Budget Speech 0809 Hindi

×¤ü−ÖÖÓú 26 ±ú¸ü¾Ö¸üß, 2008 úÖê
¸êü»Ö ²Ö•Ö™ü 2008-09 êú ¯ÖÏÃŸÖãŸÖßú¸üÖ êú †¾ÖÃÖ¸ü ¯Ö¸ü

´ÖÖ−Ö−ÖßµÖ ¸êü»Ö ´ÖÓ¡Öß ÁÖß »ÖÖ»Öæ ¯ÖÏÃÖÖ¤ü úÖ ³ÖÖÂÖÖ
1 ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, ¾ÖÂÖÔ 2008-09 úÖ ²Ö•Ö™ü ¯ÖÏÃŸÖãŸÖ ú¸üŸÖê Æãü‹ ´Öã—Öê ²ÖêÆü¤ü ±úõÖ ´ÖÆüÃÖæÃÖ ÆüÖê ¸üÆüÖ
Æîü… Æü¸ü ÃÖÖ»Ö ŸÖ¸üŒúß êú •ÖÖê −ÖµÖê ´ÖãúÖ´Ö Æü´Ö−Öê ÆüÖ×ÃÖ»Ö ×úµÖê, ¾ÖÆüß Æü´ÖÖ¸üß †+Ö»Öß ÃÖ±ú»ÖŸÖÖ êú
¯Öî´ÖÖ−Öê ²Ö−Ö +ÖµÖê… ¾ÖÂÖÔ 2005 ´Öë Æü´Ö−Öê 9 Æü•ÖÖ¸ü ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úÖ îú¿Ö ÃÖ¸ü¯»ÖÃÖ †Ù•ÖŸÖ ×úµÖÖ
•ÖÖê ¾ÖÂÖÔ 06 ´Öë ²ÖœÍüú¸ü 14 Æü•ÖÖ¸ü †Öî¸ü ¾ÖÂÖÔ 07 ´Öë 20 Æü•ÖÖ¸ü ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê êú ÃŸÖ¸ü ¯Ö¸ü ¯ÖÆãÑü“Ö
+ÖµÖÖ… ÃÖ´´ÖÖ×−ÖŸÖ ÃÖ¤ü−Ö úÖê µÖÆü •ÖÖ−Öú¸ü ¯ÖÏÃÖ®ÖŸÖÖ ÆüÖ+ê Öß ×ú ¾ÖÂÖÔ 2007-08 ´Öë Æü´Ö−Öê »ÖÖ³ÖÖÓ¿Ö
¯Öæ¾ÖÔ 25 Æü•ÖÖ¸ü ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úÖ îú¿Ö ÃÖ¸ü¯»ÖÃÖ †Ù•ÖŸÖ ú¸ü ‹ú −ÖµÖÖ úßÙŸÖ´ÖÖ−Ö ²Ö−ÖÖµÖÖ Æîü…
Æü´ÖÖ¸üÖ †Öò¯Ö¸êüØ™ü+Ö ¸êü×¿ÖµÖÖê ³Öß ÃÖã¬Ö¸üú¸ü 76 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ÆüÖê +ÖµÖÖ Æîü… ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö ‹ú ÃÖ¸üúÖ¸üß
×¾Ö³ÖÖ+Ö êú ºþ¯Ö ´Öë úÖ´Ö ú¸üŸÖÖ Æî… »Öê×ú−Ö Æü´Öë ‡ÃÖ ²ÖÖŸÖ úÖ +Ö¾ÖÔ Æîü ×ú »ÖÖ³ÖÖÓ¿Ö ¯Öæ¾ÖÔ −Öê™ü
ÃÖ¸ü¯»ÖÃÖ êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü Æü´ÖÖ¸üß µÖÆü ˆ¯Ö»ÖÛ²¬Ö ×¾ÖÀ¾Ö úß ™üÖ¯Ö ±úÖ“µÖæ−Ô Ö 500 Óú¯Ö×−ÖµÖÖë ´Öë ÃÖê
†×¬ÖúÖÓ¿Ö Óú¯Ö×−ÖµÖÖë ÃÖê ²ÖêÆüŸÖ¸ü Æîü… Æü´Ö ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö úÖê ‹ú êú ²ÖÖ¤ü ‹ú −Ö‡Ô ²Öã»ÖÓ×¤üµÖÖë ¯Ö¸ü
»Öê +ÖµÖê Æïü… ŸÖ¸üŒúß êú ‡ÃÖ ÃÖ±ú¸ü ´Öë 14 »ÖÖGÖ ú´ÖÔ“ÖÖ×¸üµÖÖêÓ −Öê Óú¬Öê ÃÖê Óú¬ÖÖ ×´Ö»ÖÖú¸ü ×¤ü−Ö-
¸üÖŸÖ úÖ´Ö ×úµÖÖ †Öî¸ü ´ÖãÃÖÖ×±ú¸ü úÖê †¯Ö−ÖÖ ´ÖÃÖßÆüÖ ²Ö−ÖÖú¸ü ×¾ÖúÖÃÖ úß ‹êÃÖß úÆüÖ−Öß ×»ÖGÖß
×•ÖÃÖ´Öë Æü´Ö−Öê ×ú¸üÖµÖÖ ‘Ö™üÖú¸ü ³Öß †¸ü²ÖÖë úÖ ´Öã−ÖÖ±úÖ ú´ÖÖµÖÖ… ‡ÃÖß×»Ö‹ ×¾ÖÀ¾Ö ³Ö¸ü ´Öë ‹ú
−ÖÖµÖÖ²Ö ´Öê+ÖÖ ‡Ó™ü¸ü¯ÖÏÖ‡•Ö êú ºþ¯Ö ´Öë ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö úÖê GµÖÖ×ŸÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÆüÖêü ¸üÆüß Æîü… µÖÆü »Ößú ÃÖê
Æü™üú¸ü úß +Ö‡Ô ÃÖÖê“Ö †Öî¸ü ãú”û −ÖµÖÖ ú¸ü +Öã•ÖÍ¸ü−Öêê úß »Ö»Öú úÖ ±ú»Ö Æîü…
ÃÖ²Ö úÆü ¸üÆêü Æïü, Æü´Ö−Öê *Ö•ÖÌ²Ö úÖ´Ö ×úµÖÖ Æîü,
ú¸üÖ›ê ÍüÖë úÖ ´Öã−ÖÖ±úÍÖ Æü¸ü ‹ú ¿ÖÖ´Ö ×¤üµÖÖ Æîü…
±ú»Ö ÃÖÖ»ÖÖë µÖê †²Ö ¤êü*ÖÖ, ¯ÖÖî¬ÖÖ •ÖÖê »Ö*ÖÖµÖÖ Æîü,
ÃÖê¾ÖÖ úÖ, ÃÖ´Ö¯ÖÔÖ úÖ, Æü¸ü ±Ìú•ÖÌÔ ×−Ö³ÖÖµÖÖ Æîü…
2 ×−ÖŸÖ −ÖµÖê úßÙŸÖ´ÖÖ−Ö Ã£ÖÖ×¯ÖŸÖ ú¸üŸÖß ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö −Öê ú‡µÖÖë úÖê Æîü¸üÖ−Öß ´Öë ›üÖ»ÖÖ Æîü…
•ÖÆüÖÑ †Ö´Ö †Ö¤ü´Öß ¯ÖÏ+Ö×ŸÖ úß µÖÆü ŸÖÃ¾Öß¸ü ¤êüGÖú¸ü GÖã¿Ö Æîü ¾ÖÆüà ãú”û »ÖÖê+Ö †³Öß ³Öß ‡ÃÖê ¿Öú
1
úß −Ö•Ö¸ü ÃÖê ¤êüGÖŸÖê Æïü… ´Öï ŸÖÖê ²ÖÃÖ ‡ŸÖ−ÖÖ úÆü−ÖÖ “ÖÖÆæÑü+ÖÖ ×ú Æüü´ÖÖ¸üß ˆ¯Ö»ÖÛ²¬ÖµÖÖÑ GÖã»Öß
×úŸÖÖ²Ö úß ŸÖ¸üÆü Æïü… Æü´Ö−Öê ‡−Ö “ÖÖ¸ü ÃÖÖ»ÖÖë ´Öë ãú»Ö 68 Æü•ÖÖ¸ü 778 ú¸üÖê›Íü ¹ý¯ÖµÖê úÖ
»ÖÖ³ÖÖÓ¿Ö ¯Öæ¾ÖÔ îú¿Ö ÃÖ¸ü¯»ÖÃÖ †Ù•ÖŸÖ ×úµÖÖ… ‡ÃÖ´Öë ÃÖê 15 Æü•ÖÖ¸ü 898 ú¸üÖê›Íü ¹ý¯ÖµÖê úÖ
×›ü×¾Ö›ëü›ü ³Öã+ÖŸÖÖ−Ö ×úµÖÖ, 39 Æü•ÖÖ¸ü 215 ú¸üÖê›Íü ¹ý¯ÖµÖê úÖ ¸êü»Ö ¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë ´Öë
×−Ö¾Öê¿Ö ×úµÖÖ †Öî¸ü ±Óú›ü ²Öî»ÖëÃÖ 13 Æü•ÖÖ¸ü 665 ú¸üÖê›Íü ¹ý¯ÖµÖê ²ÖœÍüú¸ü 20 Æü•ÖÖ¸ü 483
ú¸üÖê›Íü ¹ý¯ÖµÖê ÆüÖê +ÖµÖÖ Æîü…
3 ´ÖÆüÖê¤üµÖ, µÖæ¯Öß‹ ÃÖ¸üúÖ¸ü ²Ö−Ö−Öê ÃÖê ¯Öæ¾ÖÔ ¸êü»Ö¾Öê úß ×¾Ö¢ÖßµÖ ÛÃ£Ö×ŸÖ ŒµÖÖ £Öß µÖÆü
×úÃÖß ÃÖê ×”û¯ÖÖ −ÖÆüà Æîü… ¸êü»Ö¾Öê ‹ú ‹êÃÖê +ÖÓ³Öß¸ü ×¾Ö¢ÖßµÖ ÃÖÓú™ü ÃÖê •Öæ—Ö ¸üÆüß £Öß ×•ÖÃÖ´Öë
¾ÖÆü ³ÖÖ¸üŸÖ ÃÖ¸üúÖ¸ü úÖê ×›ü×¾Ö›ëü›ü ¤êü−Öê ÃÖê “Öæú +Ö‡Ô £Öß †Öî¸ü +ÖŸÖÖµÖã ÃÖÓ¯Ö×¢ÖµÖÖë úÖê ÃÖ´ÖµÖ
¸üÆüŸÖê ²Ö¤ü»Ö−Öê úß ÛÃ£Ö×ŸÖ ´Öë −ÖÆüà £Öß… †Ö•Ö •Ö²Ö ‡ÃÖúÖ ×¾Ö¢ÖßµÖ úÖµÖÖú»¯Ö ÆüÖê +ÖµÖÖ Æîü
ŸÖÖê ¾ÖÆüß »ÖÖê+Ö ‡ÃÖúÖ ÁÖêµÖ »Öê−Öê êú ×»Ö‹ ²Ö›Íêü-²Ö›Íêü ¤üÖ¾Öê ú¸ü ¸üÆêü Æïü :
ˆ•Ö›ÍüÖ “Ö´Ö−Ö •ÖÖê ”ûÖê›Íü *ÖµÖê £Öê, Æü´ÖÖ¸êü ¤üÖêÃŸÖ,
†²Ö ²ÖÖŸÖ ú¸ü ¸üÆêü Æïü, ¾ÖÖê ±ÌúÃÖ»Öê ²ÖÆüÖ¸ü úß.
4 Æü´Ö−Öê −Ö êú¾Ö»Ö G¾ÖÖ²Ö ²Öê“Öê Æïü ²ÖÛ»ú ˆ−Æëü ÃÖÖúÖ¸ü ×úµÖÖ Æîü… ¸êü»Ö¾Öê úÖê
×¤ü¾ÖÖ×»ÖµÖê¯Ö−Ö úß ÛÃ£Ö×ŸÖ ÃÖê ˆ²ÖÖ¸ü ú¸ü ¤êü¿Ö êú ÃÖ²ÖÃÖê ÃÖÃŸÖê, ÃÖQÖ´Ö †Öî¸ ±úÖµÖ¤êü´ÖÓ¤ü
™ÒüÖÓÃÖ¯ÖÖê™Ô ×ÃÖÃ™ü´Ö êú ºþ¯Ö ´Öë •Ö−Ö´ÖÖ−ÖÃÖ úÖê ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ú¸üÖµÖÖ Æîü… ‡ÃÖ úÖµÖÖú»¯Ö úß
¸üSÖ−Öß×ŸÖ êú ¯Öß”êû úÖê‡Ô ²Ö›ÍüÖ ¸üÆüÃµÖ −ÖÆüà Æîü… µÖÆü †Ö´Ö ÃÖ´Ö—Ö úß ²ÖÖŸÖ Æîü ×ú ¸êü»Ö¾Öê •ÖîÃÖê
îú×¯Ö™ü»Ö ‡−™êüÛ−ÃÖ¾Ö ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖ ´Öë ´ÖÖÙ•Ö−Ö»Ö »ÖÖ+ÖŸÖ †ÖîÃÖŸÖ »ÖÖ+ÖŸÖ ÃÖê úÖ±úß ú´Ö ÆüÖêŸÖß Æîü…
‡ÃÖß×»Ö‹ Æü´Ö−Öê ¾ÖÖ»µÖæ´Ö +Öê´Ö GÖê»Öú¸ü ¯ÖÏ×ŸÖ ‡úÖ‡Ô »ÖÖ+ÖŸÖ ú´Ö ú¸ü, ™îü×¸ü±ú ú´Ö ú¸ü,
²ÖÖ•ÖÖ¸ü ´Öë ×ÆüÃÃÖê¤Ö¸üß ²ÖœÍüÖú¸ü ´Öã−ÖÖ±úÖ ú´ÖÖ−Öê úß ¸üSÖ−Öß×ŸÖ ŸÖîµÖÖ¸ü úß… ¯ÖÏ×ŸÖ µÖÖ¡Öß †£Ö¾ÖÖ
¯ÖÏ×ŸÖ ™ü−Ö ×ú¸üÖµÖÖ ²ÖœÍüÖ−Öê úß •Ö+ÖÆü ¯ÖÏ×ŸÖ ™Òêü−Ö †Ö´Ö¤ü−Öß ²ÖœÍüÖ−Öê úß †Öê¸ü ¬µÖÖ−Ö ëú×¦üŸÖ
×úµÖÖ… ¤üÖ´ÖÖë ´Öë ³ÖÖ¸üß ú´Öß ÆüÖê−Öê ÃÖê †Ö•Ö ×•ÖÃÖ ¯ÖÏúÖ¸ü ´ÖÖê²ÖÖ‡Ô»Ö ±úÖê−Ö ú¸üÖê›ÍüÖë »ÖÖê+ÖÖë úß
¯ÖÆãÓü“Ö ´Öë †Ö +ÖµÖÖ Æîü, ˆÃÖß ¯ÖÏúÖ¸ü »ÖÖGÖÖë +Ö¸üß²Ö »ÖÖê+ÖÖë −Öê −ÖÖò−Ö ‹ÃÖß Ã»Öß¯Ö¸ü ÃÖê ãú”û
†×¬Öú ×ú¸üÖµÖê ¯Ö¸ü ±ãú»Öß ‹ÃÖß +Ö¸üß²Ö ¸ü£Ö ´Öë µÖÖ¡ÖÖ ú¸ü−Öê úÖ »ÖãŸ±ú ¯ÖÆü»Öß ²ÖÖ¸ü ˆšüÖµÖÖ
Æîü…
2
5 ¾Öî+Ö−Ö ™ü−ÖÔ¸üÖˆÓ›ü ™üÖ‡´Ö ‘Ö™üÖú¸ü †Öî¸ü ¯Öê »ÖÖê›ü ²ÖœÍüÖú¸ü Æü´Ö−Öê 233 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö
úß †×ŸÖ×¸üŒŸÖ »ÖÖêØ›ü+Ö úß †Öî¸ü 14 Æü•ÖÖ¸ü ú¸üÖê›Íü ¹ý¯ÖµÖê úÖ †×ŸÖ×¸üŒŸÖ ¸üÖ•ÖÃ¾Ö †Ù•ÖŸÖ
×úµÖÖ…
6 Æü´Ö−Öê ´ÖÖ»Ö ³ÖÖ›ÍüÖë ´Öë ÃÖÖ´ÖÖ−µÖ ¾Öé×¨ü ú¸ü−Öê úß •Ö+ÖÆü ™îü×¸ü±ú úÖ µÖãÛŒŸÖú¸üSÖ
×úµÖÖ… •ÖÆüÖÑ Æü´Ö−Öê ¯Öê™ÒüÖê»Ö, ›üß•Ö»Ö êú ´ÖÖ»Ö³ÖÖ›Íêü ´Öë ú´Öß úß ¾ÖÆüà ×−ÖµÖÖÔŸÖ ×úµÖê •ÖÖ−Öê
¾ÖÖ»Öê †ÖµÖ¸ü−Ö †Öê¸ü êú ³ÖÖ›Íüê ´Öë ¾Öé×¨ü úß… ´ÖÖ»Ö ³ÖÖ›Íêü ´Öë »Öß−Ö ÃÖß•Ö−Ö ×›üÃúÖˆÓ™ü ¤êüú¸ü
‹¾ÖÓ ¯Ößú ÃÖß•Ö−Ö ÃÖ¸ü“ÖÖ•ÖÔ »Ö+ÖÖú¸ü Æü´Ö−Öê 2 Æü•ÖÖ¸ü ú¸üÖê›Íü ¹ý¯ÖµÖê úß †×ŸÖ×¸üŒŸÖ ú´ÖÖ‡Ô
úß…
7 µÖÖ¡Öß ×ú¸üÖµÖÖë ´Öë ¾Öé×¨ü ú¸ü−Öê úß ²Ö•ÖÖµÖ Æü´Ö−Öê µÖÖ¡Öß +ÖÖ×›ÍüµÖÖë úß »ÖÓ²ÖÖ‡Ô ²ÖœÍüÖ−Öê
¯Ö¸ü ¬µÖÖ−Ö ×¤üµÖÖ… 2004-05 ÃÖê 2007-08 êú ¤üÖî¸üÖ−Ö 3 Æü•ÖÖ¸ü †×ŸÖ×¸üŒŸÖ ×›ü²²Öê
•ÖÖê›Íüú¸ü Æü´Ö−Öê 2 Æü•ÖÖ¸ü ú¸üÖê›Íü ¹ý¯ÖµÖê úß †×ŸÖ×¸üŒŸÖ ú´ÖÖ‡Ô úß…
8 ¯ÖÖÃÖÔ»Ö, ×¾Ö–ÖÖ¯Ö−Ö, »Öï›ü »Öß•Ö †Ö×¤ü ÃÖê ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÆüÖê−Öê ¾ÖÖ»Öß †ÖµÖ ´Öë †³ÖæŸÖ¯Öæ¾ÖÔ ¾Öé×¨ü
¤ü•ÖÔ úß +Ö‡Ô… “ÖÖ¸ü ¾ÖÂÖÖí ´Öë †−µÖ úÖêØ“Ö+Ö ‹¾ÖÓ ×¾Ö×¾Ö¬Ö †ÖµÖ 1 Æü•ÖÖ¸ü 900 ú¸üÖê›Íü ¹ý¯ÖµÖê
ÃÖê ²ÖœÍüú¸ 4 Æü•ÖÖ¸ü 700 ú¸üÖê›Íü ¹ý¯ÖµÖê ÆüÖê−Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü…
9 Æü´Ö−Öê +ÖÏÖÆüúÖë úÖ ¯ÖÃÖß−ÖÖ ”ãû›ÍüÖ−Öê úß •Ö+ÖÆü ¯Ö×¸üÃÖÓ¯Ö×¢ÖµÖÖë úÖ †×¬ÖúŸÖ´Ö ˆ¯ÖµÖÖê+Ö
ú¸ü ˆ−Öúß ˆŸ¯ÖÖ¤üúŸÖÖ ²ÖœÍüÖ−Öê ¯Ö¸ü •ÖÖê¸ü ×¤üµÖÖ… ×−Ö¾Öê¿Ö −Öß×ŸÖ ´Öë ú´Ö »ÖÖ+ÖŸÖ †Öî¸ü †“”êû
×¸ü™ü−ÖÔ ¤êü−Öê ¾ÖÖ»Öß µÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë úÖê ¯ÖÏÖ£Ö×´ÖúŸÖÖ ¤üß +Ö‡Ôü… ‡−ÖÃÖê −Öê™ü¾ÖÔú úß ²ÖÖ¬ÖÖ†Öë úÖê
ú´Ö ú¸ü−Öê, “Ö»Ö Ã™üÖòú úÖ ²ÖêÆüŸÖ¸ü ˆ¯ÖµÖÖê+Ö ú¸ü−Öê †Öî¸ü µÖÖ¡ÖÖ ÃÖ´ÖµÖ úÖê ‘Ö™üÖú¸ £ÖÐæ¯Öã™ü
²ÖœÍüÖ−Öê ´Öë ´Ö¤ü¤ü ×´Ö»Öß…
10 ×−Ö¾Öê¿Ö, ú´ÖÙ¿ÖµÖ»Ö, ™îü×¸ü±ú, †Ö¯Ö¸êüØ™ü+Ö −Öß×ŸÖµÖÖë ´Öë †Ö¯ÖÃÖß ŸÖÖ»Ö´Öê»Ö ²ÖîšüÖú¸ü
†×¬ÖúŸÖ´Ö »ÖÖ³Ö ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ×úµÖÖ… ´Ö•Ö²ÖæŸÖ +Öšü²ÖÓ¬Ö−Ö ²Ö−ÖÖú¸ü ¸êü»Ö¾Öê úß ¯ÖÏ×ŸÖµÖÖê+Öß QÖ´ÖŸÖÖ úÖê
¬ÖÖ¸ü¤üÖ¸ü ²Ö−ÖÖµÖÖ… ×¿ÖØ¯Ö+Ö ‹¾ÖÓ ÃÖ›Íüú ¯Ö×¸ü¾ÖÆü−Ö Óú¯Ö×−ÖµÖÖë úÖê Óú™êü−Ö¸ü ™Òêü−Ö “Ö»ÖÖ−Öê úÖ
»ÖÖ‡ÃÖëÃÖ ¤êüú¸ü ú»Ö ŸÖú Æü´ÖÖ¸êü ¯ÖÏ×ŸÖ«Óü¤üß ¸üÆêü ¾µÖÛŒŸÖµÖÖë úÖê ¸êü»Ö¾Öê úÖ ¯ÖÖ™Ôü−Ö¸ü ²Ö−ÖÖ
×»ÖüµÖÖ…
3
11 Æü´Ö ´Öã−ÖÖ±úê úÖê ×ŸÖ•ÖÖê¸üß ´Öë −Ö ¸üGÖú¸ü ‡ÃÖ úÖµÖÖú»¯Ö úÖê ×“Ö¸üÃ£ÖÖ‡Ô ²Ö−ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹
¸êü»Ö QÖ´ÖŸÖÖ êú ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü ´Öë ×−Ö¾Öê¿Ö ú¸ü ¸üÆêü Æïü… ×¯Ö”û»Öê “ÖÖ¸ü ¾ÖÂÖÖí ´Öë ¸êü»Ö¾Öê úÖ ¯»ÖÖ−Ö ÃÖÖ‡•Ö 13
Æü•ÖÖ¸ü ú¸üÖ›ê Íü ÃÖê ²ÖœÍüú¸ü 30 Æü•ÖÖ¸ü ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê ÆüÖê +ÖµÖÖ Æîü… ÃÖÓQÖê¯Ö ´Öë:
−Ö‡Ô ú£Ö−Öß, −Ö‡Ô ú¸ü−Öß, −Ö‡Ô ‹ú ÃÖÖê“Ö »ÖÖµÖê Æïü,

ŸÖ¸üŒúß úß −Ö‡Ô ¯ÖÖ¸üÃÖ´ÖÖß Æü´Ö =ÖÖê•Ö »ÖÖµÖê Æïü…
“ÖÖ»Öæ ¾ÖÂÖÔ ´Öë ×−ÖÂ¯ÖÖ¤ü−Ö

12 Æü´Ö−Öê ‹ú ²ÖÖ¸ü ×±ú¸ü ¾ÖÂÖÔ 2007-08 êú ¯ÖÏ£Ö´Ö −ÖÖî ´ÖÆüß−ÖÖë ´Öë †Ö¿ÖÖŸÖßŸÖË ×¾Ö¢ÖßµÖ ‹¾ÖÓ
³ÖÖî×ŸÖú ˆ¯Ö»ÖÛ²¬ÖµÖÖÑ ÆüÖ×ÃÖ»Ö úß ÆÓîü… ×¤üÃÖÓ²Ö¸ü ´ÖÖÆü ŸÖú ±Ïêú™ü »ÖÖêØ›ü+Ö ´Öë 8.2 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ úß ¾Öé×¨ü
Æãü‡Ô Æîü ‹¾ÖÓ 33 Æü•ÖÖ¸ü 447 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úß ´ÖÖ»Ö »Ö¤üÖ−Ö ÃÖê †ÖµÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ Æãü‡Ô Æîü… †³Öß ŸÖú
¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÃÖÓêúŸÖÖë êú ´Ö§êü−Ö•Ö¸ü Æü´Ö−Öê ¾ÖÂÖÔ 2007-08 êú ×»Ö‹ ±Ïêú™ü »ÖÖêØ›ü+Ö êú ×−Ö¬ÖÖÔ×¸üŸÖ »ÖQµÖ úÖê
785 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö ÃÖê ²ÖœÍüÖú¸ü 790 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö ú¸ü ×¤üµÖÖ Æîü ŸÖ£ÖÖ ´ÖÖ»Ö »Ö¤üÖ−Ö †ÖµÖ úÖ
»ÖQµÖ ³Öß 800 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê ²ÖœÍüÖ ×¤üµÖÖ Æîü… ×¤üÃÖÓ²Ö¸ü ´ÖÖÆü ŸÖú µÖÖ¡Öß †ÖµÖ ´Öë ³Öß »Ö+Ö³Ö+Ö 14
¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ úß ¾Öé×¨ü ¤ü•ÖÔ úß +Ö‡Ô Æîü… †ŸÖ: ÃÖÓ¿ÖÖê×¬ÖŸÖ †−Öã´ÖÖ−ÖÖë êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ´ÖÖ»Ö †ÖµÖ úÖ »ÖQµÖ
47 Æü•ÖÖ¸ü 743 ú¸üÖ›ê Í ¹ý¯ÖµÖê, µÖÖ¡Öß †ÖµÖ úÖ 20 Æü•ÖÖ¸ü 75 ú¸üÖ›ê , †−µÖ ±ãú™üú¸ü †ÖµÖ úÖ
2 Æü•ÖÖ¸ü 637 ú¸üÖ›ê , †−µÖ úÖêØ“Ö+Ö †ÖµÖ úÖ 2 Æü•ÖÖ¸ü 200 ú¸üÖ›ê Íü ‹¾ÖÓ ÃÖú»Ö µÖÖŸÖÖµÖÖŸÖ
†ÖµÖ úÖ 72 Æü•ÖÖ¸ü 655 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê ×−Ö¬ÖÖÔ×¸üŸÖ ×úµÖÖ +ÖµÖÖ Æîü…
13 ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, ”ûšëü ¾ÖêŸÖ−Ö †ÖµÖÖê+Ö úß ÃÖÓ³ÖÖ×¾ÖŸÖ ×ÃÖ±úÖ×¸ü¿ÖÖë êú ´Ö§êü−Ö•Ö¸ü ´Öï−Öê ÃÖÖ¬ÖÖ¸üSÖ
ÃÖÓ“ÖÖ»Ö−Ö ¾µÖµÖ êú ×»Ö‹ 750 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê †Öî¸ü ¯Öë¿Ö−Ö ±Óú› ´Öë 500 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úÖ ¯ÖÏÖ¾Ö¬ÖÖ−Ö
×úµÖÖ £ÖÖ… “ÖÖ»Öæ ¾ÖÂÖÔ ´Öë ”ûšëü ¾ÖêŸÖ−Ö †ÖµÖÖê+Ö úß ×ÃÖ±úÖ×¸ü¿Öë »ÖÖ+Öæ ÆüÖ−ê Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ −ÖÆüà Æîü…
‡ÃÖÃÖê ‹¾ÖÓ ²Ö¸üŸÖß +Ö‡Ô ×´ÖŸÖ¾µÖµÖŸÖÖ êú úÖ¸üSÖ ÃÖÖ¬ÖÖ¸üSÖ ÃÖÓ“ÖÖ»Ö−Ö ¾µÖµÖ ´Öë 966 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úß
†Öî¸ü ¯Öë¿Ö−Ö ±Óú›ü ´Öë 400 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úß ²Ö“ÖŸÖ ÆüÖ−ê Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü… ÃÖÓ¿ÖÖê×¬ÖŸÖ †−Öã´ÖÖ−ÖÖë ´Öë
ÃÖÖ¬ÖÖ¸üSÖ ÃÖÓ“ÖÖ»Ö−Ö ¾µÖµÖ úÖ »ÖQµÖ 41 Æü•ÖÖ¸ü 721 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê, ¯Öë¿Ö−Ö ±Óú›ü êú ×»Ö‹ ¯ÖÏÖ¾Ö¬ÖÖ−Ö
8 Æü•ÖÖ¸ü 250 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê †Öî¸ü ›üß†Ö¸ü‹±ú êú ×»Ö‹ 5 Æü•ÖÖ¸ü 450 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê ¸üGÖÖ +ÖµÖÖ
Æîü… ‡ÃÖ ¯ÖÏúÖ¸ü ãú»Ö ÃÖÓ“ÖÖ»Ö−Ö ¾µÖµÖ 55 Æü•ÖÖ¸ü 421 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê ÆüÖ−ê Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü…
4
»ÖÖ³ÖÖÓ¿Ö ¯Öæ¾ÖÔ îú¿Ö ÃÖ¸ü¯»ÖÃÖ 25 Æü•ÖÖ¸ü 65 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê ŸÖ£ÖÖ ¿Öã¨ü ¸üÖ•ÖÃ¾Ö 18 Æü•ÖÖ¸ü 416
ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê ÆüÖ−ê Öê úÖ †−Öã´ÖÖ−Ö Æîü… “ÖÖ»Öæ ¾ÖÂÖÔ úÖ 4 Æü•ÖÖ¸ü 218 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úÖ ×›ü×¾Ö›ëü›ü
‹¾ÖÓ 664 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úÖ ²ÖúÖµÖÖ ×›ü×¾Ö›ëü›ü ³Öã+ÖŸÖÖ−Ö ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ… ¾ÖÂÖÔ 2007-08 ´Öë ¸êü»Ö¾Öê
úÖ †Ö¯Ö¸êüØ™ü+Ö ¸êü×¿ÖµÖÖê 76.3 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ÆüÖ−ê Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü… ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, †Ö•ÖÖ¤ü ³ÖÖ¸üŸÖ êú ¸êü»Ö¾Öê
êú +ÖÖî¸ü¾Ö¿ÖÖ»Öß ‡×ŸÖÆüÖÃÖ ´Öë µÖÆü ¯ÖÆü»ÖÖ †¾ÖÃÖ¸ü Æîü •Ö²Ö ¸êü»Ö¾Öê úÖ »Ö+ÖÖ‡Ô +Ö‡Ô ¯Öæ•Ó Öß ¯Ö¸ü ×¸ü™ü−ÖÔ
21 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ êú ‹ê×ŸÖÆüÖ×ÃÖú ÃŸÖ¸ü ¯Ö¸ü ¯ÖÆãÑü“Ö •ÖÖ‹+ÖÖ…
*ÖÖê»Ö ¯Ö¸ü *ÖÖê»Ö ¤üÖ*Ö ¸üÆêü Æïü, Æü´Ö Æü¸ü ´Öî“Ö ´Öë,
¤êü¿Ö úÖ ²Ö““ÖÖ-²Ö““ÖÖ ²ÖÖê»Öê, “Öú ¤êü ¸êü»Ö¾Öê.
µÖÖ¡Öß ÃÖã×¾Ö¬ÖÖµÖë
14 ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, ¸êü»Ö µÖÖ¡Öß Æü´ÖÖ¸üê ÃÖ´´ÖÖ×−ÖŸÖ †×ŸÖ×£Ö Æïü… '†×ŸÖ×£Ö ¤êü¾ÖÖê ³Ö¾Ö' ÃÖ×¤üµÖÖë ÃÖê Æü´ÖÖ¸êü
¤êü¿Ö úß ¯Ö¸Óü¯Ö¸üÖ ¸üÆüß Æîü… ×¯Ö”û»Öê “ÖÖ¸ü ¾ÖÂÖÖí ÃÖê ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö ¯Ö¸ü »ÖQ´Öß •Öß úß ×¾Ö¿ÖêÂÖ éú¯ÖÖ
¸üÆüß Æîü… Æü´Ö−Öê †¯Ö−Öê †×ŸÖ×£Ö êú †−Öã³Ö¾Ö úÖê ÃÖãGÖ¤ü, †Ö¸üÖ´Ö¤êüÆü †Öî¸ü ÃÖã¸ü×QÖŸÖ ²Ö−ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹
´ÖÆüŸ¾Ö¯ÖæSÖÔ ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö ×úµÖê Æïü ×•ÖÃÖêú ²ÖÖ¸êü ´Öë ´Öï ÃÖ´´ÖÖ×−ÖŸÖ ÃÖ¤ü−Ö úÖê ÃÖÓ×QÖ¯ŸÖ •ÖÖ−ÖúÖ¸üß ¤êü−ÖÖ
“ÖÖÆæÑü+ÖÖ…
×™üú™ü úÖˆÓ™üÃÖÔ ¯Ö¸ü »Ö*Ö−Öê ¾ÖÖ»Öß »ÖÓ²Öß úŸÖÖ¸ÖêÓü úÖê ¤üÖê ¾ÖÂÖÖí ´Öë ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖ ú¸ü−ÖÖ
15 ×™üú™ü GÖ¸üß¤ü−Öê ÃÖê ¸êü»Ö µÖÖ¡ÖÖ úß ¿Öã¹ý†ÖŸÖ ÆüÖŸê Öß Æîü… Æü´Ö−Öê †Ö¬Öã×−Öú †Ö‡Ô™üß ‹¾ÖÓ
ÃÖÓ“ÖÖ¸ü ŸÖú−Ößú úÖ ¯ÖÏµÖÖê+Ö ú¸ü ×™üú™ü úÖˆÓ™üÃÖÔ ¯Ö¸ü »Ö+Ö−Öê ¾ÖÖ»Öß »ÖÓ²Öß úŸÖÖ¸ÖêÓü úÖê ¤üÖê ¾ÖÂÖÖí ´Öë
ÃÖ¤üÖ êú ×»Ö‹ ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖ ú¸ü−Öê úß ‹ú ²ÖÆãü†ÖµÖÖ´Öß ¸üSÖ−Öß×ŸÖ ²Ö−ÖÖ‡Ô Æîü… †²Öú µÖÖ¡Öß ‘Ö¸ü ²Öîšêü †¯Ö−Öê
ú´¯µÖæ™ü¸ü, ´ÖÖê²ÖÖ‡»Ö ÃÖê, †¯Ö−Öê +Ö»Öß ´ÖÖêÆü»»Öê ´Öë Æüß ²Ö−Öê úÖˆÓ™ü¸ü, Ã™êü¿Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü »Ö+Öê †Ö™üÖ´ê Öê×™üú
×™üú™ü ¾ÖëØ›ü+Ö ´Ö¿Öß−Ö ÃÖê ×™üú™ü GÖ¸üß¤ü ÃÖëú+Öê… †+Ö»Öê ¤üÖê ¾ÖÂÖÖí ´Öë µÖæ™üß‹ÃÖ úÖˆÓ™ü¸ü úß ÃÖÓGµÖÖ
3 Æü•ÖÖ¸ü ÃÖê ²ÖœÍüÖú¸ü 15 Æü•ÖÖ¸ü †Öî¸ü †Ö™üÖ´ê Öê×™üú ×™üú™ü ¾ÖëØ›ü+Ö ´Ö¿Öß−Ö úß ÃÖÓGµÖÖ 250 ÃÖê
²ÖœÍüÖú¸ü 6 Æü•ÖÖ¸ü ú¸ü ¤üß •ÖÖ‹+Öß… •Ö−ÖÃÖÖ¬ÖÖ¸üSÖ ×™üú™ü ²ÖãØú+Ö ÃÖê¾ÖÖ úÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü ÃÖ³Öß •ÖÖê−Ö»Ö
¸êü»Ö¾Öê ´Öë ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ… ‡ÃÖÃÖê Æü•ÖÖ¸üÖë ²Öê¸üÖ•ê Ö+ÖÖ¸ü µÖã¾ÖúÖë úÖê ¸üÖ•ê Ö+ÖÖ¸ü ×´Ö»Ö−Öê êú ÃÖÖ£Ö-ÃÖÖ£Ö
Æü¸ü +Ö»Öß ´ÖÖêÆü»»Öê ´Öë ¸êü»Ö ×™üú™ü †ÖÃÖÖ−Öß ÃÖê ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ÆüÖê •ÖÖ‹+ÖÖ… ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö ´Öë êú¾Ö»Ö ú−Ö±ú´ÖÔ
5
‡Ô ×™üú™ü ‡¿µÖæ ÆüÖêŸÖÖ Æîü… µÖÖ×¡ÖµÖÖë úß ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ úÖê ¬µÖÖ−Ö ´Öë ¸üGÖŸÖê Æãü‹ Æü´Ö−Öê ¾Öê™ü×»ÖÃ™êü›ü
‡Ô-×™üú™ü ³Öß ×−Ö+ÖÔŸÖ ú¸ü−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü… ‡ÃÖÃÖê ‡Ô-×™üú™ü ²Öãú ú¸üÖ−Öê ¾ÖÖ»Öê
µÖÖ×¡ÖµÖÖë úß ÃÖÓGµÖÖ †+Ö»Öê ‹ú ¾ÖÂÖÔ ´Öë ‹ú »ÖÖGÖ ÃÖê ²ÖœÍüú¸ü ŸÖß−Ö »ÖÖGÖ ÆüÖê−Öê úß
ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü…
´ÖÖê²ÖÖ‡»Ö ±úÖê−Ö ¯Ö¸ü ¸êü»Ö ×™üú™ü úß ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ

16 Æü´ÖÖ¸êü ¤êü¿Ö ´Öë ´ÖÖê²ÖÖ‡»Ö ±úÖê−Ö úÖ ŸÖê•Öß ÃÖê ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü ÆüÖê ¸üÆüÖ Æîü ŸÖ£ÖÖ »Ö+Ö³Ö+Ö 30
ú¸üÖê›Íü ´ÖÖê²ÖÖ‡Ô»Ö ±úÖê−Ö ³ÖÖ¸üŸÖ úß •Ö−ÖŸÖÖ êú ¯ÖÖÃÖ ˆ¯Ö»Ö²¬Ö Æî… ÃÖ−Ö 2010 ŸÖú µÖÆü
ÃÖÓGµÖÖ 50 ú¸üÖê›Íü ŸÖú ¯ÖÆãÓü“Ö •ÖÖ−Öê úß †Ö¿ÖÖ Æîü… †ŸÖ: Æü´Ö ´ÖÖê²ÖÖ‡Ô»Ö ±úÖê−Ö êú ´ÖÖ¬µÖ´Ö
ÃÖê †Ö¸ü×QÖŸÖ ‹¾ÖÓ +Öî¸ü †Ö¸ü×QÖŸÖ ¸êü»Ö ×™üú™ü ×¾ÖŸÖ¸üSÖ êú ×¾Öú»¯Ö ¯Ö¸ü ×¾Ö“ÖÖ¸ü ú¸ü ¸üÆêü Æïü…
´ÖãÓ²Ö‡Ô ˆ¯Ö−Ö*Ö¸üßµÖ ÃÖê¾ÖÖ ´Öë '*ÖÖê ´ÖãÓ²Ö‡Ô úÖ›Ôü' ¯Ö¸ü ¸êü»Ö ×™üú™ü
17 ´Ö¬µÖ ¸êü»Ö¾Öê úß ´ÖãÓ²Ö‡Ô ˆ¯Ö−Ö+Ö¸üßµÖ ÃÖê¾ÖÖ ´Öë ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ×−Ö•Öß ³ÖÖ+Öß¤üÖ¸üß êú †ÓŸÖ+ÖÔŸÖ
Ã´ÖÖ™Ôü úÖ›Ôü ¯Ö¸ü Æüß ¸êü»Ö ×™üú™ü, ´ÖÓ£Ö»Öß ÃÖß•Ö−Ö ×™üú™ ‹¾ÖÓ ¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ ×™üú™ü ˆ¯Ö»Ö²¬Ö
ú¸üÖ−Öê úß µÖÖê•Ö−ÖÖ úê ™ÒüÖµÖ»Ö ¿Öãºþ ÆüÖê “Öãêú Æïü… †+Ö»Öê ´ÖÖÆü êú †ÓŸÖ ŸÖú µÖÆü ¯ÖÏSÖÖ»Öß
úÖ´Ö ú¸ü−ÖÖ ¿Öãºþ ú¸ü ¤êü+Öß… ‡ÃÖ ´Ö»™üß¯Ö¸ü¯Ö•Ö úÖ›Ôü úÖ −ÖÖ´Ö '+ÖÖê ´ÖãÓ²Ö‡Ô úÖ›Ôü' ¸üGÖÖ
+ÖµÖÖ Æîü †Öî¸ü ‡ÃÖÃÖê ²ÖêÃ™ü úß ²ÖÃÖÖë êú ×™üú™ü úß ×²ÖÎúß ¿Öãºþ ÆüÖê “Öãúß Æîü… ‡−Ö úÖ›üÖí
úß ×²ÖÎúß Ã™êü¿Ö−ÖÖë, ²ÖêÃ™ü êú ×›ü¯ÖÖê ‹¾ÖÓ ¿ÖÆü¸ü ´Öë †−Öêú Ã£ÖÖ−ÖÖë ÃÖê úß •ÖÖ‹+Öß… ‡ÃÖ
µÖÖê•Ö−ÖÖ êú ×ÎúµÖÖ−¾ÖµÖ−Ö êú ×»Ö‹ −Ö ŸÖÖê ¸êü»Ö¾Öê −Öê ¯ÖæÓ•Öß+ÖŸÖ ×−Ö¾Öê¿Ö ×úµÖÖ Æîü †Öî¸ü −Ö Æüß
úÖê‡Ô GÖ“ÖÔ ¸êü»Ö¾Öê †£Ö¾ÖÖ µÖÖ×¡ÖµÖÖë úÖê ×™üú™ü ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ ú¸ü−ÖÖ ¯Ö›Íêü+ÖÖ… ´ÖÖ¡Ö
úÖ›Ôü GÖ¸üß¤ü−Öê ‹¾ÖÓ ¸üß“ÖÖ•ÖÔ ú¸üÖ−Öê êú ×»Ö‹ ´ÖÖ´Öæ»Öß ¸üÖ×¿Ö ¤êü−Öß ÆüÖê+Öß… ¯ÖÖµÖ»Ö™ü ÃÖ±ú»Ö
ÆüÖê−Öê ¯Ö¸ü ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ¸êü»Ö¾Öê ÃÖ×ÆüŸÖ †−µÖ ˆ¯Ö−Ö+Ö¸üßµÖ ÃÖê¾ÖÖ†Öë ´Öë ‡ÃÖ ¯ÖÏúÖ¸ü úß ×™üú™ü
×¾ÖŸÖ¸üSÖ ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ »ÖÖ+Öæ úß •ÖÖ‹+Öß…
‡−Ö ÃÖ³Öß ¯ÖÏµÖÖÃÖÖë ÃÖê úÖˆÓ™ü¸üÖë ¯Ö¸ü »Ö+Ö−Öê ¾ÖÖ»Öß »ÖÓ²Öß úŸÖÖ¸üÖë úÖê ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖ ú¸ü−Öê ´Öë
´Ö¤ü¤ü ×´Ö»Öê+Öß…
6
¸êü»Ö¾Öê ‡−Œ¾ÖÖµÖ¸üß úÖò»Ö ÃÖë™ü¸ü
18 ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, •Ö²Ö ´Öï−Öê ¤üÖê ¾ÖÂÖÔ ¯Öæ¾ÖÔ ×²Ö−ÖÖ ×−Ö¾Öê¿Ö êú ¯Öæ¸êü ¤êü¿Ö ´Öë ¸êü»Ö¾Öê ‡−Œ¾ÖÖµÖ¸üß úÖò»Ö ÃÖë™ü¸ü
»Ö+ÖÖ−Öê úß ‘ÖÖêÂÖSÖÖ úß £Öß ŸÖÖê ãú”û ´ÖÖ−Ö−ÖßµÖ ÃÖ¤üÃµÖÖë −Öê ‡ÃÖê '´Öã+Ó Öê¸üß »ÖÖ»Ö êú ÆüÃÖß−Ö ÃÖ¯Ö−Öê'
•ÖîÃÖÖ ²ÖŸÖÖµÖÖ £ÖÖ… ´Öã—Öê GÖã¿Öß Æîü ×ú ´Öã+Ó Öê¸üß »ÖÖ»Ö êú µÖê ÆüÃÖß−Ö ÃÖ¯Ö−Öê †²Ö ÆüúßúŸÖ ´Öë ²Ö¤ü»Ö
+ÖµÖê Æïü… ¯Öæ¸êü ¤êü¿Ö ´Öë 139 ™êü»Öß±úÖê−Ö −ÖÓ²Ö¸ü ¯Ö¸ü ÃÖ³Öß ´ÖÖê²ÖÖ‡»Ö ±úÖê−Ö †Öî¸ü ×±úŒÃÖ›ü »ÖÖ‡−Ö ±úÖê−Ö
ÃÖê »ÖÖêú»Ö úÖ»Ö “ÖÖ•ÖÔ ¯Ö¸ü µÖÆü ‡ÓŒ¾ÖÖµÖ¸üß ÃÖê¾ÖÖ ˆ¯Ö»Ö²¬Ö Æîü… ¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö »Ö+Ö³Ö+Ö ¤üÖê »ÖÖGÖ »ÖÖê+Ö
‡ÃÖ ÃÖê¾ÖÖ úÖ ˆ¯ÖµÖÖê+Ö ú¸ü ¸üÆêü Æïü †Öî¸ü †Ö¿ÖÖ Æîü ×ú ‹ú ¾ÖÂÖÔ êú †Ó¤ü¸ü ‡−Öúß ÃÖÓGµÖÖ ²ÖœÍüú¸ü
¯ÖÖÑ“Ö »ÖÖGÖ ÆüÖê •ÖÖ‹+Öß… ‡−Ö úÖò»Ö ÃÖë™ü¸ü ¯Ö¸ü ™Òêü−Ö êú †Ö+Ö´Ö−Ö ‹¾ÖÓ ¯ÖÏÃ£ÖÖ−Ö êú ²ÖÖ¸êü ´Öë †Öò−Ö
»ÖÖ‡−Ö ÃÖæ“Ö−ÖÖ ˆ¯Ö»Ö²¬Ö −ÖÆüà ¸üÆü−Öê êú úÖ¸üSÖ µÖÖ×¡ÖµÖÖë úÖê †ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ ÆüÖŸê Öß Æîü… †ŸÖ: Æü´Ö−Öê
†Ö¬Öã×−Öú †Ö‡Ô™üß ‹¾ÖÓ ÃÖÓ“ÖÖ¸ü ŸÖú−Ößú úÖ ˆ¯ÖµÖÖê+Ö ú¸ü +ÖÖ×›ÍüµÖÖë úÖê †Öò−Ö»ÖÖ‡−Ö ²Öê×ÃÖÃÖ ¯Ö¸ü
Óú™ÒüÖ»ê Ö †Ö×±úÃÖ, ‹−Ö™üß‡ÔÃÖ †Öî¸ü úÖ»Ö ÃÖë™ü¸ü ÃÖê Ø»Öú ú¸ü−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü… ‡ÃÖ úÖµÖÔ
úÖê ´ÖÖ“ÖÔ 2009 ŸÖú ¯Öæ¸üÖ ú¸ü ×»ÖµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ ×•ÖÃÖÃÖê +ÖÖ×›ÍüµÖÖë êú ²ÖÖ¸êü ´Öë †ªŸÖ−Ö ÃÖæ“Ö−ÖÖ ¤üß
•ÖÖ ÃÖêú+Öß…
†Öò−Ö »ÖÖ‡−Ö úÖê“Ö ‡Ó›üßêú¿Ö−Ö ×›üÃ¯»Öê ²ÖÖê›Ôü

19 µÖÖ¡Öß +ÖÖ›Íüß êú ÃÖ´ÖµÖ ¯ÖÖ»Ö−Ö ŸÖ£ÖÖ †+Ö»Öê Ã™êü¿Ö−Ö ¯Ö¸ü ¯ÖÆãÓü“Ö−Öê êú ÃÖÓ³ÖÖ×¾ÖŸÖ ÃÖ´ÖµÖ ÃÖê
†−Ö×³Ö–Ö ¸üÆüŸÖê Æïü •Ö²Ö×ú †ÓŸÖ¸üÖÂÔ ™ÒüßµÖ °»ÖÖ‡™ü ´Öë µÖÆü ÃÖæ“Ö−ÖÖ »Ö+ÖÖŸÖÖ¸ü ÃÎúß−Ö ¯Ö¸ü ˆ¯Ö»Ö²¬Ö
¸üÆüŸÖß Æîü… ‡ÃÖÃÖê ×¾Ö¿ÖêÂÖú¸ü ¸üÖ×¡Ö ´Öë ˆŸÖ¸ü−Öê ¾ÖÖ»Öê µÖÖ×¡ÖµÖÖë úÖê ¯Ö¸êü¿ÖÖ−Öß úÖ ÃÖÖ´Ö−ÖÖ ú¸ü−ÖÖ
¯Ö›ÍüŸÖÖ Æîü… †ŸÖ: Æü´Ö−Öê †Öê¾Ö¸ü−ÖÖ‡™ü ´Öê»Ö ‹¾ÖÓ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö +ÖÖ×›ÍüµÖÖë ´Öë †Öò−Ö »ÖÖ‡−Ö úÖê“Ö ‡Ó›üßêú¿Ö−Ö
×›üÃ¯»Öê ²ÖÖê›Ôü »Ö+ÖÖ−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü… ‡−Ö ²ÖÖê›üÖí ¯Ö¸ü †+Ö»Öê šüÆü¸üÖ¾Ö ¾ÖÖ»Öê Ã™êü¿Ö−Ö úß ¤æü¸üß
‹¾ÖÓ ¯ÖÆãÓü“Ö−Öê úÖ ÃÖÓ³ÖÖ×¾ÖŸÖ ÃÖ´ÖµÖ ×›üÃ¯»Öê ÆüÖŸê ÖÖ ¸üÆêü+ÖÖ… µÖÆü ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ »ÖÓ²Öß ¤æü¸üß úß ´Öê»Ö ‹¾ÖÓ
‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö +ÖÖ×›ÍüµÖÖë ´Öë ´ÖÖ“ÖÔ 2009 ŸÖú ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ú¸üÖ ¤üß •ÖÖ‹+Öß…
†Öò−Ö»ÖÖ‡−Ö ™Òêü−Ö †Ö*Ö´Ö−Ö-¯ÖÏÃ£ÖÖ−Ö ÃÖæ“Ö−ÖÖ ¯Ö¼ü

20 +ÖÖ×›ÍüµÖÖë ÃÖê ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ ÃÖæ“Ö−ÖÖ ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ú¸üÖ−Öê ÆêüŸÖã ¸êü»Ö¾Öê Ã™êü¿Ö−ÖÖë, ¯ÖÖÚú+Ö Ã£Ö»ÖÖë †Öî¸ü
¯ÖÏ¾Öê¿Ö«üÖ¸üÖë ¯Ö¸ü †Öò−Ö »ÖÖ‡−Ö ™Òêü−Ö †Ö+Ö´Ö−Ö-¯ÖÏÃ£ÖÖ−Ö †Öî¸ü ¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ †Ö¾ÖÓ™ü−Ö ÃÖæ“Ö−ÖÖ ¯Ö¼ü »Ö+ÖÖµÖê
7
•ÖÖ‹Ó+Öê… ²Ö×œÍüµÖÖ ×¯ÖŒ“Ö¸ü Œ¾ÖÖ×»Ö™üß ¾ÖÖ»Öê ¸Óü+Öß−Ö ‹»Ö‡Ô›üß ×›üÃ¯Ö»Öê ²ÖÖê›Ô ´ÖÖ“ÖÔ 2009 ŸÖú ‹
†Öî¸ü ²Öß úÖê×™ü êú 100 Ã™êü¿Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü »Ö+ÖÖµÖê •ÖÖ‹Ó+Öê…
†Öò−Ö»ÖÖ‡−Ö †Ö¸üCÖÖ ˆ¯Ö»Ö²¬ÖŸÖÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ÃÖæ“Ö−ÖÖ ¯Ö¼ü

21 ‹ ‹¾ÖÓ ²Öß îú™êü+Ö¸üß êú Ã™êü¿Ö−ÖÖë êú ÃÖ³Öß ×¸ü•Ö¾Öì¿Ö−Ö úÖµÖÖÔ»ÖµÖÖë ´Öë †Öò−Ö»ÖÖ‡−Ö
†Ö¸üQÖSÖ ˆ¯Ö»Ö²¬ÖŸÖÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ÃÖæ“Ö−ÖÖ¯Ö¼üü »Ö+ÖÖµÖê •ÖÖ‹Ó+Öê ŸÖÖ×ú µÖÖ×¡ÖµÖÖë úÖê úÖˆÓ™ü¸ü ¯Ö¸ü
•ÖÖú¸ü †Ö¸üQÖSÖ ˆ¯Ö»Ö²¬ÖŸÖÖ êú ²ÖÖ¸êü ´Öë ¯Öæ”û−Öê úß •Öºþ¸üŸÖ −Ö ¯Ö›Íêü… ‡−Ö ÃÖ³Öß ×¸ü•Ö¾Öì¿Ö−Ö
úÖµÖÖÔ»ÖµÖÖë ´Öë ¯ÖµÖÖÔ¯ŸÖ ÃÖÓGµÖÖ ´Öë ¸Óü+Öß−Ö ‹»Ö‡Ô›üß ×¸ü•Ö¾Öì¿Ö−Ö ×›üÃ¯Ö»Öê ²ÖÖê›Ô ŸÖ£ÖÖ ™ü“Ö ÃÎúß−Ö
³Öß »Ö+ÖÖµÖê •ÖÖ‹Ó+Öê…
µÖÖ¡Öß *ÖÖ×›ÍüµÖÖë ´Öë ×›üÃ“ÖÖ•ÖÔ ±Ïúß *ÖÏß−Ö ™üÖµÖ»Ö™ü úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

22 “Ö»ÖŸÖß +ÖÖ×›ÍüµÖÖë ÃÖê ´Öî»ÖÖ ×+Ö¸ü−Öê êú úÖ¸üSÖ Ã™êü¿Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü +ÖÓ¤ü+Öß ±îú»ÖŸÖß Æîü… ‡ÃÖ
ÃÖ´ÖÃµÖÖ êú ×−Ö¤üÖ−Ö êú ×»Ö‹ Æü´Ö−Öê µÖÖ¡Öß ×›ü²²ÖÖë ´Öë ×›üÃ“ÖÖ•ÖÔ ±Ïúß +ÖÏß−Ö ™üÖµÖ»Ö™ü êú ú‡Ô
×›ü•ÖÖ‡−Ö ×¾Öú×ÃÖŸÖ ú¸üÖµÖê Æïü… †³Öß ŸÖú ×úµÖê +ÖµÖê ™ÒüÖµÖ»Ö êú •ÖÖê ¯Ö×¸üSÖÖ´Ö ÃÖÖ´Ö−Öê †ÖµÖê Æïü
¾Öê ˆŸÃÖÖÆü¾Ö¨Ôüú Æïü… †ŸÖ: “Ö»ÖŸÖß +ÖÖ×›ÍüµÖÖë ÃÖê ´Öî»ÖÖ ×+Ö¸ü−Öê úß ÃÖ´ÖÃµÖÖ úÖê Æü´Öê¿ÖÖ-Æü´Öê¿ÖÖ
êú ×»Ö‹ ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ Æü´Ö−Öê ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü ×ú 11¾Öà ¯ÖÓ“Ö¾ÖÂÖáµÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ êú †ÓŸÖ
ŸÖú »Ö+Ö³Ö+Ö 4 Æü•ÖÖ¸ü ú¸üÖê›Íü ¹ý¯ÖµÖê úß »ÖÖ+ÖŸÖ ¯Ö¸ü ÃÖ³Öß 36 Æü•ÖÖ¸ü úÖê“ÖÖë ´Öë +ÖÏß−Ö
™üÖµÖ»Ö™ü úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ ú¸ü ¤üß •ÖÖ‹+Öß…
¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß ‹¾ÖÓ ¿ÖŸÖÖ²¤üß *ÖÖ×›ÍüµÖÖêÓ ´Öë ‹»Ö‹“Ö²Öß ×›ü•ÖÖ‡−Ö êú úÖê“ÖÖë úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ
23 ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö ´Öë “ÖÖ¸ü ¿ÖŸÖÖ²¤üß ‹¾ÖÓ “ÖÖ¸ü ¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß ‹ŒÃÖ¯ÖÏêÃÖ +ÖÖ×›ÍüµÖÖêÓ ´Öë ‹»Ö‹“Ö²Öß
×›ü•ÖÖ‡−Ö êú úÖê“Ö »Ö+ÖÖµÖê +ÖµÖê Æïü… ‡−Ö úÖê“ÖÖë ´Öë µÖÖ¡ÖÖ úÖê †Ö¸üÖ´Ö¤êüÆü ²Ö−ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ ÃÖ³Öß
†Ö¬Öã×−Öú ÃÖã×¾Ö¬ÖÖµÖë ˆ¯Ö»Ö²¬Ö Æïü… †ŸÖ: Æü´Ö−Öê ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü ×ú ´ÖÖ“ÖÔ 2010 ŸÖú ÃÖ³Öß
¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß ‹¾ÖÓ ´ÖÖ“ÖÔ 2011 ŸÖú ÃÖ³Öß ¿ÖŸÖÖ²¤üß +ÖÖ×›ÍüµÖÖë ´Öë ‹»Ö‹“Ö²Öß úÖê“Ö »Ö+ÖÖ ×¤ü‹
•ÖÖ‹Ó+Öê…
8
´Öê»Ö ‹¾ÖÓ ‹ŒÃÖ¯ÖÏêÃÖ *ÖÖ×›ÍüµÖÖë ´Öë Ã™êü−Ö»ÖêÃÖ Ã™üß»Ö êú úÖê“Ö úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ
24 ¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß ‹¾ÖÓ ¿ÖŸÖÖ²¤üß +ÖÖ×›ÍüµÖÖë êú †»ÖÖ¾ÖÖ ´Öê»Ö ‹¾ÖÓ ‹ŒÃÖ¯ÖÏêÃÖ +ÖÖ×›ÍüµÖÖë ´Öë ³Öß
Ã™êü−Ö»ÖêÃÖ Ã™üß»Ö êú †Ö‡ÔÃÖß‹±ú ²ÖÖê+Öß ¾ÖÖ»Öê ‹»Ö‹“Ö²Öß úÖê“Ö »Ö+ÖÖµÖê •ÖÖ‹Ó+Öê… µÖê ×›ü²²Öê •µÖÖ¤üÖ
†Ö¸üÖ´Ö¤êüÆü ÆüÖë+Öê †Öî¸ü ‡−Öúß ¾ÖÆü−Ö QÖ´ÖŸÖÖ ´ÖÖî•Öæ¤üÖ ÃÖ¾ÖÖ¸üß ×›ü²²ÖÖë êú ´ÖãúÖ²Ö»Öê 10-16%
†×¬Öú Æîü… ‡−Ö ×›ü²²ÖÖë ´Öë −Ö êú¾Ö»Ö ¸üGÖ¸üGÖÖ¾Ö úß †Ö¾Ö¿µÖúŸÖÖ ³Öß ú´Ö ÆüÖêŸÖß Æîü †×¯ÖŸÖã µÖê
»ÖÓ²Öê ÃÖ´ÖµÖ ŸÖú ˆ¯ÖµÖÖê+Ö ´Öë »ÖÖµÖê •ÖÖ ÃÖúŸÖê Æïü… 2008-09 ÃÖê ‡−ÖúÖ ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ¿Öãºþ
×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ †Öî¸ü 2009-2010 ÃÖê êú¾Ö»Ö Ã™êü−Ö»ÖêÃÖ Ã™üß»Ö êú ×›ü²²ÖÖë úÖ Æüß ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö
ÆüÖê+ÖÖ…
´ÖÖ›ü¶æ»Ö¸ü ™üÖµÖ»Ö™ü úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

25 Ã™êü−Ö»ÖêÃÖ Ã™üß»Ö êú ‰ú¯Ö¸ü ¾ÖÙSÖŸÖ úÖê“ÖÖêÓ ´Öë ´ÖÖ›ü¶æ»Ö¸ü ™üÖµÖ»Ö™ü úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ úß
•ÖÖ‹+Öß… ‡−Ö ¿ÖÖî“ÖÖ»ÖµÖÖë úß †ÖÓŸÖ×¸üú ÃÖÖ•Ö-ÃÖ••ÖÖ ‹¾ÖÓ ×›ü•ÖÖ‡−Ö †Ö¬Öã×−Öú ‹¾ÖÓ †ÖúÂÖÔú
ÆüÖë+Öê… ‡−Ö´Öë ÃÖÖ±ú-ÃÖ±úÖ‡Ô, •Ö»Ö ×−ÖúÖÃÖ, ¾ÖÖµÖã ÃÖÓ“ÖÖ¸ü ‹¾ÖÓ ¯ÖÏúÖ¿Ö úß ²ÖêÆüŸÖ¸ü ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ
ÆüÖê+Öß…
µÖÖ¡Öß *ÖÖ×›ÍüµÖÖë ´Öë †Öò−Ö²ÖÖê›Ôü ÃÖ±úÖ‡Ô úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

26 ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö ´Öë µÖÖ¡Öß +ÖÖ×›ÍüµÖÖë úß ÃÖ±úÖ‡Ô ¯ÖÏÖµÖ: ¯ÖÏÖ¸Óü×³Öú Ã™êü¿Ö−Ö ¯Ö¸ü ‹¾ÖÓÓ »ÖÓ²Öß ¤æü¸üß úß
+ÖÖ›Íüß ´Öë ²Öß“Ö êú ×úÃÖß Ã™êü¿Ö−Ö ¯Ö¸ü ³Öß úß •ÖÖŸÖß Æîü… »Öê×ú−Ö “Ö»ÖŸÖß +ÖÖ×›ÍüµÖÖë ´Öë úÖê“Ö
†Öî¸ü ¿ÖÖî“ÖÖ»ÖµÖ úß ×−ÖµÖ×´ÖŸÖ ÃÖ±úÖ‡Ô úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ −ÖÆüà ÆüÖêŸÖß Æîü… Æü´Ö−Öê ¯ÖÖµÖ»Ö™ü êú †Ö¬ÖÖ¸ü
¯Ö¸ü ãú”û ¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß-¿ÖŸÖÖ²¤üß +ÖÖ×›ÍüµÖÖë ´Öë †Öò−Ö ²ÖÖê›Ôü ÃÖ±úÖ‡Ô úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ úÖ úÖµÖÔ
¯ÖÏÖê±êú¿Ö−Ö»Ö ‹•ÖëÃÖß êú «üÖ¸üÖ ú¸üÖ−ÖÖ ¿Öãºþ ×úµÖÖ Æîü… −Ö‡Ô ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ ÃÖê +ÖÖ×›ÍüµÖÖë úß ÃÖÖ±ú-
ÃÖ±úÖ‡Ô ´Öë ˆ»»ÖêGÖ−ÖßµÖ ÃÖã¬ÖÖ¸ü Æãü†Ö Æîü… †ŸÖ: Æü´Ö−Öê ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü ×ú ÃÖ³Öß ¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß,
¿ÖŸÖÖ²¤üß ‹¾ÖÓ ÃÖã¯Ö¸ü±úÖÃ™ü ´Öê»Ö ‹¾ÖÓ ‹ŒÃÖ¯ÖÏêÃÖ ™Òêü−Ö ´Öë †Öò−Ö ²ÖÖê›Ôü ÃÖÖ±ú-ÃÖ±úÖ‡Ô úÖ úÖµÖÔ
¯ÖÏÖê±êú¿Ö−Ö»Ö ‹•Öë×ÃÖµÖÖë «üÖ¸üÖ ú¸üÖµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ… ‡−Ö ‹•Öë×ÃÖµÖÖë êú ¯ÖÏ×¿Ö×QÖŸÖ ú´ÖÔ“ÖÖ¸üß †Ö¬Öã×−Öú
´Ö¿Öß−Ö ‹¾ÖÓ ÃÖÖ´Ö+ÖÏß úÖ ˆ¯ÖµÖÖê+Ö ú¸ ÃÖ±úÖ‡Ô ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ ÃÖã×−ÖÛ¿“ÖŸÖ ú¸ëü+Öê…
9
ÃÖ¾ÖÖ¸üß ×›ü²²ÖÖë ´Öë •Ö−Ö ˆ¤Ëü‘ÖÖêÂÖÖÖ ¯ÖÏÖÖ»Öß
27 ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö ´Öë ¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß-¿ÖŸÖÖ²¤üß +ÖÖ×›ÍüµÖÖëú ´Öë ¯ÖÛ²»Öú ‹ê›ÒêüÃÖ ×ÃÖÃ™ü´Ö ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ¸üÆüŸÖÖ Æîü…
µÖÆüß ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ “Öã−Öß Æãü‡Ô ´Öê»Ö ‹¾ÖÓ ‹ŒÃÖ¯ÖÏêÃÖ +ÖÖ×›ÍüµÖÖë ´Öë ³Öß ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ú¸üÖ−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ
+ÖµÖÖ Æîü…
¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ úß ‰Ñú“ÖÖ‡Ô ²ÖœÍüÖ−Öê úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

28 ´ÖÆüÖê¤üµÖ, ¸êü»Ö¾Öê ´Öë ÆüÖ‡Ô, ´Öß×›üµÖ´Ö †Öî¸ü »ÖÖê »Öê¾Öê»Ö ŸÖß−Ö ŸÖ¸üÆü êú ¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ ÆüÖêŸÖê Æïü…
»ÖÖê »Öê¾Öê»Ö êú ¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ ¯Ö¸ü ˆŸÖ¸ü−Öê-“ÖœÍü−Öê ´Öë ²Öã•Öã+ÖÖí, ´Ö×Æü»ÖÖ†Öë, †Öî¸ ²Ö““ÖÖë üúÖê ³ÖÖ¸üß
ú×šü−ÖÖ‡Ô úÖ ÃÖÖ´Ö−ÖÖ ú¸ü−ÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Æîü… ¸êü»Ö¾Öê ´Öë ²Öß ÁÖêSÖß êú ãú»Ö 244 Ã™êü¿Ö−ÖÖë ´Öë ÃÖê 109
Ã™êü¿Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü ÆüÖ‡Ô »Öê¾Öê»Ö †Öî¸ü 135 Ã™êü¿Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü »ÖÖê †£Ö¾ÖÖ ´Öß×›üµÖ´Ö »Öê¾Öê»Ö êú ¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ Æïü…
Æü´Ö−Öê ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü ×ú ²Öß ÁÖêSÖß êú ÃÖ³Öß 135 Ã™êü¿Ö−ÖÖë êú »ÖÖê ‹¾ÖÓ ´Öß×›üµÖ´Ö »Öê¾Öê»Ö
¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ úÖê ÆüÖ‡Ô »Öê¾Öê»Ö ¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ ´Öë †¯Ö+ÖÏ›ê ü ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ… ›üß ÁÖêSÖß êú ãú»Ö 748
Ã™êü¿Ö−ÖÖë ´Öë ÃÖê 264 Ã™êü¿Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü ÆüÖ‡Ô »Öê¾Öê»Ö, 203 ¯Ö¸ü ´Öß×›üµÖ´Ö †Öî¸ü 281 Ã™êü¿Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü »ÖÖê
»Öê¾Öê»Ö ¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ Æïü… ×•Ö−Ö 281 Ã™êü¿Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü »ÖÖê »Öê¾Öê»Ö êú ¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ Æïü ˆ−Æëü ´Öß×›üµÖ´Ö
»Öê¾Öê»Ö ´Öë †Öî¸ü 203 Ã™êü¿Ö−ÖÖë êú ´Öß×›üµÖ´Ö »Öê¾Öê»Ö ¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ úÖê ÆüÖ‡Ô »Öê¾Öê»Ö ¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ ´Öë
†¯Ö+ÖÏê›ü ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ…
¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ ¿Öê»™ü¸ü úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

29 ›üß ÁÖêSÖß êú †−Öê Ã™êü¿Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü ¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ ¿Öê»™ü¸ü úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ −ÖÆüà ÆüÖ−ê Öê ÃÖê µÖÖ×¡ÖµÖÖë
úÖê +Ö´Öá, ÃÖ¤üá †Öî¸ü ²Ö¸üÃÖÖŸÖ ´Öë ³ÖÖ¸üß ú×šü−ÖÖ‡Ô úÖ ÃÖÖ´Ö−ÖÖ ú¸ü−ÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Æîü… †ŸÖ: Æü´Ö−Öê
×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü ×ú ›üß ÁÖêSÖß êú ÃÖ³Öß 748 Ã™êü¿Ö−ÖÖë êú ¯ÖÏŸµÖêú ¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ ¯Ö¸ü ¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ
¿Öê»™ü¸ü úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ úß •ÖÖ‹+Öß… ²Öß ÁÖêSÖß êú ÃÖ³Öß Ã™êü¿Ö−ÖÖë êú ¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ ¯Ö¸ü
†Ö¾Ö¿µÖúŸÖÖ−ÖãÃÖÖ¸ü 250 ÃÖê 500 ¾Ö+ÖÔ ´Öß™ü¸ü ¾ÖÖ»Öê ¿Öê»™ü¸ü úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ úß •ÖÖ‹+Öß…
¯ÖÏÖê±êú¿Ö−Ö»Ö ‹•Öë×ÃÖµÖÖë «üÖ¸üÖ ×›ü•ÖÖ‡−Ö ×úµÖê +ÖµÖê µÖê ¿Öê»™ü¸ü †Ö¬Öã×−Öú ‹¾ÖÓ †ÖúÂÖÔú ÆüÖë+Öê…
10
±ãú™ü †Öê¾Ö¸ü ×²ÖÎ•Ö úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ
30 ´ÖÆüÖê¤µü Ö, Ã™ê¿ü Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü ±ãú™ü †Öê¾Ö¸ü ×²ÖÎ•Ö úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ −ÖÆüà ÆüÖ−ê Öê êú úÖ¸üSÖ −Ö êú¾Ö»Ö µÖÖ×¡ÖµÖÖë
úÖê ³ÖÖ¸üß ú×šü−ÖÖ‡Ô úÖ ÃÖÖ´Ö−ÖÖ ú¸ü−ÖÖ ¯Ö›ÍŸü ÖÖ Æîü †×¯ÖŸÖã †ÖµÖê ×¤ü−Ö ¸êü»Ö ¤ã‘ü ÖÔ™−ü ÖÖµÖë ³Öß ÆüÖêŸÖß ¸üÆüŸÖß Æïü…
ÃÖÓ¯ÖÏ×ŸÖ 105 Ã™ê¿ü Ö−Ö ‹êÃÖê Æïü ×•Ö−Ö ¯Ö¸ü ÆüÖ‡Ô »Öê¾Öê»Ö ¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ Æïü »Öê×ú−Ö ±ãú™ü †Öê¾Ö¸ü ×²ÖÎ•Ö −ÖÆüà Æïü… ²Öß
†Öî¸ü ›üß ÁÖêSÖß êú 90 Ã™ê¿ü Ö−ÖÖë úÖê ÆüÖ‡Ô »Öê¾Öê»Ö ¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ ´Öë †¯Ö+ÖÏê›ü ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ »Öê×ú−Ö ˆ−Ö ¯Ö¸ü
±ãú™ü †Öê¾Ö¸ü ×²ÖÎ•Ö úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ −ÖÆüà Æî…ü †ŸÖ: Æü´Ö−Öê ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü ×ú ÆüÖ‡Ô »Öê¾Öê»Ö ¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ ¾ÖÖ»Öê ²Öß
†Öî¸ü ›üß ÁÖêSÖß êú ÃÖ³Öß 195 Ã™êü¿Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü ±ãú™ü †Öê¾Ö¸ü ×²ÖÎ•Ö úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ úß •ÖÖ‹+Öß…
¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ úß »ÖÓ²ÖÖ‡Ô ²ÖœÍüÖ−ÖÖ

31 »Ö´²Öß µÖÖ¡Öß +ÖÖ×›ÍüµÖÖÑ “Ö»ÖÖ−Öê êú ˆ§ê¿ü µÖ ÃÖê Æü´Ö−Öê 560 Ã™ê¿ü Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü ¯»Öê™ü±úÖ´ÖÖí úÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü
ú¸ü−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ £ÖÖü… ‡−Ö´Öë ÃÖê 416 Ã™ê¿ü Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü úÖ´Ö ¯Öæ¸Öü ÆüÖê “ÖãúÖ Æîü †Öî¸ü ¿ÖêÂÖ 144
Ã™ê¿ü Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü úÖ´Ö ×ÃÖŸÖÓ²Ö¸ü 2008 ŸÖú ¯Öæ¸Öü ÆüÖê •ÖÖ−Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æî…ü ¾ÖÂÖÔ 2008-09 ´Öë 30 †Öî¸ü
Ã™ê¿ü Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü ¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ úÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ…
32 ¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ úß ‰Óú“ÖÖ‡Ô ‹¾ÖÓ »ÖÓ²ÖÖ‡Ô ²ÖœÍüÖ−Öê, ¿Öê»™ü¸ü ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ú¸üÖ−Öê ‹¾ÖÓ ±ãú™ü †Öê¾Ö¸ü ×²ÖÎ•Ö úÖ
×−Ö´ÖÖÔSÖ ú¸üÖ−Öê êú úÖµÖÖí úÖê 500 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úß »ÖÖ+ÖŸÖ ¯Ö¸ü †+Ö»Öê ¤üÖê ¾ÖÂÖÖí ´Öë ¯Öæ¸Öü ×úµÖÖ
•ÖÖ‹+ÖÖ…
´Ö»™üß »Öê¾Öê»Ö ¯ÖÖÚú*Ö úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

33 ´ÖÖê™ü¸ü ¾ÖÖÆü−Ö ¯ÖÖÚú+Ö úß †Ö¬Öã×−Öú ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ ÃÖã×−ÖÛ¿“ÖŸÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ 30 ²Ö›Íêü Ã™ê¿ü Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü
´Ö»™üß »Öê¾Öê»Ö ¯ÖÖÚú+Ö úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ úß •ÖÖ‹+Öß…
×»Ö°™ü †Öî¸ü ‹Ãêú»Öê™ü¸ü úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

34 ²Ö›Íêü Ã™ê¿ü Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü ×»Ö°™ü †Öî¸ü ‹Ãêú»Öê™ü¸ü úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ −ÖÆüà ÆüÖ−ê Öê ÃÖê ²Öã•Öã+ÖÖí, ´Ö×Æü»ÖÖ†Öë úÖê
ú×šü−ÖÖ‡Ô úÖ ÃÖÖ´Ö−ÖÖ ú¸ü−ÖÖ ¯Ö›ÍŸü ÖÖ Æî…ü †ŸÖ: Æü´Ö−Öê ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü ×ú 50 ²Ö›Íêü Ã™êü¿Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü ×»Ö°™ü
‹¾ÖÓ ‹Ãêú»Öê™ü¸ü úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ úß •ÖÖ‹+Öß…
11
35 ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö ¯Ö¨ü×ŸÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü µÖÖ¡Öß +ÖÖ×›ÍüµÖÖë êú úÖê“Ö ¯Ö¸ü ¯ÖÏÖ¸Óü×³Öú †Öî¸ü +ÖÓŸÖ¾µÖ Ã£ÖÖ−ÖÖë úß
»Öú›Íüß úß −ÖÖ´Ö ¯Ö×¼üµÖÖÑ »Ö+Öß ¸üÆüŸÖß Æïü… †Ö•Öú»Ö ‹ú Æüß ¸êüú Ø»Öú ÃÖê ×³Ö®Ö-×³Ö®Ö +ÖÓŸÖ¾µÖ
Ã£ÖÖ−ÖÖë ¾ÖÖ»Öß ‹ú ÃÖê †×¬Öú +ÖÖ×›ÍüµÖÖÑ “Ö»ÖŸÖß Æïü… −ÖÖ´Ö ¯Ö×¼üµÖÖÑ ²ÖÖ¸ü-²ÖÖ¸ü ²Ö¤ü»Ö−Öê úß •Öºþ¸üŸÖ −Ö
¯Ö›Íêü ‡ÃÖ×»Ö‹ Æü´Ö−Öê ´ÖÖ‡ÎúÖê¯ÖÏÖÃê ÖêÃÖ¸ü «üÖ¸üÖ ×−ÖµÖÓ×¡ÖŸÖ ‹»Ö‡Ô›üß ›êüÛÃ™ü−Öê¿Ö−Ö ×›üÃ¯»Öê ²ÖÖê›Ô »Ö+ÖÖ−Öê úÖ
×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü… ‡ÃÖÃÖê ×¸ü´ÖÖê™ü Óú™ÒüÖ»ê Ö ÃÖê −ÖÖ´Ö ¯Ö×¼üµÖÖÑ ²Ö¤ü»Öß •ÖÖ ÃÖëú+Öß •ÖÖê ¸üÖŸÖ úÖê ³Öß ÃÖÖ±ú
−Ö•Ö¸ü †Ö‹Ó+Öß…
36 ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö ´Öë Æü´ÖÖ¸êü †Ö¸ü×QÖŸÖ ¸êü»Ö¾Öê ×™üú™ü ¯Ö¸ü +ÖÖ›Íüß ¯ÖÏÃ£ÖÖ−Ö úÖ ÃÖ´ÖµÖ †Ó×úŸÖ ¸üÆüŸÖÖ Æîü,
»Öê×ú−Ö +ÖÓŸÖ¾µÖ Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ¯ÖÆãÑü“Ö−Öê úÖ ÃÖ´ÖµÖ †Ó×úŸÖ −ÖÆüà ¸üÆüŸÖÖ Æîü… µÖÖ×¡ÖµÖÖë úß ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ êú ×»Ö‹
Æü´Ö−Öê †Ö¸ü×QÖŸÖ ¸êü»Ö¾Öê ×™üú™ü ¯Ö¸ü +ÖÖ›Íüß êú +ÖÓŸÖ¾µÖ Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ¯ÖÆãÑü“Ö−Öê úÖ ÃÖ´ÖµÖ ³Öß †Ó×úŸÖ ú¸ü−Öê
úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü…
´ÖÖ»Ö ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖ
37 ¾ÖÂÖÔ 2003-04 ´Öë ¸êü»Ö¾Öê −Öê 557 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö ±Ïêú™ü »ÖÖêØ›ü+Ö úß £Öß •Ö²Ö×ú ‡ÃÖ ¾ÖÂÖÔ
790 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö »ÖÖêØ›ü+Ö ÆüÖ−ê Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü… ‡ÃÖ ¯ÖÏúÖ¸ü ‡−Ö “ÖÖ¸ü ¾ÖÂÖÖí ´Öë 233 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö
™ü−Ö †×ŸÖ×¸üŒŸÖ »ÖÖêØ›ü+Ö ÆüÖ−ê Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü •ÖÖê ×ú 90 êú ¯Öæ¸êü ¤ü¿Öú ´Öë Æãü‡Ô †×ŸÖ×¸üŒŸÖ »ÖÖêØ›ü+Ö
êú 160 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ êú ²Ö¸Ö²Ö¸ü Æîü… 11¾Öà ¯ÖÓ“Ö¾ÖÂÖáµÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ êú †ÓŸÖ ŸÖú 1 Æü•ÖÖ¸ü 100 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö
™ü−Ö ±Ïêú™ü »ÖÖêØ›ü+Ö ú¸ü−Öê úÖ »ÖQµÖ ×−Ö¬ÖÖÔ×¸üŸÖ Æîü… †+Ö»Öê “ÖÖ¸ü ¾ÖÂÖÖí ´Öë 310 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö úß
†×ŸÖ×¸üŒŸÖ ±Ïêú™ü »ÖÖêØ›ü+Ö ú¸ü−Öê úß QÖ´ÖŸÖÖ úÖê ÃÖé×•ÖŸÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ Æü´Ö−Öê †−Öêú ú¤ü´Ö ˆšüÖµÖê Æïü
×•ÖÃÖêú ²ÖÖ¸êü ´Öë ÃÖ´´ÖÖ×−ÖŸÖ ÃÖ¤ü−Ö úÖê ÃÖæ×“ÖŸÖ ú¸ü−ÖÖ “ÖÖÆæÑü+ÖÖ…
ºþ™ü¾ÖÖ¸ü ‹“Ö›üß‹−Ö ×¾ÖúÖÃÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ

38 ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, »Ö+Ö³Ö+Ö 20 Æü•ÖÖ¸ü ×ú»ÖÖê´Öß™ü¸ü »ÖÓ²Öê ÆüÖ‡Ô ›ëü×ÃÖ™üß −Öê™ü¾ÖÔú, úÖêµÖ»ÖÖ ‹¾ÖÓ †ÖµÖ¸ü−Ö
†Öê¸ü ºþ™ü ‹¾ÖÓ ¯ÖÖê™Ôü ¸êü»Ö ÃÖÓ¯ÖÔú ¸êü»Ö »ÖÖ‡−ÖÖë ¯Ö¸ü ¸êü»Ö¾Öê úÖ 75 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ÃÖê †×¬Öú ´ÖÖ»Ö µÖÖŸÖÖµÖÖŸÖ
ÃÖÓ“ÖÖ×»ÖŸÖ ÆüÖŸê ÖÖ Æîü… ‡−Ö´Öë ÃÖê †−Öêú ´ÖÖ+ÖÔ ¯Öæ¸üß ŸÖ¸üÆü ÃÖî“Öã¸êü™ü ÆüÖê “Öãêú Æïü †Öî¸ ˆ−Ö ¯Ö¸ü 100% ÃÖê
³Öß †×¬Öú »ÖÖ‡−Ö QÖ´ÖŸÖÖ úÖ ˆ¯ÖµÖÖê+Ö ×úµÖÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü… ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö êú ³Ö×¾ÖÂµÖ úß ¥üÛÂ™ü ÃÖê
‡−Ö ´ÖÖ+ÖÖí úß QÖ´ÖŸÖÖ †Öî¸ ‡−±ÏúÖÃ™ÒüŒ“Ö¸ü úÖ ×¾ÖúÖÃÖ ú¸ü−ÖÖ ²ÖêÆü¤ü ´ÖÆüŸ¾Ö¯ÖæSÖÔ Æîü… ‡ÃÖß×»Ö‹ ´Öï−Öê
12
‡ÃÖ −Öê™ü¾ÖÔú úÖ ºþ™ü ¾ÖÖ¸ü ×¾ÖÃŸÖéŸÖ †¬µÖµÖ−Ö ú¸ ‹ú ²»Öæ Ø¯ÖÏ™ü ŸÖîµÖÖ¸ü ú¸ü−Öê êú †Ö¤êü¿Ö ×¤ü‹ £Öê…
´Öã—Öê µÖÆü ‘ÖÖêÂÖSÖÖ ú¸üŸÖê Æãü‹ GÖã¿Öß ÆüÖê ¸üÆüß Æîü ×ú µÖÆü ¯ÖÏ×ÎúµÖÖ ¯Öæ¸üß ú¸ü ‹ú ²»Öæ Ø¯ÖÏ™ü ŸÖîµÖÖ¸ü ú¸ü
×»ÖµÖÖ +ÖµÖÖ Æîü… ‡ÃÖ −Öê™ü¾ÖÔú úß »ÖÖ‡−Ö QÖ´ÖŸÖÖ ²ÖœÍüÖ−Öê êú ×»Ö‹ †+Ö»Öê 7 ¾ÖÂÖÖí ´Öë 75 Æü•ÖÖ¸ü
ú¸üÖê›Íü ¹ý¯ÖµÖê úÖ ×−Ö¾Öê¿Ö ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ… ºþ™ü¾ÖÖ¸ü »Öß •ÖÖ−Öê ¾ÖÖ»Öß µÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë ´Öë ¤üÖÆê ü¸üßú¸üSÖ,
ŸÖßÃÖ¸üß †Öî¸ü “ÖÖî£Öß »ÖÖ‡−ÖÖë, ²ÖÖ‡¯ÖÖÃÖÖë, °»ÖÖ‡Ô†Öê¾Ö¸üÖ,Óê ÎúÖòØÃÖ+Ö Ã™êü¿Ö−ÖÖë, ´Ö¬µÖ¾ÖŸÖá ²»ÖÖòú Ã™êü¿Ö−ÖÖë,
†Ö™üÖ´ê Öê×™üú ×ÃÖ+Ö−ÖØ»Ö+Ö úÖµÖÖí, µÖÖ›üÖí úÖ ¯Öã−ÖÙ−Ö´ÖÖÔSÖ ÃÖ×ÆüŸÖ 124 úÖµÖÖí úÖê “Ö¸üSÖ²Ö¨ü ŸÖ¸üßêú ÃÖê
×ÎúµÖÖÛ−¾ÖŸÖ ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ… ‡ÃÖ´Öë ¯Öæ¾Öá ‹¾ÖÓ ¯ÖÛ¿“Ö´Öß ›êü›üßêú™êü›ü ±Ïêú™ü úÖò×¸ü›üÖ¸ê ü úÖ ×−Ö´ÖÖÔSÖ ¿ÖÖ×´Ö»Ö
Æîü… “Ö»Ö ¸üÆêü £ÖÐ¯æ Öã™ü ÃÖÓ¾Ö¨Ôü−Ö êú 104 úÖµÖÖí úÖê †+Ö»Öê ¤üÖê ¾ÖÂÖÖí ´Öë ¯Öæ¸üÖ ú¸ü ×»ÖµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ… ‡ÃÖ
¯Öæ¸êü −Öê™ü¾ÖÔú ¯Ö¸ü †Ö‡Ô²Öß‹ÃÖ ¯ÖÏSÖÖ×»ÖµÖÖÓ ´ÖÖ“ÖÔ 2009 ŸÖú »Ö+ÖÖ ¤üß •ÖÖ‹Ó+Öß…
39 £ÖÐ¯æ Öã™ü ÃÖÓ¾Ö¨Ôü−Ö µÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë úÖê ±úÖÃ™ü ™Òîüú ¯Ö¸ü ¯Öæ¸üÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ Æü´Ö−Öê −ÖµÖê ×¤ü¿ÖÖ-×−Ö¤ìü¿Ö
×−Ö+ÖÔŸÖ ×úµÖê Æïü… ÃÖÖ´ÖÖ−µÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë ÃÖê ú´Ö ÃÖ´ÖµÖ ´Öë ‡−Ö µÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë úÖê Ã¾ÖßéúŸÖ ‹¾ÖÓ
×ÎúµÖÖÛ−¾ÖŸÖ ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ…
†Ö¬Öã×−Öú ‹¾ÖÓ †Ö™üÖ´ê Öê×™üú ×ÃÖ*Ö−ÖØ»Ö*Ö ×ÃÖÃ™ü´Ö

40 ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, †²Ö ŸÖú ×ÃÖ+Ö−ÖØ»Ö+Ö úÖ ‡ÃŸÖê´ÖÖ»Ö ¯ÖÏ´ÖãGÖ ºþ¯Ö ÃÖê ¸êü»Ö ÃÖÓ¸üQÖÖ êú ×»Ö‹ ÆüÖŸê ÖÖ
¸üÆüÖ Æîü, •Ö²Ö×ú †Ö¬Öã×−Öú ×ÃÖ+Ö−Ö»Ö ¯ÖÏSÖÖ»Öß êú «üÖ¸üÖ »ÖÖ‡−Ö QÖ´ÖŸÖÖ ´Öë ÃÖã¬ÖÖ¸ü ú¸ü−Öê úß úÖ±úß
ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖµÖë ×¾Öª´ÖÖ−Ö Æïü… ‡ÃÖß ¥üÛÂ™üúÖêSÖ ÃÖê Æü´Ö−Öê ¸êü»Ö −Öê™ü¾ÖÔú ¯Ö¸ü †Ö™üÖ´ê Öê×™üú ×ÃÖ+Ö−ÖØ»Ö+Ö
¯ÖÏSÖÖ»Öß úÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü ú¸ü−ÖÖ ¿Öãºþ ×úµÖÖ Æîü… µÖÆü ×ÃÖÃ™ü´Ö ×¤ü»»Öß-+ÖÖ×•ÖµÖÖ²ÖÖ¤, ”ûÖ™ê üÖ †´²ÖÖ−ÖÖ-
ÃÖßŸÖÖ¸üÖ´Ö¯Öã¸ü, ¯Ö»Ö¾Ö»Ö-´Ö£Öã¸üÖ †Öî¸ü ¤üÆüÖ−Öæ ¸üÖ›ê ü-´Öã²Ó Ö‡Ô êú ²Öß“Ö ¯ÖÆü»Öê ÃÖê Æüß ˆ¯Ö»Ö²¬Ö Æîü… úÖ−Ö¯Öã¸ü-
´Öã+Ö»ÖÃÖ¸üÖµÖ êú ²Öß“Ö µÖÆü ×ÃÖÃ™ü´Ö »Ö+ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ ¯Öæ¾ÖÔ ´Öë Æüß Ã¾Ößéú×ŸÖ ¤üß +Ö‡Ô £Öß »Öê×ú−Ö ˆÃÖ
¯Ö¸ü úÖ´Ö ¹ýêú Æãü‹ £Öê… †²Ö Æü´Ö−Öê ‡ÃÖ GÖÓ›ü ¯Ö¸ü †Ö™üÖ´ê Öê×™üú ×ÃÖ+Ö−ÖØ»Ö+Ö ×ÃÖÃ™ü´Ö »Ö+ÖÖ−Öê úÖ úÖµÖÔ
¿Öãºþ ú¸ü−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü… Æü´Ö−Öê êú‹±ú›ü²»µÖæ êú ÃÖÆüµÖÖê+Ö ÃÖê +ÖÖ×•ÖµÖÖ²ÖÖ¤ü-úÖ−Ö¯Öã¸ü ÃÖêŒ¿Ö−Ö
´Öë †Ö™üÖ´ê Öê×™üú ×ÃÖ+Ö−ÖØ»Ö+Ö ×ÃÖÃ™ü´Ö »Ö+ÖÖ−Öê úÖ úÖµÖÔ ¿Öãºþ ×úµÖÖ Æîü… ÆüÖ¾Ö›üÖÍ -GÖÖ−ÖÖ, ×¤ü»»Öß-
¯Ö»Ö¾Ö»Ö, ¾Ö›üÖ¤ê ü¸üÖ-ÃÖæ¸üŸÖ-¾Ö»ÖÃÖÖ›Íü-¤üÆüÖ−Öæ ¸üÖ›ê GÖÓ›ü ¯Ö¸ü †Ö™üÖ´ê Öê×™üú ×ÃÖ+Ö−ÖØ»Ö+Ö úß Ã¾Ößéú×ŸÖ
¯ÖÆü»Öê Æüß ¤üß •ÖÖ “Öãúß Æîü… ‡−Ö úÖµÖÖí êú ¯Öæ¸üÖ ÆüÖ−ê Öê ÃÖê ´ÖÖî•Öæ¤üÖ »ÖÖ‡−Ö QÖ´ÖŸÖÖ ´Öë ³ÖÖ¸üß ²ÖœÍüÖŸê Ö¸üß
ÆüÖ−ê Öê êú ÃÖÖ£Ö-ÃÖÖ£Ö ¸êü»Ö ÃÖÓ¸üQÖÖ ´Öë ³Öß ˆ»»ÖêGÖ−ÖßµÖ ÃÖã¬ÖÖ¸ü ÆüÖê+ÖÖ…
13
úÖêµÖ»ÖÖü ˆªÖê*Ö
41 úÖêµÖ»ÖÖ ¸êü»Ö¾Öê êú ´ÖÖ»Ö µÖÖŸÖÖµÖÖŸÖ úÖ ´ÖãGµÖ ÃŸÖÓ³Ö Æîü… ¾ÖÂÖÔ 2007-08 ´Öë 336
×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö úÖêµÖ»Öê úÖ »Ö¤üÖ−Ö ÆüÖ−ê Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü… úÖê»Ö ´Öæ¾Ö´Öë™ü êú †×¬ÖúÖÓ¿Ö −ÖµÖê
›êü›üßêú™êü›ü ºþ™ü 25 ™ü−Ö ‹ŒÃÖ»Ö »ÖÖê›ü ™Òêü−Ö êú ×»Ö‹ ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ÆüÖ+ë Öê… ˆ¢Ö¸ü ³ÖÖ¸üŸÖ êú ×²Ö•Ö»Öß
‘Ö¸üÖë úß ´ÖÖÓ+Ö úÖê ¯Öæ¸üÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ †»Ö¾Ö¸ü-¸êü¾ÖÖ›Íüß úÖ ¤üÖÆê ü¸üßú¸üSÖ ŸÖ£ÖÖ ´Öã+Ö»ÖÃÖ¸üÖµÖ-
»ÖGÖ−Ö‰ú ´ÖÖ+ÖÔ úÖ ¤üÖÆê ü¸üßú¸üSÖ ‹¾ÖÓ ×¾ÖªãŸÖßú¸üSÖ ×úµÖÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü… ŸÖÖ»Ö“Öê¸ü, ‡Ô²Ö ¾Öî»Öß †Öî¸ü
úÖê¸ü²ÖÖ QÖê¡Ö ÃÖê úÖêµÖ»ÖÖ ¯Ö×¸ü¾ÖÆü−Ö úß ²ÖœÍüŸÖß Æãü‡Ô †Ö¾Ö¿µÖúŸÖÖ†Öë úÖê ¯Öæ¸üÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹
ˆ¸üãú¸üÖ-³ÖÖ™üÖ¯ÖÖ›ÍüÖ ŸÖßÃÖ¸üß »ÖÖ‡−Ö †Öî¸ü ×²Ö»ÖÖÃÖ¯Öã¸ü-†−Öã¯Öã¸ü ¤üÖÆê ü¸üßú¸üSÖ úÖ úÖµÖÔ ¯ÖÏ+Ö×ŸÖ ¯Ö¸ü Æîü…
•ÖÆüÖÑ ´Ö£Öã¸üÖ-²Öß−ÖÖ êú ²Öß“Ö ×ÃÖ+Ö−ÖØ»Ö+Ö, ¸üÖ•ÖGÖ¸üÃ¾ÖÖÓ, “ÖÖ´¯ÖÖ †Öî¸ü †−Öã¯Öã¸ü ´Öë ²ÖÖ‡Ô-¯ÖÖÃÖ êú úÖµÖÔ
¯ÖÏ+Ö×ŸÖ ¯Ö¸ü Æïü ¾ÖÆüà GÖ›Íü+Ö¯Öã¸ü-¯ÖÖÓÃÖãú¸üÖ, ²Öß−ÖÖ-³ÖÖê¯ÖÖ»Ö ‹¾ÖÓ —ÖÖ¸üÃÖã+Öã›üÖ-“ÖÖ´¯ÖÖ êú ²Öß“Ö ŸÖßÃÖ¸üß
»ÖÖ‡−Ö ‹¾ÖÓ ˆ¬Ö−ÖÖ-•Ö»Ö+ÖÖÓ¾Ö ¤üÖÆê ü¸üßú¸üSÖ úÖê ²Ö•Ö™ü ´Öë ¿ÖÖ×´Ö»Ö ×úµÖÖ +ÖµÖÖ Æîü… ²Öß−ÖÖ-+Öã−ÖÖ-úÖê™üÖ
»ÖÖ‡−Ö êú ¤üÖÆê ü¸üßú¸üSÖ úÖ úÖµÖÔ ÃÖ¾ÖìQÖSÖ êú ²ÖÖ¤ü ×»ÖµÖÖ •ÖÖ−ÖÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ×¾ÖŸÖ Æîü…
42 ´ÖÆüÖ−Ö¤üß ¯Ö¸ü ¤æüÃÖ¸üÖ ¯Öã»Ö, ¸ü•ÖŸÖ+ÖœÍü-²ÖÖ¸ÖÓü+Ö, ×™ü™ü»ÖÖ+ÖœÍü-¸üÖµÖ¯Öã¸ü ŸÖ£ÖÖ ×™ü™ü»ÖÖ+ÖœÍü-
ÃÖÓ²Ö»Ö¯Öã¸ü »ÖÖ‡−Ö úê ¤üÖÆê ü¸üßú¸üSÖ, ×¾Ö•ÖµÖÖ−Ö+Ö¸ü´Ö-úÖê¼ü¾ÖÖ»ÖÃÖÖ, ²ÖÖ¸ÖÓü+Ö-GÖã¤üÖÔ ¸üÖ›ê ü ŸÖßÃÖ¸üß »ÖÖ‡−Ö
ŸÖ£ÖÖ úÖê¼ü¾ÖÖ»ÖÃÖÖ-×ÃÖ´ÆüÖü“Ö»Ö´Ö êú ²Öß“Ö “ÖÖî£Öß »ÖÖ‡−Ö úê úÖµÖÔ ×»ÖµÖê •ÖÖ “Öãêú Æïü … •ÖÆüÖÑ
−ÖÖ+Ö¯Öã¸ü-+ÖÖë×¤üµÖÖ êú ²Öß“Ö †Ö™üÖ´ê Öê×™üú ×ÃÖ+Ö−ÖØ»Ö+Ö úÖ úÖµÖÔ ¯ÖÏ+Ö×ŸÖ ¯Ö¸ü Æîü ¾ÖÆüà +ÖÖë×¤üµÖÖ ÃÖê ¤ãü+ÖÔ
êú ²Öß“Ö †Ö™üÖ´ê Öê×™üú ×ÃÖ+Ö−ÖØ»Ö+Ö úÖ úÖµÖÔ ²Ö•Ö™ü ´Öë ¿ÖÖ×´Ö»Ö ×úµÖÖ +ÖµÖÖ Æîü…
¯ÖÖê™Ôü ™Òîü×±úú -×´Ö¿Ö−Ö 300 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö

43 ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö úÖê ×¾Ö×³Ö®Ö ²ÖÓ¤ü¸ü+ÖÖÆüÖë ÃÖê ãú»Ö ™Òîü×±úú úÖ »Ö+Ö³Ö+Ö 25 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ™Òîü×±úú
¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÆüÖŸê ÖÖ Æîü… ³ÖÖ¸üŸÖ úÖ ×¾Ö¤êü¿Öß ¾µÖÖ¯ÖÖ¸ü 2011-12 ŸÖú 650 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö ÃÖê ²ÖœÍüú¸ü 1
Æü•ÖÖ¸ü 100 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö ÆüÖ−ê Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü… †ŸÖ: ¸êü»Ö¾Öê «üÖ¸üÖ ¯ÖÖê™Ôü ¸êü»Ö ÃÖÓ¯ÖÔú µÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë
úÖê ˆ““Ö ¯ÖÏÖ£Ö×´ÖúŸÖÖ ¤üß •ÖÖ ¸üÆüß Æîü… ´Öæ¤Ó ü›ÍüÖ ‹¾ÖÓ úÖÓ›ü»ÖÖ ¯ÖÖê™Ôü úß ´ÖÖÑ+Ö úÖê ¯Öæ¸üÖ ú¸ü−Öê êú
×»Ö‹ +ÖÖÓ¬Öß¬ÖÖ´Ö-¯ÖÖ»Ö−Ö¯Öã¸ü †Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö úÖ úÖµÖÔ ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú-×−Ö•Öß ³ÖÖ+Öß¤üÖ¸üß êú †ÓŸÖ+ÖÔŸÖ
‹ÃÖ¯Öß¾Öß +Ö×šüŸÖ ú¸ü ¯Öæ¸üÖ ú¸ü ×»ÖµÖÖ +ÖµÖÖ Æîü… ×¯Ö¯ÖÖ¾ÖÖ¾Ö ¯ÖÖê™Ôü êú ×»Ö‹ ÃÖÓ¯ÖÔú ´ÖÖ+ÖÔ úÖ úÖµÖÔ ³Öß
14
¯Öæ¸üÖ ÆüÖê “ÖãúÖ Æîü… ×³Ö»Ö›Íüß-ÃÖ´Ö¤ü›Íüß, ¸êü¾ÖÖ›Íüß-¸üà+ÖÃÖ-±ãú»Öê¸üÖ úÖ †Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö úÖµÖÔ ³Öß ¯ÖÏ+Ö×ŸÖ
¯Ö¸ü Æîü… ´Öã²Ó Ö‡Ô ¯ÖÖê™Ôü êú ×»Ö‹ ãú»ÖÖÔ-¾Ö›üÖ»ÖÖ ¸êü»Ö Ø»Öú úÖ úÖµÖÔ Ã¾ÖßéúŸÖ ×úµÖÖ •ÖÖ “ÖãúÖ Æîü…
Æü×¸ü¤üÖÃÖ¯Öã¸ü-¯ÖÖ¸üÖ¤üß¯Ö −Ö‡Ô »ÖÖ‡−Ö, éúÂSÖÖ¯Ö¼ü−Ö´Ö ¯ÖÖê™Ôü ÃÖÓ¯ÖÔú −Ö‡Ô »ÖÖ‡−Ö †Öî¸ü ³Ö¹ý“Ö ÃÖê ¤üÆêü•Ö
†Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö ¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë úê ×ÎúµÖÖ−¾ÖµÖ−Ö êú ×»Ö‹ ‹ÃÖ¯Öß¾Öß úÖ +Öšü−Ö ×úµÖÖ •ÖÖ “ÖãúÖ Æîü
ŸÖ£ÖÖ ÃÖæ¸üŸÖ-Æü•Öß¸üÖ †Öî¸ü ¯Öê−Ö-¸êü¾ÖÖÃÖ ¯ÖÖê™Ôü −Ö‡Ô »ÖÖ‡−Ö êú ×»Ö‹ ¿Öß‘ÖÐ Æüß ‹ÃÖ¯Öß¾Öß úÖ +Öšü−Ö ×úµÖÖ
•ÖÖ‹+ÖÖ… ×−Ö•Öß QÖê¡Ö úß ¯ÖÆü»Ö ¯Ö¸ü ¬ÖÖ´Ö¸üÖ ‹¾ÖÓ úßŸÖÔ×−ÖµÖÖ ¯ÖÖê™Ôü ¸êü»Ö ÃÖÓ¯ÖÔú ´ÖÖ+ÖÔ úÖ úÖµÖÔ ³Öß
×¾Ö“ÖÖ¸üÖ¬Öß−Ö Æîü…
44 ´Öï+Ö»ÖÖê¸ü ¯ÖÖê™Ôü ÆêüŸÖã ÆüÃÖ−Ö-´Öï+Ö»ÖÖê¸ü †Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö úÖµÖÔ ¯Öæ¸üÖ ÆüÖê “ÖãúÖ Æîü ŸÖ£ÖÖ
¾Ö»»ÖÖ¸ü¯Ö›Íü´Ö ‡−Ö»Öï›ü Óú™êü−Ö¸ü ™ÒüÖ×Ó ¿Ö¯Ö´Öë™ü ™üÙ´Ö−Ö»Ö êú ×»Ö‹ ¾Ö»»ÖÖ¸ü¯Ö›Íü´Ö-‡›ÍüÖ¯Ö»»Öß −Ö‡Ô »ÖÖ‡−Ö
úÖ ×−Ö´ÖÖÔSÖ úÖµÖÔ ¯ÖÏ+Ö×ŸÖ ¯Ö¸ü Æîü… ¤üß‘Öß ¯ÖÖê™Ôü ŸÖú ÃÖÓ¯ÖÔú »ÖÖ‡−Ö ²Ö−ÖÖ−Öê êú ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö ¯Ö¸ü ³Öß ×¾Ö“ÖÖ¸ü
×úµÖÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü… ‹®ÖÖê¸ü ¯ÖÖê™Ôü úß ²ÖœÍüŸÖß Æãü‡Ô ´ÖÖÑ+Ö êú ´Ö§êü−Ö•Ö¸ü †™üß¯Ö¼èü-¯Öã¼èü¸ü −Ö‡Ô »ÖÖ‡−Ö úÖ
×−Ö´ÖÖÔSÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ×¾ÖŸÖ Æîü ŸÖ£ÖÖ ¸üÖ•Ö+ÖÖê›ÍüÖ-ÆüÛ»¤üµÖÖ êú ¤üÖÆê ü¸üßú¸üSÖ úÖ úÖµÖÔ ÆüÛ»¤üµÖÖ ¯ÖÖê™Ôü êú ÃÖÖ£Ö
³ÖÖ+Öß¤üÖ¸üß êú †ÓŸÖ+ÖÔŸÖ ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ…
45 ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö ¯ÖÏ×ÎúµÖÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ‹ÃÖ¯Öß¾Öß úÖ ú−ÃÖê¿Ö−Ö ¯Öß×¸üµÖ›ü »ÖÖ‡−Ö ¯Ö¸ü “Ö»Öê ™Òîü×±úú
úß ÃÖ´ÖÖ−Öã¯ÖÖ×ŸÖú ¿Öã¨ü †ÖµÖ 30 ¾ÖÂÖÔ êú ×»Ö‹ †£Ö¾ÖÖ ×úµÖê +ÖµÖê ×−Ö¾Öê¿Ö ¯Ö¸ 14 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ×¸ü™ü−ÖÔ
úÖ ¯Öß×¸üµÖ›ü, ¤üÖ−ê ÖÖë ´Öë •ÖÖê ³Öß ú´Ö Æîü êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ×úµÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ×−Ö¾Öê¿Ö úß +ÖSÖ−ÖÖ
¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ ×−Ö´ÖÖÔSÖ ¯Ö¸ü †Ö‡Ô ¾ÖÖÃŸÖ×¾Öú »ÖÖ+ÖŸÖ êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü úß •ÖÖŸÖß Æîü… ¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ úß
ÃÖÆüß úß´ÖŸÖ •ÖÖ−Ö−Öê ‹¾ÖÓ ™üÖ‡´Ö ‹¾ÖÓ úÖÃ™ü †Öê¾Ö¸ü ¸ü−Ö ¯Ö¸ü ×−ÖµÖÓ¡ÖSÖ ¸üGÖ−Öê êú ×»Ö‹ µÖÆü ×−Ö¿“ÖµÖ
×úµÖÖ +ÖµÖÖ Æîü ×ú ¯ÖÖµÖ»Ö™ü êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ãú”û µÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë úÖ GÖã»Öß ×−Ö×¾Ö¤üÖ êú ´ÖÖ¬µÖ´Ö ÃÖê
²Öß†Öê™üß êú «üÖ¸üÖ ×ÎúµÖÖ−¾ÖµÖ−Ö ×úµÖê •ÖÖ−Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖµÖë ŸÖ»ÖÖ¿Öß •ÖÖ‹Ó+Öß… ™Òîü×±úú +ÖÖ¸Óü™üß −Ö‡Ô
»ÖÖ‡−Ö êú »ÖÖ³ÖÖÛ−¾ÖŸÖÖë «üÖ¸üÖ ¤üß •ÖÖ‹+Öß…
Ã™üß»Öü ˆªÖê*Ö-×´Ö¿Ö−Ö 200 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö

46 11¾Öà µÖÖê•Ö−ÖÖ êú †ÓŸÖ ŸÖú Ã™üß»Öü ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö 55 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö ÃÖê ²ÖœÍüú¸ü 110
×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö ÆüÖ−ê Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü… Ã™üß»Ö ˆªÖê+Ö ÃÖê ¸êü»Ö¾Öê úÖê ÃÖÖ»ÖÖ−ÖÖ 120 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö
™Òîü×±úú ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÆüÖŸê ÖÖ Æîü †Öî¸ü Æü´Ö−Öê 2011-12 ŸÖú Ã™üß»Ö ˆªÖê+Ö ÃÖê 200 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö
15
™Òîü×±úú ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ú¸ü−Öê úÖ »ÖQµÖ ¸üGÖÖ Æîü… †ÖµÖ¸ü−Ö †Öê¸ü ´Öæ¾Ö´Öë™ü êú †×¬ÖúÖÓ¿Ö −ÖµÖê ›êü›üßêú™êü›ü ºþ™ü
úÖ ×−Ö´ÖÖÔSÖ †£Ö¾ÖÖ †¯Ö+ÖÏ›ê êü¿Ö−Ö 25 ™ü−Ö ‹ŒÃÖ»Ö »ÖÖê›ü ‹¾ÖÓ ãú”û ºþ™üÖêÓ úÖ 30 ™ü−Ö ‹ŒÃÖ»Ö
»ÖÖê›ü úß ™Òêü−Ö “Ö»ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ… •ÖÆüÖÑ †Ó+Öã»Ö-ÃÖãØú¤üÖ −Ö‡Ô »ÖÖ‡−Ö, ´Ö−ÖÖêÆü¸ü¯Öã¸ü-
+ÖÖê‡»Öêú¸üÖ ŸÖßÃÖ¸üß »ÖÖ‡−Ö ‹¾ÖÓ ¯ÖÖ¤üÖ¯ÖÆüÖ›Íü-²ÖÖÓÃÖ¯ÖÖ−Öß, ²Ö¸ü×²Ö»Ö-²Ö›ÍüÖ•ÖÖ´Ö¤üÖ, ¤ãü×´Ö¡ÖÖ-“Ö´¯ÖÖ—Ö¸ü−Ö
¤üÖÆê ü¸üßú¸üSÖ úÖµÖÔ Ã¾ÖßéúŸÖ ×úµÖê •ÖÖ “Öãúê Æïü ¾ÖÆüà +ÖÖê‡»Öêú¸üÖ-†Ö×¤üŸµÖ¯Öã¸ü, “Ö´¯ÖÖ—Ö¸ü−Ö-×²Ö´Ö»Ö+ÖœÍü
ŸÖßÃÖ¸üß »ÖÖ‡−Ö ŸÖ£ÖÖ •ÖGÖÖ¯Öã¸üÖ-²ÖÖÓÃÖ¯ÖÖ−Öß ¤üÖÆê ü¸üßú¸üSÖ úÖµÖÔ ÃÖ¾ÖìQÖSÖ êú ²ÖÖ¤ü Ã¾ÖßéúŸÖ ×úµÖê •ÖÖ−Öê
úÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö Æîü… êúêú »ÖÖ‡−Ö ¤üÖÆê ü¸üßú¸üSÖ êú ×»Ö‹ ÃÖ¾ÖìQÖSÖ ×úµÖÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü ŸÖ£ÖÖ ¯ÖÏ£Ö´Ö “Ö¸üSÖ
´Öë ×ú¸Óü›æü»Ö ÃÖê •Ö+Ö¤ü»Ö¯Öã¸ü ŸÖú ¤üÖÆê ü¸üßú¸üSÖ ×úµÖê •ÖÖ−Öê úÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö Æîü… ²Öê»»ÖÖ¸üß ÆüÖÃ¯Öê™ü QÖê¡Ö
êú ×»Ö‹ ÆüÖÃ¯Öê™ü-¾ÖÖÃúÖê »ÖÖ‡−Ö úÖ ¤üÖÆê ü¸üßú¸üSÖ †Ö¸ü¾Öß‹−Ö‹»Ö êú «üÖ¸üÖ ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ…
²ÖÖÓÃÖ¯ÖÖ−Öß-•ÖGÖÖ¯Öã¸üÖ ¤üÖÆê ü¸üßú¸üSÖ, •ÖGÖÖ¯Öã¸üÖ-Æü×¸ü¤üÖÃÖ¯Öã¸ü, +ÖÖê‡»Öêú¸üÖ-´Ö−ÖÖêÆü¸ü¯Öã¸ü ŸÖßÃÖ¸üß »ÖÖ‡−Ö
‹¾ÖÓ ¤ü»»Öß ¸üÖ•ÖÆü¸üÖ-¸üÖ¾Ö‘ÖÖ™ü −Ö‡Ô »ÖÖ‡−Ö ³Öß †Ö¸ü¾Öß†Ö−Ö‹»Ö «üÖ¸üÖ ×ÎúµÖÖÛ−¾ÖŸÖ ú¸ü−Öê úÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö
Æîü…
ÃÖß´Öë™ü ˆªÖê*Ö -×´Ö¿Ö−Ö 200 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö

47 11¾Öà µÖÖê•Ö−ÖÖ êú †ÓŸÖ ŸÖú ÃÖß´Öë™ü ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö 170 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö ÃÖê ²ÖœÍüú¸ü 280
×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö ÆüÖ−ê Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü… ÃÖß´Öë™ü ˆªÖê+Ö ÃÖê ¸êü»Ö¾Öê úÖê ÃÖÖ»ÖÖ−ÖÖ 100 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö
ÃÖê †×¬Öú ™Òîü×±úú ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÆüÖŸê ÖÖ Æîü †Öî¸ü Æü´Ö−Öê 2011-12 ŸÖú ÃÖß´Öë™ü ˆªÖê+Ö ÃÖê 200 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö
™ü−Ö ™Òîü×±úú ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ú¸ü−Öê úÖ »ÖQµÖ ¸üGÖÖ Æîü… ¤êü¿Ö ´Öë ÃÖß´Öë™ü ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö êú 10 ÃÖê †×¬Öú ²Ö›Íêü
Œ»ÖÃ™ü¸ü Æïü… −ÖÓ¤üµÖÖ»Ö-µÖê¸üÖ+ÖãÓ™ü»ÖÖ, ü•Ö++ÖÖµµÖÖ¯Öê™ü-´Ö»»ÖÖ“Öêºþ¾Öã ŸÖ£ÖÖ ×¾ÖÂSÖã¯Öã¸ü´Ö-•Ö−Ö¯ÖÆüÖ›Íü −Ö‡Ô
»ÖÖ‡−Ö úê úÖµÖÔ ¯ÖÏ+Ö×ŸÖ ¯Ö¸ü Æïü ŸÖ£ÖÖ ‡−Æëü ÃÖ´ÖµÖ²Ö¨ü ŸÖ¸üßêú ÃÖê ¯Öæ¸üÖ ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ… ×Æü´ÖÖ“Ö»Ö
¯ÖÏ¤êü¿Ö ´Öë ³ÖÖ−Öæ¯Ö»»Öß-×²Ö»ÖÖÃÖ¯Öã¸ü-²Öê¸üß −Ö‡Ô »ÖÖ‡−Ö úÖ úÖµÖÔ ²Ö•Ö™ü ´Öë ¯ÖÏÃŸÖÖ×¾ÖŸÖ Æîü… ¾ÖÖ›Íüß Œ»ÖÃ™ü¸ü
úß ´ÖÖÑ+Ö êú ×»Ö‹ ¤üÖ›ï ü-+Öã»Ö²Ö+ÖÖÔ ¤üÖÆê ü¸üßú¸üSÖ, ¯ÖæSÖê-+Öã™Ó üú»Ö ×¾ÖªãŸÖßú¸üSÖ úÖ úÖµÖÔ ú¸ü−Öê úÖ
¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö Æîü… ³Öã•Ö-−Ö×»ÖµÖÖ »ÖÖ‡−Ö úÖ †Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö úÖ úÖµÖÔ †Ö¾Ö¿µÖú ´ÖÓ•Öæ¸üß êú ²ÖÖ¤ü
×»ÖµÖê •ÖÖ−Öê úÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö Æîü… ™üÙ´Ö−Ö»ÖÖêÓ úß QÖ´ÖŸÖÖ ²ÖœÍüÖ−Öê êú ×»Ö‹ 50 ÃÖê †×¬Öú ²Ö›Íêü ™üÙ´Ö−Ö»Ö
úÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü ×úµÖÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü ×•Ö−Ö´Öë ´Öã²Ó Ö‡Ô, ¯ÖæSÖê, “ÖÓ›üß+ÖœÍü, +ÖÖ×•ÖµÖÖ²ÖÖ¤ü ‡ŸµÖÖ×¤ü ¯ÖÏ´ÖãGÖ Æïü…
16
Óú™êü−Ö¸ü ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖ-×´Ö¿Ö−Ö 100 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö
48 ×¯Ö”û»Öê ŸÖß−Ö ¾ÖÂÖÖí ´Öë 15 †Ö¯Ö¸êü™ü¸ü úÖê Óú™êü−Ö¸ü ™Òêü−Ö “Ö»ÖÖ−Öê êú »ÖÖ‡ÃÖÓÃê Ö ×¤üµÖê +ÖµÖê Æïü…
¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö ´Öë Óú™êü−Ö¸ü úÖ¯ÖÖì¸êü¿Ö−Ö úß 146 ‹¾ÖÓ †−µÖ Óú™êü−Ö¸ü †Ö¯Ö¸êü™ü¸üÖêÓ úß 44 Óú™êü−Ö¸ü ™Òêü−Ö “Ö»Ö
¸üÆüß Æïü…ü ‡ÃÖ ÃÖÖ»Ö êú †ÓŸÖ ŸÖú †−µÖ †Ö¯Ö¸êü™ü¸ü úß +ÖÖ×›ÍüµÖÖë úß ÃÖÓGµÖÖ ²ÖœÍüú¸ü 50 ÃÖê 55 ÆüÖê
•ÖÖ−Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü… ¾ÖÂÖÔ 2007-08 ´Öë −ÖµÖê †Öò¯Ö¸êü™ü¸ü «üÖ¸üÖ ×¤üµÖê +ÖµÖê ¤üÖê ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö
™Òîü×±úú úÖê »Öêú¸ü ãú»Ö Óú™êü−Ö¸ü ™Òîü×±úú 26 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö ÆüÖ−ê Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü… ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö ´Öë
60 Óú™êü−Ö¸ü ×›ü¯ÖÖê úÖµÖÔ¸üŸÖ Æïü ×•ÖÃÖ´Öë ÃÖê 3 ×›ü¯ÖÖê ×−Ö•Öß ¯ÖÖÙ™üµÖÖë −Öê ²Ö−ÖÖµÖê Æïü… †Ö+ÖÖ´Öß ¾ÖÂÖÖí ´Öë
Óú™êü−Ö¸ü úÖ¯ÖÖì¸êü¿Ö−Ö êú «üÖ¸Ö 8 ‹¾ÖÓ †−µÖ †Ö¯Ö¸êü™ü¸ÖêÓü «üÖ¸üÖ 40 Óú™êü−Ö¸ü ×›ü¯ÖÖê úÖ ×−Ö´ÖÖÔSÖ ú¸ü−Öê
úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü…
›êü›üßêú™êü›ü ±Ïêú™ü úÖò×¸ü›üÖ¸ê ü

49 Ã¾ÖÙSÖ´Ö “ÖŸÖã³Öã•Ô Ö ‹“Ö›üß‹−Ö úÖ ÃÖ²ÖÃÖê ¾µÖÃŸÖ ‹¾ÖÓ ´ÖÆüŸ¾Ö¯ÖæSÖÔ ×ÆüÃÃÖÖ Æïü… ´Öã—Öê ÃÖ¤ü−Ö úÖê
µÖÆü ÃÖæ“Ö−ÖÖ ¤êüŸÖê Æãü‹ ÆüÂÖÔ ÆüÖê ¸üÆüÖ Æîü ×ú »Öã×¬ÖµÖÖ−ÖÖ ÃÖê úÖê»ÖúÖŸÖÖ êú ×−Öú™ü ÛÃ£ÖŸÖ ¤üÖ−ÖúÖê−Öß
ŸÖú ¯Öæ¾Öá ±Ïêú™ü úÖò×¸ü›üÖê¸ü †Öî¸ü ×¤ü»»Öß ÃÖê •Öê‹−Ö¯Öß™üß êú ²Öß“Ö ²Ö−Ö−Öê ¾ÖÖ»Öê ¯ÖÛ¿“Ö´Öß úÖò×¸ü›üÖ¸ê ü úÖê
Ã¾Ößéú×ŸÖ ¤êü ¤üß +Ö‡Ô Æîü… ´Öï ÃÖ´´ÖÖ×−ÖŸÖ ÃÖ¤ü−Ö úÖê †ÖÀ¾ÖÃŸÖ ú¸ü−ÖÖ “ÖÖÆü+æÑ ÖÖ ×ú ¾ÖÂÖÔ 2008-09
êú ¤üÖ¸î üÖ−Ö ‡−Ö ¤üÖ−ê ÖÖë ¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë úÖ ×−Ö´ÖÖÔSÖ úÖµÖÔ ¯ÖÏÖ¸Óü³Ö ú¸ü ×¤üµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ…
50 ˆ¢Ö¸ü-¤ü×QÖSÖ, ¯Öæ¾ÖÔ-¯ÖÛ¿“Ö´Ö, ¯Öæ¾ÖÔ-¤ü×QÖSÖ †Öî¸ü ¤ü×QÖSÖ-¤ü×QÖSÖ ›êü›üßêú™êü›ü ±Ïêú™ü úÖò×¸ü›üÖ¸ê ü
úÖ ¾µÖÖ¾ÖÆüÖ×¸üúŸÖÖ †¬µÖµÖ−Ö ×úµÖÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü… ¾ÖÂÖÔ 2008-09 ´Öë ‡−Ö ¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë êú
×−Ö´ÖÖÔSÖ úß Ã¾Ößéú×ŸÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ú¸ü−Öê úß ³Öß †+ÖÏŸê Ö¸ü úÖ¸Ôü¾ÖÖ‡Ô úß •ÖÖ‹+Öß…
¸üÖØê »Ö*Ö Ã™üÖò ú úÖ †Ö¬Öã×−Öúßú¸üÖ

51 •ÖÆüÖÑ ¾ÖÂÖÔ 2003-04 ´Öë 6 Æü•ÖÖ¸ü 300 ¾Öî+Ö−Ö úÖ ×−Ö´ÖÖÔSÖ Æãü†Ö £ÖÖ ¾ÖÆüà ¾ÖÂÖÔ 2007-
08 ´Öë »Ö+Ö³Ö+Ö 15 Æü•ÖÖ¸ü ¾Öî+Ö−ÖÖêÓ úÖ ×−Ö´ÖÖÔSÖ ×úµÖê •ÖÖ−Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü… ¾ÖÂÖÔ 2008-09 ´Öë
20 Æü•ÖÖ¸ü ¾Öî+Ö−Ö úÖ ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ú¸ü−Öê úß µÖÖê•Ö−ÖÖ Æîü •ÖÖê †²Ö ŸÖú úÖ ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Öú ¾Öî+Ö−Ö ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö
ÆüÖ+ê ÖÖ… ‡ÃÖß ¯ÖÏúÖ¸ü 2008-09 ´Öë 250 ›üß•Ö»Ö †Öî¸ü 220 ‡»ÖêÛŒ™Òüú »ÖÖêúÖê úÖ ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö
17
×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ •ÖÖê ×ú ‹ú ×¸üúÖ›Ôü Æîü … −Ö‡Ô ¯ÖßœÍüß êú ›üß•Ö»Ö †Öî¸ü ‡»ÖêÛŒ™Òüú »ÖÖêúÖê êú
ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ´Öë ³Öß ˆ»»ÖêGÖ−ÖßµÖ ¾Öé×¨ü úß •ÖÖ‹+Öß…
−ÖµÖê ×›ü•ÖÖ‡−Ö êú ÆüÖ‡Ô îú¯Öê×ÃÖ™üß ¾Öî*Ö−Ö

52 œãü»ÖÖ‡Ô QÖ´ÖŸÖÖ ´Öë ¾Öé×¨ü ú¸ü−Öê êú ˆ§êü¿µÖ ÃÖê 2008-09 ÃÖê 20.3 ™ü−Ö ‹ŒÃÖ»Ö
»ÖÖê›ü êú ²ÖßÃÖß‹−Ö †Öî¸ü ²ÖÖŒÃÖ−Ö ¾Öî+Ö−Ö úÖ ×−Ö´ÖÖÔSÖ ²ÖÓ¤ü ú¸ü ×¤üµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ †Öî¸ü †²Ö
Ã™êü−Ö»ÖêÃÖ Ã™üß»Ö êú 22.9 ™ü−Ö ‹ŒÃÖ»Ö »ÖÖê›ü êú ¾Öî+Ö−ÖÖë úÖ Æüß ×−Ö´ÖÖÔSÖ ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ…
−ÖµÖê ×›ü•ÖÖ‡−Ö êú Ã™êü−Ö»ÖêÃÖ Ã™üß»Ö êú ²ÖßÃÖß‹−Ö ¾Öî+Ö−Ö úÖ ™êüµÖ¸ü ¾Öê™ü ú´Ö Æîü… ‡−Öúß
»ÖÓ²ÖÖ‡Ô ú´Ö ÆüÖê−Öê êú úÖ¸üSÖ †²Ö ²ÖßÃÖß‹−Ö ¾Öî+Ö−Ö úß ™Òêü−Ö 40 ×›ü²²ÖÖë úß ²Ö•ÖÖµÖ ²ÖÖŒÃÖ−Ö
¾Öî+Ö−Ö úß ŸÖ¸üÆü 58 ×›ü²²ÖÖë úß ÆüÖê+Öß… ‡ÃÖÃÖê ²ÖßÃÖß‹−Ö ™Òêü−Ö úÖ ¯Öê»ÖÖê›ü 78 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ¾Öé×¨
¤ü•ÖÔ ú¸üŸÖê Æãü‹ 2 Æü•ÖÖ¸ü 300 ™ü−Ö ÃÖê ²ÖœÍüú¸ü 4 Æü•ÖÖ¸ü 100 ™ü−Ö ÆüÖê •ÖÖ‹+ÖÖ… ‡ÃÖß
¯ÖÏúÖ¸ü †Öê¯Ö−Ö ¾Öî+Ö−Ö úß ™Òêü−Ö úÖ ¯Öê»ÖÖê›ü 22 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ²ÖœÍüú¸ü 4 Æü•ÖÖ¸ü 100 ™ü−Ö ÆüÖê
•ÖÖ‹+ÖÖ… Æü´Ö−Öê µÖÆü ˆ¯Ö»ÖÛ²¬Ö ™êüµÖ¸ü ¾Öê™ü ‘Ö™üÖú¸ü, ¾Öî+Ö−Ö úß “ÖÖî›ÍüÖ‡Ô †Öî¸ü ‰Óú“ÖÖ‡Ô ²ÖœÍüÖú¸ü
ÆüÖ×ÃÖ»Ö úß Æîü…
53 ‡ÃÖ ˆ““Ö QÖ´ÖŸÖÖ ¾ÖÖ»Öê ×›ü•ÖÌÖ‡−Ö úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖë úÖ ¯Öæ¸üÖ ±ÌúÖµÖ¤üÖ ˆšüÖ−Öê êú ×»Ö‹
¾ÖÂÖÔ 2008-09 ´Öë 5 Æü•ÖÖ¸ü †Öê¯Ö−Ö ´ÖÖ»Ö×›ü²²ÖÖë úÖê Ã™êü−Ö»ÖêÃÖ Ã™üß»Ö ²ÖÖò›üß ´Öë †¯Ö+ÖÏê›ü ú¸
ˆ−ÖúÖ ™êüµÖ¸ü¾Öê™ü »Ö+Ö³Ö+Ö ¤üÖê ™ü−Ö ‘Ö™üÖµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ…
54 ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö ´Öë ¸êü»Ö¾Öê ´Öë Ã™üß»Ö †Öî¸ü ¯Öê™ÒüÖê×»ÖµÖ´Ö ˆŸ¯ÖÖ¤ü êú ¾Öî+Ö−Ö 20.3 ™ü−Ö ‹ŒÃÖ»Ö
»ÖÖê›ü êú ×»Ö‹ Æüß ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ Æïü… †Ö¸ü›üß‹ÃÖ†Öê −Öê 25 ™ü−Ö ‹ŒÃÖ»Ö »ÖÖê›ü úÖ −ÖµÖÖ
²Öß†Ö¸ü‹−Ö ¾Öî+Ö−Ö ×¾Öú×ÃÖŸÖ ×úµÖÖ Æîü… Æü´Ö−Öê ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü ×ú ¾ÖÂÖÔ 2008-09 ÃÖê
20.3 ™ü−Ö êú ‹ŒÃÖ»Ö »ÖÖê›ü êú ¾Öî+Ö−Ö úÖ ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ²ÖÓ¤ü ú¸ü −ÖµÖê ×›ü•ÖÖ‡Ô−Ö êú ²Öß†Ö¸ü‹−Ö
¾Öî+Ö−Ö úÖ ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ¿Öãºþ ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ… 22.9 ™ü−Ö ‹ŒÃÖ»Ö »ÖÖê›ü êú ²Öß™üß¯Öß‹−Ö ¾Öî+Ö−Ö
úÖ −ÖµÖÖ ×›ü•ÖÖ‡−Ö ×¾Öú×ÃÖŸÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ ú‡Ô ×¾Ö¤êü¿Öß Óú¯Ö×−ÖµÖÖë ÃÖê ²ÖÖŸÖ“ÖßŸÖ “Ö»Ö ¸üÆüß
Æîü †Öî¸ü †+Ö»Öê ¾ÖÂÖÔ êú †ÓŸÖ ŸÖú ‡ÃÖ ×¾ÖÂÖµÖ ¯Ö¸ü ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖê •ÖÖ−Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü…
18
¾Öî*Ö−Ö ˆŸ¯ÖÖ¤üúÖêÓ «üÖ¸üÖ −ÖµÖê ×›ü•ÖÖ‡−Ö êú ¾Öî*Ö−ÖÖêÓ úÖ ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö
55 †³Öß ŸÖú †Ö¸ü›üß‹ÃÖ†Öê «üÖ¸üÖ ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ú¸üÖµÖê +ÖµÖê Ã™ïü›ü›Ôü ×›ü•ÖÖ‡−Ö êú †−Öãºþ¯Ö Æüß
ˆŸ¯ÖÖ¤üúÖë «üÖ¸üÖ ¾Öî+Ö−Ö úÖ ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ×úµÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ±ú»ÖÃ¾Öºþ¯Ö ¸êü»Ö¾Öê ´Öë †×¬ÖúÖÓ¿Ö 70 †Öî¸ü
80 êú ¤ü¿Öú êú ×›ü•ÖÖ‡−Ö êú ¾Öî+Ö−Ö ¯ÖÏµÖÖê+Ö ´Öë »ÖÖµÖê •ÖÖ ¸üÆêü Æïü… †Ö¬Öã×−Öú ‹¾ÖÓ −ÖµÖê ×›ü•ÖÖ‡−Ö
êú ¾Öî+Ö−Ö úÖ ¯ÖÏµÖÖê+Ö ¸êü»Ö¾Öê ´Öë ¯ÖÏÖŸê ÃÖÖ×ÆüŸÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ Æü´Ö−Öê ‹ú −Ö‡Ô −Öß×ŸÖ ŸÖîµÖÖ¸ü úß Æîü…
‡ÃÖ −Öß×ŸÖ ´Öë −ÖµÖê ×›ü•ÖÖ‡−Ö êú ¾Öî+Ö−Ö úÖê ÃÖ™üá±úÖ‡Ô ‹¾ÖÓ Ã¾ÖßéúŸÖ ú¸ü−Öê úß ¯ÖÏ×ÎúµÖÖ úÖê ÃÖ¸ü»Ö
²Ö−ÖÖµÖÖ +ÖµÖÖ Æîü ‹¾ÖÓ Óú¯Ö−Öß êú †Ö‡Ô¯Öß†Ö¸ü úÖê ÃÖã¸ü×QÖŸÖ ¸üGÖ−Öê úß ¯Öæ¸üß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ úß +Ö‡Ô Æîü…
¾Öî+Ö−Ö ˆŸ¯ÖÖ¤üú †²Ö ×¾Ö¤êü¿Ö ÃÖê ŸÖú−Ößú †ÖµÖÖŸÖ ú¸ü ³Öß −ÖµÖê ‹¾ÖÓ †Ö¬Öã×−Öú ×›ü•ÖÖ‡−Ö êú ¾Öî+Ö−Ö
³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö¾Öê ´Öë »ÖÖ ÃÖëú+Öê… ‡ÃÖ −Ö‡Ô −Öß×ŸÖ ÃÖê ¸êü»Ö¾Öê ´Öë ÃÖŸÖŸÖË ºþ¯Ö ÃÖê ¾Öî+Ö−Ö ŸÖú−Ößú ´Öë
ÃÖã¬ÖÖ¸ü ÆüÖŸê ÖÖ ¸üÆêü+ÖÖ…
−Ö‡Ô ¾Öî*Ö−Ö »ÖßØ•Ö*Ö ¯ÖÖ×»ÖÃÖß

56 ¾Öî+Ö−Ö »ÖßØ•Ö+Ö ´ÖÖìú™ü úÖ ×¾ÖúÖÃÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ Æü´Ö−Öê ‹ú −Ö‡Ô ¾Öî+Ö−Ö »ÖßØ•Ö+Ö ¯ÖÖ×»ÖÃÖß
ŸÖîµÖÖ¸ü úß Æîü ×•ÖÃÖêú †ÓŸÖ+ÖÔŸÖ ¸êü»Ö¾Öê +ÖÏÖÆüú ŸÖ£ÖÖ Óú™êü−Ö¸ü †Ö¯Ö¸êü™ü¸ü ¾Öî+Ö−Ö »Öß•Ö ¯Ö¸ü »Öê ÃÖëú+Öê…
¾Öî+Ö−Ö »ÖßØ•Ö+Ö Óú¯Ö×−ÖµÖÖë úÖê ×−Ö²ÖÓ¬Ö−Ö ú¸üÖ−Öê êú ×»Ö‹ 5 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úß ±úßÃÖ ¤êü−Öß ÆüÖ+ê Öß †Öî¸ü
×−Ö²ÖÓ¬Ö−Ö êú ×»Ö‹ ˆ−Öúß −Öê™ü¾Ö£ÖÔ ú´Ö ÃÖê ú´Ö 250 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê ÆüÖ−ê Öß “ÖÖ×Æü‹… ×−Ö²ÖÓ¬Ö−Ö 20
¾ÖÂÖÖí úß †¾Ö×¬Ö êú ×»Ö‹ ×¤üµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ †Öî¸ü ÃÖÓŸÖÖêÂÖ•Ö−Öú ÃÖê¾ÖÖµÖë ¯ÖÖµÖê •ÖÖ−Öê ¯Ö¸ü †Öî¸ü 10 ¾ÖÂÖÖí
úê ×»Ö‹ −Ö¾Ößú¸üSÖ ×úµÖÖ •ÖÖ ÃÖêú+ÖÖ… »ÖßØ•Ö+Ö Óú¯Ö×−ÖµÖÖë úÖê †¯Ö−ÖÖ »ÖêÃÖß “Öã−Ö−Öê †£Ö¾ÖÖ ²Ö¤ü»Ö−Öê
úê ¯Öæ¸ê †×¬ÖúÖ¸ü ×¤üµÖê +ÖµÖê Æïü… µÖê Óú¯Ö×−ÖµÖÖÑ Ã¯Öê¿Ö»Ö ¯Ö¸ü¯Ö•Ö ¾Öî+Ö−Ö, ÆüÖ‡Ô ú¯Öî×ÃÖ™üß ¾Öî+Ö−Ö ŸÖ£ÖÖ
Óú™êü−Ö¸ü ¾Öî+Ö−Ö »Öß•Ö ¯Ö¸ü ¤êü+Ó Öß…
−Ö‡Ô ¾Öî*Ö−Ö ×−Ö¾Öê¿Ö µÖÖê•Ö−ÖÖ

57 ¾ÖÂÖÔ 2005-06 ´Öë ‘ÖÖê×ÂÖŸÖ ¾Öî+Ö−Ö ×−Ö¾Öê¿Ö µÖÖê•Ö−ÖÖ †ÖµÖ¸ü−Ö †Öê¸ü +ÖÏÖÆüúÖë êú ²Öß“Ö ²ÖêÆü¤ü
»ÖÖêú×¯ÖÏµÖ Æãü‡Ô Æîü… ×¯Ö”û»Öê ŸÖß−Ö ¾ÖÂÖÖí ´Öë ‡ÃÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ ´Öë 138 ¸êüú ´Öë 1 Æü•ÖÖ¸ü 500 ú¸üÖ›ê Íü
¹ý¯ÖµÖê ÃÖê †×¬Öú êú ×−Ö¾Öê¿Ö úß Ã¾Ößéú×ŸÖ ¤üß +Ö‡Ô Æîü… ‡ÃÖ´Öë ÃÖê †³Öß ŸÖú »Ö+Ö³Ö+Ö 500 ú¸üÖ›ê Íü
¹ý¯ÖµÖê úß »ÖÖ+ÖŸÖ ¯Ö¸ü 42 ¸êüú ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÆüÖê “Öãêú Æïü…
19
58 ¯Öã¸üÖ−Öß ¾Öî+Ö−Ö ×−Ö¾Öê¿Ö µÖÖê•Ö−ÖÖ †ÖµÖ¸ü−Ö †Öê¸ü úÖê ”ûÖ›ê Íüú¸ü †−µÖ +ÖÏÖÆüúÖë êú ²Öß“Ö »ÖÖêú×¯ÖÏµÖ
−ÖÆüà Æãü‡Ô Æîü… †ŸÖ: ‡ÃÖêú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ‹ú −Ö‡Ô ˆ¤üÖ¸üßéúŸÖ ¾Öî+Ö−Ö ×−Ö¾Öê¿Ö µÖÖê•Ö−ÖÖ ŸÖîµÖÖ¸ü úß +Ö‡Ô
Æîü… ‡ÃÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ êú †ÓŸÖ+ÖÔŸÖ Ã¯Öê¿Ö»Ö ¯Ö¸ü¯Ö•Ö ‹¾ÖÓ ÆüÖ‡Ô ú¯Öî×ÃÖ™üß ¾Öî+Ö−Ö GÖ¸üß¤üú¸ü †£Ö¾ÖÖ »Öß•Ö
¯Ö¸ü »Öêú¸ü ×−Ö¾Öê¿Ö ×úµÖÖ •ÖÖ ÃÖêú+ÖÖ… Ã¯Öê¿Ö»Ö ¯Ö¸ü¯Ö•Ö ¾Öî+Ö−Ö †Öî¸ü ÆüÖ‡Ô ú¯Öî×ÃÖ™üß ¾Öî+Ö−Ö ´Öë ×−Ö¾Öê¿Ö
ú¸ü−Öê ¯Ö¸ü ×−Ö¬ÖÖÔ×¸üŸÖ ¤ü¸üÖë ¯Ö¸ü ´ÖÖ»Ö³ÖÖ›Íêü ´Öë ”æû™ü ¤üß •ÖÖ‹+Öß…
²Ö»ú ‹¾ÖÓ −ÖÖò−Ö ²Ö»ú *Öã›ËüÃÖ ™üÙ´Ö−Ö»Ö ×−Ö´ÖÖÔÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ

59 ˆ®ÖŸÖ ¤êü¿ÖÖë ´Öë ÃÖß´Öë™ü, GÖÖªÖ®Ö, GÖÖ¤ü †Ö×¤ü úÖê ²Ö»ú êú ºþ¯Ö ´Öë œüÖêµÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü…
‡ÃÖÃÖê œãü»ÖÖ‡Ô »ÖÖ+ÖŸÖ ´Öë ú´Öß ÆüÖŸê Öß Æîü †Öî¸ü ‡ÃÖß×»Ö‹ Æü´ÖÖ¸êü ¤êü¿Ö ´Öë ‹êÃÖß ¾ÖÃŸÖã†Öë êú ²Ö»ú
´Öæ¾Ö´Öë™ü úÖ ¯ÖÏ“Ö»Ö−Ö ²ÖœÍü ¸üÆüÖ Æîü… †ŸÖ: Æü´Ö−Öê ²Ö»ú Æïü›üØ»Ö+Ö ™üÙ´Ö−Ö»Ö ×−Ö´ÖÖÔSÖ úß −Ö‡Ô ¯ÖÖ×»ÖÃÖß
ŸÖîµÖÖ¸ü úß Æîü… ‡ÃÖ −Öß×ŸÖ êú †ÓŸÖ+ÖÔŸÖ ÃÖß´Öë™ü, °»ÖÖ‡Ô ‹ê¿Ö, GÖÖªÖ®Ö †Öî¸ü GÖÖ¤ü êú ²Ö»ú Æïü›üØ»Ö+Ö
™üÙ´Ö−Ö»Ö úÖ ×−Ö´ÖÖÔSÖ ¾ÖÃŸÖã ˆŸ¯ÖÖ¤üú †£Ö¾ÖÖ ˆ−Öêú «üÖ¸üÖ ¯ÖÏÖ×¬ÖéúŸÖ ‹•ÖëÃÖß êú «üÖ¸üÖ ×úµÖÖ •ÖÖ
ÃÖêú+ÖÖ… ‡−Ö ™üÙ´Ö−Ö»Ö ¯Ö¸ü ¸üÖˆÓ›ü ¤ü Œ»ÖÖú úÖ´Ö ú¸ü−Öê úß ÃÖ³Öß †Ö¬Öã×−Öú Æïü›üØ»Ö+Ö ÃÖã×¾Ö¬ÖÖµÖë
ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ÆüÖ+ë Öß… ™üÙ´Ö−Ö»Ö ×−Ö´ÖÖÔŸÖÖ ²Ö»ú ´Öæ¾Ö´Öë™ü êú ×»Ö‹ •Öºþ¸üß Ã¯Öê¿Ö»Ö ¯Ö¸ü¯Ö•Ö ²Ö»ú ¾Öî+Ö−Ö ´Öë
³Öß ×−Ö¾Öê¿Ö ú¸ëü+Öê… ‡ÃÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ êú †ÓŸÖ+ÖÔŸÖ ¾Öî+Ö−Ö Œ»ÖÖê•Ö ÃÖ¸ü×ú™ü ´Öë “Ö»Öë+Öê ×•ÖÃÖêú ×»Ö‹ ˆ−Æëü
´ÖÖ»Ö³ÖÖ›Íêü ´Öë ×−Ö¬ÖÖÔ×¸üŸÖ ¤ü¸üÖë ¯Ö¸ü ×›üÃúÖˆÓ™ü ¤êüµÖ ÆüÖ+ê ÖÖ… ‡ÃÖêú †»ÖÖ¾ÖÖ ×−Ö¬ÖÖÔ×¸üŸÖ †¾Ö×¬Ö ŸÖú
×²Ö•Öß ÃÖß•Ö−Ö ÃÖ¸ü“ÖÖ•ÖÔ ‹¾ÖÓ ™üÙ´Ö−Ö»Ö “ÖÖ•ÖÔ ³Öß ¤êüµÖ −ÖÆüà ÆüÖ+ê ÖÖ… ‡−Ö ™üÙ´Ö−Ö»Ö ¯Ö¸ü ¾ÖÖ¸ü±êú•Ö ‹¾ÖÓ
›îü´Ö¸êü•Ö ³Öß ¤êüµÖ −ÖÆüà ÆüÖ+ê ÖÖ… −ÖÖò−Ö ²Ö»ú +Öã›ËüÃÖ ™üÙ´Ö−Ö»Ö êú ×»Ö‹ ³Öß −Öß×ŸÖ ²Ö−ÖÖ‡Ô +Ö‡Ô Æîü ×•ÖÃÖêú
†ÓŸÖ+ÖÔŸÖ ŸÖîµÖÖ¸ü Ã™üß»Ö, ²ÖÖê¸üÖ ²ÖÓ¤ü ÃÖß´Öë™ü ‹¾ÖÓ ²ÖÖê¸üÖ ²ÖÓ¤ü GÖÖ¤ü êú ¯Ö¸Óü¯Ö¸üÖ+ÖŸÖ †−Ö»ÖÖêØ›ü+Ö +Öã›ËüÃÖ
™üÙ´Ö−Ö»Ö úÖ ×−Ö´ÖÖÔSÖ ú¸ü−Öê ¯Ö¸ü ³Öß ×²Ö•Öß ÃÖß•Ö−Ö ÃÖ¸ü“ÖÖ•ÖÔ ‹¾ÖÓ ™üÙ´Ö−Ö»Ö “ÖÖ•ÖÔ ¤êüµÖ −ÖÆüà ÆüÖ+ê ÖÖ…
‹êÃÖê ™üÙ´Ö−Ö»Ö êú ×»Ö‹ £Ö›Ôü ¯ÖÖ™üá úÖ ™Òîü×±úú ³Öß ²Öãú ×úµÖÖ •ÖÖ ÃÖêú+ÖÖ ×•ÖÃÖ ¯Ö¸ü êú¾Ö»Ö
™üÙ´Ö−Ö»Ö “ÖÖ•ÖÔ ¾Ö ¾ÖÖ¸ü±êú•Ö ÃÖê Æüß ”æû™ü ×´Ö»Öê+Öß…
60 ˆŒŸÖ ¤üÖ−ê ÖÖë ¯ÖÏúÖ¸ü êú ™üÙ´Ö−Ö»Ö ´ÖãGµÖ ºþ¯Ö ÃÖê ×−Ö•Öß •Ö´Öß−Ö ¯Ö¸ü ²Ö−Öë+Öê »Öê×ú−Ö ¸êü»Ö¾Öê úß
•Ö´Öß−Ö ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ÆüÖ−ê Öê ¯Ö¸ü GÖã»Öß ×−Ö×¾Ö¤üÖ êú ´ÖÖ¬µÖ´Ö ÃÖê †×¬ÖúŸÖ´Ö ™Òîü×±úú †ÖµÖ ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ú¸üÖ−Öê
¾ÖÖ»Öê ×−Ö×¾Ö¤üÖ¤üÖŸÖÖ úÖê »Öï›ü »ÖÖ‡ÃÖëØÃÖ+Ö ¯ÖÖ×»ÖÃÖß êú †ÓŸÖ+ÖÔŸÖ ×−Ö¬ÖÖÔ×¸üŸÖ ¤ü¸üÖë ¯Ö¸ü ¸êü»Ö ³Öæ×´Ö
ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ú¸üÖ‡Ô •ÖÖ‹+Öß… ¸êü»Ö¾Öê •Ö´Öß−Ö ¯Ö¸ü ²Ö−Öê ™üÙ´Ö−Ö»Ö ¯Ö¸ü ‹•ÖëÃÖßü úÖê ¯ÖÆü»Öê ÃÖÖ»Ö ´Öë ú´Ö ÃÖê
20
ú´Ö †Ö¬ÖÖ ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö †Öî¸ü ŸÖßÃÖ¸êü ÃÖÖ»Ö ÃÖê ú´Ö ÃÖê ú´Ö ‹ú ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö ÃÖÖ»ÖÖ−ÖÖ ™Òîü×±úú
úß +ÖÖ¸Óü™üß ³Öß ¤êü−Öß ÆüÖ+ê Öß…
›üÖ¸ê ü ™æü ›üÖ¸ê ü ™üÖ™ê ü»Ö »ÖÖò×•ÖÛÃ™üŒÃÖ ÃÖê¾ÖÖ

61 ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ †£ÖÔ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ êú ™ÒüÖÃÓ Ö¯ÖÖê™Ôü ´ÖÖìú™ü ´Öë ŸÖê•Öß ÃÖê ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö ÆüÖê ¸üÆêü Æïü… †Ö•Öú»Ö
+ÖÏÖÆüú ™Òüú, ¸êü»Ö †Ö×¤ü úß †»Ö+Ö-†»Ö+Ö ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ ú¸ü−Öê úê ²Ö•ÖÖµÖ ›üÖ¸ê ü ™æü ›üÖ¸ê ü ÃÖÖ»µÖæ¿Ö−Ö
“ÖÖÆüŸÖê Æïü… µÖÆü ÃÖÙ¾ÖÃÖ ˆªÖê+Ö úÖ Ã¾Öºþ¯Ö »ÖêŸÖß •ÖÖ ¸üÆüß Æîü… †ŸÖ: ¸êü»Ö¾Öê +ÖÏÖÆüúÖë úÖê ú´Ö
úß´ÖŸÖ ¯Ö¸ü ²ÖêÆüŸÖ¸ü ›üÖ¸ê ü ™æü ›üÖ¸ê ü ÃÖÖ»µÖæ¿Ö−Ö ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ú¸üÖ−Öê êú ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖ ´Öë †¯Ö−Öß ¯ÖÏ³ÖÖ¾Öß
ˆ¯ÖÛÃ£Ö×ŸÖ ¤ü•ÖÔ ú¸üÖ−Öê êú ×»Ö‹ •Öºþ¸üß ú¤ü´Ö ˆšüÖµÖê+ÖÖ… ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ×−Ö•Öß ³ÖÖ+Öß¤üÖ¸üß êú
†ÓŸÖ+ÖÔŸÖ ¸êü»Ö¾Öê †Ö¬Öã×−Öú Æïü›üØ»Ö+Ö ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ†Öë, ¾ÖêµÖ¸ü ÆüÖˆØÃÖ+Ö ‹¾ÖÓ »ÖÖò×•ÖÛÃ™üú ¯ÖÖúÖí úß ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ
ÃÖ×ÆüŸÖ ú‡Ô ¯ÖÏúÖ¸ü úß ¾Öî»µÖæ ‹›êü›ü ÃÖê¾ÖÖµÖë ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ú¸üÖµÖê+ÖÖ…
×¾Ö•Ö−Ö 2025
62 »Ößú ÃÖê Æü™üú¸ü úß +Ö‡Ô ÃÖÖê“Ö, ¾ÖÖ×SÖÛ•µÖú, ÃÖÓ“ÖÖ»Ö×−Öú ‹¾ÖÓ ´Öæ»µÖ −Öß×ŸÖµÖÖë ´Öë ×úµÖê
+ÖµÖê †×³Ö−Ö¾Ö ×−ÖSÖÔµÖ ‹¾ÖÓ ×¾Ö×³Ö®Ö ×¾Ö³ÖÖ+ÖÖë êú ²Öß“Ö †Ö¯ÖÃÖß ÃÖ´Ö−¾ÖµÖ ‹¾ÖÓ ÃÖÖ´ÖÓ•ÖÃµÖ ×²ÖšüÖ−Öê ÃÖê Æüß
¸ê»Öü¾Öê úÖ ×¾Ö¢ÖßµÖ úÖµÖÖú»¯Ö Æãü†Ö Æîü… ‡ÃÖ •ÖÖ¤ãü‡Ô úÖµÖÖú»¯Ö úÖê ×“Ö¸üÃ£ÖÖ‡Ô ²Ö−ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹
Æü´Ö †+Ö»Öê 6 ´ÖÆüß−Öê ´Öë ¸êü»Ö¾Öê úÖ ×¾Ö•Ö−Ö 2025 ›üÖŒµÖæ´Öë™ü ŸÖîµÖÖ¸ü ú¸ëü+Öê ×•ÖÃÖ´ÖêÓ −Ö‹ ×¾Ö“ÖÖ¸üÖë
†Öî¸ü −Ö‡Ô ÃÖÖê“Ö úÖê ‹ú −Ö‹ †Ó¤üÖ•Ö ´Öë ¯Öê¿Ö ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ… ‡ÃÖ´Öë †Ö−Öê ¾ÖÖ»Öê ÃÖ´ÖµÖ êú ×»Ö‹
Æü´ÖÖ¸üß ŸÖîµÖÖ×¸üµÖÖë †Öî¸ü ¸üSÖ−Öß×ŸÖµÖÖë úÖ GÖã»ÖÖÃÖÖ ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ… µÖÆü ¤üÃŸÖÖ¾Öê•Ö †+Ö»Öê 17 ÃÖÖ»ÖÖë
´Öë ÃÖÓ“ÖÖ»Ö×−Öú ×−ÖÂ¯ÖÖ¤ü−Ö ‹¾ÖÓ ÃÖê¾ÖÖ úß +ÖãSÖ¾Ö¢ÖÖ êú »ÖQµÖ ×−Ö¬ÖÖÔ×¸üŸÖ ú¸êü+ÖÖ ŸÖ£ÖÖ ‡ÃÖ´Öë ×−Ö¬ÖÖÔ×¸üŸÖ
»ÖQµÖÖë úÖê ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ú¸ü−Öê úß ‹ú úÖµÖÔ µÖÖê•Ö−ÖÖ ‹¾ÖÓ ˆ−Æëü ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ •Öºþ¸üß ×−Ö¾Öê¿Ö
µÖÖê•Ö−ÖÖ úÖ ×¾ÖÃŸÖéŸÖ ˆ»»ÖêGÖ ¸üÆêü+ÖÖ… ‡ÃÖ ¤üÃŸÖÖ¾Öê•Ö ´Öë +ÖÏÖÆüúÖêÓ úß •Öºþ¸üŸÖÖë úÖê ¬µÖÖ−Ö ´Öë
¸üGÖú¸ü ²Ö−ÖÖ‡Ô +Ö‡Ô †Ö¬Öã×−Öú µÖÖ¡Öß ÃÖê¾ÖÖ†Öë †Öî¸ü ´ÖÖ»Ö ²ÖÖ•ÖÖ¸ü ´Öë ¸êü»Ö¾Öê úß ¯ÖÏ×ŸÖµÖÖê+Öß ÛÃ£Ö×ŸÖ
úÖê ¬ÖÖ¸ü¤üÖ¸ü ²Ö−ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ •Öºþ¸üß ŸÖ¸üÆü-ŸÖ¸üÆü úß ±Ïêú™ü ÃÖê¾ÖÖ†Öë úÖ ˆ»»ÖêGÖ ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ…
‡ÃÖ´Öë ‹ú ‹êÃÖê ÃÖÓ+Öšü−Ö úê ²»ÖæØ¯ÖÏ™ü úÖ ˆ»»ÖêGÖ ¸üÆêü+ÖÖ ×•ÖÃÖ´Öë ÃÖ³Öß ×¾Ö³ÖÖ+Ö †Ö¯ÖÃÖß ÃÖ´Ö−¾ÖµÖ
†Öî¸ü ŸÖÖ»Ö´Öê»Ö êú ÃÖÖ£Ö ‹ú ™üß´Ö êú ºþ¯Ö ´Öë úÖµÖÔ ú¸ü ¸êü»Ö¾Öê úÖê −Ö‡Ô ²Öã»ÖÓ×¤üµÖÖë ŸÖú ¯ÖÆãÑü“ÖÖµÖë+Öê…
21
µÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë úÖ ×−ÖµÖÖê•Ö−Ö ºþ™ü¾ÖÖ¸ü ™Òîü×±úú úß ²ÖÖ¬ÖÖ†Öë úÖê ¤æü¸ü ú¸ü−Öê, −Öê™ü¾ÖÔú úÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü ‹¾ÖÓ
¸êü»Ö¾Öê úÖ †Ö¬Öã×−Öúßú¸üSÖ ú¸ü−Öê êú ˆ§êü¿µÖ ÃÖê ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ… µÖÖ¡Öß ÃÖê¾ÖÖ†Öë úÖ ¬µÖêµÖ êú¾Ö»Ö
¤üÖê ¿Ö²¤ü ÆüÖ+ë Öê - †Ö¸üÖ´Ö †Öî¸ü ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ… ´ÖÖ»Ö µÖÖŸÖÖµÖÖŸÖ êú ×»Ö‹ Æü´ÖÖ¸üê ¬µÖêµÖ ¿Ö²¤ü ÆüÖ+ë Öê -
¯ÖÏ×ŸÖ²Ö¨üŸÖÖ ‹¾ÖÓ ÃÖÓ¯ÖÔú¿Öß»ÖŸÖÖ… µÖê ÃÖ³Öß ˆ¯ÖÖµÖ ‹ú ¯Öã−Ö: ˆŸ£ÖÖ−Ö¿Öß»Ö ¸êü»Ö¾Öê úß ´Ö•Ö²ÖæŸÖ −Öà¾Ö
¸üGÖë+Öê… ‡ÃÖÃÖê ¸êü»Ö¾Öê êú ¯ÖÏ²ÖÓ¬Ö−Ö ‹¾ÖÓ úÙ´ÖµÖÖë úÖê ×−ÖŸÖ −ÖµÖê ¯ÖÏµÖÖê+Ö ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ ¯ÖÏ¸ê üSÖÖ ×´Ö»Öê+Öß
ŸÖ£ÖÖ ³ÖÖ¾Öß ¯ÖßœÍüß êú ×»Ö‹ µÖÆü ¤üÃŸÖÖ¾Öê•Ö ´ÖÖ+ÖÔ¤ü¿ÖÔú ÃŸÖÓ³Ö êú ºþ¯Ö ´Öë úÖµÖÔ ú¸êü+ÖÖ…
‡−ÖÖê¾Öê¿Ö−Ö ¯ÖÏ´ÖÖê¿Ö−Ö *ÖÏ¯ã Ö

63 †¤Ëü³ÖãŸÖ ÃÖé•Ö−Ö¿Öß»ÖŸÖÖ †Öî¸ü •ÖÖêÛGÖ´Ö ˆšüÖ−Öê úß ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ úß ²Ö¤üÖ»î ÖŸÖ ×¯Ö”û»Öê “ÖÖ¸ü ¾ÖÂÖÖí ´Öë
¸êü»Ö¾Öê úÖ •ÖÖ¤ãü‡Ô úÖµÖÖú»¯Ö Æãü†Ö Æîü… 21¾Öà ¿ÖŸÖÖ²¤üß ´Öë ×¾ÖªãŸÖ úß +Ö×ŸÖ ÃÖê ¾µÖÖ¾ÖÃÖÖ×µÖú
¯Ö×¸ü¾Öê¿Ö ´Öë ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö ÆüÖê ¸üÆêü Æïü… ×−ÖŸÖ −Ö‡Ô “Öã−ÖÖî×ŸÖµÖÖë úÖ ÃÖÖ´Ö−ÖÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ ŸÖ£ÖÖ −Ö‡Ô
ŸÖú−Ößú ‹¾ÖÓ −ÖµÖê ×¾Ö“ÖÖ¸üÖë úÖê †ÖŸ´ÖÃÖÖŸÖË ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ ÃÖ´ÖÛ−¾ÖŸÖ ¯ÖÏµÖÖÃÖ •Öºþ¸üß Æïü… †ŸÖ:
Æü´Ö−Öê ¸êü»Ö¾Öê ²ÖÖê›Ôü ´Öë ‹ú ²ÖÆãü-×¾Ö³ÖÖ+ÖßµÖ ‡−ÖÖê¾Öê¿Ö−Ö ¯ÖÏ´ÖÖê¿Ö−Ö +ÖÏ¯ã Ö úÖ +Öšü−Ö ú¸ü−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ
×»ÖµÖÖ Æîü… ×úÃÖß ³Öß ÃŸÖ¸ü êú ¸êü»Öú´Öá †Öî¸ü ¤êü¿Ö êú −ÖÖ+Ö×¸üú ‡ÃÖ +ÖÏ¯ã Ö úÖê ‡−ÖÖê¾Öê×™ü¾Ö ÃÖã—ÖÖ¾Ö
³Öê•Ö ÃÖëú+Öê… ‡ÃÖ +ÖÏ¯ã Ö úÖê −ÖµÖê-−ÖµÖê ¯ÖÏµÖÖê+Ö ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ ÃÖ´Öã×“ÖŸÖ ÃÖã×¾Ö¬ÖÖµÖë ‹¾ÖÓ ¸üÖ×¿Ö ˆ¯Ö»Ö²¬Ö
ú¸üÖ‡Ô •ÖÖ‹+Öß…
Ã™Òîü™ü×•Öú ×²Ö•Ö−ÖêÃÖ µÖã×−Ö™ü úÖ *Öšü−Ö

64 ×¯Ö”û»Öê “ÖÖ¸ü ¾ÖÂÖÖí ´Öë Ã™üß»Ö, ÃÖß´Öë™ü, úÖêµÖ»ÖÖ ‡ŸµÖÖ×¤ü êú ¯Ö×¸ü¾ÖÆü−Ö ´Öë ¸êü»Ö¾Öê úß
³ÖÖ+Öß¤üÖ¸üß ²ÖœÍüß Æîü… ‡ÃÖ ¯ÖÏ+Ö×ŸÖ úÖê ²Ö−ÖÖµÖê ¸üGÖ−Öê êú ×»Ö‹ Æü´Ö−Öê ¸êü»Ö¾Öê ²ÖÖê›Ôü ´Öë úÖêµÖ»ÖÖ, ÃÖß´Öë™ü,
Ã™üß»Ö †Öî¸ü Óú™êü−Ö¸ü ™Òîü×±úú êú ×»Ö‹ Ã™Òîü™ü×•Öú ×²Ö•Ö−ÖêÃÖ µÖã×−Ö™ü úÖ +Öšü−Ö ú¸ü−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ
×»ÖµÖÖ Æîü ŸÖÖ×ú +ÖÏÖÆüúÖë úß ÃÖ´ÖÃµÖÖ†Öë úÖ ×−Ö¤üÖ−Ö ØÃÖ+Ö»Ö Ø¾Ö›üÖê ×ÃÖÃ™ü´Ö êú ŸÖÆüŸÖ ÃÖ´ÖµÖ²Ö¨ü
ŸÖ¸üßêú ÃÖê ÆüÖê •ÖÖ‹… ‡ÃÖ ‡úÖ‡Ô úÖê ˆ³Ö¸ü ¸üÆê ¾µÖÖ¾ÖÃÖÖ×µÖú †¾ÖÃÖ¸üÖë úÖ ÃÖ´ÖµÖ ¸üÆüŸÖê »ÖÖ³Ö
ˆšüÖ−Öê ‹¾ÖÓ ²ÖÖ•ÖÖ¸ü ´Öë ¸êü»Ö¾Öê úß ¯ÖÏ×ŸÖµÖÖê+ê Öß ÛÃ£Ö×ŸÖ úÖê ´Ö•Ö²ÖæŸÖ ²Ö−ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ •Öºþ¸üß †×¬ÖúÖ¸ü
×¤üµÖê •ÖÖ‹Ó+Öê…
22
†Ö‡Ô™üß ×¾Ö•Ö−Ö 2012
65 ¯Ö×¸ü“ÖÖ»Ö−Ö úß ãú¿Ö»ÖŸÖÖ ´Öë ÃÖã¬ÖÖ¸ü »ÖÖü−Öê, úÖµÖÔ ¯ÖÏSÖÖ»Öß ´Öë ¯ÖÖ¸ü¤üÙ¿ÖŸÖÖ ²ÖœÍüÖ−Öê ŸÖ£ÖÖ
+ÖÏÖÆüúÖë úÖê ˆ¢Ö´Ö ÃÖê¾ÖÖ ¯ÖÏ¤üÖ−Ö ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ ¸êü»Ö¾Öê ™êüŒ−ÖÖ»ÖÖò•Öß, ×ÃÖÃ™ü´Ö †Öî¸ü úÖ´Ö ú¸ü−Öê êú
ŸÖÖî¸ü ŸÖ¸üßúÖë ´ÖêÓ †Ö´Öæ»Ö“Öæ»Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö ú¸ ¸üÆüß Æîü… ‡−Ö ˆ§êü¿µÖÖêÓ úß ¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ êú ×»Ö‹ †Ö‡Ô™üß
úÖµÖÔÎú´ÖÖë ´Öë ŸÖß−Ö ´ÖÆüŸ¾Ö¯ÖæSÖÔ ´Öã§üÖ-ë ´ÖÖ»Ö³ÖÖ›ÍüÖ ÃÖê¾ÖÖ ¯ÖÏ²ÖÓ¬Ö−Ö, µÖÖ¡Öß ÃÖê¾ÖÖ ¯ÖÏ²ÖÓ¬Ö−Ö †Öî¸ü ÃÖÖ´ÖÖ−µÖ
¯ÖÏ²ÖÓ¬Ö−Ö ¯Ö¸ü ¬µÖÖ−Ö êúÛ−¦üŸÖ ×úµÖÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü… †Ö−Öê ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÂÖÖí ´Öë †Ö‡Ô™üß ÃÖê †×¬ÖúŸÖ´Ö »ÖÖ³Ö
¯ÖÏÖ¯ŸÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ Æü´ÖÖ¸Ö ´Öæ»Ö ´ÖÓ¡Ö ÃÖß´Ö»ÖêÃÖ ‡−™üß+ÖÏ¿ê Ö−Ö ÆüÖ+ê ÖÖ… ¸êü»Ö¾Öê úÖ ÃÖÓ“ÖÖ¸ü −Öê™ü¾ÖÔú ¯Öæ¸êü
¤êü¿Ö ´Öë ±îú»ÖÖ Æãü†Ö Æîü •ÖÖê ‡ÃÖ ×›ü»Öß¾Ö¸üß ¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ úß −Öà¾Ö úÖ úÖ´Ö ú¸êü+ÖÖ… •Öß†Ö‡Ô‹ÃÖ,
•Öß¯Öß‹ÃÖ, ‹¾ÖÓ †Ö¸ü‹±ú†Ö‡Ô›üß •ÖîÃÖß †Ö¬Öã×−Öú ŸÖú−ÖßúÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖê+Ö ˆ¢Ö¸üÖ¢ê Ö¸ü ²ÖœÍüÖµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ…
‹ú êú−¦üßéúŸÖ ‡−Ö±úÖ¸ü´Öê¿Ö−Ö ×ÃÖÃ™ü´Ö −Ö êú¾Ö»Ö +ÖÏÖÆüúÖë êú ×»Ö‹ ²ÖÛ»ú ÃÖÓ+Öšü−Ö êú ×»Ö‹ ³Öß
±úÖµÖ¤êü´ÖÓ¤ü ÆüÖ+ê ÖÖ… +ÖÏÖÆüúÖêÓ úÖê ÃÖæ“Ö−ÖÖ úÖ ¯ÖÏÃÖÖ¸üSÖ ÃÖÆüß, Ÿ¾Ö×¸üŸÖ ‹¾ÖÓ †Öò−Ö »ÖÖ‡−Ö ÆüÖ+ê ÖÖ…
+ÖÏÖÆüú êú ×»Ö‹ µÖÆü ‹ú ÁÖêÂšü †−Öã³Ö¾Ö ÆüÖ+ê ÖÖ ŒµÖÖë×ú ÃÖê¾ÖÖµÖë ²ÖêÆüŸÖ¸ü ÆüÖ+ë Öß, ¸êü»Ö †Öò¯Ö¸êü¿Ö−Ö ´Öë
ÃÖÓ¸üQÖÖ ²ÖœÍêü+Öß, ™ÒüÖ•Ó ÖîŒ¿Ö−Ö ÃÖã+Ö´Ö ÆüÖ+ë Öê ŸÖ£ÖÖ ‡−±úÖê™êü−´Öë™ü, †Öò−Ö²ÖÖê›Ôü ™êü»Öß×¾Ö•Ö−Ö ŸÖ£ÖÖ ‡Ó™ü¸ü−Öê™ü
ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ ÃÖ×ÆüŸÖ −ÖÖ»Öê•Ö ×úµÖÖêÃú •ÖîÃÖß †×ŸÖ×¸üŒŸÖ ÃÖã×¾Ö¬ÖÖµÖë ³Öß ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ÆüÖ+ë Öß… ÃÖÓ+Öšü−Ö êú ×»Ö‹
ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−ÖÖë úê ¯ÖÏµÖÖê+Ö úß µÖÖê•Ö−ÖÖ ²Ö−ÖÖ−ÖÖ †ÖÃÖÖ−Ö ÆüÖê •ÖÖ‹+ÖÖ ŒµÖÖë×ú ÃÖ³Öß ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−ÖÖë úß ¯Öæ¸üß
ŸÖÃ¾Öß¸ü ‹ú ÃÖÖ£Ö ÃÖÖ´Ö−Öê ¸üÆêü+Öß… ‡ÃÖÃÖê ˆŸ¯ÖÖ¤üúŸÖÖ, ÃÖÓ+Öšü−Ö úß QÖ´ÖŸÖÖ ‹¾ÖÓ ú´ÖÔ“ÖÖ¸üß úß
ÃÖÓŸÖãÛÂ™ü ´Öë +ÖãSÖÖŸ´Öú ¾Öé×¨ü ÆüÖ+ê Öß… †Ö‡Ô™üß êú ×»Ö‹ Æü´ÖÖ¸êü ‡ÃÖ ×¾Ö•Ö−Ö úÖê †+Ö»Öê 5 ¾ÖÂÖÖí ´Öë ´ÖæŸÖÔ
ºþ¯Ö ×¤üµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ… ú
ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ×−Ö•Öß ³ÖÖ*Öß¤üÖ¸üß

66 ¸êü»Ö¾Öê úÖê †Ö+ÖÖ´Öß ¾ÖÂÖÖí ´Öë −Öê™ü¾ÖÔú êú ×¾ÖÃŸÖÖ¸, ŸÖú−Ößú úÖ †Ö¬Öã×−Öúßú¸üSÖ ‹¾ÖÓ
†¯Ö+ÖÏ›ê êü¿Ö−Ö ŸÖ£ÖÖ +ÖÏÖÆüúÖë úÖê ×¾ÖÀ¾ÖÃŸÖ¸üßµÖ ÃÖã×¾Ö¬ÖÖµÖë ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ú¸üÖ−Öê êú ×»Ö‹ ³ÖÖ¸üß ×−Ö¾Öê¿Ö
ú¸ü−ÖÖ ÆüÖ+ê ÖÖ… ‡ÃÖß×»Ö‹ Æü´Ö−Öê †Ö+ÖÖ´Öß 5 ¾ÖÂÖÖí êú ×»Ö‹ 2 »ÖÖGÖ 50 Æü•ÖÖ¸ü ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úÖ
×−Ö¾Öê¿Ö ú¸ü−Öê úß µÖÖê•Ö−ÖÖ ŸÖîµÖÖ¸ü úß Æîü… ‡ÃÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ êú ²Ö›Íêü ×ÆüÃÃÖê êú ×»Ö‹ ±ÓúØ›ü+Ö úß
¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ †ÖÓŸÖ×¸üú ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−Ö ‹¾ÖÓ ŠúSÖ êú ´ÖÖ¬µÖ´Ö ÃÖê úß •ÖÖ‹+Öß… »Öê×ú−Ö ‡ŸÖ−Öê ²Ö›Íêü ×−Ö¾Öê¿Ö
¯ÖÏÖ+ê ÖÏÖ´Ö úÖê ×ÃÖ±Ôú ¸êü»Ö¾Öê êú ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−ÖÖë ÃÖê Æüß “Ö»ÖÖ−ÖÖ ú×šü−Ö ÆüÖ+ê ÖÖ… †ŸÖ: Æü´Ö−Öê †+Ö»Öê 5 ¾ÖÂÖÖí ´Öë
23
1 »ÖÖGÖ ú¸üÖ›ê üÍ ¹ý¯ÖµÖê úÖ ×−Ö¾Öê¿Ö †ÖúÙÂÖŸÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ †−Öêú ¯Öß¯Öß¯Öß µÖÖê•Ö−ÖÖµÖë ¿Öãºþ úß
Æïü… ‡−Ö´Öë ´Öê™ÒüÖê Ã™êü¿Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü ×¾ÖÀ¾ÖÃŸÖ¸üßµÖ ÃÖã×¾Ö¬ÖÖµÖë ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ú¸üÖ−Öê, Ã™êü™ü †Ö±ú ¤ü †Ö™Ôü ¸üÖØê »Ö+Ö
Ã™üÖò ú ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ‡úÖ‡µÖÖÑ »Ö+ÖÖ−Öê, ´Ö»™üß´ÖÖò›ü»Ö »ÖÖ×•ÖÛÃ™üú ¯ÖÖÔú ²Ö−ÖÖ−Öê úß ¯Öß¯Öß¯Öß µÖÖê•Ö−ÖÖµÖêÓ
ÃÖÛ´´Ö×»ÖŸÖ Æïü… ´Öã—Öê ÃÖ¤ü−Ö úÖê µÖÆü •ÖÖ−ÖúÖ¸üß ¤êüŸÖê Æãü‹ ÆüÂÖÔ ÆüÖê ¸üÆüÖ Æîü ×ú †ÓŸÖ¸üÖÂÔ ™ÒüßµÖ GÖã»Öß
×−Ö×¾Ö¤üÖ êú ´ÖÖ¬µÖ´Ö ÃÖê −Ö‡Ô ×¤ü»»Öß, ”û¡Ö¯Ö×ŸÖ ×¿Ö¾ÖÖ•Öß ™üÙ´Ö−ÖÃÖ ´Öã²Ó Ö‡Ô, ¯Ö™ü−ÖÖ ‹¾ÖÓ ×ÃÖÓú¤ü¸üÖ²ÖÖ¤
¸êü»Ö¾Öê Ã™êü¿Ö−Ö úÖê ×¾Ö¿¾ÖÃŸÖ¸üßµÖ Ã™êü¿Ö−Ö êú ºþ¯Ö ´Öë ×¾Öú×ÃÖŸÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ 2008-09 êú
¤üÖ¸î üÖ−Ö ÓúÃÖê¿Ö−Ö †¾ÖÖ›Ôü ú¸ü ¤üß •ÖÖ‹+Öß… Æü´Öë ‡−Ö Ã™êü¿Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü »Ö+Ö³Ö+Ö 15 Æü•ÖÖ¸ü ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê
úÖ ×−Ö¾Öê¿Ö ÆüÖ−ê Öê úß ˆ´´Öß¤ü Æîü… ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ×−Ö•Öß ³ÖÖ+Öß¤üÖ¸üß êú †ÓŸÖ+ÖÔŸÖ »Ö+Ö³Ö+Ö 4 Æü•ÖÖ¸ü
ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úß »ÖÖ+ÖŸÖ ÃÖê ›üß•Ö»Ö »ÖÖêúÖê, ‡»ÖêÛŒ™Òüú »ÖÖêúÖê ŸÖ£ÖÖ ¸êü»Ö úÖê“Ö ±îúŒ™Òüß êú ×−Ö´ÖÖÔSÖ
êú ×»Ö‹ GÖã»Öß ×−Ö×¾Ö¤üÖ «üÖ¸üÖ ³ÖÖ+Öß¤üÖ¸ü úÖ “ÖµÖ−Ö ú¸ü ×−Ö´ÖÖÔSÖ úÖµÖÔ ¯ÖÏÖ¸Óü³Ö ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ…
Óú™êü−Ö¸ü ™Òêü−Ö, Óú™êü−Ö¸ü ×›ü¯ÖÖê ‹¾ÖÓ ´Ö»™üß ´ÖÖò›ü»Ö »ÖÖ×•ÖÛÃ™üú ¯ÖÖÔú êú ×−Ö´ÖÖÔSÖ ´Öë ³Öß »Ö+Ö³Ö+Ö 2
Æü•ÖÖ¸ü ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úÖ ×−Ö¾Öê¿Ö ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÆüÖ−ê Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü… ¸êü»Ö ³Öæ×´Ö ×¾ÖúÖÃÖ ¯ÖÏÖ×¬Öú¸üSÖ «üÖ¸üÖ
¸êü»Ö¾Öê úß GÖÖ»Öß ¯Ö›Íüß ³Öæ×´Ö úê ¾µÖÖ¾ÖÃÖÖ×µÖú ˆ¯ÖµÖÖê+Ö ÃÖê ¾ÖÂÖÔ 2008-09 ´Öë 4 Æü•ÖÖ¸ü ú¸üÖ›ê Íü
¹ý¯ÖµÖê úÖ ×−Ö¾Öê¿Ö ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÆüÖ−ê Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü… ‡ÃÖ ¯ÖÏúÖ¸ü ¾ÖÂÖÔ 2008-09 ´Öë ¯Öß¯Öß¯Öß µÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë
êú ´ÖÖ¬µÖ´Ö ÃÖê 25 Æü•ÖÖ¸ü ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê êú ×−Ö¾Öê¿Ö úß µÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë úß ÓúÃÖê¿Ö−Ö †¾ÖÖ›Ôü ×úµÖê
•ÖÖ−Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü…
»Öêú¸ü “Ö»ÖÖ ÆæÑü ÃÖ²ÖúÖê ŸÖ¸üŒúÍß úß ¸üÖÆü ¯Ö¸ü
‹ú −Öà¾Ö ÃÖÖ—Öê¤üÖ¸üß úß ´Öï−Öê ¸ü=Öß −Ö‡Ô…
ÃÖã¸üCÖÖ
67 ¸êü»Ö µÖÖ×¡ÖµÖÖë úß ÃÖã¸üQÖÖ Æü´ÖÖ¸üß ÃÖ¾ÖÖì““Ö ¯ÖÏÖ£Ö×´ÖúŸÖÖ Æîü… ¸êü»Ö ÃÖã¸üQÖÖ ²Ö»Ö ´Öë ¾ÖÂÖÖí ÃÖê
GÖÖ»Öß ¯Ö›Íüß 5 Æü•ÖÖ¸ü 700 ×ÃÖ¯ÖÖ×ÆüµÖÖë úß ×¸üÛŒŸÖµÖÖë ‹¾ÖÓ 993 ˆ¯Ö ×−Ö¸üßQÖúÖë úß ×¸üÛŒŸÖµÖÖë úÖê
´Ö‡Ô 2008 ŸÖú ‹ú ¾µÖÖ¯Öú ×−ÖµÖãÛŒŸÖ †×³ÖµÖÖ−Ö “Ö»ÖÖú¸ü ³Ö¸ ü×»ÖµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ… ×ÃÖ¯ÖÖ×ÆüµÖÖë úß
×−ÖµÖãÛŒŸÖµÖÖë ´Öë ´Ö×Æü»ÖÖ†Öë êú ×»Ö‹ 5 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ‹¾ÖÓ ˆ¯Ö ×−Ö¸üßQÖúÖë úß ×−ÖµÖãÛŒŸÖ ´Öë 10 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ
¯Ö¤ü †Ö¸ü×QÖŸÖ ×úµÖê +ÖµÖê Æïü… ÆüÖ»Ö Æüß ´Öë ÃÖ¸üúÖ¸ü «üÖ¸üÖ 973 −ÖµÖê ¯Ö¤ü ÃÖé×•ÖŸÖ ×úµÖê +ÖµÖê Æïü
×•Ö−Öêú ×¾Öºþ¨ü †+Ö»Öê ¾ÖÂÖÔ úÖ»Ö²Ö¨ü ŸÖ¸üßêú ÃÖê ×−ÖµÖãÛŒŸÖµÖÖÑ úß •ÖÖ‹Ó+Öß… Æü´Ö−Öê ¸êü»Ö ÃÖã¸üQÖÖ úÖê
24
ÃÖã¥üœüÍ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ ‹ú ÃÖ´Öê×úŸÖ ÃÖã¸üQÖÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ ŸÖîµÖÖ¸ü úß Æîü ×•ÖÃÖêú †ÓŸÖ+ÖÔŸÖ ÃÖ³Öß
´ÖÆüŸ¾Ö¯ÖæSÖÔ Ã™êü¿Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü Œ»ÖÖê•Ö ÃÖ¸ü×ú™ü ™üß¾Öß »Ö+ÖÖµÖê •ÖÖ‹Ó+Öê ŸÖ£ÖÖ µÖÖ×¡ÖµÖÖë ‹¾ÖÓ ˆ−Öêú ÃÖÖ´ÖÖ−Ö
úß •ÖÖÓ“Ö êú ×»Ö‹ ´Öê™ü»Ö ×›ü™êüŒ™ü¸ü, ²Öî+Öê•Ö ÃÎúßØ−Ö+Ö ×ÃÖÃ™ü´Ö ‹¾ÖÓ ²Ö´Ö †£Ö¾ÖÖ ×¾ÖÃ±úÖê™üú ÃÖÖ´Ö+ÖÏß
úß ¯ÖÆü“ÖÖ−Ö ‹¾ÖÓ ×›üÃ¯ÖÖê•Ö»Ö ×ÃÖÃ™ü´Ö »Ö+ÖÖµÖê •ÖÖ‹Ó+Öê… ÃÖÓ¾Öê¤ü−Ö¿Öß»Ö Ã™êü¿Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü ‡ÃÖ ¯ÖÏSÖÖ»Öß úÖê
¸êü»Ö¾Öê «üÖ¸üÖ †¯Ö−Öê GÖ“Öì ¯Ö¸ü †£Ö¾ÖÖ ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú-×−Ö•Öß ³ÖÖ+Öß¤üÖ¸üß êú †ÓŸÖ+ÖÔŸÖ Ã£ÖÖ×¯ÖŸÖ ×úµÖÖ
•ÖÖ‹+ÖÖ… ¸êü»Ö ÃÖã¸üQÖÖ ²Ö»Ö úÖê ÃÖã¸üQÖÖ êú ×»Ö‹ ÃÖ³Öß †Ö¬Öã×−Öú ˆ¯Öú¸üSÖ ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ú¸üÖµÖê •ÖÖ‹Ó+Öê
ŸÖ£ÖÖ ‡−Ö úÖµÖÖí êú ×»Ö‹ ¯ÖµÖÖÔ¯ŸÖ ¬Ö−Ö¸üÖ×¿Ö úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ úß •ÖÖ‹+Öß…
ÃÖÓ¸üCÖÖ
68 ¸êü»Ö ÃÖÓ¸üQÖÖ Æü´ÖÖ¸üß ÃÖ¾ÖÖì““Ö ¯ÖÏÖ£Ö×´ÖúŸÖÖ Æîü… Æü´ÖÖ¸êü ÃÖŸÖŸÖË ¯ÖÏµÖÖÃÖ ÃÖê ¸êü»Ö ÃÖÓ¸üQÖÖ ´Öë
ˆ»»ÖêGÖ−ÖßµÖ ÃÖã¬ÖÖ¸ü Æãü†Ö Æîü… ±ú»ÖÃ¾Öºþ¯Ö ¯Ö×¸üSÖÖ´Öß +ÖÖ›Íüß ¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖ†Öë úß ÃÖÓGµÖÖ 2005-06
úß ŸÖã»Ö−ÖÖ ´Öë ¾ÖÂÖÔ 2006-07 ´Öë 234 ÃÖê ‘Ö™üú¸ü 195 ¸üÆü +Ö‡Ô Æîü •ÖÖê †²Ö ŸÖú úß −µÖæ−ÖŸÖ´Ö
Æîü… œüÖ‹ê +Ö‹ µÖÖŸÖÖµÖÖŸÖ ´Öë ¾Öé×¨ü êú ²ÖÖ¾Ö•Öæ¤ü ¾ÖÂÖÔ 2005-06 úß ŸÖã»Ö−ÖÖ ´Öë 2006-07 ´Öë ¯ÖÏ×ŸÖ
×´Ö×»ÖµÖ−Ö +ÖÖ›Íüß ×ú»ÖÖê´Öß™ü¸ü ¯Ö×¸üSÖÖ´Öß +ÖÖ›Íüß ¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖ†Öë úß ÃÖÓGµÖÖ ³Öß 0.28 ÃÖê ‘Ö™üú¸ü 0.23
¸üÆü +Ö‡Ô Æîü… ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, ´Öã—Öê µÖÆü ²ÖŸÖÖŸÖê Æãü‹ ¯ÖÏÃÖ®ÖŸÖÖ ÆüÖê ¸üÆüß Æîü ×ú ¾ÖÂÖÔ 2007-08 ´Öë ³Öß µÖÆü
Îú´Ö •ÖÖ¸üß Æîü… Æü´Ö ¸êü»Ö ÃÖÓ¸üQÖÖ ´Öë †¸ü²ÖÖë ¹ý¯ÖµÖê úÖ ×−Ö¾Öê¿Ö ú¸ü ¸üÆêü Æïü •ÖÖê ‡ÃÖ ²ÖÖŸÖ úÖ ¯ÖÏ´ÖÖSÖ
Æîü ×ú Æü´Ö ¸êü»Ö ŸÖÓ¡Ö úß ÃÖÓ¸üQÖÖ êú ×»Ö‹ ¯ÖÏ×ŸÖ²Ö¨ü Æïü…
69 ×¾Ö¿ÖêÂÖ ¸êü»Ö ÃÖÓ¸üQÖÖ ×−Ö×¬Ö ÃÖê ×»ÖµÖê +ÖµÖê 16 Æü•ÖÖ¸ü 538 ×ú»ÖÖê´Öß™ü¸ü úß ¯Öã¸üÖ−Öß ¸êü»ÖÖë, 2
Æü•ÖÖ¸ü 359 Ã™êü¿Ö−ÖÖë êú ¯Öã¸üÖ−Öê ×ÃÖ+Ö−Ö»Ö ŸÖ£ÖÖ 2 Æü•ÖÖ¸ü 251 ¯Öã»ÖÖë êú −Ö¾Ößú¸üSÖ úÖ úÖµÖÔ
‡ÃÖ ¾ÖÂÖÔ êú †ÓŸÖ ŸÖú ¯Öæ¸üÖ ÆüÖê •ÖÖ‹+ÖÖ… ¸êü»Ö¾Öê µÖÆü ÃÖÖ¾Ö¬ÖÖ−Öß ³Öß ²Ö¸üŸÖ ¸üÆüß Æîü ×ú ÃÖÓ¯Ö×¢ÖµÖÖë êú
+ÖŸÖÖµÖã ÆüÖŸê Öê Æüß ˆ−Öêú −Ö¾Öß−Ößú¸üSÖ êú ×»Ö‹ ¯ÖµÖÖÔ¯ŸÖ ¯ÖÏÖ¾Ö¬ÖÖ−Ö ›üß†Ö¸ü‹±ú ´ÖêÓ ú¸ü ×¤üµÖÖ •ÖÖ‹…
‡ÃÖß †Ö»ÖÖêú ´Öë ´Öï−Öê ¾ÖÂÖÔ 2007-08 ´Öë ›üß†Ö¸ü‹±ú úÖ ¯ÖÏÖ¾Ö¬ÖÖ−Ö ²ÖœÍüÖú¸ü 5 Æü•ÖÖ¸ü 450
ú¸üÖ›ê Íü ‹¾ÖÓ 2008-09 ´Öë 7 Æü•ÖÖ¸ü ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê ú¸ü ×¤üµÖÖ Æîü…
70 ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, Æü´Ö−Öê ´ÖÖ−Ö¾ÖßµÖ “Öæú úÖê µÖ£ÖÖÃÖÓ³Ö¾Ö ú´Ö ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ ‹ú ²ÖÆãü†ÖµÖÖ´Öß
µÖÖê•Ö−ÖÖ ŸÖîµÖÖ¸ü úß Æîü… ‡ÃÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ ´Öë ™üŒú¸ü ¸üÖê¬Öß ˆ¯Öú¸üSÖ, ‹úÖˆÛÃ™üú ²ÖêµÖØ¸ü+Ö ×›ü™êüŒ™ü¸ü,
25
‡Ô†Öê™üß™üß ×›ü¾ÖÖ‡ÃÖ, †»™ÒüÖÃÖÖê×−Öú ×›ü×•Ö™ü»Ö °»ÖÖ ×›ü™êüÜŒ™ü+Ö ´Ö¿Öß−Ö, †»™ÒüÖÃÖÖê×−Öú ¸êü»Ö
™êüÜÃ™ü+Ö úÖ¸ü, ™Òîüú ´ÖÖò×−Ö™üØ¸ü+Ö úÖ¸ü ‡ŸµÖÖ×¤ü Ã¾Ö“ÖÖ×»ÖŸÖ ÃÖÓ¸üQÖÖ ˆ¯Öú¸üSÖÖë êú ¯ÖÏµÖÖê+Ö ÃÖê ¸êü»Ö
ÃÖÓ¸üQÖÖ úÖê ¯ÖãGŸÖÖ ²Ö−ÖÖµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ…
™üŒú¸ü ¸üÖ¬ê Öß ˆ¯Öú¸üÖ

71 ¤üÖê +ÖÖ×›ÍüµÖÖë ´Öë †Ö´Ö−Öê-ÃÖÖ´Ö−Öê †£Ö¾ÖÖ ¯Öß”êû ÃÖê ™üŒú¸ü ÆüÖ−ê Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ GÖŸ´Ö ú¸ü−Öê êú
ˆ§êü¿µÖ ÃÖê ¯Öæ¾ÖÖì¢Ö¸ü ÃÖß´ÖÖ ¸êü»Ö¾Öê ´Öë ™üŒú¸ü ¸üÖ¬ê Öß ˆ¯Öú¸üSÖ úÖ ¯ÖÖµÖ»Ö™ü ¿Öãºþ ×úµÖÖ +ÖµÖÖ £ÖÖ…
‡ÃÖêú ˆŸÃÖÖÆü¾Ö¨Ôüú ¯Ö×¸üSÖÖ´Ö ÃÖÖ´Ö−Öê †ÖµÖê Æïü… †ŸÖ: Æü´Ö−Öê “Ö¸üSÖ²Ö¨ü ŸÖ¸üßêú ÃÖê ‡ÃÖ ¯ÖÏSÖÖ»Öß úÖ
×¾ÖÃŸÖÖ¸ü ¯Öæ¸êü ¸êü»Ö −Öê™ü¾ÖÔú ¯Ö¸ü ú¸ü−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü… ×±ú»ÖÆüÖ»Ö †+Ö»Öê ¤üÖê ¾ÖÂÖÖí ´Öë ‡ÃÖ
¯ÖÏSÖÖ»Öß úÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü ŸÖß−Ö †Öî¸ü ¸êü»Ö¾Öê µÖ£ÖÖ ¤ü×QÖSÖ ¸êü»Ö¾Öê, ¤üü×QÖSÖ ´Ö¬µÖ ¸êü»Ö¾Öê †Öî¸ü ¤ü×QÖSÖ
¯ÖÛ¿“Ö´Ö ¸êü»Ö¾Öê ´Öë ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖü…
¸üÖØê »Ö*Ö Ã™üÖò ú úß †Öò−Ö »ÖÖ‡−Ö ×−Ö*Ö¸üÖ−Öß

72 ‹ŒÃÖ»Ö ²ÖÖŒÃÖ ×²ÖµÖØ¸ü+Ö úê ±êú»Ö ÆüÖ−ê Öê ŸÖ£ÖÖ ¯Ö×ÆüµÖê ´Öë GÖ¸üÖ²Öß ÆüÖ−ê Öê ÃÖê ¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖ úß
ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖµÖë ²ÖœÍü •ÖÖŸÖß Æîü… ‹úÖˆÛÃ™üú ²ÖêµÖØ¸ü+Ö ×›ü™êüŒ™üÃÖÔ, ²ÖêµÖØ¸ü+Ö ²ÖÖŒÃÖ ´Öë ÃÖÓ³ÖÖ×¾ÖŸÖ GÖ¸üÖ²Öß
úß ÃÖæ“Ö−ÖÖ ÆüÖ™ò ü ²ÖÖòŒÃÖ úß ÛÃ£Ö×ŸÖ ŸÖú ¯ÖÆãÓü“Ö−Öê ÃÖê ¯ÖÆü»Öê Æüß ¤êü ¤êüŸÖÖ Æîü, •Ö²Ö×ú ¾ÖÖ‡»›ü
¯ÖÏSÖÖ»Öß «üÖ¸üÖ ¯Ö™ü×¸üµÖÖë ¯Ö¸ü ¯Ö×ÆüµÖÖë êú ³ÖÖ¸ü ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö úÖ ´ÖÖ¯Ö−Ö ú¸üêú ¸üÖØê »Ö+Ö Ã™üÖò ú êú ¤üÖÂê Ö¯ÖæSÖÔ
¯Ö×ÆüµÖÖë úÖ Ã¾ÖŸÖ: Æüß ¯ÖŸÖÖ »Ö+ÖÖµÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖÃÖê ¸üÖØê »Ö+Ö Ã™üÖò ú êú ÃÖÖ£Ö-ÃÖÖ£Ö ¸êü»Ö¯Ö£Ö
úß ÃÖÓ¸üQÖÖ †Öî¸ü ×¾Ö¿¾ÖÃÖ−ÖßµÖŸÖÖ ´Öë ÃÖã¬ÖÖ¸ü ÆüÖŸê ÖÖ Æîü… †ŸÖ: ¯ÖÏ´ÖãGÖ Ã£ÖÖ−ÖÖë ¯Ö¸ü ‹úÖˆÛÃ™üú
×²ÖµÖØ¸ü+Ö ×›ü™êüŒ™ü¸ü ŸÖ£ÖÖ ¾Æüß»Ö ‡´¯ÖîŒ™ü »ÖÖê›ü ×›ü™êüŒ™ü¸üÖë úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ ú¸üêú ¸üÖØê »Ö+Ö Ã™üÖò ú úß
†Öò−Ö»ÖÖ‡−Ö ´ÖÖ×−Ö™üØ¸ü+Ö êú ×»Ö‹ 250 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úß »ÖÖ+ÖŸÖ ¯Ö¸ü 65 ˆ¯Öú¸üSÖÖë úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ
ú¸ü−Öê úß ‹ú ´ÖÖÃ™ü¸ü µÖÖê•Ö−ÖÖ ŸÖîµÖÖ¸ü úß +Ö‡Ô Æîü…
†»™ÒüÖ ÃÖÖê×−Öú °»ÖÖ ×›ü™êüÛŒ™ü*Ó Ö ´Ö¿Öß−Ö

73 ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö ´Öë ¯Ö™ü¸üß ¤üÖÂê Ö úß •ÖÖ−ÖúÖ¸üß ‹−ÖÖ»ÖÖò+Ö †Ö¬ÖÖ×¸üŸÖ ‹ÃÖ†Ö¸ü™üß †Öî¸ü ›üß†Ö¸ü™üß
«üÖ¸üÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ úß •ÖÖŸÖß Æîü… ×¾ÖÀ¾ÖÃÖ−ÖßµÖŸÖÖ ²ÖœÍüÖ−Öê êú ×»Ö‹ †+Ö»Öê 5 ¾ÖÂÖÔ ´Öë ´ÖÖî•Öæ¤üÖ ‹−ÖÖ»ÖÖò+Ö
26
†Ö¬ÖÖ×¸üŸÖ ´Ö¿Öß−Ö úÖê ²Ö¤ü»Öú¸ü 300 ×›ü×•Ö™ü»Ö ‹ÃÖ†Ö¸™üß †Öî¸ü 200 ×›ü×•Ö™ü»Ö ›üß†Ö¸ü™üß
»Ö+ÖÖ−Öê úß µÖÖê•Ö−ÖÖ Æîü… ‡ÃÖêú †»ÖÖ¾ÖÖ 140 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úß »ÖÖ+ÖŸÖ ¯Ö¸ü †+Ö»Öê 5 ¾ÖÂÖÖí ´Öë
Ã¾Ö“ÖÖ×»ÖŸÖ †»™ÒüÖÃÖÖê×−Öú ¸êü»Ö ™êüÜÃ™ü+Ö úÖ¸ü, ¯Öã»Ö ×−Ö¸üßQÖSÖ µÖÓ¡Ö ŸÖ£ÖÖ ™Òîüú ´ÖÖ×−Ö™üØ¸ü+Ö úÖ¸üÖë úÖ
³Öß ¯ÖÏÖ¾Ö¬ÖÖ−Ö ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ…
†Ö*Ö ÃÖê ÃÖã¸üCÖÖ

74 ÃÖ¾ÖÖ¸üß ×›ü²²ÖÖë ´Öë †ÓŸÖ¸üÖÂÔ ™ÒüßµÖ ´ÖÖ−ÖúÖë êú †−Öãºþ¯Ö †Û+−Ö¸üÖ¬ê Öú ÃÖÖ´Ö+ÖÏß »Ö+ÖÖ−Öê êú †»ÖÖ¾ÖÖ
†Ö+Ö »Ö+Ö−Öê †£Ö¾ÖÖ ¬Öã†ÖÑ ×−Öú»Ö−Öê ¯Ö¸ü ÃÖ´ÖµÖ ¸üÆüŸÖê “ÖêŸÖÖ¾Ö−Öß ¤êü−Öê êú ×»Ö‹ ³Öß ‹ú ×¾ÖÃŸÖéŸÖ †Ö+Ö
ÃÖæ“Ö−ÖÖ ¯ÖÏSÖÖ»Öß ¯ÖÖµÖ»Ö™ü êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ‹ú ¸êüú ´Öë »Ö+ÖÖ−Öê úÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö Æîü… ¯ÖÏµÖÖê+Ö ÃÖ±ú»Ö ÆüÖ−ê Öê
¯Ö¸ü ‡ÃÖê “Ö¸üSÖ²Ö¨ü ŸÖ¸üßêú ÃÖê 700 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úß »ÖÖ+ÖŸÖ ¯Ö¸ü ÃÖ³Öß +ÖÖ×›ÍüµÖÖë ´Öë »Ö+ÖÖµÖÖ
•ÖÖ‹+ÖÖ…
†Ö¸üµÖæ²Öß ŸÖ£ÖÖ †Ö¸ü†Öê²Öß ×−Ö´ÖÖÔÖ

75 ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, †Ö¸üµÖæ²Öß †£Ö¾ÖÖ †Ö¸ü†Öê²Öß úÖ ×−Ö´ÖÖÔSÖ ÃÖÖ´ÖÖ−µÖŸÖ: ¸êü»Ö¾Öê †Öî¸ü ¸üÖ•µÖ ÃÖ¸üúÖ¸üÖë
«üÖ¸üÖ 50:50 ³ÖÖ+Öß¤üÖ¸üß êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ×úµÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ¸üÖ•µÖ ÃÖ¸üúÖ¸üÖë êú ÃÖß×´ÖŸÖ ÃÖÖ¬Ö−ÖÖë
úß ¾Ö•ÖÆü ÃÖê ‡−Ö úÖµÖÖí ´Öë ×¾Ö»ÖÓ²Ö ÆüÖŸê ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü… †ŸÖ: Æü´Ö−Öê ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü ×ú “ÖÖîúß¤üÖ¸ü
¾ÖÖ»Öê †£Ö¾ÖÖ “ÖÖîúß¤üÖ¸ü ¸üGÖê •ÖÖ−Öê úß ¯ÖÖ¡ÖŸÖÖ ¸üGÖ−Öê ¾ÖÖ»Öê ÃÖ´Ö¯ÖÖ¸üÖë êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü •ÖÆüÖÑ ¯Ö¸ü
×±ú×•Ö²Ö»Ö ÆüÖê ›ü²Ö»Ö »ÖÖ‡−Ö ´ÖÖ+ÖÖí ¯Ö¸ü ›êüœÍü ú¸üÖê›Íü ¹ý¯ÖµÖê úß †×¬ÖúŸÖ´Ö »ÖÖ+ÖŸÖ ŸÖ£ÖÖ ØÃÖ+Ö»Ö
»ÖÖ‡−Ö ¯Ö¸ü ÃÖ¾ÖÖ ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úß †×¬ÖúŸÖ´Ö »ÖÖ+ÖŸÖ ¯Ö¸ü †Ö¸üµÖæ²Öß úÖ ×−Ö´ÖÖÔSÖ ¸êü»Ö¾Öê †¯Ö−Öß
»ÖÖ+ÖŸÖ ¯Ö¸ü ú¸êü+Öß… ¸üÖ•µÖ ÃÖ¸üúÖ¸üÖë úÖê ×ÃÖ±Ôú ÃÖÓ¯ÖÔú ´ÖÖ+ÖÔ ¯Ö¸ü ÆüÖ−ê Öê ¾ÖÖ»ÖÖ −µÖæ−ÖŸÖ´Ö ¾µÖµÖ Æüß
¾ÖÆü−Ö ú¸ü−ÖÖ ÆüÖ+ê ÖÖ… ¸üÖ•µÖ ÃÖ¸üúÖ¸üÖë úß »ÖÖ+ÖŸÖ ÃÖê 50:50 ³ÖÖ+Öß¤üÖ¸üß êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü 582
†Ö¸ü†Öê²Öß ‹¾ÖÓ †Ö¸üµÖæ²Öß úÖ ×−Ö´ÖÖÔSÖ úÖµÖÔ “Ö»Ö ¸üÆüÖ Æîü… 2008-09 ´Öë »Ö+Ö³Ö+Ö 100 −ÖµÖê
†Ö¸ü†Öê²Öß ‹¾ÖÓ †Ö¸üµÖæ²Öß ×−Ö´ÖÖÔSÖ úÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö Æîü…
76 ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö ´ÖÖ¯Ö¤Óü›üÖë êú †−ÖãÃÖÖ¸ü »Ö+Ö³Ö+Ö 1 Æü•ÖÖ¸ü 200 †Ö¸ü†Öê²Öß úÖ ×−Ö´ÖÖÔSÖ •Öºþ¸üß Æîü…
»Öê×ú−Ö †−Öêú ¸üÖ•µÖÖë êú «üÖ¸üÖ †Ö¬Öß-†Ö¬Öß »ÖÖ+ÖŸÖ ¯Ö¸ü ‡−Öúê ×−Ö´ÖÖÔSÖ ú¸ü−Öê úß Ã¾Ößéú×ŸÖ −ÖÆüà
×´Ö»Ö−Öê êú úÖ¸üSÖ ‡−ÖúÖ ×−Ö´ÖÖÔSÖ −ÖÆüà ÆüÖê ¯ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü… †ŸÖ: ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ×−Ö•Öß ³ÖÖ+Öß¤üÖ¸üß êú
27
†ÓŸÖ+ÖÔŸÖ ²Öß†Öê™üß ¯ÖÏSÖÖ»Öß ÃÖê †Ö¸ü†Öê²Öß úÖ ×−Ö´ÖÖÔSÖ ú¸üÖ−Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ†Öë ¯Ö¸ü ×¾Ö“ÖÖ¸ü ×úµÖÖ
•ÖÖ‹+ÖÖ †Öî¸ü †Ö¾Ö¿µÖúŸÖÖ ¯Ö›Íü−Öê ¯Ö¸ü ¾ÖÖµÖ×²Ö×»Ö™üß +Öî¯Ö ±ÓúØ›ü+Ö úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ ³Öß úß •ÖÖ‹+Öß…
‡ÃÖÃÖê ¯ÖÏ×ŸÖ ¾ÖÂÖÔ ²Ö−Ö−Öê ¾ÖÖ»Öê †Ö¸ü†Öê²Öß úß ÃÖÓGµÖÖ ú‡Ô +Öã−ÖÖ ²ÖœÍü−Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü…
†−Ö´Öî−›ü »Öê¾Öê»Ö ÎúÖØÃÖ*Ö ¯Ö¸ü ÃÖÓ¸üCÖÖ

77 ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö¾Öê ´Öë 16 Æü•ÖÖ¸ü 600 »Öê¾Öê»Ö ÎúÖòØÃÖ+Ö ´Öî−›ü †Öî¸ü 18 Æü•ÖÖ¸ü
200 »Öê¾Öê»Ö ÎúÖòØÃÖ+Ö †−Ö´Öî−›ü Æïü… ´ÖÖê™ü¸ü ¾ÖÖÆü−ÖÖêÓ úß ÃÖÓGµÖÖ ´Öë ¾Öé×¨ü êú úÖ¸üSÖ †−Ö´Öî−› »Öê¾Öê»Ö
ÎúÖØÃÖ+Ö ¯Ö¸ü ¸êü»Ö ¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖ†Öë ´Öë ˆ¢Ö¸üÖ¢ê Ö¸ü ¾Öé×¨ü ÆüÖê ¸üÆüß Æîü… ˆ¢Ö¸ü †Öî¸ü ˆ¢Ö¸ü ¯Öæ¾ÖÔ ³ÖÖ¸üŸÖ ´Öë
ÃÖ¤üá ´Öë úÖêÆü¸üÖ ¯Ö›Íü−Öê êú ÃÖ´ÖµÖ ‹êÃÖß ¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖ†Öë úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ †Öî¸ü ²ÖœÍü •ÖÖŸÖß Æîü… ¾ÖÂÖÔ 2006-
2007 ´Öë †−Ö´Öî−› »Öê¾Öê»Ö ÎúÖØÃÖ+Ö ¯Ö¸ü Æãü‡Ô ¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖµÖë ¯Ö×¸üSÖÖ´Öß ¸êü»Ö ¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖ†Öë úß 37
¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ £Öà •Ö²Ö×ú 2000-01 ´Öë µÖÆü ¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖµÖë 15 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ £Öà… ¾ÖÂÖÔ 2006-07 ´Öë Æãü‡Ô
195 ¯Ö×¸üSÖÖ´Öß ¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖ†Öë ´Öë 72 ¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖµÖë †−Ö´Öî−› »Öê¾Öê»Ö ÎúÖØÃÖ+Ö ¯Ö¸ü Æãü‡Ô £Öà… †ŸÖ: Æü´Ö−Öê
»Öê¾Öê»Ö ÎúÖØÃÖ+Ö úÖê ´Öî−Öü ú¸ü−Öê úß −Öß×ŸÖ úÖê †Öî¸ü ˆ¤üÖ¸ü ‹¾ÖÓ ¾µÖÖ¯Öú ²Ö−ÖÖú¸ü ŸÖê•Öß ÃÖê ÃÖ³Öß
¾µÖÃŸÖ †−Ö´Öî−› »Öê¾Öê»Ö ÎúÖØÃÖ+Ö úÖê ´Öî−Öü ú¸ü−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü…
ÃÖÖ´ÖÖ×•Öú ú»µÖÖÖ
»ÖÖ‡ÃÖëÃÖ¬ÖÖ¸üß ãú»Öß úÖê *Öï*Ö´Öî−Ö ‹¾ÖÓ “ÖŸÖã£ÖÔ ¾Ö*ÖÔ êú †−µÖ ¯Ö¤üÖë ¯Ö¸ü −ÖÖîú¸üß
78 ´ÖãÃÖÖ×±ú¸ü †Öî¸ü ãú»Öß úÖ ÃÖÖ£Ö, ²Ö¸üÃÖÖë ÃÖê ×−Ö¸ÓüŸÖ¸ü Æîü,
ˆÃÖê ÃÖ´´ÖÖ−Ö ¤ëü, •ÖÖê ¸üÖŸÖ-×¤ü−Ö ÃÖê¾ÖÖ ´Öë ŸÖŸ¯Ö¸ü Æîü…
¸êü»Ö¾Öê Ã™êü¿Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü úÖ´Ö ú¸ü−Öê ¾ÖÖ»Öê ãú»Öß, †−ÖãÃÖæ×“ÖŸÖ •ÖÖ×ŸÖ ‹¾ÖÓ •Ö−Ö•ÖÖ×ŸÖ, ×¯Ö”û›Íüß
•ÖÖ×ŸÖ, †»¯ÖÃÖÓGµÖú ŸÖ£ÖÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö êú †−µÖ ú´Ö•ÖÖê¸ü ¾Ö+ÖÖí ÃÖê †ÖŸÖê Æïü… µÖê ¾ÖÂÖÖí ÃÖê µÖÖ×¡ÖµÖÖë úÖ
²ÖÖê—ÖÖ œüÖŸê Öê Æïü… ¸êü»Ö¾Öê ´Öë +Öï+Ö ´Öî−Ö úê ú‡Ô Æü•ÖÖ¸ü ¯Ö¤ü ×¸üŒŸÖ Æïü… †−Ö´Öî−›ü »Öê¾Öê»Ö ÎúÖØÃÖ+Ö úÖê
´Öî−Ö ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ +Öï+Ö´Öî−Ö úÖê +Öê™ü´Öî−Ö êú ºþ¯Ö ´Öë ¯ÖÏÖ®ê Ö×ŸÖ ¤êü−Öê ÃÖê +Öï+Ö´Öî−Ö êú úÖ±úß ²Ö›Íüß
ÃÖÓGµÖÖ ´Öë †Öî¸ü ¯Ö¤ü ×¸üŒŸÖ ÆüÖê •ÖÖ‹Ó+Öê… »ÖÖ‡ÃÖëÃÖ¬ÖÖ¸üß ãú×»ÖµÖÖë úß ¾ÖÂÖÖí ¯Öã¸üÖ−Öß ´ÖÖÑ+Ö êú ´Ö§êü−Ö•Ö¸
28
ÃÖ´Öã×“ÖŸÖ ÃÎúßØ−Ö+Ö ú¸ü »ÖÖ‡ÃÖëÃÖ¬ÖÖ¸üß ãú×»ÖµÖÖë úÖê ¾Ö−Ö ™üÖ‡´Ö ²Öê×ÃÖÃÖ ¯Ö¸ü ¸êü»Ö¾Öê ´Öë +Öï+Ö´Öî−Ö ‹¾ÖÓ
“ÖŸÖã£ÖÔ ¾Ö+ÖÔ êú †−µÖ ¯Ö¤üÖë ¯Ö¸ −ÖÖîú¸üß ¤üß •ÖÖ‹+Öß…
×¸üµÖÖµÖŸÖë
×¾ÖªÖÙ£ÖµÖÖë êú ×»ÖµÖê ´Öã°ŸÖ ´ÖÓ£Ö»Öß ÃÖß•Ö−Ö ×™üú™ü
79 ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö ´Öë ”ûÖ¡ÖÖ†Öë úÖê 12¾ÖßÓ úQÖÖ ŸÖú †Öî¸ü ”ûÖ¡ÖÖë úÖê 10¾Öà úQÖÖ ŸÖú Ãæú»Ö ÃÖê
‘Ö¸ü êú ²Öß“Ö µÖÖ¡ÖÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ ×«üŸÖßµÖ ÁÖêSÖß êú ´Öã°ŸÖ ´ÖÓ£Ö»Öß ÃÖß•Ö−Ö ×™üú™ü ×¤üµÖê •ÖÖŸÖê Æïü…
Æü´Ö−Öê †²Ö ”ûÖ¡ÖÖ†Öë úÖê Ã−ÖÖŸÖú úß ¯ÖœÍüÖ‡Ô ŸÖú ‹¾ÖÓ ”ûÖ¡ÖÖë úÖê 12¾Öà úQÖÖ ŸÖú µÖÆü ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ
¯ÖÏ¤üÖ−Ö ú¸ü−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü…
¾Ö×¸üÂšü ´Ö×Æü»ÖÖ −ÖÖ*Ö×¸üúÖë úÖê µÖÖ¡Öß ×ú¸üÖµÖê ´Öë 50 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ×¸üµÖÖµÖŸÖ

80 ¸êü»Ö¾Öê «üÖ¸üÖ 60 ÃÖÖ»Ö ÃÖê †×¬Öú êú ˆ´ÖÏ êú ¾Ö×¸üÂšü −ÖÖ+Ö×¸üúÖë úÖê ÃÖ³Öß ÁÖê×SÖµÖÖë êú
µÖÖ¡Öß ×ú¸üÖµÖê ´Öë 30 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ úß ”æû™ü ¤üß •ÖÖŸÖß Æîü… Æü´Ö−Öê ¾Ö×¸üÂšü ´Ö×Æü»ÖÖ†Öë úÖê ÃÖ³Öß ÁÖêSÖß êú
µÖÖ¡Öß ×ú¸üÖµÖê ´Öë ¤üß •ÖÖ−Öê ¾ÖÖ»Öß ”æû™ü úÖê 30 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ÃÖê ²ÖœÍüÖú¸ü 50 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ú¸ü−Öê úÖ
×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü…
†¿ÖÖêú “ÖÎú ×¾Ö•ÖêŸÖÖ†Öë úÖê ×¸üµÖÖµÖŸÖ

81 ¯Ö¸ü´Ö¾Öß¸ü “ÖÎú, ´ÖÆüÖ¾Öß¸ü “ÖÎú ‹¾ÖÓ ¾Öß¸ü “ÖÎú ÃÖê †»ÖÓéúŸÖ •Ö¾ÖÖ−ÖÖë ‹¾ÖÓ ¯Ö¤Ö×¬ÖúÖ×¸üµÖÖë úÖê
ú´¯Öê×−ÖµÖ−Ö êú ÃÖÖ£Ö ‹ÃÖß ™æü ×™üµÖ¸ü ´Öë µÖÖ¡ÖÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ úÖ›Ôü ¯ÖÖÃÖ ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü •ÖÖê ¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß
‹¾ÖÓ ¿ÖŸÖÖ²¤üß ™Òêü−Ö ´Öë ³Öß ´ÖÖ−µÖ Æîü… »Öê×ú−Ö ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ÃÖê−ÖÖ êú †¿ÖÖêú “ÖÎú ¬ÖÖ×¸üµÖÖë úÖê ×´Ö»Ö−Öê
¾ÖÖ»Öê úÖ›Ôü ¯ÖÖÃÖ ¯Ö¸ü ¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß ‹¾ÖÓ ¿ÖŸÖÖ²¤üß ™Òêü−Ö ´Öë µÖÖ¡ÖÖ ú¸ü−Öê úß ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ −ÖÆüßÓ Æîü… †²Ö Æü´Ö−Öê
†¿ÖÖêú “ÖÎú ×¾Ö•ÖêŸÖÖ†Öë úÖê ×¤üµÖê •ÖÖ−Öê ¾ÖÖ»Öê úÖ›Ôü ¯ÖÖÃÖ ¯Ö¸ü ³Öß ¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß ‹¾ÖÓ ¿ÖŸÖÖ²¤üß ™Òêü−Ö ´Öë
µÖÖ¡ÖÖ úß ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ú¸üÖ−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü…
29
‹›ËüÃÖ ÃÖê ¯Öß×›ÍüŸÖ ¾µÖÛŒŸÖµÖÖë úê ×»ÖµÖê ×¸üµÖÖµÖŸÖ
82 ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö †Öî¸ü ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ‹›ËüÃÖ ×−ÖµÖÓ¡ÖSÖ ÃÖÓ+Öšü−Ö †Ö¯ÖÃÖß ÃÖÆüµÖÖê+Ö ÃÖê ¸êü›ü ×¸ü²Ö−Ö
‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö +ÖÖ›Íüß “Ö»ÖÖ ¸üÆüß Æîü… ‡ÃÖß ×¤ü¿ÖÖ ´Öë ‹ú ú¤ü´Ö †Ö+Öê ²ÖœÍüÖŸÖê Æãü‹ ´Öï ‹›ËüÃÖ ¯Öß×›ÍüŸÖ
»ÖÖê+ÖÖë úÖê −ÖÖ×´Ö−Öê™êü›ü ‹†Ö¸ü™üß ÃÖê−™üÃÖÔ ´Öë ‡»ÖÖ•Ö êú ×»Ö‹ ×«üŸÖßµÖ ÁÖêSÖß ´Öë ¸êü»Ö µÖÖ¡ÖÖ ú¸ü−Öê
¯Ö¸ü 50 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ úß ×¸üµÖÖµÖŸÖ ¤êü−Öê úÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö ú¸üŸÖÖ ÆæÑü…
´Ö¤ü¸ü-“ÖÖ‡»›ü Æêü»£Ö ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö

83 ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö ÃÖ¤îü¾Ö ÃÖê Æüß †¯Ö−Öê ÃÖÖ´ÖÖ×•Öú ˆ¢Ö¸ü¤üÖ×µÖŸ¾ÖÖë êú ¯ÖÏ×ŸÖ ÃÖ“ÖêÂ™ü ¸üÆüß Æîü…
¸êü»Ö¾Öê Ã¾ÖµÖÓÃÖê¾Öß ÃÖÓ+Öšü−ÖÖë ‹¾ÖÓ ´ÖÓ¡ÖÖ»ÖµÖÖë êú ÃÖÖ£Ö Óú¬Öê ÃÖê Óú¬ÖÖ ×´Ö»ÖÖú¸ü »ÖÖ‡±ú »ÖÖ‡−Ö
‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö, ¸êü›ü ×¸ü²Ö−Ö ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö, ÃÖÖ‡ÓÃÖ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö †Öî¸ü †Ö•ÖÖ¤üß ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö “Ö»ÖÖ−Öê ´ÖêÓ †Æü´Ö
³Öæ×´ÖúÖ ×−Ö³ÖÖ ¸üÆüß Æîü… ‡ÃÖß Îú´Ö ´Öë ´ÖÖÑ †Öî¸ü ×¿Ö¿Öã úÖê ×“Ö×úŸÃÖÖ ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ú¸üÖ−Öê êú
×»Ö‹ ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö †Öî¸ü ¸üÖ•Öß¾Ö +ÖÖÓ¬Öß ±úÖˆÓ›êü¿Ö−Ö «üÖ¸üÖ ×´Ö»Öú¸ü ¯ÖÖµÖ»Ö™ü ²Öê×ÃÖÃÖ ¯Ö¸ 7 ²ÖÖê×+ÖµÖÖêÓ
úß ‹ú ´Ö¤ü¸ü-“ÖÖ‡»›ü Æêü»£Ö ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö “Ö»ÖÖ−Öê úÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö Æîü… ‡ÃÖ +ÖÖ›Íüß úÖê ¸êü»Ö¾Öê «üÖ¸üÖ
×¸üµÖÖµÖŸÖß ×ú¸üÖµÖê ¯Ö¸ü “Ö»ÖÖµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ… ‡ÃÖ +ÖÖ›Íüß ´Öë ¯ÖÏÃÖæ×ŸÖ †Öò¯Ö¸êü¿Ö−Ö +ÖéÆü, “ÖÖ‡»›ü Æêü»£Ö
ÃÖë™ü¸ ‡ŸµÖÖ×¤ü ÃÖã×¾Ö¬ÖÖµÖë ÆüÖ+êÓ Öß…
†−ÖãÃÖæ×“ÖŸÖ •ÖÖ×ŸÖ ‹¾ÖÓ •Ö−Ö•ÖÖ×ŸÖ úß ²ÖúÖµÖÖ ×¸üÛŒŸÖµÖÖë úÖê ³Ö¸ü−Öê êú ×»Ö‹ ×¾Ö¿ÖêÂÖ †×³ÖµÖÖ−Ö
84 †−ÖãÃÖæ×“ÖŸÖ •ÖÖ×ŸÖ ‹¾ÖÓü •Ö−Ö •ÖÖ×ŸÖ úß ²ÖúÖµÖÖ ×¸üÛŒŸÖµÖÖë êú ×−Ö¯Ö™üÖ−Ö êú ×»Ö‹ ¾ÖÂÖÔ 2004
ÃÖê ‹ú ×¾Ö¿ÖêÂÖ ³ÖŸÖá †×³ÖµÖÖ−Ö “Ö»ÖÖµÖÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü… †−ÖãÃÖæ×“ÖŸÖ •ÖÖ×ŸÖµÖÖë †Öî¸ü †−ÖãÃÖæ×“ÖŸÖ •Ö−Ö
•ÖÖ×ŸÖ êú ×»Ö‹ ×“ÖÛÅ−ÖüŸÖ ²ÖúÖµÖÖ ×¸üÛŒŸÖµÖÖë ´Öë ÃÖê »Ö+Ö³Ö+Ö 99 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ×¸üÛŒŸÖµÖÖÑ ³Ö¸ü »Öß +Ö‡Ô Æïü…
†−µÖ ×¯Ö”û›Íüß •ÖÖ×ŸÖ êú †³µÖÙ£ÖµÖÖë úß ×−ÖµÖãÛŒŸÖµÖÖÑ

85 2003-04 úß ŸÖã»Ö−ÖÖ ´Öë 2007-08 ´Öë +ÖÏ¯ã Ö ›üß ´Öë úß +Ö‡Ô ×−ÖµÖãÛŒŸÖµÖÖë úß ÃÖÓGµÖÖ 2
Æü•ÖÖ¸ü 655 ÃÖê ²ÖœÍüú¸ü 10 Æü•ÖÖ¸ü 614 ÆüÖê +Ö‡Ô Æîü… ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, ´Öã—Öê ÃÖ¤ü−Ö úÖê µÖÆü •ÖÖ−ÖúÖ¸üß
¤êüŸÖê Æãü‹ ¯ÖÏÃÖ®ÖŸÖÖ ÆüÖê ¸üÆüß Æîü ×ú úß +Ö‡Ô ×−ÖµÖãÛŒŸÖµÖÖë ´Öë †−ÖãÃÖæ×“ÖŸÖ •ÖÖ×ŸÖ, •Ö−Ö•ÖÖ×ŸÖ ‹¾ÖÓ †−µÖ
×¯Ö”û›Íüß •ÖÖ×ŸÖ êú †³µÖÙ£ÖµÖÖë úß ×−ÖµÖãÛŒŸÖ ˆ−Öêú ×−Ö¬ÖÖÔ×¸üŸÖ úÖê™üÖ ÃÖê úÆüà †×¬Öú úß +Ö‡Ô Æîü…
30
•ÖîÃÖê +ÖÏ¯ã Ö ›üß úß 10 Æü•ÖÖ¸ü 614 ×−ÖµÖãÛŒŸÖµÖÖë ´Öë ÃÖê 5 Æü•ÖÖ¸ü 45 ×−ÖµÖãÛŒŸÖµÖÖÑ †−µÖ ×¯Ö”û›Íüß
•ÖÖ×ŸÖµÖÖë êú †³µÖÙ£ÖµÖÖë úß Æãü‡Ô Æïü…
†»¯ÖÃÖÓ=µÖú ú»µÖÖÖ êú ×»Ö‹ ÃÖê»Ö

86 ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö «üÖ¸üÖ †»¯ÖÃÖÓGµÖúÖë êú ú»µÖÖSÖ ‹¾ÖÓ ˆ−Æëü ¸êü»Ö¾Öê ´Öë ¸üÖ•ê ÖÌ+ÖÖ¸ü êú ÃÖ´Öã×“ÖŸÖ
†¾ÖÃÖ¸ü ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ú¸üÖ−Öê êú ˆ§êü¿µÖ ÃÖê ¸êü»Ö¾Öê ²ÖÖê›Ôü ‹¾ÖÓ ¯ÖÏŸµÖêú •ÖÖê−Ö»Ö ¸êü»Ö¾Öê ´Öë ‹ú †»Ö+Ö
†»¯ÖÃÖÓGµÖú úÖêÂÖÖÓ+Ö +Ö×šüŸÖ ú¸ü−Öê êú ×−Ö¤ìü¿Ö ×¤üµÖê +ÖµÖê Æïü… ÃÖ³Öß ×−ÖµÖãÛŒŸÖ ²ÖÖê›Ôü ‹¾ÖÓ ÃÖ×´Ö×ŸÖµÖÖë
´Öë †»¯ÖÃÖÓGµÖú ÃÖ´Öã¤üÖµÖ úÖ ‹ú ÃÖ¤üÃµÖ ÆüÖ−ê ÖÖ †×−Ö¾ÖÖµÖÔ Æîü… ×•Ö−Ö ¸üÖ•µÖÖë ´Öë ˆ¤æÔü ¸üÖ•µÖ úß
¤æüÃÖ¸üß ³ÖÖÂÖÖ Æîü ˆ−Ö´Öë ¸êü»Ö ×−ÖµÖãÛŒŸÖµÖÖë úß ÃÖæ“Ö−ÖÖ ˆ¤æÔü †GÖÌ²ÖÖ¸üÖë ´Öë ¯ÖÏúÖ×¿ÖŸÖ ú¸ü−Öê êú ³Öß
†Ö¤êü¿Ö ×−Ö+ÖÔŸÖ ×úµÖê +ÖµÖê Æïü… ‹êÃÖê ¸üÖ•µÖÖë ´Öë +ÖÏ¯ã Ö ›üß úß ¯Ö¸üßQÖÖ ³Öß ˆ¤æÔü ´Öë »Öê−Öê êú ×−Ö¤ìü¿Ö ×¤üµÖê
+ÖµÖê Æïü…
ú´ÖÔ“ÖÖ¸üß ú»µÖÖÖ
ÃÖ´ÖÙ¯ÖŸÖ ×•ÖÃÖúÖ •Öß¾Ö−Ö ¸üÖÂ™Òü ÃÖê¾ÖÖ ´Öë Æü´Öê¿ÖÖ Æîü,
ú›Íüß ´ÖêÆü−ÖŸÖ ú¸êü •ÖÖê, ¾ÖÖê ×ÃÖ¯ÖÖÆüß ¸êü»Öú´Öá Æîü…
87 ¸êü»Ö¾Öê êú ×¾Ö¢ÖßµÖ úÖµÖÖú»¯Ö êú ×»Ö‹ 14 »ÖÖGÖ ¸êü»ÖúÙ´ÖµÖÖë −Öê ×¤ü−Ö-¸üÖŸÖ ¯Ö×¸üÁÖ´Ö ×úµÖÖ
Æîü… ‡ÃÖß×»Ö‹ Æü´Ö−Öê ú´ÖÔ“ÖÖ×¸üµÖÖë úÖê 2006-07 ´Öë ¤êüµÖ ²ÖÖê−ÖÃÖ 65 ×¤ü−Ö ÃÖê ²ÖœÍüÖú¸ü 70 ×¤ü−Ö
ú¸ü ×¤üµÖÖ Æîü…
88 −Ö¾ÖÓ²Ö¸ü, 2007 ´Öë ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»ÖÖë êú ‡×ŸÖÆüÖÃÖ ´Öë ¯ÖÆü»Öß ²ÖÖ¸ü ÃÖ³Öß 16 QÖê¡ÖßµÖ ¸êü»ÖÖë ¯Ö¸ü
¸êü»Ö¾Öê ™Òêü›ü µÖæ×−ÖµÖ−Ö êú “Öã−ÖÖ¾Ö ÃÖÓ¯Ö®Ö Æãü‹… ‡−Ö´Öë »Ö+Ö³Ö+Ö 88 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ¸êü»Öú´Öá ´ÖŸÖ¤üÖŸÖÖ†Öë −Öê
†¯Ö−Öê ´ÖŸÖÖ×¬ÖúÖ¸ü úÖ ¯ÖÏµÖÖê+Ö ×úµÖÖ… †²Ö ÃÖ³Öß ¸êü»Ö ™Òêü›ü µÖæ×−ÖµÖ−Ö ¯ÖÏ•ÖÖŸÖÖÓ×¡Öú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü “Öã−Öß
+Ö‡Ô ÆîüÓ ‹¾ÖÓ ‡ÃÖÃÖê †ÖîªÖê×+Öú ÃÖÓ²ÖÓ¬ÖÖë ´Öë ‹ú −ÖµÖê †¬µÖÖµÖ úß ¿Öã¹ý†ÖŸÖ Æãü‡Ô Æîü…
89 ‹êÃÖê ¸êü»Ö ú´Öá •ÖÖê ¯ÖÆü»Öê ¸üÖ•µÖ ÃÖ¸üúÖ¸ü †£Ö¾ÖÖ ³ÖÖ¸üŸÖ ÃÖ¸üúÖ¸ü êú ×úÃÖß ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú
ˆ¯ÖÎú´Ö, Ã¾ÖÖµÖ¢Ö¿ÖÖÃÖß ÃÖÓ+Öšü−Ö †£Ö¾ÖÖ †−µÖ ×úÃÖß ÃÖÓÃ£ÖÖ ´Öë úÖ´Ö ú¸ü “Öãêú ÆÖêÓ ŸÖ£ÖÖ ×•Ö−Öúß
31
¯Öæ¾ÖÔ ÃÖê¾ÖÖ †¾Ö×¬Ö úÖê ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö¾Öê ´Öë ¯Öë¿Ö−Ö êú ×»Ö‹ ÃÖÛ´´Ö×»ÖŸÖ ×úµÖÖ +ÖµÖÖ ÆüÖ,ê ˆ−Öúß ¯Öæ¾ÖÔ
ÃÖê¾ÖÖ †¾Ö×¬Ö êú †Ö¬Öê ÃÖê¾ÖÖúÖ»Ö úÖê ¸êü»Ö úß ¯Öæ¸êü ÃÖê¾ÖÖúÖ»Ö ´Öë •ÖÖê›Íüú¸ü ¯ÖÖÃÖ úß ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ
ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ú¸üÖ−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ +ÖµÖÖ Æîü…
Ã™üÖ±ú ²Öê×−Ö×±ú™ü ±Óú›ü

90 Ã™üÖ±ú ²Öê×−Ö×±ú™ü ±Óú›ü ´Öë ¤üß •ÖÖ−Öê ¾ÖÖ»Öß ¸üÖ×¿Ö úÖê ¾ÖÂÖÔ 2008-09 êú ×»Ö‹ ¤üÃÖ +Öã−ÖÖ
²ÖœÍüÖú¸ü 35 ¹ý¯ÖµÖê ÃÖê 350 ¹ý¯ÖµÖê ¯ÖÏ×ŸÖ ¸êü»Ö ú´ÖÔ“ÖÖ¸üß ú¸ü−Öê úÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö Æîü…
×“Ö×úŸÃÖÖ ÃÖã×¾Ö¬ÖÖµÖë
91 ×“Ö×úŸÃÖÖ ÃÖê¾ÖÖ ´Öë ÃÖã¬ÖÖ¸ü »ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ 101 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê êú 13 −ÖµÖê úÖµÖÖí úÖ
¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö Æîü… ˆ¢Ö¸ü ¸êü»Ö¾Öê êú ×¤ü»»Öß ÛÃ£ÖŸÖ ëú¦üßµÖ †Ã¯ÖŸÖÖ»Ö ³Ö¾Ö−Ö úÖê ÃÖë™Òü»Öß ‹µÖ¸üÓú›üß¿ÖÓ›ü
²Ö−ÖüÖµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ… ˆ¢Ö¸ü ¯ÖÛ¿“Ö´Öß ‹¾ÖÓ ¤ü×QÖSÖ ¯ÖÛ¿“Ö´Öß ¸êü»Ö¾Öê êú ×»Ö‹ •ÖµÖ¯Öã¸ü †Öî¸ü Æãü²Ö»Öß ´Öë
×›ü¾Öß•Ö−Ö»Ö ÆüÖÛÃ¯Ö™ü»Ö úÖê †¯Ö+ÖÏ›ê ü ú¸ü ¤üÖê −ÖµÖê ëú¦üßµÖ †Ã¯ÖŸÖÖ»Ö, ¸üÖ“Ó Öß ´Öë −ÖµÖÖ ×›ü×¾Ö•Ö−Ö»Ö
†Ã¯ÖŸÖÖ»Ö ‹¾ÖÓ †Ö‡ÔÃÖß‹±ú ´Öë †Öê¯Öß›üß ²»ÖÖú ×−Ö´ÖÖÔSÖ úÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö Æîü…
=Öê»Öæú¤ü êú CÖê¡Ö ´Öë ¸êü»Ö¾Öê úß ´ÖÆüŸ¾Ö¯ÖæÖÔ ˆ¯Ö»ÖÛ²¬ÖµÖÖÑ

92 ‡ÃÖ ¾ÖÂÖÔ ³Öß ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö −Öê †ÓŸÖ¸üÖÂÔ ™ÒüßµÖ ŸÖ£ÖÖ ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ÃŸÖ¸ü ¯Ö¸ü GÖê»Ö-æú¤ü êú QÖê¡Ö ´Öë
´ÖÆüŸ¾Ö¯ÖæSÖÔ ˆ¯Ö»ÖÛ²¬Ö ¤ü•ÖÔ úß Æîü… •Öæ−Ö, 2007 ´Öë ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö −Öê µÖæ‹ÃÖ†Ö‡ÔÃÖß ×¾ÖÀ¾Ö ¸êü»Ö¾Öê
™êü×−ÖÃÖ “ÖîÛ´¯ÖµÖ−Ö×¿Ö¯Ö •ÖßŸÖß… •Öæ−Ö, 2007 ´Öë úÖò´Ö−Ö¾Öê»£Ö ±Ïúß Ã™üÖ‡»Ö ŸÖ£ÖÖ +ÖÏßúÖê ¸üÖ´ê Ö−Ö
Ã™üÖ‡»Ö ãú¿ŸÖß “ÖîÛ´¯ÖµÖ−Ö×¿Ö¯Ö ´Öë ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö êú ¯ÖÆü»Ö¾ÖÖ−ÖÖë −Öê 6 Ã¾ÖSÖÔ ŸÖ£ÖÖ 4 ¸ü•ÖŸÖ ¯Ö¤üú
•ÖßŸÖê… •Öã»ÖÖ‡Ô, 2007 ´Öë ‹×¿ÖµÖ−Ö ‹£Ö»Öê×™üŒÃÖ “ÖîÛ´¯ÖµÖ−Ö×¿Ö¯Ö ´Öë ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö êú ‹£Ö»Öß™üÖë −Öê
2 Ã¾ÖSÖÔ, 2 ¸ü•ÖŸÖ ŸÖ£ÖÖ 2 úÖÓÃµÖ ¯Ö¤üú •ÖßŸÖê… ×ÃÖŸÖ´²Ö¸ü, 2007 ´Öë ×¾ÖÀ¾Ö ×²Ö×»ÖµÖ›ÔüÃÖ
“ÖîÛ´¯ÖµÖ−Ö×¿Ö¯Ö ´Öë ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö¾Öê êú ÁÖß ºþ¯Öê¿Ö †ÛÀ¾Ö−Öß ³ÖÖ‡Ô ¿ÖÖÆü ×¾ÖÀ¾Ö “Öï×¯ÖµÖ−Ö ²Ö−Öê… −Ö¾ÖÓ²Ö¸ü
2007 ´Öë ×¾ÖÀ¾Ö ŸÖß¸Óü¤üÖ•Öß ¯ÖÏ×ŸÖµÖÖê×+ÖŸÖÖ ´Öë ›üÖ»ê ÖÖ ²Ö−Ö•Öá −Öê Ã¾ÖSÖÔ ¯Ö¤üú •ÖßŸÖú¸ü −ÖµÖÖ ‡×ŸÖÆüÖÃÖ
¸ü“ÖÖ… ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ÃŸÖ¸ü ¯Ö¸ü ³Öß ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö −Öê 26 ¸üÖÂ™ÒüßµÖ “ÖîÛ´¯ÖµÖ−Ö×¿Ö¯Ö ´Öë ³ÖÖ+Ö ×»ÖµÖÖ ×•Ö−Ö´Öë
17 ´Öë ×¾Ö•ÖêŸÖÖ ¸üÆüßü… ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö êú ¤üÖê ×GÖ»ÖÖ×›ÍüµÖÖë •µÖÖê×ŸÖ ‹ÃÖ ãú»»Öæ úÖê ÆüÖò úß êú ×»Ö‹
32
ŸÖ£ÖÖ ÁÖß ×¾Ö×•Ö−¤ü¸ü úÖê ²ÖÖòÜŒÃÖ+Ö êú ×»Ö‹ "†•Öã−Ô Ö ¯Öã¸üÃúÖ¸ü, 2006" ÃÖê ÃÖ´´ÖÖ×−ÖŸÖ ×úµÖÖ +ÖµÖÖ…
³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö êú ¯Öæ¾ÖÔ ÆüÖò úß ×GÖ»ÖÖ›Íüß ÁÖß ×¾Ö¸êü−¤ü¸ü ØÃÖÆü úÖê "GÖê»Ö êú QÖê¡Ö ´Öë †Ö•Öß¾Ö−Ö
ˆ¯Ö»ÖÛ²¬Ö êú ×»Ö‹ ¬µÖÖ−Ö“ÖÓ¤ü ¯Öã¸üÃúÖ¸ü, 2007" ÃÖê ÃÖ´´ÖÖ×−ÖŸÖ ×úµÖÖ +ÖµÖÖ Æîü…
¬Ö¸üÖÆê ü¸ü ÃÖÓ¸üCÖÖ

93 ¸êü»Ö¾Öê êú ¯ÖÖÃÖ ¬Ö¸üÖÆê ü¸ü úÖ ‹ú †´Öæ»µÖ GÖ•ÖÖ−ÖÖ Æîü… ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö úß ¤üÖÙ•ÖØ»Ö+Ö
×Æü´ÖÖ»ÖµÖ−Ö ¸êü»Ö¾Öê, −Öß»Ö×+Ö¸üß ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸êü»Ö¾Öê †Öî¸ü ”û¡Ö¯Ö×ŸÖ ×¿Ö¾ÖÖ•Öß ¸êü»Ö¾Öê ™üÙ´Ö−ÖÃÖ úÖê µÖæ−ÖêÃúÖê −Öê
×¾ÖÀ¾Ö ¬Ö¸üÖÆê ü¸ü Ã£Ö»Ö úÖ ¤ü•ÖÖÔ ¯ÖÏ¤üÖ−Ö ×úµÖÖ Æîü… ×−Öú™ü ³Ö×¾ÖÂµÖ ´Öë úÖ»ÖúÖ ×¿Ö´Ö»ÖÖ ¸êü»Ö¾Öê úÖê
³Öß ×¾ÖÀ¾Ö ¬Ö¸üÖÆê ü¸ü Ã£Ö»Ö úÖ ¤ü•ÖÖÔ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÆüÖ−ê Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü… Æü´Ö−Öê ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ¸êü»Ö ÃÖÓ+ÖÏÆüÖ»ÖµÖ
†Öî¸ü QÖê¡ÖßµÖ ¸êü»Ö ÃÖÓ+ÖÏÆüÖ»ÖµÖÖë úÖê ÃÖ´Öé¨ü ²Ö−ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ ÃÖ´Öã×“ÖŸÖ ¸üÖ×¿Ö úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ úß Æîü…
³ÖÖ¯Ö ‡Ó•Ö−Ö ¸êü»Ö¾Öê ¬Ö¸üÖÆê ü¸ü úÖ Çü¤üµÖ Æïü… Æü´Ö ³ÖÖ¯Ö ‡Ó•Ö−ÖÖë êú ´ÖÖ¬µÖ´Ö ÃÖê Æêü×¸ü™êü•Ö ¯ÖµÖÔ™ü−Ö úÖê
²ÖœÍüÖ¾ÖÖ ¤êü−Öê êú Æü¸ü ÃÖÓ³Ö¾Ö ¯ÖÏµÖÖÃÖ ú¸ëü+Öê…
‰ú•ÖÖÔ ÃÖÓ¸üCÖÖ
94 ü³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö ‰ú•ÖÖÔ ÃÖÓ¸üQÖSÖ ÆêüŸÖã ‰ú•ÖÖÔ ãú¿Ö»Ö ™êüŒ−ÖÖ»ÖÖ•Öß †¯Ö−ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ ú×™ü²Ö¨ü
Æîü… ‡ÃÖß †Ö»ÖÖêú ´Öë ÃÖ³Öß 6 »ÖÖGÖ Ã™üÖ±ú Œ¾ÖÖ™Ôü¸ü ´Öë 26 »ÖÖGÖ ²Ö»²ÖÖêÓ úÖê ÃÖß‹±ú‹»Ö ÃÖê
²Ö¤ü»Ö−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ +ÖµÖÖ Æîü… ‡ÃÖÃÖê ÃÖÖ»ÖÖ−ÖÖ »Ö+Ö³Ö+Ö 20 ú¸üÖ›ê Íü µÖã×−Ö™ü ×²Ö•Ö»Öß úß
²Ö“ÖŸÖ ÆüÖ+ê Öß ‹¾ÖÓ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÆüÖ−ê Öê ¾ÖÖ»Öê úÖ²ÖÔ−Ö Îêú×›ü™ü ÃÖê ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú-×−Ö•Öß ³ÖÖ+Öß¤üÖ¸üß êú †ÓŸÖ+ÖÔŸÖ
‡ÃÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ úÖê ×¾Ö¢Ö ¯ÖÖê×ÂÖŸÖ ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ… ÃÖ³Öß Ã™êü¿Ö−ÖÖë, úÖµÖÖÔ»ÖµÖÖë ‹¾ÖÓ †−µÖ ¸êü»Ö ¯Ö×¸üÃÖ¸üÖë
´Öë ³Öß ÃÖß‹±ú»Ö †Öî¸ü ™üß-5 »ÖÖ‡™ü »Ö+ÖÖ−Öê úß ²ÖéÆü¤Ëü µÖÖê•Ö−ÖÖ ŸÖîµÖÖ¸ü úß •ÖÖ ¸üÆüß Æîü…
†ÓŸÖ¸üÖÂÔ ™ÒüßµÖ ÃÖÆüµÖÖê*Ö

95 ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö, µÖæ†Ö‡ÔÃÖß úÖ −ÖêŸÖéŸ¾Ö ú¸üŸÖê Æãü‹ ×¾ÖÀ¾Ö ¸êü»Ö ´ÖÖ´Ö»ÖÖë ´Öë ˆ¢Ö¸üÖ¢ê Ö¸ü †Æü´ÖË
³Öæ×´ÖúÖ ×−Ö³ÖÖ ¸üÆüß Æîü… ´Öã—Öê µÖÆü ‘ÖÖêÂÖSÖÖ ú¸üŸÖê Æãü‹ ÆüÂÖÔ ÆüÖê ¸üÆüÖ Æîü ×ú Æ´Ö−Öê ÆüüÖ»Ö Æüß ´Öë “Öß−Ö
¸êü»Ö¾Öê êú ÃÖÖ£Ö ‹ú –ÖÖ¯Ö−Ö ÃÖ´Ö—ÖÖîŸÖê ¯Ö¸ü ÆüÃŸÖÖQÖ¸ü ×ú‹ Æïü, ×•ÖÃÖÃÖê ´ÖÖî•Öæ¤üÖ ´ÖÖ+ÖÖí ¯Ö¸ü +Ö×ŸÖ
²ÖœÍüÖ−Öê, ³ÖÖ¸üß úÂÖÔSÖ ¯Ö×¸ü“ÖÖ»Ö−ÖÖë †Öî¸ü ×¾ÖÀ¾ÖÃŸÖ¸üßµÖ Ã™êü¿Ö−ÖÖêÓ êú ×¾ÖúÖÃÖ úÖµÖÖí ´Öë ÃÖÆüµÖÖê+Ö
33
×´Ö»Öê+ÖÖ… ³ÖÖ¸üŸÖ −Öê •Öæ−Ö 2007 ´Öë ™ÒüÖÃÓ Ö ‹×¿ÖµÖ−Ö ¸êü»Ö¾Öê ú¸üÖ¸ü ¯Ö¸ü ÆüÃŸÖÖQÖ¸ü ×úµÖê Æïü… Æü´Ö
ÃÖ¸üúÖ¸ü úß '¯Öæ¾ÖÔ úß †Öê¸ü ¤êüGÖÖê' −Öß×ŸÖ ´Öë ³Öß †Æü´ÖË ³Öæ×´ÖúÖ ×−Ö³ÖÖ ¸üÆêü Æïü ‹¾ÖÓ ‡ÃÖêú ŸÖÆüŸÖ
×²Ö´ÖÃ™êüú ‹¾ÖÓ ´ÖêúÖÓ+Ö +ÖÓ+ÖÖ ¤êü¿ÖÖë êú ú´ÖÔ“ÖÖ×¸üµÖÖë úÖê ´Öã°ŸÖ ¯ÖÏ×¿ÖQÖSÖ ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ú¸üÖ ¸üÆêü Æïü… ‡ÃÖ
¯ÖÆü»Ö úÖê ÃÖÖÔú ¤êü¿ÖÖë ŸÖú ³Öß ²ÖœÍüÖµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ…
−Ö²Öß −Ö*Ö¸ü ´Öë îúÛ¯™ü¾Ö £Ö´ÖÔ»Ö ¯ÖÖ¾Ö¸ü ¯»ÖÖÓ™ü úß Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ

96 ×²ÖÆüÖ¸ü êú †Öî¸Óü+ÖÖ²ÖÖ¤ü ×•Ö»Öê êú −Ö²Öß−Ö+Ö¸ü ´Öë ‹ú Æü•ÖÖ¸ü ´Öê+ÖÖ¾ÖÖ™ü êú ¸êü»Ö¾Öê îúÛ¯™ü¾Ö
¯ÖÖ¾Ö¸ü ¯»ÖÖÓ™ü êú ×»Ö‹ ‹−Ö™üß¯ÖßÃÖß êú ÃÖÖ£Ö ÃÖÓµÖãŒŸÖ ˆª´Ö ´Öë ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö ×²Ö•Ö»Öß ú´¯Ö−Öß
×»Ö×´Ö™êü›ü úß Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ úß +Ö‡Ô Æîü… “ÖÖ»Öæ µÖÖê•Ö−ÖÖ †¾Ö×¬Ö êú ¤üÖ¸î üÖ−Ö ‡ÃÖÃÖê ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ¿Öãºþ ÆüÖ−ê Öê
úß †Ö¿ÖÖ Æîü…
êú¸ü»Ö ´Öë ‹ú −Ö‡Ô ¸êü»Ö úÖê“Ö ±îúŒ™Òüß úß Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ

97 ²ÖœÍüŸÖß Æãü‡Ô ¸êü»Ö ÃÖ¾ÖÖ¸üß ×›ü²²ÖÖë úß †Ö¾Ö¿µÖúŸÖÖ úÖê ¤êüGÖŸÖê Æãü‹, ×¯Ö”û»Öê ¾ÖÂÖÔ ¸üÖµÖ²Ö¸êü»Öß ´Öë
‹ú −Ö‡Ô úÖê“Ö ±îúŒ™Òüß úß Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ +ÖµÖÖ £ÖÖ… ×¯Ö”û»Öê ãú”û ÃÖÖ»ÖÖë ´Öë Æü´ÖêÓ
´Ö»Öê×¿ÖµÖÖ, ×±ú»Öß¯ÖàÃÖ, ×¾ÖµÖŸÖ−ÖÖ´Ö, ÁÖß»ÖÓúÖ, ²ÖÓ+Ö»ÖÖ¤êü¿Ö, ŸÖÓ•ÖÖ×−ÖµÖÖ, ´µÖÖ−Ö´ÖÖ¸ü, †Ó+ÖÖê»ÖÖ,
ÃÖê−Öê+Ö»Ö, ´ÖÖ»Öß ‡ŸµÖÖ×¤ü ¤êü¿ÖÖë ÃÖê ¸êü»Ö úÖê“Ö ÃÖ¯»ÖÖ‡Ô êú †Ö›Ôü¸ü ×´Ö»Öê Æïü… ¤êü¿Ö ´Öë ´Öê™ÒüÖê úÖê“Ö
×−Ö´ÖÖÔSÖ úß †Ö¾Ö¿µÖúŸÖÖ ³Öß ×¤ü−ÖÖë ×¤ü−Ö ²ÖœÍüŸÖß •ÖÖ ¸üÆüß Æîü… ‡−Ö ÃÖ³Öß •Öºþ¸üŸÖÖë úÖê ´Ö§êü−Ö•Ö¸ü
êú¸ü»Ö ´Öë ‹ú −Ö‡Ô ¸êü»Ö úÖê“Ö ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ‡úÖ‡Ô »Ö+ÖÖ‡Ô •ÖÖ‹+Öß… êú¸ü»Ö ¸üÖ•µÖ ÃÖ¸üúÖ¸ü «üÖ¸üÖ ‡ÃÖ
±îúŒ™Òüß êú ×»Ö‹ 1 Æü•ÖÖ¸ü ‹ú›Íü ³Öæ×´Ö ³Öß ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ú¸üÖ‡Ô +Ö‡Ô Æîü…
*Ö¸ü=ÖÖ ´Öë ¾Öî*Ö−Ö ¯Öã−ÖÙ−Ö´ÖÖÔÖ úÖµÖÔ¿ÖÖ»ÖÖ

98 ²ÖœÍüŸÖß Æãü‡Ô ´ÖÖÑ+Ö úÖê ¯Öæ¸üÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ ×¯Ö”û»Öê “ÖÖ¸ü ¾ÖÂÖÖí ´Öë ¸êü»Ö¾Öê êú ¾Öî+Ö−Ö ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ´Öë
úÖ±úß ¾Öé×¨ü Æãü‡Ô Æîü… ¾Öî+Ö−Ö êú ¯Öã−ÖÙ−Ö´ÖÖÔSÖ ‹¾ÖÓ ¸üGÖ¸üGÖÖ¾Ö úß †Ö¾Ö¿µÖúŸÖÖ ³Öß ²ÖœÍü ¸üÆüß Æîü… †ŸÖ:
¯Öã¸üÖ−Öê ¾Öî+Ö−ÖÖë êú ¯Öã−ÖÙ−Ö´ÖÖÔSÖ êú ×»Ö‹ ”û¯Ö¸üÖ ×•Ö»Öê êú +Ö¸üGÖÖ ´Öë 40 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úß »ÖÖ+ÖŸÖ
¯Ö¸ü ‹ú −Ö‡Ô ¾Öî+Ö−Ö ¯Öã−ÖÙ−Ö´ÖÖÔSÖ ‡úÖ‡Ô êú ×−Ö´ÖÖÔSÖ úÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö Æîü…
34
¸êü»Ö úÖ¸ü=ÖÖ−ÖÖë úÖ †Ö¬Öã×−Öúßú¸üÖ
99 ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓ+ÖÖ»Ö êú ×»Ö»Öã†Ö úÖ¸üGÖÖ−ÖÖ, ¯Öê¸ü´²Öæ¸ü »ÖÖêúÖê úÖ¸üGÖÖ−ÖÖ †Öî¸ü †•Ö´Öê¸ü »ÖÖêúÖê
úÖ¸üGÖÖ−Öê úÖ 200 ú¸üÖê›Íü ¹ý¯ÖµÖê úß »ÖÖ+ÖŸÖ ¯Ö¸ü †Ö¬Öã×−Öúßú¸üSÖ úÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö Æîü…
•Ö´ÖÖ»Ö¯Öã¸ü úÖ¸ü=ÖÖ−Öê úÖ ×¾ÖúÖÃÖ ‹¾ÖÓ †Ö¬Öã×−Öúßú¸üÖ

100 ÃÖ−ÖË 1862 ´Öë Ã£ÖÖ×¯ÖŸÖ •Ö´ÖÖ»Ö¯Öã¸ü úÖ¸üGÖÖ−ÖÖ ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö úÖ ÃÖ²ÖÃÖê ²Ö›ÍüÖ ‡−™üß+ÖÏ™ê êü›ü
úÖ¸üGÖÖ−ÖÖ Æîü… ×¾Ö+ÖŸÖ ãú”û ¾ÖÂÖÖí ÃÖê ‡ÃÖ úÖ¸üGÖÖ−Öê ´Öë ¾Öî+Ö−Ö, Óú™êü−Ö¸ü °»Öî™Ëü ¾Öî+Ö−Ö, ²Ö›Íüß ²ÖÎê ú
›üÖˆ−Ö Îêú−Ö †Öî¸ü ™üÖ¾ò Ö¸ü ¾Öî+Ö−Ö †Ö×¤ü úÖ ×−Ö´ÖÖÔSÖ ¿Öãºþ ÆüÖê +ÖµÖÖ Æîü… 82 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úß »ÖÖ+ÖŸÖ
¯Ö¸ü •Öü´ÖÖ»Ö¯Öã¸ü úÖ¸üGÖÖ−Öê úÖ †Ö¬Öã×−Öúßú¸üSÖ ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ ŸÖÖ× ‡ÃÖê ‹ú ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ‡úÖ‡Ô
êú ºþ¯Ö ´Öë ×¾Öú×ÃÖŸÖ ×úµÖÖ •ÖÖ ÃÖêú…
³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö úÖê ´ÖÖêúÖ´ÖÖ ‹¾ÖÓ ´Öã•Ö°±ú¸ü¯Öã¸ü ¾Öî*Ö−Ö ±îúŒ™Òüß úÖ ™ÒüÖÃÓ Ö±ú¸ü
101 ´ÖÖ»Ö »Ö¤üÖ−Ö ´Öë †³ÖæŸÖ¯Öæ¾ÖÔ ¾Öé×¨ü ÆüÖ−ê Öê êú úÖ¸üSÖ ¾Öî+Ö−ÖÖë úß ´ÖÖÑ+Ö ²ÖœÍ ¸üÆüß Æîü… ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ
¸êü»Ö úÖê ³ÖÖ¸üŸÖ ¾Öî+Ö−Ö úß ´ÖÖêúÖ´ÖÖ ‹¾ÖÓ ´Öã•Ö°±ú¸ü¯Öã¸ü ´Öë ÛÃ£ÖŸÖ ¾Öî+Ö−Ö ±îúŒ™Òüß ™ÒüÖÃÓ Ö±ú¸ü ú¸ü−Öê úÖ
×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ +ÖµÖÖ Æî ŸÖÖ×ú ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö QÖ´ÖŸÖÖ úÖ ¯Öæ¸üÖ ˆ¯ÖµÖÖê+Ö ×úµÖÖ •ÖÖ ÃÖêú… Æü´Öë ×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ Æîü
×ú ¸êü»Ö¾Öê êú úÖµÖÖú»¯Ö úß ³ÖÖÓ×ŸÖ Æü´Ö †+Ö»Öê ¾ÖÂÖÖí ´Öë ‡−Ö ¤üÖ−ê ÖÖë ±îúÛŒ™ÒüµÖÖë úÖ ³ÖÖî×ŸÖú ‹¾ÖÓ
×¾Ö¢ÖßµÖ úÖµÖÖú»¯Ö ú¸ü−Öê ´Öë úÖ´ÖµÖÖ²Ö ÆüÖ+êÓ Öê…
³Öæ×´Ö †×¬Ö*ÖÏÆüÖ †×¬Ö×−ÖµÖ´Ö †¬µÖÖ¤êü¿Ö

102 ¸êü»Ö ¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë êú ×»Ö‹ ³Öæ×´Ö †×¬Ö+ÖÏÆüSÖ †×¬Ö×−ÖµÖ´Ö 1894 êú †ÓŸÖ+ÖÔŸÖ ³Öæ×´Ö
†×¬Ö+ÖÏÆüSÖ ¯ÖÏ×ÎúµÖÖ ´Öë úÖ±úß »Ö´²ÖÖ ÃÖ´ÖµÖ »Ö+ÖŸÖÖ Æîü… †ŸÖ: ´ÖÆüŸ¾Ö¯ÖæSÖÔ ¸êü»Ö ¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë êú
×»Ö‹ Ÿ¾Ö×¸üŸÖ †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ³Öæ×´Ö †×¬Ö+ÖÏÆüSÖ ÃÖã×−ÖÛ¿“ÖŸÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ¸üÖ•Ö´ÖÖ+ÖÔ
¯ÖÏÖ×¬Öú¸üSÖ ‹êŒ™ü úß ŸÖ•ÖÔ ¯Ö¸ü ¸êü»Ö †×¬Ö×−ÖµÖ´Ö, 1989 ´Öë †¬µÖÖ¤êü¿Ö «üÖ¸üÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö ×úµÖÖ +ÖµÖÖ
Æîü… ÃÖÓ¿ÖÖê×¬ÖŸÖ ¯ÖÏÖ¾Ö¬ÖÖ−ÖÖë êú †ÓŸÖ+ÖÔŸÖ ¸êü»Ö¾Öê «üÖ¸üÖ ×−ÖµÖãŒŸÖ ÃÖQÖ´Ö ¯Ö¤üÖ×¬ÖúÖ¸üß «üÖ¸üÖ †×¬ÖÃÖæ×“ÖŸÖ
×¾Ö¿ÖêÂÖ ¸êü»Ö ¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë êú ×»Ö‹ ³Öæ×´Ö úÖ †×¬Ö+ÖÏÆüSÖ ×úµÖÖ •ÖÖ ÃÖêú+ÖÖ… ¯Öæ¾Öá ‹¾ÖÓ ¯ÖÛ¿“Ö´Öß
›êü›üßêú™êü›ü ±Ïêú™ü úÖò×¸ü›üÖê¸ü, ´Ö¸üÖœî ÍüÖ, ´Ö¬Öê¯Öã¸üÖ †Öî¸ü ¸üÖµÖ²Ö¸êü»Öß ´Öë ŸÖß−Ö −Ö‡Ô ¸üÖØê »Ö+Ö Ã™üÖò ú ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö
35
‡úÖ‡µÖÖë ‹¾ÖÓ 3 £ÖÐ¯æ Öã™ü ÃÖÓ¾Ö¨Ôü−Ö µÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë úÖê ×¾Ö¿ÖêÂÖ ¸êü»Ö ¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ êú ºþ¯Ö ´Öë †×¬ÖÃÖæ×“ÖŸÖ
ú¸ü ×¤üµÖÖ +ÖµÖÖ Æîü…
ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú CÖê¡Ö êú ˆ¯ÖÎú´Ö

103 ¾ÖÂÖÔ 2006-07 êú ¤üÖ¸î üÖ−Ö ¸êü»Ö¾Öê êú 9 ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ˆ¯ÖÎú´ÖÖë −Öê ãú»Ö 8 Æü•ÖÖ¸ü 758
ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úß †Ö´Ö¤ü−Öß ¤ü•ÖÔ úß Æîü †Öî¸ü 1 Æü•ÖÖ¸ü 366 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úÖ ¿Öã¨ü »ÖÖ³Ö
ú´ÖÖµÖÖ Æîü… úÖò−ÖúÖê¸ü ×»Ö×´Ö™êü›ü −Öê 3 Æü•ÖÖ¸ü ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê êú úÖ¸üÖ²ê ÖÖ¸ü ÃÖê 704 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê
úÖ ¿Öã¨ü »ÖÖ³Ö †Ù•ÖŸÖ ×úµÖÖ Æîü… †Öü‡† Ô Ö¸ü‹±úÃÖß «üÖ¸üÖ 2 Æü•ÖÖ¸ü 284 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úß †ÖµÖ
‹¾ÖÓ 399 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úÖ ¿Öã¨ü ´Öã−ÖÖ±úÖ ¤ü•ÖÔ ×úµÖÖ Æîü… ‡¸üúÖò−Ö ‡Ó™ü¸ü−Öê¿Ö−Ö»Ö ×»Ö×´Ö™êü›ü −Öê
2006-07 êú ¤üÖ¸î üÖ−Ö †²Ö ŸÖú úÖ ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Öú 1 Æü•ÖÖ¸ü 543 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úÖ úÖ¸üÖ²ê ÖÖ¸ü ‹¾ÖÓ
76 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úÖ ¿Öã¨ü »ÖÖ³Ö ú´ÖÖµÖÖ Æîü… ‡¸üúÖ−Ö −Öê ´Ö»Öê×¿ÖµÖÖ ´Öë ¸êü»Ö »ÖÖ‡−Ö êú ×−Ö´ÖÖÔSÖ êú
×»Ö‹ “ÖÖ¸ü Æü•ÖÖ¸ü ú¸üÖê›Íü ¹ý¯ÖµÖê úß †²Ö ŸÖú úß ÃÖ²ÖÃÖê ²Ö›Íüß ¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ ÆüÖ×ÃÖ»Ö úß Æîü…
¸üÖ‡™ËüÃÖ −Öê ¾ÖÂÖÔ 2006-07 ´Öë 566 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úÖ ×¸üúÖ›Ôü úÖ¸üÖ²ê ÖÖ¸ü ú¸ü 118 ú¸üÖ›ê Íü
¹ý¯ÖµÖê úÖ ¿Öã¨ü »ÖÖ³Ö ú´ÖÖµÖÖ… “ÖÖ»Öæ ¾ÖÂÖÔ êú ¤üÖ¸î üÖ−Ö ¸êü»Ö™êü»Ö ³Öß »ÖÖ³Ö ú´ÖÖ−Öê ¾ÖÖ»Öß Óú¯Ö−Öß ²Ö−Ö
+Ö‡Ô Æîü…
µÖÖ¡Öß ÃÖê¾ÖÖ‹Ó
104 ¾ÖÂÖÔ 2008-09 êú ¤üÖ¸î üÖ−Ö ´Öï 10 −ÖµÖê +Ö¸üß²Ö ¸ü£Ö, 53 −Ö‡Ô +ÖÖ×›ÍüµÖÖÑ, 16 +ÖÖ×›ÍüµÖÖë úÖú
×¾ÖÃŸÖÖ¸ü ŸÖ£ÖÖ 11 +ÖÖ×›ÍüµÖÖë êú ±êú¸üÖë ´Öë ¾Öé×¨ü ú¸ü−Öê úß ‘ÖÖêÂÖSÖÖ ú¸üŸÖÖ ÆæÑü:
105 *Ö¸üß²Ö ¸ü£Ö

1. •ÖµÖ¯Öã¸ü-“ÖÓ›üß+ÖœÍü ¾ÖÖµÖÖ ¸êü¾ÖÖ›Íüß-×³Ö¾ÖÖ−Öß (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ŸÖß−Ö ×¤ü−Ö)
2. ×ÃÖÓú¤ü¸üÖ²ÖÖ¤ü-×¾Ö¿ÖÖGÖÖ¯Ö¢Ö−Ö´Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ŸÖß−Ö ×¤ü−Ö)
3. ¾ÖÖ¸üÖSÖÃÖß-×¤ü»»Öß (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ŸÖß−Ö ×¤ü−Ö)
4. ²Öë+Ö»ÖÖê¸ü-úÖê“Öã¾Öê»Öß (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ŸÖß−Ö ×¤ü−Ö)
5. ¸üÖ“Ó Öß-×¤ü»»Öß (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ¤üÖê ×¤ü−Ö)
36
6. •Ö´´Öæ ŸÖ¾Öß-úÖšü+ÖÖê¤üÖ´Ö (ÃÖÖ¯ŸÖÖ×Æüú) (µÖÆü ÃÖê¾ÖÖ ×¯Ö”û»Öê ²Ö•Ö™ü ´Öë ¯ÖÏÃŸÖÖ×¾ÖŸÖ ×−Ö•ÖÖ´Öã§üß−Ö-
¤êüÆü¸üÖ¤æü−Ö +Ö¸üß²Ö ¸ü£Ö ÃÖê¾ÖÖ êú ²Ö¤ü»Öê ÆüÖ+ê Öß)
7. µÖ¿Ö¾ÖÓŸÖ¯Öã¸ü-¯Öãøåü“Öê¸üß (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ŸÖß−Ö ×¤ü−Ö)
8. •Ö²Ö»Ö¯Öã¸ü-´Öã²Ó Ö‡Ô (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ¤üÖê ×¤ü−Ö)
9. ×¤ü»»Öß-•ÖµÖ−Ö+Ö¸ü ¾ÖÖµÖÖ ¯Ö™ü−ÖÖ (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ¤üÖê ×¤ü−Ö)
10. ¯ÖãSÖê-−ÖÖ+Ö¯Öã¸ü (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ŸÖß−Ö ×¤ü−Ö)
106 −Ö‡Ô *ÖÖ×›ÍüµÖÖÓ

1. †´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß-´Öã²Ó Ö‡Ô ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ¤üÖê ×¤ü−Ö)
2. “Öî®Ö‡Ô -×ŸÖºþ“Öê−¤æü¸ü ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖÖ¯ŸÖÖ×Æüú)
3. Æîü¤ü¸üÖ²ÖÖ¤ü-ˆÃ´ÖÖ−ÖÖ²ÖÖ¤ü ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ŸÖß−Ö ×¤ü−Ö)
4. ³Öã¾Ö−ÖêÀ¾Ö¸ü-´Öã²Ó Ö‡Ô ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö ¾ÖÖµÖÖ ÃÖÓ²Ö»Ö¯Öã¸ü (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ¤üÖê ×¤ü−Ö)
5. †´ÖéŸÖÃÖ¸-ÃÖÆü¸üÃÖÖ ü •Ö−ÖÃÖÖ¬ÖÖ¸üSÖ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö ¾ÖÖµÖÖ ÆüÃÖ−Ö¯Öã¸ü (ÃÖÖ¯ŸÖÖ×Æüú)
6. ¸üÖ“Ó Öß-“ÖÖê¯Ö−Ö ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ŸÖß−Ö ×¤ü−Ö)
7. †ÖÃÖ−ÖÃÖÖê»Ö-´Öã²Ó Ö‡Ô ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö ¾ÖÖµÖÖ •ÖÃÖß›üßÆü (ÃÖÖ¯ŸÖÖ×Æüú) '‡ÃÖ ÃÖê¾ÖÖ êú ¯Ö×¸ü“ÖÖ»Ö−Ö ÃÖê
ÆüÖ¾Ö›ÍüÖ-´Öã²Ó Ö‡Ô ´Öê»Ö úß ÃÖê¾ÖÖ ÃÖÖŸÖÖë ×¤ü−Ö ²Ö¸üÖÃŸÖê +ÖµÖÖ ¯Öã−Ö: ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ÆüÖê •ÖÖ‹+Öß'…
8. úÖ´ÖÖGµÖÖ-+ÖÖÓ¬Öß¬ÖÖ´Ö ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖÖ¯ŸÖÖ×Æüú)
9. úÖê“Öã¾Öê»Öß-¤êüÆü¸üÖ¤æü−Ö ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖÖ¯ŸÖÖ×Æüú)
10. •ÖµÖ−Ö+Ö¸ü-ÃÖÆü¸üÃÖÖ •ÖÖ−Öúß ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö ¾ÖÖµÖÖ ÆüÃÖ−Ö¯Öã¸ü (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ŸÖß−Ö ×¤ü−Ö)
11. −µÖæ ×›ü²ÖÎ+ã ÖœÍü ™üÖ‰ú−Ö-úÖ´ÖÖGµÖÖ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö ¾ÖÖµÖÖ ´ÖÖê¸ü−ÖÆüÖ™ (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ŸÖß−Ö ×¤ü−Ö)
12. ´Ö”û»Öß¯Ö¢Ö−Ö´Ö-²Öë+Ö»ÖÖê¸ü ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ŸÖß−Ö ×¤ü−Ö)
13. ÃÖæ¸üŸÖ-´Öã•Ö°±ú¸ü¯Öã¸ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö ¾ÖÖµÖÖ †Ö•Ö´Ö+ÖœÍü-”û¯Ö¸üÖ ü(ÃÖÖ¯ŸÖÖ×Æüú)
14. †´ÖéŸÖÃÖ¸ü-úÖê“Öã¾Öê»Öß ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖÖ¯ŸÖÖ×Æüú)
15. ×¤ü»»Öß-¯ÖšüÖ−ÖúÖê™ü ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö ¾ÖÖµÖÖ †´ÖéŸÖÃÖ¸ü (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ŸÖß−Ö ×¤ü−Ö)
16. ´ÖÖ»Ö¤üÖ ™üÖ‰ú−Ö-¯Ö™ü−ÖÖ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö ¾ÖÖµÖÖ ³ÖÖ+Ö»Ö¯Öã¸ü (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ŸÖß−Ö ×¤ü−Ö)
17. ‡Ó¤üÖ¸î ü-ˆ¤üµÖ¯Öã¸ü ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö ¾ÖÖµÖÖ ¸üŸÖ»ÖÖ´Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ŸÖß−Ö ×¤ü−Ö)
37
18. ¾ÖÖ¸üÖSÖÃÖß-¸üÖ´ÖêÀ¾Ö¸ü´Ö ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖÖ¯ŸÖÖ×Æüú)
19. ×¤ü»»Öß-•ÖÖê+Ö²Ö−Öß Ø»Öú ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖÖ¯ŸÖÖ×Æüú)
20. GÖ•Öã¸üÖÆüÖ-ê ×¤ü»»Öß Ø»Öú ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ŸÖß−Ö ×¤ü−Ö)
21. úÖ´ÖÖGµÖÖ-+ÖµÖÖ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖÖ¯ŸÖÖ×Æüú)
22. ¸üÖ´Ö−Ö+Ö¸-×¤ü»»Ößü Ø»Öú ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö)
23. úÖê»ÖúÖŸÖÖ-´ÖãÙ¿Ö¤üÖ²ÖÖ¤ü Æü•ÖÖ¸ü ¤ãü†Ö¸üß ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖÖ¯ŸÖÖ×Æüú)
24. ´Ö£Öã¸üÖ-”û¯Ö¸üÖ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ŸÖß−Ö ×¤ü−Ö)
25. +¾ÖÖ×»ÖµÖ¸ü-‡Ó¤üÖ¸î ü ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ŸÖß−Ö ×¤ü−Ö)
26. ˆ¤üµÖ¯Öã¸ü-×¤ü»»Öß “ÖêŸÖú ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö ¾ÖÖµÖÖ †•Ö´Öê¸ü-−Öß´Ö úÖ £ÖÖ−ÖÖ (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ŸÖß−Ö ×¤ü−Ö)
27. ¯Öã¸üß-¤ü¸ü³ÖÓ+ÖÖ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖÖ¯ŸÖÖ×Æüú)
28. µÖ¿Ö¾ÖÓŸÖ¯Öã¸ü-•ÖÖê¬Ö¯Öã¸ü ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖÖ¯ŸÖÖ×Æüú)
29. ¸üÖ×¬ÖúÖ¯Öã¸ü-×¤ü»»Öß ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖÖ¯ŸÖÖ×Æüú)
30. ¾ÖÖÃúÖê×›ü+ÖÖ´ÖÖ-¯Ö™ü−ÖÖ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö ¾ÖÖµÖÖ úÖëúSÖ ¸êü»Ö¾Öê (ÃÖÖ¯ŸÖÖ×Æüú)
31. ¯Ö¸üÖ¤üß¯Ö-³Öã¾Ö−ÖêÀ¾Ö¸ü ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö) µÖÆü +ÖÖ›Íüß ¯Ö¸üÖ¤üß¯Ö-ú™üú êú ´Ö¬µÖ “Ö»Ö−Öê ¾ÖÖ»Öß
‹ú •ÖÖê›Íüß ÃÖ¾ÖÖ¸üß +ÖÖ›Íüß úÖê ×−Ö¸üÃŸÖ ú¸ü “Ö»ÖÖ‡Ô •ÖÖµÖê+Öß…
32. ×²Ö»ÖÖÃÖ¯Öã¸ü-¯ÖãSÖê ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖÖ¯ŸÖÖ×Æüú)
33. êú−¤æü—Ö¸ü+ÖœÍü-¯Öã¸üß ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö ü (¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö)
34. +ÖµÖÖ-“Öî®Ö‡Ô ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖÖ¯ŸÖÖ×Æüú)
35. ²Ö»ÆüÖ¸ü¿ÖÖÆü-´Öã´²Ö‡Ô Ø»Öú ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö)
36. −µÖæ ×›ü²ÖÎ+ã ÖœÍü ™üÖ‰ú−Ö-µÖ¿Ö¾ÖÓŸÖ¯Öã¸ü ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö ¾ÖÖµÖÖ ´ÖÖê¸ü−ÖÆüÖ™ü (ÃÖÖ¯ŸÖÖ×Æüú)
37. ¸üÖ“Ó Öß-³ÖÖ+Ö»Ö¯Öã¸ü ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö ¾ÖÖµÖÖ ŒµÖæ»Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ŸÖß−Ö ×¤ü−Ö) µÖÆü ÃÖê¾ÖÖ ¸üÖ“Ó Öß-³ÖÖ+Ö»Ö¯Öã¸ü
¾Ö−ÖÖÓ“Ö»Ö ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ¤üÖê ×¤ü−Ö ¾ÖÖµÖÖ ŒµÖæ»Ö) êú ²Ö¤ü»Öê ÆüÖ+ê Öß
38. »ÖGÖ−Ö‰ú-×¤ü»»Öß ¾ÖÖŸÖÖ−Öãæú×»ÖŸÖ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë ŸÖß−Ö ×¤ü−Ö)
39. ¤êüÆü¸üÖ¤æü−Ö-×¤ü»»Öß ¾ÖÖŸÖÖ−Öãæú×»ÖŸÖ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë 6 ×¤ü−Ö)
40. †Æü´Ö¤üÖ²ÖÖ¤-´Öã²Ó Ö‡Ô ¾ÖÖŸÖÖ−Öãæú×»ÖŸÖ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖÖ¯ŸÖÖ×Æüú)
38
41. “Öê®Ö‡Ôü-¸üÖ´ÖêÀ¾Ö¸ü´Ö ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö ¾ÖÖµÖÖ ´Ö×µÖ»ÖÖ¤ãüŸÖã¸îü-ú¸üÖ‡Ôãúøüß (¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö) †Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö êú
²ÖÖ¤ü
42. “Öê®Ö‡Ô-×¡Öºþ×“Ö¸üÖ¯Ö»»Öß ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö ¾ÖÖµÖÖ ´Ö×µÖ»ÖÖ¤ãüŸÖã¸îü (¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö) †Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö êú ²ÖÖ¤ü
43. “Öê®Ö‡Ô-ÃÖê»Ö´Ö ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö ¾ÖÖµÖÖ ¾Öé¨üÖ“Ö»Ö´Ö (¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö) †Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö êú ²ÖÖ¤ü
44. ´Ö¤ãü¸îü-ŸÖê−ÖúÖ¿Öß ¯ÖîÃÖë•Ö¸ü (¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö) †Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö êú ²ÖÖ¤ü
45. ×¾Ö»»Öã¯Öã¸ü´Ö-´Ö×µÖ»ÖÖ¤ãüŸÖã¸îü ¯ÖîÃÖë•Ö¸ü (¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö) †Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö êú ²ÖÖ¤ü
46. ´ÖîÃÖæ¸ü-−Ö−•Ö−Ö+Öã›ÍüÖ ™üÖ‰ú−Ö ¯ÖîÃÖë•Ö¸ü (¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö) †Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö êú ²ÖÖ¤ü
47. †Æü´Ö¤üÖ²ÖÖ¤ü-¯ÖÖ™ü−Ö ¯ÖîÃÖë•Ö¸ü (¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö) †Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö êú ²ÖÖ¤ü
48. ¤ü²ÖÖê‡-Ô ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö−Ö+Ö¸ü ¯ÖîÃÖë•Ö¸ü (¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö) †Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö êú ²ÖÖ¤ü
49. ÆüÖ•Öß¯Öã¸ü-±ãú»Ö¾Ö×¸üµÖÖ ¯ÖîÃÖë•Ö¸ü (¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö) −Ö‡Ô »ÖÖ‡−Ö ²Ö−Ö−Öê êú ²ÖÖ¤ü
50. ‡™üÖ¸üÃÖß-ú™ü−Öß ¯ÖîÃÖë•Ö¸ü (¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö)
51. ¿ÖÖêºþ¾ÖSSÖæ¸ü-−Öß»ÖÖ´²Öã¸ü ¸üÖê›ü ¯ÖîÃÖë•Ö¸ü (¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö)
52. ×ŸÖºþ−Öê»Ö¾Öê»»Öß-×ŸÖºþ“Öê−¤ãü¸ü ¯ÖîÃÖë•Ö¸ü (¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö)
53. ¾ÖÃÖ‡Ô ¸üÖ›ê ü-¯Ö−Ö¾Öê»Ö ´Öê´Öæ ÃÖê¾ÖÖ (¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö)
*ÖÖ×›ÍüµÖÖë úÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü

107 ´Öã—Öê ×−Ö´−Ö×»Ö×GÖŸÖ 16 ÃÖê¾ÖÖ†Öë úÖ ´ÖÖ+ÖÔ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü úÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö ú¸üŸÖê Æãü‹ †ŸµÖÓŸÖ ÆüÂÖÔ úÖ
†−Öã³Ö¾Ö ÆüÖê ¸üÆüÖ Æîü:-
1. 8611/8612 ¾ÖÖ¸üÖSÖÃÖß-¸üÖ“Ó Öß úÖ ¾ÖÖµÖÖ ¸üÖˆ¸üêú»ÖÖ ÃÖÓ²Ö»Ö¯Öã¸ü ŸÖú ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë
¤üÖê ×¤ü−Ö)
2. 2677/2678 ²Öê+Ó Ö»Öæºþüü-úÖêµÖ´²Ö™æü¸ü ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö úÖ ‹SÖÖÔãú»Ö´Ö ŸÖú ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü
3. 4207/4208 ×¤ü»»Öß-¸üÖµÖ ²Ö¸êü»Öß ¯Ö©Ö¾ÖŸÖ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö úÖ ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö+ÖœÍü ŸÖú ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü
4. 7405/7406 ×ŸÖºþ¯Ö×ŸÖ-×−Ö•ÖÖ´ÖÖ²ÖÖ¤ü éúÂSÖÖ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö úÖ †Ö×¤ü»ÖÖ²ÖÖ¤ü ŸÖú ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü
5. 3225/3226 ¤üÖ−ÖÖ¯Öã¸ü-¤ü¸ü³ÖÓ+ÖÖ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö úÖ •ÖµÖ−Ö+Ö¸ü ŸÖú ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü
6. 2855/2856 −ÖÖ+Ö¯Öã¸ü-¸üÖµÖ¯Öã¸ü ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö úÖ ×²Ö»ÖÖÃÖ¯Öã¸ü ŸÖú ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü
39
7. 2691/2692 “Öê®Ö‡Ô-²ÖêÓ+Ö»ÖÖê¸ü ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö úÖ ÁÖßÃÖŸµÖ ÃÖÖ‡Õ ¯ÖÏ¿ÖÖÓ×ŸÖ ×−Ö»ÖÖµÖ´Ö ŸÖú
×¾ÖÃŸÖÖ¸ü
8. 6733/6734 ´Ö¤ãü¸îü-´Ö−Ö´ÖÖ›ü ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö úÖ ‹ú ×¤ü¿ÖÖ ´Öë ¸üÖ´ÖêÀ¾Ö¸´Öü ŸÖ£ÖÖ ¤æüÃÖ¸üß ×¤ü¿ÖÖ
´Öë †ÖêGÖÖ ŸÖú ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü
9. 2141/2142 ¸üÖ•Öê−¦ü −Ö+Ö¸ü ™üÙ´Ö−ÖÃÖ-»ÖÖêú´ÖÖ−µÖ ×ŸÖ»Öú ™üÙ´Ö−ÖÃÖ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö úÖ ”û¡Ö¯Ö×ŸÖ
×¿Ö¾ÖÖ•Öß ™üÙ´Ö−ÖÃÖ ŸÖú ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü
10. 2409/2410 ×−Ö•ÖÖ´Öã§üß−Ö-×²Ö»ÖÖÃÖ¯Öã¸ü +ÖÖë›ü¾ÖÖ−ÖÖ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö úÖ ¸üÖµÖ+ÖœÍü ŸÖú ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü
11. 4201/4202 ´Ö£Öã¸üÖ-»ÖGÖ−Ö‰ú ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö úÖ ¯Ö™ü−ÖÖ ŸÖú ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü
12. 2083/2084 úÖêµÖ´²Ö™æü¸ü-ãú´²ÖúÖêSÖ´Ö •Ö−Ö¿ÖŸÖÖ²¤üß ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö úÖ ´Ö‡Ô»ÖÖ¤ãüŸÖã¸îü ŸÖú
×¾ÖÃŸÖÖ¸ü (†Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö êú ²ÖÖ¤ü)
13. 1423/1424 ¿ÖÖê»ÖÖ¯Öã¸ü-²ÖÖ+Ö»ÖúÖê™ü ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö úÖ +Ö›ü+Ö ŸÖú ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü (†Ö´ÖÖ−Ö
¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö êú ²ÖÖ¤ü)
14. 571/572 ²Öê+Ó Ö»ÖÖê¸ü-ÃÖê»Ö´Ö ¯ÖîÃÖë•Ö¸ü úÖ −ÖÖ+ÖÖê¸ü ŸÖú ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü (†Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö êú ²ÖÖ¤ü)
15. 724/725 ŸÖæŸÖßúÖê×¸ü−Ö-×ŸÖºþ−Öê»Ö¾Öê»»Öß ¯ÖîÃÖë•Ö¸ü úÖ ×ŸÖºþ“Öê−¤æü¸ü ŸÖú ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü
16. 356/357 ¬ÖÖ¸ü¾ÖÖ›Íü-+Ö›ü+Ö ¯ÖîÃÖë•Ö¸ü úÖ ²Öß•ÖÖ¯Öã¸ü ŸÖú ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü
±êú¸üÖë ´Öë ¾Öé×¨ü

108 ¾ÖÂÖÔ 2008-09 êú ¤üÖ¸î üÖ−Ö ×−Ö´−Ö×»Ö×GÖŸÖ ¸êü»Ö ÃÖê¾ÖÖ†Öë êú ±êú¸üÖë ´Öë ¾Öé×¨ü úÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö
ú¸üŸÖê Æãü‹ ´Öã—Öê †¯ÖÖ¸ü ÆüÂÖÔ úß †−Öã³Öæ×ŸÖ ÆüÖê ¸üÆüß Æîü:-
1. 2425/2426 −Ö‡Ô ×¤ü»»Öß-•Ö´´Öæ ŸÖ¾Öß ¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë 1 ×¤ü−Ö ÃÖê
²ÖœÍüÖú¸ü ¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö)
2. 2203/2204 ÃÖÆü¸üÃÖÖ-†´ÖéŸÖÃÖ¸ü +Ö¸üß²Ö ¸ü£Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë 2 ×¤ü−Ö ÃÖê ²ÖœÍüÖú¸ü 3 ×¤ü−Ö)
3. 2449/2450 ×−Ö•ÖÖ´Öã§üß−Ö-´Ö›ü+ÖÖÓ¾Öü +ÖÖê¾ÖÖ ÃÖÓ¯ÖÔú ÎúÖÓ×ŸÖ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë 1 ×¤ü−Ö ÃÖê
²ÖœÍüÖú¸ü 2 ×¤ü−Ö)
4. 6513/6514 ²ÖÖ+Ö»ÖúÖê™ü-µÖ¿Ö¾ÖÓŸÖ¯Öã¸ü ²ÖÖÃÖ¾ÖÖ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë 3 ×¤ü−Ö ÃÖê ²ÖœÍüÖú¸ü
¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö)
40
5. 3403/3404 ¸üÖ“Ó Öß-³ÖÖ+Ö»Ö¯Öã¸ü ¾Ö−ÖÖÓ“Ö»Ö ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö ¾ÖÖµÖÖ †Ó›üÖ»Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë 5 ×¤ü−Ö ÃÖê
²ÖœÍüÖú¸ü ¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö)
6. 2891/2892 ²ÖÖ¸üß¯Ö¤üÖ-³Öã¾Ö−ÖêÀ¾Ö¸ü ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë 3 ×¤ü−Ö ÃÖê ²ÖœÍüÖú¸ü 6 ×¤ü−Ö)
7. 2151/2152 »ÖÖêú´ÖÖ−µÖ ×ŸÖ»Öú ™üÙ´Ö−ÖÃÖ-ÆüÖ¾Ö›ÍüÖ ÃÖ´Ö¸üÃŸÖÖ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë 1
×¤ü−Ö ÃÖê ²ÖœÍüÖú¸ü 2 ×¤ü−Ö)
8. 2421/2422 ³Öã¾Ö−ÖêÀ¾Ö¸ü-−Ö‡Ô ×¤ü»»Öß ¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë 2 ×¤ü−Ö ÃÖê
9. 2947/2948 †Æü´Ö¤üÖ²ÖÖ¤ü-¯Ö™ü−ÖÖ †•Öß´ÖÖ²ÖÖ¤ü ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë 1 ×¤ü−Ö ÃÖê ²ÖœÍüÖú¸ü
2 ×¤ü−Ö)
10. 2431/2432 ×−Ö•ÖÖ´Öã§üß−Ö-×ŸÖºþ¾Ö−ÖÓŸÖ¯Öã¸ü´Ö ¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë 2 ×¤ü−Ö ÃÖê
11. 5109/5110 ¾ÖÖ¸üÖSÖÃÖß-¸üÖ•Ö+Öß¸ü ²Öã¨ü ¯ÖãÙSÖ´ÖÖ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö (ÃÖ¯ŸÖÖÆü ´Öë 3 ×¤ü−Ö ÃÖê ²ÖœÍüÖú¸ü
¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö)
109 +Öã¹ý«üÖ¸üÖ ÃÖ“ÖGÖÓ›ü ÃÖÖ×Æü²Ö, −ÖÖÓ¤êü›ü «üÖ¸üÖ ÁÖß +Öã¹ý+ÖÏ£Ó Ö ÃÖÖ×Æü²Ö úÖ +Öã¸üŸÖÖ +Ö§üß ×¤ü¾ÖÃÖ úÖ
×¡Ö¿ÖŸÖÖ²¤üß ÃÖ´ÖÖ¸üÖÆê ü ´Ö−ÖÖµÖÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü… ‡ÃÖ †¾ÖÃÖ¸ü úß ´ÖÆü¢ÖÖ úÖê ¬µÖÖ−Ö ´Öë ¸üGÖŸÖê Æãü‹ ´Öï
+Öã¹ý«üÖ¸üÖ ÃÖ“ÖGÖÓ› ÃÖÖ×Æü²Ö êú ×»Ö‹ †Ö−ÖÓ¤ü¯Öã¸ü ÃÖÖ×Æü²Ö †Öî¸ü ¯Ö™ü−ÖÖ ÃÖÖ×Æü²Ö ÃÖê ‡ÃÖ †¾Ö×¬Ö êú
¤üÖ¸î üÖ−Ö ×¾Ö¿ÖêÂÖ ™Òêü−Ö “Ö»ÖÖ−Öê úß ‘ÖÖêÂÖSÖÖ ú¸üŸÖÖ ÆæÑü…
110 ¾ÖÂÖÔ 2010 ´Öë ×¤ü»»Öß ´Öë †ÖµÖÖê×•ÖŸÖ ÆüÖ−ê Öê ¾ÖÖ»Öê úÖ´Ö−Ö¾Öê»£Ö +Öê´ÃÖ ÃÖê ¯Öæ¾ÖÔ 12 †Œ™æü²Ö¸ü
ÃÖê 18 †Œ™æü²Ö¸ü 2008 ŸÖú ¯ÖæSÖê ´Öë úÖ´Ö−Ö¾Öê»£Ö µÖæ£Ö +Öê´ÃÖ úÖ †ÖµÖÖê•Ö−Ö ×úµÖÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü…
‡−Ö GÖê»ÖÖë úß ´ÖÆü¢ÖÖ úÖê ¤êüGÖŸÖê Æãü‹ ´Öï ¯ÖæSÖê ‹¾ÖÓ ×¤ü»»Öß êú ´Ö¬µÖ ‡ÃÖ †¾Ö×¬Ö êú ¤üÖ¸î üÖ−Ö ×¾Ö¿ÖêÂÖ
™Òêü−Ö “Ö»ÖÖ−Öê úß ‘ÖÖêÂÖSÖÖ ú¸üŸÖÖ ÆæÑü…
¾ÖÖÙÂÖú µÖÖê•Ö−ÖÖ 2008-09

111 ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, ¾ÖÂÖÔ 2008-09 úß ¾ÖÖÙÂÖú µÖÖê•Ö−ÖÖ ¸êü»Ö¾Öê úß †²Ö ŸÖú úß ÃÖ²ÖÃÖê ²Ö›Íüß
¾ÖÖÙÂÖú µÖÖê•Ö−ÖÖ Æîü… ‡ÃÖ´Öë 37 Æü•ÖÖ¸ü 500 ú¸üÖê›Íü ¹ý¯Ö‹ ×−Ö¾Öê¿Ö ú¸ü−Öê úÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö Æîü •ÖÖê +ÖŸÖ
¾ÖÂÖÔ úß †¯ÖêQÖÖ 21 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ †×¬Öú Æîü… ÃÖÖ´ÖÖ−µÖ ¸üÖ•ÖÃ¾Ö ÃÖê ãú»Ö ²Ö•Ö™üßµÖ ÃÖÆüÖµÖŸÖÖ 7 Æü•ÖÖ¸ü
41
874 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯Ö‹ ¯ÖÏÃŸÖÖ×¾ÖŸÖ ÆîüÓ ×•ÖÃÖ´Öë 774 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯Ö‹ êú−¦üßµÖ ÃÖ›Íüú ×−Ö×¬Ö ÃÖê ¯ÖÏÖ¯ŸÖ
ÆüÖ+êÓ Öê… ‡ÃÖ ¯ÖÏúÖ¸ü ¾ÖÖÙÂÖú µÖÖê•Ö−ÖÖ êú ×»Ö‹ 79 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ¬Ö−Ö¸üÖ×¿Ö úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ †ÖÓŸÖ×¸üú ‹¾ÖÓ
+Öî¸ü ²Ö•Ö™üßµÖ ÄÖÖêŸÖÖë ÃÖê úß •ÖÖ‹+Öß…
112 ‡ÃÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ ´Öë ¸êü»Ö QÖ´ÖŸÖÖ êú ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü, ¸êü»Ö¾Öê êú †Ö¬Öã×−Öúßú¸üSÖ, ‹“Ö›üß‹−Ö ´ÖÖ+ÖÖí ¯Ö¸ü
£ÖÐ¯æ Öã™ü ÃÖÓ¾Ö¬ÖÔ−Ö, ™Òîü×±úú ±îú×ÃÖ×»Ö™üß úÖµÖÔ ŸÖ£ÖÖ −Öê™ü¾ÖÔú úê ×¾ÖúÖÃÖ ‹¾ÖÓ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü úÖê ˆ““Ö
¯ÖÏÖ£Ö×´ÖúŸÖÖ ¤üß +Ö‡Ô Æîü… °»ÖÖ‡†Öê¾Ö¸ü, ²ÖÖ‡Ô¯ÖÖÃÖ, †Ö‡Ô²Öß‹ÃÖ, +Öã›ËüÃÖ ¿Öê›ü úÖ ˆ®ÖµÖ−Ö ‡ŸµÖÖ×¤ü
™Òîü×±úú ±îú×ÃÖ×»Ö™üß úÖµÖÖí úÖê ¯ÖÏÖ£Ö×´ÖúŸÖÖ êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ¯Öæ¸üÖ ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ… ¤üÖÆê ü¸üßú¸üSÖ
µÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë êú ×»Ö‹ ¯Ö×¸ü¾µÖµÖ ²ÖœÍüÖú¸ü 2 Æü•ÖÖ¸ü 500 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯Ö‹, ™Òîü×±úú ±îú×ÃÖ×»Ö™üß úÖµÖÖí
êú ×»Ö‹ 984 ú¸üÖ›ê Íü ŸÖ£ÖÖ †Ö¸ü¾Öß‹−Ö‹»Ö «üÖ¸üÖ ×ÎúµÖÖÛ−¾ÖŸÖ úß •ÖÖ ¸üÆüß µÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë êú ×»Ö‹ 1
Æü•ÖÖ¸ü 535 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯Ö‹ úÖ ¯ÖÏÖ¾Ö¬ÖÖ−Ö ×úµÖÖ +ÖµÖÖ Æîü… −Ö‡Ô »ÖÖ‡−ÖÖë êú ×»Ö‹ 1 Æü•ÖÖ¸ü 730
ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯Ö‹, †Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö êú ×»Ö‹ 2 Æü•ÖÖ¸ü 489 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯Ö‹, ×¾ÖªãŸÖßú¸üSÖ êú ×»Ö‹
626 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯Ö‹ ŸÖ£ÖÖ ´ÖÆüÖ−Ö+Ö¸ü ¯Ö×¸ü¾ÖÆü−Ö ¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë êú ×»Ö‹ 650 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯Ö‹ úß
¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ úß +Ö‡Ô Æîü… ÃÖÓ¸üQÖÖ úÖµÖÖí êú ×»Ö‹ ¸êü»Ö¯Ö£Ö −Ö¾Ößú¸üSÖ ¯Ö¸ü 3 Æü•ÖÖ¸ü 600 ú¸üÖ›ê Íü
¹ý¯Ö‹, ×ÃÖ+Ö−Ö»Ö ŸÖ£ÖÖ ¤æü¸ü ÃÖÓ“ÖÖ¸ü úÖµÖÖí êú ×»Ö‹ 1 Æü•ÖÖ¸ü 520 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯Ö‹, ‰ú¯Ö¸üß †£Ö¾ÖÖ
×−Ö“Ö»Öê ÃÖ›Íüú ¯Öã»ÖÖë êú ×−Ö´ÖÖÔSÖ êú ×»Ö‹ 700 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯Ö‹ ŸÖ£ÖÖ ×²Ö−ÖÖ “ÖÖîúß¤üÖ¸ü ¾ÖÖ»Öê ÃÖ´Ö¯ÖÖ¸üÖë
¯Ö¸ü “ÖÖîúß¤üÖ¸ü úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ 600 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯Ö‹ úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ úß +Ö‡Ô Æîü… •Ö´´Öæ
†Öî¸ü ú¿´Öß¸ü ŸÖ£ÖÖ ¯Öæ¾ÖÖì¢Ö¸ü QÖê¡Ö úß ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë †£ÖÖÔŸÖË ˆ¬Ö´Ö¯Öã¸ü-ÁÖß−Ö+Ö¸ü-²ÖÖ¸üÖ´Öæ»ÖÖ,
•Öß¸üß²ÖÖ´Ö-‡´±úÖ»Ö ¸üÖ›ê ü, ¤üß´ÖÖ¯Öã¸ü-úÖê×Æü´ÖÖ, †Ö•Ö¸üÖ-²Ö¸ü−ÖßÆüÖ™, ãú´ÖÖ¸ü‘ÖÖ™ü-†+Ö¸üŸÖ»ÖÖ −Ö‡Ô
»ÖÖ‡−Ö, ²ÖÖê+Öß×²Ö»Ö ¸êü»Ö ÃÖÆü ÃÖ›Íüú ¯Öã»Ö ŸÖ£ÖÖ »Ö´ÖØ›ü+Ö-×ÃÖ»Ö“Ö¸ü-•Öß¸üßü²ÖÖ´Ö, ¸Óü×+ÖµÖÖ-
´Öã¸üúÖÓ+ÖÃÖê»Öêú †Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö êú ×»Ö‹ ×¾Ö¢Ö ´ÖÓ¡ÖÖ»ÖµÖ ÃÖê 1 Æü•ÖÖ¸ü 712 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯Ö‹ úß
†×ŸÖ×¸üŒŸÖ ¬Ö−Ö¸üÖ×¿Ö úß ´ÖÖÓ+Ö úß +Ö‡Ô Æîü…
“ÖÖ»Öæ ¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ‹Ó
113 “ÖÖ»Öæ ¾ÖÂÖÔ ´Öë 2 Æü•ÖÖ¸ü 300 ×ú»ÖÖê´Öß™ü¸ü ²Ö›Íüß »ÖÖ‡−Ö úÖ ×−Ö´ÖÖÔSÖ úÖµÖÔ ¯Öæ¸üÖ ÆüÖ−ê Öê úß
ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü… 2008-09 êú ×»Ö‹ 3 Æü•ÖÖ¸ü 500 ×ú»ÖÖê´Öß™ü¸ü ²Ö›Íüß »ÖÖ‡−Ö úÖ ×−Ö´ÖÖÔSÖ ú¸ü−Öê
úÖ »ÖQµÖ ¸üGÖÖ +ÖµÖÖ Æîü… ú¿´Öß¸ü ‘ÖÖ™üß ´Öë úÖúÖ¯ÖÖê¸ü †Öî¸ü ²Ö›Íü+ÖÖ´Ö êú ²Öß“Ö −Ö‡Ô »ÖÖ‡−Ö úÖ
42
×−Ö´ÖÖÔSÖ úÖµÖÔ ¯ÖÆü»Öê Æüß ¯Öæ¸üÖ ÆüÖê “ÖãúÖ Æîü †Öî¸ü ‘ÖÖ™üß úÖ ¿ÖêÂÖ ×ÆüÃÃÖÖ 2008-09 ´ÖêÓ ¯Öæ¸üÖ ÆüÖê
•ÖÖ‹+ÖÖ… ´Öï ¯Öæ¾ÖÖì¢Ö¸ü QÖê¡Ö úß ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë êú ×»Ö‹ ¸êü»Ö¾Öê úß ÃÖú»Ö ²Ö•Ö™ü ÃÖÆüÖµÖŸÖÖ
´Öë ÃÖê 25 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ †Öî¸ü †×ŸÖ×¸üŒŸÖ ÃÖÆüÖµÖŸÖÖ êú ºþ¯Ö ´Öë ¿ÖêÂÖ 75 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ¸üÖ×¿Ö ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ú¸üÖ−Öê
úÖ ×−ÖSÖÔµÖ »Öê−Öê ÆêüŸÖã ´ÖÖ−Ö−ÖßµÖ ¯ÖÏ¬ÖÖ−Ö ´ÖÓ¡Öß •Öß úÖ †Ö³ÖÖ¸ü ¾µÖŒŸÖ ú¸üŸÖÖ ÆæÑü… ‡−Ö ¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë
êú ×»Ö‹ −ÖÖò−Ö »Öî¯ÃÖê²Ö»Ö ¯Öæ¾ÖÖì¢Ö¸ü ¸êü»Ö ×¾ÖúÖÃÖ ×−Ö×¬Ö ³Öß ²Ö−ÖÖ−Öê úÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö Æîü…
−Ö‡Ô »ÖÖ‡−Öë
114 ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, 2007-08 êú ¤üÖ¸î üÖ−Ö 155 ×ú»ÖÖê´Öß™ü¸ü −Ö‡Ô »ÖÖ‡−ÖÖêÓ êú ¯Öæ¸üÖ ÆüÖ−ê Öê úß
ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü… ²Öë+Ö»ÖÖê¸ü-ÆüÃÖ−Ö úÖ ²Öë+Ö»ÖÖê¸ü-−Öß»Ö´ÖÓ+Ö»ÖÖ ÃÖêŒ¿Ö−Ö ¯ÖÆü»Öê Æüß ¯Öæ¸üÖ ÆüÖê “ÖãúÖ Æîü…
ãú´ÖÖ¸ü‘ÖÖ™ü-†+Ö¸üŸÖ»ÖÖ úÖ ´ÖÖ−Öæ-†´²ÖÖÃÖÖ, ´ÖÆüÖ²ê ÖÖ-GÖ•Öã¸üÖÆüÖ,ê †Ö¸üÖ-ÃÖÖÃÖÖ¸üÖ´Ö úÖ ×¾ÖÎú´Ö+ÖÓ•Ö-
¯Öß¸üÖê †Öî¸ü ¤êü¾Ö‘Ö¸ü-¤ãü´ÖúÖ úÖ ¤êü¾Ö‘Ö¸ü-‘ÖÖê›Íü´ÖÖ¸üÖ êú ¿Öß‘ÖÐ ¯Öæ¸üÖ ÆüÖ−ê Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü…
115 2008-09 êú ×»Ö‹ 350 ×ú»ÖÖê´Öß™ü¸ü −Ö‡Ô »ÖÖ‡−Ö úÖ ×−Ö´ÖÖÔSÖ ú¸ü−Öê úÖ »ÖQµÖ ¸üGÖÖ
+ÖµÖÖ Æîü… ãú”û ¯ÖÏ´ÖãGÖ ÃÖêŒ¿Ö−Ö ‡ÃÖ ¯ÖÏúÖ¸ü Æïü:
1. ¤êü¾Ö‘Ö¸ü-¤ãü´ÖúÖ úÖ ‘ÖÖê›Íü´ÖÖ¸üÖ-¤ãü´ÖúÖ
2. −ÖÖ+Ö¯Ö¼üß−Ö´Ö-¾Öê»Ö−Öú−Öß
3. µÖê¸üÖ+ÖãÓ™ü»ÖÖ-−ÖÓ¤üµÖÖ»Ö úÖ µÖê¸üÖ+ÖãÓ™ü»ÖÖ-−ÖÖêÃÖ´Ö
4. Æü¸ü¯Ö−ÖÆü»»Öß-Æü×¸üÆü¸ü
‡−Ö ÃÖêŒ¿Ö−ÖÖë úê ¯Öæ¸üÖ ÆüÖ−ê Öê ¯Ö¸ü ¤êü¾Ö‘Ö¸üü-¤ãü´ÖúÖ †Öî¸ü úÖê¼èü¸ü-Æü×¸üÆü¸ü −Ö‡Ô »ÖÖ‡−Ö
¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ‹Ó ¯Öæ¸üß ÆüÖê •ÖÖ‹Ó+Öß…
†Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö
116 ÃÖê»Ö´Ö-ãúøüÖ»ÖÖê¸ü úÖ ¾Öé¨üÖ“Ö»Ö´Ö-†¼èü¸,ü ¯ÖæSÖÖÔ-†úÖê»ÖÖ úÖ ¯ÖæSÖÖÔ-ØÆü+ÖÖê»Öß, •ÖµÖ−Ö+Ö¸ü-
¤ü¸ü³ÖÓ+ÖÖ, ²ÖÖÓãú›ÍüÖ-¤üÖ´ÖÖê¤ü¸ü ¸êü»Ö¾Öê »ÖÖ‡−Ö úÖ ¿Öê¸üÖ²ÖÖ•ÖÖ¸ü-¸üÖµÖ−Ö+Ö¸ü, ²Ö¸üÃÖÖê‡-Ô ¸üÖ×¬ÖúÖ¯Öã¸,
×ŸÖ¹ý−Ö»Ö¾Öê×»Ö-×ŸÖ¹ý““Öê¤Ó æü¸,ü −µÖæ æú“Ö×²ÖÆüÖ¸ü-²ÖÖ´Ö−ÖÆüÖ™ü, ÃÖ´ÖÃŸÖß¯Öã¸ü-GÖ+Ö×›ÍüµÖÖ úÖ ÃÖ´ÖÃŸÖß¯Öã¸ü-
¹ýÃÖê¸üÖ‘ÖÖ™ü, ¯Öß¯Ö¸ü ¸üÖ›ê ü-×²Ö»ÖÖ¸üÖ †Öî¸ü ÃÖÖ²Ö¸ü´ÖŸÖß-GÖÖê×›üµÖÖ¸ü úÖ †Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö “ÖÖ»Öæ ¾ÖÂÖÔ êú
¤üÖ¸î üÖ−Ö ¯Öæ¸üÖ ú¸ü ×¤üµÖÖ +ÖµÖÖ Æîü… ‡ÃÖêú †»ÖÖ¾ÖÖ ¸êü¾ÖÖ›Íüß-ÃÖÖ¤ãü»Ö¯Öã¸ü-×ÆüÃÖÖ¸ü, ú×™üÆüÖ¸ü-•ÖÖê+Ö²Ö−Öß,
43
×´Ö¸ü•Ö-»ÖÖŸÖæ¸ü úÖ ˆÃ´ÖÖ−ÖÖ²ÖÖ¤ü-ãú›æÔü¾ÖÖ›Íüß, ¸êü¾ÖÖ›Íüß-¸üà+ÖÃÖ-±ãú»Öê¸üÖ, ×¡Ö“Öß-´ÖÖ−ÖÖ´Ö¤ãü¸îü úÖ
ú¸üÖµÖãú›Íüß-´ÖÖ−ÖÖ´Ö¤ãü¸îü, ×¡Ö“Öß-−ÖÖ+ÖÖê¸ü-ú¸üÖ‡ú»Ö úÖ ×ŸÖ¹ý¾Öºþ¸ü-−ÖÖ+ÖÖê¸ü, ¯ÖæSÖÖÔ-†úÖê»ÖÖ úÖ
ØÆü+ÖÖê»Öß-†úÖê»ÖÖ, ÃÖÖê»ÖÖ¯Öã¸ü-+Ö›Íü+Ö úÖ ²ÖÖ+Ö»ÖúÖê™-+Ö›Íü+Ö ŸÖ£ÖÖ +Öã™Ó üú»Ö-ú»»Öæºþ úÖ †Ö´ÖÖ−Ö
¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö ¿Öß‘ÖÐ ¯Öæ¸üÖ ÆüÖ−ê Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ Æîü…
‡−Ö GÖÓ›üÖë úê †Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö ¯Öæ¸üÖ ÆüÖ−ê Öê ÃÖê ÃÖê»Ö´Ö-ãúøüÖ»ÖÖê¸ü, •ÖÖê+Ö²Ö−Öß-ú×™üÆüÖ¸ü-
¸üÖ×¬ÖúÖ¯Öã¸ü, ÃÖ´ÖÃŸÖß¯Öã¸ü-GÖ+Ö×›ÍüµÖÖ, ¯ÖæSÖÖÔ-†úÖê»ÖÖ, ¯Öß¯Ö¸ü ¸üÖ›ê ü-×²Ö»ÖÖ¸üÖ, ×¡Ö“Öß-´ÖÖ−ÖÖ´Ö¤ãü¸îü,
ÃÖÖê»ÖÖ¯Öã¸ü-+Ö›Íü+Ö ŸÖ£ÖÖ +Öã™Ó æü¸ü-+ÖãÓ™üú»Ö-ú»»Öæ¹ý ¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ‹Ó ¯Öæ¸üß ÆüÖê •ÖÖ‹Ó+Öß…
117 2008-09 êú ¤üÖ¸î üÖ−Ö, ×−Ö´−Ö×»Ö×GÖŸÖ GÖÓ›üÖë ÃÖ×ÆüŸÖ »Ö+Ö³Ö+Ö 2 Æü•ÖÖ¸ü 150 ×ú´Öß úÖ
†Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö ¯Öæ¸üÖ ú¸ü−Öê úÖ »ÖQµÖ ×−Ö¬ÖÖÔ×¸üŸÖ ×úµÖÖ +ÖµÖÖ Æîü :
1. ×´Ö¸ü•Ö-»ÖÖŸÖæ¸ü úÖ ¯ÖÓœü¸ü¯Öã¸ü-×´Ö¸ü•Ö
2. −ÖÖî¯Ö¤üÖ-+Öã−Öã¯Öã¸ü
3. ´Ö£Öã¸üÖ-†“Öû−Öê¸üÖ
4. †ÖÓ×î ›ÍüÆüÖ¸ü-•ÖÖî−Ö¯Öã¸ü
5. ±úúß¸üÖ+ÖÏÖ´Ö-¬Öã²Ö¸üß
6. ¯ÖæÙSÖµÖÖ-ÃÖÆü¸üÃÖÖ
7. ÃÖºþ¯ÖÃÖ¸ü-ÁÖß+ÖÓ+ÖÖ−Ö+Ö¸ü
8. †•Ö´Öê¸ü-±ãú»Öê¸üÖ
9. ×³Ö»Ö›Íüß-ÃÖ´Ö¤ü›Íüß
10. •Ö²Ö»Ö¯Öã¸ü-+ÖÖë×¤üµÖÖ úÖ ²ÖÖ»ÖÖ‘ÖÖ™ü-ú™Ó+Öß
11. ¬Ö´ÖÖÔ¾Ö¸ü´Ö-¯ÖúÖ»ÖÖ úÖ ´Ö¤ü−ÖÖ¯Ö»»Öß-¬Ö´ÖÖÔ¾Ö¸ü´Ö
12. ×¿Ö´ÖÖê+ÖÖ-ŸÖÖ»Ö+Öã¯¯ÖÖ úÖ †Ö−ÖÓ¤ü¯Öã¸ü´Ö-ŸÖÖ»Ö+Öã¯¯ÖÖ
13. ÃÖßŸÖÖ´ÖœÍüß-−Ö¸üú×™üµÖÖ+ÖÓ•Ö
14. úÖ™ü¯ÖÖ›Íüß-×¾Ö»»Öã¯Öã¸ü´Ö úÖ ×ŸÖ¹ý¾Ö®ÖÖ´Ö»ÖÖ‡Ôü-×¾Ö»»Öã¯Öã¸ü´Ö
15. ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö−Ö+Ö¸ü-”ûÖ™ê üÖ ˆ¤üµÖ¯Öã¸ü úÖ ²ÖÖê›êü»Öß-”ûÖ™ê üÖ ˆ¤üµÖ¯Öã¸ü
16. ¸üÖ•ÖúÖê™ü-¾Öê¸üÖ¾Ö»Ö úÖ ¾ÖÓÃÖ•Ö×»ÖµÖÖ-•ÖêŸÖ»ÖÃÖ¸ü
44
‡−Ö GÖÓ›üÖë êú ¯Öæ¸üÖ ÆüÖ−ê Öê ÃÖê ×´Ö¸ü•Ö-»ÖÖŸÖæ¸ü, −ÖÖî¯Ö¤üÖ-+Öã−Öã¯Öã¸ü, ´Ö£Öã¸üÖ-†“Ö−Öê¸üÖ, †Öî×Ó ›ÍüÆüÖ¸üü-
•ÖÖî−Ö¯Öã¸ü, ¸êü¾ÖÖ›Íüß-¸üàÓü+ÖÃÖ-†•Ö´Öê¸ü, ×³Ö»Ö›Íüß-ÃÖ´Ö¤ü›Íüß, ¬Ö´ÖÖÔ¾Ö¸ü´Ö-¯ÖúÖ»ÖÖ, úÖ™ü¯ÖÖ›üÍß-×¾Ö»»Öã¯Öã¸ü´Ö,
ÁÖß+ÖÓ+ÖÖ−Ö+Ö¸ü-ÃÖºþ¯ÖÃÖ¸ü, −µÖæ •Ö»Ö¯ÖÖ‡Ô+Öã›Íüß-−µÖæ ²ÖÖë+ÖÖ‡Ô+ÖÖÓ¾Ö, ¸üÖ•ÖúÖê™ü-¾Öê¸üÖ¾Ö»Ö, ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö−Ö+Ö¸ü-”ûÖ™ê üÖ
ˆ¤üµÖ¯Öã¸ü †Öî¸ü ²Öë+Ö»ÖÖê¸ü-Æãü²Ö»Öß, ×²Öºþ¸ü-×¿Ö´ÖÖê+ÖÖ-ŸÖÖ»Ö+Öã¯¯ÖÖ ¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ‹Ó ¯Öæ¸üß ÆüÖê •ÖÖ‹Ó+Öß …
¤üÖÆê ü¸üßú¸üÖ
118 ¾ÖÂÖÔ 2007-08 êú ¤üÖî¸üÖ−Ö, 500 ×ú´Öß úÖ ¤üÖÆê ü¸üßú¸üSÖ úÖµÖÔ ¯Öæ¸üÖ ÆüÖ−ê Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ
Æîü, •Ö²Ö×ú ¾ÖÂÖÔ 2008-09 êú ×»Ö‹ ‹ú Æü•ÖÖ¸ü ×ú»ÖÖê´Öß™ü¸ü úÖ »ÖQµÖ ×−Ö¬ÖÖÔ×¸üŸÖ ×úµÖÖ +ÖµÖÖ
Æîü…
−Ö‡Ô ¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ‹Ó
119 ´Öã—Öê ÃÖ¤ü−Ö úÖê µÖÆü •ÖÖ−ÖúÖ¸üß ¤êüŸÖê Æãü‹ GÖã¿Öß ÆüÖê ¸üÆüß Æîü ×ú ¸üŸÖ»ÖÖ´Ö-‡Ó¤üÖ¸î ü-GÖÓ›ü¾ÖÖ-
†úÖê»ÖÖ, ˆ¤üµÖ¯Öã¸ü-†Æü´Ö¤üÖ²ÖÖ¤ü, ÃÖæ¸üŸÖ¯Öã¸üÖ-Æü−Öã´ÖÖ−Ö+ÖœÍü-ÁÖß+ÖÓ+ÖÖ−Ö+Ö¸ü, •ÖµÖ¯Öã¸ü-¸üà+ÖÃÖ-“Öãºþ ‹¾ÖÓ
ÃÖßú¸-»ÖÖêÆüÖºþ, ´Ö¤ãü¸îü-²ÖÖê¤üß−ÖÖµÖú−Öæ¸ü úÖ †Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö ‹¾ÖÓ ãúÃÖì»ÖÖ-×²ÖÆüÖ¸üß+ÖÓ•Ö, ‡¸üÖ›ê ü-
¯Ö»Ö−Öß, +ÖµÖÖ-›üÖ»™ü−Ö+ÖÓ•Ö, “Öê®Ö‡Ô-¯Öã¤ãü“Öê¸üß-ãú›ü›Ë üÖ»ÖÖê¸ü, ´Öã•Ö°±ú¸ü¯Öã¸ü-¤ü¸ü³ÖÓ+ÖÖ, †™üß¯Ö¼èü-¯Öã¢Öæ¸ü,
ŸÖ£ÖÖ •Ö»ÖÖ»Ö+ÖœÍü-×ú¿Ö−Ö+ÖÓ•Ö −Ö‡Ô »ÖÖ‡−Ö ¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë úÖê ²Ö•Ö™ü ´Öë ¿ÖÖ×´Ö»Ö ×úµÖÖ +ÖµÖÖ Æîü…
¯ÖÖÓÃÖãú¸üÖ-GÖ›Íü+Ö¯Öã¸ü, ²Öß−ÖÖ-³ÖÖê¯ÖÖ»Ö, “ÖÖÓ¯ÖÖ-—ÖÖ¸üÃÖã+Öã›ÍüÖ, ¸üÖ•ÖGÖ¸üÃ¾ÖÖÓ-×ÃÖ−Öüß ŸÖßÃÖ¸üß »ÖÖ‡−Ö,
ˆ¬Ö−ÖÖ-•Ö»Ö+ÖÖÑ¾Ö, “Ö−¦ü¯Öã¸üÖ-¸üÖ•ÖÖ²Öê›ÍüÖ, •ÖÖGÖ»Ö-´ÖÖ−ÖÃÖÖ, ´Öæ¸üß-´Öæ¸üß †Öˆ™ü¸ü êú×²Ö−Ö, ²ÖÖÓÃÖ¯ÖÖ−Öß-
•Ö¸üÖ»ê Öß, ×¾Ö»»Öã¯Öã¸ü´Ö-Ø›ü›üß+Öã»Ö ¤üÖÆê ü¸üßú¸üSÖ †Öî¸ü ×ŸÖºþ¾Ö»»Öæ¸ü-†¸üúÖêSÖ´Ö “ÖÖî£Öß »ÖÖ‡−Ö êú
×−Ö´ÖÖÔSÖ úÖµÖÖí úÖê ³Öß ²Ö•Ö™ü ´Öë ¿ÖÖ×´Ö»Ö ú¸ü ×»ÖµÖÖ +ÖµÖüÖ Æîü… ³ÖÖ−Öæ¯Ö»»Öß-×²Ö»ÖÖÃÖ¯Öã¸ü-²Öê¸üß,
ÃÖßŸÖÖ´ÖœÍüß-ÃÖã¸üÃÖÓ›ü-•ÖµÖ−Ö+Ö¸ü-×−Ö´ÖÔ»Öß, ²µÖÖ¾Ö¸ü êú ×−Öú™ü ¸üÖÃÖ êú ×»Ö‹ ¸êü»Ö Ø»Öú, †Ö¸üÖ-³Ö³Öã†Ö
¸üÖ›ê ü, †+Ö¸üŸÖ»ÖÖ-ÃÖ²Öºþ´Ö, †¸ü×¸üµÖÖ-ÃÖã¯ÖÖî»Ö, ›êüÆü¸üß †Ö−Öü ÃÖÖê−Ö-²ÖÓ•ÖÖ¸üß, ¾Ö¬ÖÖÔ-−ÖÖÓ¤êü›ü,
´Öã•Ö°±ú¸ü¯Öã¸ü-•Ö−Öú¯Öã¸ü, ãú›ü¯¯ÖÖ-²ÖêÓ+Ö»ÖÖê¸ü, +ÖµÖÖ-“ÖŸÖ¸üÖ, ³Öî¸üÖ²Ößü-ÃÖÖµÖ¸Óü+Ö (†Ö‡•ÖÖò»Ö), »ÖQ´Öß¯Öã¸ü-—
ÖÖ—ÖÖ-GÖê›ÍüÖ-−Ö¾ÖÖ¤üÖ −Ö‡Ô »ÖÖ‡−Ö µÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë úÖê ³Öß ²Ö•Ö™ü ´Öë ×»ÖµÖê •ÖÖ−Öê úÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö Æîü… ‡−Ö
¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ†Öë ´Öë ÃÖê ¸üÖ•µÖ ÃÖ¸üúÖ¸üÖë −Öê ¾Ö¬ÖÖÔ-−ÖÖÓ¤êü›ü, ãú›ü¯¯ÖÖ-²Öë+Ö»ÖÖê¸ü, ³ÖÖ−Öæ¯Ö»»Öß-×²Ö»ÖÖÃÖ¯Öã¸ü-
²Öê¸üß êú ×»Ö‹ ÃÖÖ—Öê¤üÖ¸üß úß ÃÖÆü´Ö×ŸÖ ¤üß Æîü… ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¸üÖ•µÖ ÃÖ¸üúÖ¸ü −Öê ´Ö−Ö´ÖÖ›ü-‡Ó¤üÖ¸î ü ŸÖ£ÖÖ
45
¾ÖÖ›ÍüÃÖÖ-+ÖœÍü×“Ö¸üÖ»î Öß −Ö‡Ô »ÖÖ‡−Ö êú ×»Ö‹ ³Öß ÃÖÖ—Öê¤üÖ¸üß Ã¾ÖßúÖ¸ü úß Æîü ŸÖ£ÖÖ ‡−Ö ¯ÖÏÃŸÖÖ¾ÖÖë úê
Ã¾Ößéú×ŸÖ ÆêüŸÖã †×+ÖÏ´Ö úÖ¸Ôü¾ÖÖ‡Ô úß •ÖÖ‹+Öß… ‡ÃÖêú †×ŸÖ×¸üŒŸÖ †Ö−ÖÓ¤ü¯Öã¸ ÃÖÖ×Æü²Öü-+ÖœÍü¿ÖÓú¸ü,
¤ü´ÖÖêÆü-ãÓú›ü»Ö¯Öã¸ü, •ÖÖê»ÖÖ¸ü¯Öê¼îü-×ŸÖ¹ý¾Ö®ÖÖ´Ö»ÖÖ‡Ô, ×ÃÖ¾ÖÖêú-¸ëü+Ö¯ÖÖê (×ÃÖÛŒú´Ö)ú−Ö‡Ô »ÖÖ‡−ÖÖêÓ úß
Ã¾Ößéú×ŸÖ ÆêüŸÖã úÖ¸Ôü¾ÖÖ‡Ô úß •ÖÖ ¸üÆüß Æîü…
¸êü»Ö ×¾ÖªãŸÖßú¸üÖ
120 ´Öã—Öê ÃÖ¤ü−Ö úÖê µÖÆü ÃÖæ×“ÖŸÖ ú¸üŸÖê Æãü‹ †ŸµÖÓŸÖ ¯ÖÏÃÖ®ÖŸÖÖ ÆüÖê ¸üÆüß Æîü ×ú ¯Öæ¾ÖÔ ¸êü»Ö¾Öê êú
éúÂSÖËÖ−Ö+Ö¸ü-»ÖÖ»Ö+ÖÖê»ÖÖ GÖS›ü ŸÖ£ÖÖ ¤ü×QÖSÖ ´Ö¬µÖ ¸êü»Ö¾Öê êú ×ŸÖ¹ý¯Ö×ŸÖ-¯ÖúÖ»ÖÖ-úÖ™ü¯ÖÖ›üß GÖS›ü úÖ
×¾ÖªãŸÖßú¸üSÖ ú¸ü ×¤üµÖÖ +ÖµÖÖ Æîü… Ã¾ÖÙSÖ´Ö “ÖŸÖã³Öã•Ô Ö êú ´Öã²Ó Ö‡Ô-“Öê®Ö‡Ô ´ÖÖ+ÖÔ êú −ÖÓ¤ü»Öæ¸ü ÃÖê +ÖãÓ™üú»Ö
ŸÖ£ÖÖ +ÖãŸÓ Öú»Ö ÃÖê ¯ÖãSÖê GÖÓ›ü úÖ ×¾ÖªãŸÖßú¸üSÖ ¸êü»Ö ×¾ÖúÖÃÖ ×−Ö+Ö´Ö ×»Ö×´Ö™êü›ü «üÖ¸üÖ ×úüµÖÖ •ÖÖ−ÖÖ
¯ÖÏÃŸÖÖ×¾ÖŸÖ Æîü… +ÖÖë›üÖ ÃÖê ²Ö¸üÖ−î Öß ×¾ÖªãŸÖßú¸üSÖ úÖ úÖµÖÔ +ÖŸÖ ¾ÖÂÖÔ Æüß Ã¾ÖßéúŸÖ ÆüÖê “ÖãúÖ Æîü ŸÖ£ÖÖ
‡ÃÖ ¾ÖÂÖÔ ²Ö¸üÖ−î Öß-ú×™üÆüÖ¸ü-+Öã¾ÖÖÆüÖ™üß ‹¾ÖÓ úÖ−Ö¯Öã¸ü-—ÖÖÓÃÖß ¸êü»Ö ´ÖÖ+ÖÔ úÖ ×¾ÖªãŸÖßú¸üSÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ×¾ÖŸÖ
Æîü… ¿ÖÖê¸üÖ−Öæ¸ü-´ÖÓ+Ö»ÖÖê¸ü ¸êü»Ö »ÖÖ‡−Ö êú ×¾ÖªãŸÖßú¸üSÖ êú ×»Ö‹ ÃÖ¾ÖìQÖSÖ ‹¾ÖÓ ¾µÖ¾ÖÆüÖµÖÔŸÖÖ †¬µÖµÖ−Ö
×¾Ö¢Ö ¾ÖÂÖÔ 2008-09 ´Öë ¿Öãºþ ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ… +µÖÖ¸üÆü¾Öà ¯ÖÓ“Ö¾ÖÂÖáµÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ êú ¤üÖ¸î üÖ−Ö 3 Æü•ÖÖ¸ü
500 ºþ™ü ×ú»ÖÖê´Öß™ü¸ü úÖ ×¾ÖªãŸÖßú¸üSÖ ú¸ü−Öê úÖ »ÖQµÖ ¸üGÖÖ +ÖµÖÖ Æîü…
´Öã²Ó Ö‡Ô ¿ÖÆü¸üß ¯Ö×¸ü¾ÖÆü−Ö ¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ ±êú•Ö ¾Ö−Ö ‹¾ÖÓ ™æü

121 ´Öã²Ó Ö‡Ô ˆ¯Ö−Ö+Ö¸üßµÖ ÃÖê¾ÖÖ êú ˆ®ÖµÖ−Ö ‹¾ÖÓ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü êú ×»Ö‹ ×¾Ö¿¾Ö ²Öïú úß ÃÖÆüÖµÖŸÖÖ ÃÖê
‹´ÖµÖæ™üß¯Öß ±êú•Ö ¾Ö−Ö úÖ úÖµÖÔ ŸÖê•Öß ÃÖê “Ö»Ö ¸üÆüÖ Æîü… ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ¸êü»Ö¾Öê ´Öë ²ÖÖê¸üß¾Ö»Öß ŸÖ£ÖÖ ×¾Ö¸üÖ¸ü êú
²Öß“Ö ŸÖßÃÖ¸üß †Öî¸ü “ÖÖî£Öß »ÖÖ‡−Ö µÖÖ×¡ÖµÖÖë úß ÃÖê¾ÖÖ êú ×»Ö‹ GÖÖê»Ö ¤üß +Ö‡Ô Æïü… ²ÖêÆüŸÖ¸ü ¾Öë™üß»Öê¿Ö−Ö,
ˆ®ÖŸÖ ÃÖÖï¤üµÖÔ ‹¾ÖÓ ²ÖêÆüŸÖ¸ü ¯ÖÏúÖ¿Ö ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ ÃÖ×ÆüŸÖ −Ö‡Ô ¯ÖÏÖª î Öê×+Öúß êú ¤üÖÆê ü¸êü ¾ÖÖê»™êü•Ö ¾ÖÖ»Öê
‡Ô‹´ÖµÖæ ¸êüú ³Öß ´Öã²Ó Ö‡Ô ´Öë »ÖÖ‹ +Ö‹ Æïü… ¯ÖÖÑ“Ö Æü•ÖÖ¸ü ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úß »ÖÖ+ÖŸÖ ¯Ö¸ü ±Ìêú•Ö-2 úÖ
úÖµÖÔ ³Öß ¿Öãºþ ú¸ü−Öê úÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö Æîü… ‹´ÖµÖæ™üß¯Öß ±Ìêú•Ö-2 úÖ ×¾Ö¢Ö ¯ÖÖêÂÖSÖ ¸êü»Ö¾Öê, ¸üÖ•µÖ ÃÖ¸üúÖ¸ü
‹¾ÖÓ ²ÖÆãü¯ÖQÖßµÖ ×¾Ö¢ÖßµÖ ÃÖÓÃ£ÖÖ−ÖÖë ÃÖê ÃÖÆüµÖÖê+Ö ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ú¸ü ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ… ‹´ÖµÖæ™üß¯Öß ±êú•Ö ¾Ö−Ö
×¤üÃÖÓ²Ö¸ü 2009 ŸÖú ‹¾ÖÓ ±êú•Ö ™æü úÖê 11¾Öà ¯ÖÓ“Ö¾ÖÂÖáµÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ êú ¤üÖ¸î üÖ−Ö ¯Öæ¸üÖ ú¸ü−Öê úß Æü¸ü
ÃÖÓ³Ö¾Ö úÖê×¿Ö¿Ö úß •ÖÖ‹+Öß…
46
122 ×¯Ö”û»Öê ¾ÖÂÖÔ êú ²Ö•Ö™ü ³ÖÖÂÖSÖ ´Öë ´ÖãÓ²Ö‡Ô ˆ¯Ö−Ö+Ö¸üßµÖ GÖÓ›ü ´Öë 150 †×ŸÖ×¸üŒŸÖ ÃÖê¾ÖÖ‹Ó
¯ÖÏ¤üÖ−Ö ú¸ü−Öê úß ‘ÖÖêÂÖSÖÖ‹Ó úß +Ö‡Ô £Öß… ´Öã—Öê µÖÆü ÃÖæ×“ÖŸÖ ú¸üŸÖê Æãü‹ ÆüÂÖÔ ÆüÖê ¸üÆüÖ Æîü ×ú
†³Öß ŸÖú 144 ÃÖê¾ÖÖµÖë ¿Öãºþ úß •ÖÖ “Öãúß Æïü †Öî¸ü ´ÖÖ“ÖÔ 2008 ŸÖú »ÖQµÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÆüÖê
•ÖÖ‹+ÖÖ… ¾ÖÂÖÔ 2008-09 ´Öë ³Öß 300 †×ŸÖ×¸üŒŸÖ ÃÖê¾ÖÖ‹Ó ¿Öãºþ úß •ÖÖ‹Ó+Öß …
123 ˆ¯Ö−Ö+Ö¸üßµÖ ÃÖê¾ÖÖµÖë Æü´ÖÖ¸êü ¤êü¿Ö úß ú´ÖÙ¿ÖµÖ»Ö ¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß ´ÖãÓ²Ö‡Ô úß »ÖÖ‡±ú »ÖÖ‡−Ö
Æîü… ‹´ÖµÖæ™üß¯Öß ±êú•Ö ¾Ö−Ö †Öî¸ü ±êú•Ö ™æü ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖ ÆüÖê−Öê ¯Ö¸ü ³Öß ˆ¯Ö−Ö+Ö¸üßµÖ ÃÖê¾ÖÖµÖë ²ÖœÍüŸÖß
Æãü‡Ô †Ö²ÖÖ¤üß úß ´ÖÖÑ+Ö úÖê ¯Öæ¸üÖ −ÖÆüà ú¸ü ¯ÖÖµÖê+Öß… ´ÖãÓ²Ö‡Ô ´ÖêÓ ±ãú»Öß ‹ÃÖß ™Òêü−Ö ÃÖÙ¾ÖÃÖ
“Ö»ÖÖ−Öê úß ³Öß †Ö¾Ö¿µÖúŸÖÖ ´ÖÆüÃÖæÃÖ úß •ÖÖ ¸üÆ üß Æîü… †ŸÖ: Æü´Ö−Öê ´ÖãÓ²Ö‡Ô ˆ¯Ö−Ö+Ö¸üßµÖ
ÃÖê¾ÖÖ êú ¯ÖÛ¿“Ö´Öß ¸êü»Ö¾Öê êú ´ÖãÓ²Ö‡Ô ÃÖë™Òü»Ö ÃÖê ×¾Ö¸üÖ¸ü êú ²Öß“Ö ‹»Öß¾Öê™êü›ü ±ãú»Öß
‹µÖ¸üÓú›üß¿ÖÓ›ü ´Öê™ÒüÖê ÃÖê¾ÖÖ ¯ÖÏÖ¸Óü³Ö ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ ¯ÖÏß×±ú×•Ö×²Ö×»Ö™üß Ã™ü›üß ú¸üÖ−Öê úÖ
×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü… ¯ÖÏÖê•ÖêŒ™ü †ÖÙ£Öú ¥üÛÂ™ü ÃÖê »ÖÖ³Ö¯ÖÏ¤ü ¯ÖÖµÖê •ÖÖ−Öê ¯Ö¸ü ˆÃÖúÖ
×ÎúµÖÖ−¾ÖµÖ−Ö ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ ¯Öß¯Öß¯Öß ÃÖ×ÆüŸÖ ÃÖ³Öß ×¾Öú»¯ÖÖë ¯Ö¸ü ×¾Ö“ÖÖ¸ü ×úµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ…
úÖê»ÖúÖŸÖÖ †Öî¸ü “Öê®Ö‡Ô ˆ¯Ö−Ö*Ö¸üßµÖ ÃÖê¾ÖÖµÖë
124 úÖê»ÖúÖŸÖÖ †Öî¸ü “Öê®Ö‡Ô ˆ¯Ö−Ö+Ö¸üßµÖ ÃÖê¾ÖÖ†Öë ´Öë ³Öß “Ö»Ö ¸üÆêü úÖµÖÖí úÖê
¯ÖÏÖ£Ö×´ÖúŸÖÖ êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ¯Öæ¸üÖ ×úµÖÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü… úÖê»ÖúÖŸÖÖ ´Öê™ÒüÖê ¸êü»Ö úÖê ™üÖî»Öß+ÖÓ•Ö
ÃÖê +Ö×¸üüµÖÖ ŸÖú ²ÖœÍüÖ−Öê úÖ úÖµÖÔ †Ö−Öê ¾ÖÖ»Öê ×¾Ö¢ÖßµÖ ¾ÖÂÖÔ ´Öë ¯Öæ¸üÖ ú¸ü ×»ÖµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ…
“Öê®Ö‡Ô ´Öê™ÒüÖê ÃÖê¾ÖÖ ´Öë ×ŸÖ¹ý´Ö»ÖÖ‡Ô ÃÖê ¾Öê»ÖÖ“ÖÖ¸üß GÖÓ› úÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü ú¸ü −Ö¾ÖÓ²Ö¸ü 2007 ´Öë
GÖÖê»Ö ×¤üµÖÖ +ÖµÖÖ Æîü †Öî¸ü ¾Öê»ÖÖ“ÖÖ¸üß ÃÖê ÃÖë™ü £ÖÖ´ÖÃÖ ´ÖÖˆÓ™ü GÖÓ›ü úÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü úÖµÖÔ
¯ÖÏÖ¸Óü³ Ö ú¸ü ×¤üµÖÖ +ÖµÖÖ Æîü… 496 ú¸üÖê›Íü ¹ý¯ÖµÖê úß »ÖÖ+ÖŸÖ ¯Ö¸ü µÖÆü úÖµÖÔ ×¤üÃÖÓ²Ö¸ü
2010 ŸÖú ¯Öæ¸üÖ ÆüÖê−Öê úß †Ö¿ÖÖ Æîü…
47
ÃÖ¾ÖìCÖÖ
125 ´ÖÖÓ+ÖÖë êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ×−Ö´−Ö×»Ö×GÖŸÖ ÃÖ¾ÖìQÖSÖÖë úÖê ¿Öãºþ ú¸ü−Öê úÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö Æîü :
−Ö‡Ô »ÖÖ‡−Öë
1. ¾ÖÖ×¿Ö´Ö-²Ö›Íü−Öê¸üÖ
2. GÖ¸ü+ÖÖê−Ö, ²Ö›Íü¾ÖÖ−Öß êú ¸üÖÃŸÖê GÖÓ›ü¾ÖÖ-¬ÖÖ¸ü
3. ¿ÖÖê»ÖÖ¯Öã¸ü-•Ö»Ö+ÖÖÓ¾Ö
4. ´ÖÆêü¿ÖãÓú™ü-−ÖÖ¸üÖµÖSÖ¯Öã¸ü ¾ÖÖµÖÖ †+Ö¾ÖÖ−Öß‘ÖÖ™ü
5. ¸üÖ™ê êü+ÖÖÓ¾Ö-¯ÖãSÖŸÖÓ²ÖÖ
6. •Öæ−ÖÖ+ÖœÍü-†Ó²ÖÖ+Öã›üÖ
7. ‘ÖÖê+Ö¸ü×›üµÖÖ-‘ÖÖê‘Öê¯Öã¸ü
8. ¸êü¾ÖÖ›Íüß-¯Ö»Ö¾Ö»Ö-GÖã•ÖÖÔ
9. ²Ö§üß-²Ö¸üÖ™ê üß¾ÖÖ»ÖÖ-−ÖÖÓ+Ö»Ö
10. £ÖÖ¾Öê-´ÖÖê×ŸÖÆüÖ¸üß-”ûÖ¸ê üÖ¤üÖ−ÖÖê
11. ¤êüÆü¸Ö¤æü−Ö-ú»ÖÃÖß
12. ‰ú−ÖÖ-ÆüÖÛê ¿ÖµÖÖ¸ü¯Öã¸ü
13. •Ö´´Öæ-¸üÖ•ÖÖî¸üß-¯Öã”Ó ¾ÖÖµÖÖ †GÖ−Öæ¸ü
14. ´Öê¸üšü-¯ÖÖ−Öß¯ÖŸÖ
15. †´Ö¸ü¯Öã¸üÖ-×“Ö›ÍüÖ¾ÖÖ
16. ¸êü¾ÖÖ›Íüß-×³Ö¾ÖÖ›Íüß
17. ›Öê+Ó Ö¸ü+ÖœÍü-úÖê™üÖ
18. ú¸üÖ‡Ôãú›üß-¸üÖ´Ö−ÖÖ£Ö¯Öã¸ü´Ö-ŸÖæŸÖßúÖê¸ü−Ö-ú−µÖÖãú´ÖÖ¸üß
19. ×“Ö¤üÖ²Ó Ö¸ü´Ö-†¢Öæ¸ü ¾ÖÖµÖÖ ¯Öê¸üÖ´²Ö»Öæü¸ü
20. †Ó+ÖÖ×¤ü¯Öã¸ü´Ö-úÖê•ÖßúÖê›ü
21. Óú•Ö−Ö+ÖÖ¤ü-¯ÖÖ−ÖÖ£Öã¸ü
22. ÁÖß×−Ö¾ÖÖÃÖ¯Öã¸üÖ-´Ö¤ü−Ö¯Ö»»Öß
48
23. ´Ö¬Öã²Ö−Öß-ú´ÖŸÖÖî»Ö
24. ²ÖÆêü›üß-´ÖÓ—ÖÖî»Ö-¹ýÃÖê¸üÖ‘ÖÖ™ü-²Ö¸üÖ−î Öß
25. úÖÓ™üÖ²ÖÖÓ•Öß-−Ö¾Ö¸Óü+Ö¯Öã¸ü-•ÖµÖ¯ÖÖê¸ü
26. GÖã¤üÖÔ ¸üÖ›ê ü-¸ü•ÖŸÖ+ÖœÍü
27. ¯ÖÖ¾ÖÖ¯Öã¸üß-−Ö¾ÖÖ¤üÖ
28. ŸÖÓ•ÖÖ¾Öã¸ü-†×¸üµÖÖ»Öæ¸ü
29. ²Ö»»ÖÖ¸ü¿ÖÖÆü-ÃÖæ¸ü•Ö+ÖœÍü
30. ²ÖÖÓúÖ-•Ö´Öã‡Ô
31. †ú²Ö¸ü¯Öã¸ü-ÃÖã»ÖŸÖÖ−Ö¯Öã¸ü ¾ÖÖµÖÖ GÖÖ¤üß¯Öã¸ü
32. ²Ö¸ü¾ÖÖ›üßÆü-×“Ö¸ß×´Ö¸üß
33. ÃÖ»Ö−ÖÖ-ãú´Ö™üÖ‡Ô
34. ‹»Ö−ÖÖ²ÖÖ¤ü-×ÃÖ¸üÃÖÖ
35. ×±ú¸üÖ•ê Ö¯Öã¸ü-¯Ö¼üß
36. ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ£Ö¯Öã¸ü-“ÖÖê¯Ö−Ö
37. ²Ö¸ü×²Ö»Ö-²ÖÓÖÃÖ¯ÖÖ−Öß
†Ö´ÖÖ−Ö ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö
1. ´Ö−Ö´ÖÖ›üÍü ŸÖú ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü ÃÖ×ÆüŸÖ ×²Ö»»Öß´ÖÖê¸üÖ-¾Ö‘Ö‡Ô
2. ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö−Ö+Ö¸ü-•Ö´²ÖæÃÖ¸ü-úÖ×¾Ö
3. −ÖÓ¤ãü¸ü²ÖÖ¸ü ŸÖú ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü ÃÖ×ÆüŸÖ —Ö+Ö×›ÍüµÖÖ-−ÖêŸÖ¸Óü+Ö
4. ´ÖÖ¾Ö»Öß-²Ö›Íüß ÃÖÖ¤ü›üß
5. −µÖæ ´ÖÖ»Ö-´Öî−ÖÖ+Öã¸üß ¸üÖ›ê ü
49
¤üÖÆê ü¸üßú¸üÖ
1. †Öï×›ÍüÆüÖ¸ü-¾ÖÖ¸üÖSÖÃÖß
2. »ÖÖêÆü™üÖ-•ÖÓ‘Ö‡Ô
3. ²ÖŒÃÖ¸ü-†Ö¸üÖ-´ÖÖêúÖ´ÖÖ ŸÖßÃÖ¸üß »ÖÖ‡−Ö
4. ¤üÖSê ÖÖÔú»Ö-´Ö−Öã+Öãºþ
5. †Öê´ÖÖ»Öã¸ü-´Öê™æü¸ü›îü´Ö
°»ÖÖ‡Ô†Öê¾Ö¸ü
1. ÃÖë×£ÖµÖÖ
2. ÃÖ¸üÖ−ê ÖÖ
3. ³ÖæŸÖêÀ¾Ö¸ü
4. ÃÖßŸÖÖ¸üÖ´Ö¯Öã¸ü
5. •Ö»Ö+ÖÓÖ¾Ö
6. ×¾Ö•ÖµÖÖ−Ö+Ö¸ü´Ö
7. ²Öß−ÖÖ
******
50
¯ÖÖ™Ôü II
2008-09 êú ×»Ö‹ ²Ö•Ö™ü †−Öã´ÖÖ−Ö

126 ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, †²Ö ´Öï 2008-09 êú ²Ö•Ö™ü †−Öã´ÖÖ−ÖÖë úß “Ö“ÖÖÔ úºÓþ+ÖÖ…
127 ¾ÖÂÖÔ 2008-09 êú ¤üÖ¸î üÖ−Ö ±Ïêú™ü »ÖÖêØ›ü+Ö úÖ »ÖQµÖ 850 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö †Öî¸ü ±Ïêú™ü
†Öˆ™ü¯Öã™ü úÖ 550 ×²Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö ×ú»ÖÖê´Öß™ü¸ü ¸üGÖÖ +ÖµÖÖ Æîü… ´ÖÖ»Ö, µÖÖ¡Öß, †−µÖ ±ãú™üú¸ü
†Ö´Ö¤ü−Öß ‹¾ÖÓ †−µÖ úÖêØ“Ö+Ö †Ö´Ö¤ü−Öß êú ²Ö•Ö™ü †−Öã´ÖÖ−Ö Îú´Ö¿Ö: 52 Æü•ÖÖ¸ 700, 21 Æü•ÖÖ¸
681, 5 Æü•ÖÖ¸ü ‹¾ÖÓ 2 Æü•ÖÖ¸ 420 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê ¸üGÖê +ÖµÖê Æïü… ›ü²Ö»Ö ×›ü×•Ö™ü ¯ÖÏ+Ö×ŸÖ ¤ü¸ü
²Ö−ÖÖµÖê ¸üGÖŸÖê Æãü‹ ÃÖú»Ö ™Òîü×±úú †Ö´Ö¤ü−Öß 81 Æü•ÖÖ¸ 801 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê ¸üGÖß +Ö‡Ô Æîü •ÖÖê ×ú
“ÖÖ»Öæ ×¾Ö¢ÖßµÖ ¾ÖÂÖÔ êú ÃÖÓ¿ÖÖê×¬ÖŸÖ †−Öã´ÖÖ−ÖÖë ÃÖê 9 Æü•ÖÖ¸ 146 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê †×¬Öú Æîü…
128 ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, 2008-09 êú ×»Ö‹ ÃÖÖ¬ÖÖ¸üSÖ ÃÖÓ“ÖÖ»Ö−Ö ¾µÖµÖ 50 Æü•ÖÖ¸ü ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úÖ
¯ÖÏÖ¾Ö¬ÖÖ−Ö ¸üGÖÖ +ÖµÖÖ Æîü •ÖÖê ×ú ¾ÖÂÖÔ 2007-08 êú ÃÖÓ¿ÖÖê×¬ÖŸÖ †−Öã´ÖÖ−ÖÖë úß †¯ÖêQÖÖ 20 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ
†×¬Öú Æîü… ›üß†Ö¸ü‹±ú ´Öë 7 Æü•ÖÖ¸ü ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê ‹¾ÖÓ ¯Öë¿Ö−Ö ±Óú›ü ´Öë 9 Æü•ÖÖ¸ 590 ú¸üÖ›ê Íü
¹ý¯ÖµÖê úÖ ¯ÖÏÖ¾Ö¬ÖÖ−Ö ¸üGÖÖ +ÖµÖÖ Æîü… ”ûšëü ¾ÖêŸÖ−Ö †ÖµÖÖê+Ö úê ÃÖÓ³ÖÖ×¾ÖŸÖ ¯ÖÏÃŸÖÖ¾ÖÖë êú ´Ö§êü−Ö•Ö¸ü ¾ÖêŸÖ−Ö
‹¾ÖÓ ¯Öë¿Ö−Ö ´Ö¤ü ´Öë »Ö+Ö³Ö+Ö 5 Æü•ÖÖ¸ü ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úÖ ŸÖ¤ü£ÖÔ ¯ÖÏÖ¾Ö¬ÖÖ−Ö ×úµÖÖ +ÖµÖÖ Æîü… ‡ÃÖ
¯ÖÏúÖ¸ü ãú»Ö ÃÖÓ“ÖÖ»Ö−Ö ¾µÖµÖ 66 Æü•ÖÖ¸ 590 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê ÆüÖ+ê ÖÖ ×•ÖÃÖÃÖê ¿Öã¨ü ¸üÖ•ÖÃ¾Ö 16
Æü•ÖÖ¸ 423 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê ÆÖê+ÖÖ… ¸êü»Ö¾Öê úÖ »ÖÖ³ÖÖÓ¿Ö ¯Öæ¾ÖÔ îú¿Ö ÃÖ¸ü¯»ÖÃÖ 24 Æü•ÖÖ¸ 783
ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê †Öî¸ü †Öò¯Ö¸êüØ™ü+Ö ¸êü×¿ÖµÖÖê 81.4 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ÆüÖ−ê Öê úß †Ö¿ÖÖ Æîü… †Ö+ÖÖ´Öß ¾ÖÂÖÔ êú †ÓŸÖ
´Öë ±Óú›ü ²Öî»ÖëÃÖ 19 Æü•ÖÖ¸ 707 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê êú ÃŸÖ¸ü ¯Ö¸ü ¸üÆü−Öê úÖ †−Öã´ÖÖ−Ö Æîü… 2007-08
êú ×»Ö‹ †−Öã¿ÖÓ×ÃÖŸÖ »ÖÖ³ÖÖÓ¿Ö ¤ü¸ü êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ¾ÖÂÖÔ 2008-09 ´Öë »ÖÖ³ÖÖÓ¿Ö ¤êü−Ö¤üÖ¸üß 4 Æü•ÖÖ¸
636 ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê ²Ö−ÖŸÖß Æîü… †+Ö»Öê ¾ÖÂÖÔ êú µÖÖê•Ö−ÖÖ ¯Ö×¸ü¾µÖµÖ êú ×»Ö‹ 20 Æü•ÖÖ¸ 600 ú¸üÖ›ê Íü
¹ý¯ÖµÖê úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ †ÖÓŸÖ×¸üú ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−ÖÖë êú ´ÖÖ¬µÖ´Ö ÃÖê úß •ÖÖ‹+Öß…
51
µÖÖ¡Öß ÃÖê¾ÖÖµÖë
129 ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, ×¯Ö”û»Öê “ÖÖ¸ü ¾ÖÂÖÖí ´Öë Æü´Ö−Öê ×«üŸÖßµÖ ÁÖêSÖß êú ˆ¯Ö−Ö+Ö¸üßµÖ ÃÖê¾ÖÖ†Öë êú ×ú¸üÖµÖê ´Öë
‹ú ¹ý¯ÖµÖê ¯ÖÏ×ŸÖ µÖÖ¡Ößü, +Öî¸ü ˆ¯Ö−Ö+Ö¸üßµÖ ÃÖê¾ÖÖ†Öë êú ×ú¸üÖµÖê ´Öë ¤üÖê ¹ý¯ÖµÖê ¯ÖÏ×ŸÖ µÖÖ¡Öß, ÃÖã¯Ö¸ü-
±úÖÃ™ ´Öê»Ö ‹¾ÖÓ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö êú ×«üŸÖßµÖ ÁÖêSÖß êú ×™üú™ü ¯Ö¸ü »Ö+Ö−Öê ¾ÖÖ»Öê ÃÖã¯Ö¸ü ±úÖÃ™ü “ÖÖ•ÖÔ ´Öë 20
¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ, ‹ÃÖß ±úÃ™Ôü Œ»ÖÖÃÖ êú ×ú¸üÖµÖê ´Öë 24 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ŸÖú, ‹ÃÖß ™æü ×™üµÖ¸ü êú ×ú¸üÖµÖê ´Öë 14
¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ŸÖú úß ú´Öß úß Æîü… µÖÖ¡Öß ×ú¸üÖµÖÖë ´Öë úß +Ö‡Ô ú´Öß êú ²ÖÖ¾Ö•Öæ¤ü Æü´Ö−Öê 25 Æü•ÖÖ¸ü
ú¸üÖ›ê Íü ¹ý¯ÖµÖê úÖ îú¿Ö ÃÖ¸ü¯»ÖÃÖ †Ù•ÖŸÖ ú¸ü−Öê úÖ ú×¸ü¿´ÖÖ ú¸ü ×¤üGÖÖµÖÖ Æîü… ú¸üÖ›ê ÍüÖë »ÖÖê+ÖÖë úß
†Ö¿ÖÖ†Öë †Öî¸ü †¯ÖêQÖÖ†Öë úÖê ×ÃÖ¸ü †ÖÑGÖÖë ¯Ö¸ü ¸üGÖŸÖê Æãü‹ ´Öï−Öê ‡ÃÖ ¾ÖÂÖÔ ³Öß µÖÖ¡Öß ×ú¸üÖµÖÖë ‹¾ÖÓ
´ÖÖ»Ö³ÖÖ›Íêü ´Öë ú´Öß ú¸ü−Öê úÖ ×−Ö¿“ÖµÖ ×úµÖÖ Æîü:
•ÖÖ¤æü †Öî ™üÖ−ê ÖÖ, Æü´Ö−Öê ×¤ü=ÖÖµÖÖ £ÖÖ ×¯Ö”û»Öê ÃÖÖ»Ö,
‡ÃÖ ²ÖÖ¸ü, ¯Öæ¸üÖ ‡−¦ü•ÖÖ»Ö ¤êü=Ö »Öß×•Ö‹…
130 ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, ´Öï−Öê ¤üÖê ²ÖÖ¸ü ×«üŸÖßµÖ ÁÖêSÖß êú ×ú¸üÖµÖÖë ´Öë ‹ú-‹ú ¹ý¯ÖµÖê úß ú´Öß úß ‘ÖÖêÂÖSÖÖ
úß Æîü… ‡ÃÖ ¾ÖÂÖÔ ´Öï +Öî¸ü ˆ¯Ö−Ö+Ö¸üßµÖ ´Öê»Ö ‹¾ÖÓ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö ŸÖ£ÖÖ ÃÖÖ¬ÖÖ¸üSÖ ¯ÖîÃÖë•Ö¸ü +ÖÖ×›ÍüµÖÖë êú ¯ÖÏ×ŸÖ
µÖÖ¡Öß ¯Ö“ÖÖÃÖ ¹ý¯ÖµÖê ŸÖú êú ×ú¸üÖµÖê ´Öëü †Öî¸ü ‹ú ¹ý¯ÖµÖê úß ú´Öß ú¸üü−Öê úß ‘ÖÖêÂÖSÖÖ ú¸üŸÖÖ ÆæÑü…
131 ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, »ÖÓ²Öß ¤æü¸üß úê µÖÖ×¡ÖµÖÖë úÖê †Öî¸ü †×¬Öú »ÖÖ³Ö ¤êü−Öê êú ×»Ö‹ ´Öï−Öê ÃÖ³Öß ´Öê»Ö
‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö ‹¾ÖÓ ÃÖÖ¬ÖÖ¸üSÖ ¯ÖîÃÖë•Ö¸ü +ÖÖ×›ÍüµÖÖë êú ¯Ö“ÖÖÃÖ ¹ý¯ÖµÖê ÃÖê †×¬Öú êú ×«üŸÖßµÖ ÁÖêSÖß êú ×ú¸üÖµÖê
´Öë ¯ÖÖÑ“Ö ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ úß ú´Öß ú¸ü−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü…
132 ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, Æü´Ö−Öê −ÖµÖê ×›ü•ÖÖ‡−Ö êú Ã»Öß¯Ö¸ü úÖê“Ö ŸÖîµÖÖ¸ü ×úµÖê Æïü… ¯Öã¸üÖ−Öê úÖê“ÖÖë úß †¯ÖêQÖÖ
‡−Ö´Öë ²Ö£ÖÔ úß ÃÖÓGµÖÖ 72 ÃÖê ²ÖœÍüú¸ü 81 ÆüÖê +Ö‡Ô Æîü… †²Ö ‡−Ö ˆ““Ö QÖ´ÖŸÖÖ ¾ÖÖ»Öê úÖê“ÖÖêÓ úÖ Æüß
×−Ö´ÖÖÔSÖ ×úµÖÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü ŸÖ£ÖÖ ¯Öã¸üÖ−Öê úÖê“ÖÖë úÖ ¸êü™ÒüÖ×±ú™ü´Öë™ü ú¸ü ˆ−Öúß QÖ´ÖŸÖÖ ²ÖœÍüÖ‡Ô •ÖÖ
¸üÆüß Æîü… +ÖŸÖ ¾ÖÂÖÔ ´Öï−Öê −ÖµÖê ×›ü•ÖÖ‡−Ö êú Ã»Öß¯Ö¸ü Œ»ÖÖÃÖ úÖê“Ö êú ×ú¸üÖµÖÖë ´Öë “ÖÖ¸ü ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ úß
ú´Öß úß £Öß… ‡ÃÖ ¾ÖÂÖÔ Æü´Ö−Öê −ÖµÖê ×›ü•ÖÖ‡−Ö êú Ã»Öß¯Ö¸ü úÖê“Ö êú ×ú¸üÖµÖê ´Öë ¤üÖê ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ †Öî¸ü
ú´Öß ú¸ü−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü… ‡ÃÖ ¯ÖÏúÖ¸ü ¤üÖê ¾ÖÂÖÖí ´Öë ‡−Öêú ×ú¸üÖµÖÖë ´Öë ãú»Ö 6 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ úß
ú´Öß ÆüÖê •ÖÖ‹+Ößü…
52
133 ‡ÃÖß ¯ÖÏúÖ¸ü −ÖµÖê ×›ü•ÖÖ‡−Ö êú ‹ÃÖß £ÖÐß ×™üµÖ¸ü úÖê“Ö ‹¾ÖÓ ‹ÃÖß “ÖêµÖ¸ü úÖ¸ü úß QÖ´ÖŸÖÖ
Îú´Ö¿Ö: 64 ÃÖê ²ÖœÍüú¸ü 72 ‹¾ÖÓ 67 ÃÖê ²ÖœÍüú¸ü 102 ÆüÖê +Ö‡Ô Æîü… Æü´Ö−Öê ²ÖœÍüß Æãü‡Ô QÖ´ÖŸÖÖ úÖ
»ÖÖ³Ö µÖÖ×¡ÖµÖÖë êú ÃÖÖ£Ö ²ÖÖÑ™ü−Öê êú ˆ§êü¿µÖ ÃÖê +ÖŸÖ ¾ÖÂÖÔ ‡−Öêú ×ú¸üÖµÖê ´Öë 8 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ŸÖú úß
ú´Öß úß £Öß… ‡ÃÖ ¾ÖÂÖÔ ³Öß ´Öï ‡−Ö ×ú¸üÖµÖÖë ´Öë †Öî¸ ¤üÖê ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ú´Öß ú¸ü−Öê úß ‘ÖÖêÂÖSÖÖ ú¸üŸÖÖ
ÆæÑü… +ÖŸÖ ¾ÖÂÖÔ úß ³ÖÖÓ×ŸÖ ‡ÃÖ ¾ÖÂÖÔ ³Öß ¯ÖÖ¯Öã»Ö¸ü ™Òêü−Ö ‹¾ÖÓ ¯Ößú ¯Öß×¸üµÖ›ü êú ¤üÖ¸î üÖ−Ö µÖÆü ú´Öß †Ö¬Öß
¸üÆêü+Öß… ‡ÃÖ ¯ÖÏúÖ¸ü ¤üÖê ¾ÖÂÖÖí ´Öë ‡−Öêú ×ú¸üÖµÖê ´Öë »Öß−Ö ÃÖß•Ö−Ö ´Öë 10 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ †Öî¸ü ¯Ößú ÃÖß•Ö−Ö
´Öë 5 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ úß ú´Öß ÆüÖ+ê Öß »Öê×ú−Ö ¯ÖÖ¯Öã»Ö¸ü ™Òêü−Ö êú µÖÖ¡Öß ×ú¸üÖµÖÖë ´Öë ¯Öæ¸êü ÃÖÖ»Ö µÖÆü ú´Öß 5
¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ¸üÆêü+Öß…
134 Æü´Ö−Öê ¾ÖÂÖÔ 2006-07 úÖ ²Ö•Ö™ü ¯ÖÏÃŸÖãŸÖ ú¸üŸÖê Æãü‹ ‘ÖÖêÂÖSÖÖ úß £Öß ×ú ˆ““Ö ÁÖêSÖß êú
×ú¸üÖµÖÖë úÖê ¯ÖÏ×ŸÖµÖÖê+Öß ²Ö−ÖÖµÖÖ •ÖÖ‹+ÖÖ… ´Öê»Ö ‹¾ÖÓ ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö +ÖÖ×›ÍüµÖÖë êú ×«üŸÖßµÖ ÁÖêSÖß êú ×ú¸üÖµÖê
‹¾ÖÓ ‹ÃÖß ±úÃ™Ôü Œ»ÖÖÃÖ úê ×ú¸üÖµÖê ´Öë ‹ú †Öî¸ü ¤üÃÖ +ÖãSÖÖ ŸÖ£ÖÖ ‹ÃÖß ™æü ×™üµÖ¸ü êú ×ú¸üÖµÖê ´Öë
‹ú †Öî¸ü ”û: +ÖãSÖÖ úÖ †×¬ÖúŸÖ´Ö †ÓŸÖ¸ü ¸üGÖ−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ +ÖµÖÖ £ÖÖü… ‡ÃÖß Îú´Ö ´Öë Æü´Ö−Öê
‹ÃÖß ±úÃ™Ôü êú ×ú¸üÖµÖê ´Öë 7 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ †Öî¸ü ‹ÃÖß ™æü ×™üµÖ¸ü êú ×ú¸üÖµÖê ´Öë 4 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ úß ú´Öß
ú¸ü−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü… +ÖŸÖ ¾ÖÂÖÔ úß ³ÖÖÓ×ŸÖ ‡ÃÖ ¾ÖÂÖÔ ³Öß ¯ÖÖ¯Öã»Ö¸ü ™Òêü−Ö ´Öë ¯Öæ¸êü ÃÖÖ»Ö ‹¾ÖÓ †−µÖ
+ÖÖ×›ÍüµÖÖë ´Öë ¯Ößú ¯Öß×¸üµÖ›ü êú ¤üÖ¸î üÖ−Ö µÖÆü ú´Öß †Ö¬Öß ¸üÆêü+Öß… ‹ÃÖß ×ú¸üÖµÖÖë êú µÖãÛŒŸÖú¸üSÖ úß
¯ÖÏ×ÎúµÖÖ †²Ö ¯Öæ¸üß ÆüÖê +Ö‡Ô Æîü…
´ÖÖ»Ö ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖ
135 ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, ×¯Ö”û»Öê “ÖÖ¸ü ¾ÖÂÖÖí ´Öë Æü´Ö−Öê ›üÖµÖ−Ö×´Ö , ×›ü±ú¸ëü×¿ÖµÖ»Ö †Öî¸ü ²ÖÖ•ÖÖ¸ü ˆ−´ÖãGÖ
´ÖÖ»Ö³ÖÖ›ÍüÖ −Öß×ŸÖ ²Ö−ÖÖú¸ ´ÖÖ»Ö »Ö¤üÖ−Ö ´Öë ˆ»»ÖêGÖ−ÖßµÖ ¾Öé×¨ü ¤ü•ÖÔ úß Æîü… ¯Öã¸üÖ−Öß −Öß×ŸÖ ´Öë ´ÖÑÆü+Öß
¾ÖÃŸÖã†Öë úÖ ´ÖÖ»Ö³ÖÖ›ÍüÖ †×¬Öú †Öî¸ü ÃÖÃŸÖß ¾ÖÃŸÖã†Öë úÖ ´ÖÖ»Ö³ÖÖ›ÍüÖ ú´Ö ¸üGÖÖ •ÖÖŸÖÖ £ÖÖ… »Öê×ú−Ö
†²Ö ´ÖÖ»Ö³ÖÖ›ÍüÖ ¾ÖÃŸÖã úÖ ´Öæ»µÖ ¤êüGÖú¸ü −ÖÆüà †×¯ÖŸÖã ˆÃÖêú ¯Ö×¸ü¾ÖÆü−Ö ´Öë ¸êü»Ö¾Öê úß ¯ÖÏ×ŸÖµÖÖê+Öß
ÛÃ£Ö×ŸÖ úÖ †Öú»Ö−Ö ú¸ü ‹¾ÖÓ ´ÖÖÑ+Ö úß »ÖÖê“Ö êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ŸÖµÖ ×úµÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü…
136 ‡ÃÖß −Ö‡Ô ÃÖÖê“Ö êú “Ö»ÖŸÖê ¯Ößú ÃÖß•Ö−Ö ´Öë ÃÖ¸ü“ÖÖ•ÖÔ †Öî¸ü »Öß−Ö ÃÖß•Ö−Ö ´Öë ×›üÃúÖˆÓ™ü ¤êü−Öê
úß −Öß×ŸÖ ²Ö−ÖÖ‡Ô +Ö‡Ô… ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö −Öß×ŸÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ÃÖ³Öß ¾ÖÃŸÖã†Öë êú ×»Ö‹ ‹ú ÃÖ´ÖÖ−Ö ¯Ößú ‹¾ÖÓ
−ÖÖò−Ö ¯Ößú ÃÖß•Ö−Ö ×−Ö¬ÖÖÔ×¸üŸÖ ×úµÖê +ÖµÖê Æïü »Öê×ú−Ö †»Ö+Ö-†»Ö+Ö ¾ÖÃŸÖã†Öë êú ¯Ößú ‹¾ÖÓ −ÖÖò−Ö ¯Ößú
53
ÃÖß•Ö−Ö ³Öß †»Ö+Ö-†»Ö+Ö ÆüÖŸê Öê Æïü •Ö²Ö×ú ãú”û ¾ÖÃŸÖã†Öë úÖ ™Òîü×±úú ¯Öæ¸êü ÃÖÖ»Ö ‹ú ÃÖ´ÖÖ−Ö ¸üÆüŸÖÖ
Æîü… †ŸÖ: Æü´Ö−Öê ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü ×ú 2008-09 ´Öë ‡ÃÖ −Öß×ŸÖ ´Öë ²ÖÖ•ÖÖ¸ü úß ¯Ö×¸üÛÃ£Ö×ŸÖµÖÖë êú
†−Öãºþ¯Ö ÃÖã¬ÖÖ¸ü ×úµÖê •ÖÖ‹Ó+Öê…
137 ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, Æü´Ö−Öê ×¯Ö”û»Öê “ÖÖ¸ü ¾ÖÂÖÖìÓ ´Öë ´ÖÖ»Ö ³ÖÖ›ÍüÖ ¤ü¸üÖë úÖ ²Ö›Íêü ¯Öî´ÖÖ−Öê ¯Ö¸ü µÖãÛŒŸÖú¸üSÖ
ú¸ü ˆÃÖê ÃÖ¸ü»Ö ‹¾ÖÓ Ã¯ÖÂ™ü ²Ö−ÖÖµÖÖ Æîü… ¯Öæ¾ÖÔ ´Öë Æü´Ö−Öê µÖÆü ‘ÖÖêÂÖSÖÖ úß £Öß ×ú ãú”û Æü»úß
¾ÖÃŸÖã†ÖêÓ úÖê ”ûÖ›ê Íüú¸ü −µÖæ−ÖŸÖ´Ö ‹¾ÖÓ †×¬ÖúŸÖ´Ö ´ÖÖ»Ö ³ÖÖ›ÍüÖë ´Öë ¤üÖê +Öã−Öê ÃÖê •µÖÖ¤üÖ úÖ ±úÔú −ÖÆüà
ÆüÖ+ê ÖÖ… ‡ÃÖß Îú´Ö ´Öë Æü´Ö−Öê ¯Öê™ÒüÖ»ê Ö †Öî¸ü ›üß•Ö»Ö êú ´ÖÖ»Ö ³ÖÖ›Íêü ´Öë ×¯Ö”û»Öê ¤üÖê ÃÖÖ»ÖÖë ´Öë 12
¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ÃÖê •µÖÖ¤üÖ úß ú´Öß ú¸ü ˆÃÖúß Œ»ÖÖÃÖ úÖê 240 ÃÖê 210 ×úµÖÖ Æîü… µÖãÛŒŸÖú¸üSÖ úß
‡ÃÖ ¯ÖÏ×úµÖÖ úÖê †²Ö ¯Öæ¸üÖ ú¸üŸÖê Æãü‹ Æü´Ö−Öê †×¬ÖúŸÖ´Ö Œ»ÖÖÃÖ 210 ÃÖê ‘Ö™üÖú¸ü 200 ú¸ü−Öê
úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü… ‡ÃÖÃÖê ›üß•Ö»Ö-¯Öê™ÒüÖ»ê Ö êú ´ÖÖ»Ö³ÖÖ›Íêü ´Öë »Ö+Ö³Ö+Ö 5 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ úß ú´Öß
ÆüÖ+ê Öß… ×¯Ö”û»Öê ŸÖß−Ö ¾ÖÂÖÖí ´Öë ‡−Öêú ´ÖÖ»Ö ³ÖÖ›Íêü ´Öë »Ö+Ö³Ö+Ö 17 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ úß ú´Öß Æãü‡Ô Æîü… ‡ÃÖ
¯ÖÏúÖ¸ü †²Ö ´ÖÖ»Ö ³ÖÖ›ÍüÖ ¤ü¸üÖë êú µÖãÛŒŸÖú¸üSÖ úß ¯ÖÏ×úµÖÖ ¯Öæ¸üß ÆüÖê +Ö‡Ô Æîü †Öî¸ü †²Ö ãú”û Æü»úß
¾ÖÃŸÖã†ÖêÓ úÖê ”ûÖ›ê Íüú¸ü −µÖæ−ÖŸÖ´Ö ‹¾ÖÓ †×¬ÖúŸÖ´Ö ´ÖÖ»Ö ³ÖÖ›ÍüÖë ´Öë ¤üÖê +Öã−Öê ÃÖê •µÖÖ¤üÖ úÖ ±úÔú −ÖÆüà
¸üÆüÖ Æîü…
138 °»ÖÖ‡Ô ‹ê¿Ö êú ü™Òîü×±úú ´Öë ¸êü»Ö¾Öê úß ×ÆüÃÃÖê¤üÖ¸üß ²ÖœÍüÖ−Öê êú ×»Ö‹ Æü´Ö−Öê °»ÖÖ‡Ô ‹ê¿Ö êú
´ÖÖ»Ö³ÖÖ›Íêü ´Öë 14 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ úß ú™üÖŸî Öß ú¸−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü…
139 Æü´ÖÖ¸üß ÃÖ¸üúÖ¸ü ˆ¢Ö¸ü ¯Öæ¾Öá ¸üÖ•µÖÖë êú ÃÖ¾ÖÖÕ+ÖßSÖ ×¾ÖúÖÃÖ êú ×»Ö‹ ¯ÖÏ×ŸÖ²Ö¨ü Æîü… Æü´Ö−Öê +ÖŸÖ
¾ÖÂÖÔ ˆ¢Ö¸ü ¯Öæ¾Öá ¸üÖ•µÖÖë ÃÖê ¤æüÃÖ¸êü ¸üÖ•µÖÖë úß †Öê¸ü •ÖÖ−Öê ¾ÖÖ»Öê ú‡Ô ¯ÖÏúÖ¸ü êú ™Òîü×±úú ¯Ö¸ü 6
¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ×›üÃúÖˆÓ™ü ¤êü−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ £ÖÖ… ‡ÃÖ ¾ÖÂÖÔ Æü´Ö−Öê ãú”û ¾ÖÃŸÖã†Öë úÖê ”ûÖ›ê Íüú¸ü ¤æüÃÖ¸êü
¸üÖ•µÖÖë ÃÖê ˆ¢Ö¸ü ¯Öæ¾Öá ¸üÖ•µÖÖë ´Öë •ÖÖ−Öê ¾ÖÖ»Öê ™Òîü×±úú ¯Ö¸ü ³Öß 6 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ”æû™ü ¤êü−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ
×»ÖµÖÖ Æîü…
‹´¯™üß °»ÖÖê ›üÖµÖ¸êüŒ¿Ö−Ö ±Ïêú™ü ×›üÃúÖˆÓ™ü Ãúß´Ö
140 +ÖŸÖ ¾ÖÂÖÔ Æü´Ö−Öê ‹´¯™üß °»ÖÖê ›üÖµÖ¸êüŒ¿Ö−Ö Ãúß´Ö ´Öë ¯Ößú ‹¾ÖÓ −ÖÖò−Ö ¯Ößú ¤üÖ−ê ÖÖêÓ ÃÖß•Ö−Ö ´Öë
30 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ×›üÃúÖˆÓ™ü ¤êü−Öê úß ‘ÖÖêÂÖSÖÖ úß £Öß… ‡ÃÖ ¾ÖÂÖÔ Æü´Ö−Öê ‡ÃÖ Ãúß´Ö úÖê †Öî¸ü †×¬Öú
54
†ÖúÂÖÔúü ‹¾ÖÓ ˆ¤üÖ¸ü ²Ö−ÖÖ−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü… ×−Ö•Öß ÃÖÖ‡Ø›ü+Ö ÃÖê ‹´¯™üß °»ÖÖê ›üÖµÖ¸êüŒ¿Ö−Ö ´Öë
»ÖÖê›ü ÆüÖ−ê Öê ¾ÖÖ»Öê ‡−Îúß´Öë™ü»Ö ™Òîü×±úú ¯Ö¸ü ×›üÃúÖˆÓ™ü úß ¤ü¸ü 30 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ÃÖê ²ÖœÍüÖú¸ü 40
¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ú¸ü ¤üß •ÖÖ‹+Öß… ÃÖ›Íüú ¯Ö×¸ü¾ÖÆü−Ö ´Öë ÃÖÖ´ÖÖ−µÖŸÖµÖÖ ‹´¯™üß °»ÖÖê úÖ ³ÖÖ›ÍüÖ »ÖÖê›êü›ü °»ÖÖê
êú ³ÖÖ›Íêü ÃÖê ú´Ö ÆüÖŸê ÖÖ Æîü… ‡ÃÖß ×ÃÖ¨üÖŸÓ Ö úÖê ¬µÖÖ−Ö ´Öë ¸üGÖŸÖê Æãü‹ Æü´Ö−Öê ãú”û ¾ÖÃŸÖã†Öë úÖê
”ûÖ›ê Íüú¸ü +Öã›ËüÃÖ ¿Öê›ü ÃÖê »ÖÖê›ü ÆüÖ−ê Öê ¾ÖÖ»Öê ‡−Îúß´Öë™ü»Ö ™Òîü×±úú úß ²Ö•ÖÖµÖ ¯Öæ¸êü ™Òîü×±úú ¯Ö¸ü 30
¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ×›üÃúÖˆÓ™ü ¤êü−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü ×•ÖÃÖ´Öë µÖÆü ÃÖÓ³Ö¾Ö Æîü ×ú ãú”û ¯Öã¸üÖ−Öê +ÖÏÖÆüú ³Öß
+Öã›ËüÃÖ ¿Öê›ü ÃÖê »ÖÖê›ü ÆüÖê ¸üÆêü ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö ™Òîü×±úú ¯Ö¸ü ‡ÃÖ ×›üÃúÖˆÓ™ü úÖ ±úÖµÖ¤üÖ ˆšüÖ »Öë…
141 −Ö‡Ô −Öß×ŸÖ ´Öë −ÖµÖÖ ™Òîü×±úú †ÖúÙÂÖŸÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ ´ÖÆüÖ¯ÖÏ²ÖÓ¬ÖúÖë úÖê ¾µÖÖ¯Öú †×¬ÖúÖ¸ü
×¤üµÖê +ÖµÖê Æïü… ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö −Öß×ŸÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü µÖÆü ×›üÃúÖˆÓ™ü 700 ×ú»ÖÖê´Öß™ü¸ü ÃÖê †×¬Öú ¤æü¸üß ‹¾ÖÓ
‹ú ¸êü»Ö¾Öê ÃÖê ¤æüÃÖ¸üß ¸êü»Ö¾Öê ´Öë •ÖÖ−Öê ¾ÖÖ»Öê ™Òîü×±úú ¯Ö¸ü ¤êüµÖ Æîü… †²Ö ´ÖÆüÖ¯ÖÏ²ÖÓ¬Öú 700
×ú»ÖÖê´Öß™ü¸ü ÃÖê ú´Ö ¤æü¸üß êú ™Òîü×±úú ‹¾ÖÓ •ÖÖê−Ö»Ö ¸êü»Ö¾Öê êú †Ó¤ü¸ü êú ™Òîü×±úú ¯Ö¸ü ³Öß µÖÆü
×›üÃúÖˆÓ™ü ¤êü ÃÖëú+Öê… ´ÖÆüÖ¯ÖÏ²ÖÓ¬ÖúÖë úÖê ÃÖÖ‡Ø›ü+Ö ÃÖê »ÖÖê›ü ÆüÖ−ê Öê ¾ÖÖ»Öê ‡−Îúß´Öë™ü»Ö ™Òîü×±úú ¯Ö¸ü
¯Ö“ÖÖÃÖ ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ‹¾ÖÓ +Öã›ËüÃÖ ¿Öê›ü ÃÖê »ÖÖê›ü ÆüÖê−Öê ¾ÖÖ»Öê ¯Öæ¸êü ™Òîü×±úú ¯Ö¸ü 40 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ŸÖú
×›üÃúÖˆÓ™ü ¤êü−Öê úß ¿ÖÛŒŸÖµÖÖÑ ¤üß +Ö‡Ô Æïü…
142 ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö ´Öë µÖ×¤ü ×úÃÖß ¾ÖÃŸÖã úÖ ´ÖÖ»Ö³ÖÖ›ÍüÖ +Öã›ËüÃÖ ™îü×¸ü±ú ´Öë ×−Ö¬ÖÖÔ×¸üŸÖ −ÖÆüà Æîü ŸÖÖê
†×¬ÖúŸÖ´Ö Œ»ÖÖÃÖ ¯Ö¸ü ´ÖÖ»Ö³ÖÖ›ÍüÖ ¤êüµÖ ÆüÖŸê ÖÖ Æîü… ´Ö»™üßú´ÖÖê×›ü™üß ™Òîü×±úú ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ú¸ü−Öê êú ˆ§êü¿µÖ
ÃÖê Æü´Ö−Öê ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü ×ú ‹êÃÖß ¾ÖÃŸÖãµÖë ×•Ö−ÖúÖ ´ÖÖ»Ö³ÖÖ›ÍüÖ ×−Ö¬ÖÖÔ×¸üŸÖ −ÖÆüà Æîü ˆ−ÖúÖê »ÖÖê›ü
×úµÖê •ÖÖ−Öê ¯Ö¸ü ¾Öî+Ö−Ö êú ¯ÖÏúÖ¸ü êú †−Öãºþ¯Ö ‹ú ÃÖ´ÖÖ−Ö ´ÖÖ»Ö ³ÖÖ›ÍüÖ ¤êüµÖ ÆüÖ+ê ÖÖ… ²ÖßÃÖß‹−Ö êú
×»Ö‹ ‹ú ÃÖ´ÖÖ−Ö Œ»ÖÖÃÖ 150, ²ÖÖŒÃÖ−Ö êú ×»Ö‹ Œ»ÖÖÃÖ 160, ²Öß†Ö¸ü‹−Ö êú ×»Ö‹ Œ»ÖÖÃÖ
180 ‹¾ÖÓ ™ïüú ¾Öî+Ö−Ö êú ×»Ö‹ Œ»ÖÖÃÖ 200 ÆüÖ+ê Öß… ‡ÃÖÃÖê ¸êü»Ö¾Öê úê ±Ïêú™ü ²ÖÖÃêú™ü êú
×¾Ö×¾Ö¬Ößú¸üSÖ ‹¾ÖÓ ¯ÖßÃÖ ´Öß»Ö ™Òîü×±úú úÖê †ÖúÙÂÖŸÖ ú¸ü−Öê ´Öë ´Ö¤ü¤ü ×´Ö»Öê+Öß…
´Öê¸üß-*ÖÖê-¸üÖˆÓ›ü ×ÃÖÃ™ü´Ö
143 ‹−Ö™üß¯ÖßÃÖß ÃÖ×ÆŸÖ ú‡Ô Óú¯Ö×−ÖµÖÖÑ Ã¾ÖµÖÓ ´Öê¸üß-+ÖÖê-¸üÖˆÓ›ü ×ÃÖÃ™ü´Ö úÖê †Öò¯Ö¸êü™ü ú¸ü ¸üÆüß
Æïü… ãú”û −ÖµÖê ¯ÖÖ¾Ö¸ü ¯»ÖÖÓ™ü ³Öß úÖêµÖ»Öê êú ¯Ö×¸ü¾ÖÆü−Ö êú ×»Ö‹ ‹´Ö•Öß†Ö¸ü ×ÃÖÃ™ü´Ö ×−Ö´ÖÖÔSÖ ú¸ü−Öê
úß µÖÖê•Ö−ÖÖ ²Ö−ÖÖ ¸üÆêü Æïü… ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, +ÖŸÖ ¾ÖÂÖÔ úÖ ²Ö•Ö™ü ¯Öê¿Ö ú¸üŸÖê Æãü‹ Æü´Ö−Öê µÖÆü ‘ÖÖêÂÖSÖÖ úß £Öß
55
×ú ‹êÃÖê ú´Ö ¤æü¸üß êú ™Òîü×±úú úÖê †ÖúÙÂÖŸÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ ¸êü»Ö¾Öê ‹ú ÃÖÃŸÖÖ ‹¾ÖÓ ×¾ÖÀ¾ÖÃÖ−ÖßµÖ
×¾Öú»¯Ö ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ú¸üÖµÖê+Öß… ‡ÃÖß †Ö»ÖÖêú ´Öë Æü´Ö−Öê ¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö ¤üÖê ¸êüú ²ÖÖŒÃÖ−Ö úß »ÖÖêØ›ü+Ö ú¸ü−Öê
¯Ö¸ü ‹êÃÖê ™Òîü×±úú úÖü 30 ×ú»ÖÖê´Öß™ü¸ü úß ¤æü¸üß êú ×»Ö‹ ´ÖÖ»Ö³ÖÖ›ÍüÖ »Ö+Ö³Ö+Ö 25 ¹ý¯ÖµÖê ¯ÖÏ×ŸÖ ™ü−Ö
×−Ö¬ÖÖÔ×¸üŸÖ ú¸ü−Öê úÖ ×−ÖSÖÔµÖ ×»ÖµÖÖ Æîü… ‡ÃÖß ¯ÖÏúÖ¸ü †»Ö+Ö-†»Ö+Ö ¤æü¸üß êú ‹´Ö•Öß†Ö¸ü ™Òîü×±úú êú
×»Ö‹ ×¾Ö¿ÖêÂÖ »Ö´ÖÃÖ´Ö ¤ü¸ëü ÆüÖ+ë Öß… +ÖÏÖÆüú úÖê ‡ÃÖ ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ úÖ »ÖÖ³Ö ˆšüÖ−Öê êú ×»Ö‹ Ã¾ÖµÖÓ ™Òîüú,
†Öê‹“Ö‡Ô ŸÖ£ÖÖ ¤üÖ−ê ÖÖë ”ûÖ¸ê ü ¯Ö¸ü ™üÙ´Ö−Ö»Ö úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ ú¸ü−Öß ÆüÖ+ê Öß…
ˆ¯ÖÃÖÓÆüÖ¸ü
144 ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»Ö †Ö•Ö ÃÖ±ú»ÖŸÖÖ †Öî¸ü ¯ÖÏ+Ö×ŸÖ úß †³ÖæŸÖ¯Öæ¾ÖÔ ‰Ñú“ÖÖ‡ÔµÖÖÑ ”æû ¸üÆüß Æîü… Æü´ÖÖ¸êü ‡−Ö
¯ÖÏµÖÖÃÖÖë ´Öë Æü´Öë ´ÖÖ−Ö−ÖßµÖ ¯ÖÏ¬ÖÖ−Ö´ÖÓ¡Öß •Öß úÖ ´ÖÖ+ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö, ¯ÖÏÖŸê ÃÖÖÆü−Ö ‹¾ÖÓ ¯ÖæSÖÔ ÃÖ´Ö£ÖÔ−Ö ×´Ö»ÖÖ Æîü…
ÃÖ¤ü−Ö êú ÃÖ³Öß ´ÖÖ−Ö−ÖßµÖ ÃÖ¤üÃµÖÖë ÃÖê ³Öß Æü´Öë ³Ö¸ü¯Öæ¸ü ÃÖÆüµÖÖê+Ö ¯ÖÏÖ¯ŸÖ Æãü†Ö Æîü… úÆü−ÖÖ −Ö ÆüÖ+ê ÖÖ
×ú †Ö¯Ö ÃÖ³Öß êú ¸êü»Ö ¯Ö×¸ü¾ÖÖ¸ü ´Öë †™æü™ü ×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ, Ã−ÖêÆü †Öî¸ü ÃÖ¸ü¯Ö¸üÃŸÖß êú “Ö»ÖŸÖê Æüß Æü´Ö µÖÆü
†¤Ëü³ÖãŸÖ ˆ¯Ö»ÖÛ²¬ÖµÖÖÑ ÆüÖ×ÃÖ»Ö ú¸ü ÃÖê Æïü…
´Öï −ÖŸÖ´ÖÃŸÖú ÆæÑü ÃÖ²ÖúÖ, ¿Öã×ÎúµÖÖ ³Öß ÆæÑü †¤üÖ ú¸üŸÖÖ,
´Öê¸üß úÖê×¿Ö¿Ö ´Öë ¿ÖÖ×´Ö»Ö Æïü ÃÖ³Öß, †Öî¸ü úÖ´ÖµÖÖ²Öß ´Öë…
145 ´ÖÆüÖ¤ê üµÖ, ‡−Ö ¿Ö²¤üÖë êú ÃÖÖ£Ö ´Öï 2008-09 úÖ ¸êü»Ö ²Ö•Ö™ü ÃÖ¤ü−Ö ´Öë ÃÖÓÃŸÖãŸÖ ú¸üŸÖÖ ÆæÑü…
*******
56

Budget Speech 0809 Hindi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Budget Speech 0809 Hindi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

×¤ü−ÖÖÓú 26 ±ú¸ü¾Ö¸üß, 2008 úÖê

¸êü»Ö ²Ö•Ö™ü 2008-09 êú ¯ÖÏÃŸÖãŸÖßú¸üÖ êú †¾ÖÃÖ¸ü ¯Ö¸ü

−Ö‡Ô ú£Ö−Öß, −Ö‡Ô ú¸ü−Öß, −Ö‡Ô ‹ú ÃÖÖê“Ö »ÖÖµÖê Æïü,

“ÖÖ»Öæ ¾ÖÂÖÔ ´Öë ×−ÖÂ¯ÖÖ¤ü−Ö

´ÖÖê²ÖÖ‡»Ö ±úÖê−Ö ¯Ö¸ü ¸êü»Ö ×™üú™ü úß ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ

†Öò−Ö »ÖÖ‡−Ö úÖê“Ö ‡Ó›üßêú¿Ö−Ö ×›üÃ¯»Öê ²ÖÖê›Ôü

†Öò−Ö»ÖÖ‡−Ö ™Òêü−Ö †Ö*Ö´Ö−Ö-¯ÖÏÃ£ÖÖ−Ö ÃÖæ“Ö−ÖÖ ¯Ö¼ü

†Öò−Ö»ÖÖ‡−Ö †Ö¸üCÖÖ ˆ¯Ö»Ö²¬ÖŸÖÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ÃÖæ“Ö−ÖÖ ¯Ö¼ü

µÖÖ¡Öß *ÖÖ×›ÍüµÖÖë ´Öë ×›üÃ“ÖÖ•ÖÔ ±Ïúß *ÖÏß−Ö ™üÖµÖ»Ö™ü úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

´ÖÖ›ü¶æ»Ö¸ü ™üÖµÖ»Ö™ü úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

µÖÖ¡Öß *ÖÖ×›ÍüµÖÖë ´Öë †Öò−Ö²ÖÖê›Ôü ÃÖ±úÖ‡Ô úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ úß ‰Ñú“ÖÖ‡Ô ²ÖœÍüÖ−Öê úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ ¿Öê»™ü¸ü úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ úß »ÖÓ²ÖÖ‡Ô ²ÖœÍüÖ−ÖÖ

´Ö»™üß »Öê¾Öê»Ö ¯ÖÖÚú*Ö úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

×»Ö°™ü †Öî¸ü ‹Ãêú»Öê™ü¸ü úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

ºþ™ü¾ÖÖ¸ü ‹“Ö›üß‹−Ö ×¾ÖúÖÃÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ

†Ö¬Öã×−Öú ‹¾ÖÓ †Ö™üÖ´ê Öê×™üú ×ÃÖ*Ö−ÖØ»Ö*Ö ×ÃÖÃ™ü´Ö

¯ÖÖê™Ôü ™Òîü×±úú -×´Ö¿Ö−Ö 300 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö

Ã™üß»Öü ˆªÖê*Ö-×´Ö¿Ö−Ö 200 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö

ÃÖß´Öë™ü ˆªÖê*Ö -×´Ö¿Ö−Ö 200 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö

›êü›üßêú™êü›ü ±Ïêú™ü úÖò×¸ü›üÖ¸ê ü

¸üÖØê »Ö*Ö Ã™üÖò ú úÖ †Ö¬Öã×−Öúßú¸üÖ

−ÖµÖê ×›ü•ÖÖ‡−Ö êú ÆüÖ‡Ô îú¯Öê×ÃÖ™üß ¾Öî*Ö−Ö

−Ö‡Ô ¾Öî*Ö−Ö »ÖßØ•Ö*Ö ¯ÖÖ×»ÖÃÖß

−Ö‡Ô ¾Öî*Ö−Ö ×−Ö¾Öê¿Ö µÖÖê•Ö−ÖÖ

²Ö»ú ‹¾ÖÓ −ÖÖò−Ö ²Ö»ú *Öã›ËüÃÖ ™üÙ´Ö−Ö»Ö ×−Ö´ÖÖÔÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ

›üÖ¸ê ü ™æü ›üÖ¸ê ü ™üÖ™ê ü»Ö »ÖÖò×•ÖÛÃ™üŒÃÖ ÃÖê¾ÖÖ

‡−ÖÖê¾Öê¿Ö−Ö ¯ÖÏ´ÖÖê¿Ö−Ö *ÖÏ¯ã Ö

Ã™Òîü™ü×•Öú ×²Ö•Ö−ÖêÃÖ µÖã×−Ö™ü úÖ *Öšü−Ö

ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ×−Ö•Öß ³ÖÖ*Öß¤üÖ¸üß

™üŒú¸ü ¸üÖ¬ê Öß ˆ¯Öú¸üÖ

¸üÖØê »Ö*Ö Ã™üÖò ú úß †Öò−Ö »ÖÖ‡−Ö ×−Ö*Ö¸üÖ−Öß

†»™ÒüÖ ÃÖÖê×−Öú °»ÖÖ ×›ü™êüÛŒ™ü*Ó Ö ´Ö¿Öß−Ö

†Ö*Ö ÃÖê ÃÖã¸üCÖÖ

†Ö¸üµÖæ²Öß ŸÖ£ÖÖ †Ö¸ü†Öê²Öß ×−Ö´ÖÖÔÖ

†−Ö´Öî−›ü »Öê¾Öê»Ö ÎúÖØÃÖ*Ö ¯Ö¸ü ÃÖÓ¸üCÖÖ

¾Ö×¸üÂšü ´Ö×Æü»ÖÖ −ÖÖ*Ö×¸üúÖë úÖê µÖÖ¡Öß ×ú¸üÖµÖê ´Öë 50 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ×¸üµÖÖµÖŸÖ

†¿ÖÖêú “ÖÎú ×¾Ö•ÖêŸÖÖ†Öë úÖê ×¸üµÖÖµÖŸÖ

´Ö¤ü¸ü-“ÖÖ‡»›ü Æêü»£Ö ‹ŒÃÖ¯ÖÏÃê Ö

†−µÖ ×¯Ö”û›Íüß •ÖÖ×ŸÖ êú †³µÖÙ£ÖµÖÖë úß ×−ÖµÖãÛŒŸÖµÖÖÑ

†»¯ÖÃÖÓ=µÖú ú»µÖÖÖ êú ×»Ö‹ ÃÖê»Ö

Ã™üÖ±ú ²Öê×−Ö×±ú™ü ±Óú›ü

=Öê»Öæú¤ü êú CÖê¡Ö ´Öë ¸êü»Ö¾Öê úß ´ÖÆüŸ¾Ö¯ÖæÖÔ ˆ¯Ö»ÖÛ²¬ÖµÖÖÑ

¬Ö¸üÖÆê ü¸ü ÃÖÓ¸üCÖÖ

†ÓŸÖ¸üÖÂÔ ™ÒüßµÖ ÃÖÆüµÖÖê*Ö

−Ö²Öß −Ö*Ö¸ü ´Öë îúÛ¯™ü¾Ö £Ö´ÖÔ»Ö ¯ÖÖ¾Ö¸ü ¯»ÖÖÓ™ü úß Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ

êú¸ü»Ö ´Öë ‹ú −Ö‡Ô ¸êü»Ö úÖê“Ö ±îúŒ™Òüß úß Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ

*Ö¸ü=ÖÖ ´Öë ¾Öî*Ö−Ö ¯Öã−ÖÙ−Ö´ÖÖÔÖ úÖµÖÔ¿ÖÖ»ÖÖ

•Ö´ÖÖ»Ö¯Öã¸ü úÖ¸ü=ÖÖ−Öê úÖ ×¾ÖúÖÃÖ ‹¾ÖÓ †Ö¬Öã×−Öúßú¸üÖ

³Öæ×´Ö †×¬Ö*ÖÏÆüÖ †×¬Ö×−ÖµÖ´Ö †¬µÖÖ¤êü¿Ö

ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú CÖê¡Ö êú ˆ¯ÖÎú´Ö

105 *Ö¸üß²Ö ¸ü£Ö

106 −Ö‡Ô *ÖÖ×›ÍüµÖÖÓ

*ÖÖ×›ÍüµÖÖë úÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü

±êú¸üÖë ´Öë ¾Öé×¨ü

¾ÖÖÙÂÖú µÖÖê•Ö−ÖÖ 2008-09

´Öã²Ó Ö‡Ô ¿ÖÆü¸üß ¯Ö×¸ü¾ÖÆü−Ö ¯Ö×¸üµÖÖê•Ö−ÖÖ ±êú•Ö ¾Ö−Ö ‹¾ÖÓ ™æü

úÖê»ÖúÖŸÖÖ †Öî¸ü “Öê®Ö‡Ô ˆ¯Ö−Ö*Ö¸üßµÖ ÃÖê¾ÖÖµÖë

2008-09 êú ×»Ö‹ ²Ö•Ö™ü †−Öã´ÖÖ−Ö

You might also like

×¤ü−ÖÖÓú 26 ±ú¸ü¾Ö¸üß, 2008 úÖê

¸êü»Ö ²Ö•Ö™ü 2008-09 êú ¯ÖÏÃŸÖãŸÖßú¸üÖ êú †¾ÖÃÖ¸ü ¯Ö¸ü

−Ö‡Ô ú£Ö−Öß, −Ö‡Ô ú¸ü−Öß, −Ö‡Ô ‹ú ÃÖÖê“Ö »ÖÖµÖê Æïü,

´ÖÖê²ÖÖ‡»Ö ±úÖê−Ö ¯Ö¸ü ¸êü»Ö ×™üú™ü úß ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ

†Öò−Ö »ÖÖ‡−Ö úÖê“Ö ‡Ó›üßêú¿Ö−Ö ×›üÃ¯»Öê ²ÖÖê›Ôü

†Öò−Ö»ÖÖ‡−Ö †Ö¸üCÖÖ ˆ¯Ö»Ö²¬ÖŸÖÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ÃÖæ“Ö−ÖÖ ¯Ö¼ü

µÖÖ¡Öß ÖÖ×›ÍüµÖÖë ´Öë ×›üÃ“ÖÖ•ÖÔ ±Ïúß ÖÏß−Ö ™üÖµÖ»Ö™ü úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

´ÖÖ›ü¶æ»Ö¸ü ™üÖµÖ»Ö™ü úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

µÖÖ¡Öß *ÖÖ×›ÍüµÖÖë ´Öë †Öò−Ö²ÖÖê›Ôü ÃÖ±úÖ‡Ô úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ úß ‰Ñú“ÖÖ‡Ô ²ÖœÍüÖ−Öê úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ ¿Öê»™ü¸ü úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

¯»Öê™ü±úÖ´ÖÔ úß »ÖÓ²ÖÖ‡Ô ²ÖœÍüÖ−ÖÖ

´Ö»™üß »Öê¾Öê»Ö ¯ÖÖÚú*Ö úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

×»Ö°™ü †Öî¸ü ‹Ãêú»Öê™ü¸ü úß ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

ºþ™ü¾ÖÖ¸ü ‹“Ö›üß‹−Ö ×¾ÖúÖÃÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ

†Ö¬Öã×−Öú ‹¾ÖÓ †Ö™üÖ´ê Öê×™üú ×ÃÖÖ−ÖØ»ÖÖ ×ÃÖÃ™ü´Ö

¯ÖÖê™Ôü ™Òîü×±úú -×´Ö¿Ö−Ö 300 ×´Ö×»ÖµÖ−Ö ™ü−Ö

›êü›üßêú™êü›ü ±Ïêú™ü úÖò×¸ü›üÖ¸ê ü

¸üÖØê »Ö*Ö Ã™üÖò ú úÖ †Ö¬Öã×−Öúßú¸üÖ

−ÖµÖê ×›ü•ÖÖ‡−Ö êú ÆüÖ‡Ô îú¯Öê×ÃÖ™üß ¾Öî*Ö−Ö

−Ö‡Ô ¾ÖîÖ−Ö »ÖßØ•ÖÖ ¯ÖÖ×»ÖÃÖß

²Ö»ú ‹¾ÖÓ −ÖÖò−Ö ²Ö»ú *Öã›ËüÃÖ ™üÙ´Ö−Ö»Ö ×−Ö´ÖÖÔÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ

Ã™Òîü™ü×•Öú ×²Ö•Ö−ÖêÃÖ µÖã×−Ö™ü úÖ *Öšü−Ö

ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ×−Ö•Öß ³ÖÖ*Öß¤üÖ¸üß

™üŒú¸ü ¸üÖ¬ê Öß ˆ¯Öú¸üÖ

¸üÖØê »ÖÖ Ã™üÖò ú úß †Öò−Ö »ÖÖ‡−Ö ×−ÖÖ¸üÖ−Öß

†»™ÒüÖ ÃÖÖê×−Öú °»ÖÖ ×›ü™êüÛŒ™ü*Ó Ö ´Ö¿Öß−Ö

†Ö¸üµÖæ²Öß ŸÖ£ÖÖ †Ö¸ü†Öê²Öß ×−Ö´ÖÖÔÖ

†−Ö´Öî−›ü »Öê¾Öê»Ö ÎúÖØÃÖ*Ö ¯Ö¸ü ÃÖÓ¸üCÖÖ

¾Ö×¸üÂšü ´Ö×Æü»ÖÖ −ÖÖ*Ö×¸üúÖë úÖê µÖÖ¡Öß ×ú¸üÖµÖê ´Öë 50 ¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ×¸üµÖÖµÖŸÖ

†¿ÖÖêú “ÖÎú ×¾Ö•ÖêŸÖÖ†Öë úÖê ×¸üµÖÖµÖŸÖ

†−µÖ ×¯Ö”û›Íüß •ÖÖ×ŸÖ êú †³µÖÙ£ÖµÖÖë úß ×−ÖµÖãÛŒŸÖµÖÖÑ

†»¯ÖÃÖÓ=µÖú ú»µÖÖÖ êú ×»Ö‹ ÃÖê»Ö

=Öê»Öæú¤ü êú CÖê¡Ö ´Öë ¸êü»Ö¾Öê úß ´ÖÆüŸ¾Ö¯ÖæÖÔ ˆ¯Ö»ÖÛ²¬ÖµÖÖÑ

¬Ö¸üÖÆê ü¸ü ÃÖÓ¸üCÖÖ

−Ö²Öß −Ö*Ö¸ü ´Öë îúÛ¯™ü¾Ö £Ö´ÖÔ»Ö ¯ÖÖ¾Ö¸ü ¯»ÖÖÓ™ü úß Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ

êú¸ü»Ö ´Öë ‹ú −Ö‡Ô ¸êü»Ö úÖê“Ö ±îúŒ™Òüß úß Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ

Ö¸ü=ÖÖ ´Öë ¾ÖîÖ−Ö ¯Öã−ÖÙ−Ö´ÖÖÔÖ úÖµÖÔ¿ÖÖ»ÖÖ

•Ö´ÖÖ»Ö¯Öã¸ü úÖ¸ü=ÖÖ−Öê úÖ ×¾ÖúÖÃÖ ‹¾ÖÓ †Ö¬Öã×−Öúßú¸üÖ

³Öæ×´Ö †×¬Ö*ÖÏÆüÖ †×¬Ö×−ÖµÖ´Ö †¬µÖÖ¤êü¿Ö

ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú CÖê¡Ö êú ˆ¯ÖÎú´Ö

*ÖÖ×›ÍüµÖÖë úÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü

¾ÖÖÙÂÖú µÖÖê•Ö−ÖÖ 2008-09

úÖê»ÖúÖŸÖÖ †Öî¸ü “Öê®Ö‡Ô ˆ¯Ö−Ö*Ö¸üßµÖ ÃÖê¾ÖÖµÖë

2008-09 êú ×»Ö‹ ²Ö•Ö™ü †−Öã´ÖÖ−Ö