FİTNE VE ZARARLARI*

I. Konunun Plânı
A-Fitne Kavramı
B-Kur’an’ın Fitneye Bakışı
C- Hadislerde Fitne
D- Fitnenin Çeşitleri
E- Fitnenin Zararları
1-Bireysel Zararları
2-Millî Birlik ve Beraberliğe Zararları
F- Fitneyi Önlemek İçin Yapılması Gerekenler

II) Konunun Açılımı ve İşlenişi

Konuya fitne kavramı açıklanarak başlanır. Daha sonra ilgili ayet ve
hadislerle fitnenin dini durumu izah edilir. Bu arada zaman içerisinde fitne kavramının
anlam dünyasının genişleyerek, imtihan, iyi veya kötü şeylerle deneme anlamından,
mánevî çöküntü; dinî, içtimaî ve siyasî kargaşa anlamlarında da kullanıldığına dikkat
çekilir. Özellikle vaazın akışı içerisinde fitnenin toplumun bütün kesimlerini
ilgilendiren bir olgu olduğunu ve milli birlik ve beraberliğe; toplumsal dayanışmaya
verdiği zarar tarihi olaylardan hareketle açıklanmaya çalışılır. Vaazın sonuna doğru
genel bir değerlendirme yapılır ve fitne karşısında fert ve toplum olarak
sorumluluklarımız anlatılır.

III) Konunun Özet Sunumu

Sınama, maddî ve mânevî sıkıntı, üzüntü, belâ ve felãketle imtihan etme
anlamlarına gelen fitne, özellikle dilimizde insanlara fenalık yapmak, onları belaya
uğratmak ve genelde toplumda kargaşa çıkarmak gibi kötü fiil ve davranışlar için
kullanılmaktadır. Allah, insanların iman ve ahlaktaki samimiyetlerini kanıtlamaları
için bir imtihan olmak üzere onları hayırla da şerle de deneyip sınar (Enbiyã 21 / 35).
lnsanlar dünya hayatının geçici güzellikleriyle imtihan edilirler. (Tãhã 20/ 131 ). Mal
ve evlât birer imtihan vasıtasıdır (Enfãl 8/28; et-Tegãbün 64/15). Bol rızık veya genel
olarak bir nimet de fitnedir (Zümer 39/49; el-Cin 72/ 17). Buna karşılık insanlar
kederle (Tãhã 20/ 40), çeşitli belâlarla da (et-Tevbe 9/ 126; Hac 22/ 11 ) imtihan
edilirler. Fitneye sebep olan pek çok kötü fiil ve davranış, toplumları içten içe yiyerek
temelden çökmelerine neden olur. Bununu için toplumlar, milli ve manevi değerler
etrafında kenetlenerek, birlik ve beraberlik içerisinde varlıklarını sürdürürler. İslam
dini, fitneyi şiddetle yasakladığı gibi, fitneye götüren fiil ve davranışları da yasaklar.
Bu itibarla müminler, toplumun huzur ve barışı bozucu fitneye sebep olabilecek
tavırlardan sakınırlar. Fitneye kaynaklık edebilecek insanları ya da anlayışlar
konusunda, toplumsal sorumluluklarının bilinçinde olarak hareket ederler. Fertlerin
manevi değerlerine ve toplumun birlik ve beraberliğine zarar veren fitneye zemin
olşuturan tavırlar karşısında fertlerin sorumluluğu yanında eğitimcilere ve
yöneticilere de büyük sorumululuk düşmektedir.

*
Bu vaaz projesi Kurul Uzmanı Abdurrahman Akbaş tarafından hazırlanmıştır.
 IV) Konu İşlenirken Başvurulabilecek Bazı Ayetler

‫نواَتلففتتنةة أنتكنبةر فمنن اَتلقنتفل‬

“ Fitne öldürmekten daha şiddetli bir suçtur.” 1
َََ‫شرر َوُاَرلَخريإر فإرتَنةة َوُإإلَريَناَ عتررَجععوَُن‬
‫َوَُنربعلوُعكرم إباَل ش‬
“Sizi bir fitne olmak üzere şerle de hayırla da deneyip sınarız" 2

Diğer Ayetler İçin Bakınız:

Kalem, 68/10-12; Enfal, 8/46; Al-ı İmran, 3/102,103; Hucurât, 49/6;. Bakara 2/ 102;
Taha 20/40, 85, 90, 131, Mãide 5/ 41, 49; Saffat 37/ 162; el-Hac 22/53; Hadid 57/ 14;
Hucurât, 49/12.

V) Konu İşlenirken Başvurulabilecek Bazı Hadisler

‫ واسلهوُاقللع فيها هكهمثهلل هقوُمم اسستهههمموُا على‬، ‫ا‬ ‫ » همثهمل الهقائللم في محدُولد ا‬:‫صللى ام هعلهسيله وهسالم قال‬
‫عن النبيي ه‬
‫ضهم أسفهلها وكاهن الذيهن في أسفلها إلهذا اسستهقهسوُا لمهن المالء همرَروا هعهلى همسن فهسوُقههمسم فههقاملوُا‬ ‫ضهم أعلهها وبع م‬ ‫سفينمة فصاهر بع م‬
‫س‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫س‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫س‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫م‬
‫ وإلن أخذوا هعلى أيلدُيلهم‬، ‫ فإ لن تهركوُهسم هوهما أرادوا ههلكوُا هجلميعا‬، ‫صيلبنا خرقا هولسم نؤلذ همن فسوُقنا‬‫ه‬ ‫ا‬ ‫س‬ ‫ه‬ ‫ لهسوُ أهانا هخهرسقهنا في ن ه‬:
‫ه‬
« ‫هنجسوُا ونجسوُا هجلميعا ا‬

Nu’mân İbni Beşîr radıyallahu anhümâ’ dan rivayet edildiğine göre, Nebî
sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Allah’ın çizdiği sınırları aşmayarak orada duranlarla bu sınırları aşıp ihlâl edenler,
bir gemiye binmek üzere kur’a çeken topluluğa benzerler. Onlardan bir kısmı geminin
üst katına, bir kısmı da alt katına yerleşmişlerdi. Alt kattakiler su almak istediklerinde
üst kattakilerin yanından geçiyorlardı. Alt katta oturanlar: Hissemize düşen yerden bir
delik açsak, üst katımızda oturanlara eziyet vermemiş oluruz, dediler. Şayet üstte
oturanlar, bu isteklerini yerine getirmek için alttakileri serbest bırakırlarsa, hepsi
birlikte batar helâk olurlar. Eğer bunu önlerlerse, hem kendileri kurtulur, hem de
onları kurtarmış olurlar. 3

، ‫ إلان للمكيل أماممة فتنةا‬:‫صللى ام هعلهسيله وهسالم يقوُل‬ ‫ت رسوُهل ا‬

‫ا ه‬ ‫ رضي ا‬، ‫ض‬
‫ سمع م‬: ‫ قال‬، ‫ا عنه‬ ‫وعن هكسع ل‬
‫ب بلن لعهيا م‬
‫» لفتنهةم أمامتي الهمامل‬

Kâ’b İbni İyâz radıyallahu anhtan rivayetle Resûlullah sallallahu aleyhi ve

sellem’in şöyle buyurmuştur:
“Şüphesiz her ümmetin bir fitnesi vardır. Ümmetimin fitnesi (imtihan vesilesi) de
maldır. ”4

‫صللى امسس هعلهسيسله وهسسالم كسساهن يههتعساوُمذ‬ ‫ا ه‬ ‫ وعسن سعلدُ بن أبي وقاص رضي عسنهم أان هرمسوُل ا‬-
‫ك لمسن أسن أمهراد إلى‬ ‫ك لمهن المجسبلن واسلمبخُلل هوهأعوُمذ بل ه‬ ‫ » اللاهمام إيني أهمعوُمذ بل ه‬: ‫ت لبهؤللء الكللمات‬ ‫صهلوُا ل‬‫مدمبر ال ا‬
.« ‫ك لمسن فلستنهلة الهقبر‬ ‫ وهأعوُمذ بل ه‬، ‫ك لمسن فلستنهلة الرَدُسنيا‬
‫أسرهذل المعمملر هوأمعوُمذ بل ه‬
1
Bakara, 2/191,217.
2
Enbiyã, 21 / 35
3
Buhârî, Şirket 6, III/111.
4
Tirmizî, Zühd, 26 C.IV,569 H.No: 2336
 Sa‘d İbni Ebû Vakkas radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Resûlullah
sallallahu aleyhi ve sellem namazlardan sonra şu duayı okuyarak Allah’a sığınırdı:
“Allahım! Korkaklıktan, cimrilikten sana sığınırım. Erzel–i ömürden sana sığınırım.
Dünya fitnesinden sana sığınırım. Kabir fitnesinden sana sığınırım. ”5

Diğer Hadisler bkz:

Buhãri, "Fiten", 4; Buhãri,`İlim", 24, "Fiten", 5 ; İbn Mãce, "Fiten", 25; Müsned, V,
39, 48, 110; Buhåri, "Fiten", 9, "Menâkıb" 25; Müslim, "Fiten", 10.

VII) Yararlanılabilecek Bazı Kaynaklar

Türkçe Tercüme ve Şerhi: Riyazü’s-Salihîn Peygamber Efendimizden Hayat

Ölçüleri, (Hazırlayanlar) Prof.Dr. M.Yaşar Kandemir, Prof. Dr. İsmail L. Çakan, Doç
Dr. Raşit Küçük, Erkam Yayınları, İstanbul 1997.
İbrahim CANAN, İslam Işığında Fitne Anarşi Ve Sebebleri, Cihan
Kütüphanesi Yay., İstanbul, 1984
Lütfi Şentürk, İslam Dininde Haramlar ve Büyük Günahlar, DİB yayınları
Ankara 1998.
Ali ÇELİK, Hz. Peygamberin Hadislerinde Fitne Sebepleri Özellikleri Çareleri,
Çağlayan Yayl, İzmir, 1997.
Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, “Fitne” Md.

5
Buhârî, Cihâd 25, III, 209.