UDK: 1(4)"15/19" FILOZOFIJA I DRUŠTVO XXIII (3), 2012.

130.2(4)"17"
DOI: 10.2298/FID1203199R
Originalan naučni rad
Vanja Radaković
Beograd

Autoportret filozofa u kontekstu prosvetiteljstva

Apstrakt: Žan-Žak Ruso uglavnom je u istoriji filozofije promatran kao netipičan filozof
epohe prosvetiteljstva, kao začetnik revolucionarnih ideja o slobodnoj građanskoj državi i
prirodnom pravu; u istoriji književnosti kao preteča romantizma, pisac koji je usavršio epi-
stolarnu formu romana i sentimentalista. Međutim, u ovom radu fokus je na prenebrega-
vanom biografskom pristupu onim delima u kojima se Ruso otkriva kao začetnik autobio-
grafskog romanesknog žanra. Preispitan je problem verodostojnosti autoportreta i kroz taj
problem osvetljene su činjenice iz autorovog života. Pristup u ovom tekstu oslonjen je na bi-
ografski, ali ne u pozitivističkom već u fenomenološkom ključu. Osnovna inspiracija za tekst
bili su radovi teoretičara ženevske škole – Starobinskog, Pulea i Rusea.
199
Ključne reči: Prosvetiteljstvo, progres, naturalizam, autobiografija, ispovest, sentimenta-
lizam, introspekcija, empirizam, solipsizam, progonstvo.

‹ƒ†‡œƒ‘†ƒŽ‹Œ‡—•‘‘Œ‹ƒ•‡‘„”ƒ©ƒ
—•‘’”‹’‘˜‡†ƒ«‹Ž‹Ž‹«‘•–‘«‹Œ‡•‡ā‹˜‘–—’”‹’‘˜‡†ƒǤ
~‘”ā—Ž‡

1
V ANJA R ADAKOVIĆ AUTOPORTRET FILOZOFA U KONTEKSTU PROSVETITELJST VA

-
ƒ–—”ƒŽ‹œƒ racionalizam ‹•–‘-
”‹Œ•‹‘’–‹‹œƒ †‘•Ž‡†‹ƒ–‡‹œƒǤ -

-
•’‘˜‡•–‹ƒ -

200 ‹•–‹‡
razuma
-
ƒ–‡‹•–‹
progresa

-
-

-
-
-
฀

2
3
 ŽAN-ŽAK RUSO: 300 GODINA OD ROĐENJA

-
prirodnu religiju

drugim
•‘’•–˜‘
’”‹”‘†‘•–ƒŒ‡ -

ƒ•’”ƒ˜‹‘ƒ—ƒƒ‹—‡–‘•–‹ƒ 201

Raspravi -

-
-
-

Œ‡•–‡ Emilu

-
-

4
5
V ANJA R ADAKOVIĆ AUTOPORTRET FILOZOFA U KONTEKSTU PROSVETITELJST VA

-
-

ƒ•’”ƒ˜‹‘‡Œ‡†ƒ‘•–‹ƒ‡¯—ŽŒ—†‹

Ra-
•’”ƒ˜ƒ‘‡Œ‡†ƒ‘•–‹ƒ -
Rasprava

202 -
Raspravi -

-
-

credo
-

Rasprava
ex nihilo
 ŽAN-ŽAK RUSO: 300 GODINA OD ROĐENJA

Raspravi
-
-

ex nihilo

-
•’‘˜‡•–‹ ƒŒƒ”‹Œ‡—•ƒŽŒ‡‘‰懖ƒ«ƒ
203
-
-

Œ‹ā‡˜‹’‘”–”‡–‹ƒ

vremena u pripovedanju
-

’‘‹–‘ˆ˜‹‡™ -
ja -
-

•’”‹«ƒ‘˜”‡‡
-

‹•–‹‹–‘•– •—„Œ‡–‹˜‘•– reminiscen-

cija

6
V ANJA R ADAKOVIĆ AUTOPORTRET FILOZOFA U KONTEKSTU PROSVETITELJST VA

do-
ā‹˜ŽŒƒŒ‘Œƒ ’”‹’‘˜‡†ƒ«‘Œƒ ja
-
-

204

•’‘˜‡•–‹ -
-

•’‘˜‡•–‹ «‹–ƒ‘«‡˜‘ Œƒ
ja -
•’‘˜‡•–‹ƒ -
ƒŒƒ”‹Œƒƒ—•ƒŽŒ‡‘‰懖ƒ«ƒ
•’‘˜‡•–‹ -
-

•’‘˜‡•–‹
-
-
 ŽAN-ŽAK RUSO: 300 GODINA OD ROĐENJA

•’‘˜‡•–‹

-
-
’‘‹–‘ˆ˜‹‡™
•’‘˜‡•–‹

Narcis romanopisac -

drugi
205
-

•ƒ•˜‹–”‡—–‘„‹©‡ -

•’‘˜‡•–‹

7
8
V ANJA R ADAKOVIĆ AUTOPORTRET FILOZOFA U KONTEKSTU PROSVETITELJST VA

Autoportret
-

-
-
-
spoznaj samog
sebe •’‘˜‡•–‹ƒ

206

-
-

9
 ŽAN-ŽAK RUSO: 300 GODINA OD ROĐENJA

-
-

-
Ispo-
˜‡•–‹
207

ƒ’‘”‘˜‡Ž‹‡•‹’ƒ–‹Œ‡
-

‘‰‘†‹ƒŠ”ƒ„”‘•–‹†ƒ‹œ‰Ž‡†ƒƒ‘斑Œ‡•–‡ǡ’‘•–ƒ-
©‡ƒ†Ǧ–ƒ†‘‘斑–”‡„ƒ†ƒ„—†‡
Bog polomio kalup •’‘˜‡•–‹ƒ -

•’‘˜‡•–‹ -

10
11
12
13
14
V ANJA R ADAKOVIĆ AUTOPORTRET FILOZOFA U KONTEKSTU PROSVETITELJST VA

-
-

208

-
-
-

-
-

-
-

15
16
17
 ŽAN-ŽAK RUSO: 300 GODINA OD ROĐENJA

-
-
-

•’‘˜‡•–‹ 209
-

•’‘˜‡•–‹
’”‹’‘˜‡†ƒ«‘
ja -

emocija
«‡•–‘ƒ•‹œƒ•‡œƒ…‹Œ‘

ja ‹–‘—•‘—

18
19
20
21
V ANJA R ADAKOVIĆ AUTOPORTRET FILOZOFA U KONTEKSTU PROSVETITELJST VA

-
•’‘˜‡•–‹

-
‡‘”ƒ–‹˜‹œƒ

210
-
‹•‡”–ƒ…‹Œ‹‘•ƒ˜”‡‡‘Œ—œ‹…‹
•’‘˜‡•–‹ -

-
-

•’‘˜‡•–‹ƒ -

-
‡–ƒ‘”ˆ‘œ‡

-
-
-

-
-

22
23
 ŽAN-ŽAK RUSO: 300 GODINA OD ROĐENJA

•’‘˜‡•–‹

‰Ž‡†‘’‘”‡Ž—Œ‡œ‹ƒǤ

- 211
•’‘˜‡•–‹

ƒŒ«‹…‡

24
25
V ANJA R ADAKOVIĆ AUTOPORTRET FILOZOFA U KONTEKSTU PROSVETITELJST VA

•’‘˜‡•–‹ƒ

212 -

-
-

•’‘˜‡•–‹ -
-
-
•’‘˜‡•–‹ƒ

26
27
28
 ŽAN-ŽAK RUSO: 300 GODINA OD ROĐENJA

‘—œƒ•‹”‘«ƒ† -

•’‘˜‡•–‹ǡ •’‘˜‡•–‹
-

213

•’‘˜‡•–‹

ƒ„”ƒ«‹•‹

-
-

-
-

-
ƒ„‡ŽŒ‡‹‰ƒŒ–ƒǤ

-
•’‘˜‡•–‹ƒ -

29
V ANJA R ADAKOVIĆ AUTOPORTRET FILOZOFA U KONTEKSTU PROSVETITELJST VA

-
‘„‹«ƒ

•’‘˜‡•–‹ƒ
-

ƒ•’”ƒ˜‡‘‡Œ‡†ƒ‘•–‹ -
214
-

-
•’‘˜‡•–‹
-
-
-

-
•’‘˜‡•–‹

30
31
32
33
34
 ŽAN-ŽAK RUSO: 300 GODINA OD ROĐENJA

-
-
-

-
-

problem Ruso
‹•–‡-
rija Ruso

-
usamlje- 215
ƒ”‡«

Primljeno: 10. septembar 2012.

Prihvaćeno: 1. oktobar 2012.

35
V ANJA R ADAKOVIĆ AUTOPORTRET FILOZOFA U KONTEKSTU PROSVETITELJST VA

Bibliografija
”‘„Ž‡‹‘†‡”‡”‹–‹‡ǡ
Razgovori
Ruso i revolucija
•‹Š‘Ž‘捋”‘ƒǡ
‡•‹‘ƤŽ‘œ‘ˆƒ
†‡Œƒ”‡’—„Ž‹ƒ•‘‰—•–ƒ˜ƒǡ
‡‘‡‘Ž‘捋’”‹•–—’Œ‹ā‡˜‘†‡Ž—ǡ
”‹–‹…ƒŽ
—ƒ”–‡”Ž› :
‹”‰‹‹ƒ—ƒ”–‡”Ž›‡˜‹‡™
‹•…‘˜‡”‹‰–Š‡‹•–‘”›‘ˆ•›…Š‹ƒ–”›ǡ

‘˜‹’—–‡˜‹ƒˆ”ƒ…—•‡”‹–‹‡
–—†‹Œ‡ ‹œ ˆ”ƒ…—•‡ Œ‹ā‡˜‘•–‹
216
‘˜Œ‡•–•˜Œ‡–•‡Œ‹ā‡˜‘•–‹
,‘˜‡ǡ˜”‡‡ǡŒ‹ā‡˜‘•–
‡–ƒ‘”ˆ‘œƒ”—‰ƒ
”‹–‹«ƒ •˜‡•–
…›…Ž‘’‡†‹ƒ‘ˆ‘–‡’‘”ƒ”›‹–‡”ƒ”›Š‡‘”›ǣ’’”‘ƒ…Š‡•ǡ
…Š‘Žƒ”•ǡ‡”•ǡ
Narcis romanopisec ogled o prvom licu u romanu

•’‘˜‡•–‹ II
ƒŒƒ”‹Œ‡—•ƒŽŒ‡‘‰懖ƒ«ƒǡ
”ƒ…–‹…‹‰Š‡‘”›†‡ƒ†‹‰‹–‡”ƒ–—”‡ǡ

Œ‹ā‡˜‹’‘”–”‡–‹

–Š”‘’‘‡–‹…•
”‹–‹«‹‘†‘•
–”‹˜ƒŒ‡•Ž‘„‘†‡Ǣƒ‡Œƒ”ƒœ—ƒǡ -

~ƒǦ~ƒ—•‘ǡ’”‘œ‹”‘•–‹’”‡’”‡ƒ -

~‹˜‘‘‘
‡‘‡‘Ž‘‰‹Œƒ ‹ ˜‹æ‡œƒ«‘•– Œ‹ā‡˜‘‰ †‡Žƒǡ

‹’‹«‡ˆ‘”‡”‘ƒƒ
‡‘”‹ŒƒŒ‹ā‡˜‘•–‹ǡ
”‘‡–‡Œ‡˜‰”‡Š ‘‰Ž‡†‹‹œ‹•–‘”‹Œ‡ƤŽ‘œ‘ƤŒ‡
 ŽAN-ŽAK RUSO: 300 GODINA OD ROĐENJA

Vanja Radaković
Self-portrait of the Philosopher in the Context of the Enlightement
Abstract
In the history of philosophy, Jean-Jacques Rousseau is mainly considered as an atypi-
cal philosopher of the Enlightenment, as a pioneer of the revolutionary idea of a free
civilian state and natural law; in literary history, he is considered the forerunner of Ro-
manticism, the writer who perfected the form of an epistolary novel, as well as a senti-
mentalist. However, this paper focuses on the biographical approach, which was most-
ly excluded in observation of those works revealing Rousseau as the originator of the
autobiographical novelistic genre. The subject of this paper is the issue of credibility of
self-portraits, and through this problem it highlights the facts from the author’s life. This
paper relies on a biographical approach, not in the positivistic sense but in the phenom-
enological key. This paper is mainly inspired by the works of the Geneva School theo-
rists – Starobinski, Poulet and Rousset.

Key words Enlightenment, Progress, Naturalism, autobiography, confession, senti-

mentalism, introspection, empiricism, solipsism, exile.
217