Âdâb-› Muafleret

1
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

Hüsnüzan – ‹yi düflünmek

‹Ç‹NDEK‹LER
Sinirlenmemek, k›zmamak
Utanmak – Hayal› olmak
Dostluk
ÖNSÖZ Yumuflak tabiatl›l›k
Çal›flmak
I. BÖLÜM Hatalar› örtmek
1. ADÂB-I MUÂfiERET‹N TANIMI VE ÖNEM‹ Yi€itlik
Âdâb fiefkat
Muâfleret Sab›r
Âdâb-› Muâfleret Do€ruluk - Sadakat
2. SOSYAL HAYATIN GEREKL‹L‹⁄‹ ‹ncelik
3. ÂDÂBIN ÖNEM‹ Adalet
4. ÂDÂBIN KAYNA⁄I ‹smet
Af
II. BÖLÜM Sözde durmak
ÂDÂB-I MUAfiERETTE TEMEL DE⁄ERLER Kadirflinasl›k
Samimiyet – ‹hlasl› olmak Kanaatkâr olmak
Fazilet Kerem
Haramlardan, yasak ve flüpheli fleylerden sak›nmak Metanet
‹yilik etmek – Hay›rsever olmak Yard›mlaflma
Güven - ‹timat Dan›flma - ‹srtiflare
Güzel görüflmek,
Güleryüzlülük III. BÖLÜM
Sayg› duymak – Hürmet göstermek ÂDÂB-I MUÂfiERET KURALLARI
Alçak gönüllülük - Tevazu YEME VE ‹ÇMEN‹N ÂDÂBI
Cömertlik Tek bafl›na yemek yiyen kimsenin uyaca€› âdâb
Tedbirli olmak Yemekten evvel
2 3
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

Yemek esnas›nda Genel kurallar

Yemekten sonra Telefonda
Toplu olarak yenilen yemekte uyulmas› gereken âdâb Sohbet esnas›nda
Ziyafette
Davette (Ça€r›) G‹Y‹NMEN‹N ÂDÂBI
‹cabette (Kabul) Erkeklere
Ziyâfet esnas›nda Kad›nlara
Yeme€in haz›rlanmas›nda
Ziyafetten dönüflte Z‹YARET ÂDÂBI
Lokantada Do€umda
Su veya meflrubat içerken Sünnette
Evlenmede
KAZANÇ VE GEÇ‹M ÂDÂBI Bayramda
Hastal›kta
TEM‹ZL‹K ÂDÂBI Baflsa€l›€›nda
Manevî temizlikte Kabirde, Türbede
Maddî temizlikte
Abdest bozma (Tuvalet Kurallar›) SELÂMLAfiMA VE TOKALAfiMA ÂDÂBI
Beden temizli€i Selâmlaflmada
Çevre temizli€i Tokalaflmada
UMUMÎ YERLERDEK‹ ÂDÂB
YOLCULUK ÂDÂBI Yolda
Trafikte
M‹SAF‹RL‹K ÂDÂBI Merdivende
Misafirin uymas› gerekenler Vas›talarda
Ev Sahibinin uymas› gerekenler Kap›da

KONUfiMA ÂDÂBI A‹LE VE AKRABA ‹L‹fiK‹LER‹NDE ÂDÂB

4 5
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

Çocuklar›n anne ve babalar›na karfl› Sayg› ‹çin Aya€a Kalkmak

Anne ve baban›n çocuklar›na karfl› Hediye Vermek ve Almak
Han›m›n kocas›na karfl› Tan›flmak ve Tan›flt›rmak
Kocan›n han›m›na karfl› El Öpmek
Kardefllerin birbirlerine karfl› Hatas›z Dost Aramamak
Akraba ile ilgili iliflkilerde
ÂDÂB ‹LE ‹LG‹L‹ SÖZLERDEN SEÇMELER
KOMfiULARLA ‹LG‹L‹ ÂDÂB fi‹‹R – EDEB
Müslüman olan komfluya karfl› SONUÇ
Müslüman olmayan komfluya karfl› KAYNAKÇA
Komflularla yard›mlaflmada

‹DAREC‹-MEMUR ‹L‹fiK‹LER‹NDE ÂDÂB

Memurlar›n uymas› gereken
‹darecinin (Âmirin) uymas› gereken

Ö⁄RETMEN-Ö⁄RENC‹ ‹L‹fiK‹LER‹NDE ÂDÂB

Ö€retmenin Uymas› Gereken
Ö€rencinin Uymas› Gereken
IV. BÖLÜM
ÂDÂBA GENEL BAKIfi
Darg›nl›€a son vermek
Dostlar› Arkas›ndan Savunmak
Sak›ncal› Yerlerden Uzak durmak
Eziyetlere Katlanmak
Seviyeye Göre Davranmak
Aks›rana Hay›r Dua Etmek
Dostlar› Ziyaret Etmek
6 7
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

ÖNSÖZ I. BÖLÜM

Bismillâhirrahmanirrahîm ÂDÂB-I
MUAfiERET‹N TANIMI
‹nanan bir toplulu€a seslenmek üzere, inanan insanlar ara-
s›nda uygulanm›fl, tecrübe edilerek denenmifl bu kurallara
“Âdâb-› Muâfleret” ad›n› verdi€imiz bu kitapç›kta özetlemeye Âdâb: “Edeb” kelimesinin ço€ulu-
çal›flt›k. dur. ‹nsan›n söz ve hareket
olarak di€er insanlarla olan
Bu kitab›nc›k tafsilata girmeden, özellikle gençlerimizin iliflkilerinde ölçülü davran›p, hoflca geçinmesidir.
ihtiyaç duyabilecekleri konularda onlara ›fl›k tutabilmek ama-
c›yla haz›rlanm›flt›r. Birlikte yaflama, beraber ya-
Muâfleret:
‹nanç, ibâdet ve ahlâk gibi konular›n yer ald›€› ilmihâl ki- flama, arkadafl olma anlamla-
taplar›nda genifl bir flekilde anlat›lan f›k›h konular›na pek gir- r›na gelir.
memeye çal›flt›k. ‹bâdetlerin kabulü için gerekli olan örne€in
Âdâb-› Muafleret : Adâb-› muafleret, toplum
abdestin âdab›, orucun âdâb› gibi konulara temas etmedik. Bu-
içinde çeflitli kesimlerin bir-
nun d›fl›nda insanlar aras›ndaki sosyal iliflkilerin nas›l olmas›
birlerine karfl› tak›nmalar›
gerekti€i konular›na a€›rl›k verdik.
gereken insani ve ahlâkî davran›fllard›r. Bir baflka ifade ile, gör-
Elinizdeki bu kitap, erdemin yüceli€ine inanan kendisi ve gü ve nezaket kurallar› anlam›n› tafl›r.
çevresiyle bar›fl›k bir hayat sürmek isteyen kimseler, toplumsal
huzurun teminat› olan baz› esaslar› hat›rlatmak üzere haz›rlan- ÂDÂB-I Canl› cans›z bütün varl›kla-
m›flt›r. r›n bir düzen içinde oldukla-
MUAfiERET‹N ÖNEM‹ r›n› görüyoruz. Her madde-
nin yap›s›nda her olayda hiç
IGMG E¤itim Baflkanl›¤› de€iflmeyen bir nizam oldu€unu müflahede ediyoruz. Aynen
böyle, insanlar aras›nda da belirli bir düzen vard›r. Birbirleri
aras›ndaki iliflkilerde de belirli baz› kurallar vard›r. ‹flte toplum
içinde yaflayan insanlar›n huzur içinde kavgas›z mutlu bir flekil-
de yaflamalar› için de “Âdâb-› muâfleret” dedi€imiz bir tak›m
sosyal kurallar vard›r. Bunlara yeni ismiyle “Görgü ve Nezâket
Kurallar›” diyoruz.
8 9
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

Hz. Âdem’den (a.s) bafllayarak günümüze kadar gelmifl ÂDÂBIN KAYNA⁄I Milletleraras› denebilecek
bütün insanlar›n dünyada ve ahirette rahat etmeleri, iyi yafla- âdâb yok gibidir. Âdâb her
malar› için neler yapmalar› ve nelerden sak›nmalar› gerekti€i milletin kendi kültürüne,
Yüce Allah taraf›ndan insanlara peygamberler arac›l›€› ile bildi- inanç ve göreneklerine göre farkl›l›k göstermektedir. Âdâb-›
rilmifltir. muâfleret diye ifade etti€imiz görgü ve nezaket kurallar›, o top-
‹nsan sosyal bir varl›kt›r. Toplum halinde yaflar bafl› bofl lumun inançlar›ndan veya o cemiyetin ortaya koydu€u kanun,
de€ildir. Bundan dolay› uymak zorunda oldu€u baz› kurallar âdet ve törelerinden do€maktad›r.
vard›r. Mutlu ve huzurlu bir flekilde yaflamak, toplumdan d›fl- ‹slâmî toplumlarda âdâb›n kayna€› Kur’an, sünnet, Saha-
lanmamak için “âdab” dedi€imiz, görgü ve nezaket kurallar›na be hayat›, örnek insanlar›n davran›fllar›, dine uygun örf ve adet-
ters düflmemek zorundad›r. ‹nsan› sayg›n k›lan, toplumda sevi- lerden oluflur. Hz. Peygamber de Kur’an ahlak›n› bizzat yafla-
len birey olmas›n› sa€layan bu kurallar, yaflam için vazgeçilmez yarak ümmetine örnek olmufltur.
sosyal kanunlard›r.
SOSYAL ‹nsan sosyal bir varl›kt›r.
Görgü, insan›n toplum içinde yaflamas›n› kolaylaflt›r›p,
Toplum halinde yaflar. Bir-
karfl›l›kl› iliflkileri düzeltmek aç›s›ndan son derece önemlidir. HAYATIN GEREKL‹L‹⁄‹ birleriyle iliflkilerinde uymak
Bize kibar davran›lmas›n› istedi€imiz gibi, biz de kibar davran-
zorunda olduklar› baz› kural-
mal›y›z. ‹nsan iliflkilerinin temelinde sevmek ve sevilmek var-
lar vard›r.
d›r. Bunu da d›fla aksettiren görgü ve nezaket kurallar›d›r. Top-
lumdaki çat›flmalar› ve kavgalar› önlemenin yolu bu kurallara Sevgili Peygamberimiz (s.a.v.) de: "Mü'min ülfet eder ve
uymaktan geçer. ülfet olunur. Ülfet etmeyen ve ülfet olunmayan kimsede ise
hay›r yoktur. ‹nsanlar›n hay›rl›s›, insanlar için hay›rl› olan›-
Görgü, insanlar›n kendine sayg› duygusunu da güçlendi-
d›r." derken sosyal hayat›n, yarat›l›fl›n bir gere€i oldu€unu, in-
rir. Terbiye, nezaket ve incelik birleflince ortaya hoflgörülü, an-
sanlar›n birlikte yaflamalar› gerekti€ini ifade etmifltir.
lay›fll›, nâzik ve kibar bir insan profili ç›kar.
Kurals›zl›€›n yayg›n oldu€u toplumlarda huzur ve mutlu-
luktan bahsetmek mümkün olamaz. Toplum içinde yaflayan
fertlerin huzurlu olabilmeleri, âdâb-› muâfleret ile yani görgü ve
nezaket kurallar›na uymalar› ile mümkündür.

10 11
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

3- ‹taat: Üst amirin dince yasak olma-

II. BÖLÜM yan emirlerini dinleyip ona
göre yürümektir. Yüce Al-
ÂDÂB-I lah'›n buyruklar›n› dinleyip tutmak bir görevdir.Bunun karfl›t›
isyand›r. Yüce Allah'›n emirlerini dinlemeyen bir insan günah-
MUAfiERETTE kar ve hay›rs›z bir kimsedir ki, kendisini tehlikeye atm›fl olur.
TEMEL DE⁄ERLER Art›k böyle bir kimseden insanl›k ne bekleyebilir:
Kur'an-i Kerîm'de flöyle buyurulmufltur:
1- ‹hlâs: Herhangi bir ifli güzel bir ni- "Allah'a itaat ediniz; Allah'›n Peygamberine de, sizden
yetle ve saf bir kalb ile yap- olan idarecilere de itaat ediniz."
mak, ifle baflka bir fley kar›flt›r-
4- ‹timad: Güvenmek ve emniyet et-
mamakt›r. Yap›lan görevlerin de€erleri ihlasa göre artar. ‹hlas›n
mek, bir fleye kalben güvenip
karfl›t› Riya (gösterifl) 'd›r. Bir görevi yaln›z bir gösterifl için veya
dayanmak demektir. Halk›n
maddi bir yarar için yapmakt›r.Riyakar bir insan, temiz ruhlu, iyi
güvenini kazanmak bir baflar› eseridir. ‹ktisadî ve içtima-
bir insan de€ildir. Yapt›€› ifllerin mükafat›n› Allah'dan dileme€e
î hayat›n devam› itimad›n varl›€›na ba€l›d›r. Onun için insan,
yüzü olmaz. Bir hadîis-i flerifde buyurulmufltur:
güzel ve do€ru hareketleriyle herkesin güvenini kazanmaya ça-
"fiüphe yok ki, Allah, sadece kendisi için yap›lan ve ken- l›flmal›d›r.
di r›zas› için istenen bir ifli kabul eder."
5- ‹ktisad: Her iflte denge üzerinde bu-
Her iflte do€ruluk üzere bu- lunmakt›r. Gere€inden fazla
2- ‹stikamet: veya noksan harcama yap-
lunmak, adaletten ve do€ru-
luktan ayr›lmay›p din ve ak›l maktan kaç›nmakt›r. ‹nsan iktisada uyma sayesinde rahat ya-
çerçevesi içinde yürümek demektir. Din ve dünya görevlerini flar, hadis-i flerîfde buyurulmufltur:
oldu€u gibi yapmaya çal›flan bir müslüman, tam istikamet sahi- "‹ktisad üzere bulunan fakir olmaz."
bi bir insand›r. Böyle bir insan toplumun en önemli bir organ› ‹ktisad›n karfl›t› israf d›r, afl›r› gitmektir. ‹sraf, yemek, iç-
say›l›r.‹stikametin karfl›t›, ihanettir, do€rulu€u b›rak›p verilen mek, giyinip gezmek gibi ifllerde belli bir ölçüyü aflmakt›r ki,
sözü gözetmemek, caymak, emanete riayet etmemektir, insan- haramd›r. Ferdlerin ve cemiyetlerin y›k›lmas›na sebebdir. Bu-
lar›n haklar›na tecavüz etmektir. Bir ayet-i kerimede, Peygam- nun için ki, Kur'an-› Kerîm'de flöyle buyurulmufltur:
ber Efendimize hitaben flöyle buyurulmufltur
"Allah israf edenleri sevmez."
"Emrolundu€un gibi istikamette bulun."

12 13
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

6- Uygun Uygun kimselerle güzel bir 9- Güleryüzlü olmak: Beflaflet, ruhtaki safl›k ve
flekilde görüflüp konuflmak nefl'enin yüzde par›lt›s› de-
kimselerle güzel bir demektir. ‹nsanlar devaml› mektir. Karfl›l›€› Ubuset, yüz
flekilde görüflmek: olarak yaln›z bafllar›na yafla- ekflili€idir. ‹nsan daima güler yüzlü olmal›, hiç kimseye karfl›
yamazlar. Birbirleri ile görüfl- çat›k kafll› bulunmamal›d›r. Güleryüzlülük bir sadaka ve bahflifl
mek zorundad›rlar. Güzel bir ahlaka sahib olan kimse, herkes- say›l›r. Bir hadîs-i flerîfde buyurulmufltur:
le güzel görüflür, onlar›n sevgisini kazan›r. Bunun karfl›t› kena- "Allah muhakkak ki yumuflak huylu va parlak yüzlü ku-
ra çekilmek, yaln›z bafl›na kalmak, herkesten uzaklaflmakt›r. lunu sever."
Herkesle görüflmek uygun olmad›€› gibi, herkesten kaç›nmak
da uygun de€ildir. 10- Acele etmemek, Bir iflte acele etmeyip düflü-
nerek hareket etmektir. Vak-
Bir fleye güvenmek manas›na
Dikkatli Davranmak : ti gelip çatan hay›rl› bir ifl için
7- Emniyet:
geldi€i gibi, insanda do€ru- yavafl davranmaya gerek yok-
luktan ileri gelen bir huy an- tur. Fakat henüz zaman› gelmeyen bir ifl içinde acele etmek,
lam›na da gelir, insanlar›n s›rlar›n› ve mallar›n› güzelce sakla- piflmanl›k do€uraca€›ndan do€ru de€ildir.Karfl›t› acele etmek-
mak da, bir emniyet halidir. Emniyetin karfl›l›€› "Hiyanettir", tir. Bir fleyi zaman›ndan önce elde etme€e çal›flmakt›r. Bir ha-
sözünde durmamakt›r. dis-i flerifde buyurulmufltur:
Ferdleri aras›nda emniyet bulunmayan bir toplum gelece- "Yavafl davranmak (teenni) Rahman'dan, acele ise fiey-
€inden güven içinde bulunamaz. Emniyeti kötüye kullanmak tandand›r."
münaf›kl›k alametidir. Bir hadîs-i flerîfde flöyle buyurulmufltur: Di€er bir hadis-i flerifde de flöyle buyurulmufltur:
"Münaf›k›n alameti üçtür: Konuflunca yalan söyler, söz "Ahiret ifli müstesna, her iflte yavafl ve tedbirli davran-
verince cayar, emanet edilince hiyanette bulunur." mak hay›rl›d›r."

8- ‹nsaf: Adalet içinde hareket etmek 11- Sayg›: Hürmete de€er bir kimse hak-
ve gerçe€i kabul etmektir. ‹n- k›nda, büyük say›ld›€›n› göste-
saf, ciddî ve iyi huylu bir in- recek flekilde güzel bir davra-
san›n alametidir. Bunun karfl›l›€› zulümdür, haks›zl›k etmektir, n›flta bulunmak demektir. Bunun karfl›t› küçümseme hareketidir
hak olan fleyi inkard›r. Bir hadîs-i flerîfde buyurulmufltur: ki, asla caiz de€ildir. ‹lim, edeb ve yafl bak›m›ndan bizden büyük
"‹nsaf dinin yar›s›d›r." olanlara sayg› göstermek, bizden küçük olanlara da sevgi göstermek
bizim için bir görevdir. Bir hadis-i flerifde buyurulmufltur:
"Bizim büyüklerimize sayg› göstermeyen ve küçükleri-
mize merhamet etmeyen bizden de€ildir."
14 15
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

12. U¤ur saymak : Bir fleyi u€ur saymak, bir olay› 14. Sözde durmak Verilen sözü yerine getirmek,
bir hayr›n bafllang›c› görmektir. bir iflte, bir inançta veya bir
Çok yanl›fl bir davran›flt›r. Bu- – Sebat: düflüncede kararl› bulunmak
nun karfl›t› bir fleyi u€ursuz görmek, nefsin nefret duydu€u bir ifli demektir. Sebat baflar›n›n bir
u€ursuzlu€a bir alamet saymak demektir. Bir kuflun ötüflünü veya flart›d›r. Do€rusu hay›rl› ve hakka ba€l› olan ifllerde sebat et-
bir tarafa uçuflunu u€ursuzlu€a yormak gibi... Bu ise, kötü bir zan mek bir fazilettir. Faydas›z olan bofl fleylerde sebat göstermek
ve kuruntu eseri oldu€undan caiz de€ildir. Herhangi bir olaydan ise, akl›n noksanl›€›na ve insaf›n yoklu€una delalet edece€i için
u€ursuzluk hükmü ç›kararak ümitsizli€e ve kuruntuya saplanmak büyük bir kusurdur.
do€ru de€ildir. Baz› günlere ve zamanlara u€ursuzluk yorumunda
bulunmak da uygun de€ildir. 15- Dostluk: ‹ki ve daha çok kimseler ara-
s›nda meydana gelen samimi
Peygamber Efendimiz buyurmufltur:
bir sevgi ve ba€l›l›k demektir.
"Hay›ra yorma, güzel söz, temiz laf hofluma gider." Allah için olan dostluk devam eder. Dünya için olan dostluk da
‹nsan hay›rl› söz söylemeli, fena ve u€ursuz sözlerden dili- bir akan y›ld›z gibi parlay›p söner. Dostlu€un karfl›t›, düflman-
ni korumal›d›r. l›k, davet ve kindarl›kt›r. Bütün müslümanlar birbirine dosttur.
Çünkü aralar›nda sönmeyen bir din kardeflli€i vard›r. Peygam-
13- Alçak gönüllülük: Kendini büyük görmemek, ber Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) ümmetine flöyle em-
bulundu€u dereceden daha retmifltir:
afla€› derecede saymakt›r.
"Birbirinize kin tutmay›n›z, hased (k›skançl›k) etmeyi-
Bunun karfl›t› kendini büyük görmek, bulundu€u derecenin
niz, birbirinizden yüz çevirmeyiniz, ey Allah'›n kullar›!..
çok üstünde saymak, geçici fleylere güvenerek ona buna çal›m
Kardefl olunuz. Bir müslüman›n müslüman kardefline üç
satmak ve gururlanmakt›r ki, çok kötü bir huydur. Bir hadis-i
günden çok darg›n kalmas› helal olmaz."
flerif flu anlamdad›r:
"Yüce Allah ölçülü davranan› zengin eder, israf edeni 16- Dindarl›k: Dinin emirlerine uyarak ge-
de fakir düflürür. Tevazu göstereni yükseltir, büyüklenen re€i üzere hareket etmektir.
kimseyi de k›r›p geçirir." Karfl›t› dinsizliktir, din hü-
kümlerine ayk›r› davranmakt›r, bütün fenal›klar›n en büyük
kayna€›d›r.‹nsanlar›n kurtuluflu, temiz bir halde yaflay›fl ve
mutlulu€a ermesi, ancak din sayesindedir.

16 17
 Âdâb-› Muafleret
16- Ay›plar› örtmek: ‹nsanlar›n kusurlar›n› ört-
mek, görmemezlikten gel-
mek, baflkalar›na aç›klama-
mak demektir. Karfl›t› "Kusurlar› yayma"d›r.Baflkalar›n›n ku-
surlar›n› arkalar›ndan söylemek g›ybettir. Öyle ki, bir kimsenin
arkas›ndan boyuna, elbisesine, yiyip içmesine, gezip yürümesi-
ne var›ncaya kadar bir kusurunu dil göz veya el ile iflaret ederek
göstermek de bir g›ybettir. Çünkü bunlar› ö€renince üzülece-
€inde flübhe yoktur.Baflkalar›na, yapmad›klar› kusurlar› yükle-
mek de iftirad›r, buhtand›r. Bunlar ‹slam terbiyesine ayk›r›d›r,
kesinlikle haramd›r. Bir hadis-i flerif flöyle buyurulmufltur:
"Ne mutlu o kimseye ki, kendi kusuru kendisine, baflka-
lar›n›n kusurlar›n› görmeye zaman b›rakmaz."
Onun için insan, kendi kusurunu görüp onu düzeltmeye çal›fl-
mal›d›r. Ancak uygunsuz iflleri hiç çekinmeksizin yap›p duran gü-
nahkar kimselerin bu çirkin hallerini arkalar›ndan söylemek g›ybet
say›lmaz. Bu söyleme ile çirkin ifller kötülenmifl ve baflkalar› bundan
korunmufl olur. Bir ‹slam toplumuna karfl›, küstahça hareket ede-
rek ahlaka uymayan fleyleri aç›kça yap›p duran kimselerin bu reza-
letini söylemek, toplumsal anlay›fl›n güzel bir tepkisidir. Yeter ki,
bu söyleyifl flahsî bir k›rg›nl›k neticesi olmas›n.
17- S›lâ-i Rahim: Akrabay› aray›p sormak, ak-
raban›n kusurlar›n› ba€›flla-
mak muhtaçlar›na yard›m et-
mektir. Akraba ile görüflmek, sohbette bulunmak, kendilerine
selam ve hediye göndermek s›la-i rahim say›l›r. Yak›n bulunan
akrabay›, mümkün ise, bulunduklar› yerlere gidip ziyaret et-
mek, uzak akraba ile de mektup,telofon vs ile haberleflmek ge-
rekir. Karfl›t› ilgiyi kesmekdir. Böyle bir tutum, ‹slam›n ö€ütle-
di€i ailevî ve içtimaî görevlere ayk›r›d›r. Bir hadis-i flerifde bu-
yurulmufltur: "S›lâ-i rahim, ömrü uzat›r."
18
Âdâb-› Muafleret
18- Adalet: Hakka yönelmek, haks›zl›k-
tan kaç›nmak, her hakk› sahi-
bine vermeye çal›flmakt›r.
Karfl›t› "Zulüm "dür. Dünyan›n bütün düzeni ve düzgünlü€ü
adaletle kazan›l›r. Yüce Allah bize adaleti emrediyor. Onun
için insan, her davran›fl›n› bir ölçü ve adalet içerisinde yapmaya
çal›flmal›d›r. Görevinde adaleti gözetmeyen bir insan, kendisi-
ne de, vatan›na da, bütün insanl›€a da fenal›k etmifl olur. Her-
hangi bir hakk›n kaybolmas›na veya geciktirilmesine sebeb ol-
mak bir zulümdür. Her hangi kimseden haks›z yere bir fley al-
mak zulümdür. Herhangi bir insana veya hayvana haks›z yere
eziyet vermek de bir zulümdür. Zulmün sonucu ise, azabd›r,
felakettir. Bir hadis-i flerifde flöyle buyurulmufltur:
"Zulme u€ram›fl›n duas›ndan kork; çünkü onunla Allah
aras›nda perde yoktur."
19- Azim: Bir ifle kesinlikle niyet etmek,
bir ifli yapmaya kalbi ba€laya-
rak yönelmektir. Hakl› gaye-
ler u€runda azimli olmak bir özelliktir. Bir ayet-i kerîme flu an-
lamdad›r: "Azmedince de Allah'a tevekkül et, art›k tereddüt
etme, flüphe yok ki Allah Teala tevekkül edenleri sever."
20- ‹smet: Günahlardan kaç›nma huyu-
na sahib olmak. Hak Tea-
la'n›n korkusu ile bütün çir-
kin fleylerden uzak bulunmak demektir. Fena fleylerden uzakta
kalmak da, Yüce Allah'›n bir korumas› oldu€undan bir ismet
say›l›r.‹smetin karfl›t›, suçluluk ve günahkarl›k halidir. ‹nsan›n
as›l güzelli€i ve flerefi kazand›€› ismet sayesindedir.
19
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

21- Affetmek : Ba€›fllamak, suçtan geçmek, €›ndan dolay› sevmek. O dünyal›k aradan kalk›nca, muhabbet
günahkar kimse hakk›nda la- de aradan kalkar. Di€eri sebebi kaybolmayan muhabbettir.
y›k oldu€u azarlamay› bir lü- Herhangi bir insan›, yaln›z Allah için sevmek gibi... Bu tür mu-
tuf olarak terk etmek anlam›ndad›r. habbetler devam eder. ‹flte ahlakça bir fazilet say›lan muhab-
Aff›n karfl›t›, intikamd›r. ‹ntikam ki, ac› ç›karmak, fena betlerden maksad da, bu tür sevgilerdir. Bir hadis-i flerifde flöy-
bir ifle karfl› gö€üs ferahl›€› için di€er bir fena ifl yapmaktan iba- le buyurulmufltur:
rettir. Aff›n zevki, intikam›n zevkinden daha çoktur. Bir hadis- "Yüce Allah'a amellerin en sevgilisi, Allah için muhab-
i flerifte buyurulmufltur: bet ve Allah için bu€zdur."
"Yüce Allah bir kula af sebebiyle, izzetten baflka bir fley Onun için insan Yüce Allah'›n sevdi€i fleyleri sevmeli ve
artt›rmaz." sevmedi€i fleyleri de sevmemelidir.

‹lim ve irfan bak›m›ndan 25- Merhamet: Esirgemek, ac›mak, flefkat gös-

22- Fazilet: termek, çaresizlerin hallerine
yüksek dereceye ve ahlak gö-
revlerine ba€lanmak huyuna kalben ac›yarak kendilerine
fazilet denir. Faziletin karfl›t›, rezillik ve alçakl›kt›r. yard›mda bulunmak demektir. Merhamet, temiz ruhlar›n bir süsü-
dür. Yaln›z insanlara de€il, hayvanlara da merhamet etmeli, ac›ma-
fiaka ve hofl duygulu söz de- l›d›r. Bir hadis-i flerifde buyurulmufltur: "Yerde olanlara merhamet
23- Mizah:
mektir. Karfl›t›, ciddiyet'dir. ediniz ki, gökte olanlar size merhamet etsin."
S›rf bir e€lence ve iltifat için Dan›flma, bir iflin hay›rl› olup
yap›lan ve hiç bir kimsenin gönlüne dokunmayan latifeler caiz- 26- ‹stiflare:
olmad›€›n› anlamak için uygun
dir. Yeter ki hofl olsun, gere€inden fazla olmas›n.Mizah›n çok- görülen kimselerle görüflüp fi-
lu€u gülmeyi art›r›r, kalbi öldürür, heybeti giderir, düflmanl›€a kirlerini almak demektir. Karfl›t› dedi€im dediklik ve kendini be-
sebeb olur. Bir hadis-i flerifde buyurulmufltur: €enmifllik. Müflavere bir sünnettir. ‹nsan dan›flma sonunda ayd›n-
"‹nsan bir söz söylerken bununla yan›ndakiler gülüflür- lan›r, bilmedi€i ve hat›r›na gelmeyen fleyleri ö€renir, tedbirli olarak
se, kendisi Süreyya'dan (y›ld›zdan) daha uza€a uçar gider." hareket etmifl olur. Yaln›z kendi fikri ile hareket eden, çok kez pifl-
fieref ve heybeti havaya gider, demektir. manl›k çeker. Bir hadis-i flerifin anlam› flöyledir:
"Müflavere eden (dan›flan) zarar görmemifltir."
24- Muhabbet: Sevgi, dostluk ve lezzet
duyulan bir fleye gönlün mey- Ancak kendisine dan›fl›lacak kimse, do€ru sözlü, tecrübe-
letmesi demektir. Bunun li, dan›fl›lan ifl üzerinde bilgili, hiddet ve gurur gibi hallerden
karfl›t› nefret ve düflmanl›kt›r.Muhabbetler iki türlüdür: Biri uzak olmal›, düflüncesini oldu€u gibi söylemekten çekinmeme-
sebebi kaybolan muhabbetlerdir. Bir kimseyi yaln›z dünyal›- lidir.
20 21
 Âdâb-› Muafleret
III. BÖLÜM
B‹R MÜSLÜMAN
OLARAK NASIL
DAVRANMALIYIZ ?
1- Herkese karfl›
tatl› dilli, güler yüzlü,
aç›k kalbli olmak.
"fiüphe yok ki, Allah yumuflak huylu, aç›k yüzlü kimse-
yi sever."
2- Herkesle güzel
flekilde görüflmek,
insanlara eziyet
vermekten kaç›nmak.
3- ‹nsanlar›n
eziyetlerine katlan-
mak, kötülü¤e karfl›
iyilik yapmak.
esirgeyene sen ver, sana zulmedeni de ba€›flla."
22
Bir müslüman daima güler-
yüzlü bulunur. Hiç bir kimseyi
as›k bir yüzle karfl›lamaz.
Bir hadis-i flerifde buyurul-
mufltur:
Bir hadis-i flerifde buyurul-
mufltur:
"Müslüman odur ki, dilin-
den ve elinden insanlar ve
müslümanlar selamette bu-
lunur.”
Bir hadis-i flerifde buyurul-
mufltur:
"S›ddîklar›n (özü-sözü dos-
do€ru olanlar›n) dereceleri-
ne geçmek istersen, senden
ilgiyi kesene ba€lan, senden
Âdâb-› Muafleret
4- Darg›nl›¤a hemen Müslümanlar aras›nda bir
darg›nl›k olursa hemen bar›-
son vermek. fl›rlar, birbirlerinden üç gün-
den ziyade ayr› kalmazlar.
Müslümanlar›n gönüllerinde düflmanl›k ve kin duygular› yafla-
maz. Bir hadis-i flerifde buyurulmufltur: "Üç günden ziyade
kardefline darg›n kalmak bir müslümana helal olmaz."
5- Darg›nlar›n aras›n› Bir müslüman, iki din karde-
fli aras›nda her nas›lsa bir
düzeltmeye çal›flmak. darg›nl›k oldu€unu görünce
aralar›n› bulmaya ve küskün-
lü€ü gidermeye çal›fl›r. Bir hadis-i flerifde buyurulmufltur:
"Sadakan›n en faziletlisi, darg›nlar›n aralar›n› bulup
düzeltmektir."
6- ‹nsanlar›n Müslümanlar kimsenin ku-
surlar›n› araflt›rmazlar. Kim-
kusurlar›n› senin ay›b›n› ve kusurunu
araflt›rmamak araflt›r›p ortaya ç›karmaya ve
göstermeye çal›flmazlar. Bu-
ve yaymamak.
na ayk›r› hareket dinde ya-
sakt›r. Bir hadis-i flerifde buyurulmufltur:
"Bir kul bir kulun kusurunu örterse, Allahü Teala Haz-
retleri de onu k›yamette örter. (günahlar›n› a盀a vurmaz)."
7- Dostlar› Bir müslüman gerekti€inde
arkalar›ndan
dostlar›n›, din kardefllerini
arkalar›ndan savunur. Onlar
savunmak. hakk›ndaki yanl›fl fikirleri dü-
zeltmeye çal›fl›r. Bir hadis-i fle-
rifde buyurulmufltur: "Bir kul kardefline yard›mda bulunduk-
ça, kendisine de Allah daima yard›m eder."
23
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

8- ‹nsanlar›n kalblerini Buna ayk›r› davranmak birçok 12- Selam vermek. Müslümanlar aras›nda selam
kimselerin günaha girmesine se- vermek bir sünnettir, bir
kötü zandan korumak beb olur, insanlar aras›nda dediko- dostluk ve hay›rseverlik ala-
için sak›ncal› yerlerden duya ve nefrete yol açar. Bir hadis- metidir. Selam almak da bir farzd›r. Bir hadis-i flerifde buyu-
i flerifde flöyle buyurulmufltur: rulmufltur:
uzak durmak.
"Töhmet yerlerinden kaç›n›z..."
"Siz iman etmedikçe cennete giremezsiniz. Birbirinizi
9- Herkese kabiliyet ve De€iflik halk s›n›flar› ile ma- sevmedikçe de iman etmifl olamazs›n›z. Size bir fley göstere-
kamlar›na göre sohbet edip yim mi ki, onu yapt›€›n›z zaman birbirinizi sevmifl olursu-
durumuna göre hitab iliflki kurmak. nuz: Aran›zda selam› yay›n›z."
etmeli.
Selam vermenin baz› edebleri vard›r. Bunlardan bir k›sm›: Bir
10- Yafll›lara hürmet, ‹slamda büyüklere karfl› say-
toplulu€un yanma girilirken konuflulmadan önce "Esselâmu aley-
g›, küçüklere karfl› sevgi bir
çocuklara, düflkünlere esast›r. Bu esas, aileler aras›n-
küm" diye selam verilir.‹çinde insan olmayan bir yere girildi€i za-
merhamet ve flefkat man "Esselâmu aleyna ve alâ ibadillahissalihîn" denir.
da bir kat daha önemlidir.
göstermek. Anaya-babaya hürmet etmek Gençler yafll›lara, arabada veya bisiklette gidenler, yayala-
bunun bir örne€idir. Bunlar› ra, yürüyenler oturanlara, arkadan gelenler önden gidenlere se-
adlar› ile ça€›rmak terbiyeye lam verirler. Bir topluma verilen selama: "Ve aleykümüsse-
ayk›r›d›r. Bir hadis-i flerifin anlam› flöyledir: lâm" diye içlerinden birisi karfl›l›k verirse, di€erlerinden selam
alma görevi düflmüfl olur. Fakat o topluluk içinden hiç biri kar-
"Bir genç bir yafll›ya sadece yafl›ndan dolay› hürmet etti
fl›l›k vermezse, hepsi de günahkar olur.Bir toplant›dan ayr›l›r-
mi, Allah da ona bir mükafat olmak üzere, ihtiyarl›€› zama-
ken de selam vermek iyidir.Kendisine selam verilen kimse, da-
n›nda hürmet edecek bir kimseyi muhakkak yarat›r."
ha güzel bir karfl›l›kta bulunarak flöyle der: "Ve aleykümüsse-
11- Hay›rsever olmak, Müslümanlar herkes için ha- lâmu ve rahmetullahi ve berekâtüh." Bunu söylemek yerine
y›r ister, herkese yard›mda göre pek güzeldir.
yard›m etmek ve arka bulunmaktan mutluluk du-
ç›kmak. Bir kimsenin selam›m getirip tebli€i edene "Aleyke ve
yar. Müslümanlar›n din ölçü-
aleyhisselâm" diye karfl›l›k verilir. Bir mektubla selam yaz›lm›fl
leri içinde birbirlerine yard›m
olursa, ya dil ile veya yaz› ile; "Ve aleykesselâm" denilir.
etmesi ve flefaatta bulunmas›, aralar›ndaki kardeflli€in bir gere-
Selama karfl›l›k veremeyecek durumda olanlara selam vermek
€idir. Kendisi için hay›rl› görüp istedi€i bir fleyi, baflkalar› için
mekruhtur. Onun için yemek yiyene, Kur'an okuyana, hutbe
de islemelidir.Bir hadis-i flerifde buyurulmufltur:
dinleyene, namaz k›lana selam vermemelidir. Verilirse, cevab-
"Sizden biriniz kendi nefsi için sevip istedi€i bir fleyi lanmas› mutlaka gerekmez. ‹flledi€i günah› aç›kça söylemekten
kardefli (veya komflusu) için desevip istemedikçe, gerçek çekinmeyen kimselere (fas›klara) selam vermek mekruhtur.
mü'min olamaz."
24 25
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

Sonuç: Selam verip almak, bir dostluk belirtisidir, sevgi liklerinden baflka tarafa geçip oturmazlar. Kendilerine sayg›
alametidir. Fakat selam verirken afla€› do€ru bükülmek mek- için kalkarak yer vermek isteyenlerin hemen yerlerine oturmaz-
ruhtur. Öyle ki, baz› alimlere göre, selam verirken rükü haline lar. ‹ki kiflinin aras›na r›zalar› olmad›kça girip oturmazlar. Bir
yak›n e€ilmek, secde etmek gibidir. Yarat›klara sayg› için yap›- toplant›da üç müslümandan ikisi baflbafla verip gizlice konufl-
lacak bir secde ise imana ayk›r›d›r. mazlar. Böylece üçüncü kimsenin üzülmesine ve yanl›fl fikre
kap›lmas›na meydan vermezler.
13- Musafaha ‹ki müslüman bir araya ge-
Müslümanlar bulunduklar› bir toplant›dan, arkadafllar›n-
lince birbirinin elini tutarlar.
(el s›k›flmak). Salat-selam getirerek birbiri-
dan izin alarak ayr›l›rlar. Geçici olarak toplant›dan ayr›lanlar›n
yerine de hemen oturmazlar.
nin hat›r›n› sorarlar. Bu da
sevgi ve dostluk niflan›d›r. Bir 16- Dostlar› ziyaret: Müslümanlar uygun zaman-
hadis-i flerifde buyurulmufltur: larda gidip din kardefllerini,
"Birbirine rasgelen iki müslüman musafahada bulundu büyüklerini ve yak›nlar›n› zi-
mu, onlar daha birbirinden ayr›lmadan ba€›fllan›rlar." yaret ederler. Bu ziyaret de, bir sevgi ve ba€l›l›k niflan›d›r. An-
cak bu ziyaret, usand›r›c› ve pek s›k olmamal›d›r. Ziyarete ge-
14- Teflmitte bulunmak Bir müslüman aks›r›nca: "El- len misafirlere mümkün oldu€u kadar ikram edilmesi gerekir.
hamdülillâh" deyince, ya- Bir hadîs-i flerîfde buyurulmufltur:
(aks›rana hay›r ve n›ndaki müslüman kardefli "Sizi ziyarete gelenlere ikram ediniz"
bereket istemek). de: "Yerhamükallah = Allah
sana rahmet etsin" diye dua 17- Sayg› için Müslümanlar, yanlar›na ge-
eder. Aks›ran adam da: "Yehdina ve yehdikümullah = Allah, len din kardefllerine karfl›
bizleri de sizleri de hidayet üzere bulundursun" diyerek karfl›-
aya¤a kalkmak. aya€a kalkarlar. Bu bir hür-
l›k verir. met belirtisidir. Mescidde
bulunan veya Kur'an okuyan bir kimsenin, hürmet edilme€e
15- Toplant›larda temiz Müslümanlar, toplant›larda
hak kazanm›fl bir kimse için aya€a kalkmas› mekruh de€ildir.
y›kanm›fl olarak temiz bir
bulunmak ve edebe uy- halde bulunurlar, içleri ve
Bir toplant›ya gelenler için aya€a kalk›lmas› adet olan yerlerde,
gun davranmak. aya€a kalk›lmas› müstahabd›r. Böyle yap›lmazsa, kin ve nefrete
d›fllar› temiz olur. Toplant›-
yol aç›lm›fl olabilir.
larda ilim sahipteri ve yafll›lar
bafl tarafa geçirilir. Gerek olmad›kça söze kar›flmazlar, söyleni- Müslümanlar, alimlerin, tak-
len yararl› fleyleri dinlerler.
18- De¤erli
va sahibi kimselerin ve ada-
zatlar›n ellerini öpmek. letli hakimlerin ellerini sevgi
Toplant›ya sonradan gelenlere yer verir ve birbirlerine
karfl› güleryüzlü bulunurlar.Müslümanlar toplant›larda kendi- ve sayg› göstermek niyetiyle öperler, onlarla musafahada bulu-
26 27
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

nurlar; bunda bir sak›nca yoktur. Bunlardan baflka büyüklerin 21- Cenazeleri Bu da önemli ve sevab› çok
ellerini dindarl›klanna sayg› ve ikram için öpmek de caizdir. Fa- olan bir kardefllik görevidir.
kat dünyaya ait bir maksad için öpmek mekruhtur. teflyî etmek Müslümanlar, ölen din kar-
(u¤urlamak). defllerinin cenazelerini me-
19- Komfluluk ‹slamda komflulu€un büyük
zarlar›na kadar üzgün ve dü-
önemi vard›r. Bir hadîs-i fle-
haklar›n› gözetmek. flünceli olarak götürürler. Rahmet topra€›na b›rak›rlar. Hakla-
rifde buyurulmufltur ki:
r›nda rahmet isteyerek duada bulunurlar. Bir hadîs-i flerîfde
"Ev sat›n almadan önce komflu, yola ç›kmadan önce de buyurulmufltur: "Bir cenaze üzerine namaz k›lana bir k›rat,
yoldafl aray›n›z." Komflulara ikram bir sünnettir. Bir müslü- gömülmesinde bulunana da iki k›rat (sevab) vard›r. Bir k›-
man komflusunun hakk›n› fazla gözetir, ona güleryüz gösterir, rat ise, Uhud da€› kadard›r."
gerekti€inde ödünç verir, bir kederi olunca onu tesilli etmeye
çal›fl›r, taziyede (bafl sa€l›€› dile€inde) bulunur. Komflusuna 22- Müslümanlar›n Müslümanlar kendi aralar›n-
eziyet verecek fleyleri yapmaktan sak›n›r, Davran›fllar›yla kom- da, ahirete göçmüfl olanlar›n,
mezarl›klar›n› özellikle yüksek alimlerin ve
flular›n› rahats›z etmezler. Bir hadîs-i flerîfde buyurulmufltur:
ziyaret etmek. salih kimselerin, mezarlar›n›
"Kötülüklerinden komflusu emin olmayan kimse, gere€i zaman zaman ziyaret ederler,
üzere Allah'a iman etmifl olmaz." Sonuç: ‹nsan, komflular›n›n sev- onlar› rahmetle anarlar. Bu da bir vefakarl›kt›r, de€er bilmedir.
gi ve övgülerini kazanmal›d›r. Hazret-i Ömer (r.a.) buyurmufltur: Bir hadîs-i flerîfde beyan olundu€u üzere, mezarlar› ziyaret et-
"Komflusu, yak›n› ve yol arkadafl› tarafindan övülen kimsenin güzel mek ölümü hat›rlat›r, uyanmaya sebeb olur. Onun için kabirle-
hal ve ahlak sahibi oldu€undan flüphe etmeyiniz." ri sayg› ve ibretle ziyaret etmeli, insanl›€›n ac›kl› sonucunu dü-
Müslümanlar hasta olan dost- flünerek gaflet içinde yaflamaktan kaç›nmal›d›r.
20- Hastalar›
lar›n› ve komflular›n› uygun 23- Ziyafetlere Bir müslüman, din kardeflinin
ziyaret etmek. zamanlarda yanlar›na giderek davetine uyar, ziyafetinde bu-
ziyaret ederler. Sa€l›klar›na (davetlere) icabet lunur. Böylece aralar›ndaki sev-
duada bulunurlar. Bu da sevgiyi kuvvetlendirmeye ve kalbleri etmek. gi ve yak›nl›k artm›fl olur. Bir
hoflland›rmaya yard›m eden bir görevdir. Bunun da bir tak›m hadîs-i flerîfde buyurulmufltur:
edebleri vard›r. fiöyle ki: Bu ziyaretler pek s›k yap›lmamal›d›r, "Sizden birinizi, kardefli dü€ün yeme€ine veya baflka bir fleye ça-
hastan›n yan›nda çok oturmamal›, hastan›n can›n› s›kacak sözler €›rsa, ona icabet etsin." Yeter ki, ziyafet yerinde haram bir fley bu-
söylememelidir. Bir hadîs-i flerîfde buyurulmufltur: lunmas›n. Çünkü bir müslüman, haramlar›n ifllenece€ini bildi€i bir
"Befl fley vard›r ki, bunlar kardefline karfl› müslümana yere gidemez. Ancak o haramlar› engelleyebilecekse veya kendisine
vacib olur; Verilen selam› almak, aks›rana teflmit (hay›r du- sayg› için ifllenmeyecekse, gidebilir.
a) etmek, davete gitmek (icabet etmek), hastay› ziyaret et-
mek, cenazelerin arkas›ndan gitmek"
28 29
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

• Yeme€i az al›p hepsini bitirmeye çal›flmak.

IV. BÖLÜM
• Yafl ve fazilet bak›mdan üstün olan kifliden önce yeme-
€e bafllamamak
ÂDÂB-I • Mümkün oldu€unca aile bireylerinin kat›l›m› ile sofra-
MUÂfiERET ya oturmak,
KURALLARI • Yemekte susmay›p, güzel fleylerden bahsetmek,
• Ev sahibi iken sofrada misafirlerle birlikte bulunmak,
1. YEME VE misafire afl›r› ›srarda bulunmamak,
‹ÇMEN‹N ÂDÂBI • Misafirin sofrada serbestçe yemesine imkân tan›mak,
Herfleyden önce helal ve te- • Birlikte yemek yedi€i kimseleri tiksindirecek söz ve
miz olan fleylerden yemek, davran›flta bulunmamak.
A . Yemekten önce :
flüpheli fleylerden kaç›nmak, • Kendi yeme€i ile meflgul olup, baflkalar›n› utand›racak
Elleri y›kamak, sofraya edepli bir flekilde oturmak ve ede- flekilde onlar›n yemelerini incelememek.
bi sonuna kadar muhafaza etmek. • fiükür ve dua etmek,
C. Yemekten
B . Yemek • Besmele ile bafllamak • Yemek sahibine ve yeme€i pi-
sonra
• Haz›rda olan yemekle yetin- flirene iltifat ve teflekkür etmek,
esnas›nda
mek, çeflitli yemek istememek. • Ellerini y›kamak.
• Ac›kmadan sofraya oturmamak. • Besmele çekerek bafllamak,
D. ‹çme adab›:
• Sa€ el ile yemek. • Sa€ elle içmek (zaruret
• Lokmay› küçük al›p iyice çi€nemek, halleri d›fl›nda),
• Yemek seçmemek, be€enmemezlik etmemek, • Otururarak içmek, ayakta yaslanm›fl vaziyette veya yü-
• Fazla s›cak yememek, rürken içmemek,
• Acele etmemek, • Üzerine damlamamas›na dikkat etmek,
• A€z› höpürdeterek, flap›rdatarak yememek,
• ‹çece€i fleyin içine üflememek,
• Önünden yemek,
‹çece€ini üç nefeste içmek.
• A€z›nda lokma varken konuflmamak, gülmemek,

30 31
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

2. Ziyafet Adâb› 2. ALIfi VER‹fi ÂDÂBI • Dünyal›k kazanca aldanarak,

ahiret hayat›n› unutmamak,
• Yaln›z haramlardan de€il,
Davet: • Davette gösteriflten kaç›n-
flüpheli fleylerden de kaç›nmak.
mak,
• Ayn› mal› birden fazla kifliye satmamak,
• Özellikle fakirleri davet et-
mek, • Haram olan maddelerin al›m-sat›m› ile u€raflmamak,
• Mal sahibinin izni olmaks›z›n mal›n› almamak veya
• Akrabalar› s›ras›yla ça€›rmak,
satmamak,
• Davetsiz misâfir durumuna düflmemek, • Mal› gere€inden fazla övmemek,
• Komflular› yeme€e ça€›rmak veya piflenden onlara da • Al›fl-veriflte yeminden ve manas›z sözlerden kaç›nmak,
göndermek. • Sat›lacak mal›n özürlü yönlerini aç›klamak, kusurlu ve
gizli yanlar›n› örtmemek,
B . ‹câbet (kabul) • Zengin-fakir seçmeden
herkesin davetine kat›lmak, • Geçerli bir nedenle ticarî anlaflmay› bozmak için gelen
kimseyi reddetmemek,
• Mesafe uzakl›€›n› bahane
etmemek, uzak-yak›n demeden kat›lmak, • Faiz ve faizli ifllemlerden kesinlikle kaç›nmak,
• Günaha vesile olacak davetlere kat›lmamak, • Bütün anlaflmalar› yaz›l› olarak yapmak,
• Sadece karn›n› doyurmak gayesiyle de€il, davet edenin • Karaborsac›l›ktan sak›nmak,
sevap kazanmas› niyetiyle davete kat›lmak, • Tart› ve ölçüde hile ve eksiklik yapmamak,
• Güzel giyinerek imkân ölçüsünde hediye ile gitmek, • Müflteri k›z›flt›rmamak,
• Ziyâfete giderken izinsiz baflkalar›n› da götürmemek. • Borç para vermek, borçluyu s›k›flt›rmamak,
• Borcu hakk›yla ve zaman›nda alacakl›n›n aya€›na gidip
C. Ziyâfetten dönüflte: • Ev sahibinin misafirleri ka- memnuniyetini ifade ederek ödemek,
p›ya kadar güler yüzle u€ur-
• Al›c›n›n ve sat›c›n›n birbirine kolayl›k göstermesi,
lamas›,
• Ortaklar›n birbirine ihanet etmemesi.
• Misafirin de her ne olursa olsun memnuniyetini ifade
ederek ayr›lmas›,
• Misafirin, ev sahibinin iznini almadan ayr›lmamas›,
• Misafirin, ev sahibinin teklifi olmadan, yemeklerden bir
k›sm›n› isteyerek götürmeye kalk›flmamas›.

32 33
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

3. TEM‹ZL‹K ÂDÂBI ‹slâm dini, hem maddî, hem • Namaz›, orucu terk etmemek,
de manevî temizli€e büyük • Allah yolunda çal›flmaktan kaç›nmamak,
bir önem vermifltir. Bu, iki • Anne – babay› üzmemek,
k›s›m temizlik aras›nda büyük bir ilgi vard›r. Bunlardan biri di-
• Yalan yere flahitlikte bulunmamak,
€erinden ayr›lmaz. Maddî kirlerle pislenen bir vücudu, bir elbi-
seyi, bir yeri temizlemek önemli bir görev oldu€u gibi, günah • Yalan yere yemin etmemek,
denilen manevî kötülüklerle kirlenmifl bulunan bir ruhu temiz- • Faiz yememek,
lemek de ayn› flekilde önemli bir görevdir. • H›rs›zl›k etmemek,
Her güzel davran›fl gibi, temizlik al›flkanl›€› da ailede kaza- • Rüflvet almamak, vermemek, arac› olmamak,
n›l›r. Temizlik konusunda titiz olan ailelerin çocuklar› da he- • Zinâ yapmamak,
men ilk anda d›fl görünüflleriyle belli olurlar. Bu günahlardan sak›nan insan manevî yönden temizli€e
Temizli€in fakirlik ve zenginlikle do€rudan bir ilgisi yok- kavuflmufl olur.
tur. Temizlik bir görgü, bir al›flkanl›k meselesidir. Bu güzel
vasf› kazanabilmek, manen ve madden temiz olabilmek için B. Maddî temizlik: • Tuvalet ihtiyac›n› giderir-
afla€›daki kurallara, âdâba uymam›z gerekir. ken dikkat edilecek husular
Temizlik genel anlamda ikiye ayr›l›r : Tuvalette:
A. Manevî temizlik • Tuvalete sol ayakla girip sa€ ayakla ç›kmak,
B. Maddî Temizlik Ayakta de€il , oturarak ihtiyaç gidermek,
• Banyo yapt›€›, y›kand›€› yerde tuvalet ihtiyac›n› gider-
A. Manevî temizlik : Kalbi kötü inançlardan temiz- memek,
lemek, güzel niyetlerle süsle-
• Ayet ve hadis yaz›l› bir fleyi yan›nda bulundurmamak,
mek, nurland›rmaya çal›flmak
azalar› kötü huylardan temizlemek, günahlardan temizlemeye gay- • Girmeden önce “Eûzü Besmele” çekmek, mümkünse her
ret etmek, manevî temizli€in gerçekleflmesinde önemli hususlard›r. türlü pislik ve fleytan›n flerrinden Allah’a s›€›n›r›m.” demek,
Bu hususlardan baz›lar›n› flu flekilde s›ralayabiliriz: • Ç›kt›ktan sonra da Allah’a flükretmek,
• Yüce Allah’a inanmak, • ‹htiyac›n› gidermek için oturmadan, su vb. temizlik
malzemelerini haz›r etmek,
• Yüce Allah’a ortak koflmamak,
• Öksürmek, yürümek, oyluklar›n› s›k›flt›rmak gibi hare-
• Kesinlikle sabit olan bir dini hükmü inkar etmemek,
ketler yaparak damlan›n sonunu getirmek (istibra),
• Allah’›n rahmetinden ümit kesmemek,
• Tuvalette mecbur kalmad›kça konuflmamak, flark› söy-
• Günah üzerinde ›srar etmemek, ifllenmiflse hemen tövbe lememek, yaz› yazmamak,
edip bir daha ifllememek,
34 35
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

• Tuvalette otururken avret yerine ve ç›kan d›flk›ya bak- önce banyo yapmay› al›flkanl›k haline getirmek, guslü gerekti-
mamak, ren durumlarda geciktirmeden banyo yapmak.
• Tuvalet tafl›n› kirletmemek, kazayla kirlenecek olursa • Beden temizli€i yaparken mahremiyet esaslar›na dikkat
bol su ve f›rça yard›m›yla mutlaka temizlemek, etmek.
• ‹htiyaç bittikten sonra sol el yard›m›yla avret yerlerini
y›kamak, suyun s›çramamas›na dikkat etmek,
Çevre temizli¤i: • Çöpe at›lacak fleyleri rast-
• Tuvalet ka€›d› kullanmak, gele sa€a-sola atmamak, mut-
• Tuvaletten ç›kt›ktan sonra sifonu çekmeyi unutmamak, laka çöp kutusuna atmak,
girecek kifli için temiz b›rakmak,
• Yerlere tükürmemek ve sümkürmemek
• Ç›kt›ktan sonra sabun ile elleri bol su ile iyice y›kamak.
• Tuvalet vb. ortak kullan›m alanlar›n› kirletmemek,
Aç›k arazide:
• Kuru yemifl vb. yiyeceklerin kabuklar›n› çevreye atmamak,
• ‹nsanlar›n göremeyece€i tenha bir yeri seçmek,
• Özellikle park, bahçe, piknik alanlar›nda yenilen ve içi-
• Günefle, aya, k›bleye karfl› önünü veya arkas›n› dönmemek, len art›klar› çöp kutular›na atmak.
• ‹nsanlar›n oturaca€›, geçece€i yerlere tuvalet ihtiyac›n› • Duvar, kap›, metro ve otobüslerde yerlere yaz› yazma-
gidermemek, mak, resim çizmemek.
• Suya abdest bozmamak,
• A€açlar›n alt›na tuvalet ihtiyac›n› gidermemek,,
• Üzerine s›çramamas›na çok dikkat etmek,
• Rüzgâra karfl› tuvalet ihtiyac›n› gidermemek.

Beden temizli¤i • Bafl, saç ve sakal temizli€i,

• Kulak, burun, difl ve a€›z
temizli€i,
• T›rnaklar›n› uzamadan kesmek,
• Koltuk ve kas›k altlar›n› temizlemek,
• Hamama veya havuzlara girdi€inde avret yerini açma-
mak ve kimseye göstermemeye dikkat etmek,
• Mendil kullanma al›flkanl›€› kazanmak,
• S›k s›k banyo yapmak, özellikle Cuma namazlar›ndan

36 37
 Âdâb-› Muafleret
4. YOLCULUK ÂDÂBI • Yolculuk s›ras›nda gerekli
olan malzemeleri yan›nda
bulundurmak,
• Yola ç›karken uygun bir arkadaflla yola ç›kmak üç kifli
iseler birisini baflkan seçmek,
• Gruptan ayr›larak tek bafl›na dolaflmamaya özen göstermek,
• Yolculu€a ç›karken yolculuk dualar›n› veya Ayetel-Kür-
sî, ihlas, felâk ve nâs surelerini okumak,
• Dönüflte çoluk çocu€una ve yak›nlar›na imkânlar dahi-
linde hediyeler getirmek,
• Yolda zikir etmeye ve Kur’an okumaya devam etmek,
ibadetlerini aksatmamak,
• Yolculuk esnas›nda trafik kurallar›na uymak.
5. M‹SAF‹RL‹K ÂDÂBI Misafir kelimesi, Arapça’dan
dilimize geçmifl, “seferi olan,
yolcu, konuk” anlamlar›na
gelir. Bizler toplum olarak
misafir a€›rlamay› ve misafirli€e gitmeyi seven insanlar›z. Kül-
türümüzün en önemli parçalar›ndan biri olan misafirlik husu-
sunda belli bir âdâb oluflmufltur. Ancak günümüzde flehirlerin
büyümesi, televizyonun yayg›nlaflmas› vb. nedenlerden ötürü
misafirperverlik bilinci günden güne zay›flam›flt›r. Bu güzel de-
€erleri kaybetmemiz hâlinde, toplumdaki huzurun azalaca€›n›,
insanlar›n birlik ve beraberliklerinin bozulmaya yüz tutaca€›n›
düflünmeliyiz. Bu nedenle misafirlik gibi bu güzel kültürel de-
€erlerimizi yeniden canland›rmaya çal›flal›m.
38
Âdâb-› Muafleret
Misafirin uymas› • Gelece€i zaman› belli bir
süre önceden bildirmek, da-
gerekenler: vetsiz misafir durumuna düfl-
memek.
• Güzel giyinip, görünüflüne çeki-düzen vermek.
• Umumi yerler hariç, izinsiz ve selâms›z girmemek, ye-
mek saatlerinde gidilmemesine özen göstermek.
• Ziyaret saatini ayarlay›p, ne erken ne de geç kalmamak,
randevu saatine uyarak zaman›nda gitmek.
• Misafirli€e gidecek olan›n, evinde biraz yiyip gitmesi, s›rf
yemek yemek için gitmedi€i belli olmal›, ev sahibini memnun
etmek için gitti€i anlafl›lmal›.
• Önüne gelen yeme€i yemek, be€enmezlik etmemek, ge-
len yeme€i ay›plamamak, bir kusur varsa söylememek, sevmese
bile az da olsa yemek yemeye çal›flmak, ancak perhiz vb. duru-
mu varsa uygun bir dil ile ev sahibine iletmek.
• Gitti€i evde izinsiz olarak sa€a-sola dalmamak, ev sahibi-
ne tabi olmak, s›k›nt› vermekten, ev sahibine yük olmaktan çe-
kinmek.
• Gösterilen yere oturmak, s›k s›k yer de€ifltirmemek, ev
sahibine muhalefet etmemek.
• Mümkün oldu€unca aç›lan kap›n›n karfl›s›na oturma-
mak, oldu€unca edepli oturmak.
• ‹mkan ölçüsünde gidece€i yere hediye götürmek.
• Yat›l› olarak gitti€i yerde yük olmamaya dikkat etmek,
üç günden fazla kalmamaya özen göstermek, ev sahibinin sami-
mi ve ›srarc› durumunda bu süreyi uzatmak.
• Her ne olursa olsun, ayr›l›rken gönül hofllu€u ve mem-
nuniyetini ifade edecek flekilde ayr›lmaya dikkat etmek, ev sa-
hibinin müsaadesini almadan ç›kmamak.
39
 Âdâb-› Muafleret
Ev sahibinin uymas› • Giyim ve kuflam›na önem
vermek,
gerekenler
• Misafiri güzel bir flekilde,
güler yüzle karfl›lamak, hal ve
hat›r›n› sormak, büyükse elini öpmek,
• Misafiri, misafir odas›na yerleflince bir süre yaln›z b›rakmak,
• Misafire yataca€› oday›, tuvaleti, abdest alaca€› yeri ve
k›bleyi göstermek,
• fieker, gül suyu, meflrubat, mevsime göre flerbet ya da
meyve suyu, kahve çay vb. fleyler ikram etmek,
• Misafir ile konuflurken sözünü kesmemek, alaya ve hafi-
fe almamak, nazik ve kibar bir üslup ile konuflmak,
• Yemek haz›rlamak için telafllanmadan, sessizce evde
olanlar›n en güzellerinden bir sofra haz›rlay›p ikram etmek,
• Sofraya davet ederken “Buyurmaz m›s›n›z?” gibi tatl› bir
dil kullanmak,
• Yemekte misafirle ilgilenmek, yeme€e teflvik etmek an-
cak çok ›srarc› olmamak,
• Misafirin rahat edebilmesi için her türlü tedbiri almak,
• Misafiri evin d›fl kap›s›na kadar güler yüzle u€urlamak,
tekrar gelmesi temennisinde bulunmak.
6. KONUfiMA ÂDÂBI
Genel Kurallar • Fazla konuflmamak,
• ‹pli€e dizilen inciler gibi ta-
ne tane, aç›k, yuvarlamadan konuflmak,
• Sözler aras›nda ara verip dinleyenlerin anlamalar›na veya
ezberlemelerine f›rsat tan›mak,
• Lüzumsuz, bofl fleyler konuflmamak, faydas›z tart›flmala-
40
Âdâb-› Muafleret
ra girmemek,
• Kesinlikle kötü ve argo söz konuflmamak,
• Hep hak ve do€ru olan› konuflmak,
• Gerekiyorsa söylenmesi zorunlu olan fleyleri dolayl› olarak
anlatmak, ciddî konular› suland›rmadan ciddî bir flekilde aç›klamak,
• ‹smini bilmedi€imiz birini “Hey...” diye ça€›rmamak; du-
ruma göre “O€lum, k›z›m, evlâd›m, kardefl...” gibi sözcüklerle
seslenmek, Yafl›tlar›m›za ve bizden büyüklere “siz” diye hitap
etmek,
• Konuflurken masaya vurmamak, elde bir nesne ile oyna-
mamak,
• “De€il mi ama?”, “Hakl› de€il miyim?” gibi sözlerden sa-
k›nmak,
• Jest ve mimiklere dikkat etmek, yersiz ve zamans›z dav-
ran›fllarda bulunmamak,
• Konuflmay› dinleyenlerin esnedikleri, saatlerine bakt›k-
lar›, gözlerini gezdirdikleri anlafl›l›nca, konuflmay› k›saca özet-
leyip teflekkür ederek kapatmak,
• Bir istekte bulunurken “Lütfen” sözünü kullanmak,
• Hatal› bir söz kullan›ld›€›nda özür dilemek,
• Bir teklif veya fikri reddederken dahi özür dilemek, ne-
zâketi elden b›rakmamak,
• Yap›lan iyili€e, gösterilen nezâkete teflekkür etmek,
• “Teflekkür” sözcü€ünü tebessümle birlikte kullanmak,
• Size teflekkür edene mutlaka karfl›l›k vermek,
• “Çok hakl›s›n›z”, “Çok do€ru söylüyorsunuz”, “Tama-
men reddediyorum”, “Amma saçmal›yorsun”, “Amma da at›-
yorsun”, “Ne ilgisi var?” gibi k›r›c› ve alay kokan cümleleri kul-
lanmamak,
• Konuflurken dikkatli olmak.
41
 Âdâb-› Muafleret
Telefonda • Ne h›zl›, ne de yavafl ko-
nuflmamak, anlafl›l›r bir tarz-
da konuflmak,
• Baflkalar›n› rahats›z edecek flekilde ba€›rarak konuflmamak,
• Telefon çald›€›nda zil sesi bitince ahizeyi kald›rmak,
• Ahize kald›r›ld›€›nda kendinizi takdim ederek bafllamak,
• Bir yer telefonla arand›€›nda karfl› taraftan ses gelmiyor-
sa “Kiminle görüflüyorum efendim?” demek veya “Oras› filan
yer mi?” diye soru yöneltmek,
• Arand›€›n›zda, kendinizi takdim etmenize ra€men karfl›
taraf kendini takdim etmezse, “Özür dilerim, kiminle görüflü-
yorum?”demek,
• Yanl›fl numara çevrildi€inde, nazik bir dille durumu an-
latmak,
• Telefonla konuflurken baflka bir iflle meflgul olmamak,
• Telefonu genel kurala göre arayan kifli kapat›rsa da, bu
hakk› büyüklere vermek,
• Aranan kifli yoksa “Bir notunuz varsa alay›m” demek,
• ‹ki kifli telefonda konuflurken kulak misafiri olmamak,
• Telefonda konuflurken bir fleyler yiyip içmemek, sak›z
vb. fleyler çi€nememek,
• Acil olmad›kça gece geç saatlerde ve sabah erkenden ara-
mamak,
• Büyükleri ararken sekreter kullanmamak,
• Baflka birini telefonunu ödünç olarak kullan›rken fazla uzat-
mamak, flehirleraras› ve milletleraras› konuflma yapmamak,
• Telefonda “Ha, h›” sözleri yerine “evet, efendim” sözcük-
lerini kullanmak,
• Telefonun yan›nda not almak için ka€›t ve kalem bulun-
durmak.
42
Âdâb-› Muafleret
Sohbet esnas›nda • Her insana sayg›l› olmak,
• ‹nsanlara lây›k oldu€u fle-
kilde davranmak,
• Büyüklere sayg›l› olmak, meclislerde bafl köfleye oturtmak,
tecrübesinden faydalanmak için kendisine fikirler sormak, yanla-
r›nda söz düflmedikçe konuflmamak, girince aya€a kalkmak, alayl›
bir flekilde onlarla konuflmamak, yanlar›nda yüksek sesle konuflma-
mak, k›zacaklar› davran›fllarda bulunmamak,
• Bir sohbet ortam›nda çok soru sormamak,
• Bir mecliste oturmak için birilerini kald›rmak yerine uy-
gun bir yere oturmak veya yer aç›l›rsa oraya oturmak,
• Gece geç saatlere kadar sohbet etmekten sak›nmak,
• ‹ki kiflinin aras›na izinsiz oturmamak,
• Bir sohbet meclisine girerken selâm vermek, kalk›p gi-
derken de selâm ile ayr›lmak,
• Meclise bir kimse geldi€inde kendisine “merhaba” de-
mek, ilgi göstermek,
• Mecliste biri konuflurken di€erlerinin dinlemesi gerekir,
• Bir toplant›da bir baflkas›n›n yanl›fl fikre kap›lmamas›
için iki kiflinin gizlice konuflmamas›,
• Bilgin, büyük kiflilerle oturup kalkmay›,sohbet etmeyi
al›flkanl›k haline getirmek,
• Bir mecliste otururken, yafl›ndan dolay› yafll›ya, ilminden
dolay› alime, idarecili€inden dolay› idareciye yer ay›rmak,
• Meclislerde Allah’› zikretmek, do€ru yolu göstermek,
gözleri haramdan sak›nmak,
• Meclislerde söylenen güzel fleyleri yapmak, kötü olanlar›
da terk etmek suretiyle teoriden prati€e geçmek için gayret gös-
termek. Sonunda esta€firullah diyerek, yanl›fllara isti€far, ev
halk› ve geçmifllere dua ederek ayr›lmak.
43
 Âdâb-› Muafleret
7. G‹Y‹NME ÂDÂBI Kiflinin her yaflta, her zaman
derli toplu olmas›, kendine özen
göstermesi dikkat edilmesi gere-
ken yerinde bir davran›flt›r.
Her Müslüman için avret yerlerini örtecek flekilde s›caktan
ve so€uktan korunmak için elbise giymek farzd›r. Giyinmekten
amac›m›z birilerine hava atmak olmamal›d›r. ‹nsan dünyaya
ç›plak olarak gelir. Bu dünyaya gelirken insan örtünme ve gi-
yinme ihtiyac› ile birlikte do€maktad›r. ‹flte biz insano€lunun
giyinirken dikkat etmemiz gereken âdâb› flöyle özetleyebiliriz:
• Bütçemizi s›k›nt›ya sokmayacak flekilde elbisemiz ne
çok pahal› ne de çok basit olmamal›, orta dereceli olmal›,
• Hangi k›yafeti nerde, ne zaman giyece€ini bilmek,
• K›yafet seçiminde yafl›m›z› göz önünde bulundurmak,
• Elbisenin boy olarak topuklar› geçip yerlerde sürünmemesi,
• fiatafatl›, baflkalar›n› dikkatini çekici de€il, sade ve temiz
giyinmeye özen göstermek,
• Boyas›z ayakkab›, ütüsüz etek veya pantolon, dü€mesi
kopuk gömlek veya elbise ile dolaflmamaya dikkat etmek,
• Aksesuar olarak erkeklerin alt›n de€il, gümüfl yüzük takmas›,
• Elbiseyi sa€dan bafllayarak giymek,
• Yeni elbise giydi€i zaman, eskisini yoksullara vermek,
• Erkeklerin ibadetlerde bafllar›n› takke, sar›k vb. fleylerle
örtmesi,
• ‹fl k›yafeti ile evde oturmamak, ev k›yafeti ile de ifle git-
memek,
• Ne giyilece€ine herkesin kendisinin karar vermesi, ancak
bu kararlar› verirken inanc›, ahlâkî de€erleri, örf ve âdetleri dik-
kate almamak,
• Erkeklerin bayan k›yafeti, bayanlar›nda erkek k›yafeti
44
Âdâb-› Muafleret
giymemeleri,
• Kendi kültürüne göre giyinmeye dikkat etmek, baflka
kültürlerin etkisinde kalarak toplumda komik duruma düflme-
meye özen göstermek,
• Baflkalar›na hava atmak, böbürlenmek,kibirlenmek gibi
duygulara kap›lmadan birlikte yaflad›€›m›z di€er insanlar› hor
görmemeye özen göstererek giyinmek,
• Elbiseyi giyinmekten maksad›n, avret yerlerini örtmek,
s›cak ve so€uktan korunmak, baflkalar›ndan gelebilecek ezay›
def etmek ve güzel görünmek oldu€u fluuruna varmak,
• Dar, fleffaf ve ince elbiseler giymemek,
• Herkesin tek tip giyinmeleri mümkün olmayaca€›ndan
genel ahlâk ve inanç kurallar›na ters düflmeyecek flekilde giyin-
mek, âdâba en uygun olan›d›r.
8. Z‹YARET ÂDÂBI Arapça’dan Türkçe’ye geçmifl
olan bu kelimenin sözlük an-
lam›: “Birini görmeye, biriyle
görüflmeye gitmek”tir. Dinî
terminolojide özel bir anlam› vard›r. ‹bret almak için, sevap ka-
zanmak amac›yla baz› kutsal yerleri veya kiflileri görmek mana-
s›na gelir.
‹nsan, dostlar›n› tatl› ve sevinçli günlerine ortak oldu€u gi-
bi, ac› ve üzüntülü günlerini de paylaflmal›d›r. Ac› olaylar kar-
fl›s›nda dost ve akrabalar›n›z› teselli edip manevî destek ver-
mek, sevinçli anlar›nda da birlikte olup onlarla neflelenerek
maddî ve manevî destekte bulunmak bir insanl›k görevidir.
Ziyaret, bir anlamda sosyal iliflkilerin sürekli olarak canl›
tutulmas›d›r. ‹nsanlar baz› yerleri ve kimseleri çok çeflitli ne-
denlerden dolay› ziyaret ederler. Bunlardan önemli olan ziya-
retleri ve âdâb›n› görelim:
45
 Âdâb-› Muafleret
1- Do¤umda: Aileye ve yak›nlar›na “müba-
rek olsun” ziyaretine gitmek
Yeni do€um yapm›fl anne ve
çocu€unu görmek için giderken uygun hediyeler götürmek,
Do€um yapan kad›na, anne, baba, kardefl gibi birinci dere-
ce yak›nlar› taraf›ndan büyük hediyeler sunulmas›,
Ziyaret esnas›nda “ad› ile yaflas›n”, “Allah, anal› babal› bü-
yütsün”, “Allah ba€›fllas›n”, “inançl› yaflas›n”, “mürüvvetini gö-
resin” gibi dilek, temennil ve dualarda bulunmak.
1- Sünnette: Müslüman toplumlarda er-
kek çocu€un sünnet olmas›
flart koflulmaktad›r.
• Çocu€u ergenlik ça€›na gelmeden önce sünnet ettirmek,
• Onun için maddî imkânlar ölçüsünde kutlama yapmak,
• Sünnet dü€ününde ziyaretçilerin “maflallah”, “Yetifltire-
ne flükür”, “Dar›s› güveyli€ine”, “Allah dü€ününü de göstersin”
vb. Sözlerle dilek ve temennilerini bildirmelerini; çocuklar›n
anne, baba, dede ve ninelerinin de “Dar›s› bafl›n›za”, Allah he-
pinize sevinçli günler göstersin” diye karfl›l›k vermeleri,
• Dü€ünde ziyaretçilerin hediye vermeleri, gelememifller-
se, daha sonra çocu€un evine giderek gücüne göre alt›n, para
vb. hediyeler takmalar›.
1- Evlenmede: Yeni bir ailenin oluflumunda
gençlerin bafl›na gelen en
önemli aflamalardan biri de
evliliktir. Beraberinde bir tak›m sosyal ilifliklerin bafllamas›na
ve akrabal›klar›n oluflup geliflmesine yol açar. Evlenme olay›
birbirini izleyen bir tak›m aflamalardan oluflur.( Söz, niflan, dü-
€ün ) Her birinden sonra çiftleri ve ailelerini ziyaret edip kut-
lamak, Hay›r dua da bulunmak.
46
Âdâb-› Muafleret
4- Bayramda: Ramazan ve Kurban bayram-
lar›m›zda bayram namaz›na
giden erkekler ve küçük ço-
cuklar namazdan sonra camiye gelen dost, komflu ve tan›d›klar-
la orada bayramlafl›rlar. Daha sonra;
• Önce anne-baba ziyaretinde bulunmak, ellerini öpüp,
hay›r dualar›n› almak
• Akraba,komflu, dost ve tan›d›k ziyaretlerinde bulunmak,
tebrikleflmek, bu güne has, özel, varsa bayraml›k elbiseler giyinmek
• Büyüklerin, el öpen küçüklere para, fleker vb. hediyeler vermesi
• Ziyarete gelenlere ev halk›n›n ikramda bulunmas›.
• Bayram ziyaretlerini oldukça k›sa tutmak gerekir.
5- Hastal›kta: ‹nsan, dostlar›n›n tatl› ve se-
vinçli günlerinde yanlar›nda
oldu€u gibi, ac› ve kederli
günlerinde de yanlar›nda olmal›d›r. Hasta olan dostlar›n›n, ya-
k›nlar›n›n, komflu ve arkadafllar›n›n uygun zamanlarda yanlar›-
na giderek ziyaretlerinde bulunmal›d›r. Bunun için de flu kural-
lara uyulmal›d›r;
• Hastan›n sa€l›€›na kavuflmas› için dua etmek,
• Ziyareti mümkün oldu€unca k›sa tutmak,
• Onlar› sab›rla dinleyip ümit afl›lamak,
• Can›n› s›kacak sözlerde bulunmamak,
• Pek s›k ziyarete gitmemek,
• Hasta yak›nlar›na içtenlikle “Yap›labilecek bir fley var
m›?” diye sormak,
• Doktor ve di€er görevlilere teflekkür etmek,
• Hasta da iyilefltikten sonra, kendini ziyaret edenlere ia-
de-i ziyarette bulunmal›, mümkün de€ilse arayarak ilgisinden
dolay› teflekkür etmeli.
47
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

Baflsa¤l›¤›nda • Bir yak›n›m›z›n öldü€ünü • Dünya hayat›n›n sonunu düflünerek ibret al›p, gaflet
duyar duymaz, evine gidip ai- içinde yaflamaktan sak›nmak.
- Taziyede: lesine bir ihtiyaçlar›n› olup ol- • Halk taraf›ndan büyük olarak kabul edilen kiflilerin me-
mad›€›n sormak, ilgilenmek, zarlar› (türbe) ziyaret edildi€inde mum yakmak, çaput (bez
• Onun cenazesinin haz›rlan- parças›) ba€lamak, dilek ve istekte bulunmak, adak adamak
mas›nda maddî ve manevî destekte bulunmak, gibi bat›l inanç ve davran›fllardan kesinlikle sak›nmak.
• Cenaze namaz›n› k›lmak,
9- SELÂMLAfiMA VE
• Tabutunu mezar›na kadar üzgün ve düflünceli bir flekil-
de götürmek, TOKALAfiMA ÂDÂBI
• Kabrine defninde orada bulunup gömülmesinde yard›m-
c› olmak, Selâmlaflmada: Selâm, sayg› ve sevginin bir
• Daha sonra yak›nlar›na baflsa€l›€› dile€inde bulunmak” ifadesidir. ‹nsanlar aras› ilifl-
Bafl›n›z sa€ olsun” “El-hükmü lillah”, “inna lillahi ve inna ileyhi kileri s›cak tutar. Müslüman
raciun”, “Allah baflka ac› vermesin”, “Allah kalanlara uzun bir olarak “Selâmün aleyküm” veya “Esselâmü aleyküm” dedi€i-
ömür versin”, “Mekân› cennet olsun”, “Allah taksirat›n› affet- mizde, “Esenlik, huzur ve saadet senin üzerine olsun.” demifl
sin” dileklerinde bulunmak, oluruz. Her milletin gelenek ve kültürlerine göre de€iflik Se-
• ‹mkan nispetinde birkaç gün yemek haz›rlay›p cenaze lâmlama flekilleri vard›r. Selâmlafl›rken uyaca€›m›z kurallardan
evine götürmek, baz›lar› flöyledir:
• Aile ve yak›nlar›n›n yan›nda cenazesinin iyi hâllerini sa- • Selâm verirken, karfl›daki duyacak flekilde söylemek,
yarak, onlar› rahatlatmak, • Kapal› bir mekana giriflte ve ç›k›flta oradakilere selâm
Cenaze ç›kan ev halk›na sayg› için, yüksek sesle teyp, rad- vermek,
yo ve televizyon dinlememek, ac›lar›n› paylaflt›€›m›z› davran›fl- • Çeflitli yerlerde karfl›laflt›€›m›z yak›nlar›m›za, hal ve hat›-
lar›m›zla belli etmek. r›n› sormadan önce selâm vermek,
• Tenha yerlerde karfl›lafl›lan tan›d›k ve tan›mad›k herkese
Mezarl›k ziyaretinde: • Yak›nlar›m›z›n, özellikle sa- kendi din ve anlay›fl›na göre selâm vermek,
lih kimselerin mezarlar›n› ziya- • Bir ifl yerine girildi€inde selâmdan sonra “hay›rl› ifller” te-
ret edip duada bulunmak, mennisinde bulunmak,
• Mezarl›€a girerken, “EsSelâmü aleyküm ya ehlel kubur, • Selâm verirken, küçüklerin büyüklere, yürüyenin oturana, bi-
ya€firullahu lena veleküm...” diyerek selam vermek, neklinin yürüyene, az olan gruptan bir kiflinin çok olan gruba, gire-
• Özellikle Cuma, arefe ve bayramlarda mezar ziyaretin- nin içeridekilere fleklinde bir s›ralamaya dikkat etmek,
de bulunup Kur’an okumak, Selâm veren kifliye daha güzeli ile karfl›l›k vermek, “ve aley-
48 49
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

kümselâm” sözcü€ünü kullanmak “Ve rahmetullah ve berekâ- 2. Trafikte: • Trafik ›fl›klar›na dikkat et-
tûh” ilâvesinde bulunmak, mek,
‹lgisiz ve duyars›z kalmaktan kesinlikle kaç›nmak, • Trafik s›k›flt›€›nda korna çal-
mamak,
Selâm› ald›ktan sonra, “Burada rahata kavufltun, kendini
ferah hisset” anlam›na “Merhaba” demek. • Size ba€›rana, ayn› flekilde cevap vermeyerek, özür dile-
yip havay› yumuflatmak,
2- Tokalaflmada: Tokalaflmak, selâmlaflt›ktan • Tart›flman›n ileri gitmesi durumunda arac›n plakas›n›
sonra sadece sa€ veya her iki al›p, polise bildirmek,
eli birden kullanarak karfl›- • Trafik kurallar›na tavizsiz uymak, bu konudaki mevzua-
s›ndaki kimse ile elleri birlefltirmektir. Bu esnada hâl ve hat›r t› iyi bilmek,
sorulur, karfl›l›kl› iyi dileklerde bulunulur. E€er tan›fl›kl›k daha • Varsa yaral›lara ilk yard›m yapmak, acilen ambulans ça-
samimi ve yak›n ise tokalaflmay› takiben kucaklaflmak da güzel €›rmak.
bir davran›flt›r. Bu hususlarda flu kurallara uymal›y›z:
• Eli öpülmesi gereken kimselerle tokalaflmada bulunmamak, Vas›talarda: • Binifllerde kad›n, çocuk, yafll›
• Dinen caiz görülmeyen kiflilerle tokalaflmamak, ve engellilere öncelik vermek,
• ‹nifllerde de bunun tersini
• Tokalaflma esnas›nda karfl›dakinin elini fazla s›k›p ezi-
yapmak,
yette bulunmamak.
• Araçlar›n kalabal›k olmas› halinde yafll›lara, bayanlara
ve engellilere oturacak yer göstermek,
10. UMUM‹ • Elleri cebe koyup, sallana-
rak yürümemek, • Baflkalar› ile mecbur kalmad›kça konuflmamak. Konufl-
YERLERDEK‹ ÂDÂB mak gerekti€inde de sessiz bir flekilde baflkalar›n› rahats›z et-
• Kibirli ve gururlu yürüme-
meden konuflmak,
mek, yürürken acele etme-
1. Yolda: mek, yol açmak için birilerini • Uygunsuz davran›fllarda bulunmamak.
itip kakmamak,
3. Kapal› Alanlarda: • Girifl, ç›k›fl, merdiven ve kori-
• Yolda yürürken flark› m›r›ldanmak, sak›z çi€nemek, kuruye- dorlarda insanlara eziyet verme-
mifl vb. fleyler yemekten sak›nmak, yecek flekilde hareket etmemek.
• Ya€›fll› havalarda su birikintilerine bas›p kirli su s›çratmamak, • Kad›n, çocuk, yafll› ve engellilere öncelik vermek.
• Yola tükürmek veya sümkürmek gibi çirkin davran›fllar-
dan kaç›nmak.

50 51
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

11- A‹LE VE AKRABA Evlenen kad›n ve erke€in kül- • ‹simleri ile ça€›rmamak,
türleri devaml› birbirlerini et- • Sözlerini kesmemek, söz aras›na girmemek,
‹L‹fiK‹LER‹NDE ÂDÂB kileyerek kendine özgü “Aile • Onlara emredici bir flekilde “yap” ya da “yapma” gibi söz-
görgüsü” dedi€imiz yeni bir lerde bulunmamak,
sistem ortaya ç›km›flt›r.
• “Öf” bile dememek, azarlamamak,
Aile hayat› toplumsal varl›€›n bafllang›c›d›r. Aile kurumu • Asla sitemde bulunmamak,
bizim kültürümüzde çok önemlidir. Aile fertleri, anne, baba ve
• Yapt›klar› iyilikleri unutmayarak sevgilerini muhafaza etmek,
çocuklardan ibarettir. Bunlar›n birbirleri aras›ndaki davran›fl-
lar ve uymalar› gereken kurallardan baz›lar›n› görelim: • Sevinçlerine ve üzüntülerine ortak olmak, dertlerini paylaflmak,
• Haklar›n› gözetip incitmemek için çal›flmak,
1- Çocuklar›n anne ve • Onlara itaat ve iyilikde bu- • Çok ve hay›rl› yaflamalar›n› arzu etmek,
lunmak,
babalar›na karfl›:
• Gönüllerini hofl etmek, on- Ölüm Durumunda:
lar›n r›zas›n› almak, onlar› • Öldüklerinde cenazelerini kald›rmak,
k›zd›rmamak, • Borçlar› varsa hemen ödemek,
• Onlar yanlar›na geldi€inde aya€a kalkmak, onlar otur- • Yüksek sesle yaka-paça y›rtarak a€lamamak,
madan izinsiz oturmamak, • Meflru vasiyetlerini yerine getirmek,
• Onlar için dua ve isti€farda (ba€›fllanmalar›n› dilemede) • Onlar›n ruhu için sadaka vermek, nafile ibadetlerin seva-
bulunmak, b›n› göndermek,
• Onlar›n dostlar›na ikramda bulunmak,ziyaretlerine gitmek, • Varl›kl› iseler kurban bayramlar›nda onlar›n hayr›na
• Verdikleri sözü yerine getirmek, kurban kesmek, bedel hac yapmak,
• Hofl söz söylemek, tatl› dil kullanmak, sesini yükseltmemek, • Onlar›n sevdi€i yemeklerden fakir ve yoksullara ikram etmek,
• Ac›mak, merhametli davranmak, • Onlar›n dostlar› ile iliflkileri kesmemek.
• Hizmetlerinde bulunmak,
2- Anne ve baban›n • Çocuklar›na güzel isimler-
• Hürmet etmek, den vermek,
• Zaruret olmad›kça önlerinden yürümemek, çocuklar›na karfl›
• Çocuklar için akika kurba-
• Sert bakmamak, güler yüz göstermek, n› kesmek,
• Ça€›rd›klar›nda hemen her ifli b›rakarak isteklerine koflmak,
• Kur’an-› Kerim’i ve namaz k›lmay› erken yafllarda ö€retmek,
• Kaba ve dokunakl› söz söylememek, yanlar›nda çok ko-
• Helal kazançla onlar› besleyip büyütmek, helal süt emzirmek,
nuflmamak,
52 53
 Âdâb-› Muafleret
• Sünnetlerini sünnete uygun merasimle yapmak,
• Büyüdükçe önce yataklar›n›, sonra odalar›n› ay›rmak,
• Faydal› ilimlerle çocuklar›n› terbiye etmek,
• Sevgide k›z-erkek ayr›m› yapmamak,
• Sevgi ve flefkatte âdil olmak,
• Ac›ma duygusunu ihmal etmemek,
• Bir meslek edinip, kazanç temin etmelerine yard›mc› olmak,
• Onlara ikramda bulunmak, hediyede eflit davranmak,
• Çocuklar›n› öpmek ve kucaklamak,
• Bafl›n› okflamak,
• Sevdi€ini sözleriyle aç›kça belirtmek,
• Çocuklar›n› baflkalar›n›n yan›nda küçük düflürmemek,
• Çocuklar›n›n önünde münakafla etmemek,
• Onlar›n yan›nda baflkalar›n› çekifltirmemek,
• Yerine getiremeyece€i sözler vermemek,
• Bir suç ifllendi€inde hemen cezaland›rma yolunu tercih
etmemek, aksine o davran›fl›n yanl›fl oldu€unu anlatmak, on-
larla konuflmak,
• Onlardan yerine getiremeyecekleri isteklerde bulunmamak,
• Çocuklar›n s›k›nt›lar›n›, dertlerini paylaflmay› bilmek,
• Çocuklar›n› baflkalar› ile k›yaslamamak,
• Çocuklar›na psikolojik bask›da ve fiziksel fliddette bu-
lunmamak.
3- Han›m›n • Aile namusunu ve mahre-
miyetlerini korumak,
kocas›na karfl›
• Yan›nda yüksek sesle ko-
nuflmamak,
• Her fleye itirazda bulunmamak, kocas›n›n gönlünü hofl
54
Âdâb-› Muafleret
etmek için çal›flmak, surat asmamak,
• Sözünü kesip, önüne geçmemek,
• Baflkalar›n› yan›nda beyini küçük düflürecek söz ve dav-
ran›fllardan sak›nmak kocas›n›n flerefini korumak,
• Beyini utand›rmamak, kendisini yabanc›lardan koruma-
ya özen göstermek,
• Evini ve mal›n› korumak, izni olmadan evinden bir fley
vermemek, israftan kaç›nmak, bulundu€u hale kanaat etmek,
• Kocas›n› izin vermedi€i kimseleri evine almamak, izinsiz
bir yere ç›kmamak,
• Aile s›rlar›n› a盀a vurmamak, efl ve dostuna hatta en ya-
k›n akrabas›na bile söylememek,
• Bafla kakmamak, beyinin yapt›€› iyilikleri inkâr etmemek,
• ‹htiyac›ndan fazla bir fley istememek,
• Kocas›ndan meflru bir sebep yokken boflanmay› istememek.
4- Kocan›n • Ailesinin geçimini temin
etmek, örfe göre yiyece€i ve
han›m›na Karfl› giyece€ini sa€lamak,
• ‹yi geçinmek, ona karfl› merha-
metli ve flefkatli davranmak,
• Onun için süslenmek, kendisini sevdirmek, tiksindir-
mekten sak›nmak,
• Söz ve sohbette tatl› ve güler yüzlü olmak,
• fiaka ve oyunlar›na kat›lmak,
• Onu korumak, özellikle iffet ve namusunu korumak,
• Hatalar›n› baflkalar›n›n yan›nda a盀a ç›karmamak,
• Do€ruluktan ayr›lmamak, ihanet etmemek, önce kendisi
ahlâkl› olmak,
• ‹kramda bulunmak, cimri ve müsrif olmamak,
55
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

• Afl›r› geçimsizli€e neden olmad›kça affetmek, hofl görülü olmak, 6- Akraba ile ilgili • Yak›nl›k göstermek, aray›p
• Ay›plar›n› araflt›rmamak, yersiz flüphe ve suizandan kaç›nmak, sormak, sevgi ve sayg› gös-
iliflkilerde termek,
• Han›m›na ilmihal bilgilerini ö€retmek, önce kendisi uy-
gulamalar› ile örnek olmak, • Onlarla dayan›flma içinde olmak,
• Evlenirken dü€ün ziyâfeti vermek, • ‹htiyaç sahiplerine yard›mc› olmak,
• Arada ç›kabilecek ihtilaflarda adâlete riâyet etmek, ha- • Gelmeyenlerine de gitmek, ziyaretlerinde bulunmak,
n›m ve erkek taraf›ndan birer hakem tayin edilip meselenin çö- • ‹kramda bulunmak,
zümüne yard›mc› olmak, • Sadaka vermek,
• Eflinin her türlü hakk›na riayet etmek, onun akraba ziya- • Nefle ve dertlerine ortak olmak.
retlerine kolayl›k göstermek,
• S›lay› Rahim yapman›n farz, terketmenin haram oldu€u
• Boflanmakta da edebe riayet etmek, kendisine eziyet ve fluuruna varmak.
hakarette bulunmay›p tatl› konuflup yumuflak davranmak, ›s-
lah edici (düzeltici) olmaya çal›flmak,
12. KOMfiULARLA “Ev alma, komflu al” diye bir
• fiayet boflanm›fl ise, kar›s›n›n s›rlar›n› baflkalar›na anlat- atasözümüz vard›r. En güzel
mamak. ‹LG‹L‹ ÂDÂB evler bizim olabilir, ancak
orada huzur içinde yaflama-
5- Kardefllerin • Birbirlerini Allah için se-
m›za katk› sa€layan iyi komflular olmazsa, o ev bizim için hiç-
vip saymak,
birbirlerine karfl› bir fley ifade etmez. Günümüzde kaybolmaya yüz tutan kom-
• Yard›mc› olmak, fluluk iliflkilerini yeniden canland›rmak bir insanl›k görevimiz
• Merhamet etmek, olmal›d›r. Kap›lar›n birbirine yak›n olmas› önemli de€il, gönül-
• Aradaki kardefllik ba€lar›n› korumak, zedelenmemesi leri yak›n etmek için çal›flmal›y›z.
için özveride bulunmak, Komfluluk iliflkileri hususunda kültürümüzde yer alan te-
• Büyük erkek kardefli baba, k›z kardefli de anne mesabe- mel esaslar yine dinî kaynakl›d›r. Komflular›m›za ne flekilde
sinde görmek, davranmam›z gerekti€ini belirten bu esaslar› birlikte görelim.
• Durumu iyi olan kardefllerin, durumu zay›f olan kar-
defllerin ihtiyaçlar›n›n karfl›lanmas› noktas›nda gerekli titizli€i
göstermeleri,
• Birbirlerinin özel eflyalar›n› izinsiz almamak,
• Kitap okunan, ders çal›fl›lan, sohbet edilen odalarda bir-
birlerini rahats›z etmemek.
56 57
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

1. Müslüman olan • ‹kramda bulunmak, 2. Müslüman olmayan • T›pk› bir müslümana dav-
• Kötülükte bulunmamak, rand›€› gibi davranmak,
komfluya karfl› âdâp komfluya karfl› âdâp
iyilikte bulunmak, • Mal, ›rz ve canlar›na zarar
• Yumuflak davranmak, vermemek,
• Yard›m etmek, • Tedirgin edecek davran›fllardan sak›nmak,
• Selâm vermek, • Fakirlerine yard›m etmek,
• Fazla lafa tutmamak, onu lüzumsuz yere meflgul etmemek,
• Hastalar›na ziyarette bulunmak,
• ‹€neden ipli€e hâlini incelememek, gerekti€inde yard›m-
c› olmak, • Onlarla al›fl-verifl yapmak,
• Hastaland›€›nda ziyaret etmek, • Konuflurken sakin olmak,
• Felâkete u€rad›€›nda taziyede bulunup yard›m›na koflmak, • Alay etmemek,
• Sevinçli günlerinde tebrik etmek, • ‹nand›klar› fleylere hakarette bulunmamak,
• Kusurlar›n› ba€›fllamak, örtmeye çal›flmak, görmezlikten • ‹slâm’› tan›tmada zorlay›c› olmay›p, güzel tan›tan du-
gelmek, rumda olmak,
• Gizli hallerini araflt›rmamak,
• ‹liflkileri fitneye sebep olmayacak, Müslümanlar›n aley-
• Evine getirdi€ine göz dikmemek, hine olmayacak flekilde sürdürmek,
• Ayr›ld›€›nda evini korumak,
• Aradaki mesafeyi iyi ve hay›rl› bir flekilde de€erlendirmek.
• Konufltuklar›n› dinlememek,
• Mahrem yerlerine bakmamak, kötü gözle bakmamak,
3. Komflularla Yard›mda öncelik ana
• Onunla güzel konuflmak, baban›n hakk›d›r. Sonra ak-
• Bilmediklerini ö€retmek, yard›mlaflmada âdâp rabalar ve komflular gelir. Da-
• Piflirdiklerinden ona da vermek, ha sonra yetimlere, yoksulla-
• Mal›n›, evini veya bahçesini sataca€›nda önce komflusuna ra, dullara ve di€er ihtiyaç sa-
teklif etmek, hibi kimselere yard›m etmek gerekir.
• Borç isterse vermek, ihtiyac› olursa karfl›lamak, Yard›m, ödeme gücü olana borç fleklinde olmal›, ödeme
• Ölürse cenazesine kat›lmak, gücü olmayana karfl›l›ks›z verme, ba€›fl esas›na dayanmal›.
• Dedikodusunu yapmamak, • Faizle borç verme yürürlükten kalkmal›, ibadet fikri ile
Emaneti geciktirmeden iade etmek, borç verilmeli.
Rahats›z edici davran›fltan kaç›nmak. • Borç verirken ihtiyaç sahibini küçük düflürecek söz ve
58 59
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

davran›fltan sak›nmal›. • Sürekli en iyi olmaya gayret etmek

• Borç verirken senet yapmal›, iki flahit yan›nda verilmeli. • Bir konuyu iyice anlamadan di€erine geçmemek
• Yap›lan yard›m, verilen borçlar bafla kak›lmamal›, veril- • Dersi çal›flm›fl olmak için de€il, anlamak için çal›flmak
di€ine piflman edilmemeli. • Okumak ve ders çal›flmak hakk›nda olumsuz konuflulan-
lar› dinlememek
• Yard›m isteyene kaba davran›lmamal›, verilmeyecekse
güzel bir dil ile cevap verilmeli. • Topluma, aileye ve kendine faydal› insan olmak için ça-
l›flmak
• ‹stemeyen gerçek fakir ve yoksullar aran›p bulunmal›.
• Kötü arkadafllardan sak›nmak
• Yap›lan yard›mlar›n reklam› yap›lmamal›, sadece Al-
lah’tan karfl›l›k beklenmeli.
• Karfl›l›ks›z vermek insan›n
• Fakir ve yoksullara yard›m ederken, ne afl›r› cimri, ne de ÂDÂB ‹LE ‹LG‹L‹ zînetidir, süsüdür.
fazla cömert davranmaks›z›n ikisi aras›nda bir yol izlenmeli. GÜZEL SÖZLERDEN • Af, iyilik ve ihsanlar›n en
• Zekat› aç›ktan, sadakay› gizli vermeye dikkat etmeli. yücesidir.
SEÇMELER
• Yard›m sadece para vererek de€il, ifl ve düflüncede de olmal›. • Tevazu (alçak gönüllülük)
ilmin eseridir, ilim ise yumu-
flakl›€› (Hilmi) getirir.
• Ö€retmeni can kula€›yla
13. Ö⁄RENC‹LERLE dinlemek
• Do€ruluk kerâmettir, yalanc›l›k hor ve hakirliktir, kurtu-
lufl do€ruluktad›r.
‹LG‹L‹ ÂDÂB • A€›rbafll› olmak
• Büyüklenmek yok olman›n esas›, alçak gönüllülük emni-
• ‹taatkâr, söz dinleyen olmak yet ve flereftir.
• ‹stismar etmemek, sayg›s›zl›kta bulunmamak • Kanâat tükenmez bir hazinedir. Aç gözlülük fakirlik ve
• Ö€retmenin yan›nda yüksek sesle konuflmamak zillettir.
• Söz ve davran›flta ö€retmenin önüne geçmemek • Söz vermek, bir hastal›kt›r ki flifâs› sözünde durmakt›r.
• Ö€retmenini küçük düflürecek davran›fllarda bulunmamak • Ak›ll› bir kimseye muhâlefet en büyük hatad›r. Ahmak
• Sayg›s›zl›k yapmamak kimseye cevap vermemek en güzel karfl›l›kt›r.
• Hiçbir flekilde ö€retmenini üzmemek • Dil, insan›n ölçüsüdür, terazisidir. ‹yi ve kötü fark edilir.
• Derse haz›rl›kl› ve istekli girmek • Yalanc›l›k ve hile, fleytan iflidir. Lâkin surette insand›r.
• Anlafl›lmayan hususlar› ö€retmene sormak • Dan›flmak sana rahatt›r, ancak dan›fl›lmak ise rahmettir.
• Planl› ve programl› çal›flmak • Yard›m eyle ki, yard›m olunas›n.

60 61
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

• Kötülük edene iyilik et. • Dostun hatalar›na katlanamayan, ölüm halinde yaln›z kal›r.
• Kendine uygun gördü€ün sözü, baflkas›na söyleyesin. • ‹nsana teflekkür etmeyen, Hak Teâlâ’ya flükretmemifl
• Güçlü oldukça,kusurlar› ba€›fllay›c› ve ay›plar› örtücü ol. olur.
• Özür dileyenin özrünü kabul edesin. Sana eziyet edeni • ‹nsanlardan utanmayan Hak’tan da utanmaz.
affedip yumuflak söyleyesin. • Sana haber getiren,senden de baflkas›na haber götürür.
• Senden büyüklere sen itaat et ki, senden küçükler de sa- • Anne ve babas›na itaat eden,kendi evlatlar›ndan itaat görür.
na itaat etsin. • Edep gibi kazanç, ilim gibi fleref olmaz.
• En faydal› hazîne, kalplerin seni sevmesidir. Alçak gö- • Halk›n be€enmedi€i iflleri iflleme ki, hakk›nda iftira gör-
nüllülük ise sahibini sevdirir. meyesin.
• Güzel ahlâk, sana gelmeyene gitmen, vermeyene vermen, • ‹yilik eden ile kötülük edeni bir tutmayas›n.
zulmedeni affetmendir.
• Baflkas›nda be€enmedi€in kötü huydan sak›n ki, sen de
öyle olmayas›n.
• Güzel sohbet sevgiyi art›r›r, güzel ahlâk ise her fazîletin
asl›d›r.
• ‹nsanlarla öyle kaynafl ki, e€er bir baflka yere gidersen se-
ni arayalar; e€er ölür isen seni hat›rlay›p a€layalar.
• Birbirini sevmenin sebebi cömertliktir. Kaynaflman›n se-
bebi vefâd›r. Ayr›l›€›n sebebi ihtilâft›r. Fakirli€in sebebi israft›r.
• Selâm vermek, yumuflak konuflmak bütün insanlar›n
sevgisini kazand›r›r.
• Mal›n› infak eden celîl, ›rz›n› telef eden rezîl olur.
• Dili tatl› olan›n dostu çok olur.
• Âlime sayg›, Hakk’a sayg›d›r. ‹mama itaat, Mevlâ’ya itaattir.
• Kim ki, halk›n s›rlar›n ifflâ edip söyler, Hak Teâlâ da
onun gizli ifllerini a盀a ç›kar›r.
• Halka iyilik eden, Hak’tan iyilik bulur.
• ‹yili€e karfl› iyilik her kiflinin ifli, kötülü€e karfl› iyilik
eden er kiflinin iflidir.

62 63
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

dinini nezafet üzerine bina etmifltir. Cennete ancak nezafeti olan-

II. BAfiLICA lar girecektir.’ (Hadis-i fierif)
AHLÂKÎ GÖREV ve Maddî temizlik olarak beden, yiyecek, giyecek ve çevre
SORUMLULUKLAR: temizli€ine dikkat edilmesi gerekir.

Beden Kur’an-› Kerim’in Maide Su-

‹nsan; ruh ve bedenden resi’nin 6. Ayet’inde Allah’u
‹nsan›n Kendi temizli¤i: Teala belli durumlarda müs-
oluflan bir varl›kt›r. ‹slâm
Kiflili¤ine Karfl› dini, insan› eflref-i mahlu- lümanlara abdest ve boy ab-
Görevleri kat (en flerefli varl›k ) olarak desti almalar›n› emretmifltir. Peygamberimiz (sav) de en az haf-
kabul eder. ‹slâm dini, insan› tada bir kere vücudun y›kanmas›n› ve her türlü kirden ve pis
bedenine ve ruhuna kafl› so- kokulardan ar›nd›r›lmas›n› tavsiye etmifltir. 4
rumlu tutar. Birine karfl› sorumlulu€unu yerine getirirken, di- Temizlik, sadece abdest ve boy abdesti ile s›n›rl› de€ildir.
€erini ihmal etmesine izin vermez. Müslüman güne temiz bafllamal›.. Saç ve sakal taranmas›na ,
a€›z ve difl temizli€ine, uzayan t›rnaklar›n kesilmesine, elbise-
‹nsan›n ‹nsan›n bedene ait görevle- sinin temizli€ine özen göstermelidir.
rini üç bafll›k alt›nda incele- “Kim (sar›msak, so€an gibi kokusu olan) sebzelerden yerse koku-
Bedenine yebiliriz: Temizlik, Sa€l›k, su gidinceye kadar mescidimize gelmesin. Bize eziyet getirmesin”5
Karfl› Görevleri Kötü Al›flkanl›klardan Ka-
ç›nmak. Giyeceklerin Ku‹slam‘ ›n ilk emirlerinden
biri de ‘‘Elbiseni temiz tut‘‘6
1-Temizlik: ‹slâm dini, temizli€e büyük temizli¤i: emridir. Müslüman inanc›n›
önem vermifltir. Dinimiz te- temsil eden k›yafetleri, im-
mizlik esas› üzerine kurulmufl- kanlar› ölçüsünde güzel, kaliteli giyinmeli ve elbisesinin temiz
tur. Temizlik maddi ve manevi temizlik diye iki k›sma ayr›l›r. olmas›na özen göstermelidir. ‘‘ Ey Adem o€ullar›! Her secde edi-
Allah’u Teala inananlar›n hem bedenen hem de manen te- flinizde güzel elbiselerinizi giyin; yiyin için fakat israf etmeyin; çün-
miz olmalar›n› emretmifltir: kü Allah israf edenleri sevmez.7
4
Din Kültürü ve
“Elbiseni temiz tut. Kötü fleyleri terk et.” 1 Ahlak sh; 409
Yiyeceklerin Yediklerimizin temizli€i sa€-
“... Allah da çok temizlenenleri sever.” 2 Marifet Yay›nlar›
l›€›m›z için de çok önemlidir.
“ Temizlenen, Rabbinin ad›n› an›p, O’na kulluk eden kim- temizli¤i: 5
Müslim
1
Müddesir 74 / 4-5 Yediklerimizi maddi kirler-
se kuflkusuz kurtulufla ermifltir.” 3 6
Müdessir 74 /4,5
2
Tevbe 9 / 108 den temizleyip y›kad›ktan
3
A‘lâ 87/ 14-15 ‘Nezafete (temizli€e) fazlas›yla önem veriniz. Allah ‹slam 7
Araf 7/ 31
sonra yenilmesine ya da piflirilmesine dikkat etmeliyiz.
64 65
 Âdâb-› Muafleret Âdâb-› Muafleret

‘‘ Ey ‹man edenler! Size verdi€imiz r›z›klar›n temiz olanla- lar›n oluflmas› için sa€lam kafalara ihtiyaç vard›r.
r›ndan yeyin, e€er siz yaln›z Allah’a kulluk ediyorsan›z O’na Buradan anlafl›l›yor ki, müslüman sa€l›€›n› korumakla so-
flükredin.8 rumludur. Çünkü mü’min sadece kendini düflünen insan de-
Yediklerimiz manevi olarak da temiz olmal›. Helâl ka- €il, kendisiyle birlikte toplumu da düflünen insand›r. Toplu-
zançla al›nmal›. Dinen helâl kabul edilenler yenilip içilmeli. Di- mun kendisine ihtiyac› oldu€unun bilincindedir.
nen; haram kazançla al›nan, çal›nt› yiyecek ve içecekler, Allah‘ ‘Peygamber Efendimiz (sav): “Sa€lam ve kuvvetli bir
u Teala taraf›ndan yasaklanan yiyecek ve içecekler manen pis mü’min Allah (cc) kat›nda zay›f ve güçsüz mü’minden daha
say›lm›flt›r. sevimlidir” buyurmaktad›r. 13
‘‘ Ey ‹nsanlar! Yeryüzünde bulunanlar› helâl ve temiz olan-
lar›ndan yiyin, fieytan›n pefline düflmeyin; Zira fleytan sizin aç›k Sa¤l›¤›n Korunmas› • Dengeli Beslenmeye özen
bir düflman›n›zd›r. ‘‘9 göstermek
için Dikkat Edilmesi
Müslüman yaflad›€› yerin te- • Mevsim flartlar›na uygun
Çevre Gerekli Hususlar: giyinmek
mizli€ine dikkat etmelidir.
temizli¤i: Müslüman›n oturdu€u evi • Düzenli uyumak ve dinlen-
ve çevresi, çal›flt›€› yeri, iba- mek
det etti€i yerlerin, okulunun temizli€ine önem vermelidir. • Düzenli spor yapmak
Bulundu€u mekanda kendisinden baflka kimse olmasa bile rast
gele çöp atmamal›. 10 • Günlük s›k›nt› ve stresi yönetmek.
Hastal›klardan korunmaya özen gösterildi€i halde hasta
2 – SA⁄LIK Ferdin bedene ait görevleri- olunmuflsa ehil kiflilere ( Doktorlara) gidip tedavi olunmal›.
nin ikincisi sa€l›€›na dikkat
Peygamber efendimiz (sav):
etmesidir. Sevgili Peygam-
berimiz flöyle buyurmaktad›r. “‹ki nimette insanlar›n pek ço€u “ Ey Allah’›n kullar› ! Tedavi olunu.”buyurmaktad›r. 14
8
Bakara 2 / 172
aldanm›flt›r: Sa€l›k ve bofl vakit ” 11
9
Bakara 2 / 168 Ebu Hureyre’den (ra) rivayet edilen bir hadis-i flerifte:
10
Bkz: Din Kültürü “Resulullah flöyle buyurmufltur: “K›yamet gününde kula so-
ve Ahlâk Bilgisi: rulacak nimetlerlerle ilgili ilk soru fludur: Sana sa€l›kl› bir be-
sh, 411
11
den vermedik mi? Serin sudan içirmedik mi?” (Tirmizi)
Buhari
12 ‹
slami Terbiye / ‘Bedenin sa€l›kl› olmas›n›n, ruhun ve akl›n sa€l›kl› olma- 13
Müslim
Dr Yusuf El Kar- s›nda büyük etkisi vard›r. Bunu eskiler “ Sa€lam kafa, sa€lam
davi: Sh 53 14
Tirmizi
vücutta bulunur” fleklinde ifade etmifllerdir.’12 Baflar›l› toplum-
66 67