SLOBOMIR P UNVEZRITET

Seminarski rad iz međunarodnog privatnog prava

Kolizione norme

Profesor: Student:
Doc.Dr Šasa Perišić Jasmina Junuzović

Broj indeksa: 365/14

Doboj, 3.06.2018. godine

 Sadržaj

1.Uvod.................................................................................................... 3
2.Suština kolizionih normi .................................................................... 4
3.Struktura kolizionih normi.................................................................. 5
4.Podjela prema širini ovlašćenja foruma ............................................. 7
5.Vrste kolizionih normi ........................................................................ 9
6. O pravnoj prirodi kolizionih normi ................................................ 10
7.Kolizione norme za stvarnopravne odnose ..................................... 11
7.1.Stvarna prava na nekretninama ................................................... 11
Zaključak ............................................................................................. 13
Literatura .............................................................................................. 14

2
 1.Uvod

Osnovni je zadatak kolizionih normi da riješe dilemu sa kojom su suočeni arbitri u

Austriji, odnosno sudovi u Srbiji i Francuskoj, tj. Da utvrde koje će pravo biti
mjerodavno.Ovu dilemu kolizione norme rešavaju na taj način što među brojnim
kontaktima koje pravni odnos ima sa pojedinim zemljama izaberu jedan kao
najrelevantniji,odlučujući i na taj način upute postupajući organ na merodavno
pravo.Među raznim tačkama dodira treba izabrati jednu odlučujuću.Taj izbor čini
zakonodavac.On pri tome ne polazi od jednog konkretnog pojedinačnog pravnog
odnosa,već od jedne kategorije pravnih odnosa i pravnih pitanja.Među svim tim
zamislivim kontaktima zakonodavac će se opredelti za jedan koji smatra najačom
vezom,koji smatra podobnim da bude kriterijum za utvrđivanje merodavnog
prava.Kojim obzirom zakonodavac treba da se rukovodi da bi došao do
opredeljenja,koja merila treba da koristi da bi utvrdio koji od zamislivih načina
vezivanja presudan,a koja su vezivanja zanemarljiva-jeste stvar zakonodavne
prav,odnosno ne politike u svakoj državi.

3
 2.Suština kolizionih normi

Osnovni je zadatak kolizionih normi da riješe dilemu sa kojom su suočeni arbitri u

Austriji, odnosno sudovi u Srbiji i Francuskoj, tj. Da utvrde koje će pravo biti
mjerodavno. Ovu dilemu kolizione norme rešavaju na taj način što među brojnim
kontaktima koje pravi odnos ima sa pojedinim zemljama izaberu jedan kao
najrelevantniji, odlučujući – i na taj način upute postupajući organ na mjerodavno
pravo. Među raznim tačkama dodira ( pripadnost kupca, pripadnost prodavca, mjesto
zaključenja ugovora,mjesto gdje se riješava spor, odnosno državljanstvo i domicil
bračnih partnera, državljanstvo i domicil djeteta, imajući u vidu i činjenici da ovi
akteri u različitim periodima imaju različita mjesta prebivanja a i više državljanstva,
itd.) treba izabrati jednu, odlučujuću.Među svim tim zamislivim kontaktima
zakonodavac će se opredjeliti za jedan koji smatra najčom vezom, koji smatra
podobnim da bude kriterijum za utvrđivanje medoravnog prava. Zakonodavac svake
pojedine države na osnovu mjerila pravne politike, koja odgovaraju njegovim
stavovima i interesima, donosi odluka o tome koje je vezivanje težišno za jedan
činjenični skup, za jednu kategoriju i –time postavlja kolizionu normu1.

Varadi , Tibor i grupa autora : Međunarodno privatno pravo , Beograd 2007. God,

4
 3.Struktura kolizionih normi

Kolizione norme imaju dva osnovna elementa:

a) u njima se prvo imenuje jedna pravna kategorija pod koju se podvodi

konkretno pravno pitanje, a zatim
b) sadržine tačku vezivanja, izdvajanja jedne odlučujuće veze koja će u
konkretnom slučaju dovesti do mjerodavnog prava. Ako koliziona norma glasi:
Za pravnu i poslovnu sposobnost fizičkog lica mjerodavno je pravo države čiji
je ono državljanin, pravna kategorija je pravna i poslovna sposobnost fizičkog
lica, dok je tačka vezivanja državljanstvo.

Pravna kategorija

U našoj literaturi koriste se naziv ,,pravni odnos“, ,,građonskopravni odnos“,

,,privatnopravni odnos“, ,,kategorija za nadovezivanje“, ,,predmet kolizione norme“.2
U stranoj literaturi(naročito u njemačkoj) koriste se izrazi ,,činjenično stanje“
(Tatbestand), ,,pravno pitanje“(Rechtsfrage), kao i drugi termini. Pravna kategorija
može da bude jedan pravni institut, jedan tip pravnog odnosa ili jedno pravno pitanje u
vezi sa nekim pravnim odnosom ili institutom. Supsumiranjem činjenica konkretnog
slučaja pod pravnu kategoriju jedne kolizione norme stvara se, zapravo preduslov za
djestvo te norme, odnosno, može se primjeniti tačka vezivanja koja nas povezuje sa
mjerodavnim pravom. Pravne kategorije koje čine element kolizionih normi veoma su
različite. Kao pravna kategorija kolizione norme može da bude izdvojen cjeo pravni
institut ( svojina, ugovor), ili čak, grana prava ( porodičnopravni odnosi), a mogu da se
koriste i znatno uže kategorije.

Tačka vezivanja

Tačka vezivanja neposredno određuje pravo koje države treba da se primjeni kao
mjerodavno, ali sama koliziona norma samo posredno reguliše konkretan odnos,

2
G.Knežević; Međunarodno privatno pravo , Pravni fakultet , Beograd,2004 god

5
problem.Postoje tačke vezivanja koje su u uporednom pravu postale tipične za
pojedine pravne norme.

Za statusne i porodične odnose to su:

- lex nationalis ( ili lex patriae) – zakon državljanstva,

- lex domicilii – zakon domicila.

Za stvarnopravne odnose najtipičnija tačka vezivanja je :

- lex rei sitae – zakon mjesta nalaženja stvari.

Za ugovorne odnose najšire se koriste:

- lex loci contractus – zakon mjesta zaključenja ugovora,

- lex loci solutionis – zakon mjesta izvršenja
- lex loci ventiditoris – zakon mjesta prodavaca,
- princip najtešnje povezanosti( princip najbliže veze),
- lex voluntatis ( autonomija volje).

Za građanskopravne delikte najčešće se koristi:

- lex loci delicti commissi- zakon mjesta izvršenja delikta.

U pogledu forme pravnih poslova tipično je riješenje:

- locus regit actum- mjesto vlada činom (odnosno mjesto gdje je pravni posao
preuzet).3

U raznim situacijama se često koristi kao tačka vezivanja:

- Lex fori- zakon suda, foruma( odnosno organa koji postupa u određenom
slučaju).

3
Praktikum za međunarodno privatno i međunarodno građansko procesno pravo , Beograd,2004

6
 4.Podjela prema širini ovlašćenja foruma

Neposredno vezujuće su one tačke vezivanja kojima je zakonodavac sam izvršio

vrijedovanje mogućih oblika povezanosti jedne pravne kategorije sa raznim
suverinitetima i izabrao je jednu vezu koja će nas neposredno povezati sa mjerodavnim
pravom.Okvirne su one tačke vezivanja kod kojih je ovo vrijedovanje bitnim djelom
prepušteno sudiji Zakonodavca samo postavlja određene okvire i smjernice, ali ne
utvrđuje direktno relevantnu vezu.

Podjela na proste u kompleksne tačke vezivanja

- Proste tačke vezivanja su one koje nas vode do jednog mjerodavnog prava, slijedeći
bilo striktna, bilo okvirna zakonodavna uputstva.

- Kompleksne su one tačke vezivanja – unutra iste kolizione norme- koje nas vode do
više mjerodavih prava.

- Kompleksna tačka vezivanja može da bude postavljena alternativno i

supsidijarno.Tačka vezivanja je kompleksna, jer za istu pravnu kategoriju propisuje
mogućnost primjene prava dvije različite države, ali i alternativna, zato što će se
primjeniti samo pravo jedne od tih država.4

-Testament je punovažan u pogledu oblika ako je punovažan po jednom od slijedećih

prava:

1. Po pravu mjesta gdje je testament sastavljen;

2. Po pravu države čiji je državljanin bio zavještalac bilo u vrijeme
raspolaganja testamentom bilo u vrijeme smrti;
3. Po pravu zavještaočevog prebivališta bilo u vrijeme raspoloaganja
testamentom bilo u vrijeme smrti;

4
Varadi , Tibor i grupa autora: Međunarodno privatno pravo, Beograd 2007 god

7
 4. Po pravu zavještaočevog boravišta bilo u vrijeme raspolaganja bilo u
vrijeme smrti;
5. Po pravu Savezne Republike Jugoslavije;
6. Za nepokretnost- i po pravu mjesta gdje se nepokretnost nalazi.

Drugi dio kompleksnih tačaka vezivanja čine one koje su postavljene

supsidijarno.

Podjela na stalne i promjenjive tačke vezivanja

- Stalne su one tačke vezivanja koje su vremenski i prostorno fiksirane.

- Promjenjive su one tačke vezivanja koje nisu jednom zasvagda u jednom
konkretnom slučaju konačno fiksirane ni vremenski, pa ni prostorno.

8
 5.Vrste kolizionih normi
Jednostrane i višestrane kolizione norme

- Jednostrane su one kolizione norme koje u svakom slučaju dovode do primjene

jednog istog, i to domaćeg prava. Da bi se navedena koliziona norma pretvorila
u jednostranu, ona treba da glasi: Za stvarna prava na nekretninama primjeniće
se srpsko pravo.

Samostalne u nesanostalne kolizione norme

- Samostalne su kolizione norme koje ukazuju na mjerodavno pravo. Pri tom nije
od značaja kakve tačke vezivanja konkretna norma sadrži, već je bitno to da
primjenom na konkretne okolnosti slučaja norma dovodi do konkretnog
mjerodsavnog prava.Za imovinska dejstva braka mjerodavno je prvo države sa
kojom su bračni partneri u najtešnojoj vezi.
- Nesamostalne su kolizione norme čija formulacija nije dovoljna da se pomoću
njih mjerodavno pravo.One dopunjuju samostalne kolizione norme tako što
sadrže objašnjenja, upustva koja utiču na utvrđivanje konkretnog mjerodavnog
prava.Nesamostalne su, na primjer slijedeće kolizione norme: Odredbu stranog
prava ne treba primjeniti ukoliko bi njena primjena dovela do rezultata koji je
nespojiv sa osnovnim vrijednostima austrijskog javnog poretka.Umjesto nje,
ako je to neophodno, treba primjeniti odgovarajuću odredbu austrijskog prava.5

5
G.Knežević; Međunarodno privatno pravo, Pravni fakultet , Beograd , 2004 god

9
 6. O pravnoj prirodi kolizionih normi

Krupan problem u vezi sa kolizionim normama predstavlja pitanje njihove pravne

prirode. Reč je o dilemi da li su ove norme imperativne ili dispozitivne. Kao što znamo
svaka država ima kolizione norme čija je svrha da pomoću unapred postavljenih merila
ukažu na merodavno pravo u slučaju da se protivpravni odnos vezuje za više pravnih
poredaka različitih zemalja. Pitanje je da li je sud obavezan da primenjuje ova merila
ex officio, čime se u pravnom odnosu javlja relevantan strani element, te da li je
obavezan da po službenoj dužnosti primenjuje i pravo na koje merilo kolizione norme
ukazuje, bez obzira da li je to pravo strano ili domaće, i bez obzira na to da li se među
strankama uopšte javlja spor oko merodavnog prava. Ako su kolizione norme
imperativne prirode njih treba u svakom slučaju primeniti,pa i onda ako to nijedna
stranka ne traži,čak i ako obema strankama odgovara da se spor jednostavno reši po
domaćem pravu,bez postavljanja kolizionog pitanja. To znači,ako zakonodavac smatra
da pri sticanju svojine sa elementom inostranosti treba primeniti pravo mesta nalaženja
stvari,a stvar se nalazi u Indiji,sud treba da primeni pravo Indije,sledeći imparativnu
volju zakonodavca,bez obzira na to da li to jedna stranka traži Ili drugi primerako se
po našoj kolizionoj normi uslovi za zaključenje braka cene po pravu državljanstva
verenika i po pravu državljanstva verenice,treba primeniti nacionalno pravo oba
lica,bez obzira da li to oni žele. Ako su kolizione norme dispozivnne prirode,ponašanje
stranaka,njihovi predlozi mogu da utiču na to da li će sud uopšte da primeni svoje
kolizione norme u sporu sa elementom inostranosti.U nekim zemljama kolizione
norme nisu imperativne prirode-naročito ne ako u datom slučaju vode do primene
stranog prava.Sud će primeniti kolizionu normu samo ako to jedna stranka
traži,odnosno ako jedna od stranaka zasniva zahtev na stranom pravu,što će prinuditi
sud da utvrdi da li je strano pravo u datom slučaju merodavno. Kako je raspravno
načelo izuzetno snažno u zemljama common law-a engleski sudovi pozivanje na
kolizione norme u potpunosti prepuštaju strankama.U Francuskoj i SAD ovoj soluciji
se dodaje mogućnost da sud primeni kolizione norme i bez inicijative stranaka-što
znači da ni u tim zemljama kolizione norme nisu često imerativne prirode.

10
 7.Kolizione norme za stvarnopravne odnose

U slučaju kada se jedno stvarnopravno pitanje vezuje za više zemalja,kolizione

norme su pozvane da odrede pravo države po čijim normama će se ceniti

: • sticanje(nastanak),

• sadržaj i

• pristanak odredenog stvarnog prava.

Osnovno koliziono rešenje je lex rei sitae-zakon mesta nalaženja stvari.To znači
da će merodavno biti pravo one države na čijoj se teritoriji nalaze stavar koja je
predmet spornog stvarnog prava.Ova tačka vezivanja spada medu
najstarije.Prihvataju je još postglosatori u XIV veku ali je ona i danas
izvanredno široko prihvaćena i može se bez sumnje smatrati kao osnovno
pravilo.Postoje medutim izvesna odstupanja i dopunska pravila naročito ako je
reč o pokretnim stvarima.

7.1.Stvarna prava na nekretninama

Kada je reč o stvarnim pravima na nekretninama,nema kontraverzi o kolizionom

rešenju.Opšte je prihvaćena tačka vezivanja lex rei sitae.Ovaj stav potvrđuju
kako zakonski tekstovi u pojedinim zemljama,tako i sudska praksa kao i teorija.
Ovakva solucija ima više opravdanja.Ističe se pre svega kao načelan razlog,da
su nekretnine deo suverene države,te se ne može dozvoliti da se njihov status
procenjuje prema nekom drugom pravu,a ne prema suverenitetu čiji su deo.
Postoje i drugi obziri kojima se potkrepljuje oprededelenje za rei sitae u pogledu
stvarnih prava na nekretninama.Nekretnine danas nemaju onoliki ekonomski
značaj koliko su imale u doba feudalizma kada je taj kolizioni princip nastao,ali
je njihov značaj za domaću privredu i dalje nesumnjivo veoma velik.Nekretnine
mogu biti posebno relevantne i za bezbednost jedne zemlje,te je logično da se

11
nad njima zadržava kontrola domaćeg prava. Potrebno je istaći i praktične obzire
koji opravdavaju primenu lex rei sitae na nepokretnosti.Sticanje,gubljenje i
menjanje stvarnih prava na nekretninama vezuje se gotovo u svim državama za
neke službene radnje organa države gde se nalaze nekretnine.Ako bi se
primenilo pravo koje ne predvida te službene radnje,ili predviđa drugačije
službene radnje,odgovarajuci organi ne bi mogli da sprovedu potrebne
formalnosti,što znači da bi došlo do konstituisanja stvamog prava sa punim
dejstvom. Stvarna prava na nekretninama cene se prema pravu zemlje gde se
nepokretnost nalazi,Načelno taj zakon odlučuje pre svega o tome koja se stvarna
prava mogu konstituisati na predmetnoj nekretnini.Dalje isto pravo odlučuje koji
uslovi moraju biti ispunjeni za sticanje prava,prenosa i njegov prestanak.To
znači na primer da će se sticanje nekretnine koja se nalazi u Francuskoj
primeniti francusko pravo te će svojina preći na našeg sticaoca,shodno
francuskom pravu,samim zaključenjem ugovora,bez ikakvog upisa u javne
knjige.Ako se pak nekretnina nalazi u nekoj drugoj drzavi,sticanje ili gubljenje
stvarnih prava na nju ceniće se prema domaćim normama.

12
 Zaključak

lz ugla našeg prava, ponuđenim rješenjima može se staviti jedna osnovna zamjerka:
modifikacija kolizione norme ili njeno odbacivanje u korist materijalnopravnog
rješenja, koje će sudija sam kreirati za potrebe konkretnog slučaja, u suprotnosti su sa
načelom zakonitosti. Da li možemo našem sudiji u slučajevima sa inostranim
elementom, zbog njihove specifičnosti, dati veća ovlaštenja nego što ih ima kada
postupa u čisto domaćim slučajevima? Možemo li sudiji sugerisati da postupa,kada su
u pitanju zakonske kolizione norme? Čini se da odgovor mora biti odrečan, bez obzira
na opravdanost intervencije. Takav odgovor je nužan sve dok u našem zakonu o
međunarodnom privatnom pravu ne bude ustanovljeno pravilo slično opštoj odredbi
kakva se recimo nalazi u meksičkom Zakonu, ' a koja glasi: „Kada su za različite
aspekte istog pravnog odnosa mjerodavna različita prava, njih treba primijeniti na
usklađen način kako bi se ostvarili ciljevi koje svako od tih prava postavlja. Problemi
koji nastaju usljed njihove istovremene primjene biće rješeni tako što će se voditi
računa o zahtjevima pravičnosti u konkretnom slučaju..

13
 Literatura

1 – Praktikum za međunarodno privatno i međunarodno građansko pravo , Beograd , 2004.

2 – Stanivuković, M; Živković M : Međunarodno privatno pravo , Beograd 2008, god

3 – G.Knežević; Međunarodno privatno pravo, Pravni fakultet , Beograd , 2004 god

4 – Varadi , Tibor i grupa autora : Međunarodno privatno pravo , Beograd 2007. God,

14