32
Sè 2 - 2008
MèI QUAN HÖ GI÷A NHμ N¦íC VIÖT NAM
VíI GI¸O HéI C¤NG GI¸O R¤MA HIÖN NAY
G i¸o héi C«ng gi¸o R«ma còng ®−îc
gäi lμ Héi Th¸nh R«ma, hay Héi
Th¸nh C«ng gi¸o, hoÆc gäi t¾t lμ Héi
Th¸nh. Gi¸o héi C«ng gi¸o R«ma cßn ®−îc
hiÓu lμ Gi¸o héi Latinh. §iÒu 1, Bé Gi¸o
luËt 1983(1) ghi: “C¸c ®iÒu cña Bé luËt nμy
chØ chi phèi Gi¸o héi Latinh”.
Gi¸o héi C«ng gi¸o R«ma lμ toμn bé
tÝn h÷u ®−îc ®Æt d−íi quyÒn cai trÞ trùc
tiÕp cña Gi¸o hoμng, ng−êi ®−îc coi lμ kÕ
vÞ Th¸nh Phªr«. Kho¶n 2, §iÒu 204 ghi:
“Gi¸o héi nμy, ®−îc thiÕt lËp vμ tæ chøc
nh− mét x· héi ë trong thÕ giíi, tån t¹i
trong Gi¸o héi C«ng gi¸o, ®−îc cai qu¶n
do ng−êi kÕ vÞ Th¸nh Phªr« vμ do c¸c
gi¸m môc hiÖp th«ng víi Ng−êi”.
C¬ quan quyÒn lùc cao nhÊt cña Gi¸o
héi C«ng gi¸o R«ma lμ Toμ Th¸nh. C¬
quan nμy ®ãng trô së t¹i R«ma nªn còng
®−îc gäi lμ Toμ Th¸nh R«ma. §iÒu 361
cho biÕt Toμ Th¸nh hoÆc T«ng toμ ®−îc
hiÓu lμ Gi¸o hoμng vμ Gi¸o triÒu R«ma.
“Gi¸o triÒu R«ma nhê ®ã §øc Th¸nh Cha
th−êng gi¶i quyÕt mäi viÖc cña Gi¸o héi
phæ qu¸t, thi hμnh nhiÖm vô nh©n danh
vμ víi quyÒn hμnh cña chÝnh Ngμi ®Ó
nh»m thiÖn Ých vμ phôc vô Gi¸o héi. Gi¸o
triÒu R«ma gåm Phñ Quèc vô khanh, Héi
®ång Ngo¹i vô cña Gi¸o héi, c¸c Bé, Toμ
¸n vμ nh÷ng c¬ quan kh¸c, ®· ®−îc luËt
riªng x¸c ®Þnh vÒ sù thμnh lËp vμ thÈm
Nghiªn cøu T«n gi¸o.
NguyÔn Hång D−¬ng(*)
quyÒn” (§iÒu 360).
Cuèn Gi¸o héi C«ng gi¸o ViÖt Nam
Niªn gi¸m 2004 cho biÕt: Gi¸o triÒu
R«ma (R«man Curia) lμ mét hÖ thèng c¸c
c¬ quan ®iÒu hμnh trung −¬ng, ®−îc Gi¸o
hoμng trao quyÒn ®Ó phôc vô Vatican vμ
c¸c gi¸o héi ®Þa ph−¬ng. Tõ thÕ kØ IV, hÖ
thèng nμy míi chØ lμ V¨n phßng Ch−ëng
Ên Toμ Th¸nh, cã nhiÖm vô so¹n th¶o vμ
tèng ®¹t c¸c s¾c chØ v¨n th− quan träng.
Sau dÇn dÇn ph¸t triÓn thμnh nh÷ng ñy
ban ®Æc biÖt do c¸c vÞ hång y vμ gi¸m
chøc ®øng ®Çu. Tõ gi÷a thÕ kØ XVI, Gi¸o
triÒu cã h×nh thøc gÇn gièng nh− ngμy
nay.
Tõ n¨m 1963, §øc Gi¸o hoμng Phaol«
VI ra lÖnh nghiªn cøu viÖc tæ chøc l¹i
Gi¸o triÒu. Sau 4 n¨m lμm viÖc, Ngμi ban
hμnh T«ng hiÕn Regimini Ecclesiace
Universae (18/8/1967) ®Ó c¶i tæ Gi¸o
triÒu. §øc Gi¸o hoμng Gioan Phaol« II
còng ban hμnh T«ng hiÕn Pastor Bonus
(28/6/1988) ®Ó ®iÒu chØnh l¹i mét vμi
®iÓm trong viÖc c¶i tæ nμy. Tõ ngμy
1/3/1989, Gi¸o triÒu R«ma gåm Phñ Quèc
vô khanh, 9 bé, 3 toμ ¸n, 11 héi ®ång vμ 3
v¨n phßng. C¸c bé ®−îc coi lμ c¬ quan
*. PGS. TS., ViÖn Nghiªn cøu T«n gi¸o.
1. §Ó gi¶n tiÖn, tõ ®©y chóng t«i chØ dÉn ®iÒu, kho¶n
nh−ng ®−îc hiÓu lµ nh÷ng ®iÒu kho¶n Êy ®−îc trÝch
tõ Bé Gi¸o luËt 1983.
NguyÔn Hång D−¬ng. Mèi quan hÖ gi÷a Nhµ n−íc ViÖt Nam…
®iÒu hμnh, toμ ¸n lμ c¬ quan t− ph¸p, héi
®ång lμ c¬ quan cæ vò, cßn v¨n phßng lμ
c¬ quan phôc vô chuyªn m«n(2).
§Ò cËp tíi Gi¸o héi C«ng gi¸o R«ma
kh«ng thÓ kh«ng ®Ò cËp ®Õn quèc gia
Vatican. Quèc gia Vatincan lμ hËu duÖ
cña “n−íc Toμ Th¸nh réng lín” ®−îc c¸c
vua chóa d©ng cóng hay nh−îng l¹i, bao
gåm c¶ MiÒn B¾c vμ MiÒn Trung Italia tõ
thÕ kØ VIII. Sau nhiÒu n¨m th¨ng trÇm
trong lÞch sö, l·nh thæ réng lín bÞ c¸c
n−íc nh− Ph¸p (1798-1815), Italia (1859-
1870) chiÕm ®ãng. C¸c vÞ Gi¸o hoμng dÇn
dÇn rêi bá thÕ quyÒn vμ l·nh thæ, ®Ó chØ
gi÷ l¹i thμnh phè Vatican. HiÖp −íc
Lateran (1929) kÝ kÕt gi÷a Gi¸o hoμng víi
n−íc Italia, c«ng nhËn thμnh phè Vatican
lμ mét nhμ n−íc ®éc lËp theo c«ng ph¸p
quèc tÕ(3). Nhμ n−íc Vatican do Gi¸o héi
®iÒu hμnh. HiÕn ph¸p Vatican dùa trªn
Bé Gi¸o luËt. Tr−êng hîp nμo kh«ng ®−îc
gi¸o luËt ®Ò cËp tíi, sÏ do Bé D©n luËt
cña thμnh Vatican quy ®Þnh.
Nh− vËy, Gi¸o hoμng võa lμ ng−êi
®øng ®Çu Gi¸o héi C«ng gi¸o R«ma, võa
lμ ng−êi ®øng ®Çu quèc gia Vatican. Song
®©y vÉn lμ hai thùc thÓ. §iÒu nμy ®−îc
thÓ hiÖn râ nhÊt trªn lÜnh vùc ngo¹i giao.
“C¸c vÞ ®¹i diÖn Gi¸o hoμng khi lμ ®¹i sø
chÝnh thøc cña mét quèc gia hay chÝnh
phñ sÏ ®−îc gäi lμ sø thÇn (nuncio). Do
lÞch sö l©u ®êi vÒ mÆt ngo¹i giao, vÞ sø
thÇn ë mét sè n−íc ®ãng vai trß tr−ëng
ngo¹i giao ®oμn. NÕu vÞ ®¹i diÖn kh«ng cã
nhiÖm vô ngo¹i giao, nh−ng lμm nhiÖm
vô ®¹i diÖn Gi¸o hoμng ®èi víi Gi¸o héi
®Þa ph−¬ng sÏ ®−îc gäi lμ Kh©m sø
(Delegate) Toμ Th¸nh. Bªn c¹nh Toμ
Th¸nh còng cã ®¹i sø cña c¸c n−íc vμ c¸c
tæ chøc ®· thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao
víi Toμ Th¸nh”(4).
Theo Niªn gi¸m Toμ Th¸nh 2003, c¸c
trang 1.133 - 1.184, trong sè 192 n−íc
33
33
trªn thÕ giíi, Toμ Th¸nh cã quan hÖ ngo¹i
giao víi 175 n−íc, kh«ng kÓ ®¹i diÖn cña
c¸c tæ chøc lín kh¸c nh− Liªn hiÖp Ch©u
¢u hay Liªn bang Nga vμ c¸c tæ chøc
quèc tÕ kh¸c(5).
Cßn ë ViÖt Nam th× sao?
Sau h¬n 300 n¨m truyÒn gi¸o, ngμy
20/5/1925, Gi¸o héi C«ng gi¸o R«ma míi
lËp Toμ Kh©m sø Toμ Th¸nh t¹i ViÖt
Nam (lóc bÊy giê gåm c¶ Th¸i Lan,
Campuchia vμ Lμo); trô së tr−íc hÕt ®Æt ë
HuÕ, c¹nh Nhμ thê ChÝnh toμ Phñ Cam,
gäi lμ Toμ Kh©m sø §«ng D−¬ng. VÞ
kh©m sø ®Çu tiªn lμ Gi¸m môc
Constantino Ajuti ng−êi Italia. N¨m
1951, Toμ Kh©m sø ®−îc rêi ra Hμ Néi.
Cuèi n¨m 1950, Toμ Th¸nh R«ma chän
§øc «ng Dooley lμm Kh©m sø t¹i ViÖt
Nam.
Ngμy 19/11/1951, d−íi sù chñ to¹ cña
Kh©m sø Dooley, c¸c gi¸m môc (ngo¹i
quèc vμ ViÖt Nam) ®· häp vμ ra Th−
chung víi lêi lÏ chèng l¹i §¶ng Céng s¶n
ViÖt Nam. Néi dung th− cã ®o¹n: “Chóng
t«i thÊy m×nh cã bæn phËn nh¾c nhë anh
chÞ em ®Ò cao c¶nh gi¸c, chèng l¹i nguy c¬
to lín cña chñ nghÜa céng s¶n v« thÇn lμ
mèi ®e däa lín lao nhÊt hiÖn nay. Ch¼ng
nh÷ng cÊm anh chÞ em kh«ng ®−îc vμo
§¶ng Céng s¶n mμ anh chÞ em còng
kh«ng ®−îc hîp t¸c víi hä, hay lμm bÊt cø
viÖc g× cã thÓ gãp phÇn c¸ch nμo cho §¶ng
Céng s¶n lªn n¾m chÝnh quyÒn”(6).
N¨m 1959, Toμ Kh©m sø ®−îc chuyÓn
vμo Sμi Gßn. VÞ Kh©m sø cuèi cïng cña
2. V¨n phßng Tæng Th− kÝ Héi ®ång Gi¸m môc ViÖt
Nam. Gi¸o héi C«ng gi¸o ViÖt Nam Niªn gi¸m
2004, Nxb. T«n gi¸o, Hµ Néi, 2004, tr.103.
3. S®d., tr.112.
4. S®d., tr.112.
5. S®d., tr. 111.
6. Linh môc TrÇn Tam TØnh. ThËp gi¸ vµ l−ìi g−¬m,
Nxb. TrÎ, Thµnh phè Hå ChÝ Minh 1998, tr. 93.
34
Toμ Th¸nh R«ma lμ Henry Lemaitre rêi
khái ViÖt Nam th¸ng 8 n¨m 1975.
Cã mÆt ë ViÖt Nam, Kh©m sø, vÞ ®¹i
diÖn cña Gi¸o hoμng, cã bæn phËn gi¸m
s¸t t×nh h×nh cña Héi th¸nh trong khu
vùc ®−îc giao phã nh−ng hä cßn nhóng
tay vμo ho¹t ®éng chÝnh trÞ chèng l¹i
§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam trong viÖc l·nh
®¹o nh©n d©n ViÖt Nam ®Êu tranh giμnh
®éc lËp d©n téc vμ x©y dùng x· héi míi.
VÒ phÝa Toμ Th¸nh, mμ ng−êi ®øng
®Çu lμ Gi¸o hoμng, cã thÓ nãi, trong hai
cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vμ chèng
Mü cña nh©n d©n ViÖt Nam ®· ®øng
ngoμi cuéc. Th¸i ®é cña Gi¸o hoμng
Phaol« VI ®èi víi cuéc chiÕn ë ViÖt Nam
®−îc nhËn xÐt lμ “hμm hå, nÕu kh«ng nãi
lμ phß Mü”(7). T¸c gi¶ cña ThËp gi¸ vμ
l−ìi g−¬m nhËn xÐt tiÕp vÒ vÞ Gi¸o hoμng
nμy: “H×nh nh− Ngμi qu¸ ch¨m chó nghe
lêi Cabètlèt, cùu ®¹i sø Mü t¹i Sμi Gßn vμ
lμ ®Æc sø cña NÝchx¬n bªn c¹nh Vatican,
mÆc dï Mü kh«ng cã quan hÖ ngo¹i giao
chÝnh thøc víi Toμ Th¸nh”. Do vËy, “Lêi
kªu nh©n ®¹o” cña §øc Gi¸o hoμng
Phaol« VI hç trî c¸c tï binh Mü t¹i B¾c
ViÖt, l¹i ph¶n ¸nh mèi quan t©m mét
chiÒu cña Gi¸o chñ ®èi víi mÊy tr¨m tªn
“téi ph¹m chiÕn tranh” vμ ®ång thêi viÖc
Ngμi lê ®i sè phËn cña hμng tr¨m ngh×n
con ng−êi ViÖt Nam ®ang bÞ tra tÊn, hμnh
h¹ t¹i c¸c nhμ tï ®−îc dùng lªn vμ ®−îc
®iÒu khiÓn trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp víi bän
Mü sao? T¸c gi¶ cuèn ThËp gi¸ vμ l−ìi
g−¬m ®Æt c©u hái: “Cab«tlèt ph¶i ch¨ng
®· ®ãng vai trß trÊn an, khi c¸c m¸y bay
B52 mçi ngμy trót xuèng ®Çu nh©n d©n
ViÖt Nam hμng ngμn tÊn bom khiÕn §øc
Gi¸o hoμng cø im lÆng khi ®øng tr−íc
c¶nh tμn s¸t cña triÖu d©n th−êng”.
Trong khi Nichx¬n, Cabètlèt, B©nc¬
®−îc tù do ra vμo nhμ Gi¸o hoμng mçi lÇn
Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 2 - 2008
®i R«ma, c¸c bé tr−ëng n−íc ViÖt Nam
D©n chñ Céng hoμ hay cña ChÝnh phñ
C¸ch m¹ng l©m thêi Céng hoμ MiÒn Nam
ViÖt Nam l¹i kh«ng ®−îc nh− thÕ. Ph¶i
®îi ®Õn khi Hoa Kú kÝ kÕt HiÖp ®Þnh
Paris víi hai chÝnh quyÒn trªn, Gi¸o
hoμng Phaol« VI míi tiÕp chÝnh thøc Bé
tr−ëng Xu©n Thuû cña ChÝnh phñ ViÖt
Nam D©n chñ Céng hoμ vμ «ng NguyÔn
V¨n HiÕu, Bé tr−ëng cña ChÝnh phñ C¸ch
m¹ng l©m thêi Céng hoμ MiÒn Nam ViÖt
Nam. §©y lμ cuéc tiÕp kiÕn hi h÷u cña
ng−êi ®øng ®Çu Toμ Th¸nh R«ma víi hai
quan chøc cao cÊp cña ViÖt Nam. Vμ ph¶i
®îi ®Õn 20 n¨m sau míi l¹i cã nh÷ng cuéc
tiÕp kiÕn quan ph−¬ng nh−ng lμ cña c¸c
vÞ Gi¸o hoμng kh¸c mμ chóng t«i sÏ ®Ò
cËp ®Õn ë phÇn sau.
Dï Gi¸o hoμng tuyªn bè gi÷ lËp tr−êng
trung lËp, nh−ng ®−îc nhËn xÐt lμ “trung
lËp thiªn vÞ”. T¸c gi¶ ThËp gi¸ vμ l−ìi
g−¬m b×nh luËn: “Cã ®óng thÕ ch¨ng?
§øc Giªsu cã chu toμn ®−îc sø m¹ng cña
Ngμi ch¨ng, nÕu Ngμi cã nh÷ng buæi t©m
giao víi Philat hay Herode? May thay cho
nh©n lo¹i, Ngμi ®−îc hai «ng Êy tiÕp cã
mét lÇn, vμ ng−êi ta biÕt tiÕp thÕ
nμo…”(8).
Tr−íc th¸i ®é cña Toμ Th¸nh R«ma,
ChÝnh phñ ViÖt Nam D©n chñ Céng hoμ
vÉn kiªn ®Þnh lËp tr−êng t«n träng tù do
tÝn ng−ìng, t«n gi¸o cña c«ng d©n ®−îc
ghi trong HiÕn ph¸p cña n−íc ViÖt Nam
D©n chñ Céng hoμ n¨m 1946.
Kh«ng ®Çy mét n¨m sau khi HiÖp ®Þnh
Gi¬nev¬ ®−îc kÝ kÕt, trong bén bÒ c«ng
viÖc, vÊn ®Ò t«n gi¸o ®−îc Nhμ n−íc ViÖt
Nam ®Æt lªn hμng ®Çu. §iÒu nμy ®−îc thÓ
hiÖn ë viÖc Chñ tÞch n−íc ViÖt Nam D©n
7. Linh môc TrÇn Tam TØnh. ThËp gi¸ vµ l−ìi g−¬m,
S®d., tr. 164.
8. Linh môc TrÇn Tam TØnh. ThËp gi¸ vµ l−ìi g−¬m,
S®d., c¸c trang 164, 165, 166, 167.
34
NguyÔn Hång D−¬ng. Mèi quan hÖ gi÷a Nhµ n−íc ViÖt Nam…
chñ Céng hoμ ngμy 14/6/1955 ban hμnh
S¾c lÖnh vÒ vÊn ®Ò t«n gi¸o. §iÒu 13 cña
S¾c lÖnh viÕt: ChÝnh quyÒn kh«ng can
thiÖp vμo néi bé t«n gi¸o. Riªng vÒ C«ng
gi¸o, quan hÖ vÒ vÊn ®Ò t«n gi¸o gi÷a
Gi¸o héi C«ng gi¸o vμ Toμ Th¸nh La M·
lμ vÊn ®Ò néi bé cña C«ng gi¸o. ChØ riªng
Kho¶n 2, §iÒu 13 ®· lμ mét quyÕt ®Þnh
quan träng thÓ hiÖn mét chÝnh s¸ch réng
më vμ tÇm nh×n thÕ kØ cña Nhμ n−íc ViÖt
Nam. Bëi v×, nh− ®· biÕt, ë c¹nh n−íc ta,
n−íc Céng hoμ Nh©n d©n Trung Hoa ®·
kh«ng lμm ®−îc nh− vËy khi thμnh lËp
mét tæ chøc C«ng gi¸o t¸ch khái Toμ
Th¸nh R«ma.
§iÒu nμy còng gi¶i to¶ mèi lo cña Toμ
Th¸nh R«ma vÒ tæ chøc Uû ban Liªn l¹c
toμn quèc nh÷ng ng−êi C«ng gi¸o ViÖt
Nam yªu Tæ quèc, yªu Hoμ b×nh, gäi t¾t
lμ Uû ban Liªn l¹c C«ng gi¸o toμn quèc,
mét tæ chøc do hμng ngò gi¸o sÜ vμ gi¸o
d©n yªu n−íc lËp ra sÏ kh«ng t¸ch khái
Gi¸o héi C«ng gi¸o ViÖt Nam vμ còng
kh«ng ph¶i lμ mét tæ chøc C«ng gi¸o t¸ch
ra khái Toμ Th¸nh R«ma.
Dùa trªn tinh thÇn cña HiÕn ph¸p
1946 vμ S¾c lÖnh vÒ vÊn ®Ò t«n gi¸o,
C«ng gi¸o ë ViÖt Nam vÉn ho¹t ®éng b×nh
th−êng, kh«ng cã viÖc cÊm ®¹o, cμng
kh«ng cã viÖc tr¶ thï gi¸o sÜ, gi¸o d©n, tu
sÜ v× lÝ do nμy hay lÝ do kh¸c ®· chèng l¹i
chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng.
Song, trong suèt thêi gian tõ n¨m
1954 ®Õn n¨m 1975, thêi ®iÓm MiÒn Nam
ViÖt Nam ®−îc gi¶i phãng, ®Êt n−íc ViÖt
Nam thèng nhÊt, quan hÖ gi÷a Nhμ n−íc
ViÖt Nam víi Gi¸o héi C«ng gi¸o R«ma
vÉn “®ãng b¨ng”, ngo¹i trõ cuéc tiÕp kiÕn
cña Gi¸o hoμng Phao l« VI ®−îc ®Ò cËp ë
phÇn trªn vμ n¨m 1971, bμ NguyÔn ThÞ
B×nh ®−îc mét gi¸m chøc R«ma tiÕp.
Tõ n¨m 1975 ®Õn n¨m 1989, mèi quan
hÖ gi÷a Nhμ n−íc ViÖt Nam víi Gi¸o héi
35
35
C«ng gi¸o R«ma, vÒ mÆt quan ph−¬ng,
vÉn kh«ng cã sù tiÕn triÓn nμo. Nguyªn
nh©n th× cã nhiÒu, nh−ng nguyªn nh©n
lín nhÊt vÉn lμ vÊn ®Ò “Céng s¶n vμ C«ng
gi¸o” ®Ì nÆng trong qu¸ khø, tuy cã gi¶m
bít cïng víi thêi gian nh−ng nh©n tè míi
th× ch−a ®ñ søc bËt dËy. ë thêi ®iÓm nμy
cã 2 sù kiÖn (mét cña Toμ Th¸nh, mét cña
Nhμ n−íc ViÖt Nam) rÊt ®¸ng chó ý.
Sù kiÖn thø nhÊt lμ ngμy 19/6/1988, Toμ
Th¸nh R«ma “tuyªn th¸nh cho 117 chøng
nh©n ViÖt Nam”, quen gäi lμ 117 th¸nh tö
®¹o ë ViÖt Nam. §©y lμ vÊn ®Ò tÕ nhÞ. ViÖc
nμy ®· kh«ng ®−îc phÝa Toμ Th¸nh bμn
th¶o víi Nhμ n−íc ViÖt Nam. LÏ dÜ nhiªn,
sù ph¶n øng cña Nhμ n−íc ViÖt Nam lμ cã
c¬ së ph¸p lÝ. Sù kiÖn nμy cã ¶nh h−ëng
tiªu cùc ®Õn mèi quan hÖ gi÷a Nhμ n−íc
ViÖt Nam vμ Toμ Th¸nh R«ma.
Sù kiÖn thø 2, n¨m 1986, §¹i héi §¶ng
Céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø VI tiÕn hμnh
c«ng cuéc ®æi míi toμn diÖn, trong ®ã cã ®æi
míi chÝnh s¸ch t«n gi¸o.
Víi Gi¸o héi C«ng gi¸o R«ma, ®iÓm
mèc ®−îc ®¸nh dÊu b»ng viÖc tõ ngμy 1
®Õn ngμy 13/7/1989, Hång y Roger
Etchegaray, ®¹i diÖn Gi¸o hoμng Gioan
Phaol« II ®Õn ViÖt Nam. §©y lμ lÇn ®Çu
tiªn, kÓ tõ n¨m 1975, mét viªn chøc cao
cÊp cña Toμ Th¸nh ®Õn th¨m Gi¸o héi
C«ng gi¸o ViÖt Nam. ChuyÕn ®i nμy,
ngoμi ho¹t ®éng môc vô, Hång y ®ång
thêi cßn tiÕp xóc víi c¬ quan h÷u tr¸ch
ViÖt Nam. Hång y Roger Etchegaray ph¸t
biÓu, «ng sang ViÖt Nam víi t− c¸ch lμ sø
gi¶ hoμ b×nh. ChuyÕn th¨m cña Hång y
Tr−ëng ban C«ng lÝ vμ Hoμ b×nh Toμ
Th¸nh nμy ®· gãp phÇn më ra mèi quan
hÖ ngo¹i giao gi÷a Nhμ n−íc ViÖt Nam
víi Toμ Th¸nh R«ma. TÝnh ®Õn th¸ng
3/2007 ®· cã 13 chuyÕn th¨m vμ lμm viÖc
cña quan chøc Toμ Th¸nh t¹i ViÖt Nam.
36
ChuyÕn th¨m lÇn thø nhÊt: DiÔn ra
vμo ngμy 7/11/1990 víi mét ph¸i ®oμn
Toμ Th¸nh do Hång y Etchegaray dÉn
®Çu gåm §øc «ng Claudio Celli, Thø
tr−ëng Bé Ngo¹i giao Vatican vμ §øc «ng
Barnabe NguyÔn V¨n Ph−¬ng, thuéc Bé
TruyÒn gi¸o. §©y lμ lÇn ®Çu tiªn ®oμn
Toμ Th¸nh víi vai trß chÝnh thøc lμm viÖc
víi ChÝnh phñ ViÖt Nam. §oμn b−íc ®Çu
®Æt mèi quan hÖ trao ®æi vÒ vÊn ®Ò hai
bªn cïng quan t©m. Mét tho¶ thuËn ®¹t
®−îc lμ:
- Mäi vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn Gi¸o héi
C«ng gi¸o ViÖt Nam, Toμ Th¸nh sÏ th«ng
b¸o cho ChÝnh phñ ViÖt Nam vμ cã sù
tho¶ thuËn cña ChÝnh phñ ViÖt Nam th×
Toμ Th¸nh míi quyÕt ®Þnh. ViÖc nμy bao
gåm c¸c chñ tr−¬ng cña Toμ Th¸nh, viÖc
phong chøc hång y, gi¸m môc vμ c¸c viÖc
kh¸c mμ hai bªn cïng quan t©m.
- Khi hai bªn cã ý kiÕn kh¸c nhau th× sÏ
gÆp nhau trùc tiÕp ®Ó trao ®æi, bμn b¹c(9).
ChuyÕn th¨m lÇn thø hai: Ngμy
14/1/1992, ph¸i ®oμn Toμ Th¸nh do §øc
«ng Claudio Celli dÉn ®Çu ®Õn Hμ Néi
gÆp ChÝnh phñ ViÖt Nam.
ChuyÕn th¨m lÇn thø ba: Ngμy 1/2/1993,
ph¸i ®oμn Toμ Th¸nh do §øc «ng Claudio
Celli dÉn ®Çu sang ViÖt Nam.
ChuyÕn th¨m lÇn thø t−: Ph¸i ®oμn
Toμ Th¸nh sang ViÖt Nam th¸ng 3 n¨m
1994. Néi dung chuyÕn th¨m bμn th¶o
nh÷ng vÊn ®Ò sau:
- Hai bªn cïng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trèng
toμ t¹i mét sè gi¸o phËn t¹i ViÖt Nam.
- Theo ®Ò nghÞ cña Toμ Th¸nh, ChÝnh
phñ ViÖt Nam ®ång ý vÒ nh©n sù t¹i Toμ
Gi¸m môc Thμnh phè Hå ChÝ Minh. Hai
bªn ®ång ý ®Ó Tæng Gi¸m môc NguyÔn
V¨n B×nh ë l¹i víi ®Çy ®ñ tr¸ch nhiÖm vμ
quyÒn h¹n. §oμn ViÖt Nam ®Ò nghÞ bá
chøc vô Gi¸m qu¶n T«ng toμ Thμnh phè
Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 2 - 2008
Hå ChÝ Minh cña Gi¸m môc Huúnh V¨n
Nghi. VÒ viÖc kÕ vÞ Gi¸m môc NguyÔn
V¨n B×nh, phÝa ViÖt Nam ®Æt vÊn ®Ò víi
Toμ Th¸nh Vatican theo h−íng ng−êi kÕ
vÞ ph¶i tiÕp tôc ®−êng lèi “tèt ®¹o, ®Ñp
®êi” nh− Gi¸m môc nguyÔn V¨n B×nh ®·
thùc hiÖn.
- Ngoμi ra, hai bªn cßn th¶o luËn vÊn
®Ò gi¸m môc, linh môc ViÖt Nam cã ®−îc
quyÒn tham gia ho¹t ®éng chÝnh trÞ hay
kh«ng?(10)
ChuyÕn th¨m lÇn thø n¨m: N¨m 1995,
ph¸i ®oμn Toμ Th¸nh sang lμm viÖc víi
ChÝnh phñ ViÖt Nam.
ChuyÕn th¨m lÇn thø s¸u: Tõ ngμy 14
®Õn ngμy 18/10/1996, ph¸i ®oμn Toμ
Th¸nh víi Tæng Gi¸m môc Claudio Celli,
§øc «ng Celestino Migliore vμ §øc «ng
NguyÔn V¨n Ph−¬ng sang lμm viÖc víi
ChÝnh phñ ViÖt Nam. Trong lÇn lμm viÖc
nμy, Toμ Th¸nh Vatican ngá ý hç trî ViÖt
Nam trong lÜnh vùc gi¸o dôc, y tÕ, n«ng
nghiÖp. ChÝnh phñ ViÖt Nam hoan
nghªnh sù gióp ®ì nμy “trªn c¬ së kh«ng
kÌm theo bÊt k× ®iÒu kiÖn nμo”. Trong
vÊn ®Ò nh©n sù, mét vÊn ®Ò thêi sù, hai
bªn kh«ng ®¹t ®−îc tiÕn bé cô thÓ.
ChuyÕn th¨m lÇn thø b¶y: Th¸ng 2 n¨m
1998, ph¸i ®oμn cña Toμ Th¸nh sang ViÖt
Nam ®Ó th¶o luËn vÊn ®Ò cßn tån ®äng,
vμ ý kiÕn cña hai bªn gÆp nhau h¬n. Sau
khi ph¸i ®oμn vÒ n−íc (ngμy 28/2/1998),
ngμy 9/3/1998, Phßng B¸o chÝ Toμ Th¸nh
Vatican ra th«ng b¸o viÖc Gi¸o hoμng
Gioan Phaol« II bæ nhiÖm hai tæng gi¸m
môc: Ph¹m Minh MÉn vμ NguyÔn Nh−
ThÓ. Sù kiÖn nμy gi¶i to¶ ®−îc sù bÊt
®ång gi÷a Nhμ n−íc ViÖt Nam vμ Toμ
Th¸nh R«ma.
9. TuÇn b¸o C«ng gi¸o vµ D©n téc, sè 952, ngµy
3/4/1994.
10. TuÇn b¸o C«ng gi¸o vµ D©n téc, sè 952, ngµy
3/4/1994.
36
NguyÔn Hång D−¬ng. Mèi quan hÖ gi÷a Nhµ n−íc ViÖt Nam…
ChuyÕn th¨m lÇn thø t¸m: Tõ ngμy 15
®Õn ngμy 19/3/1999, ph¸i ®oμn Toμ Th¸nh
do Thø tr−ëng Bé Ngo¹i giao Vatican
Celestino Migliore cÇm ®Çu ®Õn th¨m vμ
lμm viÖc víi Ban T«n gi¸o ChÝnh phñ. Hai
bªn mét mÆt nh×n l¹i nh÷ng nguyªn t¾c ®·
®−îc tho¶ −íc, mÆt kh¸c tiÕn hμnh trao ®æi
viÖc bæ nhiÖm gi¸m môc míi cho mét sè
gi¸o phËn trèng toμ hoÆc gi¸m môc ®−¬ng
nhiÖm ®· giμ yÕu. Thêi ®iÓm nμy, Gi¸o héi
C«ng gi¸o ViÖt Nam cßn 3 gi¸o phËn trèng
toμ lμ Gi¸o phËn H−ng Ho¸, Gi¸o phËn
L¹ng S¬n vμ Gi¸o phËn H¶i Phßng. Ph¸i
®oμn Toμ Th¸nh cßn cã buæi lμm viÖc víi
Thø tr−ëng Bé Ngo¹i giao ViÖt Nam
NguyÔn Dy Niªn th¶o luËn vÒ mèi quan hÖ
ngo¹i giao gi÷a ViÖt Nam vμ Vatican. B−íc
®Çu, hai bªn ®ång ý cÇn cã nh÷ng cuéc gÆp
gì, tiÕp xóc ®Ó tiÕp tôc trao ®æi ý kiÕn vÒ
vÊn ®Ò nμy(11).
Cuéc tiÕp xóc lÇn nμy cho thÊy vÊn ®Ò
nh©n sù cho Gi¸o héi C«ng gi¸o ViÖt Nam
®· kh«ng cßn lμ vÊn ®Ò c¨ng th¼ng chi phèi
mèi quan t©m cña ViÖt Nam vμ Toμ
Th¸nh. VÊn ®Ò trèng toμ cña c¸c gi¸o phËn
dÇn ®−îc gi¶i quyÕt. Ýt th¸ng sau chuyÕn
th¨m, ngμy 18/6/1999, víi sù chÊp thuËn
cña ChÝnh phñ ViÖt Nam, Toμ Th¸nh ®· bæ
nhiÖm 3 gi¸m môc cho 3 gi¸o phËn: L¹ng
S¬n, Quy Nh¬n vμ Long Xuyªn. §ît bæ
nhiÖm nμy ®−îc ®¸nh gi¸ lμ su«n sÎ nhÊt
so víi c¸c ®ît bæ nhiÖm tr−íc ®ã.
ChuyÕn th¨m lÇn thø chÝn: N¨m 2000,
ph¸i ®oμn Toμ Th¸nh sang ViÖt Nam bμn
vÒ mét sè nh©n sù ®−îc ChÝnh phñ ViÖt
Nam ®ång ý ®Ó Toμ Th¸nh bæ nhiÖm.
ChuyÕn th¨m lÇn thø m−êi: Ngμy
11/6/2001, ph¸i ®oμn Toμ Th¸nh gåm §øc
«ng Celestino Migliore, Thø tr−ëng Bé
Ngo¹i giao Vatican vμ §øc «ng Barnabe
NguyÔn V¨n Ph−¬ng. §©y lμ chuyÕn th¨m
vμ lμm viÖc víi ChÝnh phñ ViÖt Nam trong
khu«n khæ ®Þnh k×. Hai bªn ®· cã sù ®ång
37
37
thuËn vÒ viÖc bæ nhiÖm Gi¸m môc Gi¸o
phËn Bïi Chu, Gi¸m môc phã Gi¸o phËn
Phan ThiÕt vμ Gi¸m môc phô t¸ Gi¸o phËn
Thμnh phè Hå ChÝ Minh. KÕt qu¶ lμ ngμy
14/7/2001, Gi¸o hoμng Gioan Phaol« II bæ
nhiÖm Linh môc NguyÔn Thanh Hoan, 69
tuæi, chÝnh xø Chóa Th¸nh Linh, huyÖn
Hμm T©n, tØnh B×nh ThuËn lμm Gi¸m môc
phã Gi¸o phËn Phan ThiÕt; Linh môc
Giuse Hoμng V¨n TiÖm, 63 tuæi, dßng Don
Bosco, Gi¶ng s− ®¹i chñng viÖn Hμ Néi lμm
Gi¸m môc Gi¸o phËn Bïi Chu, Linh môc
Giuse Vò Duy Thèng, 49 tuæi, gi¶ng s− §¹i
chñng viÖn Sμi Gßn lμm Gi¸m môc phô t¸
Tæng gi¸o phËn Thμnh phè Hå ChÝ Minh(12).
ChuyÕn th¨m lÇn thø m−êi mét: Ph¸i
®oμn Toμ Th¸nh ®Õn ViÖt Nam tõ ngμy
10 ®Õn ngμy 16/10/2002. §oμn gåm Thø
tr−ëng Bé Ngo¹i giao Celestino Migliore
vμ §øc «ng Barnabe NguyÔn V¨n Ph−¬ng
thuéc Bé TruyÒn gi¸o. VÊn ®Ò chÝnh yÕu
®−îc ®−a ra bμn th¶o vÉn lμ vÊn ®Ò bæ
nhiÖm gi¸m môc(13).
Theo th«ng lÖ, sau chuyÕn viÕng th¨m,
ngμy 26/11/2002, Toμ Th¸nh c«ng bè
nh©n sù ®−îc bæ nhiÖm. §ã lμ hai gi¸m
môc: Gi¸m môc Giuse Vò V¨n Thiªn, t©n
Gi¸m môc Gi¸o phËn H¶i Phßng; Gi¸m
môc Stªphano Tri Böu Thiªn, t©n Gi¸m
môc phã Gi¸o phËn CÇn Th¬.
Nh− vËy, ®Õn thêi ®iÓm nμy, Gi¸o héi
C«ng gi¸o ViÖt Nam chØ cßn Gi¸o phËn
H−ng Ho¸ lμ trèng toμ. Sù vô nμy ®−îc
gi¶i quyÕt b»ng viÖc ngμy 5/8/2003, Gi¸o
hoμng Gioan Phaol« II ®· kÝ vμ bæ nhiÖm
Linh môc Ant«n Vò Huy Ch−¬ng, gi¶ng
s− §¹i chñng viÖn Th¸nh Quý (CÇn Th¬)
lμm Gi¸m môc Gi¸o phËn H−ng Ho¸.
11. TuÇn b¸o C«ng gi¸o vµ D©n téc, sè 1201, ngµy
26/3/1994.
12. NguyÖt san C«ng gi¸o vµ D©n téc, sè th¸ng
8/2001.
13. NguyÖt san C«ng gi¸o vµ D©n téc, sè 95 th¸ng
11/2002.
38
ChyÕn th¨m lÇn thø m−êi hai: Tõ ngμy
27/4 ®Õn ngμy 2 /5/2004, ph¸i ®oμn Toμ
Th¸nh do §øc «ng Pietro Parolin, Thø
tr−ëng Bé Ngo¹i giao lμm tr−ëng ®oμn
sang th¨m vμ lμm viÖc t¹i ViÖt Nam.
Thμnh viªn trong ®oμn gåm cã §øc «ng
Banabe NguyÔn V¨n Ph−¬ng, c¸n sù Bé
TruyÒn gi¸o, §øc «ng Luis Mariano
Montermayor, Tham t¸n Bé Ngo¹i giao.
§oμn ViÖt Nam do «ng Ng« Yªn Thi,
Tr−ëng ban T«n gi¸o ChÝnh phñ ®· ®ãn
tiÕp vμ gÆp gì ph¸i ®oμn.
Néi dung cña c¸c buæi lμm viÖc gi÷a
hai bªn lμ trao ®æi vÒ vÊn ®Ò nh©n sù
gi¸m môc t¹i mét sè gi¸o phËn, nh÷ng
vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña Gi¸o
héi C«ng Gi¸o ViÖt Nam: ®¹i chñng viÖn,
dßng tu, bæ nhiÖm, thuyªn chuyÓn linh
môc vμ c¸c vÊn ®Ò kh¸c trong n−íc còng
nh− quèc tÕ mμ hai bªn cïng quan
t©m(14).
Ngμy 12/6/2004, Toμ Th¸nh quyÕt
®Þnh bæ nhiÖm Linh môc Giuse NguyÔn
ChÝ Linh, gi¶ng s− §¹i chñng viÖn Sao
BiÓn (Nha Trang) lμm Gi¸m môc Gi¸o
phËn Thanh Ho¸.
Ngμy 30/9/2004, Gi¸o hoμng Gioan
Phaol« II ®· chÊp thuËn ®¬n xin tõ chøc
cña Gi¸m môc Phaol« NguyÔn Minh NhËt
vμ bæ nhiÖm Linh môc §a Minh NguyÔn
Chu Trinh, chÝnh xø Nhμ thê ChÝnh toμ,
Tæng ®¹i diÖn Gi¸o phËn Xu©n Léc lμm t©n
Gi¸m môc Gi¸o phËn Xu©n Léc.
ChuyÕn th¨m lÇn thø m−êi ba: do §øc
«ng Parolin, Thø tr−ëng Bé Ngo¹i giao
Toμ Th¸nh dÉn ®Çu sang ViÖt Nam ngμy
5/3/2007. ChuyÕn th¨m diÔn ra trong mét
khung c¶nh míi ®ã lμ sù kiÖn ngμy
25/1/2007, Thñ t−íng ChÝnh phñ ViÖt
Nam NguyÔn TÊn Dòng th¨m Toμ Th¸nh
vμ héi kiÕn víi Gi¸o hoμng Bªnªdict«
XVI. Néi dung ®−îc bμn th¶o bªn c¹nh
vÊn ®Ò nh©n sù cßn lμ nh÷ng vÊn ®Ò quan
Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 2 - 2008
träng kh¸c mμ hai bªn cïng quan t©m,
trong ®ã cã lé tr×nh thiÕt lËp quan hÖ
ngo¹i giao ®Çy ®ñ gi÷a ViÖt Nam vμ
Vatican.
Ngoμi 13 chuyÕn th¨m trªn cßn ph¶i kÓ
®Õn chuyÕn th¨m cña Hång y Cresenzio
Sepe, Bé tr−ëng Bé TruyÒn gi¸o cña Toμ
Th¸nh ®Õn ViÖt Nam ngμy 28/11/2005
theo lêi mêi cña Héi ®ång Gi¸m môc ViÖt
Nam. Ngμy 29/11/2005, t¹i Nhμ thê Lín
Hμ Néi diÔn ra lÔ phong chøc linh môc cho
57 t©n linh môc. Chñ tr× lμ Hång y
Cresenzio Sepe. §©y lμ lÇn ®Çu tiªn ë ViÖt
Nam mét vÞ Hång y cña Toμ Th¸nh chñ sù
lÔ phong chøc linh môc cho gi¸o sÜ ng−êi
ViÖt Nam.
Trong thêi gian ë ViÖt Nam, Hång y
Cresenzio Sepe cã c¸c buæi lμm viÖc víi
Phã Thñ t−íng ChÝnh phñ ViÖt Nam Vò
Khoan vμ l·nh ®¹o mét sè ®Þa ph−¬ng ®Ó
hiÓu râ h¬n t×nh h×nh t«n gi¸o vμ chÝnh
trÞ t«n gi¸o t¹i ViÖt Nam.
Cïng víi nh÷ng chuyÕn th¨m vμ lμm
viÖc cña ®¹i diÖn Toμ Th¸nh cßn lμ
chuyÕn th¨m vμ lμm viÖc cña Tr−ëng ban
T«n gi¸o ChÝnh phñ ViÖt Nam Vò Quang
t¹i Toμ Th¸nh vμo th¸ng 6/1992. Cuéc
gÆp gì lÇn nμy xem xÐt nh÷ng ®iÒu ghi
nhí gi÷a hai ph¸i ®oμn ®· ®−îc nªu ra
trong nh÷ng cuéc gÆp tr−íc.
Ngμy 27/5/2000, Tæng Gi¸m môc Jean
Tauran, Ngo¹i tr−ëng Toμ Th¸nh, lμm viÖc
víi Bé tr−ëng Bé Ngo¹i giao ViÖt Nam
NguyÔn Dy Niªn t¹i R«ma. Cuéc gÆp bμn
th¶o nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan gi÷a Toμ
Th¸nh vμ ViÖt Nam trong ®ã cã vÊn ®Ò
trèng toμ cña 3 gi¸o phËn.
5 n¨m sau lμ cuéc viÕng th¨m Toμ
Th¸nh tõ ngμy 27/6 ®Õn ngμy 2/7/2005 cña
Ban T«n gi¸o ChÝnh phñ do «ng Ng« Yªn
14. B¸o Ng−êi C«ng gi¸o ViÖt Nam, sè 19, ngµy
8/5/2004.
38
NguyÔn Hång D−¬ng. Mèi quan hÖ gi÷a Nhµ n−íc ViÖt Nam…
Thi, Tr−ëng ban, dÉn ®Çu. Trong thêi gian
ë th¨m, «ng Ng« Yªn Thi vμ ®oμn ®· gÆp
gì vμ lμm viÖc víi Bé tr−ëng Bé Ngo¹i giao
Toμ Th¸nh, Tæng Gi¸m môc Glajolo; Bé
tr−ëng Bé TruyÒn gi¸o, Hång y Cresenzio
Sepe, §μi Ph¸t thanh Vatican vμ m«t sè
quan chøc kh¸c. Hai bªn nhÊt trÝ ®Èy
m¹nh c¸c cuéc tiÕp xóc nh»m t¨ng c−êng
hiÓu biÕt lÉn nhau, gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn
®Ò hai bªn cïng quan t©m vμ c¶i thiÖn
quan hÖ song ph−¬ng.
Trªn tinh thÇn c¸c cuéc tiÕp xóc,
nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc, víi ®−êng lèi ®èi
ngo¹i “khÐp l¹i qu¸ khø, h−íng tíi t−¬ng
lai” vμ “ViÖt Nam muèn lμm b¹n víi tÊt
c¶ c¸c n−íc”, mèi quan hÖ gi÷a Nhμ n−íc
ViÖt Nam vμ Toμ Th¸nh R«ma ®· cã
nh÷ng b−íc chuyÓn biÕn quan träng.
§iÒu nμy ®−îc thÓ hiÖn trong chuyÕn
th¨m lμ lμm viÖc t¹i Vatican ngμy
25/1/2007 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ ViÖt
Nam NguyÔn TÊn Dòng. Thñ t−íng cã
cuéc tiÕp kiÕn víi Gi¸o hoμng Bªnªdict«
XVI. “§øc Th¸nh cha Bªnªdict« XVI ®·
hoan nghªnh ViÖt Nam trë thμnh thμnh
viªn chÝnh thøc cña Tæ chøc Th−¬ng m¹i
ThÕ giíi (WTO), ch¼ng nh÷ng coi ViÖt
Nam lμ mét nÒn kinh tÕ cã tèc ®é ph¸t
triÓn nhanh nhÊt Ch©u ¸ mμ trong cuéc
héi kiÕn víi Thñ t−íng NguyÔn TÊn
Dòng, Ngμi cßn hoan nghªnh ®¸nh gi¸
cao chÝnh s¸ch t«n gi¸o cña ViÖt Nam vμ
cho ®©y lμ h×nh mÉu vÒ b¶o ®¶m tù do t«n
gi¸o, tÝn ng−ìng”(15).
Ngoμi ra, Thñ t−íng ChÝnh phñ
NguyÔn TÊn Dòng cßn cã cuéc héi ®μm
víi Quèc vô khanh Toμ Th¸nh, Hång y
Tarcisio Bertone.
NÕu tÝnh tõ cuéc tiÕp xóc th¸ng 7/1989
cña Hång y Roger Etchegaray, ®Õn n¨m
2007 th× cuéc gÆp gì gi÷a ®¹i diÖn Nhμ
n−íc ViÖt Nam vμ Toμ Th¸nh R«ma ®·
tr¶i qua chÆng ®−êng gÇn 20 n¨m. Trªn
39
39
chÆng ®−êng Êy, thμnh qu¶ mμ hai bªn
®¹t ®−îc lμ chñ yÕu, song kh«ng ph¶i
kh«ng cã nh÷ng tr¾c trë.
Nguyªn cí ban ®Çu cña viÖc Toμ
Th¸nh R«ma tiÕp xóc víi Nhμ n−íc ViÖt
Nam theo Quèc vô khanh Vatican
Casaroli: “V× thÕ hÖ céng s¶n h«m nay
kh¸c víi thÕ hÖ céng s¶n h«m qua” vμ v×
Gi¸o héi “®ang trong lång”. Ngô ý cña vÞ
Quèc vô khanh nμy lμ Gi¸o héi C«ng gi¸o
ViÖt Nam vÉn ch−a cã tù do, hiÖn ®ang bÞ
Nhμ n−íc ViÖt Nam kiÒm to¶. VÞ Quèc vô
khanh dïng côm tõ “trong lång” lμ ch¬i
ch÷ v× trong Th− chung 1980, Héi ®ång
Gi¸m môc ViÖt Nam x¸c tÝn ®−êng h−íng
®ång hμnh cïng d©n téc lμ: “Sèng phóc
©m gi÷a lßng d©n téc ®Ó phôc vô h¹nh
phóc cña ®ång bμo”.
Trong chuyÕn th¨m lÇn thø t− (th¸ng
3/1994), mèi quan hÖ gi÷a hai bªn cã tiÕn
triÓn nh−ng vÉn cßn mét sè vÊn ®Ò cÇn
gi¶i quyÕt xung quanh néi dung tù do t«n
gi¸o theo quan ®iÓm cña Toμ th¸nh
Vatican. Quan ®iÓm ®ã lμ: “Tù do t«n gi¸o
kh«ng ph¶i chØ lμ tù do lμm viÖc thê
phông. Gi¸o héi C«ng gi¸o ViÖt Nam
kh«ng bÞ chèi bá quyÒn nμy. Tù do t«n
gi¸o bao gåm mét thùc tr¹ng réng lín
h¬n. VÝ dô tù do thμnh lËp c¸c héi ®oμn
C«ng gi¸o, tù do c¸c c¬ së gi¸o dôc tõ
thiÖn… Trong thùc tÕ, tù do t«n gi¸o còng
cã nghÜa lμ Gi¸o héi ®−îc ph¸t triÓn trªn
tÊt c¶ c¸c chiÒu kÝch cña m×nh vμ cã thÓ
thùc sù chu toμn sø m¹ng phôc vô cña
m×nh” vμ ph¶i ®−îc tù do trong viÖc bæ
nhiÖm chøc s¾c cña m×nh”(16). Quan ®iÓm
cña Toμ th¸nh Vatican ®· lμm cho lËp
tr−êng cña hai bªn trë nªn c¸ch xa.
ChuyÕn th¨m lÇn thø s¸u (10/1996),
hai bªn kh«ng cã tiÕn bé cô thÓ nμo trong
15. B¸o Ng−êi C«ng gi¸o ViÖt Nam, sè 10/2007.
16. TuÇn b¸o C«ng gi¸o vµ D©n téc, sè 954, ngµy
17/4/1994.
40
vÊn ®Ò nh©n sù. Khi trë vÒ Vatican, Tæng
Gi¸m môc Claudio Celli ph¸t biÓu: “Gi¸o
héi C«ng gi¸o ViÖt Nam vÉn ë trong
lång”. Vμ “chóng t«i ghi nhËn r»ng, khi
chóng t«i ®Ò cËp vÊn ®Ò tù do t«n gi¸o,
ChÝnh phñ ViÖt Nam vμ Toμ Th¸nh
kh«ng nãi trªn cïng lμn sãng víi
nhau”(17).
Mét sù vô kh¸c, ngμy 28/9/2003, Tæng
Gi¸m môc Ph¹m Minh MÉn, Tæng Gi¸o
phËn Thμnh phè Hå ChÝ Minh ®−îc Gi¸o
hoμng Gioan Phaol« II ®Æt lμm Hång y.
Sù kiÖn nμy ®· kh«ng ®−îc Toμ Th¸nh
bμn th¶o víi Nhμ n−íc ViÖt Nam. MÆc
dï, nh− ®· tr×nh bμy ë trªn, trong chuyÕn
th¨m lÇn thø nhÊt vμo th¸ng 11/1990, hai
bªn ®· cã tho¶ −íc: “Mäi vÊn ®Ò cã liªn
quan ®Õn Gi¸o héi C«ng gi¸o ViÖt Nam,
Toμ Th¸nh sÏ th«ng b¸o cho ChÝnh phñ
ViÖt Nam cã sù tho¶ thuËn cña ChÝnh
phñ ViÖt Nam th× Toμ Th¸nh míi ra
quyÕt ®Þnh. ViÖc nμy bao gåm chñ tr−¬ng
cña Toμ Th¸nh, viÖc phong chøc hång y,
gi¸m môc vμ viÖc kh¸c mμ hai bªn cïng
quan t©m”. Sù viÖc sau ®ã ®· ®−îc gi¶i
quyÕt mét c¸ch æn tho¶.
Trong cuéc häp b¸o ngμy 2/10/2003,
ng−êi ph¸t ng«n cña Bé Ngo¹i giao ViÖt
Nam, «ng Lª Dòng nãi: ViÖc cã thªm
hång y míi lμ mét tin vui víi c¸c tÝn ®å
C«ng gi¸o ViÖt Nam. LÇn ®Çu tiªn trong
lÞch sö Gi¸o héi C«ng gi¸o ViÖt Nam
trong cïng mét thêi ®iÓm, cã hai vÞ hång
y t¹i ViÖt Nam.
Quan hÖ gi÷a ViÖt Nam vμ Vatican ®·
vμ ®ang cã nh÷ng tiÕn triÓn. Tuy ch−a cã
quan hÖ ngo¹i giao chÝnh thøc, nh−ng
hiÖn hai bªn ®ang cã nh÷ng trao ®æi ®oμn
vμ tiÕp xóc th−êng xuyªn gi÷a ®¹i sø ViÖt
Nam t¹i R«ma vμ Toμ Th¸nh R«ma ®Ó
Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 2 - 2008
trao ®æi c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn Gi¸o
héi C«ng gi¸o ViÖt Nam vμ nh÷ng vÊn ®Ò
kh¸c hai bªn cïng quan t©m. Th«ng qua
c¸c cuéc tiÕp xóc nμy, sù hiÓu biÕt vμ t«n
träng lÉn nhau gi÷a Nhμ n−íc ViÖt Nam
vμ Vatican ®ang ngμy cμng gia t¨ng(18).
*
* *
ChÆng ®−êng quan hÖ gi÷a Nhμ n−íc
ViÖt Nam víi Gi¸o héi C«ng gi¸o R«ma lμ
gËp ghÒnh, khóc khuûu, nh−ng nh×n ®¹i
côc lμ theo h−íng ®i lªn. H−íng ®i nμy
sang ®Çu thÕ kØ XXI cμng ngμy cμng râ
nÐt. §ã chÝnh lμ nhê Nhμ n−íc ViÖt Nam
lu«n kiªn tr× ®èi tho¹i, biÕt g¹t ra ngoμi
nh÷ng dÞ biÖt nh¾m tíi c¸i ®ång thuËn.
Nh÷ng vÊn ®Ò mμ hai bªn quan t©m bμn
b¹c gi¶i quyÕt chÝnh lμ ®Ó ®¸p øng
nguyÖn väng cña céng ®ång tÝn ®å Toμ
Th¸nh nh−ng còng lμ cña céng ®ång c«ng
d©n ViÖt Nam. Nh− vËy tiÖn Ých sÏ thuéc
vÒ hai bªn. Sù ®ång thuËn sÏ t¹o c¬ héi
cho céng ®ång gi¸o d©n ViÖt Nam sèng tèt
®êi, ®Ñp ®¹o.
ChuyÕn th¨m R«ma cuèi th¸ng 1/2007
cña Thñ t−íng ChÝnh phñ ViÖt Nam
NguyÔn TÊn Dòng ®−îc “d− luËn thÕ giíi
coi lμ dÊu Ên ViÖt Nam trªn chÝnh tr−êng
thÕ giíi; lμ b−íc ph¸t triÓn míi thÓ hiÖn ý
chÝ vμ mong muèn cña c¶ ViÖt Nam vμ
Toμ Th¸nh Vatican nh»m t¨ng c−êng ®èi
tho¹i vμ hiÓu biÕt lÉn nhau ®Ó tiÕn tíi
thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao ®Çy ®ñ gi÷a
ViÖt Nam vμ Vatican”(19)./.
17. TuÇn b¸o C«ng gi¸o vµ D©n téc, sè 1080, ngµy
3/11/1996.
18. TuÇn b¸o C«ng gi¸o vµ D©n téc, sè 1428, ngµy
16/10/2003.
19. B¸o Ng−êi C«ng gi¸o ViÖt Nam, sè 10, 2007.
40