Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Sadržaj
1. Sažetak rada............................................................................................................................ 1
2. Uvod ....................................................................................................................................... 2
3. Analitički proračun ................................................................................................................. 3
3.1 Proračun makazastog mehanizma .................................................................................... 3
3.2 Proračun navojnog vretena .............................................................................................. 6
4. Dijelovi konstrukcije .............................................................................................................. 9
5. Razvoj MKE modela ............................................................................................................ 15
6. Rezultati analize na karakterističnim mjestima konstrukcije ............................................... 39
7. Zaključak .............................................................................................................................. 46
8. Prilog .................................................................................................................................... 47
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

1. Sažetak rada

U radu se analizira podizna platforma sa makazastim mehanizmom. Istražuje se

kompletan problem počevši od vrsta opterećenja, graničnih uslova pa sve do krajnjih rezultata
dobijenih analitičkim proračunom.

Rad se sastoji iz nekoliko segmenata. U uvodnom poglavlju je opisana je mehanika rada jedne
platforme sa ručnim pogonom. Nakon ovoga slijedi kompletan analitički proračun navojnog
vretena, makazastog mehanizma, osovinica kao i njihova provjera na dozvoljene napone.

U daljnjem radu su detaljno opisani 3D modeli date konstrukcije u softverskom paketu

CATIA V5, nakon čega je urađen MKE model koji je predstavljao osnovu za strukturnu
analizu.

Svi dobijeni analitički rezultati su upoređeni sa vrijednostima koje su dobijene MKE

analizom, na osnovu čega se mogu izvući odgovarajući zaključci.

1
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

2. Uvod

Podizne platforme sa makazastim mehanizmom su tehničko sredstvo koje se koristi pri

obavljanju unutrašnjih i spoljašnjih remontnih radova, a takođe i za uređivanje i čišćenje
visokih unutrašnjih prostorija, npr. željezničkih stanica, pozorišta, velikih javnih objekata itd.
Shodno tome, namjena podiznih platformi je podizanje radnika sa alatom, uređajima i
instrumentima, kao i remontnim materijalom na potrebnu visinu. Zbog potreba premještanja,
podizna platforma mora imati kako dobru stabilnost, tako i malu visinu u transportnom
položaju, kao i malu širinu. zbog toga se podizne platforme izrađuju iz više sekcija koje se
„izvlače“ i ostavruju rast noseće čelične konstrukcije. Razlozi širokog područja primjene su
prednosti poput robusne konstrukcije koja ne zahtjeva mnogo održavanja, mogućnost
ugradnje različitih uređaja koji olakšavaju rukovanje teretom, kao i mogućnost korištenja
različitih vrsta pogona.

Slika 1. Podizna platforma sa makazastim mehanizmom

2
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Na slici 1. je prikazana podizna platforma sa ručnim pogonom. Kao što je uočljivo, za njen
rad su neophodni točkovi, koji koji u trenutku podizanja moraju biti oslobođeni, pri čemu se
oslanjanje konstrukcije obavlja preko mehaničkog stabilizatora odnosno navojnog vretena.
Prikazani mehanizam se često naziva i mehanizmom izvlačenja zavojnice i „nirnberškim“
mehanizmom.

3. Analitički proračun

3.1 Proračun makazastog mehanizma

Slika 2. Opšta šema opterećenja za proizvoljan

broj sekcija podizne platforme

3
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Kod podiznih platformi sa mehanizmom za dizanje u obliku sistema poluga na principu

makaza bitnu ulogu ima stepen korisnog dejstva 𝜂 jer na osnovu njega se dobijaju podaci o
opterećenjima u pojedinim bočnim člancima i sila potrebna za podizanje platforme.

Sila potrebna za podizanje platforme se određuje iz izraza:

𝑃 𝑄𝑎 𝑐𝑡𝑔𝛼
= 𝑛
=𝑄
2 2𝑏𝜂 2𝜂𝑛

Gdje su:

𝑎, 𝑏 – veličine ovisne o vrijednosti ugla makaza tj. projekcije polovičnih dužina poluge,

𝑛 – broj centralnih članaka pri podizanju platforme,

𝑄 – teret koji se podiže.

Za analizu mehanizma su značajna dva slučaja. Prvi slučaj je slučaj kritičnog ugla podizanja
pri kojem konstrukcija teži da prevagne iz stanja statičke ravnoteže, dok je drugi slučaj
predstavljen uglom pri kojem imamo maksimalnu visinu dizanja.

1. Slučaj

Pri malim visinama podizanja nastupa kritično stanje uzrokovano velikom dužinom projekcije
𝑎, koja vrši prenos momenta savijanja sa bočnih članaka na centralne članeke. Iz navedenog
je jasno da sa povećanjem ove dužine raste i moment savijanja. Ovaj moment za uglove od 10
do 15 stepeni može izazvati neravnotežno stanje u kojem će platforma početi da se kreće
naniže. Nulti ugao nije u interesu analize jer on predstavlja ugao sklopljenog mehanizma.

Visina podizanja za ugao od 100 se računa kao:

𝐻 = 2𝑛ℎ

Gdje je:

𝐻 – ukupna visina dizanja platforme,

𝑛 = 2 – broj centralnih članaka pri podizanju,

ℎ - visina dizanja jednog članka.

Iz navedenog slijedi:

ℎ = 𝑙(𝑠𝑖𝑛𝜃1 − 𝑠𝑖𝑛𝜃0 )

Gdje je:

𝑙 = 435 𝑚𝑚 – polovina dužine jedne poluge,

4
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

𝜃1 = 100 – ugao podizanja,

𝜃0 = 00 – nulti ugao.

ℎ = 435(𝑠𝑖𝑛100 − 𝑠𝑖𝑛00 ) = 75,5 𝑚𝑚

Odnosno:

𝐻 = 2 ∙ 2 ∙ 7,55 = 302 𝑚𝑚

Sila potrebna za podizanje platforme:

𝑃 𝑄𝑎
=
2 2𝑏𝜂𝑛

𝑚 = 300 𝑘𝑔 – ukupna masa tereta koji se podiže zajedno sa masom konstrukcije,

𝑎 = 𝑙𝑐𝑜𝑠𝜃 = 435 ∙ 𝑐𝑜𝑠100 = 428,4 𝑚𝑚

𝑏 = 𝑙𝑠𝑖𝑛𝜃 = 435 ∙ 𝑠𝑖𝑛100 = 75,5 𝑚𝑚

Stepen iskorištenja spregnutih poluga posredstvom čahure i osovinica se usvaja prema

preoprukama i iznosi 𝜂 = 0,92.

Konačno sila potrebna za podizanje iznosi:

𝑃 𝑐𝑡𝑔100
= 150 ∙ 9,81 ∙ = 4,93 𝑘𝑁
2 2 ∙ 0,922

2. Slučaj

Za punu visinu dizanje ne postoji opasnost od statičke neravnoteže kao u prvom slučaju. Veća
stabilnost je postignuta vertikalnijim položajem poluga odnosno smanjenim momentom
savijanja prema centralnim člancima.

Visina podizanja za ugao od 600 se računa kao:

𝐻 = 2𝑛ℎ

Gdje je:

𝐻 – ukupna visina dizanja platforme,

𝑛 = 2 – broj centralnih članaka pri podizanju,

ℎ - visina dizanja jednog članka.

Iz navedenog slijedi:

ℎ = 𝑙(𝑠𝑖𝑛𝛼1 − 𝑠𝑖𝑛𝛼0 )

5
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Gdje je:

𝑙 = 435 𝑚𝑚 – polovina dužine jedne poluge,

𝛼1 = 600 – ugao podizanja,

𝛼0 = 00 – nulti ugao.

ℎ = 435(𝑠𝑖𝑛600 − 𝑠𝑖𝑛00 ) = 376,7 𝑚𝑚

Odnosno:

𝐻 = 2 ∙ 2 ∙ 37,67 = 1507 𝑚𝑚

Sila potrebna za podizanje platforme:

𝑃 𝑄𝑎
=
2 2𝑏𝜂𝑛

Ostali potrebni podaci su isti kao u slučaju 1.

𝑃 𝑐𝑡𝑔600
= 150 ∙ 9,81 ∙ = 502 𝑁
2 2 ∙ 0,922

Iz navedena dva slučaja može se uočiti da na početku procesa dizanja treba savladati približno
deset puta veću silu od one koju dobijamo pri najvećoj visini platforme. Dobijene vrijednosti
odgovaraju silama za četvrtinu mehanizma, pošto se teret ravnomjerno raspoređuje na
povezane poluge.

3.2 Proračun navojnog vretena

Navojno vreteno predstavlja mehanički stabilizator koji služi za podešavanje visine

dizanja uz pomoć ručice koja je vezana za sami vrh vretena. U dosegnutom položaju sam
navojni spoj nosi služi kao osigurač od kretanja platforme naniže dok se teret ravnomjerno
raspoređuje na makazasti mehanizam. Kao materijal vretena se koristi čelik Č.0445 sa
granicom razvlačenja od 𝜎𝑉 = 260 𝑀𝑃𝑎.

Navoj na vretenu je metrički i ima sljedeće karakteristike:

𝑑 = 45 𝑚𝑚 – nazivni prečnik vretena,

𝑝 = 4 𝑚𝑚 – korak navoja,

𝑑2 = 42,077 𝑚𝑚 – srednji prečnik navoja,

𝑑1 = 39,479 𝑚𝑚 – prečnik jezgre navoja.

6
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Pošto su u proračunu vršene analize za dva slučaja, jasno nam je da aksijalna sila u vretenu
mora biti jednaka potrebnoj sili podizanja. Provjera vretena se radi za kritični ugao od 100 jer
ako vrijednost sile za ovaj slučaj zadovolji zadovoljiće i slučaj maksimalne visine dizanja,
pošto se vrijednost ove sile smanjuje sa povećanjem visine dizanja tj. ugla koji poluge
zaklapaju. Napon na pritisak se računa prema sljedećem izrazu:

𝐹 4𝐹
𝜎𝑝 = = 2 ≤ 𝜎𝑝𝑑
𝐴1 𝑑1 𝜋

Gdje je:
𝜎𝑣
𝜎𝑝𝑑 = 𝜉1 𝜉2 𝜎𝑝𝑑𝑜 = 𝜉1 𝜉2
𝑆
𝜎𝑝𝑑𝑜 – dozvoljeni napon za materijal,

𝜉1 = 0,8 – koeficijent kvalitetea izrade,

𝜉2 = 0,8 – koeficijent kojim se zamjenjuje složeno naponsko stanje normalnim naponima,

𝑆 = 1,5 – stepen sigurnosti protiv pojave plastičnih deformacija.

Iz navedenog slijedi:

260
𝜎𝑝𝑑 = 0,8 ∙ 0,8 ∙ = 112 𝑀𝑃𝑎
1,5

Odnosno:

4 ∙ 2 ∙ 4,93 ∙ 1000
𝜎𝑝 = = 6,2 𝑀𝑝𝑎
452 𝜋
U prethodnom izrazu sila podizanja je se množila sa dva, jer se prethodni proračun vršio samo
za polovinu konstrukcije zbog njene simetričnosti. Kao što se vidi prečnik vretena
zadovoljava dati uslov.

Za daljnju analizu je značajno znati kojom silom čovjek mora okretati ručicu kako bi izvršio
podizanje mehanizma. Na osnovu pozantih sila podizanja tj aksijalnih sila u vretenu, biće
izvršena analiza za dva već pojašnjena slučaja.

Krenut ćemo od izraza za obrtni moment.

𝑑2
𝑀0 = 𝐹 𝑡𝑔(𝛼 + 𝜌, )
2
Gdje je:

𝛼 – ugao penjanja zavojnice navojnog spoja,

7
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

𝜌, – ugao trenja u navojnom spoju,

𝐹 – aksijalna sila u vretenu.

Pojedine veličine se računaju kao:

𝑝 4
𝛼 = 𝑎𝑟𝑐𝑡𝑔 = 𝑎𝑟𝑐𝑡𝑔 = 1,730
𝑑2 𝜋 42,077 ∙ 𝜋

𝜌, = 𝑎𝑟𝑐𝑡𝑔𝜇 , = 𝑎𝑟𝑐𝑡𝑔(1,15 ∙ 𝜇) = 𝑎𝑟𝑐𝑡𝑔(1,15 ∙ 0,15) = 9,790

Obrtni moment iznosi za kritični ugao od 100 iznosi:

42,077 ∙ 10−3
𝑀0 = 19,72 ∙ 103 𝑡𝑔(1,730 + 9,790 ) = 84,56 𝑁𝑚
2
Obrtni moment za punu visinu dizanja:

42,077 ∙ 10−3
𝑀0 = 2,08 ∙ 103 𝑡𝑔(1,730 + 9,790 ) = 8,92 𝑁𝑚
2
Dobijeni izrazi su jedino ovisni od aksijalne sile u vreteno, tako da dobijamo gotovo deset
puta veći obrtni moment na početku podizanja, nego pri maksimalnoj visini.

Razvijeni obrtni momenti su jednaki umnošku sile koju ostvaruje čovjek i kraka ručice
(volana), odnosno:

𝑀0 = 𝐹 ∙ 𝑅

Gdje je 𝑅 = 140 𝑚𝑚.

Tako da je vrijednost ručne sile na početku podizanja jednaka:

𝑀0 84,56
𝐹= = = 604 𝑁
𝑅 0,140

Dok je vrijednost pri maksimalnoj visini:

𝑀0 8,92
𝐹= = = 63,71 𝑁
𝑅 0,140

8
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Kao što je rečeno navojni spoj će morati služiti kao stabilizator tj. kočioni element koji će
držati platformu u određenom položaju. Provjera samokočivosti se ustanovljava na osnovu
naredne nejednakosti.

𝛼<𝜌

samokočivost je zadovoljena na osnovu prethodno izračunatih vrijednosti.

4. Dijelovi konstrukcije

Na slici 3. je prikazan 3D geometrijski model konstrukcije. Konstrukcija se sastoji od

velikog broja dijelova koji omogućavaju njeno ispravno funkcionisanje.

Slika 3. Dijelovi konstrukcije

9
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Na slici 4. prikzan je nastanak jednog dijela. Za primjer je uzet reprezetant ovakvog

mehanizma – jedna od poluga koje omogućavaju funkcionisanje konstrukcije.

Kreće se od pravougaonog profila poluge.

Slika 4. Inicijalni Sketch

Nakon formiranja početne skice, daje se treća dimenzija tj. Pad za visinu date poluge kao što
je prikazano na slici 5.

10
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Slika 5. Davanje treće dimenzije

Slika 6. Obrada krajeva poluge- priprema za Pocket

11
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Nakon što obradimo krajeve poluge uz pomoć komande Pocket, potrebno je napraviti 3
otvora, dva za bočne i jedan za centralnu osovinu. Sve osovine su istog prečnika od 20 mm.

Konačan izgled poluge je prikazan na slici 7.

Slika 7. 3D geometrijski model poluge

12
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Slika 8. Ugao koji zaklapaju poluge

Navedeni ugao je definisan u Constrain-ima samog sklopa. Poluge su povezane tako da

promjenom ovog ugla automatski imamo podignutiju platformu.

Slika 9. Constrain ugla od vrha poluge u pozitivnom smjeru do

horizontale (suprotnom smjeru od kazaljke na satu)

13
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Na slici 13. imamo prikaz istog Constrain-a gdje je unešena vrijednost drugog ugla, pri čemu
dobijamo drugi izgled konstrukcije. Dakle, na osnovu prikazanog moguće je formirati
naponske analize za određene vrijednosti uglova, te optimizirati date elemente za te slučajeve.

Bitno je napomenuti da će za uglove manje od 1300 softver izbacivati grešku jer tada
makazasti mehanizam gubi svoju osnovnu funkciju, tj. narušavaju se geometrijski odnosi koji
su definisani.

Međutim, proces analize će biti rađen za najgori mogući slučaj, kako bi se uvidjele
maksimalne vrijednosti napona i pomjeranja koja mogu nastupiti.

Slika 10. Podignutija konstrukcija zbog promjene ugla

14
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

5. Razvoj MKE modela

Kao što je već navedeno za analizu makazastog mehanizma značajan je visinski

položaj platforme. Na osnovu toga razmotriće se podsklop za ugao od 100, čija je funkcija i
efekat na konstrukciju opisana u prethodnom tekstu. MKE model se razvija u modulu General
Structural Analysis.

Bitno je napomenuti da su se pojedini elementi konstrukcije morali deaktivirati kako bi

strukturna analiza mogla biti obavljena. Radi se o čahurama i Zegerovim prstenovima za koje
softver iz nekog razloga nije mogao da kreira Mesh. Iako je na manualan način pokušano da
se formira mreža konačnih elemenata, prilikom zadavanja veza i ograničenja softver te
elemente uopšte nije prepoznavao kao solide, odnosno ti elementi nisu mogli biti
seleketovani. Čahure i Zegerovi prstenovi služe za držanje odstojanja između pojedinih
poluga, kao i za sprječavanje aksijalnog pomjeranja poluga duž osovina po kojima klize.

Kako se pojedine veze nisu mogle ostvariti u projektnom zadatku je se koristio User Defined
Constrain, pomoću kojeg su se simulirali uticaji od ovih komponenti.

Prije nego se krene sa analizom, potrebno je u samom sklopu deaktivirati navedene elemente.
Na narednim slikama prikazani su procesi deaktivacije za dva karakteristična mjesta, a
postupak je isti za sva ostala mjesta sa ovim elementima.

Slika 11. Deaktiviranje čahura

15
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Slika 12. Karakteristično mjesto prije i poslije deaktiviranja čahure

Slika 13. Deaktiviranje Zegerovog prstena

16
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Slika 14. Izgled karakterističnog mjesta nakon deaktivacije

Kako za svrhu analize nisu bitne stepenice i samo postolje konstrukcije, radi lakšeg i bržeg
proračuna izvršit će se i njihova deaktivacija. Dakle, za daljnju analizu su ostali dijelovi koji
služe pri prenosu opterećenja i koji imaju značaj pri analizi.

Slika 15. Deaktiviranje stepenica

17
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Slika 16. Deaktiviranje postolja

Sada se konačno pristupa analizi podsklopa makaza. Prvo treba postaviti ograničenje
uklještenja na donju stranu podloge.

Slika 17. Postavljanje uklještenja na donju stranu podloge

Korištenjem komande Clamp i selektovanjem donje površine podloge izvršeno jee njeno
uklještenje. Pošto su bočni elementi na kojima naliježu osovinice izrađeni kao jedan dio
zajedno sa podlogom, nije potrebno definisati dodatne veze pošto se u Generative Structural
Analysis-u ovakvi dijelovi posmatraju kao Partovi sa čvrstim vezama.

18
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Dalje je potrebno uspostaviti veze između bočnih elemenata podloge, osovinice i poluga koje
se vežu za osovine.

Slika 18. Naredno mjesto za uspostavljanje veza

Prvo uspostvljamo vezu između osovinice i poluge. Idemo na opciju General Analysis
Connection i odabiremo komponente veze. Za konkretan slučaj prva komponenta veze je
vanjska površina osovinice, a druga unutrašnja površina otvora na poluzi. Kako u stvarnosti
osovinica i poluga predstavljaju upresovan spoj, te se pomjeranjem poluge rotira osovinica
mora se uspostaviti dodatna veza.

Slika 19. General Analysis Connection između osovinice i poluge

19
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Kao dodatnu vezu se uzima Fastened Connection gdje kao Support služi tačka kreirana
General Analysis Connection- om. Na ovaj način dva dijela bivaju povezana u jednu cjelinu te
se ponašaju kao jedno tijelo.

Slika 20. Fastened Connection

Dalje se uspostavlja General Analysis Connection između osovinice i bočnog elementa

postolja. Prva komponenata veze za konkretan slučaj je površina osovinice, a druga površina
otvora za osovinicu.

Slika 21. General Analysis Connection između osovinice i bočnog elementa

20
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Zatim moramo ostvariti klizanje površina po zadanom kontaktu. U stvarnosti, pomjeranjem

poluge, vanjska površina osovinice klizi po unutrašnjoj površini otvora. Ovaj fenomen
oponašamo upotrebom veze Slider Connection Property.

Slika 22. Slider Connection Property

Kao Support za prethodnu komandu se koristi linija nastala General Analysis Connection-
om. Potuno isti uslovi se postavljaju za vezu osovinice i bočnog elementa sa druge strane veze
kao i sa druge strane konstrukcije, pošto je riječ o simetričnoj konstrukciji.

Nakon navedenog slijedi definisanje uslova veze između donjih tičkova, podloge i poluga
vezanih za točkove.

Prvo se uspostavlja General Analysis Connection između površine donjeg dijela poluge na
koju dolazi točak i površine otvora točka.

21
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Slika 23. Prva komponenta veze je površina donjeg dijela poluge

Zatim slijedi oponašanje realnog stanja nekom od ponuđenih mogućnosti software-a. Kako se
pomjeranjem poluge omogućava kotrljanje točka znači da su dvije površine prko kojih se ovo
ostvaruje u relativnom klizanju. Zbog toga ponovno se upotrebljava Slider Connection
Property, gdje se kao support uzima tačka nastala već definisanim generalnim kontaktom.

22
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Slika 24. Druga komponenta veze je površina otvora točka

Slika 25. Slider Connection Property

Sada je potrebno uspostaviti vezu između točka i podloge.

23
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Veza između točka i podloge se u većini slučajeva radi preko Line Analysis Connectiona, što
posjeduje značaj kod veza koje prenose opterećenja na točak. Međutim, kada je za neki
statički slučaj analize točak fiksan (u posmatranom trenutku točak ne rotira niti se translira
duž vođica podloge), postoji način da se „prevari“ software korištenjem General Analysis
Connection-a i kreiranjem dodatne tačke koja povezuje točak, podlogu i vođicu.

Slika 26. Veza između točka i podloge

Na prikazanoj slici vidimo da je formirana tačka zapravo Handler Point, što predstavlja
upravljačku tačku ove veze. Nakon ovoga uz pomoć User Defined Restrain-a točku
dodjeljujemo translaciju po pravcu vođice i rotaciju oko obrtne ose točka, za navedeni primjer
translaciju po osi y i rotaciju oko ose z.

Slika 27. User Defined Restrain točkova

24
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Dalje se formiraju General Analysis Connection- i između otvora za centralne i bočne osovine
na polugama i površina samih osovina, kojim se dodaju osobine klizanja upotrebom Slider
Connection Property. Kao Support se odabiru kreirane linije od General Analysis
Connection-a.

Slika 28. Površine poluga za General Analysis Connection

Slika 29. Kreiranje kliznih kontakata

25
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Pošto su ovakve veze u potpunosi iste za sve spojeve poluga i osovina, prethodno prikazani
primjer je dovoljan da se shvati kako nastaje jedan ovakav spoj. Na narednoj slici su prikazani
isti spojevi ostvareni za kompletan podsklop makaza. Pošto sa jedne strane konstrukcije
postoji 8 ovakvih veza, iz toga slijedi da ukupno treba formirati 16 veza na datim spojevima.

Slika 30. Izgled Slidera za sve veze poluga - osovina

Kako bi se simulirao uticaj elemenata koji su deaktivirani (čahure i Zegerovi prstenovi)

potreno je na sve poluge postaviti User Defined Restrain.

Slika 31. Omogućeni stepeni slobode kretanja poluga

26
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Polugama je omogućena translacija naniže (osa x) i rotacija oko ose okomite na ravan u kojoj
leži poluga (osa z). Bitno je napomenuti da se isključivanjem navedene rotacije ne pravi
greška u proračunu softvera, pošto neće biti uzeta u obzir zbog zanemarivo male debljine
poluge u odnosu na druge dvije dimenzije.

Za čitavu konstrukciju potrebno je uraditi osam User Defined Restraina pošto postoji osam
poluga.

Dalje se osovinama dodjeljuje User Defined Restrain. Pošto osovine nemaju mogućnost bilo
kakve rotacije, nego se samo kreću vertikalno u ovisnosti od visinskog položaja platforme,
dopušta se samo translacija po vertikalnoj osi (za dati slučaj osa x).

Slika 32. Translacija osovina po vertikalnoj osi

Veoma je važno naglasiti da se pored tri osovine standardnog oblika, nalazi i bočna osovina
sa podsklopom za nalijeganje cilindra, odnosno navrtke navojnog vretena. sama osoivina i
podsklop su rađeni u jednom Part-u, tako da nije potrebo definisati veze i ograničenja između
njih izveć objašnjenih razloga. Ovom podsklopu se dodjeljuje isto ograničenje kao i ostalim
osovinama.

27
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Slika 33. Omogućena translacija bočne poluge sa podsklopom za nalijeganje cilindra

Nakon navedenog se pristupa formiranju veza između opterećene platforme i makazastog

mehanizma. Slično kao i kod spojeva poluga sa bočnim elementima podloge, formiramo
General Analysis Connection između osovinica i otvora na bočnim elementima, kao i
osovinice i otvora za osovinicu na poluzi. Formirane linije služe kao Support-i za
uspostavljanje Fastened Connection-a između osovinice i poluge, odnosno za Slider
Connection između osovinica i bočnih elemenata.

28
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Slika 34. Fastened i Slider Connection property

Sada slijedi uspostavljanje veze između točkova i platforme. Prvo se definiše generalni
kontakt između točka i gornje poluge, kao što je prikazano na narednoj slici.

Slika 35. Prva površina za General Analysis Connection

29
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Slika 36. Druga površina za General Analysis Connection (površina otvora u točku)

Sada se postavlja Slider Connection Property na tačku generalnog kontakta kao Support.

Slika 37. Slider Connection Property

30
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Dalje je potrebno uspostaviti kontakt između točka i platforme. Koristi se General Analysis
Connection gdje se selektuju površina oboda točka i površina platforme, a kao upravljačku
tačku odabiremo tačku naknadno kreiranu na obodu točka, koja je u istovremenom dodiru sa
točkom, platformom i vođicom točka.

Slika 38. Kontakt točka i podloge

Kako bi se teret sa platforme prenio na točkove konstrukcije potrebno je na liniju generalnog

kontakta kao Support postaviti Smooth Connection Property, a zatim na točak postaviti User
Defined Restrain kojim omogućavamo kretanje točka oko horizontalne i vertikalne ose, kao i
rotaciju oko ose okomitu na ravan u kojoj se nalazi točak (osa z).

Slika 39. Smooth Connection property i User Defined Restrain

31
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Dalje slijedi postavljanje dozvoljenih stepeni slobode na samu platformu i postavljanje tereta.
Pod uticajem tereta platforma može da se kreće samo naniže, tako da joj se omogućava samo
translacija po vertikalnoj osi (osi x).

Slika 40. User Defined Restrain platforme

Za teret od 300 kg postavljamo Distributed Force od 2930 N na gornju površinu platforme.

Slika 41. Postavljanje opterećenja

32
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Nakon uspostavljanja veza između elemenata podsklopa makaza, prelazimo se na navojno

vreteno.

Najprije uspostavljanmo General Analysis Conncetion između vretena i volana. Kao

mjereodavne površine konekcije se uzimaju unutrašnja površina volana i vanjska površina
gornjeg dijela vretena na koju naliježe volan.

Slika 42. Mjerodavna površina volana

Slika 43. Mjerodavna površina gornjeg dijela vretena

33
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Zatim se na kreiranu tačku generalnog kontakta postavlja Fastened Connection. Na ovaj način
se dva spojena elementa ponašaju kao jedna cjelina.

Slika 44. Fastened Connection Property

Dalje je potrebno uspostaviti vezu između gornjeg dijela vretena (nenavojnog dijela) i otvora
na platformi. Nakon uspostavljanja generalne konekcije između površine otvora i pripadajuće
površine vretena, formira se Slider Connection kojim se oponaša klizanje nenavojnog dijela
vretena po otvoru na boku platforme.

34
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Slika 45. Slider Connection za opisani dio

Isti postupak se ponavlja i za donji dio vretena (navojni dio) i za prošireni otvor bočnog dijela
platforme. Iz ovoga se realizuje sam princip djelovanja vretena, jer kretanjem vretena ka gore
povlači se i platforma preko promjena otvora prikazanog dijela.

Slika 46. Slider Connection za opisani dio

35
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Slika 47. Razlika u prečniku otvora sa gonje i donje

strane bočnog dijela platforme

Za spoj navrtke i navojnog vretena se koristi Bolt Thithening Connection Property, nakon
postavljanja generalne konekcije. Ovime smo stvorili vijčanu vezu, pri čemu smo kao silu
pritezanja odabrali vrijednost od 0 N, pošto navojno vrteeno spada u vijke druge grupe gdje
ova sila nema nikakvu ulogu.

Slika 48. Bolt Thightening Connection

36
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Kao konačan korak u formiranju MKE modela potrebno je uspostaviti još nekoliko preostalih
veza. Pošto vijci koji povezuju cilindar (navrtku) sa podsklopm bočne osovine koja nosi
vreteno nisu u interesu analize koristit će se Fastened Connection Property, naravno nakon
uspostavljanja generalnih konekcija. Konkretno za jedan vijak potrebno je formirati 4 ovakva
spoja, a pošto se u podsklopu nalaze 4 ovakva vijka slijedi da je potrebno uspostaviti 16
Fastened konekcija. Pored navedong, ista konekcija se koristi za spoj cilindara sa njegovim
nosačem.

Slika 49. Fastened Connection za vijke i spoj cilindra sa nosačem

37
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Fastened Connecton za vijke se odnosi na četiri pojedinačne konekcije:

1. Veza stabla vijka sa otvorom u cilindru (prva veza gledajući sa vrha),

2. Veza stabla vijka sa otvorom u nosaču cilindra (druga veza gledajući sa vrha),

3. Veza navrtke i nosača cilindra (treća veza gledajući sa vrha) i

4. Veza stabla vijka i otvora navrtke (četvrta veza gledajući sa vrha).

slika 50. Pojedinačne konekcije

38
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

6. Rezultati analize na karakterističnim mjestima konstrukcije

Bitno je napomenuti da je se za analizu koristila mreža koju je formirao sam

preprocesor. Iako se ovim putem formirala veća mreža, a time i veća greška, postignuta je
bitna ušteda u vremenu komputacije, jer se dodatnim usitnjavanjem mreže poprilično velike
konstrukcije značajno pvećalo vrijeme proračuna.

Slika 51. Von Mises napon na podsklopu makazastog mehanima

Slika 52. Glavni naponi podsklopa makaza

39
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Slika 53. Glavni naponi oko područja točka

Vidi se da se najveći Von Misesovi naponi javljaju oko područja veze donjih osovina sa
točkom, a upravo na tom istom mjestu se nalaze i najveći glavni naponi. Naponi duž poluga
makazastog mehanizma su manje više konstantni i iznose približno 5 Mpa. našto veće
vrijednosti (od 7 MPa) se javljaju na mjestima otvora za osovine, što ima smisla jer su to
mjesta koncentracije napona. Maksimalna pomijeranja se javljaju na platformi i točkovima
koji su u direktnom kontaktu sa platformom. Idući ka donjimj polugama mogu se uočiti manje
vrijednosti pomijeranja, odnosno veća stabilnost konstrukcije.

40
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Na slici 54. su prikazana pomijeranja podsklopa makaza.

Slika 54. Pomijeranja makaza

Podsklop navojnog vretena je opterećen proračunatim obrtnim momentom, kao i potrebnom

silom podizanja iz poglavlja 3. Dakle riječ je o obrtnom momentu od 84, 56 Nm kojim se
mora savladati potrebna sila podizanja od 9860 N.

Slika 55. Von Mises napon navojnog vretena

41
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Naponske boje su prilagođene mjestima koja nas zanimaju. Desnim klikom na rezultate
analize i odabirom opcije Imposed Max. dobijamo najupečatljivije boje za željeno mjesto, a
iznad rezultata se nalazi podatak o maksimalnim vrijednostima koja postoje. Konkretno za
posmatrani slučaj vretena kada se u datom trenutku zanemari obrtni moment, ostaje nam
vrijednost aksijalne sile koja izaziva normalni napon na zatezanje. U poglavlju 3. dobijena
vrijednost ovog napona je iznosila 6,2 Mpa, dok su vrijednosti MKE analize (zelenog
područja) iznosile 6,21 Mpa.

Slika 56. Von Mises naponi na vretenu

Tabela 1. Poređenje rezultata analitike i MKE

Analitiči način MKE

6,2 MPa 6,21 MPa

42
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Slika 57. Pomijeranja vretena

Slika 58. Prikaz glavnih napona

43
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Na slici 58. su prikazani Von Misesovi naponi na nivou čitave konstrukcije. Opterećenja na
vretenu se ovom slučaju ne uzimaju u obzir pošto se podrazumijeva da se u datom trenutku
čitavo opterećenje prenosi na makazasti mehanizam.

Slika 59. Von Misesovi naponi na kosntrukciji

Veoma mali naponi se javljaju na površini platforme, pošto se sa donje strane nalaze
vertikalna ukrućenja, dok naponsko stanje na makazama ostaje nepromijenjeno kao na već
prikazanom podsklopu.

44
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

Slika 60. Pomijeranja konstrukcije

Slika 61. Prikaz glavnih napona

45
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

7. Zaključak

U prikazanom primjeru se mogu sagledati brojne mogućnosti koje nam nudi MKE
analiza. Iako je potrebno uložiti dosta rada pri definisanju svih veza kod kompleksnih
konstrukcija, proračun se odlikuje dosta manjim potrebnim vremenom nego što bi to bio
slučaj kod rješavanja istog problema analitičkim putem. Bitno je napomenuti da rezultati u
radu mogu biti i tačniji što se može postići odabirom paraboličnog konačnog elementa, kao i
dodatnim usitnjavanjem mreže.

46
Ispitivanje mašinskih konstrukcija Podizna platforma

8. Prilog

47