UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA SAOBRAĆAJ I KOMUNIKACIJE

Seminarski rad iz predmeta:

VERTIKALNI TRANSPORT
Tema:
FASADNI LIFTOVI

Predmetni nastavnik: Studenti:

Prof.dr. Abdulah Ahmić Selimi Asmir
Asis.mr. Ahmed Ahmić

Sarajevo, juni, 2007.god.

 SADRŽAJ:
SADRŽAJ:..................................................................................................................................1
POJAM I VRSTE...................................................................................................................2
Uvod........................................................................................................................................2
Opis principijelnog rješenja fasadnog lifta.............................................................................3
Tipovi fasadnih liftova............................................................................................................6
KABINA...................................................................................................................................12
KARAKTERISTIČNI PRORAČUNI KOD FASADNIH LIFTOVA.....................................13
Proračun snage motora za dizanje tereta...............................................................................13
Proračun snage motora za kretanje krana po stazi................................................................13
Provjera opterećenja točka krana..........................................................................................13
Provjera površinskog pritiska između točka i kranske staze................................................14
Električna komanda fasadnog lifta........................................................................................16
Fasadni lift na poslovnoj zgradi Unitic.....................................................................................18
 POJAM I VRSTE

Uvod

Sve vecom izgradnjom vrlo visokih zgrada postavio se i problem

odrzavanja njihovih fasada. Upotrebom klimatizacije u zgradama, gdje se
zahtjeva da se prozori ne otvaraju,nametnuo se i problem pranja prozora. Zbog
toga je doslo do stvaranja lifta za odrzavanje fasada zgrada i pranja prozora.
Danasnja arhitektonska kao i termicka rjesenja zgrada ne mogu ni zamisliti bez
ove naprave.
Kako se danas fasade izradzuju od metala, stakla, betona i drugog
materijala, a sama zgrada je skelet, to se ne moze ni zamislit da se ona odrzava
bez fasadnog lifta.
Ranije su se pri obnovi fasade morali izvoditi veliki pripremni radovi.
Bilo je potrebno postaviti skelu kao i zastitu ispod nje za prolaznike,a bile su i
velike komlikacije oko transporta materijala potrbnog za obnovu fasade. Cijeli
ovaj posao je zauzimao veliki prostor oko zgrade. Ukoliko su se u zgradi
nalazile trgovine,one su za vrijeme obnavljanja fasade imale velike gubitke.
Opis principijelnog rješenja fasadnog lifta

Fasadni lift u cijelosti odgovara konstrukcionom rjesenju konzolastog

krana.
Pogon se ostvaruje elektricnim putem.
Na terasi, po odredzenom putu, seta pogonski uredzaj fasadnog lifta, a
preko dobosa za namotavanje uzadi i koturaca na streli vrsi se podizanje i
spustanje kabine sa opremom za ciscenje i pranje fasade i prozora.
Ovaj uredzaj radi automatski ili preko odgovarajuceg strucnog radnika
masiniste kome perac prenosi komandu, a masinista komandu automatskim
putem prenosi mehanizmu za kretanje po terasi,za dizanje i spustanje kabine sa
peracem.
Kabina koja je napravljena kao metalna kabina, visi o celicnim uzadima
koja se preko koturace postavljene na streli i bubnja namotavaju i odmotavaju.
U kabini se nalazi stolica za peraca i rezervoar za vodu, kao i telefon i registar
kutija.
Telefon sluzi za razgovor sa masinistom pri kretanju mehanizma po terasi
ili pri spustanju i dizanju kabine.
Registar kutija sluzi za direktno automatsko komandovanje bez pomoci
masiniste.
Sve komande koje daje perac prenose se preko viseceg kabla, koji se
namotava ili odmotava na bubanj za kablove pri dizanju ili spustanju kabine.
Da se kabina dok visi o fasadi nebi njihala usljed vjetra, postoji celicno uze koje
to sprijecava, a koje je vezano za masinu i za plocnik preko kuka koje u
plocniku postavljaju. Broj ovih kuka uzima se obicno da je jednak sirini fasade
(Bf) podijeljeno sa sirinom kabine Z=Bf / Bk
Postoje i rjesenja da se na fasadi postave slicevi za vezivanje kabine kada perac
radi.
Ovi slicevi se postavljaju po cijeloj visini zgrade i na odgovarajuca
polja,koja nisu jednaka sirini kabine.
Slicevi se obicno izradzuju od profilisanog lima.
Dizalica je postavljena na cetri obrtna tocka da bi se mogla kretati po
terasi u raznim pravcima. Da bi se opterecenje koje nosi dizalica lakse prenijelo
na plocu terase postavljaju se obicno celicni I profili koji sluze i kao vodzice.
Ove vodzice su ili ukopane u pod terase ili su postavljene iznad poda terase.
Radi pravilnog kretanja dizalice u ogradi terase je postavljena distantna vodzica.
Dizalica ima dva elektromotora,od kojih jedan sluzi za dizanje kabine a drugi za
kretanje dizalice po terasi.
Elektromotori su spojeni sa reduktorima za odgovarajuce namjene.
 Na slici je prikazan detalj distantne vođice:

U samoj dizalici se nalazi i elektro-motorni uredzaj sa sklopkama,

ispravljacima, transformatorima, zastitnom sklopkom i osiguracima, kao i
prijemnik za telefon.
Da bi se ostvarila potpuna staticka ravnoteza dizalice, cijeli ovaj uredzaj
za kretanje i za dizanje smjesten je u zadnjem dijelu kao zadji krak dizalice, da
bi se dobio sto bolji momenat.
Kada je posao oko ciscenja fasade zavrsen, kabinu treba ukloniti sa
fasade.
Ona se podize iznad ograde terase i cijeli se fasadni lift postavlja na
odredzeno prekriveno mjesto, u garazu, koja ga stiti od atmosferski uticaja.
 Tipovi fasadnih liftova

Postoji nekoliko tipova fasadnih liftova:

 Liftovi koji se krecu po kranjskoj stazi
 Lift koji se krece preko cetri tocka
 Lift konzolastog tipa

Lift koji se krece po kranjskoj stazi prikazan je na slijedecoj slici :

Ova konstrukcija fasadnog lifta predstavlja konstrukciono rješenje

konzolastog krana sa namjenom održavanja fasada. Lift je oslonjen na ćetiri
tožka (8) koji se kotrljaju po kranskoj stazi (11)oslonjenoj na betonski zid koji je
postavljen na terasi zgrade. Ovakvo rješenje kranske staze je neophodno jer
kabanica nakojoj se ona nalazi ne može izdržati opterećenje krana i tereta.
Kabina (1) koja je obješena o čelićnu užad preko koturača i dva nosača (strela)
(4) i preko pogonskog uređaja za namotavanje užadi biva vertikalno podizana i
spuštana. U kabini se nalazi rezervoar za vodu, klupa i komandni uređaj, a spolja
sa udarne strane je elastična obloga (3). U dnu kabine postavljena je sigurnosna
poluga (2).
Kada je posao oko održavanja fasade završen kabina (1) se podiže uz
fasadu do krajnje tačke dizanja i strele (4) se lučno podižu preko hidrauličnog
uređaja (7) koji kinematskim putem vrši taj rad i kabina se podiže na terasu
zgrade. Kučica (5) u kojoj se nalazi pogonski uređaj služi kao balans za
suprostavljanje momentima stvorenim na streli od težine kabine i tereta i
rezultantne konstrukcije. Kučica (5) sa strelama (4) obrće se oko svoje ose preko
obrtnog uređaja (6) i prebacuje kabinu (1) na terasu kada je rad na fasadi
završen. Preko uređaja za namotavanje i omotavanje električnog kabla (9) vrši
se pravilno postavljanje kabla pri kretanju krana po kranskoj šini.
Udaljavanje i približavanje kabine ffasadi zgrade vrši se podizanjem strele
za odgovarajući ugao čime se maksimalno odstojanje od ose kabine (1) i ose
prve kranske staze (11) smanjuje. Ovo odstojanje iznosi maksimalno 1375mm,
što predstavlja dovoljan razmak između kabine i zida fasade za slobodno
vertikalno kretanje kabine.

Na slici je prikazano približavanje i udaljavanje kabine od fasade zgrade:

Slika prikazuje gumeni odbojnik

kabine lifta od fasade zgrade.

Kranska staza se izrađuje od

čelićne painer nosača koji svojim
ravnim ivicama omogućuju
pravilno vođenje krana.
Preporučuje se veličina od 120 ili
140 mm. Tj PI 12 ili PI 14.
 Na sljedećoj slici prikazano je tehničko rješenje postavljanja kranske staze
na čelićnim stubovima:

Nosači kranske staze su čelićni nosači izrađeni od cijevi (1) i ukopani u

betonsku stopu. U donjem djelu nosača nalazi se zavarena ploča (2) debljine δ≤6
mm i veličine 140 x 140 mm, koja prima opterečenje od točka krana. Na
gornjem djelu nosača nalazi se zavarena ploča (3), pravougaonog presjeka
veličine 70 x 170 mm, debljine δ=8 mm na kojoj se nalaze otvori od φ=17 mm
za zavrtnje (5,6,7) veličine M16 koji služe za stezanje žabica (4) kranske staze, a
sama služi i kao oslonac kranske staze.

Da nebi došlo dokvašenja plafona koji se nalazi ispod tarase zbog otvora u
koje suukopani nosači postavlja se zaštitna presvlaka koja je obuhvačena jednim
djelom i iznad nosača, a sama je obujnicom stegnuta za nosač. Ako se želi da
kran obilazi cijelu terasu tada se kranska staza savija lučno pod 90˚.
Ovakav tip fasadnog lifta može nositi teret od Q = 200 kp sa brzinom
dizanja Vd= 0,2 m/s pri horizontalnom kretanju lifta Vh = 0,2 m/s .
 Fasadni lift koji se kreće preko četiri točka prikazan je na sljedećoj
slici:

Ovim rješenjem podizanje kabine izvodi se kao i kod lifta koji se kreće po
kranskoj stazi, koja je također postavljena na terasi zgrade. Po završetku rada
fasade kabina se ne ostavlja slobodna na balkonu terase već se postavlja na
odgovarajuću platformu na samom kranu.
Kučica (5) u kojoj se nalzi pogonski uređaj služi kao balans a sama se ne
obrće oko svoje ose iz razloga gore opisanih smještaja kabine. Odstojanje kabine
od fasade zgrade reguliše se podizanjem strela za odgovarajući ugao.
Ovakav tip fasadnog lifta može nositi teret od Q = 200 kp sa brzinom
dizanja Vd= 0,2 m/s pri horizontalnom kretanju lifta Vh = 0,2 m/s.
 Fasadni lift konzolastog tipa koji je oslonjen na noseći stub prikazan je
na slici:

Vođice (10,11) postavljene su na ogradu zgrade, tako da ograda nosi

cijelo opterećenje. Na stubu (7) nalazi se kučica (3) u kojoj je pogonski uređaj, a
sama je tako postavljena da u isto vrijeme služi kao balans za suprostavljanje
momentima stvorenim na streli od tereta kabine, nosivost lifta i rezultante
konstrukcije (2). Preko bubnja (8) za namotavanje kabla za dovod električnog
voda ostvaruje se električni pogon.
Po završetku rada na fasadi zgrade kabina (1) se postavlja na pod terase
lučnim obrtanjem strele (2) oko svoje ose što se vidi na slici.
Ovakav tip fasadnog lifta može nositi teret od Q = 200 kp sa brzinom
dizanja Vd= 0,2 m/s pri horizontalnom kretanju lifta Vh = 0,2 m/s.
Regulisanje maksimalnog i minimalnog rastojanja od ose kabine do
fasade zgrade vrši se podizanjem strele (2).
Na sljedećoj slici prikazano je postavljanje kranske staze za ovakav tip krana:

Kranska staza (1) od čeličnog Pajner nosača služi kao glavna kranska
staza i prima glavno opterećenje od vertikalnih i horizontalnih sila. Staza (2)
izrađena je od NP profila i prima opterečenje samo od horizontalne sile.
Na sljedecoj slici prikazan je fasadni lift koji ne ide po kranskoj stazi nego
se kreče preko svojih gumenih točkova. Da bi lift išao po odgovarajućoj putanji
na ogradu putanje se postavlja vođica.
KABINA

Kabina služi da nosi radnika koji čisti i pere fasadu zgrade. U njoj se
nalazi oprema za čišćenje kao i komandni uređaji. Kabina je obložena
aluminijom jer je izložena atmosferskim uticajima i kvašenju vodom prilikom
pranja fasade zgrade. Mjerne veličine kabine su dovoljne d aradnik može
slobodno dase kreće po njoj i da nesmetano vrši svoj posao. Širina kabine od 1,8
m dovoljna je radniku da opere ili očisti jedan prostor po fasadi zgrade. S obe
strane kabine nalaze se rezervoari za vodu, posebno za prljavu i čistu vodu.
Zapremina rezervoara je oko 25 L. Preko slavine vrši se otakanje vode. S radne
strane kabine nalazi se ograda koja štiti radnika pri radu da ne padne. Kabina
visi na dva čelićna užeta vezana za ram kabine. U kabini se nalazi komandni
uređaji preko koga se vrši automatsko komandovanje za horizontalno i
vertikalno kretanje kabine i njeno parkiranje.
KARAKTERISTIČNI PRORAČUNI KOD FASADNIH LIFTOVA
Proračun snage motora za dizanje tereta

Snaga pogonskog motora koji diže teret izračunava se na osnovu poznate

jednačine:

Q  Vd
P= 75  
(KS) gdje su;

Q= K+Q0 (kp) tj.

K – težina kabine sa vodom za pranje usvaja se od 100 do 150 (kp),
Q0 – težina perača; u posebnim slučajevima radise sa dva perača, tj. Q = 160 kp,
m
Vd – brzina dizanja, usvaja se 0,2  
 s
η – stepen korištenja postrojenja za dizanje (0,7- 0,75)

Proračun snage motora za kretanje krana po stazi

Snaga pogonskog motora za kretanje krana po stazi računa se po jednačini

koja glasi:

 G1  G 2     r  f   2Vk
PR = 60  75  D  
(KS) gdje su;

G1 – težina krana (kp); ona se kreće od 1600 do 2000 kp, u zavisnosti od tipa,
G2 = Q = K + Q0 (kp)
η – stepen iskorištenja pogona (kreće se oko 0,8),
Vr – brzina kretanja krana (18 m/s)
f – koeficijent kotrljanja (0,05 cm)
μ – koeficijent trenja klizanja (0,1)
d
r – poluprečnik osovine točka (r= 2
= 25-35 mm),
D= prečnik točka (mm)

Provjera opterećenja točka krana

Točkovi na fasadnom liftu – kranu računaju se prema največem

opterečenju kojem je točak izložen. Na sljedećoj slici data je shema točka sa
odgovrajućim karakteristikama.
 Provjera se vrši na osnovu jednačine:

F max  kp 
K=  20 ÷ 40   gdje su;
bD  cm2 
 kp 
K – koeficijent za gus je 20 ÷ 40  
 cm2 
b – širina kranske staze (cm)
D – prečnik točka (cm)
Fmax – maksimalno opterećenje na točku (kp)

Ako uslov kod jednačine zadovoljava, onda su usvojeni točkovi dobro

dimenzionisani.

Provjera površinskog pritiska između točka i kranske staze

Provjera se vrši na osnovu jednačine:

F max  kp 
Pmax = D   b  2r 
  gdje je;
 cm2 

Fmax – maksimalno opterećenje na točku (kp)

D – prečnik točka (cm)
b – širina nagaznog dijela na kranskoj stazi (cm)
r – zaobljenje na vođici (cm)

Na sljedećoj slici prikazan je detalj nagaznog dijela vođice.

 Ako se kranske staze izrađuju od čeličnog Painer-profila, onda se veličina
(r) zanemaruju, pa jednačina za površinski pritisak ima sljedeći oblik:

F max  kp 
Pmax=  .
D  b  cm2 

Firma „Manesman“ daje riješenje u kome je raspored točkova u trouglu,

gdje je pogonski uređaj dat na srednjem točku, a upravljački točkovi su prednji i
zadnji, sl.4.2.3.
Preko strijele (1) koje se pomoću hidrauličnog uređaja (2) ručno podižu i
spuštaju vrši se približavanje i udaljavanje kabine (3) od fasade zgrade. Kabina
(3) se po završetku rada postavlja na odgovarajuće postolje krana (na sl. 4.2.3.
označeno crtkano). Pogonski uređaj za dizanje kabine (3) i strijela (1) postavljen
je na zadnjim točkovima i pored svojih funkcija služi i kao protuteg. Za
primanje horizontalne sile (E+F) i dizanje distance kabine, koje prima ograda
terase zgrade, služe gumeni točkovi (4), tako da za ovu konstrukciju nije
potrebna specijalna šina na ogradi terase. Na samoj kabini s prednje strane zida,
postavljeni su gumeni točkovi (5), koji se oslanjaju, priljubljuju uz fasadu
zgrade i ne dozvoljavaju klačenje kabine usljed pojave vjetra. Ovo riješenje ne
zahtjeva da se postave čelićna užad po kojoj klizi kabina, a koja sprečavaju
njeno njihanje. Pogonski uređaj (6) vezan je sa srednjim točkovima (7) kojih
ima dva zbog većeg opterečenja, primaju sile (C+D), što je označeno na
sl.4.2.3..
Drugi par točkova-upravljački točkovi su sa rasponom od 1500mmi lučno
se obrču na ležištima šasije. Oni primaju silu (A+B). Na osnovu ovog
l 1500
omogučeno je da se kran okreče na polovini svoje dužine tj. 2
= 2
(mm),
jer se obrtni pol (P) nalazi se na sredini (L) krana.
 Kod ostalih rješenja okretanje se vrši na cijeloj dužini krana. Ovo
omogućuje da se s njim manevriše na manjim rastojanjima. Na slici 4.2.4.
prikazano je okretanje krana.

Električna komanda fasadnog lifta

Na slici je data električna šema komandnog uređaja firme „Manesman“.

Električna komanda je data bez napona.
U šemi komandnog uredžaja dato je rješenje za potpunu automatiku
fasadnog lifta koja se ostvaruje preko registar kutije, a koja se nalazi u kabini i
na samom kranu.Na njoj su date sljedeče komande: za dizanje kabine gore i
spuštanje dole, za kretanje kabine u horizontalnom pravcu lijevo i desno, kao i
komanda za kretanje strele napred i nazad. Osim toga data je veza preko telefona
između kabine i krana.
Motorni pogon se sastoji od tri elektromotora: motora za dizanje tereta
(M1), motora za hidrauličnu komandu, odnosno za kretanje strele (M2) i motora
za kretanje krana u horizontalnom pravcu (M3).
U sastavu automatike nalaze se sigurnosni isključivači koji ne
dozvoljavaju da neka radnja prekorači svoju putanju ili da pri nepravilnom
procesu rada dođe do nekog loma. To su isključivači: za kretanje kabine gore-
dole, za kretanje krana u horizontalnom pravcu, kao i za kretanje strijele
naprijed-natrag. Ovde dolaze također i sigurnosni isključivači za čelično uže, za
bubanj za namotavanje kabla, za galov lanac pogonskog uređaja, kao i
isključivači u podu kabine i isključivač za preopterečenje.
 Linija električnog napajanja se ostvaruje preko mreže vezane za pomoćnu
komandnu tablu preko topljivih osigurača (TO) i četveropolnog prekidača (PR)
koji se vezuje za kabl strujnog provodnika koji se namotava na bubanj(Bu) i koji
se nalazi na samom kranu.
Ovaj kabl sa tri faze (R),(S) i (T) vezan je za glavni prekidač (GP) a preko
faznog releja (FR) za automat (Au). Jedan kraj linije faze (R) i (S) je kratko
vezan za transformator upravljanja (TR), a drugi krajevi provodnika od (R),(S) i
(T) vezani su za priključne kleme komandne table oznake (R),(S) i (T). Od
klema oznake (R),(S) i (T) odlazi veza na sklopke za motorno kretanje na
„lijevo“ i „desno“ kao i za kretanje strele „napred“ i „natrag“. Preko priključnih
klema na komandnoj tabli oznaka (1),(2) i (3), vezuje se linija motornog pogona
od sklopke za kretanje tereta za „gore“ i „dole“.
Kao što se vidi iz šeme komandnog uređaja, cjela automatika, odnosno
komandna tabla, nalazi se na samom kranu. Priključci za dovod električnog
voda daju se na odgovarajućim mjestima, gdje kran mjenja svoju putanju. Na
samoj terasi može postojati više priključaka za električni vod.

Fasadni lift na poslovnoj zgradi Unitic

 Posjetom poslovnoj zgradi Unitic uposlenici koji rade na održavanju
liftova upoznali su nas o liftovima uopćeno, a posebno su nam pomogli
davanjem informacija o fasadnom liftu koji posjeduju visoki tornjevi tog
poslovnog centra.
Tako smo saznali dosta toga o fasadnim liftovima, radnik na održavanju
liftova nam je pokazao njihov fasadni lift, lift čije slike možete vidjeti na
prezentaciji. Upoznati smo sa naćinom rada ovog lifta.
Fasadni lift na poslovnoj zgradi Unitic je tip fasadnog lifta koji se kreče
po kranjskoj stazi, odnosno po šinama, kako je prikazano na sljedećoj slici:

- Kabina lifta je izrađena od metala.

- Nosivost lifta je 200 kg, odnosno dvije osobe plus 40 kg dodatne opreme.
- Brzina kretanja lifta je max 10 m /min
- Pogon lifta je elektro-motorni sa sljedećim karakteristikama motora:
 Izmjenični napon 3x380 (V), 50 (Hz).
 Snaga motora 3 (kW).
 Jedna komandna tabla.
 Presjek glavnog elektrovoda iznosi 5x2,5 (mm2).
- Visina dizanja lifta je 105 (m).
- Vrsta odbojnika-gumeni koji su smješteni ispod kabine.

Pored glavnog pogonskog motora lift posjeduje i pomoćni motor koji

služi za dopremu pribora, alata za čišćenje fasade i ostale dodatne opreme.
Pomoćni motor se montira na nosač kabine tj.konzolu za koju je vezana kabina
lifta, kao što se vidi sa slike: