Professional Documents
Culture Documents
Osmanlı Türkçesi PDF
Osmanlı Türkçesi PDF
OSMANLI TÜRKÇESİ
DERS KİTABI
10. SINIF
Mustafa ÇALIŞKAN
Serdal YILMAZ
Mehmet BUDAK
Nevzat SAĞCAN
Mustafa ÖZKÖSE
Erkan TAŞDELEN
DEVLET KİTAPLARI
BİRİNCİ BASKI
……………………., 2018
2
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAYINLARI ............................................................................: 6788
YARDIMCI VE KAYNAK KİTAPLAR DİZİSİ.......................................................................: 1037
Her hakkı saklıdır ve Millî Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metin, soru ve şekilleri
kısmen de olsa hiçbir surette alınıp yayımlanamaz.
EDİTÖR
Mustafa YANKIN
DİL UZMANI
Caner AKYURT
ISBN 978-975-11-4673-1
Millî Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 25.06.2018 gün ve 12254648 sayılı yazısı
ile eğitim aracı olarak kabul edilmiş, Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 03.07.2018
gün ve 12720148 sayılı yazısı ile birinci defa 217.699 adet basılmıştır.
Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı:
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:
O benimdir, o benim milletimindir ancak. Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.
Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda!
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl. Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda,
Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl. Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.
Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Ruhumun senden İlâhî, şudur ancak emeli:
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli.
Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli-
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.
Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım,
Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Her cerîhamdan İlâhî, boşanıp kanlı yaşım,
Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na’şım;
Medeniyyet dediğin tek dişi kalmış canavar? O zaman yükselerek arşa değer belki başım.
Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın; Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl!
Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl.
Doğacaktır sana va’dettiği günler Hakk’ın; Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl;
Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet;
Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl!
İçindekiler
İÇİNDEKİLER . ...................................................................................................... 6
TANITIM ŞEMASI ............................................................................................... 8
1. ÜNİTE
OSMANLI TÜRKÇESİNİ TANIYALIM ............................................................................ 11
1.1. Osmanlı Türkçesi ve Türkçe ............................................................................... 12
1.2. Niçin Osmanlı Türkçesi Öğreniyoruz? ............................................................... 15
1.3. Osmanlı Türkçesinin Günümüzdeki Yeri ........................................................... 18
1.4. Osmanlı Türkçesinin Tarihî Seyri ......................................................................... 22
Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları . ............................................................... 25
Okuma Metni (UKBÂDAN DÜNYAYA HABER) ......................................................... 27
2. ÜNİTE
OSMANLI TÜRKÇESİ ALFABESİ (MATBU) ................................................................... 29
2.1. Osmanlı Türkçesi Alfabesi .................................................................................. 30
2.2. Harflerin Birleşme Durumları . ............................................................................. 33
2.3. Rakamlar ve Noktalama İşaretleri . .................................................................. 38
Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları . ............................................................... 41
3. ÜNİTE
TÜRKÇE KELİMELERİN OKUNUŞU . .............................................................................. 43
3.1. Osmanlı Türkçesinde Okutucu Harfler . ............................................................ 44
3.2. “Elif Okutucusu” ve “A” Sesi .............................................................................. 45
3.3. “He Okutucusu” ve “E, A” Sesleri ..................................................................... 47
3.4. “Vav Okutucusu” ve “O, Ö, U, Ü” Sesleri ......................................................... 50
3.5. “Ye Okutucusu” ve “I, İ” Sesleri . ....................................................................... 52
Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları . ............................................................... 55
4. ÜNİTE
OKUMAYA YARDIMCI ESASLAR . .............................................................................. 57
4.1. Osmanlı Türkçesinde Kef Harfinin Okunuşu...................................................... 58
4.2. Ünsüzlerin Okunuşunda Kalınlık ve İncelik ....................................................... 62
4.3. Eklerin Okunuşu .................................................................................................. 64
4.4. Arapça ve Farsça Asıllı Türkçeleşmiş Kelimelerin Okunuşu ............................ 66
Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları . ............................................................... 72
Okuma Metni ( )گوزل برخطبه. ............................................................................... 74
7
5. ÜNİTE
OSMANLI TÜRKÇESİYLE YAZILMIŞ KOLAY METİNLER . .............................................. 75
5.1. Seçme Okuma Metinleri ................................................................................... 76
Okuma Metni 1 ( )آتا سوزلرندن سچمه لر............................................................... 76
Okuma Metni 2 ( )بيلمه جه لر..................................................................................... 78
Okuma Metni 3 ( )لطیفه............................................................................................. 80
Okuma Metni 4 ( )سلطان سليمانه قاملايان دنيا........................................................ 81
ّ
Okuma Metni 5 ( )ابراهيم (ع م) قصه سي................................................................. 82
Okuma Metni 6 (! )بو حرب بويله قازانيلري............................................................. 84
ّٰ
Okuma Metni 7 ( )أي اللهم بين سندن آيريما........................................................... 86
ّ
Okuma Metni 8 ( )دقت.............................................................................................. 87
Okuma Metni 9 ( ) ) امینه نڭ شهادتی (قصبه انطباعلری....................................... 89
Okuma Metni 10 ( )اوردونڭ دعاسي........................................................................ 92
Okuma Metni 11 ( )ایلك مناز..................................................................................... 93
Okuma Metni 12 ( )پیغمربمیز أفندمیزه دائر................................................................. 97
Okuma Metni 13 ( )صنعت........................................................................................ 100
Okuma Metni 14 ( )حدیث شریفلر........................................................................... 102
Okuma Metni 15 ( )ادبيامتزده رمضان خاطره لري.................................................... 105
Okuma Metni 16 ( )فاحته ترمجه سي و تفسريي........................................................ 109
ُ َْ
Okuma Metni 17 ( ) ٰامنت........................................................................................... 112
Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları . ............................................................... 114
6. ÜNİTE
HARF, KELİME VE CÜMLE YAZMA (MATBU)............................................................... 117
6.1. Osmanlı Türkçesi Alfabesindeki Matbu Harfleri Yazma .................................. 118
6.2. Matbu Harflerle Kelime ve Cümle Yazma ....................................................... 122
Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları . ............................................................... 128
Okuma Metni (GÜZEL YAZI ÜZERİNE) ....................................................................... 129
TANITIM ŞEMASI
Ünite Kapağı
Açıklama
Test (çoktan seçmeli), doğru yanlış ve
boşluk doldurma sorularının çözümü ki-
tap üzerine yapılmalı; açık uçlu soruların
cevapları ise deftere yazılmalıdır.
Hazırlanalım Konuşalım
Yorumlayalım Özetleyelim
Düşünelim-Yorumlayalım Karşılaştıralım-Tartışalım
Pekiştirelim Paylaşalım
Değerlendirelim Listeleyelim
Dikkat Konuşalım-Paylaşalım
Bulalım Tanıyalım
Eşleştirelim Sınıflandıralım
Kelime Defteri
1. ÜNİTE
OSMANLI TÜRKÇESİNİ TANIYALIM
1.1. Osmanlı Türkçesi ve Türkçe
1.2. Niçin Osmanlı Türkçesi Öğreniyoruz?
1.3. Osmanlı Türkçesinin Günümüzdeki Yeri
1.4. Osmanlı Türkçesinin Tarihî Seyri
12 BİRİNCİ ÜNİTE
Hazırlanalım
• “Osmanlıca” kavramı sizlere neleri çağrıştırmaktadır?
• Türkler, tarih boyunca hangi alfabeleri kullanmışlardır?
Okuyalım
OSMANLI TÜRKÇESİ
Osmanlı Türkçesi, Kur’an alfabesini temel alan bir
yazı dilidir. Türkler, İslamiyeti kabul ettikten sonra İs-
lam medeniyetinin bir parçası olan Kur’an harfleriyle
de tanışmış; yüzyıllarca sanat, edebiyat, din, tarih, tıp,
hukuk, iktisat vb. pek çok alanda bu harflerle eserler
vermişlerdir.
Osmanlı Türkçesi için yaygın olarak “Osmanlıca”
tabiri de kullanılmıştır. Ancak Osmanlıca; Almanca,
İngilizce, Arapça gibi Türkçeden ayrı bir dil değildir;
"Hoş gör" Osmanlı Devleti sınırları içinde konuşulan ve okunup
yazılan Türkçenin ta kendisidir.
Tarihçi yazar Prof. Dr. İlber Ortaylı, Osmanlı Türkçe-
sinin yabancı dil gibi algılanmasıyla ilgili olarak şunları
söylemiştir: “Osmanlıca öyle Fransızca ve Rusça gibi
ayrı dil olarak anlaşılamaz, Arap harfleriyle yazılan bir
Türkçedir. Her dil asırdan asıra bazı değişiklikler geçirir
ama bu durum ayrı bir dilden söz etmeyi gerektirmez.
Nihayet anneannemizle dedemizin mektuplaşma di-
lidir. Birçoğumuzun bu mektupları okutmak için ümmi
köylüler gibi adam aradığı gerçektir.”
Türkçe, tarihî seyri içerisinde başka dillerden -İslam
dini ortak payda olduğu için özellikle de Arapça ve
Farsçayı kullanan milletlerin dillerinden- etkilenmiştir.
Bu etkileşim sonucu Osmanlı Türkçesinde, İslam mede-
niyetine ait Arapça ve Farsça asıllı kelime ve terkipler
kullanılmış ancak bunların çoğu, zamanla Türkçeleş-
Bir hatt-ı hümayun belgesi
miş veya yeni anlamlar kazanmıştır.
Osmanlı Türkçesinde çok sayıda Arapça ve Farsça
unsurun bulunması, Osmanlıcanın Türkçe, Arapça ve
Farsçadan oluşmuş ayrı bir dil gibi algılanmasına da
sebep olmuştur. Şemseddin Sami, Lisan ve Edebiya-
BİRİNCİ ÜNİTE 13
Not Edelim
Türkler, tarih boyunca aşağıdaki alfabeleri kullanmışlardır.
Göktürk alfabesi, Uygur alfabesi, Kur’an (Arap) alfabesi, Kiril alfabesi,
Latin alfabesi.
Göktürk alfabesi Uygur alfabesi Kur’an alfabesi Kiril alfabesi Latin alfabesi
Yorumlayalım
“Allah’ın emirlerinin dil ile ifade edilmiş olması, Arapçada dil ile ilgili birçok
kültür faaliyeti ve unsurunun doğmasına sebep olmuştur. Kur’an daima Hz. Pey-
gamberin zamanından itibaren ezberlenmiş ve onun doğru ve güzel olarak
okunması değer verilen bir iş sayılmıştır. İslam toplumunda Kur’an’ı bütün ola-
rak doğru ve güzel okuyanlara karşı daima saygı gösterilmiştir. Kur’an’ın doğru
ve güzel olarak yazılması da değer verilen ayrı bir iş sayılmıştır. Hafızlık gibi hat-
tatlık da asırlar boyunca devam eden, işlenen güzel ve mükemmel hâle getiri-
len birer kültür faaliyeti olmuştur. Arap harfleri bırakıldıktan sonra Türkiye’de hat
sanatının yok oluşu, din ile kültür arasındaki münasebeti gösteren bir örnektir.”
Mehmet Kaplan, Kültür ve Dil
Yukarıdaki metinden yola çıkarak Kur’an ve Kur’an harflerinin kültürümüze
etkisi konusunda neler söyleyebilirsiniz?
BİRİNCİ ÜNİTE 15
Hazırlanalım
“Osmanlıca, Türklerin yüzyıllar boyunca geliştirdikleri özgün bir dil; Arap-
çadan da Farsçadan da yararlanmış ama ikisi de olmamış. Yeni Türk ku-
şakları Osmanlıcayı anlayabilmelidir ki gelecekle geçmiş arasındaki köprü-
yü sağlam kurabilsinler.”
Attila İlhan, Ulusal Kültür Savaşı
Yukarıdaki paragrafta Osmanlı Türkçesiyle ilgili neler söylenmektedir?
Düşüncelerinizi sözlü olarak ifade ediniz.
Okuyalım
OSMANLI TÜRKÇESİ BİLMENİN ÖNEMİ
Türkçenin tarihî devirleri içinde bin yıllık bir geçmişi
olan Osmanlı Türkçesi, atalarımızın yüzyıllar boyunca
ortaya koydukları kültürel eserlere doğrudan ulaşma-
nın önemli bir yolu, geçmişle gelecek arasında kültürel
bağlar kuran bir köprü, millî ve manevi değerlerimizin
taşıyıcısıdır.
Millî kültürümüzün temelini teşkil eden eserlerimizin
hemen tamamı Osmanlıcadır. Hâlbuki yeni neslimiz,
kim bilir hangi dedesinden kalma bir kitap veya eski bir
tapu senedinin, bir paranın, bir çeşme kitabesinin üze-
"Hiç", Hat: Yusuf Bilen rindeki yazıları okumaktan mahrumdur. Tarihî bir çarşı
girişindeki ya da belki her gün altından geçtiği üniver-
site giriş kapısındaki Osmanlıca metnin gerek muhteva
gerekse estetik zevkini yudumlamaktan uzaktır.
Ecdadımızın Osmanlı Türkçesiyle bizlere armağan
ettiği sayısız güzide eser, bugün fikrî ve estetik bo-
yutta çoğumuza -maalesef- bir turiste olduğu kadar
uzak, anlamsız ve yabancıdır. Değil mahiyetlerinden,
varlıklarından dahi habersiz olduğumuz milyonlarca
taş baskısı ya da birçoğu sahasında otorite olmuş ve
Osmanlı arması hâlâ bu vasfını koruyan el yazması nadide eserleri-
miz vardır. Bu kıymetli eserlerimiz ve milyonlarca arşiv
belgemiz kütüphanelerin tozlu raflarından gün ışığına
çıkarılacakları günü beklemektedir.
Yedi asır cihana hükmetmiş bir milletin çocukları,
önlerine konulan çevirilerin dışında atalarının bugüne
16 BİRİNCİ ÜNİTE
Düşünelim-Yorumlayalım
“Osmanlı Türkçesi; Türkçe, Arapça, Farsça kelimelerden oluşan zengin bir li-
sandır. Unutmayalım ki Osmanlıca imparatorluk dilidir. İngilizler İngilizcede çok
fazla kelime bulunmasından dolayı övünürler. Biz neden övünmeyelim? Osman-
lıca da övünülmesi gereken bir lisandır. Şu an maalesef 200-250 kelime ile konu-
şuyoruz. Oysa eskiden 3000-5000 kelime ile konuşuyorduk. Siz 3000 kelime ile ko-
nuşamıyorsanız Fuzuli’yi, Baki’yi, Kâtip Çelebi’yi anlayamazsınız. Kâtip Çelebi’nin
eserlerini okuyup anlayıp zevkine varabilmek için mükemmel Osmanlıca bilmek
gerekiyor. Bugün Osmanlıca öğrenmenin gereğini kabir taşlarına kadar indirge-
diler; dedelerinin mezar taşlarını okuyabilmek için. Doğrudur ama sadece bun-
dan ibaret değildir. Mezar taşlarında şiir vardır, fıkra vardır, ölüm doğum tarihleri
vardır, edebî sanatlar vardır ve yazı güzelliği vardır. O başlı başına bir ilim.”
Dursun Gürlek
(http://www.aljazeera.com.tr/al-jazeera-ozel/osmanlica-kalp-krizi-gecirmis-gibi)
"(Osmanlıca öğretiminde) hedef alacağımız nokta, (öğrencinin) Yahya
Kemal‘in mensur metinlerini anlamasıdır. Ondan sonrası o gencin kendini ye-
tiştirme gayretidir. Mesela dilimizde ‘ayrılık‘ var, ‘hicran‘ var, ‘firak‘ var. Biz ikisi-
ni atmışız sadece “ayrılık”ı almışız. Oysa aralarında nüans olması lazım. Yüksek
medeniyetler ve kültürler o nüanslar üzerinde yükselir.”
Hayati Develi, Köklerimize Gitmek İçin Osmanlıca Şart
Yukarıdaki metinlerde Osmanlı Türkçesi öğrenmenin gerekliliği konusunda
neler söylenmektedir?
BİRİNCİ ÜNİTE 17
Yazalım-Konuşalım
• Eş anlamlı kelime örnekleri bulup defterinize yazınız.
• Eş anlamlı kelimeler birbirlerinin yerine kullanılabilir mi? Bir dilde aynı
anlama gelen veya yakın anlamlı çok sayıda kelime bulunması dil
açısından bir zenginlik midir? Düşüncelerinizi söyleyiniz.
Yorumlayalım
“Türkçenin, bir halk ve edebiyat dili olarak daha
Yunus Emre asrında, Şark’ın engin felsefesini nasıl kud-
retle terennüm ettiğini bilmeyen Türk aydını yoktur.
Daha sonraki asırlarda, devirlerine göre, birer Türkçeci
ve halkçı olan Fuzulilerin, Nedimlerin birçok mısrasında
Türkçe, yirminci asır Türkçesini müjdeleyen hamlelerle
dolu olan, asrımıza büyük misal olarak Yahya Kemal’in
Süleymaniye’de Bayram Sabahı şiirini söyleyen bir dil-
dir. Bu dil, fakir bir lisan olamaz. Bu dilin şiirlerinde Türk
milletinin, bir kültür ve tefekkür dili olarak zengin, hey-
betli ve övünülecek kadar güzel sesli bir destan lisanı
Nihad Sami Banarlı
vardır.”
Nihad Sami Banarlı, Türkçenin Sırları
Bu metinde anlatılanları, Osmanlı Türkçesi ile ilişki-
lendirerek yorumlayınız.
Yorumlayalım
“Dil taşıyıcıdır; bir milletin kültürünü, sa-
natını, imanını, düşünüş sistemini, yaşayış
özelliklerini, sahip olduğu değerleri dünden
bugüne taşıyan kutsal bir nehir gibidir.”
İlhan Ayverdi, Misalli Büyük Türkçe Sözlük
Yukarıdaki ifadeden yola çıkarak dil
ve kültür ilişkisi konusunda neler söyleye-
bilirsiniz?
Pekiştirelim
Kitabınızın “Ek Etkinlikler” bölümünde yer alan (139. sayfa) “Fotoğ-
raflar Konuşuyor” etkinliğini yapabilirsiniz.
18 BİRİNCİ ÜNİTE
Hazırlanalım
• Gezip gördüğünüz yerlerde Osmanlı Türkçesiyle yazılmış eserlere rast-
ladınız mı? Bu tür eserleri görünce neler hissettiniz? Deneyimlerinizi
arkadaşlarınızla paylaşınız.
• Tarihî ve kültürel eserlerimize sahip çıkmak niçin önemlidir? Düşünce-
lerinizi ifade ediniz.
• Osmanlı Türkçesiyle ortaya konulmuş eserlerdeki bilgi birikiminden
günümüzde de yararlanabilir miyiz? Düşüncelerinizi sözlü olarak ifa-
de ediniz.
Biliyor muyuz?
• İslam ülkeleri arasında en fazla yazma
eser koleksiyonuna sahip ülkenin Türkiye
olduğunu,
• Arşivlerdeki evrak dışında, Türkiye’de
300.000 cilt civarında yazma eser olduğu-
nun tahmin edildiğini,
• Yazma eser kütüphanesi olarak Kültür Ba-
kanlığı Kütüphaneler Genel Müdürlüğü
çatısı altında faaliyet gösteren 18 kütüp-
haneden 7'sinin İstanbul'da olduğunu ve
bu kütüphanelerde yaklaşık 105.000 adet
el yazması eser bulunduğunu,
• Afganistan, Amerika Birleşik Devletleri,
Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Cezayir,
Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Danimarka,
Finlandiya, Hollanda, Irak, İrlanda, İs-
panya, İsveç, İsviçre, İtalya, Kuzey Kıbrıs
Türk Cumhuriyeti, Lübnan, Macaristan,
Mısır, Polonya, Portekiz, Romanya, Su-
riye, Yugoslavya ve Yunanistan gibi ül-
kelerde 100.000 cildin üzerinde Türkçe
yazma eser bulunduğunu BİLİYOR MUY-
DUNUZ?
https://www.yazmalar.gov.tr/elyazmaciligimiz_tr.php
BİRİNCİ ÜNİTE 19
Bunları Bilelim
Osmanlı Türkçesi ile Yazılmış Çeşitli Eserler
Kitaplar
Hat sanatının böylesine itibar bulmasının asıl kayna-
ğı ve sebebi Kur’an-ı Kerim’dir. Kur’an’ın önceleri par-
şömen daha sonra kağıt üstüne muhtelif hat nevileriyle
yazılmış sayısız örneği dünyanın çeşitli müze, kütüpha-
ne ve koleksiyonlarında bulunmaktadır. Kur’an-ı Ke-
rim ve cüzleri, enam-ı şerifler, evrad-ı şerifler, delailü’l-
hayratlar hat sanatının kitap şeklinde rastlanılan dinî
mahiyetteki numunelerindendir. Hadis mecmularının
da hüsnühatla yazılmış seçkin örnekleri vardır. Edebî
eserler arasında divanlar ve şiir mecmuları dinî olma-
yan yazma kitapların en geniş kesimini oluşturur.
Levhalar
19. ve 20. yüzyıllarda celi yazılarda revaç bu-
lan levhacılık, hüsnühattın çerçevelenerek çeşitli
mekânlardaki duvarlarda yer almasını sağlamış, böy-
lece bir güzelliği hem okuma hem de seyretme imkânı
vermiştir. Özellikle sülüs ve talik celileriyle ayet, hadis
ve hikmetli sözler usta hattatlara yazdırıldıktan sonra
etrafı tezhip ettirilmiş ve bu levhalar çerçevelenip du-
varlara asılmıştır.
Hilyeler
İlk örnekleri Hafız Osman tarafından tertip edilen hil-
yeler, Hz. Peygamber’in (Sallallahu aleyhi ve sellem)
fiziki ve ahlaki vasıflarını anlatan levhalardır. Hilyeler
tanınmış ve güvenilir hadis rivayetlerinden alınan bilgi-
lere dayanır. İlk örnekleri 1679-1680 yıllarından itibaren
görülmeye başlayan hilyelerde en fazla Hz. Ali’den ri-
vayet olan metin yazılagelmiştir.
Kitabeler
Cami, tekke, mektep, medrese, han, çeşme, ha-
mam, sebil, kütüphane gibi herhangi bir abidenin ek-
seriya dış bazen de iç cephesinde yer alan veya nişan
taşı, mezar taşı gibi bir dikilitaş üzerindeki yazılar hak-
kında bu tabir kullanılır. Çoğunlukla bulunduğu bina
veya adına dikildiği şahısla ilgili bilgiler ihtiva eden ki-
tabelerin metinleri devrin şairlerince kaleme alınır, son-
ra da bir hat üstadına yazdırılır. Manzumenin son bir
veya iki mısraında o yılın tarihi düşülür. Bu yazılar mer-
mer üzerine kabartma şeklinde oyularak hazırlanır.
Hattın Çelebisi Hasan Çelebi
(Derleyen: Hikmet Ülker)
20 BİRİNCİ ÜNİTE
Pekiştirelim
Kitabınızın “Ek Etkinlikler” bölümünde yer alan (139. sayfa) “Tanıyalım” et-
kinliğini yapabilirsiniz.
Değerlendirelim
Aşağıdaki parçaya göre Osmanlı Türkçesinin günümüzdeki kullanım alan-
ları hakkında neler söylenebilir? Belirtiniz.
Millet olarak kültürümüzü bütünüyle
öğrenmek, incelemek, araştırmak ve ko-
rumak en temel görevlerimizden biri ol-
malıdır. Çünkü dil, din, edebiyat, sanat,
hayat tarzı ve tarihî değerler bir milletin
varlığının ayrılmaz parçalarıdır. Arşiv ve
kütüphanelerimizde ise hukuk, tıp, edebi-
yat, tarih, din, mimari, müzik gibi birçok
alanda Osmanlı Türkçesiyle yazılmış bin-
lerce eser büyük bir inceleme ve araş-
tırma sahası oluşturmaktadır. Bin yıllık bu
kültür birikiminden faydalanmak için Os-
manlı Türkçesinin öğrenilmesi önemli bir
gerekliliktir.
Günümüzde üniversitelerin Türk dili ve edebiyatı, tarih, ilahiyat, sanat tarihi,
bilgi ve belge yönetimi (arşivcilik), kütüphanecilik gibi bölümlerinde Osmanlı
Türkçesi eğitimi verilmektedir. Buralarda Osmanlı Türkçesiyle yazılı kültür mirası-
nı okuyup anlayabilecek uzmanların yetiştirilmesi hedeflenmektedir.
Yorumlayalım
Yabancıların Osmanlı Türkçesini öğrenmelerini ve bu alanda araştırmalar
yapmalarını nasıl değerlendiriyorsunuz? Düşüncelerinizi sözlü olarak ifade
ediniz.
Dikkat
"Osmanlı Türkçesi bilgisi yalnızca bir kısım bilim adamı ve arşiv uzmanı için
gerekli değildir. Dilin, önce bireyin, sonra toplumun var oluşundaki yeri göz
önünde tutulduğunda Türkiye’de kendisine okumuşluk, entelektüellik payesi
verilen herkesin bu bilgiye sahip olması gerekir."
Hayati Develi, Osmanlıca Türkçesi Kılavuzu 1
BİRİNCİ ÜNİTE 21
Cevaplayalım
Hat sanatı denilince öncelikle Kur’an-ı Kerim harfleri ile yazılmış güzel yazı
sanatı akla gelir. Bu sanat, Kur’an harflerinin 6 ile 10. yüzyıllar arasında geçirdi-
ği uzunca bir gelişme döneminden sonra ortaya çıkmıştır. Kur’an-ı Kerim’in bir
araya toplanmasından sonra, İslam dininin bilime verdiği özel önemin etkisiyle
çok sayıda kâtip yetişmiş; yazı da doğal olarak büyük aşamalar göstererek
önemli bir sanat kolu olmuştur.
Yorumlayalım
"Kültürlü olmak demek, tarihin ve eski eserlerin terbiyesini almak, olgunlaşmak,
ondan sonra yeni eserler vücuda getirmek veya ruhunu onlara açmaktır."
Mehmet Kaplan, Kültür ve Dil
Yukarıdaki sözü, Osmanlı Türkçesi dersiyle / öğrenmek konusuyla ilişkilendi-
rerek yorumlayınız.
Araştıralım
Çevrenizden, kütüphanelerden ya da internet sitelerinden Osmanlı
Türkçesiyle yazılmış eserler bulunuz. Bulduğunuz eserleri ya da eserlerin
görsellerini sınıfa getirip arkadaşlarınızla paylaşınız.
22 BİRİNCİ ÜNİTE
Hazırlanalım
Türklerin Kur’an harflerini kabul etmesi dil ve medeniyetlerini nasıl etkile-
miştir? Bildiklerinizi söyleyiniz.
Okuyalım
OSMANLI TÜRKÇESİ VE TARİHÎ SEYRİ
Osmanlı Türkçesi, Türkiye Türkçesinin gelişme süre-
cinde Eski Anadolu Türkçesi diye adlandırılan ilk döne-
mi de içine alarak XIII. yüzyıldan XX. yüzyılın başlarına
kadar devam eden dönemidir.
XI. yüzyıl ve sonrası Orta Asya Türklüğü için devamlı
bir göç devridir. Bu yüzyılda Türk dili bazı gelişmeler ge-
çirmiş ve Türkçenin çeşitli kolları ortaya çıkmıştır. Oğuz
boylarının yayıldığı Anadolu’da Oğuz lehçesine dayalı
yeni bir dil teşekkül etmiş ancak bu dilin gelişip edebî
bir dil hüviyetini kazanması uzun bir sürede gerçekle-
şebilmiştir.
Anadolu Beylikleri Dönemi’nde daha çok değer
kazanan Türkçe resmî dil olarak kullanılmış ve bu dille
bazı eserler meydana getirilmiştir.
Osmanlılar, Anadolu ve Balkanlar’da Türk birliğini
sağlamışlar; Türkçeyi de resmî dil dolayısıyla bir yazı dili
hâline getirmişlerdir. XIII. yüzyıldan başlayıp günümüze
kadar gelen bu yazı diline Batı Türkçesi adı verilir.
Batı Türkçesinin günümüzdeki şekillerinden biri de
bugünkü Türkiye Türkçesidir.
Türkiye Türkçesi XIX. yüzyılın ortalarına kadar lisan-ı
Türki, Türki ve Türkçe olarak anılmış ve Arapça, Farsça
ve Türkçe unsurlarla şekillenmiştir.
Osmanlı Türkçesinin geçirdiği aşamalar:
b) Klasik Dönem
XV. yüzyılın ikinci yarısından sonra özellikle fetihle bir-
likte İstanbul’un bir kültür ve medeniyet merkezi hâline
gelmesiyle başlayıp XIX. yüzyılın ortalarına kadar de-
vam eden dönemdir. Osmanlı Türkçesi de büyük bir
devletin ilim ve sanat dili olarak Arapça ve Farsça ile
rekabet edebilecek bir seviyeye erişmiştir.
Fuzuli Baki, Fuzuli, Nedim, Kâtib Çelebi, Evliya Çelebi gibi
yazar ve şairler bu dönem sanatçılarıdır.
c) Yenileşme Dönemi
XIX. yüzyılın ortalarından XX. yüzyılın başlarına kadar
devam eden dönemdir. XIX. yüzyılın ikinci yarısında
Batı uygarlığının etkisi altına girilmiş ve dilde sadeleş-
me hareketlerini takip eden süreç sonunda Klasik Os-
manlı Türkçesi sona ermiştir.
İslam Ansiklopedisi, Osmanlı Türkçesi maddesi
(Kısaltılıp düzenlenmiştir.)
Okuyalım-Yazalım
Tablodaki boş bırakılan yerleri, “Osmanlı Türkçesi ve Tarihî Seyri” başlıklı
metne göre tamamlayınız.
Batı Türkçesi
(.............. - XXI. yy.)
......................................... Dönemi
(XIII. yy. - XV. yy.)
................. Dönem
(XV. yy. - ...............)
...................... Dönemi
(................ - XX. yy.)
24 BİRİNCİ ÜNİTE
Değerlendirelim
"Dil, canlı bir varlıktır. Gelişir, ser-
pilir, değişir. Kelimeler dilde hep ilk
şekilleri ile kalmazlar, uzun hayatları
boyunca bir takım değişikliklere uğ-
rarlar. Bu değişiklikler de umumiyetle
ses değişiklikleridir. Mesela başlan-
gıçta Türkçede bir “edgü” kelimesi
vardı. Zamanla bu kelime “d-y” de-
ğişikliği ile “eygü” oldu. Sonra “g”
düştü “eyü” oldu. Sonra düzlük yu-
varlaklık uyumuna uydu “eyi” oldu.
Bugün hâlâ “eyi” diyenler vardır.
Nihayet sondaki “i” baştaki “e”yi,
benzeşme hadisesi ile “i” yapınca
kelime “iyi” oldu. İsterseniz bir misal daha verelim. Mesela eskiden “bedük”
kelimesi vardı. “d-y” değişikliği ile “beyük” oldu. “b” dudak konsonantının tesiri
ile “e” yuvarlaklaştı, “ö” oldu. Çünkü “e”nin yuvarlağı “ö”dür. Bu yuvarlaklaş-
mayı ikinci vokal olan “ü” de teşvik etti. Böylece kelime “böyük” şekline geçti.
Bugün de Anadolu ağızlarında daha çok bu asli şekil olan “böyük” kullanılır.
İstanbul Türkçesi ise “ö”yü daraltarak “ü” yaptı ve kelime büyük oldu.
Hasılı kelimelerde ses değişikliği daima görülebilir. Bu değişiklikler iki durum-
da karşımıza çıkar: Bir, eski devrelerle bugünkü Türkçe arasındaki değişiklikler
ki buna tarihî değişiklikler diyebiliriz. Bir de bugünkü ağızlar ve şiveler arasında
görülen değişikliklerdir ki bunlara da saha değişiklikleri diyebiliriz."
Prof. Dr. Muharrem Ergin, Üniversiteler İçin Türk Dili
“Dil, canlı bir varlıktır.” sözünü, "Osmanlı Türkçesi ve Tarihî Seyri" başlıklı me-
tinle ilişkilendirerek değerlendiriniz.
Araştıralım
Tarih ve edebiyat öğretmenlerinize danışarak X. yüzyıl ile XX. yüzyıllar
arasında Osmanlı Türkçesinin oluşum ve gelişimini etkileyen olayları araş-
tırınız.
Araştırma sonuçlarını sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız.
BİRİNCİ ÜNİTE 25
1. Osmanlı Türkçesi ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Osmanlı Türkçesinde çok sayıda Arapça ve Farsça kelime kullanılmıştır.
B) Türkçenin dışında Türkçeden ayrı “Osmanlıca” diye isimlendirilen bir dildir.
C) Osmanlı Devletinin hâkim olduğu geniş bir coğrafyada konuşulan bir dildir.
D) Hem konuşma dili hem de yazı dili olarak kullanılmıştır.
E) Kütüphanelerimizde, Osmanlı Türkçesi ile yazılmış yüz binlerce eser vardır.
3. Bazı diller vardır ki yalnız bir vatanda değil, birçok vatanda devlet kurmuş,
hâkimiyet kurmuş büyük milletlerin dilidir. Bu diller, pek tabii olarak mede-
niyet ve hâkimiyet götürdükleri ülkelerin dillerinden aldıkları kelimelerle de
zenginleşmiş büyük dillerdir. Bu milletler kendi kültür sanat ve iktidarlarını
başka ülkelere yayar, dünyanın dört bucağında kendi hükümlerinin geç-
tiğini görüp kendi dillerinin konuşulduğunu duymanın, kendi bayraklarının
dalgalandığını görmenin hazzını, gururunu tadarlar. Öte yandan, aynı ül-
kelerden derledikleri lüzumlu kelimeleri kendi dillerinin gramerine, estetiği-
ne ve fonetiğine göre millîleştirerek kendi kelimeleri yaparlar. Biz bunlara
öteden beri fethedilmiş ülkeler gibi fethedilmiş kelimeler diyoruz.
26 BİRİNCİ ÜNİTE
B. Aşağıdaki cümlelerin başına yargılar doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
( ) Osmanlı Türkçesi yabancı bir dil değil, Kur’an harflerini temel alan bir yazı dilidir.
( ) “Osmanlı Türkçesi” ifadesi Türkçenin bütünü için kullanılmaktadır.
( ) Günümüzde Osmanlı Türkçesiyle yazılmış metinlerle hiç karşılaşılmamaktadır.
( ) Osmanlı Türkçesini öğrenmekle yüzlerce yıllık kültür birikimine ve mil-
yonlarca tarihî belgeye ulaşma fırsatı yakalanmış olur.
( ) Osmanlı Türkçesi, Kuzey-Doğu Türkçesinin günümüzdeki biçimidir.
Okuma Metni
UKBÂDAN DÜNYAYA HABER
Mezar taşlarına ömrünü vakfeden Fazıl İsmail Ayanoğ-
lu tarihî mezar taşlarının önemini şu cümlelerle dile ge-
tirir: “Ortada mevcut yüksek sanat abidelerimiz olma-
saydı bile mezarlıklarımızda bulunan nihayetsiz eserler,
bu milleti medeniyet göklerine çıkarmaya kâfi gelirdi.”
Ayanoğlu hocaya hak vermemek elde değil, elhak
doğrudur. Nitekim Rahmetli Süheyl Ünver, Nihad Sami
Banarlı gibi büyüklerimizin de bu görüşü destekler ma-
hiyette çok manidar tespitleri vardır.
Gerçekten de tarihî mezar taşlarımız biyografi, hat sa-
natı, bezeme sanatı, taş oymacılığı, edebiyat tarihi,
sosyoloji, antropoloji gibi daha birçok alanda bizlere
önemli kaynak sağlayan hiçbir yerde ulaşamayaca-
ğımız belgelerdir. İnsanımızın duygularını derinden et-
kileyen ve kaçınılmaz gerçek olan ölüm, mezar taşı
kitabelerinde; ayet-i kerime, hadis-i şerif, vecize, ata-
sözü, nesir, şiir, temenni ve dua olarak yankı bulmuş;
milletimizin hissiyatına asırlardır bu kitabeler tercüman
olmuştur.
Bizim medeniyetimiz, dili olan bir medeniyettir. Bu dil
esas itibarıyla vahiy merkezlidir. Beşikten mezara ka-
dar hayatın bütün alanlarını ve hatta ahiret hayatını
ihata eder. Her duruma, olgu ve olaya dair söyleye-
ceği mutlaka bir şey vardır.
Eski mimarimize göz attığımızda çeşme, cami, med-
rese, türbe, tekke, şifahane, imarethane, kütüphane,
çarşı ve benzeri yapıların uygun bir yerinde, işleviy-
le ilgili kitabelere rastlarız. Mesela tarihî çeşmeleri in-
celediğimizde aşağıda zikredeceğimiz iki ayet-i ke-
rimeden birini veya ikisini birlikte sıkça görürüz: “Ve
cealnâ minel-mâi külle şeyin hayy. / Hayatı olan her
şeyi sudan yarattık.” (Enbiya 30.) “Ve sekâhum rab-
buhum şarâben tahûrâ. / Rableri onlara tertemiz bir
içecek içirecektir.” (İnsan, 21.) İşte kütüphanelerimi-
zin giriş kapısını süsleyen manidar bir yazı: “Fîhâ kutu-
bun kayyimeh. / O sahifelerde dosdoğru hükümler
vardır.” (Beyyine, 3.) Yine birçok camimizin ana giriş
kapısında esenlik veren bir yazı daha: “Udhulûhâ bi
selâmin âminîn. / Oraya güven içinde, esenlikle gi-
rin!” (Hicr, 46.)
28 BİRİNCİ ÜNİTE
Hazırlanalım
Aşağıdaki fotoğraflarda gördüğünüz yazılar size neler hatırlatıyor? Düşünce-
lerinizi söyleyiniz.
Dikkat
Osmanlıcanın Türkçe olduğu bilinmeli; zor, karışık ve içinden çıkılmaz ol-
madığı anlaşılmalıdır. Osmanlıca, bugünkü alfabeyi okuyup yazabilen herkes
tarafından basit seviyede rahatlıkla öğrenilebilir. Osmanlı Türkçesi alfabesinde
34 harf vardır. Bunların başta, ortada ve sonda yazılışları hesaba katıldığında
farklı işaretlerin de öğrenilmesi gerektiği ortaya çıkar. Ancak bu şekilleri öğren-
mek de o kadar zor değildir.
Aşağıdaki örnekler incelenirse söylenilenler daha iyi anlaşılır:
Okuyalım
Aşağıdaki tabloda verilen Osmanlı Türkçesi alfabesini sırasıyla; baştan sona,
sondan başa, yukarıdan aşağıya ve aşağıdan yukarıya doğru okuyunuz.
HARFİN
غ ف ق ع ظ س ش ص ض ط ژ ز ŞEKLİ
HARFİN
kaf fe gayın ayın zı tı dad sad şın sin je ze
ADI
SES
k f g, ğ
‘ z t, d d, z s ş s j z
KARŞILIĞI
ى ال ه و ن م ل ڭ گ ك HARFİN
ŞEKLİ
nef HARFİN
ye lamelif he vav nun mim lam (nazal gef kef
ne) ADI
SES
y la h v n m l n g, ğ k
KARŞILIĞI
İş Birliği
• Ders öğretmeninizin yardımıyla sınıfınızda, Kur’an alfabesini daha önce-
den öğrenmiş arkadaşlarınız varsa belirleyebilirsiniz.
• Kur’an alfabesini bilen arkadaşlarınızın, alfabeyi yeni öğrenen arkadaş-
larınıza yardımcı olmaları için ikili gruplar oluşturabilirsiniz.
Yorumlayalım
Dine, vatana, millete ait manevi değeri olan şeylere mukaddesat (kutsal
şeyler) denir. Temel ilkelerimizden biri de "mukaddesata hürmet" olmalıdır.
Camilerimiz, peygamberimiz, vatanımız, bayrağımız bizim için nasıl mukaddes
ise Kur’an ve Kur’an harfleri de saygı gösterilmesi gereken değerlerimizdendir.
Ecdadımız, Kur’an’ın yazılmasında kullanıldığı için kâğıda bile hürmet etmiş;
kâğıda basmayı hürmetsizlik saymıştır. Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman
Bey’in Kur’an’a saygısından, ağırlandığı odada geceyi uykusuz geçirdiği de
tarihî bir gerçektir.
Bu paragrafta anlatılanlarla ilgili neler söyleyebilirsiniz? Düşüncelerinizi ar-
kadaşlarınızla paylaşınız.
32 İKİNCİ ÜNİTE
Bunları Bilelim
Osmanlı Türkçesi alfabesi,
• Kur’an alfabesini temel alan bir alfabedir.
• Sağdan sola doğru yazılır ve okunur.
• Kur’an alfabesine bazı harfler ilave edilerek oluşturulmuş Türkçeye mah-
sus bir alfabedir.
Yazalım
Aşağıda Osmanlı Türkçesi alfabesinin harfleri karışık olarak sıralanmıştır. Harf-
lerin adlarını boş bırakılan yerlere yazınız.
ن ش د ر ب ز ط ج ا پ ل
......... ......... ......... ......... ......... ......... ......... ......... ......... .........
lam
ح ه س غ ث ظ ض ت م و ى
......... ......... ......... ......... ......... ......... ......... ......... ......... ......... .........
ص خ چ ژ گ ق ع ك ڭ ذ ال ف
......... ......... ......... ......... ......... ......... ......... ......... ......... ......... ......... .........
Bulalım
Kutucuklarda verilen harf gruplarının karşıladığı ortak sesi bulup boş bırakı-
lan yerlere yazınız.
T
..................... ت ط
..................... ذ ز ض ظ
..................... ح خ ه
..................... ك ق
.....................
ث س ص
..................... د ض ط
..................... ن ڭ
İKİNCİ ÜNİTE 33
Harf Kartları
Osmanlı Türkçesi alfabesini iyice öğrenmek için aşağıdaki yönergeyi takip
ederek harflerle ilgili bilgilerinizi pekiştirebilirsiniz.
• Osmanlı Türkçesi alfabesindeki harflerin biçimlerini ve adlarını gösteren harf
kartları hazırlayınız. (Harf biçimleri ön, harf isimleri arka tarafa yazılmalıdır.)
• Kartlardaki harfleri birbirinize sormak için ikili gruplar oluşturunuz.
• Hazırladığınız kartları kullanarak Osmanlı Türkçesi alfabesindeki harflerin bi-
çimlerini ve adlarını birbirinize sorarak bilgilerinizi pekiştiriniz.
• Osmanlı Türkçesi alfabesinde yer alan ancak Kur’an alfabesinde olmayan
harfleri birbirinden ayırt ediniz.
Hazırlanalım
Düz yazı ile bitişik eğik el yazısı arasında ne gibi faklılıklar vardır? Düşünce-
lerinizi söyleyiniz.
Dikkat
Osmanlı Türkçesi alfabesinde harfler birbirine bitiştirilerek yazılır. Harfler, bitiş-
me sırasında kelimenin başında, ortasında ve sonunda değişik şekiller alır.
İnceleyelim
Aşağıdaki tabloda Osmanlı Türkçesi alfabesindeki harflerin birleşme durum-
ları gösterilmektedir. Tabloyu inceleyerek Osmanlı Türkçesi alfabesindeki harfle-
rin kelime başında, ortasında ve sonunda aldığı şekilleri öğrenmeye çalışınız.
Dikkat
Aşağıdaki harfler kendinden sonra gelen harflerle birleşmez, bunların dışın-
da kalan harfler birleşir.
ا د ذ ر ز ژ و ال
المبه بول ژیلت بزلیه رچل ذكي دیز امك
Yazalım
Aşağıda verilen harflerin ses karşılıklarını ve yazım şekillerini (başta-ortada-
sonda) harfin altındaki kutucuklara örnekteki gibi yazınız.
Eşleştirelim
Aşağıdaki kutucuklarda ayrı ve bitişik yazılışları verilen harfleri örnek-
teki gibi uygun şekilde eşleştiriniz.
طاغ بایراق
بولوط چیچك
چيچك صاقساغان
صاقساغان بولوط
بایراق طاغ
ياپراق ياپراق
كونش كونش
Pekiştirelim
Kitabınızın “Ek Etkinlikler” bölümünde yer alan (140. sayfa) “Harfler Kutuda”
etkinliğini yapabilirsiniz.
İKİNCİ ÜNİTE 37
İnceleyelim
Aşağıdaki tablolarda harflerin bitişik yazılışları (kelime başında, ortasında ve
sonundaki şekilleri) gösterilmektedir. Harflerde meydana gelen şekil değişiklik-
lerini, harf adlarını birbirinize söyleyerek inceleyiniz.
Hazırlanalım
• Rakamların günlük hayatımızdaki işlevleri nelerdir? Sözlü olarak ifade ediniz.
• Noktalama işaretlerinin okuma ve yazmaya katkıları nelerdir? Söyleyiniz.
İnceleyelim
Aşağıdaki tabloda Osmanlı Türkçesinde kullanılan rakamlar verilmiştir.
Osmanlı Türkçesinde kullanılan rakamları yazılışlarını inceleyerek öğreniniz.
RAKAMLAR
On bir 11 ۱۱ Bir 1 ١
On iki 12 ۱۲ İki 2 ٢
On üç 13 ۱٣ Üç 3 ٣
On dört 14 ۱٤ Dört 4 ٤
On beş 15 ۱٥ Beş 5 ٥
On altı 16 ۱٦ Altı 6 ٦
On yedi 17 ۱٧ Yedi 7 ٧
On sekiz 18 ۱٨ Sekiz 8 ٨
On dokuz 19 ۱٩ Dokuz 9 ٩
Yirmi 20 ۲٠ Sıfır 0 ٠
Yüz 100 ١٠٠ On 10 ١٠
Dikkat
• Osmanlı Türkçesinde sayılar, ra-
kamlarla yazıldığında soldan ٥٧۱ ٥٧۱/٠٤/۲٠
sağa doğru yazılır ve okunur. 571 571/04/20
• Tarihlerin yazımında gün, ay, yıl
kısımları yazıda olduğu gibi sağ-
۱٤٥٣ ۱٩٦٠/٠٤/٠٣
dan sola doğru (YYYY/AA/GG) 1453 1960/04/03
sıralanır.
۲٠۱٦ (٣٤٤) ۲۱٥٠٩٧٦
2016 (344) 2150976
İKİNCİ ÜNİTE 39
Eşleştirelim
Aşağıdaki rakamlarla okunuşlarını örnekteki gibi eşleştiriniz.
38 ٤٥ 90 ٥٣
45 ١٧ 53 ٩٠
17 ٢٦ 87 ٦٢
26 ٣٨ 62 ٨٧
Yazalım
Aşağıdaki saatlere bakarak saatin kaç olduğunu noktalı alanlara yazınız.
İnceleyelim
Aşağıdaki tabloda Osmanlı Türkçesi metinlerinde kullanılan noktalama işa-
retlerinden bazıları gösterilmiştir. Verilen noktalama işaretlerini inceleyerek gü-
nümüzdeki şekilleriyle karşılaştırınız.
NOKTALAMA İŞARETLERİ
Ünlem Soru işareti Noktalı virgül Virgül Nokta
! ؟ ؛ ، .
İnceleyelim
Aşağıda Osmanlı Türkçesiyle yazılmış bir metin verilmiştir. Metni inceleyerek
Osmanlı Türkçesinde kullanılan noktalama işaretlerini daire içine alınız.
هم نه اچیون
بين ييللرجه بارينديرمش اوالن بر يردن
،“ئوله جكسڭ!” دييه قوغمق؟ بو قوغوملقدر؛ بن
نرده گيدر ير بولورم؟،كيمسه سز بر چوجغم
! صوقاقلرده پريشان اولورم،ايتمه يڭ
صفحات،حممد عاكف
40 İKİNCİ ÜNİTE
Yazalım
Osmanlı Türkçesi alfabesiyle verilen aşağıdaki rakamları, günümüz alfabe-
sindeki rakamlarla boş bırakılan kutucuklara yazınız.
۲ ٠٨ ٦ ۱ ٨ ٤ ٠
............... ............... ............... ............... ............... ............... ...............
٩ ٥ ٤٣٧ ٠۱ ٣ ٧ ٦۲
............... ............... ............... ............... ............... ............... ...............
İşlemleri Yapalım
Aşağıda verilen toplama ve çıkarma işlemlerini, Osmanlı Türkçesindeki ra-
kamları kullanarak yapınız.
Yazalım
Osmanlı Türkçesi alfabesiyle verilmiş aşağıdaki tarih ve rakamları inceleyi-
niz. Tarih ve rakamların günümüz Türkçesindeki karşılıklarını boş bırakılan kutu-
cuklara yazınız.
Pekiştirelim
Kitabınızın “Ek Etkinlikler” bölümünde yer alan (142. sayfa) “Rakamları Kulla-
nıyorum” etkinliğini yapabilirsiniz.
İKİNCİ ÜNİTE 41
A) ب B) ج C) ژ D) ط E) ق
2. Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde “harf grubu-ses” eşleştirmesi yanlış
yapılmıştır?
A) ق ك K
B) ح خ ه H
C) ث س ص S
D) ز ذ ض ظ Z
E) د ض ط T
A) ق B) و C) ط D) ی E) ح
5. “Be-elif-şın-kaf-elif-nun” harflerinin doğru bitişik şekli aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) باشقان
B) باشقن
C) بشقان
D) پاشقان
E) باشغان
٦۱٠٧” sayısının karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?
6. “
A) ۱٧٨٤
B) ٩٨٧۱
C) ۱٧٨٩
D) ۱٧٨٦
E) ٩٦٨۱
B. Aşağıdaki yargılardan doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y”
yazınız.
( ) Osmanlı Türkçesi alfabesi soldan sağa doğru yazılır.
( )“ ڭ-گ-ژ-چ- ”پharfleri, Kur’an alfabesinde olmayan harflerdir.
( ) وve زharfleri kendinden sonra gelen harflerle birleşir.
( ) “ ”طharfi, “t” ve “d” seslerini karşılar.
( ) Osmanlı Türkçesi alfabesinde rakamlar soldan sağa doğru yazılır.
( ) Osmanlı Türkçesinde noktalama işaretleri kullanılmaz.
Hazırlanalım
• Türkçenin ünlüleri (sesli) hangileridir?
• Ses ve harf kavramları hakkında neler biliyorsunuz? Söyleyiniz
• Ünlüleri işaretlemek için kullandığımız harfler hangileridir?
Dikkat
Dilimizdeki ünlüler, Osmanlı Türkçesinde elif, he, vav ve ye harfleriyle göste-
rilir. Bu harflere “okutucu harfler” denir.
İnceleyelim
Okutucu harflerin tanıtıldığı aşağıdaki tabloyu inceleyiniz. Örnek okumaları
dikkate alarak okunuşu verilmeyen kelimeleri de siz okuyunuz.
Hazırlanalım
Elif harfinin kültürümüzdeki yeri hakkında neler biliyorsunuz? Söyleyiniz.
Bunları Bilelim
a) Elif okutucusu kendinden önceki harfi “A” sesiyle okutur.
Kelime Okuyalım
Aşağıdaki kelimelerin okunuşlarını boş bırakılan kutucuklara yazınız.
Cümle Okuyalım
Elif okutucusuyla ilgili kuralları göz önünde bulundurarak aşağıdaki
cümleleri okuyunuz.
Dikkat
Fiil kök veya gövdelerinin sonundaki “a” sesi “elif” okutucusu ile gös-
terilir.
Okuyalım-Yazalım
Aşağıdaki tabloda verilen kelimelerin okunuşlarını boş bırakılan kutucuklara
yazınız.
Okuyalım-Yazalım
Aşağıdaki cümlelerin okunuşlarını karşılarındaki noktalı alanlara yazınız.
Hazırlanalım
• Açık hece ve kapalı hece ne demektir? Daha önce bu kavramlarla ne-
relerde karşılaştınız? Söyleyiniz.
• Açık ve kapalı heceleri tanımak, Osmanlı Türkçesini öğrenirken ne işimize
yarayabilir?
Bunları Bilelim
a) “He” okutucusu kendinden önceki harfi “e” veya “a” sesiyle okutur.
Kelime Okuyalım
Aşağıdaki kelimelerin okunuşlarını boş bırakılan kutucuklara yazınız.
Dikkat
Okutucu harflerin ünsüz karşılıkları veya kendi sesleriyle de okunabileceğini
unutmayınız. Konuyla ilgili aşağıdaki örnekleri okuyup inceleyiniz.
İşaretleyelim
Aşağıdaki kelimelerden ikinci hecesi açık olanları bulup örnekteki gibi işa-
retleyiniz.
Okuyalım-Yazalım
Aşağıdaki cümlelerin okunuşlarını boş bırakılan noktalı alanlara yazınız.
Cümle Okuyalım
He okutucusuyla ilgili kuralları göz önünde bulundurarak aşağıdaki cümle-
leri okuyunuz.
Hazırlanalım
Vav harfinin kültürümüzdeki yeri hakkında neler biliyorsunuz? Söyleyiniz.
Bunları Bilelim
a) “Vav” okutucusu kendinden önceki harfi “o, ö, u, ü” seslerinden biriyle
okutur.
Notlar:
• Kelime başındaki “ö, ü” seslerini, “o, u” seslerinden ayırmak için elif
أو
harfinin üzerine hemze ( ) konulabilir.
ئو
• “ö, ü” sesleri, az sayıda kelimede “ ” şeklinde işaretlenmiştir.
Kelime Okuyalım
Vav okutucusuyla ilgili kuralları göz önünde bulundurarak aşağıdaki keli-
meleri okuyunuz.
Cümle Okuyalım
Aşağıdaki cümlelerin okunuşlarını boş bırakılan noktalı alanlara yazınız.
Hazırlanalım
Osmanlı Türkçesi alfabesinde aynı harfin birden fazla ünlüyü okutması ko-
nusunda neler düşünüyorsunuz? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
Bunları Bilelim
a) “Ye” okutucusu kendinden önceki harfi “ı, i” seslerinden biriyle okutur.
Kelime Okuyalım
Ye okutucusuyla ilgili kuralları göz önünde bulundurarak aşağıdaki kelime-
leri okuyunuz.
Cümle Okuyalım
Aşağıdaki cümlelerin okunuşlarını boş bırakılan noktalı alanlara yazınız.
Okuyalım
Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış aşağıdaki atasözlerini okuyunuz.
Pekiştirelim
Kitabınızın “Ek Etkinlikler” bölümünde yer alan (143. sayfa) “Eşleştirelim” ve
“Okuyalım” etkinliklerini yapabilirsiniz.
ه
2. He okutucusu ( ) isimlerin sonunda hangi seslerle okunur?
A) a-e sesleriyle B) ı-i sesleriyle C) u-ü sesleriyle D) e-i sesleriyle E) o-ö sesleriyle
( آ
) Kelime başlarında “a” ünlüsü, “ ” ile gösterilir.
( ا
) Kelime başlarında “o ,ö ,u ,ü” ünlüleri, “ ” ﻳile gösterilir.
( ه
) “ ” harfi, okutucu olarak kullanıldığında kendinden sonraki harfe birleşmez.
ا
2. Kelime başlarındaki elif ve ye harfi () ﻳ, ........................ seslerini karşılar.
56 ÜÇÜNCÜ ÜNİTE
B U R S A N C A K K Ö Ç Ğ I V
A Z Y A K P B İ Ş E T M K Ç D
Ğ Ü İ K İ A A Ğ A D Ö İ O C A
F P H S Ö Z Y E Ş İ L N L A Y
N İ P I N A R Ş U S U L T Ç A
Y L İ Ş U R A T V İ N Ü U Z Ğ
K O L T Ü Z M T U Z U N K Ş M
Ö C A K A E O D Y C Z B İ V U
M A R Ö Ğ R E N C İ K D E K R
S K I S P O L K U R Ö L A M B
4. ÜNİTE
OKUMAYA YARDIMCI ESASLAR
4.1. Osmanlı Türkçesinde Kef Harfinin Okunuşu
4.2. Ünsüzlerin Okunuşunda Kalınlık ve İncelik
4.3. Eklerin Okunuşu
4.4. Arapça ve Farsça Asıllı Türkçeleşmiş Kelimelerin Okunuşu
58 DÖRDÜNCÜ ÜNİTE
Hazırlanalım
• “ Pınar, deniz, bana, baban” gibi kelimelerdeki “n” seslerinin halk ağzın-
daki söylenişinde değişiklik fark ettiniz mi? Bu farklı söyleyişin sebebi ne
olabilir?
• “Öğün” ve “övün” kelimelerinin anlamları ve sesleriyle ilgili olarak neler
söyleyebilirsiniz?
• Kelime hazinenizi zenginleştirmeye yönelik çalışmalar için bu üniteden
itibaren kendinize bir “Kelime Defteri” temin ediniz.
İnceleyelim
Aşağıdaki kelimeleri inceleyerek Osmanlı Türkçesinde “kef” (gef-nef) harfi-
nin hangi sesleri karşıladığını öğreniniz.
Notlar:
• Osmanlı Türkçesi metinlerinde kef, gef ve nef harflerinin ayırıcı işaretleri
çoğunlukla kullanılmaz.
• Kef harfinin v ve y karşılığı olarak kullanıldığı kelimeler sınırlı sayıdadır.
DÖRDÜNCÜ ÜNİTE 59
Bunları Bilelim
Nef ( )ڭHarfi:
Nef harfi, Türkçeye mahsus bir sesin işaretidir. Ses karşılığı, genizden söyle-
nen bir “n”dir.
Nef harfi;
a) İkinci tekil / çoğul şahıs iyelik (tamlanan) eklerinde,
İkinci tekil / çoğul şahıs fiil çekim eklerinde,
Okuyalım-Yazalım
Aşağıdaki tabloda kef (gef-nef) harfinin karşıladığı sesleri örnekleyen keli-
meler verilmiştir.
Kelimelerin okunuşlarını boş bırakılan kutucuklara yazınız.
Eşleştirelim
Kutucuklarda verilen aşağıdaki ifadeleri okunuşlarıyla eşleştiriniz.
Cümle Okuyalım
Kef, gef ve nef harflerinin yer aldığı aşağıdaki cümleleri okuyunuz. Cümle-
lerin okunuşlarını boş bırakılan yerlere yazınız.
(Hayır ve şer her ne ki işlerse kişi kendinedir / Kimseyi hor göremez bilse kişi kendi nedir)
62 DÖRDÜNCÜ ÜNİTE
Hazırlanalım
“Tokmak” ve “ekmek” kelimelerindeki “k” ünsüzlerinin söyleyişlerini karşılaş-
tırınız. Ünsüzlerin söylenişlerinde farklılık var mıdır? Düşüncelerinizi söyleyiniz.
İnceleyelim
Aşağıdaki kelimeleri okuyup inceleyiniz. Kelimelerin yazılışları ve söylenişle-
riyle ilgili olarak nasıl bir sonuca vardığınızı açıklayınız.
Bunları Bilelim
Osmanlı Türkçesi alfabesinde, bazı ünsüzlerin (d, g, ğ, h, k, s, t) kalın ve ince
karşılıkları vardır. Bu kural gereği, kelime içinde “Tı (d-t), sad, gayın (g-ğ), kaf,
hı” harfleri kalın ünlülerle ve “te, dal, sin, kef, gef (g-ğ), he” harfleri ince ünlü-
lerle bir arada bulunur (Bu kuralın istisnaları vardır).
Aşağıdaki tabloları inceleyerek kalın ve ince karşılığı olan ünsüzleri öğre-
niniz.
İnce ünsüzleri
karşılayan harfler
ه
H
ك
K
گ س د
D
ت
T
e, i, ö, ü
G-Ğ S
Kelime Okuyalım
Aşağıdaki kelimeleri ince ve kalın karşılığı olan ünsüzleri göz önünde bulun-
durarak okuyunuz. Kelimelerin okunuşlarını boş bırakılan yerlere yazınız.
Cümle Okuyalım
Aşağıdaki cümlelerin okunuşlarını, boş bırakılan yerlere bugünkü
alfabeyle yazınız.
.ایركن قالقان یول آلری
............................................................
Hazırlanalım
Dilimizdeki eklerin işlevleri ile ilgili neler biliyorsunuz? Söyleyiniz.
İnceleyelim
Aşağıda yapım ve çekim eki almış kelimeleri, aldıkları eklerin yazımına dik-
kat ederek okuyup inceleyiniz. Osmanlı Türkçesinde eklerin yazımıyla ilgili nasıl
bir sonuca vardığınızı açıklayınız.
Dikkat
Osmanlı Türkçesinde eklerin çoğu kalıplaşmış bir yapıya sahiptir. Kimi ekler-
de okutucu harfler gösterilmez. Ekler okunurken dilimizdeki ses uyumları dikka-
te alınmalıdır.
DÖRDÜNCÜ ÜNİTE 65
Kelime Okuyalım
Aşağıdaki tabloda Osmanlı Türkçesinde kalıplaşmış bir yapıda olan bazı
ekler ve bu ekleri alan kelimeler verilmiştir. Tablodaki ekleri inceleyerek ek
almış kelimeleri okuyunuz.
سز
بیلگیسز آدسز گوڭلسز طوزسز سسسز -sız, -siz
-suz, -süz
در
ماصادر صودر صوغوقدر گولدر أكشیدر -dır, -dir, -dur,
-dür, -tır, -tir,
-tur, -tür
دير
سودیر قوشدير گزدير يازدير يرلشدير -dır-, -dir-, -dur-,
-dür-, -tır-, -tir-,
-tur-, -tür-
جه
یوزلرجه چوجوقجه قيصه جه یاشجه بنجه -ce, -ca,
-çe, -ça
جي
گوزجي ايپلكجي قويوجمي آشجي ایشجی -cı, -ci, -cu, -cü,
-çı, -çi, -çu, -çü
يل
طاتلی گوچلي وانلي سوميلي اويقويل -lı, -li,
-lu, -lü
مز
اوقوملز اوغلمز باجيمز سوزميز آننه مز -mız, -miz,
-muz, -müz
مش
صوصمش اوگرمنش ديڭله مش آرامش دومشش -mış, -miş,
-muş, -müş
دي
أزبرله دي اوگرندي يورودي بكله دی قورودى -dı, -di, -du, -dü,
-tı, -ti, -tu, -tü
جنه
یازجنه وارجنه گورجنه ديڭله ينجه آڭالینجه -ınca, -ince,
-unca, -ünce
مي
آغالرمي كسدمیی أولچویورمي سنده می بومی mı, mi,
mu, mü
66 DÖRDÜNCÜ ÜNİTE
Okuyalım
Aşağıdaki dörtlüğün okunuşunu boş bırakılan yerlere bugünkü
alfabeyle yazınız.
قول اوغلى
Pekiştirelim
Kitabınızın “Ek Etkinlikler” bölümünde yer alan (144-145. sayfalar) “Bulmaca
Çözelim” ve “Sınıflandıralım” etkinliklerini yapabilirsiniz.
Hazırlanalım
• Türkçenin Arapça ve Farsçayla etkileşiminin sebebleri neler olabilir?
Söyleyiniz.
• Türkçeden hangi dillere kelime geçişleri olmuştur? Konuyla ilgili bildikle-
rinizi söyleyiniz.
Dikkat
• Dilimize yerleşmiş Arapça ve Farsça kelimeler özellikle yazıda asıl şeklini
muhafaza eder. Bu durum, Arapça ve Farsça kökenli kelimeleri okurken
göz önünde bulundurulmalıdır.
DÖRDÜNCÜ ÜNİTE 67
Okuyalım
• “Dikkat” başlıklı metni, kırmızı ve mavi renkle gösterilmiş kelimeleri incele-
yerek okuyunuz.
• Metinde geçen “zaman” ve “hasta” kelimelerinin kökenini sözlükten öğ-
reniniz.
• Metinde geçen işaretlenmiş kelimeleri, kökenlerine göre (okunuşlarını def-
terinize yazarak) gruplandırınız ve bu kelimeri birkaç defa okuyunuz.
دقّت
صوغوق بر هواده بر اوطه دن اچیری گریدیگڭز زمان یاخود چیقاركن
.قاپی يی قاپامه يی اونومتا ییڭز
قاپی يی آچیق بریاقمق بویوك بر قباحت دگلدر؛ لكن فنالغه سبب اوالبیله جك
هوا جریانی تريل اوالنلر. چونكه بوندن جریان حاصل اولور.بر امهاللكدر
صوغوق آلغینلغندن بوغاز. زیرا صوغوق آلغینلغی گتریر،اچیون دامئا تهلكه در
اوكسوروك گبی بر چوق خسته لق، دیش آغریسی؛ گوگس نزله سی،خسته لغی
.حصوله گله بیلری
مجهوریت قرائيت آدلی كتابدن
İnceleyelim
• Aşağıdaki tablolarda verilen Türkçeleşmiş Arapça ve Farsça kelimelerin
yazılışlarını ve okunuşlarını inceleyiniz.
• Okuduğunuz kelimelerin yazılışları ile bugünkü söyleyişlerini karşılaştırınız.
ّبقال ّ
فن ّ
تشكر ّ
حدت ّلذت
bakkal fenn teşekkür hiddet lezzet
ً
بعضا ً
عینا فكرًا ً
علما ً
معنا
bazen aynen fikren ilmen manen
68 DÖRDÜNCÜ ÜNİTE
Bunları Bilelim
“ث, ح, ذ, ض, ظ, ”ع harfleri Türkçe kökenli kelimelerde kullanılmaz.
Bu harfler yalnızca Arapça kökenli kelimelerde kullanılır.
Kelime Okuyalım
1. Aşağıdaki Arapça ve Farsça kökenli kelimeleri okuyunuz. Okuduğunuz keli-
meleri ünlüleri yönüyle değerlendiriniz.
Okuyalım
1. “Esir Çocuklara Ahlak Aşısı” başlıklı şiiri, renkli yazılmış kelimelere dikkat
ederek okuyunuz.
2. Aşağıdaki metinde Farsça yapılı tamlamalar da kullanılmıştır. Söz konusu
tamlamaları okuyup anlamlandırmaya çalışınız.
اونلر اچيون يازديغم منظومه لردر .برجني دفعه باكو شهرنده طبع ایتديرمشدم.
بو دفعه ده ايكنجي طبعين بر خاطرۀ اسارت اوالرق مكتب طلبه لرينه ً
احتافا نشر
ارباب عرفاندن اسرتحام ايله رم.
ايدييورم .قصورلرينڭ عفوينى ِ
Kelime Defteri
"Esir Çocuklara Ahlak Aşısı" başlıklı metinde geçen anlamını bilmediğiniz ke-
limelerin anlamlarını lügatten bularak kelime defterinize not ediniz.
DÖRDÜNCÜ ÜNİTE 71
Bunları Bilelim
Osmanlı Türkçesinde Arapça ve Farsça tamlamalar kullanılır. Arapça ve Fars-
ça tamlamalarda genellikle önce tamlanan sonra tamlayan öge gelir. Tamla-
malar, günümüz Türkçesine aktarılırken sondan başa doğru bir sıra takip edilir.
Aşağıdaki Arapça ve Farsça tamlamaları inceleyiniz.
Hâlin arzı
(dilekçe)
Arz-ı hâl عرض حال Farsça tamlama
Eşleştirelim
Aşağıda verilen Arapça ve Farsça tamlamaları okunuşlarıyla eşleştiriniz.
Pekiştirelim
Kitabınızın “Ek Etkinlikler” bölümünde yer alan (146, 147 ve 148. sayfalar)
“Herkes Yerine”, “Harita Oluşturalım”, “Okuyalım-Yazalım” ve “Eşleştirelim” et-
kinliklerini yapabilirsiniz.
72 DÖRDÜNCÜ ÜNİTE
A) گوگرته، گوگده،گوگرجني
B) سرگي، گلني،گل
C) بشيك، چكيچ،كسكني
D) أگر، أگري،أگلنجه
C) اويقويه مي طالييورلر
D) قوالق طوتيڭز
B. Aşağıdaki yargılardan doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y”
yazınız.
( ) Gef ( )گve nef ( )ڭharfleri Kur’an alfabesinde kullanılır.
( ) Gef ( )گharfinin ses karşılıklarından biri de “v”dir.
( ) Türkçeleşmiş Arapça ve Farsça kelimeler, dilimizdeki söylenişleri dikkate alı-
narak yazılır.
( ) Türkçe kökenli kelimelerde “ ع، ظ، ض، ذ، ح،”ث harfleri kullanılmaz.
Okuma Metni
گوزل برخطبه
“أي ناس(انسانلر)! گليڭز ،ديڭله ييڭز ،بلله ييڭز،
عربت آليڭز .ياشايان ئولور ،ئولن فنا بولور ،اوالجق
اولور .ياغمور ياغار،اوتلر بيرت .چوجوقلر طوغار،
آنالرينڭ ،بابالرينڭ يريين طوتار .صوڭره هپسي
حمو(يوق) اولوب كيدر .وقوعاتڭ (اوالنلرڭ) آردي
آرقه سي كسيلمز .مهن بربريين ويل ایدر (قوغاالر).
دقت ايديڭز! گوكده خرب وار ،يرده قوالق طوتيڭزّ ،
عربت آالجق شيلر وار .يريوزي فرش ایوان (دوشنمش
كنيش بر كوشك) ،گوك يوزي بر يوكسك طاوان .ييلديزلر
يورور ،دڭزلر طورور .گلن قاملاز ،گيدن گلمز .عجبا
واردقلري يردن خوشنود اولوب ده مي قالييورلر؟ يوقسه
اوراده برياقيلوب ده درين بر اويقويه مي طالييورلر؟
آند اچيرم ّٰاللهڭ عندنده (قاتنده) بر دين واردركه
شيمدي بولونديغڭز ديندن داها سوكيليدرّٰ .اللهڭ بر
گله جك ايلچيسي واردركه گلمسي پك ياقني اولدي.
گولكه سي باشڭزڭ اوستنه گلدي .نه موتلو اوكيمسه يه كه
اوڭا امیان ایدر ،او دخي كنديسنه طوغري يويل كوسرتر.
واي او بدخبته (قره خبتلی یه) كه اوڭا عصیان و خمالفت
أیله یه (قارشی چيقا) .يازيقلر اولسون عمرلري غفلت
اچينده كچن ّامتلره!” ُ
(ق ْس ِب ْن َسا ِعده)
امحد جودت پاشا ،قصص انبیا و تواریخ خلفا
(دوزنلنمشدر).
5. ÜNİTE
OSMANLI TÜRKÇESİYLE YAZILMIŞ KOLAY METİNLER
5.1. Seçme Okuma Metinleri
76 BEŞİNCİ ÜNİTE
Hazırlanalım
• Farklı tarzlarda sıkça yapılan metin okumalarının okumaya ve kelime
hazinesini geliştirmeye katkıları nelerdir? Düşüncelerinizi belirtiniz.
• Okuma alışkanlığının ve okuma hızının anlama ve yorumlamaya ne gibi
faydaları olur? Düşüncelerinizi söyleyiniz.
Okuyalım
OKUMA
METNİ 1
Aşağıdaki atasözlerini paylaşarak okuyunuz.
آچ گوزليلك
-١آزه قناعت ايتمه ين چوغي هيچ بوالماز.
-٢بر بولدي ايكي ايسرت ،آقچه بولدي چيقني ايسرت.
-٣دوه بوينوز آراركن قوالقدن اوملش.
-٤ديلنجينڭ طوربه سي طوملاز.
BEŞİNCİ ÜNİTE 77
ّٰاللهڭ حكميت
-١هّٰالل دوه يه قنات ويرسه يدي طاغي طاشي طاغيتريدي.
-٢هّٰالل كيمنه بال ويرر ،پارماق ويرمز؛ كيمنه پارماق ويرر ،بال ويرمز.
ّٰ -٣اللهڭ ايشنه قاريشيلماز.
ّٰ -٤اللهڭ حكمتندن سؤال صوروملاز.
ايشڭ اهلي اوملق
-١آردنده يوز كوپك هاوالمايان قورت ،قورت صاييلماز.
صرافه صور ،جوهري قويوجمي يه . -٢آلتوين ّ
-٣آو آواليانڭ كمر باغاليانڭ.
-٤أشك باش اولنجه اجنام خري اوملاز.
-٥ايش بيلنڭ قيليچ قوشانانڭ.
-٦باشين عجمي بربره تسليم ايدن جیبندن پاموغي أكسيك ايتمه سني.
-٧حكيمسز ،حاكمسز مملكتده اوتورما.
-٨وارسه هرنڭ واردر باش أوستنده يرڭ.
-٩يارمي حكيم جاندن ايدر ،يارمي فقيه ديندن ايدر.
عبثله اشتغال ايتمه مك
(بوش ،فائده سز ايشلرله اوغرامشامق)
-١طائفه نڭ عقلليسي ،گمينڭ دومنندن اوزاق طورور.
-٢عاملَه جلاّ د الزم ايسه سڭا نه !
-٣ألڭ ايله قومياديغڭ شيئه طوقومنا .
“ -٤نه بيلريم ،نه گوردم” بوندن أييسي يوقدر.
-٥يوجلي يولنده گرك.
78 BEŞİNCİ ÜNİTE
عفو ايدجييلك
. “آمان هّٰالل!” ديينڭ گوزينه قورقو صويي صيقيلماز-١
. آمان ديله ينه قيليچ قالقماز-٢
. أگيك بويين قيليچ كسمز-٣
. أگيلن دال قرييلماز-٤
الفباتیك آتا سوزلري كتايب،ابراهيم صاري طاش
).(دوزنلنمشدر
Konuşalım
1. Yukarıdaki atasözlerini ifade ettikleri değerler açısından inceleyiniz.
2. Atasözlerinde hangi mesajlar verilmektedir? Düşüncelerinizi arkadaşları-
nızla paylaşınız.
Tavsiye Metin
Kitabınızın “Okuma Metinleri” bölümünde yer alan (174. sayfa) “Seçme
Atasözleri” başlıklı parçayı okuyabilirsiniz.
Okuyalım
OKUMA
METNİ 2
Aşağıdaki bilmeceleri paylaşarak okuyunuz. (Bilmecelerin cevaplarını
-bildikleriniz varsa- yanlarındaki boş bırakılan alana yazabilirsiniz.)
بيلمه جه لر
)………( . بر خايل وار، اچينده اوتوز ايكي صنداليه، بر اوطه م وار-١
)………( . بوين بيلمه ين امحق، يدي دليكلي طوقماق-٢
)………( . أييلك ياپانه دعاجي، زهردن آجي، بالدن طاتلي-٣
)………( . بش قرداش بر قويويه طاش آتار-٤
)………( . درت كوشه نڭ بر دانه سي، نور دانه سي، نار دانه سي-٥
)………( . ها طوالش ها طوالش، طيشي طاش، اچيي طاش-٦
)………( . بري ينمز، اون بري ينري، گوكدن اون ايكي قارپوز دوشدي-٧
BEŞİNCİ ÜNİTE 79
Eşleştirelim
Okuduğunuz bilmecelerin cevapları yan tarafta verilmiştir. Cevaplarını bu-
lamadığınız bilmecelerin cevaplarını ilgili bölümden bularak noktalı alanlara
yazınız.
80 BEŞİNCİ ÜNİTE
Okuyalım
OKUMA
METNİ 3
Aşağıdaki Nasrettin Hoca fıkrasını sesli olarak okuyunuz.
لطیفه
الدین افندی آق شهرد ه خواجه نصر ّ
بر گون وعظ اچیون كرسی یه
چیقوب:
-ای مؤمنلر! بن سزه نه
سویله یه جگم بیلریمیسڭز ،دمیش.
مجاعت:
-بیلمه یز ،دمیه لری ایله خواجه :
-سز بیلمه ینجه بن سزه نه
سویله یه می ،دییوب كرسیدن ایرن؛
بریاقری گیدر.
یینه بر گون كرسی یه چیقوب ّاولكی سؤالنی تكرار ایدجنه بو سفر ده مجاعت:
-بیلریز ،دیرلر.
خواجه :
-مادامكه بیلییورسڭز .او صورتده بنم سویله مكلگمه نه لزوم قالری ،دیر؛ یینه
بریاقری گیدر.
مجاعت حریتده قاالرق:
“افندی بر داها كرسی یه چیقارسه كیممز بیلريز ،كیممز بیلمه یز ”.دمیگه
قرار ویررلر.
خواجه یینه بر گون كرسی یه چیقوب َب ْر معتاد اهالی یه سؤال ایدوب ده
“كیممز بیلریز ،كیممز بیلمه یز ”.جوابنی آلنجه خواجه ّ
جدیّتنه هیچ خلل
گتریمه یه رك:
-نه قدر اعال .اویله ایسه بیلنڭز بیلمه ینڭزه اوگرتسنی ،دمیش.
لطائف نصرالدین خواجه دن
(دوزنلنمشدر).
BEŞİNCİ ÜNİTE 81
Tartışalım
1. “Latife” başlıklı fıkranın mesajını belirleyiniz.
2. Fıkrada verilen mesajın toplum hayatına katkıları neler olabilir? Tartışınız.
Tavsiye Metin
Kitabınızın “Okuma Metinleri” bölümünde yer alan (171. sayfa) “Nasrettin
Hoca’ya Sormuşlar” başlıklı parçayı okuyabilirsiniz.
Okuyalım
OKUMA
METNİ 4
Aşağıdaki şiiri sesli olarak okuyunuz.
Konuşalım
?1. “Sultan Süleyman’a Kalmayan Dünya” başlıklı şiirin konusu nedir
2. Şiirde anlatılanlarla ilgili duygu ve düşüncelerinizi söyleyiniz.
Tavsiye Metin
Kitabınızın “Okuma Metinleri” bölümünde yer alan (168. sayfa) “Anneci-
ğim” başlıklı parçayı okuyabilirsiniz.
Okuyalım
OKUMA
METNİ 5
Aşağıdaki Kur’an ayetlerini paylaşarak okuyunuz.
Özetleyelim
“İbrahim (as) Kıssası” adlı metinde anlatılan olayları bir kez de siz anlatınız.
Kelime Defteri
“İbrahim (as) Kıssası” adlı metindeki anlamını bilmediğiniz kelimeleri sınıf
tahtasına listeleyiniz. Sınıf tahtasına listelediğiniz kelimelerin anlamlarını lügat
yardımıyla öğrenip kelime defterinize not ediniz.
Tavsiye Metin
Kitabınızın “Okuma Metinleri” bölümünde yer alan (167. sayfa) “Lokman
(as) Kıssası” başlıklı parçayı okuyabilirsiniz.
84 BEŞİNCİ ÜNİTE
Okuyalım
OKUMA
METNİ 6
Aşağıdaki metni sesli olarak okuyunuz.
گوزلرينڭ ياشنى سيلدي“ .نه ياپامل اوغلم؟” ديدي“ ،بو حرب بويله قزانيلري!”
برقاچ گون گچمشدي .قادينلر يينه چاليشييورلردي .بردن برقاچ قادینڭ خدجيه
تزيه نڭ باشنه طوپالندقلريين گوردم .قوشدم“ :نه وار؟” ديدم“ .هيچ… براز
فنالق گلدي ،شيمدي گچر!” ديديلر .أوينه گوندرمك ايسته دم ،يينه بوينين بوكدي،
گيتمه مك اچيون يالوارييوردي .كندي حالنه برياقدم .آرتق ايشلر بيتمك أوزره ايدي.
فعاليت گوسرتييوردق .بر صباح ایركندن گيتدم ،گلنلرڭ گيجه أوده ديكوب صوڭ بر ّ
گتريدكلريين طوپال دم .خدجيه تزيه يوقدي .أيپ وقت گچدي ،حاال گلمه مشدي.
قومشولرندن برينه كنديسي گيب اختياره صوردم .حمزون حمزون باشين صالالدي.
“آه! اوغلم ،او دون گيجه سزلره عمر!” ديدي.
“دميك خدجيه تزيه يي نهايت غائب ايتدك أويله مي؟”
قادين اچيين چكدي“ .أوت!” ديدي ،صوڭره بڭا باقدي.
“نه او؟ آغاليورميسڭ؟” دييه صوردي ،جواب ويرمه دم.
“آه… آغال!” ديدي“ ،طوغريسي ايي قاديندي .آرقه سندن آغالناجق قاديندي…
آغال ،بز ده صباحدن بري آغاليورز”...
“او قدر سويله دم ،سن يوروملا ،اسرتاحت ايت ديدم ،ديڭله مدي!”
“ناصل ديڭله سني اوغلم ،ناصل ديڭله سني؟ بو حرب ،اونڭ ديديگي گيب آجنق
بويله قزانيلري!”
مجهوریت قرائيت آدلی كتابدن
Bulalım
“Bu Harp Böyle Kazanılır!” başlıklı parçanın ana fikrini bulup söyleyiniz.
Tavsiye Metin
• Kitabınızın “Okuma Metinleri” bölümünde yer alan (157. sayfa) “Cenk Şar-
kısı” başlıklı parçayı okuyabilirsiniz.
• Okumanızı hızlandırmak için bir sayfalık uygun bir metin seçebilir ve bu met-
ni 3-4 dakikada okuyabilecek duruma gelinceye kadar tekrar edebilirsiniz.
86 BEŞİNCİ ÜNİTE
Okuyalım
OKUMA
METNİ 7
Aşağıdaki şiiri sesli olarak okuyunuz.
اي ّٰ
اللهم بين سندن آيريما
اي ّٰ
اللهم بين سندن آيريما
بين سنڭ ديدارڭدن آيريما
سين سومك بنم دينم اميامن
هٰالي ديين امياندن آيريما
صاراروب صولوبن دوندم خزانه
هٰالي خزاين دالدن آيريما
شيخم گلدر بن آنڭ ياپراغي مي
هٰالي ياپراغي گلدن آيريما
بن اول دوست باغچه سنڭ بلبلي مي
هٰالي بلبلي گولدن آيريما
باليغڭ جاننى صوده ديديلر
هٰالي باليغي صودن آيريما
اشرف اوغلي رومي كمرت قولڭدر
هٰالي قولی سلطاندن آيريما
اشرف اوغلي رومي
Bulalım
1. “Ey Allah’ım Beni Senden Ayırma” başlığıyla verilen şiirin temasını bulunuz.
2. Şiirin her bir beytinden anladıklarınızı sözlü olarak ifade ediniz.
Tavsiye Metin
Kitabınızın “Okuma Metinleri” bölümünde yer alan (165. sayfa) “Aşkına
Muhammed’in” başlıklı parçayı okuyabilirsiniz.
BEŞİNCİ ÜNİTE 87
Okuyalım
OKUMA
METNİ 8
Aşağıdaki metni paylaşarak okuyunuz.
دقتّ
پورتاقال؛ گوزلّ ،لذتلي بر ميوه اولديغي
اچيون هر زمان ينيله بيلري .لكن قابوقلريين
صويوب يول أوستنه آتارسه ڭز طالغني
طالغني ياخود عجله ايله يوروين بر
يوجلي ،قابوغڭ أوزرينه باصار ،آياغي
قايار ،دوشر؛ يا قويل يا آياغي قرييلري.
ايشته بو قباحات سزڭدر.
***
بر مرديوندن چيقاركن پارماقلغي
يوقاريدن ايننلره برياقيڭز ،كنديڭز طومته يه
قالقيشمايڭز .پارماقلغي طومتق بويوك بر
فنالق دگلدر؛ فقط بوندن بويوك فنالقلر
حصوله گله بيلري.
پارماقلغي طومتق ،مرديوندن چيقانلردن
زياده ايننلره الزم دگلميدر؟ چيقيلريكن
دوشوله جك اولسه او قدر فنالغي موجب
اوملاز ،چونكه ديزلر أوزرينه دوشولور.
أگر اينيلريكن دوشوله جك اولورسه بو
ﺳﻘﻮط پك بويوك فنالغه ،بلكه أولومه بيله
سبب اولور .خصوصيله بر اختيار ياخود
بر سقط آدم دوشرسه …
***
88 BEŞİNCİ ÜNİTE
Karşılaştıralım-Tartışalım
“Dikkat” başlıklı parçada sözü edilen olayları، günlük hayattaki benzerleriy-
le karşılaştırınız. Basit görünen ama kötü sonuçlar doğurabilecek bu gibi olum-
suz durumların çözümü için neler yapılabilir? Arkadaşlarınızla tartışınız.
Kitap Okuyalım
1. Öğretmeninizin yardımıyla Osmanlı Türkçesiyle yazılmış kitap isimleri belirleyi-
niz. Belirlediğiniz kitapların seviyenize uygun ve sade bir dille yazılmış olma-
sına dikkat ediniz.
2. İsimlerini tespit ettiğiniz kitaplardan birini temin ederek okuyunuz.
3. Okuduğunuz kitapları arkadaşlarınıza tanıtabilir veya bu kitaplardan be-
ğendiğiniz bölümleri seçip sınıfta okuyabilirsiniz.
BEŞİNCİ ÜNİTE 89
Okuyalım
OKUMA
METNİ 9
"Emine'nin Şehadeti (Kasaba İntibaları)" başlıklı metni paylaşarak oku-
yunuz.
دگنكلي ،پشتماله صاريلي ،بياض صقاللي اختيارلر ،سياه بييقلي ييگيت دليقانليلر،
يوزلري أورتويل قادينلر گورونويور ،قاپانييوردي.
جدي و عسكر يوزي تأثّر ايله جمادله ايدركن سسنده يڭه مدیگي بر قامئمقام ّ
تيرته مه يله اوندن حبث ايتدي:
-قرق سكز ساعت صوڭره خرابه لر آراسنده بولدق ،ديدي .دوقتور اوملاديغي
اچيون اوموزينڭ و ديزينڭ قانغرن اومله يه باشاليان ياره سين بن صاردم و قوجه سيله
جدًا قليب بويوك بر قادين تأثريي برابر ياشامتق اچيون نه قدر اوغراشدق .او ،بڭا ّ
ياپدي .گنچ ياشنده ئوله جگين بيلييوردى و اضطرابنڭ آقيتديغي ياشلر آراسنده
وطنڭ قورتولوشي اچيون سوينييوردى .ئولوم ،سوينديره مه دن آرامزدن گچدي
گيتدي .قوجه سين شيمدي گوره جكسڭز ،افاده ويره جكلر آراسنده در .دنيانڭ أڭ
فالكزتده انساين!
قيللي ،قالني سياه قاشلري آلتنده اچيندن آغاليان يشيل گوزلري واردي .ناصرييل
ايشجي أللري تيرته يه رك اوموزنده كي ،گوگسنده كي ياره لريين گوسرتدي .صوڭره
حمزون حمزون يوزميزه باقدي:
-نه سويله يه مي ،ديدي.
-وقعه يي باشدن آڭالت ،ديدك.
مهن باشالدى فقط سسي سويلركن قليب باشقه شيلره أرييور ،گوزلري باشقه شيلر
گورويوردي.
-ایشڭ خالصه سي او ئولدي ،بن قالدم .ايكي دفعه در مهاجر اولدق .بو راده
دمشاندن قورتولدق صاندقدي ،يينه گلدي چاتدي .اما امينه ،مطلق بزي گلوب
قورتاراجغڭزي بيلييوردى .هپ اوين سويلردي ،هپ اوين سويلردي ...سزلرڭ
گله جگنى دويديغمز گون يونانليلر قصبه يي ياقمه یه باشالديلر .أوده نينه ايله
امينه نڭ اختيار تزيه سي و امينه ،أوچ قادين ،بر ده بن واردم .كنار حمله ده ايدك،
بلكه يانغني گلمز بلكه يونانليلر بو ّ
حمله يه گلمز دييه أپيجه بكله دك .فقط قصبه يي
حمله لري صويانلر ،تك توك بزم ّ
حمله يه ده هجوم صا ران آلَ ْو بزي ده ياقدي .باشقه ّ
ايتديلر .قادينلري آلدم ،باغچه قاپيسندن ،باغچه دن باغچه يه ،اووه يه قاچريمه يه
چاليشدم .باغچه لرندن قاچديغمز ،يانان أولرڭ دومانلري آراسندن قادين فريادلري
دويويوردق ...ديزلرميڭ باغي چوزوملشدي .او هپ قومله ،بوينمه آصيلييوردي.
بن يونان عسكرلرينڭ نعره لريين ،قوشوشلريين دويدقجه “بڭا هجوم ايدرلر ،سن
BEŞİNCİ ÜNİTE 91
گنچسڭ ،اووه يه قاچ!” دييوردم .او داها بوينمه آصيلييور“ ،بن سنڭله برابر
ئولورم!” دييوردي.
نهايت يينه پاطليجان تارله سنده بامشزه أوشوشديلر .بر طرفدن ديپجك و يومروقله
بين دوگركن بن هايقريييوردم“ :امينه ،ياوروم هّٰالل عشقنه قاچ!” ايكي توفك
پاتالدى .ايكي اختيار قادين دوريلدي .حاال آرقه مدن عسكر سوگه رك باغريارق
بريسيله جمادله ايدييورلردي .گوزميه ايليشدي ،امينه ألنده بر يانيق اودونله صاغه
صوله ،آرقه مده كيلره صالديرييوردي .بر يونان نفري يامنده قفاسنه گلن اودونله
دوشدي .بن ده طورمادن آتيالن قورشونلرله دوشدم .گوزلرم قاپامنادن اوين آياقده
اودونله گوردم .اطرافه اودون صاوورويور ،يونانليلري ياننه صوقمايوردي .صوڭره
اونڭ ده ايكي قورشونله آرقه سنده كي پريشان قان اچينده صاچلري ديديك ديديك،
يووارالنديغين گوردم ،صوڭره نه اولدي بيلمه يورم .قرق سكز ساعت صوڭره
جسدينى آراركن هنوز صاغ بولدق ،اوغراشدق ،اوغراشدق .امينه ،بين و ناموسين
قورتاردي اما ايشته بن قالدم ،او ئولدي.
بردنربه قالقدي يالڭز قامئمقامه بر سالم ويردي .يريوزنده قاريسنڭ گوزلريين
كنديسيله برابر قاپايان آدمدن باشقه بر باغي يوقدي .گولگه گيب چيقدي گيتدي.
خالده ادیب آدي وار (ازمريدن بروسه يه )١٩٢٢/١٣٣٨ ،
(دوزنلنمشدر).
Yazalım
"Emine'nin Şehadeti (Kasaba İntibaları)" başlıklı metinle ilgili duygu ve
düşüncelerinizi aşağıdaki noktalı alana yazınız.
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
92 BEŞİNCİ ÜNİTE
Okuyalım
OKUMA
METNİ 10
Aşağıdaki metni paylaşarak okuyunuz.
اوردونڭ دعاسي
ييلمام ئولومدن ،يا رادان ،عسكرم
اوردومه ‘غازي’ ديدي پيغمربم
بر ديلگم وار أولورم ايسرتم
يوردميه تك دومشان آياق باصماسني
آمني ديسنی هپ بردن ييگيتلر
هّٰالل اكرب گوكدن شهيدلر
آمني! آمني! هّٰالل اكرب
تورك أري يز سلسله مز قهرمان
حقه طاپان مسلمانمسلمانز ّ
پوتلري هّٰالل طانييانلر ،آمان
مسجدميڭ بويننه چاڭ آصماسني
آمني ديسني هپ بردن ييگيتلر
هّٰالل اكرب گوكدن شهيدلر
آمني! آمني! هّٰالل اكرب
اي اولو پيغمربميز نرده سڭ ّملت اچيون ايتدميي اوردوم سفر
ديڭله مناره مده أوتن گور سسڭ كوكره مش آرسالن كسيلري هر نفر
گل! بڭا يار اولكه جهان تيرته سني دوكديگي قاندن گوگه اورسون ظفر
كيمسه دونوب سونگومه يان باقماسني طوپراغه بر طامله سي بوشه آقماسني
آمني ديسني هپ بردن ييگيتلر آمني ديسني هپ بردن ييگيتلر
هّٰالل اكرب گوكدن شهيدلر اكرب گوكدن شهيدلر
آمني! آمني! هّٰالل اكرب آمني! آمني! اكرب
حممد عاكف أرصوي ،صفحات
BEŞİNCİ ÜNİTE 93
Bulalım
“Ordunun Duası” adlı şiirde sözü edilen maddi ve manevi değerleri bulup
söyleyiniz.
Tavsiye Metin
Kitabınızın “Okuma Metinleri” bölümünde yer alan (166. sayfa) “Hakkın
Sesleri'nden” başlıklı parçayı okuyabilirsiniz.
Okuyalım
OKUMA
METNİ 11
Aşağıdaki “İlk Namaz” başlıklı parçayı önce sessiz, daha sonra sesli olarak
okuyunuz.
ايلك مناز
تسليسندن نه قدر اوزاق بولونديغم آننه م، حميط ّ
آه ،اون بش سنه ّأول ...شيمدي ِ
دنياده أڭ سوديگم ،دنياده يگانه پرستش ايتديگم بو وجو ِد حمرتم ،ايشته َدْرخا ِطر
ايدييورم ،اون بش سنه ّأول بين ايلك صباح منازينه قالديرمش ايدي .غالبا يينه بويله
بر قيشدي .اونڭ اوطه سنه بيتيشيك اوالن كوچك اوطه مده كي كوچك قاريوله مده
اويوركن آلنمي اوقشايان نازك أليله ،نازك اينجه پارماقلريله صاچلرميي
طا رايارق:
-هايدي ،عمرجگم قالق ،دميشدي؛ قالق ،هايدي ياوروجغم.
بن گوزلرميي آ مچشدم .كوشه ده كي كوچك يازخيانه مڭ
أوزرنده كي يانان كوچك گيجه قنديلي -آه ،بوين اونوتامام ،بو بر
كدي قفاسي ايدي -ايكي پنجره يل اوالن اوطه مڭ بياض،
ُم َش َّمع پرده لرينڭ امسرلكلريين آيدينالتييور و يشيل جامدن
گوزلريله باقييوردي.
-فقط آننه جگم ،دميشدم ،داها گيجه !
هر وقت أوپديگي يردن،
صول قامشڭ اوجندن تكرار
أوپه رك:
94 BEŞİNCİ ÜNİTE
Paylaşalım
“İlk Namaz” başlıklı metnin ana fikrini tespit edip arkadaşlarınızla payla-
şınız.
Tavsiye Metin
Kitabınızın “Okuma Metinleri” bölümünde yer alan (164. sayfa) “Namık
Kemal'den Seçme Şiirler” başlıklı parçayı okuyabilirsiniz.
BEŞİNCİ ÜNİTE 97
Okuyalım
OKUMA
METNİ 12
“Peygamberimiz Efendimize Dair” başlıklı hilye-i şerifi paylaşarak okuyunuz.
جسمی نظیف ،قوقوسی لطیفدی؛ قوقو سورونسون سورومنه سنی تنی و تری اڭ
گوزل قوقولردن اعلی قوقاردی .بر كیمسه اونڭله مصافحه ایتسه بوتون گون اونڭ
طیبه سين دوياردي .مبارك ألیله برچوجوغڭ باشين مسح ايتسه راحیِۀ ّ
طیبه سيله راحیِۀ ّ
او چوجوق سائر چوجوقلر آراسنده معلوم اولوردی.
اسی فوق العاده قوی ایدی .پك اوزاقدن ایشیتری و كیمسه نڭ گوره مه یه جگی حو ّ
مسافه دن گوروردی .هپ حركايت معتدلدی؛ بر یره عزمیتنده عجله و صاغ و صوله
كمال وقار ایله طوغری یوله گیدر و فقط سهولت ایله یوروردی.میل ایتمه یوب ِ
گولر یوزيل ،طاتلی سوزيل ایدی .كیمسه یه فنا سوز سویله مز ،كیمسه یه بد معامله
ایله مز و كیمسه نڭ سوزیين كسمزدی .مالمی و متواضعدی ،خشنی و غلیظ دگلدی.
تبسمدی. فقط َمهیب و وقور ایدی .بیهوده سوز سویله مزدی .گومله سی دخی ّ
اونی آنسزین گورن كیمسه يي مهابت آلریدی .اهل فضله ،درجه لرینه گوره احرتام
أیلردی .اقرباسنه دخی پك زیاده اكرام ایدردی .لكن اونلری كندیلرندن افضل
اوالنلرڭ اوزرینه تقدمی ایتمزدی...
جودت پاشا
Listeleyelim-Konuşalım
1. “Peygamberimiz Efendimize Dair” başlıklı hilye-i şerifte Hz. Muhammed’in
hangi özellikleri anlatılmıştır? Bu özellikleri sınıf tahtasına listeleyiniz.
2. Hilye-i şeriften Hz. Peygamberle ilgili neler öğrendiniz? Öğrendiklerinizi ar-
kadaşlarınızla paylaşınız.
Kelime Defteri
“Peygamberimiz Efendimize Dair” adlı metindeki anlamını bilmediğiniz ke-
limeleri belirleyiniz. Bu kelimelerin anlamlarını lügat yardımıyla öğrenip kelime
defterinize yazınız.
Tavsiye Metin
Kitabınızın “Okuma Metinleri” bölümünde yer alan (163. sayfa) “Türk Oğlu-
na Öğütler” başlıklı parçayı okuyabilirsiniz.
BEŞİNCİ ÜNİTE 99
.................................................................................
.................................................................................
-٢بر فيلسوف طلبه لريين مجع ايدرك علمده انسان اچيون اڭ ايي شيئڭ
“عقل كاملدر” ،ديگري “ايي آرقداش”،
هانگيسي اولديغين صوردي .بري ِ
أوبوري “ايي قومشودر” ديدي .فيلسوف هيچ بريڭي بگنمدي .نهايت
بريسي“ ،ايي يوركدر” ديينجه فيلسوف“ :اوت” ديدي“ ،چونكه بو
(ش .سامي ،امثال) اولوجنه أوبورلرينڭ ديدكلري ده اولور”.
.................................................................................
Okuyalım
OKUMA
METNİ 13
“Sanat” adlı şiiri sesli olarak okuyunuz.
صنعت
يالڭز سنڭ گزديگڭ باغچه ده آ مچاز چيچك،
بزم ديارميزده بيڭ بر بهاري صاقالر!
قوملزدن طوتارق سن ايسرتسه ڭ بزي چك؛
اينجينري دوز ّ
جاده ده ،طاغده گزن آياقلر.
سن ّقبه سنده اينجه بر مو زائيك آرار ده
گزرسڭ قرق عصرلق برمعبدڭ اچيين.
بزي صارصار بر ثلث يازي گورسه ك ديوارده ،
بزه هيجان ويرر بر پارچه يشيل چيين.
سن رقصنه طاالركن اچيڭ تيرتر دريندن
چيچكلي بر صحنه ده بر بياض كله بگڭ؛
بزم ده قلبمزي قيميلداتري یرندن
طوپراغه ديز اوروشي طاغ گيب بر زيبگڭ.
فريطينه يي آڭديران اوركسرته سسلري
بر أورپريش گترير سنڭ سيڭريلريڭه ،
اضطراب چكنلرڭ آجيقلي نفسلري
بزده گچر أڭ حزین بر موسيقي يرينه.
سن آڭاليان بر گوزله سوزرسڭ اوزون اوزون
ياباجني بر شهرده بر قادين هيكلنى،
بز دويارز أڭ بويوك ذوقنى رومحزڭ
گورجنه بر كويلينڭ قيوريلمايان بلين...
باشقه صنعت بيلمه يز قارشيمزد ه طوروركن
يازيلمامش بر دستان گيب آناطوليمز.
آرقداش ،بز بو يولده توركيلر طوتديرركن
سڭا اوغورلر اولسون ...آيريلييور يوملز.
فاروق نافذ چاملي بل ،خان دیوارلری
BEŞİNCİ ÜNİTE 101
Listeleyelim
“Sanat” adlı şiirde kültürümüze ait estetik unsurlardan hangilerine değinil-
miştir? Bu unsurları belirleyerek boş bırakılan yerlere yazınız.
• Sadelik, zenginlik, doğallık.
• ...............................................................
• ...............................................................
• ...............................................................
• ...............................................................
• ...............................................................
Yazalım
Millî ve manevi değerlerimize nasıl sahip çıkabiliriz? Duygu ve düşünceleri-
nizi aşağıdaki noktalı alana yazınız.
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
Tavsiye Metin
• Kitabınızın “Okuma Metinleri” bölümünde yer alan (156. sayfa) “Akıncılar”
başlıklı şiiri okuyabilirsiniz.
• Okumanızı hızlandırmak için bir sayfalık uygun bir metin seçebilir ve bu
metni 3-4 dakikada okuyabilecek duruma gelinceye kadar tekrar edebi-
lirsiniz.
102 BEŞİNCİ ÜNİTE
Okuyalım
OKUMA
METNİ 14
Aşağıdaki hadis-i şerifleri paylaşarak okuyunuz.
حديث شريفلر
وسلم بويورديكه اسالم بش شي أوزرينه بنا اولومنشدر: صلي هّٰالل عليه ّ
-١رسول هّٰالل ّ
اللهڭ رسويل حممدڭ (صلي هّٰالل عليه ّ
وسلم) ّٰ اللهدن باشقه ٰاله اوملاديغنه و ّ ّٰ
اولديغنه شهادت ايتمك ،منازي قيلمق ،زكات ويرمك ،حج ایتمك ،رمضان
اوروجين طومتق.
-٢عمللر(ڭ قيميت) آجنق نيتلره گوره در .هركسڭ نيت ايتديگي نه ايسه ألنه
گچه جك اوالن آجنق اودر...
وسلمه “ ،عملڭ هانگيسي افضلدر؟” دييه صورديلر. صلي هّٰالل عليه ّ
-٣رسول هّٰالل ّ
“الل رسولنه اميان ”.بويوردي“ .اوندن صوڭره هانگيسي؟” دييه صورديلر. هّٰ
“مقبول (اوملش ،اچينه گناه و ريا قاريشمامش) حج ”.جوابنى ويردي.
-٤ال اله الاّ هّٰالل دييوب ده قلبنده بر آرپه آغريلغنجه خري (يعين اميان) بولونان
جهنمدن چيقاجقدر .ال اله الاّ هّٰالل دييوب ده قلبنده بر بوغداي آغريلغنجه كيمسه ّ
جهنمدن چيقاجقدر. خري (يعين اميان) بولونان كيمسه ّ
وسلم ميدانده اوتورويوردي( .ياننه ) بري صلي هّٰالل عليه ّ -٥بر گون رسول هّٰالل ّ
اللهه ،ملكلرينه ّٰ ،
اللهه ماليق اوملغه گلوب “اميان نه در؟” دييه صوردي“ .اميان؛ ّٰ
BEŞİNCİ ÜNİTE 103
اللهه) ،پيغمربلرينه اينامنق ،كذالك (ئولدكدن صوڭره) ديريلمگه (يعين رؤيت ّٰ
اينامنقدر ”.جوابنى ويردي.
اللهه عبادت ايدوب (هيچ بر شييئ) اوڭا “يا اسالم نه در؟” ديدي“ .اسالم؛ ّٰ
خّ
شريك اتاذ ايتمه مك ،منازي اقامه و فرض ايديلمش زكايت ادا ايتمك ،رمضانده ده
اوروچ طومتقدر ”.بويوردي.
“اللهه صانكه گورويورمش (اوندن صوڭره) “يا احسان نه در؟” دييه صورديّٰ .
اللهي گورمه يورسه ڭ شبهه سز او ،سين گورور”. گيب عبادت ايتمكدر .اگر سنّٰ ،
بويوردي.
“قيامت نه زمان؟” ديدي( .بونڭ أوزرينه) بويورديكه “بو مسئله ده صوروالن،
عال دگلدر.
صوراندن داها مِ
“ -٦يا رسول هّٰالل ،مسلمانلرڭ هانگيسي افضلدر؟” دييه سؤال ايتديلر“ .مسلمان؛
ديليندن ،ألندن مسلمانلر سالمتده قاالن كیمسه در ”.جوابنى ويرديلر.
-٧هيچ بريڭز ،كنديڭز اچيون آرزو ايتديگڭزي قرداشڭز اچيون ده آرزو ايتمه دكجه
اميان ايتمش اوملاز.
-٨حالل بللي ،حرام بلليدر .ايكيسي آراسنده ده (حالملي حراممي بللي اوملايان بر
طاقيم) شبهه يل شيلر واردركه چوق كيمسه لر اونلري بيلمزلر .شبهه يل شيلردن
هر كيم صاقينريسه ِعرضنى (يعين حيثيتنى) ده ديننى ده قورتارمش اولور .هر
كيم شبهه يل شيلره طاالرسه (اچينه گريمك ياساق اوالن بگلك) قورو اطرافنده
(طاوارلريين) اوتالتان بر چوبان گيب چوق سورمز اچيري يه طاالبيلري .خربيڭز
اولسون ،هر پادشاهڭ (كندينه خمصوص) بر قوروسي اولور .گوزيڭزي آچڭ،
اللهڭ ير يوزنده كي قوروسي ده حرام ايتديگي شيلردر .آگاه اوليڭز ،جسمڭ ّٰ
اچينده بر لقمه جق أت (پارچه سي) واردركه ايي اولورسه بتون جسد ايي اولور،
بوزوق اولورسه بتون جسد بوزولور .ايشته او (أت پارچه سي) ،قلبدر.
-٩منافغڭ عالمتلري أوچدر :سوز سويلركن ياالن سويلر .وعد ايتديگي وقت
سوزنده طورماز .كنديسنه بر شي امنيت ايديلديگي زمان خيانت ايدر.
جترید صریح ترمجه سندن صحیح خباری خمتصری ِ ِ
104 BEŞİNCİ ÜNİTE
Listeleyelim
Okuduğunuz hadis-i şeriflerin mesajlarını belirleyerek aşağıdaki noktalı alan-
lara yazınız.
1. ...........................................................................................................................
2. ...........................................................................................................................
3. ...........................................................................................................................
4. ...........................................................................................................................
5. ...........................................................................................................................
6. ...........................................................................................................................
7. ...........................................................................................................................
8. ...........................................................................................................................
9. ...........................................................................................................................
.................................................................................
.................................................................................
.................................................................................
-٣قونفيچييس دييوركهُ :ملكين گرگي گيب ادار ه ايدن حكمدار ،قطب ييلديزينه
بڭزركه كنديسي ساكن اولديغي حالده اطرافنده َدَو ران ايدن ييلديزلرڭ ُم ْقَتد ا و
مشار ِالَْيه دييوركه :قانون ايله ادار ه اولونان بر مملكتده
رهربي مقامنده در .يينه ٌ
جمرد قانوندن اجتناب ايدرك بر فنالغي ايشله دكدن صوڭره گزيلنمگه انسانّ ،
حسن اخالق ايله اد ار ه اولونان بر مملكتده انسان چاليشري .حالبوكه تربيه و ِ
كندي وجدانندن قورقارق فنالق ايتمكدن اجتناب ايدر( .ش .سامي ،امثال)
Okuyalım
OKUMA
METNİ 15
“Edebiyatımızda Ramazan Hatıraları” başlıklı aşağıdaki metni paylaşarak
okuyunuz.
Kelime Defteri
“Edebiyatımızda Ramazan Hatıraları” başlıklı metindeki anlamını bilmedi-
ğiniz kelimeleri belirleyiniz. Bu kelimelerin anlamlarını lügat yardımıyla öğrenip
kelime defterinize yazınız.
Tavsiye Metin
Kitabınızın “Okuma Metinleri” bölümünde yer alan (160. sayfa) “Bir Çanakka-
le Şehidi Hasan Ethem'in Validesine Son Mektubu” başlıklı parçayı okuyabilirsiniz.
BEŞİNCİ ÜNİTE 109
Okuyalım
OKUMA
METNİ 16
“Fatiha Tercümesi ve Tefsiri” başlıklı aşağıdaki metni önce sessiz, daha son-
ra sesli olarak okuyunuz.
موفقيتدر .او و اميان و حسن اخالق ُم ْقَت ِضياتيله (گركلي اوالن شيلرله ) حركته ّ
ِ
اعتبار ايله ده جناب الل رحيمدر .و بو ايضاحاتدن (آچيقالمه لردن) آڭالشيالجغيهّٰ
وجهيله بسم هّٰالل ديدكدن صوڭره الرمحن ،الرحيم لفظلرينڭ عالوه سنده طوغري
مادي معنوي ،دنيوي ُا ْخَروي مقاصد (آماچلر) اچيون چاليشمق يولده ايلرله مكله ّ
يعين دنيا اچيون آخريت و آخرت اچيون دنيايي ترك ايتمه يوب هر ايكي جهيت ده
حقانيت دائره سنده مجع ايتمك لزومين بيان واردر. ّ
بويله هر جهيت گوزته رك ايشه باشاليان بر كيمسه طبيعي چاليشمه سندن بر نتيجه
منعم حقيقي يه (گرچك نعمت ألده ايدركه بو ّٰنتيجه دن بعض انسانلر راضي اولورِ ،
ويرجيي اوالن اللهه ) محد ايدر .بعضیلري ده طومياز ،گيتدكجه حرص و احرتاصنى
آرترير .دين اسالم داها فاحته نڭ ابتداسنده نتيجه يه رضا امر ايدر .فقط داها ايي يه ،
موفق اوملق اچيون چاليشمه يي ده برابر امر ايدر .زيرا احلمدهلل دميكله داها زياده يه ّ
ّٰ
احلمدللهده رضا تزييد نعمت ( نعمتڭ آرمتسي) معناسي مراد اولونور. هم رضا هم ِ
معناسي ظاهردر .بو رضا فلسفي اخالق اربابنجه ده فضيلت و سعادتڭ أڭ برجني
شرطيدر.
بر نعمته محد ايتمك او نعمتڭ قيمتنى بيلمك دميكدر .بر شيئڭ قيميت بيلينريسه
حسن حمافظه سنه و آرمته سنه چاليشيلري...“ .لَ نِ ْ
ئ َش َكْرتمُْ لاََز۪ َيد َّن ُك ْم”... طبيعي ِ
آيت جليله سي ده محد و شكرڭ زيادۀ نعمته خدمتنى ُم ِّبيندر (آچيقالييجيدر).
نائل اولونان نعمت اچيون قورو قورويه ديل ايله محد ايديلوب ده قيميت بيلينمز و
جدي اوملاياجغي ظاهردر .نعمتلرينڭ حسن حمافظه سنه چاليشيلمازسه او محدڭ ّ
ِ
ّ ّٰ
قيمتنى بيلوب محد ايدنلره اللهڭ مادي معنوي ياردمي ايده جگي شبهه سزدر...
حقيميالسلي امساعيل ّ
Kelime Defteri
"Fatiha Tercümesi ve Tefsiri" başlıklı metinde geçen anlamını bilmediğiniz
kelimelerin anlamlarını lügatten bularak kelime defterinize not ediniz.
Pekiştirelim
”Kitabınızın “Ek Etkinlikler” bölümünde yer alan (149. sayfa) “Test Çözelim
etkinliğini yapabilirsiniz.
BEŞİNCİ ÜNİTE 111
.................................................................................
.................................................................................
-٢اييلك ايتديگڭ آدمدن فنالق گورورسه ڭ يينه اييلك ايتمكدن واز گچمه.
ً
مادة غائب ايدرسه ڭ اخالقجه چوق قازانريسڭ .حالبوكه اييلگه مقابل اييلك
گورورسه ڭ كندي اييلگندن ،أوته كينڭ اييلگنى َ
بعد ّالتزنيل دفرت اعمالده
(ش .سامي ،امثال) صفر قالري.
.................................................................................
Okuyalım
OKUMA
METNİ 17
"Amentü" başlıklı aşağıdaki metni önce sessiz, daha sonra sesli olarak okuyunuz.
اٰ َم ْن ُ
ت
أي مجاعت! شو اچينده بولونديغمز جامعه بر گوز
گزديرڭ ،باقڭ نه لر وار؟ قنديل ،مشعدانّ ،
سجاده ،
حصری ،رحله ،كرسي ،منرب ،حمراب ،قايپ پنجره ،جام
چرچوه ،ديوار ،طاوان صوڭره مناره ،شادروان .بونڭ
گيب داها برچوق شي دگلمي؟
شيمدي پك اعال بيلريسڭزكه بونلرڭ هپسنڭ بر
خدميت ،هپسنڭ بر حكميت واردر .پنجره لر ،قاپيلر
صريه سنه گوره آچيلري ،قاپانري .مشعدانلر ،قنديللر يانار
ياقيلري .شادروانده آبدست آلينري ،مناره ده اذان ويريلري،
ّ
سجاده لر أوزرنده مناز قيلينري ،منربده خطبه اوقونور،
كرسيده وعظ ايديلري .بونلرڭ هيچ بري فضله ،هيچ
بري لزومسز دگلدر .بونلرڭ هر بري بر ايشه يا رار.
دميككه وقتيله بو رايه جامع ياپمق الزم گلمش .اوسته لر أولچوب بيچمشلر.
دولگرلر ،ديوارجيلر گلوب متل آمتش ،ديوار ياپمشلر؛ ديرك ديكمشلر .بو بنا يي
قورمشلر .صوڭره ده نه الزم ايسه هپسي يريل يرنده دوزولوب قوشوملش.
شيمدي بويله ايكن بري چيقسه ده “يوق جامن ،بو جامع أويله اوسته نڭ ،دولگرڭ
ياپمه سيله ايتمه سيله اولوب بيتمه مشدر .بونلرڭ هپسي كندي كندينه ،گليشي
گوزل اولوويرمشدر .سيللر ،طاشين طوپراغنى گتريوب ييغمشدر .روزگارلر،
ياغمورلر گريه چيقا بو كومبلتی يي دليك دليك ايتمش؛ پنجره لر آچيلمش .گونشڭ
صيجاغندن بو ييغينتينڭ أوستنده كي چامورلر قورومش ،كريه ميت اوملشدر .حمرايب
منربي ،قاپيسي چاتيسي ده أويله حسابله كتابله ياپيلمامش .ناصلسه راست گله
اولوويرمشدر ”.ديسه بو سوزه هيچ اينانيلريمي؟
بونلري دولگر ،ديوارجي ،صيواجي ،بوياجي ياپمامش ده كندي كندينه مي اوملش
بيتمشدر؟ هيچ بو اينانيالجق شيميدر؟
BEŞİNCİ ÜNİTE 113
Konuşalım-Paylaşalım
1. "Amentü" başlıklı parçanın ana fikrini belirleyip sözlü olarak ifade ediniz.
2. "Amentü" başlıklı metinde anlatılanlara ilişkin duygu ve düşüncelerinizi
arkadaşlarınızla paylaşınız.
114 BEŞİNCİ ÜNİTE
)A طوتومليلق )B ظلم )C چاليشقانلق )D صرب )E جومردلك
2.
)A ١،٢،٣ )B ٢،١،٣ )C ٢،٣،١ )D ٣،١،٢ )E ١،٣،٢
3.
بويين بوكوك بر يتيم گورديگڭ زمان اونڭ قارشيسنده كندي اوالديڭڭ يوزيين
أوپمه .يتيم آغالينجه نازينى كيم چكر؟ أوفكه لننجه كيملر خوش گورور؟
دقت ايت ده آغالماسني؛ يتيم آغالدیغي زمان قوص قوجه عرش تيرتر. آمانّ ،
اسريگه يه رك اونڭ گوز ياشين سيل ،شفقتله يوزينڭ توزیين آل .اگر باشندن
گولگه سي گيتديسه اوين كندي گولگه ڭده بسله .
بن ده بامشي بابامڭ قوجاغنه ياصالدیغم زمانلر بامشده تاج واردي .وجودميه بر
سينك قونسه قاچ كيشينڭ گوڭلي پريشان اولوردي .اويسه كه شيمدي دمشانلره
BEŞİNCİ ÜNİTE 115
اسري دوشسه م دوستلرمدن كيمسه بڭا يار اوملاز .يتيم چوجوقلرڭ دردينى بن
بيلريم .چونكه چوجوقلغمده بابام بامشدن گيتمشدي.
?Bu metinden aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz
)C آننه و بابالرڭ كندي چوجوقلرينه ايلگي گوسرتيركن يتيملرڭ ياننده داها
ّ
دقتلي طاو رامنه لري
يتيم چوجوقلرڭ ديگر انسانلره گوره داها چوق دمشانلری اولديغي )D
4.
گون اولدي قريدڭ، بر ديديگڭي
اينجينمه دم. ايكي ايتمه يه مي دييه
ايلك اويوجناغڭ أويله چريپيندمكه
بن اولدم ياوروم، و سين أويله سودم ،سڭا
صوڭ اويوجناغڭ او قدر ايصيندمكه
بن اولدم! اوصامنادم ،يوروملادم ،چكينمه دم.
?Bu şiirde üzerinde söz söylenen temel duygu aşağıdakilerden hangisidir
B.
أوچ آرقداش اكمكلري سوته طوغرايوب ييمكده درلر .خواجه ايله بريسي سوته
اكمك طوغرامقله مشغولدر .ديگري ايسه توم اخطارلرينه ً
رغما بونلرڭ طوغراديغي
اكمگي قاشيق قاشيق آتيشديرمقده در .نهايت خواجه قزيار ،سوته اكمك باصديغي
ألنده كي كپچه يي ‘يا ّ
ستار!’ دييه رك حريفڭ قفاسنه اينديرر .آدم آننده موص مور
كسيلوب اورايه ييغيلي ویرر.
116 BEŞİNCİ ÜNİTE
ايپ زمان گچدكدن صوڭره سفره طوپالنري ،ضيافت صوڭه ایرر .خواجه آدمڭ
صومورتقان بر يوزله صوصمش اولديغين گورجنه صوڭ درجه حريتله شويله دير:
– نه طوغرار ،نه باصار ،نه ألنى چاناقدن كسر؛ بر كپچه اورورسه ڭ ايشته بويله كوسر.
Bu metinle ilgili aşağıdaki yargılardan doğru olanların başına “D”, yanlış olanların
başına “Y” işareti koyunuz.
) (
نصر ّ
الدين خواجه فقره لري كولتور دگرلرميزدندر.
) ( متنده كي اخطار كلمه سي ياشلي آڭالمنه گلمكده در.
) ( ستار ّٰاللهڭ گوزل امسلرندن اولوب چوقجه أورتن ،گزيله ين معناسنده در.
ّ
) ( فقره نڭ قونوسي ايي آرقداش سچيمنڭ أومنيدر.
C. Metinde boş bırakılan yerleri, parantez içinde verilen uygun ifadelerle (okunuşla-
rını yazarak) doldurunuz.
(چكردم ،بويننه ،هيچ بر شي ،قورديغم ،بوتون ،باقڭ ،أوه ،صوصمه يي ،صوڭسزه )
بر گون ___________ أوگرندم .أويله بر صوصدمكه بلكه __________ قدر
صوصاجقدم .چونكه صوصمق بنم كوچوجك دنيامده بابامله ____________
ايلتيشيم طرزيدي.
شيمدي ________ ،آڭالتامي .بابام آقشاملري ______ يورغون دونردي .بن
_________ گون أود ه صيقيلري ،اونڭ گليشين ايپله _________ .داها او
قاپيدن گرير گريمز مهن ________ آتيلري و اونڭله اوينامق ايسرتدم .بابام صاريلري،
أوپر و داها بن ________ آڭالمادن “هادي اوطه ڭه گيت!” دیردي.
D. Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
?2. Metinleri daha iyi anlamak ve anlamlandırmak için neler yapılması gerekir
Söyleyiniz.
6. ÜNİTE
HARF, KELİME VE CÜMLE YAZMA (MATBU)
6.1. Osmanlı Türkçesi Alfabesindeki Matbu Harfleri Yazma
6.2. Matbu Harflerle Kelime ve Cümle Yazma
118 ALTINCI ÜNİTE
Hazırlanalım
İlkokulda yazmayı öğrenirken ne tür çalışmalar yapmıştınız?
Bir insan, okuma ve yazmayı ne kadar zamanda öğrenebilir?
İnceleyelim-Yazalım
Aşağıda gölgeli yazıyla verilmiş harfleri, üzerinden geçerek yazınız. Harfleri
yazarken yazılış yönlerine dikkat ediniz.
ض ض ض ض ض ض ض ا ا ا ا ا ا ا
ط ط ط ط ط ط ط ب ب ب ب ب ب ب
ظ ظ ظ ظ ظ ظ ظ پ پ پ پ پ پ پ
ع ع ع ع ع ع ع ت ت ت ت ت ت ت
غ غ غ غ غ غ غ ث ث ث ث ث ث ث
فف ف ف ف ف ف چ چ چ چ چ چ ج
ق ق ق ق ق ق ق چ چ چ چ چ چ چ
ك ك ك ك ك ك ك ح ح ح ح ح ح ح
گگگگگگگ خ خ خ خ خ خ خ
ڭ ڭ ڭ ڭ ڭ ڭ ڭ د د د د د د د
ل ل ل ل ل ل ل ذ ذ ذ ذ ذ ذ ذ
م م م م م م م ر ر ر ر ر ر ر
ن ن ن ن ن ن ن ز ز ز ز ز ز ز
و و و و و و و ژ ژ ژ ژ ژ ژ ژ
ه ه ه ه ه ه ه س س س س س س س
ال ال ال ال ال ال ال ش ش ش ش ش ش ش
ی ی ی ی ی ی ی ص ص ص ص ص ص ص
ALTINCI ÜNİTE 119
İnceleyelim
Osmanlı Türkçesi alfabesindeki harflerin bitişik yazılmış şekillerini inceleyiniz.
Yazalım
Aşağıda gölgeli yazıyla verilmiş harfleri, başlangıç ve bitiş yönlerine dikkat
ederek örneklerdeki gibi yazınız.
ااا ااا ااا ااا ااا ااا ااا ااا ااا ااا ااا ااا ااا ااا ححح ححح ححح ححح ححح
ببب ببب ببب ببب ببب ببب ببب خخخ خخخ خخخ خخخ خخخ
پپپ پپپ پپپ پپپ پپپ پپپ پپپ د ﺪ ﺪ د ﺪ ﺪ د ﺪ ﺪ د ﺪ ﺪ د ﺪ ﺪ
تتت تتت تتت تتت تتت تتت تتت ذ ﺬ ﺬ ذ ﺬ ﺬ ذ ﺬ ﺬ ذ ﺬ ﺬ ذ ﺬ ﺬ
ثثث ثثث ثثث ثثث ثثث ثثث ثثث ر ﺮ ﺮ ر ﺮ ﺮ ر ﺮ ﺮ ر ﺮ ﺮ ر ﺮ ﺮ
ججج ججج ججج ججج ججج ز ﺰ ﺰ ز ﺰ ﺰ ز ﺰ ﺰ ز ﺰ ﺰ ز ﺰ ﺰ
ژﮋﮋ ژﮋﮋ ژﮋﮋ ژﮋﮋ ژﮋﮋ
120 ALTINCI ÜNİTE
سسس سسس سسس سسس سسس ككك ككك ككك ككك ككك
ششش ششش ششش ششش ششش ﮔﮕﻚ ﮔﮕﻚ ﮔﮕﻚ ﮔﮕﻚ ﮔﮕﻚ ﮔﮕﻚ
صصص صصص صصص صصص ﯕﯖﯔ ﯕﯖﯔ ﯕﯖﯔ ﯕﯖﯔ ﯕﯖﯔ ﯕﯖﯔ
ضضض ضضض ضضض ضضض للل للل للل للل للل للل للل للل للل
ططط ططط ططط ططط ططط ظظظ ممم ممم ممم ممم ممم ممم ممم ممم ممم
ظظظ ظظظ ظظظ ظظظ ظظظ ظظظ ننن ننن ننن ننن ننن ننن ننن ننن ننن
ععع ععع ععع ععع ععع ععع ععع و ﻮ ﻮ و ﻮ ﻮ و ﻮ ﻮ و ﻮ ﻮ و ﻮ ﻮ
غغغ غغغ غغغ غغغ غغغ غغغ غغغ ههه ههه ههه ههه ههه ههه
ففف ففف ففف ففف ففف ففف ﻻ ﻼ ﻼ ﻻ ﻼ ﻼ ﻻ ﻼ ﻼ ﻻ ﻼ ﻼ
ققق ققق ققق ققق ققق ققق ققق ققق ييى ييى ييى ييى ييى ييى ييى ييى
Yazalım
Aşağıda birleşik şekilleriyle verilen harfleri üzerinden geçerek yazınız.
Pekiştirelim
Kitabınızın “Ek Etkinlikler” bölümünde yer alan (152. sayfa) “Yazalım” etkin-
liğini yapabilirsiniz.
Okuyalım-Yazalım
Aşağıda verilen harfleri örnekteki gibi birleştirerek yazınız.
(Kırmızıyla gösterilmiş harfler, kendinden sonraki harfle birleşmeyen harflerdir.)
Hazırlanalım
• Okur yazar olmakla sadece okur olmak arasında ne gibi farklılıklar söz
konusudur? Düşüncelerinizi söyleyiniz.
• Bir dili bildiğiniz, konuştuğunuz hâlde bu dille herhangi bir şey yazamaz-
?sanız ne gibi bir eksiklik olur
Okuyalım-Yazalım
Aşağıdaki tablolarda gölgeli yazıyla verilmiş kelimeleri okuyup yazınız.
Tablo 1
Tablo 3
Bakarak Yazalım
Boş bırakılan yerlere aşağıdaki kelimeleri -üst satırdaki şekline baka-
rak- yazınız.
Bakarak Yazalım
Boş bırakılan noktalı alanlara aşağıdaki cümleleri -üst satırdaki
şekline bakarak- yazınız.
Pekiştirelim
Kitabınızın “Ek Etkinlikler” bölümünde yer alan (154. sayfa) “Yazalım” ve
"Cümle Yazalım" etkinliklerini yapabilirsiniz.
126 ALTINCI ÜNİTE
Kendimizi Deneyelim
Aşağıda belirtilen isimlerin Osmanlı Türkçesiyle yazılışlarını, öğretmeninizin
veya yardımcı kaynakların yardımıyla öğrenip noktalı alanlara yazınız.
Adınız .......................................... Babanızın adı ..........................................
Soyadınız .......................................... Doğum yeriniz ..........................................
Annenizin adı .......................................... Başkentimiz ..........................................
İnceleyelim-Yorumlayalım
Aşağıdaki Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış hüsnühat örneklerini oku-
yup inceleyiniz. Yazı örneklerinin güzelliğine (harflerin dizilişi ve uyumu, derinlik,
çekicilik, zarafet ve renklerin uyumu vb.) ilişkin görüşlerinizi belirtiniz.
“Edeb yâ Hû”
Okuyalım-Yorumlayalım
Aşağıda verilen hüsnühat örneklerini okuyup inceleyiniz ve örneklerdeki
sözlerin güzelliğine (etkileyicilik, özlülük, derin anlamlılık, düşündürücülük, ge-
çerlilik vb.) ilişkin görüşlerinizi belirtiniz.
(İnsana sadakat yakışır görse de ikrah (Zalimin rişte-i ikbalini bir ah keser
Yardımcısıdır doğruların Hazret-i Allah.) Mâni-i rızk olanın rızkını Allah keser.)
(Din hayatın hayatı, hem nuru, hem esası; (Bu şehr-i Stanbul ki bi-misl ü bahadır
İhya-yı din ile olur bu milletin ihyası.) Bir sengine yekpare Acem mülkü fedadır.)
128 ALTINCI ÜNİTE
1. Be, sad, kaf, cim ve mim harflerinin ortadaki yazılış biçimleri seçeneklerden
hangisinde alfabetik sırayla (sağdan sola) ve doğru olarak verilmiştir?
A) ﻤ، ﺒ، ﺼ، ﺠ، ﻘB) ﻢ، ﻘ، ﺼ، ﺠ، ﺒ C) ﻤ، ﺠ، ﻘ، ﺼ،ﺒ
Okuma Metni
GÜZEL YAZI ÜZERİNE
Süleyman Berk
Muhakkak (Düzenlenmiştir.)
PROJE VE PERFORMANS GÖREVLERİ 131
Süre 1 Hafta
Osmanlı Türk-
Osmanlı Türk- Osmanlı Türk-
çesi alfabesindeki
çesi alfabesindeki çesi alfabesindeki
harfler, rakamlar
harfler, rakamlar harfler, rakamlar
ve noktalama
Araştırma ve noktalama ve noktalama işa-
işaretlerine ait uy-
işaretlerine ait uy- retlerine ait uygun
gun yeterli düzey-
gun görsellere yer görsellere kısmen
de görsellere yer
verilmemiştir. yer verilmiştir.
verilmiştir.
Hazırlanan tab-
Hazırlanan Hazırlanan tab-
lo ilgi çekicidir.
tablo ilgi çekici lo kısmen ilgi çeki-
Nitelikli görseller
değildir. Harf, cidir. Harf, rakam
kullanılmış; harf,
Görsellik rakam ve nokta- ve noktalama
rakam ve nokta-
lama işaretlerinin işaretlerinin gör-
lama işaretlerinin
görselleri özenle selleri gelişigüzel
görselleri özenle
hazırlanmamıştır. hazırlanmıştır.
hazırlanmıştır.
PROJE VE PERFORMANS GÖREVLERİ 133
Süre 2 Ay
Proje Konusu
Sizden, Osmanlı Türkçesi ile yazılmış matbu metinlere ulaşmanız, bunları oku-
yup incelemeniz, incelediğiniz metinlerdeki anlamını bilmediğiniz kelimelerin
anlamını Osmanlı Türkçesi lügatlerinden bulup kelime defteri oluşturmanız ve
bu metinlerin özetini çıkararak bir sunum hazırlamanız beklenmektedir.
Hazırlayacağınız sunuda;
1. İncelediğiniz metinlerin fotoğraflarına veya fotokopilerine,
2. Metinlerden bazı bölümlerin bugünkü alfabeye aktarılmış biçimlerine,
3. Metinlerde anlamını bilmediğiniz kelimelerin (kelime defterinizden) anlam-
larıyla verildiği bir bölüme,
4. Metinlerin özetlerine yer verilmelidir.
Sunu, yete-
ri kadar görsel Sunu, zengin
Sunuda görsel materyallerle görsel materyal-
materyal kulla- desteklenmiştir. lerle desteklen-
nılmamıştır. Din- Dinleyicilerle ile- miştir. Dinleyiciler-
leyicilerle iletişim tişim kısmen ku- le iletişim başarılı
Görsellik ve kurulamamıştır. rulabilmiştir. Tam bir şekilde kurul-
Sunum Doğru ve etkili bir anlamıyla doğru muştur. Doğru ve
beden dili kullanıl- ve etkili bir beden etkili bir beden
mamıştır. Sunuda dili kullanılama- dili kullanılmıştır.
kullanılan anlatım mıştır. Sunuda kul- Sunuda kullanılan
akıcı değildir. lanılan anlatımın anlatım, akıcı ve
akıcılığında sorun ilgi çekicidir.
vardır.
PROJE VE PERFORMANS GÖREVLERİ 135
Süre 2 Hafta
Sizden, geçmiş dönemlerde yaşamış sanat, edebiyat, bilim veya siyaset ala-
nında meşhur olmuş kişilerin topluma mal olmuş veciz sözlerini tespit etmeniz ve
bunları Osmanlı Türkçesi alfabesiyle renkli kartonlara yazıp sınıfınızın ve okulunu-
zun görünür yerlerinde sergilemeniz beklenmektedir.
Güzel sözle-
Güzel sözlerin Güzel sözlerin
rin seçilmesine
seçilmesine dik- seçimi çok ba-
büyük oranda
Araştırma kat edilmemiş, şarılıdır. Yeteri
dikkat edilmiştir.
yeteri kadar söze kadar söze yer
Yeteri kadar söze
yer verilmemiştir. verilmiştir.
yer verilmemiştir.
Sözlerin yazımı
Sözlerin yazımı
Sözlerin yazımı için yeterli ça-
için istenilen dü-
için yeterli çalış- lışma yapılmış,
zeyde çalışma
İçerik ma yapılmamıştır. gerekli yardımlar
yapılmamıştır.
Yazım hataları alınmıştır. Yazım
Kısmen yazım ha-
vardır. hataları bulunma-
taları vardır.
maktadır.
Ek Etkinlikler
138 EK ETKİNLİKLER
EK ETKİNLİKLER 139
Ünite 1
Fotoğraflar Konuşuyor
Üç grup oluşturunuz. Gruplar arasında; birinci grup bulunduğunuz ildeki
“Osmanlı Türkçesiyle yazılmış eserleri”, ikinci grup “Osmanlı Dönemi’ne ait mi-
mari eserlerin üzerindeki yazıları”, üçüncü grup “Yeni ve eski mezar taşı ve
kitabeleri”ni araştırıp fotoğraflarını çekmek üzere iş bölümü yapınız. Çalışma-
larınızı tamamladıktan sonra çektiğiniz fotoğrafları sınıfça yorumlayınız ve bun-
ları sınıf panosunda sergileyiniz.
Tanıyalım
Osmanlı mezarlıkları ve mezar taşları dün olduğu gibi bugün de
herkesin ilgisini çekmektedir. Çünkü bu mezarlıklar, endamlı servi-
leri, rengârenk çiçekleri ve sanat şaheseri taşlarıyla insana huzur
veren mekânlardır. Eski mezarlıklarımızda ölümün, insana ürperti
veren soğuk yüzü görülmez. Osmanlı Medeniyeti buraları birer
“manevi istirahat bahçesine” çevirmiştir. Mezar taşı kitabeleri
yapıları itibariyle de sanat ve estetiğin konusu olmuşlardır. Çok
ince taş işçiliği, çeşitlilik arz eden başlıkları, taşıdıkları edebî
ifadeler ve yazı sanatının çok güzel örneklerini taşımaları
onları önemli kılmıştır. Ayrıca kişi ile ilgili en doğru bilgiler me-
zar taşlarından elde edilmiştir. Mesela, Sicill-i Osmani mü-
ellifi Mehmed Süreyya kitabını telif ederken büyük ölçüde
mezar taşlarından faydalanmıştır.
…
Hayatın her safhasında gerçek güzelliği yakalama gayre-
ti, mahallenin bu mezar köşesinin de estetikten nasiplenme-
sini sağlamıştır. Kadın mezar taşına ayrı bir güzellik, erkek me-
zar taşına ayrı bir özellik verilmiştir. Mezar taşına yazılan edebî
ifadeler, düşürülen tarih mısraları, hayatı şuurla yaşamanın
bir ifadesi olarak görülebilir. Mezardaki kişi ile ilgili bilgiler taşa
kaydedilmiş; en doğru bilgiler taşa kaydedilerek sağlam bir
kaynak oluşturulmuştur.
Mezarlıklar bir millet için yaşanılan yerin müzesi ve tapusu
hükmündedir. Mezarlıklar, müze yanında önemli arşiv vesika-
larıdır. Tarihte yaşamış birçok önemli şahısla ilgili bilgiler me-
zar taşı kitabelerinden öğrenilmektedir. Alman şairlerinden
Heine’nin şu sözü ne kadar önemlidir: “Her mezar taşının altın-
da bir dünya tarihi yatar.”
Süleyman Berk, Zamanı Aşan Taşlar
140 EK ETKİNLİKLER
Ünite 2
Harfler Kutuda
Aşağıdaki işlemleri sırasıyla yapınız.
1. Harflerin başta, ortada ve sondaki şekillerini gösteren aşağıdaki harfleri
inceleyiniz.
2. Sınıfça belirlediğiniz harfleri öğretmeninizin yardımıyla kâğıtlara ayrı ayrı
kopya ediniz.
3. Harflerin bulunduğu kâğıtları katlayıp bir kutu içerisine atınız.
4. Kutudan çektiğiniz harflerin isimlerini söyleyiniz.
Rakamları Kullanıyorum
a) Aşağıdaki çarpma ve bölme işlemlerini yapınız.
54 86 ٤٦٥ 15 ٤٨٨ 8
71 34
............ ............
............ ............
............ ............
Annem
Babam
Ünite 3
Eşleştirelim
Kutucuklarda verilen aşağıdaki ifadeleri okunuşlarıyla eşleştiriniz.
kirli پرده
çatal طوپراق
masal کومور
perde قاریش
kömür چاتال
toprak کریلی
karış ماصال
Okuyalım
Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış aşağıdaki kelimeleri okuyunuz.
Ünite 4
Bulmaca Çözelim
1. Aşağıdaki kelimeleri okuyup inceleyiniz.
Ş Ö A Ü G Ö Z E P Y K H F Ş O
L L E V S E İ E L İ M İ Z T Y
G Ü N L E R K H I Y S F G J A
U M K B V J A R A Y A C A K R
İ L K B İ K R M V Ü Ğ D Z I D
R Ü Ö C N C D E Ğ İ L C N R I
Ç N S B D B A S F I I T Ö I M
D S O Ş İ D Ş L C F K O P L L
S U L A R I S E İ G İ Y İ A A
S C L İ O I İ K Z B L V C B Ş
Z U A R K Z L D Ç A Y I M İ Ş
C İ Ş T E N G A E V C Ö H L İ
G Ö L G E S İ Ş B A Ş T A M G
İ B G İ S K U Ş L A R I İ E P
EK ETKİNLİKLER 145
Sınıflandıralım
1. Aşağıdaki metni okuyunuz.
2. Metinden yapım veya çekim eki almış kelimeler bulunuz.
3. Bulduğunuz kelimeleri boş bırakılan yerlere okunuşlarıyla yazınız.
………………………………… …………………………………
………………………………… …………………………………
………………………………… …………………………………
………………………………… …………………………………
………………………………… …………………………………
146 EK ETKİNLİKLER
Herkes Yerine
(Aşağıdaki kelimeler öğretmen tarafından yazılarak bir kutuya konulur.)
Kutudan çektiğiniz kelimelerle atasözü, deyim ve özdeyişler oluşturunuz.
Atasözleri:
Deyimler:
Özdeyişler:
كيم كوتولرله
اولديغڭي سويله
اڭ برباد دنياده
سڭا دوستلق
يله يه مي
سو آرقداشڭى قورمقدر
بڭا شي
EK ETKİNLİKLER 147
Harita Oluşturalım
Aşağıdaki şehir, dağ, nehir, ova, göl ve deniz isimlerinin Osmanlı Türk-
çesi alfabesiyle yazılmış şekillerini inceleyiniz. Bu kelimelerin yanındaki nu-
maraları haritadaki uygun yerlere bugünkü Türk alfabesiyle örnekteki gibi
yazınız.
.... ....
................... ...................
.... 1
..... ....
............... İstanbul ................... .... .... ....
.... ..................... .... .... ................... ................... ...................
................... ................... ................... ....
.... .... ...................
................... ...................
....
.... .... .... .... ...................
................... ................... ................... ...................
....
.... .... .... ................... .... ....
................... ................... ................... .... ................... ...................
.... .... ...................
................... ................... ....
.... ...................
...................
.... Şehirler Denizler
................... Dağlar Ovalar
Göller Nehirler
148 EK ETKİNLİKLER
Okuyalım-Yazalım
Aşağıdaki tabloda gün ve ay adları Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmıştır. Gün
ve ay adlarını okuyup inceleyiniz ve okunuşlarını boş bırakılan kutucuklara yazınız.
مارت ........................
ایلول ........................
متّوز ........................
مایس ........................
حزیران ........................
Eşleştirelim
Aşağıdaki tabloda Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış sayıları okunuşlarıyla
eşleştiriniz.
Ünite 5
Test Çözelim
Aşağıdaki metni okuyunuz ve metnin sonundaki çoktan seçmeli soruları
cevaplayınız.
پروغرام-اجازتنامه-مراسم ) E
EK ETKİNLİKLER 151
قولالنيلمشدر.
يازي اگيتيمي گچمشده داها پروغراملي بر شكلده يوروتوملشدرB ) .
يازي اگيتيمنه أومن ويريلمسي ،چشيتلي آالنلرده كولتورل گليشمه لر )C
صاغالميشدير.
اسالم يازيسي ،كولتور و مدنيتمزڭ واز گچيلمز بر اگيتيم واسطه سي )D
اوملشدر.
يازي اگيتيمي ،اسكي اوگرتيم قوروملرنده بر صنعت دايل و متل درس ) E
5. بو پارچه ده گچن آشاغيده كي مجله لرڭ هانگيسنده ياپيم أكي آملش بر
كلمه يوقدر؟
يازينڭ تارخيده كي موقعي پك مهمدرA) .
Ünite 6
Yazalım
Aşağıda birleşik şekilleriyle verilen harfleri üzerinden geçerek yazınız.
د د ذ د ا ب د بپ تد ث جتد د حج خد ذ ر ز د د سژ شد ص سضد
د طص عد ظ طغد د فق قد ف كلد د گن لڭد مد ن مند د ین نید
صصض صبا اصپ تثص صجچ حصا خدص صذر زصژ سشص
صشط ظصع غفص صغق كصڭ گلص صمن نصو هیص
Yazalım
Aşağıda bazı ülkelerin adları Osmanlı Türkçesiyle yazılmıştır. Bayrak görselle-
rinden de faydalanarak ülke isimlerini okuyup boş bırakılan yerlere yazınız.
Cümle Yazalım
En fazla dört beş kelimeden oluşan bir cümle belirleyiniz. Seçtiğiniz cümle-
leri Osmanlı Türkçesi alfabesiyle aşağıdaki boş bırakılan yere yazmaya çalışı-
nız. Yazdıklarınızı, ders öğretmeninizle birlikte değerlendiriniz.
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
156 OKUMA METİNLERİ
-١١آقينجي(لر)
بيڭ آتلي آقينلرده چوجقلر گيب شندك
بيڭ آتلي او گون ديو گيب بر اوردويي يڭدك
آق طولغه يل بگلربگي هايقريدي “ايلرله !”
بر ياز گوين گچدك طونادن قافله لرله
شيمشك گيب بر مسته آتيلدق يدي قولدن
شيمشك گيب تورك آتلرينڭ گچديگي يولدن
بر گون طولی ديزگنی بوشانان آتلرمیزله
يردن يدي قات عرشه قناتالندق او خزيله
جنتده بو گون گللري آ مچش گورورز ده ّ
حاال او قزييل خاطره تیرتر گوزميزده
بيڭ آتلي آقينلرده چوجقلر گيب شندك
بيڭ آتلي او گون ديو گيب بر اوردويي يڭدك
حييي كمال بگ آتلي
OKUMA METİNLERİ 157
-١٠جنك شارقیسی
یوردیڭی ّٰاللهه بریاق چیق یوله :
“جنگه” دییوب چككه وطن قورتوال.
میسرمی غزا هر قوله ؟ بویله ّ
هایدی لوند عسكر ،اوغورلر اوال.
مقدس سسي سسنى چيقارمايوردي .هركس ،هر شي ،بتون موجودات اوين ،او ّ
ديڭله يوردى .
اذان بيتدي .او دره دن بن ده بر آبدست آلدم .مجاعتله منازي قيلدق .او كوزل چايريڭ
اوزرينه ديز چوكدم .بتون دنيانڭ دغدغه دبدبه لريين اونوتدم .أللرميي قالديردم،
كوزميي يوقاري ديكدم ،آغزميي آچدم و ديدم:
...
رب! شو قهرمان عسكرلرڭ بتون ديلكلري ،اسم جاللڭى انكیلزيلره و -أي بنم مّ
فرانسزلره طانيتمقدر .سن بو شرفلي ديلگي احسان أيله و حضورڭده تيرته يه رك
بويله كوزل و ساكن بر يرده سڭا دعا ايدن بز عسكرلرڭ سونگولريين كسكني،
دمشانلريين ً
ذاتا قهر ايتدڭ يا ،بتون بتون حمو ايله دييه رك بر دعا ايتدم و قالقدم .آرتق
بنم قدر مسعود ،بنم قدر مسرور بر كيمسه ّ
تصور ايديله مزدي.
آننه جگم ،اوغلڭ خالد ده بنم كيب گوزل يرلرده در.
دنيانڭ اڭ گوزل يرلري بو راسي اميش .يالڭز بو
مملكتلرده دوگون اوملايور .ان شاء هّٰالل دمشان عسكر
چيقارر ده بزي ده گوتورورلر ،بر دوگون ياپارز،
اوملازمي؟ قدیره مكتوب يازدم.
والده جگم ،أوده كي سند وسا ئره يي كيمسه لره ً
قطعيا
ويرمه يڭ و صو رارلرسه بز بيلمه يورز دييڭ .چانطه يي
آل ،صنديغه قوي .بن سڭا وقتيله آڭالمتش ايدم ،بو
دنيا بويله در؛ فقط سن مراق ايتمه .او پاره يي ويرمه سه
عدليه ده كي آدم ويرمزدي .هاين ناصل آلدق؛
يالڭز زمان ايسرت.
والده جگم ،چاماشري فالن ايسته مه م؛ پاره لرم
طورويور .هّٰالل راضي اولسون.
٤نيسان ١٧( ١٣٣١نيسان )١٩١٥
اوغلڭ حسن ادهم
OKUMA METİNLERİ 159
ّ
حسيامته اشرتاك ايتديگين اينجه غاغالرینی آچارق
كوسرتمك ايسته يوردي .ايشته بو گچن دقيقه لر
آننده خدمتجي:
-أفندم ،چايڭز ،بويورڭ ،اچيیڭز ،ديدي.
-پك اعلي ،ديدم .آلدم باقدم ،سوتلي چاي…
-مصطفي ،بو سويت نره دن آلدڭ ،ديدم.
-افندم ،شو دره نڭ كنارينه ياييال ياييال كيدن سورو
يوقمي؟
-اوت نه قدر كوزل.
-ايشته اونڭ چوبانندن ١٠پاره يه آلدم.
والده جگم ١٠ ،پاره ١٠٠ ،درهم سوت ،هم
ده صو قاتيلمامش .قويوندن شيمدي صاغيلمش،
آلدم و اچيدم .فقط بو صريه ده دوشونويوردم …
بن والده مڭ سايه سنده اونڭ كوندرديگي پاره ايله
بويله سوت اچيه مي ده آننه م اچيمه سني ،اولورمي؟
شوكت نه دن اچيمه يور ،ديدم .فقط يوقاريده كي
بلبل باغريييوردي :والده ڭ قدرينه كوسسون ،نه
ياپامل؟ او ده اركك اولسه يدي بو چيچكلردن قوقالياجق ،بو سوتدن اچيه جك ،بو
أكينلرڭ سجده لريين كوره جك و دره نڭ آهسته آقيشنى تدقيق ايده جك و چيقارديغي
سسلري دوياجق ايدي .شوكت مراق ايتمه سني؛ او گورور ،بلكه ده داها گوزللريين
گورور .فقط والده جگم ،سن يينه متأثر اوملا .بن سين ،أوت سين مطلقا بو رالره
كتريه جگم .و شو طبيعي منظره يي گوسرته جگم .شوكت ،حاملي ده سنڭ سايه ڭده
گوره جكدر.
او گوزل چايريڭ قويو يشيل هر طرفنده ،چاماشري ييقايان عسكرلرم صف صف
ديزيلمشلر .غايت گوزل سسلي بری اذان اوقويوردي .أي ّٰاللهم ،بو اووه ده اونڭ
سسي نه قدر كوزلدي .بلبل بيله صوصدي ،أكينلر بيله حركتدن كسيلدي ،دره بيله
160 OKUMA METİNLERİ
يالڭز بو اولسه ايدي چينده بزم دينمزه دائر نه وارديكه اورايه قدر گيديڭز دیسڭ؟
دميك علم ديديگي شي ايشه يا رار هر توريل بيلگيدر.
...آقشام منازندن صوڭره ييمك يرم ،ييمكده اولسون ييمكدن باشقه زمانلرده
اولسون ايي صودن باشقه بر شي اچيمم .هر بري آيري آيري زهر اولوب اچيكي
ذاتا بر مسلمان أوينه گريمز و گريممه ليدر .انسانڭ ديدكلري شيلرڭ هيچ بري ً
كنديسنه ،چوجق و طورونلرينه دنيا و آخرتده بو اچيكيلرڭ نه قدر زيانلري وار
بيلسه ڭ؟ ...
ييمگه بسمله ايله باشالرّٰ ،اللهه شكر ايده رك قالقارز .چولوق چوجغمله قونوشا
قونوشا آغري آغري ير و لقمه يي چوق چيگنه رز .ييمكدن صوڭره أللرميزي ،آغزميزي
صابونله ييقار ،هپ برلكده اوتورديغمز اوطه يه گيدرز...
قادينلرده بيلگي
بيلگي قادينڭ نه سنه گرك ديينلري صاقني ديڭله مه .هركسه زيانلري طوقونان او
جاهللر ،قادينلري اوقومتق گناهدر ديرلر .ياالن سویله یورلر .بونلره اينامنق بلكه
گناهدر .سن بو قره جاهللره دیكه سزڭ بو سويله دكلريڭزي نه هّٰالل نه ده پيغمرب
ب ْال ِعْلم َفر َ
يضٌة َعَلى ُك ِّل ُم ْسِل ٍم َو ُم ْسِل َمٍة” پيغمربميز“ ،أركك سويله مش دگلدرَ .
“طَل ُ
ِ ِ
و قادين هر مسلمانه بيلگي ايسته مك فرضدر ”.بويورمشلردر .اونڭ اچيوندركه
يوكسلمه يي ،دامئا يوكسلمه يي امر ايدن اسالملقده پك چوق عالمِ قادين يتيشمش و
اچيلرنده شامده قاضيلق بيله ايدين اوملشدر .يا اسالملغڭ اڭ اولو چهره لرندن بري
اوالن حضرت عائشه يي اونوتويورلرمي؟ پيغمربدن صوڭره أوينڭ فتواخانه اولديغين
يوقسه دوميامشلرمي؟ پيغمربميزدن أوگرنديگي بيلگي سايه سنده دگلميدركه بو آنامز
برچوق عاملِه بيله مدكلري برچوق شييئ أوگرمتشدر .پيغمربميز“ ،دينڭزڭ أوچده
ايكيسين بو قاديندن أوگرنيڭز ”.بويورمشلر... .علمه آيدينلق ،جهله قراڭلق ديني
اسالملق ،اسالملرڭ ياريسين ...جاهل برياقريمي هيچ! جاهل قادينلرڭ قوجه لرينه ،
چوجقلرينه ،مملكته وطنه و بتون انسانلغه نه قدر زيانلري طوقونابيله جگين اسالملق
پك ايي بيلديگي اچيون أوگرمنه يي فرض ايتمشدر.
معلم سعيد مجيل بگلربگي ٢٥نيسان ّ ،٣٣٠
162 OKUMA METİNLERİ
بيلگي و متزيلك
...جناب ّ
حق “بيلنلرله بيلمه ينلر بر اولورمي هيچ؟” بويورويور.
يا پيغمربميڭ ديدكلريين بيلريميسڭ؟ بيلگي اچيون باق نه بويورويور؟
“أركك و قادين هر مسلمان اوالنه بيلگي ايسته مك فرضدر”.
لمَ
“بيلگي يولنه گيدنه مالئكه قناتلريين قور ،گوكلر ده يرلر ده صولر ده نه عا لر
وارسه اوڭا دعا ايدر”.
“اون دردنده بولونان آي بتون ييلديزلردن نه قدر اولو ايسه بيلگي صاحيب ده
بيلگيسزدن او قدر اولودر”.
“سزڭ أڭ باياغيڭزدن بن نه قدر مقبول ايسه م بیلگی صاحيب ده بیلگیسزدن او قدر
مقبولدر”.
“عاملِلر ،پيغمربلرڭ مرياجثيسيدر”.
“أوگرمنه نڭ پشينه بشيكدن تا مزاره قدر
قوشيڭز”.
“بيلگي چينده بيله اولسه ايسته مه يه
گيديڭز ”.ديديگي گيب وجوديين
قولالمه سين بيلمه يي أوگرتن علمڭ
بتون علملردن أوڭجه اولديغين
سويله دي.
اما سڭا دييه جكلركه پيغمربميزڭ
“علم” ديديگي شي ،دين علميدر .خري
تورك اوغلي ،يالڭز او دگل .سن اونلره دیكه
OKUMA METİNLERİ 163
-٦عشقنه ّ
حممدڭ
حق يا راتدي عالمَي عشقنه ّ
حممدڭ فرشته لر گلديلر صف صف اولوب طورديلر ّ
حممدڭ بش وقت مناز قيلديلر عشقنه ّ
حممدڭ آي و گوين يا راتدي شوقنه ّ
اول ديدي اولدي عامل ،يازيلدي لوح و قلم هواد ه اوچان قوشلر ياشاروب طاغ و طاشلر
حممدڭ ميش ويرر آغاچلر عشقنه ّ
حممدڭ اوقوندي ختم كالم شاننه ّ
ِ
هپ أرنلر گلديلر درگاهه يوز سورديلر اميانسزلر گلديلر آندن اميان آلديلر
حممدڭ بش وقت مناز قيلديلر عشقنه ّ
حممدڭ ذكر توحيد ايتديلر نورينه ّ
ويسل قاراين قازاندي آخر يينه أوزندي يونس كيم ايده مدحي أوگر قرآ ن آييت
حممدڭ آڭ ويرگيل صلوايت عشقنه ّ
حممدڭ سكز اومچق بزندي عشقنه ّ
يونس امره
166 OKUMA METİNLERİ
ّ -٥
حقڭ سسلرندن
“اوغوللرم! گيديڭز د ه يوسفله قرداشنى آراشديريڭز .هم صاقني ّٰاللهڭ عنايتندن اميديڭزي كسمه يڭز .زيرا
كافرلردن باشقه سي ّٰاللهڭ عنايتندن اميدينى كسمز( ”.يوسف سوره سي .٨٧ ،آيت).
قارشيڭده ضيا يوقسه صاغڭدن يا صولڭدن آيت يي قراڭلق گوره رك عزمي برياقمق،
تك بر ايشيق اولسون بولووير ،قاملا يولڭدن. آلچاق بر ئولوم وارسه ،امينم ،بودر آجنق.
يأس أويله باتاقدركه دوشرسه ڭ بوغولورسڭ؛ دنياد ه اينامنام ،هاين گورسه م د ه گوزمله،
اميده صاريل صيم صيقي ،سري ايت نه اولورسڭ! امياين اوالن كيمسه گربمز بو ئولومله .
أولر تونك اوملش ،أوتويور بر سورو بايقوش. أي ديپ ديري ّميت! ايكي أل بر باش اچيوندر.
سسلر د ه “وطن تهلكه ده ميش ،باتييورمش!” طاو رانسه ڭ آ! أللر د ه سنڭ ،باش د ه سنڭدر!
لكن ،هاين ،ميليونلري أورتن شو ييغيندن، حس يوق ،حركت يوق ،آجي يوق .لشمي كسيلدڭ؟
تك قول د ه ياپيشسه م دمیه يور بر طرفدن! حريت ويرييورسڭ بڭا ،سن بويله دگلدڭ.
صاحبسز اوالن مملكتڭ بامته سي ّ
حقدر، قورتومله يه عزمڭ نه يه بيلممكه سوركسز؟
سن صاحب اولورسه ڭ بو وطن بامتاياجقدر. كنديڭمي سنڭ يوقسه اميدڭمي يوركسز؟
فريادي برياق ،كنديڭه گل ،چونكه زمان طار. آيت يي قراڭلق گوروويرمكله آپيشدڭ؟
اوغراشكه تاليف ايده جك بوجنه ضرر وار. اسبايب ألڭدن آتارق يأسه ياپيشدڭ!
حممد عاكف أرصوي ،صفحات (دوزنلنمشدر).
OKUMA METİNLERİ 167
-٣آننه جگم
ّ
نصرالدين خواجه يه صورمشلر... -٢
سرداش كيمدر؟
خواجه يه صو رارلر:
-شهرميزده سرداش اوالبيله جك
كيمي طانريسڭ؟
خواجه :
-خلقڭ سينه سي ،بنم آنبارم
اوملاديغين بيلديگم اچيون شيمدي يه قدر
كيمسه يه ّ
سرميي آ مچادم.
عكسي ميدانه چيقمادقجه
بر گون خواجه مرحومه،
-بورنڭ هانگي طرفده ،دميشلر. بر زمانلر خواجه يه صورمشلر…
أڭسه سنده كي بوغوم يريين هر صوري يه بر حاضر جواب
گوسرتمش. ويرمش او ده .كيمي زمان “بيلگي”
-خواجه افندي ،متاميله ضدينى و ويرمش ،كيمي زمان ّ
“تبسم”
قارشيسنده بولوناين تعريف ايتديڭز، ايتديرمش ،كيمي زمان ايسه
دميشلر. “نصيحت” اوملش جوابلري…
خواجه : ايشته حاضر جواب نصر ّ
الدين
-هاه ،گوردڭمي ،عكسي ميدانه خواجه مز…
چيقمادقجه اصلي قرارالمشاز ،دميش.
پاره يي سورميسڭ؟
دنيا قاچ آرشيندر؟ مجرينڭ بري خواجه يه صو رار:
بر گون خواجه يه صورمشلر: “پاره يي سن ده مي سوييورسڭ؟”
-ياهو سن اولدقجه عاملِسڭ ،شو خواجه نڭ جوايب حاضردر“ :انساين
ّ
برطاقيم وجدانسز ،مجري آدملره حمتاج بزم مشكلمزي حل ايدي وير .عجبا
ايتمه ديگي اچيون سوسه م ده يري وار ”.دنيا قاچ آرشيندر؟
172 OKUMA METİNLERİ
Okuma Metinleri
-١سچمه آتاسوزلری
-١بغداد گيب ديار اوملاز ،آنا گيب يار اوملاز.
-٢قسمت ايسه گلري هنددن ميندن ،قسمت دگلسه نه گلري ألدن.
-٣بوش چووال ديك طورماز.
-٤بلبلي آلتون قفسه قوميشلر "آه وطنم" دميش.
-٥دمري طاونده دوگولور.
-٦ايكي أل بر باش اچيوندر.
-٧انسانڭ صويي بر ،خويي بيڭدير.
-٨أييلك ايت دڭزه آت ،باليق بيلمزسه خالق بيلري.
-٩كيشي ئوملكله خاطري ئوملز.
-١٠كيشي نقصاننى بيلمك گيب عرفان اوالماز.
-١١بڭا بندن اولور هر نه اولورسه باشم راحت بولور ديليم طورورسه .
-١٢عقل عقلدن أوستوندر.
سرينى دوستڭه ،دوستنڭ دوسيت واردر ،او ده سويلر دوستنه . -١٣آ مچا ّ
-١٤عقل كيشي يه سرمايه در.
-١٥آلداتامي ديني آلدانري.
-١٦هّٰالل بر قاپی يي قاپارسه بيڭ قاپی يي آچار.
-١٧آملا مظلومڭ آهنى چيقار آهسته آهسته .
-١٨آليت اولور ،يدي اولور هپ ّٰاللهڭ ديديگي اولور.
-١٩آڭاليانه سيوري سينك سازدر ،آڭالمايانه طاوول زورنه آزدر.
-٢٠عرفه گوين ياالن سويله ينڭ بايرام گوين يوزي قره چيقار.
-٢١آته نعل چاقيلديغين گورمش ده قورباغه آياقلريين اوزامتش.
-٢٢آتشڭ دوستلغي اوملاز.
SÖZLÜK, KAYNAKÇA VE CEVAP ANAHTARI 175
Sözlük
A bermutat: Alışılagelen biçimde, her za-
abide: Anıt. Önemi ve değeri çok olan man olduğu gibi.
yapıt. beyhude: Yararsız, anlamsız. Boşuna.
Acem: İranlı. İran ülkesi. beynelmilel: Uluslararası.
açık hece: Ünlü ile biten heceler için bezeme: Süsleme. Süs, süsleyen şey.
kullanılır. bi-misl: Benzersiz.
adȗ (adüv): Düşman.
agâh: Bilen, bilgili, haberli. C-Ç
aheste: Yavaş, ağır. cariye: Yabancı ülkelerden kaçırılıp öz-
âlâ: İyi, pekiyi. gürlükten yoksun bırakılan, alınıp satıla-
amal: İşler, işlemler. bilen, her konuda efendisinin isteklerine
bağlı bulunan genç kadın, halayık.
amel: Bir kimsenin dinin buyruklarını ye-
rine getirmek için yaptıkları. cehil: Bilgisizlik, bilmezlik.
anane: Gelenek. ceht etmek: Çalışıp çabalamak, uğraş-
mak.
antropoloji: İnsanın yeryüzüne gelme-
sinden bugüne kadar gelişmesini ince- celal: Büyüklük, ululuk. Öfke, kızgınlık.
leyen bilim dalı. Allah’ın yücelik sıfatı ile tecellisini ifade
eden ismi.
arş: İslam inanışına göre göğün en yük-
sek katı. celi: Açık, aşikâr. Parlak, cilalı.
asap: Sinir. cem: Toplama, bir araya getirme. Çokluk.
asayiş: Bir yerin düzen ve güvenlik için- Cenab-ı vacibü’l-vücut: Varlığı zorunlu
de bulunması durumu, düzenlilik, gü- olan, var olmak için hiçbir sebebe ihti-
venlik. yacı bulunmayan Allah.
ashap: Sahipler. Sahabe. cereyan: Bir yöne doğru akma, akış,
akıntı.
atalet: Tembellik. İşsizlik, işsiz kalma. Boş
durma. cet: Dede, büyük baba, ata.
ati: Gelecek. cihanşümul: Evrensel.
aza: Üye. Vücut parçası, organ. ciharyâr-ı güzin: Hz. Muhammed’den
sonra halife olan Hz. Ebubekir, Ömer,
Osman ve Ali’ye verilen ortak isim, dört
B halife, hulefa-i raşidin.
ba’de’t-tenzil: Düşürüldükten sonra. cihet: Yön, yan, taraf.
badısaba: Sabah yeli. çehre: Yüz.
baha: Paha, değer, fiyat. çeşm: Göz.
baht: Gelecekteki olayları kaçınılmaz
bir biçimde belirleyen ilahî iradenin in-
D
san ve toplum için çizdiği yaşayış biçi-
mi, kader, talih. dağdağa: Gürültü, patırtı, telaş, karma-
karışık durum, sıkıntı.
bedhah: Başkasının kötülüğünü isteyen,
kötü yürekli. dâhil: İç, içeri. İçinde, ... ile birlikte.
bedii: Güzellik ölçülerine uyan, gözü darbımesel: Atasözü, atalar sözü.
gönlü okşayan, beğenilen. Estetik. debdebe: Görkem.
176 SÖZLÜK, KAYNAKÇA VE CEVAP ANAHTARI
itibar: Saygınlık. Saygı gösterme, önem mahv: Yok etme, varlığına son verme.
verme. Onur, şeref. mahya: Ramazan gecelerinde, ca-
ittiba: Ardı sıra gitme, uyma, tabi olma. milerde iki minare arasına gerilen ipler
üzerine kandil veya elektrik ampulleriy-
K-L le yazılan yazı veya yapılan resim.
kâfi: Yeterli, yetecek ölçüde olan. mahzun: Üzgün.
kahır: Yok etme, ezme, perişan etme, malik: Bir şeye sahip, bir şeyi olan.
mahvetme. mamur: Bayındır.
kâm: Zevk, mutluluk, tat. mâni: Bir şeyin yapılmasını önleyen şey,
kâmil: Olgun, yetkin kimse. Kültürlü, bil- engel.
gili, bilgin. Bütün, tam, eksiksiz. manidar: Anlamlı.
kapalı hece: Ünsüz ile biten heceler için manzume: Şiir.
kullanılır. maruz: Bir olayın, bir durumun etkisinde
katiyen: Hiçbir zaman, asla. Kesinlikle. veya karşısında bulunan.
kemter: Daha aşağı, aşağıda bulunan. mazi: Geçmiş.
Eksik, noksan. mensup: Bir yerle veya bir kimseyle bağ-
kırat: Elmas, zümrüt vb. değerli taşların lantısı olan, ilişkili, -den olan, -e bağlı
tartısında kullanılan, 0,20043 gramlık (kimse).
ağırlık ölçü birimi. mec. Nitelik, değer, mensur: Düz yazı. Saçılmış, dağılmış. Öl-
düzey, seviye.
çüsüz, uyaksız, manzum olmayan söz.
kitabe: Yazıt.
merasim: Tören. mec. Resmî işlerde yol
kitabet: Yazı yazma. Yazmanlık, kâtiplik. yöntem, yol yordam.
Kompozisyon, tahrir.
merhum: Ölmüş Müslüman (erkek), rah-
konsonant: Ünsüz. metli, rahmetlik.
lahza: Zamanın bölünemeyecek kadar mesh: Bir şeyi elle sıvazlama. Abdest
kısa bir parçası, an. alırken ıslak eli başa ve meste sürme.
latif: Hoş, narin, şirin. Yumuşak, nazik. mesrur: Sevinmiş, sevinçli.
latife: Güldüren, tuhaf ve güzel söz, mest: Aşk, sevgi, zevk vb. bir duygudan
şaka.
dolayı aklı başından gitmiş, sarhoş ol-
levh ü kalem: Yaratılmışlar hakkındaki muş (kimse).
bütün bilgiyi kapsayan kitab-ı mübin,
mesut: Mutlu, sevinçli.
levhimahfuz.
mevcudat: Var olan şeyler, varlıklar.
M
mevki: Yer, mahal. Makam. Durum.
mağrurane: Gururlu, kibirli bir tarzda,
mağrur bir insana yakışacak şekilde. mevkib: Atlı veya yaya olarak büyük
bir zatın yanında yürüyen, ona refakat
mah: Yılın on iki bölümünden her biri,
ay. Ay parçası, sevgili. eden heyet, takım, alay.
mahiyet: Nitelik, vasıf, öz, asıl, esas. İç- mevt: Ölüm.
yüz. mevzu: Konu.
mahkukat: Kazılmış, hakkedilmiş şeyler. meyyit: Ölü, ölmüş.
mahsusa: Mahsus (özgü, özel) kelime- mezhep: Bir dinin görüş, yorum ve anla-
sinin tamlamalarda ortaya çıkan aynı yış ayrılıkları sebebiyle ortaya çıkan kol-
manadaki müennes şekli. larından her biri. mec. Anlayış, görüş.
mahşer: Kıyamet günü dirilenlerin top- mezkûr: Adı geçen, anılan, sözü edilen,
lanacaklarına inanılan yer. zikredilen, zikrolunan.
SÖZLÜK, KAYNAKÇA VE CEVAP ANAHTARI 179
Kaynakça
Abdürrahim Pertev. (1340/1924). Esir Çocuklara Ahlak Aşısı. Yer belirtilmemiş: Necm-i İstik-
bal Matbaası.
Ahmet Cevdet Paşa. (1985). Kısas-ı Enbiya ve Tevarih-i Hulefa. Mahir İz. (Hazırlayan). Yer
belirtilmemiş: KTB.
Ahmet Rasim. (1328). Şehir Mektupları. Dersaadet: Kader Matbaası.
Ayverdi, İ. (2005). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı.
Bahaî (Veled Çelebi İzbudak). (1325). Letaif-i Hoca Nasreddin. İstanbul: Hilal Matbaası.
Banarlı, N, S. (2007). Türkçenin Sırları. İstanbul: Kubbealtı.
Berk, S. (2005). Hüsn-i Hat, Güzel Yazı Üzerine. Standard Dergisi, Sayı 519.
Büyükduzcu, C. (2016). Osmanlıca İmla Klavuzu 1-2. Isparta: Hayrât.
Cumhuriyet Kıraati. Dördüncü Kısım. (1341). İstanbul: İkdam Matbaası.
Çamlıbel, F, N. (1999). Han Duvarları. İstanbul: Millî Eğitim.
Develi, H. (2009). Osmanlı Türkçesi Kılavuzu 1-2. İstanbul: Kesit.
Develi, H. Köklerimize Gitmek İçin Osmanlıca Şart. Millî Gazete, 15.05.2011.
Elçin, Ş. (1993). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ.
Elçin, Ş., Tevfikoğlu, M. (1987). Yeni Türk Nesri Antolojisi. Ankara: KTB.
Ensari, M, A. (2009). Osmanlıca İmla Müfredatı. İstanbul: Hayrât.
Ergin, M. (2009). Üniversiteler İçin Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak.
Ersoy, M, A. (1980). Safahat. Doğrul, Ö, R. (Hazırlayan). İstanbul: İnkılâp ve Aka.
Göçkün, Ö. (1987). Namık Kemal. Ankara: KTB.
Göze, M. (Mülakat). Türkiye Gazetesi, 5 Kasım 1997.
Güneş, M. (1998). Eşrefoğlu Rumi. İstanbul: Timaş.
Haşim Veli. (Tabi ve Naşiri). (1339). Kur’an-ı Kerim’in Tercümesinden Bir Numune. Yer belir-
tilmemiş: Teşebbüs Matbaası.
Hattın Çelebisi Hasan Çelebi. (Derleyen: Hikmet Ülker), (2003). İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı.
Heyet-i İlmiye. (1927). Tercümeli Kur’an-ı Kerim. İstanbul: Maarif Kütüphanesi.
İlhan, Attila. (1998). Ulusal Kültür Savaşı. Ankara: Bilgi.
İnceimamoğlu, M. (2013). Osmanlıca Nedir? İrfan Mektebi Dergisi. Sayı 81. İstanbul.
İzmirli İsmail Hakkı. (1927). Meani-i Kur’an-ı Kerim. Cilt 1. İstanbul: Millî Matbaa.
İsmail Hakkı. (1340). Yazının Usul-i Tedrisi. İstanbul: Matbaa-i Amire.
Kaplan, M. (1983). Kültür ve Dil. İstanbul: Dergâh.
Karacaoğlan. (1982). İstanbul: Dergâh.
Karaosmanoğlu, Y, K. (1920). İkdam Gazetesi, Haziran.
Kısakürek, N, F. (1999). Çile. İstanbul: Büyük Doğu.
Osmanlı Türkçesi Dersi (10, 11 ve 12. Sınıflar) Öğretim Programı. (2016). MEB.
184 SÖZLÜK, KAYNAKÇA VE CEVAP ANAHTARI
Sahih-i Buhari Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercümesi. Cilt 1. (1346/1928). Evkaf Matbaası. İs-
tanbul: Diyanet İşleri Reisliği.
Said Cemil. (1330). Türk Oğluna Öğütler. İstanbul: Matbaa-i Hayriye ve Şürekası.
Sarıtaş, İ. (2015). Elifbatik Atasözleri (Osmanlıca). İstanbul: Süeda.
Seyfettin, Ö. (1985). Seçme Hikâyeler II. İstanbul: Millî Eğitim.
Süleyman Şevket. (1336-1338). Güzel Yazılar. Cilt 1. İstanbul: Matbaa-i Amire.
Şemsettin Sami. (1296). Emsal. İstanbul: Mihran Matbaası.
Şinasi. (2003). Durub-ı Emsal-i Osmaniye. Beyzadeoğlu, S, A. (Hazırlayan). Ankara: MEB.
Tezel, N. (2004). Türk Halk Bilmeceleri. İstanbul: MEB.
Timurtaş, F, K. (1998). Osmanlı Türkçesi Metinleri II. İstanbul Alfa.
Timurtaş, F, K. (2005). Osmanlı Türkçesi Grameri I. İstanbul: Alfa.
Timurtaş, F, K. (2008). Osmanlı Türkçesine Giriş. İstanbul: Alfa.
Türkçe Sözlük. (2012). Ankara: TDK.
Uçar, M. (2015). Çanakkale Mektupları. Isparta: Süeda.
Ünaydın, R, E. (1334). Diyorlar Ki. Dersaadet: Kanaat Matbaası.
Vahit. (1338). Köylü İlmihâli. İstanbul: Matbaa-i Amire.
Yazım Kılavuzu. (2009). Ankara: TDK.
Genel Ağ Kaynakçası
5 76-3 http://www.dkfindout.com/uk/animals-and-nature/camels/
5 76-4 Mustafa Yılmaz arşivi
5 76-5 Muhammet Oçan arşivi
5 77-1 Dr. Erdem Köymen arşivi
5 77-2 http://wincey.deviantart.com/art/Nantan-343508633
5 77-3 https://sites.google.com/site/matongrungnguyenchat100/
5 77-4 http://www.resimle.net/e-kart.8291.html
http://weclipart.com/gimg/C6BD92BA95D01361/doctor-stethoscope-
5 77-5
clip-art-clipart-free-clipart.jpg
5 77-6 http://www.bavul24.com/
5 78-1 http://incolors.club/collectionkdwn-kilij-deadliest-warrior.htm
5 78-2 Mustafa Faraylı arşivi
5 80 Süeda Yayıncılık arşivi
5 81 http://ahmetsimsirgil.com/kanuni-sultan-suleyman-hanin-sahsiyeti/
5 82-1 http://wallpapersok.com/tr/pictures/141831
5 82-2 http://findpik.com/img/15101581
5 83 Mustafa Faraylı arşivi
5 84 http://trend.mynet.com/turkiyenin-en-kahraman-10-kadini-1056051
https://www.aquila-style.com/focus-points/global-snapshots/disabled-
5 86
muslims-mosque-barriers/77434/
http://worldartsme.com/orange-peel-clipart.html#gal_post_56436_
5 87-1
orange-peel-clipart-1.jpg
http://www.mymaerskoil.com/post/143533084841/dont-forget-to-hold-
5 87-2
the-handrail-mymaerskoil
5 88 http://www.dogancam.com/cam-cesitleri/
http://www.milliyet.com.tr/fotogaleri/54228-yasam-canakkale-nin-kadin-
5 89
kahramani--erica-ana/4
5 92 Osmanlıca Eğitim ve Kültür Dergisi arşivi
5 93 Süeda Yayıncılık arşivi
5 94 Mustafa Yılmaz arşivi
5 95 Dr. Erdem Köymen arşivi
5 97 Hat: Dr. Yusuf Bilen
5 100-1 Mustafa Yılmaz arşivi
5 100-2 http://www.bursa.com.tr/iznik-cinisi-26589.html#.WCCH4WuLS70
5 100-3 http://www.sozlukanlaminedir.net/zeybek-oyunu-ne-demektir/
5 100-4 Mustafa Yılmaz arşivi
http://www.turkishairlines.com/tr-cy/skylife/makaleler/2006/haziran/
5 101
kilimler-gizli-bir-dil-konusur
5 102 http://cocuk.islamidavet.com/
5 105 Süeda Yayıncılık arşivi
5 106 http://www.hirkaiserifvakfi.com/TR/658/Hirka-i-Serif/Galeri.aspx
5 107 Süeda Yayıncılık arşivi
5 108 Süeda Yayıncılık arşivi
5 109 Hat: Dr. Yusuf Bilen
5 112-1 Hüseyin Aydemir arşivi
5 112-2 Mehmet Akif Güler arşivi
5 113-1 Mustafa Yılmaz arşivi
5 113-2 Hilal Şençelik arşivi
6 117 Dr. Erdem Köymen arşivi
188 SÖZLÜK, KAYNAKÇA VE CEVAP ANAHTARI
Cevap Anahtarı
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME SORULARI CEVAP ANAHTARI
1. ÜNİTE
A) 1. B, 2. C, 3. E, 4. E
B) D, Y, Y, D, Y
C) 1. Kur’an (Arap), 2. Arapça-Farsça, 3. Osmanlı, 4. kültür, 5. hat (hüsnühat)
2. ÜNİTE
A) 1. C, 2. E, 3. D, 4. B, 5. A, 6. C, 7. C
B) Y, D, Y, D, D, Y
C) 1. se-sin-sad, 2. elif (dal / zel / ra / ze / je / vav), 3. sağdan sola
3. ÜNİTE
A) 1. B, 2. A, 3. C, 4. D
B) D, Y, D, D
C) 1. elif, 2. ı-i, 3. vav, 4. ye
E)
B U R S A N C A K K Ö Ç Ğ I V
A Z Y A K P B İ Ş E T M K Ç D
Ğ Ü İ K İ A A Ğ A D Ö İ O C A
F P H S Ö Z Y E Ş İ L N L A Y
N İ P I N A R Ş U S U L T Ç A
Y L İ Ş U R A T V İ N Ü U Z Ğ
K O L T Ü Z M T U Z U N K Ş M
Ö C A K A E O D Y C Z B İ V U
M A R Ö Ğ R E N C İ K D E K R
S K I S P O L K U R Ö L A M B
4. ÜNİTE
A) 1. D, 2. B, 3. C, 4. B, 5. A, 6. E, 7. A
B) Y, D, D, D
C) 1. Arapça, 2. sad-sin, 3. Farsça, 4. Divan-ı Lügati’t-Türk
5. ÜNİTE
A) 1. C, 2. B, 3. D, 4. E
B) D, Y, D, D
C) هيچ بر شي، بويننه، چكردم، بوتون، أوه، باقڭ، قورديغم، صوڭسزه،صوصمه يي
6. ÜNİTE
A) 1. D, 2. A, 3. C
B) D, Y, D, Y
C) 1. 34, 2. elif, he, vav, ye