Το βιβλίο του Max Tegmark

Τα δεδομένα αυτά δεν αποθαρρύνουν άλλους επιστήμονες από το να οραματίζονται και να

στοχάζονται τη ζωή σε έναν κόσμο στον οποίο κυριαρχούν οι ιδέες, η τεχνολογία και οι
μύθοι που ανακινεί η τεχνητή νοημοσύνη. Στο βιβλίο του, «Life 3.0 | Τι θα σημαίνει να
είσαι άνθρωπος στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης;» (Εκδόσεις Τραυλός), ο καθηγητής
Φυσικής στο ΜΙΤ και πρόεδρος του Ινστιτούτου για το Μέλλον της Ζωής Max Tegmark
επιχειρεί να προσεγγίσει το θέμα από κάθε πιθανή σκοπιά. Αναλύει κάθε δυνατό σενάριο
για το μέλλον της ανθρωπότητας. Το αποτέλεσμα είναι γοητευτικό αλλά και χρήσιμο, αφού
ο συγγραφέας προσπαθεί, με αφετηρία τα σημερινά επιτεύγματα, να φέρει στο προσκήνιο
μια σειρά από κρίσιμα ζητήματα, διανοητικής και ηθικής σημασίας, που συνδέονται με την
εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης.

Για να μπορέσει να αναπαραστήσει το σημείο που βρισκόμαστε και τη μελλοντική

κατεύθυνσή μας, ο συγγραφέας επικεντρώνεται στην εξέλιξη της ζωής στον πλανήτη.
Χωρίζει την ανάπτυξή της σε τρία στάδια: το βιολογικό, το πολιτισμικό και το τεχνολογικό. Η
ζωή 1.0, όπως αποκαλεί το στάδιο της βιολογικής εξέλιξης, «αδυνατεί να επανασχεδιάσει
το υλισμικό και το λογισμικό της κατά τη διάρκεια της ζωής ενός οργανισμού: και τα δύο
καθορίζονται από το DNA της και τροποποιούνται μόνο μέσω της εξέλιξης μετά την
παρέλευση πολλών γενεών». Αντιθέτως, η ζωή 2.0 μπορεί να επανασχεδιάσει μεγάλο μέρος
του λογισμικού της, καθώς οι άνθρωποι μαθαίνουν πολύπλοκες νέες δεξιότητες. Τέλος, η
ζωή 3.0, η οποία δεν υπάρχει ακόμη στη Γη, «μπορεί να επανασχεδιάσει εντυπωσιακά όχι
μόνο το λογισμικό αλλά και το υλισμικό της, αντί να περιμένει να εξελιχθεί σταδιακά μέσα
από πολλές γενιές».

Στο πρελούδιο του βιβλίου του επιταχύνει μυθοπλαστικά τον χρόνο και εξετάζει μια
αισιόδοξη εκδοχή της τεχνολογικής εξέλιξης. Πρόκειται για το μόνο αμιγώς φανταστικό
μέρος της αφήγησης. Ο Tegmark παρουσιάζει έναν κόσμο στον οποίο κυριαρχεί η τεχνητή
νοημοσύνη, με το όνομα «Προμηθέας», ικανή να αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς και
να επανασχεδιάζει τον εαυτό της. Στην υπόθεση αυτή, τα πολιτικά κόμματα και οι
θρησκευτικές ομάδες αποδυναμώνονται και στον πλανήτη κυριαρχεί μία μόνο εξουσία, η
οποία ενισχύεται από μια νοημοσύνη τόσο ισχυρή που θεωρητικά δίνει τη δυνατότητα στη
ζωή να ευδοκιμήσει για δισεκατομμύρια χρόνια στη Γη.

Στη συνέχεια, μέσα από οκτώ κεφάλαια και έναν επίλογο προσεγγίζει κάθε πιθανή εξέλιξη
της τεχνητής νοημοσύνης, εξετάζοντας πώς η τεχνολογική ανάπτυξη και το ενδεχόμενο της
αυτονόμησης της ΤΝ μπορεί να επηρεάσει δεκάδες τομείς της ανθρώπινης ζωής: την
πολιτική, τη δικαιοσύνη, την ιατρική, την οικονομία, την αγορά εργασίας, τη βιομηχανία,
τις συγκοινωνίες.

Δύο από τα πολλά ερωτήματα που προκύπτουν είναι τα εξής: Θα ζήσουμε σε μία
Φιλελεύθερη Ουτοπία ή σε μία Συναινετική Δικτατορία; Άραγε θα ελέγχουμε τις ευφυείς
μηχανές ή θα μας ελέγχουν; Μην περιμένετε, πάντως, οριστικές απαντήσεις. Ο συγγραφέας
δεν έγραψε ένα βιβλίο επιστημονικής φαντασίας. Προσπαθεί, απλώς, να διερευνήσει με
συγκεκριμένα παραδείγματα και να παρουσιάσει κατανοητά τις τρέχουσες επιστημονικές
ανακαλύψεις (Πώς λειτουργεί η μνήμη και η μάθηση στους ανθρώπους και πώς, μέχρι
στιγμής, στις μηχανές κ.ά.), τις δυνατότητες και τις πιθανές διαδρομές μιας μεγάλης
περιπέτειας που βρίσκεται ακόμη στην αρχή της.

Αναφερόμενος, για παράδειγμα, στην υπόθεση της ολοκληρωτικής αντικατάστασής μας

από τις νοήμονες μηχανές στην αγορά εργασίας, επισημαίνει : «Αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκη
κακό, αρκεί η κοινωνία να αναδιανέμει ένα κλάσμα του πλούτου που θα παράγεται από την
ΤΝ, ώστε να βελτιώνεται η κατάσταση όλων των ανθρώπων. Διαφορετικά, όπως
υποστηρίζουν αρκετοί οικονομολόγοι, η ανισότητα θα αυξηθεί σημαντικά».

Γράφοντας για την πολυσυζητημένη «κακία των μηχανών» τονίζει ότι, «η πραγματική
ανησυχία δεν είναι η κακία, αλλά η ικανότητα. Εξ ορισμού, μια υπερνοήμων ΤΝ
καταφέρνει πολύ καλά να πετυχαίνει τους στόχους της, όποιοι και αν είναι αυτοί, άρα
πρωτίστως πρέπει να διασφαλίσουμε ότι οι στόχοι της θα εναρμονίζονται με τους δικούς
μας».

Όσο για την παρανόηση που συνδέεται με τη συνείδηση των μηχανών, ο Tegmark
αμφισβητεί τον μύθο ότι οι μηχανές δεν μπορούν να έχουν στόχους, γράφοντας: «Οι
μηχανές προφανώς και μπορούν να έχουν στόχους, αφού επιδεικνύουν συμπεριφορά
προσηλωμένη στον στόχο. Η συμπεριφορά ενός πυραύλου που αναζητεί θερμότητα
εξηγείται με τον καλύτερο και συντομότερο τρόπο αν θεωρήσουμε ότι στόχος του είναι να
χτυπήσει τον στόχο».

Παρά τα ανησυχητικά συμπεράσματα που προκύπτουν από την αναλυτική προσέγγιση του
Max Tegmark στην εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης, αν λάβουμε, επιπλέον, υπόψιν
χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φύσης και την Ιστορία, ο συγγραφέας διατηρεί σε όλο το
βιβλίο την αισιοδοξία του. Χωρίς να παραβλέπει τους κινδύνους, στον επίλογο του βιβλίου
του, που είναι αφιερωμένος στο Ινστιτούτο για το Μέλλον της Ζωής, αποχαιρετά τους
αναγνώστες με την, πασιφιστικής έμπνευσης, φράση: «Το καλύτερο που έχουμε να
κάνουμε είναι να εκπαιδεύσουμε τους νέους ώστε να καταστήσουμε την τεχνολογία
εύρωστη και ωφέλιμη, πριν της παραδώσουμε τον απόλυτο έλεγχο των πραγμάτων και της
ζωής μας».