ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

1η ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ

ΕΛΠ 30/ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΙΙ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ (19ος και 20ος αιώνας)

ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΘΕΜΑΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Δρ ΠΕΡΣΑ ΑΠΟΣΤΟΛΗ

ΚΕΖΕΜΙΔΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ

ΑΘΗNA

23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2018

1
1.

Ιούλιος Τυπάλδος

«Το πλάσμα της φαντασίας»

Α.

Ο Ιούλιος Τυπάλδος (1814 - 1883) υπήρξε μαθητής και θαυμαστής του

Διονύσιου Σολωμού. Θεωρείται ο πιο καθαρά λυρικός ποιητής της Επτανησιακής
Σχολής, παρά το μικρό σε όγκο έργο του.1 Το ποίημα του «Το Πλάσμα της
φαντασίας» ανήκει στο θεματικό κύκλο της αγάπης για τη γυναίκα. 2 Πρόκειται για
έναν ύμνο σε μια γυναικεία μορφή , την οποία ο ποιητής περιγράφει με έντονο
λυρισμό ως πλάσμα της φαντασίας του. Η αγάπη του ποιητικού υποκειμένου για την
αγαπημένη του και η έντονη επιθυμία του να τη συναντήσει και να ζήσει μαζί της
μέχρι να τους χωρίσει ο θάνατος, περιγράφονται με έντονη συναισθηματική έξαρση.(
α! «που 'σαι, ...γλυκειά μου ελπίδα; », « Εσέ... χάραμα », « ...και από τα στήθια...η
καρδιά ...μου» ,«Πάθη βαθιά ...η καρδιά μου» ).

Μορφολογικά το συγκεκριμένο ποίημα είναι μεσαίας έκτασης. Αποτελείται

από 18 8στιχες στροφές με 8σύλλαβους στίχους, από τους οποίους
ομοιοκαταληκτούν ο δεύτερος με τον τέταρτο και ο έκτος με τον έβδομο σε κάθε
στροφή ( «σαν όνειρο εμπροστά μου - στην άδολη καρδιά μου» / «που σαι ,γλυκειά μου
ελπίδα; - τη γην έχεις πατρίδα» )3.Πρόκειται ουσιαστικά για έναν αρμονικό
εγκλιματισμό ιταλικών μετρικών σχημάτων στον νεοελληνικό παραδοσιακό ποιητικό
κορμό.4 Τόσο η θεματική, όσο και η μορφολογία, σε συνδυασμό με την τεχνοτροπία
συνηγορούν στο χαρακτηρισμό του Ιούλιου Τυπάλδου ως σολωμικού ποιητή.

Β.

Ρομαντικά στοιχεία

Τα ρομαντικά στοιχεία παρατηρούνται έντονα σε ολόκληρο το ποίημα σε

συνδυασμό με νεοκλασικιστικά στοιχεία.5 Το έντονο συναίσθημα του ποιητικού

1
Πολίτης (2004), σ. 160
2
Γαραντούδης (2008) , σ.70
3
Δανιήλ (2008), σ. σ 32-34
4
Γαραντούδης (2008), σ.74
5
Γαραντούδης (2008), σ.67

2
υποκειμένου εκφράζεται με πλήθος εικόνων από τη φύση ( « αφρό της θάλασσας»,
«ανθοστόλιστη...πρασινάδα» «μες στ ' άνθη, στα λουλούδια» , «κατάμαυρη η αυγή») ,
γεγονός που αποδεικνύει τον σημαντικό ρόλο της φύσης στο έργο των ποιητών της
Επτανησιακής Σχολής (εξιδανίκευση της φύσης).67Ο ιδανισμός στην περιγραφή της
γυναικάς με τη χρήση λέξεων θρησκευτικού περιεχομένου («αγγελικό» , «ψυχή »,
«ουράνια» , «αέρινο») μαρτυρεί την αγάπη και τον σεβασμό του ποιητικού
υποκειμένου, τόσο για τη γυναίκα όσο και για τη θρησκεία.8

Οι περισσότεροι εκπρόσωποι της Επτανησιακής Σχολής όπως και ο

Τυπάλδος στη προκειμένη περίπτωση υποστήριζαν τη δημοτική γλώσσα και γι ' αυτό
το λόγο την χρησιμοποιούσαν στα έργα τους. Αυτό συνέβαινε κυρίως διότι η
δημοτική γλώσσα ήταν γερά εδραιωμένη στη συνείδηση των Επτανήσιων
ανεξαιρέτως του επιπέδου μόρφωσης και της κοινωνικής θέσης. Ο Διονύσιος
Σολωμός, κύριος υπέρμαχος της δημοτικής γλώσσας είχε εκφράσει τις γλωσσικές του
απόψεις σε πολλά έργα του, τα οποία άφησε παρακαταθήκη στους συνομηλίκους ή
νεότερους ποιητές που επηρεάστηκαν από το έργο του.9 Ωστόσο, διαπιστώνουμε στη
γλώσσα του ποιήματος κάποιου είδους ανομοιομορφία, η οποία προκαλείται από τη
χρήση της ντοπιολαλιάς. 10Χαρακτηριστικά στο ποίημα συναντάμε τις λέξεις : « εσέ »
, « εις» , « θωρώ» , « ελόγιασα », « εύρηκα» , « ηύρα» κ. α. 11

2.

Γεράσιμος Μαρκοράς

« Ρεγγίνα Σκάρπα »

Α.

Ο Γεράσιμος Μαρκοράς (1826 - 1911) υπήρξε μαθητής του Διονύσιου

Σολωμού και συνέβαλε σημαντικά στη διάδοση της ποίησης του δασκάλου του.12Το

6
Γαραντούδης (2008), σ.69
7
Δανιήλ (2008), σ. σ 32-34
8
Γαραντούδης (2008), σ.66
9
Γαραντούδης (2008), σ.63
10
Γαραντούδης (2008), σ.73
11
Δανιήλ (2008),σ. σ 32-34
12
Γαραντούδης (2008), σ.63

3
ποίημα του « Ρεγγίνα Σκάρπα» ανήκει στο θεματικό κύκλο της αγάπης για τη
γυναίκα.13 Το ποιητικό υποκείμενο αναφέρεται σε μια γυναικεία μορφή , ίσως το
πνεύμα μιας γυναίκας που επέστρεψε στη γη απ ΄ τον Παράδεισο για κάποιο λόγο
(«πνεύμα καλό» , «πόδι αθάνατο», «ξενιτεμένος άγγελος », κ. α). Τον λόγο αυτό
αναζητά ο ποιητής (« Πνεύμα...στη γη », «Εδώ τί θέλεις; »). Θα μπορούσε βέβαια η
μορφή αυτή να ανήκει σε μια γυναίκα, ένα υπαρκτό πρόσωπο, που έχασε την υλική
του υπόσταση, εξιδανικεύτηκε από το ποιητικό υποκείμενο στα πλαίσια του
ρομαντισμού και έγινε πλάσμα αγγελικό.

Μορφολογικά το συγκεκριμένο ποίημα είναι μεσαίας έκτασης. Αποτελείται

από δέκα 6στιχες στροφές με 8σύλλαβους στίχους, από τους οποίους
ομοιοκαταληκτούν ο δεύτερος με τον τέταρτο σε κάθε στροφή («και μολυσμένο
χώμα - περιπλανιέται ακόμα» / «είσαι ακριβή παρθένα - τ ' άσπρα φτερά κλεισμένα»
). Οι υπόλοιποι στίχοι είναι ανομοιοκατάληκτοι.

Όσον αφορά την τεχνοτροπία, παρατηρούμε πλούσια ρομαντικά στοιχεία

συνδυασμένα με στοιχεία του νεοκλασικισμού (ισορροπία , αρμονία και τελειότητα).
Το έντονο συναίσθημα του ποιητικού υποκειμένου και η απελευθέρωση της
φαντασίας του με εντυπωσιακές εικόνες από το φυσικό περιβάλλον, αναδεικνύουν
τον Γ. Μαρκορά ως σολωμικό ποιητή.14( « τ' άσπρα φτερά κλεισμένα...ο ήλιος...τ'
αέρι...λουλούδια... »).

Η ιταλική επιρροή στο έργο του ποιητή είναι έκδηλη αρχικά από τον τίτλο
του ποιήματος ( regina =βασίλισσα, scarpa = παπούτσι) όσο και από το μέτρο.15

Β.

Ρομαντικά Στοιχεία

Η ρομαντική διάθεση στο ποίημα του Γ. Μαρκορά αναδεικνύεται με την

παρουσία έντονων συναισθημάτων, αγάπη για τη φύση, πλούσια φαντασία, δύναμη
και περιγραφικότητα στις εικόνες. Παρατηρείται διάχυτη αγάπη για τον άνθρωπο και
την ομορφιά του.

13
Γαραντούδης (2008), σ.70
14
Γαραντούδης (2008), σ. σ 68-69
15
Γαραντούδης (2008), σ.74

4
 Τα ποιήματα του χαρακτηρίζονται από τρυφερότητα και ευγένεια. Η γλώσσα
που χρησιμοποιεί είναι η δημοτική, με πολλές επιρροές από την Επτανησιώτικη
παράδοση.16 ( « βαστάει » , « του κάκου » , « απόκρυψες » , « πούθε », « τ' αέρι » , «
κράζουν» , « εκείθε» , « αγρικήσης» , « ομπρός μου », « ονείρατα », « αχτίνες»)

Όσον αφορά τη θεματική στην προκειμένη περίπτωση είναι η αγάπη για τη

γυναίκα σε πρώτο πλάνο αλλά και η αγάπη για τη θρησκεία μέσω συγκεκριμένων
αναφορών ( «αθάνατο » , «πνεύμα » , «ξενιτεμένος άγγελος » , « παρθένα » , «τ '
άσπρα φτερά» , «ψυχή », «τα θεία »).17

16
Πολίτης (2004), σ.163
17
Γαραντούδης (2008), σ. σ 70 -71

5
 Βιβλιογραφία

Γαραντούδης Ε., «Η Επτανησιακή ποίηση του 19ου αιώνα. Γενικά

χαρακτηριστικά» ,στο ΕΑΠ Βαρελάς Λ. κα, «Γράμματα ΙΙ: Νεοελληνική Φιλολογία»
, Πάτρα 2008

Δανιήλ Χ., «Ανθολόγιο Νεοελληνικών Λογοτεχνικών Κειμένων (19ος και

20ος αιώνας) » , Πάτρα 2008

Πολίτης Λ., «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» ,ΜΙ.Ε.Τ, Αθήνα 2004