Univerzitet u Tuzli

Rudarsko-geoloko-graevinski fakultet
Graevinski odsjek
Predmet: Potresno ininjerstvo

Seminarski rad

SEIZMIKI PRORAUN KONSTRUKCIJA

- METODA EKVIVALENTNOG STATIKOG OPTEREENJA -

Irena Joguni
Tuzla, novembar 2012.

Sadraj:
1. UOPTENO O METODI EKVIVALENTNOG STATIKOG OPTEREENJA..................................................... 3
2. PRINCIP PRORAUNA PO METODI EKVIVALENTNOG STATIKOG OPTEREENJA ..................................... 4
2.1. Procjena ukupne seizmike sile................................................................................... 4
2.2. Raspodjela seizmike sile po visini objekta ................................................................ 6
2.3. Preliminarna procjena perioda oscilovanja konstrukcije .......................................... 8
2.4. Numeriki primjer ........................................................................................................ 9
3. SAETAK ................................................................................................................................ 11
Literatura:............................................................................................................................... 12

1. UOPTENO O METODI EKVIVALENTNOG STATIKOG OPTEREENJA

Metoda ekvivalentnog statikog optereenja je jedna od metoda prorauna dejstva
zemljotresa na konstrukcije. Naziva se jo i metoda kvazi-statikog optereenja.
Sadrana je u mnogim propisima irom svijeta, i u praksi se vrlo esto koristi zbog njene
jednostavnosti. Meutim, ova metoda uvodi niz pojednostavljenja i pretpostavki, to
ograniava podruje njene primjene.
Pretpostavke na kojima se zasniva metoda ekvivalentnog statikog optereenja se mogu
saeti u slijedee:
1. Teina objekta, ukljuujui i dio korisnog optereenja, skoncentrisana je u nivou
tavanice. Kontinuirani sistem se svodi na diskontinuirani, tj. sistem sa diskretno
rasporeenim masama.
2. Statiki model konstrukcije se moe rastaviti na horizontalne elemente (tavanice)
i vertikalne elemente (ramove i zidove). Sloen problem se zamjenjuje veim
brojem jednostavnijih.
3. Vertikalni elementi imaju krutost samo u svojoj ravni. Prostorni problem se
posmatra kao vie ravninskih.
4. Tavanice su beskonano krute u svojoj ravni, tako da su izloene samo
translatornom kretanju kao krute ploe. Zanemaruju se i vertikalne oscilacije
tavanica. Smanjuje se broj stepeni slobode.
5. Zanemaruje se poduna deformacija linijskih elemenata.
6. Pomjeranja oslonaca su sinhrona i sinfazna, odnosno, nema relativnih
pomjeranja izmeu oslonaca.
7. Postoji samo horizontalno ubrzanje.
8. Materijal se ponaa idealno elastino.
Nakon navedenih pojednostavljenja i idealizacija, jasno je da metoda ekvivalentnog
statikog optereenja ne simulira realno ponaanje konstrukcije tokom potresa. Zbog
toga se moe primjeniti samo za jednostavnije konstrukcije, odnosno regularne
konstrukcije koje osciluju dominantno u prvom tonu (u veini sluajeva zadovoljeno ako
je osnovni period oscilovanja T1<2s).
Pod regularnim konstrukcijama podrazumijevaju se one konstrukcije kod kojih se centar
masa priblino podudara sa centrom krutosti, i nema znaajne promjene krutosti po
visini objekta.
Za sve znaajnije konstrukcije, kao i neregularne konstrukcije, potrebno je za proraun
dejstva zemljotresa primjeniti linearnu ili nelinearnu dinamiku analizu.

2. PRINCIP PRORAUNA PO METODI EKVIVALENTNOG STATIKOG

OPTEREENJA
Osnovni princip ove metode prorauna je da se djelovanje zemljotresa predstavi
koncentrisanim horizontalnim silama u visinama meuspratnih konstrukcija, odnosno na
mjestima koncentrisanja masa. Pretpostavlja se da objekat na potres odgovara
dominantno u prvoj formi oscilovanja.

Sl. 1. Formiranje jednostavnog proraunskog modela diskretizacija sistema.

Ukupna horizontalna sila, koja se naziva seizmika sila, se po visini objekta rasporeuje
tako da deformaciona linija tapa pod uticajem ekvivalentnog horizontalnog
optereenja priblino odgovara osnovnoj formi oscilovanja konstrukcije (kako je
prikazano na sl. 1.).

2.1. Procjena ukupne seizmike sile

Ukupna seizmika sila S koja djeluje na objekat se definie kao procenat ukupne teine
objekta:
S = kG
gdje je:
k ukupni seizmiki koeficijent za horizontalni pravac
G teina objekta.
U teinu objekta se ukljuuje vlastita teina konstrukcije iznad gornjeg ruba ukljetenja
(temelj ili gornja ivica krutih podrumskih konstrukcija), teina stalne opreme u objektu,
teina snijega, kao i dio korisnog optereenja odreenog propisima. Obino se uzima
50% korisnog optereenja, a ako je ono znaajno (npr. za skladita, biblioteke is l.)
potrebno je seizmike sile odrediti za najnepovoljniji sluaj maksimalnog, ili minimalnog,
stvarnog optereenja.
Ukupni seizmiki koeficijent k zavisi od vie faktora koji ulaze u proraun:

k = k0kskdkp 0,02
gdje je:
k0 koeficijent vanosti objekta
ks koeficijent seizmikog intenziteta
kd koeficijent dinaminosti
kp koeficijent duktilnosti i priguenja.
Vrijednosti pojedinih koeficijenata dati su u tabelama 1-4.
Tabela 1 Vrijednosti koeficijenta ko:

Objekti visokogradnje I kategorije koji su van seizmikih podruja analiziraju se na

optereenja intenziteta VII stepena, sa koeficijentom ko=1,0. Objekte IV kategorije nije
potrebno proraunavati na uticaj zemljotresa.
Tabela 2 Vrijednosti koeficijenta ks:

Koeficijent dinaminosti kd zavisi od kategorije tla na kojem je izvreno temeljenje

objekta, i moe se odrediti tabelarno (tabela 3) ili pomou grafikona (sl. 2.).

Tabela 3 Vrijednosti koeficijenta kd:

Sl. 2. Vrijednosti koeficijenta kd

Tabela 4 Vrijednosti koeficijenta kp:

Napomena: pod armiranim zidovima (kp=1,3) se podrazumijevaju zidani zidovi ojaani

armaturom, a ne armiranobetonski zidovi.

2.2. Raspodjela seizmike sile po visini objekta

Nakon to se odredi ukupna seizmika sila koja djeluje na objekat, potrebno je tu silu
rasporediti po visini objekta. Kao to je ve reeno, raspodjela se vri na taj nain da
deformaciona linija tapa izloenog tom optereenju odgovara prvoj formi oscilovanja
konstrukcije.
Za objekte visine do pet spratova, raspodjela seizmike sile se vri prema obrascu:
6

gdje je:
Si seizmika horizontalna sila na i-tom spratu
Gi pripadajua teina i-tog sprata
Hi visina i-tog sprata od ruba temelja ili krute podrumske kostrukcije.
Sile rasporeene na ovaj nain se linearno poveavaju od mjesta ukljetenja ka vrhu
objekta, odnosno imaju trougaonu raspodjelu (sl. 4.).

Sl. 3. Odreivanje pripadajue teine i visine spratova

Sl. 4. Raspodjela seizmikih sila po visini objekta

Za objekte koji imaju vie od pet spratova raspodjela seizmikih sila se vri na slijedei
nain: 85% ukupne seizmike sile S se raspodijeli prema navedenom obrascu, a
preostalih 15% se u vidu koncentrine sile doda na zadnji sprat, odnosno na vrh objekta.
Nakon odreivanja i nanoenja seizmikih sila, pristupa se proraunu naprezanja u
konstrukciji po metodama statike. Na ovaj nain smo problem izrazito dinamikog
optereenja sveli na priblian problem statikog optereenja.
Navedeni postupak se primjenjuje na ramove u dva ortogonalna pravca, jer smjer i
pravac djelovanja zemljotresa ne moe biti unaprijed poznat.

2.3. Preliminarna procjena perioda oscilovanja konstrukcije

Kako je ve navedeno, metoda ekvivalentnog statikog optereenja daje zadovoljavajue
rezultate za one konstrukcije koje osciluju dominantno u prvoj formi. Taj uslov je
uglavnom zadovoljen kada je osnovni period oscilovanja manji od dvije sekunde:
T1 2,0s.
Da bismo znali da li moemo primjeniti metodu ekvivalentnog statikog optereenja za
proraun, moramo najprije procijeniti osnovni period oscilovanja. Za ovo postoje
odreeni relativno precizni numeriki postupci dinamike konstrukcija, ali postoji i
nekoliko empirijskih obrazaca koji mogu posluiti za grubu procjenu:
n
T1 = 10 [s]

(1)

ili:
n
T1 = 12Cs [s]

(2)

ili:
T1 =

n
[s]
13Cs L

(3)

U navedenim izrazima koritene su slijedee oznake:

n broj spratova
L tlocrtna dimenzija (duina) objekta u posmatranom pravcu
Cs koefijent tla:
za kruta tla 0,9 Cs 1,1
za srednje kruta tla 0,7 Cs 0,9 .
Izraz (2) se koristi za zgrade iji je nosivi sistem sainjen od okvira, a za zgrade kod kojih
seizmiku silu preuzimaju armiranobetonski zidovi, kruta jezgra ili reetke u vertikalnim
ravninama koristi se izraz (3).

2.4. Numeriki primjer:

Za prikazani objekat odrediti vrijednost ukupne seizmike sile, kao i njenu raspodjelu za
naznaeni ram:
stalno optereenje ukljuujui vlastitu teinu: q = 6 kN/m2
korisno optereenje: p = 3 kN/m2
seizmika zona: VIII
kategorija tla: II
kategorija objekta: I .

Najprije vrimo procjenu osnovnog perioda oscilovanja:

n
6
T1 = 10 = 10 = 0,60 s ili:
n
6
T1 = 12Cs = 12x0,8 = 0,625 s
Oba dobivena preliminarna rezultata su manja od 2,0 s, to znai da moemo primjeniti
metodu ekvivalentnog statikog optereenja.
Optereenje koje nosi sredinja greda na svakom spratu (grede u presjeku A-A):
p = 2p2,5 = 232,5 = 15 kN/m
q = 2q2,5 = 262,5 = 30 kN/m
Ukupna teina objekta i pripadajue teine pojedinih spratova su:
G1=G2==G6=(q+p)L=(30+0,515)6=225,0 kN
G=nGi=6225,0=1350,0 kN
Ukupna seizmika sila je:
S = kG.
k = k0kskdkp 0,02
9

k = 1,50,051,01,0 = 0,075
S = 0,0751350 = 101,25 kN .
Raspodjela sile S po spratovima:
GiHi
Si= G1H1+G2H2+...+G6H6
GiHi = 2253,5+2256,5+2259,5+22512,5+22515,5+22518,5 = 14850 kN
Obzirom da promatrani objekat ima vie od pet spratova, 85% sile S rasporeujemo po
visini, a preostalih 15% se dodaje sili S6 na vrhu.
S = 0,85S = 86,06 kN
S'' = 0,15S = 15,12 kN
Vrijednosti pojedinih sila S i prikazane su tabelarno:
n

S' [kN]
1
2
3
4
5
6

86,06

Hi [m]
3,5
6,5
9,5
12,5
15,5
18,5

G [kN]

225

GiHi [kNm]
787,5
1462,5
2137,5
2812,5
3487,5
4162,5
=14850

Si [kN]
4,56
8,48
12,39
16,30
20,21
24,12+15,12=39,24

Slijedei korak je proraun presjenih sila i napona u ramu izloenom optereenju u vidu
koncentrinih horizontalnih sila rasporeenih kao to je prikazano:

10

3. SAETAK
Metoda ekvivalentnog statikog optereenja je relativno jednostavna metoda za
proraun uticaja zemljotresa na konstrukciju, i u praksi se esto koristi.
Nedostatak ove metode je veliki broj aproksimacija i pojednostavljenja na kojima se
bazira, zbog ega ne simulira realno ponaanje konstrukcije pri djelovanju potresa.
Smatra se da ova metoda daje dovoljno dobre rezultate za one objekte koji osciluju
dominantno u prvoj formi oscilovanja, to je uglavnom zadovoljeno ako se radi o
regularnoj konstrukciji iji je osnovni period oscilovanja T1<2,0 s.
Sutina metode ekvivalentnog statikog optereenja je da se dinamiko djelovanje
potresa predstavi zamjenjujuim statikim optereenjem. Statiko optereenje se
rasporeuje po visini konstrukcije tako da linija deformisanja tapa izloenog takvom
optereenju odgovara liniji deformacije konstrukcije.
Ukupna seizmika sila S koja djeluje na objekat je proporcionalno njenoj teini G. U
ovom sluaju teinom objekta se smatra vlastita teina konstrukcije, teina stalne
opreme, i jedan dio projektovanog kosrinog optereenja (obino 50%):
S = kG .
Koeficijent k je bezdimenzionalan koeficijent koji zavisi od vanosti objekta, kategorije
tla na kom se vri temeljenje, seizmike zone i vrste konstrukcije.
Nakon odreivanja ukupne seizmike sile S pristupa se njenoj raspodjeli po visini objekta
u nivou spratova prema slijedeem obrascu:
,
pri emu je Gi pripadajua teina i-tog sprata, a Hi visina i-tog sprata od gornjeg ruba
temelja (ili krute podrumske konstrukcije).
Ukoliko se radi o objektu sa vie od pet spratova, 85% ukupne seizmike sile S se
rasporeuje po navedenom obrascu, a preostalih 15% se dodaje sili koja djeluje da vrhu
objekta.
Nakon izvrene raspodjele seizmikih sila, proraunavaju se presjene sile i naprezanja u
konstrukciji metodama statike. Zemljotres moe imati i alternativno dejstvo, tj.
nemogue je odrediti taan smjer njegovog djelovanja, pa se proraun vri u dva
meusobno ortogonalna pravca.

11

Literatura:
Projektovanje seizmiki otpornih armiranobetonskih konstrukcija kroz primere,
deo A Osnovi teorije i uvod u propise Vanja Alendar, Beograd 2004.
Inenjerski pristup potresnom ininjerstvu Graevinski fakultet u Osijeku
Dinamika konstrukcija i potresno ininjerstvo dr. Ratko Salati
Potresno ininjerstvo (skripta) Graevinski fakultet u Zagrebu

12