ELIPHAS LEVI

TO ΜΕΓΑ
ΑΠΟΡΡΗΤΟ
Ή

Ο ΑΠΟΚΑΛΥΜΜΕΝΟΣ
ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΣ
ί
I Β' ΜΕΡΟΣ

! ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΩΝ ΙΕΡΟΦΑΝΤΩΝ

! Ή Η ΤΕΧΝΗ ΝΑ ΥΠΗΡΕΤΕΙΣΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΑ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ
Τίτλος πρωτοτύπου:
LE GRAND ARCANE
ou L' OCCULTISME DEVOILE
(B’ Μέρος)
Μετάφραση: Δέσποινα Κασιμάτη

® Copyright για την Ελληνική γλώσσα

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ
Παν. Παπασλιώτης
Θεμιστοκλέους 38
Αθήνα - 106 78
Τηλ. 36.30.824 - 36.29.695

Μακεττα εξωφύλλου. Β. Φραγκόπουλος

Διαφάνεια εξωφύλλου; Γεώργιος Βίλλγκραντ
{ Έργο Μαγικο-καββαλιστικό, θεολογικό, 1714)
Εκδοτική παραγωγή: ΕΠΤΑΛΟΦΟΣ ΑΒΕΕ, Τηλ: 921.4820, 921.7513
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

σελ.
Οι περιπλανώμενες δυνάμεις 9
Οι δυνάμεις των ιερέων 15
Το δέσιμο του διαβόλου 19
Το υπερφυσικό και το θείο 26
Οι ιερές και οι καταραμένες τελετές 32
Η προφητεία 40
Το σημείο της εξισορρόπησης 49
Τα ακρώτατα σημεία 58
Η αιώνια κίνηση 65
Ο μαγνητισμός του κακού 80
Η μοιραία αγάπη ' 96
Η δημιουργική παντοδυναμία 105
Η Γοητεία 115
Η μαύρη διάνοια 135
Η μεγάλη Αρκάνα 146
Η αγωνία του Σολομώντος 152
Ο μαγνητισμός του καλού 160

5
 Π ΡΟ Λ Ο ΓΟ Σ

«Τα Μυστήρια των Ιεροφαντών ή η Τέχνη να υπηρετείσαι από

τα πνεύματα» είναι ο τίτλος τον Β ' Μέρους τον βιβλίου του
Ελιφάς Λεβί «Το Μέγα Απόρρητο» - Η Μεγάλη Αρκάνα.
Μαζί με το «Βιβλίο των Θαυμασίων» έχουμε μία τριλογία,
όπου ο συγγραφέας μας εκθέτει συμπυκνωμένη όλη τη σοφία,
την οποία απέκτησε από την βαθειά και μακρόχρονη μελέτη
του Αποκρυφισμού και των Εσωτερικών Μυστηρίων.
Ο Ελιφάς Λεβί - το πραγματικό του όνομα ήταν Αλφόνς
Αονί Κωνστάντ - γεννήθηκε και έζησε στη Γαλλία σε μία εποχή
~ 1810 - 1875 - που χαρακτηρίζεται από τον απόηχο της Γαλ­
λικής Επανάστασης και την πάλη ανάμεσα στο κατεστημένο
και την πρόοδο. Οι ακρότητες της επανάστασης οδήγησαν σε
μία σκληρή διαμάχη μεταξύ της συντηρητικής Ρωμαιοκαθο­
λικής Εκκλησίας και των φωτεινών πνευμάτων της εποχής.
Στα κείμενα του Βολταίρου αντιτάσσεται το φάντασμα της
αιώνιας κόλασης. Αναπτύσσονται διδασκαλίες που ξεφεύγουν
από την επίσημη θρησκεία, και από την άλλη πλευρά έχουμε
τις πρώτες διακηρύξεις της αθέϊας.
Ο Ελιφάς Αεβί, με αυστηρή καθολική παιδεία, ιερωμένος
ο ίδιος, ωριμάζοντας και μυούμενος στην Καμπαλά, την επι­
στήμη της ισορροπίας των πάντων, αντιλαμβάνεται ότι και οι
δύο πλευρές έχουν λάθος.
Έτσι, τα βιβλία του, και ιδιαίτερα το «Μέγα Απόρρητο», πέρα
από τις άλλες εσωτερικές αποκαλύψεις, σκοπεύουν στη συμ­
φιλίωση της Πίστης με τη Λογική και της Επιστήμης με την
Θρησκεία. Καυτηριάζει ανελέητα τις υπερβολές και τις ακρό­

7
τητες · της Εκκλησίας, αλλά και αποκαλύπτει το μεγαλείο της
πίστεως και της εσωτερικής δυνάμεως που απορρέει από την
θρησκεία.
Εδώ, όπως ήδη είπαμε και στο πρώτο μέρος, ο Ελιφάς Λεβί
μας αποκαλύπτει την πεμπτουσία της πραγματικής και Υψηλής
Μαγείας, καθώς και την αληθινή δύναμη της Χριστιανικής
Θρησκείας, που μπορεί να αποκαλυφθεί στους άξιους λειτουρ^
γούς της Εκκλησίας, όπως και σε κάθε άνθρωπο που προσβλέπει
στο αληθινό, το καλό, το ωραίο και το δίκαιο.
Είμαστε βέβαιοι, ότι αυτοί που διάβασαν το πρώτο μέρος
θα ανοίξουν διάπλατα το νου και την καρδιά τους για να δεχθούν
το φως που διαχέεται μέσα απ ’ αυτές τις σελίδες.
Ο Ελιφάς Λεβί είπε ότι έγραψε αυτό το βιβλίο μόνο για τους
μυημένους. Αλλά πιστεύουμε, ότι θα φωτίσει όσους ανθρώπους
στρέφουν με λαχτάρα τα μάτια τους ψηλά, εκεί όπου βασιλεύει
το αιώνιο φως!
ΕΚΔΟ ΣΕΙΣ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ

8
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ I

ΟΙ ΠΕΡΙΠΛΑΝΩΜΕΝΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

Ένα αόριστο συναίσθημα — το οποίο θα μπορούσαμε

να ονομάσουμε συνείδηση του απείρου — ενεργεί επάνω
στον άνθρωπο και τον βασανίζει. Αισθάνεται μέσα του
αχρησιμοποίητες δυνάμεις. Αισθάνεται να επενεργούν
γύρω του άμορφοι εχθροί ή άγνωστοι βοηθοί. Συχνά νοιώ­
θει την ανάγκη να πιστέψει το παράλογο και να δοκιμάσει
το αδύνατο ή, πάλι, αισθάνεται άρρωστος και αδύναμος,
του ξεφεύγουν όλα και έχει την επιθυμία να λυγίσει την
απελπισία για να κάνει να ξεπηδήσει μια καινούρια ελπίδα.
Η αγάπη τον ξεγέλασε· η φιλία τον εγκατέλειψε* η λογική
δεν του αρκεί πια* ένας φιλόσοφος θα τον έθλιβε* ένας
μάγος θα τον φόβιζε. Τότε είναι, λοιπόν, που του χρει­
άζεται ένας ιερέας!
Ο ιερέας είναι ο δαμαστής των μυθικών θηρίων της
φαντασίας και των ανδρεικέλων του παραλογισμού. Παίρ­
νει δύναμη από τις αδυναμίες μας και συνθέτει μια πραγμα­
τικότητα από τις χίμαιρές μας. Είναι ο ομοιοπαθητικός
γιατρός της ανθρώπινης παραφροσύνης. Κι έπειτα, δεν
είναι κάτι περισσότερο από κοινός άνθρωπος; Δεν έχει μια
νόμιμη αποστολή, οι τίτλοι της οποίας φθάνουν μέχρι τον
Γολγοθά και το Σινά; Εδώ αναφέρομαι στον ιερέα που

9
έχει την κανονική αποστολική διαδοχή, γιατί μόνον αυτός
έχει το ιερό και τη θυσία, δηλαδή ολόκληρη τη θρησκεία.
Να εξασκείς την υψηλή μαγεία, σημαίνει να ανταγω­
νίζεσαι την καθολική ιερωσύνη, σημαίνει να είσαι ένας
ετερόδοξος ιερέας. Η Ρώμη είναι οι Θήβες της νέας μυή-
σεως. Κάποτε κίνησε τα οστά των μαρτύρων της για να
πολεμήσει τους θεούς που επικαλέσθηκε ο ίουλιανός.
Έχει για κρύπτες τις κατακόμβες της, για φυλαχτά τα
κομπολόγια της, για μαγικές αλυσίδες τις συνόδους της,
για μαγνητικές εστίες τα μοναστήρια της, για κέντρα
έλξεως τα εξομολογητήριά της για μέσα διαδόσεως τους
άμβωνες, τα τυπογραφεία και τις εγκυκλίους των επισκό­
πων της. Τέλος, έχει τον πάπα της, τον άνθρωπο-Θεό
που έγινε ορατός και μόνιμος επάνω στη γη. Τον πάπα,
που μπορεί να είναι ένας ηλίθιος, όπως είναι λίγο - πολύ
όλοι οι φανατικοί, ή ένας εγκληματίας όπως ο Αλέξανδρος
ο VI, που όμως, παρ’ όλα αυτά, δεν παύει να είναι ο ρυθ­
μιστής των πνευμάτων, ο απόλυτος άρχοντας των συνει­
δήσεων και μέσα σε όλο τον χριστιανικό κόσμο ο νόμιμος
χορηγός της άφεσης των αμαρτιών και της συγχώρησης.
Θα πείτε ότι αυτό είναι παράλογο. Ναι, είναι σχεδόν
παράλογο επειδή είναι μεγάλο — είναι σχεδόν γελοίο, τόσο
πολύ ξεπερνά το υπέροχο. Ποια παρόμοια δύναμη φάνηκε
ποτέ επάνω στη γη; Κι αν δεν υπήρχε, ποιός θα τολμούσε
ποτέ να την εφεύρει; Πώς δημιουργήθηκε αυτό το υπέρ­
τατο αποτέλεσμα; Από πού μας έρχεται αυτό το θαύμα που
φαίνεται να πραγματώνει το αδύνατο; Από τη συγκέντρω­
ση των περιπλανώμενων δυνάμεων και την κατεύθυνση
των ασαφών ενστίκτων, από τη συμβολική δημιουργία του
απόλυτου μέσα στην ελπίδα και την πίστη!
Τώρα φωνάξτε στο τέρας, φιλόσοφοι του δεκάτου
ογδόου αιώνα! Το τέρας είναι δυνατότερο από σας και θα
σας νικήσει. Πέστε ότι πρέπει να συντρίβει η ατιμία, μαθη­

10
τές του Βολταίρου. Η ατιμία που ενέπνευσε τον Vincent
de Paul και τον F£nelon, η ατιμία που υπαγορεύει τόσες
θυσίες στις ευγενείς αδελφές του ελέους και τόση αυτα­
πάρνηση στους φτωχούς και αγνούς ιεραπόστολους. Η
ατιμία που ίδρυσε τόσες φιλόπτωχες εταιρίες, τόσα κατα­
φύγια για τη μεταμέλεια, τόσα άσυλα για την αθωότητα.
Αν αυτή είναι η ατιμία, ενώ η τιμή θα ήταν οι συκοφαντίες
και οι προσβολές σας, τότε αγκαλιάζω με αγάπη την κα­
τακραυγή και περιφρονώ την τιμή σας.
' Ομως, δεν είναι αυτό που θέλετε να πείτε και δεν θέλω
να γίνω συκοφάντης σας με τη σειρά μου. Ψυχή του Βολ-
τσίρου, εσένα που πρόθυμα θα σε αποκαλούσα άγια ψυχή,
γιατί από όλα τα πράγματα προτιμούσες την αλήθεια και
τη δικαιοσύνη — για σένα η κοινή λογική ήταν Θεός και
η βλακεία ήταν ο διάβολος. Δεν είδες παρά την ψυχή
μέσα στη φάτνη της Βηθλεέμ. Είδες τη θριαμβευτική εί­
σοδο του Ιησού στην Ιερουσαλήμ και γέλασες για τ ’ αυτιά
του γαϊδάρου. Αυτό θα πρέπει να εξόργισε τον Fr^ron.
Αχ! αν είχες γνωρίσει τον Venillot! Όμως, ας μιλήσουμε
σοβαρά, γιατί εδώ έχουμε να κάνουμε με σοβαρά πρά­
γματα.
Το «Πνεύμα του Χριστιανισμού» απάντησε στο σαρκα­
σμό του Βολταίρου ή μάλλον ο Σατωμπριάν συμπλήρωσε
τον Βολταίρο, γιατί αυτοί οι δύο μεγάλοι άνδρες είναι το
ίδιο έξω από τον καθολικισμό των ιερέων.
Τα αυτιά του γαϊδάρου θα είναι απαραίτητα για όσον
καιρό θα υπάρχουν γάιδαροι στον κόσμο, και πρέπει να
υπάρχουν γάιδαροι αφού τους δημιούργησε η κόρη του
Θεού, η Φύση.
Ο Ιησούς Χριστός θέλησε να έχει για υποζύγιο ένα
γάιδαρο και γ ι’ αυτό ο Ά γιος Πατέρας ανεβαίνει πάνω
σε ένα μουλάρι. Και η ίδια του η παντόφλα ονομάζεται
με την ίδια λέξη, ίσως για να σημαίνει ότι ένας καλός
πάπας πρέπει να είναι πεισματάρης μέχρι τα νύχια των
ποδιών του. Non possumus, λέει ο άγιος Πατέρας μας,
ο πάπας Πίος ο VI, όταν του ζητούν εκχωρήσεις προνο­
μίων και μεταρρυθμίσεις. Ο πάπας δεν λέει ποτέ possumus
(μπορούμε), γιατί αυτή είναι η μεγάλη ιερατική αρκάνα.
Ό λοι οι ιερείς το γνωρίζουν καλά, όμως αυτο αληθεύει
κυρίως, όταν δεν το λένε.
Η δύναμη που στηρίζεται στα Μυστήρια πρέπει να
είναι μία δύναμη μυστηριακή, αλλιώς δεν θα συνέχιζε να
υπάρχει.
Νομίζω ότι ένας άνθρωπος μπορεί να κάνει κάποιο
πράγμα, το οποίο δεν θα μπορούσα να καθορίσω εξ αιτίας
ενός άλλου πράγματος, το οποίο δεν κατανοώ ούτε εγώ
ούτε εκείνος. Ά ρα, πρέπει να υπακούσω σ’ αυτόν, γιατί
δεν θα μπορούσα να πω τον λόγο της ανυπακοής μου, μη
μπορώντας να αρνηθώ την ύπαρξη αυτού που δεν γνω­
ρίζω, ύπαρξη που, άλλωστε, αυτός βεβαιώνει με την ίδια
λογική. Αισθάνομαι ότι αυτό δεν είναι λογικό και χαίρομαι
γιατί αυτός μου λέει συχνά, ότι δεν πρέπει να εμπιστεύομαι
τη λογική. Θεωρώ μόνον ότι αυτό μου κάνει καλό και ότι
αυτός ο τρόπος σκέψεως με καθησυχάζει.
Αγάπες χωρίς αποτέλεσμα και αγάπες που έχουν δια-
ψευσθεί, απωθημένες φιλοδοξίες, ανήμποροι θυμοί, συναι­
σθήματα πικρίας, υπερηφάνεια που ποθεί να κατασταλάξει,
οκνηρία του πνεύματος που κουράζεται από την αμφι­
βολία- άλματα της άγνοιας προς το άγνωστο και κυρίως
προς το θαυμαστό, αόριστοι φόβοι για το θάνατο, βάσανα
της βεβαρυμένης συνειδήσεως- ανάγκη για ανάπαυση που
μας ξεφεύγει ασταμάτητα, σκοτεινά και μεγαλοπρεπή όνει­
ρα των καλλιτεχνών, τρομακτικά οράματα της αιωνιότητας:
να, ποιες είναι οι περιπλανώμενες δυνάμεις που συγκεν­
τρώνει η θρησκεία και από τις οποίες σχηματίζει ένα πάθος,
το πιο αξιοθαύμαστο και ακατανίκητο όλων — την ευλάβεια.

12
 Αυτό το πάθος δεν γνωρίζει φρένο, γιατί τίποτε δεν
μπορεί να το σταματήσει ή να το περιορίσει. Θεωρεί δόξα
του τις υπερβολές του και νομίζει ότι γ ι’ αυτό ξεκινά η
Αιωνιότητα. Απορροφά όλα τα συναισθήματα. Κάνει τον
άνθρωπο αναίσθητο σε ο,τιδήποτε άλλο εκτός απ’ αυτό.
Ωθεί το ζήλο της προπαγάνδας ώς τον πιο δολοφονικό
δεσποτισμό και ώς την πιο αδυσώπητη μανία. Ο Ά γιος
Δομήνικος και ο Ά γιος Πίος ο V αναγνωρίζεται ότι είχαν
αυτό το πάθος από ολόκληρη την Εκκλησία και ένας κα­
λός και υποταγμένος καθολικός δεν μπορεί να τους αρνηθεί.
Καταλαβαίνουμε πόσο η ευσέβεια μπορεί να γίνει ένας
δυνατός μοχλός στα χέρια μιας εξουσίας, η οποία δηλώ­
νει αλάθητη. Δώστε μου ένα σημείο στηρίξεως έξω από
τον κόσμο και θα μετακινήσω τη γη, έλεγε ο Αρχιμήδης.
Οι ιερείς βρήκαν ένα σημείο στηρίξεως έξω από την ατο­
μική λογική και μετέθεσαν τη λογική της ανθρωπότητας.
«Βλέποντας ότι οι άνθρωποι δεν έφθαναν στη γνώση του
Θεού με την επιστήμη και τη λογική, μας φάνηκε καλό να
σώσουμε τους πιστούς με τον παραλογισμό της πίστης»,
λέει ο πρίγκηπας των Αποστόλων.
Αντίπαλοι της Εκκλησίας, τι έχετε ν ’ απαντήσετε σ ’
αυτό; Μιλά ο Ά γιος Παύλος ανοιχτά και δεν προσπαθεί
να ξεγελάσει κανέναν.
Η θρησκευτική δύναμη του δόγματος βρίσκεται μέσα
σ’ αυτό το σκοτάδι που κάνει φανερό τον παραλογισμό
της. ' Ενα επεξηγημένο δόγμα δεν είναι πλέον δόγμα, είναι
ένα φιλοσοφικό θεώρημα ή, τουλάχιστον, ένα αξίωμα.
Θέλουμε πάντοτε να συγχέουμε τη θρησκεία με τη φιλο­
σοφία και δεν καταλαβαίνουμε ότι η διάκριση και η διαφο­
ρά τους — δεν λέω ο ανταγωνισμός τους — είναι απολύτως
απαραίτητα για την ισορροπία της λογικής.
Οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι οι κομήτες δεν είναι πε-
ριπλανώμενοι παρά μόνον αναφορικά με το δικό μας σύ­

13
στημα, και ότι ακολουθούν μία κανονική τροχιά πηγαί­
νοντας από το ένα σύστημα στο άλλο και διαγράφοντας
μιαν έλλειψη της οποίας οι εστίες είναι δύο ήλιοι.
Το ίδιο συμβαίνει και με τις περιπλανώμενες δυνάμεις
του ανθρώπου. Δεν τους είναι αρκετό ένα μόνο φως για
να εξισορροπηθεί η ορμή τους. Χρειάζονται δύο κέντρα,
δύο εστίες: η λογική και η πίστη.

14
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ II

ΟΙ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΕΩΝ

Για να έχει δυνάμεις ένας ιερέας, πρέπει να γνωρίζει

ή να πιστεύει. Η συμφιλίωση της επιστήμης με την πίστη
ανήκει στον μεγάλο ιεροφάντη.
Αν ο ιερέας γνωρίζει χωρίς να πιστεύει, μπορεί να είναι
ένας άνθρωπος του καλού ή ένας άτιμος άνθρωπος. Αν
είναι καλός εκμεταλλεύεται την πίστη των άλλων προς
όφελος της λογικής και της δικαιοσύνης. Αν είναι άτιμος,
εκμεταλλεύεται την πίστη προς όφελος της δικής του απλη­
στίας. ' Ομως, τότε, δεν είναι πλέον ιερέας, είναι ο πιο πο-
ταπός κακοποιός.
Αν πιστεύει χωρίς να γνωρίζει, είναι ένας εύπιστος
άξιος σεβασμού, αλλά επικίνδυνος, που θα πρέπει να κα­
τευθύνουν και να επιβλέπουν οι άνθρωποι της επιστήμης.
Στον Χριστιανισμό η ιερωσύνη και η βασιλεία δεν είναι
παρά εκχωρήσεις. Ό λοι είμαστε ιερείς και βασιλείς. Όμως,
καθώς τα ιερατικά και βασιλικά καθήκοντα προϋποθέτουν
τη δράση ενός μόνον επί των πολλών, εμπιστευόμαστε τις
δυνάμεις μας τις σχετικές με την καθημερινότητα σ ’ ένα
βασιληά, και τις σχετικές με το πνεύμα σ ’ έναν ιερέα.
Ο Χριστιανός βασιληάς είναι και ιερέας, όπως όλοι
μας, αλλά δεν εξασκεί την ιερωσύνη. Ο Χριστιανός ιερέας

15
είναι και βασιληάς, όπως επίσης όλοι μας, δεν πρέπει όμως
να ασκεί τη βασιλεία.
Ο ιερέας πρέπει να κατευθύνει το βασιληά και ο βασι-
ληάς να προστατεύει τον ιερέα. Ο ιερέας κρατά τα κλειδιά
και ο βασιληάς φέρει το σπαθί.
Ο ιερέας του αρχέγονου Χριστιανισμού ήταν ο άγιος
Πέτρος και ο βασιληάς ήταν ο άγιος Παύλος.
Ο βασιληάς και ο ιερέας έλκουν τις δυνάμεις τους από
το λαό, ο οποίος καθαγιάσθηκε βασιληάς και ιερέας με το
άγιο χρίσμα του βαπτίσματος, εφαρμογή του θείου αίματος
του Ιησού Χριστού.
Ολόκληρη η κοινωνία προφυλάσσεται από την ισορρο­
πία αυτών των δύο δυνάμεων. Αν αύριο δεν υπάρχει πλέον
πάπας, μεθαύριο δεν θα υπάρχουν ούτε βασιλείς και δεν
θα υπάρχει πια κανείς να βασιλεύει ούτε κατά την εγκόσμια
ούτε κατά την πνευματική τάξη, γιατί κανείς δεν θα υπα­
κούει πλέον, όπότε δεν θα υπάρχει κοινωνία και οι άνθρω­
ποι θα αλληλοεξοντωθούν.
Ο πάπας είναι ο ιερέας και ιερέας είναι ο πάπας, γιατί
ο ένας είναι αντιπρόσωπος του άλλου. Η εξουσία του πάπα
προέρχεται από τους ιερείς και η εξουσία των ιερέων απορ­
ρέει από τον πάπα. Από πάνω δεν υπάρχει παρά ο Θεός ή,
τουλάχιστον, τέτοια είναι η πίστη των ιερέων.
Ο ιερέας, λοιπόν, διαθέτει γι * αυτούς που έχουν εμπι­
στοσύνη σ ’ αυτόν μία θεία δύναμη. Θα τολμούσα να πω,
ότι η δύναμή του φαίνεται να είναι πέρα και από θεία, γιατί
προστάζει τον ίδιο το Θεό να έλθει, και ο Θεός έρχεται!
Κάνει κάτι περισσότερο, δημιουργεί το Θεό με ένα λόγο!
Εξ αιτίας της επιρροής που είναι συνδεδεμένη με το πρό­
σωπό του, ξεγυμνώνει τους άνδρες από την υπερηφάνειά
τους και τις γυναίκες από τη σεμνότητά τους.
Τους αναγκάζει να έλθουν να του διηγηθούν αίσχη,
για τα οποία οι άνδρες θα εξαγριώνοντο, αν κάποιος έλεγε
ότι τους υποψιάζεται γΓ αυτά, και οι γυναίκες δεν θάθελαν
16
ούτε το όνομά τους ν ’ ακούσουν κάπου αλλού εκτός από
το εξομολογητήριο. Εκεί όμως βρίσκονται σε τάξη με τις
μικρές ατιμίες, τις εξομολογούνται πολύ σιγά και ο ιερέας
τις συγχωρεί ή τους επιβάλλει μετάνοια: να πουν μερικές
προσευχές ή να υποβληθούν σε κάποια σωματική άσκηση,
και φεύγουν παρηγορημένες. Τόσο ακριβό είναι, λοιπόν,
να αγοράσει κανείς την ειρήνη της καρδιάς με το αντίτιμο
κάποιας υποχρέωσης.
Η θρησκεία, όντας η θεραπευτική του πνεύματος, επι­
βάλλει βέβαια κάποιους καταναγκασμούς, όπως ο γιατρός
γράφει φάρμακα και υποβάλλει τους ασθενείς σε μια δίαιτα.
Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει λογικά τη χρησιμό­
τητα της ιατρικής. Αυτός όμως δεν είναι λόγος για να εξα­
ναγκάζουν οι γιατροί τους υγιείς να εξετάζονται και να
παίρνουν φάρμακα.
Θα ήταν αστείο το θέαμα να δεις τον πρόεδρο της
Ιατρικής Ακαδημίας να εκδίδει εγκυκλίους εναντίον όλων
εκείνων που ζουν χωρίς κάποιο φάρμακο και να παραδί-
δει στην περιφρόνηση της κοινωνίας όσους υποστηρίζουν
ότι μπορούν να παρακάμψουν τους γιατρούς με την εγκρά­
τεια και την άσκηση. Όμως το θέαμα θα γινόταν κωμι­
κοτραγικό αν η κυβέρνηση, στηρίζοντας την αξίωση του
προέδρου, άφηνε στους απείθαρχους να διαλέξουν μόνο
ανάμεσα σε μια σύριγγα και ένα όπλο. Η ελευθερία της
δίαιτας είναι εξ ίσου απαραβίαστη, όπως η ελευθερία της
συνειδήσεως.
Ίσως μου πείτε, ότι δεν ρωτούν τους τρελλούς πριν
τους επιβάλουν ψυχρολουσίες. Συμφωνώ. Φυλαχθείτε ό­
μως, γιατί κάτι τέτοιο μπορεί να γύριζε εναντίον σας. Οι
τρελλοί βρίσκονται σε αντίθεση με την. κοινή λογική.
Έχουν ιδιαίτερες πεποιθήσεις και πιστεύουν σε υπερβο­
λές που θέλουν να επιβάλλουν και οι οποίες τους κάνουν
μανιακούς. Μη μας κάνετε να πιστέψουμε ότι θάπρεπε ν ’
απαντήσει κανείς με υποχρεωτικές ψυχρολουσίες στους
17
υπερασπιστές του Syllabus.
Η δύναμη ενός ιερέα είναι μόνο πνευματική και δεν θα
μπορούσε να επιβληθεί με τη βία. Από την άλλη μεριά όμως,
και εξ αιτίας μιας δίκαιης ανταμοιβής, η βία δεν μπορεί να
κάνει τίποτε για να καταστρέψει αυτή τη δύναμη. Αν σκο­
τώσετε έναν ιερέα, δημιουργείτε ένα μάρτυρα. Να κάνεις
ένα μάρτυρα, σημαίνει να βάλεις την πρώτη πέτρα για ένα
νέο ιερό, και κάθε ιερό δημιουργεί ένα σπουδαστήριο
ιερέων. Αναποδογυρίστε ένα ιερό και με τις διασκορπι­
σμένες πέτρες του θα χτιστούν είκοσι άλλα, τα οποία δεν
θα μπορέσετε να γκρεμίσετε,
Η θρησκεία δεν έχει εφευρεθεί από τους ανθρώπους,
είναι μοιραία, δηλαδή προέρχεται από την Πρόνοια. Δη-
μιουργήθηκε από τον εαυτό της για να ικανοποιήσει την
ανάγκη των ανθρώπων, και έτσι τη θέλησε και τη δημιούρ­
γησε ο Θεός.
Ο κόσμος πιστεύει σ’ αυτή γιατί δεν την καταλαβαίνει
και γιατί φαίνεται να είναι αρκετά παράλογη για να τον
καθυποτάσσει και να του αρέσει. Εγώ εξ άλλου πιστεύω
σ ’ αυτήν γιατί την καταλαβαίνω και γιατί θα έβρισκα τον
εαυτό μου παράλογο αν δεν πίστευα.
— Εγώ είμαι, μη φοβάστε τίποτα, είπε ο Χριστός περ­
πατώντας επάνω στα κύματα μέσα στην τρικυμία.
— Κύριε, αν είσαι εσύ, είπε ο Πέτρος, διάταξε να έλθω
προς εσένα περπατώντας κι εγώ πάνω στα κύματα.
— 'Ελα! απαντά ο Χριστός, και ο Πέτρος περπάτησε
πάνω στη θάλασσα. Ξαφνικά η τρικυμία ξεσπά με περισ­
σότερη μανία, τα κύματα σειόνται και ο άνθρωπος φοβάται.
Αμέσως βυθίζεται και ο Ιησούς συγκροτώντας τον από το
χέρι του λέει: «"Ανθρωπε ολιγόπιστε, γιατί αμφέβαλες;»

18
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ III

ΤΟ ΔΕΣΙΜΟ TOY ΔΙΑΒΟΛΟΥ

Η ευχαρίστηση είναι ένας εχθρός, που πρέπει μοιραία

να γίνει σκλάβος ή κύριός μας. Για να τον κατακτήσεις,
πρέπει να πολεμήσεις και για να τον απολαύσεις, πρέπει
να τον νικήσεις.
Η ευχαρίστηση είναι ένας γοητευτικός σκλάβος. Αλλά
είναι και ένας σκληρός, ανελέητος και φονικός κύριος.
Κουράζει αυτούς που κατέχει, τους χρησιμοποιεί, τους
σκοτώνει έχοντας ξεγελάσει όλους τους πόθους τους και
προδώσει όλες τους τις ελπίδες. Η δουλεία μιας ευχαρίστη­
σης ονομάζεται πάθος. Η κυριαρχία πάνω σε μια ευχαρί­
στηση μπορεί να ονομαστεί δύναμη.
Η φύση τοποθέτησε την ευχαρίστηση κοντά στο καθή­
κον. Αν την χωρίσουμε από το καθήκον διαφθείρεται και
μας δηλητηριάζει. Αν προσκολληθούμε στο καθήκον, η
ευχαρίστηση δεν θα χωρισθεί πλέον, θα μας ακολουθεί
και θα είναι η ανταμοιβή μας. Η ευχαρίστηση είναι αδιαχώ­
ριστη από το καλό. Είναι αλήθεια, ότι ο καλός άνθρωπος
μπορεί να υποφέρει, όμως γ ι’ αυτόν μια απέραντη ευχαρί­
στηση απελευθερώνεται μέσα από τον πόνο. Ο Ιώβ στο
αχυρόστρωμά του δέχεται την επίσκεψη του Θεού που
τον παρηγορεί και τον αποκαλύπτει, ενώ ο Ναβουχοδονό-

19
σωρ στο θρόνο του σκύβει κάτω αττό ένα μοιραίο χέρι που
του παίρνει τη λογική και τον μεταβάλλει σε ζώο. Ο Ιησούς
πεθαίνοντας στο σταυρό βγάζει μία κραυγή θριάμβου
σαν να αισθανόταν την επερχόμενη ανάστασή του, ενώ ο
Τιβέριος, στο μέσο των εγκληματικών του ηδονών, προδί-
δει τα άγχη της ψυχής του και ομολογεί σε επιστολή του
στη Σύγκλητο, ότι αισθάνεται να πεθαίνει κάθε μέρα.
Το κακό δεν έχει επιρροή επάνω μας παρά μόνο μέσα
από τα ελαττώματα μας και το φόβο που μας προκαλεί.
Ο διάβολος κυνηγά εκείνους που τον φοβούνται και φεύ­
γει εμπρός σ’ αυτούς που τον καταφρονούν. Να κάνεις το
καλό και να μη φοβάσαι τίποτα, είναι η τέχνη να αλυσο­
δένεις τον δαίμονα.
Εδώ, όμως, δεν κάνουμε μία πραγματεία περί ηθικής.
Αποκαλύπτουμε τα μυστικά της μαγικής επιστήμης, εφαρ­
μοσμένης στην ιατρική του πνεύματος. Πρέπει, λοιπόν,
να αναφερθούμε λίγο στις καταλήψεις και τους εξορκι-
σμούς.
Ό λοι έχουμε μέσα μας το αίσθημα μιας διπλής ζωής.
Οι μάχες του πνεύματος με τη συνείδηση, του άνομου πό­
θου εναντίον του γενναιόδωρου συναισθήματος, με μια
λέξη, του ζώου εναντίον του διανοητικού πλάσματος-
οι αδυναμίες της θελήσεως που συχνά παρασύρεται από
το πάθος, οι επικρίσεις που συχνά απευθύνουμε στους
εαυτούς μας, τα όνειρα που εξακολουθούμε να κυνηγά­
με ξυπνητοί: όλα αυτά φαίνεται να αποκαλύπτουν σε εμάς
τους ίδιους την παρουσία δύο προσώπων διαφορετικού
χαρακτήρα, που το ένα μας προτρέπει στο καλό, ενώ το
άλλο θέλει να μας παρασύρει στο κακό.
Από αυτά τα άγχη — φυσιολογικά στη διπλή μας φύση —
προήλθε η πίστη για την ύπαρξη δύο αγγέλων συνδεδεμέ-
νων με τον καθένα από εμάς, ενός καλού κι ενός κακού,
πάντοτε παρόντων, ο ένας δεξιά και ο άλλος αριστερά μας.
Αυτό είναι καθαρά συμβολικό. Έχουμε πει όμως — και
20
αυτό είναι μια αρκάνα της επιστήμης — ότι η φαντασία του
ανθρώπου είναι αρκετά δυνατή, ώστε να δίνει μορφές,
φευγαλέα πραγματικές, στα όντα που βεβαιώνει ο λόγος
της. Πολλές καλόγριες έχουν δει και αγγίξει τόν καλό
τους άγγελο, και πολλοί ασκητές έχουν βρεθεί πρόσωπο
με πρόσωπο και έχουν παλέψει με τον οικείο τους δαίμονα.
Στα οράματα που προκαλέσαμε ή που προηγούνται
μιας νοσηρής διαθέσεως, εμφανιζόμαστε στους εαυτούς μας
με μορφές που δανείζει στην εξημμένη φαντασία μας μία
μαγνητική προβολή. Επίσης, μερικές φορές ορισμένοι άρ­
ρωστοι ή μανιακοί μπορούν να προβάλουν δυνάμεις που
μαγνητίζουν αντικείμενα υποκείμενα στην επιρροή τους
με τέτοιον τρόπο, ώστε αυτά τα αντικείμενα μοιάζουν να
κινούνται μόνα τους.
Αυτή η παραγωγή εικόνων και δυνάμεων, εφ’ όσον
δεν βρίσκονται μέσα στη συνηθισμένη τάξη της φύσεως,
προηγείται πάντοτε μιας νοσηρής διαθέσεως, η οποία
μπορεί ξαφνικά να γίνει μεταδοτική εξ αιτίας της έκπληξης,
του φόβου ή κάποιας κακής διάθεσης.
Τότε τα «θαύματα» πολλαπλασιάζονται και όλα φαίνεται
να παρασύρονται από τον παραλογισμό και την τρέλλα.
Είναι φανερό ότι τέτοιου είδους φαινόμενα ανήκουν στην
αταξία. Παράγονται από τον μαγνητισμό του κακού και
ο κόσμος θα είχε δίκηο, αν δεχόταν τον ορισμό που έχου­
με δώσει, να τα αποδώσει στο δαίμονα.
Έτσι έγιναν τα θαύματα των θρησκόληπτων του αγίου
Medard, των αιρέσειον στις Cevennes και πολλών άλλων.
Έτσι παράγονται τα παράδοξα του πνευματισμού. Στο
κέντρο όλων των κύκλων, επικεφαλής όλων αυτών των
ρευμάτων υπήρξαν φαντασμένοι και άρρωστοι. Χάρη στην
ενέργεια του ρεύματος και την πίεση των κύκλων, οι άρ­
ρωστοι μπορούν να γίνουν ανίατοι και οι φαντασμένοι
τρελλοί.

21
 ' Οταν η οραματική έξαψη και η μαγνητική απορρύθμιση
παράγονται στη χρόνια κατάσταση ενός αρρώστου, αυ­
τός βασανίζεται ή κατέχεται, ανάλογα με τη σοβαρότητα
του κακού.
Σ ’ αυτή την κατάσταση το υποκείμενο προσβάλλεται
από ένα είδος μεταδοτικής υπνοβασίας. Ονειρεύεται ξύ­
πνιο* πιστεύει και, μέχρις ένα βαθμό, παράγει το παράλο­
γο γύρω του. Γοητεύει τα μάτια και ξεγελά τις αισθήσεις
των εντυπωσιασμένων ανθρώπων που το περιβάλλουν.
Τότε η δεισιδαιμονία θριαμβεύει και η δράση του διαβό­
λου γίνεται φανερή. Είναι, πράγματι, φανερή, όμως ο διά­
βολος δεν είναι αυτό που νομίζουμε. Θα μπορούσαμε να
ορίσουμε τη μαγεία ως την επιστήμη του παγκόσμιου μα­
γνητισμού, όμως τότε θα ήταν σαν να θεωρούσαμε το απο­
τέλεσμα ως αιτία. Η αιτία, το έχουμε πει, είναι το φως που
αρχίζει από το od, το ob και το aour των Εβραίων. Ας ξα-
ναγυρίσουμε όμως στον μαγνητισμό, τα μεγάλα μυστικά
του οποίου δεν είναι ακόμη γνωστά, και ας αποκαλύψου-
με τα μελλοντικά του θεωρήματα.
1. Ό λα τα έμβια όντα με κάποια μορφή είναι πολωμένα
για να εισπνέουν και να εκπνέουν την παγκόσμια ζωή.
2. Οι μαγνητικές δυνάμεις μέσα στα τρία βασίλεια είναι
φτιαγμένες για να εξισορροπούνται από τη δύναμη των
αντιθέτων.
3. Ο ηλεκτρισμός δεν είναι τ^αρά η ειδική θερμότητα
που παράγεται από την κυκλοφορία του μαγνητισμού.
4. Τα φάρμακα δεν θεραπεύουν τις ασθένειες λόγω της
ενέργειας της ουσίας τους, αλλά εξ αιτίας των μαγνητικών
τους ιδιοτήτων.
5. Κάθε φυτό είναι συμπαθητικό προς ένα ζώο και αντι­
παθητικό προς το αντίθετο ζώο. Κάθε ζώο είναι συμπαθη­
τικό προς έναν άνθρωπο και αντιπαθητικό προς έναν άλλο.
Η παρουσία ενός ζώου μπορεί να αλλάξει τον χαρακτήρα

22
μιας ασθένειας. Πολλές γεροντοκόρες θα τρελλαίνονταν,
αν δεν είχαν κοντά τους μια γάτα και θα ήσαν σχεδόν λο­
γικές, αν είχαν μαζί κι ένα σκύλο.
6. Δ εν υπάρχει φυτό, έντομο ή πέτρα που να μην κρύβει
μία μαγνητική αρετή και που να μην μπορεί να χρησιμεύ­
σει είτε για την καλή είτε για την κακή επιρροή της ανθρώ­
πινης θελήσεως.
7. Ο άνθρωπος έχει τη φυσική δύναμη να παρηγορεί
τους ομοίους του με τη θέληση, με το λόγο, με το βλέμμα
και με τα σημεία. Για να εξασκήσει αυτή τη δύναμη, πρέ­
πει να την γνωρίζει και να πιστεύει σ’ αυτήν.
8. Κάθε θέληση που δεν εκδηλώνεται με σημεία, είναι
μία θέληση άπραγη. Υπάρχουν άμεσα και έμμεσα σημάδια.
Το άμεσο σημάδι έχει περισσότερη δύναμη, γιατί είναι πιο
λογικό, όμως το έμμεσο είναι πάντοτε ένα σημάδι ή μία
ενέργεια αντίστοιχη στην ιδέα και σαν τέτοια μπορεί να
πραγματοποιεί τη θέληση. Το έμμεσο σημάδι όμως δεν
είναι αποτελεσματικό, παρά μόνον όταν το άμεσο είναι
αδύνατο.
9. Κάθε απόφαση για ενέργεια και πράξη είναι μία μα­
γνητική προβολή. Κάθε έγκριση σε μία ενέργεια είναι μία
μαγνητική έλξη. Κάθε συμφωνημένη ενέργεια είναι μία
συνθήκη. Και κάθε συνθήκη είναι μία υποχρέωση ελεύθερη
κατ’ αρχήν, αλλά μοιραία στη συνέχεια.
10. Για να ενεργείς στους άλλους χωρίς να συνδέεσαι
εσύ ο ίδιος, πρέπει να βρίσκεσαι σε εκείνη την τέλεια ανε­
ξαρτησία που ανήκει μόνο στο Θεό. Μπορεί ο άνθρωπος
να είναι Θεός; Ναι, εκ συμμετοχής.
11. Το να εξασκείς μία μεγάλη δύναμη χωρίς να είσαι
τελείως ελεύθερος, σημαίνει να παραδίνεσαι σε αναπό­
φευκτες και μοιραίες καταστάσεις. ΓΓ αυτό ένας μάγος
δεν μπορεί ποτέ να μετανοήσει και είναι, αναγκαστικά,
καταδικασμένος.

23
 12. Η δύναμη του μάγου-ιερέα και η δύναμη του μά-
γου-μαγγανέυτή είναι η ίδια. Μόνο που ο πρώτος κρατιέ­
ται από το δέντρο όταν κόβει το κλαδί, ενώ ο δεύτερος
κρέμεται από το ίδιο το κλαδί που θέλει να κόψει.
13. Το να διαθέτεις τις εξαιρετικές δυνάμεις της φύσεως,
σημαίνει να είσαι εκτός νόμου. Σημαίνει, κατά συνέπεια,
να υποβάλλεσαι στο μαρτύριο, αν είσαι δίκαιος, και σε ένα
νόμιμο βασανιστήριο, αν δεν είσαι δίκαιος.
14. «Από τον βασιλέα απαγορεύεται στο Θεό να κάνει
θαύματα σ’ αυτό το μέρος». Αυτή είναι μία επιγραφή πα­
ράδοξη, αλλά μόνο στη μορφή. Η αστυνομία ενός τόπου
ανήκει στο βασιληά και αφού είναι βασιληάς, ο Θεός δεν
μπορεί να έλθει σε αντίθεση με την αστυνομία του. Ο Θεός
μπορεί να ρίξει στην κόπρο τους κακούς βασιλείς ή τους
κακούς πάπες, δεν αντιτίθεται όμως στους βασιλεύοντες
νόμους. Επομένως, κάθε θαύμα που γίνεται εναντίον της
πνευματικής και νόμιμης εξουσίας του πάπα ή εναντίον
της εγκόσμιας και νόμιμης εξουσίας του βασιληά δεν προ­
έρχεται από τον Θεό, αλλά από το διάβολο.
Ο Θεός στον κόσμο είναι η τάξη και η εξουσία. Ο Σα­
τανάς είναι η αταξία και η αναρχία. Γιατί, όχι μόνον επι­
τρέπεται, αλλά είναι και πράξη δοξασμένη η αντίσταση
στον τύραννο; Γιατί ο τύραννος είναι ένας αναρχικός που
σφετερίσθηκε την εξουσία. Θέλετε λοιπόν να αγωνισθείτε
νικηφόρα εναντίον του κακού; Γίνετε η προσωποποίηση
του καλού. Θέλετε να νικήσετε την αναρχία; Γίνετε το
χέρι της τάξης. Θέλετε να αλυσοδέσετε το Σατανά; Γίνετε
η δύναμη του Θεού.
Η δύναμη του Θεού εκδηλώνεται στην ανθρωπότητα
με δύο μορφές: την κοινή πίστη και την αναντίρρητη
λογική.
Υπάρχουν, λοιπόν, δύο είδη αλάνθαστων εξορκισμών:
της λογικής και της πίστεως. Η πίστη διατάζει τα φαντά­
σματα — των οποίων είναι βασίλισσα, γιατί είναι η μητέ-
24
ρα τους — κι εκείνα απομακρύνονται για κάποιο διάστημα.
Η λογική φυσά επάνω τους στο όνομα της επιστήμης και
εξαφανίζονται για πάντα.
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ IV

ΤΟ ΥΠΕΡΦΥΣΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΘΕΙΟ

Αυτό που ο κόσμος αποκαλεί υπερφυσικό, είναι εκείνο

που του φαίνεται αφύσικο.
Ο αγώνας εναντίον της φύσης είναι το παράλογο όνει­
ρο των ασκητών, σαν να μην ήταν η φύση ο ίδιος ο νόμος
του Θεού.
Αποκάλεσαν φιληδονία τη νόμιμη γοητεία και έλξη
της φύσεως. Πάλεψαν εναντίον του ύπνου, εναντίον της
πείνας και της δίψας, του πόθου και της αγάπης. Δεν πά­
λεψαν μόνο για τον θρίαμβο ανωτέρων έλξεων, αλλά και
με τη σκέψη ότι η φύση είναι διεφθαρμένη και ότι η ικανοποί­
ηση της φύσης αποτελεί κακό. Ακολούθησαν παράξενες
διαταραχές. Η αγρυπνία δημιούργησε το ντελίριο, η νη­
στεία έσκαψε τα μυαλά και τα γέμισε με φαντάσματα, η
αναγκαστική αγαμία έκανε να ξαναγεννηθούν τερατώδεις
αισχρότητες.
Τα αρσενικά κακοποιό πνεύματα και οι εφιάλτες λυ­
μαίνονταν τα μοναστήρια. Ο πριαπισμός και η υστερία
δημιούργησαν από αυτή τη ζωή ήδη την κόλαση για τους
χωρίς την κατάλληλη κλίση καλόγηρους και τις αλαζο-
νικές καλόγριες.
Ο Ά γιος Αντώνιος και η Αγία Τερέζα αγωνίστηκαν

26
εναντίον ακόλαστων φαντασμάτων. Και με τη φαντασία
τους παραβρέθηκαν σε όργια τέτοια, που ούτε η αρχαία
Βαβυλώνα δεν είχε καν φαντασθεί.
Η Μαρί Αλακόκ και η Μεσσαλίνα υπέφεραν τα ίδια βα­
σανιστήρια: του πόθου που έχει εξαφθεί πέρα από τη φύση
και είναι αδύνατο να ικανοποιηθεί.
Εν τούτοις υπάρχει αυτή η διαφορά μεταξύ τους, ότι,
δηλαδή, αν η Μεσσαλίνα ήταν δυνατό να γνωρίζει τη
Μαρί Αλακόκ θα την ζήλευε.
Να περιλάβει όλους τους ανθρώπους σε ένα και μόνο,
όπως ήθελε να κάνει ο Καλιγούλας μέσα στη δίψα του για
αίμα. Να δει αυτόν τον άνθρωπο των ανθρώπων να ανοίγει
το στήθος του και να της δίνει την ολόθερμη και καταμα-
τωμένη καρδιά του για να λατρέψει. Να λατρέψει για να
παρηγορηθεί που δεν μπόρεσε ποτέ να χορτάσει την επι­
θυμία για αγάπη. Τι όνειρο θα ήταν αυτό για τη Μεσσαλίνα!
Την αγάπη, αυτό τον θρίαμβο της φύσεως, δεν μπορεί
κανείς να της τον κλέψει χωρίς να την κάνει να θυμώσει.
Ό ταν νομίσει ότι έγινε υπερφυσική, τότε γίνεται ενάντια
στη φύση, αφύσικη. Η πιο τερατώδης από όλες τις αισχρό­
τητες είναι εκείνη που βεβηλώνει και κατά κάποιο τρόπο
εκπορνεύει την ιδέα του Θεού, Ο Ιξίων επιτιθέμενος στην
Ήρα και εξαντλώντας την ανδρική του δύναμη σε μια
εκδικητική νεφέλη ήταν, στην υψηλή συμβολική φιλοσο­
φία των αρχαίων, η μορφή αυτού του ανόσιου πάθους,
που τιμωρείται στην κόλαση με κόμπους από φίδια, μορφή
που την έδεναν πάνω σ ’ ένα τροχό και την έκαναν να γυρί­
ζει μέσα σ’ έναν αιώνιο παραλογισμό.
Το ερωτικό πάθος, αποπροσανατολισμένο από το νόμι­
μο αντικείμενό του και εξημμένο μέχρι τον παράλογο πόθο
να εξασκήσει κατά κάποιο τρόπο βία στο άπειρο, είναι η
πιο μανιακή από τις διαταραχές της ψυχής και όπως η
τρέλλα του μαρκήσιου Ντε Σαντ — διψά για βασανιστήρια
και αίμα. Η νέα κοπέλλα θα σκίσει το στήθος της με μα­
27
χαίρια, ο άνδρας εξαντλημένος και παράφρων από από
τις νηστείες και τις αγρυπνίες θα εγκαταλειφθεί στις διε­
φθαρμένες ηδονές ενός μαστιγώματος που προκαλεί πα­
ράξενες αισθήσεις. Και έπειτα, λόγω της υπερβολικής
κούρασης, θα ακολουθήσουν οι ώρες ενός ύπνου γεμάτου
από ανήσυχα όνειρα.
Απ’ αυτές τις υπερβολές θα προέλθουν ασθένειες, που
θα απελπίσουν την επιστήμη. Ό λες οι αισθήσεις θα χά­
σουν τη φυσική τους χρήση για να συμπράξουν με άλ­
λες απατηλές αισθήσεις και φαντασιώσεις, που θα αφήσουν
στίγματα τρομερότερα από της σύφιλης. Θα σκάψουν στα
χέρια, στα πόδια και το κεφάλι πληγές, που θα στάζουν
κάθε τόσο και θα προκαλούν αφόρητο πόνο. Μετά από
λίγο το θύμα δεν θα βλέπει πλέον, δεν θα ακούει, δεν θα
δέχεται τροφή και θα μείνει βυθισμένο μέσα σε μια σκοτει­
νή αφροσύνη από την οποία δεν θα βγει παρά μόνο για να
πεθάνει, εκτός κι αν μια τρομερή αντίδραση ενεργήσει και
εκδηλωθεί με προσβολές υστερίας και πριαπισμού, που
θα δημιουργήσουν την εντύπωση της άμεσης δράσης του
δαίμονα.
Δυστυχία λοιπόν στους Urbain G randier και στους
Gaufridy! Η μανία των βακχίδων που έκοψαν σε κομμάτια
τον Ορφέα, δεν ήταν παρά αθώο παιχνίδι μπροστά στη
λύσσα των ευσεβών περιστερών του Κυρίου παραδομένων
στη μανία της αγάπης]
Ποιος θα μπορούσε να μας διηγηθεί τις ανείπωτες ιστο­
ρίες του κελλιού του μοναστηριού ή της μικρής μοναχικής
κλίνης, εκεί όπου φαίνεται να κοιμάται η μοναχή κλεισμέ­
νη μέσα στο μοναστήρι χωρίς να βγαίνει ποτέ έξω. Οι ζή­
λειες του θείου συζύγου, η εγκατάλειψη που τρελλαίνει,
τα χάδια του που μεγαλώνουν τη δίψα για αγάπη! Η αντί­
σταση του εφιάλτη στεφανωμένου με αστέρια! Η υπεροψία
της Παρθένου βασίλισσας των αγγέλων, η αβρότητα και
η χάρη του Ιησού Χριστού!
28
 Ω! τα χείλη που ήπιαν μια φορά απ’ αυτήν την μοιραία
κούπα μένουν χαμένα και τρεμάμενα. Οι καρδιές που μια
φορά κάηκαν απ’ αυτό το ντελίριο βρίσκουν ξερές και
άνοστες τις πραγματικές πηγές της αγάπης. Πραγματι­
κά, τι μπορεί να είναι ένας άνδρας για μια γυναίκα που
ονειρεύθηκε το θεό ; Τι μπορεί να είναι μια γυναίκα για
έναν άνδρα που ονειρεύθηκε την αιώνια ωραιότητα; Αχ,
δύστυχοι άφρονες, δεν είναι τίποτα πια για σας και όμως
είναι το παν, γιατί είναι η πραγματικότητα, η λογική, η ζωή.
Τα όνειρά σας δεν είναι παρά όνειρα και τα φαντάσμα­
τα σας είναι μόνο φαντάσματα. Ο Θεός, ο ζων νόμος, ο
Θεός, η υπέρτατη σοφία δεν είναι καθόλου ο συνεργός
της παραφροσύνης σας ούτε το πιθανό αντικείμενο των
απελπισμένων παθών σας. Μια μόνο τρίχα που έπεσε από
τη γενειάδα ενός άνδρα ή από μία πραγματική και ζωντανή
γυναίκα είναι κάτι περισσότερο και θετικότερο από τις
χίμαιρες που σας κατατρώγουν. Να αγαπάτε ο ένας τον
άλλο και να λατρεύετε το θεό.
Η πραγματική λατρεία του Θεού δεν είναι η εκμηδέ-
νιση του ανθρώπου μέσα στην τύφλωση και το παραλή­
ρημα. Είναι, αντίθετα, η ειρηνική έξαρση μέσα στο φως
της λογικής. Η πραγματική αγάπη του Θεού δεν είναι ο
εφιάλτης του Αγίου Αντωνίου, αλλά είναι η βαθειά ειρήνη,
αυτή η ηρεμία που προκύπτει από την τέλεια τάξη. Ο,τιδή-
ποτε θεωρεί ο άνθρωπος υπερφυσικό στη ζωή του είναι
αντίθετο προς τη φύση και ό,τι είναι αντίθετο προς τη φύση
προσβάλλει το Θεό. Αυτό πρέπει να το γνωρίζει καλά ένας
πραγματικός σοφός.
Τίποτα δεν είναι υπερφυσικό, ούτε ο ίδιος ο Θεός, γιατί
η φύση μαρτυρεί περί αυτού. Η φύση είναι ο νόμος του και
η σκέψη του* η φύση είναι αυτός ο ίδιος. Κι αν μπορούσε
να διαψεύσει τη φύση, τότε θα μπορούσε να επιβουλευθεί
την ίδια του την ύπαρξη. Το θαύμα, το υποτιθέμενο θείο,
αν ήταν έξω από την αιώνια τάξη, θα αποτελούσε την αυ­
τοκτονία του Θεού.
Ένας άνθρωπος μπορεί φυσιολογικά να θεραπεύσει
τους άλλους, εφ’ όσον ο Χριστός, όι άγιοι και οι μαγνη-
τιστές το έκαναν και εξακολουθούν να το κάνουν. Ένας
άνθρωπος μπορεί να υψωθεί από τη γη, να περπατήσει
επάνω στο νερό* μπορεί να κάνει όλα όσα μπόρεσε και ο
Ιησούς. Εξάλλου, Εκείνος ο ίδιος το είπε: Αυτοί που θα πι­
στέψουν, θα κάνουν όσα εγώ έκανα και ακόμη περισ­
σότερα.
Ο Ιησούς ανέστησε νεκρούς, αλλά ποτέ δεν επικαλέ-
σθηκε ψυχές. Να αναστήσεις έναν άνθρωπο σημαίνει να
τον θεραπεύσεις από το λήθαργο που συνήθως προηγεί­
ται του θανάτου. Να τον ανακαλέσεις μετά το θάνατό του
σημαίνει να αποτυπώσεις στη ζωή μία παλινδρομική κίνηση,
σημαίνει να βιάσεις τη φύση και αυτό ο Ιησούς δεν το
μπορούσε.
Το θείο θαύμα είναι η φύση που υπακούει στη λογική.
Το σατανικό θαύμα είναι η φύση που φαίνεται να παρεκ­
τρέπεται από την τάξη για να υπακούσει στην τρέλλα. Το
πραγματικό θαύμα της ανθρώπινης ζωής είναι η ευθυκρι­
σία, είναι η ήρεμη και υπομονετική λογική, είναι η σοφία
που μπορεί να πιστέψει χωρίς φόβο, γιατί ξέρει να αμφιβάλ­
λει χωρίς πικρία και χωρίς θυμό, είναι η καλή θέληση που
ψάχνει, μελετά και ιτεριμένει.
Είναι ο Rabelais που γιορτάζει το κρασί, πίνει συχνά
νερό, εκτελεί όλα τα καθήκοντα ενός καλού εφημέριου
και γράφει τον «Pantagruel». Μια μέρα που ο Jean de la
Fontaine είχε βάλει ανάποδα τις κάλτσες του, ρωτούσε
σοβαρά, αν ο Ά γιος Αυγουστίνος είχε τόσο μυαλό όσο
ο Rabelais. Βάλτε σωστά τις κάλτσες σας αγαπητέ La
Fontaine και φροντίστε στο μέλλον να αποφεύγετε τέτοιου
είδους ερωτήσεις. ' Ισως ο Μ. de Fentenelle να είναι αρκε­
τά διορατικός για να σας καταλάβει, δεν είναι όμως σίγουρα
αρκετά τολμηρός για να σας απαντήσει.
30
 Ό λα όσα θεωρούμε ως Θεό, δεν είναι Θεός και όλα
όσα θεωρούμε ως διάβολο δεν είναι ο διάβολος.
Αυτό που είναι θείο διαφεύγει από την κρίση του αν­
θρώπου και κυρίως του ανθρώπου που ανήκει στον όχλο.
Το ωραίο είναι πάντοτε απλό, το αληθινό φαίνεται συνηθι­
σμένο και το δίκαιο περνά απαρατήρητο, γιατί δεν προ­
σβάλλει κανένα. Δ εν παρατηρούμε ποτέ την τάξη. Η αταξία
είναι εκείνη που μας κάνει εντύπωση, γιατί είναι ενοχλητι­
κή και κραυγαλέα. Τα παιδιά είναι συνήθως αναίσθητα
οτην αρμονία. Προτιμούν την ταραχή και τον θόρυβο.
Κατά τον ίδιο τρόπο, στη ζωή, πολλοί άνθρωποι ψά­
χνουν το δράμα και τη ρομαντική περιπέτεια. Περιφρο-
νούν τον ωραίο ήλιο και ονειρεύονται τον κεραυνό. Δεν
φαντάζονται την αρετή παρά μόνο με το κώνειο.
Ο Saint Martin, αυτός που έδωσε το όνομα των άγνω­
στων φιλοσόφων στους μυημένους της αληθινής σοφίας,
δεν πίστευε ότι τους αληθινούς σοφούς τους γνωρίζει ο
κόσμος. Η σιωπή είναι ένας από τους μεγάλους νόμους
του αποκρυφισμού. Να σιωπάς σημαίνει να κρύβεσαι.
Ο Θεός είναι η παντοδυναμία που κρύβεται και ο Σατα­
νάς είναι η αλαζονική αδυναμία που ζητά πάντοτε να επι­
δεικνύεται.
 Οι τελετές που αφέθηκαν πίσω από την θρησκευτική
πρόοδο, είναι γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο βέβηλες και
κατά κάποιον τρόπο καταραμένες, θ α μπορούσαμε να
καταλάβουμε αργότερα τα μεγαλεία του ιουδαϊκού δόγμα­
τος που ακόμη αγνούνται, αλλά αυτό δεν είναι λόγος για
να ξαναγυρίσει ο χριστιανικός κόσμος στην περιτομή.
Το σχίσμα της Σαμάρειας ήταν μία επιστροφή στο συμ­
ΚΕΦΑΛΑΙΟ V βολισμό της Αιγύπτου, γ ι’ αυτό και δεν έμεινε τίποτε απ’
αυτό, και οι δέκα φυλές εξαφανίσθηκαν μέσα στα διάφορα
έθνη που τις απορρόφησαν για πάντα.
ΟΙ ΙΕΡΕΣ ΚΑΙ ΟΙ Οι τελετές των εβραϊκών σολομωνικών, καταδικασμέ­
νες ήδη από τον Μωυσή, ανήκουν στη λατρεία των πα-
ΚΑΤΑΡΑΜΕΝΕΣ ΤΕΛΕΤΕΣ τριαρχών που πρόσφεραν θύματα επάνω στα βουνά επι­
καλούμενοι διάφορα οράματα. Είναι έγκλημα να θέλει
κανείς να επιστρέψει στη θυσία του Αβραάμ.
Γράφεται μέσα στη Βίβλο, ότι δύο ιερείς, που άναψαν Μόνον οι καθολικοί και οι ορθόδοξοι Χριστιανοί εγκα-
μία βέβηλη φωτιά στα θυμιατήρια τους, κατασπαράχθηκαν
τέστησαν ένα δόγμα και καθιέρωσαν μία θρησκεία. Οι
μπροστά στο θυσιαστήριο από μία έκρηξη ζήλειας της αιρετικοί δεν ήξεραν παρά να αρνούνται, να καταργούν
ιερής φωτιάς. Αυτή η ιστορία είναι μία απειλητική αλλη­ και να καταστρέφουν. Μας ξαναγυρίζουν στον αόριστο
γορία.
ντεϊσμό και στην άρνηση κάθε αποκαλυμμένης θρησκείας.
Πραγματικά, οι τελετές δεν είναι ούτε αδιάφορες ούτε Αυτό απωθεί το Θεό σ’ ένα τόσο βαθύ σκοτάδι, ώστε οι
αυθαίρετες. Οι αποτελεσματικές τελείες είναι αυτές που
άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται πια καθόλου να μάθουν αν
έχουν καθιερωθεί από τη νόμιμη εξουσία, ενώ οι βεβηλω-
μένες τελετές παράγουν πάντοτε το αντίθετο αποτέλεσμα υπάρχει πραγματικά.
Εκτός από τις αυθεντικές και θετικές βεβαιώσεις του
από αυτό που επιδιώκει ο παράτολμος εκτελεστής τους.
Μωυσή και του Ιησού Χριστού σχετικά με τη θεότητα, όλα
Οι τελετές των αρχαίων θρησκειών που αφαιρέθηκαν τα άλλα είναι μόνον αμφιβολίες, υποθέσεις και φαντασία.
και καταργήθηκαν από τον Χριστιανισμό, είναι τελετές Γ ία τους αρχαίους λαούς, που αλληλομισούντο με τους
βέβηλες και καταραμένες για όποιον δεν πιστεύει σοβαρά
Εβραίους, ο Θεός δεν ήταν άλλο από το πνεύμα της φύσεως,
στην αλήθεια αυτών των θρησκειών που σήμερα είναι χαριτωμένος όπως η άνοιξη και τρομερός όπως η θύελλα.
απαγορευμένες.
Οι χιλιάδες δε μεταμορφώσεις αυτού του Πρωτέα γέμισαν
Ούτε ο Ιουδαϊσμός ούτε οι άλλες μεγάλες θρησκείες με ένα μεγάλο πλήθος θεοτήτων τα διάφορα πάνθεα του
της Ανατολής έχουν πει ακόμη την τελευταία τους λέξη.
Έχουν καταδικαστεί, δεν έχουν όμως ακόμη κριθεί, και κόσμου.
Όμως, πίσω από όλα βασίλευε η μοίρα, το πεπρωμένο.
μέχρι την τελική κρίση οι διαμαρτυρίες τους μπορούν να Οι θεοί των αρχαίων ήσαν φυσικές δυνάμεις. Η ίδια η
θεωρηθούν νόμιμες.
33
32
φυση αποτελούσε το μεγάλο πάνθεον. Οι μοιραίες συνέ­
πειες ενός τέτοιου δόγματος ήταν ο υλισμός και η δουλεία J
Ο Θεός του Μωυσή και του Χριστού είναι ένας. Είναι j
πνεύμα- είναι αιώνιος, ανεξάρτητος, αναλλοίωτος και άπει­
ρος. Μπορεί να κάνει τα πάντα, δημιούργησε όλα τα πρά­
γματα, τα οποία και κυβερνά. Έπλασε τον άνθρωπο κατ’
εικόνα και ομοίωσή του. Είναι ο μοναδικός μας πατέρας
και ο μοναδικός μας κύριος. Οι συνέπειες αυτού του δόγ­
ματος είναι η πνευματόδοξη φιλοσοφία και η ελευθερία.
Από αυτόν τον ανταγωνισμό στις ιδέες κακώς συμπερά-
ναμε έναν ανταγωνισμό και στα πράγματα. Κάναμε το
πάνθεον εχθρό του Θεού, σαν να υπήρχε πραγματικά κά­
που αλλού και όχι μέσα στο ίδιο το κράτος του Θεού. Κά­
ναμε τη φύση μία επαναστατική δύναμη. Ονομάσαμε την
αγάπη Σατανά και δώσαμε στην ύλη ένα πνεύμα που δεν
θα μπορούσε να έχει. Εξ αιτίας δε του νόμου της ισορρο­
πίας το αποτέλεσμα ήταν να δώσουμε υλική μορφή στα
θρησκευτικά δόγματα.
Απ’ αυτή τη σύγκρουση γεννήθηκε μία παρεξήγηση
ή, μάλλον, μία τεράστια παρανόηση: απαιτήσαμε την ελευ­
θερία του ανθρώπου στο όνομα της μοίρας που τον αλυ­
σοδένει και την υποδούλωσή του στο όνομα του Θεού, που
μόνον εκείνος μπορεί και θέλει να τον λυτρώσει. Από
αυτή τη διεστραμμένη κριτική προκαλείται μια αφάνταστη
δυσφορία και ένα είδος ηθικής παραλυσίας, γιατί παντού
βλέπουμε κινδύνους.
Ομολογώ ότι μεταξύ του Proudhon και του Venillot δεν
αισθάνομαι την παραμικρή επιθυμία να διαλέξω.
Οι νεκρές θρησκείες δεν ξαναζούν ποτέ. Όπως είπε
και ο Χριστός, δεν βάζουμε καινούριο κρασί σε παλιά βα­
ρέλια. ' Οταν οι τελετές γίνονται αποτελεσματικές, η ιερω­
σύνη εξαφανίζεται. Όμως, δια μέσου όλων των θρησκευ­
τικών μεταμορφώσεων, διατηρήθηκαν οι μυστικές τελετές
της παγκόσμιας θρησκείας. Στη λογική και την αξία αυτών
των τελετών συνίσταται ακόμη το μεγάλο μυστικό της
Μασωνίας.
Τα μασωνικά σύμβολα, πράγματι, συνιστούν στο σύ­
νολό τους μία θρησκευτική σύνθεση, που λείπει ακόμη από
τη ρωμαιοκαθολική ιερωσύνη. Ο Κόμης Joseph de Maistre
το ένοιωθε αυτό ενστικτωδώς, και όταν μέσα στον τρόμο
του να δει τον κόσμο χωρίς θρησκεία ποθούσε μία μελλον­
τική συμμαχία ανάμεσα στην επιστήμη και την πίστη, έστρε­
φε αθέλητα τα μάτια προς τις μισάνοιχτες πύλες του απο­
κρυφισμού.
Τώρα ο μασωνικός αποκρυφισμός δεν υπάρχει πια,
και οι πύλες της μυήσεως ανοίγουν με δύο κρούσεις. Τα
πάντα διαδόθηκαν και τα πάντα γράφτηκαν. Ο Tuileur και
τα μασωνικά τελετουργικά είναι προσιτά σε όποιον θελήσει
να τα βρει. Η Μεγάλη Ανατολή δεν έχει πλέον μυστήρια ή,
τουλάχιστον, δεν έχει περισσότερα για τους βέβηλους απ’
ό,τι για τους μυημένους. Αλλά οι μασωνικές τελετές ανη­
συχούν ακόμη την αυλή της Εκκλησίας της Ρώμης, γιατί αι­
σθάνεται ότι εκεί υπάρχει μία δύναμη που της διαφεύγει.
Αυτή η δύναμη είναι η ελευθερία της ανθρώπινης συ-
νειδήσεως, είναι η ουσιώδης ανεξάρτητη ηθική κάθε
θρησκείας. Είναι το δικαίωμα να μην είσαι ούτε καταρα­
μένος ούτε ταγμένος στον αιώνιο θάνατο, επειδή δεν έχεις
ανάγκη το λειτούργημα των ιερέων, λειτούργημα αναγκαίο
μόνο γΓ αυτούς που αιασθάνονται την ανάγκη του, αξιο-
σέβαστο για όλους όταν προσφέρεται χωρίς να επιβάλλε­
ται, τρομερό όταν γίνεται κατάχρηση.
Με την κατάρα η Εκκλησία δίνει δύναμη στους εχθρούς
της. Το άδικο ανάθεμα είναι ένα είδος χειροτονίας. Ο
Jacques de Malay των Ναϊτών επάνω στην πυρά ήταν ο
δικαστής του πάπα και του βασιληά. Ο Σαβοναρόλα, που
κάηκε από τον Αλέξανδρο VI, ήταν τότε ο σεβάσμιος επί­
τροπος και ο αντιπρόσωπος του Ιησού Χριστού. Ό ταν
δε αρνιόντουσαν τα μυστήρια στους Ιανσενιστές, ο διάκος

35
Paris έκανε θαύματα.
Στη μαγεία, λοιπόν, δύο ειδών τελετές μπορούν να
είναι αποτελεσματικές: οι ιερές τελετές και οι καταραμέ­
νες τελετές, γιατί το ανάθεμα είναι μια αρνητική καθαγί-
αση. Ο εξορκισμός δημιουργεί την κατοχή, και η αλάνθαστη
Εκκλησία δημιουργεί κατά κάποιον τρόπο τον διάβολο
επιχειρώντας να τον διώξει.
Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία αναπαράγει με ακριβή
τρόπο την εικόνα του Θεού, όπως την περιέγραψαν τόσο
ευφυώς οι συγγραφείς του Siphra Dzeniutta, ερμηνευμένου
από τον ραββί Συμεών και τους μαθητές του.
' Εχει δύο όψεις, του φωτός και της σκιάς, και η αρμονία
της προέρχεται από την αναλογία των αντιθέτων. Η όψη
του φωτός είναι η γλυκεία και χαμογελαστή μορφή της
Μαρίας. Η όψη της σκιάς είναι ο μορφασμός του δαίμονα.
Τολμώ να πω τίμια στο δαίμονα αυτό που σκέπτομαι για
το μορφασμό του και δεν νομίζω ότι μ 5 αυτό προσβάλλω
την Εκκλησία, τη μητέρα μου. Όμως, αν εκείνη καταδί­
καζε την τόλμη μου, αν μία απόφαση μιας μελλοντικής
συνόδου βεβαίωνε ότι ο διάβολος υπάρχει προσωπικά,
θα υποτασσόμουν δυνάμει των ίδιων μου των αρχών.
Είπα ότι ο λόγος δημιουργεί αυτό που βεβαιώνει. Η
Εκκλησία είναι θεματοφύλακας της εξουσίας του λόγου.
' Οταν θα έχει βεβαιώσει όχι μόνον την πραγματική αλλά
και την προσωπική ύπαρξη του διαβόλου, τότε ο διάβολος
θα υπάρχει προσωπικά* η Εκκλησία θα τον έχει δημιουρ­
γήσει.
Οι μαντόνες που κάνουν θαύματα, έχουν μία κατάμαυ-
ρη φιγούρα, γιατί στους περισσότερους αρέσει να βλέπουν
τη θρησκεία από τη σκοτεινή της πλευρά. Έτσι συμβαίνει
με τα δόγματα, όπως και με τους πίνακες με ισχυρό φωτι­
σμό: αν ελαττώσετε τις σκιές, εξασθενείτε τα φώτα.
Η ιεραρχία των φώτων: αυτό είναι που πρέπει να εγκα-
θιδρυθεί στην Εκκλησία στη θέση της ιεραρχίας των πρό­
36
σκαιρων επιρροών. Ας αποδοθεί η επιστήμη στον κλήρο.
Η εμβάθυνση της επιστήμης της φύσεως ας επανορθώσει
και ας κατευθύνει την ερμηνεία. Ας είναι οι ιερείς άνθρω­
ποι ώριμοι και δοκιμασμένοι από τους αγώνες της ζωής.
Ας είναι οι επίσκοποι ανώτεροι ως προς τη σοφία και την
αρετή από τους ιερείς. Ας είναι οι ιερείς εκλεγμένοι από
το λαό, οι επίσκοποι από τους ιερείς και ο πάπας από τους
επισκόπους. Ας υπάρξει μία προοδευτική μύηση για την
ιερωσύνη. Ας μελετώνται οι απόκρυφες επιστήμες από
εκείνους που ποθούν το άγιο λειτούργημα και, κυρίως,
αυτή η μεγάλη ιουδαϊκή Καμπαλά που είναι το κλειδί όλων
των συμβόλων.
Τότε μόνον θα αποκαλυφθεί η αληθινή παγκόσμια
θρησκεία, και η καθολικότητα όλων των εποχών και όλων
των λαών θα αντικαταστήσει αυτό τον μνησίκακο και πα­
ράλογο καθολικισμό, εχθρό της προόδου και της ελευθε­
ρίας, που αγωνίζεται ακόμη μέσα στον κόσμο εναντίον
της αλήθειας και της δικαιοσύνης, αλλά που η βασιλεία
του έχει περάσει για πάντα.
Στη σύγχρονη Εκκλησία, όπως στον Ιουδαϊσμό της επο­
χής του Χριστού, τα ζιζάνια είναι ανακατωμένα με τον
καλό σπόρο και από φόβο μήπως ξεριζώσει κανείς το εκλε­
κτό σιτάρι δεν τολμά να αγγίξει τα ζιζάνια. Η Εκκλησία
ξεπληρώνει τα ίδια της τα αναθέματα. Είναι καταραμένη
γιατί καταράστηκε. Η ρομφαία που τράβηξε στράφηκε
εναντίον της, όπως προείπε και ο Διδάσκαλος.
Οι κατάρες ανήκουν στην κόλαση, και τα αναθέματα
είναι οι πράξεις της παποσύνης του Σατανά. Πρέπει να
τα ξαναστείλουμε στη σολομωνική του Ωνόριου. Η αληθινή
Εκκλησία του Θεού προσεύχεται για τους αμαρτωλούς και
δεν επιθυμεί καθόλου να τους καταραστεί.
Κατηγορούμε τους πατέρες που καταριούνται τα παιδιά
τους, ποτέ όμως δεν μπορέσαμε να δεχθούμε ότι μια μη­
τέρα καταράστηκε τα παιδιά της.
' 37
 Οι συνήθεις τελετές αναθέματος στους βαρβαρικούς
χρόνους ήσαν οι τελετές της μαγικής γοητείας, της μαύ­
ρης μαγείας και η απόδειξη είναι ότι κάλυπταν τα ιερά
πράγματα και έσβυναν όλα τα φώτα, σαν να ήθελαν να
τιμήσουν τα σκότη.
Τότε υποκινούσαν το λαό να επαναστατήσει εναντίον
των βασιλέων, κήρυτταν την καταστροφή και το μίσος, 1
συντάραζαν τα βασίλεια και ανέπτυσσαν με όλους τους
δυνατούς τρόπους το μαγνητικό ρεύμα του κακού.
Αυτό το ρεύμα έγινε ένας στρόβιλος που κλονίζει την
έδρα του Πέτρου, η Εκκλησία όμως θα θριαμβεύσει με
την επιείκεια και τη συγχώρηση. Θα έλθει μια μέρα, που
τα τελευταία αναθέματα μιας οικουμενικής συνόδου θα
είναι τα εξής: «Να είναι καταραμένη η κατάρα, να είναι
αναθεματισμένα τα αναθέματα και όλοι οι άνθρωποι να
είναι ευλογημένοι!». Τότε δεν θα βλέπουμε την ανθρωπό­
τητα από τη μία πλευρά και την Εκκλησία από την άλλη.
Γιατί η Εκκλησία θα αγκαλιάσει την ανθρωπότητα, και
όποιος ανήκει στην ανθρωπότητα δεν θα μπορεί να μην
ανήκει στην Εκκλησία.
Τα σχισματικά δόγματα δεν θα θεωρούνται παρά μό­
νον ως άγνοια. Το έλεος θα εξασκεί μια γλυκεία βία στο
μίσος. Θα είμαστε ενωμένοι με όλα τα συναισθήματα μιας
ειλικρινούς αδελφότητος με αυτούς που ήθελαν να χωρι­
στούν από εμάς.
Τότε η Θρησκεία θα έχει κατακτήσει τον κόσμο και
οι Εβραίοι οι αδελφοί μας και πατέρες μας θα χαιρετίσουν
μαζί μας την πνευματική βασιλεία του Μεσσία. Τέτοια θα
είναι επί της τόσο περίλυπης και δυστυχισμένης τώρα γης
η δεύτερη εεμάς.
Τότε η Θρησκεία θα έχει κατακτήσει τον κόσμο και
οι Εβραίοι οι αδελφοί μας και πατέρες μας θα χαιρετίσουν
μαζί μας την πνευματική βασιλεία του Μεσσία. Τέτοια θα
είναι επί της τόσο περίλυπης και δυστυχισμένης τώρα γης
η δεύτερη έλευση του Σωτήρα, η εκδήλωση της μεγάλης
καθολικότητας και ο θρίαμβος του μεσσιανισμού, ο οποίος
είναι η ελπίδα και η πίστη μας!
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ VI

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΠΡΟΦΗΤΕΙΑΣ

Μπορούμε να προφητεύσουμε με δύο τρόπους: με την

οξυδέρκεια και με τη δεύτερη όραση.
Οξυδέρκεια είναι η σωστή παρατήρηση των γεγονό­
των με τα λογικά συμπεράσματα των αιτίων και των απο­
τελεσμάτων.
Η δεύτερη όραση είναι μία ειδική διαίσθηση, όμοια με
των υπνοβατών με διαύγεια, οι οποίοι διαβάζουν το πα­
ρελθόν, το παρόν και το μέλλον μέσα στο παγκόσμιο (αστρι-
κό) φως. Ο ' Εντγκαρ Πόε, υπνοβάτης με διαύγεια από τη
μέθη, μιλά στις ιστορίες του για κάποιον Auguste Dupin
που μάντευε τις σκέψεις των άλλων και ανακάλυπτε τα μυ­
στήρια των πιο περίπλοκων υποθέσεων με ένα εντελώς ει­
δικό σύστημα παρατηρήσεων και αφαιρέσεων.
Θα ήταν ευχής έργον, αν οι ανακριτές μπορούσαν να
μυηθούν στο σύστημα του Dupin,
Συχνά μερικές ενδείξεις που παραμελούνται ως ανάξιες
λόγου θα οδηγούσαν, αν τις ελάμβαναν υπ’ όψιν, στην
ανακάλυψη της αλήθειας. Αυτή η αλήθεια θα ήταν μερικές
φορές παράξενη, απροσδόκητη, απίθανη, όπως στην ιστο­
ρία του Πόε «Τα εγκλήματα της οδού Μοργκ».
Γνωρίζουμε πώς ο Σολομώντας μπόρεσε να μαντέψει

40
με έναν αλάνθαστο τρόπο την πραγματική μητέρα μεταξύ
δύο γυναικών που διεκδικούσαν το ίδιο παιδί.
Η παρατήρηση της φυσιογνωμίας, των τρόπων και των
συνηθειών οδηγεί, επίσης, με σίγουρο τρόπο στη μαντεία
των κρυφών σκέψεων και του χαρακτήρα των ανθρώπων.
Από τη μορφή του προσώπου και των χεριών μπορούμε
να βγάλουμε πολύτιμα συμπεράσματα. Πρέπει όμως πάντο­
τε να λαμβάνουμε υπ’ όψη μας την ελεύθερη βούληση του
ανθρώπου και τις προσπάθειες που μπορεί να κάνει για
να διορθώσει τις κακές τάσεις της φύσης του.
Πρέπει επίσης να ξέρουμε, ότι μία καλή φύση μπορεί
να διαφθαρεί και ότι συχνά οι καλύτεροι γίνονται οι πιο
κακοί, όταν εξαχρειώνονται και διαφθείρονται θεληματικά.
Η επιστήμη των μεγάλων και αλάνθαστων νόμων της
ισορροπίας μπορεί επίσης να μας βοηθήσει να πραβλέψου-
με τη μοίρα των ανθρώπων. Ένας άνθρωπος μέτριος
ή μηδενικό θα μπορέσει να φθάσει στο παν και δεν θα είναι
ποτέ τίποτα. Ένας παθιασμένος άνθρωπος που ρίχνεται
στις υπερβολές, θα χαθεί απ’ αυτές ακριβώς τις υπερβο­
λές ή θα σπρωχθεί μοιραία στις αντίθετες.
Ο Χριστιανισμός των αναχωρητών και των πατέρων
της ερήμου έπρεπε να γίνει μετά τις ακολασίες του Τιβέριου
και του Ηλιογάβαλου. Την εποχή του ίανσενισμού αυτός
ο ίδιος τρομερός χριστιανισμός είναι μια τρέλλα που
προσβάλλει θανάσιμα τη φύση και προετοιμάζει τα όργια
της Αντιβασιλείας και του Διευθυντηρίου. Αυτές οι υπερ­
βολές της ελευθερίας το 1793 «προσκάλεσαν» τον δεσπο-
τισμό. Η υπερβολική διόγκωση μιας δυνάμεως αντιστρέ­
φεται πάντοτε προς όφελος της αντίθετης δυνάμεως.
Κατ’ αυτό τον τρόπο στη φιλοσοφία και τη θρησκεία
οι μεγαλοποιημένες αλήθεις γίνονται τα πιο επικίνδυνα
ψεύδη. Ό ταν π.χ. ο Ιησούς Χριστός είπε στους αποστό­
λους του «όποιος σας ακούει με ακούει και όποιος ακούει
εμένα, ακούει αυτόν που με στέλνει», θεμελίωνε την πει­
θαρχική ιεραρχία και την ενότητα της διδασκαλίας. Και
απέδιδε σ ’ αυτή τη θεία — καθότι φυσική — μέθοδο το
αλάθητο αναφορικά με ό,τι δίδαξε αυτός ο ίδιος, και δεν
έδινε γ ι’ αυτό το λόγο σε κανένα εκκλησιαστικό δικαστή­
ριο το δικαίωμα να καταδικάζει τις ανακαλύψεις του Γα­
λιλαίου.
Οι υπερβολές της αρχής του δογματικού και πειθαρ­
χικού αλάθητου οδήγησαν σ ’ αυτό το τεράστιο κακό, να
βρεθεί δηλαδή η Εκκλησία υπόλογη για τον διωγμό της
αλήθειας. Τότε τα παράδοξα απάντησαν στα παράδοξα.
Η Εκκλησία φαινόταν να παραγνωρίζει τα διακιώματα της
λογικής, αλλά παραγνωρίστηκαν και τα δικαιώματα της
πίστεως.
Το ανθρώπινο πνεύμα είναι ένας ασθενής που περπατά
με τη βοήθεια δύο ράβδων: της επιστήμης και της σοφίας.
Η ψ ευδοφ ιλοσοφία τού πήρε τη θρησκεία και ο φανατισμός
τού στερεί την επιστήμη. Και τότε τι μπορεί να κάνει, παρά
να σωριαστεί βαρειά και ν ’ αφεθεί να σέρνεται σαν κωλο-
βός ανάμεσα στις βλασφημίες του Proudhon και τις υπερ­
βολές του Syllabus.
Η λύσσα της απιστίας και της ασέβειας δεν αποτελεί
δύναμη ικανή να αναμετρηθεί με τη μανία του φανατισμού,
γιατί είναι γελοία. Ο φανατισμός είναι μία υπερβολική βε­
βαίωση και η απιστία είναι μία άρνηση, επίσης υπερβολική,
αλλά και γελοία. Πραγματικά, τι μπορεί να είναι η υπερ­
βολή του μηδενός; Πολύ λιγότερο από το τίποταϊ Δεν υπάρ­
χει λόγος να πολεμήσουμε γ ι’ αυτό.
' Ετσι, με τις αδυναμίες και την απελπισία από τη μια με­
ριά και την εμμονή και τις επιθέσεις από την άλλη, πέφτου­
με πάλι κάτω από τη βαρειά πίεση της τυφλής πίστης και
των συμφερόντων που την εκμεταλλεύονται. Ο παλαιός
κόσμος που τον νομίζαμε νεκρό, ορθώνεται πάλι εμπρός
μας και η επανάσταση πρέπει να ξαναρχίσει.

42
 Ό λα αυτά ήταν γραμμένα στο νόμο της ισορροπίας,
όλα αυτά είχαν προβλεφθεί και μπορούμε εύκολα να προ-
βλέψουμε αυτό που θα έλθει στη συνέχεια.
Το επαναστατικό πνεύμα συνταράζει και βασανίζει
τώρα τα έθνη που έμειναν απολύτως καθολικά: την Ιταλία,
την Ισπανία και την Ιρλανδία. Η δε καθολική αντίδραση,
με την έννοια της υπερβολής και του δεσποτισμού, αιω-
ρείται πάνω από τους κουρασμένους από τις επαναστά­
σεις λαούς. Σ ’ αυτό το διάστημα η προτεσταντική Γερ­
μανία μεγαλώνει και θέτει μία αξιοθαύμαστη κοσμική εξου­
σία στην υπηρεσία της ελευθερίας της συνειδήσεως και της
ανεξαρτησίας της σκέψεως.
Η Γαλλία θέτει το βολταιρικό ξίφος της στην υπηρε­
σία της αντίδρασης και του κλήρου και βοηθά έτσι στην
ανάπτυξη του υλισμού. Η θρησκεία μετατρέπεται σε πολι­
τική και σε βιομηχανία. Οι εκλεκτές ψυχές αποχωρίζονται
και καταφεύγουν στην επιστήμη. Αλλά η επιστήμη σκάβον­
τας και αναλύοντας την ύλη θα καταλήξει στο Θεό και θα
αναγκάσει τη θρησκεία να έλθει προς αυτήν. Οι θεολογι-
κές χοντροκοπιές του Μεσαίωνα θα γίνουν τόσο φανερά
αδύνατες, ώστε θα είναι γελοίο και να τις πολεμήσει πλέον
κανείς. Τότε το γράμμα θα δώσει τη θέση του στο πνεύμα,
και η μεγάλη παγκόσμια θρησκεία θα γίνει γνωστή στον
κόσμο για πρώτη φορά.
Το να μιλήσει κανείς γι ’ αυτή τη μεγάλη κίνηση δεν
αποτελεί προφητεία για το μέλλον, γιατί έχει ήδη αρχίσει
και ήδη τα αποτελέσματα εκδηλώνονται μέσα από τις αιτίες.
Κάθε μέρα νέες ανακαλύψεις φωτίζουν τα σκοτεινά κείμε­
να της Γενέσεως και δικαιώνουν τους πατέρες της Καμπαλά.
Ο Καμίλ Φλαμμαριών μας έδειξε ήδη το θ εό μέσα στο Σύμ-
πσν. Οι φωνές που καταδίκασαν τον Γαλιλαίο έχουν σωπά-
σει από καιρό. Η φύση που για τόσο πολύ χρόνο συκοφαν-
τήθηκε δικαιώνεται όσο γίνεται πιο γνωστή. Το αχυρένιο
καλάμι του Vanini γνωρίζει περισσότερα για την ύπαρξη
43
του θεού απ’ ό,τι όλοι οι δάσκαλοι των σχολών, Kat οι
βλάσφημοι του χθες είναι οι προφήτες του αύριο.
Κι αν έχουν προηγηθεί άλλες υπάρξεις από τη δική μας,
κι αν οι ημέρες της Γενέσεως είναι περίοδοι ετών ή αιώ­
νων, κι αν ο ήλιος που σταμάτησε από τον Ιησού του ΝαυΓ
είναι μία ποιητική εικόνα μιας εντελώς ανατολίτικης έμφα­
σης, κι αν τα πράγματα που είναι καταφανώς παράλογα
στην ιστορία εξηγούνται από την αλληγορία, αυτό δεν μει­
ώνει καθόλου το μεγαλείο της Βίβλου και κατά κανένα
τρόπο δεν αντιτίθεται στην αυθεντία της.
Μέσα σ’ αυτό το άγιο βιβλίο ο,τιδήποτε είναι δόγμα
ή ηθική υπόκειται στην κρίση της Εκκλησίας. Ο,τιδήποτε
όμως είναι αρχαιολογία, φυσική, ιστορία κ.λπ. ανήκει απο­
κλειστικά στην επιστήμη, που η αυθεντία της σ’ αυτά τα
θέματα είναι τελείως διαχωρισμένη, αν όχι ανεξάρτητη
από την αυθεντία της πίστης.
Είναι αυτό που ήδη αναγνωρίζουν οι πιο φωτισμένοι
από τους ιερείς χωρίς να τολμούν να το πουν, και δικαί­
ως σιωπούν. Δεν πρέπει οι αρχηγοί του καραβανιού να
προχωρούν γρηγορότερα από τους γέρους και τα παιδιά.
Αυτοί που βιάζονται πολύ να ορμήσουν εμπρός, γρή-
ρορα μένουν μόνοι και μπορεί να χαθούν μέσα στην έρημο,
όπως συνέβη με τον Lamenais και τόσους άλλους. Πρέπει
κανείς να ξέρει καλά το δρόμο του στρατοπέδου και να
είναι έτοιμος να ξαναγυρίσει εκεί με τον πρώτο συναργερμό,
ώστε να μη μπορεί να κατηγορηθεί για απερισκεψία, ενώ
προχωρεί ως ανιχνευτής.
' Οταν θα έχει έλθει ό μεσσιανισμός, όταν δηλαδή η βα­
σιλεία του Χριστού θα πραγματοποιηθεί επάνω στη γη, ο
πόλεμος θα σταματήσει, γιατί η πολιτική δεν θα είναι πλέον
η πονηριά του επιτήδειου ή η βιαιότητα του ισχυρού. Θα
υπάρχει αληθινά ένα διεθνές δίκαιο, γιατί το παγκόσμιο
καθήκον θα έχει ανακηρυχθεί και αναγνωρισθεί απ’ όλους.
Τότε μόνο, κατά την πρόρρηση του Χριστού, δεν θα υπάρ­
44
χει παρά ένα μόνο κοπάδι και ένας μόνο βοσκός.
Αν όλες οι προτεσταντικές αιρέσεις ενώνοντο με την
ελληνική ορθοδοξία αναγνωρίζοντας για πάπα τον πνευ­
ματικό αρχηγό που θα είχε έδρα την Κωνσταντινούπολη,
θα υπήραχαν στον κόσμο δύο ρωμαιοκαθολικές Εκκλησίες,
γιατί η Κωνσταντινούπολη υπήρξε και θα συνέχιζε να είναι
η νέα Ρώμη.
Τότε το σχίσμα θα ήταν παροδικό. Μία αληθινά οικου­
μενική σύνοδος, αποτελούμενη από τους εκπροσώπους
ολόκληρης της Χριστιανοσύνης, θα έβαζε τέλος στις δια­
φορές, όπως έγινε την εποχή της συνόδου της Κωνσταντι­
νουπόλεως. Και ο κόσμος θα ξαφνιαζόταν να βρεθεί όλο-
κληρος καθολικός, αυτή τη φορά όμως με την ελευθερία
της συνειδήσεως που κατακτήθηκε από τους προτεστάν-
τες και με το δικαίωμα της ανεξάρτητης ηθικής που αξιώ­
θηκε από τη φιλοσοφία. Χωρίς κανένας να είναι υποχρε­
ωμένος, κάτω από νόμιμες κυρώσεις, να χρησιμοποιεί τα
φάρμακα της εκκλησίας, αλλά και χωρίς κανένας να έχει
πλέον ούτε λογικά το δικαίωμα να αρνείται το μεγαλείο
της πίστεως ή να προσβάλλει την επιστήμη που χρησιμεύ­
ει ως βάση της φιλοσοφίας.
Να, τι μας κάνει να δούμε καθαρά στο μέλλον η φιλο­
σοφία της οξυδέρκειας για την οποία μιλάει ο Παράκελσος.
Φθάνουμε δε σ ’ αυτή την προφητεία χωρίς προσπάθεια
από μία σειρά συμπερασμάτων, τα οποία ξεκινούν από τα
ίδια τα γεγονότα που επιτελούνται μπροστά στα μάτια
μας*
Αυτά τα πράγματα αργά ή γρήγορα θα γίνουν και είναι
ο θρίαμβος της τάξεως. Η πορεία όμως των γεγονότων
που θα την φέρουν μπορεί να εμποδισθεί από τις αιματηρές
καταστροφές που προετοιμάζει και υποδαυλίζει το επανα­
στατικό πνεύμα, συχνά εμπνεόμενο από μία φλογερή δίψα
για δικαιοσύνη, ικανό για κάθε είδους ηρωισμό και αφο­
σίωση, αλλά που πάντοτε εξαπατάται, βλάπτεται και πλημ­
45
μυρίζει από τον μαγνητισμό του κακού.
Εξ άλλου, αν πρέπει να πιστέψουμε την προφητική
παράδοση, η τέλεια τάξη δεν θα βασιλεύσει επί της γης
πριν από την τελική κρίση, δηλαδή πριν από τη μεταμόρ­
φωση και την ανανέωση του πλανήτη μας.
Οι ατελείς και έκπτωτοι άνθρωποι είναι συνήθως εχ­
θροί της αλήθειας και ανίκανοι για μιαν άλλη λογική. Η
ματαιοδοξία και η απληστία τους διαιρούν και θα τους δια-
ρούν πάντοτε. Η δε δικαιοσύνη, όπως λένε οι διορατικοί
από τους αποστολικούς χρόνους μέχρι σήμερα, δεν θα
κυριαρχήσει εντελώς παρά όταν οι κακοί θα έχουν εξα-
λειφθεί ή προσηλυτισθεί και ο Χριστός θα κατέβει για να
βασιλεύσει από τον ουρανό συνοδευόμενος από τους αγ­
γέλους και τους αγίους του.
Υπάρχουν αιτίες που η ανθρώπινη οξύνοια δεν θα μπο­
ρούσε να προβλέψει και οι οποίες παράγουν πολύ μεγάλα
γεγονότα.
Η εφεύρεση ενός νέου όπλου αλλάζει την ισορροπία
της Ευρώπης και ο Thiers, ένας ικανός άνθρωπος αλλά
χωρίς αρχές, που πιστεύει ότι πολιτική είναι να κλέβεις
στα ζάρια της τύχης, ανεβαίνει δίπλα στον Venillot στο
άρμα του Jaggrenat, δηλαδή στην εγκόσμια παποσύνη.
Τα είχε άραγε προείδει ό λ’ αυτά ο Χριστός; Ίσως, κατά
τη διάρκεια της αγωνίας στο όρος των Ελαιών και, χωρίς
αμφιβολία, όταν έκανε στον Απόστολο Πέτρο την τρο­
μερή προφητεία: εκείνος που χτυπά με ξίφος, θα χαθεί από
ξίφος.
Για να επανεγκαθιδρυθεί η αληθινά χριαστιανική πα­
ποσύνη στη νόμιμη άσκηση της διττής δυνάμεώς της, ίσως
χρειαστεί να υπάρξει ένας πάπας μάρτυρας! Το μαρτύριο
απαιτεί, είπε ο κόμης de Maistre, και όταν η. γη είναι ξερή
από το στείρο άνεμο της α-θρησκείας, ζητά βροχή από
αίμα.

46
 Από τη στιγμή που χύνεται το αίμα του ενόχου, καθα­
ρίζεται, γιατί ο Ιησούς, κρεμασμένος στο σταυρό, καθα­
γίασε όλα τα εργαλεία των βασανιστηρίων. Αλλά μόνο
το αίμα του δίκαιου διαθέτει καθαρτήρια δύναμη.
Το αίμα του Λουδοβίκου προσευχόταν, ώστε το αίμα
του Ροβεσπιέρου να μην περιφρονηθεί από την παγκόσμια
δικαιοσύνη.
Η προφητεία του μέλλοντος με την οξύνοια και και την
παράθεση συμπερασμάτων μπορεί να ονομασθεί πρόγνω­
ση. Η προφητεία που γίνεται με τη δεύτερη όραση ή με τη
μαγνητική διαίσθηση δεν είναι παρά ένα προαίσθημα.
Μπορεί κανείς να ερεθίσει την προαισθητική ικανότητα
εφαρμόζοντας στον εαυτό του ένα είδος υπνωτισμού μέσω
κάποιων συμβατικών ή αυθαίρετων σημείων, τα οποία βυ­
θίζουν τη σκέψη σε μία ημιληθαργική κατάσταση. Αυτά
τα σημεία παίρνονται στην τύχη, γιατί τότε ζητάμε περισ­
σότερο τα δράματα της μοίρας παρά της λογικής. Είναι
μία επίκληση της σκιάς, ένα κάλεσμα στην τρέλλα, μία
θυσία της διαυγούς σκέψεως στο χωρίς όνομα πράγμα,
που περιφέρεται εδώ κι εκεί στη διάρκεια της νύκτας.
Η προφητεία, όπως δείχνει και το όνομά της (divination),
είναι βασικά θείο έργο και η τέλεια πρόγνωση δεν μπορεί
να αποδοθεί παρά μονο στο Θεό. Γ ι’ αυτό το λόγο οι άν­
θρωποι του Θεού είναι φυσιολογικά προφήτες. Ο δίκαιος
άνθρωπος σκέπτεται σωστά και δρα ενωμένος με την θε­
ότητα που ζει μέσα σε όλους μας και μας μιλά ακατάπαυ-
στα, αλλά η ταραχή των παθών μας εμποδίζει ν ’ ακούσου­
με τη φωνή της.
Οι δίκαιοι, έχοντας ηρεμήσει την ψυχή τους, ακούνε
πάντοτε αυτή την υπέρτατη και ειρηνική φωνή. Οι σκέψεις
τους μοιάζουν με αγνό κάι ομαλό κύμα, που μέσα του
αντανακλάται ο θείος ήλιος σε όλη του την αίγλη.
Οι ψυχές των αγίων μοιάζουν με τη μιμόζα, το λουλού­
δι της αγνότητος. Ανατριχιάζουν με την παραμικρή βέβη­
47
λη επαφή και αποστρέφουν το πρόσωπο με φρίκη σε ο,τι-
δήποτε είναι απεχθές. Έχουν μιαν ιδιαίτερη αντίληψη που
τους επιτρέπει να ξεχωρίζουν και κατά κάποιο τρόπο να
αναλύουν τις εκπορεύσεις των συνειδήσεων. Αισθάνονται
άσχημα μπροστά στους κακόβουλους και θλίψη μπροστά
στους ασεβείς. ΓΥ αυτούς οι κακοί έχουν μια μαύρη ακτι­
νοβολία που τους απωθεί, ενώ οι καλές ψυχές ένα φως,
που αμέσως προσελκύει την καρδιά τους. Μ’ αυτόν τον
τρόπο ο Ά γιος Γερμανός d’ Auxerre ανακάλυψε την Αγία
Ζηνοβία. Μ’ αυτόν τον τρόπο ο Ποστέλ βρήκε μια καινού­
ρια νεότητα στα λόγια της μητέρας Jeanne. Έτσι κατάλαβε
και αγάπησε ο Fenelon τη γλυκειά και υπομονετική Guyon.
Ο εφημέριος της Ars, ο σεβάσμιος Vianney, «έβλεπε»
μέσα στις πράξεις εκείνων που τον πλησίαζαν και ήταν
αδύνατον να του πεις ψέμματα χωρίς να το καταλάβει.
Γνωρίζουμε ότι εξέτασε με αυστηρότητα τους νεαρούς,
βοσκούς της Salette και τους έκανε να ομολογήσουν, ότι
δεν είχαν δει τίποτα το εξαιρετικό και ότι διασκέδαζαν
αλλάζοντας και μεγαλοποιώντας ένα απλό όνειρο. Υπάρχει
ακόμη ένα είδος προφητείας που ανήκει στον ενθουσια­
σμό και στα εξημμένα μεγάλα πάθη.
Αυτές οι δυνάμεις της ψυχής φαίνεται να δημιουργούν
αυτό που αναγγέλλουν. Σ ’ αυτές ανήκει η αποτελεσματι-
κότητα της προσευχής. Λένε: αμήν! ας γίνει έτσι, και γί­
νεται όπως το θέλησαν.
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ VII

ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΤΗΣ ΕΞΕΟΡΡΟΠΗΣΗΣ

Ολόκληρη η μαγική δύναμη βρίσκεται στο κεντρικό

σημείο της παγκόσμιας ισορροπίας.
Η εξισορροπητική σοφία συνίσταται σ’ αυτά τα τέσσε­
ρα πράγματα: Να γνωρίζεις το αληθινό, να θέλεις το καλό,
να αγαπάς το ωραίο, να πράττεις το δίκαιο! Γιατί το αλη­
θινό, το καλό, το ωραίο και το δίκαιο είναι αξεχώριστα
με τέτοιο τρόπο, ώστε αυτός που γνωρίζει το αληθινό δεν
μπορεί να εμποδίσει τον εαυτό του να θέλει το καλό, να το
αγαπά γιατί είναι ωραίο και να το πράττει γιατί είναι
δίκαιο.
Το κεντρικό σημείο της διανοητικής και ηθικής τάξεως
είναι το ενωτικό σημείο ανάμεσα στην επιστήμη και την
πίστη. Μέσα στη φύση του ανθρώπου αυτό το κεντρικό
σημείο είναι το μέσον με το οποίο ενώνονται η ψυχή με το
σώμα για να ταυτίσουν τη δράση τους.
Μέσα στη φυσική τάξη είναι η συνισταμένη των αντι­
θέτων δυνάμεων, που αντισταθμίζονται μεταξύ τους.
Κατανοείστε αυτό το ενωτικό σημείο, επιληφθείτε αυτού
του μέσου, δράσετε επάνω σ’ αυτή τη συνισταμένη.
Το εξισορροπητικό σημείο της ζωής και του θανάτου
είναι η μεγάλη αρκάνα της αθανασίας.

49
 Το εξισορροπητικό σημείο της ημέρας και της νύκτας
είναι η μεγάλη ισχύς της κινήσεως των κόσμων.
Το εξισορροπητικό σημείο της επιστήμης και της πί-
στεως είναι η μεγάλη αρκάνα της φιλοσοφίας.
Το εξισορροπητικό σημείο μεταξύ της τάξεως και της
ελευθερίας είναι η μεγάλη αρκάνα της πολιτικής.
Το εξισορροπητικό σημείο του άνδρα και της γυναίκας
είναι η μεγάλη αρκάνα της αγάπης.
Το εξισορροπητικό σημείο της θελήσεως και του πά­
θους, της- δράσεως και της αντιδράσεως είναι η μεγάλη
αρκάνα της δυνάμεως.
Η μεγάλη αρκάνα της υψηλής μαγείας, το άφατο
απόρρητο, το αμετάδοτο δεν είναι παρά το εξισορροπη-
τικό σημείο του σχετικού και του απόλυτου. Είναι το άπειρο
του πεπερασμένου και το πεπερασμένο του απείρου. Είναι
η σχετική παντοδυναμία του ανθρώπου, καθώς ισοσταθ­
μίζει το αδύνατο του Θεού.
Εδώ, εκείνοι που γνωρίζουν θα καταλάβουν και οι άλ­
λοι θα ψάξουν για να μαντέψουν.
QUI AUTEM DIVINABUNT DIVINi ERAUT.
Το εξισορροπητικό σημείο είναι η ουσιαστική μονάδα
που συνιστά την θειότητα στον Θεό, την ελευθερία ή την
ατομικότητα στον άνθρωπο και την αρμονία στη φύση.
Στη δυναμική είναι η αιώνια κίνηση, στη γεωμετρία
ο τετραγωνισμός του κύκλου, στη χημεία η πραγματοποί­
ηση του μεγάλου έργου.
Φθάνοντας σ' αυτό το σημείο ο άγγελος πετά χωρίς
να έχει ανάγκη τα φτερά, και ο άνθρωπος μπορεί εκείνο
που πρέπει λογικά να θέλει.
Είπαμε ότι εκεί φθάνει κανείς με την εξισορροπητική
σοφία, που περιλαμβάνεται σε τέσσερα πράγματα: Να
γνωρίζεις, να θέλεις, να αγαπάς και να πράττεις το αλη­
θινό, το καλό, το ωραίο και το δίκαιο.

50
 Κάθε άνθρωπος καλείται σ ’ αυτή τη σοφία, γιατί ο
Θεός έδωσε σε όλους μία διάνοια για να γνωρίζουν, μία
θέληση για να θέλουν, μία καρδιά για να αγαπούν και μία
δύναμη για να ενεργούν.
Η άσκηση της διάνοιας εφαρμοσμένης στο αληθινό
οδηγεί στην επιστήμη. Η άσκηση της διάνοιας εφαρμοσμέ­
νη στο καλό δίνει το αίσθημα του ωραίου, το οποίο γεννά
την πίστη.
Ο,τιδήποτε είναι ψεύτικο εξαχρειώνει τη γνώση* ο,τι-
δήποτε είναι κακό διαφθείρει τη θέληση* ό,τι είναι άσχημο
κηλιδώνει την αγάπη* ό,τι είναι άδικο ακυρώνει και δια-
φθείρει τη δράση. Αυτό που είναι αληθινό, πρέπει να είναι
ωραίο, και αυτό που είναι ωραίο πρέπει να είναι αληθινό.
Αυτό που είναι καλό, είναι πάντοτε δίκαιο.
Το κακό, το ψεύτικο, το άσχημο και το άδικο είναι ασυμ­
βίβαστα με το αληθινό.
Πιστεύω στη θρησκεία γιατί είναι ωραία και γιατί δι­
δάσκει το καλό. Θεωρώ ότι είναι σωστό να πιστεύεις σ ’
αυτό και δεν πιστεύω στο διάβολο, γιατί είναι άσχημος, και
γιατί μας φέρνει προς το κακό διδάσκοντάς μας το ψεύδος.
Αν μου μιλούν για ένα Θεό που παραπλανεί τη διάνοιά
μας, πνίγει τη λογική μας και θέλει να βασανίζει συνεχώς
τα πλάσματά του, έστω κι αν είναι ένοχα, βρίσκω ότι αυτό
το ιδεώδες είναι άσχημο. Βρίσκω ότι αυτή η φαντασία εί­
ναι κακή, ότι αυτός ο παντοδύναμος βασανιστής είναι
υπέρτατα άδικος* και από αυτά συμπεραίνω με αυστηρό­
τητα, ότι όλα αυτά είναι ψεύτικα, ότι αυτός ο υποτιθέμενος
Θεός είναι φτιαγμένος κατ’ εικόνα και ομοίωση του δια­
βόλου και δεν θέλω να πιστέψω σ’ αυτόν, γιατί δεν πιστεύω
στο Σατανά.
Εδώ, όμως, βρίσκομαι σε φαινομενική αντίφαση με τον
εαυτό μου. Αυτά που δηλώνω είναι αδικίες, ασχήμιες και
κατά συνέπεια ψεύδη, χρησιμεύουν ως διδαχή μιας Εκκλη­
σίας της οποίας κηρύττω ότι δέχομαι τα δόγματα και σέ­
51
βομαι τα σύμβολα.
Ναι, χωρίς αμφιβολία, αυτά χρησιμεύουν ως διδαχή
λανθασμένα κατανοημένη και αυτός είναι ο λόγος που τα
καλούμε από το πρόσωπο της σκιάς στην όψη του φωτός,
από το γράμμα στο πνεύμα, από τους θεολόγους στις
συνόδους, από τους σχολιαστές στα άγια κείμενα, έτοιμοι
εξ άλλου να υποστούμε μία νόμιμη καταδίκη, αν είπαμε
αυτά που έπρεπε να αποσιωπήσουμε. Ας γίνει καλά κατα­
νοητό, ότι δεν γράφουμε για τα βέβηλα πλήθη, αλλά για
τους σοφούς μιας μεταγενέστερης εποχής και για τους
ποντίφηκες του μέλλοντος.
Εκείνοι που θα γίνουν ικανοί να γνωρίσουν το αληθινό,
θα τολμήσουν να θέλουν και το καλό. Ά ρ α θα αγαπούν
το ωραίο και δεν θα θεωρούν πλέον τους διάφορους
Veuillot ως εκπροσώπους του ιδεώδους και των σκέψεων
τους. Από τη στιγμή που ένας πάπας, διατεθειμένος έτσι,
θα αισθανθεί τη δύναμη να πράττει μόνο αυτό που είναι
δίκαιο, δεν θα χρειάζεται πλέον να πει non possumus —
δεν δυνάμεθα — γιατί θα δύναται όλα αυτά που θέλει
και θα ξαναγίνει ο νόμιμος μονάρχης, όχι μόνο της Ρώμης,
αλλά και του κόσμου.
Τι σημασία έχει αν η βάρκα του Πέτρου δέρνεται από
την καταιγίδα, ο Χριστός δεν έμαθε σ’ αυτόν τον πριγκηπα
των αποστόλων, πώς περπατούν επάνω στα κύματα; Αν
βυθισθεί, σημαίνει ότι φοβάται και αν φοβάται, σημαίνει
ότι αμφέβαλε για τον θείο Διδάσκαλό του. Το χέρι του
Σωτήρα θα απλωθεί, θα τον σηκώσει και θα τον οδηγήσει
στην όχθη. Άνθρωπε ολιγόπιστε, γιατί αμφέβαλες;
Για έναν πραγματικό πιστό μπορεί ποτέ η Εκκλησία
να είναι σε κίνδυνο; Αυτό που στέκεται στην κόψη του
ξυραφιού δεν είναι το οικοδόμημα, αλλά οι κατασκευές -
υβρίδια με τις οποίες το παραμόρφωσε η άγνοια των
αιώνων.

52
 Ένας καλός ιερέας μας διηγείται, ότι επιοκέφθηκε ένα
μοναστήρι καρμελιτισσών, όπου του δόθηκε η άδεια να
δει ένα παλιό μανδύα που, όπως έλεγαν, ανήκε στην αγία
ιδρύτρια του τάγματος. Καθώς παραξενεύθηκε που τον
βρήκε αρκετά βρώμικο, η μοναχή που τον συνόδευε ανα­
φώνησε ενώνοντας τα χέρια: «Είναι ο ρύπος του δέρματος
της άγιας μητέρας μας!». Ο ιερέας σκέφθηκε — και το
σκεπτόμαστε κι εμείς μαζί του — ότι θα ήταν μεγαλύτερη
ένδειξη σεβασμού να πλύνουν τον μανδύα. Ο ρύπος του
δέρματος δεν θα έπρεπε να θεωρείται άγιο λείψανο, γιατί
τότε θα μπορούσαμε να πάμε ακόμη πιο μακριά, και τότε
οι Χριστιανοί δεν θα είχαν να κατηγορήσουν πλέον για
τίποτε τους φετιχιστές του Μεγάλου Λάμα.
Εκείνο που δεν είναι ωραίο δεν είναι καλό, εκείνο που
δεν είναι κζίλό δεν είναι δίκαιο, εκείνο που δεν είναι δίκαιο
δεν είναι ^αληθινό.
Ό ταν ο Βολταίρος, αυτός ο υπερβολικά παθιασμένος
φίλος της δικαιοσύνης, επαναλάμβανε την κραυγή της
διαδηλώσεως: «Συνθλίψτε την άτιμη!», νομίζετε ότι ήθελε
να αναφερθεί στο Ευαγγέλιο ή στον αξιολάτρευτο συγ­
γραφέα του; Ισχυριζόταν ότι έκανε επίθεση στη θρησκεία
του Αγίου Vincent de Paul και του F6nelon; Ασφαλώς όχι,
αλλά δικαιολογημένα είχε αγανακτήσει με την ανικανό­
τητα, την τεράστια ηλιθιότητα και τους ασεβείς διωγμούς
με τους οποίους γέμιζαν την εκκλησία του καιρού του οι
διαμάχες του Ιανσενισμού με τον Μολινισμό. Για τον Βολ-
ταίρο, όπως και για μας, η άτιμη ήταν η ασέβεια και η χει­
ρότερη από όλες τις ασέβειες η παραμορφωμένη θρησκεία.
Επίσης, όταν τελείωσε το έργο του, όταν η επανάσταση
ανακήρυξε, σύμφωνα με το Ευαγγέλιο και παρά τις αντί:
δράσεις των ενδιαφερομένων τάξεων, την ελευθερία της
συνειδήσεως, την ισότητα απέναντι στο νόμο και την αδελ­
φότητα των ανθρώπων, ήλθε ο Σατωβριάνδος να δείξει
πόσο ωραία είναι η θρησκεία μπροστά στο πνεύμα. Και
53
ο κόσμος του Βολταίρου, διορθωμένος από την επιστήμη,
βρέθηκε έτοιμος να αναγνωρίσει ότι η θρησκεία ήταν
αληθινή.
Ναι, η ωραία θρησκεία είναι αληθινή και η άσχημη
θρησκεία είναι ψεύτικη. Ναι, είναι αληθινή η θρησκεία του
Χριστού παρηγορητή, του καλού ποιμένα που φέρνει στους
ώμους του το απολωλός πρόβατο, της άμωμης παρθένου,
θεραπαινίδας και λυτρώτριας των αμαρτωλών.
Είναι αληθινή η θρησκεία που υιοθετεί τα ορφανά, που
αγκαλιάζει τους καταδικασμένους μπροστά στο ικρίωμα,
που δέχεται στο τραπέζι του Θεού τον φτωχό δίπλα στον
πλούσιο, τον υπηρέτη δίπλα στον κύριο, τον έγχρωμο
δίπλα στον λευκό. Είναι αληθινή η θρησκεία που προστά­
ζει στον ποντίφηκα να είναι ο υπηρέτης των υπηρετών
του Θεού και στους επισκόπους να πλένουν τα πόδια των
ζητιάνων!
Ό μως η θρησκεία των εμπόρων του ιερού, αυτή που
πιέζει τον διάδοχο του Πέτρου να σκοτώσει για να φάει,
η πικρή θρησκεία του Veuillot, η θρησκεία των εχθρών
της επιστήμης και της προόδου, αυτή είναι ψεύτικη, γιατί
είναι άσχημη, γιατί εναντιώνεται στο καλό και προάγει
την αδικία.
Και ας μη μας πουν ότι αυτές οι δύο θρησκείες είναι το
ίδιο. Θα ήταν σαν να λέγαμε ότι η σκουριά είναι το ίδιο
με το καθαρό μέταλλο και ότι η λέπρα είναι το ίδιο με την
ανθρώπινη σάρκα.
Η θρησκευτική ανάγκη υπάρχει στον άνθρωπο- είναι
ένα αναντίρρητο γεγονός, το οποίο πιέζεται να αναγνω­
ρίσει η επιστήμη. Σ ’ αυτή την ανάγκη αντιστοιχεί μία ιδιαί­
τερη εσωτερική αίσθηση: η αίσθηση της αιωνιότητας και
του απείρου. Υπάρχουν συγκινήσεις που όταν τις αισθαν­
θείς μία φορά, δεν τις ξεχνάς ποτέ. Είναι οι συγκινήσεις
της ευλάβειας.
Ο Βραχμάνος τις δοκιμάζει όταν χάνεται μέσα στην
πνευματική θεώρηση του Ισβάρα, ο Ισραηλίτης διαπερνά*
ται απ’ αυτήν με την παρουσία του Adona'i, η ένθερμη κα­
θολική καλόγρια την σκορπίζει σε δάκρυα αγάπης στα
πόδια του σταυρού της· και μην πάτε να τους πείτε, ότι
αυτά είναι φαντασιώσεις και ψεύδη. Θα χαμογελούσαν
από οίκτο και θα είχαν δίκηο.
Λουσμένοι ολόκληροι από τις ακτινοβολίες της αιώνιας
σκέψεως την βλέπουν, και το συναίσθημα που δοκιμάζουν
απέναντι σ’ εκείνους που την αρνούνται, είναι το ίδιο με
των διορατικών απέναντι στον τυφλό που θα αρνιόταν την
ύπαρξη του ήλιου.
Η πίστη, λοιπόν, έχει τη δική της αδιαφιλονείκητη από­
δειξη, και αυτό είναι μια αλήθεια που πρέπει οπωσδήποτε
να γνωρίζουμε. Ο άνθρωπος που δεν πιστεύει είναι ατελής
και του λείπει η πρώτη απ’ όλες τις εσωτερικές αισθήσεις.
Η ηθική γΓ αυτόν θα είναι κατ’ ανάγκη περιορισμένη και
θα αρκείται σε πολύ λίγα πράγματα.
Η ηθική μπορεί να είναι ανεξάρτητη από αυτήν ή εκείνη
τη δογματική φόρμουλα, είναι ανεξάρτητη από τις συντα­
γές αυτού ή εκείνου του ιερέα, δεν θα μπορούσε όμως να
υπάρξει χωρίς το θρησκευτικό συναίσθημα, γιατί έξω απ’
αυτό η ανθρώπινη αξιοπρέπεια γίνεται αμφισβητήσιμη ή
αυθαίρετη.
Τι είναι ο καλύτερος, ο πιστότερος, ο πιο φιλόστοργος
άνθρωπος χωρίς Θεό και χωρίς την αθανασία της ψυχής;
Είναι ένας σκύλος που μιλάει, και πολλοί θα θεωρούσαν
περισσότερο ανεξάρτητη και υπερήφανη την ηθική του
λύκου από του σκύλου, όπως στο μύθο του Λαφονταίν.
Η αληθινή ανεξάρτητη ηθική είναι η ηθική του καλού
Σαμαρίτη, που περιποιείται τις πληγές του Εβραίου, χωρίς
να υπολογίζει τα θρησκευτικά μίση ανάμεσα στην Ιερου­
σαλήμ και τη Σαμάρεια. Είναι η ηθική του Abd-el-Kader,
που έβαλε σέ κίνδυνο τη ζωή του για να σώσει τους Χρι­
στιανούς της Δαμασκού.
55
 Αλοίμονο, σεβάσμιε Πίε IX, γιατί, αγιότατε πατέρα,
δεν μπορέσατε να βάλετε σε κίνδυνο τη δική σας ζωή, για
να σώσετε τους Χριστιανούς της P^rouse, του Castelfidardo
και του Mentana!
Ο Ιησούς Χριστός, μιλώντας για τους ιερείς της εποχής
του, έλεγε: Να κάνετε αυτά που λένε, αλλά να μην κάνετε
αυτά που κάνουν. Τότε οι ιερείς είπαν ότι έπρεπε να σταυ­
ρωθεί ο Ιησούς και τον σταύρωσαν! Οι ιερείς, σκανδαλώ­
δεις στα έργα, δεν θα μπορούσαν, λοιπόν, να είναι αλάν­
θαστοι στα λόγια.
Εξ άλλου, ο ίδιος ο Χριστός δεν θεράπευε την ημέρα
του Σαββάτου προς μεγάλο σκανδαλισμό των Φαρισαίων
και των γιατρών;
Η αληθινή ανεξάρτητη ηθική είναι εκείνη που εμπνέ-
εται από την ανεξάρτητη θρησκεία.
Ά ρα, η ανεξάρτητη ηθική πρέπει να είναι εκείνη των
ανθρώπων η άλλη είναι φτιαγμένη για τα παιδιά.
Δεν θα μπορούσαμε να είχαμε στη θρησκεία ένα υπό­
δειγμα τελειότερο από τον Ιησού Χριστό. Ο Ιησούς εξα­
σκούσε τη θρησκεία του Μωυσή, αλλά δεν ήταν υποδου­
λωμένος σ ’ αυτήν. Έ λεγε ότι ο νόμος έχει γίνει για τον
άνθρωπο. Απορρίφθηκε από τη συναγωγή χωρίς γ ι’ αυτό
το λόγο να συχνάζει λιγότερο στο ναό. Στους μαθητές του
δεν σύστηνε παρά την ευσπλαχνία. Πέθανε δίνοντας άφε­
ση αμαρτιών σ’ ένα μετανοούντα ένοχο και παραδίνοντας
τη μητέρα του στη φροντίδα του αγαπημένου του μαθητή.
Και οι ιερείς παρευρίσκοντο <5την τελευταία του ώρα μόνο
για να τον καταραστούν.
Το εξισορροπητικό σημείο στη θρησκεία είναι η από­
λυτη ελευθερία της συνειδήσεως και η εκούσια υπακοή
στην εξουσία που ρυθμίζει τη δημόσια παιδεία, την πειθαρ­
χία και τη λατρεία.
Στην πολιτική, είναι η δεσποτική κυβέρνηση του νόμου
που εγγυάται την ελευθερία όλων μέσα στην τελειότερη
56
ιεραρχική τάξη.
Στη δυναμική είναι το κέντρο ισορροπίας.
Στην Καμπαλά είναι ο γάμος των ΕλοΓμ.
Στη Μαγεία είναι το κεντρικό σημείο ανάμεσα στην
αντίσταση και τη δράση, είναι η ταυτόχρονη χρησιμοποί­
ηση του ob και του od για τη δημιουργία του aour.
Στον Ερμητισμό είναι η αδιάλυτη ένωση του Υδραρ­
γύρου και του Θείου.
Σε όλα τα πράγματα είναι η ένωση του αληθινού, του
καλού, του ωραίου και του δίκαιου.
Είναι η αναλογία του όντος και της ζωής, είναι η αιω­
νιότητα μέσα στο χρόνο και η ικανότητα που γεννά το
χρόνο μέσα στην αιωνιότητα.
Είναι το ένα του παντός και το παν του ενός πράγματος.
Είναι ο ιδεαλισμός του ανθρώπου, καθώς συναντά τον
ρεαλισμό του Θεού.
Είναι η σχέση ανάμεσα στην αρχή και το τέλος, που
ορίζει το Ωμέγα από το 'Αλφα και το Άλφα από το
Ωμέγα.
Είναι, τέλος, εκείνο που οι μεγάλοι μυημένοι σκιαγρά­
φησαν κάτω από το μυστηριώδες όνομα του Azoth.

57
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ VIII

ΤΑ ΑΚΡΟΤΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ

Η δύναμη των μαγνητών βΩί

τους και το εξ,σορρο„ητιι<ό ^ ° υ ς δύο πόλους
μέσον αναμεσα στους δύο πόλουα° βρίσ«εται στο
Η δράση τον ενός πόλου εδ
TOO αντίθετον πόλου, 6Πως ° Π0 ">
η αριστερή απόκλιση από το T° U £K^ P ° 6c
λογω της δεξιάς αποκλίσεως Ρ'κο °nueio υπάρνε.
Αυτός ο νόμος της φοσικήο in
της ηθικής ισορροπίας. Ο, δ υ ν ά π ^ Τ ' ^ ^ και νόμος
και συγκλίνουν στο κεντρ,κό σ η π έ ΐ μ ° υΤα' OTa όκρα
Καη
Οι °δειλοί
7 Γ °υ συυθυ:
και άμε μόυ°
οι χλιαροί είνοιΖf αδυνΓ°ξύ
αμ,α· Τωυ
παρασυρθούν από την κίνπ Τ(Γ ^ ° ' ΠΟυ «ΡΠνοντα, να
,κανο. για μια δικη τους κίνηση αλλωυ κα, δεν είνα,
Τα άκρα μοιάζουν και ανγίΓ
τίας του νόμου της αναλογίας τ,Τ ,'ί. Τ° Λένα το άλλο ε£ «,
Αποτελούν τη δύναμη της . αντ'θετων.
σαν ποτέ να αναμε,χθοόν. Αν ^ Κ°" δευ θ° Μπορού
με το ψυχρό παυουν να υπάΡχο’υυ £ ™ θερμό
γίνονται χλιαρό. Λ ΰεΡμο και ψυχρό κ
«Τι μπορώ να κάνω γ,α σ Μ ^ · λέει
r u σενα,», ^
n Al i e „ ’ ° '

Β Α λ ^ ν δ ρ ο ς σ το ν
Διογένη. «Τραβήξου, γιατί μου κρύβεις τον ήλιο», απαντά
ο κυνικός φιλόσοφος. Τότε ο κατακτητής αναφωνεί: «Αν
δεν ήμουν Αλέξανδρος, θα ήθελα να ήμουν Διογένης».
Να δύο υπερηφάνειες που αλληλοκατανοούνται και αλ-
ληλοαγγίζονται, αν και είναι τοποθετημένες στα άκρα της
κοινωνικής κλίμακας.
Γιατί ο Ιησούς πήγε να ψάξει τη Σαμαρίτιδα, αφού υπήρ­
χαν τόσες τίμιες γυναίκες στην Ιουδαία; Γ ιατί δέχεται τα
χάδια και τα δάκρυα της Μαγδαληνής; Μας το λέει ο ίδιος:
γιατί αυτή αγάπησε πολύ.
Δεν κρύβει την προτίμησή του για τους κακόφημους
ανθρώπους, όπως ο τελώνης, και για τους άσωτους γιούς.
Αισθανόμαστε στις ομιλίες του, ότι και μόνον ένα δάκρυ
του Κάιν θα ήταν πολυτιμότερο στα μάτια του από ολόκληρο
το αίμα του 'Αβελ.
Οι άγιοι συνήθιζαν να λένε ότι αισθάνονται ίσοι με τους
τρομερότερους εγκληματίες, και είχαν δίκηο. Οι κακούρ­
γοι και οι άγιοι είναι ισοδύναμοι, όπως οι αντίθετοι δίσκοι
της ίδιας ζυγαριάς. Και οι δύο στηρίζονται στα άκρα. Η
απόσταση από ένα κακούργο σε ένα σοφό είναι το ίδιο
μεγάλη, όσο και από ένα σοφό σε ένα κακούργο.
Αυτές είναι οι ακρότητες της ζωής, οι οποίες αντιμα-
χόμενες συνεχώς δημιουργούν την εξισορροπημένη κίνησή
της. Αν σταματούσε ο ανταγωνισμός στην εκδήλωση των
δυνάμεων, τα πάντα θα σταματούσαν σε μιαν ακίνητη ισορ­
ροπία και αυτό θα ήταν ο παγκόσμιος θάνατος.
Αν όλοι οι άνθρωποι ήταν σοφοί, δεν θα υπήρχαν πλέον
ούτε πλούσιοι, ούτε φτωχοί, ούτε υπηρέτες, ούτε βασιλείς,
ούτε υπήκοοι. Και σε λίγο δεν θα υπήρχε ούτε κοινωνία.
Αυτός ο κόσμος είναι ένα τρελλοκομείο και οι σοφοί είναι
οι νοσοκόμοι του. Ένα νοσοκομείο όμως γίνεται για τους
ασθενείς. Είναι ένα προκαταρκτικό σχολείο για την αιώνια
ζωή, αυτό όμως που χρειάζεται πρώτο σε ένα σχολείο είναι
οι μαθητές.
59
 Η σοφία είναι ο σκοπός που πρέπει να πο
είναι το έπαθλο του διαγωνισμού. Ο Θεός την δ' σ^ 0ΓΓω^Η
την αξίζει, δεν είναι χάρισμα κανενός. IV61 σε όποιον
Η εξισορροπητική δύναμη βρίσκεται στο κε
μείο, όμως η κινητήρια δύναμη εκδηλώνεται π ^ ΡίΚΟ ση’
άκρα. Οι τρελλοί είναι αυτοί που αρχίζονν αντοτε στα
σεις, οι σοφοί είναι εκείνοι που τις τελειώ νου^ εΠαυσστ° Γ-
Στις πολιτικές επαναστάσεις, έλεγε ο Ντον '
σία ανήκει στον mo εγκληματία. Στις θρη V’ Ρ ε^ου~
ναστάσεις οι φανατικοί είναι εκείνοι που Kq * εϋΤ,,κές επα-
ρασύρουν τους άλλους. τ σναΥκη πα-
Αυτό γίνεται γιατί οι μεγάλοι άγιο, και οι ufv ' ϊ
ματίες είναι εξ ίσου ισχυροί μαγνητιστές
Θέληση εξημμένη από τη συνήθεια πράβει I ιαθέτ°υ ν
φύσεως. Ο Μαρά γοήτευε την ΕθνοσυνέλευJ * G!Vriov Της
τον μισούσαν και τον υπάκουαν ενώ τον ? που όλοι
0 Μandrin τολμούσε να διασχίζει και να λ Κατα,ρ,(^ντουσαν.
μέσα στη μέρα και κανείς δεν τολμούσε Τ1$ πόλεις
τον θεωρούσαν μάγο! Πίστευαν ότι αν τον 6 °V Η^τα^ωξεν
κρεμάλα, θα κρεμούσε αυτός τον δήμιο κη ' Πν° ύσαν °την
νε, αν/ δεν διακινδύνευε
λ /
όλη τη φήυη 1'σως νσ το έκα-
' *Η } t O U f J P 1 1 ι/ ν «
|
·'·■?■
περιπετεια και δεν αφηνόταν να πιαστεί ι * εΡωτικη ?
σαν άλλος Σαμψών στα γόνατα της Δ α λ ι ^ τΡ0πο ί
Η αγάπη των γυνα,κών είνα, ο θρίαμβί Tnr ,
Είναι η δοξα των σοφών, ομως γ,α τους ε λ ^ υσΠς.
τους αγίους είναι το πιο επικίνδυνο πράγμα Τ*ες και '
Οι εγκληματία δεν πρέπε, να ερωτεύονΤ„, .
με ΤΤ) λαιμητόμο, την οποία ο Lacenaire αποκ λ ΠΟρα μόυο
του μνηστή, και οι άγιοι δεν πρέπει να πο ° υσε ωΡοία
παρά μόνο στα κεφάλια των νεκρών ΡΟσΨεΡθυν φιΧ,^
Οι κακούργοι και οι άγιοι είναι άνθρωπο, '
βολικοί και εχθροί της φύσεως. Και ο λαϊκό ' Α° ΌΊ1ερ~
να τους μπερδεύει συχνά δανείζοντας σ τ<’ Ρυ ° 5 φαίν€τα»
ξεις τερατώδους σκληρότητας και o m »r αγίθυς ηΡ<*· ί
„ ς σΠΜους κακο- I
DU I
ποιους πράξεις φιλανθρωπίας.
Ο Ά γιος Συμεών ο στυλίτης δέχεται επάνω στην κο-
λώνα του την επίσκεψη της μητέρας του, που θέλει να τον
αγκαλιάσει προτού πεθάνει. Ο χριστιανός φακίρης όχι μόνο
δεν κατεβαίνει, αλλά κρύβει και το πρόσωπό του για να
μην τη βλέπει! Η δύστυχη γυναίκα σβύνει μέσα στα δάκρυα
φωνάζοντας το γιό της, αλλά ο άγιος την αφήνει να πε-
θάνει.
Αν μας έλεγαν κάτι τέτοιο για κάποιον κακούργο, θα
βρίσκαμε ότι υπερβάλλει ως προς την εικόνα των κακουρ­
γημάτων του.
Ω βλακεία, βλακεία των ανθρώπων!
Οι αταξίες στην ηθική τάξη δημιουργούν αταξίες στη
φυσική τάξη και έχουμε αυτά που ο κόσμος αποκαλεί θαύ­
ματα. Πρέπει να είσαι Βαλαάμ για να ακούσεις να μιλά
ένα γαϊδούρι. Η φαντασία των ανόητων είναι η τροφός των
θαυμάτων. Ό ταν ένας άνθρωπος έχει πιεί υπερβολικά,
νομίζει ότι οι άλλοι τρικλίζουν και ότι η φύση μετακινείται
για να τον αφήσει να περάσει.
Εσείς, λοιπόν, που αποβλέπετε στο εξαιρετικό, εσείς
που θέλετε να κάνετε θαύματα, γίνετε άνθρωποι της υπερ­
βολής. Η σοφία δεν γίνεται ποτέ αντιληπτή, γιατί βρίσκε­
ται πάντοτε μέσα στην τάξη και την ηρεμία, μέσα στην
αρμονία και την ειρήνη.
Ό λα τα ελαττώματα έχουν τους αθάνατους αντιπρο­
σώπους τους, οι οποίοι εξ αιτίας της υπερβολής εδόξασαν
το αίσχος τους. Η υπερηφάνεια έχει τον Αλέξανδρο, αν όχι
τον Διογένη ή τον Ηρόστρατο. Ο θυμός έχει τον Αχιλλέα
και η ζήλεια τον Κάιν ή τον Θερσίτη. Η αγάπη της χλιδής
έχει τη Μεσσαλίνα, η λαιμαργία τον Βιτέλιο, η τεμπελιά
τον Σαρδανάπαλο και η φιλαργυρία το βασιληά Μίδα.
Βάλτε αντίθετα σε αυτούς τους γελοίους ήρωες άλλους
ήρωες, οι οποίοι με αντίθετα μέσα φθάνουν ακριβώς στους
ίδιους σκοπούς: ο άγιος Φραγκίσκος, ο χριστιανός Διογέ­
61
νης, ο οποίος εξ αιτίας της υπερβολικής ταπεινότητας περ-
νιέται ως ίσος με τον Ιησού. Ο άγιος Γρηγόριος VII, η πα­
ραφορά του οποίου συνταράζει την Ευρώπη και διακυβεύ-
ει την παποσύνη. Ο άγιος Βερνάρδος, ο πελιδνός διώ­
κτης του Abailard, η δόξα του οποίου εκμηδένιζε τη δική
του. Ο άγιος Αντώνιος, που η ακάθαρτη φαντασία του
ξεπερνούσε τα όργια του Τιβέριου και του Τριμαλκύωνος.
Οι πεινασμένοι ερημίτες ήταν παραδομένοι διαρκώς στα
πειναλέα όνειρα του Ταντάλου και εκείνοι οι φτωχοί μο­
ναχοί, τόσο διψασμένοι πάντοτε για χρήμα.
Τα άκρα αγγίζονται μεταξύ τους, όπως είπαμε, εκείνο
δε που δεν είναι σοφία δεν θα μπορούσε να είναι αρετή.
Τα άκρα είναι οι εστίες της παραφροσύνης και παρ’ όλα
τα ασκητικά όνειρα και τα μύρα της αγιωσύνης, η τρέλλα —
αίγουρα — εργάζεται πάντοτε για τα ελαττώματα.
Οι επικλήσεις, εκούσιες ή ακούσιες, είναι εγκλήματα.
Οι άνθρωποι τους οποίους βασανίζει ο μαγνητισμός του
κακού και στους οποίους εμφανίζεται με ορατή μορφή,
κουβαλουν τον πονο των προσβολών που έκαναν στη
φύση. Μία υστερική καλόγρια δεν είναι λιγότερο ακάθαρτη
από μία ανήθικη γυναίκα: η μία ζει μέσα σ ’ ένα τάφο και
η άλλη σ ’ ένα χαμαιτυπείο. Συχνά όμως η γυναίκα του
τάφου έχει ένα χαμαιτυπείο στο στήθος της και η γυναίκα
του πορνείου κρύβει στο στήθος της έναν τάφο.
Όταν ο δυστυχής Urbain Grandier, ξεπληρώνοντας
με αγριότητα το άδικο των παράτολμων όρκων του, κατα­
ραμένος ως δήθεν μάγος και περιφρονημένος ως ακόλα­
στος ιερέας, βάδιζε προς τον θάνατο με την καρτερία ενός
σοφού και την υπομονή ενός μάρτυρα, οι ευλαβείς Ουρ-
σουλίνες της Λουντέν, χορεύοντας σαν βακχίδες και βά­
ζοντας τον σταυρό ανάμεσα στα πόδια τους, εγκαταλεί-
πονταν στις πιο ανόσιες και πιο βδελυρές επιδείξεις. Τα
συμπονούσαν αυτά τα κακομοίρα θύματα! Και ο Grandier,
κομματιασμένος από τα βασανιστήρια και δεμένος στον
62
πάσσαλο, όπου αργά αργά τον πλησίαζαν οι φλόγες, χωρίς
να βγάλει ούτε ένα παράπονο από το στόμα του, είχε θεω­
ρηθεί ο δήμιός τους!
Απίστευτο πράγμα, αλλά οι μοναχές ήταν εκείνες που
στην πραγματικότητα αντιπροσώπευαν την αρχή του κα­
κού, που την πραγμάτωναν και την ενσάρκωναν στους
ίδιους τους εαυτούς τους. Εκείνες ήταν που βλασφημούσαν,
που προσέβαλλαν, που κατηγορούσαν και που έστελναν
στον θάνατο το αντικείμενο τού ανόσιου πάθους τους! Εκεί­
νες και οι εξορκιστές τους είχαν επικαλεσθεί ολόκληρη την
κόλαση, ενώ ο Grandier, που δεν μπορούσε ούτε να τις
κάνει να πάψουν, είχε καταδικασθεί ως μάγος και κύριος
των δαιμόνων.
Ο διάσημος εφημέριος της Ars, ο σοφός Μ. Viannay,
όπως λένε οι βιογράφοι του, παρενοχλείτο από τον δαίμονα,
που ζούσε μαζί του μέσα σ ’ ένα είδος οικειότητας. Έτσι,
ο καλός εφημέριος ήταν μάγος χωρίς να το γνωρίζει, έκανε
ακούσιες επικλήσεις. Πώς αυτό; Μια φράση που του απο­
δίδεται θα μας το εξηγήσει. Είχε πει μιλώντας για τον εαυ­
τό του: «Γνωρίζω κάποιον, ο οποίος θα είχε ξεγελασθεί για
τα καλά, αν δεν υπήρχαν αιώνιες ανταμοιβές!». Θα είχε,
λοιπόν, σταματήσει να κάνει το καλό, αν δεν ήλπιζε πλέον
σε ανταμοιβή; Η φύση παραπονιόταν στο βάθος της συ-
νειδήσεώς του; Αισθανόταν άδικος απέναντι της;
Η ίδια η ζωή ενός σοφού δεν αποτελεί την ανταμοιβή
του; Η μακάρια αιωνιότητα δεν αρχίζει γΓ αυτόν επάνω
στη γη; Αυτός που κατέχει την αληθινή σοφία, μπορεί ποτέ
να έχει ξεγελαστεί; Γενναίε άνθρωπε, αν το είπες αυτό,
είναι γιατί αισθανόσουν την υπερβολή του ζήλου σου. Είναι
γιατί η καρδιά σου λυπόταν για χαμένες τίμιες απολαύ­
σεις. Είναι γιατί η μητέρα φύση παραπονιόταν για σένα,
όπως για ένα αχάριστο παιδί.
Ευτυχισμένες οι καρδιές στις οποίες η φύση δεν έχει να
παρατηρήσει τίποτα. Ευτυχισμένα τα μάτια που ψάχνουν
63
παντού την ωραιότητα. Ευτυχισμένα τα χέρια που γνωρί­
ζουν να σκορπίζουν πάντοτε τα καλά και τα χάδια. Ευτυχι­
σμένοι οι άνθρωποι που, έχοντας να διαλέξουν ανάμεσα
σε δύο κρασιά, προτιμούν το καλύτερο και είναι συχνά πιο
ευτυχισμένοι να το προσφέρουν στους άλλους παρά να το
πιούν οι ίδιοι. Ευτυχισμένα τα χαριτωμένα πρόσωπα, που
τα χείλη τους είναι γεμάτα από χαμόγελα και φιλιά!
Αυτοί δεν θα ξεγελασθούν ποτέ, γιατί, μετά από την
ελπίδα της αγάπης, ό,τι υπάρχει καλύτερο στον κόσμο είναι
η ανάμνηση ότι έχεις αγαπήσει. Και μόνον τότε τα πράγμα­
τα αξίζουν να είναι αθάνατα, όταν η ανάμνησή τους μπορεί
πάντοτε να δίνει την ευτυχία!

64
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ IX

Η ΑΙΩΝΙΑ ΚΙΝΗΣΗ

Η αιώνια κίνηση είναι ο αιώνιος νόμος της ζωής. Εκδη­

λώνεται παντού, όπως η αναπνοή στον άνθρωπο, με τη
μορφή της έλξης και της άπωσης.
Κάθε δράση προκαλεί μιαν αντίδραση, κάθε αντίδραση
είναι ανάλογη με τη δράση.
Μία αρμονική δράση παράγη την ανάλογή της σε αρμο­
νία αντίδραση. Μία δυσαρμονική δράση έχει ως αποτέ­
λεσμα μιαν αντίδραση φαινομενικά άτακτη, αλλά στην
πραγματικότητα εξισορροπητική.
Αν στη βία ανατάξετε τη βία, τότε την διαιωνίζετε, αν
όμως στη βία αντιτάξετε τη δύναμη της αγάπης, κάνετε
τη γλυκύτητα να θριαμβεύσει και σπάζετε τον κύκλο της
βίας.
Υπάρχουν αλήθειες που φαίνονται αντίθετες μεταξύ
τους, γιατί η αιώνια κίνηση τις κάνει να θριαμβεύουν
κάθε μία με τη σειρά της.
Η ημέρα και η νύκτα υπάρχουν ταυτόχρονα, αλλά σε
διαφορετικά ημισφαίρια.
Υπάρχει σκιά την ημέρα, υπάρχουν φώτα την νύκτα,
και η σκιά κάνει την ημέρα πιο λαμπρή, όπως τα φώτα την
νύκτα την κάνουν να φαίνεται πιο μαύρη.

65
 ' Ετσι, η ορατή ημέρα και η ορατή νύκτα δεν υφίστανται
παρά μόνο για τα μάτια μας. Το αιώνιο φως είναι αόρατο
για τα θνητά μάτια και γεμίζει την απεραντοσύνη.
Η ημέρα των ψυχών είναι η αλήθεια και η νύκτα είναι
το ψεύδος.
Κάθε αλήθεια προϋποθέτει και χρειάζεται ένα ψεύδος
λόγω του πεπερασμένου των μορφών, και κάθε ψεύδος
προϋποθέτει και χρειάζεται μιαν αλήθεια μέσα στις επα­
νορθώσεις του πεπερασμένου που γίνονται από το άπειρο.
Κάθε ψεύδος περιέχει κάποια αλήθεια, που είναι η ακρί­
βεια της μορφής, και κάθε αλήθεια για μας είναι τυλιγμένη
με ένα ψεύδος, που είναι το πεπερασμένο του φαινομέ­
νου της.
Έτσι, είναι αλήθεια ή απλώς πιθανόν, ότι υπάρχει ένα
απέραντο πρόσωπο ή τρία πρόσωπα που δεν αποτελούν πα­
ρά ένα, το οποίο είναι αόρατο και ανταμείβει αυτούς που
το υπηρετούν αφήνοντάς τους να το ιδούν. Είναι παρόν
παντού, ακόμη και στην κόλαση, όπου βασανίζει τους
κολασμένους στερώντας τους την παρουσία του. Θέλει
τη σωτηρία όλων, αλλά δίνει την χάρη σε πολύ λίγους.
Επιβάλλει σε όλους έναν τρομερό νόμο επιτρέποντας ο,τι-
δήποτε μπορεί να κάνει τη γνώση αυτού του νόμου αμφί­
βολη. Υπάρχει, λοιπόν, ένας τέτοιος Θεός; Ό χι, ασφαλώς
όχι! Η ύπαρξη του Θεού που βεβαιώνεται κάτω απ’ αυτήν
τη μορφή είναι μία μεταμφιεσμένη αλήθεια, τυλιγμένη ολό­
κληρη μέσα σε ψεύδη.
Πρέπει μήπως να αναγνωρίσουμε, ότι το παν υπήρξε
και θα υπάρχει, ότι η αιώνια ουσία αρκείται στον εαυτό της
όντας προσδιορισμένη κατά τη μορφή από την αιώνια κί­
νηση; Ό τι έτσι όλα είναι δύναμη και ύλη, ότι η ψυχή δεν
υπάρχει, ότι η σκέψη δεν είναι παρά η λειτουργία του εγκε­
φάλου και ότι ο Θεός δεν θα μπορούσε να είναι τίποτε άλλο
από το μοιραίο του όντος; Ό χι, βέβαια, γιατί αυτή η από­
λυτη άρνηση της διάνοιας θα απωθούσε ακόμη και το έν­
66
στικτό των ζώων. Είναι φανερό ότι η αντίθετη βεβαίωση
απαιτεί την πίστη στον Θεό.
Αυτός ο Θεός εκδηλώνεται έξω από τη φύση και προ­
σωπικά στους ανθρώπους επιβάλλοντάς τους ιδέες, αντί­
θετες στη φύση ή τη λογική;
Ό χι, βέβαια, γιατί το γεγονός αυτής της αποκαλύψεως,
αν υπήρχε, θα ήταν πασιφανές σε όλους. Και, επί πλέον,
το ίδιο το γεγονός μιας εξωτερικής εκδηλώσεως που προ­
έρχεται από ένα άγνωστο όν θα αποτελούσε μιαν αναντίρ­
ρητη πραγματικότητα: αν αυτό το ον δειχνόταν σε αντίθεση
με τη λογική και τη φύση που έρχονται από τον Θεό, δεν
θα μπορούσε να είναι Θεός. Ο Μωϋσής, ο Μωάμεθ, ο Πά­
πας, ο μεγάλος Αάμα λένε ότι ο Θεός μίλησε στον καθέναν
απ’ αυτούς εξαιρώντας τους άλλους, και ότι του είπε πως
οι άλλοι ήταν ψεύτες. Μα, λοιπόν, είναι όλοι τους ψεύτες;
Ό χι, σφάλλουν όταν διχάζονται και λένε την αλήθεια
όταν συμφωνούν.
Όμως, ο Θεός τους μίλησε ή δεν τους μίλησε; Ο Θεός
δεν έχει στόμα ούτε γλώσσα για να μιλά με τον ανθρώπινο
τρόπο. Αν μιλά, είναι μέσα στις συνειδήσεις και μπορούμε
όλοι ν ’ ακούσουμε τη φωνή του.
Είναι εκείνος που επιδοκιμάζει μέσα στις καρδιές μας
τα λόγια του ίησού, του Μωϋσή, όταν είναι σοφά και του
Μωάμεθ, όταν είναι ωραία. Ο Θεός δεν είναι μακρυά μας,
λέει ο Ά γιος Παύλος, γιατί μέσα του ζούμε, κινούμαστε
και υπάρχουμε.
Ευτυχισμένες οι αγνές καρδιές, λέγει ο Χριστός, γιατί
αυτές θα δουν τον Θεό. Να δεις τον Θεό που είναι αόρατος,
σημαίνει να τον αισθανθείς στη συνείδησή σου, σημαίνει
να τον ακούσεις να μιλά μέσα στην καρδιά σου.
Ο Θεός του Ερμή, ο Θεός του Πυθαγόρα, του Ορφέα,
του Σωκράτη, του Μωϋσή και του ίησού δεν αποτελούν
παρά ένα και τον ίδιο Θεό που μίλησε σε όλους. Ο μύθος
του Κρισνά είναι το ίδιο ωραίος με το Ευαγγέλιο του Ματ­
67
θαίου, και υπάρχουν θαυμάσιες σελίδες μέσα στο Κοράνι.
Αλλά υπάρχουν και ανόητες και αποκρουστικές μέσα στη
θεολογία όλων των θρησκειών.
Τα μυστήρια του Χριστιανισμού, έτσι όπως τα καταλα­
βαίνουν ο Ιωάννης ο Ευαγγελιστής και οι σοφοί πατέρες
της Εκκλησίας, είναι υπέροχα. Όμως τα ίδια μυστήρια,
εξηγημένα ή μάλλον καμωμένα ακατανόητα από τους
Garassus, τους Escobar και τους Veuillots, είναι γελοία και
σιχαμερά. Η καθολική θρησκεία είναι θαυμάσια ή αξιοθρή­
νητη, ανάλογα με τους ιερείς και τους ναούς.
Έτσι, μπορούμε να πούμε με την ίδια αλήθεια, ότι το
δόγμα είναι αληθινό ή ότι είναι ψεύτικο, ότι ο Θεός μίλησε
ή δεν μίλησε, ότι η Εκκλησία είναι αλάνθαστη ή ότι σφάλλει
καθημερινά, ότι γκρεμίζει τη δουλεία ή ότι συνομωτεί κατά
της ελευθερίας, ότι ανυψώνει τον άνθρωπο ή τον αποκτη­
νώνει.
Μπορούμε να βρούμε αξιοθαύμαστους πιστούς ανά­
μεσα σ ’ εκείνους που η Εκκλησία αποκαλεί άθεους, όπως
και άθεους ανάμεσα σ’ κείνους που παρουσιάζονται ως
πιστοί. Πώς να ελευθερωθεί κανείς απ’ αυτές τις αυταπό­
δεικτες αντιθέσεις; Ενθυμούμενος ότι υπάρχει σκιά μέσα
στη μέρα και φώτα μέσα στη νύκτα, χωρίς να παραλείπει
να μαζεύει το καλό που βρίσκεται συχνά μέσα στο κακό
και να φυλάγεται από το κακό που μπορεί να κρύβεται
μέσα στο καλό.
Ο πάπας Πίος IX έδωσε κάτω από το όνομα του Syllabus
μία σειρά προτάσεων τις οποίες καταδικάζει και που οι
περισσότερες απ’ αυτές μοιάζουν να είναι αναντίρρητα
αληθινές από την άποψη της επιστήμης και της λογικής.
Εν τούτοις, κάθε μία απ’ αυτές τις προτάσεις περικλείει
και κρύβει μία ψευδή έννοια, η οποία καταδικάστηκε νό­
μιμα. Θα πρέπει γΓ αυτό να παραιτηθούμε από την αλη­
θινή και φυσική αίσθηση που παρουσιάζουν στην πρώτη
προσέγγιση; Ό ταν η εξουσία παίζει κρυφτό, θα την ψάξει
68
όποιος θέλει, όσο για μας μάς είναι αρκετό να την αναγνω­
ρίζουμε όταν γίνεται φανερή.
Ο έξυπνος επίσκοπος της Ορλεάνης, ο πολεμοχαρής
κύριος Dupanloup, απέδειξε, ερχόμενος σε αντίθεση με τον
πάπα, ότι ο Syllabus δεν εννοεί και δεν θα μπορούσε να
εννοεί αυτό που φαίνεται να λέει. Αν είναι ένας λεκτικός
γρίφος, ας μην αναμειχθούμε εμείς που δεν είμαστε μυη-
μένοι στα βάθη της αυλής της Ρώμης.
Πόσες μεγάλες αλήθειες είναι κρυμμένες κάτω από
δογματικές φόρμουλες, σκοτεινές κατά τα φαινόμενα,
μέχρι του σημείου του γελοίου; Χρειαζόμαστε παραδείγ­
ματα; Αν έλεγε κάποιος σε έναν Κινέζο ότι οι Ευρωπαίοι
λατρεύουν ως υπέρτατο Θεό του σύμπαντος έναν Εβραίο
που πέθανε στο τελευταίο μαρτύριο, και ότι τον ανασταί-
νουν καθημερινά τρώγοντας τη σάρκα του με τη μορφή
ενός μικρού ψωμιού, ο μαθητής του Κομφούκιου δεν θα
αισθανόταν κάποια δυσκολία να πιστέψει, ότι είναι ικανοί
για τέτοιες υπερβολές λαοί, οι οποίοι στα μάτια του είναι
βάρβαροι, αλλά όχι και τελείως άγριοι; Και αν προσθέ­
σουμε ότι αυτός ο Εβραίος γεννήθηκε με την επέμβαση
ενός πνεύματος με τη μορφή περιστεράς, που επίσης είναι
Θεός, όπως και ο ίδιος ο Εβραίος, νομίζετε ότι η έκπληξη
και η περιφρόνησή του δεν θα έφθαναν μέχρι την απο­
στροφή;
Αλλά αν του λέγαμε ότι αυτός ο Θεός ήλθε στον κόσμο
για να πεθάνει μέσα στα βάσανα, ώστε να καταπραΰνει
τον πατέρα του, Θεό των Εβραίων, ο οποίος θεωρούσε
ότι δεν ήταν αρκετά Εβραίος και που με την ευκαιρία του
θανάτου του γιού του κατέλυσε τον Ιουδαϊσμό, τον οποίο
ο ίδιος είχε βεβαιώσει ότι πρέπει να είναι αιώνιος, τότε
ο Κινέζος δεν θα ένοιωθε πραγματικό θυμό;
Κάθε δόγμα για να είναι αληθινό, πρέπει να κρύβει
κάτω από μιαν αινιγματική μορφή μία αίσθηση κατ’ εξοχήν
λογική. Πρέπει να έχει δύο όψεις, όπως το θείο κεφάλι του
69
Ζοχάρ, μία φωτεινή και μία σκοτεινή.
Αν το χριστιανικό δόγμα, αφού είχε εξηγηθεί ως προς
το πνεύμα του, δεν ήταν αποδεκτό για έναν ευλαβή και
φωτισμένο Ισραηλίτη, θα έπρεπε να πούμε ότι αυτό το
δόγμα είναι ψευδές, και ο λόγος είναι απλός: την εποχή
που ήλθε ο Χριστιανισμός στον κόσμο, ο Ιουδαϊσμός ήταν
η αληθινή θρησκεία και ο ίδιος ο Θεός απέρριπτε — και
έπρεπε να απορρίπτει — εκείνο που αυτή η θρησκεία δεν
δεχόταν.
Είναι, λοιπόν, αδύνατο να μπορούσαμε να λατρεύουμε
ένα οποιοδήποτε πράγμα ή άνθρωπο. Πρέπει, πριν απ’ όλα,
να είμαστε προσηλωμένοι στον αγνό θεϊσμό και τον πνευ-
ματισμό του Μωυσέως. Η κοινωνία μας με τις ιδιαιτερό-
τητές της δεν είναι μία σύγχυση της φύσεως. Λατρεύουμε
τον Θεό στον Ιησού Χριστό και όχι τον Ιησού Χριστό στη
θέση του Θεού.
Θεωρούμε ότι ο Θεός αποκαλύπτεται μέσα στην ίδια
την ανθρωπότητα, ότι ενυπάρχει σε όλους μας με το πνεύμα
του Σωτήρος και αυτό, βέβαια, δεν έχει τίποτε το παράλογο.
Πιστεύουμε ότι το πνεύμα του Σωτήρος είναι το πνεύμα
της ευσπλαχνίας και της ευλαβείας, το πνεύμα της διανοίας
της επιστήμης και της καλής συμβουλής και μέσα σε όλα
αυτά δεν διακρίνω τίποτε που να μοιάζει με τον τυφλό
φανατισμό.
Τα δόγματά μας για την Ενσάρκωση, την Αγία Τριάδα,
την Απολύτρωση είναι τόσο αρχαία όσο και ο κόσμος, και
εξάγονται από την ίδια κρυμμένη διδασκαλία που ο μωσαϊ­
σμός κρατούσε αποκλειστικά για τους γιατρούς και τους
ιερείς του.
Το δένδρο των Σεφιρώθ είναι μία θαυμάσια έκθεση
του μυστηρίου της Τριάδος. Η πτώση του μεγάλου Αδάμ,
αυτή η γιγάντια σύλληψη ολόκληρης της εκπεσούσης
ανθρωπότητος, ζητά έναν επανορθωτή του εύρους του
Μεσσία, ο οποίος όμως θα εκδηλωθεί με την γλυκύτητα
70
του μικρού παιδιού που παίζει με τα λιοντάρια και προσκα-
λεί τα μικρά περιστέρια.
Ο Χριστιανισμός, όταν κατανοηθεί σωστά, είναι ο τε­
λειότερος Ιουδαϊσμός χωρίς την περιτομή και την ραββι-
νική δουλεία, συν την πίστη, την ευσπλαχνία και μία αξιο­
θαύμαστη κοινωνία.
Σήμερα έχει γίνει φανερό στους καλλιεργημένους αν­
θρώπους, ότι οι σοφοί Αιγύπτιοι δεν λάτρευαν ούτε τους
σκύλους ούτε τις γάτες ούτε τα λαχανικά. Το μυστικό δόγμα
των μυημένων ήταν ακριβώς το δόγμα του Μωυσέως,
όπως και του Ορφέως: Ένας μόνο παγκόσμιος Θεός,
αμετακίνητος όπως ο νόμος, γόνιμος όπως η ζωή, αποκα­
λυμμένος μέσα σ ’ ολόκληρη τη φύση, σκεπτόμενος μέσα
σε όλες τις διάνοιες, αγαπών μέσα σε όλες τις καρδιές·
αιτία και αρχή του είναι και των όντων χωρίς να συγχέεται
με αυτά, ασύλληπτος, σίγουρα όμως υπάρχων, εφ’ όσον
τίποτα δεν θα μπορούσε να υπάρχει χωρίς αυτόν.
Μη μπορώντας να τον δουν, οι άνθρωποι τον ονειρεύ­
τηκαν και η ποικιλία των θεών δεν είναι άλλο από την ποι­
κιλία των ονείρων τους.
Αν δεν ονειρεύεσαι όπως εγώ, θα είσαι κολασμένος
αιώνια, λένε οι ιερείς των διαφόρων θρησκειών για τους
αλλόθρησκους. Ας μη σκεπτόμαστε με τον ίδιο τρόπο.
-Ας περιμένουμε την ώρα της αφύπνισης.
Κάτω από ένα τίτλο του Michelet θα μπορούσαμε να
φτιάξουμε ένα ωραιότατο βιβλίο. Θα αποτελούσε μία
συμφωνία ανάμεσα στη Βίβλο, τις Πουράνας, τις Βέδες,
τα βιβλία του Ερμή, τον Όμηρο, το Κοράνι, τον Κομφού-
κιο. Αυτό το παγκόσμιο απάνθισμα θα μπορούσε να ονο-
μασθεί «Βίβλος της Ανθρωπότητος». Αντί να κάνει αυτή
την εργασία, ο τίμιος και θαλερός γέροντας απλώς την
υπέδειξε και σκιαγράφησε τον πρόλογο.
Η θρησκεία δεν άλλαξε ποτέ ως προς την ουσία της,
όμως κάθε εποχή, όπως και κάθε έθνος, έχει τις δικές
71
της προκαταλήψεις και σφάλματα. Στη διάρκεια των πρώ­
των χριστιανικών αιώνων πίστευαν ότι ο κόσμος αγγίζει
το τέλος του και αποκήρυσσαν όλα όσα ομορφαίνουν
τη ζωή. Οι επιστήμες, οι τέχνες, ο πατριωτισμός, η αγάπη
της οικογένειας, τα πάντα εγκαταλείποντο στη λήθη μπρο­
στά στα όνειρα του ουρανού. 'Αλλοι βάδιζαν προς το
μαρτύριο και άλλη στην έρημο, ενώ η αυτοκρατορία σω­
ριαζόταν σε ερείπια. Κατόπιν ήλθε η τρέλλα της θεολο-
γικής διαμάχης και οι Χριστιανοί αλληλοεξοντώνονταν για
λέξεις που δεν καταλάβαιναν. Στον Μεσαίωνα η απλότητα
των Ευαγγελίων δίνει τη θέση της στα σοφίσματα των σχο­
λών και επικρατούν οι δεισιδαιμονίες. Στην Αναγέννηση
εμφανίστηκε πάλι ο υλισμός, παραγνωρίστηκε η μεγάλη
αρχή της ενότητας και ο προτεσταντισμός έσπειρε στον
κόσμο τις εκκλησίες της ιδιοτροπίας. Οι καθολικοί ήταν
ανελέητοι και οι προτεστάντες αμείλικτοι.
' Επειτα ήλθε ο σκοτεινός ιανσενισμός με τα τρομερά του
δόγματα — ο Θεός που σώζει και καταδικάζει ανάλογα
με τις διαθέσεις του, η θρησκεία της λύπης και του θανά­
του. Ύστερα η Επανάσταση επέβαλε την ελευθερία με
την τρομοκρατία, την ισότητα με τη λαιμητόμο και την
αδελφότητα μέσα στο αίμα. Ακολούθησε μια δειλή και
προδοτική αντίδραση. Τα απειλούμενα συμφέροντα φό­
ρεσαν τη μάσκα της θρησκείας και το χρηματοκιβώτιο
έκανε συμμαχία με το σταυρό. Ακόμη εκεί βρισκόμαστε...
Οι φύλακες άγγελοι του θυσιαστηρίου αντικαταστάθη-
καν από ζουάβους — μισθοφόρους στρατιώτες — και το
βασίλειο του Θεού αντιστέκεται στη βία επάνω στη γη, όχι
πλέον με την απάρνηση και την προσευχή, αλλά με το χρή­
μα και την ξιφολόγχη. Εβραίοι και προτεστάντες διογκώ­
νουν την άρνηση του αγίου Πέτρου. Η θρησκεία δεν είναι
πια αντικείμενο πίστης, αλλά ζήτημα παρατάξεων.
Είναι φανερό ότι ο Χριστιανισμός δεν έχει γίνει ακόμη
κατανοητός και ότι επί τέλους απαιτεί τη θέση του. Γ ι’ αυτό
72
το λόγο όλα γκρεμίζονται και θα γκρεμίζονται, όσο δεν θα
έχει εγκαθιδρυθεί μέσα σε όλη του την αλήθεια και τη δύ­
ναμη, ώστε να παγιώνει την ισορροπία του κόσμου.
Οι ταραχές, λοιπόν, τις οποίες περνούμε δεν πρέπει
να μας ανησυχούν ιδιαίτερα, γιατί είναι το αποτέλεσμα της
αιώνιας κίνησης, που ανατρέπει όλα εκείνα που οι άνθρω­
ποι θέλουν να αντιτάξουν στους νόμους της αιώνιας ισορ­
ροπίας.
Οι νόμοι που κυβερνούν τον κόσμο κυριαρχούν και στη
μοίρα όλων των ανθρώπων. Ο άνθρωπος είναι γεννημένος
για την ξεκούραση, όχι όμως και για την αργία. Ξεκούραση
είναι η συνείδηση της ίδιας της ισορροπίας του, αλλά δεν
μπορεί να απαρνηθεί την αιώνια κίνηση εφ’ όσον η κίνηση
είναι η ζωή. Πρέπει να την υπομείνει ή να την κατευθύνει.
Ό ταν κάποιος την υπομένει σπάει, όταν την κατευθύνει
ξαναγιεννιέται. Πρέπει να υπάρχει ισορροπία και όχι αντα­
γωνισμός ανάμεσα στο πνεύμα και το σώμα. Η ανικανοποί­
ητη δίψα της ψυχής είναι το ίδιο θλιβερή με τις άμετρες
απαιτήσεις της σάρκας. Η φίλη δον ία, αντί να ηρεμήσει,
εξαγριώνεται από τις ανόητες στερήσεις. Οι πόνοι του σώ­
ματος κάνουν την ψυχή λυπημένη και αδύναμη, και η ψυχή
δεν είναι παργματικά βασίλισσα παρά μόνον όταν τα όρ­
γανα, οι υπήκοοί της, είναι τελείως ελεύθερα και καθη­
συχασμένα.
Υπάρχει ισορροπία και όχι ανταγωνισμός ανάμεσα στη
χάρη και στη φύση, εφ’ -όσον η χάρη είναι η κατεύθυνση
που ο ίδιος ο Θεός δίνει στη φύση. Εξ αιτίας της χάριτος
του Θεού ανθίζει η άνοιξη και καρποφορεί το καλοκαίρι.
Γ ιατί, λοιπόν, θα έπρεπε να περιφρονούμε τα λουλού­
δια που γοητεύουν τις αισθήσεις μας, το ψωμί που μας
τρέφει και το κρασί που μας δυναμώνει; Ο Χριστός μας
μαθαίνει να ζητάμε από τον Θεό το καθημερινό μας ψωμί.
Ας του ζητήσουμε και τα τριαντάφυλλα της κάθε άνοιξης
και τη σκιά του κάθε καλοκαιριού. Ας του ζητήσουμε του­
λάχιστον για κάθε καρδιά μιαν αληθινή φιλία και μιαν έντι­
μη και πραγματική αγάπη για κάθε ύπαρξη.
Υπάρχει ισορροπία και δεν πρέπει να υπάρχει ποτέ
ανταγωνισμός ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα. Ο νό­
μος της μεταξύ τους ενώσεως είναι η αμοιβαία αφοσίωση.
Η γυναίκα πρέπει να αιχμαλωτίσει τον άνδρα με τη γοητεία
και ο άνδρας πρέπει να χειραφετήσει τη γυναίκα με την
διάνοια. Εκεί βρίσκεται η σοφή ισορροπία. Έξω απ’ αυτήν
πέφτουμε στον μοιραίο εγωισμό. Στην εκμηδένιση της γυ­
ναίκας από τον άνδρα αντιστοιχεί η ταπείωση του άνδρα
από τη γυναίκα. Θεωρείτε τη γυναίκα σαν πράγμα που
αγοράζεται, και εκείνη υπερεκτιμά τον εαυτό της και σας
καταστρέφει. Την κάνετε ένα δημιούργημα από σάρκα και
λάσπη, και εκείνη σας διαφθείρει και σας λερώνει.
Υπάρχει ισορροπία, και δεν θα μπορούσε να υπάρξει
πραγματικός ανταγωνισμός ανάμεσα στην τάξη και την
ελευθερία, στην υπακοή και την ανθρώπινη αξία.
Κανείς δεν έχει δικαίωμα στη δεσποτική και αυθαίρετη
εξουσία. ' Οχι, κανείς, ούτε ακόμη και ο ίδιος ο Θεός. Κανείς
δεν είναι ο απόλυτος κύριος κανενός. Ακόμη και ο βοσκός
δεν είναι απόλυτος κύριος του σκύλου του. Ο νόμος του
νοήμονος κόσμου είναι η κηδεμονία. Αλλά εκείνοι που
πρέπει να υπακούουν το κάνουν για το δικό τους καλό.
Κατευθύνουμε τη θέλησή τους, αλλά δεν την καθυποτάσ­
σουμε. Μπορούμε να δεσμεύσουμε την θέληση κάποιου,
αλλά δεν την διαταράζουμε ποτέ.
Να είσαι βασιλιάς σημαίνει να είσαι αφοσιωμένος στην
προστασία των βασιλικών δικαιωμάτων απέναντι στα δι­
καιώματα του λαού' και όσο πιο ισχυρός είναι ο βασιλιάς,
τόσο περισσότερο είναι πραγματικά ελεύθερος ο λαός. Για-
τί η ελευθερία χωρίς πειθαρχία και προστασία είναι η χειρό­
τερη σκλαβιά. Γίνεται αναρχία, που είναι τυραννία όλων
μέσα στη σύγκρουση των φατριών. Η αληθινή κοινωνική
ελευθερία είναι η απολυταρχία της δικαιοσύνης.
 Η ζωή του ανθρώπου εναλλάσεται: ανάλογα ξαγρυπνά
ή κοιμάται βυθισμένος στη διάρκεια του ύπνου μέσα στη
συλλογική και παγκόσμια ζωή. Ονειρεύεται την προσω­
πική του ύπαρξη χωρίς να έχει συνείδηση του χρόνου και
του τόπου. Ό ταν επιστρέφει στην ατομική και υπεύθυνη
ζωή, στην κατάσταση της εγρήγορσης, ονειρεύεται τη
συλλογική και αιώνια ύπαρξή του. Το όνειρο είναι το φως
μέσα στη νύκτα. Η πίστη στα θρησκευτικά μυστήρια είναι
η σκιά που εμφανίζεται στο βάθος της ημέρας.
Στην αιωνιότητα του ανθρώπου υπάρχει αλληλοδια­
δοχή, ίσως όπως στη ζωή του, και πρέπει να αποτελείται
από εγρήγορση και ύπνο. Ονειρεύεται όταν νομίζει ότι ζει
μέσα στην αυτοκρατορία του θανάτου, άγρυπνά όταν δίνει
συνέχεια στην αθανασία του και αναπολεί τα όνειρά του.
Ο Θεός, γράφει η Γένεση, απέστειλε τον ύπνο στον
Αδάμ και όσο κοιμόταν, πήρε απ’ αυτόν την Χαβάχ με
σκοπό να του δώσει μια σύντροφο όμοιά του. Και ο Αδάμ
αναφώνησε: είναι η σάρκα από τη σάρκα μου.
Μη ξεχνάμε, ότι στο προηγούμενο κεφάλαιο ο συγγρα­
φέας του άγιου αυτού βιβλίου αναφέρει ότι ο Αδάμ είχε
δημιουργηθεί ανδρόγυνος, πράγμα που εκφράζει αρκετά
καθαρά, ότι ο Αδάμ δεν είναι ένα ξεχωριστό άτομο, αλλά
έχει τη θέση ολόκληρης της άνθρωπότητος.
Ποια είναι, λοιπόν, αυτή η Χαβάχ ή Ηύα, που βγαίνει
απ’ αυτόν στον ύπνο του για να του χρησιμεύσει ως βοη­
θός και η οποία αργότερα θα τον τάξει στον θάνατο; Δεν
είναι το ίδιο πράγμα με την Μάγια των Ινδών, το γυάλινο
σωματικό δοχείο, τη γήινη μορφή, που είναι η βοηθός και
μορφή του πνεύματος, αλλά χωρίζεται απ’ αυτό, όταν το
πνεύμα ξυπνά σ ’ αυτό που αποκαλούμε θάνατο;
Ό ταν το πνεύμα αποκοιμιέται μετά από μιαν ημέρα πα­
γκόσμιας ζωής, παράγει μόνο του την Χαβάχ του. Μεγα­
λώνει γύρω του τη χρυσαλίδα του και οι υπάρξεις του μέσα
στο χρόνο δεν είναι γΓ αυτό παρά όνειρα που το ξεκουρά­
75
ζουν από τις εργασίες της αιωνιότητα του.
Μ7 αυτό τον τρόπο ανεβαίνει τη σκάλα των κόσμων
μόνο κατά τη διάρκεια του ύπνου του, απολαμβάνοντας
στη διάρκεια της αιωνιότητάς του όλα εκείνα που συγκεν­
τρώνει από γνώσεις και νέα δύναμη στα ζευγαρώματά του
με την Μάγια, από την οποία πρέπει πάντοτε να υπηρετείται
χωρίς ποτέ να γίνεται σκλάβος της. Γιατί η Μάγια θριαμ­
βεύοντας θα έριχνε ένα πέπλο στην ψυχή του, που το ξύ­
πνημα δεν θα μπορούσε πλέον να τον σχίσει και, έχοντας
χαϊδέψει τον εφιάλτη θα διέτρεχε τον κίνδυνο να ξυπνήσει
τρελλός: αυτό είναι το αληθινό μυστήριο της αιώνιας ζωής.
Υπάρχουν όντα που είναι περισσότερο αξιολύπητα από
τους τρελλούς; Και όμως στην πλειονότητά τους δεν αι­
σθάνονται τη φοβερή δυστυχία τους. Ο Σβέντεμποργκ τόλ­
μησε να πει κάτι επικίνδυνο, αλλά όχι λιγότερο συγκι­
νητικό: ότι οι κολασμένοι περνούν τη φρίκη της κόλασης
για ομορφιά, τα σκότη της για φώτα και τα βάσανά της για
ευχαρίστηση. Είναι σαν εκείνους τους βασανιζόμενους
της Ανατολής, που τους ποτίζουν ναρκωτικά προτού τους
παραδώσουν στον δήμιο.
Ο Θεός δεν μπορεί να εμποδίσει τον πόνο να φθάσει
στους βιαστές του νόμου του, θεωρεί όμως ότι ο αιώνιος
θάνατος είναι αρκετή τιμωρία και δεν θέλει να προσθέσει
άλλο πόνο. Μη μπορώντας να στρέψει αλλού το μαστίγιο
της παραφοράς, κάνει αναίσθητο τον δυστυχισμένο που
πρόκειται να χτυπηθεί.
Δεν θα μπορούσαμε να αποδεχθούμε αυτή την ιδέα του
Σβέντεμποργκ, γιατί πιστεύουμε στην αιώνια ζωή. Αυτοί
οι ηλίθιοι και αλλόφρονες καταραμένοι, ευφραινόμενοι
μέσα σε ανήθικες σκιές και μαζεύοντας δηλητηριώδη μα­
νιτάρια που τα περνούν για λουλούδια, μας φαίνονται
ανώφελα τιμωρημένοι εφ’ όσον δεν έχουν συνείδηση της
τιμωρίας τους. Αυτή η κόλαση που θα ήταν ένα νοσοκο­
μείο φρενοβλαβών, μας φαίνεται χειρότερη από του Δάντη,
την κυκλική άβυσσο που ισιώνει όσο την κατεβαίνει κανείς,
και που τελειώνει, πίσω από τα τρία κεφάλια του συμβο­
λικού φιδιού σε ένα ίσιο μονοπάτι, όπου αρκεί να παρατη­
ρήσεις πίσω για να ξανανέβεις προς το φως.
Αιώνια ζωή είναι η διαρκής κίνηση και — για μας —
η αιωνιότητα δεν μπορεί παρά να είναι το άπειρο του
χρόνου.
Η αιωνιότητα δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος.
Ένα πράγμα είναι σίγουρο, ότι δεν γνωρίζουμε ουσια­
στικά τίποτα για τα μυστήρια της άλλης ζωής. ' Οπως είναι
σίγουρο, ότι κανείς από μας δεν θυμάται να έχει «αρχίσει»
και ότι η ιδέα του «να μην υπάρχεις πλέον» κάνει να επα­
ναστατεί μέσα μας το συναίσθημα και η λογική.
Ο Χριστός είπε ότι οι δίκαιοι θα πάνε στον ουρανό, και
ονομάζει τον ουρανό σπίτι του πατέρα του. Βεβαιώνει ότι
εκεί υπάρχουν αναρίθμητες κατοικίες που, φυσικά, είναι
τ ’ αστέρια. Η ιδέα ή, αν θέλετε, η υπόθεση των υπάρξεων
που ανανεώνονται στ’ αστέρια, δεν απομακρύνεται, λοιπόν,
από το δόγμα του Ιησού Χριστού. Η ζωή των ονείρων είναι
ουσιαστικά διάκριτη από την πραγματική ζωή· έχει τους
δικούς της τόπους, τους δικούς της φίλους και αναμνήσεις.
Διαθέτουμε εκεί ικανότητες που ανήκουν χωρίς αμφιβολία
σε άλλες μορφές και σε άλλους κόσμους.
Εκεί ξαναβλέπουμε αγαπημένα όντα, που ποτέ δεν γνω­
ρίσαμε σ ’ αυτή τη γη. Εκεί ξαναβρίσκουμε ζωντανούς εκεί­
νους που έχουν πεθάνει. Μετεωριζόμαστε στον αέρα, περ­
πατάμε επάνω στο νερό, μιλάμε άγνωστες γλώσσες και
συναντούμε όντα παράξενα οργανωμένα. Ό λα είναι γε­
μάτα από αυτόματες αναμνήσεις που δεν αναφέρονται
σ’ αυτόν τον κόσμο. Δεν θα μπορούσε να ήταν αόριστες
αναμνήσεις των προηγούμενων υπάρξεών μας;
Μόνος ο εγκέφαλος παράγει τα όνειρα; Αν όμως είναι
έτσι, τότε ποιος τα εφευρίσκει; Συχνά μας τρομάζουν και
μας κουράζουν. Ποιος είναι ο δημιουργός που συνθέτει
77
τα όνειρα;
Μερικές φορές μας φαίνεται ότι, στο όνειρο, διαπράτ-
τουμε εγκλήματα και είμαστε χαρούμενοι που δεν έχουμε
να κατηγορήσουμε για τίποτε τους εαυτούς μας όταν ξυ­
πνάμε. Ο Νέρων ξυπνώντας απότομα από τον ύπνο του
φώναξε: Ας είναι ευλογημένος ο Θεός* δεν έβαλα να δρλο-
φονήσουν τη μητέρα μου;
Και θα την ξαναβρεί ζωντανή και χαμογελαστή κοντά
του, έτοιμη να του διηγηθεί, με τη σειρά της, τα δικά της
φανταστικά εγκλήματα και τα άσχημα όνειρά της.
Η παρούσα ζωή φαίνεται συχνά σαν ένα τερατώδες
όνειρο, και δεν είναι καθόλου λογικότερη από τα οράματα
του ύπνου. Πολλές φορές βλέπουμε να γίνεται αυτό που
δεν θάπρεπε και εκείνο που θάπρεπε δεν γίνεται. Ασφαλώς,
τα πράγματα που συμβαίνουν σ’ αυτή τη ζωή της αυταπά­
της και των μάταιων ελπίδων είναι τόσο αλλόφρονα σε
σύγκριση με την αιώνια ζωή, όσο μπορούν να είναι τα ορά­
ματα του ύπνου συγκρινόμενα με την πραγματικότητα
αυτής της ζωής.
Ό ταν είμαστε ξύπνιοι δεν κατηγορούμε τους εαυτούς
μας για αμαρτίες που που κάναμε στα όνειρα, και ούτε η
κοινωνία μας ζητά τον λόγο, εκτός κι αν σε κατάσταση υπνο­
βασίας κάνουμε κάποιο έγκλημα.
Έτσι και τα γήινα λάθη μας μπορεί να έχουν αντίκτυπο
στον ουρανό στον μετέπειτα χρόνο μιας ειδικής εξαρσεως
που κάνει τον άνθρωπο να ζει μέσα στην αιωνιότητα προ­
τού αφήσει τη γη. Υπάρχουν αμαρτίες, οι οποίες, όπως
λέμε, κάνουν τους αγγέλους να κλαίνε. Είναι οι αδικίες
των αγίων και οι συκοφαντίες που φτάνουν μέχρι το υπέρ­
τατο Ον, όταν το παριστάνουν σαν ιδιότροπο δεσπότη των
πνευμάτων και αιώνιο βασανιστή των ψυχών.
' Οταν ο άγιος Δομήνικος και ο άγιος Πίος ο 5ος έστελ­
ναν τόυς ετερόδοξους Χριστιανούς στο μαρτύριο, αυτοί οι
Χριστιανοί, έχοντας γίνει μάρτυρες και ξανανυρνώντας
78
με τη δύναμη του χυμένου αίματος στη μεγάλη καθολικό-
τητα του ουρανού, γίνονταν δεκτοί, χωρίς αμφιβολία, στις
τάξεις των μακαρίων πνευμάτων με φωνές έκπληξης και
λύπης. Ενώ οι τρομεροί υπνοβάτες της Ιεράς Εξετέσεως
δεν θα μπορούσαν να συγχωρεθούν προφασιζόμενοι, μπρο­
στά στον υπέρτατο δικαστή, παρεκτροπές του ύπνου τους.
. Να διαστρεβλώνεις την ανθρώπινη συνείδηση, να σβύ-
νεις το φως και να συκοφαντείς τη λογική* να κακοποιείς
τους σοφούς και να αντιτίθεσαι στις προόδους της επιστή­
μης — αυτά είναι τα αληθινά θανάσιμα αμαρτήματα. Αμαρ­
τήματα εναντίον του Αγίου Πνεύματος, που δεν μπορούν
ποτέ να συγχωρεθούν ούτε σ ’ αυτόν τον κόσμο ούτε στον
άλλο.

79
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ X

Ο ΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ

Ένα μόνο πνεύμα γεμίζει την απεραντοσύνη. Είναι το

πνεύμα του Θεού, που τίποτε δεν το περιορίζει ή το διαμοι­
ράζει. Βρίσκεται ολόκληρο παντού χωρίς να φυλακίζεται
πουθενά.
Τα δημιουργημένα πνεύματα μπορούν να ζούν μόνο
μέσα σε καλύμματα αντίστοιχα με το περιβάλλον τους,
τα οποία πραγματώνουν τη δράση τους περιορίζοντας και
εμποδίζοντάς τα να απορροφηθούν μέσα στο άπειρο.
Ρίξτε μιά σταγόνα γλυκού νερού μέσα στη θάλασσα.
Θα χαθεί μέσα της εκτός αν την κλείσουμε σ’ ένα αδιάβρο­
χο κάλυμμα.
Δεν υπάρχει, λοιπόν, πνεύμα χωρίς κάλυμμα και χωρίς
μορφή. Αυτές οι μορφές είναι ανάλογες με το περιβάλλον
που ζουν. Στη δική μας ατμόσφαιρα, π.χ., δεν μπορούν
να υπάρξουν άλλα πνεύματα από των ανθρώπων με σώματα
που βλέπουμε και των ζώων των οποίων ακόμη αγνοούμε
τη μοίρα και τη φύση.
Έχουν τα άστρα ψυχές; Η γη που κατοικούμε έχει
άραγε δική της συνείδηση και σκέψη; Το αγνοούμε, αλλά
δεν μπορούμε να πείσουμε εκείνους που το πιστεύουν ότι
κάνουν λάθος.

80
 ' Ετσι, μέσα από τις αυθόρμητες εκδηλώσεις της ψυχής της
γης εξηγήθηκαν μερικά εξαιρετικά φαινόμενα και, όπως
παρατηρήθηκε συχνά ένα είδος ανταγωνισμού σ ’ αυτές τις
εκδηλώσεις, βγήκε το συμπέρασμα, ότι η ψυχή της γης είναι
πολλαπλή και ότι αποκαλύπτεται με τέσσερις στοιχειώδεις
δυνάμεις. Αυτές μπορούμε να τις περιλάβουμε σε δύο, ενώ
εξισορροπούνται σε τρεις, πράγμα που αποτελεί μία από
τις λύσεις του μεγάλου Αινίγματος της Σφίγγας.
Σύμφωνα με τους αρχαίους ιεροφάντες, η ύλη δεν είναι
παρά το substratum — η κοινή ουσία — των δημιουργημέ-
νων πνευμάτων. Ο Θεός δεν την δημιουργεί αμέσως. Από
τον Θεό εκπορεύονται οι δυνάμεις των ΕλοΓμ που αποτε­
λούν τον ουρανό και τη γη και, σύμφωνα με το δόγμα
τους, την πρώτη φράση της Γενέσεως θα έπρεπε να την
εννοεί κανείς έτσι: Bereschith (το κεφάλι ή η πρώτη αρχή)
Bara (δημιούργησε) τα Elohim (τις δυνάμεις) ouath aares
(που είναι ή που κάνουν — εννοείται — τον ουρανό και
τη γη). Ομολογούμε ότι αυτή η μετάφραση μας φαίνεται
λογικότερη από εκείνη που θα έδινε στο ρήμα Bara, που
χρησιμοποιείται στον ενικό, την ονομαστική πληθυντικού
Elohim.
Αυτά τα Elohim ή αυτές οι δυνάμεις θα ήταν οι μεγάλες
ψυχές των κόσμων, των οποίων οι μορφές θα ήταν η ουσία
ειδικευμένη στις στοιχειώδεις ιδιότητες ή δυνάμεις τους.
Ο Θεός για να δημιουργήσει έναν κόσμο θα συνέδεε τέσ­
σερα πνεύματα, τα οποία αγωνιζόμενα θα παρήγαγαν κατ’
αρχήν το χάος και πιεζόμενα να ξεκουραστούν μετά τον
αγώνα θα δημιουργούσαν την αρμονία των στοιχείων.
Έτσι η γη φυλάκισε τη φωτιά και διογκώθηκε για να
ξεφύγει από τις επιδρομές του νερού. Ο αέρας δραπέτευσε
από τα σπήλαια και περιτύλιξε τη γη και το νερό. Όμως
η φωτιά παλεύει πάντοτε εναντίον της γης και την κατα­
τρώει, και το νερό με τη σειρά του κατακλύζει τη γη και
ανεβαίνει στον ουρανό με τη μορφή των νεφών. Ο αέρας
81
θυμώνει και, για να διώξει τα νέφη, σχηματίζει ρεύματα
και καταιγίδες. Ο μεγάλος νόμος της ισορροπίας, που είναι
η θέληση του Θεού, εμποδίζει αυτές οι μάχες να καταστρέ­
ψουν τους κόσμους πριν από τον χρόνο που έχει καθορι­
στεί για τις μεταμορφώσεις τους.
Οι κόσμοι, όπως τα Elohim, είναι συνδεδεμένοι με μα-
γνητικές αλυσίδες, που η εξέγερσή τους επιζητεί να σπάσει.
Οι ήλιοι είναι αντίπαλοι μεταξύ τους όπως και οι πλανήτες,
οι οποίοι αντιπαραβάλλουν στις αλυσίδες της έλξης μιαν
ίση ενέργεια απώσεως για να αντισταθούν στην απορρό­
φηση και να διατηρήσουν ο καθένας την ύπαρξή του.
Αυτές οι κολοσσιαίες δυνάμεις πήραν μερικές φορές
σχήμα και παρουσιάστηκαν με τη μορφή γιγάντων. Είναι
τα Εγρηγορότα του βιβλίου του Ενώχ* φοβερά πλάσματα,
για τα οποία είμαστε ό,τι είναι για μας τα μικροσκοπικά
μικρόβια που βρίθουν ανάμεσα στα δόντια μας και πάνω
στην επιδερμίδα μας. Τα Εγρηγορότα μας συνθλίβουν χωρίς
έλεος, γιατί αγνοούν την ύπαρξή μας. Είναι πολύ μεγάλα
για να μας δουν και πολύ περιορισμένα για να μας μαν­
τέψουν.
' Ετσι εξηγούνται οι πλανητικές αναστατώσεις που κατα­
βροχθίζουν ολόκληρους πληθυσμούς. Ξέρουμε καλά, ότι
ο Θεός δεν σώζει την αθώα μύγα που ένα σκληρό και
ανόητο παιδί της ξεριζώνει τα φτερά και τα πόδια, και ότι
η θεία πρόνοια δεν επεμβαίνει όταν ένας αδιάφορος δια­
βάτης καταστρέφει μια μυρμηγκοφωλιά.
Επειδή τα ζωΰφια είναι πολύ μικρά, ο άνθρωπος θεωρεί
δικαίωμά του να πιστεύει ότι, μπροστά στην αιώνια φύση,
η δική του ύπαρξη είναι πολύ περισσότερο πολύτιμη από
ενός ζωΰφιου. Αλλοίμονο! Ο ποιητής Camoens είχε πιθανόν
περισσότερο πνεύμα από το εγρηγορός Adamastor. ' Ομως,
ο γίγαντας Adamastor, στεφανωμένος με σύννεφα, έχοντας
τα κύματα για ζώνη και τους κυκλώνες για φόρεμα, μπο­
ρούσε να μαντέψει την ποίηση του Camoens;
82
 To στρείδι μας φαίνεται νόστιμο για φαγητό, υποθέτου­
με ότι δεν έχει συνείδηση του εαυτού του, ότι συνεπώς δεν
υποφέρει και, έτσι, χωρίς την παραμικρή τύψη το καταβρο­
χθίζουμε ζωντανό. Ρίχνουμε ολοζώντανα την καραβίδα και
τον αστακό μέσα στο βραστό νερό, γιατί έτσι παίρνουν
ωραιότερη γεύση.
Εν ονόματι τίνος φοβερού νόμου εγκαταλείπει μ ’ αυτόν
τον τρόπο ο Θεός τον αδύνατο στον δυνατό, τον μικρό
στον μεγάλο, χωρίς το ίδιο το αδηφάγο θηρίο να έχει ιδέα
για τα βασανιστήρια που υποβάλλει το αδύναμο ον, που
καταβροχθίζει;
Και ποιος μας βεβαιώνει, ότι κάποιος θα μας υπερασπί­
σει από όντα πιο δυνατά και το ίδιο αδηφάγα με εμάς; Τα
άστρα αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Η ισορροπία τους βασί­
ζεται σε δεσμούς αγάπης και ενέργειες μίσους. Μερικές
φορές η αντίσταση ενός άστρου υποχωρεί και έλκεται από
έναν ήλιο που το κατατρώγει. Ά λλες φορές κάποιο άλλο
άστρο αισθάνεται τη δύναμη της έλξεως να εξασθενεί και
εκτοξεύεται έξω από την τροχιά του. ' Αστρα που αγα­
πιούνται πλησιάζουν και γεννούν καινούρια. Το άπειρο
διάστημα είναι η μεγάλη πόλη των ήλιων. Διαβουλεύ-
ονται μεταξύ τους και στέλνουν ο ένας στον άλλο φωτεινά
σήματα. Υπάρχουν άστρα που είναι αδέλφια, υπάρχουν
άλλα που είναι αντίζηλοι.
Οι ψυχές των άστρων, αλυσοδεμένες από την ανάγκη
της κανονικής διαδρομής τους, μπορούν να εξασκήσουν
την ελευθερία τους με την ποικιλία των ρευστών τους.
' Οταν η γη είναι κακή, κάνει τους ανθρώπους μανιακούς
και ελευθερώνει τα δεινά στην επιφάνειά της. Στέλνει στους
πλανήτες που δεν αγαπά ένα μαγνητισμό δηλητηριασμένο,
αλλά εκείνοι παίρνουν εκδίκηση στέλνοντάς της τον πό­
λεμο. Η Αφροδίτη χύνει επάνω της το δηλητήριο της ανη-
θικότητας* ο Δίας διεγείρει τους βασιλείς τον έναν εναντίον
του άλλου* ο Ερμής ελευθερώνει τα φίδια του κηρυκείου
83
του εναντίον των ανθρώπων η σελήνη τους τρελλαίνει
και ο Κρόνος τους σπρώχνει στην απληστία. Αυτές οι αγά­
πες και οι θυμοί των άστρων είναι η βάση όλης της αστρο­
λογίας, πολύ παρεξηγημένης σήμερα.
Η φασματική ανάλυση δεν απέδειξε, ότι κάθε άστρο
έχει τον δικό του μαγνητισμό, που προσδιορίζεται από μία
ιδιαίτερη μεταλλική βάση, και ότι υπάρχουν στον ουρανό
κλίμακες έλξεως, όπως υπάρχουν και γκάμμες χρωμάτων;
Μπορεί, λοιπόν, να υπάρχουν επίσης — και σίγουρα
υπάρχουν — ανάμεσα στις ουράνιες σφαίρες μαγνητικές
επιρροές που ίσως υπακούουν στη θέληση αυτών των
σφαιρών, αν τις θεωρήσουμε προικισμένες με διάνοια ή
κυριαρχούμενες από πνεύματα, τα ο ποία οι αρχαίοι ονό­
μαζαν φύλακες του ουρανού ή Εγρηγορότα.
Η μελέτη της φύσεως μας κάνει να διακρίνουμε αντι­
θέσεις που μας ξαφνιάζουν. Παντού συναντούμε αποδεί­
ξεις μιας άπειρης διάνοιας, αλλά συχνά αναγνωρίζουμε
και την δράση δυνάμεων εντελώς τυφλών. Οι καταστρο­
φές αποτελούν αταξίες, που δεν μπορούμε να αποδώσουμε
στην αρχή της αιώνιας τάξης. Οι επιδημίες, οι πλημμύρες,
οι λιμοί δεν είναι η τάξη του Θεού. Να τις αποδώσει κανείς
στον διάβολο, δηλαδή σε έναν κολασμένο άγγελο, του
οποίου το κακό έργο επιτρέπει ο Θεός, σημαίνει ότι παρα­
δέχεται ένα Θεό υποκριτή, που κρύβεται για να κάνει κακό,
πίσω από ένα διαχειριστή υπεύθυνο, γεμάτο ελαττώματα.
Από πού έρχονται, λοιπόν, αυτές οι αταξίες; Από το σφάλμα
των δευτέρων αιτιών. Αν όμως οι δεύτερες αιτίες είναι ικα­
νές για σφάλματα, σημαίνει ότι έχουν διάνοια και αυτονο­
μία· και εδώ έχουμε τη δοξασία των Εγρηγορότων.
Σύμφωνα με αυτό το δόγμα τα άστρα δεν θα φρόντιζαν
για τα παράσιτα που πολλαπλασιάζονται στην επιδερμίδα
τους και θα ασχολούντο μόνο με τα μίση και τις αγάπες
τους. Ο ήλιος μας, του οποίου οι κηλίδες είναι μία αρχή
ψύχους, οδηγείται αργά, αλλά μοιραία, προς τον αστερισμό
84
του Ηρακλή. Κάποια μέρα θα του λείψει το φως και η θερ­
μότητα, γιατί τα άστρα γερνούν και πρέπει να πεθάνουν,
όπως εμείς. Δεν θα έχει, λοιπόν, πια τη δύναμη να αποκρού­
σει τους πλανήτες, που θα πέσουν επάνω του με ορμή και
θα κομματιαστούν. Αυτό θα είναι το τέλος του δικού μας
σύμπαντος. ' Ομως, ένα άλλο σύμπαν θα δημιουργηθεί από
τα συντρίμμια του προηγούμενου. Μια καινούρια δημιουρ­
γία θα ξεπηδήσει από το χάος και θα ξαναγεννηθούμε σε
ένα νέο είδος, ικανοί να παλεύουμε με περισσότερη επιτυ­
χία εναντίον της ηλίθιας ισχύος των Εγρηγορότων. Και
αυτό θα γίνεται μέχρι να ανασυσταθεί ο μέγας Αδάμ. Αυτό
το πνεύμα των πνευμάτων, η μορφή των μορφών, αυτός
ο συλλογικός γίγας που περιλαμβάνει ολόκληρη τη δη­
μιουργία. Αυτός ο Αδάμ που, σύμφωνα με τους καβαλιστές,
κρύβει τον ήλιο πίσω από την φτέρνα του και τα άστρα
μέσα στις τούφες της γενειάδας του και, όταν θέλει να περ­
πατήσει, αγγίζει με το ένα πόδι την Ανατολή και με το άλλο
τη Δύση.
Τα Εγρηγορότα είναι τα Enacim της Βίβλου ή, μάλλον,
σύμφωνα με το βιβλίο του Ενώχ, είναι οι πατέρες τους. Είναι
οι μυθικοί Τιτάνες που συναντάμε σε όλες τις θρησκευτι­
κές παραδόσεις.
Είναι εκείνοι που, όταν πολεμούν ρίχνουν τους μετεω­
ρίτες στο διάστημα, ταξιδεύουν καβάλα στους κομήτες
και προκαλούν βροχές από διάττοντες αστέρες και φλο­
γισμένες βολίδες. Ό ταν είναι θυμωμένοι ή άρρωστοι, ο
αέρας γίνεται νοσηρός, τα νερά βρωμίζουν, η γη τρέμει
και τα ηφαίστεια ξεσπούν με μανία. Μερικές φορές, τις
καλοκαιρινές νύκτες, οι αργοπορημένοι κάτοικοι των πε­
διάδων του νότου βλέπουν με τρόμο την κολοσσιαία μορφή
ενός ακίνητου ανθρώπου, καθισμένου στο οροπέδιο με
τα πόδια του μέσα σε μια μοναχική λίμνη. Περνούν κά­
νοντας το σταυρό τους και φαντάζονται πως είδαν το Σα­
τανά, ενώ στην πραγματικότητα συνάντησαν τη συλλο­
γισμένη σκιά ενός εγρηγορότος.
Αυτά τα εγρηγορότα, αν πρέπει να δεχθούμε την ύπαρ­
ξή τους, είναι οι διαπλαστικές δυνάμεις-πράκτορες του
Θεού, τα ζωντανά γρανάζια της δημιουργικής μηχανής,
ποικιλόμορφα όπως ο Πρωτέας, αλλά πάντοτε αλυσοδε­
μένα στη στοιχειώδη ύλη τους. Θα πρέπει να γνωρίζουν
τα μυστικά που μας κρύβει το άπειρο, αλλά και να αγνο­
ούν αυτά που εμείς γνωρίζουμε. Οι επικλήσεις της αρχαίας
μαγείας σ’ αυτά απευθύνονται, και τα παράξενα ονόματα
που τους έδινε η Περσία και η Χαλδαία διατηρούνται ακόμη
μέσα στις παλιές σολομωνικές.
Οι Άραβες, ποιητικοί διατηρητές των πρωτόγονων
παραδόσεων της Ανατολής, πιστεύουν ακόμη σ ’ αυτά τα
γιγαντιαία πνεύματα. Υπάρχουν λευκά και μαύρα, τα μαύρα
είναι νοσηρά και λέγονται Afrites. Ο Μωάμεθ διατήρησε
αυτά τα πνεύματα και δημιούργησε αγγέλους τόσο μεγά­
λους, που ο αέρας των φτερών τους σκορπίζει τους κόσμους
στο διάστημα.
Ομολογούμε ότι δεν μας αρέσει αυτό το άπειρο πλήθος
ενδιαμέσων όντων, τα οποία μας κρύβουν τον Θεό και φαί­
νεται να τον καθιστούν άχρηστο. Αν η αλυσίδα των πνευ­
μάτων μεγαλώνει συνεχώς τους κρίκους της όσο ανεβαί­
νει προς τον θεό, δεν βλέπουμε τον λόγο για τον οποίο θα
σταματήσει, γιατί θα προοδεύει πάντοτε μέσα στο άπειρο
χωρίς να μπορεί ποτέ να το αγγίξει. ' Εχουμε μυριάδες
θεούς να νικήσουμε ή να λυγίσουμε χωρίς να μπορούμε
ποτέ να φτάσουμε στην ελευθερία και την ειρήνη. Να, γιατί
απορρίπτουμε οριστικά τη μυθολογία των εγρηγορότων.
Εδώ παίρνουμε βαθειά αναπνοή και σκουπίζουμε το
μέτωπό μας, όπως όταν ξυπνούμε από ένα οδυνηρό όνειρο.
Παρατηρούμε τον ουρανό γεμάτο από αστέρια, αλλά άδειο
από φαντάσματα και με μιαν άφατη παρηγοριά στην καρ­
διά επαναλαμβάνουμε με δυνατή φωνή τα πρώτα λόγια
του Συμβόλου της Πίστεως της Νικαίας: «Πιστεύω εις
86
ένα Θεόν».
Πέφτοντας μαζί με τα Εγρηγορότα και τα Afrites, ο
Σατανάς λαμπαδιάζει για μια στιγμή στον ουρανό και εξα­
φανίζεται σαν μια λάμψη. Videbam Satanum sicut fulgures
de coelo cadentem.
Οι γίγαντες της Βίβλου θάφτηκαν από τον κατακλυ­
σμό. Οι Τιτάνες του μύθου τσακίστηκαν κάτω από τα βου­
νά που είχαν σωριάσει. Ο Δίας δεν είναι πια παρά ένα άστρο
και όλη η γιγάντια φαντασμαγορία του παλιού κόσμου δεν
είναι πια παρά ένα κολοσσιαίο ξέσπασμα γέλιου, που στον
Rabelais είναι ο Γαργαντούας.
Ο ίδιος ο Θεός δεν θέλει πλέον να τον αναπαριστούν
με τη μορφή ενός τερατώδους πανθέου. Είναι πατέρας των
αναλογιών και της αρμονίας και αποδιώχνει τις υπερβο­
λές. Τα αγαπημένα του ιερογλυφικά είναι οι λευκές και
απαλές μορφές του αμνού και της περιστεράς και παρου­
σιάζεται σε μας με τη μορφή ενός παιδιού στην αγκαλιά
μιας μητέρας. Πόσο θαυμάσιος είναι ο χριστιανικός συμ­
βολισμός και πόσο τον παραγνώρισαν ανάξιοι ιερείς!
Φανταστείτε το περιστέρι του πνεύματος της αγάπης
να στέκεται ακίνητο στον αέρα με τα φτερά απλωμένα
πάνω από τον παχύ καπνό των auto-da-f£s και την παρθένο
μητέρα να βλέπει να καίνε εβραίους! Δείτε τους δυστυχι­
σμένους νέους ανθρώπους να πέφτουν κάτω από τις σφαί­
ρες των ζουάβων του παιδιού Ιησού και τις κάνες των
όπλων που στρέφονται γύρω από το θησαυρό της συγγνώ­
μης! Αλλά ποιος μπορεί να εξιχνιάσει τα μυστικά της πρό­
νοιας; ' Ισως με αυτόν τον παραλογισμό της στρατιωτικής
δύναμης όλοι οι ετερόδοξοι σχισματικοί παίρνουν άφεση
αμαρτιών, και ίσως η αθωότητα του βοσκού γίνεται αθωό­
τητα του κόσμου!
Εξ άλλου, ο πάπας δεν είναι ένας άγιος ιερέας και δεν
θεωρεί ότι κάνει το καθήκον του με όλη την ειλικρίνεια της
καρδιάς του; Ποιος, λοιπόν, είναι ο ένοχος; Είναι το πνεύμα
87
της αντιλογίας και του σφάλματος, είναι το πνεύμα του
ψεύδους, που από την αρχή ήταν ανθρωποκτόνο, είναι
ο πειρασμός, είναι ο διάβολος, είναι ο μαγνητισμός του
κακού!
Ο μαγνητισμός του κακού είναι το μοιραίο ρεύμα των
διεστραμμένων συνηθειών, είναι το υβρίδιο της σύνθεσης
όλων των αδηφάγων και πανούργων εντόμων που ο άνθρω­
πος δανείζεται από τα πιο κακοποιό ζώα. Σύμφωνα με
αυτή την φιλοσοφική έννοια ο συμβολισμός του Μεσαίωνα
προσωποποίησε τον δαίμονα.
Έχει κέρατα τράγου, μάτια κουκουβάγιας, μύτη σαν
ράμφος όρνεου, μουσούδα τίγρης, φτερά νυχτερίδας, νύ­
χια αρπυών και κοιλιά ιπποπόταμου. Τι φοβερή μορφή για
έναν άγγελο, ακόμη και ξεπεσμένο, και πόση διαφορά υπάρ­
χει απ’ αυτήν μέχρι τον υπέροχο βασιληά της κόλασης,
όπως τον ονειρεύτηκε η μεγαλοφυία του Milton!
Ό μως, ο Σατανάς του Milton δεν αντιπροσωπεύει τίποτε
άλλο από το επαναστατικό πνεύμα των Ά γγλων με τη
μορφή ενός Κρόμγουελ, ενώ ο πραγματικός διάβολος είναι
ο διάβολος των καθεδρικών ναών και των μύθων.
Είναι δόλιος όπως ο πίθηκος, κινείται με επιτηδειότητα
όπως το ερπετό, είναι πανούργος σαν την αλεπού, παιχνι­
διάρης σαν το μικρό γάτο, δειλός σαν το λύκο και το τσα­
κάλι.
Είναι χαμερπής και κόλακας σαν υπηρέτης, αγνώμων
σαν βασιληάς και εκδικητικός σαν ανάξιος ιερέας, ασυ­
νείδητος και προδότης σαν ερωτομανής γυναίκα.
Είναι ένας πρωτέας, που παίρνει όλες τις μορφές εκτός
του αμνού και της περιστεράς, λένε οι παλιές σολομωνικές.
Πότε παρουσιάζεται σαν ένας μικρός κατεργάρης ακόλου­
θος, που κρατάει το φόρεμα μιας μεγάλης κυρίας. Πότε
είναι ένας θεολόγος τυλιγμένος μέσα σε ερμίνες ή ένας
σιδηρόφρακτος ιππότης.

88
 Ο σύμβουλος του κακού γλυστρά παντού, κρύβεται
ακόμη και μέσα στην καρδιά των ρόδων. Μερικές φορές,
κάτω από το μανδύα ενός ψάλτη ή επισκόπου, περιφέρει
την κακοκρυμμένη ουρά του στο πλακόστρωτο της εκκλη­
σίας, προσκολλάται στα σκοινιά της πειθαρχίας των καλο­
γριών ή κρύβεται μέσα στις σελίδες των συνόψεων. Ουρ­
λιάζει μέσα στο άδειο πορτοφόλι του φτωχού και προσκα-
λεί τους κλέφτες από τις τρύπες των χρηματοκιβωτίων.
Το βασικό και σταθερό χαρακτηριστικό του, όμως, είναι
η γελοιότητα, γιατί, κατά την ηθική τάξη, είναι το ζώο και
θα είναι πάντοτε η βλακεία. Ματαιοπονεί ραδιουργώντας,
συνδυάζοντας, υπολογίζοντας, κακοποιώντας. Του λείπει
το πνεύμα.
Η συνήθειά του, λένε οι μάγοι, είναι να ζητάει πάντοτε
κάτι. Ικανοποιείται μ ’ ένα κουρέλι, μ’ ένα φθαρμένο πρά­
γμα, μ ’ ένα αχυρένιο καλάμι. Ποιος δεν καταλαβαίνει
εδώ την αλληγορία; Να παραχωρήσεις στο κακό το ελά­
χιστο, δεν σημαίνει να κάνεις συμβόλαιο μαζί του; Να το
καλέσεις, έστω και από περιέργεια, δεν σημαίνει ότι του
παραδίδεις την ψυχή σου; Ολόκληρη αυτή η διαβολική
μυθολογία είναι γεμάτη φιλοσοφία και λογική. Η υπερηφά­
νεια, η τσιγκουνιά, η ζήλεια δεν είναι πρόσωπα από μόνα
τους. Συχνά όμως προσωποποιούνται μέσα στους ανθρώ­
πους, και εκείνοι που φτάνουν να δουν τον διάβολο, κα­
θρεφτίζονται μέσα στην ίδια τους την ασχήμια.
Ο διάβολος ποτέ δεν υπήρξε ωραίος. Δεν είναι ένας
πεπτωκώς άγγελος, είναι εκ γενετής καταδικασμένος και
ο Θεός δεν θα τον συγχωρήσει ποτέ, γιατί για τον Θεό δεν
υπάρχει. Υφίσταται όπως τα σφάλματά μας, είναι η δια­
στροφή, η αρρώστια, είναι ο φόβος, η παραφροσύνη και
το ψεύδος. Ποτέ δεν πάτησε τους γαλήνιους τόπους του
ουρανού και, συνεπώς, δεν θα μπορούσε να έχει πέσει από
εκεί.
Πίσω, λοιπόν, ο ασεβής δυϊσμός των Μανιχαίων, πίσω
89
αυτός ο ανταγωνιστής του Θεού, ο πάντοτε δυνατός, αν
και κεραυνοβολημένος, που του αμφισβητεί τον κόσμο.
Πίσω αυτός ο διαφθορέας των παιδιών του κυρίου του, που
ανάγκασε τον Θεό τον ίδιο να υποφέρει τον θάνατο για
να ελευθερώσει τους ανθρώπους, που ο επαναστάστης
άγγελος είχε κάνει σκλάβους του, στον οποίο όμως ο Θεός
εγκαταλείπει ακόμη τους περισσότερους απ’ αυτούς. Πίσω
το τελευταίο, το τερατωδέστερο από τα εγρηγορότα. Δόξα
και θρίαμβος αιώνιος μόνο στον Θεό!
Αιώνια τιμή στο υπέρτατο δόγμα της Σωτηρίας των
ανθρώπων δια του αίματος του Χριστού* σεβασμός σε όλες
τις παραδόσεις της παγκόσμιας Εκκλησίας* ζήτω ο αρχαίος
συμβολισμός! Αλλά ο Θεός να μας φυλάει από την υλοποί­
ηση αυτού του συμβολισμού παίρνοντας τις μεταφυσικές
ουσίες και δυνάμεις για πραγματικά πρόσωπα και τις αλλη­
γορίες για αληθινές ιστορίες!
Στα παιδιά αρέσει να πιστεύουν στους δράκους και τις
νεράιδες και τα περισσότερα έχουν ανάγκη το ψέμμα. Αυτό
το γνωρίζω και το αναθέτω στις τροφούς και τους ιερείς.
Εγώ, όμως, γράφω ένα βιβλίο απόκρυφης φιλοσοφίας, που
δεν πρέπει να διαβαστεί ούτε από Παιδιά ούτε από ανθρώ­
πους αδύνατους στο πνεύμα.
Υπάρχουν άνθρωποι που ο κόσμος θα τους φαινόταν
άδειος, αν δεν ήταν κατοικημένος από χίμαιρες.
Η απεραντοσύνη του ουρανού θα τους προκαλούσε
ανία, αν δεν «ήταν γεμάτη από μορμολύκια και δαίμονες.
Αυτά τα μεγάλα παιδιά μας θυμίζουν το μύθο του καλού
μας La Fontain, που έβλεπε ένα μαστόδοντο μέσα στο φεγ­
γάρι και παρατηρούσε ένα ποντίκι κρυμμένο ανάμεσα
στα γυαλιά μιας διόπτρας.
Ό λοι έχουμε μέσα μας τον πειρασμό και τον διάβολό
μας, που γεννιέται από την ιδιοσυγκρασία και τις διαθέ­
σεις μας. Για μερικούς είναι ένας διάνος που απλώνει την
ουρά του και κομπάζει* για άλλους είναι ένας πίθηκος που
τρίζει τα δόντια. Είναι η ζωώδης πλευρά της ανθρώπινης
φύσης μας, είναι το σκοτεινό μέρος της ψυχής μας, είναι
η αγριότητα των ζωικών ενστίκτων εξημμένη από τη μαται-
οδοξία στενόμυαλων και λανθασμένων σκέψεων, είναι η
αγάπη του ψεύδους, τέλος, στα πνεύματα που από δειλία
ή αδιαφορία δεν ελπίζουν τίποτε από την αλήθεια.
Αυτοί που κατέχονται από τον δαίμονα είναι τόσοι πολ­
λοί, που συγκροτούν εκείνο που ο Ιησούς ονόμαζε «ο κό­
σμος» και γι * αυτό έλεγε στους αποστόλους του: «Ο κόσμος
θα σας φέρει τον θάνατο».
Ο διάβολος σκοτώνει εκείνους που του αντιστέκονται
και να αφιερώσεις την ύπαρξή σου στον θρίαμβο της αλή­
θειας και της δικαιοσύνης, σημαίνει να θυσιάσεις τη ζωή
σου. Στην πολιτεία των κακών εκείνο που βασιλεύει είναι
η διαφθορά, και το συμφέρον της διαφθοράς είναι αυτό
που κυβερνά. Ο δίκαιος είναι καταδικασμένος εκ των προ-
τέρων, δεν χρειάζεται να τον δικάσουν. Όμως, η αιώνια
ζωή ανήκει στους ανθρώπους της καρδιάς, που γνωρίζουν
να υποφέρουν και να πεθαίνουν. Ο Ιησούς που διάβαινε
κάνοντας το καλό, γνώριζε ότι όδευε προς τον θάνατο και
έλεγε στους μαθητές του: «Πηγαίνουμε στην Ιερουσαλήμ,
όπου ο υιός του ανθρώπου πρέπει να παραδοθεί στο τε­
λευταίο μαρτύριο. Προσφέρω τη ζωή μου· κανείς δεν μου
την παίρνει. Την αποθέτω για να την ξαναπάρω. Αν κάποιος
θέλει να με μιμηθεί, ας αποδεχθεί από την αρχή το σταυρό
των κακοποιών και ας ακολουθήσει τα βήματά μου. Εσείς,
που τώρα με βλέπετε, δεν θα με ξαναδείτε...». Θέλει, λοι­
πόν να αυτοκτονήσει, έλεγαν οι Εβραίοι που τον άκουγαν
να μιλά έτσι. Όμως, το να σκοτωθείς από τους άλλους,
δεν σημαίνει ότι σκοτώνεις ο ίδιος τον εαυτό σου. Οι ήρωες
των Θερμοπυλών γνώριζαν καλά ότι εκεί θα πέθαιναν μέχρι
τον τελευταίο, και η δοξασμένη μάχη τους σίγουρα δεν
ήταν αυτοκτονία.
Η θυσία του εαυτού μας δεν είναι ποτέ αυτοκτονία και
91
o Curtius, αν η ιστορία του δεν είναι μύθος, δεν αυτοκτό-
νησε. Ο Regulus, επιστρέφοντας στην Καρθαγένη, διέπρατ-
τε αυτοκτονία; Ο Σωκράτης αυτοκτόνησε, επειδή αρνήθηκε
να δραπετεύσει από την φυλακή μετά την «εις θάνατον»
καταδίκη του; Ο Κάτων που μαχαιρώθηκε για να μην υπο-
μείνει τον παραλογισμό του Καίσαρα, είναι ένας υπέροχος
δημοκράτης. Ο πληγωμένος στρατιώτης που βυθίζει την
ξιφολόγχη στην καρδιά του, όταν του ζητούν να παραδο­
θεί, δεν είναι ένας άνθρωπος που αυτοκτονεί, αλλά ένας
ήρωας που μένει πιστός στον όρκο του να νικήσει ή να
πεθάνει. Ο Μ. de Beaurepaire, τινάζοντας τα μυαλά του στον
αέρα αντί να υπογράφει μια ντροπιαστική συνθηκολόγηση,
δεν αυτοκτονεί’ θυσιάζεται στην τιμή!
Εφ’ όσον δεν συνομολογούμε καμία συνθήκη με το
κακό, δεν πρέπει να το φοβόμαστε. Αλλά όταν δεν φοβό­
μαστε το κακό, δεν πρέπει να φοβόμαστε και τον θάνατο:
η φοβερή αυτοκρατορία του δεν υπάρχει παρά επάνω στο
κακό. Ο μαύρος και τρομερός θάνατος, ο θάνατος γεμά­
τος άγχη και φόβο είναι παιδί του διαβόλου. Έχουν υπο-
σχεθεί ο ένας στον άλλο να πεθάνουν μαζί, καθώς όμως
είναι ψεύτες, προσποιούνται τους αιώνιους.
Είπαμε ότι ο διάβολος είναι γελοίος. Και στην «Ιστορία
της Μαγείας» έχουμε δηλώσει ότι δεν μας προκαλεί γέλιο.
Πραγματικά, δεν διασκεδάζει κανείς με το γελοίο όταν είναι
αποτρόπαιο, και, εφ’ όσον αγαπάμε το καλό, δεν θα μπο­
ρούσαμε να γελάμε με το κακό.
Ο ρευστός φορέας, το αστρικό, που αντιπροσωπεύεται
στις μυθολογίες από το φίδι, είναι ο φυσικός πειρασμός της
Εύας ή της υλικής μορφής. Αυτό το φίδι, όπως και όλα τα
όντα, ήταν αθώο πριν από το αμάρτημα του Αδάμ και της
Εύας. Ο διάβολος γεννήθηκε από την πρώτη ανυπακοή
και έγινε το κεφάλι του φιδιού που πρέπει να συντρίψει
το πόδι της γυναίκας.
Το φίδι, σύμβολο της μεγάλης ρευστής δύναμης ή πα­
92
ράγοντα, μπορεί να είναι ιερό σημείο, όταν αντιπροσωπεύ­
ει τον μαγνητισμό του καλού, όπως το ορειχάλκινο φίδι
του Μωϋσή. Στο κηρύκειο του Ερμή υπάρχουν δύο φίδια.
Το μαγνητικό ρευστό υποτάσσεται στη βούληση των
πνευμάτων που μπορούν να το έλξουν ή να το προβάλουν
με διαφορετικές δυνάμεις, ανάλογα με τον βαθμό της έξαρ­
σης ή της ισορροπίας τους. Το έχουν ονομάσει φωτο-φόρο
(Lucifer), γιατί είναι ο διανεμητικός και εξειδικευτικός πα­
ράγοντας του αστρικού φωτός.
Το αποκαλούν επίσης άγγελο των σκοταδιών, γιατί
είναι ο αγγελιοφόρος των σκοτεινών σκέψεων, όπως και
των φωτεινών. Οι Εβραίοι, που τον ονομάζουν Samael,
λένε ότι είναι δειλός και ότι υπάρχει ο λευκός και ο μαύρος
άγγελος: Σαμαέλ Ισραηλίτης και Σαμαέλ χωρίς περιτομή.
Εδώ η αλληγορία είναι προφανής. Βέβαια, εμείς πιστεύ­
ουμε στην αθανασία της ψυχής. ' Οπως όλοι οι πολιτισμένοι
λαοί, πιστεύουμε σε πόνο και ανταμοιβή, ανάλογα με τα
έργα μας. Πιστεύουμε ότι τα πνεύματα μπορούν να είναι
δυστυχισμένα και να βασανίζονται στην άλλη ζωή, άρα
δεχόμαστε την πιθανή ύπαρξη απορριπτέων.
Πιστεύουμε ότι οι δεσμοί της συμπάθειας αντί να σπάνε
με τον θάνατο, γίνονται πιο στενοί. Αυτό όμως συμβαίνει
μόνο μεταξύ των δικαίων. Οι κακοί δεν μπορούν να επικοι­
νωνήσουν παρά μόνο με ρευστά μίσους.
Ο μαγνητισμός του κακού μπορεί, επομένως, να δεχθεί
εντυπώσεις και πέραν του τάφου, αλλά μόνο μέσω των
διεφθαρμένων πόθων των ζωντανών, γιατί οι νεκροί που
τιμωρεί ο Θεός δεν έχουν πλέον ούτε τη δύναμη ούτε την
αποτελεσματική θέληση να κάνουν κακό. Κάτω από το χέρι
της δικαιοσύνης του Θεού δεν αμαρτάνει πλέον κανείς,
αλλά εξαγνίζεται.
Αυτό που αρνούμαστε, είναι η ύπαρξη ενός ισχυρού
πνεύματος, ενός είδους μαύρου θεού, ενός σκοτεινού μο­
νάρχη, που έχει τη δύναμη να κάνει κακό ύστερα από τον
93
κολασμό του από τον Θεό. Ο βασιληάς Σατάν είναι για μας
μία ασεβής φαντασία παρ' όλα όσα μπορεί να αντιπροσω­
πεύει στο ποίημα του Milton. Το πιο ένοχο από τα εκπε-
σόντα όντα πρέπει να είναι πεσμένο πιο χαμηλά από τα άλλα
και να είναι περισσότερο αλυσοδεμένο από την δικαιοσύνη
του Θεού. Χωρίς αμφιβολία το κάτεργο έχει τους δικούς
του βασιλείς, που μπορούν να εξασκούν ακόμη κάποια
επιρροή στον εγκληματικό κόσμο, όμως αυτό πηγάζει από
την ανεπάρκεια των μέσων επιτήρησης και καταστολής που
χρησιμοποιούνται από την ανθρώπινη δικαιοσύνη. Αλλά
την δικαιοσύνη του Θεού δεν την ξεγελά κανείς.
Στο απόκρυφο βιβλίο του Ενώχ διαβάζουμε ότι αυτά
τα μαύρα εγρηγορότα ενσαρκώθηκαν για να διαφθείρουν
τις κόρες της γης και έκαναν να γεννηθούν οι γίγαντες.
Τα αληθινά εγρηγορότα, δηλαδή οι φύλακες της νύκτας,
στους οποίους μας αρέσει να πιστεύουμε, είναι τα άστρα
του ουρανού με τα πάντα λαμπερά μάτια τους. Είναι οι
άγγελοι που κυβερνούν τα άστρα και είναι οι βοσκοί για
τις ψυχές που τα κατοικούν. Μας αρέσει επίσης να σκεφτό­
μαστε, ότι κάθε λαός έχει τον προστάτη του άγγελο ή το
πνεύμα του, που μπορεί να είναι το πνεύμα ενός από τους
πλανήτες του συστήματος μας.
Έτσι, κατά τις ποιητικές παραδόσεις της Καμπαλά, ο
Μιχαήλ, ο άγγελος του ήλιου, είναι ο άγγελος του λαού του
Θεού. Ο Γαβριήλ, ο άγγελος του φεγγαριού, προστατεύει
τους λαούς της Ανατολής που έχουν στη σημαία τους την
ημισέληνο. Ο Ά ρης μαζί με την Αφροδίτη κυβερνούν τη
Γαλλία. Ο Ερμής είναι το πνεύμα της Ολλανδίας και της
Αγγλίας. Ο Κρόνος είναι το πνεύμα της Ρωσίας. ' Ολα αυτά
είναι πιθανά, αν και αμφίβολα και μπορούν να χρησιμεύ­
σουν στις υποθέσεις της αστρολογίας ή στα φανταστικά
έπη.
Το βασίλειο του Θεού είναι μία αξιοθαύμαστη διακυβέρ­
νηση, όπου τα πάντα υφίστανται λόγω της ιεραρχίας, και
94
όπου η αναρχία αυτοκαταστρέφεται. Αν μέσα στην αυτο­
κρατορία του υπάρχουν φυλακές για τα ένοχα πνεύματα,
μόνον ο Θεός είναι ο κύριός τους και τις κυβερνά με τους
αυστηρούς και καλούς αγγέλους του.
Δεν επιτρέπεται στους καταδικασμένους να αλληλοβα-
σανίζονται. Θα ήταν ο Θεός λιγότερο σοφός και καλός από
τους ανθρώπους; Και τι θα λέγαμε για έναν πρίγκηπα της
γης, που θα διάλεγε έναν κακοποιό του χειρίστου είδους
για να διευθύνει τις φυλακές του, επιτρέποντάς του πολύ
συχνά να φεύγει για να συνεχίζει τα εγκλήματά του και να
δίνει στους τίμιους ανθρώπους φρικτά παραδείγματα και
επικίνδυνες συμβουλές;

95
κολασμό του από τον Θεό. Ο βασιληάς Σατάν είναι για μας
μία ασεβής φαντασία παρ * όλα όσα μπορεί να αντιπροσω­
πεύει στο ποίημα του Milton. Το πιο ένοχο από τα εκπε-
σόντα όντα πρέπει να είναι πεσμένο πιο χαμηλά από τα άλλα
και να είναι περισσότερο αλυσοδεμένο από την δικαιοσύνη
του Θεού. Χωρίς αμφιβολία το κάτεργο έχει τους δικούς
του βασιλείς, που μπορούν να εξασκούν ακόμη κάποια
επιρροή στον εγκληματικό κόσμο, όμως αυτό πηγάζει από
την ανεπάρκεια των μέσων επιτήρησης και καταστολής που
χρησιμοποιούνται από την ανθρώπινη δικαιοσύνη. Αλλά
την δικαιοσύνη του Θεού δεν την ξεγελά κανείς.
Στο απόκρυφο βιβλίο του Ενώχ διαβάζουμε ότι αυτά
τα μαύρα εγρηγορότα ενσαρκώθηκαν για να διαφθείρουν
τις κόρες της γης και έκαναν να γεννηθούν οι γίγαντες.
Τα αληθινά εγρηγορότα, δηλαδή οι φύλακες της νύκτας,
στους οποίους μας αρέσει να πιστεύουμε, είναι τα άστρα
του ουρανού με τα πάντα λαμπερά μάτια τους. Είναι οι
άγγελοι που κυβερνούν τα άστρα και είναι οι βοσκοί για
τις ψυχές που τα κατοικούν. Μας αρέσει επίσης να σκεφτό­
μαστε, ότι κάθε λαός έχει τον προστάτη του άγγελο ή το
πνεύμα του, που μπορεί να είναι το πνεύμα ενός από τους
πλανήτες του συστήματος*μας.
' Ετσι, κατά τις ποιητικές παραδόσεις της Καμπαλά, ο
Μιχαήλ, ο άγγελος του ήλιου, είναι ο άγγελος του λαού του
Θεού. Ο Γαβριήλ, ο άγγελος του φεγγαριού, προστατεύει
τους λαούς της Ανατολής που έχουν στη σημαία τους την
ημισέληνο. Ο Ά ρης μαζί με την Αφροδίτη κυβερνούν τη
Γαλλία. Ο Ερμής είναι το πνεύμα της Ολλανδίας και της
Αγγλίας. Ο Κρόνος είναι το πνεύμα της Ρωσίας. ' Ολα αυτά
είναι πιθανά, αν και αμφίβολα και μπορούν να χρησιμεύ­
σουν στις υποθέσεις της αστρολογίας ή στα φανταστικά
έπη.
Το βασίλειο του Θεού είναι μία αξιοθαύμαστη διακυβέρ­
νηση, όπου τα πάντα υφίστανται λόγω της ιεραρχίας, και
όπου η αναρχία αυτοκαταστρέφεται. Αν μέσα στην αυτο­
κρατορία του υπάρχουν φυλακές για τα ένοχα πνεύματα,
μόνον ο Θεός είναι ο κύριός τους και τις κυβερνά με τους
αυστηρούς και καλούς αγγέλους του.
Δεν επιτρέπεται στους καταδικασμένους να αλληλοβα­
σανίζονται. Θα ήταν ο Θεός λιγότερο σοφός και καλός από
τους ανθρώπους; Και τι θα λέγαμε για έναν πρίγκηπα της
γης, που θα διάλεγε έναν κακοποιό του χειρίστου είδους
για να διευθύνει τις φυλακές του, επιτρέποντάς του πολύ
συχνά να φεύγει για να συνεχίζει τα εγκλήματά του και να
δίνει στους τίμιους ανθρώπους φρικτά παραδείγματα και
επικίνδυνες συμβουλές;

95
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ XI

Η ΜΟΙΡΑΙΑ ΑΓΑΠΗ

Τα ζώα υποτάσσονται από τη φύση σε ένα κράτος φαι­

νομένων, που τα σπρώχνει με ακατανίκητο τρόπο, στον
οργασμό και στην αναπαραγωγή. Μόνον ο άνθρωπος είναι
ικανός για ένα υπέρτατο συναίσθημα, που τον κάνει να
διαλέγει τον σύντροφό του και που μετριάζει την δριμύ-
τητα του πόθου με την δυνατή αφοσίωση.
Αυτό το συναίσθημα ονομάζεται αγάπη. Στα ζώα, το
αρσενικό ορμά σε όλα τα θηλυκά και τα θηλυκά υποτάσ­
σονται σε όλα τα αρσενικά. Ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος
για να αγαπά μία μόνο γυναίκα, και η γυναίκα που είναι
άξια σεβασμού φυλάει τον εαυτό της για ένα μόνον άνδρα.
Στον άνδρα, όπως και στη γυναίκα, η έλξη των αισθή­
σεων δεν αξίζει το όνομα της αγάπης, είναι κάτι παρόμοιο
με τον οργασμό των ζώων. Οι ελευθεριάζοντες άνθρωποι
μοιάζουν σ ’ αυτό το σημείο με τα κτήνη.
Η αγάπη δίνει στην ανθρώπινη ψυχή την αίσθηση του
απόλυτου, γιατί και εκείνη μπορεί να είναι απόλυτη. Η
αγάπη που ξυπνά μέσα σε μία μεγάλη ψυχή, είναι η αιωνιό­
τητα που αποκαλύπτεται.
Στη γυναίκα που αγαπά, ο άνδρας βλέπει τη μητρική
θεότητα και προσφέρει για πάντα την καρδιά του στην

96
παρθένο που ποθεί να στολίσει με την τιμή της μητέρας.
Η γυναίκα λατρεύει στον άνδρα που αγαπά, τη γόνιμη
θεότητα, η οποία πρέπει να δημιουργήσει μέσα της το αντι­
κείμενο όλων των πόθων της, τον σκοπό της ζωής της, την
κορωνίδα όλων των φιλοδοξιών της: το παιδί!
Τότε αυτές οι δύο ψυχές δεν αποτελούν παρά μία, που
πρέπει να συμπληρωθεί από μία τρίτη. Είναι ο άνθρωπος,
μοναδικός σε τρεις αγάπες, όπως ο Θεός είναι σε τρία πρό­
σωπα.
Η διάνοιά μας είναι φτιαγμένη για την αλήθεια, και η
καρδιά μας για την αγάπη. Γ ι’ αυτό και ο άγιος Αυγου­
στίνος μιλάει σωστά απευθυνόμενος στον Θεό: «Μας έκανες
για σένα, Κύριε, και η καρδιά μας βασανίζεται μέχρι να
βρει την ανάπαυσή της σ ’ εσένα.». Ο Θεός, που είναι άπει­
ρος, δεν μπορεί ν ’ αγαπηθεί από τον άνθρωπο παρά μόνο
μέσω ενός ενδιάμεσου. Ο Θεός κάνει ν ’ αγαπιέται από τον
άνδρα μέσα στη γυναίκα και από τη γυναίκα μέσα στον
άνδρα. Γ ι’ αυτό και η τιμή και η ευτυχία ν ’ αγαπιόμαστε
μας εμπνέει ένα μεγαλείο και μία καλωσύνη θεϊκή.
Να αγαπάς, σημαίνει να συλλαμβάνεις το άπειρο μέσα
στο πεπερασμένο· σημαίνει να έχεις βρει τον Θεό μέσα στο
δημιούργημα. Να αγαπιέσαι, σημαίνει να αντιπροσωπεύεις
τον Θεό, να είσαι ο πληρεξούσιος απεσταλμένος του κοντά
σε μία ψυχή για να της δώσεις τον παράδεισο επάνω στη γη.
Οι ψυχές ζουν με αλήθεια και αγάπη. Χωρίς αυτά υπο­
φέρουν και μαραζώνουν, όπως τα σώματα που στερούνται
το φως και την θαλπωρή.
«Τι είναι αλήθεια;», ρωτούσε περιφρονητικά τον Ιησού
ο αντιπρόσωπος του Τιβέριου. Και ο ίδιος ο Τιβέριος τόλ­
μησε να ρωτήσει με μεγαλύτερη περιφρόνηση και πικρό­
τερη ειρωνεία: «Τι είναι η αγάπη;»
Η μανία να μην μπορείς να κατανοήσεις και να πιστέ­
ψεις τίποτα- η λύσσα να μην μπορείς ν ’ αγαπήσεις: αυτή
είναι η πραγματική κόλαση. Πόσοι άνθρωποι δεν είναι πα-
97
ραδομένοι, ήδη από αυτή τη ζωή, στα βασανιστήρια αυτής
της φοβερής καταδίκης;
Απ’ εδώ προέρχεται η παθιασμένη μανία για το ψεύδος·
απ’ εδώ τα ψεύδη της αγάπης, που παραδίνουν την ψυχή
στην αναπόφευκτη τρέλλα. Η ανάγκη να γνωρίζεις απελπι­
σμένος πάντοτε από το άγνωστο, και η ανάγκη να αγαπάς
προδομένος πάντοτε από την αδυναμία της καρδιάς.
Ο Δον Ζουάν προχωρεί — από έγκλημα σε έγκλημα —
στην καταδίωξη ενός φάσματος και καταλήγει να πεθάνει
πνιγμένος μέσα στο σφιχταγγάλιασμα ενός φαντάσματος
από πέτρα. Ο Φάουστ, απελπισμένος από την κενότητα
της επιστήμης χωρίς πίστη, αναζητεί τέρψεις, αλλά δεν
βρίσκει παρά τύψεις έχοντας χάσει την εύπιστη Μαργαρίτα.
' Ομως η Μαργαρίτα θα τον σώσει, γιατί εκείνη, το φτωχό
αθώο παιδί, αγάπησε αληθινά και ο Θεός δεν μπορεί να θέ­
λει να είναι αιώνια χωρισμένη από τον αγαπημένο της.
Θέλετε να μπείτε βαθιά μέσα στα μυστήρια της αγάπης;
Μελετείστε τα μυστήρια της ζήλειας. Η ζήλεια είναι αδια­
χώριστη από την αγάπη, γιατί η αγάπη είναι μία απόλυτη
προτίμηση που απαιτεί την αμοιβαιότητα, δεν μπορεί όμως
να υπάρξει χωρίς μιαν απόλυτη εμπιστοσύνη, που η κατώ­
τερη ζήλεια τείνει να καταστρέψει. Γιατί η χυδαία ζήλεια
είναι ένα εγωιστικό συναίσθημα, που το πιο συνηθισμένο
αποτέλεσμά του είναι η αντικατάσταση της τρυφερότητας
από το μίσος. Είναι μία μυστική συκοφαντία του αντικει­
μένου της αγάπης* είναι μία αμφιβολία που το προσβάλλει*
είναι συχνά μία μανία που οδηγεί στην κακομεταχείριση
και καταστροφή του.
Επίσης, να κρίνετε την αγάπη σύμφωνα με τα έργα της:
αν ανυψώνει την ψυχή, αν εμπνέει αφοσίωση και ηρωικές
πράξεις, αν το μόνο που ζηλεύει είναι η τελειότητα και η
ευτυχία του αγαπημένου όντος, αν είναι ικανή να θυσιαστεί
για την τιμή και την ανάπαυση αυτού που αγαπά, τότε είναι
ένα υπέροχο και αθάνατο συναίσθημα. Αν, όμως, τσακίζει
98
το κουράγιο, αν εξασθενίζει τη θέληση, αν εξευτελίζει τους
πόθους, αν κάνει να παραγνωρίζεται το καθήκον, τότε είναι
ένα μοιραίο πάθος, και πρέπει κανείς να το κατανικήσει
ή να χαθεί.
Ό ταν η αγάπη είναι αγνή, απόλυτη, θεία, υπέροχη,
τότε είναι η ίδια το αγιότερο όλων των καθηκόντων. Θαυ­
μάζουμε τον Ρωμαίο και την Ιουλιέτα παρ’ όλες τις προ­
καταλήψεις των Καπουλέτων και των Μοντέγκων, και δεν
μας περνά από το μυαλό ότι τα μίση των οικογενειών του
Πύραμου και της Θίσβης θα έπρεπε να τους χωρίσουν για
πάντα.
Η αληθινή αγάπη είναι η αστραφτερή αποκάλυψη της
αθανασίας της ψυχής. Το ιδεώδες της για τον άνδρα είναι
η ακηλίδωτη αγνότητα, και για τη γυναίκα η θαρραλέα με­
γαλοψυχία. Ζηλεύει την ακεραιότητα αυτού του ιδεώδους,
αυτή δε η τόσο ευγενής ζήλεια πρέπει να ονομάζεται Ζη­
λοτυπία ή τύπος του Ζήλου. Το αιώνιο όνειρο της αγάπης
είναι η άμωμη μητέρα και το δόγμα που τελευταία ορίστηκε
από την Εκκλησία - δάνειο από το Άσμα Ασμάτων — δεν
έχει άλλον καταμηνυτή από την αγάπη.
Η ανηθικότητα είναι σύγχυση των πόθων. Ο άνδρας
που ποθεί όλες τις γυναίκες, η γυναίκα που αγαπά τους
πόθους όλων των ανδρών, δεν γνωρίζουν την αγάπη και
είναι ανάξιοι να την γνωρίσουν. Η φιλαρέσκεια είναι η
παρεκτροπή της γυναικείας ματαιοδοξίας· το ίδιο το όνο­
μά της (coquetterie) είναι δανεισμένο από κάτι το ζωώδες
και θυμίζει το προκλητικό βάδισμα της κότας που θέλει
να τραβήξει την προσοχή του κόκορα. Επιτρέπεται στη
γυναίκα να είναι ωραία, δεν πρέπει όμως να επιθυμεί να
αρέσει παρά σ ’ εκείνον που αγαπά ή θα μπορούσε κάποτε
ν ’ αγαπήσει.
Η ακεραιότητα της γυναικείας συστολής ειδικά είναι
το ιδεώδες των ανδρών και το αντικείμενο της νόμιμης
ζήλειας τους. Η τρυφερότητα και η μεγαλοψυχία στον
99
άνδρα είναι το ιδιαίτερο όνειρο κάθε γυναίκας και μέσα
σ ’ αυτό το ιδεώδες βρίσκει το τονωτικό της αγάπης της
ή την απελπισία.
Ο γάμος είναι η νόμιμη αγάπη. Ένας γάμος από υπο­
λογισμό είναι γάμος απελπισίας. Ένα αρσενικό και ένα
θηλυκό του ανθρώπινου είδους συμφωνούν ν ’ αποκτή­
σουν μαζί μικρά κάτω από την προστασία του νόμου. Αν
κανείς από τους δύο δεν έχει ακόμη αγαπήσει, μπορούμε να
ελπίζουμε στην αγάπη που θα έλθει με την οικειότητα και
την οικογένεια. Η αγάπη όμως δεν υπακούει πάντοτε στις
κοινωνικές συνομολογήσεις και εκείνος που παντρεύεται
χωρίς αγάπη, συχνά παίρνει για σύζυγο μία πιθανότητα
μοιχείας.
Κατανοούμε το ότι ένας άνδρας με καρδιά παντρεύ­
εται και ότι, μ ’ αυτόν τον τρόπο, αποκαθιστά ένα τίμιο
κορίτσι που έχει αποπλανηθεί και εγκαταλειφθεί. Στην πε­
ρίπτωση όμως που μία κοπέλλα δίνεται ενώ δεν ανήκει
πλέον στον εαυτό της — όπως η κόρη του βαρώνου
cT Etange — με το πρόσχημα ότι ο πατέρας της απειλεί να
τη σκοτώσει ή να σκοτωθεί ο ίδιος, δηλώνουμε ότι η χυδαι­
ότητα της καρδιάς δεν δικαιολογείται επαρκώς από την
δειλία ή από την ανόητη ευαισθησία. Ένας πατέρας που
θέλει να σκοτώσει την κόρη του ή ν 1 αυτοκτονήσει, αν
εκείνη δρα τίμια και όπως πρέπει, δεν είναι πλέον πατέρας.
Είναι ένας εγωιστής, σκληρός μέσα στον δεσποτισμό του,
τον οποίο έχει κανείς δικαίωμα να κατηγορήσει και να
τον εγκαταλείψει.
Οι αγάπες που αλλάζουν, είναι ιδιοτροπίες που περνούν
και εκείνες για τις οποίες πρέπει να ντρεπόμαστε, είναι
συμφορές που πρέπει να αποτινάξουμε τον ζυγό τους.
Ο ' Ομηρος παρουσιάζοντας τον Οδυσσέα θριαμβευτή
των παγίδων της Καλυψούς και της Κίρκης μας τον δείχνει
να βάζει να τον δέσουν στον κατάρτι του πλοίου, για να
ακούσει χωρίς να ενδώσει. Το θαυμάσιο τραγούδι των Σει­
100
ρήνων αντιπροσωπεύει το αληθινό πρότυπο του σοφού,
που ξεφεύγει από την πλάνη και την απογοήτευση της μοι­
ραίας αγάπης. Ο Οδυσσέας χρεωστά ολόκληρο τον εαυτό
του στην Πηνελόπη που, με τη σειρά της, φυλάει τον εαυ­
τόν της για ’ κείνον. Το κρεβάτι του βασιληά της Ιθάκης,
που έχει για κολώνες αιώνια δένδρα που στηρίζονται στη
γη με τις δυνατές τους ρίζες, είναι στην πολλές φορές ελευ-
θεριάζουσα αρχαιότητα το συμβολικό μνημείο της σεβα­
στής και σεμνής αγάπης.
Η αληθινή αγάπη είναι ένα ακατανίκητο πάθος αιτιο­
λογημένο από ένα σωστό αίσθημα. Ποτέ δεν μπορεί να
βρίσκεται σε σύγκρουση με το καθήκον, γιατί αυτή η ίδια
γίνεται πλέον απόλυτο καθήκον. Το άδικο πάθος όμως
συνιστά τη μοιραία αγάπη και σ ’ αυτήν πρέπει να αντιστα-
θεί κανείς ακόμη κι αν πρέπει να υποφέρει ή να πεθάνει.
Θα μπορούσαμε να πούμε, ότι η μοιραία αγάπη είναι
ο πρίγκηπας των δαιμόνων, γιατί είναι ο μαγνητισμός του
κακού οπλισμένος με όλη του τη δύναμη· τίποτα δεν μπορεί
να περιορίσει ή να αφοπλίσει τη μανία του. Είναι ένας πυ­
ρετός, ένας παραλογισμός, μία λύσσα. Θα αισθανθείς να
καίγεσαι αργά, όπως ο πυρσός χωρίς να σε λυπάται κανείς.
Οι αναμνήσεις σε βασανίζουν, οι πόθοι που δεν πραγμα-
τώθηκαν σε απελπίζουν, γεύεται σιγά σιγά κανείς τον θά­
νατο και συχνά τον αγαπά, προτιμά να υποφέρει και ν ’
αγαπά κι ας πεθάνει.
Ποιο είναι το φάρμακο γΓ αυτήν την αρρώστια; Πώς
να θεραπεύσει κανείς τις πληγές αυτού του δηλητηριασμέ­
νου βέλους; Ποιος θα μας επαναφέρει από την ταραχή
αυτής της τρέλλας;
Για να δαμάσει κανείς την μοιραία αγάπη πρέπει να
σπάσει την μαγνητική αλυσίδα ορμώντας σ’ ένα άλλο ρεύ­
μα και εξουδετερώνοντας τον ηλεκτρισμό με έναν αντί­
θετης φοράς.
Απομακρυνθείτε από το αγαπημένο πρόσωπο. Μην
101
κρατάτε τίποτε που να σας το θυμίζει. Επιβάλλετε στον
εαυτό σας κουραστικές εργασίες, μη μένετε ποτέ αργός
και ονειροπόλος. Τσακίστε τον εαυτό σας από την κούραση
την ημέρα, για να κοιμηθείτε βαθειά τη νύκτα. Αναζητείστε
την ικανοποίηση μιας φιλοδοξίας ή ενός ενδιαφέροντος
και — για να το κατορθώσετε — υψωθείτε πάνω από την
αγάπη σας. ' Ετσι θα φτάσετε στην ηρεμία, αν όχι στη λήθη.
Αυτό που κυρίως πρέπει να αποφύγετε είναι η μοναξιά, η
τροφός των συγκινήσεων και των ονείρων, εκτός αν αισθά­
νεστε έλξη προς την ευλάβεια κι αν ψάχνετε μέσα στα ηθε­
λημένα μαρτύρια του σώματος την ανακούφιση των πόνων
της ψυχής.
Αυτό που πρέπει να σκέπτεστε είναι, ότι το απόλυτο στα
ανθρώπινα αισθήματα είναι ένα ιδεώδες, που δεν πραγμα­
τοποιείται ποτέ επάνω στη γη* ότι κάθε ομορφιά φθείρεται
και ότι κάθε ζωή εξαντλείται. Τέλος, ότι τα πάντα περνούν
με μια ταχύτητα μαγική. Η ωραία Ελένη έγινε ένα ξεδοντια­
σμένο κεφάλι, ύστερα μια χούφτα σκόνη, ύστερα τίποτα...
Κάθε αγάπη που δεν μπορούμε ή δεν πρέπει να ομολο­
γήσουμε, είναι μία μοιραία αγάπη. Έξω από τους νόμους
της φύσεως και της κοινωνίας δεν υπάρχει τίποτε το νόμιμο
μέσα στα πάθη, και πρέπει να τα καταδικάσει κανείς στην
ανυπαρξία από τη στιγμή της γέννησής τους καταπνίγοντάς
τα κάτω από το αξίωμα: «Αυτό που δεν πρέπει να είναι, δεν
είναι». Τίποτα δεν θα συγχωρήσει ποτέ την αιμομειξία ή
την μοιχεία. Είναι ντροπές που το όνομά τους φοβούνται
τα σεμνά αυτιά, και που την ύπαρξή τους δεν πρέπει να
παραδέχονται οι απλές και αγνές ψυχές. Οι πράξεις που
δεν δικαιώνει η λογική δεν είναι ανθρώπινες, προέρχονται
από την κτηνωδία και την τρέλλα. Είναι πτώσεις ύστερα
από τις οποίες πρέπει να ξανασηκωθεί κανείς και να σκου­
πιστεί για να μην κρατήσει τη βρωμιά. Είναι αίσχη, που η
ευπρέπεια πρέπει να κρύβει και που η ηθική, εξαγνισμένη
από την μαγνητική πνοή, δεν θα μπορούσε να δεχθεί ούτε
102
για να τα τιμωρήσει. Δείτε τον Ιησού: ενώ είναι μπροστά η
γυναίκα που μοιχεύθηκε, δεν ακούει αυτούς που την κατη­
γορούν, δεν την κυττάζει για να μη δει που κοκκινίζει,
και όταν τον πιέζουν να την κρίνει, απαντά με αυτόν τον
λόγο που θα σήμαινε την κατάργηση κάθε τιμωρίας επιβε­
βλημένης από την ανθρώπινη δικαιοσύνη, αν δεν ήθελε
να πει, ότι μερικές πράξεις πρέπει να μένουν άγνωστες και
απραγματοποίητες μπροστά στην αιδώ των νόμων: «Σηκω­
θείτε και προσπαθείστε από ' δω και πέρα να μην ξαναπέ-
σετε.».
Να, τι βρήκε να πει ο υπέροχος διδάσκαλος στην δυστυ­
χισμένη, που οι κατήγοροι αρνήθηκαν ν ’ ακούσουν.
Ο Ιησούς δεν αποδέχεται την μοιχεία* την ονομάζει ακο­
λασία, και ως ποινή δίνει το δικαίωμα στον άνδρα να διώ­
ξει την άπιστη γυναίκα του.
Η γυναίκα, από την πλευρά της, έχει το δικαίωμα να
εγκαταλείψει τον άνδρα που την απατά. Τότε, αν δεν έχει
παιδιά γίνεται πάλι ελεύθερη μπροστά στη φύση. Αν όμως
είναι μητέρα, χάνει τα δικαιώματα επάνω στα παιδιά του
συζύγου της εκτός αν αυτός είναι φανερά άτιμος. Αν τον
αποκηρύξει, αποκηρύσσει και τα παιδιά της. Και αν δεν αι­
σθάνεται το θλιβερό κουράγιο να τα εγκαταλείψει και να
αμαυρωθεί στα μάτια τους, πρέπει να υποταχθεί στον ηρωι­
σμό της μητρικής θυσίας μένοντας «χήρα» μέσα στον γάμο
και παρηγορώντας τους πόνους της γυναίκας μέσα στην
αφοσίωση της μητέρας.
Τα θηλυκά των πουλιών δεν εγκαταλείπουν ποτέ τη
φωλιά τους όσο τα μικρά δεν έχουν φτερά* γιατί άραγε
οι γυναίκες θα ήταν λιγότερο καλές μητέρες από τα θη­
λυκά των πουλιών;
Το ιδεώδες του απόλυτου στην αγάπη, που κατά κάποιο
τρόπο θεοποιεί τον άνθρωπο, απαιτεί την ενότητα της αγά­
πης. Αυτό το ωραίο όνειρο του χριστιανισμού είναι η πρα­
γματικότητα για τις μεγάλες ψυχές. ΓΓ αυτό τόσες ερωτευ-
103
μένες καρδιές, για να μην εξαχρειωθούν στον συμφυρμό
του κόσμου, πήγαν στα μοναστήρια για να πεθάνουν και
να ζήσουν μέσα σ ’ έναν αιώνιο κόσμο. Σφάλμα μερικές
φορές υπέροχο, αλλά πάντοτε λυπηρό, πρέπει λοιπόν,
ν ’ αρνηθεί κανείς να ζήσει γιατί δεν είναι αθάνατος; Να
μην τρώει πια, γιατί η τροφή της ψυχής είναι ανώτερη του
σώματος, να μη βαδίζει πια, γιατί δεν έχει φτερά;
Για μια καρδιά άξια της αγάπης, δεν υπάρχει στον κό­
σμο παρά μία γυναίκα, όμως η γυναίκα, αυτή η θεότητα της
γης, μερικές φορές αποκαλύπτεται σε πολλά πρόσωπα,
όπως η θεότητα του ουρανού και οι ενσαρκώσεις της είναι
συχνά πιο πολλές από τους αβατάρ του Βισνού. Ευτυχι­
σμένοι οι θνητοί που δεν αποθαρρύνονται ποτέ και που —
μέσα στους χειμώνες της καρδιάς — περιμένουν την επι­
στροφή των χελιδονιών.
Ο ήλιος που λάμπει μέσα σε μια σταγόνα νερό, είναι ένα
διαμάντι, είναι ένας κόσμος. Ευτυχισμένος αυτός που, όταν
η σταγόνα εξατμιστεί, δεν πιστεύει ότι έφυγε και ο ήλιος.
' Ολες οι ομορφιές που περνούν, δεν είναι παρά φευγαλέες
ανταύγειες της αιώνιας Ωραιότητος, μοναδικού αντικει­
μένου της αγάπης μας.
Θα ήθελα να είχα μάτια αετού και να πετάξω προς τον
ήλιο, αν όμως ο ήλιος έλθει σε μένα μοιράζοντας τα θαύ­
ματά του μέσα στις σταγόνες, της πρωινής δροσιάς, θα ευ­
χαριστήσω τη φύση χωρίς να στενοχωρηθώ πολύ, όταν
το διαμάντι εξαφανιστεί. Αλλοίμονο, γΓ αυτό το άστατο
πλάσμα που δεν μ' αγαπά πια, για τη δίψα του ιδεώδους της
καρδιάς του, κι εγώ, επίσης, ήμουν μία σταγόνα νερό. Πρέ­
πει να το κατηγορήσω και να το καταραστώ, επειδή στα
μάτια του έγινα ένα κομματιασμένο δάκρυ, που μέσα του
δεν βλέπει πια τον ήλιο;
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ XII

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΠΑΝΤΟΔΥΝΑΜΙΑ

Η υπέροχη σελίδα με την οποία ξεκινά η Γένεση δεν

είναι η ιστορία ενός γεγονότος που ολοκληρώθηκε δια μιας,
αλλ’ είναι η ανακάλυψη των δημιουργικών νόμων και των
διαδοχικών εκδηλώσεων του ' Οντος.
Οι έξη ημέρες του Μωυσή είναι έξη φώτα, ενώ το έβδο­
μο είναι η δόξα. Πρόκειται για τη γενεαλογία των ιδεών,
που γίνονται μορφές μέσα στην τάξη των αιώνιων συμβο­
λικών αριθμών.
Την πρώτη ημέρα εκδηλώνεται η ενότητα της πρώτης
ουσίας που είναι φως και ζωή και που βγαίνει από τα σκο­
τάδια του αγνώστου.
Την δεύτερη ημέρα αποκαλύπτονται οι δύο δυνάμεις
που είναι το στερέωμα του ουρανού ή η παγίωση των
αστέρων.
Την τρίτη η διάκριση και η ένωση των αντιθέτων στοι­
χείων παράγουν τη γονιμότητα επάνω στη γη.
Την τέταρτη ο Μωυσής συνδέει την τετράδα, την χα­
ραγμένη στον ουρανό από τα τέσσερα κύρια σημεία του
ορίζοντος, με την κυκλική κίνηση της γης και των άστρων.
Την πέμπτη ημέρα εμφανίζεται αυτό που πρέπει να δε­
σπόζει στα στοιχεία, δηλαδή η ζώσα ψυχή.

105
 Η έκτη ημέρα βλέπει να γεννιέται ο άνθρωπος με τους
βοηθούς του, τα ζώα.
Την έβδομη ημέρα τα πάντα λειτουργούν ο άνθρωπος
δρα και ο Θεός φαίνεται να αναπαύεται.
Οι υποτιθέμενες ημέρες του Μωυσή είναι τα διαδοχικά
φώτα που έπεσαν από τους Καββαλιστικούς αριθμούς επά­
νω στους μεγάλους νόμους της φύσεως, και ο αριθμός των
ημερών είναι απλώς ο αριθμός των αποκαλύψεων. Πρό­
κειται περισσότερο για τη γένεση της επιστήμης παρά του
κόσμου. Πρέπει να επαναλαμβάνεται μέσα στο πνεύμα
κάθε ανθρώπου που αναζητά και σκέπτεται. Αρχίζει με την
επιβεβαίωση του ορατού όντος και, ύστερα από τις διαδο­
χικές συμβουλές της επιστήμης, καταλήγει στην ξεκούραση
του πνεύματος, που είναι η πίστη.
Ας θεωρήσουμε έναν άνθρωπο που βρίσκεται μέσα στο
μηδέν του σκεπτικισμού ή ακόμη που αποκαθίσταται συστη­
ματικά μέσα στην αμφιβολία του Ντεκάρτ. «Σκέπτομαι,
άρα υπάρχω», τον κάνει να λέει ο Ντεκάρτ. Αλλ’ ας μην
προχωρήσουμε τόσο γρήγορα κι ας τον ρωτήσουμε: Αισθά­
νεστε ότι υπάρχετε;
— Νομίζω ότι υπάρχω, θα απαντήσει ο σκεπτικιστής
και, έτσι, ο πρώτος λόγος είναι λόγος πίστης.
— Νομίζω ότι υπάρχω, γιατί μου φαίνεται ότι σκέπτομαι.
Αν νομίζετε ή σας φαίνεται κάτι, σημαίνει ότι υπάρχετε.
Υπάρχει λοιπόν κάτι, το ον υπάρχει, για σας όμως το παν
είναι χάος, τίποτα δεν έχει εκδηλωθεί ακόμη μέσα στην αρ­
μονία, και το πνεύμα σας πλέει μέσα στην αμφιβολία, όπως
επάνω στα νερά.
Σας φαίνεται ότι σκέπτεσθε. Τολμείστε να το επιβεβαι­
ώσετε μ ’ έναν καθαρό και τολμηρό τρόπο. Αν το θέλετε,
θα το τολμήσετε, η σκέψη είναι το φως των ψυχών μην πο­
λεμάτε εναντίον του θεϊκού φαινομένου που ολοκληρώ­
νεται μέσα σας, ανοίξτε τα εσωτερικά σας μάτια, πείτε γεν-
νηθήτω φως, και θα γίνει για σας.
106
 Είναι αδύνατη η σκέψη μέσα στην απόλυτη αμφιβολία
και αν αποδέχεστε τη σκέψη, αποδέχεστε την αλήθεια. Εξ
άλλου, είστε υποχρεωμένοι να την αποδεχθείτε, εφ’ όσον
δεν μπορείτε να αρνηθείτε την ύπαρξη. Η αλήθεια είναι η
επιβεβαίωση αυτού που υπάρχει και, παρά τη θέλησή σας,
θα πρέπει να την διακρίνετε από την επιβεβαίωση εκείνου
που δεν υπάρχει ή από την άρνηση εκείνου που υπάρχει,
τις δύο μορφές του λάθους.
Ας σωπάσουμε τώρα και ας προσηλωθούμε στα σκοτά­
δια που υπολείπονται. Η πνευματική σας δημιουργία μόλις
συμπλήρωσε την πρώτη της ημέρα. Είναι ώρα να σηκωθού­
με τώρα! να μία καινούρια αυγή. Το ον υπάρχει και το ον
σκέπτεται. Η αλήθεια υπάρχει, η πραγματικότητα βεβαιώ­
νεται, η κρίση χρειάζεται, η λογική παίρνει μορφή και η
δικαιοσύνη είναι αναγκαία.
Δεχθείτε τώρα, ότι μέσα στην ύπαρξη υπάρχει η ζωή.
ΓΓ αυτό δεν έχετε ανάγκη από αποδείξεις. Υπακούστε στη
συνείδησή σας και πείτε: «Θέλω αυτό να είναι για μένα»,
και τότε αυτό θα είναι για σας, γιατί ήδη, ανεξάρτητα από
σας, αυτό πρέπει να είναι και είναι.
Η ζωή αποδεικνύεται από την κίνηση, η κίνηση διενερ-
γείται και διατηρείται από την ισορροπία, η ισορροπία μέσα
στην κίνηση είναι η κατανομή και η σχετική ισότητα μέσα
στις επάλληλες και αντίθετες ωθήσεις της δύναμης. Υπάρ­
χει, λοιπόν, διανομή και αντίθετη και αλληλοδιάδοχη διεύ­
θυνση στη δύναμη.
Η ουσία είναι όπως σας την έδειξε η πρώτη ημέρα, η
δύναμη είναι διπλή, όπως σας αποκαλύπτει το δεύτερο φως
και αυτή η δύναμη, διπλή μέσα στις επάλληλες και αμοιβαί­
ες τάσεις της, αποτελεί το στερέωμα του ουρανού ή την
παγκόσμια ενδυνάμωση όλων αυτών που κινούνται σύμφω­
να με τους νόμους της παγκόσμιας ισορροπίας. Βλέπετε
την δράση αυτών των δύο δυνάμεων μέσα σ’ ολόκληρη
τη φύση: εξακοντίζουν και προσελκύουν, συγκεντρώνουν
107
και διαλύουν. Τις αισθάνεσθε μέσα σας, γιατί δοκιμάζετε
την ανάγκη να προσελκύσετε και να ακτινοβολήσετε, να
διατηρήσετε και να διαδώσετε. Τα τυφλά ένστικτα εξισορ­
ροπούνται μέσα σας από τις προβλέψεις της διάνοιας. Δεν
μπορείτε ν ’ αρνηθείτε ότι τούτο υφίσταται, τολμείστε,
λοιπόν, να βεβαιώσετε ότι τούτο είναι, πείτε: «Θέλω να γίνει
ισορροπία μέσα μου» και η ισορροπία θα πραγματωθεί* ιδού
η δεύτερή σας ημέρα, η αποκάλυψη της δυαδικότητας.
Καιρός, τώρα, να διακρίνετε αυτές τις δυνάμεις, για να
τις ενώσετε καλύτερα, ώστε να γονιμοποιηθούν αμοιβαία.
Ποτίστε την ξερή γη της επιστήμης με το ζωντανό νερό της
αγάπης. Η γη είναι η επιστήμη που την δουλεύουμε και που
μετριέται, η πίστη είναι απέραντη, όπως η θάλασσα. Αντι-
τάξτε φράγματα στις πλημμύρες της, αλλά μην την εμπο­
δίσετε να σηκώσει τα σύννεφά της και να σκορπίσει τη βρο­
χή στη γη. Τότε η γη θα έχει γονιμοποιηθεί, η ξερή επιστή­
μη θα πρασινίσει και θα ανθίσει. Δυστυχείς είναι αυτοί
που φοβούνται το νερό του ουρανού και που θάθελαν να
κρύψουν τη γη κάτω από ένα ορειχάλκινο πέπλο. Αφήστε
να καρπίσουν οι αιώνιες ελπίδες, αφήστε να ανθίσουν οι
απλοϊκές πίστεις, αφείστε τα μεγάλα δένδρα να ψηλώσουν.
Τα σύμβολα μεγαλώνουν όπως οι κέδροι, δυναμώνουν
όπως οι βελανιδιές και φέρουν μέα τους το σπόρο που τα
αναπαράγει. Η αγάπη αποκαλύπτεται μέσα στη φύση από
την αρμονία, το ιερό τρίγωνο κάνει το φως του να λάμπει,
ο αριθμός τρία συμπληρώνει τη θεότητα είτε μέσα στο ιδα­
νικό σου είτε μέσα στην υψηλή έξοχη γνώση σου για τον
εαυτό σου. Η διάνοιά σου έγινε μητέρα, γιατί γονιμοποιή-
θηκε από το πνεύμα της πίστης. Ας σταματήσουμε εδώ,
γιατί αυτό το θαύμα του φωτός είναι αρκετό για τη δόξα
της τρίτης ημέρας.
Σήκωσε τώρα τα μάτια και παρατήρησε τον ουρανό.
Δες τη λάμψη και την κανονικότητα των άστρων. Πάρε
τον διαβήτη και το τηλεσκόπιο του αστρονόμου και ανέβα
108
από θαύμα σε θαύμα, υπολόγισε την επιστροφή των κομη­
τών και των ήλιων. ' Ολα κινούνται σύμφωνα με τους νό­
μους μιας θαυμαστής ιεραρχίας. Ολόκληρη αυτή η απεραν­
τοσύνη γεμάτη κόσμους απορροφά και ξεπερνά το σύνολο
των προσπαθειών της ανθρώπινης διάνοιας. Της λείπει,
λοιπόν, η διάνοια;
Είναι αλήθεια ότι οι ήλιοι δεν πηγαίνουν όπου θέλουν
και ότι οι πλανήτες δεν βγαίνουν από την τροχιά τους. Ο
ουρανός είναι μία απέραντη μηχανή, που ίσως δεν σκέ­
πτεται, όμως σίγουρα αποκαλύπτει και αναπαράγει τη
σκέψη. Τα τέσσερα σημεία του ορίζοντος, οι ισημερίες και
τα ηλιοστάσια, η ανατολή και η δύση, το ζενίθ και το ναδίρ
βρίσκονται στη θέση τους σαν φρουροί και μας προτείνουν
ένα αίνιγμα για να μαντέψουμε· τα γράμματα του ονόματος
του Ιεχωβά ή οι τέσσερις στοιχειώδεις και συμβολικές μορ­
φές της αρχαίας σφίγγας των Θηβών. Προτού μάθεις να
διαβάζεις, τόλμα να πιστέψεις και να δηλώσεις ότι υπάρχει
μία κρυμμένη έννοια μέσα στις γραφές του ουρανού. Ας σου
αποκαλύψει η τάξη μία σοφή θέληση και αν η φύση δεν είναι
ακόμη στα μάτια σου παρά μία μηχανή ανήμπορη να προ­
χωρήσει μόνη της, αν αμφιβάλλεις για τον ανεξάρτητο κι­
νητήρα, κλείσε τα μάτια και ξεκουράσου από τον κάματο
της τέταρτης ημέρας σου. Αύριο θα σου φανερώσουμε και
τα θαύματα της αυτονομίας.
Η μύγα που βουίζει, πετά γύρω-γύρω και σταματά όπου
της αρέσει, το σκουλήκι που σέρνεται όπου θέλει, έχουν
κάτι περισσότερο εκπληκτικό από τους ήλιους, γιατί είναι
αυτόνομα και δεν κινούνται όπως τα γρανάζια ενός μοι­
ραίου μηχανισμού. Το ψάρι είναι ελεύθερο και χαίρεται
μέσα στο κύμα, ανεβαίνει στην επιφάνεια να ψάξει για την
τροφή του. Ένας θόρυβος το τρομάζει, τρέμει και χάνεται
μέσα στη λάσπη διώχνοντας πίσω του τα ταραγμένα νερά.
Το πουλί σχίζει τον αέρα και πηγαίνει όπου θέλει. Διαλέγει
το δέντρο ή τον τοίχο για να κτίσει τη φωλιά του. Ύστερα
109
στέκεται Kat κελαηδά, μετά ψάχνει για ξερά φύλλα και χόρ­
τα ετοιμάζοντας τη γέννηση των μικρών του. Είναι εκείνο
που σκέπτεται ή κάποιος άλλος σκέπτεται γΓ αυτό; Αμφέ­
βαλες για τη διάνοια των κόσμων, θα το έκανες και για τη
διάνοια των πουλιών; Αν τα πουλιά είναι ελεύθερα κάτω
από ένα σκλάβο ουρανό, σε ποιον λοιπόν υπακούει ο ου­
ρανός, αν όχι σ’ εκείνον που δίνει την ελευθερία στα που­
λιά; Ό μως ο ουρανός δεν είναι σκλάβος, είναι απλώς'υπο-
ταγμένος σε θαυμαστούς νόμους, τους οποίους μπορείς να
καταλάβεις και στους οποίους υπακούουν οι ήλιοι χωρίς
να έχουν ανάγκη να τους γνωρίζουν.
Έχεις τη διάνοια του ουρανού, γ ι’ αυτό είσαι πιο απέ­
ραντος από τον ίδιο τον ουρανό. Είσαι ο δημιουργός και
ο ρυθμιστής των κόσμων; ' Οχι, αυτός ο δημιουργός είναι
ένας άλλος χωρίς αμφιβολία, όμως είσαι ο έμπιστός του και,
κατά κάποιον τρόπο, ο τοποτηρητής του. Μην αρνείσαι
τον κύριό σου, θα ήταν σαν να αρνείσαι τον ίδιο τον εαυτό
σου, παιδί του Κοπέρνικου και του Γαλιλαίου. Μπορείς να
δημιουργείς μαζί τους τον ουρανό της επιστήμης. Παιδί του
άγνωστου δημιουργού, κύτταξε αυτές τις μυριάδες των
συμπάντων που ζουν μέσα στην απεραντοσύνη και γονάτι­
σε μπροστά στην κυρίαρχη διάνοια του Πατέρα σου.
Το άστρο της διάνοιας-κυρίας των δυνάμεων, το πεντά-
κτινο αστέρι, το πενταγράμματο των καββαλιστών και ο
μικρόκοσμος των Πυθαγορείων εμφανίζονται την πέμτη
ημέρα. Τώρα γνωρίζεις ότι η ύλη δεν θα μπορούσε να κι­
νείται χωρίς να τη διευθύνει το πνεύμα και επιθυμείς την
τάξη μέσα στην κίνηση. Σε λίγο θα καταλάβεις τον άνθρωπο
και θα συμβάλεις στη δημιουργία του.
Ιδού, εμφανίζονται μορφές για όλες τις δυνάμεις της
φύσεως, που ωθούνται από την υπέρτατη αυτονομία να γί­
νουν αυτές οι ίδιες αυτόνομες και ζωντανές. Ό λες αυτές
οι δυνάμεις θα υποταχθούν σ’ εσένα και όλες όμοιες είναι
φιγούρες της σκέψης σου. Άκου το λεοντάρι να βρυχάται
110
και θα αναγνωρίσεις την ηχώ του θυμού σου- ο ελέφας
σαρκάζει τον στόμφο του εγωισμού σου. Θέλεις να τους
μοιάσεις, εσύ, ο κύριός τους; Ό χι, πρέπει να τα δαμάσεις
και να τα κάνεις να υπηρετήσουν τις ανάγκες σου. Για να
τους επιβάλεις όμως τη δύναμή σου, πρέπει πρώτα να δα­
μάσεις τα ελαττώματα μέσα σου.
Αν είσαι λαίμαργος όπως το γουρούνι, ασελγής όπως
ο τράγος, θηριώδης σαν λύκος ή άρπαγας σαν την αλεπού,
δεν είσαι παρά ένα ζώο μεταμφιεσμένο με ανθρώπινη μορ­
φή. Βασιληά των ζώων, υψώσου μέσα στην αξιοπρέπειά
σου, και απ’ αυτήν ας φτιάξουμε τον άνθρωπο. Πες: «Θέλω
να είμαι άνθρωπος» και θα είσαι αυτό που θα θελήσεις να
είσαι, γιατί ο Θεός θέλει να γίνεις άνθρωπος, αλλά περιμέ­
νει τη συγκατάθεσή σου, επειδή σε δημιούργησε ελεύθερο.
Και γιατί αυτό; Διότι κάθε μονάρχης πρέπει να έχει ανα-
γορευθεί από τους ομοίους του. Γιατί μόνον η ελευθερία
μπορεί να κατανοήσει και να τιμήσει την θεία εξουσία. Γ ιατί
χρειάζεται στον Θεό αυτή η μεγάλη αξιοπρέπεια του αν­
θρώπου, ώστε να μπορέσει ο άνθρωπος να λατρεύει νόμι­
μα και γνήσια τον Θεό.
Η απόκρυφη όψη του Θεού είναι απαραίτητη, όπως και
εκείνη της επιστήμης. Αν ο Θεός αποκαλυπτόταν σε όλους
τους ανθρώπους με ένα λαμπρό και αναντίρρητο τρόπο,
το δόγμα της αιώνιας κόλασης θα βασίλευε μέσα σε όλον
του τον τρόμο. Τα ανθρώπινα εγκλήματα δεν θα είχαν πια
ελαφρυντικά.
Οι άνθρωποι θα ή σαν αναγκασμένοι ή να πράξουν σω­
στά ή να χαθούν για πάντα, πράγμα που δεν θα μπορούσε
να θέλει, και δεν θέλει ο Θεός. Πρέπει το δόγμα να παρα-
μείνει ακέραιο και η ευσπλαχνία να διατηρήσει την απέραντη
ελευθερία της.
Ο Θεός (αν μας επιτραπεί εδώ, κατά το παράδειγμα των
μεγάλων καββαλιστών και των εμπνευσμένων συγγραφέων
της Βίβλου, να του δανείσουμε την ανθρώπινη μορφή)
111
έχει δύο χέρια: το ένα για να τιμωρεί και το άλλο για να
ευλογεί.
Το πρώτο είναι αλυσσοδεμένο από την άγνοια και την
αδυναμία του ανθρώπου. Το άλλο θέλει να είναι πάντοτε
ελεύθερο, και γ ι’ αυτό ο Θεός, χωρίς ποτέ να βιάζει την
πίστη μας, σέβεται την ελευθερία μας.
Η πορεία του ανθρώπινου πνεύματος που αποκόπηκε
από τον Θεό είναι γρήγορη. Οι χωρίς εξουσία θρησκείες
πέφτουν στην φιλοσοφία και αυτή με τη σειρά της γκρεμί­
ζεται στην άβυσσο του υλισμού. Η μόνη στέρεα θρησκεία,
εκείνη που γνωρίζει να λέει non possumus, μπορεί και θα
μπορεί πάντοτε κάτι, γιατί κατέχει την αλυσίδα της εκπαί­
δευσης, την αληθινή αποτελεσματικότητα των μυστηρίων,
τη μαγεία της λατρείας, την ιεραρχική γνησιότητα και την
θαυμοτοποιό δύναμη του λόγου. Ας αφήσει, λοιπόν, χωρίς
να ταράζεται τον αθεϊσμό και τον υλισμό να παράγονται.
Είναι δύο κέρβεροι ελεύθεροι από αλυσίδες για να φυλάνε
την πόρτα της και θα καταβροχθίσουν όλους τους εχθρούς
της·
Γνωρίζω ότι πολλοί αναγνώστες μου με κατηγορούν
για αντίφαση. Δεν συλλαμβάνουν, πως με το ένα χέρι υπο­
στηρίζω τα ιερά της καθολικής θρησκείας και με το άλλο
κτυπώ ανελέητα όλα τα λάθη και όλες τις καταχρήσεις που
έγιναν και ακόμη γίνονται κάτω από το όνομα και τη σκιά
του καθολικισμού. Οι τυφλοί καθολικοί τρομάζουν με τις
τολμηρές μου ερμηνείες και οι — υποτίθεται — χωρίς θρη­
σκευτικές πεποιθήσεις αγανακτούν μ ’ αυτό που ονομάζουν
αδυναμία μου για μία θρησκεία, που θεωρούν ότι έχει περι-
πέσει στην περιφρόνηση, επειδή την εγκατέλειψαν οι ίδιοι.
Ίση είναι η απαρέσκεια των χριστιανών του Veuillot και
των φιλοσόφων του Προυντόν για μένα. Αυτό δεν πρέπει
να με εκπλήσσει, το περίμενα* δεν με λυπεί, αλλ’ ούτε και
το θεωρώ δόξα μου. Θα προτιμούσα να αρέσω σε όλο τον
κόσμο, γιατί ειλικρινά αγαπώ όλους τους ανθρώπους, όσο
112
όμως θα είμαι υποχρεωμένος να διαλέγω ανάμεσα στην
αλήθεια και την εκτίμηση οποιουδήποτε, ακόμη και των πιο
αγαπητών μου φίλων, θα διαλέγω πάντοτε την αλήθεια.
Η Ρωμαϊκή Εκκλησία, λένε, δεν είναι πλέον παρά μία
σκιά, ένα φάσμα που κυττάζει προς το παρελθόν και που
δεν γνωρίζει να περπατά παρά μόνον προς τα πίσω. Και
όμως κάθε μέρα παραπονούνται για τις επιδρομές της.
Κυριεύει γυναίκες και παιδιά, απορροφά περιουσίες, ενο­
χλεί βασιλείς, παρακωλύει την κίνηση των λαών και πιέζει
— ακόμη και για να την υπηρετήσουν — το χρυσάφι των
Ισραηλιτών τραπεζιτών και το «βολταιρικό» αίμα της
Γ αλλίας.
Αυτή η άρρωστη, καταδικασμένη από τόσους γιατρούς,
επιμένει να μην πεθαίνει. Είναι γιατί παρά τους μεγάλους
στοχαστές και τους ωραίους ρήτορες αυτή κατέχει τα κλει­
διά της αιώνιας ζωής. Αισθάνεται κανείς ότι αν αυτή σβυ-
στεί, ο Θεός μας διαφεύγει για πάντα και η αθανασία της
ψυχής χάνεται.
Υπάρχει ένα πράγμα βαθειά αληθινό που, όμως, θα
φανεί παράδοξο: είναι ότι όλες οι σχισματικές χριστιανικές
θρησκείες δεν ζουν παρά από την υπέροχη ισχυρογνωμο-
σύνη του καθολικισμού. Σας ερωτώ, ενατίον ποίου θα δια­
μαρτυρόταν ο Καλβίνος και ο Λούθηρος, αν ο πάπας λύ­
γιζε και έδινε λαβή στους λουθηρανούς ή στους καλβινιστές;
Αν ο πάπας δεχθεί κατ’ αρχήν την ελευθερία της συνειδή-
σεως, δηλώνει ότι η δική του αλήθεια είναι αμφίβολη. Η δική
του αλήθεια δεν είναι η αλήθεια ενός συστήματος, δεν είναι
μιας αίρεσης ή μιας θρησκευτικής εκκεντρικότητας· είναι
η αλήθεια της ανθρωπότητας που πιστεύει, είναι εκείνη του
Ερμή και του Μωυσή, του Ιησού Χριστού και του Παύλου,
του Αυγουστίνου, του Φενελόν και του Μποσουέ, όλων
μεγαλύτερων διανοητών και ανθρώπων από τους διάφο­
ρους σκεπτικιστές και μηδενιστές.

113
 Ό χι, ο πάπας δεν πρέπει να πει, ότι στο ζήτημα της εκ­
κλησίας είμαστε ελεύθεροι να σκεπτόμαστε αυτό που μας
φαίνεται σωστό. Είναι ένας παράξενος τρόπος να κατανο­
είς την ελευθερία, όταν θέλεις να αναγκάσεις τον ύπατο
αρχηγό μιας απόλυτης Εκκλησίας να είναι ανεκτικός, όταν
είναι φανερό ότι η ανεκτικότητα θα σήμαινε την αυτοκτο­
νία της πνευματικής του εξουσίας. Η επιείκεια και όχι η
ανεκτικότητα είναι εκείνο που οφείλει στους ανθρώπους
και τα σφάλματά τους ο αντιπρόσωπος του Χριστού. Εκκλη­
σία σημαίνει ευσπλαχνία. Ο,τιδήποτε είναι κατά της ευσπλα­
χνίας είναι εναντίον και της Εκκλησίας, η οποία δεν υπο­
στηρίζεται και δεν διαιωνίζεται παρά από την ευσπλαχνία.
Μέσω του συνεχούς θαύματος των καλών της έργων πρέ­
πει να αποδείξει στον κόσμο την θειότητά της.
Για να στερεώσει την βασιλεία της επάνω στη γη, δεν
πρέπει να στρατολογεί ζουάβους, αλλά μπορεί να δημιουρ­
γεί αγίους. Μπόρεσε ποτέ να ξεχάσει αυτόν τον μεγάλο
λόγο του Διαδασκάλου; «Αναζητείστε πρώτα τη βασιλεία'
του θεού και τη δικαιοσύνη της και όλα τα άλλα θα σας
δοθούν επί πλέον».

114
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ XIII

Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΟΗΤΕΙΑΣ

Η Εκκλησία καταδικάζει — και πρέπει να καταδικάζει —

τη μαγεία, γιατί έχει ιδιοποιηθεί το μονοπώλιό της. Τις από­
κρυφες δυνάμεις που χρησιμοποιούσαν οι παλιοί μάγοι
για να ξεγελούν και να υποδουλώνουν τα πλήθη, πρέπει
να τις χρησιμοποιεί αυτή για να φωτίσει προοδευτικά τα
πνεύματα και να εργαστεί για την απελευθέρωση των ψυ­
χών με την ιεραρχία και την ηθική.
Είναι υποχρεωμένη να το κάνει επί ποινή θανάτου, όμως
έχουμε ήδη πει ότι είναι αθάνατη και ότι ο φαινομενικός
θάνατος δεν μπορεί να σημαίνει γΓ αυτήν παρά την αρχή
ενός αναγεννητικού έργου και την μεταμόρφωση.
Μεταξύ των δυνάμεων που διαθέτει και μπορεί να χρη­
σιμοποιήσει, είτε για καλό είτε για κακό, είναι πρώτα - πρώτα
η δύναμη της γοητείας.
Να κάνεις να πιστέψουν το αδύνατο, να κάνεις να δουν
το αόρατο· να κάνεις να αγγίξουν το ανεπαίσθητο διεγεί-
ροντας την φαντασία και προξενώντας παραίσθηση στις
αισθήσεις, να αρπάξεις έτσι την πνευματική ελευθερία αυ­
τών που κρατά δέσμιους ή τους ελευθερώνει κανείς κατά
βούληση: να τι είναι αυτό που ονομάζουμε γοητεία.
Η γοητεία είναι πάντοτε αποτέλεσμα μιας επιρροής.

115
Το γόητρο είναι η σκηνοθεσία της δύναμης, όταν δεν είναι
το ψέμα.
Θυμηθείτε τον Μωυσή όταν θέλει να κάνει δημόσια
γνωστό τον δεκάλογο: διαλέγει το πιο τραχύ βουνό της
ερήμου και το περιβάλλει με ένα φράγμα, που δεν μπορεί
να περάσει κανείς χωρίς να κτυπηθεί από τον θάνατο! Εκεί
ανεβαίνει με τον ήχο της σάλπιγγας για να συνδιαλεχθεί
πρόσωπο με πρόσωπο με τον ΑδωναΓ, κι όταν φθάνει το
σούρουπο, όλο το βουνό καπνίζει, βροντά και φωτίζεται
Ο λαός τρέμει και γονατίζει, αισθάνεται τη γη να ταράζεται,
του φαίνεται ότι οι βράχοι αναπηδούν σαν κριάρια και ότι
οι λόφοι κυματίζουν σαν κοπάδια. Έπειτα, όταν το ηφαί­
στειο σβύνει και σταματούν οι κεραυνοί, επειδή ο θαυμα­
τουργός αργεί να εμφανιστεί, το πλήθος ξεσηκώνεται και
ζητάει να του δώσουν τον Θεό του με κάθε θυσία. Ο Αδω-
ναΐ έχασε τις εντυπώσεις, τον αποδοκιμάζουν και του αντι­
τάσσουν το χρυσό βόδι. Τα φλάουτα και τα τύμπανα πα­
ρωδούν τις σάλπιγγες και τον κεραυνό, και ο λαός βλέπο­
ντας ότι τα βουνά δεν χορεύουν πια αρχίζει να χορεύει
αυτός. Ο Μωυσής παράφορος σπάει τις πλάκες του νόμου
και μετατρέπει το θέαμα σε εικόνα μιας απέραντης σφαγής.
Η γιορτή πνίγεται μέσα στο αίμα, και το ποταπό πλήθος
βλέποντας τις λάμψεις της ρομφαίας αρχίζει να πιστεύει
ξανά στη λάμψη της αστραπής. Δεν τολμά πλέον να σηκώ­
σει το κεφάλι για να κυττάξει τον Μωυσή, ο τρομερός νομο-
θέτης έγινε αστραποβόλος όπως ο ΑδωναΓ, έχει κέρατα
σαν τον Βάκχο και τον Άμμωνα Δία και δεν θα εμφανιστεί
πλέον παρά σκεπασμένος μ ’ ένα πέπλο, ώστε να είναι δι­
αρκής ο φόβος και να διαιωνίζεται η γοητεία. Κανείς δεν
θα αντισταθεί πια ατιμωρητί σ ’ αυτόν τον άνθρωπο, που
ο θυμός του κτυπά σαν τον δυνατό άνεμο και ο οποίος γνω­
ρίζει το μυστικό του κεραυνοβόλου κλονισμού και της
άσβεστης φλόγας.

116
 Χωρίς αμφιβολία οι ιερείς της Αιγύπτου είχαν φυσικές
γνώσεις, τις οποίες οι δικές μας άργησαν πολύ να τις φθά-
σουν. Οι Ασσύριοι μάγοι γνώριζαν τον ηλεκτρισμό και ήξε­
ραν να μιμούνται τον κεραυνό.
Με τη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στον Δία και τον
Θερσίτη, ο Μωυσής είχε την ίδια άποψη με τον Μαρά. Θε­
ωρούσε ότι για τη σωτηρία ενός λαού προορισμένου να
γίνει το φως του κόσμου, ένας ποντίφηκας του μέλλοντος
δεν έπρεπε να οπισθοχωρήσει μπροστά σε μερικά κύματα
αίματος. Τι έλλειψε από τον Μαρά για να γίνει ο Μωυσής
της Γαλλίας; Δύο μεγάλα πράγματα: η μεγαλοφυΓα και η
επιτυχία. Εξ άλλου ο Μαρά ήταν ένας αλλόκοτος νάνος,
ενώ ο Μωυσής ένας γίγαντας, αν πρέπει να πιστέψουμε
την θεϊκή διαίσθηση του Μιχαήλ Αγγέλου.
Θα τολμήσει κανείς να πει ότι ο νομοθέτης των Εβραίων
ήταν ένας αγύρτης; Δεν είναι ποτέ κανείς αγύρτης, όταν
αφιερώνεται. Αυτός ο διδάσκαλος που τολμούσε να παίζει
τέτοιους σκοπούς παντοδυναμίας πάνω στο τρομερό όργα­
νο του θανάτου, ήταν πρώτος αφιερωμένος στο ανάθεμα
για να ξεπλύνει το χυμένο αίμα. Οδηγούσε το λαό του σε
μια γη επαγγελίας, όπου γνώριζε καλά ότι μόνον ο ίδιος
δεν θα έμπαινε. Εξαφανίστηκε μια μέρα ανάμεσα στις σπη­
λιές και τα βάραθρα, όπως ο Οιδίποδας μέσα στην καται­
γίδα και οι θαυμαστές της μεγαλοφυίας του δεν μπόρεσαν
ποτέ να βρουν τα κόκκαλά του.
Οι σοφοί του παλιού κόσμου, πεπεισμένοι για την ανα­
γκαιότητα του αποκρυφισμού, έκρυβαν με φροντίδα τις
επιστήμες που τους έκαναν μέχρις ένα σημείο κυρίαρχους
της φύσεως, και δεν τις χρησιμοποιούσαν παρά για να προσ-
δώσουν στη διδασκαλία τους το γόητρο της θεϊκής συνέρ­
γειας. Γ ιατί θα τους κατηγορούσε κανείς; Ο σοφός δεν είναι
ο πληρεξούσιος απεσταλμένος του Θεού κοντά στους αν­
θρώπους; Και όταν ο Θεός του επιτρέπει να δαμάζει ή να
ξυπνά τον κεραυνό του, δεν είναι πάντοτε εκείνος που
117
βροντά μέσα από την ενέργεια του πρεσβευτή του;
Θάπρεπε να κλείσουν σε άσυλο τον άνθρωπο που θα
ήταν αρκετά τρελλός για να πει: «Γνωρίζω σίγουρα ότι ο
Θεός υπάρχει», θα ήταν όμως περισσότερο παράφρων εκεί-
νος που θα τολμούσε να πει «γνωρίζω ότι ο Θεός δεν υπάρ­
χει». Να, όμως, που έρχονται μυριάδες άνθρωποι και σας
λένε: τον είδα, τον άγγιξα, ακόμη περισσότερο, τον έφαγα
και τον αισθάνθηκα ζωντανό μέσα μου. Περίεργη γοητεία
ενός παράλογου λόγου, αν ποτέ υπήρξε, και γΓ αυτό ακρι­
βώς ακαταμάχητα πειστική, γιατί μπορεί να κάνει τη λογική
να οπισθοχωρήσει και να μαγέψει τον ενθουσιασμό: «Τού­
το είναι η σάρκα μου, τούτο είναι το αίμα μου!»
Αυτό είπε Εκείνος, ο Θεός που θα πέθαινε για να ξα­
ναζήσει μέσα σε όλους τους ανθρώπους. Άνθρωποι της
πίστης, μόνον εσείς καταλαβαίνετε γιατί ο ίδιος ο Θεός
έπρεπε να πεθάνει για να σας κάνει να αποδεχθείτε το μυ­
στήριο του θανάτου.
Ο Θεός έγινε άνθρωπος, για να κάνει τους ανθρώπους
θεούς. Ο ενσαρκωμένος Θεός είναι η ανθρωπότητα θεω-
μένη. Αν θέλετε να δείτε τον Θεό, κυττάξτε τους αδελφούς
σας. Αν θέλετε ν ’ αγαπήσετε τον Θεό αγαπηθείτε μετα­
ξύ σας. Υπέροχη και θριαμβευτική πίστη, που θα εγκαθι-
δρύσει το βασίλειο της παγκόσμιας αλληλεγγύης, της πιο
θαυμάσιας ευσπλαχνίας. «Αυτό που κάνετε για τον τελευ­
ταίο, δηλαδή τον αμαθέστερο, τον πιο ένοχο από τους αδελ­
φούς σας, το κάνετε για μένα και τον Θεό». Το καταλαβαί­
νατε αυτό θλιβεροί ιεροεξεταστές, όταν βασανίζατε τον
Χριστό, όταν καίγατε τον Θεό;
Σίγουρα η ποίηση είναι μεγαλύτερη από την επιστήμη
και η πίστη είναι μεγαλοπρεπής και υπέροχη όταν κυριαρχεί
και υποτάσσει τη λογική. Η θυσία του δίκαιου για τον ένοχο
είναι παράλογη, αλλά και η πιο εγωιστική λογική είναι ανα­
γκασμένη να την θαυμάσει. Εδώ βρίσκεται η μεγάλη γοη­
τεία της Εκκλησίας και ομολογώ, έστω κι αν με θεωρήσουν
118
λίγο τρελλό, ότι εγώ, ο εχθρός των ονείρων και ο αντίπαλος
των φαντασιώσεων που θέλουν να επιβληθούν στη γνώση,
μένω γοητευμένος και θέλω να μένω. Λατρεύω, κλείνοντας
τα μάτια για να μη βλέπω τις αντίθετες σπίθες, γιατί δεν μπο­
ρώ να εμποδίσω τον εαυτό μου να πιστεύει σε ένα απέραντο
φως, καλυμμένο ακόμη, στην πίστη της άπειρης αγάπης
που νοιώθω να ανάβει μέσα στην καρδιά μου.
Ό λα τα μεγάλα συναισθήματα είναι γοητείες και όλοι
οι μεγάλοι άνδρες είναι γόητες του πλήθους. «Magister
dixit» (Ο άρχων είπε): Ιδού ο σοβαρός λόγος εκείνων που
έχουν γεννηθεί για να είναι αιώνια μαθητές. «Αγαπώ τον
Πλάτωνα, αλλά πιο πολύ αγαπώ την αλήθεια»: αυτός είναι
ο λόγος ενός ανθρώπου που αισθάνεται ίσος με τον Πλά­
τωνα και ο οποίος, συνεπώς, πρέπει να είναι διδάσκαλος,
αν κατέχει, όπως ο Πλάτωνας το χάρισμα να γοητεύει και
να παθιάζει μία σχολή.
Ο Ιησούς μιλώντας για τους ανθρώπους του πλήθους
έλεγε: Θέλω κυττάζοντας να μη βλέπουν και ακούγοντας
να μην ακούνε, γιατί φοβούμαι τη μεταστροφή τους και θα
φοβόμουν να τους κάνω καλά. Διαβάζοντας αυτά τα φο­
βερά λόγια εκείνου που θυσιάστηκε για την φιλανθρωπία,
σκέπτομαι τον Crispinus για τον οποίο είπε ο πάπας Ιου-
βενάλιος: At vitiis oeger solaque libidine fortis.
«Εξαντλημένος από όλες τις διαστροφές, δεν χρωστά
κανένα υπόλοιπο δυνάμεων παρά μόνο στον πυρετό της
κραιπάλης». Ποιος ελεήμων γιατρός θα ήθελε να γιατρέ­
ψει τον πυρετό του Crispinus; Θα του έδινε τον θάνατο.
Δυστυχία στα βέβηλα πλήθη που δεν είναι πια γοητευ­
μένα από το ιδανικό των μεγάλων δυνάμεων! Δυστυχία στον
ηλίθιο που, ενώ παραμένει ηλίθιος, δεν πιστεύει στην θεία
αποστολή του ιερέα ούτε στην από την Θεία Πρόνοια επιρ­
ροή του βασιληά! Γιατί έχει ανάγκη από μια οποιαδήποτε
γοητεία και θα υποφέρει τη γοητεία του χρήματος και των
χυδαίων απολαύσεων, και θα γκρεμιστεί μοιραία έξω από
119
κάθε δικαιοσύνη και κάθε αλήθεια.
Η ίδια η φύση, όταν πρόκειται να αναγκάσει τα όντα να
καλέσουν τα μεγάλα της μυστήρια, ενεργεί ως ύπατη ιέ­
ρεια και μαγεύει τις αισθήσεις, τα πνεύματα και τις καρδιές.
Δύο μοιραίοι μαγνητισμοί που συναντιόνται δημιουργούν
μία ακατανίκητη πρόνοια στην οποία δίνουμε το όνομα της
αγάπης. Τότε η γυναίκα μεταμορφώνεται και γίνεται συλ­
φίδα, θηλυκό αγαθοποιό δαιμόνιο, νεράιδα, άγγελος. Και
ο άνδρας γίνεται ήρωας και σχεδόν ένας Θεός. ' Εχουν ξε­
γελαστεί αρκετά εκείνοι οι ατυχείς αμαθείς που αλληλο-
λατρεύονται μη γνωρίζοντας ποια απογοήτευση τους επι­
φυλάσσεται, όταν έλθει η ώρα του κορεσμού και της αφύ­
πνισης. Το να καθυστερήσεις αυτή την ώρα είναι η μεγά­
λη αρκάνα του γάμου. Πρέπει, με κάθε τίμημα, να επιμη­
κύνεις το λάθος, να θρέψεις την τρέλλα, να κάνεις αιώνια
την απογοήτευση που δεν έχει γίνει κατανοητή. Τότε η ζωή
γίνεται μια κωμωδία, όπου ο σύζυγος πρέπει να είναι ένας
υπέροχος καλλιτέχνης, πάντοτε επί σκηνής, αν δεν θέλει να
γελοιοποιηθεί, όπως ο Pantaieon της ιταλικής φάρσας- όπου
η γυναίκα πρέπει να μάθει σε βάθος τον ρόλο της μεγάλης
κοκέττας και να κρύβει αιώνια τους πιο γνήσιους πόθους
της, αν δεν θέλει να ξεχάσουν να την επιθυμούν. Ένα σω­
στό σπίτι είναι η κρυφή μάχη της κάθε ημέρας, δύσκολο και
κουραστικό μέσον, αλλά, αλλοίμονο, το μοναδικό για να
αποφύγεις έναν ανοικτό πόλεμο.
Υπάρχουν δύο μεγάλες δυνάμεις στην ανθρωπότητα:
η μεγαλοφυΓα που γοητεύει, και ο ενθουσιασμός που προέρ­
χεται από τη γοητεία. Κυττάξτε αυτόν τον μικρόσωμο και
χλωμό άνδρα που προχωρά μπροστά από ένα τεράστιο
πλήθος στρατιωτών. Αν τον ρωτούσε κανείς, πού τους οδη­
γείτε; «Στον θάνατο», θα μπορούσε ν ’ απαντήσει ένας περα­
στικός χωρίς ψευδαισθήσεις- «στη δόξα», θα κραύγαζαν
εκείνοι στρίβοντας περήφανα τα μουστάκια τους και χτυ­
πώντας τα όπλα τους. ' Ολοι εκείνοι οι στρατιώτες του Να-
120
πολέοντα ήταν πιστοί, όπως ο Πολύευκτος. Υπόκεινται
στη γοητεία ενός γκρίζου πανωφοριού κι ενός μικρού κα-
πέλλου. Έτσι, όταν περνούν, οι βασιλείς τους χαιρετούν
βγάζοντας την κορώνα τους, και όταν συντρίβονται στο
Βατερλώ, βλαστημούν τη βροχή από τις σφαίρες σαν να
επρόκειτο για μία απλή κακοκαιρία και πέφτουν όλοι μέχρις
ενός πετώντας μιαν άσεμνη πρόκληση στον θάνατο.
Υπάρχει ένας ζωϊκός μαγνητισμός που είναι καθαρά
φυσικός, πάνω όμως απ’ αυτόν υπάρχει ο ανθρώπινος
μαγνητισμός, που είναι ο αληθινός ηθικός μαγνητισμός.
Οι ψυχές είναι πολωμένες όπως τα σώματα και ο πνευματι­
κός ή ανθρώπινος μαγνητισμός είναι αυτό που ονομάζου­
με δύναμη της γοητείας.
Η ακτινοβολία μιας μεγάλης σκέψης ή μιας δυνατής
φαντασίας σε έναν άνθρωπο προσδιορίζουν έναν ελκτικό
στρόβιλο, ο οποίος θα δώσει πλανήτες στον πνευματικό
ήλιο και δορυφόρους στους πλανήτες. ' Ενας μεγάλος άν-
δρας είναι η εστία ενός σύμπαντος στον ουρανό της σκέψης.
Τα ατελή όντα, που δεν έχουν την ευτυχία να υποστούν
μιαν ευφυή γοητεία, πέφτουν κάτω από την κυριαρχία κά­
ποιας μοιραίας γοητείας. Έτσι γεννιούνται τα ιλιγγιώδη
πάθη και οι παραισθήσεις του ναρκισσισμού στους ανόη­
τους και τους τρελλούς.
Υπάρχουν είδη γοητείας φωτεινά, όπως και μαύρα.'
Έχουμε πει ότι ο διάβολος είναι η καρικατούρα του Θεού.
Ας προδιορίσουμε τώρα τη γοητεία. Είναι ο μαγνητι­
σμός της φαντασίας και της σκέψης. Είναι η κυριαρχία που
εξασκεί μία ισχυρή θέληση επάνω σε μίαν αδύνατη προ-
καλώντας την έξαψη των φανταστικών συλλήψεων και
επηρεάζοντας την κρίση των ατόμων που δεν έχουν φτάσει
ακόμη στην ισορροπία της λογικής.
Ισορροπημένος είναι ο άνθρωπος που μπορεί να πει:
γνωρίζω αυτό που είναι, πιστεύω αυτό που πρέπει να είναι
και δεν αρνούμαι τίποτε από ό,τι μπορεί να είναι. Ο γοη-
121
τευμένος θα πει: πιστεύω αυτό που μου είπαν να πιστέψω
αυτοί στους οποίους πιστεύω’ με άλλα λόγια, πιστεύω γιατί
μου αρέσει να πιστεύω. Πιστεύω γιατί αγαπώ κάποια πρό­
σωπα και κάποια πράγματα — εδώ μπορούν να μπουν με­
ρικές φράσεις που πάντοτε συγκινούν και ποτέ δεν αποδει-
κνύουν τίποτε: η πίστη των προγόνων, ο σταυρός της μη­
τέρας μου κ. λπ. Με άλλα λόγια, ο πρώτος μπορεί να πει
«πιστεύω από λογική», και δεύτερος «πιστεύω από γοητεία».
Το να πιστεύεις σύμφωνα με την πίστη των άλλων, μπο­
ρεί να είναι επιτρεπτό ή και ευκταίο, όταν πρόκειται για
παιδιά. Αν μου πείτε ότι ο Bossuet, ο Pascal, ο F0nelon ήταν
μεγάλοι άνδρες και ότι πίστευαν σε καταφανείς παραλο-
γισμούς, θα σας απαντήσω ότι δυσκολεύομαι να τό παρα­
δεχτώ, αλλά εν τέλει φαίνεται αληθινό. Γ ι’ αυτό και σε
ορισμένες περιπτώσεις οι άνδρες αυτοί έδρασαν σαν
παιδιά.
Ο Πασκάλ, όπως λένε, νόμιζε ότι έβλεπε ένα βάραθρο
ανοικτό δίπλα του. Μου φαίνεται ότι, χωρίς να δείξουμε
έλλειψη σεβασμού στη μεγάλοφυΓα του Πασκάλ, μπορούμε
να μην πιστέψουμε στο βάραθρό του. Ο γοητευμένος άν­
θρωπος χάνει τη δυνατότητα της ελεύθερης επιλογής και
πέφτει ολοκληρωτικά στην κυριαρχία του γόητος. Η λο­
γική του, την οποία μπορεί να κρατά ανέπαφη για μερικά
άσχετα πράγματα, μεταμορφώνεται απόλυτα σε παραλο-
γισμό μόλις προσπαθήσετε να τον διαφωτίσετε γύρω από
αυτά που του υποβάλλουν. Δεν βλέπει πλέον ούτε ακούει
παρά με τα μάτια και τα αυτιά εκείνων που κυριαρχούν επά­
νω του. Αν τον κάνετε να αγγίξει την αλήθεια, θα υποστη­
ρίξει ότι αυτό που αγγίζει δεν υπάρχει. Πιστεύει, αντίθετα,
ότι βλέπει και αγγίζει το αδύνατο για το οποίο τον βεβαιώ­
νουν. Ο άγιος Ιγνάτιος συνέταξε πνευματικές ασκήσεις για
να καλλιεργήσει αυτό το είδος της γοητείας στους μαθη­
τές του. Θέλει κάθε μέρα, μέσα στη σιωπή και το σκοτάδι,
ο δόκιμος μοναχός της Εταιρίας του Ιησού να εξασκεί την
122
φαντασία του για να δημιουργήσει την αισθητή μορφή των
μυστηρίων που ζητάει να δει και που βλέπει πραγματικά
μέσα σ ’ ένα ηθελημένο και εκτός ύπνου όνειρο, όπου η
εξασθένηση του μυαλού του μπορεί να κάνει τρομακτικά
πραγματικούς όλους τους εφιάλτες του αγίου Αντωνίου και
όλους τους φόβους της κόλασης. Μέσα σε τέτοιες ασκήσεις
η καρδιά σκληραίνει και ατροφεί από τον φόβο, και η λο­
γική παραπαίει και σβύνει. Ο Ιγνάτιος γκρέμισε τον άνθρω­
πο, αλλά έφτιαξε τον Ιησουίτη και ο κόσμος ολόκληρος θα
είναι λιγότερο δυνατός από αυτό το τρομακτικό ανδρο-
ειδές.
Τίποτε δεν είναι τόσο αδυσώπητο όσο μία μηχανή. Εφ’
όσον μπήκε σε κίνηση δεν σταματάει πια εκτός κι αν την
σπάσεις.
Να δημιουργήσει μυριάδες μηχανές που να μπορούν
να μπουν σε λειτουργία με τον λόγο και που πάνε δια μέσου
του κόσμου να πραγματοποιήσουν με όλα τα μέσα τη σκέ­
ψη του μηχανικού: να ποιο ήταν το έργο του Λογιόλα. Πρέ­
πει να ομολογήσει κανείς, ότι η εφεύρεσή του είναι μεγάλη
και λειτουργεί με τελείως διαφορετικό τρόπο από την μαθη­
ματική μηχανή του Πασκάλ.
Είναι όμως αυτό το έργο ηθικό; Ναι, σίγουρα είναι μέσα
στη σκέψη του δημιουργού του και όλων των ανθρώπων
που είναι αρκετά αφοσιωμένοι σ’ αυτό που πιστεύουν,
ώστε να γίνουν τυφλά γρανάζια της μηχανής και αυτόματα,
χωρίς καμία αυτονομία.
Ποτέ το κακό δεν θα προκαλέσει τόσο δυνατό πάθος
στους ανθρώπους, ποτέ η ίδια η λογική και η απλή κοινή
σκέψη δεν θα αποκτήσουν αφ’ εαυτού τους μια τέτοια
εξύψωση. Η φιλοσοφία ποτέ δεν θα έχει παρόμοιους στρα­
τιώτες. Η δημοκρατία μπορεί να έχει θιασώτες και μάρτυ­
ρες, αλλά δεν θα αποκτήσει ποτέ αληθινούς αποστόλους,
ικανούς να θυσιάσουν γ ι’ αυτήν την αγάπη του εαυτού
τους και την προσωπικότητά τους ολότελα.
123
 Γνώρισα και γνωρίζω ακόμη τίμιους δημοκράτες. Καθέ­
νας απ’ αυτούς αποτελεί τη δύναμη ενός ατόμου απομο­
νωμένου. Ο Ιησουίτης είναι μία λεγεώνα. Γ ιατί ο άνθρωπος
είναι τόσο ψυχρός όταν πρόκειται για τη λογική, και τόσο
φλογερός όταν πρέπει να πολεμήσει για κάποια χίμαιρα;
Διότι ο άνθρωπος, παρ’ όλη την υπερηφάνειά του, είναι
ένα ον ελαττωματικό, γιατί δεν αγαπά ειλικρινά την αλή­
θεια, γιατί, αντίθετα, λατρεύει τις ψευδαισθήσεις και το
ψεύδος.
Βλέποντας ότι οι άνθρωποι είναι παρανοϊκοί, είπε ο
Παύλος, θελήσαμε να τους σώσουμε μέσω της ίδιας της
τρέλλας επιβάλλοντας το καλό στην τυφλότητα της πίστης
τους. Ιδού η μεγάλη αρκάνα του καθολικισμού του αγίου
Παύλου μπολιασμένη επάνω στον χριστιανισμό του Ιησού
και συμπληρωμένη από τον Ιησουιτισμό του Ιγνάτιου Λο­
γιόλα. Τα πλήθη έχουν ανάγκη από παραλογισμούς. Η
κοινωνία αποτελάται από ένα μικρό αριθμό σοφών και
από ένα απέραντο πλήθος παρανοϊκών. ΓΓ αυτό θα ήταν
καλό οι παρανοϊκοί να κυβερνώνται από τους σοφούς.
Πώς θα γίνει να φτάσουμε σ’ αυτό το αποτέλεσμα; Μό­
λις ο σοφός παρουσιαστεί όπως είναι, τον απωθούν, τον
συκοφαντούν, τον εξορίζουν, τον σταυρώνουν. Οι άνθρω­
ποι δεν θέλουν να πεισθούν για κάτι, περιμένουν να τους
επιβληθεί. Πρέπει, λοιπόν, ο απόστολος να υποταχθεί στα
προσχήματα της απάτης για να αποκαλύψει, δηλαδή να
ανανεώσει την αλήθεια στον κόσμο δίνοντάς της ένα νέο
κάλυμμα. Τι είναι στην πραγματικότητα αυτός που απο­
καλύπτει; Είναι ένας απατεώνας αφιλοκερδής, ο οποίος
ξεγελά τα πλήθη για να τα οδηγήσει μ ’ έναν πλάγιο τρόπο
στο καλό. Ποια είναι αυτά τα πλήθη; Είναι ο τεράστιος συρ­
φετός, ο όχλος των χαζών των ηλιθίων και των τρελλών,
όποια κι αν είναι η θέση τους στην κοινωνία, οι τίτλοι τους
ή τα πλούτη τους.

124
 Γνωρίζω ότι γίνεται πολύς λόγος για κάποια αόριστη
πρόοδο, την οποία εγώ θα έλεγα μάλλον απροσδιόριστη,
γιατί αν και αυξάνονται οι γνώσεις του ανθρώπινου είδους,
είναι φανερό ότι η φυλή δεν έχει την ανάλογη βελτίωση. Λέ­
νε, επίσης, ότι αν η εκπαίδευση είχε απλωθεί παντού, θα
σταματούσαν όλα τα εγκλήματα, σαν να έπρεπε αναγκαστι­
κά η εκπαίδευση να κάνει τους ανθρώπους καλύτερους,
σαν ο Μαρά και ο Ροβεσπιέρος, αυτοί οι φοβεροί μαθητές
του Ρουσσώ, να μην είχαν πάρει μόρφωση ανώτερη από τον
ίδιο. Ο αββάς Coeur και ο Lacenaire είχαν πάει στο ίδιο κολ-
λέγιο. Οι μορφωμένοι εγκληματίες είναι οι τρομερότεροι
και οι αρτιότεροι και ποτέ η μόρφωσή τους δεν τους εμπό­
δισε να εγκληματίσουν, ενώ βλέπουμε απλούς και αγράμ­
ματους ανθρώπους να ασκούν τις θαυμαστότερες αρετές. Η
εκπαίδευση αναπτύσσει τις ικανότητες του ανθρώπου και
του δίνει τα εργαλεία για να ικανοποιήσει τις κλίσεις του,
αλλά δεν τον αλλάζει. Διδάξτε μαθηματικά και αστρονο­
μία σ ’ ένα βλάκα, αλλά δεν θα κατορθώσετε να τον κάνε­
τε ποτέ ένα Γαλιλαίο.
Η σύγχρονη ανθρώπινη φυλή αποτελείται από μερικούς
ανθρώπους και από ένα πολύ μεγάλο αριθμό μικτών όντων,
που φέρουν λιγότερο από τον άνθρωπο και περισσότερο
από τον πίθηκο. Αναρωτιέμαι, αν ο θεός θα μπορούσε να
έχει έναν παράδεισο γ ι’ αυτά τα «ζώα» κι αν είχε ποτέ το
κουράγιο να τα καταδικάσει στην κόλαση.
Ό ταν φτάνουν στο σημείο να πεθάνουν, μερικές φορές
ξυπνά η μικρή πλευρά της ανθρώπινης φύσης τους και τα
βασανίζει, φωνάζουν έναν ιερέα και ο ιερέας έρχεται — και
γιατί τάχα δεν θα ερχόταν;
Η ευσπλαχνία δεν θέλει να πνίγουμε τις σπίθες, αλλά
τι να τους πει κανείς; Δεν θα καταλάβουν τίποτε λογικό,
πρέπει να τους γοητεύσεις με κάποιο σημείο, με χρίσεις
ελαίου, με ευλογίες, με αφέσεις αμαρτιών in extremis. Μια
κεντημένη κάπα, ένα επίχρυσο αρτοφόριο... Λένε αυτό που
125
τους κάνεις να πουν, αφήνονται να κάνουν εκείνο που θέ­
λεις να τους κάνεις να πράξουν, και πεθαίνουν ήσυχα με
την ευλογία της Εκκλησίας. Δεν είναι γραμμένο στο Ευαγ­
γέλιο, ότι ο Θεός θα σώσει τους ανθρώπους και τα ζώα;
Οι δημιουργίες της φύσης είναι προοδευτικές μέσα στη
διαδοχή των ειδών και των φυλών, όμως οι φυλές και τα
είδη αναπτύσσονται και φθίνουν, όπως οι αυτοκρατορίες
και τα άτομα. Ό λο ι οι λαοί που έχουν λάμψει αρχίζουν να
σβύνουν προοδευτικά και ολόκληρη η ανθρωπότητα θα
έχει την τύχη των εθνών. ' Οταν οι — κατά το ήμισυ ζώα —
άνθρωποι θα έχουν εκλείψει με τον επόμενο κατακλυσμό,
θα εμφανιστεί χωρίς αμφιβολία μία νέα φυλή όντων σοφών
και δυνατών, που θα είναι για το είδος μας, ό,τι είμαστε μείς
για τους πιθήκους. Τότε μόνον οι ψυχές θα είναι αληθινά
αθάνατες, γιατί θα γίνουν άξιες να διατηρούν την ανάμνηση.
Εν τω μεταξύ είναι σίγουρο, ότι το σύγχρονο ανθρώπι­
νο είδος αντί να προοδεύει εκφυλίζεται. Ένα εκπληκτικό
φαινόμενο ολοκληρώνεται μέσα στις ψυχές· οι άνδρες δεν
έχουν πλέον την θεία αίσθηση και οι γυναίκες, που δεν είναι
μηχανές ματαιοδοξίας και πολυτέλειας, δεν ψάχνουν μέσα
στην πίστη, που αγαπούν παράλογα, παρά ένα καταφύγιο
εναντίον της λογικής που τις ενοχλεί. Η ποίηση είναι πεθα­
μένη μέσα στις καρδιές. Οι νέοι διαβάζουν Ουγκώ, αλλά
δεν θαυμάζουν σ ’ αυτόν τον μεγάλο ποιητή, παρά τα με­
γάλα κατορθώματα του λόγου και τα παραδείγματα που
τοποθετούνται στη σκέψη και κατά βάθος προτιμούν τον
Προυντόν. Κοροϊδεύουν υπερβολικά στο θέατρο τα αλλο-
τινά γενναιόδωρα συναισθήματα και δεν είναι πια το βρο­
ντερό ξέσπασμα γέλιου του Ραμπελαί που διορθώνει την
ανθρώπινη βλακεία, αλλά ο σαρκασμός των ευτελών και
χλευαστικών φρονημάτων που προσβάλλει όλες τις αρετές.
Ισχύει για την αγάπη το ίδιο που ισχύει και για την τιμή:
είναι ένας γέρο-άγιος που δεν τον γιορτάζουν πια. Το ίδιο το
όνομα του μεγαλύτερου και ωραιότερου συναισθήματος
126
που μπορεί να εμπνεύοει η φύση, δεν είναι αποδεκτό μέσα
στη συζήτηση ανθρώπων που κάνουν καλή παρέα και ίσως
σε λίγο πέσει και στο άσεμνο λεξιλόγιο.
Δεν είμαι καθόλου μισάνθρωπος και δεν σατυρίζω εδώ
τον αιώνα μου. Αλλά διαπιστώνω μιαν ηθική κατάπτωση
στο ανθρώπινο είδος για να καταλήξω στο συμπέρασμα,
ότι σήμερα η μαγεία είναι της μόδας περισσότερο από ποτέ
και ότι με τόσο φτωχά όντα πρέπει να γοητεύει κανείς για
να επιτύχει.
Υπάρχουν μέσα στο Ευαγγέλιο διδαχές, που άλλοτε
μπορούσες να αισθανθείς όλη την υπεροχή τους και που
στις μέρες μας θα έμοιαζαν σχεδόν γελοίες, γιατί οι άνθρω­
ποι δεν είναι ποτέ οι ίδιοι.
Πήγαινε να καθήσεις στην τελευταία θέση, λέει ο Ιησούς,
και θα προσκληθείς να περάσεις στην πρώτη.
Αν καθήσεις στην τελευταία θέση, θα παραμείνεις εκεί
και καλά θα πάθεις, απαντά σ ’ αυτό ο σημερινός κόσμος.
Αν θέλουν να πάρουν τον μανδύα σου, δώσε και το πα­
νωφόρι σου, λέει το Ευαγγέλιο. Αλλά όταν θα είσαι ολό­
γυμνος, θα σε βάλουν φυλακή για προσβολή των ηθών,
απαντά ο ανελέητος οπαδός της λογικής.
Μη μεριμνείτε για την επομένη, λέει ο Σωτήρας. Αλλά
την επομένη που θα βυθιστείτε στη μιζέρια δεν θα μεριμνή-
σει κανείς για σας, απαντά ο κόσμος.
— Αναζητείστε τη βασιλεία του Θεού και τη δικαιοσύνη
της και όλα τα υπόλοιπα θα σας δοθούν επί πλέον.
— Ναι, όταν θα την έχετε βρει, όχι όμως όσο θα ψάχνετε
και φοβούμαι ότι δεν θα ψάξετε πολύ.
— Δυστυχισμένοι αυτοί που γελούν, γιατί θα κλάψουν
ευτυχισμένοι όσοι κλαίνε, γιατί θα γελάσουν.
— Με όλο τον σεβασμό, Σωτήρα μας, αυτό είναι σαν να
έλεγες: ευτυχισμένοι οι άρρωστοι γιατί περιμένουν την υγεία
και δυστυχισμένοι οι υγιείς γιατί περιμένουν την αρρώστια.
Αν αυτοί που γελούν είναι δυστυχισμένοι, κι αν δεν έχετε
127
τίποτε να υποσχεθείτε στους ευτυχισμένους που κλαίνε,
παρά τη δυστυχία να γελάσουν με τη σειρά τους, ποιος τότε
θα ήταν πραγματικά ευτυχισμένος;
— Μην αντιστέκεστε στο κακό' αν κάποιος σας κτυπήσει
στο ένα μάγουλο, γυρίστε του και το άλλο.
— Αυτό είναι ένα αξίωμα ασφαλώς ανήθικο. Να μην
αντισταθείς στο κακό σημαίνει ότι είσαι συνένοχός του.
Να γυρίσετε το άλλο μάγουλο σ ’ εκείνον που σας κτυπά
άδικα, σημαίνει να επιδοκιμάζετε την επίθεσή του και να
προκαλείτε μια δεύτερη. Ό ταν γυρίζοντας και το άλλο
μάγουλο θα έχετε εισπράξει ένα δεύτερο χαστούκι, τι στάση
θα μένει να πάρετε; Να παλέψετε με τον επιτιθέμενο; Ποιος
ο λόγος, λοιπόν, να περιμένετε τη δεύτερη προσβολή;
Να γυρίσετε πάλι την πλάτη για να εισπράξετε και μια
κλωτσιά, θα ήταν ποταπό και παράδοξο.
Αυτά θα απαντούσε στα ύψιστα, ίσως, αξιώματα του
Ευαγγελίου το πνεύμα του αιώνα μας, αν ήταν αρκετά έντι­
μο και αρκετά θαρραλέο για να μιλήσει τόσο ελεύθερα.
Υπάρχει — και δεν μπορούσε να μην υπάρχει — μία τερά­
στια παρανόηση μεταξύ του Ιησού Χριστού και των αν­
θρώπων. Ο αιώνας μας δεν έχει πλέον την αίσθηση του υπέρ­
τατου και δεν καταλαβαίνει τους ήρωες. Ο Γαριβάλδης
δεν είναι για τους πολιτικούς μας παρά μία — όχι πολύ δια-
σκεδαστική — ενσάρκωση του Δον Κιχώτη.
Ο κόσμος είναι χωρίς θρησκεία, είπε ο κόμης Joseph
de Maistre, και γ ι’ αυτό, θα προσθέταμε εμείς, έχει ανάγκη
γοήτων και θαυματοποιών περισσότερο από ποτέ.
' Οταν δεν πιστεύουν πλέον στον ιερέα, πιστεύουν στον
μάγο και γράψαμε τα βιβλία μας κυρίως προς χρήση των
ιερέων, ώστε γινόμενοι πραγματικοί γόητες να μη φοβού­
νται πια τον αθέμιτο ανταγωνισμό του μάγου. Ο συγγρα­
φέας αυτού του βιβλίου ανήκει στη μεγάλη ιερατική οικο­
γένεια, πράγμα που δεν ξέχασε ποτέ.
Ας ξαναγίνουν οι ιερείς επιστήμονες και ας καταπλή-
128
ξουν έναν εκφυλισμένο κόσμο με το μεγαλείο του χαρακτή­
ρα. Ας τοποθετηθούν πάνω από μικροσυμφέροντα και μι-
κροπάθη, ας κάνουν θαύματα φιλανθρωπίας και ο κόσμος
θα είναι στα πόδια τους. Ας κάνουν ακόμη κι άλλα θαύματα,
ας θεραπεύσουν ασθενείς με την αφή τους, όπως έκανε
ο ζουάβος Jacob. Ας μάθουν, με μια λέξη, να γοητεύουν
και τότε θα μάθουν να βασιλεύουν.
Η γοητεία παίζει μεγάλο ρόλο στην ιατρική* η μεγάλη
φήμη ενός γιατρού μπορεί να γιατρέψει τους ασθενείς του
εκ των προτέρων. Διηγούνται ότι ένας διάσημος γιατρός
έγραψε μια συνταγή για κάποιον που υπέφερε από δυνα­
τούς πόνους και την έδωσε στη νοσοκόμα του λέγοντας:
να του βάλετε αυτό αμέσως πάνω στο στήθος του, και της
έδωσε τη συνταγή. Η απλοϊκή γυναίκα νομίζοντας ότι εν­
νοούσε το χαρτί της συνταγής, το έβαλε επάνω στον ασθε­
νή μαζί με λίγους σπόρους λιναριού. Ο ασθενής αισθάν-
θηκε αμέσως ανακούφιση και την άλλη μέρα ήταν καλά.
Μ’ αυτόν τον τρόπο οι μεγάλοι γιατροί θεραπεύουν το
σώμα μας και με τον ίδιο τρόπο οι έγκυροι ιερείς κατορ­
θώνουν να θεραπεύουν τις ψυχές μας.
Ό ταν μιλώ εδώ για μιαν αρχή ανθρώπινου εκφυλισμού,
εννοώ μερικά φαινόμενα που μπορώ να παρατηρήσω, αλ­
λά δεν συμπεραίνω από την εξαθλίωση μιας φυλής τον εκ­
φυλισμό ολόκληρου του είδους. Παρά τα τόσα θλιβερά
συμπτώματα ελπίζω ακόμη σε μία πρόοδο πριν από την κα­
ταστροφή ή μάλλον πριν από την μεταμόρφωση του αν­
θρώπου. Πιστεύω ότι ο Μεσσιανισμός θα έλθει και θα βα­
σιλέψει για πολλούς αιώνες. Ελπίζω ότι το ανθρώπινο εί­
δος θα πει την τελευταία του λέξη με διαφορετικό τρόπο
απ’ ό,τι το έκανε στουζ πολιτισμούς της ΝινευΓ, της Τύρου,
της Βαβυλώνας, των Αθηνών, της Ρώμης και του Παρισιού.
Αυτό που θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει ως μέγιστη πα­
ρακμή, θέλω να πιστεύω ότι δεν είναι παρά ο κορεσμός
της παιδικής ηλικίας. Όμως ο ίδιος ο Μεσσιανισμός δεν
είναι το δόγμα της Αιωνιότητας· θα υπάρξει, λέει ο Ιωάν­
νης, ένας καινούριος ουρανός και μία καινούρια γη. Η νέα
Ιερουσαλήμ δεν θα προέλθει παρά από νέους λαούς, ανώ­
τερους από τους σημερινούς και έπειτα θα υπάρξουν και
άλλες αλλαγές.
Ό ταν ο ήλιος μας θα είναι ένας συμπαγής πλανήτης,
του οποίου θα είμαστε δορυφόρος, ποιος ξέρει πού θα βρι­
σκόμαστε τότε και με ποια μορφή θα ζούμε; Αυτό που είναι
σίγουρο, είναι ότι το ον είναι το ον, ότι δεν προέρχεται από
το μηδέν, το οποίο δεν υπάρχει και από όπου κατά συνέπεια
τίποτε δεν μπορεί να προελθεί. Και δεν θα ξαναγυρίσει
μέσα σ ’ αυτό το μηδέν από όπου δεν μπορεί να προήλθε.
Ο,τιδήποτε υπάρχει, αυτό υπήρξε, υπάρχει και θα υπάρχει.
Ας επανέλθουμε στη γοητεία και στον τρόπο δημιουρ­
γίας της. Αυτός ο τρόπος βρίσκεται εξ ολοκλήρου μέσα στη
δύναμη μιας βούλησης που εξυψώνεται χωρίς να μένει άκαμ­
πτη και που επιμένει με ηρεμία.
Χωρίς να γίνετε τρελλός, καταλείξτε να πιστεύετε,
ότι είσαστε κάτι μεγάλο και δυνατό. Τότε οι αδύναμοι και
οι μικροί αναγκαστικά θα σας πάρουν γ ι’ αυτό που πιστεύ­
ετε ότι είστε. Είναι απλώς θέμα υπομονής και χρόνου.
Έχουμε πει ότι υπάρχει μια καθαρά φυσική γοητεία που
ανήκει στον μαγνητισμό. Μερικά άτομα έχουν από τη φύ­
ση τους αυτό το χάρισμα και μπορεί να αποκτήσει κανείς
την ικανότητα να το εξασκεί με τον βαθμιαίο ερεθισμό των
νευρικών οργάνων.
Ο διάσημος Home, ο οποίος μερικές φορές εκμεταλ­
λεύτηκε αυτή την εξαιρετική ικανότητα σαν να ήταν τσαρ­
λατάνος, την κατέχει χωρίς να το καταλαβαίνει, γιατί έχει
μια πολύ περιορισμένη διάνοια σχετικά με όλα εκείνα που
συνδέρνται με την επιστήμη. Ο ζουάβος Jacob είναι ένας
αφελής γόης που πιστεύει στην συνεργασία των πνευμάτων.
Ο επιδέξιος θαυματοποιός Χουντίνι συνδυάζει τη γοη­
τεία με την ταχύτητα. Κάποιος του ζήτησε μια μέρα να του
130
κάνει μαθήματα λευκής μαγείας. Ο Χουντίνι του έμαθε με­
ρικά πράγματα, κράτησε όμως άλλα, που δήλωσε ότι δεν
μπορούσε να τα διδάξει. Αυτά είναι πράγματα ανεξήγητα
και για μένα τον ίδιο, είπε, που οφείλονται στην προσωπική
μου φύση και που αν σας τα έλεγα ούτε θα μαθαίνατε περισ­
σότερα ούτε θα μπορούσα να σας φέρω στην κατάσταση
να τα εξασκείτε.
Πρόκειται, για να χρησιμοποιήσω τη λαϊκή έκφραση,
για την τέχνη να ρίχνεις στάχτη στα μάτια. Βλέπουμε ότι
όλες οι μαγείες, ακόμη και η λευκή μαγεία του Χουντίνι,
έχουν τις ανείπωτες αρκάνες τους.
Είπαμε ότι είναι πράξη υψηλής φιλανθρωπίας να γοη­
τεύεις τους ανόητους με σκοπό να τους κάνεις να δεχθούν
την αλήθεια σαν να ήταν ψεύδος και την δικαιοσύνη σαν
να ήταν μεροληψία και προνόμιο* να μεταθέτεις τους εγω­
ισμούς και τους σφοδρούς πόθους κάνοντας να ελπίζουν
αυτοί που θυσιάζονται εδώ κάτω σε μιαν απέραντη και απο­
κλειστική κληρονομιά στον ουρανό.
Αλλά πρέπει, επίσης, να πούμε ότι όλοι αυτοί που θε­
ωρούν τους εαυτούς τους άξιους να φέρουν το όνομα του
ανθρώπου πρέπει, σεβόμενοι τα σφάλματα των παιδιών
και των αδύναμων, να χρησιμοποιούν όλη την ενέργεια της
λογικής και της διανοίας τους για να ξεφύγουν οι ίδιοι από
τη γοητεία.
Είναι αδυσώπητο να μην έχεις ψευδαισθήσεις όταν τί­
ποτε δεν αντικαθιστά την ψευδαίσθηση και όταν τα εξαφα­
νισμένα οράματα της φαντασίας και οι σβυσμένοι φωσφο­
ρισμοί αφήνουν την ψυχή μέσα στα σκότη.
Καλύτερα να πιστεύει κανείς σε παραλογισμούς παρά
να μην πιστεύει σε τίποτα, καλύτερα ακόμα να είναι γελα­
σμένος παρά πτώμα. Όμως η σοφία συνίσταται ακριβώς
σε μιαν επιστήμη αρκετά στέρεη και σε μια πίστη αρκετά
λογική, ώστε να αποκλείει την αμφιβολία. Στην πραγμα­
τικότητα η αμφιβολία είναι η ψηλάφηση της άγνοιας. Ο
131
σοφός γνωρίζει μερικά πράγματα. Αυτό που γνωρίζει τον
οδηγεί να υποθέσει την ύπαρξη εκείνου που δεν γνωρίζει.
Αυτή η υπόθεση είναι η πίστη, η οποία δεν έχει λιγότερη
βεβαιότητα από όσο η επιστήμη, όταν έχει ως αντικείμενο
αναγκαίες υποθέσεις και όσο δεν ορίζει με θράσος αυτό που
μένει απροσδιόριστο.
' Ενας αληθινός άνθρωπος κατανοεί τις επιρροές χωρίς
να τις υφίσταται, πιστεύει στην αλήθεια χωρίς κεραυνούς
και σάλπιγγες και δεν του χρειάζεται για να διαλογισθεί
τον Θεό ένα πέτρινο τραπέζι ή μία κιβωτός περισσότερο
από ένα χρυσό βόδι. Δεν έχει ούτε καν την ανάγκη να αι-
σθανθεί ότι πρέπει να είναι δίκαιος, να του μιλήσουν για
έναν αιώνια ανταμείβοντα ή τιμωρούντο Θεό. Είναι αρκετά
προειδοποιημένος και προσεκτικός από τη συνείδηση και
τη λογική του. Αν του πει κάποιος ότι πρέπει, επί ποινή αι­
ωνίων βασάνων, να δεχθεί ότι τα τρία είναι ένα ή ότι ένα
κομμάτι ψωμί είναι Θεός, γνωρίζει θαυμάσια πόσο πρέπει
να υπολογίσει την απειλή και φυλάγεται από το να κορο­
ϊδέψει το μυστήριο προτού να μελετήσει την αρχή και να
γνωρίσει την αξία του. Η άγνοια που αρνείται, τόυ φαίνεται
τόσο παράτολμη όσο, τουλάχιστον, και η άγνοια που βε­
βαιώνει. Δεν ξαφνιάζεται όμως ποτέ με τίποτα, και όταν
πρόκειται για σκοτεινά ερωτήματα δεν παίρνει ποτέ θέση
βιαστικά.
Δεν πρέπει κανείς να παραγνωρίζει ούτε τα πλεονεκτή­
ματα ούτε τα θέλγητρα των πραγμάτων για να ξεφύγει από
τη γοητεία τους.
Ας ακολουθήσουμε εδώ τις διδαχές του Ομήρου. Ο
Οδυσσέας δεν στερείται το τραγούδι των Σειρήνων, αλλά
παίρνει τα αποτελεσματικότερα μέτρα, ώστε αυτή η ευχα­
ρίστηση να μην του καθυστερήσει το ταξίδι του και να μην
τον κάνει να τσακιστεί στους σκοπέλους. Αναποδογυρί­
ζει την κούπα της Κίρκης και την φοβίζει με το ξίφος του,
αντί να εξαγοράσει ή να υποφέρει από τα χάδια της —
132
απλώς τα δέχεται. Να καταστρέφεις την θρησκεία επει­
δή υπάρχουν επικίνδυνες προλήψεις, θα ήταν σαν να κα­
ταργούσες το κρασί για να αποφύγεις τον κίνδυνο της μέ­
θης ή να αρνιόσουν στον εαυτό σου την ευτυχία της αγά­
πης για να αποφύγεις τις παραφροσύνες και τις μανίες.
Όπως έχουμε πει, το δόγμα έχει δύο πλευρές: μία φω­
τεινή και μία σκοτεινή. Ας ακολουθήσουμε το φως και ας
μην αποζητούμε να καταστρέψουμε τη σκιά, γιατί η σκιά
είναι απαραίτητη για την εκδήλωση της φωτεινότητας.
Ο Ιησούς είχε πει ότι τα σκάνδαλα είναι απαραίτητα και
ίσως, αν μας πίεζαν πολύ, θάπρεπε να πούμε ότι οι προλή­
ψεις χρειάζονται. Δεν θα μπορούσε κανείς να επιμείνει υπερ­
βολικά πάνω σ’ αυτήν την αλήθεια, την τόσο παραγνωρι­
σμένη στις μέρες μας παρά την αναντίρρητη ευκρίνειά της,
ότι, δηλαδή, αν όλοι οι άνθρωποι πρέπει να είναι ίσοι μπρο­
στά στο νόμο, οι διάνοιες και οι βουλήσεις σίγουρα δεν είναι.
Το δόγμα είναι η μεγάλη παγκόσμια εποποιία της πί­
στης, της ελπίδας και της αγάπης, είναι η ποίηση των εθ­
νών, είναι το αθάνατο άνθος της μεγαλοφυΓας της ανθρω­
πότητας και πρέπει να καλλιεργείται και να διατηρείται
ακέραιο. Δεν πρέπει να χαθεί ούτε μία λέξη, δεν πρέπει να
αφαιρεθεί ούτε ένα σύμβολο, ούτε ένα αίνιγμα, ούτε μία
εικόνα. ' Ενα παιδί που θα του είχαν μάθει τους μύθους του
La Fontaine και που θα τους είχε απλοϊκά πιστέψει μέχρι
επτά χρόνων, θάπρεπε να σκίσει ή να κάψει το αγαπημένο
του βιβλίο που του είχε δώσει η μητέρα του, όταν τελικά
γίνει αρκετά έξυπνο, ώστε να καταλάβει ότι δεν μπορεί
κανείς να δανείσει χωρίς υποκρισία και παραλογισμό λογι­
κές συζητήσεις σε όντα που δεν μιλούν και στερούνται λο­
γικής;
Στον σεβασμό του δόγματος πρέπει να προσθέσει κανείς
τον σεβασμό της εξουσίας, δηλαδή της ιεραρχίας στην οποία
πρέπει να υποτάσσεται εξωτερικά, όταν αυτή είναι εξωτε­
ρική, και εσωτερικά, όταν αυτή είναι αληθινή. Αν η κοινω­
133
νία ή η Εκκλησία μού έχει δώσει για κύριό μου έναν άνθρω­
πο που γνωρίζει λιγότερα από εμένα, πρέπει να σωπαίνω
μπροστά του και να ενεργώ σύμφωνα με τις δικές μου γνώ­
σεις. Αν όμως γνωρίζει περισσότερα και είναι καλύτερος
από εμένα, πρέπει να τον ακούω και να επωφελούμαι από
τις συμβουλές του.
Για να ξεφύγουμε από τα μάγια των ανδρών και των
γυναικών, δεν πρέπει να εξαρτάμε ποτέ ολόκληρη την καρ­
διά μας από τις προσωπικότητες που αλλάζουν και μπορεί
να χαθούν. Ας αγαπάμε στα όντα τις αρετές που είναι αι­
ώνιες και την ωραιότητα που ανθεί πάντοτε. Αν το πουλί
που αγαπούμε πετάξει, ας μην αντιπαθήσουμε γ ι’ αυτό όλα
τα πουλιά, κι αν τα ρόδα που μαζέψαμε και που μας αρέσει
το άρωμά τους μαραθούν στα χέρια μας, ας μη θεωρήσουμε
γι* αυτό ότι όλες οι τριανταφυλλιές πέθαναν. Πρέπει ένας
μουσικός να παραιτηθεί επειδή έσπασε το βιολί του; Υπάρ­
χουν πουλιά που από τη φύση τους δεν μπορούν να υπο­
φέρουν τον χειμώνα. Τους χρειάζεται μία αιώνια άνοιξη και
μόνο γ ι’ αυτά η άνοιξη δεν τελειώνει ποτέ στη γη. Είναι τα
χελιδόνια και ξέρετε, βέβαια, τι κάνουν, ώστε αυτό το θαύ­
μα να διαιωνίζεται για χάρη τους: όταν η ωραία εποχή τελει­
ώνει, πετούν προς την ωραία εποχή που αρχίζει, και όταν η
άνοιξη δεν είναι πι εκεί που είναι αυτά, πηγαίνουν εκείνα
εκεί που είναι η άνοιξη.

134
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ XIV

Η ΜΑΥΡΗ ΔΙΑΝΟΙΑ

Εκείνοι τους οποίους οι μυημένοι έχουν δικαίωμα να

ονομάζουν βέβηλους, δηλαδή το πλήθος των αρρώστων
και των διεστραμμένων της διάνοιας και της καρδιάς, εκεί­
νοι που λατρεύουν τον θεό της σκιάς ή νομίζουν ότι λατρεύ­
ουν τον αθεϊσμό, όλος αυτός ο κόσμος ακούει πάντοτε χω­
ρίς να αντιλαμβάνεται, γιατί είναι αυθάδης και κακόπιστος.
Το ίδιο το δόγμα που του παρουσιάζουν κάτω από μία
παράλογη μορφή για να του αρέσει, το καταλαβαίνει πάντο­
τε με έναν ακόμη πιο παράλογο τρόπο και, ακόμη συχνό­
τερα, αντίστροφα από την ίδια τη μορφή του.
Έτσι, όταν επαναλαμβάνει μηχανικά ότι υπάρχει μόνον
ένας Θεός σε τρία πρόσωπα, εξετάστε τον καλά και θα δια­
πιστώσετε, ότι από αυτό εννοεί ένα μόνο πρόσωπο σε τρεις
θεούς.
' Εχουν ακούσει να λένε και επαναλαμβάνουν ότι ο Θεός,
δηλαδή η αρχή του άπειρου καλού, βρίσκεται παντού, αλλά
δέχονται σκοτεινούς και απέραντους τόπους, όπου ο Θεός
δεν υφίσταται, αφού εκεί υποφέρει κανείς τον πόνο της
κόλασης, δηλαδή τη στέρηση του Θεού. Τι θα κάνατε, ρω­
τούσε ένας θεολόγος έναν φτωχόν άνθρωπο ή μάλλον έ­
ναν άνθρωπο φτωχό, γιατί ο φτωχός άνθρωπος ήταν
στην πραγματικότητα ο θεολόγος, αν ο Θεός ήθελε να σας
ρίξει στην κόλαση; Θα τον έπαιρνα μαζί μου, απάντησε ο
υπέροχος αλήτης, και η κόλαση θα γινόταν παράδεισος.
Ο θεολόγος θαύμασε αυτήν την απάντηση, σίγουρα
όμως δεν την κατάλαβε.
— Ναι, θα πει ένας καθηγητής του νόμου, ο Θεός είναι
και στην κόλαση, όμως εκεί βρίσκεται μόνον ως τιμωρός.
— Πείτε ως δήμιος κι ας καταργήσουμε τον διάβολο,
που δεν τον έχουμε ανάγκη πλέον έτσι κάτι θα έχουμε
κερδίσει.
Ό ταν μιλούν για λύτρωση, καταλαβαίνουν ότι ο Θεός,
αφού έδωσε όλα του τα παιδιά στον διάβολο μέσα στον
θυμό του, υποχρεώθηκε, για να τα εξαγοράσει, να υποφέ­
ρει ο ίδιος τον θάνατο, χωρίς να πάψει γι ’ αυτό τον λόγο
να είναι αναλλοίωτος και αιώνιος.
Αν τους μιλήσετε για Καμπαλά, θα νομίσουν ότι πρόκει­
ται για κωδικοποιημένη σολομωνική που προκαλεί τον ερ­
χομό του διαβόλου και κυβερνά τον φανταστικό κόσμο των
συλφίδων, των σαλαμάνδρων και των νηρηίδων. Αν τους
μιλήσετε για μαγεία, ο νους τους θα πάει στο ραβδί και την
κούπα της Κίρκης που μεταμορφώνει τους ανθρώπους σε
χοίρους. Θα μπέρδευαν ευχαρίστως τον Μωάμεθ με τον
Ζωροάστρη και όσο για τον Ερμή τον Τρισμέγιστο, πιστεύ­
ουν ότι πρόκειται για ένα παράξενο όνομα που χρησιμο­
ποιείται για να εξαπατά τους αμαθείς, όπως ο μπαμπούλας
για να φοβίζει τα παιδιά.
Η άγνοια, όπως και η πίστη, έχει την ορθοδοξία της και
είναι αιρετικός μπροστά στους ψευτο-σοφούς αυτός που
γνωρίζει τα πράγματα που εκείνοι αγνοούν. Επειδή δεν
υπάρχουν καινούριες αλήθειες, οι σοφοί αυτού του κόσμου
στηρίζουν την εξουσία τους επάνω στην αρχαιότητα του
λάθους. Εξ άλλου γνωρίζουμε, ότι τα υιοθετημένα λάθη
αποτελούν σχεδόν πάντοτε θέσεις. «Έ τσι απαντάς στον
υπέρτατο ποντίφηκα!», φωνάζει ένας υπηρέτης χαστουκί­
136
ζοντας τον Ιησού που μίλησε με σεβασμό αλλά και σταθε­
ρότητα. Πώς, τιποτένιε άνθρωπε, η εξουσία αποδεικνύει
την άγνοιά της με το να σε κατηγορεί και συ ισχυρίζεσαι
ότι γνωρίζεις αυτό που εκείνη αγνοεί; Ο ποντίφηκας σφάλ­
λει και συ το καταλαβαίνεις; Είναι παράλογος και συ παίρ­
νεις το θάρρος να έχεις δίκηο;
Ο Ναπολέων ο 1ος απεχθανόταν τους ιδεολόγους, γιατί
κι αυτός ο ίδιος ήταν μεγάλος ιδεολόγος. 7Ηθελε να πρα­
γματοποιήσει τη δυναμική χωρίς αντίσταση κι έτσι του έλ-
λειψε και αυτού η δύναμη της αντίστασης, όταν η επιθετική
δύναμη της παρόρμησης, που τόσον καιρό είχε υιοθετήσει,
στράφηκε εναντίον του.
Από τις απαρχές της ιστορίας βλέπουμε ότι το ψεύδος
ήταν πάντοτε εκείνο που βασίλευε στη γη. Είναι ακόμη αλη­
θινό, ότι η αλήθεια κυβερνά με μεγάλα κτυπήματα κατα­
στροφών και δεινών. Αποτρόπαιη και αναπόδραστη αλή­
θεια! Ακόμη παραξενευόμαστε που ο άνθρωπος δεν την
αγαπά; Τσακίζει τις ψευδαισθήσεις των βασιλέων και των
λαών, κι αν μερικές φορές έχει αφοσιωμένους υπουργούς,
τους εκθέτει και τους εγκαταλείπει στον σταυρό, στην πυ­
ρά και στο ικρίωμα. Ευτυχισμένοι εκείνοι που πεθαίνουν
γΓ αυτήν. Πιο σοφοί όμως είναι εκείνοι που την υπηρετούν
με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην εξοντώνονται άδικα επάνω
στο ικρίωμα του μαρτυρίου. Ο Ραμπελαί ήταν μεγαλύτερος
φιλόσοφος από τον Σωκράτη, αφού ήξερε, καλυπτόμενος
πίσω από τη μάσκα του Αριστοφάνη, να ξεφεύγει από τους
' Ανυτους και τους Μίλητους που πάντοτε είναι ζωντανοί.
Ο Γαλιλαίος, που και το όνομά του ακόμη το δικαστήριο
της Ιερής Εξέτασης καταδίκασε στην αιώνια χλεύη, υπήρξε
αρκετά έξυπνος, ώστε να μην αψηφήσει τη φυλακή και τα
βασανιστήρια. Τα χρονικά της εποχής τον δείχνουν φυλα­
κισμένο σ ’ ένα παλάτι να πίνει με τους ιεροεξεταστές και
να υπογράφει την ειρωνική του πράξη αποκήρυξης και
όχι να λέει χτυπώντας το πόδι του και σφίγγοντας τις γρο­
137
θιές του: Και όμως, η γη κινείται! Λένε δε ότι πρόσθεσε:
«Ναι, βεβαιώνω στηριζόμενος στον λόγο σας, ότι η γη είναι
ακίνητη και, αν θέλετε, θα προσθέσω ότι οι ουρανοί είναι
από γυαλί και ότι, αν άρεσε στον Θεό να ήταν και τα μέτω­
πά σας από γυαλί, θα άφηναν το φως να περάσει από μέσα
τους!». Ο Ραμπελαί θα τελείωνε λέγοντας: Και τώρα ας
πιούμε!
Να πεθάνεις για να αποδείξεις σε τρελλούς ότι δύο και
δύο κάνουν τέσσερα, δεν θα ήταν η πιο γελοία αυτοκτονία;
Εφ’ όσον ένα αποδεδειγμένο θεώρημα δεν μπορεί πλέον
να μη γίνει αποδεκτό, είναι φανερό ότι η αποκήρυξη μιας
μαθηματικής αλήθειας γίνεται μια φάρσα και μια γκριμά-
τσα, που η γελοιότητά της πέφτει επάνω σ ’ αυτούς που
μπορούν σοβαρά να απαιτήσουν αυτήν την αποκήρυξη
στο όνομα μιας εξουσίας που θεωρείται αλάθητη. Αν ο Γα­
λιλαίος είχε ανέβει στην πυρά για να διαμαρτυρηθεί εναν­
τίον της Εκκλησίας, θα ήταν ένας αιρεσιάρχης. Ο Γαλιλαί-
ος, αποκηρύσσοντας ως καθολικός εκείνο που είχε απο­
δείξει ως σοφός, σκότωνε τον καθολικισμό του Μεσαίωνα.
Κάποιος μου παρουσίασε μια μέρα ένα άρθρο του Syl­
labus λέγοντάς μου: ορίστε, εδώ είναι η τυπική καταδίκη
των θέσεών σας. Αν είστε καθολικός, παραδεχθείτε την
και κάψτε τα βιβλία σας. Αν, αντίθετα, επιμένετε σ ’ αυτά
που λέτε, μη μιλάτε πλέον για τον καθολικισμό σας. Οι θέ­
σεις που καταδικάζει αυτό το άρθρο είναι οι εξής:
«Οι προφητείες και τα θαύματα που αναφέρονται μέσα
στις άγιες γραφές είναι ποιητικές φαντασίες* τα μυστήρια
της χριστιανικής πίστης είναι η περίληψη φιλοσοφικών ανα­
ζητήσεων* μέσα στα βιβλία της Παλαιάς και της Καινής
Διαθήκης περιέχονται μυστικές επινοήσεις και ο ίδιος ο
Ιησούς είναι ένας μύθος». Παραξενεύθηκε πολύ εκείνος
που νόμιζε ότι με μπέρδεψε, όταν του είπα ότι δεν ήταν τέ­
τοιες οι θέσεις μου. Ορίστε, του είπα, αυτό που διδάσκω
εγώ ή μάλλον αυτό που η Εκκλησία, η επιστήμη και εγώ
αναγνωρίζουμε:
«Οι προφητείες και τα θαύματα που αναφέρονται μέσα
στη Γραφή είναι κάτω από την ιδιαίτερη ποιητική φόρμα
του πνεύματος της Ανατολής. Τα μυστήρια της χριστιανι­
κής πίστης έχουν βεβαιωθεί και εξηγηθεί, ως προς την έκ­
φραση, από τις φιλοσοφικές αναζητήσεις. Στα βιβλία των
δύο Διαθηκών περιέχονται παραβολές και ο ίδιος ο Ιησούς
ήταν το αντικείμενο ενός μεγάλου αριθμού παραβολών και
μύθων.». Υποβάλλω χωρίς φόβο αυτές τις προτάσεις στον
Πάπα και στο Κογκλάβιο. Είμαι εκ των προτέρων βέβαιος
ότι δεν θα τις καταδικάσουν.
Εκείνο το οποίο η Εκκλησία δεν θέλει και που έχει χίλιες
φορές δίκηο να μην θέλει, είναι το να προσπάθούν κάθε
τόσο να την αντικρούσουν. ' Οντας δε πραγματικά απαραί­
τητο το αλάθητο της μέσα στον χριστιανικό κόσμο, πρέπει
αυτό το αλάθητο να διατηρηθεί με κάθε τίμημα. Αν η Εκ­
κλησία έλεγε ότι δύο και δύο κάνουν τρία, θα επιφυλασσό­
μουν να ομολογήσω ότι κάνει λάθος. Θα έψαχνα να δω, πώς
και με ποιον τρόπο δύο και δύο μπορούν να κάνουν τρία, και
θα έψαχνα έτσι, ώστε κάτι να βρω, να είστε σίγουροι. ' Οπως,
π.χ., ότι δύο μήλα και δύο μισά μήλα κάνουν τρία μήλα.
' Οταν η Εκκλησία φαίνεται να υιοθετεί έναν παραλογισμό,
είναι απλώς ένα αίνιγμα, το οποίο προτείνει για να δοκιμά­
σει την πίστη των οπαδών της.
Ασφαλώς θα ήταν ένα μεγάλο και συγκινητικό θέαμα
ένα επόμενο γενικό συμβούλιο, όπου η βασίλισσα του πα­
λαιού κόσμου τυλιγμένη μέσα στη σκισμένη πορφύρα της
θα βεβαιωνόταν περισσότερο κυρίαρχη από ποτέ τη στιγμή
της πτώσης του θρόνου και θα διεκήρυσσε αυξημένα τα
δικαιώματά της με νέες απαντήσεις εμπρός σε μία προφανή
σύληση. Τότε οι επίσκοποι θα είναι μεγάλοι, όπως εκείνοι
οι ναυτικοί του «Εκδικητή», οι οποίοι επάνω σ’ ένα σκάφος
έτοιμο να βυθιστεί θύμωσαν αντί να παραδοθούν και έρρι-
ξαν την τελευταία τους ομοβροντία καρφώνοντας τη σημαία
τους στο τελευταίο απομεινάρι του μεγάλου καταρτιού.
Εξ άλλου γνωρίζουν καλά, ότι ένας συμβιβασμός θα
οήμαινε τον παντοτινό χαμό τους και ότι η φλόγα των ιε­
ρών θα έσβυνε την ίδα μέρα που τα ιερά θα έπαυαν να βρί­
σκονται στη σκιά. Ό ταν ο πέπλος του χρόνου σκίζεται,
οι θεοί φεύγουν και ξαναγυρίζουν, όταν νέα δογματικά
κεντίδια δώσουν βάρος σε ένα καινούριο πέπλο.
Η νύκτα οπισθοχωρεί μπροστά στην ημέρα, για να πλημ­
μυρίσει όμως στο άλλο ημισφαίριο τις περιοχές που εγκα­
ταλείπει ο ήλιος. Χρειάζονται τα σκοτάδια, χρειάζονται
αδιαπέραστα μυστήρια σ ’ αυτή τη μαύρη διάνοια που επι­
στρέφει στο παράλογο και εξισορροπεί τον δεσποτισμό
της περιχαρακωμένης λογικής με την απροσμέτρητη τόλ­
μη της πίστης. Η ημέρα περιγράφει τους ορίζοντες και μας
δείχνει τα όρια του κόσμου. Η νύκτα, όμως, η νύκτα δίχως
όρια με την απέραντη ομίχλη των άστρων, είναι εκείνη που
μας κάνει να συλλαμβάνουμε το αίσθημα του απείρου.
Μελετείστε το παιδί — είναι ο άνθρωπος καθώς βγαίνει
από τα χέρια της φύσης για να μιλήσει τη γλώσσα του
Ρουσσώ — και δείτε ποιές είναι οι διαθέσεις του πνεύμα­
τός του. Η πραγματικότητα του προκαλεί ανία, η φαντασία
το εξάπτει, καταλαβαίνει τα πάντα εκτός από τα μαθημα­
τικά, πιστεύει περισσότερο στους μύθους παρά στην ιστο­
ρία. Είναι γιατί υπάρχει κάτι το απέραντο μέσα στο πρώτο
χαμόγελο της ζωής, είναι γιατί το μέλλον μας φαίνεται τό­
σο υπέροχο στο ξεκίνημα της ύπαρξης, που φυσιολογικά
ονειρευόμαστε γίγαντες και νεράιδες μέσα σε τόσα θαύ­
ματα. Είναι γιατί η ποιητική αίσθηση, η πιο θεία από τις αι­
σθήσεις του ανθρώπου, του παρουσιάζει κατ’ αρχήν τον
κόσμο σαν ένα σύννεφο του ουρανού. Αυτή η αίσθηση
είναι μια γλυκειά τρέλλα, συχνά πιο σοφή από τη λογική,
αν μου επιτρέπεται να το πω έτσι, γιατί η δική μας λογική
έχει πάντοτε για σταθερά όρια τα φράγματα που η επιστή­
μη προσπαθεί σιγά - σιγά να μετατοπίσει, ενώ η ποίηση πη­
140
δά με τα μάτια κλειστά μέσα στο άπειρο και σκορπίζει εκεί
σπάταλα όλα τ ’ αστέρια των ονείρων μας.
Το έργο της Εκκλησίας είναι να περιλάβει και να τοπο­
θετήσει μέσα στα σωστά όρια τις πίστεις της παιδικής τρέλ-
λας. Οι τρελλοί είναι απείθαρχοι πιστοί και οι πιστοί είναι
τρελλοί που αναγνωρίζουν την εξουσία της σοφίας που
αντιπροσωπεύεται από την ιεραρχία.
Ας γίνει η ιεραρχία αληθινή, οι οδηγοί των τυφλών ας
μην είναι πλέον τυφλοί και οι ίδιοι, και η Εκκλησία θα σώ­
σει την κοινωνία, ανακτώντας η ίδια — για να μην τις χάσει
πλέον ποτέ — τις μεγάλες της αρετές και την δύναμή της.
Η ίδια η επιστήμη έχει ανάγκη τη νύκτα για να παρατη­
ρεί τ ’ αναρίθμητα άστρα. Ο ήλιος μας κρύβει τ ’ άστρα,
ενώ η νύκτα μας τα αποκαλύπτει και φαίνονται ν ’ ανθίζουν
μέσα στο σκοτεινό ουρανό, όπως οι υπερφυσικές εμπνεύ­
σεις εμφανίζονται μέσα στα σκοτάδια της πίστης. Τα φτερά
των αγγέλων τη νύκτα φαίνονται λευκά· την ημέρα είναι
μαύρα.
Το δόγμα δεν είναι παράλογο, είναι εκτάκτως λογικό
ή υπέρ-λογικό και πάντοτε περιέλαβε τους πιο υψηλούς
πόθους της απόκρυφης φιλοσοφίας. Μέσα στις τάσεις των
αιρεσιαρχών θα διακρίνετε μία κρούστα προόδου και λο­
γικής. Η Εκκλησία φαίνεται πάντοτε να βεβαιώνει το πα­
ράλογο και να προσφέρει επιτυχίες στη μαύρη διάνοια.
Όπως, όταν ο ' Αρειος θεωρεί ότι προφυλάσσει και σώζει
την θεία ενότητα φανταζόμενος μιαν ουσία ανάλογη, αλ­
λά ανώτερη από αυτήν του Θεού. (Η ουσία του Θεού που
είναι άυλη και άπειρη!).
Η Εκκλησία της Νικαίας διακηρύσσει την ςνότητα της
ουσίας ως ανάλογη με την ενότητα του Θεού. Ό ταν θέ­
λουν να παρουσιάσουν τον Ιησού Χριστό ως πρόσωπο-
υβρίδιο αποτελούμενο από ένα θεϊκό και ένα ανθρώπινο
πρόσωπο, η Εκκλησία αντιτίθεται σ ’ αυτή την ένωση του
πεπερασμένου με το άπειρο, και δηλώνει ότι ο Χριστός
141
δεν μπορεί να αποτελείται παρά από ένα μόνο πρόσωπο.
Ό ταν ο Πελάγιος, υπερτονίζοντας την υπερηφάνεια και
τις υποχρεώσεις της ελεύθερης κρίσης στον άνθρωπο, προ­
ορίζει, κατά τρόπο ανεπανόρθωτο, τη μάζα των αμαρτω­
λών για την κόλαση, η Εκκλησία βεβαιώνει την χάρη που
επεμβαίνει για τη σωτηρία των αδίκων και η οποία, μέσα
από τις αρετές της επιλογής, βοηθεί την ανεπάρκεια των
ανθρώπων. Τα προνόμια που έχουν αποδοθεί στην Παρθέ­
νο, Μητέρα του Θεού, εξοργίζουν τους προτεστάντες, οι
οποίοι δεν διακρίνουν ότι μέσα στην αξιολάτρευτη αυτή
προσωποποίηση βρίσκεται η ίδια η ανθρωπότητα, που
απαλλάσσεται από τους ρύπους του προπατορικού αμαρτή­
ματος, βρίσκεται η γενεά που αναζωογονείται. Αυτή η γυ­
ναίκα που εξυψώνουμε, είναι η μητέρα την οποία δοξολο­
γούμε: «Πιστεύω εις μίαν αγίαν, καθολικήν και αποστολι-
κήν Εκκλησίαν».
Το καθολικό, δηλαδή το παγκόσμιο δόγμα, μοιάζει μ ’
εκείνο το σύννεφο που πήγαινε μπροστά από τους Ισραη­
λίτες στην έρημο, σκοτεινό την ημέρα και φωτεινό τη νύκτα.
Το δόγμα αποτελεί σκάνδαλο για τους ψευδοσοφούς και
φώτιση για τους ανίδεους. Στην «Έξοδο» λέει, ότι κατά
την διάβαση της Ερυθρός Θαλάσσης το σύννεφο βρισκόταν
ανάμεσα στους Εβραίους και τους Αιγύπτιους, γεμάτο λάμ­
ψη για το Ισραήλ και σκότος για την Αίγυπτο. Το ίδιο συ-
νέβαινε πάντοτε και.με το παγκόσμιο δόγμα, το οποίο μόνο
οι μυημένοι πρέπει να κατανοούν. Είναι ταυτοχρόνως σκιά
και φως.
Για να διώξει κανείς τη σκιά των πυραμίδων πρέπει να
τις γκρεμίσει. Το ίδιο συμβαίνει και με τις σκιές του αιω­
νίου δόγματος. Λένε και επαναλαμβάνουν καθημερινά, ότι
η συμφιλίωση της Εκκλησίας με την επιστήμη είναι αδύ­
νατη. Κάνουν λάθος στην επιλογή της λέξης. Δεν πρόκει­
ται για συμφιλίωση. Η σωστή λέξη είναι όσμωση. Αν, μέχρι
σήμερα, η επιστήμη και η πίστη δείχνουν ασυμφιλίωτες,
142

llltiS P S lig S fi
είναι γιατί προσπάθησαν μάταια να τις ανακατώσουν και
να τις μπερδέψουν. Μόνον ένας τρόπος υπάρχει για να τις
συμφιλιώσει κανείς: να τις διακρίνει και να χωρίσει τη μία
από την άλλη πλήρως και απολύτως. Το να συμβουλευ-
θεί κανείς τον πάπα, όταν πρόκειται να αποδείξει ένα θε­
ώρημα ή να υποβάλει σε ένα μαθηματικό την κρίση μιας
θεολογικής διάκρισης είναι δύο ισοδύναμοι παραλογισμοί.
Η άμωμη σύλληψη της Παρθένου δεν υπόκειται στους νό­
μους της εμβρυολογίας και οι πίνακες των λογαρίθμων δεν
έχουν κανένα κοινό με τους πίνακες του Νόμου.
Η επιστήμη είναι υποχρεωμένη να δέχεται ο,τιδήποτε
έχει αποδειχθεί και η πίστη — όταν είναι ρυθμισμένη από
μιαν αρχή, την οποία είναι, όχι απλώς λογικό, αλλά ανα­
γκαίο να παραδεχθεί κανείς — δεν μπορεί να απεμπολήσει
κανένα από τα άρθρα της. Η επιστήμη δεν θα αποδείξει
ποτέ ότι ο Θεός και η ψυχή δεν υπάρχουν, η δε Εκκλησία
υποχρεώθηκε να ανασκευάσει τις ιδέες της μπροστά στην
επίδειξη των συστημάτων του Γαλιλαίου και του Κοπέρνι-
κου. Μήπως αυτό αποδεικνύει ότι μπορεί να κάνει λάθος
σε ζητήματα πίστης; Ό χι, αλλά αποδεικνύει ότι πρέπει να
αρκείται στο πεδίο που της ανήκει. Εξ άλλου αυτή η ίδια
δεν ισχυρίζεται ότι ο Θεός της αποκάλυψε τα θεωρήματα
της παγκόσμιας επιστήμης.
Εκείνο που μπορεί η επιστήμη να παρατηρήσει, είναι
τα φαινόμενα που παράγονται από την πίστη και τότε μπο­
ρεί, σύμφωνα με τα λεγόμενα του ίδιου του Ιησού Χρι­
στού, να κρίνει το δένδρο ανάλογα με τους καρπούς του.
Είναι φανερό ότι μία πίστη που δεν κάνει τους ανθρώπους
καλύτερους, δεν ανυψώνει τις σκέψεις τους, δεν ενδυνα­
μώνει την θέλησή τους αποκλειστικά προς το καλό, το
ωραίο και το δίκαιο είναι μία κακή και διεστραμμένη πίστη.
Ο Ιουδαϊσμός του Μωυσή και της Βίβλου δημιούργησε τον
μεγάλο λαό του Σολωμόντα και των Μακκαβαίων. Ο «Ιου­
δαϊσμός» των Ραββίνων και του τελευταίου Ταλμουδ δημι­
143
ούργησε τους φιλάργυρους τοκογλύφους που δηλητηριά­
ζουν το γκέτο.
Το ίδιο και ο καθολικισμός έχει το διεφθαρμένο του
Ταλμούδ, που είναι το παράλογο συνονθύλευμα των θεολό­
γων και των ηθικοσοφιστών, η νομολογία των ιεροεξετα­
στών. Είναι ο αποκρουστικός μυστικισμός των καπουτσί­
νων και των υποκριτών οσίων. Επάνω σ’ αυτά τα αντιχρι­
σπανικά και μολυσμένα δόγματα στηρίζονται υλικά και
αχρεία συμφέροντα. Εναντίον όλων αυτών πρέπει να δια­
μαρτύρεται κανείς με όλες του τις δυνάμεις, και όχι εναντί­
ον της μεγαλοσύνης των δογμάτων.
' Ηδη από τους πρώτους αιώνες, όταν η Εκκλησία προ­
στατεύτηκε αλλά και μολύνθηκε από την Αυτοκρατορία,
υπήρξαν Χριστιανοί — αυτοί που η Εκκλησία ονομάζει
αγίους — που έβαλαν την έρημο ανάμεσα στους εαυτούς
τους και τους βωμούς της. Αγαπούσαν την Εκκλησία με
όλη τους την ψυχή, αλλά πήγαιναν να προσευχηθούν και
να κλάψουν μακρυά της. Αυτός που γράφει τούτο το βι­
βλίο είναι ένας χριστιανός της ερήμου.
Η ανθρωπότητα δεν έχει πλέον ανάγκη από ασκητές,
της χρειάζονται άνθρωποι σοφοί και εργατικοί που να ζουν
μαζί μ ’ αυτήν και γ ι’ αυτήν. Στις ημέρες μας αυτό είναι το
τίμημα της σωτηρίας.
Μέσα στην Καμπαλά του Ραββί Schimeon ben Johai
υπάρχουν ένας λευκός και ένας μαύρος Θεός. Μέσα στη
φύση υπάρχουν άνθρωποι λευκοί και άνθρωποι μαύροι,
όπως, επίσης, μέσα στην απόκρυφη φιλοσοφία υπάρχει μία
λευκή και μία μαύρη διάνοια.
Για να κατακτήσεις την επιστήμη του φωτός, πρέπει
να γνωρίζεις πώς να υπολογίζεις την ένταση και την διεύ­
θυνση της σκιάς. Οι εξαιρετικότεροι ζωγράφοι είναι εκείνοι
που έχουν την διάνοια του σκιόφωτος.
Για να εκπαιδεύσεις σωστά, πρέπει να γνωρίζεις πώς
να μπαίνεις στη θέση εκείνων που αντιλαμβάνονται λάθος.
 Η μαύρη διάνοια είναι η μαντεία των μυστηρίων της
νύκτας. Είναι το αίσθημα της πραγματικότητας των μορ­
φών του αόρατου.
Είναι η πίστη στην αόριστη πιθανότητα. Είναι το φως
μέσα στο όνειρο. Κατα την διάρκεια της νύκτας, όλα τα
όντα είναι σαν τυφλά έκτος από εκείνα που έχουν μάτια
•που φωσφορίζουν. Τη νύκτα η κουκουβάγια καταβροχθί­
ζει τα ανυπεράσπιστα πουλιά. Ας έχουμε τα μάτια του λύγκα
για να πολεμήσουμε τις κουκουβάγιες, αλλά ας μην κάψου­
με το δάσος για να προσφέρουμε φως στα πουλιά.
Ας σεβόμαστε τα μυστήρια της σκιάς κρατώντας ταυ­
τόχρονα το φανάρι μας αναμμένο και ας γνωρίζουμε ακόμη
να το καλύπτουμε μ ’ ένα λεπτό ύφασμα, για να μην προ­
σελκύει τα έντομα που τους αρέσει να πίνουν τη νύκτα το
αίμα του ανθρώπου.
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ XV

Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΡΚΑΝΑ

Η μεγάλη αρκάνα, η ανείπωτη, η επικίνδυνη και ακα­

τάληπτη αρκάνα μπορεί να παρουσιασθεί ως η θειάτητα
του ανθρώπου.
Είναι ανείπωτη, γιατί από τη σπγμή που θέλουμε να
την προφέρουμε, η έκφραση θα αποτελέση το τερατωδέ-
στερο ψέμα απ’ όλα.
Πράγματι, ο άνθρωπος δεν είναι Θεός. Και όμως η
πιο σκληρή, η πιο σκοτεινή Kat ταυτόχρονα η πιο λαμπερή
απ’ όλες τις θρησκείες μας λέει να λατρεύουμε τον άν-
θρωπο-Θεό.
Ο Ιησούς Χριστός, που αυτή δηλώνει ως αληθινό άν­
θρωπο, άνθρωπο ολοκληρωμένο, πεπερασμένο και θνητό,
είναι ταυτόχρονα και Θεός και η θεολογία τολμά να δια­
κηρύσσει την κοινωνία των ιδιωμάτων, δηλαδή τη λατρεία
προς τη σάρκα.
Πρόκειται για την Αιωνιότητα που φανερώνεται σ ’
αυτόν που πεθαίνει, για την αταραξία εκείνου που υποφέ­
ρει, την απεραντοσύνη εκείνου που μεταμορφώνεται, το
πεπερασμένο που λαμβάνει ενέργεια από το άπειρο' για
τον θεό άνθρωπο, τέλος, που προσφέρει σε όλους τους
ανθρώπους τη δυνατότητα να τους κάνει θεούς.

146
 Το φίδι είχε πει: Eritis sicut dii (Θα γίνετε όπως οι θεοί).
Ο Χριστός τολμά να πει, καθώς συντρίβει το κεφάλι του φι­
διού κάτω από το γοητευτικό πόδι της μητέρας του: Eritis
non sicut dii, non sicut Deus, sed eritis Deus! — Δεν θα
γίνετε σαν θεοί, όχι όπως ο Θεός, αλλά θα γίνετε Θεόςί
Θα γίνετε θεοί, γιατί ο Θεός είναι ο πατέρας μου* ο πα­
τέρας μου και εγώ είμαστε ένα και θέλω εσείς και εγώ να
είμαστε ένα: ut omnes unum sint sicut ego et pater unum
sumus.
Γέρασα και άσπρισαν τα μαλλιά μου πάνω στα πιο
άγνωστα και πιο τρομερά βιβλία του αποκρυφισμού. Τα
μαλλιά μου πέσανε και η γενειάδα μου μεγάλωσε, όπως
των πατέρων της ερήμου. Αναζήτησα και βρήκα το κλειδί
των συμβόλων του Ζωροάστρη. Διείσδυσα μέσα στις κρύ­
πτες του Μάνη. Ανακάλυψα το μυστικό του Ερμή ξεχνώ­
ντας να τραβήξω μια γωνιά του πέπλου που αιώνια κρύβει
το μέγα έργο. Γνωρίζω ό,τι και η κολοσσιαία σφίγγα που
βυθίστηκε αργά - αργά στην άμμο παρατηρώντας τις πυ­
ραμίδες. Εισχώρησα μέσα στα μυστήρια του Βράχμα. Τα
χαμένα κλειδιά του Σολομώντα παρουσιάστηκαν μπροστά
μου αστραφτερά μέσα στο φως, και διάβασα εύκολα μέσα
στα βιβλία εκείνα** που και ο ίδιος ο Μεφιστοφελής δεν
θα γνώριζε να μεταφράσει στον Φάουστ.
Πουθενά όμως, ούτε στην Περσία ούτε στην Ινδία ούτε
στις περγαμηνές της αρχαίας Αιγύπτου ούτε στις καταρα­
μένες σολομωνικές που γλύτωσαν από τις πυρές του Με­
σαίωνα δεν βρήκα βιβλίο πιο βαθύ, πιο αποκαλυπτικό,
πιο φωτεινό μέσα στα μυστήριό του, πιο τρομακτικό μέσα
στις εκθαμβωτικές αποκαλύψεις του, πιο σίγουρο στις προ­
φητείες του, πιο βαθύ γνώστη των αβύσσων του ανθρώπου
και του απείρου σκότους του θεού, μεγαλύτερο, αληθέστε­
ρο, απλούστερο, φοβερότερο και γλυκύτερο από το Ευαγ­
γέλιο του Ιησού Χριστού.

147
 Ποιο βιβλίο διαβάστηκε περισσότερο, θαυμάστηκε
ή συκοφαντήθηκε περισσότερο, μεταμφιέστηκε, δοξάστη­
κε, βασανίστηκε και αγνοήθηκε περισσότερο απ’ αυτό;
Είναι σαν μέλι στο στόμα των σοφών και σαν δυνατό
δηλητήριο στα σωθικά του κόσμου. Η Επανάσταση το
πραγματώνει θέλοντας να το πολεμήσει. Είναι ανίκητο
σαν την αλήθεια και ακατάσχετο σαν το ψέμα. Να λες ότι
ο Θεός είναι ένας άνθρωπος, οποία βλασφημία ω Ισραήλ,
και σεις Χριστιανοί, οποία τρέλλα! Να λες ότι ο άνθρωπος
μπορεί να γίνει Θεός, τι φοβερό παράδοξο! Στο σταυρό,
λοιπόν, αυτός που βεβηλώνει την αρκάνα, στην πυρά οι
μύστες, στα λιοντάρια οι Χριστιανοί!
Οι χριστιανοί χρησιμοποίησαν τα λιοντάρια και ολό­
κληρος ο κόσμος, που κατακτήθηκε από το μαρτύριο κάτω
από τη σκιά της μεγάλης αρκάνας, βρέθηκε ψηλαφώντας
σαν τον Ο ιδίποδα μπροστά στη λύση του εσχάτου προβλή­
ματος: του προβλήματος του ανθρώπου Θεού.
Τότε μια φωνή φώναξε: ο άνθρωπος Θεός είναι μία
αλήθεια, αλλά πρέπει να είναι μοναδικός επάνω στη γη,
όπως και στον ουρανό. Ο άνθρωπος Θεός, ο αλάνθαστος,
ο παντοδύναμος είναι ο πάπας. Και αυτή τη διακήρυξη,
που έχει γραφεί και επαναληφθεί με όλες τις δυνατές μορ­
φές, την υπογράφουν ονόματα μεταξύ των οποίων και του
Αλέξανδρου Βοργία!
Ο άνθρωπος Θεός είναι ο ελεύθερος άνθρωπος, είπε
κατόπιν η Μεταρρύθμιση και η φωνή της, αυτή που θέλη­
σαν να περιορίσουν μέσα στο στόμα των προτεσταντών,
κατέληξε στους βρυχηθμούς της επανάστασης.
Η τρομερή λέξη του αινίγματος ειπώθηκε, αλλά έγινε
ένα αίνιγμα ακόμη φοβερότερο. Τι είναι η αλήθεια, είχε
ρωτήσει ο Πιλάτος καταδικάζοντας τον Ιησού Χριστό.
Τί είναι η ελευθερία, ρωτούν οι σύγχρονοι Πιλάτοι νίπτο­
ντας τα χέρια τους μέσα στο αίμα των εθνών.

I■
Ρωτείστε τους επαναστάτες, από τον Μιραμπώ μέχρι
Ill 148
'!
τον Γαριβάλδη, τι είναι ελευθερία και δεν θα καταφέρουν
ποτέ να συμφωνήσουν.
Πα τον Ροβεσπιέρο και τον Μαρά είναι η λεπίδα της
λαιμητόμου ρυθμισμένη σ ’ ένα ορισμένο επίπεδο, για τον
Γαριβάλδη είναι ένα κόκκινο πουκάμισο και ένα σπαθί.
Για τους ιδεολόγους είναι η διακήρυξη των δικαιωμά­
των του ανθρώπου. Αλλά για ποιόν άνθρωπο πρόκειται;
Εξαφανίστηκε μήπως ο άνθρωπος του κάτεργου, επειδή
η κοινωνία τον δένει;
' Εχει ο άνθρωπος δικαιώματα, επειδή απλώς και μόνον
είναι άνθρωπος ή μόνον εφ ’ όσον είναι δίκαιος;
Για τη βέβηλη πλειονότητα ελευθερία είναι η απόλυτη
επικύρωση του δικαίου, γιατί φαίνεται ότι το δίκαιο φέρ­
νει πάντα μαζί του την αντίθεση και τη δουλεία.
Αν η ελευθερία είναι μόνο το δικαίωμα του καλώς πράτ-
τειν, τότε συγχέεται με το καθήκον και δεν διαφοροποι­
είται πλέον καθόλου από την αρετή.
Ό λα όσα είδε και με όσα πειραματίστηκε ο άνθρωπος
μέχρι σήμερα, δεν μας δίνουν τη λύση του προβλήματος
που τέθηκε από τη μαγεία και το Ευαγγέλιο: τη μεγάλη
Αρκάνα του ανθρώπου Θεού.
Ο άνθρωπος θεός δεν έχει ούτε δικαιώματα ούτε καθή­
κοντα, έχει τη γνώση τη βούληση και τη δύναμη.
Είναι κάτι περισσότερο από ελεύθερος, είναι κυρίαρχος,
δεν διατάζει, αλλά κάνει να πραγματοποιήσουν, δεν υπα­
κούει, γιατί κανείς δεν μπορεί να τον διατάξει τίποτε. Εκεί­
νο που οι άλλοι ονομάζουν καθήκον, αυτός το λέει ευχαρί­
στηση. Κάνει το καλό επειδή το θέλει και δεν θα μπορούσε
να θέλει άλλο από το καλό. Συνεργάζεται ελεύθερα με κά­
θε τι που είναι δίκαιο και η θυσία αποτελεί γΓ αυτόν την
πολυτέλεια της ηθικής ζωής και τη μεγαλοθυμία της καρ­
διάς. Είναι αδέκαστος απέναντι στο κακό, γιατί δεν αισθά­
νεται μίσος γι’ αυτό. Θεωρεί ευεργεσία τη διορθωτική ποι­
νή και δεν κατανοεί την εκδίκηση.
149
 Τέτοιος είναι ο άνθρωπος που κατορθώνει να φθάσει
στο κεντρικό σημείο της ισορροπίας και μπορούμε, χωρίς
να θεωρηθούμε βλάσφημοι ή τρελλοί, να τον αποκαλέ-
σουμε άνθρωπο θ εό , γιατί η ψυχή του συγχωνεύθηκε με
την αιώνια αρχή της αλήθειας και της δικαιοσύνης.
Η ελευθερία του τέλειου ανθρώπου είναι ο ίδιος ο θείος
νόμος. Στέκεται πάνω από όλους τους ανθρώπινους νό­
μους και όλες τις συμβατικές υποχρεώσεις των θρησκει­
ών. Ο νόμος έχει γίνει για τον άνθρωπο, έλεγε ο Χριστός,
και όχι ο άνθρωπος για το νόμο. Ο υιός του ανθρώπου
είναι κύριος του Σαββάτου. Δηλαδή, η εντολή της τηρή-
σεως της αργίας του Σαββάτου που επιβλήθηκε από τον
Μωυσή επί ποινή θανάτου, δεν είναι υποχρεωτική για τον
άνθρωπο παρά μόνον εφ’ όσον του είναι χρήσιμη, αφού
ασφαλώς εκείνος είναι ο απόλυτος κύριος.
Τα πάντα μου επιτρέπονται, έλεγε ο Απόστολος Παύ­
λος, αλλά δεν είναι τα πάντα ωφέλιμα. Αυτό σημαίνει ότι
έχουμε δικαίωμα να κάνουμε ό,τι δεν βλάπτει εμάς ή τους
άλλους και ότι η ελευθερία μας δεν οριοθετείται παρά από
τις προειδοποιήσεις της συνειδήσεως και της λογικής μας.
Ο σοφός άνθρωπος δεν έχει ποτέ τύψεις. Δρα λογικά
και δεν κάνει ποτέ κάτι που δεν θέλει έτσι, ώστε μέσα στη
σφαίρα του μπορεί τα πάντα και είναι αλάνθαστος. Όπριος
είναι σοφός από τον Θεό δεν αμαρτάνει, λέει ο άγιος Πάυ-
λος, γιατί τα λάθη του, πράγματι αθέλητα, δεν θα μπορού­
σαν να του καταμαρτυρηθούν.
Προς αυτή την υπέρτατη ανεξαρτησία πρέπει να κα-
τευθύνεται η ανθρώπινη ψυχή μέσα από τις δυσκολίες της
προόδου. Εκεί βρίσκεται πραγματικά η μεγάλη αρκάνα
του αποκρυφισμού, γιατί έτσι πραγματοποιείται η μυστη­
ριώδης υπόσχεση του φιδιού: θα γίνεται όπως οι θεοί γνω­
ρίζοντας το καλό και το κακό.
Με τον τρόπο αυτό το φίδι της Εδέμ μεταμορφώνεται
και γίνεται το ορειχάλκινο φίδι, θεραπευτής όλων των
150
πληγών της ανθρωποτητος. Ο ίδιος ο Χριστός παραβλή­
θηκε από τους πατέρες της Εκκλησίας μ ’ αυτό το φίδι,
γιατί, καθώς λένε, πηρε τη μορφή της αμαρτίας για να
μετατρέψει την αφθονία της παρανομίας σε υπεραφθονία
της δικαιοσύνης και της χάριτος.
Εδω μιλάμε καθαρα και φανερώνουμε την αλήθεια
χωρίς πέπλα, αλλα δεν φοβομαστε μήπως μας κατηγορή­
σουν για παράτολμες αποκαλύψεις. Ό σοι δεν πρέπει να
καταλάβουν αυτές τις σελίδες, δεν θα τις καταλάβουν,
γιατί για τα πολύ αδύνατα βλέμματα η αλήθεια που δεί­
χνουμε γυμνή φτιάχνει ένα πέπλο από το ίδιο της το φως
και κρύβεται μέσα στην έκρηξη της ίδιας της τής λάμψης.

151

I
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ XVI

Η ΑΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΣΟΛΟΜΩΝΤΟΙ

Η πίστη είναι μία δύναμη της νεότητας και η αμφιβο­

λία είναι ένα σύμπτωμα παρακμής.
Ο νέος άνθρωπος που δεν πιστεύει σε τίποτα, μοιάζει
με ένα έκτρωμα με ρυτίδες και άσπρα μαλλιά.
' Οταν το πνεύμα αδυνατίζει, όταν η καρδιά σβύνεϊ, τό­
τε αμφιβάλλουμε για την αλήθεια και την αγάπη.
' Οταν θαμπώνουν τα μάτια, νομίζουμε ότι ο ήλιος έπα-
ψε να λάμπει, φτάνουμε δε να αμφιβάλλουμε για την ίδια
■τη ζωή, καθώς αισθανόμαστε από νωρίς το κρύο πλησίασμα
του θανάτου.
Κυττάξτε τα παιδιά, τι λάμψη έχουν μέσα στα μάτια τους,
τι απέραντη πίστη στο φως, στην ευτυχία, στο αλάθητο της
μητέρας τους, στα δόγματα της παραμάνας τους.
Πόσο ενυπάρχει ο μύθος μέσα στις επινοήσεις τους.
Πόσο δίνουν ψυχή στα παιχνίδια και τις κούκλες τους!
Πόσο ο παράδεισος βρίσκεται μέσα στο κύτταγμά τους!
Αυτά τα ωραία και λατρευτά αγγελούδια! Τα μάτια των
μικρών παιδιών είναι οι καθρέφτες του Θεού επάνω στη
Υη'
Ο νέος άνδρας πιστεύει στην αγάπη, αυτή είναι η εποχή
του Άσματος Ασμάτων. Ο ώριμος άνδρας πιστεύει στα

152
πλούτη, στους θριάμβους, μερικές φορές και στη σοφία.
Ο Σολομώντας είχε φτάσει στην ώριμη ηλικία, όταν έγρα­
ψε τις «Παροιμίες».
Έπειτα, ο άνθρωπος παύει να είναι αγαπητός και τότε
διακηρύσσει τη ματαιότητα της αγάπης. Αμβλύνονται οι
αισθήσεις του και δεν πιστεύει πλέον στις απολαύσεις που
προσφέρουν τα πλούτη. Τα λάθη και οι καταχρήσεις της
δόξας τον κάνουν να δυσαρεστείται ακόμη και από τις επι­
τυχίες της. Ο ενθουσιασμός του εξαντλείται, η γενναιοδω­
ρία του στερεύει. Γίνεται εγωιστής και δύσπιστος. Τότε
αμφιβάλλει ακόμη και για την ίδια την επιστήμη και τη σο­
φία. Αυτή είναι η στιγμή που ο Σολομώντας γράφει το θλι­
βερό του βιβλίο, τον Εκκλησιαστή.
Τι μένει λοιπόν από τον ωραίο νέον άνδρα που έγραφε:
«Η πολυαγαπημένη μου είναι μοναδική ανάμεσα στις ωραί­
ες. Η αγάπη είναι περισσότερο ανίκητη κι από τον θάνατο
κι εκείνος που θάδινε ολόκληρη τη ζωή και την περιουσία
του για μια σταγόνα αγάπης, πάλι ελάχιστα θα την είχε
πληρώσει». Αλλοίμονο, διαβάστε τώρα τον άνδρα του Εκ­
κλησιαστή: «Βρήκα ένα μόνον άνδρα ανάμεσα σε χίλιους
και ανάμεσα σε όλες τις γυναίκες καμία σωστή. Θεώρησα
όλα τα ανθρώπινα σφάλματα και βρήκα ότι η γυναίκα είναι
πικρότερη από τον θάνατο. Οι χάρες της είναι οι παγίδες
του κυνηγού και τα αδύναμα χέρια της είναι αλυσίδες...».
Σολωμόντα, έχεις γεράσει.
Αυτός ο πρίγκηπας είχε ξεπεράσει σε μεγαλοπρέπεια
όλους τους μονάρχες της Ανατολής. Είχε κτίσει το ναό που
ήταν ένα από τα θαύματα του κόσμου και που θάπρεπε,
σύμφωνα με το όνειρο των Ιουδαίων, να γίνει το κέντρο
του ασιατικού πολιτισμού. Τα πλοία του διασταυρώνονταν
με τα πλοία του Χιράμ, βασιληά της Τύρου. Τα πλούτη
όλων των λαών πλημμύριζαν την Ιερουσαλήμ. Θεωρείτο
ο σοφότερος των ανθρώπων και ήταν ο ισχυρότερος ανά­
μεσα στους βασιλείς. Είχε μυηθεί στην επιστήμη των ιερών
153
και την είχε περιλάβει μέσα σε μια τεράστια εγκυκλοπαί­
δεια. Είχε συμμαχήσει μέσω πολυάριθμων γάμων με όλες
τις δυνάμεις της Ανατολής. Τότε θεώρησε ότι ήταν ο από­
λυτος κύριος του κόσμου και νόμισε ότι είχε έλθει ο καιρός
να πραγματοποιήσει τη σύνθεση όλων των θρησκειών.
Θέλησε να συνενώσει γύρω από το απροσπέλαστο κέντρο,
εκεί όπου λατρευόταν η αφηρημένη ενότητα του Ιεχωβά,
τις λαμπερές ενσαρκώσεις της θεότητας μέσα στους αριθ­
μούς και τις μορφές. Θέλησε να βρουν πλέον απήχηση στην
Ιουδαία οι τέχνες και να επιτραπεί στη σμίλη του γλύπτη
να δημιουργήσει θεούς.
Ο ναός του Ιεχωβά ήταν μοναδικός, όπως ο ήλιος και
ο Σολομώντας θέλησε να συμπληρώσει το σύμπαν του δί­
νοντας σ ’ αυτόν τον ήλιο μιαν αυλή από πλανήτες και δο­
ρυφόρους. Έβαλε, λοιπόν, να κτίσουν ναούς στους ορει­
νούς όγκους που περιβάλλουν την Ιερουσαλήμ. Ο Θεός
ο εκδηλωμένος στα φαινόμενα του χρόνου λατρεύτηκε
κάτω από το όνομα του Κρόνου ή του Μολώχ. Ο Σολομών­
τας διατήρησε όλο το συμβολισμό αυτής της μεγαλόπρεπης
εικόνας και το μόνο που αφαίρεσε ήταν οι θυσίες των παι­
διών και τα ανρώπινα θύματα. Εγκαινίασε γύρω από τον
βωμό της Αφροδίτης ή της Αστάρτης τις γιορτές της ωραι­
ότητας, της νεότητας και της αγάπης, που αποτελούν το
τριπλό χαμόγελο του Θεού, αυτό που παρηγορεί και δίνει
ασφάλεια στη γη.
Εάν είχε επιτύχει, η δόξα και η δύναμη της Ιερουσαλήμ
θα είχαν εκμηδενίσει εκείνες της Ρώμης και ο Χριστιανι­
σμός δεν θα είχε λόγο ύπαρξης. Ο Σολομώντας γινόταν ο
αναμενόμενος Μεσσίας των Εβραίων. Αλλά ο φανατισμός
των ραββίνων θορυβήθηκε. Οι γέροι σοφοί που περιέβαλ­
λαν τον γιο της Βηθσαβέ κρίθηκαν ύποπτοι αποστασίας.
Οι νέοι γραφείς και ο θορυβώδης συρφετός των λευιτών
κατάφεραν να εξαπατήσουν τη νιότη του Ροβοάμ, γιου
του Σολομώντα και ο γέρο-βασιληάς συνειδητοποίησε μια
154
μέρα με τρόμο, ότι ο διάδοχός του δεν θα συνέχιζε το εργο
του. Τότε γλύστρησε η αμφιβολία μέσα στην καρδιά του
και μαζί της μια βαθειά απελπισία. Και έγραψε: «Έκανα
τεραστια εργα και θα τα αφήσοο όλα σε ένα διάδοχο που
μπορεί να είναι και παραφρων. Δεν υπάρχει τίποτε αλλο
εκτός από τη ματαιότητα κάτω από τον ήλιο. Ό λ α φαίνον­
ται να γυρίζουν σε έναν φαύλο κύκλο. Εδώ κάτω ο δίκαιος
δεν είναι πιο ευτυχισμένος από τον ασεβή. Είναι μάταιο να
αναλώνεται κάνεις στη μελετη, γιατί όσο μεγαλώνουν οι
γνώσεις του, μεγαλώνουν και οι λύπες του. Ο άνθρωπος
πεθαίνει όπως το ζώο και κανείς δεν γνωρίζει αν το πνεύ­
μα των ανθρωπων πηγαίνει προς τα επάνω ή αν το πνεύμα
των ζωων κατεβαίνει προς τα κάτω. Ο πολύ σοφός άνθρω­
πος πέφτει στο θάμβος των αισθήσεων και κανείς δεν γνω­
ρίζει αν είναι άξιος αγάπης ή μίσους. Ας ζήσουμε, λοιπόν,
την κάθε ημέρα κι ας περιμένουμε τον Θεό να μας κρίνει.».
«Δυστυχία, συνεχίζει ακόμη σκεπτόμενος πικρά για τον
γιό του, δυστυχία στο έθνος του οποίου ο πρίγκηπας είναι
μόνο παιδί!».
Αυτές οι άπειρες λύπες μιας μεγάλης ψυχής που είναι
απομονωμένη στην ανώτατη κορυφή της δύναμης και που
αισθάνεται ταυτόχρονα τη γη και τα φτερά να της λείπουν,
θυμίζουν τα παράπονα του Ιώβ και την κραυγή του Ιησού
επάνω στο Σταυρό: Ηλί, Ηλί, Ααμά Σαβαχθανί.
Αντί να έχει πραγματοποιήσει την ενότητα του κόσμου
με κέντρο την Ιερουσαλήμ, ο Σολομώντας αισθανόταν ότι
το ίδιο του το βασίλειο θα γινόταν κομμάτια από τη βία. Ο
λαός αντιδρούσε και ζητούσε μεταρρυθμίσεις, που ίσως
του είχαν υποσχεθεί από πολύ καιρό. Ο ναός είχε τελειώσει
και οι ειδικοί φόροι που είχαν καθιερωθεί για την κατασκευή
του ναού δεν είχαν μειωθεί.
Ένας ταραξίας, ο Ζεροβοάμ, γύριζε και έπαιρνε με το
μέρος του τις επαρχίες. Ο Ροβοάμ, έχοντας γίνει τυφλό
όργανο των δήθεν συντηρητικών, έρριχνε σχεδόν δημόσια
155
τα φιλοσοφικά βιβλία του πατέρα του στη φωτιά. Δεν υπήρ­
χαν πλέον αντίγραφά τους μετά τον θάνατο του Σολομώντα.
Ο γέρος κύριος των πνευμάτων, απαρνημένος από όλους
εκείνους που αγαπούσε, έμοιαζε με τον βασιληά της Θού-
λης — του γερμανικού μύθου — που κλαίει μέσα στη σιωπή
και πίνει από την κούπα του κρασί ανακατεμένο με δάκρυα.
Εκείνη τη στιγμή καταριέται τη χαρά λέγοντας: γιατί με
γέλασες; Και γράφει: «Είναι καλύτερα να πας στο σπίτι των
στεναγμών παρά στο σπίτι του γέλιου». Δεν λέει, όμως,
γιατί. Αργότερα, μία σοφία μεγαλύτερη από τη δική του,
που ήλθε για να σκουπίσει τα δάκρυα, είπε: ευτυχισμένοι
εσείς που κλαίτε, γιατί μιαν ημέρα θα γελάσετε. Με τον τρό­
πο αυτό ο Ιησούς ήλθε για να υποσχεθεί το γέλιο και την
ευτυχία στους ανθρώπους. Ο Απόστολος Παύλος έγραφε
στους μαθητές του να είναι πάντοτε χαρούμενοι: Semper
Gaudite.
Ο σοφός κλαίει όταν είναι ευτυχισμένος και χαμογελά
γενναία όταν υποφέρει. Οι παλαιοί πατέρες της Εκκλησίας
πολεμούσαν ένα όγδοο μεγάλο αμάρτημα, που το ονόμαζαν
θλίψη.
Λένε ότι ο Σολομώντας γνώριζε τη μυστική δύναμη των
πολύτιμων λίθων και τις ιδιότητες των φυτών. Υπάρχει
όμως ένα μυστικό το οποίο αγνοούσε, εφ’ όσον έγραψε
τον Εκκλησιατή, ένα μυστικό ευτυχίας και ζωής, ένα μυστι­
κό που διώχνει την ανία διαιωνίζοντας την ευτυχία και την
ελπίδα: Το μυστικό του να μη γερνάς!
Υπάρχει τέτοιο μυστικό; Υπάρχουν άνθρωποι που δεν
γερνούν ποτέ; Είναι πραγματικότητα το ελιξήριο του Φλα-
μέλ; Πρέπει να πιστέψει κανείς — όπως λένε οι παθια­
σμένοι οπαδοί των θαυμάτων — ότι ο διάσημος αλχημιστής
ξεγέλασε τον θάνατο και ότι ζει ακόμη, μαζί με τη γυναίκα
του, σε κάποια πλούσια ερημιά του νέου κόσμου;
Ό χι, δεν πιστεύουμε στην αθανασία του ανθρώπου επί
της γης. Πιστεύουμε, όμως, και γνωρίζουμε ότι ο άνθρωπος
μπορεί να προφυλαχθεί από τα γηρατειά!
Μπορεί κανείς να πεθάνει αφού έχει ζήσει περίπου
εναν αιώνα. Τοτε είναι καιρός να εγκαταλείπει η ψυχή ενα
ρούχο πίσω της μιας περασμένης μόδας. Είναι καιρός, όχι
να πεθάνει κανείς, γιατί, όπως είπαμε, δεν πιστεύουμε στον
θανατο, αλλα να επιδιώξει μια δεύτερη γέννηση και να
αρχίσει μια καινούρια ζωή.
Αλλα μπορεί να διατηρησει κανείς μέχρι τον τελευταίο
στεναγμό τις απλές χαρές της παιδικής ηλικίας, την ποιη-
τικη έκσταση της νεότητας, τον ενθουσιασμό της ωριμό­
τητας. Μπορεί κανείς να μεθά μέχρι το τέλος με τα λουλού­
δια, την ομορφιά και το χαμόγελο. Μπορεί να ξαναβρίσκει
ασταμάτητα αυτο που έχει περάσει και να ξαναβρίσκει
πάντοτε αυτό που έχασε. Μπορεί να ανακαλύπτει μια πρα­
γματική αιωνιότητα μέσα στο ωραίο όνειρο της ζωής.
«Τι πρέπει να κάνει κανείς γι’ αυτό;» θα με ρωτήσετε
σίγουρα Διαβάστε προσεκτικά και διαλογιστείτε σοβαρά —
θα σας το πω: Πρέπει να ξεχάσεις τελείως τον εαυτό σου
και να ζεις μόνο για τους άλλους.
' Οταν ο Ιησούς είπε: «Αν κάποιος θέλει να με ακολουθή­
σει, ας απαρνηθεί τον εαυτό του, ας σηκώσει το σταυρό
του κι ας με ακολουθήσει», εννοούσε ότι θα πήγαινε να
θαφτεί μέσα στην ερημιά, εκείνος που πάντοτε έζησε ανά­
μεσα στους ανθρώπους αγκαλιάζοντας κι ευλογόντας
τα μικρά παιδιά, σηκώνοντας τις γυναίκες που είχαν πέ­
σει χωρίς να αποστρέφεται ούτε τα δάκρυα ούτε τα χάδια
τους; Εκείνος που έτρωγε και έπινε με τους παρίες του
Φαρισαϊσμού, ώστε να φτάσουν να λένε ότι είναι λαίμαρ­
γος και πότης; Εκείνος που αγαπούσε;τρυφερά τον άγιο
Ιωάννη και την οικογένεια του Λαζάρου; Εκείνος που θε­
ράπευε τους αρρώστους και έτρεφε τα πλήθη πολλαπλα­
σιάζοντας τα τρόφιμα με θαύματα ευσπλαχνίας; Σε τι μοιά­
ζει η ζωή αυτή με τη ζωή ενός μοναχού τραπιστή ή ενός
στυλίτη; Πώς μπόρεσε ο συγγραφέας μιας γνωστής πρα­
157
γματείας που εγκωμιάζει την απομόνωση και τη συγκέντρω­
ση στον εαυτό, να την αποκαλέσει μίμηση του Χριστού;
Να ζεις μέσα στους άλλους, με τους άλλους και για τους
άλλους, να ποιο είναι το μυστικό της ευσπλαχνίας, που
είναι και το μυστικό της αιώνιας ζωής και το μυστικό της
αιώνιας νεότητας. Αν δεν μοιάσετε στα παιδιά, έλεγε ο
διδάσκαλος, δεν θα μπείτε στη βασιλεία των ουρανών.
Να αγαπάς σημαίνει να ζεις μέσα σ ’ αυτούς που αγα­
πάς, να σκέπτεσαι τις σκέψεις τους, να μαντεύεις τους πό­
θους τους, να μοιράζεσαι τις συμπάθειές τους. Ό σο πε­
ρισσότερο αγαπάς, τόσο περισσότερο αυξάνεις την ίδια
σου τη ζωή. Ο άνθρωπος που αγαπά δεν είναι πια μόνος
και η ύπαρξή του πολλαπλασιάζεται, γίνεται ο ίδιος οικο­
γένεια, πατρίδα, ανθρωπότητα. Συλλαβίζει και παίζει μαζί
με τα παιδιά, παθιάζεται μαζί με τους νέους, σκέπτεται με
τους ώριμους και δίνει το χέρι στους γέρους.
Ο Σολομώντας δεν αγαπούσε πλέον όταν έγραφε τον
Εκκλησιαστή. Είχε πέσει στην τύφλωση του πνεύματος
από τη μεγάλη παρακμή της καρδιάς. Αυτό το βιβλίο είναι
η αγωνία ενός πολύ μεγάλου πνεύματος που σβύνει από
την απουσία αγάπης. Είναι θλιμένο όπως η μοναχική με-
γαλοφυΓα του Σατωβριάνδου, όπως τα ποιήματα του 19ου
αιώνα. Και όμως, ο 19ος αιώνας έδωσε τον Ουγκώ, που
είναι η ζωντανή απόδειξη αυτών που μόλις σας αποκάλυ-
ψα. Αυτός ο άνθρωπος, εγωιστής στην αρχή, υπήρξε .γέ­
ρος στη νεότητά του κι έπειτα, όταν άσπρισαν τα μαλλιά
του, κατανόησε την αγάπη και ξανάγινε νέος. Πόσο λα­
τρεύει τα παιδιά! Πόσο αναπνέει όλη την ικμάδα και όλη
την θεία τρέλλα της νιότης! Πόσο τα τελευταία του ποιή­
ματα είναι ένας πανθεϊσμός της αγάπης! Πόσο κατανοεί
το γέλιο και το δάκρυ! Έχει την παγκόσμια πίστη του
Γκαίτε και την φιλοσοφική απεραντοσύνη του Σπινόζα.
Είναι μαζί ο Ραμπελαί και ο Σαίξπηρ!

158
 Βίκτωρα Ουγκώ, χωρίς να το γνωρίζετε, είστε ένας
μεγάλος μάγος και ανακαλύψατε, καλύτερα από τον φτω­
χό Σολομώντα, την αρκάνα της αιώνιας ζωής!

159
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ XVII

Ο ΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΥ

Λένε και επαναλαμβάνουν καθημερινά, ότι οι καλοί

άνθρωποι είναι δυστυχισμένοι σ’ αυτόν τον κόσμο, ενώ
οι κακοί είναι ευτυχισμένοι και ευημερούν. Πρόκειται για
ένα ηλίθιο και αποτρόπαιο ψέμμα!
Αυτό το ψέμμα προέρχεται από το χυδαίο λάθος που
κάνει να συγχέουμε τα πλούτη με την ευτυχία. Είναι σαν
να έλεγε ένας λογικός άνθρωπος, ότι ο Τιβέριος, ο Καλι-
γούλας ή ο Νέρωνας υπήρξαν ευτυχισμένοι. Υπήρξαν
πλούσιοι, ακόμη περισσότερο, υπήρξαν κύριοι του κόσμου.
Ό μως η καρδιά τους δεν έβρισκε ανάπαυση. Οι νύκτες
τους ήταν χωρίς ύπνο και οι ερινύες μαστίγωναν τη συ­
νείδησή τους.
Θα μπορούσε ποτέ ένα γουρούνι να γίνει άνθρωπος,
ακόμη κι αν του σέρβιραν την τροφή του μέσα σε χρυσό
δίσκο;
Η ευτυχία βρίσκεται μέσα μας, όχι μέσα στο πιάτο μας,
και ο Malfi&tre, ενώ πέθαινε από την πείνα, θα ήταν άξιος
της τύχης του, αν είχε λυπηθεί που δεν ήταν ένα γουρούνι
μέσα στη λάσπη αντί να είναι άνθρωπος.
Ποιος ήταν πιο ευτυχισμένος, ο Σωκράτης ή ο Τριμαλ-
κύων, ο ήρωας του Πετρώνιου; Ο Τριμαλκύων θα είχε

160
πεθάνει από δυσπεψία, αν δεν τον δηλητηρίαζαν.
Υπάρχουν καλοί άνθρωποι που υποφέρουν από φτώχεια
η από μιζέρια, δεν αντιλέγω, συχνά όμως φταίνε οι ίδιοι
και συχνά αυτή η ίδια η φτώχεια είναι που συντηρεί την
τιμιότητά τους. Μπορεί τα πλούτη να τους έκαναν να δια­
φθαρούν και να χαθούν.
Δεν πρέπει να θεωρεί κανείς πραγματικούς ανθρώπους
του καλού εκείνους που ανήκουν στο πλήθος των ηλιθίων,
του λιγοστού κουράγιου και της μαλθακής θέλησης, εκεί­
νους που υπακούουν στο νόμο από φόβο ή αδυναμία, τους
δήθεν πιστούς που φοβούνται τον διάβολο και τους φτω-
χοδιάβολους που φοβούνται τον Θεό.
' Ολοι αυτοί αποτελούν τις αγέλες της ανοησίας και δεν
ξέρουν να επωφεληθούν ούτε από τα πλούτη ούτε από τη
μιζέρια. Τον σοφό, όμως, τον αληθινό σοφό, μπορεί κανείς
ποτέ να τον λυπηθεί πραγματικά, και όταν κάποιος του
κάνει κακό, αυτό δεν προέρχεται από ζήλεια; Αλλά πολ­
λοί θα πουν εδώ με απογοήτευση: μας υπόσχεστε τη μαγεία
και μας κάνετε κήρυγμα. Αρκετά με τη φιλοσοφία, μιλεί-
στε μας τώρα για τις απόκρυφες δυνάμεις. Ας είναι, λοιπόν.
Εσείς που έχετε διαβάσει τα βιβλία μου γνωρίζετε τι σημαί­
νουν τα φίδια του κηρυκείου του Ερμή: είναι τα δύο αντί­
θετα ρεύματα του παγκόσμιου μαγνητισμού. Το φίδι του
φωτός που δημιουργεί και συντηρεί, και το φίδι της αιώ­
νιας φωτιάς που κατατρώγει για να αναγεννηθεί.
Οι καλοί μαγνητίζονται, ζωοποιούνται και διατηρούν­
ται από το άσβεστο φως. Οι κακοί καίγονται από την αι­
ώνια φωτιά.
Υπάρχει μαγνητική και συμπαθητική κοινωνία ανάμεσα
στα παιδιά του φωτός. ' Ολα πλέουν μέσα στην ίδια πηγή
ζωής. Ό λα είναι χαρούμενα, το ένα από την ευτυχία του
άλλου.
Ο θετικός μαγνητισμός είναι μία δύναμη που συγκεν­
τρώνει, ενώ ο αρνητικός είναι μία δύναμη που διαλύει.
161
 Το φως προσελκύει τη ζωή, η φωτιά φέρνει μαζί της
την καταστροφή.
Ο λευκός μαγνητισμός είναι η συμπάθεια και ο μαύρος
η αποστροφή.
Οι καλοί αγαπούν ο ένας τον άλλο και οι κακοί μισούν­
ται μεταξύ τους, γιατί γνωρίζονται.
Ο μαγνητισμός των καλών τους φέρνει κάθε τι που εί­
ναι καλό κι όταν δεν τους φέρνει πλούτη, σημαίνει ότι αυ­
τά θα τους έκαναν κακό.
Οι ήρωες της αρχαίας φιλοσοφίας και του πρωτόγο­
νου Χριστιανισμού δεν μνηστεύονταν την άγια φτώχεια
σαν αυστηρό φύλακα της εργασίας και της σωφροσύνης;
Κι έπειτα, είναι ποτέ οι άνθρωποι του καλού φτωχοί; Δεν
έχουν πάντοτε να δώσουν υπέροχα πράγματα; Να είσαι
πλούσιος σημαίνει να δίνεις, να δίνεις σημαίνει να συγκεν­
τρώνεις, η δε αιώνια περιουσία αποτελείται μόνον από αυ­
τά που δίνει κανείς.
Υπάρχει μία αληθινή και πραγματική ατμόσφαιρα του
καλού, όπως και μία ατμόσφαιρα του κακού. Στην πρώτη
αναπνέει κανείς την αιώνια ζωή, στη δεύτερη τον αιώνιο
θάνατο.
Ο συμβολικός κύκλος που σχηματίζει το καλό φίδι που
δαγκώνει την ουρά του, το πλήρωμα των γνωστικών, το
φωτοστέφανο των αγίων του χρυσού μύθου είναι ο μαγνη­
τισμός του καλού.
Κάθε άγια κεφαλή ακτινοβολεί και οι ακτινοβολίες των
αγίων πλέκονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν αλυσίδες
αγάπης.
Στίς ακτίνες της αγάπης προστίθενται ακτίνες δόξας.
Οι βεβαιότητες του ουρανού γονιμοποιούν τους καλούς
πόθους της γης. Οι δίκαιοι που έχουν πεθάνει, δεν μας έ­
χουν εγκαταλείψει, μας εμπνέουν τις σκέψεις τους και απο­
λαμβάνουν τις δικές μας. Ζούμε στον ουρανό μαζί τους
και αγωνίζονται στη γη μαζί μας. Γιατί, το έχουμε πει και
162
θα το ξαναπούμε άλλη μια φορά, ο συμβολικός ουρανός,
ο ουρανός που υπόσχονται οι θρησκείες στον δίκαιο δεν
είναι ένα κτήμα, είναι μία κατάσταση των ψυχών. Ο ουρα­
νός είναι η γενναιόδωρη αιώνια αρμονία, ενώ η κόλαση,
η ανεπανόρθωτη κόλαση, είναι η αναπόφευκτη σύγκρου­
ση των κατώτερων ενστίκτων.
Ο Μωάμεθ, σύμφωνα με τις αντολίτικες συνήθειες,
παρουσίαζε στους μαθητές του μιαν αλληγορία, η οποία
θεωρήθηκε παράλογος μύθος, όπως περίπου θεωρήθηκαν
από τον Βολταίρο οι παραβολές της Βίβλου.
Υπάρχει, έλεγε, ένα δένδρο που ονομάζεται Tuba, τόσο
τεράστιο και φουντωμένο, που ένα άλογο που θα ξεκινούσε
από τον κορμό του καλπάζοντας θα χρειαζόταν εκατό χρό­
νια για να βγει από τη σκιά του. Ο κορμός αυτού του δέν­
δρου είναι από χρυσό. Τα κλαδιά του αντί για φύλλα έχουν
φυλαχτά φτιαγμένα από υπέροχες πέτρες, που μόλις τα
αγγίξει κανείς αφήνουν να πέσει ό,τι θα επιθυμούσε ένας
αληθινός πιστός, πότε θαυμάσια γεύματα, πότε εξαίρετα
ρούχα. Το δένδρο αυτό είναι αόρατο για τους άπιστους.
Κάθε ένα όμως από τα κλαδιά του μπαίνει στο σπίτι κάθε-
δίκαιου και διαθέτει τις ιδιότητες ολόκληρου του δένδρου.
Αυτό το αλληγορικό δένδρο είναι ο μαγνητισμός του κα­
λού. Είναι αυτό που οι Χριστιανοί ονομάζουν Χάρη. Είναι
αυτό που ο συμβολισμός της Γένεσης υποδεικνύει κάτω
από το όνομα του δένδρου της ζωής. Ο Μωάμεθ είχε μαν­
τέψει τα μυστικά της επιστήμης και μιλάει σαν μυημένος
όταν διηγείται τις ομορφιές και τα θαύματα του χρυσού
δένδρου, του γιγάντιου δένδρου Tuba.
Δεν είναι καλό να είναι μόνος του ο άνθρωπος, είπε
η αιώνια σοφία. Αυτός δε ο λόγος είναι η έκφραση ενός
νόμου. Ποτέ ο άνθρωπος δεν είναι μόνος είτε στο καλό
είτε στο κακό. Η ύπαρξη και οι αισθήσεις του είναι ταυτό­
χρονα ατομικές και συλλογικές.

163
 Το φως προσελκύει τη ζωή, η φωτιά φέρνει μαζί της
την καταστροφή.
Ο λευκός μαγνητισμός είναι η συμπάθεια και ο μαύρος
η αποστροφή.
Οι καλοί αγαπούν ο ένας τον άλλο και οι κακοί μισούν­
ται μεταξύ τους, γιατί γνωρίζονται.
Ο μαγνητισμός των καλών τους φέρνει κάθε τι που εί­
ναι καλό κι όταν δεν τους φέρνει πλούτη, σημαίνει ότι αυ­
τά θα τους έκαναν κακό.
Οι ήρωες της αρχαίας φιλοσοφίας και του πρωτόγο­
νου Χριστιανισμού δεν μνηστεύονταν την άγια φτώχεια
σαν αυστηρό φύλακα της εργασίας και της σωφροσύνης;
Κι έπειτα, είναι ποτέ οι άνθρωποι του καλού φτωχοί; Δεν
έχουν πάντοτε να δώσουν υπέροχα πράγματα; Να είσαι
πλούσιος σημαίνει να δίνεις, να δίνεις σημαίνει να συγκεν­
τρώνεις, η δε αιώνια περιουσία αποτελείται μόνον από αυ­
τά που δίνει κανείς.
Υπάρχει μία αληθινή και πραγματική ατμόσφαιρα του
καλού, όπως και μία ατμόσφαιρα του κακού. Στην πρώτη
αναπνέει κανείς την αιώνια ζωή, στη δεύτερη τον αιώνιο
θάνατο.
Ο συμβολικός κύκλος που σχηματίζει το καλό φίδι που
δαγκώνει την ουρά του, το πλήρωμα των γνωστικών, το
φωτοστέφανο των αγίων του χρυσού μύθου είναι ο μαγνη­
τισμός του καλού.
Κάθε άγια κεφαλή ακτινοβολεί και οι ακτινοβολίες των
αγίων πλέκονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν αλυσίδες
αγάπης.
Στίς ακτίνες της αγάπης προστίθενται ακτίνες δόξας.
Οι βεβαιότητες του ουρανού γονιμοποιούν τους καλούς
πόθους της γης. Οι δίκαιοι που έχουν πεθάνει, δεν μας έ­
χουν εγκαταλείψει, μας εμπνέουν τις σκέψεις τους και απο­
λαμβάνουν τις δικές μας. Ζούμε στον ουρανό μαζί τους
και αγωνίζονται στη γη μαζί μας. Γιατί, το έχουμε πει και
θα το ξαναπούμε άλλη μια φορά, ο συμβολικός ουρανός,
ο ουρανός που υπόσχονται οι θρησκείες στον δίκαιο δεν
είναι ένα κτήμα, είναι μία κατάσταση των ψυχών. Ο ουρα­
νός είναι η γενναιόδωρη αιώνια αρμονία, ενώ η κόλαση,
η ανεπανόρθωτη κόλαση, είναι η αναπόφευκτη σύγκρου­
ση των κατώτερων ενστίκτων.
Ο Μωάμεθ, σύμφωνα με τις αντολίτικες συνήθειες,
παρουσίαζε στους μαθητές του μιαν αλληγορία, η οποία
θεωρήθηκε παράλογος μύθος, όπως περίπου θεωρήθηκαν
από τον Βολταίρο οι παραβολές της Βίβλου.
Υπάρχει, έλεγε, ένα δένδρο που ονομάζεται Tuba, τόσο
τεράστιο και φουντωμένο, που ένα άλογο που θα ξεκινούσε
από τον κορμό του καλπάζοντας θα χρειαζόταν εκατό χρό­
νια για να βγει από τη σκιά του. Ο κορμός αυτού του δέν­
δρου είναι από χρυσό. Τα κλαδιά του αντί για φύλλα έχουν
φυλαχτά φτιαγμένα από υπέροχες πέτρες, που μόλις τα
αγγίξει κανείς αφήνουν να πέσει ό,τι θα επιθυμούσε ένας
αληθινός πιστός, πότε θαυμάσια γεύματα, πότε εξαίρετα
ρούχα. Το δένδρο αυτό είναι αόρατο για τους άπιστους.
Κάθε ένα όμως από τα κλαδιά του μπαίνει στο σπίτι κάθε-
δίκαιου και διαθέτει τις ιδιότητες ολόκληρου του δένδρου.
Αυτό το αλληγορικό δένδρο είναι ο μαγνητισμός του κα­
λού. Είναι αυτό που οι Χριστιανοί ονομάζουν Χάρη. Είναι
αυτό που ο συμβολισμός της Γένεσης υποδεικνύει κάτω
από το όνομα του δένδρου της ζωής. Ο Μωάμεθ είχε μαν­
τέψει τα μυστικά της επιστήμης και μιλάει σαν μυημένος
όταν διηγείται τις ομορφιές και τα θαύματα του χρυσού
δένδρου, του γιγάντιου δένδρου Tuba.
Δεν είναι καλό να είναι μόνος του ο άνθρωπος, είπε
η αιώνια σοφία. Αυτός δε ο λόγος είναι η έκφραση ενός
νόμου. Ποτέ ο άνθρωπος δεν είναι μόνος είτε στο καλό
είτε στο κακό. Η ύπαρξη και οι αισθήσεις του είναι ταυτό­
χρονα ατομικές και συλλογικές.

163
 Ο,τιδήποτε φωτεινό ανακαλύπτουν και προσελκύουν
οι μεγαλοφυείς ακτινοβολεί για ολόκληρη την ανθρωπό-
τητυα. Ο,τιδήποτε καλό κάνουν οι δίκαιοι αποφέρει κέρ­
δος την ίδια στιγμή σε όλους τους δίκαιους και αξίζει τις
χάρες της μετάνοιας των κακών. Η καρδιά της ανθρωπό­
τητας έχει νήματα μέσα σε όλες ,τις καρδιές.
Ό ,τι είναι αληθινό είναι και ωραίο, δεν υπάρχει τίποτε
μάταιο κάτω από τον ήλιο εκτός από το λάθος και το ψέμ­
μα. Και ο πόνος και ο ίδιος ο' θάνατος είναι ωραίοι, γιατί
αποτελούν τη μέθοδο που εξαγνίζει και τη μεταμόρφωση
που απελευθερώνει. Οι περαστικές μορφές είναι αληθινές,
γιατί αποτελούν τις εκδηλώσεις της δύναμης και της αιώ­
νιας ωραιότητας. Η αγάπη είναι αληθινή, η γυναίκα είναι
άγια και η σύλληψή της είναι άμωμη. Η αληθινή επιστήμη
δεν ξεγελά ποτέ, η πίστη και η λογική δεν είναι αυταπάτες.
Το γέλιο της συμπαθητικής χαράς είναι πράξη πίστης, ελ­
πίδας και ευσπλαχνίας. Να φοβάσαι τον Θεό, σημαίνει να
τον παραγνωρίζεις. Δεν πρέπει να φοβάται κανείς παρά
μόνο το λάθος. Ο άνθρωπος μπορεί ό,τι θέλει, εφ’ όσον
θέλει μόνο τη δικαιοσύνη. Μπορεί ακόμη, αν θέλει, να
γκρεμιστεί μέσα στην αδικία, εκεί όμως θα κομματιαστεί.
Ο Θεός αποκαλύπτεται στον άνθρωπο μέσα στον άνθρωπο
και από τον άνθρωπο. Η αληθινή θρησκεία του είναι το
έλεος. Τα δόγματα και οι τελετές αλλάζουν και διαδέχον­
ται το ένα το άλλο, αλλά το έλεος δεν αλλάζει και η δύνα­
μή του είναι αιώνια.
Δεν υπάρχει παρά μία μοναδική και αληθινή δύναμη
επάνω στη γη, όπως και στον ουρανό: η δύναμη του καλού.
Οι δίκαιοι είναι οι μόνοι κύριοι του κόσμου. Ο κόσμος αι­
σθάνεται σπασμούς όταν αυτοί υποφέρουν και μεταμορφώ­
νεται όταν πεθαίνουν. Η καταπίεση της δικαιοσύνης είναι
η συμπίεση μιας τρομερής δύναμης, αλλά με τελείως δια­
φορετικό τρόπο απ’ ό,τι συμβαίνει με την πυρίτιδα.

164
 Τις επαναστάσεις δεν τις κάνουν οι λαοί, αλλά οι βασι­
λείς. Το δίκαιο πρόσωπο δεν βιάζεται, δυστυχία σ’ εκείνον
που θα το πειράξει! Οι Καίσαρες έγιναν στάχτη, καμένοι
από το αίμα των μαρτύρων. Αυτό που θέλει ένας δίκαιος,
το εγκρίνει ο Θεός. Αυτό που γράφει ένας δίκαιος, το υπο­
γράφει ο Θεός και γίνεται αιώνια διαθήκη.
Ο μέγας λόγος του αινίγματος της Σφίγγας είναι ο Θεός
μέσα στον άνθρωπο και στη φύση. Εκείνοι που χωρίζουν
τον άνθρωπο από τον Θεό, τον χωρίζουν από την φύση,
γιατί η φύση είναι γεμάτη από τον Θεό και αποδιώχνει με
τρόμο τον αθεϊσμό. Εκείνοι που χωρίζουν τον άνθρωπο
από την φύση, μοιάζουν με τους γιούς που, για να τιμήσουν
τον πατέρα τους, θα του έκοβαν το κεφάλι. Ο Θεός είναι,
αν μπορούμε να το πούμε έτσι, το κεφάλι της φύσης, χωρίς
εκείνον αυτή δεν θα υπήρχε, χωρίς αυτήν εκείνος δεν θα
εκδηλωνόταν.
Ο Θεός είναι ο πατέρας μας, αλλά μητέρα μας είναι η
φύση. Τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου — λέει ο
δεκάλογος — για να γίνεις μακροχρόνιος επί της γης. Εμμα­
νουήλ — ο Θεός είναι μαζί μας — αυτή είναι η αγια λέξη των
μυημένων που είναι γνωστοί μόνο με το όνομα των Αδελφών
του Ρόδινου Σταυρού. Μέσα απ’ αυτό το πρίσμα ο Χριστός
μπόρεσε να πει χωρίς να βλασφημεί, ότι είναι υιός του
Θεού και ο Θεός ο ίδιος. Μέσα απ’ αυτό το πρίσμα θέλει
να γίνουμε ένα μαζί του, όπως και εκείνος αποτελεί ένα
με τον πατέρα του. Κι έτσι η αναγεννημένη ανθρωπότητα
πραγματώνει σ’ αυτόν τον κόσμο τη μεγάλη Αρκάνα του
ανθρώπου Θεού.
Ας λατρεύουμε τον Θεό ο ένας μέσα στον άλλο, γιατί
ο Θεός δεν θα μας φανερωθεί ποτέ με άλλον τρόπο. ' Ο,τι
αξιαγάπητο βρίσκεται μέσα μας, είναι ο Θεός που υπάρ­
χει μέσα μας. Δεν μπορεί να αγαπά κανείς παρά τον Θεό.
Ο Θεός είναι εκείνος που πράγματι αγαπάμε, όταν γνω­
ρίζουμε να αγαπάμε αληθινά.
165
 Ο Θεός είναι φως και δεν αγαπά το σκότος. Αν, λοιπόν,
θέλουμε να αισθανόμαστε τον Θεό μέσα μας, ας φωτίζουμε
τις ψυχές μας. Το δένδρο της γνώσεως δεν είναι δένδρο
θανάτου παρά μόνο για τον Σατανά και τους αποστόλους
του, είναι το δένδρο των προλήψεων, αλλά για μας είναι
το δένδρο της ζωής.
Ας απλώσουμε το χέρι και ας πάρουμε τους καρπούς
αυτού του δένδρου και θα θεραπευτούμε από τον τρόμο
του θανάτου.
Τότε δεν θα λέμε πια σαν ηλίθιοι σκλάβοι: αυτό είναι
καλό, γιατί έτσι μας διατάζουν και μας υπόσχονται μιαν
ανταμοιβή, ενώ το άλλο είναι κακό, γιατί μας το απαγορεύ­
ουν και μας απειλούνμε βασανιστήρια.
Αλλά θα λέμε: ας κάνουμε αυτό, γιατί γνωρίζουμε ότι
είναι καλό και ας αποφύγουμε εκείνο, γιατί γνωρίζουμε
ότι είναι κακό.
Και μ ’ αυτόν τον τρόπο θα πραγματωθεί η υπόσχεση
του συμβολικού φιδιού: «Θα γίνετε όπως οι Θεοί γνωρί­
ζοντας το καλό και το κακό.»

ΤΕΛΟΣ
 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΕΣΩΤΕΡΙΣΜΟΥ
C. W. LEA D BEA TER: «Η ΜΥΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΤΕΚΤΟ­
ΝΙΣΜΟΥ». Μια συναρπαστική αφήγηση της ιστορίας και της
εσωτερικής παραδόσεως του Τεκτονισμού, από τον γνωστό απο-
κρυφιστή και διορατικό. Παρακολουθεί την αδιάσπαστη συνέχεια
των Ιερών Μυστηρίων και των Εσωτερικών Οργανώσεων από την
προϊστορική Αίγυπτο μέχρι τον αιώνα μας, και αποκαλύπτει τις
απόκρυφες πνευματικές δυνάμεις που βρίσκονται πίσω από την
Τεκτονική Ιδέα.
ANNIE BESANT: «ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΥΠΕΡΠΕΡΑΝ». Η συγγρα­
φέας, μαθήτρια και στενή συνεργάτιδα της Μπλαβάτσκυ, ερευνά
με γνώση, βαθύτητα και γλαφυρότητα το μυστήριο του Θανάτου,
τις μεταθανάτιες καταστάσεις του ανθρώπου και τις δυνατότητες
επικοινωνίας με τον. αόρατο κόσμο.
ELIPH A S LEVI: «ΤΟ ΜΕΓΑ ΑΠΟΡΡΗΤΟ» - Μέρος A ' (Η Βασι­
λική Τέχνη ή η Τέχνη της υποταγής των Δυνάμεων). Σ ’ αυτό το
βιβλίο μας αποκαλύπτεται η πεμπτουσία της Υψηλής Μαγείας
και η εσωτερική δύναμη που κρύβει μέσα της η Χριστιανική Θρη­
σκεία. Εξετάζονται θέματα, όπως: Ο παγκόσμιος μαγνητισμός,
οι δυνάμεις του Αστρικού Φωτός, μαγεία και μαγγανεία, η έννοια
του Σατανά, οι μαγικές επικλήσεις, το Κηρύκειο του Ερμή κ.λπ.
PAPUS: «Η ΜΕΤΕΝΣΑΡΚΩΣΗ». Ο μεγάλος Γάλλος αποκρυφι-
στής ερευνά την εξέλιξη του ανθρώπου μέσα από το μυστηριώδες
φαινόμενο της Μετενσαρκώσεως από την πολύ ενδιαφέρουσα
σκοπιά του Δυτικού Αποκρυφισμού.
Η. S. LEW IS, F.R.C.: «ΑΥΤΟΚΥΡΙΑΡΧΙΑ, ΜΟΙΡΑ ΚΑΙ ΟΙ ΜΥ­
ΣΤΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ ΤΗΣ ΖΩ ΗΣ». Το βιβλίο αυτό, διαφορετικό από
κάθε προηγούμενο, ασχολείται με τις μυστικές περιόδους στη ζωή
κάθε ανθρώπου και τον τρόπο που επηρεάζεται από τις κοσμικές
δυνάμεις. Βασισμένο σ ’ ένα σύστημα που εφαρμόζεται με επιτυ­
χία από πολύ παλιά από τους Δασκάλους της Ανατολής, μας δίνει
τα κλειδιά για να χρησιμοποιήσουμε αυτούς τους μυστικούς κύ­
κλους προς όφελος μας.

167
 Ο Ελιφάς Λεβί υπήρξε η μεγαλύτερη μορφή
του νεότερου Δυτικού Αποκρυφισμού.
Το πλούσιο έργο που μας κληροδότησε, αποτελεί
ένα πραγματικό θησαυρό, που κρύβει μέσα του όλο
το μεγαλείο της Θείας Επιστήμης.
Το βιβλίο αυτό αποτελεί το Β' Μέρος του
σπουδαίου έργου του «Το Μέγα Απόρρητο ή
ο Αποκαλυμμένος Αποκρυφισμός» και έχει τίτλο
«Τα Μυστήρια των Ιεροφαντών ή η Τέχνη
να υπηρετείσαι από τα πνεύματα».
Εδώ ο Λεβί αποκαλύπτει την αληθινή Μαγεία και
την εσωτερική δύναμη που κρύβει μέσα της η
ρησκεία και οι άξιοι λειτουργοί της, όπως, επίσης,
και κάθε άνθρωπος,
ποτελεί μία τέλεια συμφιλίωση ανάμεσα στην πίστη
και την λογική, που μόνον η μεγαλοφυΐα του
Ελιφάς Λεβί θα μπορούσε να επιτύχει με τόσο
συναρπαστικό τρόπο.
• Οι δυνάμεις των ιερέων · Το δέσιμο του
βόλου · Το Υπερφυσικό και το Θείο · Οι ιερές
και οι καταραμένες τελετές · Η Προφητεία
Η αιώνια κίνηση · Ο Μαγνητισμός του Καλού j
αι του Κακού · Η δημιουργική παντοδυναμία
Γοητεία · Η μαύρη διάνοια · Η μεγάλη Αρκάνα
• Η αγωνία του Σολομώντος.
 F.T.IPHAS LEVI

ΑΠΟΡΡΗΤΟ
I
ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΣ
B' ΜΕΡΟΣ