You are on page 1of 8

u Cinari qarTuli ierusalimi

yofili qarTuli monastrebi


wminda miwaze

nawili II ierusalimi. Zveli qalaqi

ierusalimsa da mis SemogarenSi, garda Cvens wina werilebSi aRwerili eklesia-


monastrebisa, qarTvelTa araerTi sxva kerac arsebobda. maTi nawili dResac
gvxvdeba Zvel qalaqSi Tu mis farglebs miRma. qarTuli kvali iqac TiTqmis
srulad waSlilia. Tumca adgilobrivi zepiri gadmocemebi Tu materialur
ZeglTa fragmentebi mainc jiutad mowmoben Soreuli saqarTvelos Svilebis
mravalsaukunovani moRvaweobis faqts am miwaze.

wmin­da eka­te­ri­nes de­da­Ta mo­nas­te­ wlis er­Ti sa­bu­TiT is de­da­Ta mo­nas­t­rad


ri ker­Zo sax­lis ezo­Sia Zve­li qa­la­qis ix­se­ni­e­ba. amis Se­sa­xeb aR­niS­navs 1558-61
qris­ti­a­nul uban­Si, fran­cis­kis qu­Ci­ wleb­Si ru­si ba­si­li pos­ni­a­ko­vic. mar­Ta­
dan el-xa­d a­d i­n ad wo­d e­bul mar­c xe­n a lia, es mo­nas­te­ri, sxve­bis msgav­sad, XVII
Se­sax­vev­Si, ra­su­lis (mo­ci­qul­Ta) qu­Ca­ sa­u­ku­nis dam­degs ieru­sa­li­mis ber­Z­nu­li
ze. we­ri­lo­biT wya­ro­eb­Si es mo­nas­te­ri sa­p at­r i­a r­q os xel­S i ga­d a­v i­d a, mag­r am
pir­ve­lad 1450 wels ix­se­ni­e­ba; Tum­ca, na­xe­va­ri sa­u­ku­nis Sem­deg ti­mo­Tes iq qar­
sxva­das­x­va gad­mo­ce­mis Ta­nax­mad, igi XIII T­ve­li de­de­bi isev uxi­lavs. mo­nas­te­ri
sa­u­ku­ne­Sic qar­T­ve­lebs eka­vaT. ti­mo­Te wlis gan­mav­lo­ba­Si ume­te­sad da­ke­ti­lia
ga­baS­vi­li mo­nas­t­ris mSe­neb­lo­bas (Tu (taZ­ris ka­ri mxo­lod dRe­sas­wa­u­leb­ze
ga­nax­le­bas) Si­da qar­T­lel did­g­va­r ov­ iRe­ba). ax­lan­de­li ta­Za­ri ga­nax­le­bu­lia
nebs, amir­bar fa­nas­ker­tel-ci­ciS­vil­sa XIX sa­u­ku­nis da­sawyis­Si da qar­Tu­li
da ma­Ca­bels ukav­Si­reb­da. mi­si­ve sity­viT, kva­li, sam­wu­xa­rod, iq ar­sad Se­i­niS­ne­ba.
iq ma­Ti mo­sax­se­ne­be­lic yo­fi­la da­we­se­bu­ mci­re pa­na­Ri­ad wo­de­bu­li sa­id­na­i­as
li. am wmin­da sa­va­nes ru­si ar­qi­man­d­ri­ti (sa­i­da­na­gi­as), ima­ve mir­q­mis an wmin­da anas
le­o­n id ka­ve­l i­n ic qar­Tuls uwo­d ebs. sa­xe­lo­bis de­da­Ta mo­nas­te­ri mde­ba­re­obs
os­ma­le­Tis sul­T­nis su­le­i­man I-is 1517 Zve­li qa­la­qis qris­ti­a­nul uban­Si, sa­i­di­
wliT da­Ta­ri­Re­bul fir­man­Si ber­Z­ne­bi am as qu­Ca­ze. gad­mo­ce­miT, aq id­ga wmin­da anas
sa­va­nis maT­T­vis ga­da­ce­mas iTxo­ven. 1530 mSob­le­bis sax­li. sa­xel­wo­de­ba sa­id­naia

32 istoriani . Tebervali 2015


si­ri­i­dan ieru­sa­lim­Si mob­r­Za­ne­bul RvTis­
m­Sob­lis sas­wa­ul­moq­med xats ukav­Sir­de­ba.
ti­mo­Te ga­baS­vi­lis cno­biT, mo­nas­te­ri ra­
Wis eris­Ta­vebs augi­aT (an ga­nu­ax­le­bi­aT).
ieru­sa­li­mis pat­ri­ar­qi do­si­Te­o­sic am
sa­va­nes qar­T­vel­Ta kuT­v­ni­lad asa­xe­lebs.
sul­Tan meh­med IV-is mi­er 1686 wels ga­ce­
mul fir­man­Sic wmin­da anas sa­xe­liT nax­
se­ne­bi sa­va­ne ase­ve qar­Tu­lad iwo­de­ba. iq­ve
la­pa­ra­kia ber­Z­ne­bis­T­vis mi­si Se­ke­Te­bis
uf­le­bis mi­ce­ma­zec. 1758 wels ti­mo­Te ga­
baS­vils aq uxi­lavs qar­T­ve­li mo­naz­v­ne­bi,
Tum­ca ki sa­va­ne im dros ofi­ci­a­lu­rad uk­ve
ber­Z­nebs ekuT­v­no­da. mo­nas­t­ris na­ge­bo­
bam dRem­de di­di sa­xec­v­li­le­ba ga­ni­ca­da,
Tum­ca qar­Tul­ma sa­mec­ni­e­ro eq­s­pe­di­ci­am
am aTi­o­de wlis win taZ­ris Crdi­lo­eT
fa­sad­ze ma­inc da­a­fiq­si­ra Sua sa­u­ku­ne­e­bis­
d­ro­in­de­li (XI-XIII ss.) qar­Tu­li xu­roT­
moZR­v­re­bis frag­men­tu­li kva­li.
wmin­da Tek­las de­da­Ta mo­nas­te­ric ima­ve
dros da­uT­mi­aT qar­T­ve­lebs ber­Z­ne­bis­
T­vis, ra dro­sac wmin­da eka­te­ri­ne­sa da
wmin­da anas sa­va­ne­e­bi. es mci­re mo­nas­te­ri
ieru­sa­li­mis e.w. di­di ber­Z­nu­li mo­nas­t­
ris te­ri­to­ri­a­ze mde­ba­re­obs. mi­si er­Ti
na­w i­l i ieru­s a­l i­m is pat­r i­a rq Te­o­fa­
nes dros ig­des xelT ber­Z­neb­ma, me­o­re, wminda ekaterines monasteri
sam­x­re­Ti na­wi­li ki pat­ri­arq pa­i­si­oss
wminda anas monasteri (saidnaia)
Se­u­Ze­nia kop­te­bis­gan XVII sa­u­ku­nis Sua
xa­neb­Si. ti­mo­Te ga­baS­vi­li am sa­va­nis aR­m­
Se­neb­lad ieru­sa­li­mis jvris mo­nas­t­ris
wi­nam­ZR­var qris­te­fo­re zed­gi­ni­Ze­sa da mis
sag­va­re­u­los asa­xe­lebs. ima­ves gvam­c­nobs
de­ka­no­zi pet­re kon­WoS­vi­lic. ad­gi­lob­
ri­vi tra­di­ci­is Ta­nax­mad, sam­loc­ve­lo
am ad­gi­las uk­ve VI sa­u­ku­ne­Si mdga­ra.
qar­T­vel­Ta aq yof­nis faq­ti is­to­ri­u­li
sa­bu­Te­biT da­das­tu­re­bu­lia XIII-XVI sa­
u­ku­ne­e­bis­T­vis. sam­wu­xa­rod, dRes taZ­ris
fa­sa­di­dan gam­q­ra­lia qar­Tu­li war­we­ra,
ro­mel­Sic qa­ix ­ os­ro zed­gi­ni­Ze iyo nax­se­
ne­bi. Tum­ca ek­le­si­is max­lob­lad, ber­Zn­ u­
li sa­pat­ri­ar­qos te­ri­to­ri­a­ze, erT-er­Ti
se­na­kis sar­k­mel­Tan qar­Tul­ma sa­mec­ni­e­ro
eq­s­pe­di­ci­am am aTi­o­de wlis win mi­ak­v­lia
ke­del­Si Tav­da­yi­ra Cad­g­mul, la­ma­zad mo­
Car­Co­eb­ ul sxva war­we­ras, sa­id­ a­nac vi­gebT,
rom XV sa­u­ku­ne­Si vin­me zed­gi­ni­Ze­Ta­gans
Ta­vi­si mSob­le­bi­sa da qa­i­xos­ro zed­gi­ni­

istoriani . Tebervali 2015 33


u Cinari qarTuli ierusalimi

wminda Teklas monastris Sida ezo


warwera, romelic gvamcnobs, rom vinme
zedginiZes qalaqis centrSi rva saxli da
ocdarva kamara auSenebia

Zis su­lis Se­san­do­bad qa­la­qis cen­t­r­Si Ta kuT­vn­ i­lad mi­iC­nev­da, sa­nam os­ma­le­Tis
auSe­ne­bia rva sax­li da oc­dar­va ka­ma­ra. sul­Tan su­le­im­ an ka­nu­nis brZa­ne­biT, 1551
Cans, Zve­lad am wmin­da sa­va­ne­sa da mis mim­ wels sa­va­ne si­o­nis mTi­dan Zvel qa­laq­Si
de­ba­re te­ri­to­ri­as zed­gi­ni­Ze­Ta sag­va­re­ iZu­le­biT gad­mo­bar­ge­bul fran­cis­ka­ne­
u­lo did yu­radRe­bas aq­cev­da. lebs ar ga­da­ec ­ aT. ro­ca fran­cis­ka­ne­le­bi
wmin­da ioane ma­xa­reb­lis mo­nas­te­ri Zvel qa­laq­Si sa­Ta­vi­so ad­gi­lis Ser­Ce­vas
ieru­sa­li­mis erT-erT uZ­ve­les qar­Tul Se­ud­g­nen, Se­niS­nes, rom iqa­u­ri ek­le­si­e­bis
sa­va­nes war­mo­ad­gen­da. es, V sa­u­ku­ni­dan di­di na­wi­li qar­T­vel­Ta xel­Si iyo. im­Ja­mad
XVI sa­uk­ u­nis 60-ian wle­bam­de qar­Tv­ el­ am sa­va­ne­e­bis mkvid­r­Ta ricx­vi Zli­er Sem­
Ta mflo­be­lo­ba­Si myo­fi mo­nas­te­ri Zve­ ci­re­bu­li yo­fi­la. ioane ma­xa­reb­lis mo­
li qa­la­qis Crdi­lo-da­sav­leT kuTxe­Si, nas­ter­Si im­Ja­mad sul sa­mi mo­na­zo­ni im­yo­
qris­ti­an­ ul uban­Si, `a­xal ka­rib­Wes­Tan~ fe­bo­da. fran­cis­ka­nel­Ta ar­Ce­va­ni swo­red
mde­ba­re­obs. am mo­nas­t­ris qar­Tul kuT­ am wmin­da sa­va­ne­ze Se­Cer­da da sul­Tan­mac
v­ni­le­ba­ze mi­u­Ti­Tebs Ta­vis Ca­na­we­reb­Si igi brZa­ne­biT ga­das­ca maT mflo­be­lo­
VII-VIII sa­u­ku­ne­Ta mij­na­ze mcxov­re­bi ba­Si. ita­li­ur ­ i da fran­gu­li wya­ro­eb­ is
so­me­xi pi­lig­ri­mi anas­ta­si­u­si. ti­mo­Te cno­be­biT, wmin­da ioane ma­xa­reb­lis sa­va­ne
ga­baS­vi­li ki mo­nas­tr
­ is aR­Se­ne­bas (uf­ro, 1559 wels qar­Tv­ el­Ta­gan Se­uZ­ e­nia fran­cis­
ga­nax­le­bas) XIII Tu XIV sa­u­ku­ne­Si mcxov­ ka­nel­Ta wi­nam­ZR­var bo­ni­fa­ci­us ste­fa­ne
reb sam­cxis ro­me­li­Rac aTa­bag­sa da mis ra­gu­zels. mog­vi­a­ne­biT ase­ve qar­T­vel­
sag­va­re­u­los ukav­Si­rebs. 1400 wlis­T­vis Ta­gan 80 flu­rad Se­us­yi­di­aT mo­nas­tr ­ is
mo­nas­te­ri je­rac qar­Tu­lia ber­Z­nu­li mim­de­ba­re sax­li da baR-ve­na­xic, dam­xm­ a­re
sa­pat­ri­ar­qos an­ga­ri­Sis, fran­Ces­ko su­ na­ge­bo­be­bis na­wils ki ber­Z­ne­bi da­e­uf­l­nen
ri­a­no­sa Tu sxva mog­za­ur­Ta Ca­na­we­re­bis da iq wmin­da gi­or­gis mo­nas­te­ri mo­awy­ves.
mi­xed­viT. mas qar­Tul sa­va­ned ix­se­ni­ebs qar­T­vel­Ta na­qo­ni mo­nas­t­ris axal­ma
1479 wels J. Tuc­her-ic. sa­va­ne qar­T­ve­lebs me­pat­ro­ne­eb­ma _ fran­cis­ka­ne­leb­ma na­ge­
ram­den­jer­me ga­nu­ax­le­bi­aT, sul bo­los bo­ba Zir­fes­vi­an­ ad ise Sec­va­les, rom iqi­
_ XVI sa­uk­ u­nis da­sawyis­Si. faq­tob­ri­vad, dan qar­Tu­li kva­li sru­li­ad ga­aq­res. 1836
1561 wlam­de am mo­nas­ters yve­la qar­Tv­ el­ wlis sa­res­tav­ra­cio sa­mu­Sa­oe­ b­ is Se­de­gad

34 istoriani . Tebervali 2015


yofili
wminda ioane
maxareblis
monasteri

ki mo­nas­t­ris Se­no­bam mTli­a­nad ic­va­la ha-noc­ri­mis qu­Cis mxri­dan aqvs. am ad­gi­


ier­sa­xe _ im mi­ze­ziT, rom igi da­an­gr ­ i­ las mo­nas­te­ri pir­ve­lad TiT­qos V sa­u­
es da mis ad­gi­las axa­li aaSe­nes. Zve­li ku­ne­Si, de­do­fal ev­do­ki­as dros Cnde­ba;
na­ge­bo­bis naS­Te­bi ax­la mxo­lod Se­no­bis sxva mo­saz­re­biT, is er­Ti an ori sa­u­ku­niT
sar­daf­Si Tu Se­im­Cn­ e­va. mo­nas­ter­ma uwin­ gvi­a­naa aSe­ne­bu­li. mah­ma­di­an­Ta­gan dar­
de­li sa­xe­lic Se­ic­va­la. ka­To­li­ke­eb­ma mas be­u­li sa­va­ne XI sa­u­ku­ne­Si aRud­ge­ni­aT
St. Sal­va­to­re („wmin­da mxsne­li~) uwo­des, da ga­u­far­To­e­bi­aT jva­r os­nebs. taZ­ris
ad­gi­lob­ri­vi ara­be­bi ki Deir Amud-is da­sav­le­Ti na­wi­li dgas bi­zan­ti­u­ri ek­
(`wmin­da sve­tis~) sa­xe­liT ix­se­ni­eb­ en da le­si­is naS­Teb­ze. 1099 wels swo­red aq
am wmin­da sa­va­nis odin­del qar­Tu­lo­ba­ze mkur­n a­l ob­d­n en qa­l a­q is dac­v is dros
xsov­nas dRem­de ina­xa­ven. iq da­i­do bi­na daW­ril ra­in­debs, rom­leb­mac Sem­deg sa­
fran­cis­ka­nel­Ta kon­ven­t­ma, ro­me­lic ax­lo fuZ­ve­li Ca­u­ya­res hos­pi­ta­li­er­Ta cno­bil
aR­mo­sav­leT­Si am or­de­nis mTa­var centrs or­dens. jva­ros­neb­ma ta­Zars mi­a­Se­nes ori
war­mo­ad­gens. mo­nas­t­ris taZ­ris ukan ezo­Si sam­rek­loc. X sa­u­ku­nem­de ad­gi­lob­ri­vi
mdga­ri, XIV sa­uk­ u­ne­Si age­bu­li sam­rek­lo qris­ti­a­ne­bi fiq­rob­d­nen, rom mo­nas­te­ri
qar­Tul ier­sa­xes XIX sa­uk­ u­nis da­sawyi­ za­qa­ri­as sax­lis ad­gil­ze id­ga, mag­ram
sam­de inar­Cu­neb­da, mag­ram res­tav­ra­ci­is Sem­d­gom es az­ri Se­ic­va­la da ioane naT­
Sem­deg, sxva na­ge­bo­be­bis msgav­sad, ma­nac lis­m­cem­lis sax­lis ad­gi­lad en-qa­re­mi
Zir­fes­vi­an­ i cvli­le­be­bi ga­ni­ca­da. am­Ja­mad dad­gin­da. dRe­is­T­vis sa­xe­ze gvaqvs or­
qar­Tul kvals iq spe­ci­al ­ is­te­bi frag­men­ sar­Tu­li­a­ni na­ge­bo­ba, rom­lis pir­vel
tu­lad Se­mor­Ce­nil de­kor­Si Tu xe­da­ven. sar­Tul­ze gan­Tav­se­bu­lia uf­ro ad­re­u­li
XV sa­u­k u­n e­S i qar­T­ve­l ebs vxe­d avT sam­loc­ve­lo. is jva­ro­san­Ta taZ­ris („san­
wmin­da ioane naT­lis­m­cem­lis mo­nas­ter­ ta ma­ria gran­da~) nan­g­re­veb­zea age­bu­li.
Sic. igi mde­ba­re­obs mu­ris­ta­nis mo­ed­nis me­o­re sar­Tul­ze gan­Tav­se­bul uf­ro gvi­
si­a x­l o­ves da ieru­s a­l i­m is ber­Z­n u­l i an­del ek­le­si­a­Si da­cu­lia wmin­da ioane
sa­pat­ri­ar­qos kuT­v­ni­le­bas war­mo­ad­gens. naT­lis­m­cem­lis Ta­vis na­wi­li, ro­me­lic
sa­va­nes, ro­me­lic qris­ti­a­nu­li qu­Ci­sa da Ta­vis dro­ze bi­zan­ti­i­dan sa­qar­T­ve­lo­Si
da­vi­Tis qu­Cis kuTxe­Si dgas, Se­sas­v­le­li ga­u­xiz­navT da sul bo­los qar­T­ve­lebs

istoriani . Tebervali 2015 35


u Cinari qarTuli ierusalimi

wleb­Si Zir­fes­vi­a­nad ga­na­ax­les. erT-er­Ti


da­ud­ as­tu­re­be­li ver­si­iT, Tav­da­pir­ve­lad
qar­T­ve­leb­ma som­xebs es mo­nas­te­ri qi­riT
ga­das­ces, Sem­deg ki ukan ve­Rar da­ib­ru­nes.
XV sa­u­ku­ne­Si mo­nas­ters uk­ve qris­ti­
a­ni kop­te­bi da­e­uf­l­nen, Sem­deg aba­Se­bi
(e­Ti­o­pi­e­le­bi), 1595 wels isev som­xe­bi,
1658 wels _ ber­ Z­
ne­bi da 1666 wli­ dan
dRem­de mo­nas­t­ris me­pat­r o­ne­e­bi kvlav
som­xe­bi ari­an. 1511-1514 wleb­Si be­e­na Co­
lo­yaS­vi­lis mi­er som­xeb­Tan am mo­nas­t­ris
kuT­v­ni­le­bis Se­sa­xeb wa­mowye­bu­li da­va
uSe­de­go aR­moC­n­da, sa­va­ne som­xebs dar­CaT.
mo­nas­ters som­xeb­ma res­tav­ra­cia-ga­nax­
le­ba XVIII-XIX sa­u­ku­ne­eb­Sic Ca­u­ta­res.
is Zve­li qa­la­qis som­xur uban­Si, si­o­
nis ka­rib­Wis si­ax­lo­ves mde­ba­re­obs da
ad­g i­l ob­r i­v i som­x u­r i gri­g o­r i­a­n u­l i
ek­le­si­is mwyem­s­m­Tav­ris re­zi­den­ci­a­sac
war­m o­a d­g ens. mo­n as­t­r is wig­n­T­s a­c av­S i
da­cul ram­de­ni­me qar­Tul xel­na­wers Tu
ar Cav­T­v­liT, qar­Tu­li kva­li ad­gil­ze
aRar­sad Se­im­C­ne­va.
si­o­nis mTe­bis mkvid­r­Ta So­ris dRem­de
ar­se­bobs Zve­li gad­mo­ce­ma, rom wag­r­Ze­le­
bu­li for­mis mTis sam­x­re­TiT mde­ba­re erT
maR­lob­ze uwin id­ga mar­Ta­li svi­me­o­nis
sax­li ba­Ri­TurT. iq­ve iyo sa­o­ja­xo saf­
wminda ioane naTlismcemlis monasteri la­ve­bic. es ad­gi­li ieru­sa­li­mis cen­t­r­Si,
Zve­li qa­la­qis zRu­dis ga­reT, ka­ta­mo­nad
aR­niS­nul mo­nas­ter­Si da­ub­rZ­ a­ne­bi­aT. 1842 (berZn. „mo­nas­ter­Tan~, `mo­nas­t­ris gver­
wels ta­Zars mo­ri­gi res­tav­ra­cia Ca­u­ diT~) sa­xel­de­bul uban­Si, ax­lan­de­li
tar­da, Tum­ca is ma­inc qa­la­qis erT-erT gi­va­To­ra­ni­mis par­kis ter­ito­ri­a­ze mde­
uZ­ve­les mo­nas­t­ra­daa aRi­a­re­bu­li. ba­re­obs. am sa­xe­lis ga­go­ne­ba­ze mkiTx­vels
pir­ve­lad ti­mo­Te ga­baS­vil­Tan gvxvde­ al­baT po­et irak­li aba­Si­Zis cno­bi­li
ba qar­Tu­li tra­di­cia wmin­da iakob al­ leq­s i „xma ka­t a­m on­Tan~ mo­a­g on­d e­b a...
fe­sis mo­nas­t­ris gi­or­gi ku­ra­pa­la­tis ad­gil­ze siZ­ve­le­Ta­gan dRem­dea Se­mor­
mi­er aSe­ne­bis Se­sa­xeb. pet­re kon­WoS­vi­lis Ce­ni­li di­di rus­ti­re­bu­li qve­bi (sa­gan­
cno­biT, gi­or­gim iakob ze­be­de­sis mo­nas­ ge­bod uxe­Sad da­mu­Sa­ve­bu­li ze­da­pi­riT),
te­ri aago. sa­va­nis ma­Se­neb­lis vi­na­o­ba wylis mi­wis­q­ve­Sa cis­ter­ne­bi, mo­za­i­kis
ka­maTs iw­vevs. er­T­ni mas me­fe gi­or­gi I-ad frag­men­te­bi. zo­gi­er­Ti gad­mo­ce­mis Ta­
mi­iC­ne­ven, me­o­re­ni _ gi­or­gi II-d, sxva­ni nax­mad, am ad­gi­las mo­nas­t­ris da­fuZ­ne­ba
ki, gi­or­gi V-d. am­Ja­min­de­li mo­nas­t­ris ad­ qar­T­ve­lebs ukav­Sir­de­ba. erT-er­Ti ase­Ti
gil­ze wmin­da sa­va­ne uk­ve V sa­u­ku­nis­T­vis gad­mo­ce­miT, 1177 wels qar­T­vel­ma me­fem
ar­se­bob­da, ro­me­lic gad­mo­ce­mis Ta­nax­mad, jva­r os­ne­bis wi­na­aR­m­deg eg­vip­tis sul­
XI sa­u­ku­nis 20-30-ian wleb­Si qar­T­ve­lebs Tan­Tan TiT­qos kav­Si­ri Sek­ra da mo­a­xer­xa
aRud­ge­ni­aT, zo­gi­er­Ti cno­biT, pro­xo­re jvris mo­nas­t­ri­sa da ieru­sa­li­mis sxva
Sav­Te­lis Ta­os­no­biT. am mo­nas­ters qar­T­ wmin­da sa­va­ne­e­bis ga­mox­s­na. maT da­sa­ca­vad
ve­le­bi mci­re xans flob­d­nen, XII sa­u­ku­ ki mo­nas­t­reb­sa da max­lo­bel sof­leb­Si
ne­Si mas som­xe­bi da­e­uf­l­nen da 1142-1165 qar­T­ve­le­bi Ca­a­sax­la. sxva Tqmu­le­bis mi­

36 istoriani . Tebervali 2015


xed­viT, 1526 wels qar­T­lis me­fe gi­or­gi tra­pe­zis mar­cx­niv iatak­Si Cad­g­mu­li mi­si
IX-m, ka­xe­Tis me­fe le­van II-m da ime­re­Tis frag­men­ti Ta­vis dro­ze una­xavs aleq­san­d­
me­fe bag­rat III-m sul­Tan su­le­i­man ka­nu­ re ca­ga­rels. gri­gol fe­ra­Zem ki war­we­ris
nis mo­wo­de­biT ieru­sa­lim­ze ga­i­laS­q­res, sa­mi frag­men­ti ixi­la. qar­T­vel mec­ni­er­Ta
brZo­liT wa­ar­T­ves igi eg­vip­tis sul­Tans aTi­o­de wlis win mowyo­bil­ma eq­s­pe­di­ci­am,
da sa­nac­v­lod os­mal­Ta­gan mi­i­Res iqa­u­ri sam­wu­xa­rod, maT­gan mxo­lod erTs mi­ag­no.
qris­ti­a­nu­li sa­va­ne­e­bi, maT So­ris ka­ta­ igi ek­le­si­is in­te­ri­e­ris Crdi­lo-da­sav­
mo­nis mo­nas­te­ric. leT kuTxe­Si ido (Sar­San mo­nas­ter­Si mis­
am le­gen­de­bis miR­ma zog­jer re­a­lu­ v­li­sas am ad­gi­las aRar dag­v­x­ved­ria; mi­si
ri am­be­bis ga­mo­Za­xi­lic is­mis. cno­bi­lia, ad­gil­sam­yof­lis Se­sa­xeb in­for­ma­cia verc
rom 1520 wels jvris mo­nas­te­ri mar­T­lac iqa­u­ri mRvdel­m­sa­xu­ri­sa da mo­naz­v­ne­bis­
da­ub­ru­nes Tur­qeb­ma qar­T­ve­lebs. ase­ve gan mi­vi­ReT). asom­Tav­ru­liT Ses­ru­le­bu­li
cno­bi­li faq­tia isic, rom ka­ta­mo­nis war­we­ris frag­men­t­Si sul Svi­di sity­vis
wmin­da svi­me­on mar­T­lis sa­va­ne­ze jvris amo­kiTx­va mo­xer­x­da, maT So­ris „qu­Ta­Te­
mo­nas­t­ris saZ­mo zru­nav­da da rom qar­ li­sa~. Tvi­Ton war­we­ras pa­le­og­ra­fi­u­li
Tu­li mo­nas­tr ­ e­bis usaf­rT­ xo­eb­ is uz­run­ niS­ne­biT XII-XIII sa­u­ku­ne­e­biT aTa­ri­Re­ben.
vel­sa­yo­fad, vax­tang gor­gas­lis dro­i­dan mo­nas­ter­Si uk­ve X sa­u­ku­nis­T­vis qar­T­
mo­yo­le­bu­li, TiT­qos qar­T­vel­Ta da­sax­le­ ve­li be­re­bis yof­nas mow­mobs 983 wels
ba mo­nas­t­ri­dan da­sav­le­TiT ar­c­Tu Sors iero­mo­na­zon (mRvdel­mo­na­zon) mi­qa­e­lis
mde­ba­re mal­xa­Si mar­T­lac ar­se­bob­da. es ka­ta­mo­ne­lad mox­se­ni­e­bis faq­tic. ax­lan­
mo­nas­te­ri ix­se­ni­e­ba sul­Tan su­le­i­man ka­ de­li ta­Za­ri 1888 wels ikur­Txa. mis mar­
nu­nis 1517 wliT da­Ta­ri­Re­bul fir­man­Si. cxe­na na­wil­Si mar­Ta­li svi­me­o­nis ca­ri­e­li
mog­za­ur tob­le­nis cno­biT, 1483 da 1519 saf­la­via. wmin­da na­wi­le­bi Ta­vis dro­ze
wleb­Si am ad­gi­las mdga­ra Zve­li, moz­r­ kon­s­tan­ti­no­pol­Si ga­da­i­ta­nes, iqi­dan ki
di­li, 20 met­ri si­maR­lis koS­ki, uk­ve na­ _ xor­va­ti­a­Si. taZ­ris mrevls 1948 wlam­de
wi­lob­riv dar­Rv­ e­ul ­ i da bev­ri daq­ce­ul­ i ka­ta­mo­ne­li qris­ti­a­ni ara­bo­ba war­mo­ad­
oTa­ xiT. Tum­ ca uk­ ve 1542 wels es koS­ ki gen­da. Sem­d­gom­Si maT da­to­ves es uba­ni da
uke­Tes mdgo­ma­re­o­ba­Si yo­fi­la. sxva mo­na­ dRes san si­mo­nad wo­de­bul sa­va­nes mud­mi­vi
ce­me­biT, am ad­gi­las 1620 wels jer ki­dev mrev­li aRar hyavs.
Se­i­niS­ne­bo­da na­wi­lob­riv dan­g­re­u­li am wi­nas­war­mety­vel sa­mu­e­lis mo­nas­te­
koS­kis msgav­si Se­no­ba, ro­mel­Sic Ta­vis ri („na­bi­sam­vil~//„mo­ci­qu­li sa­mu­e­li~)
dro­ze aT­ze me­ti sacxov­re­be­li oTa­xi iyo
qar­T­ve­li be­re­bis­T­vis. fiq­ro­ben, rom is
im dros da­zi­an­da da qar­T­vel­ma me­fe­eb­ma wminda iakob alfesis
monasteri
ma­le­ve isev aRad­gi­nes. tob­le­nis­ve cno­
biT, 1646 wels Can­ da oTx­ kuTxa ma­ Ra­li
koS­ki mci­re ga­u­kac­ri­e­le­bu­li se­na­ke­biT.
am nan­g­re­vebs zog­jer mo­sa­lo­cad stum­
rob­d­nen la­Ti­ni be­re­bi (mi­no­ri­te­bi anu
fran­cis­ka­ne­le­bi). mag­ram mas Sem­deg, rac
iq mah­ma­di­an­ma ara­beb­mac ga­mar­Tes Ta­vi­an­Ti
sa­lo­ca­vi, be­reb­ma im ad­gi­lis mo­loc­va
Sewy­vi­tes. 1666 wels ad­gil­ze faq­tob­ri­
vad nan­g­re­ve­bis gro­va iyo dar­Ce­ni­li. 1738
wels ga­u­kac­ri­e­le­bul koS­k­ze Tva­lis­T­vis
jer ki­dev sa­xil­ve­li yo­fi­la qar­Tu­li
war­we­ra. am koS­k­ma iar­se­ba 1859 wlam­de,
ro­de­sac er­T­ma ber­ma, sa­xe­lad ab­ra­am­ma,
mi­si aR­d­ge­nis dros mi­ag­no uk­ve da­na­wev­
re­bul qar­Tul war­we­ras. sa­kur­Txe­vel­Si,

istoriani . Tebervali 2015 37


u Cinari qarTuli ierusalimi

wminda
svimeon
marTlis
monasteri
katamonSi

jer ki­dev bi­zan­ti­ur pe­ri­od­Si (V-VII ss.) sa­fuZ­vel­ze. 1192 wels si­xa­ru­lis mTa­ze
ar­se­bob­da. pro­ko­pi ke­sa­ri­e­lis cno­biT, ram­de­ni­me sa­a­Ti ga­a­ta­ra wmin­da qa­la­qis
im­pe­ra­tor ius­ti­ni­a­ne dids am sa­va­nis ur­ju­lo­Ta­gan ga­mo­sax­s­ne­lad mi­ma­val­ma
mkvid­r­Ta wyliT mo­ma­ra­ge­bis­T­vis ad­gil­ me­fe ri­Card lom­gul­ma. sa­mu­e­lis mo­
ze Wa ga­uTx­re­vi­ne­bia. dRes bi­zan­ti­u­ri nas­t­ris Se­sa­xeb cno­bebs gvaw­v­di­an XIII
mo­nas­t­ris­gan mci­re­di ram Tu Se­mor­Ca. sa­u­ku­nis ara­bi av­to­re­bic al-mu­qa­da­si
ome­i­a­di xa­li­fe­bis epo­qis­d­ro­in­del qu­ da iaku­Tal-ha­maui. 1219 wels aiubi­de­bis
ra­Si na­povn qoT­nis sa­xe­lur­ze gvxvde­ba di­nas­ti­is sul­Tan­ma al-mu­az­zam­ma da­an­
ara­bu­l i war­w e­r a: `de­i r­s am­v il~, rac g­ria mo­nas­t­ris kom­p­leq­si, xo­lo 1738
mow­mobs aq jva­ros­ne­bis ga­mo­Ce­nam­de wi­nas­ wels mus­li­meb­ma uk­ve ek­le­si­ac mi­iT­vi­ses
war­mety­ve­lis sa­xe­lo­ba­ze mo­nas­t­ris ar­ da igi me­Ce­Tis na­wi­lad aq­ci­es.
se­bo­bas. sa­va­ne ieru­sa­li­mis Se­mo­ga­ren­Si, es ad­gi­li tra­di­ci­u­lad sa­mu­el wi­
ra­mo­Tis ub­nis Crdi­lo-da­sav­le­TiT, e.w. nas­war­m ety­ve­l is saf­l a­vad mi­i C­n e­o­d a.
si­xa­ru­lis mTa­ze (laT. Mons Gaudi) mde­ XIV sa­u­ku­ni­dan mo­yo­le­bu­li aq loc­vis
ba­re­obs. gza iafos nav­sad­gur­sa da ieru­ uf­le­bis­T­vis er­T­ma­neT­Si cxa­red da­ob­
sa­lims So­ris Zve­lad swo­red aq ga­di­o­da. d­nen eb­ra­e­le­bi da mus­li­me­bi. 1730 wels
jva­ro­san­Ta pir­ve­li laS­qr ­ o­bis qro­ni­kis Tur­qeb­ma eb­ra­e­lebs sa­er­Tod auk­r­Za­les
av­to­ris Ray­mond D’Aguilers-is cno­biT, sa­lo­ca­vad iq mis­v­la (maT es uf­le­ba di­di
1099 wlis 7 iv­niss am maR­lo­bi­dan ixi­les xnis Sem­deg, 1967 wli­dan aRid­gi­nes). qar­
pir­ve­lad jva­ros­neb­ma wmin­da qa­la­qi da T­ve­li be­re­bi mo­nas­ter­Si sak­ma­od ad­re,
mTis sa­xel­wo­de­ba swo­red ma­Ti Ser­q­me­u­ XI-XII sa­u­ku­ne­eb­Si Ca­nan. maT saZ­mos aq
lia. jva­r os­neb­ma bi­zan­ti­u­ri ek­le­si­is sa­ku­Ta­ri iRu­me­ni hyav­da. erT-erT aseTs,
sa­Zir­k­vel­ze (ro­me­lic maT praq­ti­ku­lad vin­me ioane uxa­murs iqa­u­ri qar­Tu­li saZ­
sru­li­ad da­an­gr ­ i­es), aages axa­li ta­Za­ri, mos­T­vis ga­da­u­we­ria wmin­da ioane oq­ro­
ro­me­lic pir­ve­lad 1157 wels ix­se­ni­e­ba pi­ris Txzu­le­ba­Ta Sem­c­ve­li xel­na­we­ri,
wmin­da saf­la­vis taZ­ris sa­bu­Teb­Si. mag­ rom­lis mi­na­wer­Si Ta­na­mo­sag­re­ebs mkac­rad
ram uk­ve 1187 wels, ro­de­sac mo­nas­te­ri af­r­Txi­leb­da, xe­li ar ax­loT da mo­nas­
mah­ma­di­a­neb­ma da­ar­bi­es, mi­si bi­nad­re­bi t­ri­dan ar­sad ar wa­i­Ro­To. kon­k­re­tu­lad
iZu­le­bu­li gax­d­nen, zRvis­pi­ra ci­xe-qa­laq ra dro­i­dan im­yo­fe­bod­nen qar­T­ve­le­bi
akos­T­vis Se­e­fa­re­bi­naT Ta­vi. ieru­sa­li­mis am sa­va­ne­Si an ro­dis da­to­ves sa­bo­lo­od
dapy­r o­bis Sem­deg uk­ve sul­Tan­ma sa­la­ igi, jer­je­ro­biT bo­lom­de ga­mor­k­ve­u­li
din­ma da­a­Se­na me­Ce­Ti jva­ros­ne­bis taZ­ris ar aris.

38 istoriani . Tebervali 2015


nebi
samueli

ieru­sa­li­mis rok­fe­le­ris mu­ze­um­Si sa­mu­e­lis ze­moT nax­se­ne­bi epi­ta­fi­ac xom


ina­xe­ba e.w. da­vi­Tis koS­k­Tan V sa­u­ku­nis ase­ve ber­Z­nu­li eni­Taa Ses­ru­le­bu­li. sxva­
Sua xa­neb­Si pet­re ibe­ris mi­er age­bu­li Ta So­ris, qar­Tu­lis gver­diT ber­Z­nu­li
qar­T­vel­Ta (i­ber­Ta) mo­nas­t­ris epis­ko­ war­we­ris naS­Ti gvxvde­ba bir el-qu­tis
po­sis _ sa­mu­e­lis VI-VII sa­u­ku­ne­e­biT qar­Tul na­mo­nas­t­ral­zec. ki­dev er­Ti sa­
da­Ta­ri­Re­bu­li ber­Z­nu­li epi­ta­fia. is gu­lis­x­mo ni­u­an­si spe­ci­a­lis­teb­ma be­iT
iafos ka­r ib­Wis si­a x­l o­ves, qa­l a­q is sa­fa­fas war­we­ra­Si Se­niS­nes _ ber­Z­nu­li
zRu­dis ga­reT, qris­ti­a­nul sa­saf­la­o­ze mar­T­l­we­ris nor­me­bis alag-alag dar­
ipo­ves ga­sul sa­u­ku­ne­Si. sa­u­ku­nis bo­ R­ve­vis Tval­Si sa­ce­mi faq­ti. es eW­v­q­veS
los ieru­sa­li­mis ga­re­u­ban be­iT sa­fa­fas aye­nebs war­we­ris av­to­ris ga­wa­fu­lo­bas
max­lob­lad aR­mo­Ce­ni­li na­mo­nas­t­ra­lis am ena­Si; sa­va­ra­u­dod, igi ber­Ze­ni ar un­da
te­ri­to­ri­a­ze ar­qe­o­lo­geb­ma ga­mo­av­li­nes yo­fi­li­yo.
ki­dev er­Ti ber­Z­nu­li mo­za­i­ku­ri war­we­ra, sa­in­te­re­soa, rom be­iT sa­fa­fas na­
ro­mel­Sic, is­ra­el ­ e­li mec­ni­e­ris, Leah Di mo­nas­t­ra­li sxva qar­Tu­li sa­mo­nas­t­r o
Seg­ni-s az­riT, igi­ve sa­mu­e­lia nax­se­ne­bi. ke­re­bis So­ri­ax­los mde­ba­re­obs. mis­gan
war­we­ra Ta­ri­Ri­a­nia. iq mi­Ti­Te­bu­li dro Crdi­lo­e­TiT ka­ta­mo­ni da jva­ria, aR­mo­
_ „da­sa­ba­miT­gan 6200 we­li~ qar­Tu­li sav­le­TiT ki _ bir el-qu­ti da umm le­
qris­ti­a­nu­li wel­TaR­ricx­viT ian­ga­ri­Se­ i­su­ni. sa­xel­gan­T­q­mul pet­re ibers, mi­si
ba da gvaZ­levs war­we­ris Seq­m­nis Ta­riRs bi­og­ra­fis cno­biT, V sa­u­ku­ne­Si ieru­sa­
_ 596 wels. ro­gorc Cans, be­iT sa­fa­fas li­mis Se­mo­ga­ren­sa da ax­lo­max­lo sof­
na­mo­nas­t­ra­lis Sem­Tx­ve­va­Si bi­zan­ti­u­ri leb­Si bev­ri ek­le­sia-mo­nas­te­ri auSe­ne­bia.
xa­nis ki­dev erT uc­nob qar­Tul sa­va­nes­Tan sam­wu­xa­rod, be­iT sa­fa­fa­si ar iyos, Cven
gvaqvs saq­me. qar­Tu­li wel­TaR­ricx­vis jer­je­ro­biT ma­Ti arc sa­xe­le­bi vi­ciT da
uk­ve VI sa­u­ku­ne­Si ga­mo­ye­ne­bis faq­ti ki arc zus­ti ad­gil­m­de­ba­re­o­ba. mo­ma­va­li ar­
mar­T­lac sa­yu­radRe­boa, rad­gan qar­Tul qe­o­lo­gi­u­ri Zi­e­be­bi, ime­dia, ki­dev ara­erT
we­ri­lo­biT wya­r o­eb­Si mi­si ga­mo­ye­ne­ba uc­nob qar­Tul ar­te­faqts ga­mo­am­ze­u­rebs
ara­u­ad­res IX sa­u­ku­niT Ta­riR­de­ba. war­ wmin­da mi­wa­ze.
we­ris ber­Z­nu­lad Ses­ru­le­bis faq­ti mi­si be­sik xur­ci­la­va
qar­T­vel­TaT­vis mi­kuT­v­ne­bis azrs ver ga­ stu doq­to­ran­ti, mos­wav­le
a­ba­Ti­lebs, rad­gan bi­zan­ti­ur pe­ri­o­dis axal­gaz­r­do­bis erov­nu­li sa­sax­lis
ieru­sa­lim­Si ber­Z­nu­li lin­gu­af­ran­ca sa­qar­T­ve­los is­to­ri­i­sa da
gax­l­daT da iber­Ta mo­nas­t­ris epis­ko­pos eT­nog­ra­fi­is gan­yo­fi­le­bis gam­ge

istoriani . Tebervali 2015 39

You might also like