ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Κάθε άνθρωπος που διώκει το συνάνθρωπο και αδελφό του γιατί δε συμφωνούν οι γνώ-
μες τους είναι ένα τέρας […]. Αυτή η φριχτή διχόνοια, που κρατάει εδώ και αιώνες, μας
διδάσκει […] ότι πρέπει […] να μη δίνουμε σημασία ο ένας στα λάθη του άλλου· το μεγα-
λύτερο κακό για την ανθρωπότητα είναι η διχόνοια, και μια μόνο γιατρειά υπάρχει: η αμοι-
βαία ανοχή. Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μη συμφωνεί μ’ αυτή την αλήθεια […]. Αν υπήρ-
χε τρόπος να σκεφτεί κανείς πάνω στη θρησκεία […], θα καταλάβαινε πως όλοι μας πρέπει
ν’ ανεχόμαστε ο ένας τη γνώμη του άλλου, γιατί είμαστε όλοι αδύναμοι, ασυνεπείς και
αλλάζουμε εύκολα γνώμη.
Βολτέρος, Φιλοσοφικό λεξικό, έτος 1764

Σε κάθε κράτος υπάρχουν τρία είδη εξουσίας, η νομοθετική, η εκτελεστική και η δικαστική.
Στη νομοθετική εξουσία ο ηγεμόνας νομοθετεί […]. Η εκτελεστική κηρύσσει τον πόλεμο και
υπογράφει ειρήνη […], εξασφαλίζει τη γαλήνη στο εσωτερικό του κράτους, αντιμετωπίζει
τους κινδύνους από το εξωτερικό. Η δικαστική τιμωρεί τα εγκλήματα και λύνει τις διαφορές
ανάμεσα στους πολίτες […].
Όταν στο ίδιο πρόσωπο ή στο ίδιο κυβερνητικό σώμα βρίσκονται ενωμένες η νομοθετική και
η εκτελεστική εξουσία, δεν υπάρχει ελευθερία, γιατί υπάρχει ο κίνδυνος ο ηγεμόνας να κάνει
τυραννικούς νόμους, τους οποίους θα προσπαθήσει να επιβάλει με τη βία. Ελευθερία δεν
υπάρχει και όταν […] η δικαστική εξουσία είναι ενωμένη με τη νομοθετική. Τότε οι πολίτες
κινδυνεύουν από την αυθαιρεσία και η ζωή και η ελευθερία τους απειλούνται […]. Όλα θα
ήταν χαμένα αν ο ίδιος άνθρωπος, ή το ίδιο συλλογικό όργανο από αριστοκράτες ή από το
λαό, ασκούσε και τις τρεις εξουσίες, τη νομοθετική, την εκτελεστική και τη δικαστική.
Μοντεσκιέ, Το πνεύμα των νόμων, έτος 1748

Θεωρούμε αλήθειες που δε χρειάζονται απόδειξη τις παρακάτω: όλοι οι άνθρωποι γεννήθη-
καν ίσοι· είναι προικισμένοι από το Θεό με δικαιώματα που δεν μπορεί να τα αφαιρέσει
κανείς· σ’ αυτά ανήκουν η ζωή, η ελευθερία και η επιδίωξη της ευτυχίας [...]. Διακηρύσσουμε
επίσημα, με το δικαίωμα που μας έχει δώσει ο καλός λαός των αποικιών, ότι αυτές οι
Ενωμένες Αποικίες έχουν το δικαίωμα να είναι κράτη ελεύθερα και ανεξάρτητα.
Διακήρυξη της [αμερικανικής] Ανεξαρτησίας, έτος 1776

Τον δέχονταν [τον πρώην κλέφτη] οι Οθωμανοί πρόκριτοι ευνοϊκά, αλλά και οι προεστοί της
περιοχής. Οι Οθωμανοί μάλιστα τον κολάκευαν με τα λόγια «μασαλά, καπετάν σιν μπιζίμι-
σιν» (είσαι δικός μας). Τον συμβούλευαν μάλιστα να είναι φρόνιμος στη συνέχεια και να
φυλάει την περιοχή από τους κακοποιούς. Εκείνος [=ο πρώην κλέφτης] έδινε την υπόσχεση
ότι θα τα κάνει όλα αυτά [...] [και τότε τον] ονόμαζαν φύλακα της περιοχής, δεν τον έλεγαν
πια κλέφτη αλλά καπετάνιο . Ύστερα από αυτή την απόφαση, έπαιρναν και άλλη απόφαση
[...]που όριζε πόσους στρατιώτες έπρεπε να έχει ο καπετάνιος και το μισθό τους, τον οποίο
έδιναν τα χωριά της περιοχής.
Ο καπετάνιος [...] [πήγαινε στα χωριά] και έπαιρνε αυτά τα χρήματα.

Λάμπρος Κουτσονίκας, Γενική ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, 1863–1864

Απόδοση στη σύγχρονη γλώσσα

Όλες οι ακαδημίες, όλα τα γυμνάσια στην Ευρώπη διδάσκουν σήμερα το σπουδαίο Νεύτωνα
και όσο ελέγχουν τη φιλοσοφία του [τη θεωρία του] τόσο πιο αληθινή και αναγκαία και χρή-
σιμη τη βρίσκουν, άρα και τη μόνη που πρέπει να διδάσκεται. Απορεί ο νους του ανθρώπου,
όταν βλέπει πόσο γρήγορη [και μεγάλη] πρόοδο έκανε η Φιλοσοφία μέσα σε 140 χρόνια μόνο
[...]. Από την Αστρονομία, τη Γεωγραφία, τη Μηχανική, όλους τους τομείς της Φυσικής, ορι-
σμένες [επιστήμες] άλλαξαν από την αρχή, άλλες τροποποιήθηκαν και διορθώθηκαν και όλες
τους γνώρισαν τόσο μεγάλη ακμή που περισσότερη [...] είναι σχεδόν αδύνατη. Μόνο αυτός
που δεν πήγε ποτέ στην Ευρώπη μπορεί να αγνοεί τα αμέτρητα, τα αναγκαία, τα χρήσιμα βο-
ηθήματα που χαίρεται η Ευρώπη χάρη στο Νεύτωνα και στη φιλοσοφία του, στα μηχανήμα-
τα, στα κτίρια και σε πάρα πολλά άλλα πράγματα που βοηθούν τη ζωή [να γίνει καλύτερη].

Ιώσηπος Μοισιόδαξ, Απολογία, έτος 1780

Απόδοση στη σύγχρονη γλώσσα

Η γλώσσα φτιάχτηκε για να διαδίδουμε τις ιδέες μας μεταξύ μας και για να καταλαβαί-
νουμε μ’ ευκολία ο ένας τον άλλο. Αυτό λοιπόν δε γίνεται σωστά και ορθά, αν δε μιλάμε
ή αν δεν ακούμε τη γλώσσα που ξέρουμε και που συνηθίσαμε να μιλάμε και ν’ ακούμε
από την παιδική μας ηλικία. Αυτή η γλώσσα είναι για εμάς η ρωμέικια γλώσσα, στην
οποία μπορούμε με κάθε ευκολία και χωρίς σκέψη πολλή να εκφράζουμε τις ιδέες μας
και να καταλαβαίνουμε και τους άλλους που κάνουν το ίδιο. Αλλιώς δυσκολευόμαστε
αρκετά και στα δυο, όταν δηλαδή πούμε ή ακούσουμε κάτι μ’ έναν [...] τρόπο που δεν
έχουμε συνηθίσει.
Δημήτριος Καταρτζής, Σχέδιο ότ’ η ρωμέικια γλώσσα..., δεύτερο μισό του 18ου αιώνα
Απόδοση στη σύγχρονη γλώσσα

Άρθρο 1. η ελληνικη δημοκρατια είναι μία, παρόλο που περιλαμβάνει […]διάφορα γένη
[λαούς] και θρησκείες. Δε βλέπει τις διαφορετικές θρησκείες με εχθρικό μάτι. Είναι αδιαίρετη
παρόλο που ποτάμια και θάλασσες χωρίζουν τις επαρχίες της, παρόλο που όλες τους
αποτελούν ένα […] αξεχώριστο σώμα […].
Άρθρο 4. Πολίτης είναι κάθε άνθρωπος που γεννήθηκε και ζει σ’ αυτό το βασίλειο και είναι
21 χρονών και πάνω […]. Κάθε ξένος, που είναι 21 και πάνω, κατοικεί σ’ αυτό το βασίλειο
ήδη ένα χρόνο και ζει από τη δουλειά του είναι επίσης πολίτης του […]. Εκείνος που μιλάει
την απλή ελληνική ή την αρχαία ελληνική γλώσσα είναι Έλληνας και πολίτης. Και, τέλος,
πολίτης είναι και κάθε ξένος που η κυβέρνηση θεωρεί άξιο να κατοικεί στην πατρίδα. Δηλαδή
ένας καλός τεχνίτης, ένας προκομμένος δάσκαλος, ένας άξιος στρατιώτης είναι δεκτοί στην
πατρίδα και μπορούν να συμμετέχουν στα δίκαια όπως όλοι τους οι συμπολίτες.

Ρήγας Βελεστινλής, Νέα πολιτική διοίκηση (απόσπασμα από το Σύνταγμα), έτος 1797
Απόδοση στη σύγχρονη γλώσσα

Άρθρο 2. Αυτά τα φυσικά δίκαια είναι: πρώτο να είμαστε όλοι ίσοι και όχι ο ένας κατώτερος
από τον άλλο· δεύτερο, να είμαστε όλοι ελεύθεροι και όχι ο ένας σκλάβος για τον άλλο·
τρίτο, να είμαστε σίγουροι για τη ζωή μας και κανένας να μην μπορεί να μας την πάρει άδικα
[…] και τέταρτο, τη γη που έχουμε κανένας να μην μπορεί να την πάρει, αλλά να είναι δική
μας και να περνάει στους κληρονόμους μας […].
Άρθρο 22. Όλοι χωρίς εξαίρεση πρέπει να ξέρουν γράμματα. Η πατρίδα έχει [χρέος] να ιδρύ-
σει σχολεία σε όλες τις περιοχές και για τα αγόρια και για τα κορίτσια. Από τα γράμματα
γεννιέται η προκοπή με την οποία λάμπουν τα ελεύθερα έθνη […].
Άρθρο 35. Όταν η κυβέρνηση παραβιάζει, δε σέβεται και περιφρονεί τα δίκαια του λαού και
δεν ακούει τα παράπονά του, τότε πρέπει όλος ο λαός ή κάποιοι να ξεσηκωθούν, να πάρουν
τα όπλα και να τιμωρήσουν τους τυράννους. Αυτό είναι το πιο ιερό απ’ όλα τα δικαιώματά
του και το πιο σημαντικό χρέος του […].

Ρήγας Βελεστινλής, Νέα πολιτική διοίκηση (απόσπασμα από τη Διακήρυξη των δικαιωμάτων
του ανθρώπου), έτος 1797 Απόδοση στη σύγχρονη γλώσσα