Bé n«ng nghiÖp Céng hoµ x· héi chñ nghÜa viÖt nam

vµ ph¸t triÓn n«ng th«n §éc lËp - Tù do - H¹nh phóc

---------- ------------------------------------
Sè : 08 /2002/Q§-BNN Hµ Néi , ngµy 15 th¸ng 01 n¨m 2002

QuyÕt ®Þnh cña Bé tr|ëng

Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n

V/v Ban hµnh tiªu chuÈn ngµnh

1. 10TCN 490-2001: M¸y n«ng l©m nghiÖp vµ thuû lîi - X¸c ®Þnh møc
c«ng suÊt ©m cña nguån ph¸t ån - Ph|¬ng ph¸p ®o so s¸nh t¹i hiÖn tr|êng.
2. 10TCN 491-2001: M¸y n«ng l©m nghiÖp vµ thuû lîi - §¸nh gi¸ rung
®éng cña m¸y - Ph|¬ng ph¸p ®o trªn c¸c bé phËn kh«ng quay t¹i hiÖn tr|êng.

Bé tr|ëng Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n

- C¨n cø NghÞ ®Þnh sè 73/CP ngµy 01 th¸ng 11 n¨m 1995 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh
chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tæ chøc bé m¸y cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t
triÓn N«ng th«n.
- C¨n cø NghÞ ®Þnh 86/CP ngµy 08 th¸ng 12 n¨m 1995 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh
ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm qu¶n lý Nhµ n|íc vÒ chÊt l|îng hµng ho¸
- XÐt ®Ò nghÞ cña «ng Vô tr|ëng Vô Khoa häc C«ng nghÖ vµ ChÊt l|îng s¶n
phÈm
QuyÕt ®Þnh
§iÒu 1: Nay ban hµnh c¸c tiªu chuÈn ngµnh sau:
1. 10TCN 490-2001: M¸y n«ng l©m nghiÖp vµ thuû lîi - X¸c ®Þnh møc c«ng
suÊt ©m cña nguån ph¸t ån - Ph|¬ng ph¸p ®o so s¸nh t¹i hiÖn tr|êng.
2. 10TCN 491-2001: M¸y n«ng l©m nghiÖp vµ thuû lîi - §¸nh gi¸ rung ®éng
cña m¸y - Ph|¬ng ph¸p ®o trªn c¸c bé phËn kh«ng quay t¹i hiÖn tr|êng.
§iÒu 2: QuyÕt ®Þnh cã hiÖu lùc sau 15 ngµy kÓ tõ ngµy ký
§iÒu 3: C¸c «ng Ch¸nh V¨n phßng, Vô tr|ëng Vô Khoa häc C«ng nghÖ vµ ChÊt
l|îng s¶n phÈm, L·nh ®¹o c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cã liªn quan chÞu tr¸ch nhiÖm thi
hµnh quyÕt ®Þnh nµy.

KT Bé tr|ëng Bé N«ng nghiÖp

vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n
Thø tr|ëng

(§· ký)

NguyÔn ThiÖn Lu©n

 2

Bé N«ng nghiÖp Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt nam

vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n §éc lËp- Tù do- H¹nh phóc
------------ --------***--------

Tiªu chuÈn M¸y n«ng l©m nghiÖp vµ thuû lîi

X¸c ®Þnh møc c«ng suÊt ©m cña nguån ph¸t ån -
ph|¬ng Ph¸p §o so s¸nh t¹i hiÖn tr|êng
10tcn 490 - 2001
Agricultural, forestry and irrigation machines - Determination
of sound power levels of noise source - Comparison method in situ
Ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 08/2002-Q§-BNN-KHCN
ngµy 15 th¸ng 01 n¨m 2001

1. Ph¹m vi ¸p dông
1.1 Tiªu chuÈn nµy quy ®Þnh ph|¬ng ph¸p ®o so s¸nh, x¸c ®Þnh møc c«ng suÊt ©m cña ®èi
t|îng thö lµ m¸y vµ thiÕt bÞ ph¸t ra tiÕng ån l¾p ®Æt tÜnh t¹i hiÖn tr|êng, gäi t¾t lµ nguån
ån thö. TÊt c¶ c¸c phÐp ®o ®|îc tiÕn hµnh theo d¶i octa. Tiªu chuÈn nµy kh«ng ¸p dông
cho c¸c nguån ån di ®éng.
1.1.1 §é kh«ng ®¶m b¶o ®o phô thuéc vµo m«i tr|êng thö nghiÖm, ®|îc so s¸nh ®¸nh gi¸
b»ng chØ sè m« t¶ ph©n bè ©m thanh riªng phÇn. CÊp chÝnh x¸c cña ph|¬ng ph¸p nµy cã
thÓ tho¶ m·n c¸c ph|¬ng ph¸p ®o kü thuËt hoÆc ph|¬ng ph¸p ®iÒu tra.
1.1.2 Møc c«ng suÊt ©m cña nguån ån thö ®|îc tÝnh tõ c¸c gi¸ trÞ ®o møc ¸p suÊt ©m t¹i c¸c
®iÓm ®o quy ®Þnh ®èi víi nguån ån thö vµ nguån ©m thanh mÉu t|¬ng øng. C¸c phÐp tÝnh
to¸n ®Òu ®|îc tiÕn hµnh øng víi c¸c d¶i octa, tõ ®ã x¸c ®Þnh møc c«ng suÊt ©m theo ®Æc
tÝnh A.
1.2 Tiªu chuÈn nµy ¸p dông cho c¸c nguån ph¸t ra tiÕng ån d¶i tÇn réng. Khi ¸p dông cho
c¸c nguån ån d¶i tÇn hÑp hoÆc ©m s¾c rêi r¹c, ®é kh«ng ®¶m b¶o ®o cã thÓ lín h¬n gi¸ trÞ
c«ng bè trong tiªu chuÈn nµy.
1.3 Tiªu chuÈn nµy cã thÓ ¸p dông cho c¸c m«i tr|êng thö bªn ngoµi phßng thÝ nghiÖm,
cã ån nÒn ®ñ thÊp vµ møc ¸p suÊt ©m t¹i vÞ trÝ micr«ph«n chñ yÕu phô thuéc vµo ph¶n x¹
tõ c¸c mÆt ph¼ng bao quanh.
2. Tiªu chuÈn trÝch dÉn
 3

x ISO 3747: 2000 ¢m häc - X¸c ®Þnh møc c«ng suÊt ©m cña nguån ph¸t ån b»ng ¸p
suÊt ©m - Ph|¬ng ph¸p so s¸nh t¹i hiÖn tr|êng .
x TCVN 6775: 2001 (IEC 651: 1979 / Amd .1: 1993) ¢m häc - M¸y ®o møc ©m.
x TCVN 3151-79 C¸c ph|¬ng ph¸p x¸c ®Þnh c¸c ®Æc tÝnh ån cña m¸y.
3. ThuËt ng÷, ®Þnh nghÜa vµ ký hiÖu
Trong tiªu chuÈn nµy ¸p dông c¸c ký hiÖu, thuËt ng÷ vµ ®Þnh nghÜa sau:
3.1 ¸p suÊt ©m p
Sù t¨ng gi¶m ¸p suÊt trªn nÒn ¸p suÊt tÜnh khi xuÊt hiÖn ©m thanh, biÓu thÞ b»ng Pa
(N/m2).
Chó thÝch: - §é lín cña ¸p suÊt ©m cã thÓ biÓu diÔn b»ng ¸p suÊt ©m liªn tôc, ¸p suÊt ©m cùc ®¹i
hay ¸p suÊt ©m hiÖu dông (gi¸ trÞ trung b×nh b×nh ph|¬ng trong kho¶ng thêi gian hay kh«ng gian x¸c
®Þnh).

3.2 Møc ¸p suÊt ©m Lp

Møc ¸p suÊt ©m lµ ®¹i l|îng ®|îc tÝnh theo biÓu thøc:
p
Lp 20 lg
p0

trong ®ã: Lp - møc ¸p suÊt ©m, dB;

p - ¸p suÊt ©m trung b×nh b×nh ph|¬ng, Pa;
p0 - ¸p suÊt ©m ®èi chiÕu (p0 = 2.10-5Pa).
3.3 Møc ¸p suÊt ©m t|¬ng ®|¬ng Lp eq, T
Møc ¸p suÊt ©m cña nguån ©m æn ®Þnh liªn tôc trong kho¶ng thêi gian T cã gi¸ trÞ b»ng
trung b×nh b×nh ph|¬ng møc ¸p suÊt ©m thay ®æi theo thêi gian, tÝnh theo c«ng thøc:
n
p 2 (t )
| 10 lg ¦ (10
1 T 1 T
³ = ³
0 ,1L pi
L p eq,T 10 lg dt 10 lg 10
0,1L p ( t )
dt )  10 lg n
T 0 p 02 T 0
i 1

trong ®ã: Lp eq,T - møc ¸p suÊt ©m trung b×nh trong kho¶ng thêi gian T, dB;
Lp(t) - møc ¸p suÊt ©m tøc thêi, dB;
Lpi - møc ¸p suÊt ©m thø i trong n møc cÇn lÊy trung b×nh (i = 1, 2, ..., n), dB;
n
10 lg ¦10 - tæng cña n møc ¸p suÊt ©m, dB.
0 ,1L pi

i 1

Chó thÝch: - Khi ®o møc ¸p suÊt ©m t¹i c¸c d¶i octa sÏ x¸c ®Þnh ®|îc møc ¸p suÊt ©m octa t|¬ng
øng.
- Møc ¸p suÊt ©m t|¬ng ®|¬ng Lp eq,T hiÖu chØnh theo ®Æc tÝnh A (kÝ hiÖu t|¬ng øng lµ
LpAeq,T), viÕt t¾t lµ LpA ®|îc tÝnh theo c«ng thøc LpA = 20lg(pA/p0), ë ®ã pA lµ gi¸ trÞ ¸p suÊt ©m
trung b×nh b×nh ph|¬ng ®· hiÖu chØnh theo ®Æc tÝnh A ®äc trªn m¸y ®o ån, Pa.
3.4 octa
 4

D¶i tÇn sè giíi h¹n bëi hai tÇn sè mµ tû sè gi÷a tÇn sè giíi h¹n trªn vµ tÇn sè giíi h¹n
d|íi b»ng hai (21). VÝ dô: d¶i octa víi tÇn sè trung t©m 1kHz bao gåm c¸c tÇn sè tõ
0,7071kHz ®Õn 1,4142kHz.
Chó thÝch: - D¶i mét phÇn ba octa (1/3 octa) lµ d¶i tÇn giíi h¹n bëi hai tÇn sè giíi h¹n trªn vµ
giíi h¹n d|íi mµ tû sè gi÷a chóng b»ng 21/3 | 1,2599.
3.5 TÇn sè trung t©m
TÇn sè danh ®Þnh cña d¶i b¨ng th«ng, cã trÞ sè b»ng trung b×nh nh©n (c¨n bËc hai cña
tÝch sè) gi÷a c¸c tÇn sè danh ®Þnh giíi h¹n trªn vµ giíi h¹n d|íi cña b¨ng th«ng ®ã.
3.6 C«ng suÊt ©m PW
Møc n¨ng l|îng ©m thanh truyÒn trong kh«ng khÝ trªn mét ®¬n vÞ thêi gian, ph¸t ra tõ
mét nguån x¸c ®Þnh, biÓu thÞ b»ng W (O¸t).
3.7 Møc c«ng suÊt ©m LW
Møc c«ng suÊt ©m cña nguån ån thö, ®|îc tÝnh theo c«ng thøc:
PW
LW 10 lg
PW 0

trong ®ã: LW - møc c«ng suÊt ©m, dB;

PW - c«ng suÊt ©m, W;
PW0 - c«ng suÊt ©m ®èi chiÕu (PW0 = 10-12W).
3.8 Nguån ©m thanh mÉu
Nguån ph¸t ra ©m thanh d¶i tÇn réng æn ®Þnh vµ x¸c lËp cã møc c«ng suÊt ©m t|¬ng
thÝch, phï hîp cho môc ®Ých ®o thö vµ ®|îc hiÖu chuÈn theo tiªu chuÈn thÝch hîp.
3.9 VÞ trÝ hiÖu chuÈn
VÞ trÝ ®|îc x¸c ®Þnh tuú thuéc mÆt ph¼ng ph¶n x¹ ©m, t¹i ®ã nguån ©m thanh mÉu ®|îc
hiÖu chuÈn (®iÒu 4.5).
3.10 Hép tham chiÕu
BÒ mÆt ngoµi gi¶ thiÕt cña h×nh hép ch÷ nhËt nhá nhÊt, chøa võa ®ñ nguån ©m thanh vµ
bÞ giíi h¹n bëi c¸c mÆt ph¼ng ph¶n x¹.

3.11 Tr|êng ©m ph¶n x¹

PhÇn tr|êng ©m trong buång thö, trong ®ã cã thÓ bá qua ¶nh h|ëng cña ©m thanh tíi
trùc tiÕp tõ nguån ån thö.
3.12 Tr|êng ©m tù do
 5

Tr|êng ©m thanh ®ång nhÊt, ®¼ng h|íng vµ kh«ng ph¶n x¹. Trong thùc tiÔn lµ tr|êng
©m cã møc ®é ph¶n x¹ ©m kh«ng ®¸ng kÓ tõ mäi phÝa trªn toµn d¶i tÇn sè quan t©m.
3.13 Kho¶ng c¸ch ®o dm
Kho¶ng c¸ch gÇn nhÊt tõ hép tham chiÕu ®Õn vÞ trÝ micr«ph«n trªn bÒ mÆt ®o l|êng
h×nh hép, biÓu thÞ b»ng m (mÐt).
3.14 BÒ mÆt ®o l|êng
BÒ mÆt gi¶ thiÕt bao quanh nguån ph¸t ån, trªn ®ã bè trÝ c¸c ®iÓm ®o møc ¸p suÊt ©m.
3.15 ån nÒn
T¹p ©m tõ mäi nguån khi ®· lo¹i bá nguån ån thö.
Chó thÝch: - ån nÒn cã thÓ bao gåm c¸c ph©n bè ©m tõ c¸c nguån ©m thanh truyÒn trong kh«ng
khÝ, qua rung ®éng kÕt cÊu vµ t¹p ©m ®iÖn trong thiÕt bÞ ®o ®iÖn tö.

3.16 D¶i tÇn sè quan t©m

Trong tr|êng hîp chung, d¶i tÇn sè quan t©m bao gåm c¸c d¶i octa víi c¸c tÇn sè trung
t©m tõ 125Hz ®Õn 8000Hz.
Chó thÝch : - NÕu më réng hoÆc thu hÑp d¶i tÇn sè quan t©m ®Ó tèi |u c¸c qui tr×nh thö ®èi víi c¸c
nguån ph¸t ån nghiªng vÒ d¶i tÇn sè ©m thanh cao (hoÆc thÊp), ph¶i ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn cho m«i tr|êng
thö nghiÖm, nguån ©m thanh mÉu vµ cÊp chÝnh x¸c cña thiÕt bÞ ®o trªn toµn d¶i më réng hoÆc thu hÑp
®ã.
- Trong khi x¸c ®Þnh møc c«ng suÊt ©m hiÖu chØnh theo ®Æc tÝnh A (hoÆc hiÖu chØnh
theo tÇn sè), cho phÐp bá qua c¸c thµnh phÇn trong d¶i tÇn sè kh«ng tham gia vµo møc c«ng suÊt
©m theo ®Æc tÝnh A.

3.17 Ph|¬ng ph¸p so s¸nh

Ph|¬ng ph¸p mµ theo ®ã, møc c«ng suÊt ©m ®|îc tÝnh b»ng c¸ch so s¸nh c¸c gi¸ trÞ ®o
®|îc cña møc ¸p suÊt ©m tõ nguån ån (®èi t|îng thö) víi møc ¸p suÊt ©m tõ nguån ©m
thanh mÉu cã møc c«ng suÊt ©m ph¸t ra ®· biÕt trong cïng m«i tr|êng thö.
3.18 §é d«i møc ¸p suÊt ©m ë kho¶ng c¸ch x¸c ®Þnh 'Lf
HiÖu sè gi÷a ®|êng cong ph©n bè ©m cña buång ©m vµ ®|êng cong ph©n bè ©m cña
tr|êng ©m tù do ®èi víi nguån ©m thanh mÉu cã chuÈn tham chiÕu ë kho¶ng c¸ch ®o x¸c
®Þnh, biÓu thÞ b»ng dB (tham kh¶o Phô lôc A).
3.19 ChØ sè ®Þnh h|íng DIi
Sè chØ sù v|ît tréi cña ¸p suÊt ©m vÒ mét h|íng chñ ®¹o so víi c¸c h|íng kh¸c cña
nguån ©m thanh, tÝnh theo biÓu thøc:
DIi = Lpi - Lpf
trong ®ã: Lpi - møc ¸p suÊt ©m ®o ®|îc theo h|íng i trªn bÒ mÆt ®o l|êng, dB;
 6

Lpf - møc ¸p suÊt ©m trung b×nh ®o ®|îc ë cïng kho¶ng c¸ch cña bÒ mÆt ®o l|êng,
dB.
4. Quy ®Þnh chung
4.1 Ph|¬ng ph¸p thö nghiÖm
Ph|¬ng ph¸p thö theo tiªu chuÈn nµy lµ ®o so s¸nh c«ng suÊt ©m thanh ph¸t ra cña
nguån ån (®èi t|îng thö) víi nguån ©m thanh mÉu cã møc c«ng suÊt ©m ®· biÕt. M«i
tr|êng thö cÇn cã tÝnh ph¶n x¹ râ rÖt ®Ó lo¹i trõ tÝnh ®Þnh h|íng cña nguån ån thö, kh«ng
g©y ¶nh h|ëng ®¸ng kÓ lªn kÕt qu¶ ®o vµ gi¶m ®é kh«ng ®¶m b¶o ®o ®Õn møc thÊp nhÊt
cã thÓ.
§Ó ®¸nh gi¸ kh¸ch quan ®iÒu kiÖn ®o thö nghiÖm, chØ cÇn x¸c ®Þnh chØ sè ®é d«i 'Lf
®èi víi m«i tr|êng thö lµ ®ñ (tham kh¶o Phô lôc A).
4.2 §é chÝnh x¸c
§é chÝnh x¸c cña phÐp ®o phô thuéc vµo gi¸ trÞ cña ®é d«i 'Lf. MÆt kh¸c, chØ sè ®é d«i
'Lf phô thuéc vµo sù lùa chän nguån ©m thanh mÉu vµ vÞ trÝ ®Æt micr«ph«n. Do vËy,
trong mét sè tr|êng hîp cã thÓ t¨ng ®é chÝnh x¸c ®o tõ cÊp 3 (ph|¬ng ph¸p ®iÒu tra) lªn
cÊp 2 (ph|¬ng ph¸p kü thuËt) nhê thay ®æi vÞ trÝ ®Æt micr«ph«n (tham kh¶o Phô lôc A).
4.3 §é kh«ng ®¶m b¶o ®o
4.3.1 Møc c«ng suÊt ©m ®¬n trÞ cña nguån ån thö x¸c ®Þnh ®|îc theo c¸c qui tr×nh trong
tiªu chuÈn nµy cã thÓ sai kh¸c so víi gi¸ trÞ thËt mét l|îng kh«ng v|ît qu¸ ®é kh«ng ®¶m
b¶o ®o (K§B§). C¸c yÕu tè bÊt lîi cña m«i tr|êng thö, kü thuËt thùc nghiÖm vµ ®Æc tÝnh
®Þnh h|íng cña nguån ån thö cã thÓ lµm t¨ng ®é K§B§ cña kÕt qu¶ x¸c ®Þnh møc c«ng
suÊt ©m.
4.3.2 Møc c«ng suÊt ©m cña nguån ån thö vµ ®é lÖch chuÈn cña gi¸ trÞ ®o ë d¶i octa ®|îc
x¸c ®Þnh phï hîp víi c¸c ®iÒu kho¶n trong tiªu chuÈn nµy ë c¸c m«i tr|êng thö kh¸c nhau
cã thÓ kh¸c nhau. Nh×n chung, ®é lÖch chuÈn nµy phô thuéc vµo chØ sè ®é d«i 'Lf vµ
kh«ng v|ît qu¸ gi¸ trÞ møc c«ng suÊt ©m hiÖu chØnh theo ®Æc tÝnh A cho trong B¶ng 1.
NÕu kh«ng |íc l|îng ®|îc, ®é lÖch chuÈn mÆc ®Þnh cña ®é lÆp l¹i SR lµ 4,0dB.
4.3.3 C¸c gi¸ trÞ cho trong B¶ng 1 lµ ®é lÖch chuÈn cña ®é lÆp l¹i SR trong ®ã cã tÝnh ®Õn ®é
K§B§, nh|ng kh«ng tÝnh ®Õn sù thay ®æi cña c«ng suÊt ©m ph¸t ra do c¸c thay ®æi trong
®iÒu kiÖn vËn hµnh nh| tèc ®é quay, ®iÖn ¸p l|íi hoÆc ®iÒu kiÖn l¾p ®Æt .v.v. (ISO 3747:
2000).
B¶ng 1. Gi¸ trÞ giíi h¹n trªn |íc l|îng ®é lÖch chuÈn cña ®é lÆp l¹i SR
møc c«ng suÊt ©m nguån ån thö hiÖu chØnh theo ®Æc tÝnh A.
Gi¸ trÞ giíi h¹n trªn ®é lÖch chuÈn cña
ChØ sè ®é d«i 'Lf ®é lÆp l¹i SR møc c«ng suÊt ©m nguån CÊp chÝnh
ån thö hiÖu chØnh theo ®Æc tÝnh A x¸c
 7

'LfA > 7dB* 1,5dB CÊp 2

'LfA < 7dB hoÆc 4,0dB CÊp 3
kh«ng x¸c ®Þnh
* Ph¶i ®¸p øng ë mäi vÞ trÝ cña micr«ph«n
Chó thÝch: - §èi víi c¸c nguån ph¸t ån d¶i tÇn hÑp, ©m thanh rêi r¹c vµ c¸c tæ hîp cña chóng, ®é
lÖch chuÈn cho trong B¶ng 1 cã thÓ cã gi¸ trÞ lín h¬n, kh«ng ®¹t ®|îc cÊp chÝnh x¸c kü thuËt (cÊp
2).

4.3.4 §é K§B§ phô thuéc vµo ®é lÖch chuÈn cña ®é lÆp l¹i ®· cho trong B¶ng 1, theo ®ã
x¸c ®Þnh sai sè hÖ thèng víi ®é tin cËy mong muèn. VÝ dô: møc c«ng suÊt ©m cña nguån
ån thö víi ®é tin cËy 90% dù ®o¸n n»m trong kho¶ng 1,645 SR; cßn víi ®é tin cËy 95% -
n»m trong kho¶ng 1,96 SR.
Chó thÝch : - Khi SR v|ît qu¸ 2dB, cã thÓ kh«ng ¸p dông kho¶ng tin cËy.

4.3.5 Møc c«ng suÊt ©m hiÖu chØnh theo ®Æc tÝnh A cña ®é lÆp l¹i ®|îc x¸c ®Þnh víi ®é
lÖch chuÈn thay ®æi theo gi¸ trÞ chØ sè ®é d«i 'Lf cho trong B¶ng 1 chñ yÕu phô thuéc vµo
c¸c møc trong d¶i tÇn sè tõ 250Hz ®Õn 4000Hz. §é lÖch chuÈn sÏ cao h¬n nÕu c¸c tÇn sè
thÊp h¬n 500Hz cã vai trß chñ ®¹o ®èi víi møc c«ng suÊt ©m hiÖu chØnh theo ®Æc tÝnh A.
Ng|îc l¹i, nÕu c¸c tÇn sè chñ ®¹o cao h¬n 2000Hz - khi ®ã nguån ån thö cã tÝnh ®Þnh
h|íng cao h¬n. C¶ hai tr|êng hîp trªn nÕu cã c¸c bÒ mÆt hÊp thô ©m m¹nh gÇn c¸c nguån
ån thö (vÝ dô: trÇn hÊp thô ©m), ®é K§B§ sÏ lín h¬n.
Chó thÝch: - NÕu kh«ng sö dông nguån ©m thanh mÉu ë c¸c vÞ trÝ nh| ®· ®|îc hiÖu chuÈn sÏ lµm
t¨ng ®é K§B§ ë c¸c tÇn sè thÊp. VÝ dô: nguån ©m thanh mÉu ®|îc bè trÝ ë kho¶ng c¸ch t|¬ng
®èi gÇn bÒ mÆt ph¶n x¹, kh¸c víi c¸ch bè trÝ trong qu¸ tr×nh hiÖu chuÈn.

4.4 ThiÕt bÞ ®o
4.4.1 ThiÕt bÞ ®o møc ¸p suÊt ©m bao gåm thiÕt bÞ ®iÖn tö khuyÕch ®¹i - läc - chØ thÞ,
micr«ph«n, d©y c¸p vµ m¸y chuÈn ph¶i tho¶ m·n c¸c yªu cÇu ®èi víi thiÕt bÞ ®o cÊp 1 qui
®Þnh trong TCVN 6775: 2001 vµ TCVN 3151 - 79.
4.4.2 KiÓm tra micr«ph«n vµ hiÖu chuÈn toµn bé thiÕt bÞ ®o ë mét hoÆc nhiÒu tÇn sè trªn
toµn d¶i tÇn sè quan t©m trong mçi lo¹t ®o b»ng thiÕt bÞ hiÖu chuÈn ©m thanh.
4.4.3 KiÓm tra sù t|¬ng thÝch cña m¸y chuÈn mét lÇn trong n¨m vµ sù t|¬ng thÝch cña
thiÕt bÞ ®o Ýt nhÊt hai n¨m mét lÇn t¹i c¸c phßng thÝ nghiÖm cã dÉn suÊt chuÈn.
Ghi gi÷ d÷ liÖu cña lÇn kiÓm tra sau cïng vµ kh¼ng ®Þnh sù t|¬ng thÝch víi c¸c tiªu
chuÈn liªn quan.
4.5 Nguån ©m thanh mÉu
4.5.1 Nguån ©m thanh mÉu ph¶i tho¶ m·n c¸c ®Æc tÝnh kü thuËt sau:
 8

- Møc c«ng suÊt ©m trªn toµn bé d¶i tÇn sè tõ 50Hz ®Õn 20000Hz t¹i mçi d¶i 1/3
octa ë ®iÒu kiÖn lµm viÖc x¸c lËp, æn ®Þnh theo thêi gian víi ®é lÖch chuÈn kh«ng lín h¬n
r1dB.
- Phæ tÇn ph¶i phñ Ýt nhÊt d¶i tÇn sè trung t©m 1/3 octa tõ 100 ®Õn 10.000Hz. Møc
c«ng suÊt ©m hiÖu chØnh ë ®iÒu kiÖn phßng vang hoÆc phßng c©m cã nÒn ph¶n x¹ ©m ph¶i
n»m trong kho¶ng 12dB vµ kh«ng sai kh¸c 3dB ®èi víi c¸c d¶i 1/3 octa liÒn kÒ nhau.
- ChØ sè ®Þnh h|íng lín nhÊt cña c¸c d¶i 1/3 octa kh«ng lín h¬n +6dB.
Chó thÝch: - Kh«ng cã yªu cÇu riªng biÖt vÒ møc c«ng suÊt ©m d¶i réng ®èi víi nguån ©m thanh
mÉu.
4.5.2 Nguån ©m thanh mÉu cã ®Æc tÝnh kü thuËt phï hîp ph¶i ®|îc hiÖu chuÈn theo tiªu
chuÈn thÝch hîp.
Chó thÝch: - KÕt qu¶ hiÖu chuÈn chØ ®óng khi vÞ trÝ cña nguån ©m thanh mÉu ë c¸ch xa t|êng,
trùc tiÕp trªn nÒn hay th¼ng ®øng bªn trªn nÒn ë kho¶ng c¸ch quy ®Þnh.
- ChØ sö dông nguån ©m thanh mÉu ë c¸c vÞ trÝ ®Æc thï kh¸c nÕu ®· hiÖu chuÈn øng
víi c¸c vÞ trÝ ®ã. NÕu kh«ng, sai sè hÖ thèng sÏ xuÊt hiÖn ë c¸c tÇn sè thÊp.

4.6 §iÒu kiÖn vËn hµnh nguån ån thö

4.6.1 §¶m b¶o ®iÒu kiÖn vËn hµnh qui ®Þnh trong m· sè thö nghiÖm liªn quan cho ®èi
t|îng thö (kiÓu m¸y hay thiÕt bÞ riªng biÖt). NÕu kh«ng cã m· sè thö, vËn hµnh nguån ån
thö theo c¸ch phæ th«ng. Chän mét hoÆc mét sè c¸c ®iÒu kiÖn vËn hµnh sau ®©y cho ®èi
t|îng thö, nÕu cã thÓ:
- Møc t¶i hoÆc ®iÒu kiÖn vËn hµnh qui ®Þnh;
- Møc t¶i danh ®Þnh (nÕu kh¸c tr|êng hîp trªn);
- Kh«ng t¶i;
- §iÒu kiÖn vËn hµnh øng víi møc ph¸t ån tèi ®a ®iÓn h×nh trong chÕ ®é ®Þnh møc;
- Møc t¶i m« pháng ë ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh (ph¶i vËn hµnh mét c¸ch thËn träng);
- §iÒu kiÖn vËn hµnh víi chu k× lµm viÖc ®Æc tr|ng.
4.6.2 Ph¶i æn ®Þnh vµ duy tr× kh«ng ®æi ®iÒu kiÖn vËn hµnh tr|íc khi tiÕn hµnh mçi phÐp
®o x¸c ®Þnh møc c«ng suÊt ©m cña nguån ån thö theo mçi tæ hîp ®iÒu kiÖn vËn hµnh ®·
chän (vÝ dô: møc ®Æt t¶i, tèc ®é quay, nhiÖt ®é, v.v.).
4.6.3 Lùa chän vµ ®¶m b¶o kiÓu vËt liÖu ®|îc chÕ biÕn hay kiÓu dông cô ®|îc sö dông
trong thùc tÕ sao cho c¸c th«ng sè vËn hµnh phô ®Æc tr|ng cho chÕ ®é vËn hµnh Ýt thay ®æi
nhÊt, nÕu nguån ån thö ph¸t ra phô thuéc vµo c¸c th«ng sè nµy. Ph¶i c«ng bè dông cô vµ
vËt liÖu thö øng víi m· sè thö cho nhãm nguån ån thö nhÊt ®Þnh.
4.6.4 §¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn vËn hµnh phæ biÕn vµ ®iÓn h×nh nhÊt cho nhãm nguån ån thö
nhÊt ®Þnh cã ®é lÆp l¹i cao. Ph¶i c«ng bè c¸c ®iÒu kiÖn vËn hµnh trong c¸c m· sè thö riªng
biÖt.
 9

4.6.5 NÕu c¸c ®iÒu kiÖn vËn hµnh m« pháng ®|îc sö dông, chóng sÏ ®|îc chän ®Ó ®|a ra
møc c«ng suÊt ©m ®iÓn h×nh ë ®iÒu kiÖn sö dông chuÈn cña nguån ån thö.
4.6.6 KÕt qu¶ ®o tõ mét sè ®iÒu kiÖn vËn hµnh riªng biÖt duy tr× trong c¸c kho¶ng thêi
gian x¸c ®Þnh sÏ ®|îc liªn hîp b»ng phÐp trung b×nh n¨ng l|îng thµnh kÕt qu¶ tæng hîp
cña c¶ quy tr×nh vËn hµnh, nÕu thÝch hîp.
4.6.7 §iÒu kiÖn vËn hµnh cña nguån ån thö trong qu¸ tr×nh ®o ph¶i ®|îc m« t¶ ®Çy ®ñ
trong b¸o c¸o thö nghiÖm.
4.7 §iÒu tra s¬ bé
4.7.1 ån nÒn
T¾t nguån ån (®èi t|îng thö), b»ng trùc gi¸c nghe hay dïng m¸y ®o møc ån x¸c ®Þnh
vïng cã thÓ cã møc ån cao. BËt riªng rÏ lÇn l|ît nguån ån thö vµ nguån ©m thanh mÉu,
®¸nh gi¸ s¬ bé møc ån trong c¸c vïng cã ån nÒn vµ ®|a ra kÕt luËn vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i
quan t©m hay kh«ng ®Õn chuÈn cø ån nÒn trong ®iÒu 5.3. Chän c¸c vïng kh«ng cã vÊn ®Ò
ån nÒn ®Ó sö dông sau nµy.
4.7.2 §Æc tÝnh nguån ån thö
4.7.2.1 §i vßng quanh nguån ån thö, b»ng trùc gi¸c nghe, xem xÐt ®¸nh gi¸. X¸c ®Þnh
t©m h×nh häc cña mét bé phËn cã møc ph¸t ån næi tréi nhÊt lµm t©m ©m thanh cña nguån
ån, nÕu cã. NÕu kh«ng cã bé phËn ph¸t ån næi tréi, lo¹i trõ tÊt c¶ c¸c bé phËn kh«ng ph¸t
ån cña ®èi t|îng thö vµ coi t©m h×nh häc cña phÇn cßn l¹i lµm t©m ©m thanh cña nguån
ån.
4.7.2.2 §o ¸p suÊt ©m ë kho¶ng c¸ch 1m tõ hép tham chiÕu, ë ®é cao H = 1,5m trªn mÆt
sµn. NÕu nguån ån thö ph¸t x¹ ®Þnh h|íng vÒ phÝa tr|íc, chän chiÒu cao H sao cho c¸c vÞ
trÝ cña micr«ph«n tho¸ng vµ h|íng th¼ng vÒ t©m ©m thanh cña nguån ån thö. NÕu møc ¸p
suÊt ©m däc theo vïng bao nµy biÕn ®æi Ýt h¬n 4dB, nguån ån thö ®|îc xem nh| lµ kh«ng
®Þnh h|íng (®Òu theo mäi h|íng). NÕu biÕn ®æi lín h¬n 4dB - cã ®Þnh h|íng.
4.8 VÞ trÝ cña nguån ©m thanh mÉu
4.8.1 Mét vÞ trÝ
4.8.1.1 Th«ng th|êng cÇn mét nguån ©m thanh mÉu lµ ®ñ. VÞ trÝ cña nguån ©m thanh mÉu
cµng gÇn t©m ©m thanh cña nguån ån thö cµng tèt, ngo¹i trõ vÞ trÝ kh¸c cã thÓ m« pháng
®|îc biÓu ®å cña nguån ph¸t ån mét c¸ch râ rÖt vµ tèt h¬n. §Æt nguån ©m thanh mÉu lªn
trªn nguån ån thö, nÕu cã thÓ. NÕu kh«ng, chän mét vÞ trÝ däc theo s|ên nguån ån cã ®é
cao thÝch hîp m« pháng tèt nhÊt h×nh d¹ng biÓu ®å cña nguån ph¸t ån. C¸c vÞ trÝ ®o ph¶i
c¸ch xa mÆt bªn cña hép tham chiÕu mét kho¶ng kh«ng nhá h¬n 0,5m (trõ khi nguån ©m
thanh mÉu ®· ®|îc hiÖu chuÈn t¹i c¸c vÞ trÝ dù ®Þnh ®o gÇn h¬n). §èi víi nguån ph¸t ån
 10

kh«ng ®Þnh h|íng, ph¶i ®¶m b¶o ®é cao thÝch hîp ®Ó nguån ©m thanh mÉu cã thÓ ph¸t vÒ
mäi h|íng.
4.8.1.2 Trong m«i tr|êng thö cã tÝnh vang râ rÖt, nguån ©m thanh mÉu cã thÓ ®|îc ®Æt t¹i
c¸c vÞ trÝ hiÖu chuÈn hay t¹i c¸c vÞ trÝ kh¸c. NÕu t¹i ®ã, ®é K§B§ t¨ng ®èi víi c¸c tÇn sè
thÊp, xem ®iÒu 4.3.
Chó thÝch: - C¸c h|íng dÉn tiÕp theo cho trong Phô lôc B.
4.8.2 NhiÒu vÞ trÝ
§èi víi nguån ån thö lµ nguån ©m thanh d¶i tÇn réng hay cã h¬n hai nguån ©m thanh cã
tÇn sè c¸ch biÖt râ rµng, ph¶i sö dông nhiÒu vÞ trÝ nguån ©m thanh mÉu. Sè l|îng nguån
©m thanh mÉu phô thuéc vµo tû sè a/dm (ë ®ã a lµ kÝch th|íc cña nguån ån thö lín nhÊt vµ
dm lµ kho¶ng c¸ch ®o) nh| sau:
- NÕu a/dm lín h¬n 1 vµ nÕu nguån ån thö ph¸t x¹ ®Òu theo mäi h|íng, sö dông vµi
nguån ©m thanh mÉu ®éc lËp c¸ch nhau mét kho¶ng d b»ng nhau däc s|ên bªn nguån ån
thö;
- NÕu a/dm lín h¬n 1 vµ nÕu nguån ån thö cã c¸c vïng ph¸t x¹ ©m x¸c ®Þnh râ rÖt, sö
dông mét vÞ trÝ nguån ©m thanh mÉu cho mçi vïng ©m;
- NÕu a/dm nhá h¬n 1 vµ nÕu nguån ån thö ph¸t x¹ ®Òu theo mäi h|íng nh|ng kh«ng
thÓ sö dông mét vÞ trÝ nguån ©m thanh mÉu ®Æt trªn nãc m¸y, ph¶i sö dông bèn vÞ trÝ
nguån ©m thanh mÉu däc theo s|ên bªn.
5. Quy tr×nh ®o
5.1 Chän vÞ trÝ micr«ph«n

5.1.1 Yªu cÇu chung

B|íc mét, bè trÝ c¸c micr«ph«n ®èi diÖn c¸c s|ên bªn nguån ån thö nghiÖm ®Ó cã ®é
lan truyÒn ®ång ®Òu cho toµn bé c¸c vïng ©m (vÝ dô: ®èi víi mçi vÞ trÝ micr«ph«n trong
vïng cã tÇm nh×n còng nh| mäi vïng ©m bÞ ch¾n tÇm nh×n). Tr¸nh c¸c vÞ trÝ mµ ë ®ã chØ
cã mét phÇn cña nguån ån thö ph¸t x¹ tíi.
B|íc hai, sö dông ba hoÆc bèn vÞ trÝ micr«ph«n ph©n bè ®Òu nhau xung quanh nguån ån
thö, nÕu cã thÓ. §Þnh h|íng c¸c micr«ph«n t|¬ng tù nhau cho c¸c phÐp ®o tiÕn hµnh víi
nguån ©m thanh mÉu vµ nguån ån thö. Chän kho¶ng c¸ch ®o dm ®ñ lín, c¸ch xa c¸c mÆt
bao cña phßng thö Ýt nhÊt 0,5m ®Ó vÞ trÝ micr«ph«n n»m trong vïng mµ m«i tr|êng thö cã
®ñ ®iÒu kiÖn tho¶ m·n ®é K§B§ theo ph|¬ng ph¸p kü thuËt, øng víi ®é lÖch chuÈn SR d
1,5dB (tham kh¶o Phô lôc A).
Chó thÝch: - NÕu phßng thö ®ñ lín, sö dông bèn vÞ trÝ micr«ph«n trªn c¸c mÆt bªn cña hép mÉu.
Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c vÞ trÝ micr«ph«n ph¶i kh«ng nhá h¬n 2m.
- NÕu trÇn cao hÊp thô ©m vµ c¸c tÇn sè chñ ®¹o cao h¬n 2000Hz, chän Ýt nhÊt hai vÞ
trÝ micr«ph«n ®ñ cao vµ gÇn nguån ån thö sao cho kh«ng m©u thuÉn víi c¸c yªu cÇu liªn quan.
 11

5.1.2 Ph©n vïng

Môc ®Ých ph©n vïng lµ ®¸nh gi¸ sù t|¬ng ®ång gi÷a h×nh
d¸ng c¸c biÓu ®å ph¸t x¹ cña nguån ån thö víi nguån ©m
thanh mÉu trong mÆt ph¼ng n»m ngang khi cã nguån ån thö
vËn hµnh. Sö dông c¸ch ph©n vïng theo B¶ng 3.
B¶ng 3. Ph©n vïng hiÖu qu¶ |íc l|îng c«ng suÊt ©m
Ph¸t x¹ trùc tiÕp (kh«ng
cã mµn ch¾n) Kho¶ng c¸ch t|¬ng HiÖu qu¶ |íc l|îng Ghi chó
Nguån ån Nguån ©m ®èi ®Õn micr«ph«n r c«ng suÊt ©m vïng
thö T thanh mÉu M
Cã Kh«ng ______ ¦íc l|îng qu¸ cao ++
Kh«ng Cã ______ ¦íc l|îng qu¸ thÊp 
Cã Cã rT < rM ¦íc l|îng cao +
Cã Cã rT > rM ¦íc l|îng thÊp 
rT | rM ¦íc l|îng cao hoÆc
Cã Cã thÊp kh«ng nhiÒu +/
(trong kho¶ng 10%)
______ ¦íc l|îng hoÆc qu¸
Kh«ng Kh«ng cao hoÆc qu¸ thÊp + +/ 
Chó thÝch: - Trõ khi phßng thö cã tÝnh ph¶n x¹ ©m cao (c¸c t|êng bªn hoÆc trÇn kh«ng ®|îc xö
lý ©m, kh«ng cã vËt c¶n lín hÊp thô ©m) kh«ng cã vÞ trÝ micr«ph«n nµo n»m trong vïng + +/ .
- rT vµ rM lµ kho¶ng c¸ch tõ micr«ph«n ®Õn nguån ån thö vµ ®Õn nguån ©m thanh
mÉu.

5.1.3 VÞ trÝ micr«ph«n

Sö dông b¶ng ph©n vïng trong ®iÒu 5.1.2 vµ kÕt hîp víi c¸c
yªu cÇu chung trong 5.1.1 chän vÞ trÝ micr«ph«n nh| sau:
a) Nguån ån thö cã ®Æc tÝnh ph¸t x¹ ®Òu theo mäi h|íng vµ nguån ©m thanh mÉu n»m
trªn ®èi t|îng thö (nguån ån): Chän mét vÞ trÝ micr«ph«n ë bªn mçi s|ên tù do cña
nguån ån thö v× tÊt c¶ c¸c vïng lµ + hoÆc +/.
b) C¸c tr|êng hîp cßn l¹i:
T×m c¸c vÞ trÝ micr«ph«n tho¶ m·n vïng +/. NÕu kh«ng t×m ®|îc c¸c vÞ trÝ
theo yªu cÇu, cho phÐp chän mét vÞ trÝ micr«ph«n n»m trong vïng +, mét vÞ trÝ n»m
trong vïng +/ vµ mét hoÆc hai vÞ trÝ n»m trong vïng .
5.2 TiÕn hµnh ®o
5.2.1 ChØ tiÕn hµnh ®o thö khi ®¶m b¶o ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn quy ®Þnh trong ®iÒu 4 vµ sau
khi ®· bè trÝ hîp lý nguån ©m thanh mÉu vµ vÞ trÝ micr«ph«n (tham kh¶o Phô lôc B).
 12

5.2.2 §o x¸c ®Þnh møc ¸p suÊt ©m trung b×nh theo thêi gian ®èi víi nguån ån thö, nguån
ån nÒn vµ nguån ©m thanh mÉu cho mçi d¶i octa quan t©m (tõ 125Hz ®Õn 8000Hz). Ghi
chÐp ®Çy ®ñ c¸c d÷ liÖu cÇn thiÕt sau:
- Møc ¸p suÊt ©m L'pi(T) trong qu¸ tr×nh vËn hµnh ®· ®Þnh (®iÒu 4.6) cña nguån ån thö
®o ®|îc ë vÞ trÝ micr«ph«n thø i = 1, 2, ..., n.
- Møc ¸p suÊt ©m L'pi(N) cña møc ån nÒn ®o ®|îc ë vÞ trÝ micr«ph«n thø i = 1, 2, ..., n.
- Møc ¸p suÊt ©m L'pi(M) cña nguån ©m thanh mÉu ®o ®|îc ë vÞ trÝ micr«ph«n thø i = 1, 2, ...,
n.
Chó thÝch: - Khi ®o nguån ©m thanh mÉu, sö dông thêi gian tÝch ph©n (thêi gian ®o) T lín h¬n
30s. NÕu nguån ©m thanh mÉu cã phæ d¶i réng vµ v|ît tréi ë c¸c tÇn sè trªn 250Hz, khi ®ã sö
dông T b»ng 10s.
- Th«ng th|êng nguån ån thö kh«ng æn ®Þnh, do vËy cÇn chän thêi gian tÝch ph©n lín
h¬n, vÝ dô: chøa Ýt nhÊt mét chu kú ®iÓn h×nh cña nguån ån thö.
5.2.3 Th«ng tin cÇn ghi chÐp
Ghi chÐp c¸c th«ng tin sau, nÕu ¸p dông:
a) Nguån ån thö
- M« t¶ nguån ån thö nghiÖm (bao gåm c¶ c¸c kÝch th|íc);
- §iÒu kiÖn vËn hµnh (theo m· sè thö, nÕu cã);
- §iÒu kiÖn l¾p ®Æt (theo m· sè thö, nÕu cã).
b) Nguån ©m thanh mÉu
- C«ng bè sù phï hîp víi tiªu chuÈn trÝch dÉn;
- C«ng bè c¸c gi¸ trÞ møc c«ng suÊt ©m hiÖu chuÈn LW(M).
c) M«i tr|êng ©m häc
- M« t¶ m«i tr|êng ©m thö nghiÖm;
- Xö lý t|êng, trÇn hay nÒn;
- S¬ ®å chØ râ vÞ trÝ cña nguån ©m vµ c¸c ®å vËt trong phßng.
d) ThiÕt bÞ ®o
- ThiÕt bÞ dïng ®Ó ®o bao gåm: tªn, kiÓu, sè lo¹t vµ nhµ chÕ t¹o;
- Ngµy vµ n¬i hiÖu chuÈn m¸y chuÈn vµ c¸c thiÕt bÞ ©m häc kh¸c;
- Tªn, kiÓu, sè lo¹t vµ nhµ chÕ t¹o nguån ©m thanh mÉu ®|îc sö dông nh| thiÕt bÞ ©m
häc.
e) D÷ liÖu ©m häc
- VÞ trÝ micr«ph«n vµ nguån ån thö (kÌm s¬ ®å bè trÝ, nÕu cÇn thiÕt);
- VÞ trÝ nguån ©m thanh mÉu.
5.3 HiÖu chØnh ån nÒn
5.3.1 øng víi mçi d¶i octa cÇn thiÕt ph¶i hiÖu chØnh c¸c møc ¸p suÊt ©m L'pi ®o ®|îc ®èi
víi ån nÒn nÕu L'pi(N) thÊp h¬n c¸c møc nµy tõ 6dB ®Õn 15dB. Gi¸ trÞ ®|îc hiÖu chØnh tÝnh
theo biÓu thøc:
 13

L'pi / 10 L'pi ( N ) / 10
L pi 10 lg(10  10 )

NÕu 'L = L'pi - L'pi(N) t 6dB th× phÐp ®o phï hîp tiªu chuÈn nµy. ThËm chÝ nÕu phÐp ®o
kh«ng cã hiÖu lùc ®èi víi d¶i tÇn sè ®¬n, nã vÉn ®óng ®èi víi gi¸ trÞ hiÖu chØnh theo ®Æc
tÝnh A, miÔn lµ 'LA lín h¬n 6dB, ë ®ã 'LA = L'piAi - L'piAi(N).
Chó thÝch: - Kh«ng lµm hiÖu chØnh nÕu 'L lín h¬n 15dB.
5.3.2 NÕu chuÈn cø 6dB kh«ng ®|îc tho¶ m·n, cÊp chÝnh x¸c cña kÕt qu¶ ®o bÞ gi¶m vµ
cã thÓ kh«ng ®¹t cÊp chÝnh x¸c kü thuËt (cÊp 2). CÊp chÝnh x¸c ®iÒu tra (cÊp 3) ®|îc duy
tr× nÕu 3dB d 'L < 6dB. PhÇn hiÖu chØnh tèi ®a cã thÓ ¸p dông cho c¸c phÐp ®o nµy lµ
1,3dB.
5.3.3 C¸c d÷ liÖu hiÖu chØnh kÕt qu¶ ®o vµ ån nÒn ph¶i ®|îc b¸o c¸o râ rµng b»ng v¨n
b¶n, b¶ng sè hoÆc ®å thÞ.
6. TÝnh møc c«ng suÊt ©m
6.1 Mét vÞ trÝ nguån ©m thanh mÉu
Cho mçi d¶i octa, tÝnh møc c«ng suÊt ©m LW theo biÓu thøc:
ª 1 n 0,1'L º
LW LW ( M )  10 lg « ¦10 pi »
¬n i 1 ¼
trong ®ã, cho mçi d¶i octa:
LW - møc c«ng suÊt ©m, dB;
n - sè vÞ trÝ micr«ph«n;
LW(M) - møc c«ng suÊt ©m cña nguån ©m thanh mÉu tõ ®Æc tÝnh hiÖu chuÈn;
'Lpi = Lpi(T) - Lpi(M);
Lpi(T) - møc c«ng suÊt ©m cña nguån ån thö ë vÞ trÝ thø i cña micr«ph«n, ®· hiÖu
chØnh ®èi víi ån nÒn (i = 1, 2, ..., n);
Lpi(M) - møc c«ng suÊt ©m cña nguån ©m thanh mÉu ë vÞ trÝ thø i cña micr«ph«n,
®· hiÖu chØnh ®èi víi ån nÒn (i = 1, 2, ..., n).
6.2 NhiÒu vÞ trÝ nguån ©m thanh mÉu
Khi sö dông nhiÒu vÞ trÝ nguån ©m thanh mÉu, møc c«ng suÊt ©m LW cho mçi d¶i octa
tÝnh theo biÓu thøc:
ª 1 m n 0,1( LWj ( M )  'L pij ) º
LW 10 lg « ¦¦10 »
¬ mn j 1 i 1 ¼
trong ®ã: LWj(M) - møc c«ng suÊt ©m cña nguån ©m thanh mÉu, dB;
'Lpij = Lpi(T) – Lpij(M);
 14

i - vÞ trÝ thø i cña micr«ph«n (i = 1, 2, ..., n)

j - vÞ trÝ thø j cña nguån ©m thanh mÉu (j = 1, 2, ..., m);
n - sè vÞ trÝ micr«ph«n;
m - sè vÞ trÝ nguån ©m thanh mÉu.
6.3 Møc c«ng suÊt ©m hiÖu chØnh theo ®Æc tÝnh A
Gi¸ trÞ hiÖu chØnh theo ®Æc tÝnh A ®|îc tÝnh theo c«ng thøc:
ª º
LWA 10 lg «¦100,1( LWk  Ak ) »
¬k ¼
trong ®ã: LWA - møc c«ng suÊt ©m hiÖu chØnh theo ®Æc tÝnh A, dB;
LWk - møc c«ng suÊt ©m d¶i octa k, dB;
Ak - h»ng sè hiÖu chØnh theo ®Æc tÝnh A cña tÇn sè trung t©m cña d¶i octa k.
H»ng sè hiÖu chØnh cho trong B¶ng 4.

B¶ng 4. H»ng sè hiÖu chØnh

TÇn sè, Hz H»ng sè hiÖu chØnh Ak
125 -16,1
250 -8,6
500 -3,2
1000 0
2000 1,.2
4000 1,0
8000 -1,1

6.4 ¦íc l|îng ®é kh«ng ®¶m b¶o ®o

NÕu 'Lf lín h¬n hoÆc b»ng 7dB, ®é K§B§ t|¬ng øng víi ph|¬ng ph¸p ®o kü thuËt.
Trong c¸c tr|êng hîp kh¸c nªn cè g¾ng c¶i thiÖn 'Lf (tham kh¶o Phô lôc A). §é K§B§
d|íi d¹ng ®é lÖch chuÈn cña ®é lÆp l¹i cho trong B¶ng 1.
7. B¸o c¸o kÕt qu¶
Biªn b¶n b¸o c¸o ph¶i bao gåm (tham kh¶o Phô lôc C):
- Tªn vµ ®Þa chØ cña ng|êi (tæ chøc) thùc hiÖn ®o thö nghiÖm;
- Sè nhËn d¹ng cña biªn b¶n thö nghiÖm;
- Tªn vµ ®Þa chØ cña ng|êi (tæ chøc) yªu cÇu thö nghiÖm;
- B¸o c¸o c¸c h¹ng môc ®o trong ®iÒu 5.2.3;
 15

- Møc ¸p suÊt ©m t¹i tÊt c¶ c¸c vÞ trÝ micr«ph«n ®èi víi nguån ån thö vµ nguån ©m
thanh mÉu ®· hiÖu chØnh theo ®Æc tÝnh A (nÕu yªu cÇu, c¶ d|íi d¹ng c¸c d¶i octa);
- Møc c«ng suÊt ©m ®|îc tÝnh theo dB, hiÖu chØnh theo ®Æc tÝnh A d|íi d¹ng c¸c d¶i
octa, lµm trßn vÒ trÞ sè gÇn nhÊt, tÝnh b»ng dB (so víi P0 = 10-12W);
- 'Lf vµ ®é K§B§ theo B¶ng 1;
- Ngµy thùc hiÖn ®o thö;
- Th«ng tin vÒ ån nÒn, mçi lo¹i nÕu cã (xem ®iÒu 5.3).
- C«ng bè t×nh tr¹ng vµ sù phï hîp cña c¸c møc c«ng suÊt ©m ®o ®|îc víi c¸c yªu
cÇu cña tiªu chuÈn nµy.

Phô lôc A
(quy ®Þnh)
§¸nh gi¸ ®é d«i 'Lf vµ ®é kh«ng ®¶m b¶o ®o
A.1 X¸c ®Þnh ®é kh«ng ®¶m b¶o ®o
§é K§B§ ®|îc x¸c ®Þnh theo tr×nh tù trong l|u ®å H×nh A.1 d|íi ®©y
 16

Kh¶o s¸t nguån ån

Chän s¬ bé vÞ trÝ bè trÝ nguån ©m thanh mÉu

(®iÒu 8 vµ Phô lôc B)

Chän s¬ bé vÞ trÝ bè trÝ micr«ph«n (®iÒu 9 vµ

Phô lôc B)

X¸c ®Þnh ®é d«i 'Lf

(Phô lôc A)

T×m c¸c vÞ trÝ micr«ph«n Cã CÊp chÝnh x¸c 2 -

®¹t ®iÒu kiÖn 'Lf t 7dB Ph|¬ng ph¸p kü thuËt

Kh«ng

Kh«ng Cã tho¶ m·n cÊp chÝnh Cã CÊp chÝnh x¸c 3 -

x¸c 3 kh«ng ? Ph|¬ng ph¸p ®iÒu tra

H×nh A.1 - L|u ®å x¸c ®Þnh ®é kh«ng ®¶m b¶o ®o

A.2 X¸c ®Þnh ®é d«i 'Lf

Chän vÞ trÝ thuËn lîi cña nguån ©m thanh mÉu l©n cËn nguån ån thö. Thay ®æi kho¶ng
c¸ch ®o r, ®o møc ¸p suÊt ©m Lpr do nguån ©m thanh mÉu ph¸t ra theo h|íng ®o kh«ng cã
vËt c¶n. §é d«i 'Lf cña møc c«ng suÊt ©m ®|îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

§r ·
'L f L pr  LW ( M )  11dB  20 lg¨¨ ¸¸ (A.1)
© r0 ¹

trong ®ã: 'Lf - ®é d«i møc c«ng suÊt ©m, dB;

LW(M) - møc c«ng suÊt ©m cña nguån ©m thanh mÉu, dB;
Lpr - møc ¸p suÊt ©m ®o ®|îc t¹i kho¶ng c¸ch r tõ nguån ©m thanh mÉu, dB;
r - kho¶ng c¸ch gi÷a nguån ©m thanh mÉu vµ micr«ph«n, m;
r0 = 1m.
 17

Chó thÝch: - Khi møc ¸p suÊt ©m ®|îc hiÖu chØnh theo ®Æc tÝnh A, kÝ hiÖu chØ sè ®é d«i sÏ lµ
'LfA.
- Khi phæ tÇn sè cña nguån ©m thanh mÉu t|¬ng tù nh| nguån ån thö, th× ®|êng cong
suy gi¶m ©m thanh liªn quan ®Õn c¸c møc hiÖu chØnh theo ®Æc tÝnh A. NÕu kh«ng, ®o theo d¶i tÇn
sè vµ c¸c møc hiÖu chØnh theo ®Æc tÝnh A cña ®|êng cong suy gi¶m ©m thanh vµ tÝnh theo phæ
cña nguån ån thö.
- Khi phæ tÇn sè cña nguån ån thö vµ nguån ©m thanh mÉu kh¸c nhau nh|ng phæ cña
nguån ån thö cã ®Æc tÝnh d¶i tÇn réng víi gi¸ trÞ cùc ®¹i n»m trong kho¶ng 500Hz -1000Hz th×
sau khi hiÖu chØnh theo ®Æc tÝnh A cã thÓ sö dông ®|êng cong suy gi¶m cña d¶i octa 1000Hz.
Sö dông ®|êng cong ph©n bè ©m thanh 'Lf(r) ®Ó x¸c ®Þnh kho¶ng c¸ch d cÇn thiÕt gi÷a
micr«ph«n vµ hép tham chiÕu víi 'Lf t 7dB. NÕu kh«ng x¸c ®Þnh ®|îc ®|êng cong ph©n
bè ©m thanh theo ph|¬ng ph¸p m« t¶ trªn, h·y sö dông biÓu thøc A.1 ®Ó x¸c ®Þnh 'Lf t¹i
vÞ trÝ micr«ph«n ®· chän.

NÕu kh«ng cã vÞ trÝ nµo cña micr«ph«n tho¶ m·n ®iÒu kiÖn 'Lf(r) t 7dB th× m«i tr|êng
thö nãi chung kh«ng tho¶ m·n c¸c yªu cÇu cña ph|¬ng ph¸p kü thuËt theo tiªu chuÈn nµy
cho bÊt kú nguån ån thö nµo.

Phô lôc B
(tham kh¶o)
H|íng dÉn bè trÝ nguån ©m thanh mÉu vµ micr«ph«n
khi sö dông mét vÞ trÝ nguån ©m thanh mÉu
B.1 Kh¸i qu¸t chung
C¸c vÞ trÝ mong muèn cña nguån ©m thanh mÉu vµ micr«ph«n liªn quan ®Õn nguån ån thö
phô thuéc vµo kiÓu, h×nh d¸ng biÓu ®å ph¸t x¹ cña nguån ån thö. Tuú thuéc nguån ån thö
ph¸t x¹ kh«ng ®Þnh h|íng (®Òu theo mäi h|íng), hay ®Þnh h|íng chñ yÕu theo mét hoÆc mét
sè h|íng theo ph|¬ng n»m ngang, cã thÓ x¸c ®Þnh b»ng c¸ch chuyÓn dÞch m¸y ®o møc ©m
 18

xung quanh c¸ch c¸c mÆt bªn nguån ån thö 1m ë ®é cao c¸ch nÒn 1,2m. NÕu sù thay ®æi
møc ¸p suÊt ©m ®o ®|îc nhá h¬n 4dB, cã thÓ xem nguån ån thö cã ®Æc tÝnh ph¸t x¹ kh«ng
®Þnh h|íng.
NÕu sù thay ®æi cña møc ¸p suÊt ©m ®o ®|îc lín h¬n hoÆc b»ng 4dB, c¸c h|íng theo
ph|¬ng n»m ngang cã møc ph¸t ån v|ît tréi ®ã ph¶i ®|îc x¸c ®Þnh.
B.2 Gîi ý 1
Bè trÝ nguån ©m thanh mÉu ë vÞ trÝ sao cho h×nh d¸ng biÓu ®å ph¸t x¹ cña nã khi cã
nguån ån thö vËn hµnh vµ h×nh d¸ng biÓu ®å ph¸t x¹ cña nguån ån thö t|¬ng tù nhau.
§èi víi nguån ån thö ph¸t x¹ kh«ng ®Þnh h|íng trong kh«ng gian, bè trÝ nguån ©m
thanh mÉu bªn trªn nguån ån thö lµ ®Æc biÖt thuËn lîi (H×nh B.1).

3
2
1
4
3
2

3
H×nh B.2 - Bè trÝ nguån ©m thanh mÉu khi nguån ån thö cã
®Þnh h|íng
1- ChiÒu ®Þnh h|íng ph¸t x¹ ©m; 2- Micr«ph«n; 3- VÞ trÝ nguån ©m thanh mÉu
H×nh B.1 - Bè trÝ vÞ trÝ nguån ©m thanh mÉu khi nguån ån thö ph¸t x¹
kh«ng ®Þnh h|íng (®Òu theo mäi h|íng).
1- VÞ trÝ thuËn lîi cho nguån ©m thanh mÉu; 2- Micr«ph«n; 3- Nguån ån
thö kh«ng ®Þnh h|íng; 4- VÞ trÝ kh«ng thÝch hîp cho nguån ©m thanh mÉu.

§èi víi nguån ån thö ph¸t x¹ chñ yÕu theo h|íng x¸c ®Þnh cã ph|¬ng ngang trong
kh«ng gian, bè trÝ nguån ©m thanh mÉu bªn c¹nh vÒ h|íng ph¸t x¹ cña nguån ån thö lµ
thuËn lîi (H×nh B.2).
B.3 Gîi ý 2
Khi nguån ån thö cã nguån ©m chñ ®¹o vµ biÕt ®|îc vÞ trÝ cña nã, nªn ®Æt nguån ©m
thanh mÉu:
- GÇn nguån ån thö ®Õn møc cã thÓ;
 19

- Bªn trªn nguån ån thö nÕu nguån ©m chñ ®¹o kh«ng ®Þnh h|íng (H×nh B.3).

H×nh B.3 - Bè trÝ nguån ©m thanh mÉu khi nguån ån thö cã nguån ©m
chñ ®¹o kh«ng ®Þnh h|íng (®Òu theo mäi h|íng).
1- VÞ trÝ nguån ©m thanh mÉu thuËn lîi; 2- Nguån ån ph¸t x¹ kh«ng ®Þnh h|íng.

- §Æt nguån ©m thanh mÉu bªn c¹nh nguån ån thö vÒ phÝa cã ph¸t x¹ ©m chñ ®¹o,
nÕu viÖc bè trÝ bªn trªn nguån ån thö lµ kh«ng kh¶ thi (H×nh B.4).

H×nh B.4 - Bè trÝ nguån ©m thanh mÉu thuËn lîi khi nguån ©m chñ ®¹o cña
nguån ån thö cã tÝnh ®Þnh h|íng.
1- H|íng ph¸t ©m chñ ®¹o; 2-VÞ trÝ nguån ©m thanh mÉu thÝch hîp.

B.4 Gîi ý 3
 20

§èi víi vÞ trÝ nguån ©m thanh mÉu ®Æt bªn c¹nh nguån ån
thö, nh|ng bÞ ch¾n bëi nguån ån thö vµ nguån ån thö ph¸t x¹
vÒ phÝa vïng bÞ ch¾n, nªn ®Æt mét vÞ trÝ micr«ph«n trong

3
x
2

H×nh B.5 - Bè trÝ micr«ph«n khi nguån ©m thanh mÉu bÞ ch¾n bëi nguån ån
thö.
1- Nguån ån thö nh| lµ mµn ch¾n; 2- VÞ trÝ nguån ©m thanh mÉu;
3- Vïng bÞ ch¾n khi nguån ©m thanh mÉu vËn hµnh, nh|ng kh«ng bÞ ch¾n khi
nguån ån thö vËn hµnh. Micr«ph«n n»m trong vïng bÞ ch¾n nµy.
vïng bÞ ch¾n (H×nh B.5).
B.5 Gîi ý 4
Kh«ng nªn ®Æt micr«ph«n gÇn mÆt ph¼ng th¼ng ®øng chøa nguån ©m thanh mÉu hoÆc vÞ
trÝ cã nguån ©m chñ ®¹o cña nguån ån thö.
NÕu kh«ng tån t¹i nguån ©m chñ ®¹o (vÝ dô: nguån ©m thanh ph©n bè trªn mÆt khèi lín
cña nguån ån thö) hoÆc kh«ng thÓ nhËn d¹ng cho c¸c øng dông ®· gîi ý ë trªn, träng t©m
cña nguån ån sÏ ®|îc xem lµ vÞ trÝ nguån ©m chñ ®¹o cña nguån ån thö.

2
1
3
r

H×nh B.6 - MÆt c¾t nh×n tõ trªn xuèng cña nguån ån thö: vÞ trÝ micr«ph«n
liªn quan ®Õn c¸c nguån ©m kh¸c nhau.
1- Nguån ©m chñ ®¹o cña nguån ån thö; 2- VÞ trÝ nguån ©m thanh mÉu;
3- VÞ trÝ micr«ph«n.

ChuÈn cø ®|îc khuyÕn c¸o ®Ó chÊp nhËn vÞ trÝ micr«ph«n lµ:

 21

r
0,8 d d 1,2
d
trong ®ã: r - kho¶ng c¸ch tõ vÞ trÝ ®Æt micr«ph«n ®Õn nguån ©m thanh mÉu, m;
d - kho¶ng c¸ch tõ micr«ph«n ®Õn vÞ trÝ nguån ©m thanh chñ ®¹o (H×nh B.6), m.

Phô lôc C
(tham kh¶o)
Tªn C¬ së thùc hiÖn ®o thö nghiÖm
...............................................
§Þa chØ:..................................
Tel..................Fax..................

MÉu Biªn b¶n §o thö nghiÖm

Sè..............

1. Kh¸ch hµng :
Tªn: ........................................................................................
§Þa chØ: ...................................................................................
§iÖn tho¹i:................................ Fax: ......................................
2. §èi t|îng ®o thö nghiÖm :
2.1 Tªn/m· hiÖu: ....................... KiÓu: ............... N¬i s¶n xuÊt: ................ N¨m: ...............
2.2 §Æc tr|ng kü thuËt chÝnh:
C«ng suÊt ®Þnh møc: ............................. kW/ kVA / kVar
Tèc ®é quay ®Þnh møc: ......................... min-1
VËt liÖu hay dông cô ®|îc sö dông: ....................................
KÝch th|íc chÝnh (dµi x réng x cao): ...................................
C¸c th«ng sè kh¸c: ...............................................................
 22

2.3 Tiªu chuÈn/Ph|¬ng ph¸p ¸p dông:...................................................................................

3. ChÕ ®é ®o thö nghiÖm:
Trong nhµ … Ngoµi trêi …
4. §iÒu kiÖn ®o thö nghiÖm
4.1 §Þa ®iÓm :.........................................................................................................................
4.2 Thêi gian : Tõ ...................................®Õn......................………......................................
4.3 M«i tr|êng : NhiÖt ®é........0C §é Èm.........%RH ¸p suÊt khÝ quyÓn...........Pa
C¸c th«ng sè ®Æc tr|ng ©m häc (tr|êng ©m ph¶n x¹ hoÆc phßng c©m cã nÒn ph¶n x¹ .v.v.)
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
4.4 §iÒu kiÖn vËn hµnh thö nghiÖm: ……………………………………………………….
4.5 S¬ ®å bè trÝ nguån ån thö nghiÖm vµ c¸c thiÕt bÞ kh¸c
4.6 S¬ ®å bè trÝ micr«ph«n vµ b¶ng gi¸ trÞ møc c«ng suÊt ©m hiÖu chuÈn LW(M), dB (nÕu ¸p
dông).

5. Ph|¬ng tiÖn ®o thö nghiÖm

Sè Tªn/KÝ m· hiÖu D¶i ®o, TÇn sè, Sai sè/ §é N¬i chÕ Ngµy hÕt h¹n
TT thiÕt bÞ dB Hz K§B§ t¹o hiÖu chuÈn
1 ThiÕt bÞ ®o
2 Nguån ©m thanh mÉu
...

6. KÕt qu¶ ®o thö nghiÖm

6.1 B¶ng sè liÖu (øng víi ®é tin cËy 95% vµ bËc tù do k= n-1) hiÖu chØnh theo ®Æc tÝnhA.
VÞ KÕt qu¶ ®o, dB Sai sè / ®é K§B§, dB
trÝ Møc ¸p Møc ¸p NÒn §é Møc c«ng Møc ¸p suÊt Møc c«ng
®o suÊt ©m suÊt ©m cña ån d«i suÊt ©m cña ©m cña nguån suÊt ©m cña
thö cña nguån nguån ©m Lp(N) 'Lf nguån ån ©m mÉu nguån ån thö
ån thö Lp(T) mÉu Lp(M) thö LW

...
 23

Chó thÝch: - ChØ râ chÕ ®é ®o d¶i tÇn réng, octa hay 1/3 octa phï hîp yªu cÇu ®o thö.
6.2 Ghi chó
...............................................................................................................................................
.
7. Ng|êi ®o thö nghiÖm vµ tÝnh to¸n kÕt qu¶: …………………………………………
8. KÕt luËn/ nhËn xÐt............................................................................................................
...............................................................................................................................................
.
.....................................................................................................................................

KT Bé tr|ëng Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n

Thø tr|ëng NguyÔn ThiÖn Lu©n : §· ký