UPRAVLJANJE INDUSTRIJSKIM PROCESIMA

1. Nastanak i razvoj Lean-a,

Istorija kompanije TOYOTA

Prof. dr Ivan Mačužić, Fakultet inženjerskih nauka Kragujevac

Doc. dr Marko Đapan, Fakultet inženjerskih nauka Kragujevac
 Nastanak termina Lean
 Pojam "lean" se u tehničkoj i stručnoj literaturi na Zapadu prvi put pojavljuje
početkom devedesetih godina dvadesetog veka i vezan je za rezultate
obimnog petogodišnjeg istraživanja koje se odnosilo na budućnost
automobilske industrije na globalnom nivou.
 Istraživanje je sproveo Massachusetts Institute
of Technology - MIT, SAD.
 Knjiga koja je proistekla kao rezultat ovog projekta predstavljala je pravi
industrijski best-seller i donela je značajne promjene u načinu na koji se
proizvodnja posmatra i organizuje na Zapadu.

James P. Womack
 Nastanak termina Lean
 Sprovedeno istraživanje i objavljena knjiga su ukazali na bitne prednosti koje
ima japanski način za organizaciju proizvodnje, posebno u tako složenim i
zahtevnim sektorima kakav je automobilska industrija.
 Upoređivanjem dve kompanije General Motors, SAD i Toyota, Japan,
autori su utvrdili da Toyota:
o Ulaže mnogo manje napora i resursa u dizajn,
proizvodnju i servisiranje svojih proizvoda
o Ima manje investicije za dostizanje
željenog nivoa proizvodnje
o Proizvodi proizvode sa manjim brojem
ugrađenih defekata
o Odrađuje sve ključne aktivnosti i procese
u kraćem vremenu i sa manjim naporima
o Ima znatno manje zalihe u svakom koraku
proizvodnje
o Ima značajno manji broj povreda na radu
o Ima mnogo manje otkaza, škarta
 Zaključili su da kompanija koja koristi manje
količine svih resursa za isti obimn proizvodnje
svakako jeste “lean” kompanija.
 TOYOTA – vodeći svetski proizvođač automobila

 Na primjerima razvojnog puta,

proizvodne filozofije i perspektiva dva
najveća svetska proizvođača
automobila pokazana je superiornost
japanskog pristupa koji je nazvan
Lean Production ili samo Lean.
 TOYOTA – vodeći svetski proizvođač automobila

 Japanski proizvođači proizvode oko 28 miliona automobila (podaci iz 2016)

što čini oko 30% ukupne svestke proizvodnje (94 miliona vozila).
 U samom Japanu se proizvodi 9,2 miliona vozila (10% svetske proizvodnje)
a ostalo u japanskim fabrikama širom sveta.
 Najveći proizvođač automobila u svetu u 2016. bila je Toyota. U narednom
periodu je za kratko pretekao Volkswagen a onda novoformirana alijansa
Renault–Nissan–Mitsubishi.
 Poreklo TPS-a (Toyota Production System)

 Osnovni koncept Lean-a potiče iz Toyota

Production System – TPS, pri čemu neki
autori stavljaju znak jednakosti između Lean-а i
TPS-а, dok drugi identifikuju i određene razlike
koje su, u suštini, nebitne.
 Ocem TPS-a smatra se, Taiichi Ohno
menadžer proizvodnje u jednoj Tojotinoj fabrici.
 Japanski proizvođači automobila, predvođeni Taiichi Ohno
Tojotom, razvijaju i unapređuju koncept TPS-a
(Lean) već više od 60 godina.
 Poreklo TPS-a (Toyota Production System)

 Kompanija Toyota se pre proizvodnje automobila bavila proizvodnjom

automatskih tkačkih razboja i u tome je imala velikog uspeha.
 Neki od najvažnijih patenata koji su preporodili tekstilnu industriju bili su
delo osnivača kompanije Toyota – Saiichi Toyode.

 Sledeći trendove industrijske revolucije

u svetu kompanija kreće i sa
proizvodnjom kamiona i automobila.
 Prvi kamioni i automobili koje je pravila
fabrika Toyota bili su značajno nižeg
kvaliteta od konkurencija sa Zapada
ali su Japanci učili na svojim greškama
i napredovali. Predratni modela kamiona Toyota
Japan posle WW II
 Poreklo TPS-a (Toyota Production System)

 Po završetku II Svetskog rata Japan je bio na lošem glasu, uništena

privreda, nedovoljna količina resursa, malo tržište, jednostavno rečeno
izgubljena bitka kako ekonomska tako i politička.
 Jedino rešenje se ogledalo u tome da se iznađe nov pristup proizvodnji i
nov način upravljanja.
 Kako bi unapredili svoju proizvodnju Toyotini menadžeri su 1949. godine
posetili Fordove fabrike u SAD.
 U početku su bili oduševjeni načinom proizvodnje, brzinom, tehnološkim
razvojem i dr.
 U isto vreme su uvideli i velike mane i
nelogičnosti sistema i probleme u proizvodnji.
 Odlučili su da preispitaju stanje svojih fabrika,
iskoriste ono što su videli i naprave nešto
sasvim novo.

Prvi posleratni model Tojota

automobila SA model - 1947.
 Važni ljudi u istoriji Toyote

 Sakichi Toyoda, osnivač Tojota grupe kompanija, pokrenuo je

Tojotu kao proizvođača tekstilnih mašina.
 Toyota ( トヨタ ) - Toyoda ( 豊田 ) - srećan broj poteza -

 Kiichiro Toyoda, sin Sakichi Toyoda i osnivač Tojota

automobilske industrije, razvio je koncept Just-in-Time tokom
1930-tih. Proglasio je da Tojotina proizvodnja neće sadržati višak
zaliha i da će Tojota težiti da radi u partnerstvu sa dobavljačima
kako bi uravnotežila proizvodnju.

 Eiji Toyoda, rođak Kiichiro Toyoda i menadžer Tojote u periodu

posle drugog svetskog rata

 Taiichi Ohno, Tojota šef proizvodnje u periodu posle II svetskog

rata. On je bio glavni autor Toyota proizvodnog sistema (TPS).

 Dr. Shigeo Shingo: Konsultant u Tojoti. Radio na razvoju

TPS-a, autor je mnogih značajnih knjiga iz ove oblasti.
Nagrada Shingo je najveća nagrada za izvrsnost u proizvodnji
u SAD. Nagrada se daje i kompanijama i pojedincima koji su
doprineli razvoju izvrsnosti u proizvodnji.
 Istorija Toyote i TPS-a

TOYOTA Istorija kompanije (sa prevodom)

Moodle portal

TOYOTA history – PART I

http://www.youtube.com/watch?v=c6KVeDbgRgU

TOYOTA history – PART II

http://www.youtube.com/watch?v=6vmdVR9dzPM
 Uticaj američke automobilske industrije – Henry Ford
 Henry Ford je uneo revoluciju u proizvodnju automobila i
industriju uopšte
 Prvi je pokrenuo proizvodnju baziranu na principu
kontinuirane pokretne trake.
 Njegov koncept masovne proizvodnje je bio osnovni
industrijski koncept gotovo čitav vek.
 Pokretanje proizvodnje automobila Ford model T označilo je
početak industrijske revolucije u SAD a zatim i u čitavom
svetu.

Fordova fabrika Highland Park Detroit Proizvodna traka u FORD fabrici 1903.
 Uticaj američke automobilske industrije – Henry Ford

 Kada je započela proizvodnja 1908. godine Model T je koštao oko

25.000 dolara (u današnjoj vrednosti). To nije bilo malo ali je bilo
značjano manje u odnosu na konkurenciju koja je pravila vrlo skupe
automobile (čak i blizu milion dolara u današnjoj vrednosti).
 U tom periodu FORD je bio vodeći svetski proizvođač sa oko 50% udela.
 Dvadeset godina kasnije, FORD model T se i dalje prodavao i to po ceni
od oko 4.500 dolara. To je bio najjeftini automobil ali tržište je tražilo nove
i tehnički unapređene modele.
 Konkurencija počinje FORD-u da preuzima značajan deo tržišta

Ford Model T 1910

Ford Model T 1926

Novi GM modeli 1927 - 1932
Uticaj američke automobilske industrije – Henry Ford

FORD Company History

Moodle portal

Automobile Manufacturing, Henry Ford

http://www.youtube.com/watch?v=skKMqK19azI

Fascinating 1936 Footage of Car Assembly Line

http://www.youtube.com/watch?v=HPpTK2ezxL0
 Uticaj drugih autora i uzora na TPS

 Kompanija Toyota je prilikom kreiranja Toyota

Proizvodnog Sistema (TPS) koristila brojne
elemente, alate i metode koje je preuzela od
kompanija i naučnika sa Zapada pri čemu ih je
često modifikovala, dopunila i usavršila
 Na primer, koncept totalnog produktivnog
održavanja nastao je od produktivnog održavanja
koje je razvila kompanija General Electric, USA.
 Svemu tome Japanci su dodali neke bitne
elemente svoje nacionalne životne i radne filozofije
(primeri Kaizen i Kanban).
 Čuveni profesor Deming je u Toyotu doneo iz USA
razvijeni model TWI (Training Within Industry) koji
je nastao za vreme Drugog. sv. Rata
 Takođe, sastavni deo TPS postao je i tzv. PDCA
cilus, odnosno Plan–Do-Check-Act ciklus Prof
Deminga
W. Edwards Deming
 Toyota Production System - TPS

 Tojotin Proizvodni Sistem - TPS se sastoji od dva stuba, Just-in-

Time and Jidoka (autonomation – inteligentna automatizacija) i
često se ilustruje kao “kuća”, prikazana na sledećem slajdu.

Cilj: najveći kvalitet, najniže cene, najkraće ukupno vremen proizvodnje

Just-in-Time Jidoka
Zaustavi i obavesti o
Kontinuirani tok nepravilnostima
Takt proizvodnje
Pull sistem Odvojiti rad čoveka i
rad mašina

Heijunka Standardizovan rad Kaizen

Stabilnost
 Principi Toyota Production System - TPS

Tačno na vreme (JIT)

JIT
JIT Jidoka
predstavlja strategiju vezanu za zalihe koja se primenjuje u
cilju poboljšanja povraćaja investicija u poslovanju
Heijunka smanjivanjem zaliha u procesu i njihovih propratnih troškova.

Jidoka
JIT
Ona može biti opisana kao “inteligentna automatizacija”
Jidoka

- zaustavi mašinu pre nego što počne da pravi škart

Heijunka

Heijunka
JIT Jidoka To je japanski izraz koji se odnosi na ujednačen sistem
proizvodnje projektovan tako da se postigne
Heijunka
Heijunka ravnomerniji i uravnoteženiji tok rada.

Kaizen je japanska filozofija koja fokusira na neprekidnom

poboljšavanju tokom svih oblasti života. Primenjene na radno mesto,
Kaizen aktivnosti stalno poboljšavaju sve funkcije poslovanja.
 Poreklo, nastanak i razvoj koncepta Lean proizvodnje

Toyota
Drugi
Production 1985 – 1990.
svetski
rat System
LEAN
1950 – 1970. Production

World
Class
Manufacturing 2000 – 2016.. 1990 – 2000.
 Razlike između japanske i zapadne autoindustrije

 U kompanijama iz oblasti autoindustrije

na Zapadu (Evropa i USA) uobičajeno je
da zaposleni često menjaju kompanije i
da prelaze iz jedne u drugu.
 Ovo je uobičajeno kako za menadžere i
inženjere tako i za radnike.
 U Japanu se posebno ceni vernost
kompaniji i izuzetno je retka situacija da
se menja zaposlenje. Kada se to i desi
zaposleni praktično počinje karijeru od
početke i najnižeg nivoa u hijerarhiji.
 U Japanu se uglavnom insistira na tome
da se novozaposleni uzimaju pravo iz
škole ili sa fakulteta i da se polako uvode
u sistem rada i obučavaju.
 Top menadžment zapadnih kompanija je
šarenolik dok je u japanskim kompanija to
veoma rigidno i ograničeno na ljude koji
su ceo radni vek proveli u kompaniji.