Μουσική Τεχνολογία Ι

Παραγωγή του ήχου στους συνθετητές

Βασικά δομικά υλικά

• Ταλαντωτής (VCO, voltage controlled oscillator)

• Γεννήτρια θορύβου (noise generator)
• Φίλτρο (VCF, Voltage Controlled Filter)
• Περιβάλλουσα (envelope generator)
• Ταλαντωτής χαμηλής συχνότητας (LFO, Low Frequency Oscillator)
• Μίκτης (mixer)

Ταλαντωτής

(VCO, voltage controlled oscillator

DCO, digitally controlled oscillator)
Παράγει απλές κυματομορφές

(Sine wave) ημιτονοειδής

Αρμονική ταλάντωση

• Πλάτος ταλάντωσης => ένταση του ήχου

• Συχνότητα ταλάντωσης => τονικό ύψος

• Οποιοσδήποτε ήχος μπορεί να αναλυθεί σε ένα άθροισμα από ημιτονοειδής

κυματομορφές με διαφορετική συχνότητα και πλάτος η κάθε μια
• Η σχέση των συχνοτήτων αυτών είναι αρμονική για ήχους με κάποιο
συγκεκριμένο τονικό ύψος

Πχ. μια λα κάποιου μουσικού οργάνου περιέχει τις συχνότητες

440(x1), 880, 1320, 1760, 2200 …….
Δηλαδή 440(x1), 440(x2), 440(x3), 440(x4), 440(x5) …….

Αυτή είναι μια αρμονική σειρά

Φίλιππος Θεοχαρίδης 11/11 1

Μουσική Τεχνολογία Ι

Κυματομορφές που παράγουν οι ταλαντωτές

Εκτός της απλής ημιτονοειδούς κυματομορφής ένας τυπικός ταλαντωτής μπορεί να

παράγει και τις ακόλουθες απλές κυματομορφές (στα σχήματα φαίνεται η κυματομορφή
και το αρμονικό περιεχόμενο):

Square wave (τετραγωνική)

Pulse (παλμός)
(Στην ουσία η τετραγωνική είναι ένας παλμός όπου t1 = t2)

Triangle wave (τριγωνική) sawtooth wave (πριονωτή)

Γεννήτρια θορύβου

(Noise generator)
Παράγει θόρυβο – ήχος που περιέχει όλες τις συχνότητες

• Λευκός θόρυβος – όλες οι συχνότητες στην ίδια ένταση

• Ροζ θόρυβος – οι χαμηλές συχνότητες δυνατότερα

Φίλτρο

(VCF, Voltage Controlled Filter

DCF, Digitally Controlled Filter)

Φίλιππος Θεοχαρίδης 11/11 2

Μουσική Τεχνολογία Ι

Κόβει (φιλτράρει) συχνότητες

Διάφοροι τύποι
• Low pass – περνάνε οι χαμηλές, κόβονται οι ψηλές
• High pass – το ανάποδο
• Band pass – περνάει μια περιοχή γύρω από μια συχνότητα
• Band stop – κόβεται αυτή ή περιοχή

LP

HP

BP

BS

Resonance ￐
_ﾹ ______ __
_________ ____
__ _________

Roll -off ￐ ﾹ ___

_ﾹ _____ _______ ______
__ dB/oct

_________ _ﾹ ___ﾹ __ (Cutoff frequency ) ￐

_ _________ ____ _ﾹ ___ __ ____ _____3dB __________

Περιβάλλουσα

(Envelope generator)
Ελέγχουμε την ένταση του ήχου στο χρόνο και όχι μόνο.

Attack Decay Sustain Release

Τυπική ADSR περιβάλλουσα

Φίλιππος Θεοχαρίδης 11/11 3

Μουσική Τεχνολογία Ι

Ταλαντωτής χαμηλής συχνότητας

(LFO, Low Frequency Oscillator)

Ένας ταλαντωτής με εύρος συχνοτήτων 0 – 20 Hz (κάτω από το κατώφλι της ακοής)

Χρησιμοποιείται για να παράγει
• Βιμπράτο (αν ελέγχει τη συχνότητα)
• Τρέμολο (αν ελέγχει την ένταση) κ.α.

Μίκτης (mixer)

Συνδυάζει τον ήχο από πολλές πηγές (ταλαντωτές, γεννήτριες θορύβου..)

Μέθοδοι παραγωγής (σύνθεσης) ήχου των

συνθετητών (synthesizers)
Αφαιρετική (Subtractive)

• Ξεκινάμε από απλές κυματομορφές (με πλούσιο αρμονικό περιεχόμενο όμως) που
παράγονται από 2 με 3 ταλαντωτές και αφαιρούμε συχνότητες με τη βοήθεια
φίλτρων
• Κλασσική μέθοδος σύνθεσης των αναλογικών συνθετητών
• Όχι και τόσο “πιστά” αποτελέσματα

Τυπική διάταξη ενός μικρού αναλογικού συνθετητή

Φίλιππος Θεοχαρίδης 11/11 4

Μουσική Τεχνολογία Ι

Προσθετική (additive)

• Ξεκινάμε από πολλούς ταλαντωτές με ημιτονοειδή κυματομορφή και τους

προσθέτουμε για να δημιουργήσουμε κάτι πιο σύνθετο
• Απλή στη θεωρία, πολλή δύσκολη στην πράξη λόγω του μεγάλου αριθμού
αρμονικών των φυσικών ήχων
• Πολύ λίγοι συνθετητές χρησιμοποιούν αυτή τη μέθοδο

Διαμόρφωση συχνότητας (frequency modulation, fm)

Γενικά
• Διαμορφώνουμε τη συχνότητα ενός ή περισσότερων ταλαντωτών με τη
συχνότητα ενός ή περισσότερων ταλαντωτών
• Αυτό παράγει καινούριες συχνότητες
• Με λίγους ταλαντωτές μπορούμε να πετύχουμε αρκετά πολύπλοκους ήχους
• Δυσκολία στην πρόβλεψη του αποτελέσματος

Λειτουργία
Στην απλούστερή της μορφή χρησιμοποιούμε 2 ταλαντωτές, έναν ως Φορέα (Carrier)
και έναν ως Διαμορφωτή (Modulator) συνδεδεμένους όπως στο σχήμα παρακάτω.
fm d
fm:
fc:
Modulator d:
osc fc
(

+ A
_________ ________ __
_________ _____
Carrier ( ______ ________ __
osc _ : ______ _____
________ ___)

Audio out

Συχνότητες που παράγονται

______)
• fc + fm, fc + 2fm, fc + 3fm, ................ fc + nfm
• fc – fm, fc - 2fm, fc - 3fm, ...............fc – nfm
fmax έχει να κάνει με την ένταση του διαμορφωτή (d (deviation)), όσο μεγαλώνει
(______ ____) τόσο
περισσότερες συχνότητες προστίθενται αλλά “τρώνε” ενέργεια από την fc.

Φίλιππος Θεοχαρίδης 11/11 5

Μουσική Τεχνολογία Ι

Παράδειγμα 1
c = 200Hz, m = 100Hz (c/m = 2/1)

• 200 + 100 = 300, 200 + 2*100 = 400, 200 + 3*100 = 500 ……….
• 200 – 100 = 100, 200 – 2*100 = 0, 200 – 3*100 = -100 ………

αρνητικές τιμές => διαφορά φάσης 180 μοίρες αλλά δεν ακυρώνονται τελείως γιατί δεν
έχουν ίδια ένταση. Άρα υπάρχουν όλες οι αρμονικές της fc
Παράδειγμα 2
c = 200Hz, m = 400Hz (c/m = ½)

• 200 + 400 = 600, 200 + 2*400 = 1000, 200 + 3*400 = 1400 ……….
• 200 – 400 = -200, 200 – 2*400 = -600, 200 – 3*400 = -1000 ……..

200 600 1000 1400 ...... => μονές αρμονικές

Παράδειγμα 3
c = 200Hz, m = 435Hz (c/m = 0.4597...)

235 635 670 1070 1105 1505 .... => αποτέλεσμα μη αρμονικό

Συμπεράσματα

• Όταν ο λόγος c/m είναι εύκολο νούμερο (1, 2, ½ κτλ) τότε το αποτέλεσμα είναι
αρμονικό
• Αν είναι “περίεργο” τότε είναι μη αρμονικό

Το d (ένταση του διαμορφωτή) έχει να κάνει με το πόσες συχνότητες θα είναι αρκετά

δυνατές ώστε να επιδράσουν στο αποτέλεσμα.
Ο λόγος c/m έχει να κάνει με το ποιες θα είναι αυτές οι συχνότητες.

Οι περισσότεροι συνθετητές χρησιμοποιούν από 4 μέχρι 6 ταλαντωτές συνδεδεμένους με

διάφορους τρόπους μεταξύ τους όπως στα μοντέλα της δεκαετίας του '80 και των αρχών
του ΄90 της Yamaha.
Native instruments FM 8
Software synthesizer που προσομοιάζει το DX7 της Yamaha (με αρκετές βελτιώσεις),
έναν από τους πρώτους συνθετητές που χρησιμοποίησαν την fm σαν τρόπο σύνθεσης
ήχου.
Έχει 6 operators (ζευγάρια ταλαντωτή – περιβάλλουσας) τα οποία μπορούν να δράσουν
ως διαμορφωτές ή φορείς ή και τα δύο, για τους υπόλοιπους operators ή και τον εαυτό
τους (feedback).

Φίλιππος Θεοχαρίδης 11/11 6

Μουσική Τεχνολογία Ι

Δειγματοληψία (sampling)

• Σαν την αφαιρετική αλλά με πηγή δείγματα (ηχογραφήσεις) ήχων αντί για απλές
κυματομορφές
• Δεν είναι ακριβώς “σύνθεση” ήχου
• Πιο πιστοί φυσικοί ήχοι

Φυσική και αναλογική μοντελοποίηση (physical and analogue

modeling)

• Αναπαράγει τον φυσικό τρόπο με τον οποίο παράγει ήχο ένα όργανο (φτιάχνει
ένα μοντέλο του οργάνου στον υπολογιστή)
• (Ένα αναλογικό ηλεκτρονικό κύκλωμα στην περίπτωση ενός αναλογικού
συνθετητή)
• “Βαριά” για τους υπολογιστές

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία

• Sound Synthesis and Sampling / Martin Russ

Κεφ 3. Making Sounds with Analogue Electronics, σελ. 99-146 (γενικά και
αφαιρετική)
Κεφ 5.1 Making Sounds with Digital Electronics (FM)
• Εγχειρίδια χρήσης συνθετητών Native Instruments Pro53 (αφαιρετική) και FM8
(fm), Apple Logic Sculpture (φυσική μοντελοποίηση)

Φίλιππος Θεοχαρίδης 11/11 7