Παραδοσιακές ενδυμασίες της Θράκης

Για το 2002 η έκθεση του Μουσείου Ιστορίας της

Ελληνικής Ενδυμασίας είναι αφιερωμένη στις
παραδοσιακές ενδυμασίες της Θράκης. Η Θράκη,
κέντρο στους βυζαντινούς χρόνους μιας αυτοκρατορίας,
περιφέρεια σήμερα του νεοελληνικού κράτους στο
βορειανατολικό του άκρο, γνώρισε μια πολυτάραχη
ιστορία που καθόρισε κατά πολύ το σημερινό πολιτιστικό της
πρόσωπο. Περιορισμένη στους νομούς Ξάνθης, Ροδόπης και Έβρου,
μετά τις ανακατατάξεις που καθόρισαν τα σημερινά σύνορα,
αποτέλεσε τελικό προορισμό προσφύγων από την Ανατολική Θράκη
(σημερινή ευρωπαϊκή Τουρκία), την Ανατολική Ρουμελία (Βόρεια
Θράκη, τη σημερινή Βουλγαρία) και τη Μικρά Ασία. Οι κάτοικοι της
σημερινής Θράκης, πρόσφυγες και ντόπιοι, μαζί με τους νομάδες
Σαρακατσάνους Πολίτες -τους Σαρακατσάνους της Θράκης- και
τους Πομάκους που κατοικούν στο ορεινό τμήμα των νομών Ξάνθης
και Ροδόπης, συμπυκνώνουν στους τρεις νομούς την παράδοση μιας
ευρύτερης Θράκης.

Αυτόν τον ευρύτερο θρακικό χώρο, σε όλη την ενδυματολογική

του ποικιλία, θέλησε φέτος με την έκθεση αυτή να παρουσιάσει το
Μουσείο Ιστορίας της Ελληνικής Ενδυμασίας. Και μαζί με αυτόν τον
ενδυματολογικό πλούτο, ως στόχο έχει να επαναφέρει στη μνήμη
μας και να τιμήσει τα κουκουλόσπιτα του Σουφλιού, τους
μπογιατζήδες του Έβρου, τους κουγιουμτζήδες της Θράκης, τα
κεντήματα του αργαλειού, και τόσες άλλες χαμένες τεχνικές και
επαγγέλματα, έναν ολόκληρο κόσμο που ζωντανεύει μέσα από τις
φορεσιές και τις παλιές φωτογραφίες.

Η Θράκη, από τη γεωγραφική της θέση στη

βορειοανατολική άκρη της ελληνικής επικράτειας και
από την ιστορική της μοίρα, προσφέρεται, περισσότερο
ίσως από άλλες περιοχές της πατρίδας μας, για τη
μελέτη του παραδοσιακού πολιτισμού. Οι κάτοικοί της,
πρόσφυγες σε μεγάλο ποσοστό, για λόγους ιστορικούς
και ψυχολογικούς, ως άμυνα εναντίον διαφόρων κατακτητών που
επιβουλεύτηκαν την εθνικότητά τους, σφιχτοδέθηκαν με τις
προγονικές κληρονομιές τους.
Ο τρόπος διαμόρφωσης των ενδυμασιών των κατοίκων της
Θράκης ακολουθεί τους προφορικούς και άγραφους νόμους της
παράδοσης. Η μια γενιά παραδίδει στην άλλη, η μάνα στην κόρη, ο
παππούς στον εγγονό, ο τεχνίτης στο μαθητευόμενο, γεγονός που
συνεπάγεται συντηρητισμό και πολύ αργές εξελικτικές διαδικασίες,
που χαρακτηρίζουν τον παραδοσιακό τρόπο ζωής στο σύνολό του.
Οι αλλαγές είναι μικρές κι ο ρυθμός αργός, γιατί στην παραδοσιακή
κοινωνία οποιαδήποτε αλλαγή έπρεπε να έχει τη γενική αποδοχή
των μελών της κοινότητας. Η πληθώρα των πολιτιστικών
συλλόγων, που σκοπό έχουν τη διατήρηση της παράδοσης, και
συγχρόνως ο οργασμός που παρατηρείται στην ίδρυση
λαογραφικών μουσείων και συλλογών στην περιοχή από τη
δεκαετία του 1970, όταν πλέον ο παραδοσιακός τρόπος ζωής πνέει
τα λοίσθια, αποδεικνύουν έμπρακτα την ανάγκη των κατοίκων να
διατηρήσουν την παραδοσιακή τους κληρονομιά και να την
αξιοποιήσουν.

Οι γυναικείες και ανδρικές φορεσιές της έκθεσης

αποτελούν αντιπροσωπευτικά δείγματα των
παραδοσιακών ενδυμασιών από τη σημερινή ελληνική
Θράκη, την Ανατ. Θράκη (σήμερα Ευρωπαϊκή Τουρκία),
την Ανατολική Ρουμελία (σήμερα Νότια και Ανατολική
Βουλγαρία) και προέρχονται κατά κύριο λόγο από την
πλούσια συλλογή του Λυκείου Ελληνίδων Αθηνών. Στον εκθεσιακό
χώρο του Μουσείου Ιστορίας της Ελληνικής Ενδυμασίας
παρουσιάζονται φορεσιές από τη Νέα Βύσσα Έβρου, το Μέγα
Ζαλούφι Ανατ. Θράκης, το Φυλακτό Έβρου, τους Σαρακατσάνους
της Θράκης και Ανατ. Ρουμελίας, τους Πομάκους Ροδόπης, το
Σουφλί, τους Μεταξάδες και τα Πετρωτά Έβρου, τη Κεσσάνη Ανατ.
Θράκης, τους Μάρηδες Έβρου και από το Καβακλί Ανατ. Ρουμελίας.
Βασικό κριτήριο για την επιλογή τους ήταν η ύπαρξη επιστημονικά
έγκυρων δημοσιευμένων μελετών ή μακροχρόνιο ερευνητικό έργο,
που βρίσκεται στη φάση της δημοσίευσης.
Για την πραγματοποίηση της συγκεκριμένης έκθεσης
συνεργάστηκαν η Προϊσταμένη Ερευνών και Μελετών του
Λαογραφικού και Εθνολογικού Μουσείου Μακεδονίας-Θράκης, κυρία
Νέλλη Μελίδου-Κεφαλά, καθώς και η επιμελήτρια του Μουσείου
Ιστορίας της Ελληνικής Ενδυμασίας, κυρία Νάντια Μαχά-Μπιζούμη.
Η οργάνωση της έκθεσης έγινε υπό την εποπτεία της Εφόρου της
Ιματιοθήκης του Λυκείου των Ελληνίδων, κυρίας Πηνελόπης
Σακκοπούλου-Βαλταζάνου.
 Μουσείο Ιστορίας της Ελληνικής Ενδυμασίας

Ίδρυση
Ιδρύθηκε το 1988 προκειμένου να στεγάσει την
ενδυματολογική συλλογή του Λυκείου των Ελληνίδων. Για
το σκοπό αυτό το 1985 αγοράστηκε ένα διώροφο κτίριο του 1920.
Η ενδυματολογική συλλογή του Μουσείου άρχισε να δημιουργείται
τη δεκαετία του 1910 με τις δωρεές και αγορές των πρώτων
ενδυμασιών. Επιθυμία της Καλλιρρόης Παρέν, ιδρύτριας του
Λυκείου των Ελληνίδων, ήταν να δημιουργηθεί «εν είδος μουσείου
εθνογραφικού, συμπληρούντος το επίσημον του Κράτους».
Το Μουσείο είναι ο χώρος φύλαξης και έκθεσης της συλλογής του
Λυκείου, η οποία αποτελείται από 6.000 αντικείμενα και
περιλαμβάνει: Ελληνικές τοπικές φορεσιές, Κοσμήματα, Αντίγραφα
Μινωικών, Αρχαϊκών και Βυζαντινών Ενδυμάτων και Πορσελάνινες
κούκλες με ελληνικές φορεσιές.