GMK Yazilar Aralik 2018

saklayarak sunmayı tercih eden gözlere, sonra bakışlara, sonra
bir tasarımcı. Gizem unsuru ve ellere...

algılarımızı bir anda şaşırtan
sürprizler onun alametifarikaları... Tasarımlarınızda zaman boyutunu
Bu kez de öyle oluyor. ‘Saklanarak’, da işin içine katmaktan söz eden
kendini tamamen ‘açtığı’ bir bir tasarımcısınız. Bu sergide bu
‘şehir’ sunuyor bize “Remix”te. boyutu da gördüğümüz durumlar
40 yılın işleri kendi karakterlerini var mı? Ses var mı?
yitirmeden ancak birlikte yeni Ses var, görüntü var. Farklı
rollere soyunarak bize Erkmen’in zamanların sesleri, görüntüleri var.
kendi kurguladığı şehirden seslenip, Aslında kendi şehrimi kuruyorum.
yepyeni hikâyeler anlatıyor, biz Şehrin sokakları, labirentin
“Kendi araya gelerek bir şehri oluştururlar.

Hem içinde yaşadığımız fiziksel
serginin o labirentimsi sokaklarında
dolaşırken. Erkmen’se yalnızca
koridorları arasında sesler, uğultular,
konuşmalar, müzikler… Duyduğun
şehrimi şehrin parçalarıdır onlar hem de

zihnimizin içindeki imajlar ve
gözlerimize değil sesler ve hareketli
görüntülerle kulaklarımıza da hitap
bir sesten uzaklaşıyorsun, o ses
gidiyor, ilerden başka bir ses geliyor
kuruyorum” düşünceler şehrinin... Bu dünyayı eden mesleki şehrine davet ediyor

algılayabilmek için vazgeçilmezimiz bizi, 40 yılın birikimiyle...
olan bu ‘işaretler’i tasarlayan grafik
ya da başka bir görüntü...
Sergi öncesi bu ‘şehrin’ Peki, koku hiç tasarımlarınıza

Elif Tanrıyar tasarımcılarından bahsedince, hikâyesini, Bülent Erkmen’den, giriyor mu?
IstanbulArtNews IAN.Chronicle bugün aklımıza ülkemizden gelen hazırladığı sergi maketi üzerinden, Şu ana kadar girmedi. Olmaması,
Nisan 2018 ilk isim hiç kuşkusuz duayen o labirent-vari sokaklarda kokunun kalıcı olmamasına, grafik
tasarımcı Bülent Erkmen oluyor. adımlarımız yerine gözlerimizle tasarımın da basılı malzeme
40 yılı aşkın bir süredir, onun dolaşarak dinledik. üzerinden var olmasına bağlı olan
40 yılı aşkın bir müthiş bir zenginlikte ortaya bir şey. Afişte, logoda kokuyu
süredir, onun müthiş bir koyduğu tasarımlarıyla iç içe Sizin tasarımcı kimliğiniz çok kullanamazsınız. Dergi gibi
zenginlikte ortaya koyduğu yaşamayı sürdürüyoruz. Bazen geniş bir yelpazeye sahip. Grafik kısa süreli basılı malzemelerde
tasarımlarıyla iç içe bir kitap, bazen bir tiyatro oyunu, tasarımın tüm alanlarında kullanılıyor koku. Mesela Beuys’un
bazen bir fincan ve hatta bir ürettiğiniz işlerinizin (kitap, dergi, tereyağı işinde koku vardır. Çağdaş
yaşamayı sürdürüyoruz. gömlek tasarımıyla yaşamlarımıza afiş, logo …) yanı sıra, sergi sanatta koku olabilen bir şey...
Bazen bir kitap, bazen dokunup geçiyor. Algılarımızı mekânı, sergileme tasarımları O mekândasın, oraya gidiyorsun ve
bir tiyatro oyunu, bazen onun tasarladığı işaretlerle ve tiyatro alanındaki çalışmalar koku orada hep duruyor. Kokusuyla
bir fincan ve hatta bir biçimlendirirken, bir yandan da ile eşarp, gömlek, takı, çini, halı birlikte duruyor o iş. Beuys’un
gömlek tasarımıyla kültürel yaşamımızın önemli gibi üç boyutlu nesne tasarımları tereyağı işini yaptığı dönemde koku
bir parçasını bunca yıldır nasıl ve özel projeler de var. 40 yıllık o işin bir parçasıydı. O iş şimdi bir
yaşamlarımıza dokunup şekillendirdiğine tanıklık etmiş bir mesleki gelişim ve birikim… müze koleksiyonunda duruyor. Ama
geçiyor. Günümüzün genel oluyoruz. O ise bütün seslere Sergide bu çok sayıdaki başlığı kokusu yok, zaman işin önemli
geçer değerleri, tasarımda kulağını tıkayıp yalnızca kendi nasıl bir araya getirdiniz? Nasıl bir bir parçasını almış. Koku meselesi
işlev yerine dikkat çekicilik tasarım tutkusunun peşinden metodoloji izlediniz? Serginin akışı, tartışılır bir şey.
faktörü ya da işin niteliği gidiyor. Günümüzün genel geçer bölümlerin ve işlerin aralarındaki
değerleri, tasarımda işlev yerine diyaloglar nasıl gelişti? 400’ü aşkın Son olarak eller ve yüzler
yerine çok satar olması dikkat çekicilik faktörü ya da işin iş var sanırım… ilişkisinde kalmıştık…
gibi kavramlar onun niteliği yerine çok satar olması Bu sergiyi mekânın iki katında, Evet eller, eller üzerinden yapılan
şiddetle uzak durmasıyla gibi kavramlar onun şiddetle uzak labirent çağrışımlı duvarlar içinde afişler, kapaklar, parmaksız
bilindiği kavramlar... durmasıyla bilindiği kavramlar... kurdum. ’70’lerin sonundan el, parmağını tutan el, başını
Tasarım prensiplerini ise başlayarak, yaptığım işleri, zamanı taşıyan el... Mesela şu “Arabesk”
Bülent Erkmen’in; bu kırk karşısındaki işin ihtiyaçlarını ondan karıştırıp kişisel bir kurguyla filminin afişinin içinde afişi tutan
yıla yayılan tasarım süreci ‘dinlemek’ ve yeni formlar üretmek gözönüne serdim. Girişte, ev sahibi eller Ertem Eğilmez’in elleri.
1970’lerden bugüne uzanan yerine yeni algılama biçimleri olarak izleyiciyi “ben” karşılıyorum. Hasta yatağında gazete tutarken
“Remix” adlı sergi ile üretmek olarak özetleyebileceğimiz Kendimi göstermeden
Erkmen’in; bu kırk yıla yayılan gösterdiğim işlerle… AGI Biel/Bienne Kongresi özel projesi “Co-existence”
18 Nisan – 31 Mayıs 2018 için afiş (2015).
tasarım süreci 1970’lerden Münih’te, 1. Kiosk Sanat
tarihleri arasında Akbank bugüne uzanan “Remix” adlı sergi Bienali için yaptığım,
Sanat’ta sunulacak. ile 18 Nisan – 31 Mayıs 2018 kendi kendimin peşinde
tarihleri arasında Akbank Sanat’ta dönüp durduğum, koşup
Her gün gözlerimizi ve sunulacak. durduğum işin “remake”i
kulaklarımızı bizi çevreleyen Grafik tasarımın tüm alanlarında karşılıyor izleyiciyi. Belki
sayısız işaretlerle dolu bir dünyaya ürettiği işlerin (kitap, dergi, afiş, de bu iş, bu serginin, hatta
açarız. Sabah elimize aldığımız logo...) yanı sıra, sergi mekânı, bu hayatın bir “remake”i!
gazete, okumak için çantamıza sergileme tasarımları ve tiyatro
attığımız kitap, sokağa çıktığımızda alanındaki çalışmalar ile eşarp, Girişte, “kendinizi
gideceğimiz yeri gösteren sokak gömlek, takı, çini, halı gibi üç göstermeden gösterdiğiniz”
tabelası, bir duvarda gördüğümüz boyutlu nesne tasarımları ve özel işlerle ilk karşılamayı
afiş ya da örneğin işimizi projelerle bin bir yöne açılan gerçekleştirdiğinizi
halletmek için aceleyle girdiğimiz bir üretimle karşı karşıyayız. söylediniz. Daha sonra
bir bankanın logosu, biz daha Sergide yer alan 400’ü aşkın işi akış nasıl gelişiyor?
farkına bile varmadan konuşur düşündüğümüzde Erkmen’i bir Kapattığım kendi
bizimle. O kitabın kapağı daha içini tasarımcıdan çok Türkiye’nin sosyal yüzlerimden, kapattığım
açmadan bir vaatte bulunmuştur ve kültürel üretimini tasarım diliyle diğer yüzlere geçiyorum.
bize, o sokakta gördüğümüz afiş sahneye koyan bir rejisör olarak Sonra maskelere, gözleri
belki de hiç aklımızda yokken görmek mümkün. kapatan gözlüklere, yazısı
bir sergiye gitmek için arzu Bülent Erkmen, göstermeden kapatılmış kitaplara, üstü
duymamıza neden olmuştur. görünmeyi, kendi işlerinde bizzat örtülmüş yapay penisli
Ve bütün bu küçük detaylar bir kendi yüzünü kullansa bile onu dergi kapaklarına, oradan
YAZILAR ARALIK 2018 SAYI 195
yaşadığım evde kaybolmalar… İzleyiciler yollarını O da bir kurgu. Yaptığım
bile misafir da birbirlerini de kaybedebilirler bu işleri “remix”liyorum. “REMIX”
gibi olduğumu sergide. İstediğim şey bu aslında. başlığıyla işlerin kendini yeniden
hissediyorum. Tamamını gördüm sanıp bir kısmını ifade etme halini Sevim Burak
Bir yere gitmek görmeden çıkabilirler sergiden. iğnesine geçiriyorum. Sergilediğim
hep “bulmak” Haliç’i görüp, Boğaz olağanüstüydü eski işleri ve sergilenmeyen yeni
haline geliyor. diyen İspanyol tanıdığım gibi. işleri karıştırıp farklı bir bağlamda
İstanbul’da da, tekrar sahneye koyuyorum. İşleri bir
başka yerde de Birinci katı bitirdik. İkinci katta tür “geri dönüşümlü” kullanma hali.
bir yeri bularak neler var? Bizi ilk ne karşılıyor? Sergiye bir dizi konuşma eşlik
gidiyorum. İkinci katta “Borders” adlı proje edecek, “Yinelerken Yenileme:
Bulduğum için yapmış olduğum afiş karşılıyor. REMIX” üst başlığıyla.
zaman da Siyasi sınırları toplayıp bağlayın
seviniyorum. ve çöpe atın diyorum. Sol taraf Az önce de konuştuğumuz gibi
rakamlı işlerle ilerleyen bir dizi, sağ onlar birer oyuncuysa eğer yeni
Kaybolma taraf ise harflerle… Oradan yazı baştan yeni bir oyun sahneliyorlar...
durumunuz var ağırlıklı işlere, sonra “İki Kişilik Bu anlamda da “Remix”in daha
mı? Oyun”un filmi, “Meksika’da önce yaptığınız sergilerden farklı
Kaybolma değil Tango” halısı, İstanbul’un sokak bir yapısı var, değil mi?
tam. Şehirle tabelaları, bozuk heceli “Bosna Öncekiler, kronolojik anlayışla
çok fazla ilişki Yaşıyor” afişi, heceler, sözcükler, yan yana dizilmiş işlerden oluşan,
kuramadığım harfler, yazılar, kitaplar, kitaplar... niyeti kaydetmek olan sergiler ve
için yaşadığım Sonra kişiler üzerine yaptığım işler, kitaplardı. O sürede, ’90’lardan
bir durum bu. Hrant Dink, Tomaszewski, Brecht, 2000’lere kadar, iki yılda bir,
Nereye gitsem Nuri Bilge. Oradan kaleme, oradan yaptığım her işin yer aldığı beş
bilip tanıyarak karalamalara, yazı desenli portreye, sergi ve beş katalog yaptım. Sonra
değil, bir eşarba, buradan flu yüzlere… 2000 ile 2004 arasında “Son İşler”
AGI Paris Kongresi özel projesi “Borders” (Sınırlar) için “Trash It” şekilde bularak Sonra bir sakinleşme, boş bir afiş, başlığı altında, o dört yılda yaptığım
(Çöpe At!) isimli afiş (2017). gidiyorum. boş kapaklı bir kitap, kapağı boş işlerin sergi ve kitabı geldi. 2004
Şehir labirente bir dergi, boş bir sergileme tasarımı, ile 2011 arasında da “Son İşler 2”
çektirmiştim bu elleri. Onun dönüşüyor benim için. O şehir beyaz bir gömlek, kapaksız sergisini ve kitabını yaptım son
ölmeden önceki son filminin afişlerinde de tek yerden girilir, yol bir sergi kataloğu, üstünde tek olarak. “Remix” ise, 2011 ile 2017
afişi. Bir parmağı kopmuş işçi kaybedilir sonra tekrar bulunur ve bir noktası olan çiniler... Sokak arasının da dahil olduğu, öncesinin
eli 12 Eylül’den sonraki ilk tek yerden çıkılır. Labirent oyunuyla aralarındaki meydanımsı bir yerin tüm işlerini de kapsayan, küratoryal
sosyalist derginin kapağında… birleştiriyorum kufi yazı formunu. dört duvarının her birinde yer alan konsepti ve kurgusu olan bir sergi.
Avucunda kulak tutan elin olduğu “Hiç”, “Kediii”, “Arama”, “Leyla”
dergi kapağının yanındaki Siz bir tasarımcı olarak sürekli gibi, okunarak algılanan ve kendi Aynı zamanda 40 yılın da özeti
duvarda tasarladığım küpeler oyun kuruyorsunuz aslında... kelime anlamları olan logoları yan gibi...
sergileniyor. Kufi yazıyla labirenti Elinizde bir nevi – işlerinizden yana kullanarak dört logoluk bir Ötekiler çok mesafelidir, kurudur.
ilişkilendirdiğim bir mahalleye oluşan – hazır oyuncular var ve cümle kuruyorum. Burada ise bir koreografi var.
geçiliyor. İstanbul, Berlin, Paris onlarla sürekli yeni baştan kurulan
afişlerine, oradan çağrışımlı bir oyunlar kurguluyorsunuz. John Berger, “Resimde her şeyi bir Serginin kitabı olacak mı?
konstrüksiyon üstünde tek kelimelik Evet. Yeni formlar üretmek arada tutan boşluktur,” der. Boşluk Akbank Sanat her sergisi için
cümlelerle oynanan “İki Kişilik Bir yerine yeni algılama biçimleri kavramı sizin için de önemli, değil broşür ve katalog yapıyor. Katalog
Oyun”un video kaydına… Oradan üretmek isterim ve evet, sergideki mi? sergi açıldıktan sonra yayınlanacak.
üstünde labirent çağrışımlı bir işlerin her birinin kendi var Boş olan, boşluk değildir. Boş Sergi duvarlarını, sokaklarını köşe
deseni taşıyan yastık ve fincana, olma nedenleri var, bu var olma olan bir alandır, bir mekândır. bucak fotoğraflatmak, kataloğun
dövmeye, sonra “Lifelong” filminin nedenleri doğrultusunda kurduğum Beşiktaş’taki Denizcilik Müzesi’nin sadece bu fotoğraflardan oluşmasını
afişindeki kuş dövmesine… Sonra yeni ilişkilendirmelerle “şehir cephesi boş bir yüzeyden oluşuyor. istiyorum. Broşür istemedim, onun
Orhan Pamuk’un martı deseninin mahalleleri” oluşturuyorum. Farklı Boş yüzey boşluk sanıldığından yerine, Cem İleri’nin yazısının eşlik
yer aldığı İstanbul Caz Festivali zamanlarda çok farklı nedenlerle bir tabela alanı olarak kullanılmış, edeceği, 2003’te Aries dergisinde
afişine. yapılan bu işler bu mahallelerin üstüne metalden devasa Denizcilik “Söyleşi” başlığıyla yayınlanan
komşuları oluyor. Müzesi yazısı konmuş. Oysa bölümün tıpkıbasımı çoğaltılacak.
Kufi yazı karakteri sizin çok boşluğun kendi değeri var. Aslında Samih Rifat benimle bir söyleşi
kullandığınız hem bir üslup hem Peki, biz izleyiciler kayboluyor boşluk zannedilen şey doludur. yapmak istemişti. Her zamanki gibi
de bir imge… Bu son serginizin muyuz bu labirentin içinde? Boşluk gibi görülen şey doludur, yapmam dedim. Israr etti, olmaz
kurgusu da labirenti çağrıştırıyor. Onu istiyorum zaten. Çok sıkışık, boşluk boşluğuyla doldurur o dedim, ısrar etti. Ben de “O zaman,”
Aslında kufiyle labirent arasında çok girift bir yapı kurmak istedim. yüzeyi. dedim “sen kendi sözcüklerinle
kurulan bir ilişki var burada. Bazı yerlere iki kişi birden Sonra mimarlık üzerine işler kendi sorularını sor. Ben de kendi
Labirentten mi kufiye geldiniz, giremiyor. Bu kaybolma halini, geliyor. 1983 Aga Khan Mimarlık ‘sözcüklerimle’ cevap vereyim”.
kufiden mi labirente gittiniz? Bu kendi içinde o sıkışıklık halini çok Ödülleri’nin uygulanmayan afiş Sonunda o sorularını sordu ben
bir tür sizin üslubunuza dönüştü. önemsiyorum. Duvarlara yan yana taslakları, sergileme tasarımını de her bir soruyu kelimeler yerine
Nasıl oldu bu? Labirent ne ifade asılan işlerden oluşan, rahatlıkla yaptığım Louis Kahn sergisinin tüm işlerimle cevapladım. İşte şimdi
ediyor, neden bu kadar önemli sizin gezilen ve izlenen bir sergi değil duvarı kaplayan hareketli bir parçası, bunun tıpkıbasımı yapılacak broşür
için? bu. İzleyiciyi rahat ettirmek Arredamento Mimarlık dergisinin yerine.
Eskiden beri ilgimi çeker labirent istemiyorum. 300 sayılık hikâyesinin filmi, sonra
çağrışımlı formlar. 1979 yılında yan sokakta bulutlu taşlara, afişe Ben grafik tasarımcıları “haiku”
Çevre dergisi için yaptığım önü/ Siz de sürekli labirentlerden sarılmış taşlara rastlıyoruz, yayı şairlerine benzetiyorum. Bir farkla,
arkası labirent duvar deseniyle kaplı geçtiniz... gerilmiş oklara, atılmış oklara, kelimelerin kendileri yerine görsel
yeni yıl kartı da sergide. Şehirleri Evet, böyle hissediyorum, böyle delinmiş yüzeylere, sonra yuvarlak imgelerini kullanarak, en minimal
labirent çağrışımlı bir “maze” oyunu yaşıyorum demek! Zorluklar, formlara... Bu şekilde gidiyor. kullanımda verilmek istenen fikre
ile anlatmamın nedeni şehirlerle vazgeçmeler, tekrar yapmalar, işaret etme sanatı… Katılır mısınız
olan problemim herhalde. Yaşadığım ısrarlar, engeller, geri dönüşler, “Remix”in adından ve afişinden bu söylemime, yoksa çok mu
İstanbul’a bile hâkim olmadığımı, arayışlar, bulmalar, bulamamalar, bahsedelim biraz da... romantik bulursunuz?
Daha çetrefil bir durum var. Kimseye şikâyet edemeyeceği
Kelimenin kendisi de bir formdur. için kimse bir şey de anlayamaz,
Kelimenin içerdiği anlam da bir yapılmış olur.
formdur. Kelime, sözcük, görüntü
ilişkisi başka bir form ve başka bir Siz onu “dinliyorsunuz”…
algılama biçimi doğurur. Karmaşık Onun ihtiyaçlarını, söyleyeceklerini
bir yapı bu. Grafik Tasarım için hissetmeye çalışıyorum.
genellikle, söylenen “söylenmek
isteneni basite indirgeyerek Bir başka deyişle, ne tasarımcı
etkilemek” formülü tasarımcıdan olarak kendi kimliğinizi ön plana
tasarımcıya, anlayıştan anlayışa, ele çıkarıyorsunuz ne de başka bir şeyi.
alıştan ele alışa değişebilir. Örneğin Kendiniz de dahil herkese ve her
özellikle günümüzde tamamen şeye “susun” diyorsunuz.
süslemeye dayalı tasarım anlayışları Bravo, evet!
da var.
Bir de bazı yaklaşımlarınız var.
Ama ben üsluptan bahsetmiyorum Mesela şunu çok vurguluyorsunuz
aslında... Verilmek isteneni, işaret siz; “hikâye anlatmamak ancak
edileni kastediyorum. Tasarımcının işaret etmek”. “Soğutmak ve
genelde izleyiciyi işine baktırdığı mesafe koymak” gibi… Bu hem AGI Londra Kongresi özel projesi “Tea Cup” (Çay Fincanı) için tasarım (2013).
anda tek bir şansı var. Yani orada sizin kendi üslubunuzu tanımlıyor
ilk bakışta işaret etmek istediğini sanıyorum, hem de sizin de iyi olur. Çok önemli bir parçası tabii Massimo Vignelli hayatı boyunca
doğrudan en kısa biçimde izleyiciye bir grafik tasarımcıdan ya da ama her tasarımcının kendi yolu sadece “Helvetica” kullanmıştır.
aktarmasından bahsediyorum. bir tasarımdan beklentileriniz de var. Bazı tasarımcılar tipografiyi, Sergide video kayıt olarak yer
Daha doğrusu grafik tasarımın bunlar değil mi? bazıları ise tipografinin ham alan, “Tipografinin Resmi, Resmin
özünü ben kendimce böyle Evet, yine bravo! malzemesi olan font tasarımını Tipografisi” isimli bir iş yapmıştım
yorumluyorum… mesleklerinin özü olarak görür ve yurt dışındaki bir sempozyum
Üsluptan öte bir tasarım anlayışı... Bu soğutmak ve mesafe koymak sadece font tasarlar. Bazıları da için. Ahmet Haşim’in portresini
Yakın bir dönemde tasarım bir konusunu biraz daha açabilir tipografiyi geriye çeker; formu, tarif eden kısa bir metni otuza
bilgiyi, bir durumu aktarma misiniz? Bu objektif olmak resmi öne çıkarır. Resmetmek, yakın farklı dile çevirttim. Yani
yerine eylemi teşhir etme olarak anlamına mı geliyor? form oluşturmak, resimle anlatmak anladığımız dille, anlamadığımız
anlaşılmaya başlandı. Ben bu Objektif değil. Daha doğrusu, fazla tasarımın özüdür onlar için. Mesela dilin formsal karşılığı gibi bir sürü
durumu, buzluktan çıkmış vasat bir objektif değil. Çok da objektif kamusal alanların iletişim işaretleri göndermesi var. Anladığımız bir
eti iyi sosla yenir hale getiriliyor olmamak lazım çünkü o zaman resimdir. Yazı olmaması üzerinedir. dilin ayrı fontlarla yazılmış halinin
diye eleştiriyordum. Fakat son donuklaşmaya başlar iş. Bir kitap Yazı girdiği zaman dil farkı girer. metnin içeriğini de değiştirdiğine
dönemde bazı işler var ki et de kapağı, bir kitap tasarımı ya da Grafik tasarımda resmin önemi, dair, bunu ayrı ressamların,
yok, sadece sos var. O zaman ne afiş, logo yapacaksınız; içeriğin herkes için bu dil farkını ortadan çizerlerin aynı portreyi çizmesiyle
oluyor? O zaman o şey içeriğiyle anlattığı hikâyeyi, siz hikâye etmeye kaldırmasıdır. ilişkilendirdiğim bir “multivision”
de var olamadığı için eskilerin kalkarsanız yaptığınız iş hantallaşır. gösterisiydi. Serdar Ataşer’e
“tezyini sanat” dediği, süsleme Yapılacak işler bir hikâye anlatıcısı Peki, tipografi sizin için ne ifade besteletmiştim müziğini de. Çok
haline geliyor. Ondan bir gömlek değildir. Benim yaklaşımım o. ediyor? severim bu müziği.
de yapabilirsiniz, perde de... O Kapak ya da her neyse, o hikâyenin Bir yazı ile bir “resim”
zaman yapılan işle derinlikli bağ işareti, taşıyıcısı olmalı. “İş” hikâye yapıyorsunuz ve resme bakarken İşlerinize ve kurgularınıza genel
kurulamıyor, içine girilemiyor. Bu anlatmaya kalktıkça, sırtındaki yazı da okunmuş oluyor. Hızlı olarak baktığımızda hep bir
böyle de yapılır tabii ama benim yük artar, iki büklüm hale gelir. sonuç alıcı, etkili, çok ekonomik gizemle ve bir şaşırtma unsuruyla
tercih etmediğim bir yol. Bu Ondan bekleneni yapamaz, işini bir çözüm ama benim için anlamla karşılaşıyoruz. Adeta yine bir
kurguyu yapabilmemin nedeni de iyi göremez. Anlayın durumu, birlikte bir şey ifade eder tipografi. “labirent” gibi hep bu tür şeylerin
bu yola girmemiş olmam zaten! duruma hâkim olun ama soğutun Sözcüğün ya da sözcük kümesinin etrafında dolaşıyoruz. Siz bunu
o anladıklarınızı. Anlatılanlara içeriği de bir formdur. Onunla kurguluyorsunuz. Az önce de
Aslında bu soruyu sormamın kapılırsanız işlere yük biner. Ünlü birlikte oluşan algıdır benim için konuştuk işte, bir takım oyunlar
nedenlerinden biri de tasarım bir anekdot vardır. “Dönüşüm” önemli olan. Heceleme meselesini kuruyorsunuz diye. Ters taraftan
felsefenizin özünde “az kitabının kapağını bir ressam sana örnek verdim. “Bosna Yaşıyor” baktığımızda, demek ki aslında siz
çoktur” söyleminin olduğunu yapacaktır. Kafka yayıncısına afişindeki, heceleri yanlış yerden de bundan hoşlanıyorsunuz…
düşünmemdi… yalvarır. “O ressamı biliyorum, kesmek, oradaki dilbilgisi hataları Evet, tabii. Aslında göstermeden
Evet, bu böyle ama daha çok şöyle yaptıklarını biliyorum, yalvarırım,” bir formdur, bir derdi göstermektir. göstermeyi istiyorum. Göstermeden
tanımlanabilir. İşin neye ihtiyacı der, “sakın kapağa böcek yapmasın!” “Bosna çok zor şartlar altında görünmek de denebilir. Göstermek
var? Ben işin, kitap olsun, afiş olsun, Müthiş bir örnektir. Demek yaşamaya çalışıyor” demektir. “İki istediğimi “oyun”larla saklamak
ne olursa olsun, canlı olduğuna istediğim işte bu! Kişilik Oyun” için yaptığım afişteki ya da kurduğum oyunların forma
inanıyorum. O bir şeyler istiyor. ikili harflerden oluşan kendine dönüşmesi ilgimi çekiyor.
Onunla yakınlık kurmalısınız. Sesi Amerikalı grafik tasarımcı özgü bir heceleme, sözcüklerin
çıkmadığı için söyleyemediği şeyi, Paula Scher’le ilgili bir belgesel parçalanma hali de tipografik Ben sizi kastetmiştim. Siz neleri
dertlerini, isteklerini tasarımcının izlemiştim. “Tipografi kelimelerle çözümlere bakışımla ilgili başka bir gizemli bulursunuz, nelerden
anlaması, hissetmesi gerekir. Evet, resim yapmaktır,” diyordu ve grafik örnektir. Tipografik çözümlerdeki şaşırırsınız? Şimdi siz bize oyunlar
onun bir ihtiyacı var, o afişin, o tasarımın merkezine de tipografiyi “etsiz sos olma” tuzağına karşı kuruyorsunuz ya, o oyunu ben size
logonun, o kitabın bir ihtiyacı oturtuyordu. Fontlara karşı uyanık olmak gerektiğini kurmaya çalışıyorum aslında…
var. Ancak onunla yakın ilişki neredeyse özel bir tutku hissettiğini düşünüyorum. Şaşırtmayı amaçlayan şeyler
kurarsanız, onu iyi anlarsanız, gördüm. Katılıyor musunuz onun beni şaşırtmıyor. Mesela komedi
içinden çıkar o. Onun kulağınıza fikrine? Sizin de ayrı bir tutkunuz Tipografinin, fontun, her grafik filmlerinden hiç hoşlanmam ve
fısıldadığı, tasarımcı için bir çıkış var mıdır tipografiye karşı? Grafik tasarımcının, siz de dahil olmak gülmem. Ama niyeti komiklik
yoludur aslında. Yoksa tasarımcı tasarımın özü müdür? Bu kadar üzere, kalbinde özel bir yeri var olmayan filmler beni güldürür.
kendi anlayışını, formlarını ya da önemli ve değerli midir? diyelim… Küçük bir sözcük, küçük bir bakış
tasarımdan beklediği şeyleri ona Bu çok iddialı bir şey, grafik Tabii, özel bir yeri vardır ama bunu gibi… “Teşhir” unsurunu yüksek
yüklerse yapacağı bir şey yoktur tasarım tamamen tipografidir göz ardı etmiş önemli tasarımcılar dozda kullanmamak, anlaşılması
onun, boynunu büker oturur. demek çok iddialı bir yaklaşım da vardır. Amerikalı ünlü tasarımcı için kafalara vurmadan bir şeyler
Tasarım sürecinizi Benim için bir “oyun”, metniyle, sanatta felsefenin rolü ne ise
ve yönteminizi çok sesiyle, ışığıyla, oyunculuk tasarımda da odur ve felsefenin rolü,
merak ediyorum… anlayışıyla, kostümüyle bir yapılan “iş”i süsten ayıran şeyde
Benim için bir bütündür, birlikte kurulur. Bir kazak saklıdır.
tasarım ürününün ördüğünüzde, rengini, desenini, kol
ortaya çıkması ağzını, lastiğini, yakasını örerken Az önce Joseph Beuys’ten
için ortada bir çıkartırsınız; örgü bittiğinde kazak bahsetmiştik. Beuys, “en büyük
“problemin” olması bütünüyle bitmiş olur. Ben böyle sanat yapıtım öğretmen olmam,”
gerekir. “İş”e göre görüyorum tasarımı. Benim için demişti. Sizin de bir öğretmenlik
yapmak, “iş”in kitap yapmak da sergi yapmak da kimliğiniz var. 40 yılınızı kapsayan
dayattığı bir hedef afiş yapmak da böyle. Yazmak, bu sergide, sizin bu yönünüze
kitle tarifine tasarlamak, sahnelemek yerine, dair de bir şeyler var mı? Bu
sadık kalmak bu “yapma” ya da “kurma” ifadeleri kimliğinizden de bahsetmek
problemin bir daha doğru geliyor. istiyorum. Öğretmenlik ne ifade
Akın Nalça Kitapları’ndan “Bir Modernlik Zemini: Barok Aşırılık”ın tasarımı (2017). parçası. Tasarımı, “Beşpeşe” kitabı da, beş yazarla ediyor sizin için? Öğrencilerinizle
önüme konulan oynanmış bir “oyun”dur aslında, ilişkileriniz nasıldır? Yıllar
anlatmak, etkilemek. Günümüze bir probleme bulunan çözüm, Murathan Mungan’ın bu sergide de içinde dostlarınız haline gelen
hiç uymayan bir şey ama göstererek bana sorulan soruya bir cevap yer alan televizyon röportajında çok öğrencileriniz oldu mu?
fark edilmek yerine, fark edilip bulmak olarak görüyorum. Tasarım güzel ifade ettiği gibi. Yirmi yıllık bir eğitmenlik hayatım
görünmeyi tercih ederim. çözümünü problemin kendisinden, Tasarımda resmi ve fikri iki ayrı olmasına rağmen, öğrencilere de her
içinden çıkarmayı; problemin tercih unsuru gibi görmek istemem. zaman söylediğim gibi, öğretmenlik
Tasarım sizin için çok geniş bir doğrudan, bire bir karşılıklarını Resmin içinde fikir olabileceği gibi, benim mesleğim değil. Okuma
yelpaze… Hiç tasarlamayacağınız bulmak yerine problemle bulduğunuz fikrin içinde de resim yazma öğretemem. Ancak okuma
bir şey var mı? Asla tasarlamam oynamayı; problemin kendisini olabilir. Yeter ki tasarım bir fikre yazma bilene daha iyi düşünme,
dediğiniz… değiştirmeden yapısını değiştirmeyi dayansın. Bir kâğıdı, bir kesiği, bir konuşma, yazma konusunda
Bunu ancak karşıma geldiğinde ve kişisel müdahale ile “dönüşmüş” rengi, yazıyı, kırışıklığı, çizgiyi, yollar gösterebilirim. Üniversite
anlayabilirim. Bu işlerimi de, problemin tasarım çözümünü deliği, yırtığı, cildi, iplik dikişi, eğitiminin en önemli bulduğum yanı
oturduğum yerde kendi kendime bulmayı tercih ediyorum. boşluğu, zemini, dokuyu, yüzeyi, öğrenciye mesleki hayatı için doğru
yapmadım. Karşıma çıktıkça, 1993’te Nisan Yayınları, “Sevim ağırlığı ve diğer her şeyi “resim” ortamla buluşma imkânı vermesi.
benden istendikçe yapıyorum. Burak / Bütün Eserleri” dizisini olarak görürüm. André Malraux’nun da dediği gibi,
Mesela sergileme tasarımı benim tasarlamamı istemişti. Sevim Burak üniversitelerden “uzman” yetişmez.
hiç aklımda yoktu. Yıllarca “biz bir yazdığı yazıları, daktilo ile yazılmış Peki, size iş olarak gelmeden İyi bir üniversite eğitimi, eğitim
mimara sergi panosu yaptırtıyoruz, kâğıtları belli yerlerinden keserek yaptığınız bir şeyler var mı? sonrasında uzmanlaşabilecek
siz de üstüne asılacakların parçalara ayırıyor; bu parçaları Sadece “Everest My Lord” oyunu donanımı vermektir; dünyadan
tasarımını yapar mısınız?” evinin perdelerine iğneyle tutturuyor. ve yeni yaptığım küpeler iş olarak haberdar olan, dünya görüşü olan
tekliflerine maruz kaldım ve bundan Perdenin üstünde, gözünün önünde gelmedi, yapmak istediğim için insanlar yetiştirmek, yetiştirdiği
nefret ettim, reddettim, anlattım; duran yazı parçalarının yerlerini yaptım. Ama bir tek onlar. insanlarda, her yerde, her an
“sergileme tasarımı kendi başına, değiştirip istediği kurguyu yaparak kullanabilecekleri potansiyel bir
başlı başına bir şeydir” dedim; metnin son haline karar veriyor. Size bir iş teklifi geliyor, siz de performans oluşturmaktır. Ayrıca,
sürekli söylendim, ama ilköğretim Bu nedenle de yurtdışına çıkan problem çözmeyi seviyorsunuz, günümüz eğitiminin öğretmenlere
yıllarında sınıfların duvarlarını dostlarına hep iki şey sipariş ortada bir problem yoksa da değil, “coach”lara ihtiyacı olduğunu
kaplayan panolara asılmış “dört ediyor: Hastalığı nedeniyle sürekli yaratıyorsunuz, yani bir işi problem düşünüyorum.
mevsim” afişleriyle büyüyen bu kullandığı kalp ilacı ve o dönem yaratarak çözüyorsunuz… Bu “coach”luk halini eski-
kuşağa derdimi anlatamadım. iyisi bulunmayan toplu iğne. Çok güzel ifade ettin. yeni öğrencilerin eğitim sonrası
Sonunda, kendi kişisel sergilerimle Dizinin genel işareti için bir toplu hayatlarında da devam ettirmeye
sonra da Tarih Vakfı’nın sergileriyle iğne tasarladım. Bir de kitapta çift Sizi ne tahrik eder? çalışırım. Eski öğrencilerimin
bunu ben yapmaya başladım ve kapak olsun istedim. Birinci kapak Senin söylediğin şey herhalde. Evet, bazılarıyla gelişen yakın dostluklar
böylece bu iş üstümde kaldı. kitap bilgilerini ve dizi işaretini açıkçası problem çözmek tahrik zaman zaman birlikte çalışmaya,
Zorunlu ve yeni bir karşılaşma taşıyordu. İkinci kapak ise sadece ediyor, bazen istenilen iş karşımda bazen de fikir alışverişine dönüşür.
olduğu zaman ona cevap vermek silme bir perdelik kumaş deseninden anlatılırken çözüyorum, zaman Örneğin, karar veremediğim
istiyorum, evet, ama bu durumun oluşuyordu. Dizinin her kitabı için de tasarrufu oluyor! bazı işlerde eski öğrencim, yeni
“avantaj ve dezavantaj”larından söz ayrı bir kumaş deseni kullanmıştım. meslektaşım Haluk Tuncay’a
etmek lazım. Hâkim olmadığınız, Başka bir örnek; 1998’de Merakınızın uyanması... danışırım sık sık. Esen Karol
hayatınızı birlikte geçirmediğiniz, Brecht’in 100. doğum günü Sonrasından daha çok hoşuma da, şu an ortaklarımdan bir
geçmişini, literatürünü, nedeniyle Berliner Ensemble’a gidiyor, problem çözme aşaması. tanesi olan Kerem Yaman da eski
gelişmelerini derinlemesine yaptığım afiş. Afişin üstünde, bu Çözerken özgür bir alanın var ama öğrencilerimdendi. V
bilmediğiniz bir konuda iş afişin yapılma nedenini, “Bu afiş gerçekleştirmek için başka şeyler,
yapmak çok tehlikeli, tuzakları Bertolt Brecht’in 10 Şubat 1998’deki başka unsurlar gerekiyor. Yani evet,
olan, dikkatli olunması gereken bir 100. doğum günü nedeniyle öyle denebilir, problem çözmek çok
durum. Bu tehlikeyi, sezgilerinizle, tasarlandı.” cümlesini kullandım. kışkırtıcı... Hatta o an “post-it”lerin YAZILAR
Grafik Tasarımcılar Meslek Kuruluşu
deneyiminizle, sınırlarınızı bilmekle “İki Kişilik Oyun”da da kendime üstüne yazar, çizer, çizdiklerimi Derneği adına sahibi
ve birlikte çalışacağınız o konunun engeller koydum. Tek kelimelik ya arkadaşlarıma anlatmak için Onur Gökalp
yetkin kişisiyle aşabilirsiniz. Ama cümleler olacak, gündelik veririm ya da telefonla fotoğrafını Tasarım
Bülent Erkmen
unutmamalısınız ki tehlike hep elbiselerle, etekle, pantalonla, çekip matbaaya gönderirim, şöyle Sorumlu Yayın Yönetmeni ve
olacaktır. uzun kollu beyaz gömleklerle, bir maket yapalım diye. Zamanla Tasarım Devamlılığı
Osman Tülü
Sürekli aynı alanda iş üretmek ise, ceketle, sutyenle oynanacak, alıştılar bu tuhaf duruma. Grafik Uygulama: Tipograf
o alanın kuralları içinde sıkışmanıza, demirden bir ağın üstünde Baskı: A4 Ofset
Ayda bir yayımlanır, para ile satılmaz.
fazla “doğru” işler yapmanıza, ve içinde, onun zorluklarıyla Öte yandan tasarımcılık yalnızca Tüm hakları saklıdır.
doğruculuğun sıkıcılığına birlikte oynanacak, oyuncular somut düzeyde gerçekleşen bir şey
düşmenize neden olabilir. Oysa bir süre sonra yoruldukları için değil. Fikirler de tasarlanabilir yani Grafik Tasarımcılar
Meslek Kuruluşu Derneği
dışardan gelen birisi sizin içinde terleyecekler, sözcükleri söylemekte felsefe de bir anlamda düşünce Ortaklar Caddesi Bahçeler Sokağı 17/4
sıkışıp kaldığınız, sırtınızda bir yük zorlanacaklar... İşte bunu istedim, o tasarımcılığıdır. Tasarımda Mecidiyeköy 34394 İstanbul
Tel: (0212) 267 27 58
haline gelen kuralları, doğruları zorluklar bir form yaratsın, oyunun felsefenin rolü nedir sizce? Faks: (0212) 267 27 59
aşabilir, işleri parlatabilir. formunu oluştursun istedim. Edebiyatta, sinemada, mimaride, info@gmk.org.tr www.gmk.org.tr

GMK Yazilar Aralik 2018

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

GMK Yazilar Aralik 2018

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

saklayarak sunmayı tercih eden gözlere, sonra bakışlara, sonra

bir tasarımcı. Gizem unsuru ve ellere...

“Kendi araya gelerek bir şehri oluştururlar.

şehrimi şehrin parçalarıdır onlar hem de

kuruyorum” düşünceler şehrinin... Bu dünyayı eden mesleki şehrine davet ediyor

Sergi öncesi bu ‘şehrin’ Peki, koku hiç tasarımlarınıza

You might also like