Armatura

Zajednički rad betona i armature

Osnove proračuna AB konstrukcija

BETONSKE KONSTRUKCIJE 1
Osnovne akademske studije, V semestar

Prof dr Stanko Brčić

email: stanko@np.ac.rs

Departman za Tehničke nauke,

GRAÐEVINARSTVO
Državni Univerzitet u Novom Pazaru

2014/15

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura
Zajednički rad betona i armature
Osnove proračuna AB konstrukcija

Sadržaj

1 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Karakteristike čelika za armiranje

2 Zajednički rad betona i armature

Naponi prianjanja i sidrenje armature
Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Raspoređivanje i oblikovanje armature

3 Osnove proračuna AB konstrukcija

Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Teorija dopuštenih napona
Teorija graničnih stanja

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Zajednički rad betona i armature
Karakteristike čelika za armiranje
Osnove proračuna AB konstrukcija

Sadržaj

1 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Karakteristike čelika za armiranje

2 Zajednički rad betona i armature

Naponi prianjanja i sidrenje armature
Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Raspoređivanje i oblikovanje armature

3 Osnove proračuna AB konstrukcija

Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Teorija dopuštenih napona
Teorija graničnih stanja

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Zajednički rad betona i armature
Karakteristike čelika za armiranje
Osnove proračuna AB konstrukcija

Čelik za armirani beton

Vrste čelika za armiranje

Za klasično armirane AB konstrukcije se koristi:
glatka armatura (GA)
rebrasta armatura (RA)
armaturne mreže: glatke (MAG) ili orebrene (MAR) šipke
Bi-armatura (BiA)
Za prethodno napregnute konstrukcije se koriste i kablovi (ili
užad) od visokovrednih čelika
Za spregnute konstrukcije se koriste i valjani čelični profili i
limovi

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Zajednički rad betona i armature
Karakteristike čelika za armiranje
Osnove proračuna AB konstrukcija

Čelik za armirani beton

Glatka armatura (GA 240/360)

Glatka armatura (GA) se pravi od mekog, vruće valjanog
betonskog čelika
Isporučuje se u koturovima za profile Φ5, 6, 8, 10 i 12 mm, a u
šipkama za profile Φ14, 16, 18, 20, 22, 25, 28, 32 i 36 mm
Kvalitet čelika, odn. oznaka kvaliteta glatke armature je
GA 240/360
Prvi broj je karakteristična granica razvlačenja σv izražena u
MPa, a drugi broj je karakteristična čvrstoća pri kidanju fak
Površina ove armature je glatka (odatle i potiče naziv), a zbog
velike duktilnosti i male čvrstoće često se zove i meka armatura
Glatka armatura se pravi od mekog čelika sa oznakama Č 0200
i Č 0300
Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1
 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Zajednički rad betona i armature
Karakteristike čelika za armiranje
Osnove proračuna AB konstrukcija

Čelik za armirani beton

Rebrasta armatura (RA 400/500)

Rebrasta armatura (RA) se pravi od visokovrednog prirodno
tvrdog vruće valjanog orebrenog čelika
Rebrasta armatura po obimu ima rebra promenljivog poprečnog
preseka u obliku srpa (dijagonalno ili upravno na šipke)
Kvalitet čelika, odn. oznaka kvaliteta rebraste armature je
RA 400/500, gde je σv =400 MPa, a fak =500 MPa
Ima dve vrste rebraste armature
- RA 400/500-1 (označava se sa RA-1, oznaka čelika Č 0550)
- RA 400/500-2 (označava se sa RA-2, oznaka čelika Č 0551)

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Zajednički rad betona i armature
Karakteristike čelika za armiranje
Osnove proračuna AB konstrukcija

Čelik za armirani beton

Rebrasta armatura (RA 400/500)

Armatura RA 400/500-1 se izrađuje od čelika sa nešto većim
sadržajem ugljenika i ne sme da se koristi za armiranje
dinamički opterećenih AB konstrukicja
Zbog toga, kao i zbog malog izbora profila (Φ6 do Φ14),
armatura RA-1 se praktično ne koristi
Armatura RA 400/500-2 se isporučuje u profilima Φ6, 8, 10,
12, 14, 16, 19, 22, 25, 28, 32, 36 i 40 mm
Rebrasta armatura se u projektima obično označava samo sa
RA 400/500, a podrazumeva se da je to RA 400/500-2

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Zajednički rad betona i armature
Karakteristike čelika za armiranje
Osnove proračuna AB konstrukcija

Čelik za armirani beton

Zavarene armaturne mreže (MA 500/560)

Zavarene armaturne mreže su hladno vučene žice, kvaliteta
500/560, od
- glatkog čelika (MAG 500/560)
- orebrenog čelika (MAR 500/560)
Mreže se formiraju zavarivanjem žica (glatkih ili orebrenih)
pod pravim uglom
Dve vrste armaturnih mreža u zavisnosti od konfiguracije žica:
- Q mreže . . . isti prečnici žica u oba pravca, sa jednakim
razmacima u oba pravca (kvadratna okca)
R mreže . . . različiti prečnici žica: u jednom pravcu glavna, u
drugom podeona armatura (pravougaona okca)

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Zajednički rad betona i armature
Karakteristike čelika za armiranje
Osnove proračuna AB konstrukcija

Čelik za armirani beton

Bi armatura (BiA 680/800)
Bi-armatura je specijalno oblikovana armatura od hladno
vučene žice (oblik “merdevina”)
Formiraju je dve paralelne žice prečnika Φ3.1mm do Φ11.3mm
od čelika kvaliteta 680/800
Dve paralelne žice su međusobno vezane zavarivanjem
upravnim prečkama od mekog čelika 240/360
Kod nas se Bi-armatura retko upotrebljava

Upotreba armature u AB konstrukcijama

Za armiranje linijskih konstrukcija koristi se isključivo GA i RA
Za armiranje površinskih konstrukcija (ploče, ljuske, zidovi),
pored GA i RA, koriste se i zavarene armaturne mreža MA
Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1
 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Zajednički rad betona i armature
Karakteristike čelika za armiranje
Osnove proračuna AB konstrukcija

Vrste čelika za armiranje

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Zajednički rad betona i armature
Karakteristike čelika za armiranje
Osnove proračuna AB konstrukcija

Vrste čelika za armiranje

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Zajednički rad betona i armature
Karakteristike čelika za armiranje
Osnove proračuna AB konstrukcija

Sadržaj

1 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Karakteristike čelika za armiranje

2 Zajednički rad betona i armature

Naponi prianjanja i sidrenje armature
Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Raspoređivanje i oblikovanje armature

3 Osnove proračuna AB konstrukcija

Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Teorija dopuštenih napona
Teorija graničnih stanja

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Zajednički rad betona i armature
Karakteristike čelika za armiranje
Osnove proračuna AB konstrukcija

Dijagram σ − ε za čelike različitog kvaliteta

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Zajednički rad betona i armature
Karakteristike čelika za armiranje
Osnove proračuna AB konstrukcija

Čelik za armirani beton

Dijagram σ − ε za čelike različitog kvaliteta

Oblik σ − ε zavisi od vrste čelika, ali generalno, za niže
vrednosti napona, sve do granice razvlačenja, veza je linearna,
posebno za vruće valjane čelike (GA, RA)
Kod GA i RA se granica razvlačenja usvaja i kao tehnička
granica elastičnosti
GA i RA su vrlo žilavi čelici, kod kojih se dostižu znatnije
dilatacije pri kidanju (kod GA čak i 30‰, a za RA ≈10-15‰)
Posle prekoračenja granice razvlačenja, čelik se, praktično,
plastično deformiše (velike dilatacije pri malim priraštajima
napona)

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Zajednički rad betona i armature
Karakteristike čelika za armiranje
Osnove proračuna AB konstrukcija

Čelik za armirani beton

Dijagram σ − ε za čelike različitog kvaliteta

Za hladno vučene čelike (MA i BiA) granica razvlačenja nije
jasno izražena, pa se definiše konvencionalna tehnička granica
razvlačenja
To je napon pri kome zaostala (nepovratna) dilatacija posle
rasterećenja uzorka iznosi 0.2‰ i označava se kao σ02
Pri tome se granica elastičnosti definiše kao napon pri kome je
nepovratna dilatacija posle rasterećenja jednaka 0.1‰ i
označava se sa σ001

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Zajednički rad betona i armature
Karakteristike čelika za armiranje
Osnove proračuna AB konstrukcija

Dijagram σ − ε za čelike različitog kvaliteta

vruće valjani čelici hladno vučeni čelici

(GA i RA) (MA i BiA)

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Zajednički rad betona i armature
Karakteristike čelika za armiranje
Osnove proračuna AB konstrukcija

Čelik za armirani beton

Modul elastičnosti čelika za armiranje

Vrednost modula elastičnosti za glatku i rebrastu armaturu
(vruće valjani čelici) je

Ea = 200 ÷ 210 [GPa]

Vrednost modula elastičnosti za čelike obrađene na hladno

(MA i BiA) je nešto niža

Ea = 190 ÷ 200 [GPa]

što je posledica tehnološkog postupka proizvodnje

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Zajednički rad betona i armature
Karakteristike čelika za armiranje
Osnove proračuna AB konstrukcija

Čelik za armirani beton

Zapreminska težina čelika za armiranje

Zapreminska težina čelika za armiranje je

γ = 78.5 kN/m3

Koeficijent linearne termičke dilatacije je za sve čelike

αt = 1.0 × 10−5 1/◦ C

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Sadržaj

1 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Karakteristike čelika za armiranje

2 Zajednički rad betona i armature

Naponi prianjanja i sidrenje armature
Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Raspoređivanje i oblikovanje armature

3 Osnove proračuna AB konstrukcija

Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Teorija dopuštenih napona
Teorija graničnih stanja

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Osnovne pretpostavke
U AB konstrukcijama, načelno, sile deluju direktno na beton
Armatura je napregnuta posredno, zahvaljujući njenoj vezi sa
betonom
Jedna od osnovnih pretpostavki u proračunu AB konstrukcija
je čvrsta veza betona i armature

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Osnovne pretpostavke
To znači da se smatra da nema klizanja između dva materijala
Ovo se ostvaruje pomoću napona prianjanja između betona i
armature
Kod GA se prianjanje ostvaruje preko sila adhezije, a kod RA
preko kombinacije sila adhezije i napona smicanja koji se
javljaju zbog prisustva rebara

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Prianjanje i trenje RA u vezi sa betonom

otpori čupanju RA oblici loma između betona i RA

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Naponi prianjanja - GA
Kod glatkih profila armature naponi prijanjanja nastaju usled
pojave hemijske adhezije između cementnog tela i površine
šipke
To je jedan od razloga da se pri izradi betona za AB
konstrukcije zahteva min 250 kg cementa po m3 betona
Ipak, pri određenim (relativno niskim) naponima dolazi do
manjeg proklizavanja šipke, uz smanjenje adhezije

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Naponi prianjanja - GA
Dalja veza između glatke armature i betona ostvaruje se
pojavom sile trenja koja u velikoj meri zavisi od hrapavosti
površine šipki armature
Lom, tj. kompletno proklizavanje šipke, dostiže se kada se
prekorače granične vrednosti čvrstoća napona adhezije i trenja

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Narušena veza RA i betona u blizini prsline

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Naponi prianjanja i trenje - RA

Kod rebrastih profila armature granični naponi prijanjanja se
znatno povećavaju zbog postojanja rebara
Osim toga, veza između armature i betona je bitno povećana
zbog napona smicanja koji se javljaju delovanjem rebara na
okolni beton
Geometrija rebara utiče na napone smicanja a time i na čvrstu
vezu između rebraste šipke i betona
Imajući u vidu još i veće vrednosti čvrstoća RA u odnosu na
GA, kao i praktično istu cenu, više se koristi RA nego GA

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Sidrenje armature u beton

Da bi se obezbedio pravilan rad AB konstrukcije u celini,
neophodno je da se izvrši pravilno sidrenje zategnute armature
u betonsku masu
Time se sila zatezanja sa armature postepeno prenosi na okolni
beton i na određenoj dužini, na dužini sidrenja `s , postepeno
se gubi u armaturi

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Sidrenje armature u beton

Najjednostavniji postupak sidrenja je produžavanje armature
za dužinu sidrenja, dalje od preseka u kom armatura prestaje
da bude potrebna za prijem uticaja (zatezanja)
Na taj način se obezbeđuje prenos sile iz armature u beton
putem napona prianjanja

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Sidrenje armature u beton

Šipke armature mogu na krajevima da budu prave ili da imaju
kuke (zavisno od vrste i opterećenja armature)
Osim toga, armatura može da se sidri i povijanjem u petlju ili
pomoću zavarenih poprečnih šipki i sl.
Dužina sidrenja armature je dužina na kojoj se vrši prenos sile
iz armature na beton
Dužina sidrenja zavisi od sledećih faktora:
- vrste čelika
- marke betona
- prečnika armature
- položaja šipke u elementu

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Sidrenje armature u beton

Pložaj šipke u elementu, tj. položaj armature u toku
betoniranja, utiče na adheziju između betona i armature:
- uslovi dobre adhezije . . . šipke nagnute prema horizontali pod
uglom od 45◦ odnosno 90◦ , kao i koso povijene ili horizontalne
šipke koje su udaljene više od 30cm od gornje ivice elementa
pri betoniranju
- uslovi loše adhezije . . . koso povijene ili horizontalne šipke koje
su udaljene manje od 30cm od gornje ivice elementa pri
betoniranju

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Sidrenje armature u beton

Dužina sidrenja se izračunava iz uslova ravnoteže sila
Dijagram napona prianjanja između armature i betona je
krivolinijski, ali se usvaja osrednjeni konstantna napon
prianjanja τp

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Sidrenje armature u beton

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Sidrenje armature u beton

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Sidrenje armature u beton

Ako je površina poprečnog preseka šipke Aa , σv granični
napon razvlačenja čelika, a γu usvojeni koeficijent sigurnosti
(γu = 1.8), onda je sila zatezanja u šipki usidrene armature Za
data kao:
1 granični napon čelika pomnožen sa površinom šipke i
redukovano sa koeficijentom sigurnosti
Aa σ v
Za =
γu
2 napon prianjanja τp pomnožen sa obimom šipke Oa i sa
dužinom sidrenja `s
Za = τp Oa `s

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Sidrenje armature u beton

Iz ova dva izraza (eliminacijom Za ) se dobija dužina sidrenja

Aa σ v
`s =
τp Oa γu

Ako se prečnik šipke označi sa Φ, imajući u vidu izraze za

površinu i obim šipke, dobija se dužina sidrenja

Φ σv
`s =
4 γu τp

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Sidrenje armature u beton

Napon prianjanja τp je propisan Pravilnikom BAB 87 u
zavisnosti od marke betona i vrste armature
Za uslove dobre adhezije napon prianjanja τp , izražen u MPa,
dat je tabelarno:
Vrsta Marka betona MB
armature 15 20 30 40 50 60
GA 0.60 0.67 0.76 0.85 0.92 0.98
RA 1.20 1.40 1.75 2.10 2.45 2.80
Za uslove loše adhezije napone prianjanja τp date u tabeli
treba smanjiti za trećinu (čime se povećava `s )

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Uobičajeno sidrenje armature

- zategnuta GA . . . sidri se sa polukružnom šipkom na kraju

pravog dela
- zategnuta RA . . . sidri se pravim delom ili pravougaonom
kukom na kraju
- pritisnuta GA i RA . . . sidri se pravim delom bez kuke
Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1
 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Efektivna dužina sidrenja

Za armaturu koja se sidri na slobodnim osloncima greda,
ankerovanje se vrši na efektivnoj dužini sidrenja
σa,ef
`s,ef = α `s ≥ `s,min
σa
gde je
- `s . . . dužina sidrenja
- σa , σa,ef . . . dopušteni napon i efektivni napon u usidrenoj
armaturi
- α . . . koeficijent za oblikovanje završetka usidrene armature:
α = 1 za sidrenje bez kuka i α = 2/3 za sidrenje sa kukama
- `s,min . . . minimalna dužina sidrenja:
`s,min = 0.5`s ≥ 10Φ ≥ 15 cm

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Sadržaj

1 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Karakteristike čelika za armiranje

2 Zajednički rad betona i armature

Naponi prianjanja i sidrenje armature
Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Raspoređivanje i oblikovanje armature

3 Osnove proračuna AB konstrukcija

Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Teorija dopuštenih napona
Teorija graničnih stanja

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Nastavljanje armature
Armatura profila Φ ≤ 12mm (žice) se isporučuje u koturovima,
a armatura Φ >12mm (šipke) u pravolinijskim šipkama (dužine
do 12 m)
To je uslovljeno ograničenjima pri proizvodnji i transportu
Imajući to u vidu, pri ugrađivanju armature u AB konstrukciju,
neophodno je nastavljanje armature
Kontinuitet (odn. nastavljanje) armature se vrši:
- preklapanjem armature
- zavarivanjem armature
Retko, kontinuitet armature se obezbeđuje i pomoću
mehaničkih nastavaka

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Nastavljanje armature preklapanjem

Nastavljanje armature preklapanjem se najčešće koristi
Prenos sile sa jedne šipke na drugu se ostvaruje posredstvom
betona, pa mora da se obezbedi dovoljna dužina preklapanja `p
Čist razmak između šipki koje se nastavljaju treba da bude što
manji (max 4cm ili 4Φ)
Razmak između dva susedna preseka u kojima se nastavlja
armatura treba da je minimum 1.5 `p
Dužina preklapanja `p (načelno je jednaka dužini sidrenja)
definisana je u BAB 87 sa

`p = α1 `s,ef ≥ 0.5 `s ≥ 15 Φ ≥ 20cm

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Nastavljanje armature - koeficijent α1

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Nastavljanje armature preklapanjem

Najveći dozvoljeni % nastavljanja armature preklapanjem u
jednom preseku je
- za zategnutu RA . . . 100% za Φ < 16, a 50% za Φ ≥ 16
- za zategnutu GA . . . 50% za Φ < 16, a 25% za Φ ≥ 16
- za pritisnutu RA i GA . . . 100%
Kada se šipke Φ ≥ 16 nastavljaju preklapanjem, ili kada se u
jednom preseku nastavlja više od 50%, potrebno je da se
nastavci osiguraju uzengijama (poprečnom armaturom)
Uzengije se postavljaju na dužini preklapanja, a najveći
dozvoljeni razmak uzengija je 5Φ

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Nastavljanje armature Φ ≥ 16

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Nastavljanje armature zavarivanjem

Nastavljanje armature zavarivanjem može da se vrši:
- sučeonim zavarivanjem
- preklapanjem i međusobnim zavarivanjem dve šipke na
određenoj dužini
- pomoću dodatnih šipki (podvezica)
Nastavljanje armature zavarivanjem je znatno skuplje od
nastavljanja preklapanjem
Ipak, za značajnije pozicije armature opravdano je nastavljanje
zavarivanjem

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Nastavljanje armature zavarivanjem

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Zaštitni sloj betona

Zaštitni sloj betona je najmanje rastojanje od bilo koje šipke

armature u AB elementu do najbliže površine betona
Minimalni zaštitni slojevi betona se propisuju u cilju
sprečavanja korozije armature unutar AB elemenata
U isto vreme, time je armatura obuhvaćena dovoljnom
količinom betona koja obezbeđuje neophodnu adheziju za
prenos sila između betona i čelika

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Zaštitni sloj betona

Osnovni parametri koji utiču na usvajanje debljine zaštitnog
sloja su:
- vrsta AB elementa (grede, ploče, ljuske, . . . )
- stepen agresivnosti sredine
- marka betona
- prečnik i vrsta armature
- način ugradnje betona

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Min zaštitni sloj betona do armature, uključujući i uzengije:

Za slabo agresivne sredine i za betoniranje na licu mesta
- a0 = 1.5 cm . . . za ploče, ljuske, zidove, za rebraste
međuspratne konstrukcije
- a0 = 2.0 cm . . . za grede, stubove i ostale elemente
Korekcije debljine zaštitnog sloja, koje se kumulativno
usvajaju:
- a0 + 0.5 cm . . . za AB elemente u umereno agresivnim
sredinama
- a0 + 1.5 cm . . . za AB elemente u jako agresivnim sredinama
Osim povećanja debljine zaštitnog sloja vezano za agresivnost
sredine, postoje i dodatni razlozi za korekciju a0

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Min zaštitni sloj betona do armature, uključujući i uzengije:

Korekcije debljine zaštitnog sloja, koje se kumulativno usvajaju
- nastavak:
- a0 + 0.5 cm . . . za betone MB < 25
- a0 + 0.5 cm . . . ako površina betona nije dostupna kontroli
- a0 + 1.0 cm . . . ako se beton izvodi sa klizajućom oplatom
- a0 + 1.0 cm . . . ako naknadna obrada površine izaziva
oštećenja zaštitnog sloja
- a0 - 0.5 cm . . . za montažne elemente proizvedene u fabričkim
uslovima
Čist zaštitni sloj ne sme da bude manji od prečnika
upotrebljene armature: a0 > Φ

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zaštitni slojevi betona - osnovno

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zaštitni slojevi betona kod AB greda

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Različiti oblici distancera armature od oplate

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Različiti oblici distancera armature od oplate

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Različiti oblici distancera armature od oplate

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Različiti oblici distancera armature od oplate

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Različiti oblici distancera armature od oplate

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Različiti oblici distancera armature od oplate

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Sadržaj

1 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Karakteristike čelika za armiranje

2 Zajednički rad betona i armature

Naponi prianjanja i sidrenje armature
Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Raspoređivanje i oblikovanje armature

3 Osnove proračuna AB konstrukcija

Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Teorija dopuštenih napona
Teorija graničnih stanja

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Raspoređivanje armature u preseku

Ispravan raspored armature u preseku obezbeđuje uslove za:
- efikasnu ugradnju betona
- postizanje dobrog kvaliteta zaštitnog sloja betona
- efikasno prianjanje betona i armature
Propisima se definiše minimalan čist horizontalan (eh ) i čist
vertikalan (ev ) razmak između paralelnih pojedinačnih profila
armature (D je veličina nominalno najvećeg zrna agregata)

 3.0 cm


eh = ev ≥ max Φ a00 = a0 + Φu
0.8D


Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Čisti razmaci između šipki u preseku

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Raspoređivanje armature u preseku

Generalno, čist razmak između pojedinačnih profila treba de se
usvoji nešto veći od minimalno dopuštenih vrednosti prema
propisima
Ako je za prijem uticaja potrebna velika količina armature,
profili mogu da se grupišu u svežnjeve
Svežanj podrazumeva najviše 4 profila armature (grupisane
tako da se u istoj ravni ne nalaze više od 2 profila bez razmaka)

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Oblikovanje armature - podužne šipke

Generalno, oblik armature treba da bude što jednostavniji
Podužna armatura kod linijskih nosača se ugrađuje u obliku
pravih ili povijenih šipki
Povijanje armature (iz donje zone u gornju) se koristi ipak ređe
(zbog jednostavnijeg izvođenja)
Podužna armatura se završava kao prava ili sa kukama

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Oblikovanje armature - podužne šipke

Zategnuta RA se najčešće završava kao prava, ređe sa kukama
pod uglom od 90◦
Zategnuta GA se najčešće završava sa kukama pod uglom od
180◦ (zbog poboljšanog sidrenja)
Pritisnute šipke RA i GA se završavaju kao prave (bez kuka),
zbog lakše ugradnje betona

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Oblikovanje armature - podužne šipke

Oblikovanje povijene armature i kuka na krajevima šipki vrši se
savijanjem šipki oko čeličnog cilindra (“trna”)
Prečnik trna zavisi od vrste i prečnika šipke koja se savija
Ako je trn manjeg prečnika od dozvoljenog, pri savijanju šipke
može da dođe do pojave prslina na šipki
To je posebno bitno kod RA, jer je RA manje žilava i teže se
savija (zato su kuke kod RA od 90◦ )

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Oblikovanje armature - uzengije

Uzengije kod linijskih nosača se oblikuju kao zatvorene
Zatvaranje uzengija se vrši na uglovima poprečnog preseka
(oko podužne šipke)
Zatavranje se obezbeđuje kukama bez preklapanja

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Zajednički rad betona i armature

Oblikovanje armature - uzengije

Kada se uzengije koriste za prijem uticaja od torzije, uzengije
su zategnute po celom obimu preseka
U tom slučaju se zatvaranje uzengija vrši preklapanjem po
kraćoj stranici poprečnog preseka, sa kukama na oba kraja
Uobičajeni prečnici šipki za uzengije su Φ8, 10, 12 za uzengije
od RA, a za uzengije od GA mogu i nešto veći prečnici, do Φ16

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Oblikovanje glatke podužne armature

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Oblikovanje uzengija od glatke armature

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Oblikovanje rebraste podužne armature

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Naponi prianjanja i sidrenje armature
Zajednički rad betona i armature Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Osnove proračuna AB konstrukcija Raspoređivanje i oblikovanje armature

Oblikovanje uzengija od rebraste armature

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Sadržaj

1 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Karakteristike čelika za armiranje

2 Zajednički rad betona i armature

Naponi prianjanja i sidrenje armature
Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Raspoređivanje i oblikovanje armature

3 Osnove proračuna AB konstrukcija

Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Teorija dopuštenih napona
Teorija graničnih stanja

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Načelni postupak proračuna konstrukcija

1 Sagledavanje konstrukcije na bazi arhitektonskog projekta
(AutoCAD i papirni oblik crteža)
2 Formiranje računskog modela konstrukcije (uz usvajanje
odgovarajućih jednoznačno definisanih pozicija konstrukcije -
svaka ploča, greda, stub, . . . imaju svoju jedinstvenu oznaku)
3 Analiza i usvajanje opterećenja koje deluje ili može da deluje
na konstrukciju

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Načelni postupak proračuna konstrukcija

4 Proračun računskog modela konstrukcije: određivanje sila u
preseku, reakcija oslonaca, deformacije (ugiba), formiranje
odgovarajućih kombinacija opterećenja
5 Dimenzionisanje svih elemenata konstrukcije
6 Prikazivanje rezultata: tekstuelna i grafička dokumentacija
(statički proračun, plan oplate, plan i specifikacija armature)

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Analiza opterećenja
Klasifikacija opterećenja koje deluje, ili može da deluje, na
konstrukciju na:
Osnovna opterećenja (stalna, povremena ili korisna
opterećenja, uticaji snega, vetra, pritisak tla, vode, . . . )
Dopunska opterećenja (uticaji temperature, skupljanja i
tečenja beona, sila kočenja i bočnih udara vozila, . . . )
Naročita opterećenja (uticaj zemljotresa, uticaj eksplozije,
neravnomerno sleganje oslonaca, uticaj leda na rečne stubove,
udari vozila, . . . )

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Načelni postupak proračuna konstrukcija

Statički uticaji u poprečnim presecima AB konstrukcija se
proračunavaju postupcima Teorije konstrukcija (na bazi
linearne Teorije elastičnosti)
Međutim, Pravilnik BAB 87 dopušta da se proračun izvrši i
prema
- Teoriji elastičnosti sa ograničenom preraspodelom statičkih
uticaja
- Teoriji plastičnosti (recimo, granične linije loma u proračunu
ploča itd)
- Nelinearim teorijama

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Dimenzionisanje preseka AB elemenata

Dimenzionisanje poprečnih preseka AB elemenata je

određivanje potrebnih dimenzija i kvaliteta betonskog i čeličnog
dela preseka: određivanje oblika, dimenzija preseka i MB
(betonski deo), kao i određivanje vrste, količine, rasporeda i
oblika armature u preseku, a u skladu sa najnepovoljnijim
kombinacijama sila u preseku

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Dimenzionisanje preseka AB elemenata

Postoje dva osnovna pristupa u dimenzionisanju AB preseka
1 Teorija dopuštenih napona
2 Teorija graničnih stanja
Usvojen presek (i beton i armatura) moraju da sa dovoljnom
sigurnošću prihvate i prenose spoljašnje uticaje (sile u preseku)
od svih, a posebno najnepovoljnijih kombinacija opterećenja

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Dimenzionisanje preseka prema Teoriji graničnih stanja

Teorija graničnih stanja se sastoji iz
1 Graničnih stanja nosivosti (Ultimate Limit State)
2 Graničnih stanja upotrebljivosti (Ultimate Serviceability State)
Granična stanja upotrebljivsti se sastoje iz
- Graničnih stanja prslina
- Graničnih stanja deformacija
- Graničnih stanja vibracija (ponekad)
- Graničnih stanja napona (ponekad)

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Sadržaj

1 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Karakteristike čelika za armiranje

2 Zajednički rad betona i armature

Naponi prianjanja i sidrenje armature
Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Raspoređivanje i oblikovanje armature

3 Osnove proračuna AB konstrukcija

Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Teorija dopuštenih napona
Teorija graničnih stanja

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Teorija dopuštenih napona

Metoda proračuna prema dopuštenim naponima (zove se još i
Klasična ili n teorija) bila je u upotrebi do 70-tih, 80-tih godina
prošlog veka
U SFRJ (odn. u Srbiji) je n teorija napuštena 1989. god., 2
godine posle stupanja na snagu Pravilnika BAB 87
Razlozi napuštanja Klasične n teorije su:
- n teorija ne daje odgovor na pitanje stvarne sigurnosti preseka i
konstrukcije u celini u odnosu na lom i na pojavu prslina
- nije postignut isti stepen sigurnosti, racionalnosti i
ekonomičnosti u svim elementima jedne konstrukcije
- ne se vodi računa o stvarnim reološkim osobinama materijala,
posbno betona

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Teorija dopuštenih napona

Bez obzira što je proračun AB konstrukcija prema “n” teoriji
napušten, treba da se poznaje
Klasična teorija je zasnovana na idealnim elastičnim svojstvima
betona i čelika i na standardnoj analizi napona u preseku, pa je
logična i lako razumljiva
Osnovni uslov za dimenzionisanje je da max naponi za bilo
koju ekstremnu kombinaciju statičkih uticaja u eksploataciji
konstrukcije budu manji od dozvoljenih napona

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Teorija dopuštenih napona

Klasična teorija je dobar osnov (zbog analize napona) i za
razumevanje proračuna prema Teoriji graničnih stanja, posebno
u analizi graničnog stanja upotrebljivosti i analizi deformacija
Takođe, ima puno postojećih objekata koji su projektovani
prema Klasičnoj teoriji, pa projektovanje sanacija i
rekonstrukcija takvih objekata zahteva poznavanje i Klasične
teorije

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Proračun prema dopuštenim naponima

Proračun (dimenzionisanje) preseka prema dopuštenim
naponima se zasniva na:
- određivanju stanja napona u poprečnom preseku prema
ekstremnim kombinacijama statičkih uticaja u eksploataciji
- dokazivanju da tako određeni naponi nisu veći od
odgovarajućih dopuštenih napona
Prema tome, proračun se svodi na zadovoljenje relacija:

σmax ≤ σdop

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Proračun prema dopuštenim naponima

Pri određivanju statičkih uticaja (sila u preseku), kao i pri
dimenzionisanju preseka smatra se da su oba materijala (beton
i čelik) linearno elastična
Dozvoljeni naponi se definišu propisima tako što se čvrstoće
betona i čelika redukuju koeficijentima sigurnosti, odnosno
smanjuju do te mere da je opravdana pretostavka o linearno
elastičnom ponašanju

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Proračun prema dopuštenim naponima - usvojene pretpostavke:

Beton je homogen i elastičan materijal u skladu sa Hukovim
zakonom (linearna veza napon - deformacija)
Važi Bernulijeva hipoteza o ravnim presecima: preseci i posle
deformacije ostaju ravni i upravni na deformisanu osu nosača
Zanemaruje se nosivost betona na zatezanje: prihvatanje
ukupnih napona zatezanja se poverava armaturi
Usvaja se da je odnos modula elastičnosti čelika i betona za
sve radne napone određen brojem ekvivalencije n:

Ea
n= = 10
Eb

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Dopušteni naponi u betonu

Dopušteni naponi u betonu u proračunu prema Klasičnoj teoriji
propisima BAB 87 se propisuju zavisno od:
- marke betona MB
- vrste napona (središni ili ivični)
- dimenzija AB elemenata
Dopušteni naponi pritiska betona se odnose na središne
napone σs i ivične (rubne) napone σr
Kao red veličine, ovi naponi su

σs ≈ 0.25 MB σr ≈ 0.40 MB

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Dozvoljeni naponi za armirani beton [MPa]

Za MB 25, 35,45, 55 dozvoljeni naponi se određuju linearnom

interpolacijom između dve susedne vrednosti

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Dozvoljeni naponi za nearmirani beton [MPa]

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Dopušteni naponi u armaturi

Dopušteni naponi u armaturi u proračunu prema Klasičnoj teoriji
propisima BAB 87 se propisuju zavisno od:
minimalnih dimanzija AB elemenata
vrste armature
- za GA od prečnika armature
- za RA od kvaliteta betona (MB)
- za MAG i MAR od kvaliteta betona (MB)
- za BiA od kvaliteta betona (MB)

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Dozvoljeni naponi za armaturu (GA i RA) [MPa]

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Sadržaj

1 Armatura
Vrste čelika za armiranje
Karakteristike čelika za armiranje

2 Zajednički rad betona i armature

Naponi prianjanja i sidrenje armature
Nastavljanje armature i zaštitni slojevi betona
Raspoređivanje i oblikovanje armature

3 Osnove proračuna AB konstrukcija

Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Teorija dopuštenih napona
Teorija graničnih stanja

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Teorija graničnih stanja

Teorija graničnih stanja je važeći koncept proračuna AB
konstrukcija (praktično) u svim zemljama
Proračun prema graničnim stanjima nosivosti, odn. prema
lomu, prvi put je uveden u SSSR-u 1939. godine
U zemljama Evrope je to uvedeno krajem šezdestih godina
prošlog veka
Kod nas je uvedeno u propise u Pravilniku BAB 71 kao
alternativa proračunu prema dopuštenim naponima
U Pravilniku BAB 87 je teorija graničnih stanja uvedena kao
obavezan način proračuna AB konstrukcija

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Teorija graničnih stanja

Granično stanje nosivosti konstrukcije ili elementa konstrukcije
podrazumeva takvo stanje pri kome konstukcija (ili element)
gubi sposobnost daljeg prenošenja spoljašnjeg opterećenja
To je stanje pri kome delovanjem opterećenja nastaje lom
konstrukcije ili lom nekog dela (elementa) konstrukcije
Opterećenje koje je dovelo konstrukciju u takvo stanje se zove
granično opterećenje

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Teorija graničnih stanja

Beton je visko-elasto-plastičan materijal i njegovo ponašanje
mora da se realnije prikaže (u odnosu na idealno elastično
ponašanje u analizi prema dopuštenim naponima)
Proračunom prema graničnim stanjima se uzima u obzir i
viskozno i plastično ponašanje betona (a ne samo elastično)
Time se bolje analiziraju i vremenske deformacije betona,
pojava i karakteristike prslina
Realnije se procenjuje sigurnost preseka i konstrukcije u celini

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Teorija graničnih stanja

Proračunom AB konstrukcija prema Teoriji graničnih stanja se
dokazuju sigurnost, potrebna trajnost i zahtevana
funkcionalnost konstrukcija
Time bi trebalo da se, kao rezultat, dobijaju pouzdane
konstrukcije
Teorija graničnih stanja se zasniva na prihvatljivoj verovatnoći
da konstrukcija neće da bude nepodobna za primenu u svom
veku eksploatacije

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Teorija graničnih stanja

Granično stanje preseka (ili konstrukcije) podrazumeva ono
stanje pri kom presek (ili konstrukcija):
- gubi sposobnost da se odupre spoljašnjim uticajima,
- ili dobija nedopušteno velike deformacije,
- ili lokalna oštećenja
Time konstrukcija prestaje da ispunjava postavljene kriterijume
u pogledu nosivosti, trajnosti i funkcionalnosti
Konstrukcija (ili element) se smatra nepodobnom za
predviđenu upotrebu ako je prekoračeno barem jedno od
graničnih stanja

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Teorija graničnih stanja

Granična stanja se dele u dve osnovne grupe
1 Granična stanja nosivosti - analiza pojave loma
2 Granična stanja upotrebljivosti - analiza eksploatacije
- Granična stanja deformacija (ugiba)
- Granična stanja prslina
U granična stanja upotrebljivosti mogu da spadaju i
- Granična stanja vibracija
- Granična stanja napona

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Teorija graničnih stanja

Proračunom prema graničnim stanjima nosivosti se utvrđuje
potreban koeficijent sigurnosti u odnosu na lom
Pri tome ponašanje preseka i konstrukcije u stanju
eksploatacije ostaje nepoznato
Zato se vrši i proračun prema graničnim stanjima
upotrebljivosti (ugibi i prsline)

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Teorija graničnih stanja

U inženjerskoj praksi obično se detaljno sračuna jedno granično
stanje za koje se smatra da je merodavno
Zatim se, za tako dimenzionisan presek dokazuje da je i drugo
granično stanje zadovoljeno
Najčešće su merodavna granična stanja nosivosti (loma), pa se
presek (i konstrukcija) prema tome dimenzioniše, a zatim se
dokazuje da granična stanja upotrebljivosti nisu prekoračena

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Teorija graničnih stanja

Granično stanje nosivosti je, u stvari, stanje granične ravnoteže
koje može da bude dostignuto za
- gubitak ravnoteže konstrukcije (ili njenog dela) posmatrane
kao kruto telo
- prelazak konstrukcije u mehanizam (iscrpljivanjem nosivosti i
formiranjem plastičnih zglobova u najopterećenijim presecima,
sa preraspodelom uticaja, do formiranja nestabilnog sistema)
- lom kritičnih preseka konstrukcije ili dostizanje izraženih
deformacija
- zamor materijala, u slučaju cikličnih opterećenja, čime se
smanjuju mehaničke čvrstoće materijala (BAB 87 ne posmatra
ovakvo granično stanje)

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Teorija graničnih stanja

Lom kritičnih preseka konstrukcije ili dostizanje izraženih
deformacija može da nastane usled uticaja
normalnih napona . . . delovanje momenata savijanja i/ili
normalnih sila
smičućih napona . . . delovanje transverzalnih sila i/ili
momenata torzije
proboja između ploče i stuba . . . za ploče direktno oslonjene na
stubove (bez grede ili kapitela)
loma veze armature i betona . . . granično stanje prijanjanja i
ankerovanja (osigurano je ako se poštuju pravila za armiranje)

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Ponašanje AB grede pri povećanju opterećenja

Prosta greda opterećene sa dve iste simetrične sile P

Ponašanje AB grede pri porastu opterećenja od nule do loma

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Ponašanje AB grede pri povećanju opterećenja

Tri različita stanja (faze) AB preseka posmatrane grede kroz koje
prolazi nosač prilikom povećavanja opterećenja
Faza I - stanje bez prslina
- Faza Ia . . . betonski presek je homogen i bez prslina, linearna
raspodela σ napona u obe zone preseka: σb i σbz
- Faza Ib . . . stanje neposredno pred pojavu prslina: pri
momentu M (Ib) linearna raspodela σ u pritisnutoj zoni, a
krivolinijska (kvazi-linearna) u zategnutoj zoni

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Ponašanje AB grede pri povećanju opterećenja

Tri različita stanja (faze) AB preseka posmatrane grede kroz koje
prolazi nosač prilikom povećavanja opterećenja
Faza II - stanje sa prslinama
- Faza IIa . . . prsline nastaju kada σbz u zategnutoj zoni
najopterećenijeg preseka dostigne fbz , a armatura preuzima
silu zatezanja sve do mesta dokle dopiru prsline
- Faza IIb . . . sa porastom M naponi u betonu i armaturi se
povećavaju; naponski dijagram pritisaka u betonu je
krivolinijski; prsline u zategnutoj zoni dopiru do neutralne
linije; pritisnuta zona u betonu se smanjuje (neutralna linija se
pomera prema pritisnutoj ivici)

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Ponašanje AB grede pri povećanju opterećenja

Tri različita stanja (faze) AB preseka posmatrane grede kroz koje
prolazi nosač prilikom povećavanja opterećenja
Faza III - stanje loma: karakter loma zavisi od količine i
karakteristika glavne armature
- Lom po armaturi (duktilni lom) . . . kod normalnih procenata
armiranja
- Lom po betonu (krti lom) . . . kod visokih procenata armiranja
- Simultani lom i po betonu i po armaturi . . . istovremeno
dostizanje nosivosti i betona i zategnute armature

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Ponašanje AB grede pri povećanju opterećenja

Tri različite vrste loma AB preseka
Lom po armaturi (duktilni lom) . . . kod normalnih procenata
armiranja
- lom nastaje kada naponi u armaturi σa dostignu granicu
razvlačenja σv
- armatura se plastifikuje (počinje da teče) i ugibi se drastično
povećavaju
- to je najavljen lom, jer mu prethodi razvijena mreža prslina u
nosaču, uz velike ugibe
- nosač gubi funkciju zbog prevelikih ugiba

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Ponašanje AB grede pri povećanju opterećenja

Tri različite vrste loma AB preseka
Lom po betonu (krti lom) . . . kod visokih procenata armiranja
- napon σa uglavnom ne dostiže σv
- lom nastaje u pritisnutoj zoni betona jer σb dostiže čvrstoće
betona pri pritisku fbk
- lom nastaje iznenada, bez najave (krti lom), tj. bez prethodnih
većih deformacija i vidljivih znakova
- krti lom treba da se svakako izbegne

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Ponašanje AB grede pri povećanju opterećenja

Tri različite vrste loma AB preseka
Simultani lom i po betonu i po armaturi
- istovremeno dostizanje nosivosti i betona i zategnute armature
- napon u armaturi dostiže σv , a napon na pritisnutoj ivici
betona dostiže fbk

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

 Armatura Opšte napomene o proračunu konstrukcija
Zajednički rad betona i armature Teorija dopuštenih napona
Osnove proračuna AB konstrukcija Teorija graničnih stanja

Proračun AB konstrukcija

Ponašanje AB grede pri povećanju opterećenja

Osim tri navedene vrste loma AB preseka, moguć je lom AB
nosača pri prelasku sa Faze Ib na Fazu IIa, kao posledica skoka
napona u zategnutoj armaturi u preseku na mestu prsline
Ovakav lom može da se dogodi kada je stvarni procenat
armiranja zategnutom armaturom manji od minimalnog
AB elementi moraju da se uvek armiraju barem sa minimalnim
procentom armiranja
U propisima je definisana minimalna količina armature u AB
elementima

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1