = 3,75 [ s ] - vrijeme kočenja mosta
t k = 0,75 �
- tv - vrijeme vožnje ustaljenom brzinom
- s = 20 [ m ] - prosječna dužina vožnje mosta
�m �
- v m = 40 � �- brzina vožnje mosta
�min �

tu �vm t �v � tu t k �
s= + tv �
vm + k m = vm �
�tv + + �
2 2 � 2 2�
s tu t k 20 � 60 5 3,75
tv = - - = - - = 25, 625 [ s ]
vm 2 2 40 2 2

t i ,m = tu + tv + t k = 5 + 25, 625 + 3,75 = 34, 375 [ s ]

tm = 2 � 34, 375 = 68,75 [ s ] - ukupno vrijeme vožnje mosta u jednom ciklusu
t i ,m = 2 �

- Mehanizam za dizanje

h
t d = 4 �pr + tvj + tsk
vd
2, 5 �
60
td = 4 � + 15 + 10 = 62, 5 [ s ]
16

Gdje je:

- hpr = 2, 5 [ m ] - prosječna visina dizanja

 �m �
- v d = 16 � �- brzina dizanja tereta
� min �
- tvj = 15 [ s ] - vrijeme potrebno za vješanje tereta
- t sk = 10 [ s ] - vrijeme potrebno za skidanje tereta

- Trajanje ciklusa i broj ciklusa u jednom satu

Tc = t m + td
Tc = 68,75 + 62, 5 = 131, 25 [ s ] - trajanje ciklusa

3600
nc =
Tc
3600
nc = = 27, 4 - broj ciklusa u jednom satu
131, 25

Na osnovu broja ciklusa iz tabele 1.1 zaključuje se da dizalica spada u II pogosnku grupu.

1.3 Opterećenje na točkove vitla i odabir točkova

Kod vitla se pretpostavlja da je teret ravnomjerno raspoređen na sve točkove pa je pritisak na jedan
točak:

1 1
Fekv = Fmax = ( Qn + Gv ) = �( mQ + mv ) �g
�
4 4

5 = 2, 6 [ t ] = 2600 [ kg ]
Gdje je masa vitla: mv = 1, 6 + 0, 2 �

1
Fekv = 9, 81 = 18639 [ N ]
(5000 + 2600 ) �
4

Prema tabeli 1.3 za datu uvjetnu nosivost točka odabire se točak prečnika DK = 200 mm sa širinom
glave šine b0 = 45 mm i radijusom zaobljenja r = 4 mm

Prečnik točka za šinu sa ravnom površinom glave provjerava se slijedećim izrazom:

Fekv 18639
DK � =
pdr �
k2 �
k3 �( b0 - 2 �r ) 7, 5 �0, 97 ��
1 ( 45 - 2 �
4)
DK = 69, 25 [ mm ] < 200 [ mm ]

Gdje je:

- pdr = pdur � 1 = 7 , 5 [ MPa ] - za točak sa kaljenom površinom (Č.0545)

k1r = 7, 5 �
 v 25
- k2 = 0, 97 - za broj okretaja nT = = min-1 �
= 39, 8 �
� �
DT �p 0, 2 �
3,14
- k3 = 1 - za srednje uvjete rada

Iz ovo se vidi da odabrani kotač zadovoljava.

Utpor ustaljene vožnje je

f m�
�2 � d�
FWV = ( Qn + Gv ) �
� + �� w = ( mQ + mV ) �
b = ( Qn + GV ) � g�w
�DK DK �
9, 81
FWV = (5000 + 2600 ) � 10, 5 = 782, 8 [ N ]
�
1000

�N �
Gdje je: w=10,5 � �- specifični otpor ustaljene vožnje za kotrljajne ležajeve
�kN �

Otpor ubrzanja masa

FWU =
( Qn + GV ) �Vv �b = ( mQ + mV ) � b1 = ( 5000 + 2600 ) �
au � 1,15 = 1048, 8 [ N ]
0,12 �
1
g tu

ms -2 �
Gdje je: au = 0,12 �
� �- ubrzanje vitla pri pokretanju za komadnu robu

Ukupna snaga potrebna za pokretanje je:

FWV �
vv F � v 782, 8 �
25 1048, 8 �
25
N p = Nv + Nu = + Wu v = + = 0, 848 [ kW ]
h 1000 �
1000 � h 60 �
1000 �0, 9 60 �
1000 � 0, 9

A nominalna snaga motora

Np 0, 848 0, 848
Nn = = = = 0, 446 [ kW ]
y 1,7 �2 1, 9

Intrmitencija motora mehanizma za vožnju vitla je:

tvit 25, 65
ED = = 100% = 19, 54%
�
Tc 131, 25

Vrijeme vožnje vitla u jednom ciklusu za prosječnu dužinu vožnje vitla 4 m:

vv 25
tu = = �3, 5 [ s ]
au 60 �0,12

tu = 2,625 [ s ]
t k = 0,75 �
 tu �vv t � v � tu t k �
s= + tv �
vv + k v = vv �
� tv + + �
2 2 � 2 2�
s tu t k 4 � 60 3, 5 2, 625
tv = - - = - - = 6,7 [ s ]
vv 2 2 25 2 2

t i ,vit = tu + tv + t k = 3, 5 + 6,7 + 2,625 = 12, 825 [ s ]

tvit = 2 � 12, 825 = 25, 65 [ s ]
t i ,vit = 2 �

tvit - ukupno vrijeme vožnje vitla u jednom ciklusu

-

Snaga motora sa standradnom intermitencijom EDs=20%

ED 19, 54
Nes = Nn � = 0, 446 � = 0, 441 [ kW ]
EDs 20

Usvajamo elektormotor 4Azd 90S-6. (prilog 1.28) :

N = 0, 8 [ kW ] , mD2 = 0, 013 �
� � min-1 �
, n = 870 �
kgm 2 � � �

Prijenosni odnos reduktora

nm
i=
nt
870
i= = 21, 86
39, 8

1.4 Kočnica vitla

Stacionarni moment kočenja

v
h
Mstv = Fwv � v �
wm
25
Mstv = 782, 8 � 0, 9 = 3, 2 [ Nm ]
�
60 �91

p�nm 3,14 �
870
Gdje je wm = = s -1 �
= 91 �
� �
30 30

Moment kočenja translatornih dijelova

 Q + Gv vv2 h
Mint = � �
g t k wm
4905 + 2550 25 2 0, 9
Mint = � 2 � = 5 [ Nm ]
9, 81 60 � 2, 625 91

Izbor spojnice

Nn 446
Mp = = = 4, 9 [ Nm ] � Spojnica D=125 mm, mD 2 = 0, 027 �
kgm 2 �
� �(Prilog, tabela1.29)
wm 91

Moment kočenja rotacionih dijelova

�mDm2 + mDs2 �wm

M rot
in =b� � ��
� 4 � tk
�0, 013 + 0, 027 � 91
Minrot = 1, 2 �
� �� = 0, 42 [ Nm ]
� 4 �2, 625

Ukupni moment kočenja

MK = Mstv + Mint + M inrot

MK = 3, 2 + 5 + 0, 42 = 8,62 [ Nm ]

Provjera kočionog bubnja (elastične spojnice)

5� wk
Mk � 5� 8, 62 �
91
Dk � = = ( 38,1 �51,1 ) [ mm ]
2 ‫ (׸‬m�p ��
v)d 2 ( 0,75 1, 35 )

�N m�
Gdje je: ( m �
p�v ) d = ( 0,75 �1, 35 ) � 2 � �- specifična snaga kočenja (literatura 6.1)
mm s �
�

1.5 Provjera na proklizavanje pri pokretanju/kočenju vitla

Adheziona sila za dva točka iznosi

Gv
Ga =
2
25500
Ga = = 12750 [ N ]
2

Pa je adheziona sila trenja jednaka

Fad = ma � 12750 = 2550 [ N ]

Ga = 0, 2 �

Sila otpora vožnje slobodnih točkova je

Fwvs = Gv �
w
10, 5 = 267 ,75 [ N ]
Fwvs = 25, 5 �

Vremena ubrzanja i kočenja pri kojim bi došlo do proklizavanja mogu se izračunati na osnovu izraza

Gv �vv � b1
tu �
( Fad - Fwv �
s
) g
25500 �25 �
1, 2
tu � = 0, 57 [ s ] < 3, 5 [ s ]
( 2550 - 267,75 ) �
60 � 9, 81

Gv � b1
vv �
tk �
(F ad )
+ Fwvs �
g
25500 �25 �
1, 2
tk � = 0, 46 [ s ] < 2, 625 [ s ]
( 2550 + 267,75 ) �9, 81
60 �

2. Dimenzionisanje glavnog nosaća

2.1 Dimenzionisanje na osnovu napona

Preliminarno dimenzionisanje nosaća izvršit ćemo na osnovu dozvoljenih napona na savijanje.

Kod preliminarnog proračuna u obzir uzimamo samo težinu vitla i teret, pošto nam nije poznata težina
nosača po dužnom metru.

�M A =0
Ln F
LN - F � = 0 � FB = = 25, 2 [ KN ]
FB �
2 2
Ln 8, 5
Mmax = FB � = 25.2 � = 91,9 [ KNm ]
2 2
 Ms Ms
s‫׸‬
= Wp Gv = 25, 5 [ KN ] - težina vitla
Wy sD
10 3
91, 9 � Qt = 49.05 [ KN ] - težina tereta
Wp � 10 -4 �
= 5,75 � � �= 575 �
m3 � cm 3 �
� �
160 � 10 6 sD = 160 [ MPa ] - dozvoljeni napon

Ln = 8, 5 [ m ] - dužina nosača
Na osnovu izračunatog potrebnog otpornog Lv = 1,12 [ m ] - dužina vitla
momenta usvajamo sljedeći veći iz tablice IPE
profila a to je IPE330. E = 210 [ GPa ] - modul elastičnosti
g = 1, 05 - koef. pogonske grupe
x = 1,16 - dinamički koeficijent

Geometrijske karakteristika za IPE 330 :

- A = 62,6 �
cm 2 �
� �- površina
Provjeru usvojenog profila ćemo - I y = 11770 �
cm 4 �
� �- moment inercije za y osu
izvršiti prema ugibu:
- Wy = 713 �
cm 3 �
� �- otporni moment za y osu
L3 �
F1 �
f =
48 �E�Ix
�
�1+ a 1-6 � (
b2 �
� ) - Iz = 788 �
cm 4 �
� �- moment inercije za z osu
- Wz = 98, 5 �
cm 3 �
� �- otporni moment za z osu
F2 - q = 49,1 [ kg / m ] - težina profila po dužnom metru
a= �1 � a = 1
F1

b 1,12
b= �b = = 0,132
Ln 8,5

F1 = F1G + F1Q = 6, 375 + 12, 2625 = 18,6375 [ KN ]

F2 = F1

18,6375 � 10 3 �
8, 5 3
f =
48 � 10 9 �
210 � 11770 �
�� (
1 +1 1 - 6 �
10 -8 �
)�= 0,0183 [ m ]
0,132 2 �

Dozvoljeni ugib za dizalicu koja radi u drugoj pogonskoj grupi sa upravljanjem sa poda dat je
odnosom f / L = 1 / 500 (tabela 7.19).

8, 5
fd = = 0, 017 [ m ]
500

0,0183 > 0,0170 � f > fd

2.2 Dimenzionisanje na osnovu ugiba

Pošto je izračunati ugib veći od dozvoljenog zaključujemo da usvojeni profil ne zadovoljava. Sada
ćemo dimenzionisati profil prema dozvoljenom ugibu. Iskoristit ćemo prethodni izraz za ugib iz kojeg
ćemo izraziti potrebni moment inercije.

L3 �
F1 �
Ix = �
�1 + a (1 - 6 �
b2 ) �
�
48 �E�f

Odakle dobijamo da je potrebni moment inercije veći od I x �12700 �

cm 4 �
� �. Profil koji zadovoljava
tražene uslove je IPE360.

Geometrijske karakteristika za IPE 360 :

- A = 72,7 �
cm 2 �
� �- površina
- I y = 16 270 �
cm 4 �
� �- moment inercije za y osu
- Wy = 904 �
cm3 �
� �- otporni moment za y osu
- I z = 1040 �
cm 4 �
� �- moment inercije za z osu
- Wz = 123 �
cm 3 �
� �- otporni moment za z osu
- Sy = 510 �
cm 3 �
� �- statički moment polovine profila za y osu
- Wz = 904 �
cm 3 �
� �- otporni moment za z osu

2.3 Provjera na osnovu napona u presjeku I-I

Sada ćemo izvršiti provjeru napona u nosaću prema sljedećim izrazima:

R q� L2
( L - e1 ) + g �
2
Msvmax = �
4�L 8

Gdje je:

q – sopstvena težina jednog glavnog nosaća po dužnom metru

R = F1 + F2 = 21,6 [ KN ]
F1 = g �
F1G + g �
y�F1Q = 1, 05 �
6, 38 + 1,05 � 12, 3 = 21,6 [ KN ]
1,16 �
F2 = g �
F2G + g �
y�F2Q = 21,6 [ KN ]

F1G , F2G - odgovarajući pritisci na točkove kolica od sopstvene težine kolica,

F1Q , F2Q - odgovarajući pritisci na točkove kolica od uticaja tereta.

25, 5
F1G = F2G = = 6, 38 [ KN ]
4

49,1
F1Q = F2Q = = 12, 3 [ KN ]
4

Sile F1 i F2 se razlikuju od sila sa istom oznakom u prethodnom dijelu proraćuna u kojem nismo imali
referentnu težinu nosaća po dužnom metru.

43, 3 0, 56 �8, 5 2
( 8,5 - 1,12 ) + 1,05 � = 87 ,1 [ KNm ]
2
Msv max = � 1, 3
48 �
8,5 8

Savijanje u horizontalnoj ravni će biti:

�R q� L2 �
( L - e1 ) + ka �
2
MsHmax = � H � �
�g
�4 �
L 8 �

RH = F1H + F2H

F1H = F2H = ( F1G + F1Q ) ka = (6, 38 + 12, 3 ) �

0,05 = 1,86 [ KN ]

Gdje je ka koeficijent koji zavisi od ubrzanja i usvaja sa iz knjige slika 7.1 na strani 89. i iznosi
�m �
ka = 0, 05 za au = 0,12 �2 �.
�s �

�1, 86 0, 56 �8,5 2 �
( ) 1, 05 = 3,78 [ KNm ]
2
MsHmax = � � 8, 5 - 0, 56 + 0, 05 �
1, 3 � �
�
�4 �8, 5 8 �

Transverzalna sila na mjestu najvećih napona se računa iz izraza:

L-e q�e
FtI = ( F1 + F2 ) � 1 + g � 1 = 20, 4 [ KN ]
2�
L 2
Naponi se računaju na osnovu sljedećih izraza:

Msv MsH Ft �
Sy
s =
V
s ; sHs = ; t=
Wy Wz d
Iy �

Gdje su:

Sy = A �
t - statički moment površine,

d - debljina profila u posmatranom dijelu presjeka,

Ft - transverzalna sila na mjestu maksimalnog savijanja,

Wy i Wz - otporni momenti oko osa y i z.

1. U tačku 1 imamo samo normalne napone od savijanja. Pošto u vertikalnoj ravni opterečenje ne
mijenja predznak, naponi će uvijek biti negativni zvog pritiska koji se javlja u njoj. U
horizontalnoj ravni ćemo imati promjenjiva opterećenja tako da u tački 1 možemo imati i
pritisak i istezanje usljed savijanja. Pošto je najgori slučaj kada imamo istezanje i u
horizontalnoj i vertikalnoj ravni tako će najgori slučaj biti u tački 4 koja je dijagonalno ili ispod
tačke 1. S obzirom da je profil simetričan, maksimalni naponi će biti isti u svim ivičnim
tačkama, tako da su ekstremni naponi u tački 1 i 4 isti.

Msv 87,1
sVs = = = 96, 4 [ MPa ]
Wy 904
 MsH 3,78
s =
H
s = = 30, 8 [ MPa ]
Wz 123

(s + sHs ) + 3 � (s + sHs ) jer su smičući naponi

2 2
Izraz za ekvivalentni napon se = v
s t2 će biti se = v
s

jednaki nuli.

( 96, 4 + 30,8 ) = 127, 2 �160 [ MPa ]

2
se =

2. U tački 2 ćemo imati kombinaciju normalnih I tangencijalnih napona. Imat ćemo dva slučaja,
kada posmatramo presjek neposredno iznad I neposredno ispod tačke 2.

Pošto je promjena normalnih napona linearna po visini, napone ispod tačke 2 možemo izračunati iz
proporcija:

s1v 87,1
sv2 = h2 =
� (180 - 12,7 ) = 80,95 [ MPa ]
h 180

s1H 30, 8
s =
H
2 b2 =
� (85 - 81) = 0,72 [ MPa ]
b 170

I tangencijalni napon će biti:

20, 4 �
374, 9
t= = 5, 88 [ MPa ]
16300 �8

Pa je ekvivalentni napon:

( 80,95 + 0,72 ) 5,88 2 = 82, 3 �160 [ MPa ]

2
se = +3�

Dok će iznad tačke 2 biti:

s1v 87,1
s =
v
2 h2 =
� (180 - 12,7 ) = 80,95 [ MPa ]
h 180

sH2 = s1H = 30, 5 [ MPa ]

20, 4 �
374, 9
t= = 0, 277 [ MPa ]
16300 � 170

( 80,95 + 30,8 ) 0, 277 2 = 111,75 �160 [ MPa ]

2
se = +3�
 3. Naponi u tački 3 će se sastojati od tangencijalnih napona koji su ujedno i najveći na tom
mjestu, te od normalnih napona od savijanja u horizontalnoj ravni.

s1H 30, 8
sH3 = b3 =
� (85 - 81) = 0,72 [ MPa ]
b 170

20, 4 �
560
t= = 8,76 [ MPa ]
16300 � 8

8,76 2 = 15, 2 �160 [ MPa ]

se = 0,72 2 + 3 �

2.4 Provjera na osnovu napona u presjeku III-III

Presjek III-III se nalazi na mjestu spoja glavnih i bočnih nosača. Da

bismo odredili položaj datog presjeka prvo moramo odrediti dimenziju
w koja zavisi od dimenzija bočnih nosača i razmaka između njih. Tako
će pola ove dužine predstavljati rastojanje između krajnjeg položaja
točkova vitla i mjesta spoja glavnih i bočnih nosaća.

Bočni nosači se sastoje iz dva U profila. Odabrali smo UPE profile koji
imaju paralelne ivice nožica, što nam olakšava konstrukciju nosača
točkova.

Iz uslova da su kolica u krajnjem lijevom položaju i momentne

jednačine u odnosu na desni oslonac dobijamo silu F N kojom glavni
nosač djeluje na bočne nosače.
�M B =0
L R L
(L - e1 ) - GM � = 0 � FN = 44, 35 [ KN ]
(L ) - R � - �
FN �
2 2 2

�M A =0
1, 42 = 0 � FR 2 = FN = 44, 35 [ KN ]
(0,15 + 1, 27 ) - FR 2 �
FN �
MI �F=‫=׸‬ =43, 35 (0 0,15 )
A x � 0 6,65 [ KNm ]
MII �F=A�(-+‫=׸‬ -+
�
x 0,15 ) �F=
N x 43, 35 (0 1,12 0,15 ) 43, 35 (0 1,12 ) 6,65 6,65 [ KNm ]
( x + 1, 27 ) - FN �
MIII =FA � ( x + 1,12 ) - FB �
x = 6,65 �0

Na osnovu maksimalnog momenta Geometrijske karakteristika za UPE 80 :

savijanja dimenzionisat ćemo
bočne nosače. - A = 10,1 �
cm 2 �
� �- površina
- I y = 107 �
cm 4 �
� �- moment inercije za y osu
Na osnovu dobijenog potrebnog
- Wy = 26,8 �
cm 3 �
� �- otporni moment za y osu
otpornog momenta usvajamo profil
UPE80. - Iz = 25, 5 �
cm 4 �
� �- moment inercije za z osu
- Wz = 7 , 98 �
cm 3 �
� �- otporni moment za z osu
- q = 7, 9 [ kg / m ] - težina profila po dužnom metru
- h = 80 [ mm ] - visina profila
- b = 50 [ mm ] - širina profila
Sada možemo odrediti dimenziju w koja se izračunava na osnovu širine profila i prostora potrebnog
za montažu točka između profila koji iznosi 130mm.

w =2�
b + 130 =
50 + 130 = 230 [ mm ]
=2�

Sada ćemo pristupiti proračunu opterečenja koja djeluju u presjeku III.

L - ( r + e1 ) q�L
FtIII = ( F1 + F2 ) � + g � = 43,7 [ KN ]
L 2

r = 0 [ mm ] - točak dolazi do kraja gavnog nosača

8, 5 - ( 0, 56 ) 0, 56 �
8, 5
FtIII = ( 43, 3 ) � + 1, 05 � = 43,7 [ KN ]
8, 5 2

M vIIImax = FA max �
e3

w 0, 23
FA max = FtIII = 43,7 [ KN ] ; e3 = = = 0,115 [ m ]
2 2

0,115 = 5 [ KNm ]
M vIIImax = 43,7 �

Na osnovu njih radimo proračun napona uz uslov da je sD = 160 [ MPa ] .

Normalni naponi:

Ms 5
ss = = = 5, 53 [ MPa ]
Wy 904

h 167, 3
sIIs = ss �2 = 5,53 � = 4,65 [ MPa ]
h 180

sIIIs = 0

Tangencijalni naponi:
 Ft �
Sy
t=
d
Iy �

tI = 0 ,

43,7 �
374, 9 43,7 �
374, 9
tgII = = 0, 59 [ MPa ] ; tdII = = 12, 58 [ MPa ] ,
16270 �170 16270 �
8

43,7 �
560
tIII = = 18, 8 [ MPa ]
16270 �8

Ekvivalentni naponi.

0 2 = 5, 53 �160 [ MPa ]
sIe = 5, 53 2 + 3 �

12, 58 2 = 22, 28 �160 [ MPa ]

sIIe = 4,65 2 + 3 �

18,8 2 = 32, 56 �160 [ MPa ]

sIe = 0 2 + 3 �

Vidimo da ovaj profil zadovoljava na osnovu naponskih stanja u kritičnim tačkama presjeka.

3. Provjera na bočno torziono izvijanje

Geometrijske karakteristika za IPE 360 :

- A = 72,7 �
cm 2 �
� �- površina
- I y = 16 270 �
cm 4 �
� �- moment inercije za y osu
- Wy = 904 �
cm 3 �
� �- otporni moment za y osu
- I z = 1040 �
cm 4 �
� �- moment inercije za z osu
- Wz = 123 �
cm 3 �
� �- otporni moment za z osu
- Sy = 510 �
cm 3 �
� �- statički moment polovine profila za y osu

Poluprečnik inercije dijela presjeka kojeg čine pritisnuta nožica i 1/6 rebra:
Af = bf �
tf = 17 �
1, 27 = 21,6 �
cm 2 �
� �
Aw = A - 2 �
Af = 72,7 - 2 �
21,6 = 29, 5 �
cm 2 �
� �
bf Af 17 21, 6
i kz = � = � = 4, 43 cm
12 Af + Aw / 6 12 21, 6 + 29, 5 / 6

Saint Venant-ov kritični napon

p 3,14
s Dv = ht � �EIz �
G�It = 1,12 � 10 2 �
�210 � 1040 � 10 2 �
81 � 28, 9
lt �
Wy 850 �904
�N �
s Dv = 10, 3 � 2 �
cm �
�

Gdje je:

1 1
- It =
3
�( 2 �� tw3 ) = �
b t f3 + d �
3
( 2 �17 �1,27 3 + 33, 46 �8 3 ) = 28,9 cm4
�N �
- E = 210 � 10 2 � 2 � - modul elastičnosti
� cm �
�N �
- G = 81 � 10 2 � 2 �- modul smicanja
cm �
�
- ht = 0,12 - (tabela 7.4)

Kritični napon deplanacije:

lz 850
lkz = =
hz �
i kz 1,12 �
4, 43
lkz = 181, 3

E 210 �10 2 �N �
s Dw = p 2 � 2 = 3,14 2 � = 6, 3 � 2 �
lkz 181, 3 2
cm �
�

Kritični napon bočno-torzionog izvojanja

2 2
�lt � �It � �850 � �28, 9 �
K = 1 + 0,156 �
�h �� � �= 1 + 0,156 �
�36 �� �
� � �I z � � �� 1040 ��
K = 3, 42

K + r2 - r 3, 42 + 0, 46 2 - 0, 46
f= =
K + r2 3, 42 + 0, 46 2
f = 0,76
s kr = f �s Dv
2
+ s Dw
2
= 0,76 �10, 3 2 + 6, 3 2
�N �
s kr = 9, 2 � 2 �
cm �
�

Koeficijent oblika poprečnog presjeka

2�
Sy 2�510
aP = = = 1,13
Wy 904

Relativna (bezdimenzionalna) vitkost

aP �sv 1,13 � 24
lD = =
s kr 9, 2
lD = 1,72

�N �
za s v = 24 � 2 �- Granica razvlačenja za čelik Č.0361
cm �
�

Bezdimenzionalni koeficijent bočno-torzionog izvijanja

1/ n
� 1 � 1
cD = �
� 2n �
�
= = 0, 32
1 + lD �
� 1 + 1,72 2 �2

n=2 za valjanje profile

Granični napon bočno torzionog izvijanja

s D ‫�ף‬
a P= c D s v sv
�N �
s D = 1,13 � 24 = 8,7 � 2 �
0, 32 �
cm �
�

Kontrola napona

s D Mv max
>
n Wy

8,7 8710
<
1, 5 904
- odabrani profil ne zadovoljava na bočno torziono izvijanja
�N � �N �
5, 8 � 2 �< 9, 63 � 2 �
cm �
� cm �
�

Potrebno je izvršiti provjeru za slijedeći veći IPE profil, a to je IPE 400

 Geometrijske karakteristika za IPE 400 :

- A = 84, 5 �
cm 2 �
� �- površina
- I y = 23130 �
cm 4 �
� �- moment inercije za y osu
- Wy = 1160 �
cm 3 �
� �- otporni moment za y osu
- I z = 1320 �
cm 4 �
� �- moment inercije za z osu
- Wz = 146 �
cm 3 �
� �- otporni moment za z osu
- Sy = 654 �
cm 3 �
� �- statički moment polovine profila za y osu

Poluprečnik inercije dijela presjeka kojeg čine pritisnuta nožica i 1/6 rebra:

Af = bf �
tf = 18 �
1, 35 = 24, 3 �
cm 2 �
� �
Aw = A - 2 �
Af = 84, 5 - 2 �
24, 3 = 35, 9 �
cm 2 �
� �
bf Af 18 24, 3
i kz = � = � = 4, 65 [ cm ]
12 Af + Aw / 6 12 24, 3 + 35, 9 / 6

Saint Venant-ov kritični napon

p 3,14
s Dv = ht � �EIz �
G�It = 1,12 � 10 2 �
�210 � 1320 � 10 2 �
81 � 37 , 4
lt �
Wy 850 �
1160

�N �
s Dv = 10, 3 � 2 �
cm �
�

Gdje je:

1 1
- It =
3
(
� 2 �� tw3 ) = �
b tf3 + d �
3
( 2�
18 � 0,86 3 ) = 37 , 4 cm 4
1, 35 3 + 37 , 3 �

Kritični napon deplanacije:

lz 850
lkz = =
hz �
i kz 1,12 �
4, 65
lkz = 172,7

E 2 210 �10 2 �N �
s Dw = p � 2 = 3,14 �
2
= 6, 96 � 2 �
lkz 172,7 2
cm �
�
Kritični napon bočno-torzionog izvojanja
2 2
�lt � �It � �850 � �37, 4 �
K = 1 + 0,156 �
�h �� � �= 1 + 0,156 �
�40 �� �
� � �I z � � �� 1320 ��
K = 3, 01

K + r2 - r 3, 01 + 0, 46 2 - 0, 46
f= =
K + r2 3, 01 + 0, 46 2
f = 0,74

s kr = f �s Dv
2
+ s Dw
2
= 0,74 �10, 3 2 + 6, 93 2
�N �
s kr = 9, 25 � 2 �
cm �
�

Koeficijent oblika poprečnog presjeka

2�
Sy 2�654
aP = = = 1,13
Wy 1160

Relativna (bezdimenzionalna) vitkost

aP �sv 1,13 �24

lD = =
s kr 9, 25
lD = 1,71

�N �
za s v = 24 � 2 �- Granica razvlačenja za čelik Č.0361
cm �
�

Bezdimenzionalni koeficijent bočno-torzionog izvijanja

1/ n
� 1 � 1
cD = �
� �
�
= = 0, 324
2 n
1 + lD �
� 1 + 1,714

n=2 za valjanje profile

Granični napon bočno torzionog izvijanja

s D ‫�ף‬
a P= c D s v sv
�N �
s D = 1,13 � 24 = 8,76 � 2 �
0, 324 �
cm �
�

Kontrola napona

s D Mv max
>
n Wy
8,76 8710
<
1, 5 1160
- odabrani profil ne zadovoljava na bočno torziono izvijanja
�N � �N �
5, 84 � 2 �< 7, 5 � 2 �
cm �
� cm �
�

Potrebno je izvršiti provjeru za slijedeći veći IPE profil, a to je IPE 450

Geometrijske karakteristika za IPE 450 :

- A = 98, 8 �
cm 2 �
� �- površina
- I y = 33740 �
cm 4 �
� �- moment inercije za y osu
- Wy = 1500 �
cm3 �
� �- otporni moment za y osu
- I z = 1680 �
cm 4 �
� �- moment inercije za z osu
- Wz = 176 �
cm 3 �
� �- otporni moment za z osu
- Sy = 851 �
cm 3 �
� �- statički moment polovine profila za y osu

Poluprečnik inercije dijela presjeka kojeg čine pritisnuta nožica i 1/6 rebra:

Af = bf �
tf = 19 �
1, 46 = 27,74 �
cm 2 �
� �
Aw = A - 2 �
Af = 98, 8 - 2 �
27,74 = 43, 32 �
cm 2 �
� �
bf Af 19 27 ,74
i kz = � = � = 5 [ cm ]
12 Af + Aw / 6 12 27,74 + 35, 9 / 6

Saint Venant-ov kritični napon

p 3,14
s Dv = ht � �EIz �
G�It = 1,12 � 10 2 �
�210 � 1680 � 10 2 �
81 � 51,1
lt �
Wy 850 �
1500
�N �
s Dv = 10, 54 � 2 �
cm �
�
Gdje je:

1 1
- It =
3
(
� 2 �� tw3 ) = �
b tf3 + d �
3
( 2 �19 �1, 46 3 + 42,08 �0,94 3 ) = 51,1cm4
Kritični napon deplanacije:

lz 850
lkz = =
hz �
i kz 1,12 �
5
lkz = 160, 6

E 210 �10 2 �N �
s Dw = p 2 � 2 = 3,14 2 � = 8, 09 � 2 �
lkz 160, 6 2
cm �
�

Kritični napon bočno-torzionog izvojanja

2 2
�lt � �It � �850 � �51,1 �
K = 1 + 0,156 �
�h �� � �= 1 + 0,156 �
�45 �� �
� � �I z � � �� 1680 �
�
K = 2,7

K + r2 - r 2,7 + 0, 46 2 - 0, 46
f= =
K + r2 2,7 + 0, 46 2
f = 0,73

s kr = f �s Dv
2
+ s Dw
2
= 0,73 �10, 54 2 + 8, 09 2
�N �
s kr = 9,7 � 2 �
cm �
�

Koeficijent oblika poprečnog presjeka

2�
Sy 2�851
aP = = = 1,135
Wy 1500

Relativna (bezdimenzionalna) vitkost

aP �sv 1,135 �24

lD = =
s kr 9,7
lD = 1, 676

�N �
za s v = 24 � 2 �- Granica razvlačenja za čelik Č.0361
cm �
�

Bezdimenzionalni koeficijent bočno-torzionog izvijanja

 1/ n
� 1 � 1
cD = �
� �
�
= = 0, 335
2n
1 + lD
� � 1 + 1, 676 4

n=2 za valjanje profile

Granični napon bočno torzionog izvijanja

s D ‫�ף‬
a P= cD s v sv
�N �
s D = 1,135 � 24 = 9,12 � 2 �
0, 335 �
cm �
�

Kontrola napona

s D Mv max
>
n Wy

9,12 8710
>
1, 5 1500
- odabrani profil zadovoljava na bočno torziono izvijanja
�N � �N �
6, 08 � 2 �> 5, 81 � 2 �
cm �
� cm �
�

3.1 Revizija bočnih nosača

Pošto profil odabran u poglavlju 3. ne odgovara na bočno izvijanje usvojili smo jače profile. Samim
time nije potrebno vršiti provjeru napona i ugiba u glavnim nosačima jer će oni biti manji. Ipak, pošto
povećanjem težine glavnog nosača dolazi do povećanja težine glavnog nosača, samim time i
opterečenja na bočne nosače, potrebno je provjeriti da li oni i dalje zadovoljavaju.

Sada će sila kojom glavni nosači djeluju na bočne biti:

�M B =0
R R L
(L ) -
FN � L- �
� (L - e1 ) - GM � = 0 � FN = 46, 2 [ KN ]
2 2 2 Pa će momenti u bočnim nosačima biti:

�M A =0
1, 42 = 0 � FR2 = FN = 46, 2 [ KN ]
(0,15 + 1, 27 ) - FR2 �
FN �
MI �F=‫=׸‬ =46, 2 (0 0,15 ) 0 6,93 [ KNm ]
A x �

MII �F=‫׸‬-+‫=׸‬
A (x -+
��
0,15 ) F=N x 46, 2 (0 1,12 0,15 ) 46, 2 (0 1,12 ) 6,93 6, 93 [ KNm ]
( x + 1, 27 ) - FN �
MIII =FA � ( x + 1,12 ) - FB �
x = 6, 93 �0

Odakle vidimo da otporni moment, iako veći ne zahtjeva usvajanje većeg nosača.
 Ms Ms
s =‫׸‬ Wp
2�Wy 2�sD
10 3
6, 93 �
Wp � 10 -6 �
= 21,65 � � �= 21,65 �
m3 � cm 3 �
� �
2�160 � 10 6

4. Proračun elemenata mosta

4.1 Ekvivalentno opterećenje na točkove mosta

Minimalni i maksimalni pritisak na točak se dobiju za slučajeve kada se vitlo sa teretom nalazi na
lijevom odnosno desnom kraju mosta. Šema opterećenja data je na slijedećoj skici.
R=43,6 [kN] – pola težine tereta i
vitla (uzet u obzir dinamički
koeficijent i koeficijent pogonske
grupe )

Gm = 1, 3 ���
2 l G�
g
Gm = 1, 3 ��
2 8, 5 �
77, 6 �
9, 81
Gm = 16824 [ N ] = 16, 824 [ kN ]

Gm - ukupna težina mosta gdje je 98,8 masa IPE 450 profila po dužnom metru, a 1,3 koeficijent kojim
se uzima u obzir težina ostalih dijelova na mosu.

Postavljanjem momentnih jednadžbi mogu se izračunati vrijednosti minimalne i maksimalne sile koje
djeluju na točkove mosta.

Gm l
� +R� ( l - e)
Fmax = 2 2
l
16, 824 8, 5
� + 43, 6 � ( 8, 5 - 0, 56 ) 35, 8 + 346, 2
Fmax = 2 2 = = 45 [ kN ]
8, 5 8, 5

Gm l
� +R� e
Fmin = 2 2
l
16, 824 8, 5
� + 43, 6 �
0, 56 35, 8 + 24, 42
Fmin = 2 2 = = 7, 08 [ kN ]
8, 5 8, 5

Gdje su:

- l= 8,5 [m] – raspon mosta

- e=0,56 [m] – pola širine vitla
Ekvivalentno opeterećenje na jedan točak iznosi

Fmax + Fmin
2�
Fek =
3
45 + 7 , 08
2�
Fek = = 32, 36 [ kN ]
3

4.2 Odabir točkova mosta

Prema tabeli 1.3 za nosivost točka 31,33 kN odabire se točak prečnika DK = 200 mm sa širinom glave
šine b0 = 45 mm .

Prečnik točka za šinu sa ravnom površinom glave provjerava se slijedećim izrazom:

Fekv 32360
DK � =
pdr �
k2 �
k3 �( b0 - 2 �r ) 7, 5 �0, 91 ��
1 ( 45 - 2 �
4)
DK = 128,15 [ mm ] < 200 [ mm ]

Gdje je:

- pdr = pdur � 1 = 7, 5 [ MPa ] - za točak sa kaljenom površinom (Č.0545)

k1r = 7, 5 �
v 40
- k2 = 0, 91 - za broj okretaja nT = = min-1 �
= 63,7 �
� �
DT �p 0, 2 �
3,14
- k3 = 1 - za srednje uvjete rada

Iz ovo se vidi da odabrani kotač zadovoljava.

4.3 Izbor elektromotora za vožnju mosta

Utpor ustaljene vožnje je

f m�
�2 � d�
FWV = ( Qn + Gv + Gm ) �
� + �� b = ( Qn + GV + Gm ) � w
�DK DK �
10, 5 = 959, 4 [ N ]
10 -3 �
FWV = (49050 + 25500 + 16824 ) �

�N �
Gdje je: w=10,5 � �- specifični otpor ustaljene vožnje za kotrljajne ležajeve
�kN �

Otpor ubrzanja masa

FWU =
( Qn + GV + Gm ) �Vm �b
1
g tu

FWU =
( 49050 + 25500 + 16824 ) �40 1,15 = 1428, 2 [ N ]
�
9, 81 60 �
5

Ukupna snaga potrebna za pokretanje je:

FWV �
vv F � v 959, 4 �
40 1428, 2 �
40
N p = Nv + Nu = + Wu v = + = 1,77 [ kW ]
h 1000 �
1000 � h 60 �
1000 �0, 9 60 �
1000 � 0, 9

A nominalna snaga motora

Np 1,77 1,77
Nn = = = = 0, 93 [ kW ]
y 1,7 �2 1, 9

Intrmitencija motora mehanizma za vožnju kolica je:

tm 68,75
ED = = 100% = 52, 4%
�
Tc 131, 25

Snaga motora sa standradnom intermitencijom EDs=40%

ED 52, 4
Nes = Nn � = 0, 93 � = 1, 064 [ kW ]
EDs 40

Usvajamo elektormotor 4Azd 90L-6. (prilog 1.28) :

N = 1,1 [ kW ] , mD 2 = 0, 013 �
� � min-1 �
, nm = 890 �
kgm2 � � �

Prijenosni odnos reduktora

nm
i=
nt
890
i= �14
63,7
 4.4 Kočnica mosta

Stacionarni moment kočenja

v
h
Mstm = Fwv �m �
wm
40
Mstm = 959, 4 � 0, 9 = 6, 2 [ Nm ]
�
60 �
93,15

p�nm 3,14 �
890
Gdje je wm = = s -1 �
= 93,15 �
� �
30 30

Moment kočenja translatornih dijelova

Q + Gv + Gm v m2 h
Mint = � �
g t k wm
49050 + 25500 + 16824 40 2 0, 9
Mint = � 2 � = 15, 24 [ Nm ]
9, 81 60 � 2, 625 93,15

Izbor spojnice

Nn 930
Mp = = = 10 [ Nm ] � Spojnica D=125 mm, mD2 = 0, 027 �
kgm2 �
� �(Prilog, tabela1.29)
wm 93,15

Moment kočenja rotacionih dijelova

�mDm2 + mDs2 �wm

Minrot = b � � ��
� 4 � tk
�0, 013 + 0, 027 �93,15
Minrot = 1, 2 �
� ��3,75 = 0, 3 [ Nm ]
� 4 �

Ukupni moment kočenja

MK = Mstm + M int + M inrot

MK = 6, 2 + 15, 24 + 0, 3 = 21, 92 [ Nm ]

Provjera kočionog bubnja (elastične spojnice)

5� w
Mk � 5�21, 92 �
93,15
Dk � = = ( 62, 5 �88, 8 ) [ mm ]
2 ‫ (׸‬m�p ��
v)d 2 ( 0,75 1, 35 )

�N m�
Gdje je: ( m �
p�v ) d = ( 0,75 �1, 35 ) � 2 � �- specifična snaga kočenja (literatura 6.1)
mm s �
�
 4.5 Provjera na proklizavanje pri pokretanju/zaustavljanju mosta

Adheziona sila za dva točka iznosi

Gv + Gm
Ga =
2
25500 + 16824
Ga = = 21162 [ N ]
2

Pa je adheziona sila trenja jednaka

Fad = ma � 21162 = 4232, 4 [ N ]

Ga = 0, 2 �

Sila otpora vožnje slobodnih točkova je

Fwvs = ( Gv + Gm ) �
w
10, 5 = 444, 4 [ N ]
Fwvs = ( 25, 5 + 16, 824 ) �

Vremena ubrzanja i kočenja pri kojim bi došlo do proklizavanja mogu se izračunati na osnovu izraza

tu �
( Gv + Gm ) � b1
vv �
(F ad )
- Fwvs �
g

tu �
( 25500 + 16824 ) �40 � 1, 2
= 0, 97 [ s ] < 5 [ s ]
60 � ( 4232, 4 - 444, 4 ) �
9, 81

tk �
( Gv + Gm ) � b1
vv �
(F ad )
+ Fwvs �
g

tk �
( 25500 + 16824 ) �40 �1, 2
= 0, 67 [ s ] < 3,75 [ s ]
60 �( 4692 + 444, 4 ) �
9, 81
5 Proračun veze glavnih i bočnih nosača

5.1 Izbor vijaka

tmin - 0, 2 � d0 = 1, 67 [ cm ] - na osnovu ćega usvajamo M18

max d0 = 5 �

tmin = 0,7 [ cm ] , d = 19 [ mm ] - za proračun

Materijal vijka S235, obrađeni vijak:

pdoz = 320 [ MPa ]

tdoz = 140 [ MPa ]

d2 �p p
19 2 �
Fs,doz = 2 � 140 = 2 �
� 140 = 79, 4 [ KN ]
�
4 4

pdoz = min �t �
Fp,doz = min A � d�pdoz = 7 � 320 = 42, 5 [ KN ]
17 �

2 n +1
1 �6 �
M � e = hmax � = 720
n=
m� � FH2 + � s � n -1
Fdoz � e �

2 m‫ ׳‬n 0, 39
1 �6 �
3,78 �
n=
m� �(1, 86 )2 + � � = 0, 39 1‫ ׳‬2 0, 39
79, 4 � 0,72 �

Gdje je:

m – broj redova

n – broj vijaka

5.3 Kontrola vijaka

Ms �
hmax 3,78 �
0,18
Fmax = 2
= = 10,5 [ KN ]
2�hi 2�0,18 2

hmax = e � (2 - 1) = 180 [ mm ]
(n - 1) = 180 �
 Fh 1, 86
Fv = = = 0, 93 [ KN ]
m� n 2

FR = 10,5 2 + 0, 93 2 = 10,54 �42,5 [ KN ]

5.4 Izbor ležaja

Izbor ležaja se vrši na osnovu dinamičke i statičke moći nošenja.

T�n T�n
c = xH �
F�n = xH �
F�n [ KN ]
T0 �
n0 16660

F [KN] – ekvivalentno opterećenje

xH - faktor temperature – tabela 7.9 Mašinski Elementi II

T [h] – željeni vijek ležaja

n [min-1] – radni broj obrtaja rukavca

T0 [h] = 500 – radni broj sati

n0 [min-1] = 33,3 – broj obrtaja

44, 35
FR = = 22,175 [ KN ]
2

xH =1

n = 33,3 – za ležajeve sa valjcima

T = 1000 [h]

n = 63 [min-1]

1000 �
63
c =1�
22,175 �
3 ,33 = 139,89 [ KN ]
16660

c
Pošto na jednoj strani imamo dva ležaja cekv = = 69,94 .
2

Usvaja se ležaj sa cilindričnim valjcima RU23, RJ23 ili RT23

d=40mm, D=90mm, B=30mm