ALMANYA’NIN SİYASİ BİRLİĞİNİ TAMAMLAMASI VE ALMANYA’NIN

SANAYİLEŞME SÜRECİ

17.ve 18. Yüzyıllarda Almanya’nın Ekonomik Durumu:

30 yıl savaşlarından sonra Almanya ekonomik hayatı, modern anlamda ,tek bir halk iktisadı
değildi. Parçalanma ve zayıflık, kolonilerin kazanılmasını imkansız kıldı.Deniz ticareti sınır-
alıydı.Hamburg Borsası 1568’de,Hamburg Bankası ise 1619’da kuruldu.Alman ihracatının
ağırlık noktasını,tarım ve maden ürünleri oluşturuyordu.İthalat fazlaydı ve bilhassa ülkede
çeşitli değerde paralar bulunduğu için para krizleri görüldü ve ekonomiyi sarstı.
Yeniçağda Almanya Hürriyet ve Birlik için çabalıyordu:
Almanya 1815’de iktisadi bakımdan diğer ülkelerden çok geride bulunuyordu ve uzun savaş-
lardan çok zarar görmüştü.Hala ortaçağ şehir ekonomisi hakimdi.Nüfus 25 milyondu ve bü-
yük kısmı tarımla uğraşıyordu.(Yaklaşık %80) Almanya her şeyden evvel,bir tarım devletidir.
Köylülerin mevkii önemli şekilde iyileştirildi. Fakat Doğu Almanya da oldukça
güçlüklerle karşılaştı. Mülk sahipleri, ucuz iş gücünü kaybetmek istemiyorlardı. Bizzat
mülk sahibi serbest köylülerin sayısı sabit kaldı
Tarımda teknik yenilikler ve ürün artışı yavaş yavaş görüldü. Alman Birliğinin 38
gümrük sınırının varlığı, değişik ölçü, ağırlık ve paraları sebebiyle, ticaret ve ulaşım
durumu elverişli değildi.1816/17 de meydana gelen açlık nedeniyle, birçok Alman, daha
iyi yaşam koşulları elde edebilmek üzere Amerika’ ya göç etti
Ekonomik Birlikte ilk cesur adımı, Tübingen’de profesör olan Friedrich List, 1819’ da
“Verein Zur Beförderung Des Deutschen Handels Und Gewerbes” adlı eserini
yayımlayarak, attı. Eserinde, Almanya’da dahili gümrüklerin kaldırılmasını ve tekbir
gümrük oluşturulması gerektiğini ileri sürdü. Fakat kendisi demogog olarak suçlandı,
ülkeyi terkezorlandı ve Amerika’ya göç etti. Fakat fikirleri etkilioldu,1819’da Prusya Dahili
Gümrükleri kaldırıldı ve tekbir iktisadi saha oluşturuldu. Kanlı savaşlardan sonra (1828
-1834) Alman Gümrük Birliği ortaya çıktı:1 Ocak 1934’de,ekseri Alman dahili gümrükleri
kalktı ve sadece sınırlarda,birleşik gümrük alanının gümrük resimleri geçerli oldu.
Fr. List,Almanya2da merkezi Leipzig olmak üzere tekbir demiryolu-ulaşım şebekesinin
gerçekleştirilmesinin lüzum ve önemine inanarak Almanya’ya bir plan yolluyor.Almanya’da
ilk demiryolu Nürnberg’den Fürth’e inşa olunuyor. Buharlı gemi nakliyatı ise,1825’te
Rhein’de faaliyete geçiyor ve gelişiyor.
Almanya’nın endüstri mallarından kurtulması için,endüstrileşmesi gerekiyordu.Yiyecek
maddeleri,tarımsal maddelerin ihtiyaca cevap vermesi ve iç pazarda yer bulması
gerekiyordu.Fr. List’in,1841’de yazdığı “Das Nationale System Der Politischen Ökonomic
adlı kitabında endüstrinin gerçekleşmesi için çare olarak himayeli gümrük tavsiye ediyordu.
Fakat”Bir ulus için egemenlik,zenginlikten daha önemlidir.” Düşüncesi o zamanlar
anlaşılamamıştı.
Asrın 30.-40. yıllarından sonra Almanya’da teşebbüs fikri uyandı.Büyük bir endüstri oluştu ve
halkın hayat seviyesinin yükselmesinde yeni bir kaynak oldu.Dış ülkeye bağlılığı ortadan
kaldırdığı gibi,dünya pazarında söz sahibi oldular
Yeni keşifler ve zengin kömür yatakları Alman endüstri,ticaret ve ulaşımında çok yararlı
oldu.Böylece Almanya’da “Kömür ve Demir Asrı” başladı.
Almanya’da kimyager Justus Liebig tarafından önemi keşfedilen suni gübrenin tarımda
kullanılmasıyla ürürn miktarının arttırılmasına çalışılıyor.Almanya hala tahıl ihraç
edebiliyor ve köylünün durumu önemli bir kalkınma gösteriyor.Bilhassa Revolüsyondan
sonra küçük köylüler şahsi toprak sahibi oluyorlar. 1811’desan’at alanındaki hürriyetten
itibaren,san’at serbestçe gelişiyor.Bu alandaki en mühim düşmanı buhar makinaları
oluyor.Birçok sanatkar fabrikalarda iş bulmak zorunda kalıtor.Tekniğin ilerlemesi ile yeni
san‘at dalları ortaya çıkıyor.Makine yapımcıları,Mekanikler,Elektronikler.... gibi
Aynı zamanda Almanya’nın endüstri devleti olarak gelişmesi başlıyor. Büyük
teşebbüsler,büyük kapitale ihtiyaç gösteriyor ve artan kapital ihtiyaçları nedeniyle Bankacılık
gelişti ve Anonim Şirketler kuruldu. İlk defa Kartel’ler meydana getirildi.Modern büyük
bankaların esas faaliyetleri olarak değerli kağıt,yahut Effektenhaldel 8tahvil alım-satımı) ve
Kreditgeschaefte (kredi) ortaya çıktı.
Endüstriel gelişme ile birlikte ticaret ve ulaşımda kuvvetle kalkındı.Deniz aşırı faaliyetler
gelişti;yeni demiryolları dahili nakliyatı sağladı.Fransa ile 1862,Belçika ile 1863’de,İngiltere
ve İtalya ile de 1869’da ticaret anlişmaları imzalandı.Werner von Siemens tarafından
1847’de telgraf kablosu ve 1857’de de dinamo makinası bulundu.Philip Reiss tarafından
1860’da telefon bulundu.Robert Mayer Helmholtz enerjjinin muhafazası kanunu
buldu.1848’de Siemens tarafından ilk defa Berlin’den Frankfurt’a telgraf hattı çekildi
1871’de Prusya Kralı 1.Wilhelm ,Versay’da Alman Kayzeri olarak imparatorluk tacını
giydikten sonra Almanya’nın siyasi birliği ile birlikte iktisadi birliğinin de tam manasıyla
oluşması için çalıştı.Ölçü,ağırlık,para birliğini sağladı,ve o zamana kadar gümüş esası
yürütülürken,imparatorlık altın esasını benimsedi.Prusya Bankasının yerini Reichs Bankası
aldı.1851’de Diskonto:Gesellischaft ,1854’de Darmstadtler,1870’de Deutschen ve 1872’de
Dresdner Bank kuruldu.
1890’da 50 milyon olan Almanya ,1914’de 68 milyonu buldu.Milli gelir tahminleri 1895’te
25 milyardan1913’de 40 milyar marka yükseldi.Milli servet ise aynı zaman içinde 200’den
300 milyara yükseldi.
Artan ihtiyaçlar,ham maddeler,yiyecek ve keyif maddeleri ithalat ile karşılanabildi.Alman
üretiminde artan ihracatı ve halkekonomisini büyük ölçüde etkiledi.Böylece Almanya
içinde,devlet iktisadiyatından dünya iktisadiyatına geçiş (yükselen hayat seviyesi) ve ondan
pay alma ve rekabet kendini gösterdi.
Bismarck’ın vaadettiği gümrük kanunları himayesinde ,tarımda önemli gelişmeler
sağladı.Tarım alanı genişledi.Tarımsal ürün miktarı ve sığır mevcudu arttı.Fakat dünya
pazarının baskısı altında ,düşen tahıl fiyatları,daha sonraları tarımı yeniden güç
duruma düşürdü.Nihayet,1902’de gümrük tarifesi sayesinde en önemli tahıl türlerinin
gümrükleri yeniden yükseltildi.Fakat Almanya’nın tarım alanı fazla nüfusun beslenmesi için
yetmiyordu.Bundan dolayı,daha iyi yaşama koşulları bulmak amacıyla,birçok köylü şehirlere
akın etti.Böylece tarımda iş gücü azalması oldu,ve yabancı işçiler ve tarım makineleri
kullanıldı.1895’de bütün nüfusun %35.8’i tarımla ilgilenirken,bu oran 1907’de %28.6 ‘yı
buldu.Artan nüfusun talep ettiği iş ve ekmeğin her ikisini de endüstri sağladı.
Endüstrinin gelişmesi,insanın gittikçe daha fazla miktarda tabiat kuvvetlerini yenmesini
mümkün kıldı.İnsan ve onun çalışma gücünün yanı başında onun bilimsel düşüncesi ,yer altı
zenginliklerinden faydalanması,kuvvetli bir endüstriel gelişme için ikinci bir ön şart olarak
görüldü.Kömür ve demir, makine hayatı için en önemli ham maddeyi teşkil ediyordu.Bunlar
ise Almanya’da büyük ölçüde mevcuttu.
Savaştan önce Almanya ,İngiltere ile eşit miktarda kömüre ve hemen hemen 2 katı ham demir
miktarına sahip bulunuyordu.Essen ‘de Krupp firması en büyük dökümhaneyi kurmuştu ve
burada yaklaşık 70.000 işçi çalışıyordu.
Makine endüstrisinde Almanya 1. sırada yer alıyordu.Savaştan önce bunların ihracatı
ithalatından 8 misli fazlaydı.Bunları dokuma endüstrisi izliyordu.3. sırada kimyevi
maddeler,boya endüstrisi geliyordu.Dünya ihtiyacının 4/5 ‘ünü karşılıyordu.
Buharın yanısıra ,elektrik,gittikçe artan miktarda iş ve ulaşım makinelerinde
kullanılıyordu.Dinamo makineleriyle elde edilen elektrik, uzak mesafelere gönderilmekte,su
kuvvetinden elektrik üretiminde faydalanılmakta,daha sonra ışık kaynağı olarakta (1879’da
Edison’un lambası) kullanılmaktaydı.Elektrik endüstrisi,Alman Ekonomisinde önemli yer
tutmaktaydı.
Yaklaşık ,fabrikaların üreettiği malların 4/5’ü Almanya’da sürüm sağlıyordu,geri kalanın dış
pazarda satılması gerekiyordu.Aynı zamanda dış pazarın ham madde ve besin maddesine
duyulan ihtiyaçta artıyordu.Alman tüccarları dünya pazarlarında o güne kadar yalnız kalmış
olan İngiliz satıcıların kuvvetli rekabeti ile karşılaşıyordu.İngiliz idaresinin Alman malları
için koyduğu “Made in Germany” mecburiyetine rağmen,bizzat İngiltere!de bile Alman
malları Pazar buluyordu.Ucuz ve iyi olan Alman malları iyi itibar görüyordu.Savaştan önce
Alman genel ticareti (ithalat-ihracat) dünyada ikinci sırada yer alıyordu,ve hemen hemen
İngiltereye yaklaşıyordu.Buna karşılık,ticari bilanço pasiftir.Yani,ithalat ihracattan fazladır.
Ulaşımda da gelişmeler oldu.Birçok yeni yol ve kanallar inşa edildi.Duisburg,Avrupanın en
büyük iç limanı olarak gelişti. Su yollarının yanısıra ,Almanya kıtanın en büyük
demiryolu,posta,telgraf şebekesine de sahip oldu.
Patlarlı motorların keşfi (1883’de Daimler) önemli degişikliklere neden oldu.Sonra benzin
motorları geliştirildi.Otomobiller,uçaklar,hava gemileri,motorbotlar....bulundu ve
kullanılmaya başlandı.
Deniz ulaşımında Almanya 1890’dan beri kendi şahsi ticaret gemilerini inşa etmekte ve
savaştan önce büyük gemi şirketlerine sahip bulunmaktadır.Yolcu nakliyatı için gemi inşa
etmekte ve dünyanın ikinci büyük ticaret filosuna sahip bulunmaktadır.Hamburg Limanı
Avrupanın en büyük deniz limanı;Broven’de Almanya’nın en önemli ithalat limanı oldu.
Deniz ulaşımını sadece Almanya limanları arasında değil,aynı zamanda yabancı limanlar
arasında da gelişti.
Almanya’da 1873-79 döneminin karakteristiği ,fazla üretim,düşen fiyatlar,karın azalması ve
işsizliktir.Ekonomik krizlerin meydana getirdiğibu kötü duruma çare bulmak üzere,Bismarck
tedbir almış ve koruma gümrükleri kurmuştur.Demir,odun,tahıl,sığır,kahve,çay,şarap ve
tütüne yüksek vergi uygulamıştır.Böylace Bismarck,tarım ve endüstrinin lehine ulusal
ekonomi politikası uygulamış olmaktadır.
Böylece devletin kuruluşundan beri en mükemmel şekilde tarım devletinden endüstri
devletine doğru geçiş gerçekleştiriliyor ve sanayi malları ve kapital ihracatına karşılık, ham
madde ve besin ithalatı yapılıyor.Hamburg ve Bremen dış ticarette rol oynayan en önemli iki
liman haline geliyor.
Alman kolonileri ,anavatandan 5 kat daha büyüktür ve 11 milyon
nüfusludur.Yün,pamuk,kahve ve yağlar ....gibi koloni ürünleri elde edilmektedir.Aynı
zamanda Alman mallarına Pazar sahası olarak önem taşımaktadır.Almanya’nın 19.
yüzyıldaki en büyük devlet adamı olan Bismarck’ın 1898’de 83 yaşında ölümü ile Alman
halkı,devletinin kurucusunu ve führerini kaybetmiştir.
Napolyon savaşlarından sonra Almanya’da 1833’de Gümrük Birliği’ni kurmak
suretiyle,Prusya ,iktisadi bakımdan öncülüğü ele alıyor.

İKTİSADİ EMPERYALİZM:
Hohenzollern imparatorların hakimiyeti altında Almanya’nın ilk devrinde, liberal ekonomi
politikası uygulandı.1878’den beri ise Bismarck,iktisadi politikasını,Alman çalışma ve sosyal
gayelerinin korunması sayesinde yönetti.Almanya 1895’den beri İngiltere ile kuvvetli ticari
rekabet mücadelesine girişti.Alman kalkınması dışarıda tehlike ve hücum olarak kabul
edildi.Alman endüstrisi”Dumping” metodu uyguladı ve dış ülkelere,üretim fiyatlarından
aşağıya verdi.Alman Bankası Türkiye üzerinden geçen bir “Bağdat Hattı” projesini finanse
etti.

ALMAN SAVAŞ EKONOMİSİ:

Birinci Dünya Savaşı Almanya’yı ,iktisadi bakımdan tamamen hazırlıksız yakaladı.1915
Şubatı’ndan itibaren Ekmek vesikaya tabi tutuldu.Diğer yiyecek maddeleri de aynı surette
işlem gördü.
Silahlar için gerekli ham maddeler ve hemen diğer endüstri mamülleri ,devlet tarafından
kurulan savaş şirketleri tarafından temin olundu.
Açlıktan yarım milyondan fazla insan telef oldu.Fiyatlar mütemadiyen yükseldi.Kara borsa
aldı yürüdü.Savaş sırasında Alman markının dış ülkelerdeki değeri düşmeye başladı.

Mine KALAY
20111451 - İktisat 01