BETON KARIŞIM HESABI

(TS 802)
 Beton karışım hesabı

Önceden belirlenen özellik ve dayanımda beton

üretebilmek için; istenilen kıvam ve işlenebilme
özelliğine sahip; yeterli dayanım ve dayanıklılıkta
olan, kaliteden ödün vermeden, en ekonomik betonu
elde edebilmek için; karışıma girecek su, çimento,
agrega, hava ve gerektiğinde katkı maddesi miktarını
belirlemek amacıyla yapılan hesaplara Beton
Karışım Hesapları denir.

Beton karışım hesapları ile ilgili özellikler standartlarla

belirlenmiştir. Türkiye de TS 802 standardında bu
bilgiler mevcuttur.
 Beton basınç dayanımı

Dayanım, malzemenin taşıyabildiği en büyük gerilme

değeridir.

Beton Basınç Dayanımı; 28 gün süreyle küre tabi

tutulmuş, çapı 150 mm ve yüksekliği 300 mm olan
standart beton silindir numunenin veya bir kenarı 150
mm olan beton küp numunenin, tek eksenli basınç
yükü altında taşıyabildiği en büyük gerilme değeridir.
 Beton basınç dayanımı

Beton karakteristik dayanımı; Beton karakteristik

dayanımı, beton sınıfını tanımlamak için kullanılan,
istatistiksel verilere dayanılarak belirlenen ve bu
değerden daha küçük dayanım değeri elde edilmesi
olasılığı, belirli bir oran olan (genelde %5) dayanım
değeridir.

Beton Hedef Basınç Dayanımı; Karakteristik basınç

Dayanım değerleri artırılmış verilerdir.
 Genel kurallar
Beton karışım hesabı yapılırken,

• Betonun döküleceği elemanın boyutları,

• Elemanın maruz kalacağı zararlı kimyasal etkiler,

• Donma-çözülme, aşırı sıcaklık gibi fiziksel dış etkiler,

• Dayanım ve dayanıklılık ve

• İşlenebilme gibi özellikleri göz önünde bulundurulur.

 Genel kurallar

Agreganın tane büyüklüğü dağılımı, su/çimento (s/ç)

oranı, su, çimento, hava ve katkı maddesi miktarları TS
802 de verilen Çizelgelerden yararlanarak
hesaplamalarla bulunur.
ÖZELLİKLER
 Agrega en büyük tane
büyüklüğünün seçilmesi
Beton imalatında kullanılacak agreganın en büyük tane
büyüklüğü;

• Yapı elemanının şekil,

• En dar kesitinin boyutu,
• Beton örtü tabakası (pas payı) kalınlığı ve
• Betonun dökümünde kullanılacak yönteme bağlıdır.
 Agrega en büyük tane
büyüklüğünün seçilmesi
Agrega en büyük tane büyüklüğü;

• En dar kesite ait kalıp genişliğinin 1/5’ini,

• Döşeme derinliğinin 1/3’ünü,
• En küçük donatı aralığının 3/4’ünü
• Pompa borusu iç çapının 1/3’ünü aşmayacak tarzda
seçilmelidir.
 Agrega en büyük tane
büyüklüğünün seçilmesi
Bazı eleman boyutları için kullanılabilecek en büyük
tane büyüklükleri, donatı aralığına ait yukarıdaki husus
da dikkate alınmak şartıyla Tabloda verilmiştir.
 Tane büyüklüğü dağılımı
(granülometri) seçimi
En büyük tane büyüklüğü farklı agregalar için
gösterilen tane dağılımları;
• 3 numaralı bölgeye düşecek tane dağılımları, uygun
bölge olduğu için, tercih edilmelidir.
• Bunun mümkün olmaması halinde 4 numaralı
bölgeye düşen tane dağılımları kullanılmalıdır.
• Zorunlu durumlarda 2 numaralı bölgeye düşen kesikli
tane dağılımları da kullanılabilir.
• 5 numaralı bölgeye düşen tane dağılımları
kullanılmamalıdır.
Tane büyüklüğü dağılımı
(granülometri) seçimi
Tane büyüklüğü dağılımı
(granülometri) seçimi
 Agreganın tane sınıflarına
ayrılması
Betonun agrega en büyük tane büyüklüğüne göre
sınıflandırılmasında, betonda kullanılan agrega en
büyük tane sınıfının üst anma büyüklüğü (D en büyük)
esas alınır.

Beton karışım tasarımı yapılırken en büyük agrega

tane büyüklüğünün seçimi tüm beton içindeki agregayı
temsil edecek kadar olmalıdır.
 Agreganın tane sınıflarına
ayrılması

Beton imalatında kullanılacak olan agrega tüvenan

olarak değilse, beton yapımı sırasında agreganın
karıştırıcıya, genellikle 3 tane, 4 tane veya 5 tane
sınıfına ayrılmış olarak koyulacağı karışım
hesaplarında göz önünde bulundurulmalıdır. Bu
hususta Çizelge 4’ten yararlanılmalıdır.
Agreganın tane sınıflarına
ayrılması
Agreganın tane sınıflarına
ayrılması
 Su/çimento oranının seçilmesi

Su/çimento (s/ç) oranı, betonun (katkılı veya katkısız)

dayanım sınıfı ve maruz kalacağı dış etkilerin şiddeti ile
ilişkilidir.

TS EN 206-1’de yer alan farklı iklim şartlarına ve çevre

etkilerine maruz kalan betonlarla ilgili kısımda betonun
içinde bulunacağı çevre etki sınıfı belirlenmeli ve bu
sınıfa uygun en az çimento dozajı, en düşük
karakteristik basınç dayanımı ve en büyük s/ç oranı
gibi parametreler belirlenmelidir.
 s/ç oranının seçilmesi

Karışım tasarımında kullanılacak hedef basınç

dayanımları, beton sınıflarına bağlı olarak Çizelge 5’te
ve s/ç oranları ise Çizelge 6’da verilmiştir.
 s/ç oranının seçilmesi

Betonun döküleceği ortamın iklim ve çevre şartları

öncelikle belirlenmeli ve beton, dayanım sınıfından
önce durabilite yönünden değerlendirilmeye alınmalıdır.

Betonun dayanım sınıfı ikinci sırada düşünülmeli ve

gerektiğinde daha yüksek beton sınıfının gerekleri
sağlanmalıdır.
s/ç oranının seçilmesi
s/ç oranının seçilmesi
s/ç oranının seçilmesi
 Kıvamın seçilmesi
Betonun su içeriğine ve kullanılan kimyasal katkılara
bağlı olarak belirlenen kıvam sınıfları TS EN 206-1
standardına uygun olmalıdır.

Genellikle taze beton için çökme değerleri projede

betonun döküleceği inşaat tekniğine ve yapı tipine göre
önceden belirlenmektedir. Ancak, betonun yerleştirilme
şartlarına göre kıvam gerektiğinde artırılabilir veya
azaltılabilir.
 Kıvamın seçilmesi
Beton teknolojisindeki ilerlemeler, betonda kimyasal
katkı kullanımının oldukça yaygınlaşmış olması,
betonun pompalar vasıtasıyla dökülmesi ve
yerleştirilmesi nedeniyle aynı s/ç oranı veya daha
düşük s/ç oranları ile ayrışmayan, kohezif ve aşırı
terleme yapmayan beton imal etmek yoluyla çökme
değerleri istenilen düzeylere getirilebilir.

Kıvamın herhangi bir şekilde belirtilmediği işlerde,

uygun çökme değerleri Çizelge 7’den alınabilir.
Kıvamın seçilmesi
 Su miktarının (s) seçilmesi
İstenilen kıvamın sağlanması amacıyla gerektiğinde su
ilâve edilmeli veya azaltılmalıdır. Gerekli durumlarda da
kimyasal katkılardan faydalanılmalıdır.

Beton yapımı için gerekli karma suyu miktarı (s),

doygun agreganın yüzeysel nem suyu ve ilave olarak
verilecek suyun toplamıdır.
 Su miktarının (s) seçilmesi
Betonun karışım suyu miktarı, kıvama, agrega en
büyük tane büyüklüğüne ve betonun kimyasal katkılı ve
hava sürüklenmiş olup olmadığına göre değişir.

Betonda kimyasal katkı kullanılması ve kullanılan

kimyasal katkının tipi, betonda karışım suyu miktarını
önemli ölçüde etkiler.
 Su miktarının (s) seçilmesi
Şekil 9-12’de hava sürükleyici katkı haricinde herhangi
bir kimyasal katkı kullanılmadan yapılan betonların
kıvama, agrega en büyük tane büyüklüğüne ve agrega
tipine bağlı olarak yaklaşık karışım suyu miktarları
verilmektedir.

Kimyasal katkı ile beton yapıldığında, kimyasal katkının

cinsine bağlı olarak, grafiklerden bulunan karışım suyu
miktarlarından belirli oranda su azaltma ile katkılı beton
karışım suyu miktarına geçilebilir.
Su miktarının (s) seçilmesi
Su miktarının (s) seçilmesi
 Hava miktarının seçilmesi
Betonun toplam hava içeriği iklim şartlarına ve agrega en
büyük tane büyüklüğüne göre seçilmelidir.
Karışım Hesabı
 Beton karışım hesabı

1 m3 sıkıştırılmış betonda bulunacak karışım

elemanlarının miktarı aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır.

1 m3 = ç𝑖𝑚𝑒𝑛𝑡𝑜 + 𝑠𝑢 + 𝑎𝑔𝑟𝑒𝑔𝑎 + ℎ𝑎𝑣𝑎

1 m3 = 1000 dm3
 Beton karışım hesabı

Betonda kimyasal katkı kullanıldığı durumlarda,

katkının en az yarısının su olduğu kabulü dikkate
alınmalıdır. Bu nedenle katkı miktarının yarısı kadar bir
su miktarının toplam karışım suyundan çıkarılması
gerekmektedir.

Beton karışım oranlarının tayini hacim esasına göre

yapılmalıdır.
Beton karışım hesabı
 Çimento miktarının (Ç)
bulunması
Karışıma girecek çimento miktarı, aşağıdaki bağıntı ile
belirlenir.
 Agrega miktarının bulunması

Karışımda çimento, su, kimyasal ve mineral katkılar ve

havadan arta kalan hacim agrega ile doldurulacaktır.

Va agrega hacmi olmak üzere bağıntı,

 Beton karışım tasarımında göz önünde
bulundurulması gerekli bazı faktörler

Betonda aranan bazı özelliklerin, beton bileşenleri ile

olan ilişkileri, karışım hesabında göz önünde
bulundurulmak üzere aşağıda belirtilmiştir.
 İşlenebilme özelliği
İşlenebilme, betonun ayrışmadan yerleştirilip
sıkıştırılarak istenilen görünüşe sahip olabilmesidir.

Bu özellik; tane dağılımı, tane şekli, çimento miktarı,

hava, katkı maddesi ve kıvamı uygun seçilmiş
karışımlarda istenildiği gibi ortaya çıkar.
 Kıvam
Kıvam, karışım suyu nedeniyle taze betonun kazandığı
akıcılığın ölçüsüdür.

Tane dağılımı iyi seçilmiş taze betona belirli bir kıvam

kazandıracak su miktarı, bu dağılımın oranları
değişmemesine rağmen, agreganın yapısına bağlı
olarak değişebilir. Çok köşeli ve gevşek yapılı
agregaların su ihtiyacı daha fazladır. En büyük tane
büyüklüğü arttıkça su ihtiyacı azalır. Karışıma hava
katılması ve bazı katkılar da su ihtiyacını azaltır.
 Dayanım
Dayanım, betonun tek eksenli basınç yükü altında
taşıyabildiği en büyük gerilme değeridir.

• Genellikle karışıma giren su miktarı azaldıkça dayanım

artar.
• Ancak seçilen bir su/çimento oranı için her zaman aynı
dayanımların elde edilmesi beklenemez, çünkü
su/çimento oranının değişmemesine rağmen; En büyük
tane büyüklüğü, tane dağılımı, agreganın yüzey
yapısının, biçiminin, dayanımının veya çimentonun tipinin
veya üretici fabrikanın veya hava miktarının değişmesi,
katkı kullanılması veya kullanılmaması betonun
dayanımını etkiler.
 Dayanıklılık (Durabilite)
Dayanıklılık, malzemenin taşıyabildiği en büyük
gerilme değerini zaman içerisinde korumasıdır.

Beton donma ve çözülmeye, ıslanma ve kurumaya,

ısınma ve soğumaya, zararlı kimyasal etkilere dayanıklı
olmalıdır. Betonun bu etkilere dayanıklılığını sağlamak
için bazı hallerde özel çimento kullanmak yeterli olabilir.
s/ç oranının küçük tutulması, zararlı etkili kimyasal
maddelerin girmesini zorlaştıracak az geçirimli bir yapı
oluşturacağı için yararlıdır. Donma ve çözülmeye
maruz kalacak betonlarda hava sürükleyici katkıların
kullanılması uygun sonuç sağlamaktadır.
Örnek Karışım Hesabı
 Beton karışım hesabı - Örnek

• Ilıman iklim kuşağındaki bir bölgede inşaa edilecek

(bir konutun kolonları için kullanılacak beton sınıfı
C25/30 olacaktır.
• Yapı elemanının en dar kesiti 30 cm,
• İki donatı arasındaki mesafe 5 cm
• Pas payının 7 cm
• Döşeme derinliği 15 cm
• Agrega granülometrisi olarak B eğrisi kullanılacaktır.

TS 802’ye göre karışım hesabını yapınız?

 Kullanılacak Malzemeler:

I. Mıcır II. Mıcır Kum

Malzeme
(4-12) (12-32) (0-4)

Agrega DKY Yoğunluk (gr/cm3) 2,75 2,75 2,65

Çimento (PÇ 42,5) Yoğunluk (gr/cm3) 3,15

 Agrega en büyük tane büyüklüğü

1- Kullanılacak agreganın en büyük tane büyüklüğü,

Çizelge 1’in 2. satırının 1. sütunundan anma büyüklüğü
32 mm olarak tespit edilir.

• En dar kesiti 300 mm / 5 = 60 mm,

• Donatı arasındaki mesafe 50 mm x (3/4) = 37,5 mm
• Döşeme derinliği 150 mm / 3 = 50 mm

Bu değerlerden küçük olması istenir. Dolayısıyla

D max : 32 mm seçilir.
 Tane sınıflarına ayırma
2- Yapılacak betonun sınıfı C25/30 olduğu için agregayı
Çizelge 4’e uygun olarak en az 3 tane sınıfına ayırmak
gereklidir.

Agrega tane şekli her tane sınıfı için yaklaşık aynı

olduğu daha önce belirlenmiş olduğu için 0/4, 4/16,
16/32 olarak üç tane sınıfına ayırmak yeterlidir.
 Su/çimento oranı
3- Çizelge 5’te C25/30 sınıfı betonun laboratuvarda
hedef dayanımının silindir için ortalama 31 MPa ve küp
için ortalama 36 MPa olduğu görülmektedir.

Şekil 8’den silindir hedef dayanımı olan 31 MPa

dayanım için hava sürüklenmemiş betonun s/ç oranının
yaklaşık 0,53 olduğu tespit edilmektedir.
 Kıvamın (Çökme) değeri

4- Çizelge 7’den yapı elemanları için slump değerlerine

göre 50-100 mm arasından 80 mm’lik çökme değeri
seçilmiştir.
 Karışım suyu miktarı

5- Karışım suyu miktarı agreganın kırmataş ve hava

sürüklenmemiş olması nedeniyle Şekil 11’den karışım
suyu miktarı çökme değeri 8 cm ve Dmax:32 mm için;
204 kg/m3 olarak belirlenmiştir.
 Hava miktarı

6- Hava miktarı, Şekil 13’ten ılıman bölge ve Dmax 32

mm için yaklaşık % 2,7 olarak belirlenmiştir.
 Çimento miktarı

𝑠𝑢 204
Ç𝑖𝑚𝑒𝑛𝑡𝑜 = = = 384,9 𝑘𝑔
𝑠𝑢/ç𝑖𝑚𝑒𝑛𝑡𝑜 0,53

384,9
Ç𝑖𝑚𝑒𝑛𝑡𝑜 ℎ𝑎𝑐𝑚𝑖 = = 122,2 𝑑𝑚3
3,15
 Agrega miktarı
Agrega Hacmi = 1000 - (Çimento + su + hava)
= 1000 - (122,2 + 204 + 27)
= 646,8 dm3

B eğrisine göre Dmax 32 mm için (Hacimce)

Kum = % 49 = 646,8 x 0,49 = 316,9 dm3
I nolu mıcır = % 30 = 194,1 dm3
II nolu mıcır= % 21 = 135,8 dm3
olarak hesaplanır.
 Agrega miktarı
Agrega Ağırlıkları;

Kum = 2,65 x 316,9 = 839,8 kg

I Nolu Mıcır = 2,75 x 194,1 = 533,8 kg
II Nolu Mıcır = 2,75 x 135,8 = 373,5 kg

Toplam = 1747,1 kg
 Beton karışım reçetesi
HACİM (dm3) AĞIRLIK (kg) NUMUNE (kg)

Çimento 122,2 384,9 ?

Su 204 204 ?

Hava 27 - ?

Kum 316,9 839,8 ?

I. Mıcır 194,1 533,8 ?

II. Mıcır 135,8 373,5 ?

Toplam 1000 2336

 Muhtemel Düzeltmeler

• Katkı Maddesi ilavesi

• Agrega su muhtevası
• Agrega gronülümetrisi
• Agrega tipi
• İklim şartlarına bağlı çimento tipi
• İklim şartlarına bağlı beton sınıfı
 KONTROLLER
Son aşamada bulunan teorik değerlerle örnek betonlar
dökülüp aşağıdaki kontroller yapılır :

• Taze betonun işlenebilme özelliği araştırılır. Taze betonda

birim ağırlığı tayini ve slump testleri yapılıp, gerekli su miktarı
ve hava boşluğu yüzdesi kontrol edilir. Gerekli düzeltmeler bu
aşamada yapılabilir.

• Sertleşmiş betonun 7. ve 28. günlerdeki dayanımları araştırılır.

Bulunan sonuçlara göre, gereğinde karışım yeniden ayarlanır.
 KONTROLLER

• Hesaplanan beton karışım oranları deneme

harmanları oluşturularak kontrol edilmelidir. Üretilen
taze betonun çökme, birim ağırlık, verim, hava içeriği
değerleri ölçülmelidir.

• Taze beton işlenebilirlik, segregasyon ve

perdahlanabilirlik açılarından dikkatlice gözlenerek
değerlendirilmelidir. Karışım oranları üzerinde uygun
düzeltmeler yapılmalıdır.