İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ *F E N BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

TÜRKİYE'DE İNŞAAT SEKTÖRÜNDE ALT YÜKLENİCİLİK SİSTEMİNİN

İŞLEYİŞİNDE ANA YÜKLENİCİ FİRMA ALT YÜKLENİCİ FİRMA İLİŞKİLERİNDE

ŞANTİYE ÖRGÜT YAPISI İÇERİSİNDE YAŞANAN SORUNLAR

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Mimar Sezer ÖZKUL

Tezin Enstitüye Veriliş Tarihi : 27 Mayıs 1996

Tezin Savunulduğu Tarih : 20 Haziran1996

Tez Danışmanı : Prof. Dr. Yıldız SEY

Diğer Jüri Üyeleri : Prof. Dr. Zeynep SÖZEN

Prof. Dr. Heyecan GİRİTLİ

MAYIS -1996
 ÖNSÖZ

Bu çalışmada, ülkemizde inşaat sektöründe alt yüklenici kullanımının ana yüklenici

firmaya sağladığı avantajlara karşın, alt yüklemedik sisteminin işleyişinin alt
yüklenicilerin örgüt yapılarının, uyguladıkları yönetim m etodlannın ve teknik bilgi,
beceri ve birikimlerinin, ana yüklenici firmanın proje hedefine ulaşmasını engelleyici
veya geciktirici nitelikte olduğu düşüncesinden hareket edilerek gerekli gözlem ler ve
incelemeler yapılmış, elde edilen verilerin gerçeklere uygunluğu anket çalışması ile
sınanmış ve sonuçlar ortaya konmuştur.

Çalışmamda bana bilgi ve tecrübeleri ile yol gösteren, katkıda bulunan ve sonuç
almamı sağlayan değerli hocam , sayın Prof. Dr. YILDIZ SEY’e teşekkür ederim.

Ayrıca, çalışmalarım sırasında ilgi ve yardımları ile bana destek olan arkadaşlarıma ve
soru kağıdım büyük bir içtenlikle yanıtlayan tüm mimar ve mühendislere de teşekkür
ederim.

Sevgi ve destekleri ile elde ettiğim başarıların temeli olan ve bana her konuda destek
olan anneme, babama ve aynı zam anda meslektaşım da olan sevgili kardeşim SELİN’e
de sonsuz teşekkür ederim.

İstanbul, 1996 Sezer ÖZKUL

İÇİNDEKİLER

TABLO L İS T E S İ.........................................................................................................................vi

Ö Z E T ............................................................................................................................................. vii

SUM M ARY..................................................................................................................................viii

BÖLÜM 1. G İR İŞ ....................................................................................................................... 1
1. 1. Çalışmanın Kapsamı ve A m acı..................................................................... 1

BÖLÜM 2: SORUNUN ORTAYA K O N M A SI..................................................................... 5

2. 1. Firm a Düzeyinde Alt Yüklenici Kullanımı................................................... 5
2. 2. Proje Düzeyinde Alt Yüklenici K ullanım ı................................................... 8
2. 3. Proje Düzeyinde Yapım Organizasyonları................................................... 11
2. 4. Türkiye’de İnşaat Sektöründe Proje
Sürecinde Alt Yüklenicilik Sisteminin İşleyişi.............................................16
2.4.1. Taşeron Firma Seçimi Safhası.................................................. ...................17
2.4.2. Sözleşme Safhası...........................................................................................20
2.4.3. im alat İzlem e ve K ontrol Safhası................................................................22
2.4.4. Hakediş ve Kesin Hesap S a fh a sı................................................................23

BÖLÜM 3: ARAŞTIRM ANIN KAVRAMSAL ÇERÇEV ESİ............................................ 28

3.1. Temel Y aklaşım ............................................................................................... 28
3.1.1. Gözlem ve İncelem eler Sonucu Sorunların Belirlenmesi ve
Nedenlerinin Ortaya K onm ası.................................................................... 29
3.2. H ipotezler......................................................................................................... 32
3.3. Soru Kağıdı....................................................................................................... 39
3.4. Veri Toplam a....................................................................................................40
3.5. M odel................................................................................................................ 41

BÖLÜM 4: ARAŞTIRMANIN BULGULARI....................................................................... 43

4.1. Anket Sonuçlarının Değerlendirilmesi......................................................... 44

BÖLÜM 5: TARTIŞM A VE SONUÇLAR.............................................................................71

5.1. Bulguların H ipotezler Doğrultusunda T artışılm ası.....................................71
5.2. Sonuçlar ve Ö neriler.......................................................................................75

KAYNAKLAR............................................................................................................................ 80

EK: SORU K A Ğ ID I................................................................................................................... 81

ÖZGEÇMİŞ ................................................................................................................................ 87
Şekil 2.1. Geleneksel sözleşme düzeyinde yapım organizasyonları ....................................... 14
Şekil 2.2. Tasarım ve yapım organizasyonları............................................................................14
Şekil 2.3. Yönetim sözleşmesi düzeyinde yapım organizasyonları..........................................15
Şekil 2.4. İnşaat yönetimi organizasyonları................................................................................ 16
Şekil 2.5. Türkiye'de inşaat sektöründe proje sürecinde alt yüklenicilik
sisteminin yaşam evresi................................................................................................24
Şekil 4.1. Ana yüklenici firma olarak sizin için, taşeron firmalar, inşaat
sektörünün doğası gereği karşılaşılan olası sorunların, belirsizlik ve
risk faktörlerinin etkilerine karşı korunm ak amacıyla kullanılan
etkili bir araç mıdır?..................................................................................................... 45
Şekil 4.2. Ana yüklenici firma olarak, taşeron firmalara olan ihtiyacınıza ve
taşeron firmalardan beklentilerinize sektördeki taşeron firmalar
cevap verebiliyor mu?.................................................................................................. 46
Şekil 4.3. Ana yüklenici firm a olarak, taşeron firma kullanma kararlarınızı
etkileyen faktörler nelerdir?........................................................................................47
Şekil 4.4 Ana yüklenici firma olarak taşeron firmalarla olan ilişkilerinizde
karşılaşılan sorunları, hizm et verdikleri faaliyet alanına göre
aşağıda sınıflandırılmış hangi taşeron firma grubuyla daha yoğun
olarak yaşıyorsunuz?................................................................................................... 48
Şekil 4.5. Taşeron firmalarla yaşanan sorunlar, daha çok hangi kriterler
üzerinde yoğunlaşm aktadır?...................................................................................... 49
Şekil 4.6. Taşeron firmalarla yaşanan sorunlar, taşeron firma işleyiş sürecinde
hangi safhada yoğun olarak karşımıza çıkm aktadır?...............................................50
Şekil 4.7 Ana yüklenici firma olarak, taşeron firma seçiminizde hangi
faktörler sizin için önemlidir?..................................................................................... 52
Şekil 4.8 Birlikte çalışılan taşeron firm alarla ilgili bilgilerin, daha sonraki
projelerde kullanılmak üzere düzenlenmesi ve m erkezi olarak
biriktirilmesi, taşeron firma seçim sürecinin hızlandırılması ve işe
en uygun taşeron firmanın seçilebilmesi için gerekli m idir?................................... 53
Şekil 4.9. Taşeron firmaların ihale safhasında işi alabilmek için gösterdikleri
davranış biçimi ne yönde olm aktadır?.......................................................................54
Şekil 4.10. Taşeron firmalarla olan ilişkilerde güç dengesinin ana yüklenici
lehine olması ve ana yüklenici firmanın çıkarlarının güvence
altına alınması sözleşmelerle nasıl sağlanm aktadır................................................ 55
Şekil 4.11. Sözleşme şartlarıyla alman önlem ler ana yüklenici firmanın
pratikteki uygulama esnasında istediği koşullan sağlamasına
yeterli oluyor mu? Olmuyorsa ne gibi ek önlemlere ihtiyaç vardır?.................. 56
Şekil 4.12. Sözleşme koşullarının tam olarak yerine getirilmesinde yaşanan
sorunlar üzerinde hangi faktörler etkili olm aktadır?.............................................57
Şekil 4.13. Taşeron firmalarla yaşanan sorunlara, taşeron firmaların özellikle
hangi sözleşme ekindeki şartlara uymaması neden olm aktadır?........................58 .
Şekil 4.14. Taşeron firm alar projede hangi kriterlere önem verm ektedir?........................... 59
Şekil 4.15. Projede meydana gelen olası süre uzamalarına taşeron firma
kullanımının etkisi nasıl olm aktadır?.....................................................................60
Şekil 4.16. Taşeron firmaların kendilerinden kaynaklanan süre uzamalarına
karşı sebep olarak göstedikleri faktörler nelerdir?...............................................61
Şekil 4.17. Aşağıda belirtilen faktörleri proje sürecinde meydana gelen olası
maliyet artışlarına olan etki derecelerine göre nasıl sıralarsınız?........................ 62
Şekil 4.18. M aliyet artışlarında taşeron firmaların etki oram nedir?........................................ 63
Şekil 4.19. Taşeron firmaların maliyet artışlarına etkileri ne yolla olm aktadır?.....................64
Şekil 4.20. Taşeron firm alar kalite faktörünü ana yüklenici kadar
önemsiyorlar mı?........................................................................................................64
Şekil 4.21. Taşeron firmaların kalitede istenilen performansı
sağlayamamasında hangi faktörler etken olm aktadır?.......................................... 65
Şekil 4.22. Taşeron firmalarla birlikte çalışma ana yüklenici firmanın şantiye
örgüt yapısı içerisinde ne tür sorunlar yaşamasına neden
olm aktadır?.................................................................................................................67
Şekil 4.23. Pratikteki uygulamada, taşeron firmalarla yaşanan sorunların en
aza indirilmesi ve taşeron firmalardan en etkin şekilde
yararlanılması için gerekli faktörler nelerdir?......................................................... 68
Tablo 3.1. Proje uygulama sürecinde süre uzamasına alt yüklenici etkileri............................29
Tablo 3.2. Proje uygulama sürecinde maliyet artışına alt yüklenici etkileri............................30
Tablo 3.3. Proje uygulama sürecinde kalite düşüklüğüne alt yüklenici etkileri......................31
Tablo 3.4. A lt yüklemedik sisteminin etkin çalışmasında ana yüklenici etkileri.....................32

vı
ÖZET

M odern toplum düzeninin karakteristikleri olan bağımlılık, karmaşıklık, belirsizlik ve

hızlı değişim inşaat sektörü içerisinde yer alan örgütsel yapıların sınırlarını,
davranışlarını, işleyişlerini, uyguladıkları yönetim m etodlanm ve inşaat projelerinin
niteliklerini etkilemektedir. Bu etkiler sonucu, adına alt yüklenici denilen örgütsel
birimler ortaya çıkmıştır.

Araştırmada ülkemizde inşaat sektöründe alt yüklenicilik sisteminin işleyişinde, ana

yüklenici firma alt yüklenici firma ilişkilerinde, şantiye örgüt yapısı içinde yaşanan
sorunların türlerinin, nedenlerinin ve etkilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. A lt yükle­
nicilik sisteminin gerçek boyutuyla ortaya konmasının, sistemin aksayan yönlerinin
giderilerek, sisteme işlerlik kazandırm ada katkıda bulunacağı düşünülmüştür.
Araştırma, ülkemizin önde gelen ana yüklenici inşaat firmalarının biri bünyesinde
gerçekleştirilmiştir. Firmanın konut yapımına yönelik üç farklı şantiyesinde, farklı
fonksiyonel alanlarda görev yapan otuzbeş mimar ve mühendis araştırm aya katılmıştır.

Araştırma sonucu ortaya çıkan bu tez beş bölümden oluşmaktadır.

Birinci bölümde alt yüklemediğin ortaya çıkışma kısaca değinilmiş, ele alman konunun
içeriği anlatılarak amaç belirlenmiştir.

İkinci bölümde alt yüklenici kullanımı firm a düzeyinde ve proje düzeyinde ele alınmış,
alt yüklenicilik sisteminin yapım organizasyonları içerisindeki yerine ve ülkemizde alt
yüklenicilik sisteminin işleyişine değinilmiştir.

Üçüncü bölüm araştırmanın tem el yaklaşımım içermektedir. B u bölümde, gözlem ler

ve incelemeler sonucu geliştirilen hipotezler ortaya konmuş, hipotezlerin gerçeklere
uygunluğunu sınamak amacıyla hazırlanan soru kağıdı, veri toplam a ve model
hakkında bilgi verilmiştir.

D ördüncü bölüm araştırmanın bulgularını içermektedir. Elde edilen veriler grafik

m odeller kullanılarak değerlendirilmiştir. Ana yüklenici alt yüklenici ilişkilerinde
yaşanan sorunlar, sorunlara etki eden faktörler, sonuçlan ve sorunların şiddeti bu
bölümde ortaya konmuştur.

Beşinci bölümde, bulgular hipotezler doğrultusunda tartışılmış, elde edilen sonuçlar ve

genel olarak çalışmanın sonuçlan ve öneriler açıklanmıştır.

Bulgulara dayanılarak araştırmanın sonucu şu şekilde açıklanabilir. Ülkemizde inşaat

sektöründe alt yükleniciliğe yönelik belirli bir pazar oluşmuştur. Ana yüklenici firmalar
inşaat sektörünün doğası gereği karşılaşılan belirsizlik ve risk faktörlerinin etkilerinden
korunmada, maliyetleri azaltm ada ve sorumluluklan paylaşmada alt yüklenici
kullanımım gerekli görm ekte ve dolayh olarak alt yüklemediğin değişimine ve
gelişimine katkıda bulunmaktadır. Günümüzde alt yüklenicilik sisteminin işleyişi, alt
yüklenici firmaların örgüt yapılan, teknik bilgi, beceri ve birikimleri, uyguladıktan
yönetim m etodlan, ana yüklenici firm a alt yüklenici firma ilişkilerinde sorunlar
yaşanmasına neden olm akta ve ana yüklenici firmanın proje hedeflerine ulaşmasmı
geciktirici veya engelleyici nitelik göstermektedir.

vu
SUMMARY

PROBLEMS L IV E D IN THE FUNCTIONING OF TURKISH

SUBCONTRACTING SYSTEM IN CONSTRUCTION SECTOR BETW EEN
M AIN CONTRACTING FIRM AND SUBCONTRACTING FIRM IN BULIDING
SİTE S

Characteristics o f the m odem community are dependence, complexity and quick

variation. Effects o f these characteristics can be noticed in, uncertainity o f potency
equilibrium and balance, high risk environment, technological development,
increasing competition environment and decrease in resource reserves in contrast to
increase in use o f resources.

U nder these effects, organisations within the bulding sector change their limits,
attitudes, organisational stm cture and management practice in order to harmonize
with the changing environment.

M odem building projects are projects that are in need o f using different expert areas
as a result o f the technical disorders. Building projects show difference than
manufacturing projects due to the peculiarity o f the product, production and the
person o r groups participated in production process. This difference in projects can be
noticed in project organization stm cture.

Building projects are influenced from surrounding environm ent conditions,

characteristics o f the environm ent are; complexity, variation, uncertainity, risk and
disorder. Project organisations set up in order to harmony w ith these conditions.

Varying needs o f the community and the environment cause changes in management
approach. Nowadays traditional management m ethods left their place to m odem
management methods.

Subcontracting firms in constm ction sector have been form ed due to the peculiarities
pointed out above.

Nowadays in constm ction industry constm ction process have been build not only by
one contracting firm but some subcontractors that are specialised in an area under the
management o f main contractor.
Use o f subcontracting firms came as a solution o f determ inig the organisational limits
and project characteristics.

Financa, investm ent decisions and activity areas are three main criterions that
determine the management and organisation method o f the construction firms.

Use o f subcontracting firms are economicai for the main contracting firms due to the
labour cost. By using subcontracting firms,main contractors reduce the general,
material and labour, equipment, investm ent and construction costs.

Subcontractors share ali the responsibüities for the danger o f uncertainity and high
risks in production with main contractors.

Construction sector consists o f high uncertainity. U ncertainity seen in claims, getting

the work, resorce assurance effect the investment decisions o f the firm. Also the
projects w ith different design and construction methods form inefficient capacity
danger. Subcontracting is an effective way to resolve this problem.

Use o f subcontracting firms allow the main contracting firm to enlarge activity areas
and to gain elasticity and excitement.

Complexity o f the construction projects, construction techniques used, size o f the

project indicates the need to different types and Ievels o f expertees. These needs
responded by the use o f subcontracting firms.

Construction sector is one o f the sector that subcontracting used widespread.

Particularly nowadays quick developm ent and variability, use o f project and
construction management, identity variation o f subcotracting system improved the
strength, variability and effects o f the problems in construction sector.

Particularly problems came out o f the relationship betvveen main and subcontractors
dem onstrate delaying or preventing characteristics to reach the target o f the project.
Problems lived in organisational structure o f the building site in project
planning/process and control.

Aims o f this research are; to findout the process o f subcontracting system, kinds and
reasons o f problems o f using subcontractors and effects to project criterions during
project in Turkey.

This research has been done in Turkeys one o f the leading main construction firm.

First part is introduction in which aims and the content o f the research explained.

Second part is about discussing the problems. Studied concepts at this part are as
follow s:

ıx
-U se o f subcontractors within the firm

-Use o f subcontractors within the project

-Construction organisations during the project.

-Subcontracting system during the project

Third part discusses the outline o f the research. Research process forms o f four
stages.

D eteraıination o f the problems lived between subcontracting and main contracting

firms through observations and investigations.

-Developm ent o f hypotheses in direction o f the results.

-Preperation o f the questions to test the suitability o f hypotheses.

-Testing the confiraıation o f the hypotheses by inquiry

Problems lived betvveen main contracting and subcontracting firms from the results o f
investigations and observations are as follows:

-Organisational structure, professional age, technical konwledge, capability and

management strategy o f the subcontracting firm.

-M anagement competence and effectiveness o f the main contracting firm.

Following hypotheses have been developed from observations and investigations.

İst Hypothesis

Existing constructive properties o f subcontracting firms make it difficult to researc the

targeted period for the project, finance and quality perform ance that are pointed by
main contracting firm.

As a result o f these investigations and observations, working style and technical

capacity o f subcontracting firms effect the production and the perform ance reached is
not enough for main contractor to reach the target.

2nd Hypothesis

To reach to targeted profit subcontracting firm is dependent on the technical capacity,

organisational structure and management effecticeness o f the main contracting firm.
Technical capacity, organisational structure and management methods o f the main
contracting firm play a great role on completing the w ork on tim e by conform ing the
contract, perform ance o f the quality and finance o f the subcontracting firm.

To test the straightress o f the hypotheses developed through inform ations and
observations inquiries have been made.

On preperation o f the inquiıy questions attention have been paid to management

perform ance o f the subcontractors during the project.

Inquiries have been answered by 35 engineers and architects w orkig in bulding sites o f
diflferent status, functional areas also in connection with subcontracting firms.

4th part consists o f the findings o f this research. Collected inform ation have been
appraised by graphics. Problem lived between main contracting and subcontracting
firms professiona! level o f progress and the way main contractors see subcontractors
have been pointed out.

5th part consists o f arguments and results. Findings have been argued through the
hypotheses and suggestions developed through results.

The following points w ere bom in mind as results o f this research:

-A m arket tow ards to subcontractors has been developed in construction sector o f

Turkey.

-Organisational structure and the management effectiveness o f the main contracting

firm effect the use o f subcontracting firm.

-Problem s lived within the organisational structure o f the building site altough the
advantages o f subcontracting firm.

These problems are categorised as follows

-Activity areas o f the subcontracting firm

-Evolution o f the subcontracting system

-Project criterions

-Subcontracting firms are not well qualified

-M ain contracting firms undertake the variation and developm ent o f the
subcontracting firms indirectly.

-M anagement com petence and productivity o f the main contracting firm effect the
perform ance o f the subcontracting firms.

xı
Increase in standardization, increase in im portance o f the assimilation o f the
responsibilities, establishment o f the quality conciousness, increase in finance and time
restriction opposite to technological developm ent will make certain that
subcontracting firms will reach the required level in near future.

This thesis to be o f help to alight the subcontracting system in real dimensions, to

remove the problems and to obtain functioning o f subcontracting firms.
1.1. Çalışmanın Kapsamı ve Amacı

M odem toplum düzeninin karakteristikleri bağımlılık,karmaşıklık ve hızlı değişimdir.

Karakteristiklerin etkileri, kuvvet dengelerinde ve değerlerinde belirsizlik, yüksek risk
ortam ı, hızla değişen teknoloji, hızla artan rekabet ortam ı ve kaynak kullanımındaki
artışa karşın kaynak rezervlerinde azalma olarak hissedilmektedir.

B u etkiler altında inşaat sektörünün içinde yer alan örgütlerin sınırlan, davranışları,
organizasyon yapılan ve yönetim uygulamalan, değişen ortam a uyum sağlayacak
gelişim ve değişim göstermektedir.

M odem inşaat projeleri, teknik karmaşıklık sonucu, çeşitli uzmanlık dallarının birarada
kullanılmasını gerektiren işleri kapsayan projelerdir. Teknik uygulama zorluklan
yanında, zaman, maliyet ve kaynak sınırlamalan ve değişen çevre ihtiyaçlan inşaat
sektörü içinde yer alan firm alann örgütsel yapılarım ve yönetim stratejilerini
etkilemektedir.

İnşaat firm alan, proje sürecinin her aşamasında mal ve hizmet üreten, hedeflerine
yönelik belirlenen amaçlarına uygun olarak işletmenin kaynaklannı ve faaliyetlerini
planlayan, organize eden, yürüten ve kontrol eden ekonomik ünitelerdir. Dolayısıyla
inşaat sektörünün yapısı ve işleyişi, inşaat firmalarının örgütsel yapılan ve davranışlan
yanında, firmanın hedeflerine, faaliyet alanlarına, yatınm kararlarına ve karar
mekanizmasına da etki etmektedir.

İnşaat firm alan, inşaat sektörünün içinde yer aldığı çevre ile karşılıklı etkileşim
halindedir. Dolayısıyla, değişen çevre koşullarına reaksiyon gösterm ekte ve uyum
sorunlan yaşamaktadırlar. Bu sorunlarla başa çıkabilmek, piyasadaki varlıklarım
devam ettirebilmek ve pazar paylanm arttirabilmek için gerekli yapılanmayı
gerçekleştirm ek ve stratejiler geliştirmek zorundadırlar.
İnşaat projeleri; ürün özellikleri, üretim özellikleri ve üretim e katılan kişi ve grupların
özellikleri bakımından imalat projelerinden farklılık gösterm ektedir. Projelerdeki bu
farklılaşma, proje organizasyon yapılarında da görülm ektedir. H er proje belirli bir
organizasyon yapısı içerisinde gerçekleşmektedir. Organizasyonun yapısı,
organizasyonun hedeflerine, yapılan işin cinsine ve organizasyonun çevresine bağlıdır.
Organizasyonlar, tanımlanmış ve sınırlandırılmış problemleri çözebilmek için ihtiyaç
duyulan uzman kadroları ve kaynaklan bir araya getirirler.

İnşaat projelerini etkileyen çevre koşullarının özellikleri, karmaşıklık, değişim,

belirsizlik, risk ve düzensizlik olarak belirlendiğinde, proje organizasyonlan yapılarım
bu koşullara uyum sağlayacak şekilde oluşturm ak zorundadır.

Değişen çevre ihtiyaçtan, m odem toplum un fırsatlarından yararlanm ak ve karşılaşılan

problem türlerindeki çeşitlilik, yönetimsel yaklaşımlarda da değişime neden
olmaktadır. İnşaat projeleri, proje katılımcılarının fazla olduğu projelerdir. Dolayısıyla,
proje süreci içerisindeki bu elemanların, bağımsız olarak değil bir bütünün parçalan
şeklinde hareket etmelerinin planlanması, organizasyonu, koordinasyonu ve kontrolü
önem kazanmaktadır. B u ise yönetimsel etkinlik ve verimlilik anlamına gelmektedir.

Yukanda belirtilen bütün bu özellikler, inşaat sektörü içerisinde yeni örgütsel

birimlerin ve yönetim metodlannm oluşmasına yol açmıştır.

Bugünkü globalleşen dünyada, inşaat yönetimi, adma alt yüklenici denilen örgütsel
birimlerin kullanılmasını gerektirmektedir.

Yapım endüstrisinde meydana gelen teknolojik gelişmeler, sofistike yapım

m etodlanndaki artış, ürün niteliklerindeki farklılaşma, maliyet ve süre kısıtlamaları ve
kaynakların etkin kullanılması zorunluluğu, farklı uzmanlaşma derecelerine olan
ihtiyacın artm asına yol açmıştır. Bu durum adına alt yüklenici denen örgütsel
birimlerin oluşmasına neden olmuştur. Yapım endüstrisinde, yapım işlevleri, bir tek
yüklenici firm a tarafından değil, belirli konularda uzmanlaşmış alt yüklenici firmalar
tarafından, bir ana yüklenici yönetiminde gerçekleştirilmektedir.

Bu tü r bir yapılanma Eccles’in “sözde firma” tanımlamasında yer almaktadır. Eccles’e

göre “sözde firma” birbirine doğrudan bağlı olmayan ve zaman zaman bir ana
yüklenici tarafından angaje edilen alt yüklenicilerden oluşmaktadır.
Alt yüklenici firmalar, inşaat sektöründeki yaygın kullanımı ile “Taşeron firma” olarak
bilinmektedirler. Taşeron, Fransızca “G örev-îş” sözcüğünden türetilm iş “Tacheron”
sözcüğünün Türkçe’ye uygulanmış halidir. B ir işin bir kişiye veya kuruma karşı
yüklenicisi anlamı taşımaktadır.

Çalışma kapsamı içerisinde, alt yükleniciliğin ortaya çıkışı ve kullanılma nedenleri ve

alt yüklenici kullanımının sonucunda ortaya çıkan sorunlar, nedenleri ve etkileri
incelenecektir.

înşaat sektöründe, alt yüklenici kullanımı, diğer sektörlere oranla daha yaygındır. Alt
yüklenici-ana yüklenici ilişkilerinde ortaya çıkan sorunlar proje hedeflerine ulaşmayı
geciktirici veya engelleyici özellik gösterm ektedir. Alt yüklenici ana yüklenici
ilişkilerinde yaşanan sorunlar, şantiye örgüt yapısı içerisinde, ana yüklenici firmanın,
kendi organizasyon yapısı dışında gelişen olaylar nedeniyle ciddi sorunlar yaşamasına
neden olmaktadır.

Özellikle ülkemizde, inşaat sektöründe son yıllarda meydana gelen hızlı değişim, proje
yönetimi ve inşaat yönetimi m etodlannın kullanılmaya başlanması ve alt yüklenicilik
sisteminin kimlik değiştirmesi ile birlikte inşaat sektörü içinde yer alan taraflar arası
ilişkilerde yaşanan sorunların türlerinde ve şiddetinde artış meydana gelmiştir.

Gerek inşaat sektörünün içinde yer aldığı çevre ihtiyaçlarındaki değişim, gerek ana
yüklenici firmaların yükümlülükleri altındaki yapım işlevlerini gerçekleştirmede
kullandıkları yönetim m etodlanndaki değişim, gerekse alt yüklenicilik sisteminin
yapısında meydana gelen değişim, teknik, yönetimsel ve organizasyonel sorunların
ortaya çıkmasına yol açmıştır.

Bunun yanı sıra, ülkemizdeki eğitim eksildiği, ekonomik dengesizlik, adli

mekanizmalardaki boşluklar ve mekanizmanın yavaş işlemesi, sosyal ve kültürel yapı
etkileri, coğrafi ve iklimsel koşullar, yaşanan sorunların şiddetini ve etkilerini
arttırmaktadır.

Araştırma başlangıcında yapılan çalışmalar sonucu ortaya çıkan bu belirlemelerden

yola çıkılarak, ülkemizde ana yüklenici firma-alt yüklenici firma ilişkilerinde yaşanan
sorunların türlerinin, nedenlerinin ve sonuçlarının ortaya konmasının, alt yüklenici
sistemini tanımak, işleyişini görm ek ve ayrıca alt yüklenici kullanımını etkin hale
getirm ek için gerekli olduğu görülm üştür.
Araştırma yönü bu doğrultuya çevrilerek, inşaat sektöründe alt yüklemedik sistemini
ülkemiz koşullarında ele almaya yönelik bir çalışma gerçekleştirilmiştir.

Çalışma sürecinde, ülkemizde inşaat sektöründe önde gelen ana yüklenici firmaların
birinin, konut yapımına yönelik proje organizasyon yapısı içinde bizzat yer alarak, bir
yıl süresince, şantiye örgüt yapısı içinde alt yüklenici davranışları, ana yüklenici-alt
yüklenici ilişkileri gözlemlenmiş, sorunlar nedenleri ve sonuçlarıyla gerçekçi bir bakış
açısıyla incelenmiştir.

Çalışmanın amacı, alt yüklemediği avantaj ve dezavantajlarıyla gerçek boyutuyla

tanıtmaktır.
2.1 . Firma Düzeyinde Alt Yüklenici Kullanımı

İnşaat sektörünün faaliyet gösterdiği çevre yoğun belirsizlik ve risk faktörleri

taşımaktadır.

İnşaat sektörünü etkileyen belirsizlik faktörleri;

- Jeolojik ve iklimsel bağımlılıktan oluşan belirsizlikler,

- Kaynak bulmadaki belirsizlikler,
- Talepteki belirsizlikler,
- İşlerin farklı olmasından doğan belirsizlikler olarak sınıflanabilir. ( Üsdiken-Sözen
1991, Erktin 1991, Üsdiken-Sözen-Enbiyaoğlu, 1985)

İnşaat firmaları, inşaat sektörünün içinde yer aldığı çevre koşullan ve sınırlamalanyla
başa çıkabilmek için değişik stratejiler geliştirmişlerdir, örgütlerin yapısal özelliklerinin
şekillenmesinde dış çevre etkisi önemli bir unsurdur.

Alt yüklenici kullanımı, özellikle inşaat sektöründe yaygındır. Eccles (1981 a) alt
yüklenici kullanmanın inşaat sektörünün tem el özelliklerinden biri olduğunu
belirtmektedir.

İnşaat firmaları, yönetim ve örgütlenm e mekanizmalarını, içinde bulundukları çevre

koşullarına uyum sağlayacak şekilde belirlerler. Çünkü çevre ile karşılıklı etkileşim
halindedirler ve değişen çevre koşullarına karşı reaksiyon gösterm ektedirler.

inşaat firmaları yönetim ve örgütlenm e mekanizmalarını üç tem el kriter üzerine

kurarlar.

-M aliyet
- Yatırım K ararlan
- Faaliyet Alanları
Firmaların stratejik kararlarım etkileyen en önemli kriter maliyettir. Örgütlerin
sınırlarım şekillendirme kararlarını etkileyen ana etmenin maliyetleri azaltma kaygısı
olduğu söylenmektedir. W illiamson’un (1981) işlem maliyetleri kuranım da ifade ettiği
gibi, örgütler mal ve hizmetlerin alışverişini yönetmek ve bunu en verimli şekilde
yapmak durum undadırlar.(Sözen, 1983)

Burada belirtilen maliyetler, üretim maliyetleri, örgütlerarası ve örgütlerle insanlar

arasındaki (Bowen ve Jones, 1986; Jones 1987) alışveriş işlemlerinin
gerçekleştirilmesi, uygulanması ve denetlenmesinin getirdiği maliyetlerdir. (Sözen,
1983)

Firmalar,işlem maliyetlerini en aza indirecek, yönetim ve yapılanmayı gerçekleştirmek

zorundadırlar.

Eccles’e göre alt yüklemedik, iş maliyetine dayalı ekonomiklik sağlamaktadır. Alt

yüklenici kullanımı, ürün kapasitesinin artmasını sağlayarak firmanın ekonomik
yeterliliğini arttırm aktadır.

Firm alar için maliyet unsuru oluşturan etmenlerden biri de işgücüdür. İşgücü temini,
işgücü istihdamı, işgücüne yönelik pozisyonların kurulması, işgücü eğitimi ve
geliştirilmesi maliyetleri firma bütçesinde önemli yer tutm aktadır. Ayrıca işgücünün
sürekli firma bünyesinde tutulmasının getireceği atıl kapasite, firmanın örgüt yapısının
büyüyerek hantallaşmasına, planlama, koordinasyon ve denetim sorunlarının
yaşanmasına yol açmaktadır.

Bu noktada, alt yükleniciler Astley ve Van de Ven’in ifade şekliyle sınır birimi özelliği
gösteren organizasyonlar olarak ortaya çıkmaktadır. İnşaat sektöründe talebin
belirsizlik ve süreksizlik özelliği etkisiyle iş almanın belirsiz olduğu bir ortamda, ana
yüklenici firma sürekli bir işgücünü bünyesinde tutm ak, sabit yatırımlara kaynak
ayırmak ve destek kadrosu oluşturm aktan oluşan maliyetleri, alt yüklenici kullanımı ile
minimuma indirgemektedir. (Sözen, 1983)

Alt yükleniciler, kaynakların sağlanması ve iş kollarından doğan belirsizlikleri

paylaşmada, bir dış tam pon görevi de üstlenmiş olur. (Üsdiken, Sözen, Enbiyaoğlu,
1985)
Eccles (1981, a) alt yüklenicileri kaynak kılavuzları olarak görm ekte ve işçi bulma,
eğitim, kendi bünyesi içinde örgütlenm e ve iş kaynaklarının denetiminden sorumlu
olduklarını vurgulamaktadır.

Alt yüklenici kullanımı ile ana yüklenici firmalar, genel masraflarım, malzeme ve
yatırım masraflarım ve inşaat masraflarım azaltmaktadırlar.

İnşaat firmalarının yönetim stratejilerine yön veren bir diğer kriter yatınm kararlarıdır.
İnşaat sektöründe taleplerde görülen belirsizlik, düzensizlik ve süreksizlik, risk
kaynaklarının fazlalığı, iş almadaki belirsizlik ve kaynak teminindeki belirsizlikler,
firmanın yatınm kararlarını da etkilemektedir.

Talebin projeler halinde şekillenmesi ve iş almanın ihalelere bağlı olması ana yüklenici
firma için atıl kapasite tehlikesi oluşturmaktadır. Thampson (1967), bu sorunu
“üretimi oluşturan unsurlann dengelenmesi” olarak tanımlamaktadır. Aynı sorun
donanıma ve yönetim kapasitesinin geliştirilmesine yapılacak yatırımlar için de
geçerlidir. (Sözen, 1983)

İş almadaki belirsizlikler, talebe yönelik belirsizlikler ve üstlenilen projelerin farklı

olmasının getireceği tasarım ve yapım özellikleri ve proje büyüklükleri ana yüklenici
firmanın örgütsel kapasitesini genişletecek ve donanımlarını arttıracak yönde yatırım
yapmasmı engellemektedir.

Yatınm kararlarım etkileyen en önemli faktör belirsizliktir. “B ir inşaat firması her biri
farklı üretim yöntemleri gerektiren baraj, otoyol ve gökdelen projelerini aynı anda
uygulayabilir. Bu işçilik ve makina gibi yatırım kararlarına bir belirsizlik getirir."
(Erktin 1991)

Farklı projeler için farklı üretim tekniklerine, farklı organizasyonlara ve farklı kararlara
ihtiyaç duyulması, firmanın sabit yatırım lar yapmasma engel olmaktadır.

Bu sorunu W inch (1987) “İnşaat işinin talebe ve kullanılan teknolojiye ilişkin

özellikleri, yüklenici firmaların karşı karşıya bulundukları belirsizliklerin kaynağım
oluşturur” ifadesiyle dile getirmektedir.

Thompson (1967) inşaat işinin bir nesne üzerinde teksif edilmiş teknolojiye
dayandığını, bir m ekana bağlı olarak, değişik becerilere sahip nitelikli işgücünün bir
araya getirilmesi ve eş güdümünü gerektirdiğini söylemektedir.
Alt yüklenici kullanımı ile, ana yüklenici firmalar, farklı yapı sistemleri, yapım
sistemleri, yapı malzemeleri ve bunların uygulamalarım gerektiren projeler
üstlenebilm ekte, farklı coğrafyalarda, farklı iklimsel koşullar ve sosyal yapı etkileri
altında iş yapabilmektedir.

“Belirsizlik ve yüksek risk altında çalışan inşaat firmaları, farklı yapılar için, farklı
yapım sistemleri kullanmakta, bu da firmaların özgün teknolojileri kullanmalarına
olanak verm ektedir.” (Sözen, 1983)

İnşaat firmaları stratejilerini belirlerken faaliyet alanlarım göz önünde bulundururlar.

W illiamson’un (1981) ifadesiyle örgütlerin hangi faaliyetleri bünyelerine katacaklarını,
pazar ve firm a mekanizmalarının üretim maliyetleri açısından ne ifade ettiği ve
bunların işlem maliyetleri belirlemektedir. Bu ise verimli sınırların belirlenmesi
sorunudur.(Sözen 1983) Firm alar faaliyet alanlarım belirlemede ihtiyaç duyacakları
kaynak türlerini, kaynak teminini ve maliyetleri göz önünde bulundurm ak
zorundadırlar. A lt yüklenici kullanımı ana yüklenici firmanın faliyet alanlarının
genişlemesine, firmanın hareketlilik ve esneklik kazanmasına olanak sağlar. Alt
yüklenici kullanımı, ana yüklenici firmanın başka bir faaliyet alanına geçerken, mevcut
örgüt yapışma, iş hacmine, teknik kadrosuna ve makina parkına bağındı kalmasını
önler. Ayrıca risk ve sorumlulukların alt yükleniciler ile paylaşılması ana yüklenici
firmanın yeni girdiği pazardaki olası zarar ve kayıplarının etkisini azaltır.

Firma özellikleri yönetimlerin stratejik seçimlerim yansıtır.(Child 1972) Eccles’e göre

büyük firm alar büyük ölçekli projeler üstlenir. Firmanın hacmi genişledikçe firmanın
önceki çalışma alanlarında meydana gelen genişlemeler, yenilenen aktiviteleri
içerm ekte, dolayısıyla da alt yüklenici ihtiyacı azalmaktadır. Geniş hacimli firmalar,
malzemeye ve yeni ekipmana yatırım yapmayı tercih edebilirler. Alt yüklenici
kullanımına olan ihtiyacın azalmasına etken olan diğer bir unsur makinalaşmadır.
M akinalaşma firmaların uzmanlığa ve hünerli işçiliğe olan ihtiyacım azaltmaktadır.

2. 2. Proje Düzeyinde Alt Yüklenici Kullanımı

Proje, belli hedeflere ulaşm ak için ortaya konan am açlara yönelik olarak, belirli bir
zaman dilimi içerisinde, belirli maliyet limitleri çerçevesinde ve bir kere için, işletmenin
ihtiyaç duyduğu insan, malzeme, ekipman, enformasyon ve teknoloji kaynaklarının,
planlandığı, organize edildiği ve yürütüldüğü bir sistemdir.
Proje sistemi içerisinde işlevsel süreçlerden-girişim, dizayn, ihale, yapım, kullanma-
oluşan işlevsel sistem, yönetimsel süreçlerden-planlama, örgütlem e, yürütme,
denetleme-oluşan yönetimsel sistem tarafından yönetilir.

Proje sistemi içerisinde yönetimsel sistemle birlikte yönetimsel görevler de yer alır.

Yönetimsel görevler

- Süre Yönetimi,
- M aliyet Yönetimi,
- Kalite Yönetimi,
- Sözleşme Yönetimi,
- Enformasyon Yönetimi,
- Temin Yönetimi,

olarak sınıflandırılır.

Proje sistemi, inşaat organizasyonlarının yapılarım belirler, özellikle proje kriterleri

organizasyonun biçimine ve işleyişine yön verir.

Alt yüklenicilik sistemi, m odem inşaat projelerinin karakteristiklerinin cevabı olarak

ortaya çıkmıştır.

Proje düzeyinde alt yüklenici kullanımına etki eden proje karakteristikleri, hacim,
karmaşıklık, belirsizlik, sınırlılık ve perform ans gereksinimleridir.

Eccles’e göre büyük ölçekli projelerde alt yüklenici kullanımı artmaktadır. Çünkü
büyük ölçekli projelerde uzmanlaşma gereksinimlerine duyulan ihtiyaç da artmaktadır.

Projede kullanılan alt yüklenici sayısı, ana yüklenicinin yöneticilik kapasitesi ile de
bağlantılıdır.

Ana yüklenici firma, proje ile ilgili riskleri alt yüklenici kullanımı ile azaltmaktadır.

Eccles (1981, b) proje büyüklüğü ve inşa edilen yapının karmaşıklığı gibi değişkenlerin
daha fazla sayıda uzmanlıklara olan ihtiyacı, dolayısıyla da alt yüklenici kullanımını
arttıracağını öngörmektedir.
İnşaat sektöründe yüklenicinin üstlendiği projeler, farklı farklı özelliklerde olduğu için
sorunları çözümleme yollarıyla, imalat sektörünün sorunları çözümleme yollan
arasında fark olacaktır. Bundan dolayı uzmanların deneyimine ihtiyaç duyulur. Bu
uzmanlığı proje deneyimiyle kazanmak oldukça zordur, bu nedenle danışm anlar ve alt
yükleniciler gibi firma dışından yardıma gereksinim duyulur. (Erktin, 1991)

Projenin karmaşıklığı, sabitliği ve değişik işlevler içermesi, uzm an kadrolara ihtiyaç

gösterir. Ana yüklenici firmanın ihtiyaç duyduğu uzmanlaşma derecelerine, alt
yükleniciler cevap verir.

Projelerin getirdiği uzmanlaşma türü ve derecelerindeki artış, ana yüklenici firmanın

karşı karşıya olduğu karmaşıklık ve belirsizliği arttıracağından, alt yüklenici
kullanımına duyulan ihtiyaç da artar.

Bir yapım projesinin yapımım üstlenmiş ana yüklenici firmanın hedefi, ön görülen
süre, maliyet ve kalitede yapımın tamamlanmasını sağlayarak, sonuçta belirli bir kar
elde etmektir.

Alt yüklenici kullanımının, proje kriterleri olan süre, maliyet ve kaliteye olan etkilerine
bakılarak ana yükleniciye sağladığı net avantaj ve dezavantajlardan söz etm ek doğru
olmamaktadır. Çünkü bir kriter için avantaj sayılabilecek bir durum, diğer bir kriter
için dezavantaj olabilmektedir.

Ayrıca ana yüklenici firma için proje kriterlerinden biri daha fazla önem taşıyabilir. Bu
açıdan bakıldığında alt yükleniciden beklentileri de belli bir kabule dayanır.

Proje sürecinde alt yükleniciler, Eccles’in tanımlamasında belirttiği üzere, ana

yüklenici firma için kaynak kılavuzu niteliği taşırlar.

Kaynak temininde, ana yüklenicinin alt yüklenicilere devrettiği sorumluluklar;

- îş gücü temini,
- Ekipman temini,
- M alzeme temini,
- îş gücü- ekipman temini,
- İş gücü-ekipman-malzeme temini
ve
- Teknik ihtiyaçlara yönelik her türlü bilgi ve uygulama sorumluluğudur.
Alt yüklenici firmalar, ana yüklenici firmanın tanımladığı nitelikte kaynağı istenilen
zaman ve m iktarda temininden istihdamından, koordinasyonunda ve belirlenen
hedeflere uygun kullanımından sorumludurlar.

Bu durum ana yüklenici firmanın sorumluluklarım azaltmakla birlikte, pratikteki

uygulamada yoğun izleme ve kontrol sorunları yaşamasına neden olmaktadır.

Ana yüklenici firma, sorumluluğunu üstlendiği projenin şantiye örgüt yapısı içerisinde
farklı uzm anlık alanlarında faaliyet gösteren farklı am açlan olan ve birarada, karşılıklı
etkileşim halinde ve birbirine bağımlı çalışmak zorunda olan alt yüklenicilerin
yönetimini üstlenmiştir. B urada ana yüklenici firmanın yönetimsel başarısı, alt
yüklenici kullanımından hedeflenen verimin elde edilmesinde önemili rol
oynamaktadır. Ana yüklenici firma, yükümlülüğü altındaki projeye uygun alt
yüklenicileri biraraya getirm ek, bunlar arasında koordinasyonu sağlamak zorundadır.
Ayrıca proje kapsamında alt yüklenicilere olan ihtiyacın ne boyutta olduğunu, proje
süreci içersinde alt yüklenicilere hangi aşamada ve ne kadar süre ile ihtiyaç duyduğunu
belirlemek zorundadır.

2. 3. Proje Düzeyinde Yapım Organizasyonlan

B ir inşaat ürününü gerçekleştirm ek için proje katılımcıları, bir sözleşme ilişkisi

düzeyinde bir araya gelir. Sözleşmede yer alan tarafların teknik ve finansal
sorumlulukları tanımlanır. Ayrıca taraflar arası ilişkiler karşılıklı görüşmelerle
sürdürülür.

Yapım organizasyonlan ile ilgili sorunların, uygulama sürecinde ortaya çıkan

sonuçlarına göre, sorunların oluşmasını önleyecek veya oluşan sorunların etkilerini
azaltacak ve çözüme ulaştıracak, aynı zamanda taraflar tarafından da kabul edilen
standartlar, doküm anlar ve model prosedürleri geliştirilmiştir. Bunun ötesinde, bu
dokümanların ve modellerin kullanılması ile elde edilen önemli tecrübeler,
organizasyonların yapısında değişikliklere ve gelişmelere neden olmuştur.

Yapım işlevlerini etkin bir biçimde yürütm ek amacıyla, çeşitli tipte organizasyonlar
gerçekleştirilmiştir.

înşaat sektöründe, inşa edilen bir tesisi veya bu sektör tarafından sunulan hizmetlerden
birini satın almak isteyen taraf müşteri, mal sahibi, girişimci veya işveren
alternatiflerinden biriyle tanımlanır. Bu ifadelerden biri veya birden fazlası
kullanıldıkları yere bağlı olarak özel bir yasal anlam içermektedir. İşveren girişimci
özel bir grup insan, bir kişi, bir ortaklık, sınırlı limited şirketi, bölgesel veya merkezi
hükümet olabilir.

İşveren inşaat uygulamaları ile ilgili belli bilgi ve beceriye sahip olmayabilir.
Dolayısıyla belli konularda uzm anların önerilerine ihtiyaç duyacaktır.

Bu konular,

- Fizibilite çalışmaları,
- Tasarım çalışmaları,
- Uzmanlık gerektiren ekipmanların montajı,
- Sözleşme dokümanlarının ve diğer sözleşme prosedürlerinin hazırlanması,
- İhale prosedürleri ve ihale değerlendirmesi,
- İnşaat planlama-programlama,
- İnşaat işlevlerini gerçekleştirme,
- İnşaat işlerinin denetlenmesi,
- ödem e için tamamlanmış işlerin belgelenmesi,
- Ek ödem eler için varyasyon siparişleriyle ve talepleriyle uğraşılması,

olarak belirtilebilir.

Girişimciye bu konuda öneride bulunan uzm anlar girişimcinin kendi kadrosundan

olabildiği gibi dışardan bir organizasyona da dahil olabilir. Yapılacak
organizasyonlarda yer alacak kişilerin; inşaat, yapı, mekanik, elektrik vs. gibi
branşlarda mühendislik ve mimarlıkla ilgili mesleki bilgilere proje yöneticiliği gibi özel
dallarda alan bilgisine ayrıca belli sözleşme formları, tasarım , inşaat ve inşaat yönetimi
konusunda uygun deneyime sahip olması gerekir.

Bireysel veya şirket bazında m üteahhitlik yapan kişi inşaat işlerini yapmayı taahhüt
eder. Eğer yapım işlevini gerçekleştirmeyi bir m üteahhit üstlenmişse adına ana
yüklenici denir. Ana yüklenici, işin tamamım kendi örgüt yapısı ile
gerçekleştirebileceği, işleri belli uzmanlık alanında teknik bilgi, iş deneyimi ve
ekipmana sahip alt yüklenicilere de devredebilir.

Taraflararası sözleşmeye dayalı ilişkiler tarafların profesyonel ve ticari yetenekleri

yanmda girişimcinin inşaat işini yaptırm ak üzere seçtiği organizasyon tipine de
bağlıdır. Burada önemli nokta, organizasyonların esnek olması gerekliliği ve bu
organizasyonların gerekleri yerine getirm ek için, fonksiyonların durumuna göre
değişebilir olmasıdır.

Pilcher'e (1992) göre Organizasyonlarla ilgili, sözleşme düzeyinde ilişkiler üç grupta

sınıflanabilir.

- Geleneksel
- Tasarım ve yapım
- Yönetim

Organizasyonlarındaki yapım işlerine dair genel prensipler değişebilir, değişen

koşullara göre yeniden düzenlenebilir.

Geleneksel sözleşme düzeyinde organizasyonlarda, girişimci, danışm anlar ve ana

yüklenici ile sözleşme yapar. (Şekil 2.1)

Danışmanlar, inşaat veya mülk işleri konusunda ticari yükümlülükleri bulunmayan ve

mesleki uygulama açısından bağımsız davranan kişilerdir. Danışmanlardan biri olan
keşif uzmanı, işin parasal bedeli yanısıra bazı sözleşme belgelerinin hazırlanması, iş
bitiminde fiyat değerlendirilmesi ve değişiklik nedenleri ile birlikte kesin hesabın
hazırlanması gibi ilgili konularda önerilerde bulunur.

Ayrıca girişimci, ana yüklenici ile de direkt sözleşme yapar. Ana yüklenici ise çeşitli
uzmanlık alanlarında kaynak girdisi sağlayan ve imalatı gerçekleştiren alt yüklenicilerle
sözleşme yapar.

M alzeme girdisi sağlayan kişilerin bir kısmı ve-veya alt yükleniciler, girişimci
tarafından veya onun adma danışmanlarından biri tarafından görevlendirilir. Alt
yükleniciler, teklif girişimciye sunulmasından sonra seçilir ve ana yüklenici, girişimci
veya danışm anca belirtilen şartlara göre alt yükleniciyle sözleşme yapmak üzere
bilgilendirilir.

Ana yüklenici tarafından seçilen alt yükleniciler özel olarak görevlendirilmemiş,

mobilize olarak bilinirler ve bunların mühendislik ve/veya mimarlık danışmanlarının
onayına ihtiyaçları vardır.
 Şekil 2.1: Geleneksel sözleşme düzeyinde yapım organizasyonları

Tasarım ve yapım organizasyonlarında, girişimci tasarım ve yapımı üstlenmiş ana

yüklenici ile sözleşme yapar. E ğer ana yüklenici yapım işlevleri için ihale açmayı,
değerlendirmeyi ve uygun alt yüklenicilerin seçimim kendi imkanları ile
gerçekleştirmeye yeterli değilse girişimci adına görevlendirilen bir danışman bu
sorumluluğu üstlenir. Böyle bir organizasyonda, ana yüklenici, tasarım hizm etleri ile
ilgili olarak kendi organizasyonu içinde sağlanması mümkün olmayan, teknik beceri
gerektiren işlerle ilgili olarak danışmanla bir sözleşme yapmak isteyebilir. (Şekil 2.2)

Şekil 2.2: Tasanm ve yapım organizasyonları

Yönetim düzeyinde oluşturulan organizasyonlar, genellikle iki tip hizm etten birini
sağlamak amacıyla oluşturulur. Bunlar,

- Yönetim sözleşmeleri
- İnşaat yönetimi

Yönetim sözleşmelerinde (Şekil 2.3) girişimci, ana yüklenici olarak görevlendirilen

yüklenici ile sözleşme kabilinden bir bağlanü oluşturur. Y önetici konumundaki ana
yüklenici inşaat işi ile ilgili her türlü sorumluluğun dışında tutulur ve sadece yönetici
olarak hizm et verir. Girişimci, ayrıca tasarım ve maliyet danışmanlığı hizmetlerini
almak için direkt olarak bir danışmanla sözleşme yapar.

Yönetici konum undaki yüklenici ise inşaat işlerini yürütm ek için direkt olarak başka
yüklenicilerle sözleşme yapar.

Şekil 2.3: Yönetim sözleşmesi düzeyinde yapım organizasyonları

inşaat yönetimi organizasyonunda girişimci, profesyonel inşaat işleri yöneticisi,

tasarım ve maliyet danışmanları ve de inşaat işlerinin yapımım gerçekleştirecek olan bir
yükleniciyle direkt olarak sözleşme yapar. Bu tür organizasyonlarda inşaat işleri
yöneticisi konumundaki yükleniciden çok, inşaat işlerini gerçekleştirme
sorumluluğunu üzerine almış yüklenici, girişimciyle direkt olarak sözleşme kabilinden
ilişkiye girer. İnşaat işleri yöneticisi ise girişimci temsilcisi gibi davranır. (Şekil 2.4)
 Şekil 2.4: înşaat yönetimi organizasyonları (Pilcher, P; 1992)

2. 4. Türkiye’de İnşaat Sektöründe Proje Sürecinde

Alt Yüklenicilik Sisteminin işleyişi

Ülkemizde, inşaat sektöründe alt yüklenici firm alar yaygın kullanımı ile taşeron olarak
bilinmektedirler. Yapım organizasyonlarında taşeron firm alar çoğunlukla direkt olarak
ana yüklenici firma ile sözleşme ilişkisi ile ta ra f olmaktadırlar.

Ülkemizde inşaat projelerinin gerçekleştirm e sürecinde ana yüklenici firm a-taşeron

firma ilişkileri genellikle dört tem el safhada gerçekleşmektedir.

-Taşeron firm a seçimi (teklif verm e safhası)

-Sözleşm e safhası
-İm alat izleme ve kontrol safhası
-Hakediş ve kesin hesap safhası

Bu safhalar birbirinden ayn gözükm ekle birlikte gerçekte aralarında ardılılık ve eş

zamanlılık ilişkisi bulunmaktadır.

Aynca ana yüklenici firma büyüklüğü, taşeron firm a büyüklüğü ve projenin türü,
niteliği ve büyüklüğü, bu safhaların oluşumuna ve niteliğine etki etm ektedir.
2.4.1. Taşeron Firma Seçimi Safhası

B ir projenin yapımını üstlenen ana yüklenici firmanın amacı, işverenine karşı taahhüt
ettiği süre, maliyet ve kalite parform ansm da projeyi başarı ile tamamlayarak, projeden
hedeflediği karlılığa ulaşmak, piyasadaki prestijini arttırarak, iş alma kapasitesini
genişletmektir.

Yükümlülüğünü aldığı projeyi, alt yükleniciler kullanımı ile gerçekleştirm e kararım

veren ana yüklenici firma, taşeron firm a seçimine önem verm ek zorundadır. Çünkü
ana yüklenici firmanın iş sonunda elde edeceği perform ans, uyguladığı yönetim
metotlarının niteliğinin ve etkinliğinin yanında taşeron firmanın örgüt yapışma,
kapasitesine, teknik gücüne ve özellikle de güvenilirliğine bağlıdır.

B u anlamda, işin geleceğinin, taşeron firm a seçimi aşamasında belli olduğunu

söylemek yanlış olmayacaktır.

Proje içinde tanımı yapılmış bir işin, taşeron firm a tarafından yapılmasına karar
vermede firma stratejisi ve yönetim strateji» ön plana çıkmaktadır.

Ana yüklenici firmalar, taşeron firm a seçiminde genellikle davetli ihale yöntemi
kullanırlar. B u yöntem de önceden belirlenmiş taşeron firm alar teklif vermek için davet
edilir. Teklif vermek için davet edilecek firmalar,
- Ana yüklenici firmanın daha önceki projelerde birlikte çalıştığı,
- Teknik personelin (mimar,mühendis vs.) daha önce çalıştığı firm alardan ve yaptığı
işlerden tanıdığı,
- Tepe yönetim tarafından tavsiye edilen,
- Prezantasyon amacıyla kendini tanıtanlar arasından uygun bulunanlar arasından
seçilir.

Ana yüklenici firmanın teklif istem e aşamasından önce, detaylı maliyet ve pazar
araştırması yapması, bu çalışmaların güncel ve doğru olması gelen tekliflerin
değerlendirilmesi ve işe en uygun taşeron firmanın seçilmesi için gereklidir.

Ana yüklenici firmanın maliyetleri belirlemeye yönelik piyasa araştum ası;

- M alzeme fiatlanna yönelik,
- İşgücü fiatlanna yönelik,
- Ekipman fiatlanna yönelik olarak yapılmaktadır.
Ana yüklenici firmanın teklif aşaması öncesinde yapm ak zorunda olduğu bir diğer
çalışma da, ön keşfin hazırlanmasıdır.

Bu çalışma kapsamına,
-İş kalemlerinin belirlenmesi,
- İş m iktarlarının belirlenmesi,
-Kullanılacak malzeme niteliklerinin ve m iktarlarının belirlenmesi,
-Ekipman ihtiyacının belirlenmesi,
-İşgücü ihtiyacının belirlenmesi girm ektedir.

Yapılan çalışmalar sonucu ortaya çıkan tahm ini maliyetler, taşeron firma tekliflerinin
değerlendirilmesi için bir kriter oluşturur.

Ana yüklenici firmanın, teklifleri değerlendirirken gözönünde bulundurması gereken

bir diğer unsur da, süre, maliyet ve kalite kriterlerinden hangisini, diğer kriterlere göre
daha önemli kabul ettiğidir. Bu kabul taşeron firmadan bekleyeceği perform ansı
belirlemektedir.

Ana yüklenici firma, teklif isteyeceği taşeron firmaya, işin tanımı, maliyet ve süre
kısıtlamaları ve kalite nitelikleri hakkında bilgi verirken, beklentilerini ve hedeflerini
doğru aktarm ak durumundadır.

Ana yüklenici firmadan davet alan taşeron firmalar, teklif hazırlam a veya hazırlamama
kararını, teknik-idari-finansal kapasitelerini, o anki iş yüklerini, rakip olduğu diğer
firmaları ve ana yüklenici firma ile çalışmadan elde edeceği karlılığı baz alarak verirler.

Eccless, taşeron firmaların birincil amacının ana yüklenicinin üstesinde yer almak için,
projeyi kazanm ak olduğunu söylemektedir. Projeden elde edeceği ekonom ik karlılık
ise ikincil amaç olmaktadır.

Taşeron firm a proje kazandığı ve işi ana yüklenici firmanın nitelediği süre-maUyet ve
kalite perform ansında tamamladığı takdirde, ana yüklenici firmanın güvenini
kazanabilecek, bu sayede ana yüklenici firma ile sürekli çalışma imkanını yaratmış
olacaktır.

Bu durum taşeron firmanın iş alma kapasitesini ve piyasa payım arttırm ada kolaylık
sağlayacaktır. Çünkü ana yüklenici firmalar, birlikte çalışabileceği taşeron firmalarla
uzun süreü bir birliktelik içine girm ek isterler. İşin taşeron firmaya verilmesi için
uygun taşeron seçimi araştırmalarında da öncelik genellikle önceden birlikte çalışılmış
ve denenmiş firm alara verilmektedir. B u durum taşeron firmaları, ana yüklenici firma
ile ilişkileri koruyarak, ana yüklenici firmanın listesinde kalmaya devam etmeye
zorlamaktadır.

Ana yüklenici firm alar taşeron firma tekliflerini değerlendirirken belli kriterleri
gözönünde bulundurm aktadır. Bu kriterler arasında,
-Taşeron firmanın teknik kapasitesi,
-M akina parkı,
-Referansları,
-Piyasadaki tanınm a oranı,
-ö rg ü t yapısının büyüklüğü,
sayılabilir.

Ana yüklenici firm alar ilk belirlemelere göre işi yüklenebilecek nitelikte gördükleri
taşeron firmaları, karşılıklı görüşme yoluyla tanımaya çalışırlar. Aynı durum taşeron
firmalar için de geçerlidir. Karşılıklı görüşm e yoluyla taşeron firmalar da ana yüklenici
firmanın stratejisini, bakış açışım ve hedeflerini anlamaya çalışırken, aynı zam anda işi
aldıkları durum da sorumlu olacağı ve birlikte çalışacağı firm a içindeki asıl kişi ve
gruplan belirleme yoluna giderler.

Ana yüklenici firm a ise karşılıklı görüşm eler yoluyla, proje hedeflerini ve taşeron
firmadan beklentilerini detaylı olarak açıklama imkanı bulur.

Görüşm eler sırasında;

-A na yüklenici firmanın hedefleri,
-M aliyet ve program sınırlamalan,
-Beklenilen perform ans özellikleri,
-V eri gereksinimleri,
-Sözleşme cinsi,
-Proje
hakkında taşeron firmanın bilgilendirilmesi gerçekleştirilir.

Görüşme safhasında, taşeron firma ve ana yüklenici firma, karşılıklı çıkarlarını birbir­
lerine kabul ettirmeye çalışırlar. Bu aşamada ana yüklenici firm a piyasada tanınmış
büyük bir firma ise ve yapımım üstlendiği proje büyük bir proje ise avantajlı ve güçlü
durumda olan ta ra f ana yüklenci firmadır. Taşeron firma, işi alabilmek için şartlarını
zorlam akta ve ana yüklenici firmanın isteklerini kabul ederek, ödün verme eğilimi
gösterm ektedir. B u aşamada taşeron firmanın asıl amacı, rakiplerinin önüne geçe­
bilmek ve işi alabilecek yeterliliğe sahip olduğuna ana yüklenici firmayı inandırmaktır.

Ana yüklenici firmaların görüşm e safhasında gösterdikleri genel davranış biçimi,

pazarlık yoluyla fiat düşürerek maliyetleri azaltm aktır. E n düşük fiat her zam an en
düşük maliyetle iş yapımı anlamına gelmeyebilmektedir. İhalenin işi en düşük fiatı
veren taşerona verilmemesine neden olan unsurlar,
- Fiatm en önemli faktör olmadığı durum lar,
- Teklifteki fiatm gerçekçi olmadığı durumlar,
- Firma politikası gereği ortaya çıkan bazı koşullar
olarak sayılabilir.

Taşeron firm alar teklif Hatlarını işi alabilmeyi sağlayacak kadar düşük aynı zam anda da
kar sağlayacak kadar yüksek tutm aya çakşırlar. A na yüklenici firmanın amacı da
taşeron firm alara karsız veya zararına iş yaptırm ak değildir. Z arar eden taşeron firma,
ana yüklenici firmanın teknik, ekonom ik ve hukuksal zorluklar yaşamasına dolayısıyla
projede süre uzamalarına, maliyet artışlarına ve kaliteden hedeflenen perform ansın
elde edilememesine neden olmaktadır. B u yüzden ana yüklenici firm a ile taşeron firma
arasındaki ilişkinin karşılıklı anlayışa dayanması, her iki tarafin da hedeflerine
ulaşmasında etken olmaktadır.

Taşeron firm alar, ana yüklenicinin teklifleri değerlendirm e aşamasını kısa sürede
tamamlanmasını istemektedirler. Çünkü belirli bir fiat teklifinde bulunan taşeron firma,
işi bu teklif üzerinden almakla birlikte, tekliflerin değerlendirilmesi aşamasında geçen
süre içindeki piyasa dalgalanmalarından direkt etkilenen taraf olm aktadır. Bu durumda
ilk verdikleri fiat teklifi ile süre uzadıkça olası fiat artışlarının da etkisiyle, taşeron
firmalar işi hedeflenen maliyet ve kar içinde tamamlayamama riski ile karşı karşıya
kalırlar.

2.4.2. Sözleşme Safhası

Ana yüklenici firmalar, belli bir iş kolunda uzman olarak gördükleri taşeron
firmalardan, gerçekleştirilmesini üstlendikleri iş kalem indeki im alata yönelik tüm
sorumlulukları üstlenerek, istenilen kalite, süre ve ekonom iklikte üstlendikleri işi
tamamlamalarını beklerler.

Ana yüklenici firm a ile alt yüklenici firmanın birbirlerine karşı olan yükümlülükleri ve
sorumlulukları, sözleşmelerle hukuki geçerlilik kazanır. Sözleşm eler bir bakıma, bir
çeşit hizm et akdidir. Hizm et akdi ise taraflardan birinin diğeri için bir iş görmeyi, buna
karşılık diğer tarafin ücret ödemeyi taahhüt etmesinden doğan bir akidtir. Yani bir
bağlantıdır, bir iş ilişkisidir.

Sözleşme ve sözleşme eklerinde, taşeron firmanın uymak zorunda olduğu teknik,

hukuki ve idari şartlar, işi hangi koşullar altında alabileceği ve yürütebileceği, buna
karşılık ana yüklenici firmanın taşeron firmaya imalatı gerçekleştirebilmesi için
sağlayacağı koşullar, ödeme şekilleri ve taşeron firmanın sözleşme şartlarına uymaması
durum unda uygulayacağı cezai yaptırım lar belirtilir.

Sözleşme ekleri kapsamına;

-Teknik şartnameler,
-Hukuksal ve yönetimsel şartnam eler,
-İş güvenliği ve işçi sağlığı şartnameleri,
- Genel teknik şartnam eler
-P ro je
girm ektedir.

Ana yüklenici firma, sözleşme ve sözleşme ekleri ile, im alata yönelik her türlü
sorumluğu taşeron firmaya devretmiş olur. Bu durum da imalat hatalarına yönelik her
türlü sonucun getireceği ek maliyet de taşeron firmaya ait olmaktadır.

Taşeron firm alar teklif fiatmı belirlerken;

- İklimsel, coğrafi ve sosyal yapı etkilerini,
- İm alat süresince oluşacak her türlü genel gider ve harcamaları,
- Hukuki giderleri (vergi-sigorta primi, toplu sözleşmeler vs.)
- Ana yükleniciye vereceği teknik ve idari hizmetleri,
- Proje sürecinde meydana gelebilecek maliyet artışlarını,
-K a n
gözönünde bulundurduklarından, sözleşme aşamasından sonra yukanda belirtilen
koşullarda meydana gelebilecek maliyet artışına yönelik belirsizlikleri de üstlenmiş
olurlar.

Ana yüklenici firm a sözleşme ile yönetim mekanizmasını kendi bünyesinde

tutm aktadırlar. B u ana yüklenici firmaya;
-H er türlü karar ve kabul mekanizmasını
-H er türlü kontrol ve denetim mekanizmasını
işletme hakkı vermektedir.
Ana yüklenici firmalar, avantajlı durum a geçtikleri bu hakla,
-Taşeron firmanın ekibinin niteliğine,
-İmalatın niteliğine,
-M alzeme ve ekipmanın niteliğine
müdahale edebilmektedirler.

2.4.3. imalat izleme ve Kontrol Safhası

Taşeron firmaların imalatlarının, ana yüklenici firma tarafından izlenmesi ve kontrolü,

günlük saha raporları ve aylık kontrollerle yapılmaktadır.

Ana yüklenici firma günlük kontrollerde, taşeron firmanın;

-Birim imalatını,
-İşgücünü,
-M alzeme kullanımını,
-Projeye uygunluğunu,
- Perform ans özelliklerine uygunluğunu,
-Hızım
kontrol etmektedir.

Ayrıca aylık yapılan kontrollerle de,

-Sözleşmeye uygunluk
- Planlanan/Gerçekleşen karşılaştırılması,
-Revizyonlar,
-Taşeron firma talepleri,
-ödem eler
üzerinde durulmaktadır.

Ana yüklenici firma, pratikteki uygulmada imalat izleme ve kontrolde ciddi sorunlar
yaşamaktadır.

Araştırma kapsamı çerçevesinde, ana yüklenici firmanın şantiye örgüt yapısı içinde
yaşadığı sorunlar detaylı olarak incelenmiştir.
2.4.4. Hakediş ve Kesin Hesap Safhası

Yükümlülüğü altındaki işi tamamladığım ana yükleniciye bildiren taşeron firmanın

ödemesinin yapılması için öncelikle kesin hesapların hazırlanm ası gerekir.

Kesin hesabı hazırlanması için girdi niteliği taşıyan veriler;

-İm alata yönelik bilgiler,
-Sözleşme koşullan
olarak sınıflanabilir.

Taşeron firmaların hakedişinin hazırlanması için girdi niteliğindeki verileri aşağıdaki

şakilde tanımlama mümkündür:
-Kesin Hesap Bilgileri,
-Fiat Farkları,
-İhzarat H esaplan,
-Sözleşme Bilgileri,
-Perform ans ölçümleri.

Hakediş ve kesin hesap sürecinde, ana yüklenici firm a ile taşeron firma arasında
yaşanan sorunlar genellikle perform ans eksiklileri ve im alat hatalan ve eksiklikleri için
yapılan cezai kesintiler üzerinde yoğunlaşmaktadır.
Şekil 2.5. Türkiye'de Iiışaat Sektöründe Proje Sürecinde A lt Yüklemedik Sisteminin
Yaşam Evresi
BÖLÜM 3: ARAŞTIRMANIN KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ

3.1. Temel Yaklaşım

Araştırmanın amacı ülkemizde taşeronluk sisteminin işleyişini ve proje sürecinde

ortaya çıkan sorunların türlerini, nedenlerini ve proje kriterlerine etkilerini
incelemektir.

Ülkemizde taşeronluk sistemi son yıllarda belli bir kimlik değiştirme sürecine girmiştir.
Yakın geçmişte taşeron kelimesi "nitelikli işçi - kalfa" olarak tanımlanırken, bugün
"belirli bir iş kolunda faaliyet gösteren firma" olarak tanımlanmaktadır.

Taşeronluk sisteminin içinde bulunduğu değişim ve gelişim süreci inşaat sektörünü

çeşitli boyutlarda etkilemektedir.

Araştırma kapsamı içerisinde, taşeronluk sisteminin, proje uygulama sürecinde, ana

yüklenici firmaya etkileri, proje kriterleri düzeyinde şantiye örgüt yapısı içinde
incelenmiştir.

Araştırma, Türkiye'de inşaat sektöründe, ana yüklemedik hizmetleri veren inşaat

firmaları içinde önde gelen firmalarından birinde gerçekleştirilmiştir. Firma, Türkiye'de
taşeronluk sisteminin kullanılmasını ve gelişimini destekleyen ve taşeronluk sisteminin
kullanımına yönelik yapım organizasyonları oluşturan firmaların başında gelmektedir.

Belirtilen firmanın, konut yapımına yönelik şantiye organizasyonlarından birinde, bir

yıl süre ile bizzat görev yaparak, taşeronluk sisteminin işleyişine yönelik gözlem ve
incelemelerde bulunulmuş ve yaşanan sorunlar gerçek boyutlarıyla ortaya konmuştur.

Araştırma süreci dört tem el safhadan oluşmaktadır:

1- Gözlem ve incelemeler sonucunda ana yüklenici firm a-taşeron firma ilişkilerinde

yaşanan sorunların belirlenmesi ve nedenlerinin araştırılması.
2- O rtaya çıkan sonuçlar doğrultusunda hipotezlerin geliştirilmesi,

3- H ipotezlerin gerçeklere uygunluğunun sınanması amacına yönelik soruların

hazırlanması,

4- Anket çalışması ile hipotezlerin doğruluğunun sınanması.

3.1.1. Gözlem ve İncelemeler Sonucu Sorunların Belirlenmesi ve

Nedenlerinin Ortaya Konması

Tablo 3.1. Proje Uygulama Sürecinde Süre Uzamasına Alt Yüklenici Etkileri

GÖZLEM
1- H er iş kolunda farklı alt
yüklenicilerin belli bir iş
program ına bağlı olarak, karşılıklı
etkileşim halinde ve birbirlerine
bağımlı olarak çalışmaları
2- Alt yüklenicilerin ikincil alt
yüklenici kullanma eğilimi
AÇIKLAMA
1.1. Kendinden önceki imalatı yapacak olan alt
yüklenicinin işi zamanında, hatasız ve eksiksiz
tamamlamaması, bir sonraki iş kalemindeki
imalatı gerçekleştirecek alt yüklenicinin, verilen
program a göre işe başlamasını engelliyor.
1.2. Alt yüklenicilerin birbirleri ve ana
yüklenici firma ile olan sorunları ve
anlaşmazlıkları imalat süresini olumsuz yönde
etkiliyor.
1.3. Ana yüklenici firmanın koordinasyon,
planlama/programlam a ve eşgüdüm
yetersizliği, yanlış anlama ve anlaşmazlıklara
neden olarak im alatlara etki ediyor.
2.1. Alt yükleniciler, örgütsel yapılarım ve
donanımlarını belü hacim de tutarak ikincil alt
yükleniciler kullanmaktadır. Bu ise;
• Standardizasyon eksildiğine,
• Hızın yavaşlamasına,
• Uzmanlaşma sağlanamamasına ve
dolayısıyla
• Niteliksiz işgücü kullanımı sonucu hatalı ve
eksik imalatlara neden oluyor.
Tablo 3.1.'in devamı
GÖZLEM
3- Sözleşmelerin, alt yüklenici
kapasitesini göz önünde
bulundurarak, gerçekçi olarak
yapılmaması,
4- Alt Yüklenicilerin kendi
bünyelerindeki denetim sorunları,
Tablo 3.2. Proje Uygulama Sürecinde M aliyet Artışına Alt Yüklenici Etkileri
GÖZLEM
1- M alzemenin ana yüklenici
tarafından verildiği durumlarda, alt
yüklenicilerin malzeme kullanımına M alzeme hasarlarına karşı duyarsızlar,
önem vermemesi
2- Niteliksiz işgücü kullanımı
AÇIKLAMA
2.2. Alt yüklenicilerin ikincil alt yükleniciler
ile olan anlaşmazlıkları sonucu;
• Beklenmedik işten ayrılmalar sonucu ekip
bünyesinde azalma,
• Ekiplerin sık sık değişebilmesi,
• Ekipler arası çatışmalar
süreyi olumsuz etkiliyor.
3.1. Alt yükleniciden, teknik bilgi ve becerisi
üzerinde perform ans beklemek, süre
uzam alarına yol açıyor.
4.1. Alt yüklenicilerin, aynı anda birden fazla
ana yüklenici ile çalışma eğilimi sonucu,
teknik elemanın, kalifiye işçisinin ve ustasının
sürekli şantiyede bulunmaması,
• Denetim sorunlarına,
• Problem in çabuk faik edilememesi sonucu,
çözümlerin gecikmesine,
• İşin yavaşlamasına
neden oluyor.
AÇIKLAMA
1.1. Alt yükleniciler malzemeyi savurgan
kullanıyorlar,
Malzemeyi yanlış yerde kullanabiliyorlar.
M alzeme stoklamaya önem vermiyorlar,
2.1. K ötü yapılan imalat sonucu oluşan tadilat,
tam irat, yıkım/söküm ve yeniden yapım
işlevleri, ana yüklenici için ek maliyet
oluşturuyor.
Tablo 3.2.'nin devamı
3- Denetim ve kontrol eksikliği
Tablo 3.3. Proje Uygulama Sürecinde Kalite Düşüklüğüne
Alt Yüklenici Etkileri
GÖZLEM
1- Teklif aşamasında, işi alabilmek
için fiyatı düşük gösterm e eğilimi
sonucu, proje sürecinde maliyetleri
düşürme yoluyla kân arttırm a
yoluna gitmeleri,
2- Kalite bilincinin oluşmaması,
3- Sorumluluktan kaçm a eğilimi,
4- Yeterli uzmanlık derecesine
sahip olmamalan
5- Minimum zamanda, maksimum
iş yapmak.
3.1. Zamanında farkına varılmayan hatalı ve
eksik imalatlar, bedeli ana yükleniciye ait
olmak koşuluyla başka bir alt yükleniciye
yeniden yaptırılıyor. Bu ise ana yüklenici için
ek maliyet oluşturuyor.
AÇIKLAMA
1.1. Ana yüklenici firm a sözleşme aşamasında
alt yüklenici firmanın, fazla kâr etmesini
engelliyor.
K ânnı arttırmaya çalışan alt yüklenici,
• İşçilik maliyetlerini düşürmek için
niteliksiz/mevsimlik işgücü kullanma,
• Kalitesiz ve eksik malzeme kullanımı
ile maliyetleri düşürme yoluna gidiyor.
2.1. Ticari kazanan ön plana çıkması, kalite
bilincinin oluşmasını engelliyor.
3.1. Kendinden önceki iş kalemindeki imalat
hatalarım ve eksikliklerini ana yükleniciye
bildirmek sorumlulukları dahilinde olduğu
halde bundan kaçıyorlar.
4.1. Kendi meslekleri ve becerileri dışındaki
alanlarda iş yapma eğilimi sonucu, bilgi ve
teknik beceri eksikliği kaliteyi düşürüyor.
5.1. Süre uzamasına girm ek istemeyen alt
yüklenici, imalat için gerekli titizliği
göstermiyor.
Tablo 3.4. A lt Yüklenicilik Sisteminin Etkin Çalışmamasında
A na Yüklenici Etkileri

GÖZLEM AÇIKLAMA
1- Taşeron seçimine yönelik sistem 1.1. İşe uygun doğru firma seçimi, işin başarısı
eksikliği, için en önemli kriter olma özelliği gösteriyor.
2- Veri toplam a ve enformasyon 2.1. Ana yüklenici organizasyon yapısı
sisteminin etkin işlememesi, içerisinde, imalata yönelik her türlü bilginin,
ihtiyaç duyulan zamanda, doğru kişiden ve
doğru olarak elde edilememesi, taşeronlar
üzerindeki denetim ve kontrolü azaltıyor.
3- Ana yüklenici firmanın sistem 3.1.
ve organizasyonundaki aksamalar, • Proje ekibi içi sorunlar,
alt yüklenicileri etkilemektedir. • Yetersiz teknik ve idari kadro,
• Finans sorunları
alt yüklenicilerin hakediş ve ödemelerinin
zam anında yapılamaması,
alt yüklenicilerin, ana yüklenici içindeki
anlaşmazlıklarım çıkar sağlayacak şekilde
kullanması,
gibi sorunlara neden oluyor.
4- Sözleşmelerdeki cezai 4.1.
yaptırımların uygulamasında esnek • Kültürel nedenler,
davranılması. • Karşılıklı ilişkileri korum a düşüncesi,
• Sözleşme şartlarının ağır olması,
gibi nedenlerle cezai yaptırımların tam olarak
uygulanmaması alt yüklenicilerin rahat hareket
etmesine yol açıyor.

3.2. Hipotezler

Yukarıda açıklanan gözlem ler ve incelem eler ışığında geliştirilen hipotezler şu şekilde
açıklanabilir.
1. Hipotez

Ülkemizde taşeron firm alar mevcut yapısal özellikleri ile ana yüklenici firmanın
projeden hedeflediği süre, maliyet ve kalite perform ansına ulaşmasını
zorlaştırmaktadır.

Yapılan araştırm alar sonucu, taşeron firmaların, çalışma biçimi ve teknik

kapasitelerinin, im alatlara yansıdığı ve elde edilen perform ansın ana yüklenici firmanın
proje hedeflerine ulaşması için yeterli olmadığı görülm üştür.

Bu kapsamda yapılan gözlem ler, nedenleri ve sonuçlan ile aşağıda açıklanmaktadır.

1. Proje Kriteri: Süre

Taşeron firmaların süre uzam alarına ne şekilde etki ettiğine yönelik gözlemleri şu
şekilde sıralamak mümkündür:

— İnşaat sektöründe ürün ve üretim in nitelikleri gereği, şantiye örgüt yapısı içerisinde,
her imalat kaleminde, farklı türde taşeron firmaların belli bir iş program ına bağlı olarak
öncelik-sonralık ve eş zamanlılık ilişkisi içinde çalışmak zorunda olmaları, projeden
olası süre uzam alarına etken olmaktadır.

Aynı ürün üzerinde, farklı uzmanlık alanlarındaki taşeron firmaların belli bir iş sırasını
takip ederek çalışması, bir taşeron firmanın ürününün diğer taşeron firm a için girdi
niteliği taşıması, taşeron firmaları birbirlerinin ürünlerine ve perform ansına bağındı
kılmaktadır.

Proje sistemi içerisinde her bir taşeron firmanın bir alt sistem oluşturduğu düşünülürse,
taşeron firmaların karşılıklı etkileşim halinde, birbirlerine bağımlı oldukları ve
birbirlerinin ürün/imalatlarmın niteliğinden etkilendikleri açıkça ortaya çıkmaktadır.

Taşeron firmaların, birbirlerine bağımlı hareket etme zorunluluğunun neden olduğu

sorunlar ise genelde üç tem el şekilde karşımıza çıkmaktadır.

1. Kendinden önceki imalatı gerçekleştiren taşeron firmanın işi zamanında hatasız ve

eksiksiz tamamlayamaması sonucu, bir sonraki imalatı gerçekleştirecek taşeron
firmanın, ana yüklenici tarafından verilen program a uyması gecikmektedir.
Bu durum da ana yüklenici firma süre uzaması sorunu yaşarken, program a giremeyen
taşeron firma ise, atıl işgücü sorunu ile karşı karşıya kalmaktadır.

2. Aynı ürün üzerinde, farklı iş alanlarında, farklı taşeronlara bağlı ekiplerin çalışması
ve bu ekipler içindeki ilişkinin akrabalık, hemşehrilik gibi duygusal bağlara dayanması,
ekipler arasında anlaşmazlıklara yol açmaktadır.

3. Ana yüklenici firmanın, taşeron firm alar arasındaki koordinasyonu yeterli düzeyde
sağlayamaması ve program ların gerçekçi yapılmaması durum unda taşeron firma ile
ana yüklenici firma arasmda anlaşmazlıklar oluşmaktadır.

- Taşeron firmaların ana yüklenici gibi davranma eğilimi sonucu, işi başka taşeron
firmalarla yürütm e yolunu seçmesi, ana yüklenici firmanın projede süre uzamaları
yaşamasına etken olmaktadır.

Taşeron firmanın, işi ikincil taşeron firmaya devretme nedenleri, ana yüklenici
firmaların işi taşeron firmalarla yürütm e nedenleri ile aynıdır. Bunlar,

- ö rg ü t yapışım ve kapasitesini esnek tutabilmek,

- Farklı uzmanlık alanlarında iş alabilmek,
- Sorumlulukları azaltabilmek,
- Belirsizlik ve risk faktörlerinin etkilerini azaltabilmek,
- M aliyetleri düşürmektir.

Taşeron firmaların minimum zamanda maximum iş yaparak kâr marjlarını artırm a

yoluna gitme eğilimleri, taşeron firmaların eş zamanda birden fazla ana yüklenici ile iş
yapmasma neden olmaktadır.

Belli bir finansal güce ve iş alma becerisine sahip taşeron firma, iş yükünün
fazlalaşması sonucu işi ikincil taşeron firmalara devretmektedir. Birincil taşeron firma,
işi ikincil taşeron firmaya devrederken, işten elde edeceği kârı arttırm ak için maliyetleri
düşürme yoluna gitmektedir.

M aliyetleri düşürmek için ise genellikle, mevsimlik olarak çalışan ve asıl işi başka bir iş
koluna dayanan işçilerden oluşan ekipler kullanmaktadır.
Kendi ekibini kurm ak yerine, sürekli değişen bir iş gücü ile çalışma eğilimi,
- Uzmanlaşma
- Standardizasyon
-H ız
ve
- Perform ansa
etki ederek, taşeron firmanın mesleki gelişimini engellemektedir.

Ayrıca, birincil taşeron firm a olarak tanımlayabileceğimiz, sözleşme ile ana yüklenici
firmaya ta ra f olan taşeron firmanın, ikincil taşeron firmalarla yaşadığı sorunlar dolaylı
olarak ana yüklenici firmaya da yansımaktadır.

Birinci taşeron firmaların ikincil taşeron firmalarla yaşadıkları sorunlar,

- İşgücü belirsizlikleri,
- Denetim eksikliği,
- Güvensizlik ortam ı,
- Uyum sorunları,

olarak karşım ıza çıkmaktadır.

Birincil taşeron firmanın birden fazla ana yüklenici ile çalışma eğilimi sonucu, teknik
elemanının, nitelikli usta ve işçilerin diğer şantiyelerde de çalışması nedeniyle her
zaman şantiyede bulunamaması, izleme ve denetim sorunlarına ve problem
çözüm lerinde gecikmeleri yol açmaktadır. Dolayısıyla ikincil taşeron firmalar,
sorunları ana yüklenici firma ile çözm ek zorunda kalmaktadır. Bu ise ana yüklenici
firmanın sorumluluğu olmamakla birlikte, proje süresinde gecikm elere yol açmamak
için, ana yüklenici firma dolaylı olarak bu sorumluluğu üstlenmektedir.

G erçekte taşeron firma işin, işçilere tarifini yapmaktan başlayarak im alata yönelik her
safhada problem çözümünden, denetim ve iş takibinden sorumlu sayılmaktadır. Ana
yüklenici firm a ise imalatın standartlara, sözleşme ve sözleşme eklerine uygunluğunu
kontrol etm ekle sorumludur.

Pratikteki uygulamalardaki gözlem ler sonucu ana yüklenici firmanın taşeron firmaların
bu sorumluluğunu da üstlendikleri görülm üştür. Çünkü taşeron firmaların teknik
kapasiteleri, bilgi-bİrikim ve becerileri işin yürütülmesi ve gerçekleştirilmesi için
yetersiz kalmaktadır.
2. Proje Kriteri: Kalite

— Teklif aşamasında işi kazanabilmek için, fiyatı düşük tutan taşeron firmalar, işi
aldıktan sonra, proje süresinde kân arttırm ak için maliyetleri düşürme yoluna
gitmektedirler. Bu ise kalitede perform ans düşüklüklerine neden olmaktadır.

Araştırma süresince taşeron firm a davranışlan üzerine yapılan incelemeler sonucu,

taşeron firmalann proje sürecinde teklif aşamasında, sözleşme aşamasında ve
uygulama aşamasında farklı davranışlar gösterdiği görülm üştür.

Taşeron firmalar teklif aşamasmda işi kazanabilmek, rakiplerinin önüne geçebilmek

için, kârın maximizasyonunu ikincil amaç olarak görm ekte ve teklif fiyatım düşük
tutm aktadır. Gerçekte, ana yüklenici firmanın amacı işten maximum kârı sağlamak
olduğundan, maliyetleri mümkün olduğunca düşürerek ve taşeron firmalar arasında
rekabet ortam ı yaratarak, fiyat kum aya çalışmaktadır.

İşi alabilmek için, ana yüklenici firmanın fiyatını kabul etm ek zorunda kalan taşeron
firmalar, uygulama aşamasına gelindiğinde ise sözleşme şartlarına göre işten elde
edeceği kân, malzeme-işçilik ve ekipman maliyetlerini düşürerek arttırmayı
amaçlamaktadır.

Bu amacına yönelik olarak, niteliksiz işgücü kullanma, düşük kalitede ve eksik

malzeme kullanma ve ekipmana yatırım yapmama yolunu seçmektedirler.

Bu davranış biçimi ise imalat hatalarına neden olmakta, tadilat, tam irat, yıkım/söküm
ve yeniden yapım işleri ana yüklenici firmaya ek maliyet yaratm aktadır. Bu durum
imalatın kalitesini de düşürmektedir.

-— Taşeron firmalarda ticari kazanç endişesi, kalite bilincinin gelişmesini

engellemektedir.

Taşeron firmalann, minimum zam anda maximum iş yaparak kân arttırm a düşüncesi,
kaliteli imalata engel olmaktadır.
D aha önce de belirtildiği gibi, taşeron firm alann, kendi uzmanlık alanlan dışındaki
alanlarda da iş yapma eğilimi, faaliyet gösterdikleri alandaki yeterli bilgi, birikim ve
deneyime sahip olmamalan imalatın kalitesinde düşüşe neden olmaktadır.
Teknik şartnam e eksiklikleri de kalitede istenilen perform ansın elde edilememesinde
diğer bir kriterdir.

Teknik şartnamelerde, malzeme, ekipman, araç/gereç niteliklerinde, proje detaylarında

eksiklerin olması, imalat hatalarına neden olmaktadır.

3. Proje Kriteri: Maliyet

Taşeron firmaların süre ve kalitede hedeflenen perform ansın elde edilememesine olan
etkilerinin şiddeti, maliyet artışlarında daha az hissedilmektedir.

Taşeron firmaların maliyet artışlarına etkileri,

- Hatalı ve eksik imalatlar,
- Yanlış malzeme kullanımı,
- M alzeme hasarları ve kayıplan
şeklinde kendini göstermektedir.

Ana yüklenici firma, teknik şartnamelerle malzeme niteliklerini güvence altına

almaktadır. M alzemeye yönelik maliyet artışlan genellikle malzemenin hatalı kullanımı
ve malzeme hasarlan ile ortaya çıkmaktadır.

Ana yüklenici firm alar bu sorunu malzemeyi taşeron firma adına alıp, taşeron firmaya
fatura ederek çözme yoluna gitmektedir. Bu sayede taşeron firmanın hem ana
yüklenici firmanın istediği nitelikte malzeme kullanması güvence altına alınmış, hem
de malzemeyi doğru ve ekonomik kullanması sağlanmış olmaktadır.

M alzemenin yanlış kullanımı ise etkili bir izleme ve kontrol mekanizmasının işlemesi
ile önlenebilmektedir.
2. Hipotez

Projede, taşeron firm alardan hedeflenen verimin elde edilebilmesi, ana yüklenici
firmanın teknik kapasitesine, organizasyon yapışma ve yönetimin etkinliğine bağlıdır.

Taşeron firmaların, sözleşme ve sözleşme eklerine uyarak, ana yüklenici firmanın

istediği süre, kalite ve maliyet perform ansında işi tamamlamasında ana yüklenici
firmanın uyguladığı inşaat yönetimi metodlannın etkinliği büyük rol oynamaktadır.

Ana yüklenici firma davranışının, taşeron firmalar üzerindeki etkileri araştırma

sırasında incelenmiş ve aşağıdaki gözlem ler yapılmış, gözlem ler sonucu elde edilen
verilere dayanarak yukarıda belirtilen hipotez geliştirilmiştir.

- Taşeron firmalar, ana yüklenici firmanın sistem ve organizasyonundaki aksamaların

etkilerini üzerlerinde hissetmektedirler.

Ana yüklenici firmanın kendi organizasyon yapısı içinde yaşadığı sorunlar, taşeron
firmaların bu durumdan yararlanarak, çıkar elde etmeye çalışmalarına neden
olmaktadır. Bu durumda taşeron firmalar, meydana gelen hataların ve eksikliklerin
nedeni olarak ana yüklenici firmayı göstermektedirler.

- Veri toplam a ve enformasyon sisteminin etkin şekilde işlememesi, perform ans

düşüklüğüne neden olmaktadır.

İm alatla ilgili her türlü bilginin, ihtiyaç duyulan anda, doğru olarak ve doğru yerden
elde edilememesi, problem çözümlerinde aksamalara neden olmaktadır.

- İzleme ve kontrol mekanizmasının işlemesinde meydana gelen aksamalar, taşeron

firmaların şantiye örgüt yapısı içinde bağımsız hareket etme yönünde eğilim
gösterm elerine neden olmaktadır.

- Sözleşme maddeleri içinde yer alan cezai yaptırımların ağır olması sonucu,
uygulamada esnek davranılması, taşeron firmaların sözleşme şartlarına yeterli önemi
vermemeleri sonucunu doğurm aktadır.

- Taşeron seçimine yönelik sistem eksikliği nedeniyle işi uygun olmayan taşeronlarla
yürütm ek zorunda kalınması, sorunlara neden olmaktadır.
3.3. Som Kağıdı

Araştırmanın başlangıç ve gelişim safhalarında yapılan çalışmalar ve gözlem ler sonucu,

taşeron firmalarla ana yüklenici firma arasında, proje sürecinde meydana çıkan
sorunlar ve ortaya çıkış nedenleri belirlenmiştir.

Elde edilen veriler doğrultusunda geliştirilen hipotezlerin doğruluğunun sınanması için

anket çalışması yapılmıştır.

Soru kağıdında yer alan soruların hazırlanmasında, taşeronluk sisteminin proje

sürecindeki işleyiş sırası göz önünde bulundurulmuştur.

Bu yaklaşımdan yola çıkılarak, sorular belirli bir sıra ve sınıflama dahilinde

hazırlanmıştır. Şöyle ki,

1~3. sıradaki sorular, ana yüklenici firmanın taşeronluk sistemine bakış açışım
belirlemek ve taşeronluk sisteminin kullanım amaçlarına uygunluğunu sınamak
amacına yöneliktir.

4~6. sıradaki sorular kapsamında, taşeron firmalarla ana yüklenici firm a arasında
yaşanan sorunlar üç tem el sınıflanmaya ayrılarak, kendi sınıfında en çok sorun yaratan
faktörleri belirlemeye yönelik olarak hazırlanmıştır.

Taşeron firmalarla yaşanan sorunlar,

• Taşeron firmaların faaliyet alanları,
• Proje kriterleri,
• Ana yüklenici-taşeron firm a ilişkilerinin gerçekleştiği proje safhaları
olarak sınıflandırılmıştır.

7~9. sıradaki sorular taşeron firma seçimi ile ilgilidir. Ana yüklenici firm a-taşeron
firma ilişkilerinin başlangıç safhası olan ve ilişkilerin ve işin geleceğini etkileyen bu
safha için ana yüklenici firm a görüşlerini belirlemeye yönelik olarak hazırlanmıştır.

10~13. sıradaki sorular sözleşmelere yönelik olarak oluşturulmuştur.

• Ana yüklenici firmanın sözleşmelerle kendini nasıl güvence altına aldığı,
• Sözleşmelerin sorunların oluşmasını önlemede ve sorunların çözüm ünde etkinlik
derecesi,
• Sözleşme koşullarının uygulanma zorlukları,
üzerine yargıya varmayı sağlayacak şekilde sorular hazırlanmıştır.

14- 21. sıradaki sorular proje kriterlerine yöneliktir.

1 5 - 16. sıradaki sorular süre uzamalarına,
17-19. sıradaki sorular maliyet artışlarına,
20-21. sıradaki sorular kaliteden istenen perform ansın elde edilememesine taşeron
firma etkilerini belirlemeye yönelik olarak hazırlanmıştır.

22-23. sıradaki sorular ise ana yüklenici firmanın şantiye örgüt yapısı içindeki yönetim
stratejisini belirlemeye yönelik olarak hazırlanmıştır.

Ankete katılan kişilerden, soruların oluşumana etken olan faktörleri en önemli faktör
"1" olacak şekilde önem derecesine göre sıralamaları istenmiştir.

3.4. Veri Toplama

Anket sorularının uygulandığı hedef kitle, ana yüklenici firmanın, üç farklı

şantiyesinde, farklı statülerde ve fonksiyonel alanlarda görev yapan otuz beş mimar ve
mühendistir.

Katılımcılardan anket sorularını yanıtlarken,

- M esleki birikimlerini,
- Tecrübelerini,
- Uzmanlık derecelerini,
- Taşeron firmalarla olan ilişkilerini,
- Taşeron firm alarla sorun yaratan unsurları,
- Taşeron firmaların örgütsel yapıları, teknik bilgi ve becerilerim
- Taşeron firm alara yönelik çalıştıkları firma stratejisini,
- Taşeron firm alara yönelik kişisel görüşlerini
gözönünde bulundurarak, gerçekçi davranmaları istenmiştir.

Ankete yanıt veren kişilerle yapılan görüşm eler sırasında ortaya çıkan bazı kritik
noktalar ve yaklaşımlar da anket sonuçlarının değerlendirilmesi aşamasında dikkate
alınmıştır.
3.5. Model

Anket sonuçlarının değerlendirilmesinde grafik model kullanılmıştır. H er faktör için

kaç kişinin o faktörü diğer faktörler arasında 1°, 2°, 3° ve 4° önemli gördüğü
belirtilmiş, sonuçta her dereceye ait histogram lar kendi içinde değerlendirilmiş ve her
derece için max sayıyı gösteren histogramm ait olduğu faktör, sorunun o önem
derecesinin yaratı olmuştur.

ÖRNEK:
-SO R U
03. Ana yükleyici firma olarak, taşeron firma kullanma kararlarınızı etkileyen faktörler
nelerdir?
(En önemli faktör "1" olacak şekilde önem sırasına göre sıralayınız)
• Çevresel değişkenler ve sınırlamalar
• Firmanın stratejisi ve örgütsel yapısı
• Ürün Nitelikleri
• Üretim Nitelikleri

- Sorunun Değerlendirilmesi
önem dereceleri histogram lar şeklinde ifade edilmiştir.

ü 1° ÖNEMLİ
H2° ÖNEMLİ
IS 3° ÖNEMLİ
□4° ÖNEMLİ

ÇEVRESEL FİRMA ÜRÜN ÜRETİM

DEĞİŞKENLER STRATEJİSİ VE NİTELİKLERİ NİTELİKLERİ
VE ÖRGÜTSEL
SINIRLAMALAR YAPISI
1. önemlilik derecesine ait histogram lar incelendiğinde 1° önemli faktör olarak 35 kişi
içinde 4 kişinin çevresel değişkenler ve sınırlamaları, 22 kişinin firma stratejisi ve
örgütsel yapısını, 14 kişinin ürün niteliklerini ve 12 kişinin üretim niteliklerini gördüğü
belirlenmiştir. Sonuçta ana yüklenici firmanın, taşeron firma kullanma kararını
etkileyen faktörler içinde firma stratejisi ve örgütsel yapısmm 1° 'de önemli olduğu
ortaya çıkmıştır.

H er önem derecesi kendi içinde yukarıdaki şekilde değerlendirilmiş ve her önem

derecesine karşılık gelen faktör belirlenmiştir.
BÖLÜM 4: ARAŞTIRMANIN BULGULARI

Araştırm ada,tezin amacına yönelik olarak hazırlanan anket sorularım yanıtlayan

kişiler, inşaat seköründe belli bir bilgi, birikim ve tecrübeye sahip, farklı zamanlarda
farklı firm alarda çalışmış ve taşeron firmalarla çeşitli sürelerle ve statülerde ilişki
kurmuş mimar ve mühendislerdir. Bu kişilerin tek firmaya bağımlı bir mesleki
geçmişleri olmamasına dikkat edilmesinde amaçlanan, taşeron firmaları, tek bir firma
stratejisine bağımlı bakış açısıyla değil, daha genel bir perspektif içinde
değerlendirebilmektir. Anketi yanıtlayan teknik elemanların birlikte çalışmış oldukları
taşeron firm alar şöyle sınıflanabilir.

Proje Hizmetleri
• M imari Proje
• Statik Proje
• Elektrik Projesi
• M ekanik Projesi
• Altyapı Projesi
• Arıtm a Projesi
• Dekorasyon Projesi
• Peyzaj Projesi

Kaba İnşaat İşleri

• Hafriyat İşleri
• Kalıp İşleri
• Demir İşleri
• Beton İşleri
• İzolasyon İşleri
• Drenflex İşleri
• D uvar İşleri

İnce inşaat İşleri

• Yalıtım İşleri
• Sıva İşleri
• Alçı İşleri
• Doğram a İşleri
• Seramik İşleri
• H alı-Parke İşleri
• Boya İşleri
• Çatı İşleri
• Ara İm alat İşleri

Elektrik İşleri
• PTT Altyapı
• Tesisat İşleri

M ekanik İşleri
• Pis Su-Temiz Su Tesisatı
• Isıtma-Havalandırma Tesisatı
• Altyapı M ekanik
• Arıtma Sistemi

Özel İmalatlar
• Spor Tesisleri
• Rekreasyon Alanları
• Sosyal Tesisler

Anket çerçevesinde oluşturulan sorulara alman yanıtların grafiksel olarak

değerlendirilmesine ortaya çıkan sonuçlar aşağıda belirtilmiştir.

4.1. Anket Sonuçlarının Değerlendirilmesi

İnşaat sektörünü etkileyen belirsizlik faktörlerinin, diğer sektörlere oranla daha fazla
olması, inşaat firmalarını özellikle ana yüklenicilik hizmeti veren firmaları, yüksek risk
tehlikesi altında bırakmaktadır. Çünkü ana yüklenici firmalar, yapıma yönelik her türlü
işlevin sorumluluğunu girişimciye karşı üstlenmişlerdir.
Şekil 4.1. Ana yüklenici firm a olarak sizin için, taşeron firmalar, inşaat sektörünün
doğası gereği karşılaşılan olası sorunların, belirsizlik ve risk faktörlerinin
etkilerine karşı korunm ak amacıyla kullanılan, etkili bir araç mıdır?

Ana yüklenici firmalar, risklerin etkisini ve sorumlulukları azaltm ak için çeşitli

stratejiler geliştirmişlerdir. Alt yüklenici kullanımı da bu stratejilerden biridir.

Soruya alman yanıtlar değerlendirildiğinde, ana yüklenici firmanın belirsizlik ve risk

faktörlerinin etkilerinden korum ada, taşeron firmaları bir araç olarak gördükleri ortaya
çıkmaktadır.
Şekil 4.2. Ana yüklenici firma olarak taşeron firmalara olan ihtiyacınıza ve taşeron
firmalardan beklentilerinize saktördeki taşeron firm alar cevap verebiliyor
mu?

Alt yüklenici sistemi üzerine yapılan araştırmalar, uygun koşullarda bulunmayan ve

serbest rekabet ortam ının oluşmadığı ortam larda alt yükleyici kullanımının uygun
sonuç vermeyeceğini ortaya koymuştur. (Thompson 1967, W illiamson 1981; Harrigan
1984)

Şekil 4.1.'den anlaşılacağı üzere, ülkemizde inşaat sektörü içinde yer alan taşeron
firmalar, gerek faaliyet gösterdikleri uzmanlık alanlarının çeşitliliği, gerekse her
uzmanlık alanı içinde faaliyet gösteren firma sayısı bakımından, ana yüklenici firma
taleplerine genellikle cevap verebilmektedir.

Buradan, ülkemizde inşaat sektörünün ana yüklenici firmaların ihtiyaç duyduğu

çeşitlilik ve sayıda taşeron firmayı bünyesinde bulundurduğu ortaya çıkmaktadır.

Dolayısıyla, ülkemizde inşaat sektöründe, taşeron firm alara yönelik belirli bir pazarın
oluştuğu görülm ektedir. Bu durum, ana yüklenici firmaların yapım faaliyetlerinin
tümünü, örgütsel sınırlan dışında bırakıp, taşeron firm alara devrederek "geliştirici"-
developer- konum una geçme yönünde eğilim gösterm elerine neden olmaktadır.

□ 1° ÖNEMLİ
B2° ÖNEMLİ
H 3° ÖNEMLİ
04° ÖNEMLİ

ÇEVRESEL FİRMA ÜRÜN ÜRETİM

DEĞİŞKENLER STRATEJİSİ VE NİTELİKLERİ NİTELİKLERİ
VE ÖRGÜTSEL
SINIRLAMALAR YAPISI

Şekil 4.3. Ana yüklenici firma olarak, taşeron kullanma kararlarınızı etkileyen
faktörler nelerdir?

Yapılan araştırm alar, taşeron firm a kullanımının yönetimsel bir strateji olarak, firma
düzeyinde faiklılık gösterdiğini ortaya koymuştur. (Üsdiken, Sözen, Enbiyaoğlu,
1988)

Firmanın örgütsel yapısı hedeflerine yönelik amaçlara ulaşmada, taşeron firma

kullanımına etki etmektedir.

Bu sonuç, Şekil 4.3.'de açıkça görülebilmektedir. Taşeron firm a kullanma kararını

etkileyen faktörler içinde, firmanın yönetim stratejisi ve örgütsel yapısı, ürün
nitelikleri, üretim nitelikleri ve çevresel değişkenler ve sınırlamalardan daha etkin olma
niteliği göstermiştir.
İnşaat firmaları arasında alt yüklenici kullanımındaki farklılaşmayı ortaya koyan
araştırm alar (Üsdiken, Sözen, 1989) sonucu mekanizasyon ve standardizasyonuna
verilen önemin arttığı firmalarda alt yüklenici kullanımının azaldığı ortaya çıkmıştır.

PROJE KAYNAK PROJE VE DANIŞMANLIK/

HİZMETLERİ TEMİNİ- UYGULAMA KONTROLLÜK
UYGULAMA HİZMETLERİ HİZMETLERİ
HİZMETLERİ

Şekil 4.4. Ana yüklenici firma olarak, taşeron firmalarla olan ilişkilerinizde karşılaşılan
sorunları, hizmet verdikleri faaliyet alanına göre aşağıda sınıflandırılmış
hangi taşeron firma grubuyla daha yoğun olarak yaşıyorsunuz?

Araştırma sürecinde, şantiye örgüt yapısı içinde yapılan gözlem ler ve incelemeler
esnasında, taşeron firmalarla yaşanan sorunların, taşeron firmaların hizm et verdiği
faaliyet alanlarına göre farklılık gösterdiği gözlemlenmiştir.

Bu gözlemin doğruluğunu kanıtlamak için, taşeron firmalarla birlikte ankete katılan

kişilere yöneltilen soruya alınan yanıtların değerlendirilmesi yapıldığında, bu farklılık
açıkça ortaya çıkmıştır.

Sorunların en yoğun olarak yaşandığı grup, projede yer alan bir yapım işlevi için
kaynak girdisi sağlama ve yapım işlevini gerçekleştirme yükümlülüğünü birlikte
üstlenmiş olan firmaların yer aldığı grup olduğu sonucuna varılmıştır.
Taşeron firm alar bu yükümlülüğü yerine getirirken, kaynakların ana yüklenici
tarafından belirtilen zamanda, m iktar ve nitelikte temini, şantiye örgüt sahasında
istihdamı ve korunması ve kaynakların etkin kullanımını sağlayacak entegrasyonu
gerçekleştirm e sorumluluklarım almış olurlar. Ancak incelemeler sırasmda ortaya
çıkan sonuca göre, taşeron firm alar henüz bu sorumluluğun yerine getirilmesi için
gerekli olan teknik bilgi, beceri ve yönetimsel yeterliliğe ulaşmamışlardır.

Anket içinde yer alan diğer soruların hazırlanmasında, bu sonucun nedenini ortaya
koyma düşüncesi tem el oluşturmuştur.

□ 1' ÖNEMLİ
mr ÖNEMLİ
35 -r
03° ÖNEMLİ
□4° ÖNEMLİ
30 --
□6° ÖNEMLİ
06° ÖNEMLİ
26 -- 23

13

SÜRE MALİYET KALİTE ÖDEME DENETİM ANA

YÜKLENİCİ
TAŞERON
FİRMA

Şekil 4.5. Taşeron firmalarla yaşanan sorunlar, daha çok hangi kriterler üzerinde
yoğunlaşmaktadır?

Taşeron firm alarla yaşanan sorunlar, proje sürecinde, ana yüklenici-taşeron firma
ilişkilerinde belli kriterlere göre de farklılık göstermektedir.

Taşeron firmalarla yaşanan sorunların en yoğun olarak kalite kriteri üzerinde

yoğunlaşması (Şekil 4.5), alt yüklemediğin kalite düzeyini arttırıcı bir unsur olmadığım
ortaya koymaktadır.
Bu sonuç, taşeronluk sistemi üzerindeki bir ikilemi ortaya çıkarm aktadır. Literatür
araştırmalarında ve alt yüklenicilik sistemi üzerine yapılan çalışmalarda, taşeron
firmalar belirli iş kollarında UZMANLAŞMIŞ örgütsel yapılar olarak yer almaktadır.
Bu uzmanlaşma teknik, bilgi, beceri ve birikimin sonucu olarak ortaya çıkmaktadır.
Bu üç faktörün entegrasyonu ise kaliteyi arttırıcı bir etken olmalıdır. Ancak, yapılan
araştırm a sonucu ortaya çıkan gerçek, taşeron firmaların kalite düzeyinde ana
yüklenicinin hedeflediği perform ansa ulaşamadıklarıdır.

Bu ise taşeron firmaların genellikle, bilgi ve becerileri dışındaki iş kollarında faaliyet

göstermeleri sonucu teknik bilgi ve beceri yönünden yetersiz olmalarını, dolayısıyla da
İŞİN UZMANI OLMADIKLARINI ortaya koymaktadır.

m ° ö n em li
B 2° ÖNEMLİ
B 3° ÖNEMLİ
□4° ÖNEMLİ

TAŞERON SÖZLEŞM E İMLAT HAKEDİŞ

FİRMA İZLEME/ VE ÖDEME
SEÇİM İ KONTROL

Şekil 4.6. Taşeron firmalarla yaşanan sorunlar, taşeron firm a işleyiş sürecinde hangi
safhada daha yoğun olarak karşınıza çıkmaktadır?

Taşeron firmalarla ana yüklenici firm a arasında yaşanan sorunlar, proje sürecinde ana
yüklenici-taşeron firma ilişkilerinin gerçekleştiği safhalara göre de farklılık
göstermektedir.
Ana yükleyici taşeron firm a ilişkileri, proje sürecinde dört tem el safhada
gerçekleşmektedir. Bu safhalar taşeronluk sisteminin proje düzeyinde, yaşam evresini
oluşturmaktadır. Bu safhalar,
- Taşeron Firma Seçimi
- Sözleşme
- İmalat İzlem e/Kontrol
- Hakediş ve ödem e

Şekil 4.6'dan da anlaşılacağı üzere sorunlar imalat izlem e/kontrol safhası içerisinde
daha yoğun olarak yaşanmaktadır.

Bunun nedeni taraflar açısından ele alındığında,

1- Taşeron firmaların kendi bünyelerindeki izlem e/kontrol yetersizliği,
2- Ana yüklenici firmanın, taşeron firm alar üzerindeki izlem e/kontrol yetersizliği,
olarak görülm ektedir.

Taşeron firmaların kendi bünyelerindeki denetim sorunları, taşeron firma şantiye

sorumlusunun, sürekli şantiye sahasında kendi ekibinin başında bulunmamasından
kaynaklanmaktadır.

Taşeron firmalar, aynı süre içinde birden fazla yüklenici ile çalışmakta, buna karşın
personel ve ekip kapasitelerini iş hacimlerine göre büyütmemektedirler. M aliyet
endişesiyle her şantiye için ayrı şantiye sorumlusu bulundurm amakta, bir teknik
eleman birden fazla şantiyenin sorumluluğunu üstlenmektedir. Dolayısıyla şantiye
sorumlusunun sürekli ekibinin başında bulunmaması, denetim sorunlarına neden
olmaktadır.

Araştırma sırasında, ana yüklenici firmanın taşeron firm a ekiplerinin denetim

sorumluluğunu dolaylı olarak büyük ölçüde üstlendiği görülm üştür.

Taşeron kullanma politikası sonucu, personel sayısını minimumda tutan ana yüklenici,
bu durumda, mevcut personeli ile etkili izleme ve denetimi sağlam akta zorluk
çekmektedir.
 OT* ÖNEMLİ
36 -r
B 2 ‘ ÖNEMLİ
03° ÖNEMLİ
□4° ÖNEMLİ

22

FİRMA İLE FİRMANIN FİRMANIN FİRMANIN

ÖNCEDEN BÜYÜKLÜĞÜ PİYASADA REFERANSLARI
ÇALIŞM IŞ TANINMA ORANI
OLMAK

Şekil 4.7. Ana yüklenici firma olarak, taşeron firma seçiminde hangi faktörler sizin
için önemlidir?

İşin başarısı, büyük ölçüde taşeron firma perform ansına bağlı kalmaktadır. Bu nedenle
işin geleceğinin ne olacağı, işin başında taşeron firma seçimi ile belli olmaktadır.

Ayrıca ana yüklenicinin firm a seçiminde ortaya koyduğu kriterler firmanın politikası
ve hedefleriyle bağlantılıdır.

Yapılan araştırm a sonucu Şekil 4.7den de anlaşılacağı gibi ana yüklenici firm a için
taşeron seçiminde en önemli faktör firma ile daha önceden çalışmış olmaktır.

Bu sonuç, taşeron firm alar gibi ana yüklenici firmanın da ilişkilerde sürekliliği korum a
eğiliminde olduğu gerçeğini ortaya koymaktadır. Çünkü ilişkilerde süreklilik, tarafların
birbirini tanımasına, dolayısıyla sistemlerini, yöntemlerini ve politikalarım bilmeleri
sonucu, sorunların büyük ölçüde azalmasına, güven ve özveriye dayalı bir çalışma
ortamının oluşmasına yol açmaktadır.
 36 -r

30

25 --

20
w 20
Im
Jüt 16 - -
*
10
10 - -

6
6 --

0
0 -- +■ H
HERZAMAN GENELLİKLE BAZEN NADİREN HİÇBİRZAMAN

Şekil 4.8. Birlikte çalışılan taşeron firm alarla ilgili bilgilerin, daha sonraki projelerde
kullanılmak üzere düzenlenmesi ve merkezi olarak biriktirilmesi, taşeron
firma seçim sürecinin hızlandırılması ve işe en uygun taşeron firmanın
seçilebilmesi için gerekli midir?

İşe uygun taşeron firma seçimi titiz ve dikkatli bir çalışma gerektirm ektedir. Taşeron
firma seçiminde, ana yüklenici firma, taşeron firmanın,
- İşi yapabilecek teknik bilgi ve beceriye,
- örgütsel yapıya,
- Finansal güce,
- Donanıma,
- Kadroya,
- Deneyime,
sahip olup olmadığı araştırmaktadır.

Ayrıca yukarıda belirtilen niteliklere sahip firmalar içinden, işe en uygun olan firmayı
seçebilmek, ana yüklenici firmanın elindeki bilgilerin doğruluğuna ve seçimi yapan
kişinin deneyim ve ileri görüşlülüğüne bağlıdır.

Ana yüklenici firmanın, taşeron firm alara yönelik düzenlenmiş ve biriktirilmiş bilgi
kullanımı, bu noktada, taşeron firma seçim sürecini hızlandırıcı ve doğru firma
seçimini yönlendirici bir araç olarak karşımıza çıkmaktadır. (Şekil 4.8)
 ü 1° ÖNEMLİ
35 T
@2° ÖNEMLİ
S 3° ÖNEMLİ
30 04° ÖNEMLİ

25

DÜŞÜK FİYAT KAPASİTESİNİ ANA SÖZLEŞMEDEKİ

VERME OLDUĞUNDAN YÜKLENİCİNİN SINIRLAYICI
BÜYÜK ŞARTLARINI KOŞULLARI
GÖSTERME KABULLENME ÖNEMSEMEME

Şekil 4.9. Taşeron firmaların ihale safhasında işi alabilmek için gösterdikleri davranış
biçimi ne yönde olmaktadır?

Taşeron firmaların teklif aşamasında, işi alabilmek için kapasitelerini olduğundan

büyük gösterm e eğilimi (Şekil 4.9), ikincil alt yükleniciler kullanmalarının kanıtıdır.
Taşeron firm alar iş hacimlerini, örgütsel yapılarıyla orantılı görmemektedirler. Bu
noktada alt yükleyici firmanın, ana yüklenici firma gibi davrandığı ortaya çıkmaktadır.

İlişkilerde güçlü olan tarafin ana yüklenici firma olması, iş almadaki belirsizlik ve
süreksizlik etkisi, iş almanın ihaleler yanında karşılıklı güven ve iyi ilişkilere
dayanması, taşeron firmayı ana yüklenici firmanın şartlarım kabul edip, çoğu zaman
ödün veren taraf olmaya zorlamaktadır.

Aynca taşeron firma için sözleşme ve ekleri, sınırlayıcı unsurlardır. İşin niteliği,
m iktan, ara imalat süreleri, işin başlangıç ve bitiş süreleri, gerekli işgücü, donanım,
malzeme nitelikleri ve belki de en önemli unsur olan cezai yaptırımlar, taşeron
firmanın teklif hazırlama kararına etki etmektedir.

Ancak pratikteki uygulamalarda gözlemlenen ve Şekil 4.9'dan görülen odur ki,

taşeron firmalar, sözleşmede belirtilen sınırlama ve kısıtlamaları, sorumluluk alanlarını
ve cezai yaptırımları önemsememektedir.
 Her türlü Her türlü Risk ve işe yönelik tüm Diğer
karar/kabul ana denetlm/kontrol belirsizlik etkileri sorumluluklar
yüklenici firma ana yüklenici taşeron firmada taşeron firmada
bünyesinde firmada

Şekil 4.10. Taşeron firmalarla olan ilişkilerde güç dengesinin ana yükleyici lehine
olması ve ana yüklenici firmanın çıkarlarının güvence altına alınması
sözleşmelerle nasıl sağlanmaktadır?

Ana yüklenici firmanın taşeron firm a üzerindeki gücü, işveren olmanın yanında her
türlü denetim ve yaptırım gücünü elinde tutmasından kaynaklanmaktadır. (Şekil 4.10)

Ana yüklenici firma, proje yöneticisi olarak, uygulamaya yönelik her türlü karar,
kabul, denetim ve kontrol mekanizmasını kendi bünyesine almaktadır. Böylelikle
taşeron firm alan her yönden kontrol altında tutabilmektedir.

Ayrıca taşeron firmanın üstlendiği işleve yönelik her türlü sorumluluğu, risk ve
belirsizlik tehlikesini üstlenmesi, ana yüklenici firmanın cezai yaptırım hakkının
doğmasına neden olmaktadır.
Şekil 4.11. Sözleşme şartlarıyla alman önlemler, ana yüklenici firmanın pratikteki
uygulama esnasında, istediği koşullan sağlamasına yeterli oluyor mu?
Olmuyorsa ne gibi ek önlemlere ihtiyaç vardır?

Sözleşmeler bir çeşit iş akdidirler. Tarafların birbirlerine karşı olan yükümlülükleri ve

sorum luluklan sözleşmelerde belirlenirken, taraflar arasında sorunların oluşmaması
veya olabilecek sorunların çözümü sözleşmelerle güvence altına alınır.

Soruya alınan yanıtlar değerlendirildiğinde (Şekil 4.11) sözleşmelerin taşeron firmalar

üzerinde yeterli yaptıran gücü taşımadığı görülmüştür.

Araştırma sırasında yapılan incelemeler ve ankete katılanlann soruya verdikleri yanıtlar

birlikte değerlendirildiğinde, sözleşmelerin tek başına yeterli olmadığı, taşeronlardan
etkin bir biçimde yararlanm ak için bazı koşulların da sağlanması gerekliliği ortaya
çıkmıştır.

Bu koşullan,
- Taşeron firma tipine uygun sözleşme tipi,
- Taşeron firma kapasitesine uygun sözleşme koşullannın düzenlenmesi,
- Sözleşmelerdeki cezai yaptırımların kesinlikle uygulanması veya uygulanabilir
nitelikte cezai yaptıranların sözleşmelere konması,
- Sıkı denetim ve izleme mekanizmasının işlemesi,
- Taşeron firm alann motivasyonunun sağlanması,
- Sözleşmenin gerçekçi boyutta yapılması
olarak sınıflayabiliriz. Bu koşulların detaylı incelenmesinin başka bir araştırm a konusu
niteliği taşıdığı görülmüştür.
 @1° ÖNEMLİ
36 t
§2° ÖNEMLİ
Ü3* ÖNEMLİ
□4° ÖNEMLİ

Projede Taşeronların Ana yüklenici Cezai

meydana gelen teknik, idari ve firmanın yaptırımların
beklenmedik finansal taahhütlerini tam
değişildiider yetersizliği geciktirmesi uygulanmaması

Şekil 4.12. Sözleşme koşullarının tam olarak yerine getirilm esinde yaşanan sorunlar
üzerinde hangi faktörler etkili olmaktadır?

Sözleşme koşullarının yerine getirilmesinde bazı zorluklar yaşanmasında en büyük

etken, taşeron firmaların teknik, idari ve finansal yönden, sözleşmelerle üstlendikleri
yükümlülük ve sorumlulukları yerine getirecek yeterlilikte olmamasıdır. (Şekil 4.12)
Ana yüklenici firma, ilk defa iş yaptığı taşeron firmanın kapasitesini bilememektedir.
Bu durum ana yüklenici için risk unsuru teşkil etmektedir.

Daha önce çalıştığı taşeron firmaların ise kapasitesini bildiğinden, plan-program ve

sözleşmeleri, taşeron firma kapasitesini gözönünde bulundurarak düzenlemelidir.
 TEKNİK GENEL İDARİ İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ PROJE
ŞARTNAMELER ŞARTNAMELER GÜVENLİĞİ
ŞARTNAMELERİ

Şekil 4.13. Taşeron firmalarla yaşanan sorunlara, taşeron firmaların özellikle hangi
sözleşme ekindeki şartlara uymaması neden olmaktadır?

Şekil 4 .13'ten de görüldüğü gibi taşeron firmaların öncelik sırasına göre;

1- Teknik Şartnamelere,
2- İşçi sağlığı ve iş güvenliği şartnamelerine,
3- Genel idari şartnamelere,
4- Projeye
uymadıkları görülm üştür.

Taşeron firmaların teknik şartnamelere uymama nedenleri arasında,

- Teknik bilgi ve beceri yetersizliği,
- Taşeron firmaların şantiye organizasyon yapılarındaki denetim eksikliği,
- Teknik şartnam e eksiklikleri
sayılabilir.

İşçi sağlığı ve iş güvenliğine uymamaları kültürel bir sorundur. Özellikle toplum olarak
kurallara uymama eğiliminin sonucu, bilinçsiz ve eğitimsiz işgücü olarak bu noktada
karşımıza çıkmaktadır.
 ü 1° ÖNEMLİ
32° ÖNEMLİ
El 3® ÖNEMLİ
30 -- □ 4 ” ÖNEMLİ

26 --

« 20 --

SÜRE MALİYET KALİTE ÖDEME

Şekil 4.14. Taşeron firm alar projede hangi kriterlere önem vermektedir?

Şekil 4.14'ten de anlaşıldığı üzere, taşeron firm alar projede önem derecesine göre
sırasıyla,
- M aliyet
- Ödeme
- Süre
- Kalite
kriterlerine göre yönetim stratejilerini ve politikalarını belirlemektedirler.

Bu taşeron firmaların ticari kaygı içinde olduklarının göstergesidir. Çünkü piyasa

etkilerini ve ekonomik belirsizlik etkilerini üzerinde en fazla hisseden ta ra f taşeron
firmalardır.

Ayrıca taşeron firm alar mali konularda yüklenici firmaya güvenmem ektedirler. Teklif
aşamasında ve sözleşme aşamasında en fazla ödeme süreleri ve koşullan üzerinde
durm alan da bu nedenledir.
 □1° ÖNEMLİ
a 2° ÖNEMLİ
E 3“ ÖNEMLİ
30 -- □4* ÖNEMLİ

26 --
21

0
Taşeronların Yoğun Taşeronlara! Taşeronlara!
birbirlerinin koordinasyon birbiriyle uyum ana yüklenici
performansına ve eşgüdüm sorunları sistemine
bağlı kalmaları sorunları yaşaması uyamaması

Şekil 4.15. Projede meydana gelen olası süre uzamalarına taşeron firma kullanımının
etkisi nasıl olmaktadır?

Soruya alman yanıtlar değerlendirildiğinde, taşeron firmaların, yükümlülükleri

altodaki işleri, belirtilen süre limitleri içinde tamamlayamama nedenleri sırasıyla,

1° İşlerin belli sıralarının olması sonucu, taşeron firmaların birbirlerinin perform ansına
bağlı kalması,
2° Y oğun koordinasyon ve eşgüdüm sorunları yaşanması,
3° Taşeron firmaların birbirleriyle uyum sorunları yaşaması,
4° Taşeron firmaların ana yüklenici firmanın sistemine ve örgütsel yapışma uyum
sağlayamaması,
olarak belirlenmiştir.

B u faktörlerin oluşum nedenleri, araştırm a süreci içindeki gözlem lerin açıklandığı

bölüm de anlatılmıştır.
 □ 1° ÖNEMLİ
36 j
§2° ÖNEMLİ
03° ÖNEMLİ
30 --
□ 4 “ ÖNEMLİ

26 --

g 20 19
<
09
17
15
</> 15
*
10
jjj M
m
Ij B
5 «M
n

0 ■

önceki iş Ana Projedeki Hakediş ve

kalemindeki yüklenicinin revizyonlann ödemelerin
imalat taahhütlerini zamanında zamanında
hataları yapamaması ulaşmaması yapılmaması

Şekil 4.16.Taşeron firmaların, kendilerinden kaynaklanan süre uzam alarına karşı sebep
olarak gösterdikleri faktörler nelerdir?

Araştırma sırasında yapılan gözlem ler sonucu, hizmet verdikleri faaliyet alanları farklı
da olsa, taşeron firmaların, ana yüklenici firmanın verdiği program lara ve sözleşmede
belirtilen süre limitlerine uymamasına yönelik olarak öne sürdüğü nedenlerin aynı
olduğu görülm üştür.

Taşeron firmalara, süre uzaması nedenleri hakkında sorulan sorulara alman yanıtlar
genellikle;

1° Kendilerinden önceki iş kalemlerindeki imalat hataları ve eksiklikleri,

2° Proje revizyonlarının zamanında kendilerine ulaşmadığı,
3° Hakediş ve ödemelerin zamanında yapılmaması,
4° Ana yükleyici firmanın taahhüt ettiği koşullan sağlayamaması,
yönünde olmaktadır. (Şekil 4.16)

Elde edilen verilerin ışığında ortaya;

- Taşeron firmalara! birbirinin perform ansına bağımlı olduğu,
- Ana yüklenici firm a - taşeron firm a ilişkilerinde zaman zaman enformasyon eksikliği
yaşandığı,
- Ana yüklenici firmanın kendi bünyesinde yaşadığı sorunların, taşeron firmaları direkt
olarak etkilediği,
- Ana yüklenici firmanın, taşeron firmaların perform ansına bağımlı olduğu,
sonuçlan çıkmaktadır.

01° ÖNEMLİ
B 2° ÖNEMLİ
03° ÖNEMLİ
04° ÖNEMLİ

SÜRE UZAMALARI PİYASA TAŞERON PROJE GENEL

DALGALANMALARI FİRMALARIN GİDER
SEBEP OLDUĞU MALİYETLERİ
MALİYETLER

Şekil 4.17. Aşağıda belirtilen faktörleri proje sürecinde meydana gelen olası maliyet
artışlarına olan etki derecelerine göre nasıl sıralarsınız?

Taşeron firm a kullanımının projede maliyet arttıncı faktörler içinde önem derecesini
belirleme amacına yönelik hazırlanan soruya alınan yanıtlar değerlendirildiğinde (Şekil
4.17) taşeron firm a kullanımının proje maliyetlerini arttırm ada etkili bir faktör
olmadığı görülm üştür.

Çünkü ana yüklenici firma proje kriterleri içinde maliyet kriterlerine daha çok önem
verm ektedir. Süre ve kalite perform ansından kabul edilebilir ölçüde ödün vermeye razı
olurken, maliyet konusunda hiçbir ödün vermemektedir.

Hakedişlerle maliyetler sürekli kontrol altında tutulm aktadır. Cezai yaptırımların en

fazla uygulandığı alan da maliyet artışları olmaktadır. M aliyet artış grafiğinin
yükseldiği durum larda ise sözleşmeler fesh edilmektedir.
Buradan şöyle bir sonuç çıkmaktadır: Ana yüklenici firmanın proje kriterleri içinde
daha çok önem verdiği kriter üzerinde taşeron firmaların gösterm iş olduğu perform ans
artmaktadır. Ana yüklenici firmanın proje hedefinin, taşeron firma üzerindeki etkisi bu
noktada ortaya çıkmaktadır.

35 T

30 --

26 --

15 - - 14
£
10

%0-%20 %20-%40 %40-%60 %60-%80 %80-%100

Şekil 4.18. M aliyet artışlannda taşeron firm alann etki oranı nedir?

Şekil 4.18'den görüleceği gibi, taşeron firmalar % 20 oranında maliyetlere etki

etmektedir.
 01° ÖNEMLİ
02° ÖNEMLİ
03° ÖNEMLİ
□4° ÖNEMLİ

HATAU-EKSİK HATALI MALZEME NİTELİKSİZ İŞGÜCÜ TEKNİK BİLGİ

İMALATLAR KULLANIMI KULLANIMI YETERSİZLİĞİ

Şekil 4.19.Taşeron firmaların maliyet artışlarında etkileri ne yolla olmaktadır?

Taşeron firmaların maliyet artışlarına etkileri çoğunlukla niteliksiz işgücü kullanımı

yoluyla olmaktadır. Niteliksiz işgücü, teknik bilgi eksikliği ve denetim /kontrol
yetersizliği ile birieşince hatalı ve eksik imalat oranlarında artış meydana gelmektedir.
Hatalı ve eksik imalatlar ise ana yüklenici firmaya % 20 oranında bir ek maliyet
getirm ektedir. (Şekil 4.18).

36 t

30 ■

26 ••
w
20
(A
j» 15 ••
*
10

6 4

0
EVET HAYIR

Şekil 4.20. Taşeron firmalar, kalite faktörünü ana yüklenici kadar önem siyorlar mı?
Ankete katılan 35 kişiden 30'unun soruya hayır yanıtını vermesi, ana yüklenici firma
için taşeron firm a kullanımının hedeflenen kalite perform ansına ulaşm ada yetersiz
kaldığını ortaya koymaktadır.

Taşeron firmaların kalite faktörünü ana yüklenici kadar önemsememeleri kendilerini

proje ekibinin bir parçası olarak görm ediklerinden kaynaklanmaktadır.

KALİTE BİLİNCİNİN TİCARİ KAZANCIN ÖN KENDİ UZMANLIK ALANLARI

HENÜZ PLANA ÇIKM ASI BÜNYELERİNDEKİ DIŞINDA İŞ
YERLEŞM EMESİ DENETİM/KONTROL YAPMALARI
EKSİKLİĞİ

Şekil 4.21. Taşeron firmaların kalitede istenilen performansı sağlayamamasında hangi

faktörler etken olmaktadır.

Grafikten de görüldüğü üzere, taşeron firmaların kalite bazında, ana yüklenici firmanın
hedeflediği perform ansa ulaşamama nedenleri, öncelik sırasına göre,
1° Ticari kazancın ön plana çıkması sonucu, düşük maliyetli işgücü/malzeme/ekipman
kullanımı,
2° Kendi bünyelerindeki denetim /kontrol eksildiği,
3° Kendi uzmanlık alanları dışındaki alanlarda iş yapma eğilimi ve/veya belli bir
uzmanlaşmaya sahip olmamaları,
4° K alite bilincinin, taşeron firmalarda henüz yerleşmemesi,
olarak ortaya çıkmaktadır.
 M 1° ÖNEMLİ
02° ÖNEMLİ
03° ÖNEMLİ
□4° ÖNEMLİ

YÖNETİMSEL TEKNİK ORGAN İZASYONEL KOORDİNASYON

SORUNLAR SORUNLAR SORUNLAR VE EŞGÜDÜM
SORUNLARI

Şekil 4.22. Taşeron firmalarla birlikte çalışma, ana yüklenici firmanın şantiye örgüt
yapısı içerisinde ne tür sorunları yaşamasına neden olmaktadır?

Taşeron firma kullanımının, ana yüklenici firmanın şantiye organizasyon yapısı içinde
bazı sorunlar yaşamasına yol açtığını belirtmiştik.

Yapılan çalışma sonucunda (Şekil 4.22), bu sorunların dört tem el gruba ayrıldığı
görülm üştür. Bunlar;

1° Teknik sorunlar,
2° Organizasyonel sorunlar,
3° Koordinasyon ve eşgüdüm sorunları,
4° Yönetimsel sorunlar
olarak tanımlanmaktadır.
Taşeron firm aların iş yaptıkları alanlardaki bilgi ve beceri eksikliği ana yüklenici
firmanın kendi şantiye organizasyon yapısı içindeki teknik personel taralından
kapatılması zorunluluğunu yaratm aktadır. Ana yüklenici firm a saha sorumluları bir
taraftan yapılan işin sözleşmeye ve standartlara uygunluğunu kontrol ederken, diğer
taraftan dolaylı olarak da olsa taşeron firmaların eğitimini de sağlamaktadırlar. Bu
yüzden yapılan işin başarısı, bir yönüyle ana yüklenici firmanın teknik kadrosunun,
yapılan işle ilgili bilgi, beceri ve deneyimine bağlı olmaktadır.

Ana yüklenici firmalar, organizasyon yapılarım belirlerken, taşeron firma kullanımının

sağlayacağı avantajları gözönünde bulundurm aktadırlar, özellikle taşeron kullanımı,
ana yüklenici firmanın çekirdek kadroyla yetinmesine olanak sağlamaktadır. Çünkü
her taşeron firmanın gerekli teknik bilgi, yönetimsel kapasite ve donamıma sahip
olduğu kabul edilir. Ancak taşeron firmaların, sahip olmaları gereken bu nitelikleri
sağlayamaması, ana yüklenici firmanın bir ölçüde taşeron firm a sorumluluklarım da
üstlenmesine neden olmaktadır. Bu durum m evcut kadrosu ve organizasyon yapısı ile
ana yüklenci firmanın sorunların çözümünde etkili olamamasına veya sorunları
çözebilmek için gerektiğinden fazla personeli bünyesinde tutm ak zorunda kalmasına
neden olmaktadır.

Taşeron firmaların perform ansına bağındı olunması, ana yüklenici firmanın yoğun
koordinasyon ve eşgüdüm sorunları yaşamasına yol açmaktadır. Farklı am açlan ve
politikaİan olan örgütsel yapdann, aynı şantiye organizasyon yapısı içerisinde, eş
zam anlarda birarada, birbirine bağımlı ve karşılıklı etkileşim halinde çalışması ana
yüklenici firmanın aynı zam anda yönetim sorunları da yaşamasına neden olmaktadır.

Bu nedenle, proje hedeflerine ulaşma, ana yüklenici firmanın proje yönetimi ve yapım
yönetimi m etodlannı iyi bilmesi ve uygulamadaki başarısına bağlı olmaktadır.
 @1* ÖNEMLİ
S 2° ÖNEMLİ
a 3° ÖNEMLİ
□4* ÖNEMLİ
■ 5° ÖNEMLİ

ETKİN İZLEME VE ETKİN ETKİN PLANLAMA ETKİN DİĞER

KONTROL ENFORMASYON VE ÖRGÜTLENME
VE VERİ PROGRAMLAMA
TOPLAMA

Şekil 4.23. Pratikteki uygulamada taşeron firmalarla yaşanan sorunların en aza

indirilmesi ve taşeron firmalardan en etkin şekilde yararlanılması için gerekli
olan faktörler nelerdir?

Şekil 4.23'ten de görüleceği gibi, taşeron firmalarla olan sorunların en aza indirilmesi
için en önemli faktör ana yüklenici firmanın etkin proje planlama ve programlamasıdır.

İnşaat projelerinde birçok kişi ve grup yer almaktadır. H er kişi ve/veya grup, kendi
uzmanlık alanında proje içinde sorumluluğunu üstlendiği işlevleri yerine getirir. Proje
yöneticisi konum unda olan ana yüklenci firma, projede yer alan bu kişi ve gruplan -
taşeron firm alan- kendilerine ne zaman, ne kadar süreyle ihtiyaç duyulacağı ve tam
olarak kendilerinden ne yapmalan isteneceği konusunda bilgilendirmek durumundadır.
Bu davranış biçimi proje sürecindeki belirsizlikleri ve risk tehlikesini azaltırken,
projede meydana gelecek süre uzam alannı da engeller. Taşeron firm alar verilen
program lann gerçekçi olması durumunda, amaçların da doğru tanımlanmasıyla gerekli
önlemleri alarak iş için gerekli olan hazırlıkları zamanında tamamlama olanağı
bulurlar.
Ana yüklenici firma, etkin bir planlama program ı ile,

- Taşeron firmalardan beklentilerini,

- Taşeron firm alar arası ardılılık ve eşzamanlılık ilişkilerim,
- Taşeron firma sorumluluklarını,
- Taşeron firm alara ne zaman ve ne kadar süreyle ihtiyaç duyacağım,
- Projeyi etkileyecek kritik faaliyetlerin gerçekleştirme sorumluğunu üstlenen taşeron
firmalar üzerindeki kontrol mekanizmasının işleyiş biçimini,
- Belirsizlik ve risk faktörlerinin etkisinden korunma yollarım

belirlemek koşuluyla, olası problem lerin oluşumunu azaltabilmektedir.

Taşeron firmalardan etkin şekilde yararlanabilmek ve üişkilerde karşdaşılan sorunları

azaltabilmek için ikinci unsur, projede yer alan örgütsel yapdar arasında etkili
koordinasyonun sağlanmasıdır. Proje organizasyonu içinde yer alan insan gruplarının,
proje organizasyonunun hedeflerine ulaşabilmek için birlikte çalışmasını sağlayacak
örgütlenm e biçiminin oluşturulması gerekmektedir. Farklı örgütsel yapdar arasındaki
ilişküerin nasd sağlanacağı ve nasd olması gerektiği belirlenmelidir. Çünkü proje
organizasyonu içinde yer alan örgütsel yapdar organizasyondan bağımsız varlıklar
olarak hareket edemezler.

Proje sürecinde enformasyon ve veri toplam a sisteminin iyi işlemesi sorunları büyük
ölçüde azaltmaktadır. Üretim e yönelik her türlü büginin toplanm ası, düzenlenmesi,
sınıflandırılması, biriktirilmesi, zamanında ve doğru olarak bügiye ihtiyaç duyan
kişdere üetilmesi gerekm ektedir. îyi işleyen bir enformasyon sistemi neyin, nasd, ne
zaman, kimin tarafından ve hangi performans kriterlerinde yapddığma cevap
vermelidir. Bu sayede problemlerin çözümüne hızlı ve çok alternatifli yanıtlar
bulunabilmektedir. Ayrıca bdginin proje organizasyon yapısı içerisindeki fonksiyonel
alt sistemler arasında alışverişinin sağlanması ile de bu süreç hızlanmaktadır.

Proje sürecindeki etkili kontrol, projenin hedeflenen düzeyde tutulmasını

sağlamaktadır. Etküi ve yerinde kontrol için etkili bir proje izleme sistemi
gerekmektedir. Bu sistem,
- Verilerin toplanması,
- Bilgilerin raporlanması

şeklinde işlemektedir.

Etkili bir kontrol sistemi ile problem ler oluşum aşamasında tanım lanır, proje
kriterlerine etkileri belirlenir ve çözüm için gerekli kararlar sorunlar büyümeden
verilerek gerekli önlem ler alınır.
BÖLÜM 5: TARTIŞMA VE SONUÇLAR

5.1. Bulguların Hipotezler Doğrultusunda Tartışılması

Gözlem ler ve incelemeler sonucu elde edilen veriler doğrultusunda geliştirilen

hipotezlerin doğruluğunun sınanması amacına yönelik olarak hazırlanan anket sonucu
elde edilen bulgular, hipotezler doğrultusunda değerlendirilmiştir. Sonuçların
hipotezlerin doğruluğunu kanıtlar nitelikte olduğu görülm üştür.

1. H ipotez

Ülkemizde taşeron firm alar m evcut yapısal özellikleri ile ana yüklenici firmanın
projeden hedeflediği süre, maliyet ve kalite perform ansına ulaşmasını
zorlaştırm aktadır.

Ana yüklenici firmalar, inşaat sektörünün içinde yer aldığı çevrenin bünyesinde
bulunan belirsizlik ve risk faktörlerinin etkilerinden korunm ada taşeron firmaları bir
araç olarak görm ektedir. Taşeron firma kullanımı ile çevreye olan bağımlılık
azalmakla birlikte bu kez ana yüklenici firmanın taşeron firm a perform ansına
bağımlılığı ortaya çıknmaktadır.

Ülkemizde taşeron firmaların örgüt yapılan, uyguladıkları yönetim m etodlan, teknik

bilgi ve becerileri ve sektördeki geçmişleri sonucu oluşan birikim ve tecrübeleri, ana
yüklenici firmanın taşeron firmalardan beklentilerine cevap vermede yetersiz
kalmaktadır.

Taşeron firmalar, yükümlülüğünü üstlendiği yapım işlevi için gerekli kaynakların ana
yüklenici tarafından belirtilen zaman, m iktar ve nitelikte temininden, şantiye örgüt
sahası içerisinde istihdamı ve korunmasından ve kaynakların hedeflere uygun
kullanımından sorumludur. Ayrıca ana yüklenici firma, belli bir iş kolunda uzman
olarak gördükleri taşeron firmalardan, yükümlülüğünü üstlendiği iş kalemindeki
imalata yönelik tüm sorumlulukları üstlenerek istenilen süre, kalite ve ekonmiklikte işi
tamamlamalarını beklemektedir.
Ancak araştırm a sonucu gösterm ektedir ki, ülkem izde taşeron firm alara örgüt
yapılan, uyguladıklan yönetim m etodlan, mesleki bilgi, teknik beceri ve birikimleri bu
sorumlulukları yerine getirm ede yetersiz kalmaktadır.

Bu durum ana yüklenici firmanın proje kriterlerine etki ederek, proje hedeflerine
ulaşmasını engelleyici veya geciktirici bir unsur olarak şantiye örgüt yapısı içerisinde
ana yüklenici, taşeron firm a ilişkilerinde sorunlar yaşanmasına yol açmaktadır.
Yaşanan sorunlar özellikle proje kriterleri üzerinde etkili olmaktadır. Süre, proje
kriterleri içerisinde, taşeron firmalarla ana yüklenici firm a arasındaki ilişkilerde, en
fazla sorunun yaşandığı kriter olma özelliği gösterm ektedir.

Taşeron firm alar ana yüklenici firma tarafından verilen iş program ına genellikle
uymamakta veya uyamamaktadır. tş program ında belirtilen tarihlerde işe başlamama,
ara term inlerde istenilen ilerlemeyi gerçekleştirem em e ve belirtilen süre limitlerinde işi
tamamlayamama nedenleri;
- İşlerin belli sıralarının olması sonucu, taşeron firm alara birbirlerinin
perform anslarına bağımlı kalması,
- Şantiye organizasyon yapısı içerisinde farklı çıkarları olan örgütlerin bir arada
çalışması sonucu yoğun koordinasyon ve uyum sorunları yaşanması,
- Taşeron firm alara standardizasyon ve uzmanlaşma eksikliği etkisiyle iş yapma
hızının yeterli düzeyde olmaması,
- Taşeron firm alara donanım eksikliği,
- Taşeron firm alara kendi bünyelerindeki denetim eksildiği
- Taşeron firmaların iş yaptıkları alanda henüz gerekli uzmanlık derecelerine sahip
olmamaları
olarak görülm ektedir.

Taşeron firm alar ana yüklenici firma gibi sorumlulukları ve riskleri paylaşma ihtiyacı
duymaktadırlar. îş almadaki belirsizlik ve süreksizlik nedeniyle, atıl kapasite sorunu
yaşamamak için kendi çekirdek kadrosunu sabit tutup, iş hacmine göre ikincil taşeron
firm alar kullanımı ile kapasitelerini büyütüp, küçültm ektedirler. Minimum zamanda
maximum iş yaparak kar marjlarını artırm a yoluna gitme eğilimleri eş zam anda birden
fazla ana yüklenici ile iş yapmalarına neden olmaktadır. B u durum da taşeron firmalar
işleri ikincil taşeron firm alara devretm ektedir. İkincil taşeron firmalarla yaşadıkları
uyum ve denetim sorunları ise süre uzam alarına dolaylı olarak neden olmaktadır.

A ynca ana yüklenici davranışları taşeron firm a perform ansına etki etm ektedir. Projede
sık sık revizyonlara olması, karar mekanizmasının yavaş işlemesi, imalat için uygun
koşulların sağlanamaması, program ların gerçekçi boyutta yapılmaması ve ödemelerin
zamanında ve tam olarak yapılmaması, motivasyonu düşürerek taşeron firmaların işi
yavaşlatmasına neden olm akta dolayısıyla ana yüklenicinin hedeflediği term inlere
ulaşmasını engellemektedir.

Taşeron firm alarla sorunların yoğun olarak yaşandığı diğer proje kriteri kalitedir.

Teklif aşamasında işi kazanabilmek için, fiatı düşük tutan taşeron firm alar işi aldıktan
sonra proje sürecinde kan arttırm ak için maliyetleri düşürme yoluna gitmekte,
sözleşmeye göre işten elde edeceği kan, malzeme, ekipman ve işçilik maliyetlerini
düşürerek arttırm aya çalışmaktadır. B unu niteliksiz işgücü kullanımı, düşük kalitede ve
eksik malzeme kullanımı ve ekipmana yatırım yapmama ile gerçekleştirm e yoluna
gitm ektedirler. B u noktada ticari kazanç mesleki sorumluluğun önüne geçmektedir.

Bu davranış biçiminin etkileri hatalı ve eksik im alatlar olarak yansım akta dolayısıyla
kalitede perform ans düşüklükleri gözlenm ektedir.

Aynca taşeron firmaların kendi uzmanlık alanlan dışındaki alanlarda iş yapma

eğilimleri ve iş yaptıklan her alanda gerekli uzmanlığa sahip olmamaları kalite
standartım düşürmektedir.

Taşeron firm alarda, ticari kazanç endişesinin, kalite bilincinin önüne geçmesi de bu
soruna neden olan diğer bir unsurdur.

Ana yüklenici firma, taşeron firma ilişkilerinde, süre ve kalite kriterleri üzerinde
yaşanan sorunların şiddeti, maliyet kriteri üzerinde görülm emektedir. Çünkü ana
yüklenici firma için maliyet özellikle ülkemizdeki ekonomik koşullar etkisiyle, en
önemli kriter olma özelliği gösterm ektedir. Sözleşmedeki cezai yaptırımların en fazla
uygulandığı kriter de maliyettir. Ana yüklenici firma süre ve kalite perform ansında
belli bir oranda ödün vermeye razı olurken, maliyet limitleri üzerinde hiçbir değişikliği
kabul etmemektedir.

2. H ipotez

Projede, taşeron firmalardan hedeflenen verimin elde edilebilmesi, ana yüklenici

firmanın teknik kapasitesine, organizasyon yapışma ve yönetimin etkinliğine bağlıdır.
Taşeron firmaların, sözleşme ve sözleşme eklerine uyarak, ana yüklenici firmanın
istediği süre, kalite ve maliyet perform ansında işi tamamlamasında ana yüklenici
firmanın uyguladığı inşaat yönetimi m etodlannın etkinliği büyük rol oynamaktadır.

Projenin taşeron firm alar ile yürütülmesi, ana yüklenici firmanın şantiye organizasyon
yapısı içinde önemli sorunlar yaşamasına yol açmaktadır. Bu sorunlar,
- Teknik sorunlar,
- Organizasyonel sorunlar,
- Koordinasyon ve eşgüdüm sorunları,
ve
- Yönetimsel sorunlar
olarak sınıflandırılabilir.

Taşeron firmaların teknik bilgi ve beceri eksikliği, ana yüklenici firmanın kendi
bünyesindeki teknik personeli tarafından giderilmektedir. Dolayısıyla ana yüklenici
firmanın teknik gücü, işin başarısına yön vermektedir. B u noktada ana yüklenici
firmanın bu yönüyle taşeron firmaların teknik gelişimini dolaylı olarak üstlendiği
ortaya çıkmaktadır.

Organizasyon yapılarım, taşeron firm a kullanımının sağlayacağı avantajları gözönünde

bulundurarak belirleyen ana yüklenici firmanın, taşeron firm alardan beklediği
perform ansı elde edememesi organizasyon yapısı içinde önemli sorunlar yaşanmasına
neden olmaktadır, özellikle taşeron firmaların sorumluluklarım yerine getirm ede
yetersiz kalmaları ve ana yüklenici firmanın dolaylı olarak bu sorumlulukları da
üstlenm ek zorunda kalması sonucu, m evcut teknik personeli ve kadrosu ile, oluşan iş
yükünü taşım ada zorlanm asına yol açmaktadır. Ö te yandan zaman zaman, taşeron
firmaların kullanıldığı yapım organizasyonunun sahip olması gerekenden fazla
personeli bünyesinde tutm akta bu ise gereksiz maliyet artışı anlam ına gelmektedir.

Şantiye organziasyon yapısı içerisinde farklı amaçlan olan, farklı büyüklükte ve

uzmanlık alanında örgütsel yapılann, aynı zamanda birarada, birbirlerine bağımlı
olarak ve karşılıklı etkileşim halinde çalışması ana yüklenici firmanın yönetim sorunlan
da yaşamasına yol açmaktadır. Ana yüklenici firma yönetim politikasını, projenin
İşleyiş sürecini aksatmayacak şekilde gerçekleştirm ek zorundadır. Bu ise etkin
planlama/programlama, izleme, kontrol ve koordinasyon anlam ına gelmektedir.
5.2. Sonuçlar Ve öneriler

Araştırma sonucunda taşeronluk sistemine ve taşeron firm a-ana yüklenici firma

arasında yaşanan sorunlara yönelik olarak ortaya çıkan sonuçlar şu şekilde
tanımlanabilir:

- Ana yüklenici firmalar, belirsizlik ve risk faktörlerinin etkilerinden korunm ada ve

sorumluluklarım azaltm ada taşeron firmaların kullanılmasını gerekli görm ektedir.

- Ülkemizde inşaat sektöründe taşeron firm alara yönelik belirli bir pazar oluşmuştur.
Ana yüklenici firma ihtiyaç duyduğu çeşitlilik ve sayıda taşeron firmayı bu pazardan
karşılayabilmektedir.
Ülkemizde taşeronluk sisteminin yaygınlaşması ile birlikte, ana yüklenici firm alar örgüt
yapılarım "developer-geliştirici" konum una geçecek şekilde düzenleme yoluna
gitmektedir.

- Ana yüklenici firmanın yönetim etkinliği ve örgütsel yapısı, taşeron firma kullanımına
etki etmektedir.

- Şantiye örgüt yapısı içerisinde ana yüklenici firma ve taşeron firm alar arasında
yaşanan sorunlar, taşeron firmaların hizm et verdikleri faaliyet alanlarına göre farklılık
göstermektedir.
Projede yer alan bir yapım işlevi için kaynak girdisi sağlama ve yapım işlevini
gerçekleştirm e yükümlülüğünü birlikte üstlenmiş taşeron firm alar sorunların en yoğun
yaşandığı grubu oluşturmaktadır.

- Taşeron firmalarla yaşanan sorunlar proje kriterlerine göre de farklılık

göstermektedir.
Proje kriterleri içerisinde sorunların en yoğun olarak kalite kriteri üzerinde
yoğunlaşması, taşeronluk sisteminin uygulandığı biçimiyle kalite düzeyini arttırıcı bir
unsur olmadığım ortaya koymaktadır.

Taşeron firmalar, belirli iş kollarında uzmanlaşmış örgütsel yapılar olarak

tanımlanmakla birlikte, kalite düzeyinde gösterdikleri perform ans düşüklükleri bu
uzmanlığa henüz ulaşamadıklarım ortaya koymaktadır. B u ise taşeron firmaların
uzmanlığın gerektirdiği bilgi, teknik beceri ve birikime sahip olmadığının göstergesidir.
- Taşeron firmalarla yaşanan sorunlar, proje yaşam evresindeki safhalara göre de
farklılık gösterm ektedir.

İmalat izlem e/kontrol safhası sorunların en yoğun olarak yaşandığı safha olma özelliği
gösterm ektedir. Bunun nedeni ise,
- Taşeron firmaların kendi bünyelerindeki izlem e/kontrol eksikliği,
- Ana yüklenici firmanın, taşeron firm alar üzerindeki izlem e/kontrol
eksikliğinin
sonucu olarak ortaya çıkmaktadır.

- Ana yüklenici firmanın taşeron firma seçiminde ortaya koyduğu kriterler firmanın
politikası ve proje hedefiyle bağlantılıdır.
Ana yüklenici firmanın taşeron firmadan beklediği perform ans, proje kriterlerinden
hangisinin kendisi için daha önemli olduğuna göre değişmektedir. Ana yüklenici firma
kendisi için kritik olan proje kriterine göre hedefini belirlemekte, sözleşmelerini, karar
ve kabul mekanizmalarım bu hedefe göre düzenlemektedir.

- Ana yüklenici firmanın birlikte çalıştığı taşeron firmalarla ilgili bilgileri, daha sonraki
projelerde kullanmak üzere düzenlemesi ve merkezi olarak biriktirm esi taşeron firma
seçim sürecinin kısalması ve işe en uygun, doğru taşeron firma seçiminin sağlanması
için gereklidir.

- Taşeron firmalar, taşeronluk sisteminin yaşam evresindeki farklı safhalara göre farklı
davranış biçimleri göstermektedir.

- Ana yüklenici firmanın, taşeron firm alar üzerindeki gücü, işveren olmasının yanında
her türlü karar ve kabul mekanizmalarını, denetimi ve yaptırım gücünü elinde
tutmasından kaynaklanmaktadır. Sözleşmelerde belirtilen cezai yaptırımlar, taşeron
firmalar üzerinde etkili olamamaktadır.

Sözleşmelerdeki cezai yaptırım koşullarının çok ağır olması, karşılıklı ilişkilerin

korunması düşüncesi ve cezai yaptırımların caydırıcı nitelik taşıyarak taşeron firmaları
kontrol altına almayı amaçlamasına karşın taşeron firmanın kapasitesinin hedeflenen
perform ansa ulaşmaya yetmeyeceğinin önceden ana yüklenici tarafından bilinmesi, ana
yüklenicinin bu yaptırımları tam olarak uygulamamasına neden olmaktadır.

Ayrıca ana yüklenici ile taşeron firm a arasında bu konuda çıkan sorunlar, taşeron
firmanın m ağdur durumda kalması veya zarar ederek işi bırakması, ana yüklenici
firmanın süre uzaması ve maliyet artışına yönelik sorunlar yaşamasına yol açmaktadır.
Ayrıca ülkemizdeki kültürel ve toplum sal yapının cezai yaptırımların uygulamasında
etkili olduğu açıkça görülm ektedir.

- Taşeron firm alar mali konularda ana yüklenici firmaya güvenmemektedir. Proje
sürecinde, fiyatların piyasa koşullarının altında kalması, ödem e ve hakedişlerin
zamamnda yapılmaması, atıl işgücü, malzeme ve ekipmanın getireceği ek maliyetler
taşeron firm alar için risk tehlikesi oluşturm akta ve işten elde edeceği kan
azaltmaktadır.

- Ülkemizde taşeronluk sisteminin gelmiş olduğu mesleki gelişmişlik düzeyi, sistemin

işleyiş yapısı, taraflann korunm asına yönelik m ekanizmalann bulunmaması, proje
kriterlerinde hedeflere ulaşmayı geciktirm ekte veya engellemektedir.

- Taşeron firm alar ana yüklenici tarafından verilen iş program larına uymakta
zorlanmaktadırlar.

- Taşeron firm alardan kaynaklanan hatalı ve eksik im alatlar ana yüklenici firmaya % 20
oranında bir ek maliyet getirmektedir.

- Taşeron firm alar henüz kalite bilincine ulaşamamışlardır, bunda taşeron firmaların
gerçekte işin uzmanı olmamaları ve kendilerini projenin bir parçası olarak
görmemeleri etken olmaktadır.

- Ülkemizde taşeronluk sistemi, kimlik değiştirme süreci içine girmiştir. Yakın

geçmişte taşeron kelimesi kalfa ve ekibi olarak bilinirken, bugün firm a olarak
tanınmaktadır. Ancak bu geçişe rağm en teknik bilgi, beceri ve deneyimlerinin henüz
tam oluşmaması, sorumluluk bilincinin tam yerleşmemesi, yönetim m etodlannın
bilimsel olarak uygulanmaması sonucu, ana yüklenici firma teknik, organizasyonel,
koordinasyon ve yönetim sorunlarıyla karşı karşıya kalmaktadır.

Bu sorunlarla başa çıkabilmek, ana yüklenici firmanın yönetimsel etkinliğine ve

becerisine bağlı olmaktadır.

Elde edilen sonuçlar topluca değerlendirildiğinde taşeronluk sisteminin uygulama

biçimine yönelik olarak şu genellemeler yapılabilmektedir.
- Taşeron firmalar, varoluş ve kullanım am açlan gereği olarak, iş yaptıklan alanlarda
belli bir uzmanlığa sahip olm alan gerekirken, henüz faaliyet gösterdikleri temel iş
kolunda bile yeterli uzmanlığa sahip değildirler.

- Taşeronluk bir değişim ve gelişim süreci yaşamaktadır.

- Taşeronluk ülkemizde yakın bir geçmişi olmakla birlikte, cazip bir çalışma alanı
haline gelmiştir.

- Ana yükleniciler taşeron firmaların gelişimini ve eğitimini dolaylı olarak üstlenmiş

durumdadırlar.

- Ülkemizde taraflararası sorunların oluşumunu engelleyecek ve çözümünü

kolaylaştıracak mekanizmalar henüz oluşmamıştır.

Y ukanda belirtilen koşullar, ana yüklenici firm a-taşeron firma ilişkilerinde sorunlar
yaşanmasına yol açmaktadır. Yaşanan sorunların en aza indirilmesi ve taşeronluk
sisteminden hedeflenen verimliliğin sağlanması için bazı şartlar gerektiği görülm üştür:

- İşin geleceği, işin taşerona verilmesi safhasında belli olmaktadır, bu nedenle taşeron
firma seçiminde, taşeron firmanın işe uygun olmasına dikkat edilmelidir ve belli bir
sistem kullanılmalıdır.

- Taşeron firma tipine uygun sözleşmeler gerekmektedir. Taşeron firmaların

kapasitesine uygun olarak sözleşmeler düzenlenmeli, sözleşmeler gerçekçi boyutta
yapılmalı, sözleşmelerde taşeron firmanın haklan da korunm alı ve yeterli kar etmesine
olanak sağlanmalıdır.

- Sözleşmeler hedeflere ulaşmada bir araç niteliği taşım akta ancak, tek başlanna etkili
olamamaktadır. Etkili denetim mekanizması gerekmektedir.

- Sözleşmelerdeki cezai yaptırımlar uygulanabilir nitelikte olmak ve gerektiği hallerde

kesinlikle uygulanmalıdır.

- Taşeron firmalann motivasyonunu arttm cı yöntem ler kullanılmalıdır.

- Karşılıklı yardım ve destek ile ilişkiler korunmalı, taşeronlar sürekli ödün veren taraf
olmaya zorlanmamalıdır.
- Ana yüklenici firm a taşeron firmaya taahhüt ettiği koşullan zamanında yerine
getirmelidir.

- Ana yüklenici firma, taşeron firmalara karlılık ve rekabet güçlerini, kalitenin ve

ekonomikliğin geliştirilmesini sağlayarak arttırabileceklerini benimsetmelidir.

Çalışma sonucu ortaya koymaktadır ki, taşeronluk sistemi günüm üzde henüz tam
anlamıyla etkin bir performans gösterem em ektedir. Sağladığı avantajlar yanında
sorunlan da beraberinde getirmektedir.

Teknolojinin ilerlemesi, maliyet artışlarına karşın sürenin kısalmasının etkisiyle

taşeronluk sistemi gelişecektir, buna paralel olarak tarafların haklarım güvence altına
alacak ve sorunlan çözüme ulaştıracak adli ve mesleki mekanizmaların işlerlik
kazanması bu gelişime hız verecektir.

özenli ve eğitimli işgücü, standardizasyonun artması, süreye uygunluk, sorumluluk

bilincinin benimsenmesi, kalite bilincinin yerleşmesi ve yönetim metodlannm
uygulanması ile taşeron firmalar yakın bir gelecekte uzm an firma kimliğini tam olarak
kazanacaklardır.

Bu tez kapsam ında dikkat edilmesi gereken nokta, çalışma süreci boyunca yapılan
gözlemlerin, incelemelerin ve anket çalışmasının bir ana yüklenici firma bünyesinde
sınırlı olduğudur. Dolayısıyla elde edilen sonuçlar üzerinde ana yüklenici firmanın
yönetim stratejisinin, proje hedeflerinin ve taşeron firm alara bakış açısının etkisi vardır.
H er ne kadar, ankete cevap veren kişilerden sorulan kişisel görüşlerine ve
tecrübelerine dayanarak, çalıştıklan firmaya bağındı kalmadan yanıtlam alan istenmişse
de, elde edilen veriler değerlendirildiğinde firma felsefesinin kişisel görüşlere yön
verdiği ortaya çıkmıştır.

Bu açıdan bakddığmda, ülkemizde ana yüklenici firma alt yüklenici firm alar arasında
yaşanan sorunlann ve alt yüklemedik sisteminin işleyişinin daha detaylı olarak ortaya
konması için bu konu üzerinde yapdan çalışmaların boyutunun birden fazla ana
yüklenici firmayı kapsayacak şekdde genişletilmesinin veya her ana yüklenici firma
bünyesinde bir çalışma gerçekleştirilmesinin uygun olacağı görülm üştür.
KAYNAKLAR

Eccles, R.G. (1981a), "Bureaucratic vs. Crâft Administration: The relationship o f

m arket structure to the construction fîrm”, Administrative Science Quarterly, 26, 449-
469.

Eccles, R G (1981b), "The quasifirm in the construction industry", Journal o f

Econom ic Behaviour and Organization, 2, 335-337

Econ, B. (1965), "Economic Site Organziation and Building Supervision", E and FN

Ltd., 134, 87-94

Erktin, A.H. (1991), "Control, coordination and conflict in contractor-subcontractor

relationships", İstanbul, Boğaiçi Üniversitesi,

Dessler, G. (1986), "Organization Theory Integrating Structure and Behaviour",

Florida International Universily

Kasapoğlu, E. (1992), "İnşaat Sektöründe Alt Yüklenici Kullanımı", İstanbul, İTÜ,

M imarlık Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi

Küçük, M .A., (1995), "İnşaat Sektöründe Alt Yüklenici Davranışları", İstanbul, İTÜ,
M imarlık Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi

Nicholas, J.M . (1990), "Managing Business & Engineering Projects,

Concepts&Implementation” Layolo University o f Chicago

N icholson, M .P (1992), "Architectural M anagement", University o f Nottingham

Pilcher, R. (1992), "Principles o f Contruction M anagement", University o f Maryland.

Sözen, Z. (1983) ""Yüklenici İşletmelerde örgütsel Strüktür, Büyüklük Teknolojisi

İlişkisi", İstanbul, İTÜ mimarlık Fakültesi

Usdiken, B ., Sözen ,Z (1989), "örgütlerin Sınırlan: İnşaat Firm alarında Alt Yüklenici
Kullanımı", İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi

Usdiken, B ., Sözen, Z. Enbiyaoğlu, H. (1985), "Strategies and boundaries

subcontracting in construction", İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi, ISS/AD 87-01
EKLER

EK A: SORU KAĞIDI
Ankete cevap veren kişinin

Adı S oyadı:
M esleği:
Uzmanlık a la n ı:
Firma İçindeki G ö rev i:
İnşaat Sektöründe Kaç Yıldır Ç alıştığı:
Projede Birlikte Çalıştığı Taşeron Firma S ayısı:
Taşeron Firmaların Uzmanlık A lanları:
01. Ana yüklenici firma olarak sizin için, taşeron firmalar, inşaat sektörünün doğası
gereği karşılaşılan olası sorunların, belirsizlik ve risk faktörlerinin etkilerine karşı
korunm ak amacıyla kullanılan etkili bir araç mıdır?
a) H er zaman
b) Genellikle
c) Bazen
d) Nadiren
e) Hiçbir zaman

02. Ana yüklenici firma olarak, taşeron firmalara olan ihtiyacınıza ve taşeron
firmalardan beklentilerinize sektördeki taşeron firmalar cevap verebiliyor mu?
a) H er zaman
b) Genellikle
c) Bazen
d) Nadiren
e) Hiçbir zaman

03. Ana yüklenici firma olarak, taşeron firma kullanma kararlarınızı etkileyen faktörler
nelerdir?
(En önemli faktör "1" olacak şekilde, önem derecesine göre sıralayınız)
a) Çevresel değişkenler ve sınırlamalar
b) Firma stratejisi ve örgütsel yapısı
c) Ü rün nitelikleri
d) Üretim nitelikleri

04. Ana yüklenici firma olarak taşeron firmalarla olan ilişkilerinizde karşılaşılan
sorunları, hizmet verdikleri faaliyet alanına göre aşağıda sınıflandırılmış hangi taşeron
firma grubuyla daha yoğun olarak yaşıyorsunuz?
(En çok sorun yaşana grup "1" olacak şekilde sıralayınız)
a) Proje hizmetleri veren
b) Kaynak girdisi sağlayan ve uygulama yapan
c) Proje ve uyguama hizmetlerini bir arada veren
d) Danışm anhk/kontrolluk hizmetleri veren

05. Taşeron firmalarla yaşanan sorunlar, daha çok hangi kriterler üzerinde
yoğunlaşmaktadır?
(En önemli kriter "1" olacak şekilde sıralayınız)
a) Süre
b) M aliyet
c) Kalite
d) ödem e
e) Ana yüklenici - Taşeron firma ilişkileri
06. Taşeron firmalarla yaşanan sorunlar, taşeron firma işleyiş sürecinde hangi safhada
yoğun olarak karşınıza çıkmaktadır?
(Sorunların en yoğun olduğu safha "1” olacak şekilde sıralayınız)
a) Taşeron firm a seçimi
b) Sözleşme
c) İzlem e/kontrol
d) Hakediş ve ödeme

07. Ana yüklenici firma olarak, taşeron firma seçiminizde hangi faktörler sizin için
önemlidir?
(En önemü faktör "1" olacak şekilde sıralayınız)
a) Firma ile önceden çalışmış olmak
b) Firmanın büyüklüğü
c) Firmanın piyasada tanınm a oranı
d) Firmanın referansları

08. Birlikte çalışılan taşeron firmalarla ilgili bilgilerin, daha sonraki projelerde
kullanılmak üzere düzenlenmesi ve m erkezi olarak biriktirilmesi, taşeron firma seçim
sürecinin hızlandırılması ve işe en uygun taşeron firmanın seçilebilmesi için gerekli
midir?
a) H er zaman
b) Genellikle
c) Bazen
d) Nadiren
e) Hiçbir zaman

09. Taşeron firmaların ihale safhasında işi alabilmek için gösterdikleri davranış biçimi
ne yönde olmaktadır?
(En etkin olan davranış biçimi "1" olacak şekilde sıralayınız)
a) Düşük fiat verme
b) Kapasitesini olduğundan büyük gösterme
c) Ana yüklenicinin tüm şartlarını kabul etme
d) Sözleşmedeki sınırlayıcı koşullara dikkat etmeme

10. Taşeron firmalarla olan ilişkilerde güç dengesinin ana yüklenici lehine olması ve
ana yüklenici firmanın çıkarlarının güvence altına alınması sözleşmelerle nasıl
sağlanmaktadır.
(En etkili faktör "1" olacak şekilde sıralayınız)
a) H er türlü karar ve kabul mekanizmasını ana yüklenici firma bünyesinde tutarak
b) H er türlü denetim ve kontrol mekanizmasını ana yüklenici firma bünyesinde tutarak
c) Risk ve belirsizlik etkilerini taşeron firmaya yükleyerek
d) İşe yönelik tüm sorumlulukları taşeron firmaya yükleyerek

11. Sözleşme şartlarıyla alınan önlem ler ana yüklenici firmanın pratikteki uygulama
esnasında istediği koşullan sağlamasına yeterli oluyor mu? Olmuyorsa ne gibi ek
önlemlere ihtiyaç vardır?.
a) Evet
b) H ay ır..................
12. Sözleşme koşullarının tam olarak yerine getirilmesinde yaşanan sorunlar üzerinde
hangi faktörler etkili olmaktadır?
(En etkili faktör "1" olacak şekilde sıralayınız)
a) Projede meydana gelen beklenmedik değişikliklerin türünde ve miktarında meydana
gelen artışlar
b) Taşeron firmaların teknik, idari ve finansal yönden yetersiz olması
c) Ana yüklenici firmanın taahhütlerini yerine getirmede gecikmesi
d) Sözleşmede belirtilen cezai yaptıranların uygulanmasında esnek davranılması

13. Taşeron firmalarla yaşanan sorunlara, taşeron firmaların özellikle hangi sözleşme
ekindeki şartlara uymaması neden olmaktadır?
(En önemli faktör "1" olacak şekile sıralayınız)
a) Teknik şartnameler
b) Genel idari şartnameler
c) îşçi sağlığı ve işgüvenliği şartnameleri
d) Proje

14. Taşeron firmalar projede hangi kriterlere önem vermektedir?

(En önemli faktör "1" olacak şekile sıralayınız)
a) Süre
b) Maliyet
c) Kalite
d) Ödeme

15. Projede meydana gelen olası süre uzamalarına taşeron firma kullanımının etkisi
nasıl olmaktadır?
(En önemli faktör "1" olacak şekilde sıralayınız)
a) işlerin belli sıralannm olması sonucu taşeron firmaların birbirlerinin performansına
bağımlı kalmaları
b) Yoğun koordinasyon ve eşgüdüm sorunları yaşanması
c) Taşeron firmaların birbirleri ile uyum soranları yaşamaları
d) Taşeron firmaların ana yüklenici firma sistemine ve şantiye örgüt yapısına uyum
sağlayamaması

16. Taşeron firmaların kendilerinden kaynaklanan süre uzamalarına karşı sebep olarak
göstedikleri faktörler nelerdir?
(En önemli faktör "1" olacak şekile sıralayınız)
a) Kendinden önceki iş kalemlerindeki imalat hataları ve eksikleri
b) imalat için ana yüklenici firmanın taahhüt ettiği koşullan sağlayamaması
c) Projedeki revizyonların zamanında kendilerine ulaşmaması
d) Hakediş ve ödemelerin zamanında yapılmaması

17. Aşağıda belirtilen faktörleri proje sürecinde meydana gelen olası maliyet artışlanna
olan etki derecelerine göre nasıl sıralarsınız?
(En önemli faktör Hl" olacak şekile sıralayınız)
a) Süre uzamalan
b) Piyasa daigalanmalan
c) Taşeron firmalann sebep olduğu ek maliyetler
d) Proje genel gider maliyetleri
18. Maliyet artışlarında taşeron firmaların etki oranı nedir?
a) %0 - %20
b) %20 - %40
c) %40 - %60
d) %60 - %80
e) %80 - %100

19. Taşeron firmalann maliyet artışlanna etkileri ne yolla olmaktadır?

(En önemli faktör "1" olacak şekile sıralayınız)
a) Hatalı ve eksik imalatlar
b) Hatalı malzeme kullanımı ve malzeme hasarları
c) Niteliksiz işgücü kullanımı
d) Teknik bilgi yetersizliği

20. Taşeron firmalar kalite faktörünü ana yüklenici kadar önemsiyorlar mı?
a) Evet
b) Hayır

21. Taşeron firmalann kalitede istenilen performansın sağlayamamasmda hangi

faktörler etken olmaktadır?
(En önemli faktör "1” olacak şekile sıralayınız)
a) Kalite bilincinin henüz yerleşmemesi
b) Ticari kazancın ön plana çıkması sonucu düşük maliyetli işgücü/ekipman/malzeme
kullanımı
c) Kendi bünyelerindeki denetim/kontrol eksikliği
d) Uzmanlık alanlan dışındaki alanlarda iş yapma eğilimleri

22. Taşeron firmalarla birlikte çalışma ana yüklenici firmanın şantiye örgüt yapısı
içerisinde ne tür sorunlar yaşamasına neden olmaktadır?
(En şiddetli yaşanan sorun "1" olacak şekilde sıralayınız)
a) Yönetimsel sorunlar
b) Teknik sorunlar
c) Organizasyonel sorunlar
d) Koordinasyon ve eşdügüm sorunları

23. Pratikteki uygulamada, taşeron firmalarla yaşanan sorunların en aza indirilmesi ve

taşeron firmalardan en etkin şekilde yararlanılması için gerekli faktörler nelerdir?
(En önemli faktör "1" olacak şekile sıralayınız)
a) Etkin izleme ve kontrol sistemi
b) Etkin enformasyon ve veri toplama sistemi
c) Etkin planlama / programlama
d) Etkin örgütlenme
e) Diğer
ÖZGEÇMİŞ

Sezer özkul 01.07.1972'de İstanbul'da doğdu, Kandilli Güvenç İlkokulu'nda 1978-

1983 yıllan arasında ilköğrenimini tamamladı. Aynı yıl Tuzla Lisesi Ortaokul kısmına
girdi ve 1986 yılında mezun olduktan sonra Pendik Lisesinde öğrenimine devam etti.
1989 yılında liseyi bitirerek aynı yıl İTÜ Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümüne girdi.
1993 yılında mezuniyetin ardından aynı yıl girdiği yüksek lisans sınavım kazanarak
İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı Bina Yapım Yönetim programına
devam hakkı kazandı. 1995 yılında girdiği ALARKO/ALDEM müessesesinde Dört
Mevsim Evleri projesinde mimar olarak çalışmaktadır.