Ch¬ng 2

M¸y ®o, ph¬ng ph¸p ®o vµ ®¸nh gi¸ tiÕng ån

2.1. M¸y ®o ©m thanh vµ tiÕng ån

2.1.1. Giíi thiÖu chung
C¸c m¸y ®o vµ ph©n tÝch ©m thanh hiÖn ®¹i nhÊt ngµy nay cã thÓ thùc hiÖn
nhiÒu phÐp ®o vµ ®¸nh gi¸ ©m thanh, nhng cha cã mét m¸y ®o nµo cã thÓ b¾t ch-
íc ®îc c¸ch c¶m nhËn ©m thanh cña thÝnh gi¸c con ngêi. V× vËy c¸c m¸y ®o chØ
cã thÓ x¸c ®Þnh møc ©m (theo dB) nghÜa lµ mét gi¸ trÞ mang tÝnh vËt lý.
Nh÷ng ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ©m thanh chÝnh
- §o ph©n tÝch møc ©m theo tÇn sè.
- §o møc ©m tæng céng vÒ n¨ng lîng theo c¸c thang hiÖu chØnh gÇn ®óng
vÒ c¶m gi¸c ©m thanh cña hÖ thÝnh gi¸c ngêi.
- §o tÝch luü theo tõng kho¶ng thêi gian ®Ó x¸c ®Þnh trÞ sè trung b×nh n¨ng
lîng ©m thanh (møc ©m t¬ng ®¬ng).
- Ghi l¹i møc ¸p suÊt ©m (trªn b¨ng giÊy) hoÆc ghi l¹i ©m thanh trªn b¨ng,
®Üa tõ vµ hiÓn thÞ ©m thanh.
- §o thêi gian ©m vang cña phßng vµ chÊt lîng c¸ch ©m cña c¸c kÕt cÊu.
C¸c phÐp ®o ©m thanh ®Òu sö dông m¸y ®o møc ©m. C¸c m¸y ®o møc ©m
®îc chia ba lo¹i theo híng dÉn 179 cña IEC (International Electrotechnical
Commission):
- Lo¹i rÊt chÝnh x¸c: dïng khi lËp c¸c b¸o c¸o chÝnh thøc, khi x©y dùng c¸c
v¨n b¶n luËt m«i trêng.
- Lo¹i t¬ng ®èi chÝnh x¸c: dïng cho phÐp ®o kh«ng ph¶i b¸o c¸o chÝnh
thøc.
- Lo¹i Ýt chÝnh x¸c (sai sè trªn 1 dB): dïng ®Ó ®¸nh gi¸ gÇn ®óng.
Chu ý r»ng mäi m¸y ®o møc ©m ®Òu thùc hiÖn phÐp ®o theo hai ®Æc tÝnh
®éng:
- Lo¹i nhanh: t¬ng øng víi mét thêi gian ®¸p øng t¬ng tù tai ngêi (0,1s) ¸p
dông khi ®o ©m thanh cã møc thay ®æi lín.
- Lo¹i chËm: cho phÐp x¸c ®Þnh møc ©m tÝch ph©n trong mét thêi gian dµi
h¬n (kho¶ng 1s) ®îc dïng khi ®o ©m thanh Ýt thay ®æi (æn ®Þnh).
2.1.2. Møc ©m hiÖu chØnh A, B, C, D
C¸c m¸y ®o ©m thanh hiÖn nay ®Òu lµm viÖc theo nguyªn t¾c t¸c ®éng cña
¸p suÊt ©m thanh, t¬ng tù tai ngêi. Tuy nhiªn vÉn cã sù kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a
m¸y ®o vµ tai ngêi. Mét micophone cã ®é nh¹y ®ång ®Òu víi mäi tÇn sè ©m
thanh. Ngîc l¹i tai ngêi thu nhËn ¸p suÊt ©m vµ chuyÓn ®æi thµnh t¸c ®éng thÇn
kinh m¹nh hay yÕu cßn phô thuéc tÇn sè cña nã. Tai ngêi lµ mét bé m¸y chñ
quan, c¶m gi¸c ©m thanh mµ tai ngêi thu nhËn ®îc ®¸nh gi¸ theo ®¬n vÞ ph«n.

40
 §Ó chuyÓn ®æi mét c¸ch gÇn ®óng c¸c kÕt qu¶ ®o kh¸ch quan cña m¸y vÒ
c¶m gi¸c chñ quan cña tai ngêi, cÇn ®a vµo m¸y c¸c m¹ch hiÖu chØnh t¬ng øng
víi ®êng ®ång møc to gÇn møc kh¶o s¸t nhÊt. Tuy nhiªn c«ng viÖc nµy rÊt phøc
t¹p. §Ó ®¬n gi¶n c«ng viÖc ®ã ngêi ta chia c¸c ®êng ®ång møc to thµnh ba vïng
vµ x¸c ®Þnh mét ®êng trung b×nh cho nh÷ng vïng ®ã.
- Vïng A: c¸c ®êng ®ång møc to tõ 0 ®Õn 40 dB (tÇn sè 1000 Hz)
- Vïng B: Tõ 40 ®Õn 70 dB (tÇn sè 1000 Hz)
- Vïng C: trªn 70 dB (tÇn sè 100 Hz)
Nh vËy ta cã c¸c m¹ch hiÖu chØnh A, B vµ C t¬ng øng kÕt qu¶ do møc ©m ®-
îc biÓu diÔn theo dBA, dBB vµ dBC. Sau nµy ®îc bæ sung thªm m¹ch hiÖu chØnh
D (møc theo dBD) ®Ó xÐt ®Õn t¸c ®éng g©y nhiÔu cña tiÕng ån tÇn sè cao.
Muèn kÕt qu¶ ®o gÇn ®óng nhÊt víi c¶m gi¸c cña tai ngêi, ta thùc hiÖn ph-
¬ng ph¸p ®o nh sau:
- Më m¹ch hiÖu chØnh A, nÕu møc ©m ®o ®îc kh«ng vît qu¸ 40 dB th× kÕt
qu¶ ®óng vµ ®îc biÓu diÔn theo dBA.
- NÕu møc ©m lín h¬n 40 dB lµ kÕt qu¶ sai, cÇn ph¶i më m¹ch hiÖu chØnh B.
KÕt qu¶ ®óng n»m trong ph¹m vi tõ 40÷70 dB vµ biÓu diÔn theo dBB.
- NÕu møc ©m vît qu¸ 70 dB, ph¶i ®o theo m¹ch hiÖu chØnh C (dBC)
Tuy nhiªn ph¬ng ph¸p ®o nh vËy qu¸ phiÒn phøc vµ ®«i khi kh«ng thùc hiÖn
®îc. V× vËy hiÖn nay ®Ó thùc hiÖn c¸c phÐp ®o, ®¸nh gi¸ vµ tiªu chuÈn ©m thanh,
ngêi ta quy ®Þnh sö dông m¹ch hiÖu chØnh A (dBA) ®Ó ®¸nh gi¸ tÊt c¶ ©m thanh,
kÓ c¶ trong ®êi sèng, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, giao th«ng hoÆc tiÕng ån m¸y bay.
C¸c ®êng cong hiÖu chØnh A, B, C, D ®îc thÓ hiÖn trªn h×nh 2.1

H×nh 2.1. C¸c ®êng cong hiÖu chØnh A, B, C, D

D·y tÇn sè ©m

41
 Trong thùc tÕ nÕu chØ ®¸nh gi¸ ©m thanh theo mét møc ©m tæng céng lµ cha
®ñ mµ cÇn ph¶i ph©n tÝch chóng theo c¸c tÇn sè. Tuy nhiªn viÖc ph©n tÝch ©m
thanh trªn mçi tÇn sè trong ph¹m vi 20 ÷ 20000 Hz lµ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc
vµ còng kh«ng thùc sù cÇn thiÕt. V× vËy ®Ó thèng nhÊt, ISO ®Ò nghÞ sö dông c¸c
d·y tÇn sè ©m tiªu chuÈn khi nghiªn cøu ©m thanh còng nh kh©u chÕ t¹o c¸c
thiÕt bÞ ®o.
D·y tÇn sè 1 èc ta thêng ®îc sö dông trong nghiªn cøu tiÕng ån c¸c khu d©n
1
c, trong thµnh phè vµ trong phßng. D·y tÇn sè èc ta thêng ®îc sö dông trong
3
1
nghiªn cøu c¸ch ©m cña kÕt cÊu nhµ cöa. D·y tÇn sè èc ta Ýt ®îc sö dông.
2

2.1.3. M¸y ®o ©m thanh vµ tiÕng ån

Trong c¸c m¸y ®o tiÕng ån thêng dïng c¸c m¹ch tÇn sè A, B, C, D vµ tuyÕn
tÝnh (Lin), víi c¸c m¸y th«ng thêng chØ cã m¹ch A, B. Khi ®o møc ©m chung th-
êng sö dông m¹ch ®Æc tÝnh tÇn sè "A", v× m¹ch nµy cã ®Æc tÝnh tÇn sè gÇn gièng
c¶m gi¸c cña tai ngêi, do ®ã møc ©m ®o b»ng dBA. Nhng khi ®o møc ¸p suÊt ©m
theo c¸c d¶i èc ta th× ph¶i dïng m¹ch C, F, Lin hay m¹ch dïng riªng cho bé läc
(Filter). C¸c m¸y ®o cßn cã m¹ch ®Æc tÝnh thêi gian nhanh, chËm, hay xung (F,
S, I). C¸c m¸y dïng ë ta hiÖn nay thêng cña c¸c h·ng s¶n xuÊt Rion. Ono Sokki
(NhËt), Bruel & Kjaer (§an M¹ch), Quest (Mü) v.v..., ®ã lµ c¸c lo¹i m¸y x¸ch
tay, nhÑ (träng lîng thêng díi 1kg) cã thÓ mang ®Õn nhµ m¸y, c¬ së s¶n xuÊt ®o
trùc tiÕp. Ngoµi ra cßn cã nhiÒu lo¹i thiÕt bÞ kh¸c ®Æt cè ®Þnh trong phßng thÝ
nghiÖm hoÆc trªn «t« ®Ó nghiªn cøu tiÕng ån mét c¸ch chi tiÕt ®Çy ®ñ h¬n. T¹i
c¸c nhµ m¸y c¸ thÓ ®o ngay møc ©m (dBA), møc ¸p suÊt ©m ècta (dB), hoÆc
dïng c¸c m¸y ghi ©m chuyªn dïng cã d¶i tÇn sè réng (20 - 20000Hz) nh m¸y
ghi ©m Nagra (Thuþ Sü) hoÆc cña h·ng Bruel & Kjaer (§an M¹ch) ®Ó ghi l¹i c¸c
tÝn hiÖu ©m thanh, sau ®ã ®a vÒ cho c¸c tÝn hiÖu ®· ghi vµo b¨ng tõ vµo c¸c m¸y
ph©n tÝch tÇn sè, ghi møc ©m ®Ó nghiªn cøu. Th«ng sè cña mét vµi lo¹i m¸y ®o
©m thanh vµ tiÕng ån ®îc tr×nh bµy nh trong b¶ng 2.1
B¶ng 2.1. Th«ng sè mét sè m¸y ®o ©m thanh vµ tiÕng ån

Tªn m¸y Precision Inte- Precision Inte- SLMs LA-200 Integratomg

vµ ký hiÖu grating SLM* grating SLM* Series SLM NL-II
Type 2230 Type LA-500

H·ng vµ n- Bruel & Kjaer Ono Sokki Ono Sokki Rion

íc s¶n xuÊt §an M¹ch NhËt B¶n NhËt B¶n NhËt B¶n

Kho¶ng ®o A: 24 - 130 A: 27 - 130 A: 30 - 130 A: 35 - 130

cña Lp C: 33 - 130 C: 36 - 130 C: 40 - 130
F: 39 - 130 F: 42 - 130 F: 45 - 130

Kho¶ng 20 - 20.000 20 - 12.500 20 - 8.000 20 - 12.50

42
 tÇn sè ®o
®îc (Hz)
§Æc tÝnh A, C, Lin A, C, Flat A, C, Flat A, C, Flat
tÇn sè
§Æc tÝnh F, S, I F, S, I F, S, Peak F, S, I
thêi gian
§¹i lîng Lp, Leq Lp, Leq, LAE Lp, Leq, LAE Lp, Leq, LAE
®o

Ngêi ta dïng c¸c m¸y ®o møc ©m (Sound Level Meter) ®Ó x¸c ®Þnh møc
tiÕng ån. Tuú theo cÊp chÝnh x¸c cña m¸y ®o (theo ph©n lo¹i cña IEC), vµ ®¹i l-
îng ®o cña m¸y, m¸y ®îc chia ra lo¹i chÝnh x¸c (Precision) hay c¸c lo¹i kh¸c;
m¸y ®o ®îc møc ©m t¬ng ®¬ng (Integrating SLM) hay chØ ®o ®îc c¸c møc ¸p
suÊt ©m tøc thêi v.v...
Micr« lµ bé phËn nhËn tÝn hiÖu ©m thanh vµo m¸y ®o. Th«ng thêng cã 2
lo¹i micr« chÝnh: micr« ®iÖn ®éng vµ micr« tô ®iÖn. C¸c micr« tô thêng ®îc
dïng trong c¸c m¸y ®o chÝnh x¸c. Micr« tô cã ®êng kÝnh 1/8 ÷ 1 inch. KÝch thíc
Micr« tô quyÕt ®Þnh mét phÇn vïng tÇn sè lµm viÖc cña m¸y ®o. ë micr«, dao
®éng c¬ (tÝn hiÖu ©m thanh) ®îc biÕn thµnh tÝn hiÖu ®iÖn vµ truyÒn vµo m¸y, sau
®ã ®îc khuyÕch ®¹i, läc trong c¸c m¹ch ®iÖn vµ cuèi cïng ®îc chØ thÞ trªn ®ång
hå hay hiÖn sè.
2.2. Ph©n lo¹i c¸c nguån ån, ph¬ng ph¸p ®o vµ ®¸nh gi¸
TiÕng ån rÊt ®a d¹ng vµ cã nhiÒu nguån gèc kh¸c nhau. Cã nhiÒu c¸ch ph©n
lo¹i nguån ån nh ph©n lo¹i theo vÞ trÝ, theo nguån gèc ph¸t sinh, theo thêi gian
t¸c dông, mçi mét lo¹i thêng cã c¸ch ®o vµ ®¸nh gi¸ kh¸c nhau. PhÇn díi ®©y
tr×nh bµy mét sè c¸ch ph©n lo¹i, c¸ch ®o vµ ®¸nh gi¸ nguån ån.
2.2.1. Ph©n lo¹i nguån ån
a. Ph©n lo¹i theo vÞ trÝ nguån ån
TiÕng ån trong nhµ: nh÷ng tiÕng ån do chÝnh con ngêi vµ c¸c thiÕt bÞ phôc
vô ®êi sèng vËt chÊt – tinh thÇn cña con ngêi t¹o ra, ch¼ng h¹n tiÕng ån, tiÕng
bíc ch©n ®i l¹i, tiÕng radio, ti vi vµ c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ trong nhµ s¶n xuÊt,
tiÕng ån ph¸t ra tõ thang m¸y, nh÷ng ®êng èng dÉn níc v.v...
TiÕng ån bªn ngoµi nhµ: tiÕng ån t¹o ra do c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng vËn
t¶i, c¸c s©n vËn ®éng, s©n ch¬i thiÕu nhi, c¸c ®iÓm sinh ho¹t v¨n ho¸, thÓ thao,
c¸c ho¹t ®éng trªn ®êng phè, tiÕng ån tõ c¸c nhµ m¸y vµ xÝ nghiÖp s¶n xuÊt lan
truyÒn ra m«i trêng bªn ngoµi v.v...
b. Ph©n lo¹i theo nguån gèc ph¸t sinh vµ ®Æc ®iÓm lan truyÒn
TiÕng ån khÝ ®éng: nh÷ng tiÕng ån ph¸t ra vµ lan truyÒn trong kh«ng khÝ
nh tiÕng nãi, tiÕng h¸t, tiÕng tõ c¸c loa ph¸t thanh, tiÕng ån do dßng khÝ chuyÓn
®éng g©y ra v.v...

43
 TiÕng ån va ch¹m: tiÕng ån t¹o ra do sù va ch¹m cña c¸c vËt thÓ, kim lo¹i,
m¸y mãc, thiÕt bÞ v.v...lan truyÒn theo kÕt cÊu nhµ cöa, trong c¸c vËt thÓ r¾n, kim
lo¹, trong ®Êt. Ch¼ng h¹n tiÕng ch©n ngêi hoÆc c¸c vËt r¬i trªn nÒn nhµ, chÊn
®éng g©y nªn tõ c¸c ph¬ng tiÖn vËn t¶i v.v...
TiÕng ån kÕt cÊu (hay vËt liÖu): tiÕng ån lan truyÒn trong c¸c kÕt cÊu nhµ
cöa hay trong c¸c vËt chÊt ë thÓ r¾n nãi chung. Nguån gèc cña nã cã thÓ lµ tiÕng
ån khÝ ®éng hay tiÕng ån va ch¹m v.v...
c. Theo thêi gian t¸c dông cña tiÕng ån
TiÕng ån æn ®Þnh: nh÷ng tiÕng ån cã møc ån theo thêi gian thay ®æi kh«ng
qu¸ 5 dB. Ch¼ng h¹n tiÕng ån cña c¸c tr¹m biÕn thÕ, nh÷ng m¸y mãc khi ho¹t
®éng v.v...
TiÕng ån kh«ng æn ®Þnh: nh÷ng tiÕng ån cã møc ån thay ®æi theo thêi gian
trªn 5 dB, nh tiÕng ån cña c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng, tiÕng ån tõ c¸c s©n ch¬i,
s©n thÓ thao, cña c¸c lo¹i m¸y x©y dùng, thiÕt bÞ s¶n xuÊt v.v... Lo¹i tiÕng ån nµy
cã thÓ chia ra:
- TiÕng ån ng¾t qu·ng: mçi t¸c ®éng cña tiÕng ån kÐo dµi trªn 1 gi©y xen kÏ
qu·ng thêi gian nghØ.
- TiÕng ån xung: nÕu mçi t¸c ®éng ån kÐo dµi kh«ng qu¸ 1 gi©y.
2.2.2. C¸c ph¬ng ph¸p chung ®o vµ ®¸nh gi¸ tiÕng ån
TiÕng ån cã thÓ ®o vµ ®¸nh gi¸ theo:
- Phæ tiÕng ån, trong ph¹m vi tÇn sè tõ 63 Hz ®Õn 8000 Hz, theo d·y tÇn sè
1 èc ta hoÆc 1/3 èc ta.
- Møc ån tæng céng theo thang A, B hoÆc C cña m¸y ®o t¬ng øng víi møc
©m thÊp, trung b×nh hoÆc møc ©m cao cña nguån.
Do ®Æc ®iÓm bøc x¹ tiÕng ån cña c¸c nguån kh¸c nhau, ngêi ta quy ®Þnh
c¸c ph¬ng ph¸p ®o vµ ®¸nh gi¸ riªng cho mçi lo¹i nguån ån ®· ®Ò cÊp ®Õn (xem
c¸c tiªu chuÈn quy ®Þnh vÒ ph¬ng ph¸p ®o tiÕng ån).
VÝ dô tiªu chuÈn TCVN 5136:1990 TiÕng ån – C¸c ph¬ng ph¸p ®o – Yªu
cÇu chung. Trong néi dung tiªu chuÈn cã ph©n lo¹i ®o tiÕng ån theo hai lo¹i:
+ §o c¸c ®Æc tÝnh cña m¸y – dïng ®Ó ®¸nh gi¸ n¨ng lîng ©m do m¸y ph¸t
ra
+ §o tiÕng ån ë nh÷ng chç cã ngêi – dïng ®Ó ®¸nh gi¸ tÝnh chÊt ©m häc
cña m«i trêng xung quang vµ ¶nh hëng cña tiÕng ån cã thÓ gay ra ®èi víi con
ngêi cã mÆt t¹i chç ®ã. VÝ dô, chç lµm viÖc trong nhµ, ngoµi trêi, ë trong ph¬ng
tiÖn giao th«ng v.v...
Trong tiªu chuÈn nµy, thiÕt bÞ ®o ån bao gåm ba lo¹i yªu cÇu:
+ CÇn sö dông c¸c m¸y ®o møc ©m vµ bé läc tÇn sè phï hîp víi c¸c tµi liÖu
ph¸p quy kü thuËt hiÖn hµnh trong khi cha cã quy ®Þnh kh¸c vÒ thiÕt bÞ ®o tiÕng
ån

44
 + Cho phÐp sö dông thiÕt bÞ ®o hoÆc hÖ thèng thiÕt bÞ ®o ©m häc kh¸c ®Ó ®o
tiÕng ån, nÕu chóng cã c¸c ®Æc tÝnh kü thuËt vµ ®o lêng t¬ng ®¬ng nh cña m¸y
®o møc ©m nh trªn
+ Kh«ng ®îc dïng n¾p chôp vµ c¬ cÊu ®iÒu chØnh ®Æc tÝnh ®Þnh híng micr«,
kh¸c víi chØ dÉn sö dông ë lý lÞch m¸y ®o møc ©m.
a. §o c¸c nguån ån æn ®Þnh vµ cè ®Þnh
Phæ tiÕng ån hoÆc møc ån tæng céng theo thang A (dBA) thêng ®îc x¸c
®Þnh ë mét kho¶ng c¸ch nguån x¸c ®Þnh. Khi kÝch thíc nguån ån kh¸ nhá, c¸c
®iÓm x¸c ®Þnh møc ån thêng ®Æt trªn mét b¸n cÇu c¸ch nguån ån 1 m. §èi víi
nh÷ng nguån ån cã kÝch thíc nh tr¹m biÕn thÕ, s©n thÓ thao, s©n ch¬i v.v...c¸c
®iÓm ®o tiÕng ån ®Æt c¸ch chu vi nguån ån mét kho¶ng nhÊt ®Þnh, thêng lÊy
b»ng 7,5 m.
C¸c phÐp ®o chÝnh x¸c ph¶i tiÕn hµnh trong trêng ©m tù do, kh«ng cã sãng
ph¶n x¹ víi møc ån nÒn rÊt thÊp. Trong ©m häc thêng dïng c¸c phßng ©m –
phßng cã bÒ mÆt gÇn nh hoµn toµn hót ©m - ®Ó x¸c ®Þnh ®Æc tÝnh cña c¸c nguån
ån nhá (ch¼ng h¹n x¸c ®Þnh bøc x¹ cña c¸c loa). Tuy nhiªn do phÇn lín c¸c phÐp
®o ©m häc ®îc thùc hiÖn t¹i hiÖn trêng, khi ®ã chóng ta ®îc c¸c kÕt qu¶ ®o gÇn
®óng vµ ph¶i tu©n theo mét sè quy ®Þnh chuÈn (TCVN 5964 : 1995). KÕt qu¶ ®o
còng cÇn ph¶i hiÖu chØnh theo møc ån nÒn, nÕu møc ån ®o vît møc ån nÒn díi
10 dB.
- Khi chªnh lÖch cña chóng tõ 6 ÷ 9 dB, møc ®o ph¶i gi¶m 1 dB.
- Khi chªnh lÖch 4 ÷ 5 dB møc ®o ph¶i gi¶m 2 dB
- NÕu chªnh lÖch díi 4 dB hoÆc møc ån nÒn dao ®éng qu¸ lín theo thêi gian
th× phÐp ®o kh«ng cßn chÝnh x¸c vµ nªn huû bá.
b. §o nguån ån chuyÓn ®éng
C¸c nguån ån chuyÓn ®éng nh lµ nh÷ng nguån ån g©y ra tõ c¸c ph¬ng tiÖn
giao th«ng (xe m¸y, « t«, tÇu ho¶ v.v...) (h×nh 2.2).

H×nh 2.2: S¬ ®å ®o møc ån cña ph-

¬ng tiÖn giao th«ng
AA-BB – ph¹m vi b¾t ®Çu vµ kÕt
thóc lÇn ®o; CC – trôc ®êng xe
ch¹y; M- vÞ trÝ micr«ph«n

45
 TiÕng ån cña chóng ®îc ®¸nh gi¸ b»ng møc ©m theo thang hiÖu chØnh A
(dBA) ë c¸ch trôc ®êng 7,5 m vµ trªn ®é cao 1,2 m so víi mÆt ®êng. PhÐp ®o
ph¶i tiÕn hµnh theo ®óng ph¬ng ph¸p trong TCVN 5948 : 1999 (ISO - 00362 -
1998). M¸y ®o møc ©m khi ®ã ®Æt ë chÕ ®é nhanh (F) vµ trÞ sè ®o däc theo ®é
lÖch cùc ®¹i cña kim ®o.
c. Nguån gèc kh«ng æn ®Þnh
C¸c nguån ån kh«ng æn ®Þnh bøc x¹ tiÕng ån cã møc thay ®æi (trªn 5 dB)
theo thêi gian. §Ó ®Æc trng cho møc ån thay ®æi nµy ngêi ta dïng mét trÞ sè cè
®Þnh gäi lµ møc ån t¬ng ®¬ng. Theo ®Þnh nghÜa ISO-R1999, møc ån t¬ng ®¬ng
trong mét thêi gian T lµ møc ån cè ®Þnh vµ liªn tôc ph¸t ra trong thêi gian ®ã,
g©y ra cïng mét ¶nh hëng tíi con ngêi nh tiÕng ån kh«ng æn ®Þnh kh¶o s¸t.
VÒ mÆt vËt lý, møc ån t¬ng ®¬ng lµ møc ån trung b×nh cã xÐt ®Õn tÇn suÊt
xuÊt hiÖn cña c¸c møc cè ®Þnh c¸c thµnh phÇn kh¸c nhau (thêng chia thµnh
nh÷ng kho¶ng, c¸ch nhau 5 dB, ch¼ng h¹n møc 600 dBA gåm c¸c møc tõ 58 ÷
62 dBA; møc 65 dBA bao gåm c¸c møc tõ 63 ÷ 67 dBA v.v…vµ ®îc tÝnh theo
c«ng thøc:
1 n
LAtd = 10.lg ∑ ti .100,1LAi (2.1)
T i =1
Trong ®ã T: thêi gian ®o tiÕng ån (s)
ti: thêi gian t¸c ®éng cña tiÕng ån (s) cã møc L Ai (chÝnh lµ thêi gian ®Ó lÊy
sè liÖu cña mét møc ån LAi)
i: sè lîng c¸c sè ®o tiÕng ån
C¸c m¸y ®o tiÕng ån hiÖn nay ®· ®îc lËp tr×nh s½n ®Ó ®o vµ x¸c ®Þnh trùc
tiÕp ©m t¬ng ®¬ng trong kho¶ng thêi gian tõ 1 phót ®Õn 24 giê ®o (gäi lµ c¸c
m¸y ®o tÝch ph©n møc ©m).
2.2.3. Ph¬ng ph¸p ®o vµ ®¸nh gi¸ tiÕng ån ®èi víi mét sè nguån ån phæ biÕn
a. TiÕng ån do giao th«ng
Giao th«ng ®êng bé
TiÕng ån cña xe cé trªn ®êng giao th«ng chñ yÕu ph¸t ra do ®éng c¬ vµ ma
s¸t gi÷a xe víi ®Êt vµ kh«ng khÝ. §éng c¬ xe sÏ g©y ra tiÕng ån khi ch¹y víi vËn
tèc trªn 60 km/h. Møc ån giao th«ng ®îc x¸c ®Þnh tõ sè lîng c¸c ph¬ng tiÖn lu
th«ng, vËn tèc cña xe cé, tû lÖ c¸c lo¹i xe vËn t¶i nÆng, vµ bÒ mÆt ®êng giao
th«ng. §Æc biÖt nh÷ng vÊn ®Ò vÒ tiÕng ån thêng x¶y ra ë c¸c khu vùc cã sù thay
®æi tèc ®é liªn tôc, ch¼ng h¹n t¹i c¸c ®Ìn giao th«ng, c¸c ®o¹n dèc vµ c¸c giao
lé.
TiÕng ån dßng xe
TiÕng ån dßng xe lµ tiÕng ån do tÊt c¶ c¸c xe cïng ch¹y trªn ®êng t¹o ra.
Lo¹i tiÕng ån nµy cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi cuéc sèng cña ngêi d©n

46
thµnh phè. TiÕng ån giao th«ng chiÕm tû träng tõ 60 ÷ 90% tiÕng ån thµnh phè,
vµ møc ån ë c¸c thµnh phè lín trªn thÕ giíi cø mçi n¨m t¨ng lªn 1 dB trong vßng
50 n¨m trë l¹i ®©y. Nh vËy cø sau 10 n¨m c¶m gi¸c ®é to cña tiÕng ån l¹i t¨ng
gÊp 2 lÇn.
Møc ån cña dßng xe ®îc ®o ë ®iÓm c¸ch trôc cña lµn xe gÇn nhÊt 7,5 m vµ
ë ®é cao 1,2 m t¹i mét mÆt c¾t cña ®êng giao th«ng (kh«ng ph¶i t¹i c¸c nót giao
th«ng). Møc ån cña dßng xe phô thuéc:
- Cêng ®é dßng xe: Tæng lîng xe ch¹y trªn ®êng trong mét giê, ký hiÖu N
(xe/giê). Cêng ®é dßng xe cµng lín, møc ån cµng cao.
- VËn tèc dßng xe (km/giê)
- §Æc ®iÓm cña ®êng: lo¹i mÆt ®êng, ®é dèc
- §Æc ®iÓm cña c¸c c«ng tr×nh hai bªn ®êng
- Thµnh phÇn cña dßng xe: tû lÖ % c¸c lo¹i xe thµnh phÇn trong dßng xe.
Th«ng thêng chia lµm ba lo¹i xe thµnh phÇn: xe kh¸ch vµ xe vËn t¶i nÆng; xe t¶i
vµ xe kh¸ch nhÑ; xe m« t« hai vµ ba b¸nh.
Khi xem xÐt nh÷ng quy luËt tiÕng ån giao th«ng ë níc ta hiÖn nay, cÇn chó
ý ®Õn mét sè ®Æc ®iÓm cña dßng xe t¹i c¸c thµnh phè lín.
- Cêng ®é dßng xe thÊp, trung b×nh 1000 ÷ 2000 xe/giê trong giê cao ®iÓm,
trêng hîp cùc ®¹i cã thÓ lªn ®Õn 3000 xe/giê. Trong khi ®ã nhiÒu thµnh phè kh¸c
trªn thÕ giíi cêng ®é dßng xe ®¹t 4000 ÷ 5000 xe/giê.
- Trong thµnh phÇn dßng xe, xe m« t« hai b¸nh chiÕm ®Õn 60 ÷ 80%. ë c¸c
thµnh phè lín kh¸c, thµnh phÇn xe hai b¸nh kh«ng ®¸ng kÓ, vµ cã ®Õn 30 ÷ 60%
c¸c xe t¶i nÆng.
- C¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng kh«ng ®îc kiÓm so¸t vÒ tiÕng ån, v× vËy t×nh
tr¹ng c¸c dßng xe hai, ba b¸nh vµ xe nhÑ thêng cã møc ån cao h¬n c¸c xe vËn t¶i
nÆng.
- VËn tèc dßng xe thÊp do cã nhiÒu xe th« s¬
* Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸
TiÕng ån dßng xe lµ kh«ng æn ®Þnh vµ cÇn ph¶i ®îc ®¸nh gi¸ theo møc ån t-
¬ng ®¬ng (LAtd). N¨m 1968, nghiªn cøu cña J.Foxon vµ F. Pearson cho thÊy cã
thÓ nhËn ®îc ph©n bè chuÈn cña møc ån c¶ khi cêng ®é dßng xe lín vµ nhá.
HiÖn nay trªn thÕ giíi sö dông ph¬ng ph¸p ph©n tÝch thèng kª ®Ó nghiªn cøu
tiÕng ån dßng xe vµ ®· lËp ®îc biÓu ®å x¸c suÊt ph©n bè møc ån (H×nh 2.3). Tõ
biÓu ®å chóng ta rót ra mét sè trÞ sè cã ý nghÜa cña tiÕng ån dßng xe.
- L10: møc ån ≥10% thêi gian ®o, lµ møc ån trung b×nh cùc ®¹i cña dßng xe,
t¬ng ®¬ng møc ån cña mét xe (®Æc trng cho tiÕng ån ®êng phè).
- L90: møc ån ≥ 90% thêi gian ®o, t¬ng ®¬ng víi møc ån nÒn cña ®êng (®Æc
trng cho tiÕng ån ®êng phè).
- L50: møc ån ≥ 50% thêi gian ®o, t¬ng ®¬ng møc ån trung b×nh cña dßng
xe.

47
 H×nh 2.3: BiÓu ®å x¸c suÊt
ph©n bè møc ån

§Ó ®¹t ®îc ®é chÝnh x¸c cÇn thiÕt khi sö dông ph¬ng ph¸p thèng kª x¸c
suÊt. Chóng ta cÇn chó ý:
- §o vµo thêi gian cao ®iÓm
- Thêi gian ®o lµ 10 phót khi cêng ®é dßng xe lµ 1000 ÷ 30000 xe/giê, 20
phót khi cêng ®é lµ 500 ÷ 1000 xe/giê, vµ 30 phót khi Ýt h¬n 500 xe/giê. Trêng
hîp cha râ cêng ®é dßng xe cÇn ph¶i ®o 20 ÷ 30 phót.
* TrÞ sè tÝnh to¸n cña møc ån dßng xe
Trong giao th«ng ®Ó x¸c ®Þnh møc ån dßng xe, ngêi ta thêng sö dông møc
ån t¬ng ®¬ng (LAtd) lµm møc ån tÝnh to¸n. Møc ån t¬ng ®¬ng thêng thÊp h¬n
møc L10 kho¶ng 1 ÷ 2 dB khi cêng ®é dßng xe lµ 500 ÷ 300 xe/giê.
Lu ý: níc ta cha cã tiªu chuÈn quy ®Þnh møc ån giao th«ng tÝnh to¸n.
b. TiÕng ån c¬ khÝ, tõ c¸c nhµ m¸y c«ng nghiÖp
Ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o m¸y lµ nguån gèc g©y ra nh÷ng vÊn ®Ò nghiªm
träng vÒ tiÕng ån, ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn ®éi ngò c«ng nh©n lµm viÖc trong lÜnh
vùc nµy. Nã g©y ra ån µo cao ngay c¶ bªn trong vµ bªn ngoµi khu vùc nhµ m¸y. ë
nh÷ng níc c«ng nghiÖp, íc lîng cã kho¶ng 15 ÷ 20% sè c«ng nh©n hoÆc nhiÒu
h¬n bÞ ¶nh hëng bëi møc ån tõ 75 ÷ 85 dBA. Nguån ån nµy phô thuéc vµo lo¹i
m¸y mãc thiÕt bÞ vµ sÏ t¨ng lªn theo c«ng suÊt cña m¸y. Nh÷ng lo¹i thiÕt bÞ
chuyÓn ®éng quay quanh trôc vµ chuyÓn ®éng tay quay (pÝt t«ng) ph¸t ra nh÷ng
©m thanh dÔ nghe, kh«ng khÝ di chuyÓn trong thiÕt bÞ cã xu híng ph¸t ra ©m
thanh trªn mét chuçi tÇn sè réng. Nh÷ng møc ån cao h¬n ®îc t¹o ra trong nh÷ng
thiÕt bÞ hoÆc dßng khÝ lu th«ng víi tèc ®é cao (qu¹t, van x¶ khÝ nÐn) hoÆc nh÷ng
hÖ m¸y mãc t¸c ®éng (m¸y nghiÒn, m¸y c¾t ®êng, m¸y ®iÒu hoµ v.v…).
Trong nh÷ng khu c«ng nghiÖp, tiÕng ån ph¸t ra tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau,
trong ®ã cã nh÷ng nguån tù nhiªn. Nh÷ng tiÕng ån cã nguån gèc nh©n t¹o lµ c¸c
m¸y mãc, cã thÓ g©y ra nh÷ng xung ®éng khã chÞu b»ng c¸ch t¹o ra nh÷ng ©m

48
thanh t¹m thêi. Víi nh÷ng m¸y sinh ra luång kh«ng khÝ chuyÓn ®éng thêng ph¸t
ra tiÕng ån ë tÇn sè thÊp. Lo¹i tiÕng ån nµy Ýt bÞ hÊp thô bëi v¸ch têng hoÆc
nh÷ng cÊu tróc kh¸c vµ nã cã thÓ lan truyÒn rÊt xa víi møc tiªu hao n¨ng lîng rÊt
thÊp.
Trong mét nhµ m¸y, c¸c m¸y mãc ho¹t ®éng tèt nhÊt lµ kh«ng g©y ra tiÕng
ån ¶nh hëng ®Õn nh÷ng céng ®ång xung quanh. §Ó lµm ®îc ®iÒu ®ã, m« h×nh
c¸c nhµ m¸y vµ lo¹i thiÕt bÞ Ýt ån ®îc khuyÕn khÝch, hoÆc bè trÝ khu vùc nhµ m¸y
s¶n xuÊt t¸ch biÖt víi c¸c khu d©n c nh¹y c¶m víi tiÕng ån. Ngoµi ra cã thÓ h¹n
chÕ thêi gian vËn hµnh m¸y mãc thiÕt bÞ cña c¸c nhµ m¸y.
Ph¬ng ph¸p ®o tiÕng ån t¹i chç lµm viÖc.
Tríc khi dïng m¸y ®Ó ®o ph¶i tiÕn hµnh chuÈn l¹i m¸y ®o (t¹i Tæng côc
Tiªu chuÈn ®o lêng, hoÆc theo b¶n híng dÉn sö dông m¸y (b»ng Pistonphone,
Membraphone hay tù chuÈn b»ng nguån trong m¸y - Calibration). Sau khi ®o
ph¶i chuÈn l¹i m¸y, nÕu cã sù sai lÖch gi÷a 2 lÇn chuÈn m¸y vµo lóc tríc vµ sau
khi ®o, cÇn ph¶i hiÖu chØnh c¸c sè liÖu ®o ®îc.
Chän ®iÓm ®o lµ viÖc rÊt quan träng. Tuú theo môc ®Ých ®o mµ chän ®iÓm
®o t¬ng øng. §o tiÕng ån t¹i chç lµm viÖc ®îc tiÕn hµnh theo tiªu chuÈn TCVN
5136 :1990.
Khi ®o cÇn lu ý:
* X¸c ®Þnh phæ vµ møc tiÕng ån t¹i chç lµm viÖc cña c«ng nh©n
+ ë chç lµm viÖc cè ®Þnh th× chän 1 ®iÓm ®o.
+ NÕu chç lµm viÖc kh«ng cè ®Þnh th× ph¶i x¸c ®Þnh vïng lµm viÖc cña ngêi
c«ng nh©n sao cho phï vïng ®ã bao gåm tÊt c¶ c¸c vÞ trÝ thao t¸c. Chän 3 ®iÓm
®o tiªu biÓu nhÊt cho vïng lµm viÖc ®ã.
X¸c ®Þnh chÕ ®é tiÕng ån trong nhµ s¶n xuÊt.
+ NÕu trong nhµ s¶n xuÊt chØ cã 1 lo¹i m¸y th× ph¶i chän 3 ®iÓm ®o, nÕu
c«ng viÖc lµm di ®éng th× ph¶i chän 3 vïng lµm viÖc (mçi vïng 3 ®iÓm ®o).
+ NÕu trong nhµ s¶n xuÊt cã nhiÒu nhãm m¸y cïng lo¹i th× ë trung t©m mçi
nhãm chän 1 ®iÓm hay 1 vïng lµm viÖc nÕu c«ng viÖc di ®éng.
+ NÕu trong nhµ chØ cã mét m¸y th× chØ cÇn chän lÊy 1 ®iÓm hay 1 vïng
lµm viÖc nÕu c«ng viÖc di ®éng. NÕu muèn ®¸nh gi¸ møc ån do mét m¸y g©y ra
th× ph¶i t¾t tÊt c¶ cac m¸y kh¸c trõ m¸y ®ã. NÕu nh trong nhµ kh«ng cã nguån ån
th× chän 3 chç lµm viÖc gÇn nguån ån ngoµi nhÊt, tiÕn hµnh ®o ®¹c tiÕng ån c¶
khi ®ãng cöa sæ, cöa ra vµo vµ khi më tÊt c¶ c¸c cöa.
Khi ®o micr« ph¶i cã chôp c¶n bôi vµ giã (®o qu¹t) khi ®ã micr« ®Æt ë ®é
cao 1,5 m so víi sµn nhµ, nÕu c«ng nh©n lµm viÖc ë t thÕ ngåi th× micr« ph¶i ®Æt
ngang tÇm tai c«ng nh©n. Ph¶i híng micr« vÒ phÝa nguån ån m¹nh nhÊt. Chó ý
®Ó micr« c¸ch ngêi ®o Ýt nhÊt 0,5 m, nÕu micr« tô th× ph¶i c¸ch trêng tÜnh ®iÖn Ýt
nhÊt 2 m; nÕu micr« ®iÖn ®éng ph¶i c¸ch tõ trêng Ýt nhÊt 2 m. §o tiÕng ån æn
®Þnh th× dïng ®Æc tÝnh thêi gian xung (I) vµ lÊy gi¸ trÞ cùc ®¹i. NÕu tiÕng ån thay
®æi ph¶i ®o møc ©m t¬ng ®¬ng.
T¹i mçi ®iÓm ®o, ph¶i ®o Ýt nhÊt 3 lÇn sau ®ã lÊy trung b×nh. ViÖc lÊy trung
b×nh c¸c møc ©m t¹i c¸c ®iÓm ®o kh¸c nhau kh«ng cã ý nghÜa.

49
 Tuú thuéc c¸c thiÕt bÞ ®o ®îc sö dông vµ môc ®Ých ®o, c¸c ph¬ng ph¸p ®o
®îc ph©n lo¹i nh sau:
- Ph¬ng ph¸p ®o gÇn ®óng: dïng ®Ó ®¹t ®îc sè liÖu s¬ bé vÒ tiÕng ån ë
nh÷ng chç cã ngêi, trong s¶n xuÊt, khi ®ã sö dông thiÕt bÞ ®o tiªu chuÈn, kh«ng
cÇn tÝnh to¸n phøc t¹p. VÝ dô: sö dông m¸y ®o møc ©m víi bé läc tÇn sè mét èc
ta ®Ó ®o møc ©m vµ c¸c møc ¸p suÊt ©m èc ta ®èi víi tiÕng ån kh«ng ®æi, c¸c
møc ©m cùc ®¹i vµ cùc tiÓu ®èi víi tiÕng ån biÕn ®æi.
- Ph¬ng ph¸p ®o kiÓm tra: dïng ®Ó ®¹t ®îc c¸c sè liÖu chÝnh x¸c h¬n vÒ
tiÕng ån. VÝ dô: ®èi víi tiÕng ån biÕn ®æi, ®Ó so s¸nh víi møc ån cho phÐp. Lóc
®ã, nÕu cã thÓ, sö dông m¸y ®o møc ©m chÝnh x¸c víi bé läc tÇn sè kÌm theo,
m¸y ghi, m¸y ®o møc ©m t¬ng ®¬ng.
- Ph¬ng ph¸p ®o chuyªn dông: dïng trong c¸c trêng hîp ®Æc biÖt ®Ó x¸c
®Þnh c¸c sè liÖu bæ xung cña tiÕng ån trong vïng tÇn sè h¹ ©m hoÆc siªu ©m, ®Ó
®¸nh gi¸ c¸c xung, khi ®ã sö dông c¸c thiÕt bÞ ®o ®Æc chñng.
KÕt qu¶ ®o cÇn ®îc tr×nh bµy díi d¹ng biªn b¶n, trong ®ã ph¶i ghi râ c¸c d÷
kiÖn sau:
- Ph¬ng ph¸p, ®Þa ®iÓm, thêi ®iÓm, ngêi ®o vµ yªu cÇu ®o
- C¸c yªu cÇu vÒ ®iÒu kiÖn vµ n¬i ®o, tiªu chuÈn vÒ ph¬ng ph¸p ®o, c¸c yªu
cÇu ®èi víi kÕt qu¶ ®o.
- C¸c d÷ kiÖn vÒ nguån ån (tªn, kiÓu m¸y, nhµ m¸y chÕ t¹o, c¸ch bè trÝ vµ
l¾p ®Æt m¸y, chÕ ®é lµm viÖc cña m¸y, viÖc trang bÞ cho m¸y, vµ khi cÇn ghi râ c¶
ph¬ng ph¸p b¶o dìng, s¬ ®å bè trÝ m¸y).
- C¸c d÷ kiÖn vÒ n¬i ®o (h×nh d¸ng kÝch thíc cña gian, viÖc xö lý ©m häc
c¸c bÒ mÆt cña gian, c¸c ®êng lan truyÒn cña tiÕng ån, ®Æc ®iÓm trêng ©m).
- C¸c d÷ kiÖn vÒ thiÕt bÞ ®o (tªn, kiÓu, sè xuÊt xëng cña m¸y ®o, h·ng chÕ
t¹o, vïng tÇn sè lµm viÖc, ®é nh¹y, ®Æc tÝnh tÇn sè, viÖc kiÓm ®Þnh vµ sai sè cña
m¸y ®o).
- C¸c d÷ kiÖn vÒ viÖc ®o (sè lîng vµ sù ph©n bè c¸c ®iÓm ®o, b¶n s¬ ®å
ph©n bè chóng v.v...)
- ViÖc tÝnh vµ tr×nh bµy kÕt qu¶ ®o (møc ©m, phæ tÇn sè, sù thay ®æi cña
tiÕng ån, khèi lîng viÖc ®o, møc ©m t¬ng ®¬ng v.v...)
- C¸c d÷ kiÖn bæ sung cÇn thiÕt ®Ó ®o vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ (vÝ dô: ho¹t ®éng
vµ sù cã mÆt cña con ngêi t¹i chç lµm viÖc ®ã).
2.3. Tiªu chuÈn møc ån cho phÐp
2.3.1. Ph¬ng ph¸p ®Þnh møc tiªu chuÈn tiÕng ån
Ph¬ng ph¸p ®Þnh møc tiªu chuÈn tríc hÕt ph¶i xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm c¶m
thô ©m thanh cña tai ngêi. MÆt kh¸c cÇn chó ý ®Õn c¸c ®Æc ®iÓm bøc x¹ cña
tiÕng ån (vÒ møc, tÇn sè, thêi gian v.v…) vµ ¶nh hëng kh¸c nhau cña chóng ®èi
víi d©n c, m«i trêng. HiÖn nay trªn thÕ giíi ®ang ¸p dông mét sè tiªu chuÈn theo
c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c nhau. Mét quèc gia cã thÓ sö dông kh«ng chØ mét ph¬ng
ph¸p tiªu chuÈn.
a. §êng NR (Noise Rating)

50
 §êng NR lµ mét hä ®êng cong ®¸nh gi¸ ¶nh hëng quÊy nhiÔu cña tiÕng ån
trong ph¹m vi tÇn sè tõ 31,4 ®Õn 8000 Hz theo d·y èc ta (h×nh 2.4).
BiÓu ®å hä ®êng cong NR ®îc x©y dùng dùa trªn biÓu ®å c¸c ®êng ®ång
møc ©m. ChØ sè NR lµ trÞ sè møc ©m dB ë tÇn sè chuÈn 1000 Hz ®îc lÊy lµm tªn
gäi c¸c ®êng cong. C¸c trÞ sè cña hä ®êng NR cho trong b¶ng 2.2.
Møc ©m tæng céng theo hiÖu chØnh A cña mçi ®êng cong (LA, dBA) thêng
cao h¬n c¸c chØ sè NR tõ 5 ÷ 8 dB. V× vËy cã thÓ viÕt quan hÖ gi÷a chóng:
LA – NR = 5 dB
Khi ®¸nh gi¸ ån thùc tÕ theo NR, cÇn ®o vµ dùng phæ tiÕng ån theo d·y tÇn
sè 1 èc ta råi ®Æt nã lªn biÓu ®å c¸c ®êng NR (®êng ®øt nÐt). ChØ sè cña ®êng
kh¶o s¸t lµ ®êng NR kÒ s¸t nã nhÊt khi kh«ng cã ®iÓm nµo cña ®êng nµy n»m d-
íi ®êng kh¶o s¸t (vÝ dô trªn h×nh 2.4, chØ sè cña ®êng kh¶o s¸t lµ NR - 59).

51
 H×nh 2.4. BiÓu ®å hä ®êng cong NR
B¶ng 2.2. TrÞ sè møc ©m theo hä ®êng cong NR

ChØ sè, Møc ©m theo d·y tÇn sè 1 èc ta, dB LA

NR 63 125 250 500 1000 2000 4000 8000 (dBA)

20 51 39 31 24 20 17 14 13 25

52
 25 55 44 35 29 25 22 20 18 30
30 59 48 40 34 30 27 25 23 35
35 63 52 45 39 35 32 30 28 40
40 67 57 49 44 40 37 35 33 45
45 71 61 54 49 45 45 40 38 50
50 75 66 59 54 50 47 45 43 55
55 79 70 63 58 55 52 50 49 60
60 83 74 68 63 60 57 55 54 65
65 87 79 72 68 65 63 61 59 70
70 92 83 77 73 70 68 66 64 75
75 96 87 82 78 75 73 71 70 80
80 99 92 86 83 80 78 76 74 85

C¸c ®êng cong NR ®îc ®Ò xuÊt theo khuyÕn nghÞ cña ISO-R1996 vµ ®îc
chÊp nhËn sö dông ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi nh Nga, Ph¸p, Anh, BØ v.v…
b. §êng NC (Noise Criterion)
§êng NC lµ mét hä ®êng cong do L. Beranek ®Ò xuÊt n¨m 1957 ®îc sö
dông phæ biÕn t¹i Mü, Anh v.v...ChØ sè cña mçi ®êng cong lµ møc ©m t¹i tÇn sè
xÊp xØ 2000 Hz (chÝnh x¸c lµ 1697 Hz) cña ®êng ®ã. Hä ®êng cong NC ®îc biÓu
thÞ trªn h×nh 2.5

53
 H×nh 2.5. Hä ®êng cong NC
So s¸nh hai hä ®êng cong NR vµ NC ta thÊy c¸c ®êng NC cã trÞ sè thÊp h¬n
c¸c ®êng NR ®èi víi c¸c tÇn sè díi 1000 Hz. C¸ch ®¸nh gi¸ m«i trêng ån theo
chØ sè NC còng gièng nh khi ®¸nh gi¸ theo chØ sè NR.
c. Møc ån tæng céng thang A, LA (dBA)

54
 ¦u ®iÓm cña c¸ch ®¸nh gi¸ nµy lµ chØ dïng mét trÞ sè, ®ã lµ møc n¨ng lîng
©m tæng céng trong toµn bé ph¹m vi tÇn sè bøc x¹ cña ©m thanh theo hiÖu chØnh
A. V× vËy c¸ch ®¸nh gi¸ theo thang A lµ ®¬n gi¶n, phï hîp víi híng dÉn cña ISO
vµ ®îc chÊp nhËn gÇn nh ë tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi.
Tuy nhiªn nhîc ®iÓm cña nã lµ kh«ng cho biÕt sù ph©n bè n¨ng lîng tiÕng
ån theo c¸c d¶i tÇn sè, v× vËy kh«ng thuËn tiÖn khi thiÕt lËp nh÷ng biÖn ph¸p
chèng tiÕng ån.
2.3.2. Tiªu chuÈn møc ån cho phÐp
a. Tiªu chuÈn ViÖt nam vÒ møc ån tèi ®a cho phÐp trong c¸c khu vùc c«ng
céng vµ d©n c
Tiªu chuÈn møc ån tèi ®a cho phÐp trong c¸c khu vùc c«ng céng vµ d©n c
cña ViÖt Nam (TCVN 5949 - 1998) ®îc giíi thiÖu trong b¶ng 2.3. Tuy nhiªn tiªu
chuÈn nµy cha cho phÐp ®¹t ®îc m«i trêng ©m thanh tiÖn nghi khi lµm viÖc, nghØ
ng¬i vµ giÊc ngñ. Nguyªn nh©n c¬ b¶n do ®Æc ®iÓm kiÕn tróc tho¸ng hë cña níc
ta víi cöa sæ gÇn nh më quanh n¨m, lµm cho møc ån ngoµi nhµ vµ trong nhµ
chªnh lÖch nhau rÊt Ýt (tõ 0 ®Õn 5 dB).
B¶ng 2.3. Giíi h¹n tèi ®a cho phÐp tiÕng ån khu vùc c«ng céng vµ d©n c (theo
møc ©m t¬ng ®¬ng dBA)

Khu vùc 6 ÷ 18 giê 18÷22 giê 22 ÷6 giê

Khu vùc cÇn ®Æc biÖt yªn tÜnh: bÖnh viÖn, 50 45 40
th viÖn, nhµ ®iÒu dìng, nhµ trÎ, trêng häc,
nhµ thê, chïa chiÒn.
Khu d©n c, kh¸ch s¹n, nhµ nghØ, c¬ quan 60 55 50
hµnh chÝnh.
Khu d©n c xen kÏ trong khu th¬ng m¹i, 75 70 50
dÞch vô, s¶n xuÊt.

b. Tiªu chuÈn ViÖt Nam vÒ tiÕng ån cho phÐp t¹i c¸c vÞ trÝ lµm viÖc
§Þnh møc vÖ sinh cña tiÕng ån trong s¶n xuÊt lµ giíi h¹n cho phÐp vÒ tiÕng
ån, mµ trong giíi h¹n ®ã ngêi c«ng nh©n cã thÓ lao ®éng trong nhiÒu n¨m kh«ng
bÞ bÖnh nghÒ nghiÖp do tiÕng ån. Nhng thùc tÕ ®· ®¹t ®Õn giíi h¹n hoµn toµn hîp
vÖ sinh ®ã, ®ßi hái mét chi phÝ kh¸ lín vµ yªu cÇu kü thuËt cao; do ®ã khi lËp
®Þnh møc vÒ vÖ sinh ngêi ta ph¶i lÊy ®iÒu kiÖn "cã thÓ chÞu ®îc" mµ cha ph¶i lµ
"tèi u". Nh vËy ®Þnh møc vÖ sinh lµ sù tho¶ hiÖp gi÷a yªu cÇu vÖ sinh víi kh¶
n¨ng kü thuËt vµ kinh tÕ trong mét giai ®o¹n nµo ®ã. Mçi níc ®Òu cã c¸c tiªu
chuÈn quèc gia, tiªu chuÈn ngµnh hoÆc c¸c quy ®Þnh b¾t buéc thi hµnh hay
khuyÕn khÝch thi hµnh.
ë miÒn B¾c níc ta, trong nh÷ng n¨m 60 cha cã tiªu chuÈn Nhµ níc vÒ tiÕng
ån trong s¶n xuÊt, sau ®ã Bé Y tÕ ®· ban hµnh Th«ng t sè 20/BYT - TT vµ quy
®Þnh: "Trong s¶n xuÊt kh«ng ®îc cã nhiÒu tiÕng ån vµ møc ån kh«ng ®îc vît qu¸

55
tiªu chuÈn 85 dBA". §©y lµ mét ®Þnh møc kh¸ cao thêi bÊy giê (so víi c¸c tiªu
chuÈn cña c¸c níc tiªn tiÕn).
Tiªu chuÈn møc ån tèi ®a cho phÐp t¹i c¸c vÞ trÝ lµm viÖc (trong s¶n xuÊt)
cña ViÖt Nam (TCVN 3985 : 1999 do Ban kü thuËt Tiªu chuÈn TCVN/TC 42
“¢m häc” biªn so¹n, Tæng côc Tiªu chuÈn §o lêng ChÊt lîng ®Ò nghÞ, Bé Khoa
häc, C«ng nghÖ vµ M«i trêng ban hµnh). Néi dung chÝnh nªu râ: møc ån cho
phÐp t¹i c¸c vÞ trÝ lµm viÖc ®îc ®¸nh gi¸ b»ng møc ¸p suÊt ©m t¬ng ®¬ng (møc
©m) t¹i mäi vÞ trÝ lµm viÖc, trong suèt ca lao ®éng (8 giê), ®o theo ®Æc tÝnh A,
kh«ng ®îc vît qu¸ 85 dBA, møc cùc ®¹i kh«ng ®îc vît qu¸ 115 dBA.
NÕu tæng thêi gian tiÕp xóc víi tiÕng ån trong ngµy kh«ng qu¸:
4 giê, møc ©m cho phÐp lµ 90 dBA
2 giê, møc ©m cho phÐp lµ 95 dBA
1 giê, møc ©m cho phÐp lµ 100 dBA
30 phót, møc ©m cho phÐp lµ 105 dBA
15 phót, møc ©m cho phÐp lµ 110 dBA
vµ møc cùc ®¹i kh«ng qu¸ 115 dBA
thêi gian lµm viÖc cßn l¹i trong ngµy lµm viÖc chØ ®îc tiÕp xóc víi møc ©m
díi 80 dBA.
Møc ©m cho phÐp ®èi víi tiÕng ån xung thÊp h¬n 5 dBA so víi c¸c gi¸ trÞ
nªu trªn.
Møc ¸p suÊt ©m theo tÇn sè cho phÐp t¹i mét sè vÞ trÝ lµm viÖc ®îc giíi
thiÖu trong b¶ng 2.4.

B¶ng 2.4: Møc ¸p suÊt ©m t¹i mét sè vÞ trÝ lµm viÖc

Møc ¸p
suÊt ©m
VÞ trÝ lµm viÖc t¬ng ®- Møc ©m ë c¸c d¶i èc ta víi tÇn sè trung t©m [Hz]
¬ng kh«ng qu¸, [dB]
kh«ng
qu¸,
[dBA]
63 125 250 500 1000 2000 4000 8000
1. T¹i vÞ trÝ lµm viÖc, 85 99 92 86 83 80 78 76 74
s¶n xuÊt trùc tiÕp
2. Buång theo dâi vµ 80 94 87 82 78 75 73 71 70
®iÒu khiÓn tõ xa
kh«ng cã th«ng tin

56
b»ng ®iÖn tho¹i, c¸c
phßng thÝ nghiÖm,
thùc nghiÖm cã
nguån ån
3. Buång theo dâi vµ 70 87 79 72 68 65 63 61 50
®iÒu khiÓn tõ xa cã
th«ng tin b»ng ®iÖn
tho¹i, phßng ®iÒu
phèi, phßng l¾p m¸y
chÝnh x¸c, ®¸nh m¸y
ch÷
4. C¸c phßng chøc 65 83 74 68 63 60 57 55 54
n¨ng, hµnh chÝnh, kÕ
to¸n, kÕ ho¹ch,
thèng kª
5. C¸c phßng lµm 55 75 66 59 54 50 47 45 43
viÖc trÝ ãc, nghiªn
cøu thiÕt kÕ, thèng
kª, m¸y tÝnh, phßng
thÝ nghiÖm lý thuyÕt
vµ xö lý sè liÖu thùc
nghiÖm

57