‫ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎﻱ ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ ،‬ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺭﺿﻮﻱ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﺓ ‪ ،۱۲‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ‪۱۳۸۸‬‬

‫ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ‬
‫‪‬‬
‫ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺑﺮﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻋﺎﺩﻱ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ‬
‫‪ ‬ﺩﻛﺘﺮ ﻓﺮﻫﺎﺩ ﺧﻤﺎﻣﻲﺯﺍﺩﻩ‬
‫‪١‬‬

‫‪ ‬ﺍﺳﺘﺎﺩﻳﺎﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻬﺸﺘﻲ‬

‫ﭼﻜﻴﺪﻩ‬
‫ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﻭ ﺑﺮﺭﺳـﻲ ﻣﻄﺎﺑﻘـﺖ ﻗـﻮﺍﻧﻴﻦ ﻋـﺎﺩﻱ ﺑـﺎ ﺁﻥ‪،‬‬
‫ﺑﻌﻀﻲ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎ ﻣﺒﺎﺩﺭﺕ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺩﺭ ﺑﻌﻀﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺑـﻪ ﻗـﻀﺎﺕ ﻣﺤـﺎﻛﻢ ﺗﺤـﺖ ﻧﻈـﺎﺭﺕ ﻳـﻚ ﻣﺮﺟـﻊ ﻋـﺎﻟﻲ‬
‫ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺳﭙﺮﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ‬
‫ﻋﺎﺩﻱ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺗﻮﺷﻴﺢ ﻭ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎﻱ ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ /‬ﭘﮋﻭﻫﺸﻬﺎ‬

‫ﻭﺍﮊﮔﺎﻥ ﻛﻠﻴﺪﻱ‪ :‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻋﺎﺩﻱ‪ ،‬ﻛﻨﺘﺮﻝ‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‪ ،‬ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﻌﻤﻮﻝ ﺩﺭﺑﺮﺩﺍﺭﻧﺪﺓ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻭ ﺍﺻﻮﻝ ﻛﻠﻲ ﻣﺮﺑـﻮﻁ ﺑـﻪ ﺳـﺎﺧﺘﺎﺭﻫﺎﻱ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ‪ ،‬ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻭ ﺣﻘﻮﻕ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﻳﻬـﺎﻱ ﻓـﺮﺩﻱ ﺩﺭ ﻳـﻚ‬
‫ﻛﺸﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﺩﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻋﺎﺩﻱ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐِ ﺗﻌﻴـﻴﻦﺷـﺪﻩ‬

‫‪۱۵‬‬ ‫‪ ‬ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ‪ ۱۳۸۸/۱/۱۵ :‬ـ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮﺵ‪.۱۳۸۸/۶/۱۲ :‬‬

‫‪1. farhad_khomamizadeh@yahoo.com‬‬
 ‫ﺩﻗﻴﻖ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺮﺟﻊ ﻣﺸﺨﺼﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺗﺄﺳـﻴﺲ ﻧﻤـﻮﺩﻩﺍﻧـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻﹰ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺟﻊ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺗﻄـﺎﺑﻖ ﻗـﻮﺍﻧﻴﻦ ﻋـﺎﺩﻱ ﺑـﺎ‬
‫‪۱۷‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺑﺮ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﺩﻗﻴﻖ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺩﺭ ﺗﻤـﺎﻡ ﺷـﺌﻮﻥ ﻣﻤﻠﻜـﺖ ﻭ‬
‫ﺭﻋﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮﻕ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﻳﻬﺎﻱ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻣﺼﺮﺣﻪ ﺩﺭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺫﻛﺮ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﻭ ﻭﻇﺎﻳﻒ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺟﻊ ﺩﺭ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺗﺮﻛﻴﻪ‪ ،‬ﺁﻟﻤـﺎﻥ‪ ،‬ﺍﻳﺘﺎﻟﻴـﺎ‪ ،‬ﺍﺳـﭙﺎﻧﻴﺎ‪،‬‬
‫ﻛﺮﺓ ﺟﻨﻮﺑﻲ‪ ،‬ﻓﺪﺭﺍﺳﻴﻮﻥ ﺭﻭﺳﻴﻪ‪ ،‬ﻛﻮﻳﺖ‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻳﻤﻦ ﻭ ﻟﺒﻨﺎﻥ ﻣﻲﭘﺮﺩﺍﺯﻳﻢ‪:‬‬
‫‪۱‬ـ‪۱‬ـ‪ .۱‬ﺗﺮﻛﻴﻪ‪ :‬ﺩﺭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ‪ ۱۹۸۰‬ﻛﺸﻮﺭ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻋـﺎﻟﻲ ﻗـﺎﻧﻮﻥ‬
‫ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﺘﺸﻜﻞ ﺍﺯ ‪ ۱۱‬ﻋﻀﻮ ﺍﺻﻠﻲ ﻭ ‪ ۴‬ﻋﻀﻮ ﻋﻠﻲﺍﻟﺒـﺪﻝ ﺑـﺮﺍﻱ ﺭﺳـﻴﺪﮔﻲ ﺑـﻪ ﺍﺩﻋﺎﻫـﺎﻱ‬
‫ﻣﻄﺮﻭﺣﻪ ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺷﻜﻞ ﻭ ﻣﺤﺘﻮﺍﻱ ﻗـﻮﺍﻧﻴﻦ‪ ،‬ﺍﺣﻜـﺎﻡ ﺑـﺎ ﭘـﺸﺘﻮﺍﻧﺔ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﻭ ﺁﻳـﻴﻦﻧﺎﻣـﺔ‬
‫ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻣﺠﻠﺲ ﺍﻋﻼﻱ ﺗﺮﻛﻴﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻳﻚ ﺭﺋﻴﺲ‬
‫ﻭ ﻳﻚ ﻣﻌﺎﻭﻥ ﺭﺋﻴﺲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺍﻋﻀﺎﻱ ﺍﺻﻠﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺪﺕ ﭼﻬﺎﺭ ﺳﺎﻝ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻜﻢ ﺻﺎﺩﺭﻩ ﺍﺯ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺍﻧﻄﺒﺎﻕ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻋﺎﺩﻱ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﻗﻄﻌـﻲ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ )ﺍﺻﻞ ‪ .(۱۵۳‬ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﻭ ﻓـﺴﺦ ﺑﺎﻳـﺪ ﺣـﺪﺍﻛﺜﺮ ﺗـﺎ ‪ ۶۰‬ﺭﻭﺯ ﭘـﺲ ﺍﺯ‬
‫ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺭﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮﺭ‪ ،‬ﮔﺮﻭﻩ ﺣﺰﺑـﻲ ﭘﺎﺭﻟﻤـﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﻗـﺪﺭﺕ‪ ،‬ﮔـﺮﻭﻩ‬
‫ﺣﺰﺑﻲ ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻧﻲ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻭ ﺣﺪﺍﻗﻞ ﻳﻚ ﭘﻨﺠﻢ ﺍﺯ ﻛﻞ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻋﻀﺎﻱ ﻣﺠﻠﺲ ﺍﻋﻼﻱ ﻣﻠﻲ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻣﻄﺮﺡ ﺷﻮﺩ )ﻋﻤﻴﺪ ﺯﻧﺠﺎﻧﻲ‪ .(۵۰۶ :۱۳۸۴ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﺍﺻـﻞ ‪ ۱۵۲‬ﺍﮔـﺮ ﻣﺤﻜﻤـﻪﺍﻱ ﺩﺭ‬
‫ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺑﺮ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‪ /...‬ﭘﮋﻭﻫﺸﻬﺎ‬
‫ﻣﻘﺎﻡ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻋﺪﻡ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻳﻚ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﻳـﺎ ﺣﻜـﻢ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﭘـﺸﺘﻮﺍﻧﺔ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺭﺍ ﻣﻐـﺎﻳﺮ ﺑـﺎ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺩﻫﺪ ﻳﺎ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺪﻱ ﺑﻮﺩﻥ ﺍﺩﻋﺎﻳﻲ ﺩﺭ ﺍﻳـﻦ ﺭﺍﺑﻄـﻪ ﺍﺯ‬
‫ﺳﻮﻱ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺍﺣﺰﺍﺏ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺗـﺎ ﺯﻣـﺎﻥ ﺗـﺼﻤﻴﻢﮔﻴـﺮﻱ ﺩﺍﺩﮔـﺎﻩ ﻗـﺎﻧﻮﻥ‬
‫ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﻣﻲﺍﻓﺘﺪ‪ .‬ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻇﺮﻑ ﻣـﺪﺕ ‪ ۵‬ﻣـﺎﻩ ﻧـﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻣـﻮﺭﺩ ﻣﻄﺮﻭﺣـﻪ ﺍﺗﺨـﺎﺫ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ )ﻫﻤﺎﻥ(‪.‬‬
‫‪۱‬ـ‪۱‬ـ‪ .۲‬ﺁﻟﻤﺎﻥ‪ :‬ﺩﺭ ﻛﺸﻮﺭ ﺁﻟﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻨﺪﻫﺎﻱ ‪ ۳‬ﻭ ‪ ۴‬ﻣﺎﺩﺓ ‪ ۲۰‬ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ‬
‫»ﻗﻮﺓ ﻣﻘﻨﻨﻪ ﻣﺘﺸﻜﻞ ﺍﺯ ﻣﺠﻠﺲ ﻓﺪﺭﺍﻝ ﻭ ﻣﺠﻠﺲ ﺍﻳﺎﻟﺘﻲ‪ ١‬ﻣﻜﻠﻒ ﺍﺳﺖ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻭ ﺣﻘـﻮﻕ ﺭﺍ‬
‫ﺭﻋﺎﻳﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺍﻳﻦ ﻧﻈﻢ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻫﻢ ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬ﻫـﺮ ﺁﻟﻤـﺎﻧﻲ ﺣـﻖ ﺩﺍﺭﺩ ﺩﺭ‬
‫‪1. La juridiction constitutionnelle.‬‬
‫‪1. Bundestag-Bundesrat.‬‬
‫ﺩﺭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻫﺮ ﻛﺸﻮﺭ ﻭﺿﻊ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺩﺭ ﺩﺭﺟﺔ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮﻱ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻗـﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻻ ﻫﻴﭻ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﻣﻘﺮﺭﺍﺕ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻭﺿﻊ ﻭ ﺍﺟﺮﺍ ﺷﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺍﺻﻮ ﹰ‬
‫‪۱۶‬‬
‫ﻼ ﺩﺭ ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺍﻳـﺮﺍﻥ ﺑـﺮ ﻃﺒـﻖ ﺍﺻـﻞ ‪ ۴‬ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ »ﻛﻠﻴـﺔ ﻗـﻮﺍﻧﻴﻦ ﻭ‬ ‫ﻣﺜ ﹰ‬
‫ﻣﻘﺮﺭﺍﺕ‪ ...‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﻮﺍﺯﻳﻦ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .«...‬ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤـﻴﻦ ﺭﺍﺳـﺘﺎ ﺍﺻـﻞ ‪ ۷۲‬ﻗـﺎﻧﻮﻥ‬
‫ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﻘﺮﺭ ﻣﻲﺩﺍﺭﺩ‪» :‬ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧـﺪ ﻗـﻮﺍﻧﻴﻨﻲ ﻭﺿـﻊ ﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﺍﺻﻮﻝ ﻭ ﺍﺣﻜﺎﻡ ﻣﺬﻫﺐ ﺭﺳﻤﻲ ﻛﺸﻮﺭ ﻳﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﻐﺎﻳﺮﺕ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺕ ﻣﻬﻢ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻛﺸﻮﺭ ﭼﮕـﻮﻧﮕﻲ ﻧﺤـﻮﺓ ﻧﻈـﺎﺭﺕ ﻭ ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬
‫ﻣﺮﺟﻊ ﻧﻈﺎﺭﺗﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﺩﻗﻴﻖ ﻣﻘـﺮﺭﺍﺕ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺩﺭ ﺟﺮﻳـﺎﻥ ﻭﺿـﻊ ﻳـﺎ‬
‫ﺍﺟﺮﺍﻱ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻋﺎﺩﻱ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲﺭﻏﻢ ﭘﺬﻳﺮﺵ ﻟﺰﻭﻡ ﺗﻄﺎﺑﻖ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻋﺎﺩﻱ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺵ ﻳﻜـﺴﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﻧﺤـﻮﺓ‬
‫ﺍﻋﻤﺎﻝ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻈﺎﺭﺗﻲ ﺍﺗﺨﺎﺫ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺑﻌﻀﻲ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﻮﺷﻴﺢ ﻭ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻗـﺎﻧﻮﻥ‪،‬‬
‫ﻣﺮﺍﺟﻌﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺍﺩﻋﺎﻫﺎﻱ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻋﺪﻡ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻋﺎﺩﻱ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﻟﻤـﺎﻥ ﻭ‬
‫ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺗﻮﺷﻴﺢ‪ ،‬ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻭ ﺭﺳﻤﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻗﺎﻧﻮﻥ‪ ،‬ﺍﻋﻤﺎﻝ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻈﺎﺭﺗﻲ ﺭﺍ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘـﻪﺍﻧـﺪ‪ .‬ﻟـﺬﺍ‬
‫ﻣﻘﺎﻟﺔ ﺣﺎﺿﺮ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺩﻭ ﻧﻮﻉ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﻣﺬﻛﻮﺭ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎﻱ ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ /‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ‪ / ۱۳۸۸‬ﺷﻤﺎﺭﺓ ‪۱۲‬‬
‫‪ .۱‬ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻭ ﺭﺳﻤﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻗﺎﻧﻮﻥ‬
‫ﺑﻌﻀﻲ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻋﺎﺩﻱ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺑﻌـﺪ ﺍﺯ ﺯﻣـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺎ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺕ ﻣﻘﺮﺭ ﺩﺭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﺜﻞ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺗﻮﺷﻴﺢ ﻭ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ‬
‫ﺑــﻪ ﻣﺮﺣﻠـﺔ ﺍﺟــﺮﺍ ﺩﺭﻣــﻲﺁﻳــﺪ‪ ،‬ﺗﻤﻬﻴــﺪﺍﺗﻲ ﺍﻧﺪﻳــﺸﻴﺪﻩﺍﻧــﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺗﻌــﺪﺍﺩﻱ ﺍﺯ ﺍﻳــﻦ ﻛــﺸﻮﺭﻫﺎ‬
‫ﺩﺍﺩﮔﺎﻫﻬــﺎﻱ ﻗــﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳــﻲ ﻋﻬــﺪﻩﺩﺍﺭ ﺍﻧﺠــﺎﻡ ﺍﻳــﻦ ﻣﻬــﻢ ﻣــﻲﺑﺎﺷــﻨﺪ ﺩﺭ ﺣــﺎﻟﻲ ﻛــﻪ ﺩﺭ‬
‫ﻛﺸﻮﺭﻫﺎﻳﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺮﺍﺟﻊ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪.‬‬
‫‪۱‬ـ‪ .۱‬ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ‪ ١:‬ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺍﺯ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺧﺎﺹ ﺑﺮ ﺭﻋﺎﻳـﺖ‬
‫ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺷﻌﺒﺔ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﺍﻱ ‪ ۱۶‬ﻗﺎﺿﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﺔ ﻣﺠﻠﺴﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﻛﺸﻮﺭ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺪﺕ ‪۱۲‬‬
‫ﺳﺎﻝ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
 ‫‪ ۱۳۵‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻳﻚ ﺳـﻮﻡ ﺁﻧﻬـﺎ ﺑـﻪ ﻭﺳـﻴﻠﺔ ﺭﺋـﻴﺲ ﺟﻤﻬـﻮﺭ ﻭ ﻳـﻚ ﺳـﻮﻡ ﺍﺯ ﻃـﺮﻑ‬
‫ﺍﺟﻼﺱ ﻣﺸﺘﺮﻙ ﻣﺠﻠﺴﻴﻦ ﻭ ﻳﻚ ﺳﻮﻡ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﻫﻴﺌﺖ ﻗﻀﺎﺕ ﻋﺎﻟﻲ ﻋـﺎﺩﻱ ﻭ ﺍﺩﺍﺭﻱ‬
‫‪۱۹‬‬
‫ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﻗﻀﺎﺕ ﻣﺤـﺎﻛﻢ ﻋـﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻋـﺎﺩﻱ ﻭ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺍﺯ ﺑـﻴﻦ ﻗـﻀﺎﺕ ﺑﺎﺯﻧﺸـﺴﺘﻪ ﻭ‬
‫ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺩﺭ ﺭﺷﺘﻪﻫﺎﻱ ﺣﻘﻮﻕ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻭ ﻭﻛـﻼﻱ ﺩﺍﺩﮔـﺴﺘﺮﻱ ﻛـﻪ ﺑﻴـﺴﺖ ﺳـﺎﻝ‬
‫ﺳﺎﺑﻘﺔ ﻛﺎﺭ ﻭﻛﺎﻟﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺪﺕ‪ ۱۲‬ﺳﺎﻝ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻣﻲﮔﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﻧﺘﺨـﺎﺏ‬
‫ﻣﺠﺪﺩ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﻛﻠﻴﺔ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺘﻬﺎﻱ ﻣﺮﺑـﻮﻁ‬
‫ﺑــﻪ ﻛﻨﺘــﺮﻝ ﺍﺟــﺮﺍﻱ ﻗــﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳــﻲ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ‪ ،‬ﭼــﻪ ﺗﻮﺳــﻂ ﻳــﻚ ﺩﺍﺩﮔــﺎﻩ ﻛــﻪ ﺩﺭ ﺟﺮﻳــﺎﻥ‬
‫ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﭘﺮﻭﻧﺪﻩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺣﺎﻛﻢ ﺭﺍ ﺧﻼﻑ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻲﺩﻫﺪ ﻭ ﭼـﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺮ ﻣـﺪﻋﻲ ﺩﻳﮕـﺮ ﻣﻄـﺮﺡ ﺷـﺪﻩ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺻـﻮﺭﺗﻲ ﻛـﻪ ﺩﺍﺩﮔـﺎﻩ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ‬
‫ﻣﻐﺎﻳﺮﺕ ﺿﻮﺍﺑﻂ ﻳﻚ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻳﺎ ﺳﻨﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻗﺪﺭﺕ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺍﺻـﻮﻝ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺍﻋﻼﻡ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻳـﺎ ﺳـﻨﺪ ﻓـﻮﻕﺍﻟـﺬﻛﺮ ﺍﺯ ﺭﻭﺯ ﭘـﺲ ﺍﺯ ﺍﻋـﻼﻡ ﺩﻳـﻮﺍﻥ ﺍﺯ‬
‫ﺩﺭﺟﺔ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺳﺎﻗﻂ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ )ﺍﺻﻞ ‪.(۱۳۸‬‬
‫‪۱‬ـ‪۱‬ـ‪ .۴‬ﺍﺳﭙﺎﻧﻴﺎ‪ :‬ﺩﺭ ﻛـﺸﻮﺭ ﺍﺳـﭙﺎﻧﻴﺎ ﻛـﻪ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺟﺪﻳـﺪ ﺁﻥ ﺩﺭ ‪ ۲۷‬ﺩﺳـﺎﻣﺒﺮ‬
‫‪ ۱۹۷۸‬ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ‪ ١‬ﻣﺘـﺸﻜﻞ ﺍﺯ ‪ ۱۲‬ﻗﺎﺿـﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺮﺍﻱ ﻣـﺪﺕ ‪۹‬‬
‫ﺳﺎﻝ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﺔ ﻛﻨﮕﺮﻩ ﻭ ﺳﻨﺎ )ﻫﺮ ﻳﻚ ‪ ۴‬ﻧﻔﺮ(‪ ،‬ﺩﻭﻟﺖ )‪ ۲‬ﻧﻔﺮ( ﻭ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻗـﻀﺎﺕ‬
‫)‪ ۲‬ﻧﻔﺮ( ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻝ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺑﺮ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ‬
‫ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺑﺮ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‪ /...‬ﭘﮋﻭﻫﺸﻬﺎ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﺔ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺍﺟﺮﺍﻳﻲ‪ ،‬ﻣﺠﺎﻣﻊ ﺫﻱﻧﻔﻊ ﺩﻭﻟﺖ‪ ،‬ﺟﻮﺍﻣﻊ‪ ۵۰ ٢،‬ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪﻩ‬
‫ﻳﺎ ﺳﻨﺎﺗﻮﺭ ﻭ ﻳﺎ ﻗﺎﺿﻲ ﺗﺮﺩﻳﺪﻛﻨﻨﺪﻩ ﺑﺮ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻣﻄﺮﻭﺣﻪ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ‬
‫ﺍﺳﺎﺳﻲ )ﻛﻨﺘﺮﻝ ﻋﻴﻨﻲ ﻗﻮﺍﻋﺪ(‪ ،‬ﻣﻄﺮﺡ ﻣـﻲﺷـﻮﺩ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄـﻪ ﺑـﺎ ﺭﻋﺎﻳـﺖ ﻗـﺎﻧﻮﻥ‬
‫‪٣‬‬
‫ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺩﺭ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺍﻧﻌﻘﺎﺩ ﻣﻌﺎﻫﺪﺍﺕ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺟﻊ ﻧﻘﺶ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮﻱﻛﻨﻨﺪﻩ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬
‫‪2. Les tribunaux constitutionnelles des landers.‬‬
‫‪1. Le tribunal constitutional.‬‬
‫‪ .٢‬ﻛﺸﻮﺭ ﺍﺳﭙﺎﻧﻴﺎ ﺑـﻪ ﺻـﻮﺭﺕ ﻧﻴﻤـﻪﻓـﺪﺭﺍﻝ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻣـﻲﺷـﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ‪ ۱۷‬ﺟﺎﻣﻌـﺔ ﻣـﺴﺘﻘﻞ )‪(Les communautes‬‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻳﻚ ﻗﻮﺓ ﻣﻘﻨﻨﻪ ﻭ ﻳﻚ ﻗﻮﺓ ﻣﺠﺮﻳﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .٣‬ﺍﻳﻦ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺫﻳﻞ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺩﺍﺭﺩ‪:‬‬
‫ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺑﻴﻦ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﺟﻮﺍﻣﻊ؛‬
‫ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﺎﻳﺎﺕ ﻫﺮ ﻓﺮﺩﻱ ﻛﻪ ﻣﺪﻋﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑـﻪ ﺍﻧﺠـﺎﻡ ﻳـﻚ ﺩﺳـﺘﻮﺭ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻳـﺎ ﺭﺃﻱ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺣﻘـﻮﻕ‬
‫ﺍﺳﺎﺳﻲﺍﺵ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻟﻄﻤﻪ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺮﺍﺟﻌﺎﺕ ﺑـﺴﻴﺎﺭ ﺯﻳـﺎﺩ ﺍﺳـﺖ‬
‫)ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ‪.(Fromont, 1994: 56-57 :‬‬
‫ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﻭ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎﻩ ﺭﺍﻩ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻭﺟـﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ«‪ .‬ﻣﺮﺍﺟﻌـﻪ ﺑـﻪ ﺩﺍﺩﮔـﺎﻩ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻃﺮﺡ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻧﻘﺾ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺍﻳﻦ ﻛﺸﻮﺭ ﻳﺎ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻏﻴﺮ ﺻـﺤﻴﺢ‬
‫‪۱۸‬‬
‫ﺁﻥ‪ ،‬ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮﺍﺟﻌﻪﻛﻨﻨﺪﻩ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﻫﺮ ﺷﺨﺺ ﻋﺎﺩﻱ ﻭ ﻳﺎ ﻛﻠﻴﺔ ﺍﺭﮔﺎﻧﻬﺎﻱ‬
‫ﻛﺸﻮﺭ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻓﺪﺭﺍﻝ‪ ١‬ﺑـﺮ ﺍﺟـﺮﺍﻱ ﺩﻗﻴـﻖ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﻓـﺪﺭﺍﻝ ﻭ‬
‫ﺩﺍﺩﮔﺎﻫﻬﺎﻱ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻫﺮ ﻻﻧﺪﺭ ﻳﺎ ﺍﺳﺘﺎﻥ‪ ٢‬ﻭ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﺘﺎﻥ‬
‫ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻭﻇﺎﻳﻒ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﻛﻨﺘـﺮﻝ ﺗﻄـﺎﺑﻖ ﻗـﻮﺍﻧﻴﻦ ﻋـﺎﺩﻱ ﺑـﺎ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﺮﻕ ﺯﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻃﺮﺡ ﺍﺳﺖ‪:‬‬
‫ـ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﻳﻚ ﻣﻘﺎﻡ ﺳﻴﺎﺳـﻲ )ﺩﻭﻟـﺖ ﻓـﺪﺭﺍﻝ ﻳـﺎ ﻻﻧـﺪﺭ ﻳـﺎ ﻳـﻚ ﺳـﻮﻡ ﺍﻋـﻀﺎﻱ‬
‫ﺑﻮﻧﺪﺳﺘﺎﮒ( ﻋﻠﻴﻪ ﻳﻚ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻣﻨﺘﺸﺮﻩ ﻗﺒﻞ ﻳﺎ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ‪۱۹۴۹‬؛‬
‫ـ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳـﺖ ﻳـﻚ ﻗﺎﺿـﻲ ﻛـﻪ ﻣـﺪﻋﻲ ﺍﺳـﺖ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺣـﺎﻛﻢ ﺩﺭ ﭘﺮﻭﻧـﺪﺓ ﻣﻄﺮﻭﺣـﻪ‬
‫)ﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪﻩ ﻗﺒﻞ ﻳﺎ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ‪ (۱۹۴۹‬ﺧﻼﻑ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺍﺳﺖ؛‬
‫ـ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﻳﻚ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺪﻋﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﺔ ﺩﺳـﺘﮕﺎﻩ ﺍﺩﺍﺭﻱ‬
‫‪٣‬‬
‫ﻳﺎ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺣﻘﻮﻕ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻭﻱ ﻣﻨﺪﺭﺝ ﺩﺭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻟﻄﻤﻪ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪۱‬ـ‪۱‬ـ‪ .۳‬ﺍﻳﺘﺎﻟﻴﺎ‪ :‬ﺩﺭ ﻛﺸﻮﺭ ﺍﻳﺘﺎﻟﻴﺎ ﻛﻪ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺩﻭ ﻣﺠﻠـﺲ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕـﺬﺍﺭﻱ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪﮔﺎﻥ ﻭ‬
‫ﺳﻨﺎﻱ ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ )ﺍﺻﻞ ‪ (۵۵‬ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺍﻧﻄﺒﺎﻕ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻭ ﻣﻘـﺮﺭﺍﺕ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑـﺎ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﻣـﺼﻮﺏ ‪ ۲۲‬ﺩﺳـﺎﻣﺒﺮ ‪ ٤۱۹۴۷‬ﺩﺍﺩﮔـﺎﻩ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ‬
‫ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎﻱ ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ /‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ‪ / ۱۳۸۸‬ﺷﻤﺎﺭﺓ ‪۱۲‬‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ )ﺍﺻﻞ ‪ ٥.(۱۳۴‬ﺍﻳﻦ ﺩﺍﺩﮔـﺎﻩ ﺑـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ‪ ۱۱‬ﻣـﺎﺭﺱ ‪ ۱۹۵۳‬ﺗﺄﺳـﻴﺲ ﻭ ﺍﺯ‬
‫‪ ۱۹۵۶‬ﺭﺳﻤﹰﺎ ﺁﻏﺎﺯ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻣﺘﺸﻜﻞ ﺍﺯ ‪ ۱۵‬ﻗﺎﺿﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﺍﺻـﻞ‬
‫‪1. Bundesverfassungsgericht.‬‬
‫‪ .٣‬ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻭﻇﺎﻳﻒ ﻣﻬﻢ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﻧﺤﻮﺓ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﻗﻮﺍﻱ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻭ ﻳﺎ ﻣﺮﺍﺟﻌـﺔ ﻫـﺮ‬
‫ﺷﺨﺺ ﻣﺪﻋﻲ ﻧﻘﺾ ﺣﻘﻮﻕ ﺍﺳﺎﺳﻲﺍﺵ ﻭ ﻣﺘﻘﺎﺿﻲ ﺍﺑﻄﺎﻝ ﻳﻚ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻳﺎ ﻳﻚ ﻋﻤﻞ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻳﺎ ﻳﻚ ﺭﺃﻱ ﻧﺎﻡ‬
‫ﺑﺮﺩ )‪.(Fromont, 1994: 16‬‬
‫‪ .٤‬ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺑﻌﺪﻱ ‪ ۹‬ﻓﻮﺭﻳﻪ ﻭ ‪ ۲۷‬ﺩﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ ۲۲ ،۱۹۶۳‬ﻧﻮﺍﻣﺒﺮ ‪ ۱۹۶۷‬ﻭ ‪ ۱۶‬ﮊﺍﻧﻮﻳﻪ ‪.۱۹۸۹‬‬
‫‪ .٥‬ﻭﻇﺎﻳﻒ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻳﻦ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺩﻋﺎﻭﻱ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺗﻌﺎﺭﺿﺎﺕ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭﺍﺕ ﺑﻴﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎﻱ ﺩﻭﻟﺘـﻲ‪،‬‬
‫ﺑﻴﻦ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻭ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺍﺗﻬﺎﻣﺎﺕ ﻭﺍﺭﺩﻩ ﺑﻪ ﺭﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮﺭ ﺑﺎ ﺭﻋﺎﻳـﺖ ﺷـﺮﺍﻳﻂ ﻣﻘـﺮﺭ‬
‫ﺩﺭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﺫﻛﺮ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺴﺐ ﺍﺻﻞ ‪ ۱۱۴‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ »ﻛﺸﻮﺭ ﺍﻳﺘﺎﻟﻴـﺎ ﺑـﻪ ﻣﻨﻄﻘـﻪ‪،‬‬
‫ﺍﺳﺘﺎﻥ ﻭ ﺑﺨﺶ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ«‪.‬‬
 ‫ـ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺩﻋﻮﻱ‪ ،‬ﺗﻌﺎﺭﺽ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺑﻴﻦ ﺍﺭﮔﺎﻧﻬﺎﻱ ﻓﺪﺭﺍﺳﻴﻮﻥ ﻳﺎ‬
‫ﺑﻴﻦ ﻓﺪﺭﺍﺳﻴﻮﻥ ﻭ ﺯﻳﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎﻳﺶ؛‬
‫‪۲۱‬‬
‫ـ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﻣﺤﺎﻛﻢ ﻭ ﻳﺎ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﺗﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻧﻮﻥ‬
‫ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺩﻋﻮﻱ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺩﺭ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺳﺎﺑﻖ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺣﻘﻮﻕ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻭﺳﻴﻠﻪﺍﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻓـﺮﺍﻣﻴﻦ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﻭ ﻧﻘﺶ ﻣﺮﺩﻡ ﺗﻨﻬﺎ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﺑﻲﭼﻮﻥ ﻭ ﭼﺮﺍﻱ ﺩﺳﺘﻮﺭﺍﺕ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﺑـﻮﺩﻩ‪ ،‬ﺗﺄﺳـﻴﺲ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮﺟﻌﻲ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ ﺩﺭ ﺭﺷﺪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺟﺎﻳﮕـﺎﻩ ﺣﻘـﻮﻕ ﻭ ﺧـﺼﻮﺻﹰﺎ ﺭﻋﺎﻳـﺖ‬
‫ﺣﻘﻮﻕ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﻳﻬﺎﻱ ﻓﺮﺩﻱ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻣﺴﻠﻤﹰﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻧﻘﺶ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺟﻊ‪ ،‬ﮔﺎﻡ ﻣﺆﺛﺮﻱ‬
‫ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩﺳﺎﺯﻱ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﻘﻮﻕ ﻭ ﻧﻘﺶ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫‪۱‬ـ‪۱‬ـ‪ .۷‬ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﻋﺮﺑﻲ ﻳﻤﻦ‪ :‬ﺩﺭ ﻛﺸﻮﺭ ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﻋﺮﺑﻲ ﻳﻤﻦ ﺑﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﺍﺻـﻞ‬
‫‪ ۱۵۵‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ‪ ۱۹۹۰‬ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﻣﺘـﺸﻜﻞ ﺍﺯ ﻓﻘﻬـﺎﻱ ﺟـﺎﻣﻊ ﺍﻟـﺸﺮﺍﻳﻂ ﻭ‬
‫ﻣﻨﺘﺨﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﺔ ﺻﺪﺭ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﻣﻨﺼﻮﺏ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﺩﺭﺳﺖ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺑـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﺍﺻـﻞ‬
‫‪ ۱۵۷‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎﺕ ﺍﻳﻦ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻗﺎﺑـﻞ ﺍﻋﺘـﺮﺍﺽ ﻧﺒـﻮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣـﺔ ﺭﺳـﻤﻲ‬
‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﻮﺩ )‪.(Refaat, 1998: 430‬‬
‫‪۱‬ـ‪۱‬ـ ‪ . ۸‬ﻛﻮﻳﺖ‪ :‬ﺩﺭ ﻛﺸﻮﺭ ﻛﻮﻳﺖ ﻛﻪ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺁﻥ ﺩﺭ ‪ ۱۹۶۲‬ﺗـﺼﻮﻳﺐ ﺷـﺪ‬
‫ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺑﺮ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‪ /...‬ﭘﮋﻭﻫﺸﻬﺎ‬
‫ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺩﺭ ‪ ۱۹۷۳‬ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷـﺪ ﻭ ﻗﺒـﻞ ﺍﺯ ﺍﻳـﻦ ﺗـﺎﺭﻳﺦ ﻣﺤـﺎﻛﻢ ﺍﺯ ﺑﺮﺭﺳـﻲ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻋﺪﻡ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻋﺎﺩﻱ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺍﻣﺘﻨﺎﻉ ﻣـﻲﻭﺭﺯﻳﺪﻧـﺪ‪ .‬ﺍﻳـﻦ ﺩﺍﺩﮔـﺎﻩ‬
‫ﻣﺘﺸﻜﻞ ﺍﺯ ‪ ۵‬ﻗﺎﺿﻲ ﻭ ‪ ۲‬ﻋﻀﻮ ﻣﻜﻤﻞ ﭘﻴـﺸﻨﻬﺎﺩﺷﺪﻩ ﺑـﻪ ﻭﺳـﻴﻠﺔ ﺷـﻮﺭﺍﻱ ﻋـﺎﻟﻲ ﻗـﻀﺎﺕ ﻭ‬
‫ﻣﻨﺼﻮﺏﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻗﻀﺎﺕ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﺍﺩﮔـﺎﻩ ﺗﺠﺪﻳـﺪﻧﻈﺮ ﻭ‬
‫ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻋﺎﻟﻲ ﻛﺸﻮﺭ ﻧﻴﺰ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﻭﻇﺎﻳﻒ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺗﻔـﺴﻴﺮ‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻛﻨﺘﺮﻝ ﺗﻄﺎﺑﻖ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻭ ﺁﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻱ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻭ ﺣﻞ‬
‫‪2. Le conseil de la federation.‬‬
‫ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺕ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺭﺩ ﺩﻭﻡ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﻣـﻲﺗﻮﺍﻧـﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺍﻧﺘﺰﺍﻋﻲ‪ ١‬ﻳﺎ ﻋﻴﻨﻲ‪ ٢‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﺍﻧﺘﺰﺍﻋﻲ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﻳـﻚ‬
‫ﺍﻗﻮﺍﻡ ﺍﺻﻠﻲ ﻏﻴﺮ ﺭﻭﺱ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ۶ ،‬ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ))‪ (Territoires (Kraj‬ﻛـﻪ ﺩﺭﺑﺮﺩﺍﺭﻧـﺪﺓ ﺭﻭﺳـﻬﺎ ﻭ ﺍﻗﻠﻴﺘﻬـﺎﻱ ﻗـﻮﻣﻲ‬
‫‪1. Le control abstrait.‬‬
‫‪2. Le control concret.‬‬
‫‪۱‬ـ‪۱‬ـ ‪ . ۵‬ﻛﺮﺓ ﺟﻨﻮﺑﻲ‪ :‬ﺩﺭ ﻛﺸﻮﺭ ﻛـﺮﺓ ﺟﻨـﻮﺑﻲ ﺣـﺴﺐ ﺍﺻـﻞ ‪ ۱۱۱‬ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ‬
‫‪ ۱۹۴۸‬ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮ ﺍﻧﻄﺒﺎﻕ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻋﺎﺩﻱ ﺑـﺎ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﻧﻈـﺎﺭﺕ‬
‫‪۲۰‬‬
‫ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻣﺘﺸﻜﻞ ﺍﺯ ‪ ۹‬ﻗﺎﺿﻲ ﻣﻨﺼﻮﺏﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﺔ ﺭﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮﺭ ﺑﻪ ﻣـﺪﺕ ‪۶‬‬
‫ﺳﺎﻝ )ﺑﺎ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺍﻧﺘﺼﺎﺏ ﻣﺠﺪﺩ( ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ )ﺍﺻﻞ ‪ .(۱۱۲‬ﺭﺋﻴﺲ ﺍﻳـﻦ ﺩﺍﺩﮔـﺎﻩ ﺭﺍ ﺭﺋـﻴﺲ‬
‫ﺟﻤﻬﻮﺭ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﻗﻀﺎﺕ ﺑﺎ ﻣﻮﺍﻓﻘﺖ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠﻲ ﻣﻨﺼﻮﺏ ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ .‬ﺑـﺮﺍﻱ ﺍﺣـﺮﺍﺯ ﻋـﺪﻡ‬
‫ﺍﻧﻄﺒﺎﻕ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺭﺃﻱ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﺣﺪﺍﻗﻞ ‪ ۶‬ﻗﺎﺿﻲ ﺿﺮﻭﺭﻱ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪۱‬ـ‪۱‬ـ‪ . ۶‬ﻓﺪﺭﺍﺳﻴﻮﻥ ﺭﻭﺳﻴﻪ‪ :‬ﺩﺭ ﻓﺪﺭﺍﺳﻴﻮﻥ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﻛـﻪ ﻣﺘﻌﺎﻗـﺐ ﺍﺿـﻤﺤﻼﻝ ﺍﺗﺤـﺎﺩ‬
‫ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺗﺄﺳـﻴﺲ‪ ١‬ﻭ ﺣـﺴﺐ ﻣـﺎﺩﺓ ‪ ۱‬ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﻣـﻮﺭﺥ ‪ ۱۲‬ﺩﺳـﺎﻣﺒﺮ ‪۱۹۹۳‬‬
‫ﻛﺸﻮﺭﻱ ﺩﻣﻮﻛﺮﺍﺗﻴﻚ ﻭ ﻓﺪﺭﺍﻝ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎﻱ ﺟﺪﻳﺪ ﺍﻗﺘـﺼﺎﺩﻱ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ‪،‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺭﺍ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻗﺒﻠﻲ ﺍﺗﺨﺎﺫ ﻧﻤﻮﺩﻩ‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﻬﻤﺘـﺮﻳﻦ ﺗﺤـﻮﻻﺕ‬
‫ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻣﺮﺟﻌﻲ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﻲ ﺍﺯ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻲ ﺑـﺮﺍﻱ ﻧﻈـﺎﺭﺕ‬
‫ﺑﺮ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﺩﻗﻴﻖ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﻣﺘـﺸﻜﻞ ﺍﺯ ‪ ۱۹‬ﻗﺎﺿـﻲ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﺔ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻓﺪﺭﺍﻝ‪ ٢‬ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﻱ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺭﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮﺭ‪ ،‬ﻋﻬﺪﻩﺩﺍﺭ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻜﺎﻳﺎﺕ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻋﺪﻡ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ )ﻣﺎﺩﺓ ‪ ۱۲۸‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ(‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺎﺩﺓ ‪ ۱۲۷‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺫﻳﻞ ﻭﺍﺭﺩ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪:‬‬
‫ـ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﺭﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮﺭ‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺩﻭ ﻣﺠﻤﻊ ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻥ ﻳﺎ ﻳﻚ ﭘﻨﺠﻢ ﺍﻋﻀﺎﻱ ﺁﻧﻬﺎ‪،‬‬
‫ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎﻱ ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ /‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ‪ / ۱۳۸۸‬ﺷﻤﺎﺭﺓ ‪۱۲‬‬
‫ﺩﻭﻟﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺩﻭ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻋﺎﻟﻲ ﻓﺪﺭﺍﺳﻴﻮﻥ ﻭ ﻳﺎ ﺍﺭﮔﺎﻧﻬﺎﻱ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬﺍﺭﻱ ﻳﺎ ﺍﺟﺮﺍﻳﻲ ﻫﺮ‬
‫ﻳﻚ ﺍﺯ ﺯﻳﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎﻱ ﻓﺪﺭﺍﺳﻴﻮﻥ‪ ٣‬ﺑﺎ ﻃـﺮﺡ ﺍﺩﻋـﺎﻱ ﻋـﺪﻡ ﺭﻋﺎﻳـﺖ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺩﺭ‬
‫ﻭﺿﻊ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻭ ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﻗﺎﻋﺪﻩﺳﺎﺯ ﻓﺪﺭﺍﺳﻴﻮﻥ ﻳﺎ ﻳﻜـﻲ ﺍﺯ ﺯﻳﺮﻣﺠﻤﻮﻋـﻪﻫـﺎﻳﺶ ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‬
‫ﺩﺭ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺍﻧﻌﻘﺎﺩ ﻣﻌﺎﻫﺪﺍﺕ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺍﺟﺮﺍ ﺩﺭﻧﻴﺎﻣﺪﻩﺍﻧﺪ؛‬
‫‪ .١‬ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﻓﺮﻭﭘﺎﺷﻲ ﺍﺗﺤﺎﺩ ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺩﺭ ‪ ۱۹۹۱‬ﺍﻳﻦ ﻛﺸﻮﺭ ﺑﻪ ‪ ۱۵‬ﻛﺸﻮﺭ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ‬
‫ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻓﺪﺭﺍﺳﻴﻮﻥ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻥ ﻓﺪﺭﺍﺳﻴﻮﻥ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺩﻭ ﺷﻌﺒﻪ ﺍﺳﺖ‪ :‬ﻳﻜﻲ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻓﺪﺭﺍﺳﻴﻮﻥ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺩﻭﻣﺎ )‪.(Douma‬‬
‫‪ .٣‬ﻓﺪﺭﺍﺳﻴﻮﻥ ﺭﻭﺳﻴﻪ ‪ ۸۸‬ﺯﻳﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨﺪ ﺍﺯ‪ ۲۰ :‬ﺟﻤﻬـﻮﺭﻱ )‪ (Republique‬ﻛـﻪ ﺩﺭﺑﺮﺩﺍﺭﻧـﺪﺓ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ۴۹ ،‬ﻧﺎﺣﻴﻪ ))‪ (Region (Oblast‬ﻭ ‪ ۲‬ﺷﻬﺮ ﻣﻬﻢ ﻓﺪﺭﺍﻝ ﻣﺴﻜﻮ ﻭ ﺳﻨﺖﭘﺘﺮﺯﺑﻮﺭﮒ ﻛـﻪ ﺍﻗـﻮﺍﻡ ﺭﻭﺱ‬
‫ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻧﺎﺣﻴﺔ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻳﻬﻮﺩﻳﻬﺎ )‪ (Juive‬ﻭ ‪ ۱۰‬ﻣﻨﻄﻘﺔ ﻣﺴﺘﻘﻞ )‪ (obcrug‬ﻭﺍﻗﻊ ﺩﺭ ﺷﻤﺎﻝ ﻭ ﺳﻴﺒﺮﻱ‪.‬‬
 ‫ﺍﺣﻜﺎﻡ ﺻﺎﺩﺭﻩ ﺍﺯ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﺔ ‪ ۷‬ﻗﺎﺿـﻲ ﺻـﺎﺩﺭ ﺷـﻮﻧﺪ‪ ١‬ﻗﻄﻌـﻲ ﻭ ﻏﻴـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺩﺍﺭﻱ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺍﻣﺮ ﻣﺨﺘﻮﻣﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﺔ ﺭﺳـﻤﻲ ﻛـﺸﻮﺭ ﺩﺭﺝ‬
‫‪۲۳‬‬
‫ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻣﺮﺟﻊ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﻱ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ )ﻣﺎﺩﺓ ‪۱۷۵‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ( ﻭ ﻣﺤﺎﻛﻢ ﺩﻳﮕﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺻﻼﺣﻴﺘﻲ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺍﺭﺍﺋﺔ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺍﺯ‬
‫ﺩﻳﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻭ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﺔ ﺷﺨﺺ ﻳﺎ ﮔﺮﻭﻫﻲ ﺍﺯ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﺍﻣﻜﺎﻥﭘﺬﻳﺮ ﻧﻤـﻲﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺑﻪ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺫﻳﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ـ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﭘﺮﻭﻧﺪﻩﺍﻱ ﺩﺭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﺤﺎﻛﻢ‪ ،‬ﺍﺩﻋﺎﻱ ﻋﺪﻡ ﺗﻄـﺎﺑﻖ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﻄﺮﺡ ﺷﻮﺩ ﺩﺭ ﺍﻳـﻦ ﺻـﻮﺭﺕ ﺩﺍﺩﮔـﺎﻩ ﺩﺭ ﺻـﻮﺭﺗﻲ ﻛـﻪ ﺍﺩﻋـﺎ ﺭﺍ‬
‫ﻣﻘﺮﻭﻥ ﺑﻪ ﺻﺤﺖ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺩﻫﺪ ﻣﻬﻠﺖ ‪ ۳‬ﻣﺎﻫﻪﺍﻱ ﺑـﻪ ﻣـﺪﻋﻲ ﺑـﺮﺍﻱ ﻃـﺮﺡ ﺍﺩﻋـﺎﻳﺶ ﺩﺭ‬
‫ﺩﻳﻮﺍﻥ ﺭﺍ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﻇﺮﻑ ‪ ۳‬ﻣﺎﻩ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﻧﺸﺪ ﺍﺩﻋﺎﻱ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺭﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ؛‬
‫ـ ﺧﻮﺩ ﻣﺤﺎﻛﻢ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺩﺭ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑـﻪ ﻳـﻚ ﭘﺮﻭﻧـﺪﻩ ﺩﺭ ﺻـﻮﺭﺕ ﺍﺣـﺮﺍﺯ‬
‫ﻋﺪﻡ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺣﺎﻛﻢ ﺑـﺮ ﻣﻮﺿـﻮﻉ ﺑـﺎ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﭘﺮﻭﻧـﺪﻩ ﺭﺍ ﺑـﻪ ﺣﺎﻟـﺖ ﺗﻌﻠﻴـﻖ‬
‫ﺩﺭﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﺍﺭﺟﺎﻉ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ؛‬
‫ــ ﺧــﻮﺩ ﺩﻳــﻮﺍﻥ ﻧﻴــﺰ ﻣــﻲﺗﻮﺍﻧــﺪ ﺩﺭ ﺟﺮﻳــﺎﻥ ﺭﺳــﻴﺪﮔﻲ ﺑــﻪ ﻳﻜــﻲ ﺍﺯ ﻣــﻮﺍﺭﺩﻱ ﻛــﻪ ﺩﺭ‬
‫ﺻﻼﺣﻴﺘﺶ ﺍﺳﺖ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻋﺪﻡ ﺗﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺑـﺎ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺭﺍ ﺭﺃﺳـﹰﺎ ﺑﺮﺭﺳـﻲ ﻧﻤﺎﻳـﺪ‬
‫)‪.(Refaat, 1998: 237‬‬
‫ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺑﺮ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‪ /...‬ﭘﮋﻭﻫﺸﻬﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣﺜﺎﻟﻲ ﺍﺯ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﺩﻳﻮﺍﻥ‪ ،‬ﻣـﻲﺗـﻮﺍﻥ ﺑـﻪ ﺗـﺼﻤﻴﻢ ﻣﺘﺨـﺬﻩ ﺩﺭ ‪ ۱۶‬ﻣـﻲ ‪۱۹۸۷‬‬
‫ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻧﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺁﻥ ﺩﻳﻮﺍﻥ‪ ،‬ﻋﺪﻡ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺕ ﭘﺎﺭﻟﻤـﺎﻥ ﺭﺍ ﺑـﺎ ﻣـﺎﺩﺓ‬
‫‪ ۶۲‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻫﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﺣﻖ ﻛﺎﻧﺪﻳﺪﺍ ﺷﺪﻥ ﺭﺍ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‬
‫ﻣﺎﺩﺓ ‪ ۴۰‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﺍﺻﻞ ﺑﺮﺍﺑﺮﻱ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺭﺍ ﻣﻘﺮﺭ ﻣﻲﺩﺍﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺑﺮﺭﺳﻲ‬
‫ﺩﺭ ﻟﻴﺴﺘﻬﺎﻱ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﻲ ﺍﺣﺰﺍﺏ‪ ،‬ﺍﻋﻼﻡ ﻧﻤﻮﺩ )‪.(Ibid: 239‬‬
‫‪۱‬ـ‪۱‬ـ‪ .۱۰‬ﻟﺒﻨﺎﻥ‪ :‬ﺍﻳﻦ ﻛﺸﻮﺭ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﺒﻌﻴﺖ ﺍﺯ ﻛـﺸﻮﺭ ﻓﺮﺍﻧـﺴﻪ‪ ،‬ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺷـﻮﺭﺍﻱ ﻗـﺎﻧﻮﻥ‬
‫‪1. La Haute Cour Constitutionnelle.‬‬
‫‪(Les orders‬‬ ‫‪ .١‬ﺍﻳﻦ ﻗﻀﺎﺕ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﻗﻀﺎﺕ ﻓﻌﻠﻲ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻋﺎﻟﻲ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ‪ ،‬ﺍﻋـﻀﺎﻱ ﺍﻧﺠﻤﻨﻬـﺎﻱ ﻗـﻀﺎﻳﻲ‬
‫)‪) juridictionnels‬ﻓﻌﻠﻲ ﻳﺎ ﻗﺒﻠﻲ( ﻛﻪ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ ﺳﺎﺑﻘﺔ ﻛـﺎﺭ ﻣـﺸﺎﻭﺭ )‪ (conseiller‬ﺩﺍﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺍﺳـﺎﺗﻴﺪ‬
‫ﺣﻘﻮﻕ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎﻱ ﻣﺼﺮ ﻛﻪ ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻝ ﭘﻲﺩﺭﭘﻲ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﭘﺮﻭﻓـﺴﻮﺭﻱ ﺭﺍ ﺍﺧـﺬ ﻧﻤـﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻭ ﻭﻛـﻼﻱ‬
‫ﺷﺎﻏﻞ ﺩﺭ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻋﺎﻟﻲ ﻛﺸﻮﺭ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻋﺎﻟﻲ ﺍﺩﺍﺭﻱ‪ ،‬ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﺳﺎﺑﻘﺔ ﻛـﺎﺭ ﺍﻧﺘﺨـﺎﺏ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺭﺋـﻴﺲ‬
‫ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﺔ ﺭﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮﺭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﻡ ﺍﺩﺍﺭﻱ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﺠﻤﻊ ﻣﻠﻲ ﻭ ﻳﺎ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻄـﺮﺡ ﺷـﻮﺩ ﺩﺭ ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳـﺖ ﻛﻨﺘـﺮﻝ‬
‫ﻋﻴﻨﻲ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺩﻭ ﺻﻮﺭﺕ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺷﻮﺩ‪:‬‬
‫‪۲۲‬‬
‫ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﻫﺮ ﺷﺨﺺ ﻛﻪ ﭘﺮﻭﻧﺪﻩﺍﻱ ﺩﺭ ﻣﺤﺎﻛﻢ ﺩﺍﺭﺩ ﻛـﻪ ﺩﺭ ﺍﻳـﻦ ﺻـﻮﺭﺕ ﻣﺤﻜﻤـﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺩﻋﺎﻱ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺭﺃﺳﹰﺎ ﺭﺩ ﻛﻨﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺳـﻴﺪﮔﻲ ﺑـﻪ ﺩﺍﺩﮔـﺎﻩ ﻗـﺎﻧﻮﻥ‬
‫ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺍﺭﺟﺎﻉ ﺩﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﻣﺤﻜﻤﻪ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﻫﺮﮔﺎﻩ ﺩﺭ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑـﻪ ﻳـﻚ ﭘﺮﻭﻧـﺪﻩ ﺗـﺸﺨﻴﺺ ﺩﻫـﺪ‬
‫ﻳﻚ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻳﺎ ﻣﻘﺮﺭﻩ ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺭﺃﺳﹰﺎ ﻣﻮﺿـﻮﻉ ﺭﺍ ﺟﻬـﺖ ﺑﺮﺭﺳـﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺍﺭﺟﺎﻉ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳـﻦ ﺻـﻮﺭﺕ ﺭﺳـﻴﺪﮔﻲ ﺑـﻪ ﭘﺮﻭﻧـﺪﺓ ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ‬
‫ﻣﻨﻮﻁ ﺑﻪ ﺍﺗﺨﺎﺫ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺎﺩﺓ ‪ ۱۷۳‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺁﺭﺍﻱ ﺻﺎﺩﺭﻩ ﺍﺯ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻗﻄﻌﻲﺍﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺳﻮﺍﺑﻖ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺩﺭ ﻛﻮﻳﺖ ﺣـﺎﻛﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺟﻊ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﭼﻨﺪﺍﻧﻲ ﺑﻪ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﺑﺮ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﺻﺎﺩﺭﻩ ﺍﺯ ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻥ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺎ‬
‫ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﻱ ﺷﺮﺍﻳﻄﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺘﻬﺎﻳﻲ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﭼﻨﻴﻦ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑـﻪ ﻭﺟـﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻼﻭﻩ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩﻱ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﺿـﻮﻉ ﺭﺳـﻴﺪﮔﻲ ﻧﻤـﻮﺩﻩ ﺗﻨﻬـﺎ ﺩﺭ‬
‫ﻼ ﺑﻲﺍﺑﻬﺎﻡ‪ ،‬ﻣﻐﺎﻳﺮﺕ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﺍﻋﻼﻡ ﺩﺍﺷـﺘﻪ ﺍﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﺍﺭﺩ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﻭ ﻛﺎﻣ ﹰ‬
‫ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﻘﺮﺭﺍﺕ ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭﺍﺕ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻣﻨﺸﺄ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﻮﺩﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﻓﻌﺎﻻﻧـﻪ‬
‫ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎﻱ ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ /‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ‪ / ۱۳۸۸‬ﺷﻤﺎﺭﺓ ‪۱۲‬‬
‫ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ )‪.(Elassar, 1998: 257‬‬
‫‪۱‬ـ‪۱‬ـ ‪ .۹‬ﻣﺼﺮ‪ :‬ﺩﺭ ﻛﺸﻮﺭ ﻣﺼﺮ ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﺁﻥ ﺩﺭ ‪ ۱۹۷۱‬ﺑـﻪ ﺗـﺼﻮﻳﺐ‬
‫ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻋﺎﻟﻲ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ‪ ١‬ﺗﺄﺳﻴﺲﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺷـﻤﺎﺭﺓ ‪ ۴۸‬ﺳـﺎﻝ‬
‫‪ ۱۹۷۹‬ﻛﻪ ﻣﻘ ّﺮ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻗﺎﻫﺮﻩ ﺑﻮﺩﻩ )ﻣﺎﺩﺓ ‪ ۱۷۴‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ( ﻭ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻗﻀﺎﺗﻲ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻋـﺰﻝ‬
‫‪٢‬‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ )ﻣﺎﺩﺓ ‪ ۱۷۷‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ(‪ ،‬ﻭﻇﻴﻔﺔ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﺑـﺮ ﻋﻬـﺪﻩ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬
‫ﻼ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺷﻤﺎﺭﺓ ‪ ۸۱‬ﺳﺎﻝ ‪ ۱۹۶۹‬ﻣﺮﺟﻌﻲ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ‪L Organe juridictionnel supreme‬‬
‫ﻗﺒ ﹰ‬
‫ﻋﻬﺪﻩﺩﺍﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫‪ .٢‬ﻭﻇﺎﻳﻒ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨﺪ ﺍﺯ‪۱ :‬ـ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻘﺮﺭﺍﺕ ﻗـﻮﺍﻧﻴﻦ ﭘﺎﺭﻟﻤـﺎﻧﻲ ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺗـﺼﻮﻳﺐ ﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎﻱ‬
‫ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﻗﻮﺕ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪۲ .‬ـ ﺍﺗﺨﺎﺫ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻘﺘﻀﻲ ﺩﺭ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ ﺻﻼﺣﻴﺘﻲ ﺑﻴﻦ ﺣـﻮﺯﻩﻫـﺎﻱ‬
‫ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺧﺼﻮﺻﹰﺎ ﺑﻴﻦ ﻣﺮﺍﺟﻊ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻋﺎﺩﻱ ﻭ ﻣﺮﺍﺟﻊ ﺍﺩﺍﺭﻱ )ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ‪.(Refaat, 1998: 235 :‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺍﺻﻞ ‪ ۸۱‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ‪ ۱۹۴۶‬ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻋﺎﻟﻲ‪» ١‬ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﺮﺟﻊ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻭ ﻣﺴﺌﻮﻝ‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺍﻧﻄﺒﺎﻕ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻘﺮﺭﺍﺕ ﻭ ﺗﺼﻮﻳﺐﻧﺎﻣﻪﻫـﺎ ﺑـﺎ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ«‪.‬‬
‫‪۲۵‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺍﺻﻞ ‪ ۱۷۹‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺍﻳﻦ ﻛﺸﻮﺭ »ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻋﺎﻟﻲ ﺍﺯ ﺭﺋـﻴﺲ ﻭ ﺗﻌـﺪﺍﺩﻱ‬
‫ﻗﻀﺎﺕ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﻗﻀﺎﺕ ﻣﺰﺑﻮﺭ ﺑﻪ ﺍﺳـﺘﺜﻨﺎﻱ‬
‫ﺭﺋﻴﺲ ﺩﻳﻮﺍﻥ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻴﺌﺖ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ﻣﻨﺼﻮﺏ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻧﺘـﺼﺎﺏ ﻗـﻀﺎﺕ ﺩﻳـﻮﺍﻥ‬
‫ﻋﺎﻟﻲ ﻛﺸﻮﺭ‪ ،‬ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ‪ ،‬ﺍﻧﺘﺼﺎﺏ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻣـﻮﺭﺩ‬
‫ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺤﻮ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻳﻚ ﺩﻭﺭﺓ ‪ ۱۰‬ﺳﺎﻟﻪ ﺩﺭ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺕ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕـﺮ ﺗﺠﺪﻳـﺪﻧﻈﺮ ﺻـﻮﺭﺕ ﻣـﻲﮔﻴـﺮﺩ«‪ .‬ﺍﻳـﻦ ﺩﻳـﻮﺍﻥ ﺩﺭ‬
‫ﻣﻮﺍﺭﺩ ﻣﺮﺟﻮﻋﻪ ﺑـﺴﻴﺎﺭ ﻣﺤﺎﻓﻈـﻪﻛﺎﺭﺍﻧـﻪ ﻋﻤـﻞ ﻧﻤـﻮﺩﻩ ﻭ ﺗﻨﻬـﺎ ﺩﺭ ﻣـﻮﺍﺭﺩ ﻣﻌـﺪﻭﺩﻱ ﻋـﺪﻡ‬
‫‪٢‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻋﺎﺩﻱ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﺍﻋﻼﻡ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ )‪.(Fromont, 1994: 136‬‬
‫‪۱‬ـ‪۲‬ـ‪ .۲‬ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﺓ ﺁﻣﺮﻳﻜـﺎ‪ :‬ﻛـﺸﻮﺭ ﺍﻳـﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤـﺪﺓ ﺁﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻳـﻚ ﻛـﺸﻮﺭ‬
‫ﻛﺎﻣﻦﻻ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻛﺎﻣﻦﻻ ﻭ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻬﻢ ﺣﻘﻮﻕ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﻗـﺎﻧﻮﻥ‬
‫ﻫﻢ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻭ ﻣﺘﺤﻮﻝ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﺓ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﻛﻪ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻓﺪﺭﺍﻝ ﺍﺳﺖ ﻛﻠﻴـﺔ ﻗـﻮﺍﻧﻴﻦ ﻓـﺪﺭﺍﻝ ﻭ‬
‫ﺍﻳﺎﻟﺘﻲ‪ ٣‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﺧﺎﺹ ﻭ ﻣﻬـﻢ ﺣﻘـﻮﻕ ﺩﺭ ﺍﻳـﻦ ﻛـﺸﻮﺭ‬
‫ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻭﺿﻊ ﺷﻮﻧﺪ‪ ٤.‬ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﺗﻠﻘـﻲ ﻛـﻪ ﺩﺭ ﻛـﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﻛـﺎﻣﻦﻻ ﺍﺯ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮﺍﻥ‬
‫ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺑﺮ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‪ /...‬ﭘﮋﻭﻫﺸﻬﺎ‬
‫ﺷــﺪﻥ ﻣﻤﻜــﻦ ﺍﺳــﺖ ﺑــﻪ ﺣﻘــﻮﻕ ﻣﻜﺘــﺴﺒﻪ ﻟﻄﻤــﻪ ﻭﺍﺭﺩ ﺁﻭﺭﺩ )‪.(Gannage, 1998: 266‬‬
‫‪1. La cour supreme.‬‬
‫‪ .٢‬ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺩﻭﻡ ﺣﻘﻮﻕ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺍﻳﻦ ﻛﺸﻮﺭ ﺷﺪﻳﺪﺍﹰ ﺍﺯ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﺓ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘـﻪ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺼﺪﺍﻕ ﺑﺎﺭﺯ ﺁﻥ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﻱ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺑﺮ ﺗﻄﺎﺑﻖ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻋﺎﺩﻱ ﺑﺮ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣـﻊ ﺫﻟـﻚ‬
‫ﺩﺭ ﻛﺸﻮﺭ ﮊﺍﭘﻦ ﻛﻤﺎﻛﺎﻥ ﺭﺟﻮﻉ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺟﻊ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﮊﺍﭘﻨﻴﻬﺎ ﻳﻚ ﺍﻣﺮ ﺍﺳـﺘﺜﻨﺎﻳﻲ ﺗﻠﻘـﻲ ﻣـﻲﮔـﺮﺩﺩ ﻭ‬
‫ﻻ ﺩﺭ ﻫﻤـﺎﻥ ﻣﺮﺍﺣـﻞ ﺍﺑﺘـﺪﺍﻳﻲ ﺍﺯ ﻃﺮﻳـﻖ ﭘﺮﻭﺳـﺔ ﺳـﺎﺯﺵ ﺣـﻞ ﻭ ﻓـﺼﻞ‬ ‫ﺍﮔﺮ ﻫﻢ ﺩﻋﻮﺍﻳﻲ ﻃﺮﺡ ﺷﻮﺩ ﻣﻌﻤﻮ ﹰ‬
‫ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ )‪.(fromont, 1994: 9‬‬
‫‪ .٣‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺍﺻﻼﺣﻴﺔ ﺩﻫﻢ ﻭﺍﺭﺩﻩ ﺑﺮ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺍﻳﻦ ﻛﺸﻮﺭ ﻣﺼﻮﺏ ‪» ۱۷۹۱‬ﺍﺧﺘﻴﺎﺭﺍﺗﻲ ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺗﻔﻮﻳﺾ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻤﻨﻮﻉ ﻧﻤـﻲﺩﺍﺭﺩ ﻣﺨـﺼﻮﺹ ﻫـﺮ ﻳـﻚ ﺍﺯ‬
‫‪۱‬ـ‪۲‬ـ‪ .۱‬ﮊﺍﭘﻦ‪ :‬ﺩﺭ ﻛﺸﻮﺭ ﮊﺍﭘﻦ ﻛﻪ ﻗـﻮﺍﻧﻴﻦ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ ﺗـﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻠـﺴﻴﻦ ﻣﺮﻛـﺐ ﺍﺯ‬
‫ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻳﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﻠﺖ ﺍﺳﺖ«‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﺸﻮﺭ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬﺍﺭ ﺍﻳﺎﻟﺘﻲ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻮﺍﺩ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﻭﺿـﻊ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺩﺍﺭﺩ‬
‫ﺟﺰ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩﻱ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭﺍﺕ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬﺍﺭ ﻓﺪﺭﺍﻝ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .٤‬ﻗﺎﺑﻞ ﺫﻛﺮ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﺸﻮﺭ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺧﺎﺹ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﻐـﺎﻳﺮ‬
‫ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻓﺪﺭﺍﻝ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻛﻠﻴﺔ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﺍﻳﺎﻟﺘﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﭼﺎﺭﭼﻮﺏ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺍﻳـﺎﻟﺘﻲ ﺗﻨﻈـﻴﻢ ﺷـﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻋﺎﻟﻲ ﻫﺮ ﺍﻳﺎﻟﺖ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺗﻄﺎﺑﻖ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﺍﻳﺎﻟﺘﻲ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺁﻥ ﺍﻳﺎﻟﺖ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬
‫ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﺸﻮﺭ ﺣﻖ ﺭﺟﻮﻉ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺍﺷـﺨﺎﺹ‬
‫ﻋﺎﺩﻱ ﭼﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎﹰ ﻭ ﭼﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻃﺮﺡ ﺩﻋﻮﻱ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺟﻊ ﺩﺍﺩﮔﺴﺘﺮﻱ ﺣﻖ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ‬
‫‪۲۴‬‬
‫ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺟﻊ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺍﻳﻦ ﺷﻮﺭﺍ ﺻﺮﻳﺤﹰﺎ ﺩﺭ ﺳـﻨﺪ ﻃـﺎﺋﻒ ‪ ۲۲‬ﺍﻛﺘﺒـﺮ‬
‫‪ ۱۹۸۹‬ﻭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ‪ ۱۹۹۰‬ﭘﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ ﺷـﺪﻩ ﺍﺳـﺖ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺁﻣـﺎﺭ ﺭﺳـﻴﺪﮔﻴﻬﺎﻱ ﺍﻳـﻦ‬
‫ﻣﺮﺟﻊ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﻭ ﺍﺷﺘﻴﺎﻕ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮﺭ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﭘـﻨﺞ ﻧﻔـﺮ ﺍﺯ ﺍﻋـﻀﺎﻱ‬
‫ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻟﺒﻨﺎﻥ ﺑﻪ ﻭﺳـﻴﻠﺔ ﻣﺠﻠـﺲ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪﮔﺎﻥ ﻭ ﭘـﻨﺞ ﻧﻔـﺮ ﺩﻳﮕـﺮ ﺑـﻪ ﻭﺳـﻴﻠﺔ‬
‫ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺍﻋﻀﺎ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺷﺪﻥ ﺭﺋﻴﺲ ﻭ ﻧﺎﻳﺐ ﺭﺋﻴﺲ‬
‫ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﺭﺳـﻴﺪﮔﻲ ﻣـﻲﺗﻮﺍﻧـﺪ ﺑـﻪ ﻭﺳـﻴﻠﺔ ﺭﺋـﻴﺲ ﺟﻤﻬـﻮﺭ‪،‬‬
‫ﺭﺋﻴﺲ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺭﺋﻴﺲ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﻭ ﻳﺎ ﺷﺶ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﻣﻄﺮﺡ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺗﺎ ﻛﻨﻮﻥ‬
‫ﻼ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﻣﺠﻠﺲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺁﻥ ﻫﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻱ ﺍﺯ ﻧﺎﻓﺬ‬ ‫ﻋﻤ ﹰ‬
‫ﺷـﺪﻥ ﺭﺃﻱ ﺍﻛﺜﺮﻳـﺖ ﺑـﻪ ﺗـﺼﻮﻳﺐ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ ﺧـﻼﻑ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ‪ .‬ﻣـﻊ ﺫﻟـﻚ ﻳﻜــﻲ ﺍﺯ‬
‫ﺗﻔﺎﻭﺗﻬﺎﻱ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻟﺒﻨﺎﻥ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﻗﺎﻧﻮﻥ‬
‫ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺩﺭ ﻟﺒﻨﺎﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﺔ ﺭﺳﻤﻲ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﺁﻳﺪ‪ .‬ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻗـﺎﻧﻮﻥ‬
‫ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻋﺘـﺮﺍﺽ ﺭﺍ ﺗـﺎ ﺯﻣـﺎﻥ ﺍﺗﺨـﺎﺫ ﺗـﺼﻤﻴﻢ ﺧـﻮﺩ ﻣﻌﻠـﻖ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﺻﺪﻭﺭ ﺭﺃﻱ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﺒﻨـﻲ ﺑـﺮ ﻭﺍﺭﺩ ﺑـﻮﺩﻥ ﺍﻋﺘـﺮﺍﺽ‪ ،‬ﻗـﺎﻧﻮﻥ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﻛﺄﻥ ﻟﻢﻳﻜﻦ ﻭ ﺍﺯ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺑﺎﻃﻞ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻋﻄﻒ ﺑـﻪ ﻣﺎﺳـﺒﻖ‬
‫ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎﻱ ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ /‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ‪ / ۱۳۸۸‬ﺷﻤﺎﺭﺓ ‪۱۲‬‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻤﺎﺕ ﺷﻮﺭﺍ ﻗﻄﻌﻲ ﻭ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪۱‬ـ‪ .۲‬ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺮﺍﺟﻊ‪ :‬ﺩﺭ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎ ﺑﺎ ﭘﺬﻳﺮﺵ ﺍﻣﻜـﺎﻥ ﺭﺳـﻴﺪﮔﻲ ﺑـﻪ ﺍﺩﻋـﺎﻱ‬
‫ﻣﻐﺎﻳﺮﺕ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻋﺎﺩﻱ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﺧﺎﺻﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻧﺸﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ‬
‫ﻣﺮﺍﺟﻊ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻋﺎﺩﻱ ﻋﻬﺪﻩﺩﺍﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﺜﻞ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﮊﺍﭘﻦ‪ ،‬ﺍﻳـﺎﻻﺕ‬
‫ﻣﺘﺤﺪﺓ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﺳﻮﺋﻴﺲ‪ ،‬ﭘﺎﻛﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺍﻣﺎﺭﺍﺕ ﻣﺘﺤﺪﺓ ﻋﺮﺑﻲ‪.‬‬
‫»ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ« ﻭ »ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺸﺎﻭﺭﺍﻥ« ﺑﺮﺳﺪ )ﺍﺻﻞ ‪» ،(۴۲‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺑﺮﺗـﺮ‬
‫ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻗﺎﻧﻮﻥ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺐﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺣﻜـﻮﻣﺘﻲ‬
‫ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻓﺎﻗﺪ ﺍﺛﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻭ ﺑﻲﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﻫﺴﺘﻨﺪ« )ﺍﺻﻞ ‪.(۹۰‬‬
 ‫ﺁﻥ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻓﺮﺩ ﻳﺎ ﻫﻴﺌﺘﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻳﻔﺎﻱ ﻭﻇﺎﻳﻔﺶ ﺍﺟﺒﺎﺭ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺴﻦ ﻣﻜﻠﻒ ﺑﻪ ﺍﺑـﻼﻍ‬
‫ﺣﻜﻢ ﺍﻧﺘﺼﺎﺏ ﻭﻱ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻋﺎﻟﻲ ﻧﻬﺎﻳﺘﹰﺎ ﺍﻋﻼﻡ ﺩﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮﺭﻱ ﻃﺒـﻖ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﻭ ﺑـﻪ‬
‫‪۲۷‬‬
‫ﻃﻮﺭ ﻗﻄﻌﻲ ﺑﻪ ﻗﻀﺎﻭﺕ ﻣﻨﺼﻮﺏ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻣﺤﻖ ﺑﻪ ﺍﺧـﺬ ﺣﻜـﻢ ﺍﻧﺘـﺼﺎﺏ ﺧـﻮﺩ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﺍﺫﻋﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺑﻼﻍ ﺣﻜﻢ ﺍﺯ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭﺍﺕ ﻣﻄﻠﻖ ﺭﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮﺭ ﻭ ﻭﺯﻳـﺮ‬
‫ﺍﻭ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻊ ﺫﻟﻚ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﺑﺎ ﺍﺫﻋﺎﻥ ﺑﺮ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺍﺻﻠﻲﺍﺵ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﻚ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﺍﺳﺘﻴﻨﺎﻓﻲ‪ ،‬ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺻﺪﻭﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﺩﺳـﺘﻮﺭﻱ‬
‫ﻧﺪﺍﻧﺴﺖ ﻭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺩﺍﺩﺭﺳﻲ ‪ ۱۷۸۹‬ﻛﻪ ﻣﺠﻮﺯ ﺭﺟﻮﻉ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﺑﻪ ﺩﻳـﻮﺍﻥ ﻋـﺎﻟﻲ ﺭﺍ‬
‫ﺑﺮﺍﻱ ﺻﺪﻭﺭ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﺻﺎﺩﺭ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺗﻠﻘـﻲ‬
‫ﻧﻤﻮﺩ )ﺻﻔﺎﻳﻲ‪ .(۲۸۱ :۱۳۷۶ ،‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﻧﺪ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺩﺭ ﭘﺮﻭﻧﺪﺓ »ﺭﻭ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﻳﺪ«‬
‫ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﺟﻨﺎﻳﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺯﻧﻲ ﻛﻪ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﻴﻦ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻋﺎﻟﻲ ﻓﺪﺭﺍﻝ‬
‫ﻣﻐﺎﻳﺮﺕ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺍﻳﺎﻟﺘﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﻴﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﺪﺕ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﻭ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﻣﻲﻧﻤﻮﺩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺩﻟﻴـﻞ‬
‫ﻣﻐﺎﻳﺮﺕ ﺑﺎ ﻣﻘﺮﺭﺓ ﺍﻟﺤﺎﻗﻴﺔ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻓﺪﺭﺍﻝ ﻛﻪ ﺭﻋﺎﻳﺖ »ﺣـﻖ ﺑﺮﺧـﻮﺭﺩﺍﺭﻱ ﺍﺯ‬
‫ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺧﺼﻮﺻﻲ«‪ ١‬ﺭﺍ ﺍﻟﺰﺍﻣﻲ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻃﻞ ﺍﻋﻼﻡ ﻧﻤﻮﺩ )ﺷﻴﺮﻭﻱ‪.(۱۹۰ :۱۳۸۴ ،‬‬
‫ﺍﺯ ﻃﺮﻓﻲ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻪ ﻓﺪﺭﺍﻝ ﻭ ﻣﻌﺎﻫﺪﺍﺕ ﺍﺭﺯﺵ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻣﻌﺎﻫﺪﺍﺕ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﻐﺎﻳﺮ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻓﺪﺭﺍﻝ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻌﺎﻫﺪﺓ ﻣﻨﻌﻘﺪﻩ ﺑـﻴﻦ ﺍﻳـﺎﻻﺕ‬
‫ﻣﺘﺤﺪﺓ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺎ ﻛﺸﻮﺭﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻣﻘﺮﺭﻩﺍﻱ ﻣﻐـﺎﻳﺮ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﻓـﺪﺭﺍﻝ‬
‫ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺑﺮ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‪ /...‬ﭘﮋﻭﻫﺸﻬﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻋﺎﻟﻲ ﻓﺪﺭﺍﻝ ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﺓ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﺭﺩ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺫﻛﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﭼﻨﻴﻦ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻛـﺸﻮﺭﻫﺎﻳﻲ ﻣﺜـﻞ ﺁﻟﻤـﺎﻥ‬
‫‪ .١‬ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺩﺭ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﻛـﺎﻣﻦﻻ ﻛـﻪ ﻣـﺼﺪﺍﻕ ﺑـﺎﺭﺯ ﺁﻥ ﻛـﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﻧﮕﻠـﺴﺘﺎﻥ‪ ،‬ﺍﻳﺮﻟﻨـﺪ‪ ،‬ﺍﻳـﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤـﺪﺓ‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﺩﻋﻮﺍﻳﻲ ﻃﺮﺡ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷـﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺟﺮﻳـﺎﻥ ﺁﻥ ﺍﺟـﺮﺍﻱ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﺩﻟﻴﻞ ﻣﻐﺎﻳﺮﺕ ﺑﺎ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺯﻳـﺮ ﺳـﺆﺍﻝ ﺑـﺮﻭﺩ‪ .‬ﺩﺍﺩﮔـﺎﻩ ﻋـﺎﻟﻲ ﺩﺭ ﻗـﻀﻴﺔ ﺭﻳـﺪ ﻋﻠﻴـﻪ‬
‫ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻀﻴﻖ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﺭﻭﻣﻲ ـ ﮊﺭﻣﻨﻲ ﻣﺜـﻞ ﻛـﺸﻮﺭ‬
‫ﻛﻮﺭﺕ‪ ٢‬ﺭﺃﻱ ﺻﺎﺩﺭﻩ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﺔ ﻣﻨﻌﻘﺪﻩ ﺑﻴﻦ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﺓ ﺁﻣﺮﻳﻜـﺎ‬
‫ﺭﺍ ﻛﻪ ﻣﻘﺮﺭﺩﺍﺭﻧﺪﺓ ﺍﻣﺮﻱ ﺧﻼﻑ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑـﻮﺩ‪ ،‬ﺭﺩ ﻧﻤـﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳـﻦ ﭘﺮﻭﻧـﺪﻩ‬
‫ﻳﻚ ﺯﻥ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﻮﻫﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻧﮕﻠـﺴﺘﺎﻥ ﺑـﻪ ﻗﺘـﻞ ﺭﺳـﺎﻧﺪﻩ‬
‫‪2. La Cour Supreme des Etats-Unis.‬‬
‫ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺣﺴﺐ ﻣﻌﺎﻫﺪﺓ ﻣﻨﻌﻘﺪﻩ ﺑـﻴﻦ ﺩﻭ ﻛـﺸﻮﺭ ﺻـﻼﺣﻴﺖ‬
‫‪1. Right to privacy.‬‬
‫‪2. Reid v.Covert.‬‬
‫ﻭﺳﻴﻠﻪﺍﻱ ﺻﺮﻓﹰﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺍﺿﺎﻓﺎﺕ ﻳﺎ ﺗﺼﺤﻴﺤﺎﺕ ﺑﺮ ﺣﻘﻮﻕ ﻭﺟـﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ‪ ١‬ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﻜـﺎ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ )ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ‪ ۱۷۸۷‬ﻭ ‪ ۲۶‬ﺗﻜﻤﻠﺔ ﺁﻥ( ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺑﻨﻴﺎﺩﻱ ﻛﺸﻮﺭ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮﺩ‬
‫‪۲۶‬‬
‫ﻭ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻓﺮﻋﻲ ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ ﻳﺎ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻀﻴﻖ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻧﻤـﻮﺩ‪ .‬ﺗﻤـﺎﻡ‬
‫ﻣﺤﺎﻛﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﺍﻳﺎﻟﺘﻲ ﻳﺎ ﻓﺪﺭﺍﻝ ﻛﻪ ﻣﻐﺎﻳﺮ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻓـﺪﺭﺍﻝ ﻳـﺎ ﻗـﺎﻧﻮﻥ‬
‫ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺍﻳﺎﻟﺘﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺧﻮﺩﺩﺍﺭﻱ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺗﻤﺎﻡ ﺁﺭﺍﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﻐﺎﻳﺮﺕ ﻳﻚ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺑـﺎ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺻﺎﺩﺭ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮ ﺩﺭ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻋﺎﻟﻲ ﻓﺪﺭﺍﻝ ﻣﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺩﻳـﻮﺍﻥ‬
‫ﻋﺎﻟﻲ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﺓ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ٢‬ﻛﻪ ﺍﺯ ﻧﹸﻪ ﻗﺎﺿﻲ ﺗﻌﻴـﻴﻦﺷـﺪﻩ ﺑـﻪ ﻭﺳـﻴﻠﺔ ﺭﺋـﻴﺲ ﺟﻤﻬـﻮﺭ ﻭ‬
‫ﺗﺄﻳﻴﺪﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﺔ ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻥ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷـﺪﻩ ﺍﺳـﺖ‪ ٣،‬ﺍﺯ ﺳـﺎﻝ ‪ ۱۸۰۳‬ﺩﺭ ﭘـﻲ ﺭﺳـﻴﺪﮔﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﺩﻋﻮﺍﻱ ﻣﺮﺑﻮﺭﻱ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺪﻳﺴﻦ‪ ٤‬ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺍﺩﻋﺎﻫـﺎﻱ ﻣﻄﺮﻭﺣـﻪ ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﻐﺎﻳﺮﺕ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻋﺎﺩﻱ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻓﺪﺭﺍﻝ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻋﻬﺪﻩ ﺩﺍﺭﺩ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻫﻴﭻ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺻﺮﺍﺣﺘﹰﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺭﺍ ﻣﻘﺮﺭ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻉ ﭘﺮﻭﻧﺪﺓ ﻣﺬﻛﻮﺭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺟﺎﻥ ﺁﺩﺍﻣﺰ ﺭﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮﺭ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﻗﺒـﻞ‬
‫ﺍﺯ ﺍﺗﻤﺎﻡ ﺩﻭﺭﺓ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮﺭﻱﺍﺵ َﻣﺮﺑﻮﺭﻱ ﺭﺍ ﻃﻲ ﺣﻜﻤﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻗﺎﺿﻲ ﺻـﻠﺢ ﺩﺭ‬
‫ﻧﺎﺣﻴﺔ ﻓﺪﺭﺍﻝ ﻣﻨﺼﻮﺏ ﻧﻤﻮﺩ‪ .‬ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺭﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮﺭ ﺟﺪﻳﺪ ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﻧﻤـﻮﺩ‪ ،‬ﺍﻳـﻦ‬
‫ﺣﻜﻢ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺳﻨﺎ ﺑﻪ ﻣﻬﺮ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﻧﻴـﺰ ﻣﻤﻬـﻮﺭ ﺷـﺪﻩ ﺑـﻮﺩ‪ .‬ﻣـﻊ ﺫﻟـﻚ ﻭﺯﻳـﺮ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻣﺪﻳﺴﻦ ﺍﺯ ﺍﺭﺳﺎﻝ ﺣﻜﻢ ﻣﺮﺑﻮﺭﻱ ﺍﻣﺘﻨﺎﻉ ﻣﻲﻧﻤﻮﺩ‪ .‬ﻣﺮﺑﻮﺭﻱ ﺍﺯ ﺩﻳـﻮﺍﻥ ﻋـﺎﻟﻲ‬
‫ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎﻱ ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ /‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ‪ / ۱۳۸۸‬ﺷﻤﺎﺭﺓ ‪۱۲‬‬
‫ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﻧﻤﻮﺩ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻣﺼﻮﺏ ‪ ۱۷۸۹‬ﻭ »ﻣﻘﺮﺭﺓ ﻣﻨﺪﻭﺱ«‪ ٥‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟـﺐ‬
‫ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﻛﺎﻧﺎﺩﺍ‪ ،‬ﺍﺳﺘﺮﺍﻟﻴﺎ ﻭ ﻧﻴﻮﺯﻟﻨﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﻨﺒﻊ ﺩﺭﺟﺔ ﺍﻭﻝ ﺣﻘـﻮﻕ ﺭﻭﻳـﺔ ﻗـﻀﺎﻳﻲ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ ﻭ ﺑـﻪ ﻃـﻮﺭ‬
‫ﺳﻨﺘﻲ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻳﺎ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻛﺎﻣﻦﻻ ﻭﺍﺭﺩ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻓﺮﻋﻲﺍﺵ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻧﻘﺶ ﺩﺭﺟﺔ ﺍﻭﻝ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﻗﻀﺎﺕ ﻣﻮﻇﻔﻨﺪ ﺩﺭ ﺩﻋﺎﻭﻱ ﻣﻄﺮﻭﺣـﻪ‬
‫ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻛﻠﻲ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻭﺿﻊﺷﺪﻩ ﺗﻮﺳـﻂ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕـﺬﺍﺭ ﻣﺒـﺎﺩﺭﺕ ﺑـﻪ ﺻـﺪﻭﺭ ﺭﺃﻱ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ ﻭ ﺗﻨﻬـﺎ ﺩﺭ‬
‫ﺻﻮﺭﺕ ﻧﻘﺺ‪ ،‬ﺍﺑﻬﺎﻡ ﻭ ﺍﺟﻤﺎﻝ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺩﻳﮕﺮ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺭﻭﻳﺔ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻣﺮﺍﺟﻌﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .٣‬ﺍﻳﻦ ﻗﻀﺎﺕ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻤـﺮ ﺩﺭ ﺍﻳـﻦ ﺳـﻤﺖ ﺍﻧﺠـﺎﻡ ﻭﻇﻴﻔـﻪ ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ ﻭ ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﻪ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳـﺖ ﺧﻮﺩﺷـﺎﻥ‬
‫ﺑﺎﺯﻧﺸﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪4. Marbury v. Madison.‬‬
‫‪5. Writ of mandamus.‬‬
 ‫ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭﺍﺕ ﻭﺳﻴﻊ ﺧﻮﺩ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﺻﺎﺩﺭﻩ ﺍﺯ ﻛﻨﮕﺮﻩ‪ ،‬ﻫﺮ‬
‫ﺩﺳﺘﻮﺭﺍﻟﻌﻤﻞ ﺍﺟﺮﺍﻳﻲ ﻭ ﻫﺮ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﻳﺎﻟﺘﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﻐﺎﻳﺮﺕ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﻠﻐـﻲﺍﻻﺛـﺮ‬
‫‪۲۹‬‬
‫ﺍﻋﻼﻡ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻋـﺎﻟﻲ ﻓـﺪﺭﺍﻝ ﺩﺭ ﺍﻳـﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤـﺪﺓ ﺁﻣﺮﻳﻜـﺎ ﻛـﻪ‬
‫ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺷـﻌﺐ ﻣﺤﻠـﻲ ﻭ ﻣﻨﻄﻘــﻪﺍﻱ ﻣـﻲﺑﺎﺷــﺪ ﺩﺍﺩﮔـﺎﻩ ﻓــﺪﺭﺍﻝ ﺳـﻮﺋﻴﺲ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺷــﻌﺐ ﺩﺭ‬
‫ﻛﺎﻧﺘﻮﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ )‪.(Bhagwan, 1989: 37‬‬
‫‪۱‬ـ‪۲‬ـ‪ .۴‬ﭘﺎﻛﺴﺘﺎﻥ‪ :‬ﺩﺭ ﻛﺸﻮﺭ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎﻥ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻣﻐﺎﻳﺮ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺑﺎﻃﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫ﻭ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻋﺎﻟﻲ ﻛﺸﻮﺭ ﻛﻪ ﺭﺋﻴﺲ ﺁﻥ ﺗﻮﺳﻂ ﺭﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮﺭ ﻭ ﻗﻀﺎﺗﺶ ﭘـﺲ ﺍﺯ ﻣـﺸﻮﺭﺕ‬
‫ﺑﺎ ﺭﺋﻴﺲ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮﻱ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻧﻤﻮﺩ‪.‬‬
‫‪۱‬ـ‪۲‬ـ ‪ . ۵‬ﺍﻣﺎﺭﺍﺕ ﻣﺘﺤﺪﺓ ﻋﺮﺑﻲ‪ :‬ﺩﺭ ﺍﻣﺎﺭﺍﺕ ﻣﺘﺤﺪﺓ ﻋﺮﺑﻲ‪ ١‬ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺑﺮ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ‬
‫ﻋﺎﺩﻱ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﺼﻮﺏ ﺩﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ ۱۹۷۱‬ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺮﺟﻊ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺩﻳـﻮﺍﻥ ﻋـﺎﻟﻲ‬
‫ﺍﺗﺤﺎﺩ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻳﻚ ﺭﺋﻴﺲ ﻭ ﺣﺪﺍﻛﺜﺮ ﭘﻨﺞ ﻗﺎﺿﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﺻﺪﻭﺭ ﺣﻜﻤـﻲ ﺍﺯ‬
‫ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺟﻊ ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮ ﺍﻋﻼﻡ ﻣﻐﺎﻳﺮﺕ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺗﺤـﺎﺩ ﺑـﺎ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﻭ ﻳـﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ ﻗـﺎﻧﻮﻥ‬
‫ﻣﺤﻠﻲ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩ ﻳﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺍﺗﺤﺎﺩ ﻣﻮﻇـﻒ ﺑـﻪ ﺭﻓـﻊ ﻣﻐـﺎﻳﺮﺕ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ )ﻋﻤﻴـﺪ‬
‫ﺯﻧﺠﺎﻧﻲ‪.(۲۷۷ :۱۳۸۴ ،‬‬
‫ﺻﻼﺣﻴﺖ ﻣﺠﻤﻊ ﻓﺪﺭﺍﻝ‪ ٣‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻋﺎﻟﻲ ﻓﺪﺭﺍﻝ ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤـﺪﺓ‬
‫‪ .۲‬ﻧﻈﺎﺭﺕ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻭ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﻗﺎﻧﻮﻥ‬
‫ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺩﺍﺷﺖ ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﺷـﺪ‪ .‬ﻣـﺘﻬﻢ ﻣﻌﺘـﺮﺽ ﺑـﻮﺩ ﻛـﻪ ﺣـﺴﺐ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ‪۱۸۷۸‬‬
‫ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﻭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ‪ Bill of rights‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺤﺎﻛﻤـﻪ ﺑـﺎ ﺣـﻀﻮﺭ ﻫﻴﺌـﺖ ﻣﻨـﺼﻔﺔ ﻏﻴـﺮ ﻧﻈـﺎﻣﻲ‬
‫‪۲۸‬‬
‫ﺑﺮﮔﺰﺍﺭ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﺔ ﻣﻨﻌﻘﺪﻩ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﻧﺎﺳـﺦ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺍﻳـﻦ ﺍﺳـﺘﺪﻻﻝ‬
‫ﻣﻮﺭﺩ ﭘﺬﻳﺮﺵ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻋﺎﻟﻲ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ )ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﺍﻧﺼﺎﺭﻱ‪.(۵۵ :۱۳۸۳ ،‬‬
‫ﺁﺭﺍﻱ ﺻﺎﺩﺭﻩ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﺔ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻋﺎﻟﻲ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﺓ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑـﺮﺍﻱ ﻣﻘﺎﻣـﺎﺕ ﺳﻴﺎﺳـﻲ‬
‫‪١‬‬
‫ﻻﺯﻡﺍﻻﺟﺮﺍ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮﺩ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﻋﺪﻭﻝ ﺍﺯ ﻧﻈﺮﻳﺎﺕ ﻗﺒﻠﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬
‫‪۱‬ـ‪۲‬ـ‪ .۳‬ﺳﻮﺋﻴﺲ‪ :‬ﺩﺭ ﻛﺸﻮﺭ ﺳﻮﺋﻴﺲ ﻛﻪ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ‪ ۱۸۴۸‬ﻭ ﺍﺻﻼﺣﻴﻪﻫﺎﻱ‬
‫ﺑﻌﺪﻱ ﻛﻨﻔﺪﺭﺍﺳﻴﻮﻧﻲ ﻣﺘﺸﻜﻞ ﺍﺯ ‪ ۱۹‬ﻛﺎﻧﺘﻮﻥ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ٢‬ﺳﻴـﺴﺘﻤﻲ ﻣـﺸﺎﺑﻪ ﺍﻳـﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤـﺪﺓ‬
‫ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻋﺎﺩﻱ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺍﺗﺨﺎﺫ ﺷـﺪﻩ ﺍﺳـﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳـﻦ‬
‫ﻛﺸﻮﺭ ﺩﺍﺩﮔﺎﻫﻬﺎﻱ ﻓﺪﺭﺍﻝ ﻛﻪ ﺣﺎﻓﻆ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺗﻠﻘـﻲ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ ﻭ ﺩﺍﺭﺍﻱ ‪ ۲۶‬ﺗـﺎ ‪۲۸‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ ﺍﺻﻠﻲ ﻭ ‪ ۱۱‬ﺗﺎ ‪ ۱۳‬ﻋﻀﻮ ﻋﻠﻲﺍﻟﺒﺪﻝ ﻣﻨﺘﺨﺐ ﻣﺠﺎﻣﻊ ﻓﺪﺭﺍﻝ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺪﺕ ﺷﺶ ﺳـﺎﻝ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻳﺎ ﻋﻤﻞ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻳﻚ ﻛﺎﻧﺘﻮﻥ ﺭﺍ ﻧﺎﻗﺾ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻓﺪﺭﺍﻝ ﻳـﺎ‬
‫ﺣﺘﻲ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﻛـﺎﻧﺘﻮﻥ ﺍﻋـﻼﻡ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪ .‬ﻣـﻊ ﺫﻟـﻚ ﺍﻳـﻦ ﺩﺍﺩﮔـﺎﻩ ﺻـﻼﺣﻴﺖ ﻧـﺪﺍﺭﺩ‬
‫ﻣﻐﺎﻳﺮﺕ ﻳـﻚ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﻓـﺪﺭﺍﻝ ﺑـﺎ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﻓـﺪﺭﺍﻝ ﺭﺍ ﺍﻋـﻼﻡ ﻧﻤﺎﻳـﺪ ﻭ ﺍﻳـﻦ ﺍﻣـﺮ ﺩﺭ‬

‫ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎﻱ ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ /‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ‪ / ۱۳۸۸‬ﺷﻤﺎﺭﺓ ‪۱۲‬‬

‫ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺑﺮ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‪ /...‬ﭘﮋﻭﻫﺸﻬﺎ‬

‫ﺩﺭ ﺗﻌﺪﺍﺩﻱ ﺍﺯ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪﻩ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻨﺘـﺸﺮ ﺷـﺪﻩ‬ ‫‪ .١‬ﺩﺭ ﺍﻧﮕﻠﺴﺘﺎﻥ ﺣﻘﻮﻕ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺩﺭﺑﺮﺩﺍﺭﻧﺪﺓ ﺣﻘـﻮﻕ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎﻱ ﻓﺮﺍﻧـﺴﻮﻱ ﺁﻥ ﻧﻴـﺴﺖ ﻭ ﺑـﺮ ﺧـﻼﻑ‬
‫ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﺣﺎﻛﻢ ﺑـﺮ ﻧﻬﺎﺩﻫـﺎﻱ ﻋـﺎﻟﻲ ﭘﺎﺩﺷـﺎﻫﻲ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴـﺎ ﻭ ﺍﻳﺮﻟﻨـﺪ‬
‫ﻭ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺍﺟﺮﺍ ﺩﺭﺁﻳﺪ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺁﻥ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﻮﺭﺩ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﻭﺍﻗﻊ ﺷـﻮﺩ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧـﺔ‬
‫ﺷﻤﺎﻟﻲ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻛﺎﻣﻦﻻ ﻭ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﺮﺗﺒﻪﺍﻱ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺍﺯ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺩﻳﮕﺮ ﺷﺎﺧﻪﻫـﺎﻱ‬
‫ﺑﺎﺭﺯ ﺍﺗﺨﺎﺫ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﻳﻪ ﺩﺭ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﻭ ﺟﻤﻬـﻮﺭﻱ ﺍﺳـﻼﻣﻲ ﺍﻳـﺮﺍﻥ ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﻼﺣﻈـﻪ‬ ‫ﺣﻘﻮﻕ ﻗﺮﺍﺭ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺻﺮﻳﺢ ﺣﻘﻮﻕ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴـﺎ ﺭﺍ ﻣـﻲﺗـﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﻳـﻚ ﻋﺒـﺎﺭﺕ ﺗـﺸﺮﻳﺢ ﻧﻤـﻮﺩ‪:‬‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻥ ﻗﺪﺭﺕ ﺣﺎﻛﻢ ﺍﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﺎﺩ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺘﻜﻲ ﺑﺮ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﻗﻮﺍﻋﺪﺵ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﻛﻨﺘﺮﻝ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﺔ ﻫﺮ ﻣﻘﺎﻡ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎﻳﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺻﻞ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺩﺍﺩﮔﺎﻫﻬﺎ ﺑﺮ ﺗﻄﺎﺑﻖ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻋﺎﺩﻱ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ‬
‫‪۲‬ـ‪ .۱‬ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ‪ :‬ﺩﺭ ﻛﺸﻮﺭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ‪ ،‬ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻥ ﻣﺘﺸﻜﻞ ﺍﺯ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪﮔﺎﻥ ﻭ ﻣﺠﻠـﺲ‬ ‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻛﺸﻮﺭ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺭﺳﻤﻲ ﺑﻴﻦ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻋﺎﺩﻱ ﻭﺟﻮﺩ ﻧـﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﻟـﺬﺍ‬
‫ﺳﻨﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﻮﺍﻳﺢ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺗﻬﻴﻪﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﺔ ﻧﺨﺴﺖﻭﺯﻳﺮ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻫﻴﺌﺖ ﺩﻭﻟـﺖ ﻭ‬ ‫ﻼ ﻣﻄﺮﺡ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻣﺼﻮﺏ ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻥ ﺑﺎ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺣﻘﻮﻕ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺪﻭﻥ ﺍﺻ ﹰ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑـﻪ ﺍﻳـﻦ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﺍﻧﮕﻠـﺴﺘﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﻌـﺪﻭﺩ ﻛـﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﻏﺮﺑـﻲ ﺍﺳـﺖ ﻛـﻪ ﭼﻨـﻴﻦ ﻛﻨﺘﺮﻟـﻲ ﺭﺍ ﺍﻋﻤـﺎﻝ‬
‫ﺷﻮﺭﺍﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻭ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺑﻪ ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻥ ﺍﺭﺟﺎﻉ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼﻭﻩ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ‬
‫ﻧﻤﻲﻧﻤﺎﻳﺪ )ﺻﻔﺎﻳﻲ‪۲۶۱ :۱۳۷۶ ،‬؛ ‪.(Fromont, 1994: 68, 83‬‬
‫ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩﺍﺕ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮﺡ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻄﺮﺡ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫‪ .٢‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺎﺩﺓ ‪ ۳‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺳﻮﺋﻴﺲ »ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻛﺎﻧﺘﻮﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﭼﺎﺭﭼﻮﺏ ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺘﻬﺎﻱ ﻣﻘﺮﺭ ﺩﺭ ﻗﺎﻧﻮﻥ‬
‫ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻓﺪﺭﺍﻝ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﻟﺬﺍ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﺗﻤﺎﻡ ﺣﻘﻮﻕ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻓﺪﺭﺍﻝ ﺍﺳـﺖ‬
‫ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭﻧﺪ«‪.‬‬
‫‪ .١‬ﻣﺘﺸﻜﻞ ﺍﺯ ﺍﻣﺎﺭﺍﺕ ﺍﺑﻮﻇﺒﻲ‪ ،‬ﺩﺑﻲ‪ ،‬ﺷﺎﺭﺟﻪ‪ ،‬ﻋﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺍﻡ ﺍﻟﻘﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻓﺠﻴﺮﻩ ﻭ ﺭﺃﺱ ﺍﻟﺨﻴﻤﻪ‪.‬‬ ‫‪3. Federal Assembly.‬‬
 ‫ﻣﺎﺩﺍﻡﺍﻟﻌﻤﺮ ﺍﻳﻦ ﺷـﻮﺭﺍ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ )ﺣـﺴﻨﻲ‪ .(۱۰۴ :۱۳۶۹ ،‬ﺍﻳـﻦ ﺭﺳـﻴﺪﮔﻲ ﻓـﺎﺭﻍ ﺍﺯ ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ‬
‫ﺩﻋﻮﻱ ﻭ ﻣﻨﺎﺯﻋﻪ ﻭ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺗﻮﺷﻴﺢ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﺑـﻪ ﻫـﻴﭻ ﻭﺟـﻪ ﻣﻌـﺎﺩﻝ ﺩﺍﺩﮔـﺎﻩ‬
‫‪۳۱‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺩﺭ ﺑﻌﻀﻲ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻨﺘﺮﻝ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺩﺭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﺎﻛﺎﻓﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﻛﻪ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﺩﺭ ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ ﺑـﻴﻦ ﺗـﺼﻮﻳﺐ ﻳـﻚ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺩﺭ ﻣﺠﻠـﺲ ﻭ ﺍﻣـﻀﺎﻱ ﺁﻥ ﺑـﻪ ﻭﺳـﻴﻠﺔ ﺭﺋـﻴﺲ‬
‫ﺟﻤﻬﻮﺭ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺷـﻮﺭﺍﻱ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺁﻥ ﻫـﻢ ﺑﻨـﺎ ﺑـﻪ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳـﺖ ﺑﺮﺧـﻲ ﻣﻘﺎﻣـﺎﺕ‬
‫ﺍﻧﺠﺎﻡﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻗﺒﻠﻲ ﻭ ﺍﺣﻜـﺎﻡ ﻭ ﺍﻋﻤـﺎﻝ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﺗﺤـﺖ ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﻧﻈﺎﺭﺗﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ )‪ ١.(Fromont, 1994: 140‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﻪ ﺍﻓـﺮﺍﺩ ﻣﻌﻤـﻮﻟﻲ ﻭ ﻧـﻪ ﻣﺤـﺎﻛﻢ‬
‫ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺣﻖ ﻣﺮﺍﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﻃﺮﺡ ﺍﺩﻋﺎﻱ ﻣﻐﺎﻳﺮﺕ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻋﺎﺩﻱ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺭﺍ‬
‫ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ )‪.(Bhagwan, 1989: 14‬‬
‫‪۲‬ـ‪ .۲‬ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ‪ :‬ﺩﺭ ﺟﻤﻬـﻮﺭﻱ ﺍﺳـﻼﻣﻲ ﺍﻳـﺮﺍﻥ ﺑـﺮ ﻃﺒـﻖ ﺍﺻـﻞ ‪۷۱‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ‪» ۱۳۵۸‬ﻣﺠﻠﺲ ﺷـﻮﺭﺍﻱ ﺍﺳـﻼﻣﻲ ﺩﺭ ﻋﻤـﻮﻡ ﻣـﺴﺎﺋﻞ ﺩﺭ ﺣـﺪﻭﺩ ﻣﻘـﺮﺭ ﺩﺭ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻭﺿﻊ ﻧﻤﺎﻳﺪ« ﺍﺯ ﻃﺮﻓﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺍﺻـﻞ ‪ ۷۲‬ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ‬
‫»ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﻗﻮﺍﻧﻴﻨﻲ ﻭﺿﻊ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑـﺎ ﺍﺻـﻮﻝ ﻭ ﺍﺣﻜـﺎﻡ ﻣـﺬﻫﺐ‬
‫ﺭﺳﻤﻲ ﻛﺸﻮﺭ ﻳﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﻐﺎﻳﺮﺕ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﺗﺤﻘﻖ ﺍﻳﻦ ﺍﻧﻄﺒﺎﻕ‪ ،‬ﻧﻬﺎﺩﻱ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺷـﻮﺭﺍﻱ ﻧﮕﻬﺒـﺎﻥ ﺗﺄﺳـﻴﺲ ﺷـﺪﻩ‬
‫ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺑﺮ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‪ /...‬ﭘﮋﻭﻫﺸﻬﺎ‬
‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺍﺻﻞ ‪ ۹۱‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ »ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﭘﺎﺳﺪﺍﺭﻱ ﺍﺯ ﺍﺣﻜﺎﻡ ﺍﺳـﻼﻡ ﻭ ﻗـﺎﻧﻮﻥ‬
‫ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻋﺪﻡ ﻣﻐﺎﻳﺮﺕ ﻣﺼﻮﺑﺎﺕ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎ ﺁﻧﻬـﺎ ﺷـﻮﺭﺍﻳﻲ ﺑـﻪ ﻧـﺎﻡ‬
‫ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻧﮕﻬﺒﺎﻥ‪ ...‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮﺩ«‪ .‬ﻭ ﺩﺭ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻭﺟﻮﺩﻱ ﺍﻳﻦ ﻧﻬـﺎﺩ ﺍﺻـﻞ ‪۹۳‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﻘﺮﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ‪» :‬ﻣﺠﻠـﺲ ﺷـﻮﺭﺍﻱ ﺍﺳـﻼﻣﻲ ﺑـﺪﻭﻥ ﻭﺟـﻮﺩ ﺷـﻮﺭﺍﻱ ﻧﮕﻬﺒـﺎﻥ‪،‬‬
‫ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻣﮕﺮ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﻧﺎﻣﺔ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪﮔﺎﻥ ﻭ ﺍﻧﺘﺨـﺎﺏ ﺷـﺶ ﻧﻔـﺮ‬
‫‪1. Le conseil constitutionnel.‬‬
‫‪ .١‬ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻛﻠـﻲ ﻭﻇـﺎﻳﻒ ﺷـﻮﺭﺍﻱ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﻓﺮﺍﻧـﺴﻪ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨـﺪ ﺍﺯ‪۱ :‬ـ ﺑﺮﺭﺳـﻲ ﻭ ﻛﻨﺘـﺮﻝ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑـﻮﺩﻥ‬
‫ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺕ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ‪ ،‬ﺍﻋﻼﻡ ﺑﻼﺗﺼﺪﻱ ﺑﻮﺩﻥ ﭘﺴﺖ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺩﻟﻴﻞ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴـﺮﻱ‬
‫ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩﻱ ﻛﻪ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺕ ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻧﻲ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪۲ .‬ـ ﺍﺭﺍﺋﺔ ﻣﺸﺎﻭﺭﻩ ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﺑﻘـﺖ‬
‫ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﺍﺭﮔﺎﻧﻴﻚ ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭﺍﻟﻌﻤﻠﻬﺎﻱ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﺟﺮﺍ ﺷﺪﻥ‪۳ .‬ـ ﺍﺭﺍﺋـﺔ ﻣـﺸﺎﻭﺭﻩ ﺑـﻪ ﺭﺋـﻴﺲ ﺟﻤﻬـﻮﺭ ﺩﺭ‬
‫ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺍﺿﻄﺮﺍﺭﻱ ﻭ ﺍﺗﺨﺎﺫ ﺭﺍﻩ ﺣﻠﻬﺎﻱ ﻣﻨﺎﺳﺐ‪۴ .‬ـ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻳﻚ ﻣﻌﺎﻫﺪﺓ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠـﻲ‪ ،‬ﻳـﻚ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﻞ ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ ﺻﻼﺣﻴﺘﻲ ﺑﻴﻦ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻥ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﺣﺎﻝ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻳـﻚ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺗﻮﺍﻓـﻖ ﻫـﺮ ﺩﻭ ﻣﺠﻠـﺲ ﻻﺯﻡ ﺍﺳـﺖ‪ .‬ﭘـﺲ ﺍﺯ ﺗﺄﻳﻴـﺪ‬
‫ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻥ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻣﺼﻮﺏ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻮﺷﻴﺢ ﺭﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮﺭ ﺍﺭﺳﺎﻝ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ ﺗﺎ ﻇﺮﻑ ﺩﻭ ﻫﻔﺘـﻪ‬
‫‪۳۰‬‬
‫ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﻣﻀﺎ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻳﺎ ﺑـﺮﺍﻱ ﺑـﺎﺯﺑﻴﻨﻲ ﺑـﻪ ﭘﺎﺭﻟﻤـﺎﻥ ﻋـﻮﺩﺕ ﺩﻫـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ ﺍﺯ ﺍﻣـﻀﺎﻱ ﺭﺋـﻴﺲ‬
‫ﺟﻤﻬﻮﺭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﺔ ﺭﺳﻤﻲ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻭ ﺩﺭ ﭘـﺎﺭﻳﺲ‪ ،‬ﻳـﻚ ﺭﻭﺯ ﭘـﺲ ﺍﺯ ﺍﻧﺘـﺸﺎﺭ ﻭ ﺩﺭ‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻭﺻﻮﻝ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺍﺳﺘﺎﻥ ﻻﺯﻡﺍﻻﺟﺮﺍ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﻧﻮﻉ ﺧﺎﺻﻲ ﺍﺯ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺑﺮ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺄﺳـﻴﺲ ﻧﻬـﺎﺩﻱ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ‪ ١‬ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﻣـﺎﺩﺓ ‪ ۶۱‬ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ‬
‫ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﺍﺭﮔﺎﻧﻴﻚ‪ ٢‬ﻭ ﻣﻘﺮﺭﺍﺕ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠـﻲ ﻭ ﺳـﻨﺎ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﺣﺘﻤﹰﺎ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﺟﺮﺍ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ‬
‫ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺍﻧﻄﺒﺎﻕ ﺩﻳﮕﺮ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﺑـﺎ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺍﻟﺰﺍﻣـﻲ ﻧﻴـﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻭ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑـﻪ ﻭﺳـﻴﻠﺔ ﺭﺋـﻴﺲ ﺟﻤﻬـﻮﺭ ﻳـﺎ‬
‫ﻧﺨﺴﺖﻭﺯﻳﺮ ﻳﺎ ﺭﺋﻴﺲ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠﻲ ﻳﺎ ﺭﺋﻴﺲ ﻣﺠﻠﺲ ﺳـﻨﺎ ﻳـﺎ ﺷـﺼﺖ ﻧﻔـﺮ ﺍﺯ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪﮔﺎﻥ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠﻲ ﻳﺎ ﺷﺼﺖ ﻧﻔـﺮ ﺍﺯ ﺳـﻨﺎﺗﻮﺭﻫﺎ ﺍﺯ ﺷـﻮﺭﺍﻱ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳـﺖ ﺷـﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺍﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺘﻲ ﺻﻮﺭﺕ ﻧﮕﺮﻓﺖ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻣـﺼﻮﺏ ﭘﺎﺭﻟﻤـﺎﻥ ﻗﺎﺑـﻞ ﺍﻧﺘـﺸﺎﺭ ﻭ‬
‫ﺍﺟﺮﺍ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻗـﻮﺍﻧﻴﻦ ﮔـﺮﻭﻩ ﺍﻭﻝ ﺑﺎﻳـﺪ ﺍﺯ ﺻـﺎﻓﻲ ﺑﺮﺭﺳـﻲ ﺷـﻮﺭﺍﻱ ﻗـﺎﻧﻮﻥ‬
‫ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻋﺒﻮﺭ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎﻱ ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ /‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ‪ / ۱۳۸۸‬ﺷﻤﺎﺭﺓ ‪۱۲‬‬
‫ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻧﹸﻪ ﻋﻀﻮ ﺍﻧﺘﺼﺎﺑﻲ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﺕ ﻧﹸﻪ ﺳﺎﻝ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‬
‫ﻭ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﺔ ﺭﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮﺭ‪ ،‬ﺭﺋﻴﺲ ﻣﺠﻠـﺲ ﻣﻠـﻲ ﻭ ﺭﺋـﻴﺲ ﻣﺠﻠـﺲ ﺳـﻨﺎ )ﻫـﺮ ﻳـﻚ ﺳـﻪ‬
‫ﻋﻀﻮ( ﻣﻨﺼﻮﺏ ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ )ﺑـﺪﻭﻥ ﺣـﻖ ﺗﺠﺪﻳـﺪ ﻋـﻀﻮﻳﺖ( ﻫـﺮ ﺳـﻪ ﺳـﺎﻝ ﻳـﻚ ﻣﺮﺗﺒـﻪ‬
‫ﻳﻚﺳﻮﻡ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻣـﻲﻳﺎﺑﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋـﻼﻭﻩ ﺗﻤـﺎﻡ ﺭﺅﺳـﺎﻱ ﺟﻤﻬـﻮﺭ ﻗﺒﻠـﻲ ﻓﺮﺍﻧـﺴﻪ ﻋـﻀﻮ‬
‫‪2. Les lois organiques.‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺭﮔﺎﻧﻴﻚ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﻱ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳـﺖ ﺻـﺮﻳﺢ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕـﺬﺍﺭ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺑـﺮﺍﻱ ﺗﻜﻤﻴـﻞ ﻳـﺎ‬
‫ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻘﺮﺭﺍﺕ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻮﺓ ﻣﻘﻨﻨﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﻓﺮﺍﻳﻨﺪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﺍﻳﻦ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﺍﺯ ﻓﺮﺍﻳﻨـﺪ‬
‫ﺑﺎﺯﻧﮕﺮﻱ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺁﺳﺎﻧﺘﺮ ﺍﻣﺎ ﺍﺯ ﻓﺮﺍﻳﻨﺪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻋﺎﺩﻱ ﻣـﺸﻜﻞﺗـﺮ ﺍﺳـﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﻘـﻮﻕ ﺍﺳﺎﺳـﻲ‬
‫ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﭘﻨﺠﻢ ﺍﻳﻦ ﺩﺳﺘﻪ ﺍﺯ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ‪ ،‬ﺍﺭﺯﺵ ﻫﻨﺠﺎﺭﻱ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ ﺍﺯ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻭ ﺑـﺎﻻﺗﺮ ﺍﺯ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﻋـﺎﺩﻱ‬
‫ﺩﺍﺭﻧﺪ )ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ‪ :‬ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ‪ ،۱۱۶ :۱۳۸۵ ،‬ﺯﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ‪.(۲‬‬
 ‫ﺣﻀﻮﺭﻱ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﺍﺳﺖ‪» .‬ﻓﻘﻬﺎﻱ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻧﮕﻬﺒﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﻣﺼﻮﺑﻪ ﺭﺍ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻮﺍﺯﻳﻦ ﺷﺮﻋﻲ‬
‫ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻪ ﻭ ﺍﻋﻼﻡ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ‪ ...» :‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺣﻜﻢ ﻏﻴﺎﺑﻲ ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﻗﺎﻋﺪﺓ ﻓﻘﻬﻲ )ﺍﻟﻐﺎﺋـﺐ‬
‫‪۳۳‬‬
‫ﺠﺘﻪ( ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺷﺮﻋﻲ ﺑﻪ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺍﻛﺜﺮﻳـﺖ ﺁﻗﺎﻳـﺎﻥ ﻓﻘﻬـﺎﻱ ﺷـﻮﺭﺍﻱ ﻧﮕﻬﺒـﺎﻥ‬ ‫ﻋﻠﻲ ﺣ ّ‬
‫ﻧﺮﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼﻭﻩ ﺩﺭ ﺍﺣﻜﺎﻡ ﻏﻴﺎﺑﻲ ﻭﻗﺘﻲ ﻣﺤﻜﻮﻡ ﺑﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﻜﻮﻡ ﻟﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ‬
‫ﻧﺎﻣﺒﺮﺩﻩ ﺗﺄﻣﻴﻨﻲ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺍﺧﺬ ﺷﻮﺩ )ﻫﻤﺎﻥ‪۲۳۶ :‬ـ‪.(۲۳۷‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺍﺻﻞ ‪ ۹۴‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ »ﻛﻠﻴـﺔ ﻣـﺼﻮﺑﺎﺕ ﻣﺠﻠـﺲ ﺷـﻮﺭﺍﻱ ﺍﺳـﻼﻣﻲ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻧﮕﻬﺒﺎﻥ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻧﮕﻬﺒﺎﻥ ﻣﻮﻇﻒ ﺍﺳﺖ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺣـﺪﺍﻛﺜﺮ ﻇـﺮﻑ ﺩﻩ‬
‫ﺭﻭﺯ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭﺻﻮﻝ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺍﻧﻄﺒﺎﻕ ﺑﺎ ﻣﻮﺍﺯﻳﻦ ﺍﺳﻼﻡ ﻭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻗﺮﺍﺭ‬
‫ﺩﻫﺪ ﻭ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻐﺎﻳﺮ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺎﺯﮔﺮﺩﺍﻧـﺪ‪ .«...‬ﺍﻳـﻦ ﻣـﺪﺕ‬
‫ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺪﺕ ﺩﻩ ﺭﻭﺯ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻤﺪﻳﺪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻇﺮﻑ ﻣﺪﺕ ﻗـﺎﻧﻮﻧﻲ ﺍﻇﻬـﺎﺭﻧﻈﺮ ﺷـﻮﺭﺍﻱ‬
‫‪١‬ﻭ‪٢‬‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎﻥ ﻭﺻﻮﻝ ﻧﺸﻮﺩ ﻣﺼﻮﺑﺔ ﻣﺠﻠﺲ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺍﺟﺮﺍ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﺎﻳﺎﺕ ﻋﻠﻴﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺁﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‬
‫ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻈﺎﻣﺎﺕ ﻭ ﻣﻘﺮﺭﺍﺕ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ ﺷﻬﺮﺩﺍﺭﻳﻬﺎ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﺷﺮﻉ ﻳﺎ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﻳـﺎ ﺧـﺎﺭﺝ ﺍﺯ‬
‫ﺣﺪﻭﺩ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭﺍﺕ ﻗﻮﺓ ﻣﺠﺮﻳﻪ ﺻﺎﺩﺭ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺩﺭ ﺻﻼﺣﻴﺖ ﻫﻴﺌﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺩﻳـﻮﺍﻥ ﻋـﺪﺍﻟﺖ‬
‫ﻼ ﺩﺭ ﭘﺮﻭﻧﺪﺓ ﻛﻼﺳﺔ ‪ ۱۳۸/۷۳‬ﻛﻪ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ ﺻـﺪﻭﺭ ﺩﺍﺩﻧﺎﻣـﺔ ﺷـﻤﺎﺭﺓ‬ ‫ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜ ﹰ‬
‫‪ ۱۱۰‬ﻣﻮﺭﺥ ‪ ۷۳/۹/۱۹‬ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺷﻮﺭﺍﻱ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺍﺳﺘﺎﻥ ﻛﺮﺩﺳﺘﺎﻥ ﻃﻲ ﻣﺼﻮﺑﺔ ‪ ۷۲/۵/۱۹‬ﻣﻘـﺮﺭ‬
‫ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺑﺮ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‪ /...‬ﭘﮋﻭﻫﺸﻬﺎ‬
‫ﻧﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺑﺎﻳـﺪ ﻗﺒـﻞ ﺍﺯ ﺻـﺪﻭﺭ ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ ﺍﺣﻜـﺎﻡ ﺩﺭ ﺧـﺼﻮﺹ ﺍﺳـﺘﺮﺩﺍﺩ‬
‫ﺯﻣﻴﻦ ﻭ ﺧﻠﻊ ﻳﺪ ﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﺍﺳﺘﺎﻥ ﺑﺎ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻭﺻﻮﻝ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ‬
‫ﺍﺑﻄــﺎﻝ ﻣــﺼﻮﺑﺔ ﻣــﺬﻛﻮﺭ‪ ،‬ﻫﻴﺌ ـﺖ ﻋﻤــﻮﻣﻲ ﺩﻳــﻮﺍﻥ ﻋــﺪﺍﻟﺖ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﺩﺭ ‪ ۷۴/۲/۱۷‬ﺗ ـﺼﻤﻴﻢ‬
‫ﺷﻮﺭﺍﻱ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺼﺎﺩﻳﻖ ﻣﺪﺍﺧﻠـﺔ ﺁﺷـﻜﺎﺭ ﻗـﻮﺓ ﻣﺠﺮﻳـﻪ ﺩﺭ ﻭﻇـﺎﻳﻒ ﻭ ﻣـﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻬﺎ ﻭ‬
‫ﺍﻗﺘﺪﺍﺭﺍﺕ ﺧﺎﺹ ﻗﻮﺓ ﻗﻀﺎﺋﻴﻪ ﻭ ﻣﻐـﺎﻳﺮ ﺍﺻـﻞ ﺗﻔﻜﻴـﻚ ﻭ ﺍﺳـﺘﻘﻼﻝ ﻗـﻮﺍ ﻭ ﺧـﻼﻑ ﻗـﺎﻧﻮﻥ‬
‫ﺍﺳﺎﺳﻲ )ﺍﺻﻞ ‪ (۵۷‬ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺑﻄﺎﻝ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ )ﺭ‪.‬ﻙ‪ :‬ﻣﺪﻧﻲ‪.(۱۶۸ :۱۳۷۶ ،‬‬
‫ﺍﺑﻼﻍ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺍﻋﻢ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺍﺯ ﻧﺎﺣﻴﺔ ﻣﺤﻜﻮﻡ ﻋﻠﻴﻪ ﻏﺎﻳﺐ ﻭﺍﺻﻞ ﺷـﺪﻩ ﻳـﺎ ﻧـﺸﺪﻩ‬
‫‪ .١‬ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻃﺮﺣﻬﺎ ﻳﺎ ﻟﻮﺍﻳﺢ ﻓﻮﺭﻱ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺍﺻـﻞ ‪ ۹۷‬ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺍﻋـﻀﺎﻱ ﺷـﻮﺭﺍﻱ ﻧﮕﻬﺒـﺎﻥ ﺑﺎﻳـﺪ ﺩﺭ‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺣﻀﻮﺭ ﻳﺎﺑﻨﺪ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﺣﺪﺍﻛﺜﺮ ﻇﺮﻑ ‪ ۲۴‬ﺳﺎﻋﺖ ﺍﻋﻼﻡ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .٢‬ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻧﮕﻬﺒﺎﻥ ﻭﻇﺎﻳﻒ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﻋﻬﺪﻩﺩﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ )ﺍﺻـﻞ‬
‫‪ ۹۸‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ(‪ ،‬ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺑﺮ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺕ )ﺍﺻﻞ ‪ ۹۹‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ(‪.‬‬
‫ﺣﻘﻮﻗﺪﺍﻥ ﺍﻋﻀﺎﻱ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻧﮕﻬﺒﺎﻥ«‪ .‬ﺍﻋﻀﺎﻱ ﺍﻳﻦ ﺷﻮﺭﺍ ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﻧﻔﺮ ﻣﺘﺸﻜﻞ ﺍﺯ ﺷﺶ ﻧﻔـﺮ‬
‫ﻓﻘﻴﻪ ﻭ ﺷﺶ ﻧﻔﺮ ﺣﻘﻮﻗﺪﺍﻥ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ١.‬ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩﻱ ﻛـﻪ ﻣﻮﺿـﻮﻉ ﺍﻧﻄﺒـﺎﻕ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﻣـﺼﻮﺏ‬
‫‪۳۲‬‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﻄﺮﺡ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻋﻀﺎ ﺩﺭ ﺭﺃﻱﮔﻴﺮﻱ ﺷﺮﻛﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣﺜﺎﻟﻲ ﺍﺯ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﺎﺩ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻧﮕﻬﺒﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻻﻳﺤﺔ‬
‫ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻣﻌﺎﺩﻥ ﻭ ﻓﻠـﺰﺍﺕ ﻣـﺼﻮﺏ ﻛﻤﻴـﺴﻴﻮﻥ ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﻣﻌـﺎﺩﻥ ﻣﺠﻠـﺲ ﻣـﻮﺭﺥ‬
‫‪ ۱۳۶۰/۴/۲۵‬ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻧﻤﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺒﺼﺮﺓ ﻣﺎﺩﺓ ‪ ۲‬ﻻﻳﺤـﺔ ﻣـﻮﺭﺩ ﺑﺤـﺚ ﻋﻨـﻮﺍﻥ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪» :‬ﺁﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻭ ﻣﻘﺮﺭﺍﺕ ﻣﺎﻟﻲ ﻭ ﻣﻌﺎﻣﻼﺗﻲ ﻭ ﺍﺳﺘﺨﺪﺍﻣﻲ ﻳﻜﻨﻮﺍﺧﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﺮﻛﺘﻬﺎ‬
‫ﻭ ﻭﺍﺣﺪﻫﺎﻱ ﻣﺬﻛﻮﺭ ﺩﺭ ﻣﺎﺩﺓ ‪ ۲‬ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻫﻴﺌﺖ ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻣـﻮﺭﺩ ﺍﺟـﺮﺍ ﮔﺬﺍﺷـﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﺩ«‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻧﮕﻬﺒﺎﻥ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺮﺭﺍﺕ ﺟﻨﺒﺔ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ‬
‫ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮﺳﺪ ﺗﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﺟﺮﺍ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺗﺒـﺼﺮﻩ ﺑـﻪ‬
‫ﺩﺧﺎﻟﺖ ﻭ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺍﺷﺎﺭﻩﺍﻱ ﻧﺸﺪﻩ‪ ،‬ﻣﻐﺎﻳﺮ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺍﺳـﺖ‬
‫)ﻣﻬﺮﭘﻮﺭ‪.(۶۲ :۱۳۷۱ ،‬‬
‫ﻻﺯﻡ ﺑﻪ ﺫﻛﺮ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩﻱ ﻛﻪ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺍﻧﻄﺒﺎﻕ ﺑﺎ ﻣﻮﺍﺯﻳﻦ ﺷﺮﻋﻲ‬
‫ﻣﻄﺮﺡ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺴﺘﻨﺒﻂ ﺍﺯ ﺍﺻﻞ ‪ ۴‬ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺑﺮﺭﺳـﻲ ﻣﻮﺿـﻮﻉ ﺩﺭ ﺻـﻼﺣﻴﺖ ﻓﻘﻬـﺎﻱ‬
‫ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻧﮕﻬﺒﺎﻥ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻧﮕﻬﺒﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻻﻳﺤـﺔ‬
‫ﺍﺻﻼﺡ ﻣﻮﺍﺩﻱ ﺍﺯ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺁﻳﻴﻦ ﺩﺍﺩﺭﺳﻲ ﻛﻴﻔﺮﻱ ﻣﻮﺭﺥ ‪ ۱۳۶۱/۶/۱۸‬ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻧﻤﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ‬
‫ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎﻱ ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ /‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ‪ / ۱۳۸۸‬ﺷﻤﺎﺭﺓ ‪۱۲‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣـﺎﺩﺓ ‪ ۲۹۱‬ﺁﻳـﻴﻦ ﺩﺍﺩﺭﺳـﻲ ﻛﻴﻔـﺮﻱ ﻣـﺼﻮﺏ ﻣﺠﻠـﺲ ﻣﻘـﺮﺭ ﺷـﺪﻩ ﺑـﻮﺩ‪» :‬ﺩﺭ‬
‫ﺟﺮﺍﻳﻤﻲ ﻛﻪ ﺟﻨﺒﺔ ﺣﻖﺍﻟﻠﻬﻲ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺣﻘـﻮﻕ ﺍﻟﻨـﺎﺱ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺩﺍﺩﮔﺎﻫﻬـﺎﻱ‬
‫ﻛﻴﻔﺮﻱ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺩﺭ ﻏﻴﺎﺏ ﻣﺘﻬﻢ‪ ،‬ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﺭﺍ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻭ ﺣﻜﻢ ﻣﻘﺘﻀﻲ ﺻﺎﺩﺭ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪ .‬ﺩﺭ‬
‫ﻣﻮﺍﺭﺩﻱ ﻛﻪ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻏﻴﺎﺑﹰﺎ ﻣﺒﺎﺩﺭﺕ ﺑﻪ ﺻﺪﻭﺭ ﺣﻜﻢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎﻩ ﻣﺤﻜﻮﻡ ﻋﻠﻴﻪ ﻏﺎﻳﺐ‬
‫ﺭﺃﺳﹰﺎ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻏﻴﺎﺑﻲ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﺻـﺎﺩﺭﻛﻨﻨﺪﺓ ﺣﻜـﻢ ﻏﻴـﺎﺑﻲ ﻣﻜﻠـﻒ ﺍﺳـﺖ‬
‫ﺣﻘﻮﻕ ﻣﺘﻬﻢ ﻏﺎﻳﺐ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﺼﻮﺹ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺣﻖ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎﻣﺒﺮﺩﻩ ﺍﺑﻼﻍ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ ﺍﺯ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﺍﺗﺨـﺎﺫ ﺗـﺼﻤﻴﻢ ﺧﻮﺍﻫـﺪ ﻧﻤـﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳـﻦ ﺻـﻮﺭﺕ ﺣﻜـﻢ ﺩﺍﺩﮔـﺎﻩ ﻗﻄﻌـﻲ ﻭ‬
‫‪ .١‬ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻓﻘﻬﺎ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﹰﺎ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﻣﻘﺎﻡ ﻣﻌﻈﻢ ﺭﻫﺒﺮﻱ ﻭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺣﻘﻮﻗﺪﺍﻧﺎﻥ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺭﺋﻴﺲ ﻗﻮﺓ ﻗﻀﺎﺋﻴﻪ ﻭ ﺑﺎ‬
‫ﺭﺃﻱ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺩﻭﺭﺓ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺍﻋﻀﺎ ﺷﺶ ﺳﺎﻝ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤـﻮﺩﻩ ﻭ ﺗﻨﻬـﺎ ﺩﺭ ﺻـﻮﺭﺕ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳـﺖ ﻣﻘﺎﻣـﺎﺕ ﺧﺎﺻـﻲ ﺷـﻮﺭﺍﻱ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻭﺍﺭﺩ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻊ ﺫﻟﻚ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺘﻲ ﺩﺭ ﺍﻳـﻦ ﻣﻘﻄـﻊ‬
‫‪۳۵‬‬
‫ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻧﺸﻮﺩ ﻳﺎ ﻣﺮﺟﻊ ﻣﺬﻛﻮﺭ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻣﺼﻮﺏ ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺑـﺎ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺗﺄﻳﻴـﺪ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺍﺟﺮﺍ ﺩﺭﺁﻣﺪﻥ ﻗﺎﻧﻮﻥ‪ ،‬ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺩﻋﺎﻱ ﻋﺪﻡ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺁﻥ ﺑﺎ‬
‫ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﺴﻤﻮﻉ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺭﺳﺪ ﺍﺗﺨﺎﺫ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧـﺪ ﻧﻈـﺎﺭﺕ‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺏ ﺭﺍ ﻣﻴﺴﺮ ﺳﺎﺯﺩ؛ ﺯﻳﺮﺍ ﭼﻪﺑﺴﺎ ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺑـﻪ ﺟﻬﺘـﻲ ﻣﻮﺿـﻮﻉ‬
‫ﻋﺪﻡ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﺤﺴﻮﺱ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﻳﺎ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺻﻼﺣﻴﺖﺩﺍﺭ ﺑﺮﺍﻱ‬
‫ﻼ ﻗﺎﺿـﻲ ﻣﺤﻜﻤـﻪﺍﻱ ﺩﺭ ﺟﺮﻳـﺎﻥ‬ ‫ﻃﺮﺡ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻭﺍﻗﻊ ﻧﺸﻮﺩ‪ ،‬ﻭﻟﻲ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻣـﺜ ﹰ‬
‫ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﭘﺮﻭﻧﺪﻩﺍﻱ ﺍﺣﺮﺍﺯ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺣـﺎﻛﻢ ﺑـﺮ ﻣﻮﺿـﻮﻉ ﺩﻋـﻮﻱ ﻣﻐـﺎﻳﺮ ﺑـﺎ ﻗـﺎﻧﻮﻥ‬
‫ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺻـﻮﺭﺕ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺳﻴـﺴﺘﻢ ﻣﺘﺨـﺬﻩ ﺩﺭ ﻛـﺸﻮﺭﻫﺎﻳﻲ ﻣﺜـﻞ ﻓﺮﺍﻧـﺴﻪ‬
‫ﺍﻣﻜﺎﻥ ﻃﺮﺡ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺬﻛﻮﺭ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻨﺎﺩ ﺍﻳﻦ ﻣﻐـﺎﻳﺮﺕ ﺍﺯ‬
‫ﺍﺟﺮﺍﻱ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺣﺎﻛﻢ ﺍﻣﺘﻨﺎﻉ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﻣﺮﺟﻌﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﭼﻨﻴﻦ ﺭﺳـﻴﺪﮔﻲ ﭘـﻴﺶﺑﻴﻨـﻲ‬
‫ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺭﺳﺪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺭﻭﺵ ﻧﻈﺎﺭﺕ‪ ،‬ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﻱ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﻈـﺎﺭﺗﻲ ﻣﺮﻛـﺐ ﺍﺯ‬
‫ﺩﻭ ﺭﻭﺵ ﻓﻮﻕ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺍﺟـﺮﺍ ﺩﺭﺁﻣـﺪﻥ ﻗـﺎﻧﻮﻥ‪،‬‬
‫ﻣﺮﺟﻌﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺁﻥ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺫﻛﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺍﺻﻞ ‪ ۱۷۰‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ »ﻗـﻀﺎﺕ ﺩﺍﺩﮔﺎﻫﻬـﺎ ﻣﻜﻠﻔﻨـﺪ ﺍﺯ‬
‫ﺍﺟﺮﺍﻱ ﺗﺼﻮﻳﺐﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻭ ﺁﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻭ ﻣﻘـﺮﺭﺍﺕ ﺍﺳـﻼﻣﻲ‬
‫‪۳۴‬‬
‫ﻳﺎ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺣﺪﻭﺩ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭﺍﺕ ﻗﻮﺓ ﻣﺠﺮﻳﻪ ﺍﺳﺖ ﺧﻮﺩﺩﺍﺭﻱ ﻛﻨﻨـﺪ ﻭ ﻫـﺮ ﻛـﺲ ﻣـﻲﺗﻮﺍﻧـﺪ‬
‫ﺍﺑﻄــﺎﻝ ﺍﻳــﻦ ﮔﻮﻧــﻪ ﻣﻘــﺮﺭﺍﺕ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻳــﻮﺍﻥ ﻋــﺪﺍﻟﺖ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﺗﻘﺎﺿــﺎ ﻧﻤﺎﻳــﺪ«‪ .‬ﺭﺳــﻴﺪﮔﻲ ﺑــﻪ‬
‫ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﺍﺑﻄﺎﻝ ﻳﻚ ﺁﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﺩﺭ ﻫﻴﺌﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﺭﺳﻴﺪﮔﻲ ﻣﻲﺷﻮﺩ‪ ،‬ﻣﻊ ﺫﻟـﻚ‬
‫ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩﻱ ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻏﻴﺮ ﺷﺮﻋﻲ ﺑﻮﺩﻥ ﺁﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺩﻋﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺩﻳـﻮﺍﻥ ﻣﻮﺿـﻮﻉ ﺭﺍ‬
‫ﺑﺮﺍﻱ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺑﻪ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻧﮕﻬﺒﺎﻥ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ ﻭ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﻱ ﻧﻈﺮ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻧﮕﻬﺒـﺎﻥ ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄـﻪ ﺑـﺎ‬
‫‪١‬‬
‫ﺑﻄﻼﻥ ﻳﺎ ﻋﺪﻡ ﺑﻄﻼﻥ ﺁﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮﻱ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻧﻤﻮﺩ‪.‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺑﺮ ﺍﻧﻄﺒﺎﻕ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻋﺎﺩﻱ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻫﻤـﻮﺍﺭﻩ ﺍﺯ ﺍﻫﻤﻴـﺖ ﺧﺎﺻـﻲ ﺑﺮﺧـﻮﺭﺩﺍﺭ‬
‫ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﻊ ﺫﻟﻚ ﺩﺭ ﻧﺤﻮﺓ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻈﺎﺭﺗﻲ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻧﻈﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬
‫ﺩﺭ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻈﺎﺭﺗﻲ ﻳﺎ ﺑﻌـﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﻜـﻪ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﻣـﺼﻮﺏ ﭘﺎﺭﻟﻤـﺎﻥ ﻃـﻲ‬
‫ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺕ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻘﺮﺭ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻛﺸﻮﺭ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺭﺳﻤﻴﺖ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺍﺟﺮﺍ ﺩﺭﺁﻣﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﺔ ﻣﺮﺍﺟـﻊ ﺧﺎﺻـﻲ ﺑـﻪ ﻧـﺎﻡ ﺩﺍﺩﮔـﺎﻩ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﻣﺘﻌﺎﻗـﺐ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳـﺖ ﭘـﺎﺭﻩﺍﻱ‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ‪ ،‬ﻗﻀﺎﺕ ﻣﺤﺎﻛﻢ ﻭ ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﻫﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ ﻳـﺎ ﺍﻳﻨﻜـﻪ‬

‫ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎﻱ ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ /‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ‪ / ۱۳۸۸‬ﺷﻤﺎﺭﺓ ‪۱۲‬‬

‫ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺑﺮ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‪ /...‬ﭘﮋﻭﻫﺸﻬﺎ‬

‫ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻣﺮﺍﺟﻊ ﺍﺟﺮﺍﻛﻨﻨﺪﺓ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﻮﺩ ﺗﺎ ﺩﺭ ﺻـﻮﺭﺕ ﺗـﺸﻜﻴﻚ‬ ‫ﻣﺮﺍﺟﻊ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻋﺎﺩﻱ ﺯﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﻣﺮﺟـﻊ ﻋـﺎﻟﻲ ﻗـﻀﺎﻳﻲ ﻋﻬـﺪﻩﺩﺍﺭ ﺭﺳـﻴﺪﮔﻲ ﺑـﻪ ﺷـﻜﺎﻳﺎﺕ‬
‫ﺩﺭ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺮﺟﻌﻲ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻄﺮﺡ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﻄﺮﻭﺣﻪ ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻋﺪﻡ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻋﺎﺩﻱ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳـﻦ ﺭﻭﺵ‬
‫ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻋـﺎﺩﻱ ﺧـﻼﻑ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮﻱ‬ ‫ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺗﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻋﺎﺩﻱ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺁﻥ‬
‫ﻧﻤﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﻫﻢ ﺯﻳﺮ ﻧﻈﺮ ﻗﻀﺎﺕ ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﺔ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﻭ ﻳـﺎ ﻣﺮﺟـﻊ ﻋـﺎﻟﻲ ﻗـﻀﺎﻳﻲ ﺭﺍ ﻣﻴـﺴﺮ‬
‫ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ ﻗﺎﺑﻞ ﺩﻓﺎﻉ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺍﺯ ﻃﺮﻓﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠـﺔ ﺍﺟـﺮﺍ‬
‫ﺩﺭﺁﻣــﺪﻥ ﻗــﺎﻧﻮﻥ ﻣــﺼﻮﺏ ﭘﺎﺭﻟﻤــﺎﻥ ﺍﻣﻜــﺎﻥ ﺑﺮﺭﺳــﻲ ﻣﻄﺎﺑﻘــﺖ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑــﺎ ﻗــﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳــﻲ‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﻣﺜﻞ ﻛﺸﻮﺭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﻛﻪ ﻣﺮﺟﻊ ﺧﺎﺻﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺷـﻮﺭﺍﻱ ﻗـﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳـﻲ ﺑـﺮﺍﻱ‬

‫‪ .١‬ﻣﺎﺩﺓ ‪ ۲۵‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺍﺩﺍﺭﻱ ﻣﺼﻮﺏ ﺑﻬﻤـﻦ ‪ ،۱۳۶۰‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﺔ ﺭﺳﻤﻲ ﺳﺎﻝ ‪،۱۳۶۰‬‬
‫ﺹ‪.۱۷۵‬‬
 ‫ﻛﺘﺎﺏﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ‪ ،‬ﺟﻮﺍﺩ‪» ،‬ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﻭ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺑﺮ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑـﺎﺕ ﭘﺎﺭﻟﻤـﺎﻧﻲ«‪ ،‬ﻣﺠﻠـﺔ ﺍﻧﺪﻳـﺸﻪﻫـﺎﻱ‬ ‫‪.۱‬‬
‫ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﺓ ﺩﻫﻢ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺭ ﻭ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ‪ ۱۳۸۵‬ﺵ‪.‬‬ ‫‪۳۶‬‬
‫ﺗﻘﻲﺯﺍﺩﻩ ﺍﻧﺼﺎﺭﻱ‪ ،‬ﻣﺼﻄﻔﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻮﻕ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠـﻞ )ﺗﺮﺟﻤـﺔ ﻛﺘـﺎﺏ ﺩﻭﻣﻴﻨﻴـﻚ ﻛـﺎﺭﻭ(‪ ،‬ﺍﻧﺘـﺸﺎﺭﺍﺕ ﺩﺍﺩﮔـﺮ‪،‬‬ ‫‪.۲‬‬
‫‪ ۱۳۸۳‬ﺵ‪.‬‬
‫ﺣﺴﻨﻲ‪ ،‬ﺣﺴﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﻋﺎﻟﻲ ﻗﻮﺓ ﻣﺠﺮﻳﻪ ﺩﺭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺍﻳـﺮﺍﻥ ﻭ ﻓﺮﺍﻧـﺴﻪ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺔ ﺗﻄﺒﻴﻘـﻲ ﺁﻧﻬـﺎ‪،‬‬ ‫‪.۳‬‬
‫ﺗﻬﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮﺍﻥ‪ ۱۳۶۹ ،‬ﺵ‪.‬‬
‫ﺷﻴﺮﻭﻱ‪ ،‬ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﺴﻴﻦ‪ ،‬ﺣﻘﻮﻕ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺳﻤﺖ‪ ۱۳۸۴ ،‬ﺵ‪.‬‬ ‫‪.۴‬‬
‫ﺻﻔﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪﺣﺴﻦ‪ ،‬ﺩﺭﺁﻣﺪﻱ ﺑﺮ ﺣﻘﻮﻕ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﻭ ﺩﻭ ﻧﻈﺎﻡ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ )ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻭ ﺗﻠﺨﻴﺺ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﻧﻪ‬ ‫‪.۵‬‬
‫ﺩﺍﻭﻳﺪ ﻭ ﻛﺎﻣﻲ ﮊﻭﻓﺮﻫﺎﺳﭙﻴﻨﻮﺯﻱ(‪ ،‬ﺗﻬﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺩﺍﺩﮔﺴﺘﺮ‪ ۱۳۷۶ ،‬ﺵ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻴﺪ ﺯﻧﺠﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺎﺳﻌﻠﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻮﻕ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮﺍﻥ‪ ،‬ﻣﻴﺰﺍﻥ‪ ۱۳۸۴ ،‬ﺵ‪.‬‬ ‫‪.۶‬‬
‫ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪﺟﻼﻝﺍﻟﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺁﻳﻴﻦ ﺩﺍﺩﺭﺳﻲ ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮﺍﻥ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺪﺍﺭ‪ ۱۳۷۶ ،‬ﺵ‪.‬‬ ‫‪.۷‬‬
‫ﻣﻬﺮﭘﻮﺭ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻈﺮﺍﺕ ﺷﻮﺭﺍﻱ ﻧﮕﻬﺒﺎﻥ‪ ،‬ﺩﻭﺭﺓ ﺍﻭﻝ‪ ،‬ﻛﻴﻬﺎﻥ‪ ۱۳۷۱ ،‬ﺵ‪.‬‬ ‫‪.۸‬‬
‫‪9. Bhagwan, Vishnoo Bhushan Vidya, World Constitutions, Sterling Publishers Private‬‬
‫‪Limited, 1989.‬‬
‫‪10. Elassar, Y., Les Constitutions Des Pays Arabes-Le Control De La Constitutionalite Des‬‬
‫‪Lois Au Koweit, Colloque de Beyrouth, 1998.‬‬
‫‪11. Fromont, Michel, Grands Systemes De Droit Etrangers, 2eme ed., Dalloz, 1994.‬‬
‫‪12. Gannage, P., Les Constitutions Des Pays Arabes -Le Conseil Constitutionel Libanais,‬‬
‫‪Coloque de Beyrouth, 1998.‬‬
‫‪13. Refaat, Abdel-Wahab, L Experience De La Haute Cour Constitutionnslle En Egypte, Les‬‬

‫ﺁﻣﻮﺯﻩﻫﺎﻱ ﺣﻘﻮﻗﻲ‪ /‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ‪ / ۱۳۸۸‬ﺷﻤﺎﺭﺓ ‪۱۲‬‬

‫‪constitutions des pays arabes, Colloque de Beyrouth, 1998.‬‬