Ανωτατη Διακλαδικη Σχολη Πολεμου

ΑΝΩΤΑΤΗ ∆ΙΑΚΛΑ∆ΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΕΜΟΥ
11η Ε.Σ. / 5η ΕΟ
∆ΙΑΤΡΙΒΗ
«ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ (OPERATIONAL ART) ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ

ΠΡΟΤΥΠΟ (OPERATIONAL DESIGN), ∆ΥΟ ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ
ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΣΧΕ∆ΙΑΣΗΣ.
ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΡΟΛΟ ΚΑΙ ΤΗ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥΣ ΩΣΤΕ ΝΑ
ΕΠΙΛΥΕΤΑΙ ΤΟ “ΣΩΣΤΟ’’ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΑΠΛΑ ΤΟ
ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΩΣΤΑ»
Ταγµατάρχης (ΤΘ) Ιωάννης Παπαδόπουλος
Μάιος 2014
ΣΕΛΙ∆Α ΣΚΟΠΙΜΑ ΚΕΝH
ΣΥΝΟΨΗ
Η παρούσα εργασία επιχειρεί να ψηλαφήσει την προέλευση και την εξέλιξη

της επιχειρησιακής τέχνης και του επιχειρησιακού προτύπου, µέσω µιας ιστορικής
ανασκόπησης, καταδεικνύοντας την απαίτηση για τη σύνδεση της στρατηγικής µε
την τακτική. Η παραπάνω απαίτηση, σύννοµη µε την εξέλιξη της φύσης και του
χαρακτήρα του πολέµου, οδήγησε αναπόδραστα στην αναζήτηση εκείνης της
µεθοδολογίας, ως αναγκαία και ικανή συνθήκη, που θα συνέβαλε στην
αποτελεσµατική χρησιµοποίηση των στρατιωτικών δυνάµεων για την εκπλήρωση
των τεθέντων αντικειµενικών σκοπών.
Ταυτόχρονα, η πολυπλοκότητα του σύγχρονου επιχειρησιακού

περιβάλλοντος, απαιτεί νέες γνωστικές προσεγγίσεις και πρακτικές καθώς και την
υιοθέτηση µη γραµµικών µεθόδων για την επίλυση των πολυσύνθετων
επιχειρησιακών προβληµάτων που οι διοικητές και τα επιτελεία καλούνται να
αντιµετωπίσουν. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να εξασφαλίζουν, ότι επιλύεται το σωστό
επιχειρησιακό πρόβληµα, εστιάζοντας στα πραγµατικά του αίτια και όχι απλά στις
ενδείξεις ή τα συµπτώµατά του.
Με αρωγό το γνωστικό οπλοστάσιο της σύγχρονης στρατιωτικής θεωρίας

και διαλεκτικής και µε εννοιολογικό «όχηµα» την επιχειρησιακή τέχνη και το
επιχειρησιακό πρότυπο, θα επιχειρηθεί ένα ταξίδι εξερεύνησης, µε τελικό
προορισµό τη διατύπωση µιας νέας µεθοδολογίας, ικανής να πλαισιώνει ορθά τα
σύγχρονα επιχειρησιακά προβλήµατα και δυνάµενη να εφαρµοστεί στην
υφιστάµενη επιχειρησιακή και τακτική σχεδίαση.
ΣΕΛΙ∆Α ΣΚΟΠΙΜΑ ΚΕΝΗ
i
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ................................................................................... i
ΛΙΣΤΑ ΕΙΚΟΝΩΝ/ ΣΧΕ∆ΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ............................................................. iv
ΕΙΣΑΓΩΓΗ .............................................................................................................. 1
ΓΕΝΙΚΑ ..................................................................................................... 1
ΣΚΟΠΟΣ ................................................................................................... 1
ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ...................................................................................... 3
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α: Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ Η ∆ΙΕΙΣ∆ΥΣΗ ΤΗΣ ΣΤΗ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ............................................................................... 4
ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ................................................ 4
Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΕΝΟΣ ΣΗΜΕΙΟΥ (STRATEGY OF A SINGLE

POINT) ΚΑΙ Η ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΗ ΜΑΧΗ (DECISIVE BATTLE) ........................... 5
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΗΣ ΜΑΧΗΣ ΣΤΗ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ ΜΙΑΣ ΣΕΙΡΑΣ ΜΑΧΩΝ .............................. 7
Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ............................................................. 9
Η ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ: ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΕ ΒΑΘΟΣ (DEEP

OPERATIONS) ΚΑΙ Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ ............................................. 10
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β: ΟΙ ΜΕΤΑΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΤΩΝ ΗΠΑ: ΤΟ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΕΠΙΠΕ∆Ο ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ Η ∆ΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ ..................................................... 16
ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΛΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΛΛΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΥ

.......................................................................................................................... 16
Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΚΟΛΠΟΥ ΚΑΙ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ

∆ΟΓΜΑΤΟΣ ΤΟΥ 1982 ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ
ΕΠΙΠΕ∆ΟΥ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ............................................................................ 20
Ο ΕΠΑΝΑΠΡΟΣ∆ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΗΣ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ............................................................................. 23
Ο ΣΗΜΕΡΙΝΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ .................... 24

ii
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ: ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ (OPERATIONAL DESIGN) ΚΑΙ

Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ........................................... 29
ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ ΩΣ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΓΙΑ

ΤΗΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΤΟΥ ∆ΟΓΜΑΤΟΣ ............................ 29
ΣΥΣΤΗΜIKO ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ [SYSTEMIC OPERATIONAL

DESIGN (SOD)] ................................................................................................ 31
Η ∆ΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ

ΠΡΟΤΥΠΟΥ (OPERATIONAL DESIGN) .......................................................... 34
Η ∆ηµιουργία των Επιχειρήσεων Βασισµένων στα Αποτελέσµατα

(Effects Based Operations (EBO)].............................................................. 34
Η Αλληλεπίδραση της Αµερικανικής και Ισραηλινής στρατιωτικής

κοινότητας : Operational Design vs. SOD ................................................. 37
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ∆ : ΕΠΙΛΥΟΝΤΑΣ ΤΟ ΣΩΣΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΑΠΛΑ ΤΟ

ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΩΣΤΑ ............................................................................................ 42
Η ΦΥΣΗ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ..... 42
Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΣΤΗΝ

ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ .................... 43
ΙΧΝΗΛΑΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΠΙΛΥΣΗ ΤΟΥ “ΣΩΣΤΟΥ” ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

ΣΤΗΝ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΣΧΕ∆ΙΑΣΗ ......................................... 44
ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΣ ΕΚ ΝΕΟΥ ΤΗΝ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ

ΣΧΕ∆ΙΑΣΗ ........................................................................................................ 46
Συνοπτική Περιγραφή του “Design” ............................................... 47
ΕΝΣΩΜΑΤΩΝΟΝΤΑΣ ΤΟ “DESIGN” ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ 2ου ΣΤΑ∆ΙΟΥ

«ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ» : ΜΙΑ ΕΝ∆ΕΛΕΧΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ.......................... 48
Βήµα 1ο : Κατανόηση/ πλαισίωση του Επιχειρησιακού

Περιβάλλοντος (Frame the Operational Environment) ............................. 48
Βήµα 2ο : Κατανόηση/ πλαισίωση του Προβλήµατος.................... 56
Βήµα 3ο : Ανάπτυξη Επιχειρησιακής Προσέγγισης (Develop of

Operational Approach) ................................................................................ 58
iii
Βήµα 4ο : Έκδοση Αρχικών Οδηγιών Σχεδίασης ∆ιοικητή (Initial

Commander’s Planning Guidance) ............................................................ 62
Βήµα 5ο : Ανάλυση της Αποστολής (Mission Analysis) ................ 63
Βήµα 6ο : Ανάπτυξη του Επιχειρησιακού Προτύπου .................... 64
Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ Η ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ “DESIGN”

ΣΤΗΝ ΤΑΚΤΙΚΗ ΣΧΕ∆ΙΑΣΗ.............................................................................. 65
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε :ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ – ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ .......................................................................................................... 69
ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ ................................................................................ 69
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ............................................................ 69
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ............................................................................................ 71
ΕΠΙΛΟΓΟΣ .............................................................................................. 72
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ .................................................................................................... 74
iv
ΛΙΣΤΑ ΕΙΚΟΝΩΝ/ ΣΧΕ∆ΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ
Εικόνα 1 Η Επιχειρησιακή Τέχνη 27
Εικόνα 2 Επισκόπηση του Systemic Operational Design 34
Εικόνα 3 Η µεθοδολογία του Design 41
Εικόνα 4 Η Επιχειρησιακή Τέχνη 44
Εικόνα 5 Η Επιχειρησιακή Προσέγγιση 48
Εικόνα 6 Γραφική Απεικόνιση Σχέσης Συστηµάτων 51
Εικόνα 7 Αναγνώριση Συσχετισµένων Σχέσεων 51
Απεικόνιση Τρέχοντος και Μελλοντικού

Εικόνα 8 55
Επιχειρησιακού Περιβάλλοντος
Εικόνα 9 Η Επιχειρησιακή Προσέγγιση (Ενέργεια 1η) 59

-1-
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΓΕΝΙΚΑ
Η γέννηση της επιχειρησιακής τέχνης και η είσοδός της στη στρατιωτική

θεωρία και διαλεκτική, είναι σύµφυτη µε την εξέλιξη της ανθρωπότητας. Αποτέλεσε
απόρροια µιας αέναης αναδυόµενης πρόκλησης για τον εναρµονισµό της
στρατιωτικής επιστήµης στη δυναµική ενός συνεχώς µεταβαλλόµενου
επιχειρησιακού περιβάλλοντος.
Παράλληλα, η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, η εµφάνιση νέων οπλικών

συστηµάτων µαζικής καταστροφής, η τροµοκρατία και οι ασύµµετρες απειλές
συνιστούν σήµερα ένα ασταθές και ανασφαλές περιβάλλον, όπου τα ανακύπτοντα
προβλήµατα αποτελούν τη συνισταµένη πολλαπλών δυναµικών και επιδράσεων.
Αναµφίβολα, οι σύγχρονες αυτές προκλήσεις καθιστούν όσο ποτέ άλλοτε
επιβεβληµένη τη χρηστή και αποτελεσµατική εµπλοκή της στρατιωτικής ισχύος,
εναρµονισµένη µε το εκάστοτε Στρατηγικό ∆όγµα.
Ως εκ τούτου, στο ανωτέρω αβέβαιο επιχειρησιακό περιβάλλον, οι

σηµερινοί στρατιωτικοί διοικητές θα κληθούν να σχεδιάσουν επιχειρήσεις,
συνδυάζοντας τη στρατιωτική τέχνη και επιστήµη, ώστε να εµπλέξουν µε
επιδεξιότητα τις διατιθέµενες δυνάµεις τους, για την εκπλήρωση των τεθέντων
αντικειµενικών σκοπών. Η πληθώρα των προσδιοριστικών προσεγγίσεων και η
έντονη συγγραφική δραστηριότητα, καταδεικνύει την αγωνία της στρατιωτικής
κοινότητας να ανακαλύψει εκείνο το εννοιολογικό «όχηµα», που θα οδηγεί, άνευ
ετέρας, στην αποτελεσµατική αντιµετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων και στην
επίλυση των πολυσύνθετων επιχειρησιακών προβληµάτων.
ΣΚΟΠΟΣ
Ο σκοπός της παρούσας εργασίας είναι διττός. Αρχικά επιδιώκεται µέσω

µελέτης ιστορικών πηγών να ανιχνευτεί η εξελικτική πορεία της επιχειρησιακής
τέχνης και του επιχειρησιακού προτύπου, οικοδοµώντας έτσι το γνωσιακό
υπόβαθρο, που θα επιτρέψει να καταδειχθεί η σηµασία και ο ρόλος τους στη
στρατιωτική θεωρία και πρακτική. Ακολούθως, θα επιχειρηθεί η προσέγγιση των
-2-
δύο ανωτέρω µεθοδολογικών εργαλείων, υπό το πρίσµα του υφιστάµενου

εγχειριδίου επιχειρησιακής σχεδίασης (∆Κ 2-1/2012), ώστε να απαντηθεί µε
ενάργεια το ακόλουθο ερώτηµα : «Με ποιό τρόπο η επιχειρησιακή τέχνη και το
επιχειρησιακό πρότυπο, ως µεθοδολογικά εργαλεία στην υπηρεσία της ελληνικής
επιχειρησιακής σχεδίασης, θα εξασφαλίσουν ότι επιλύεται το ορθό επιχειρησιακό
πρόβληµα και όχι απλά το πρόβληµα σωστά;»
Συναφώς, αντίστοιχα ερωτήµατα απασχόλησαν έντονα την παγκόσµια

στρατιωτική κοινότητα, ειδικότερα µετά τα αποτελέσµατα των πολέµων στον
Περσικό Κόλπο, το Κόσσοβο, το Αφγανιστάν και το Ιράκ, καθόσον, καίτοι
διαπιστώθηκαν εξαιρετικές τακτικές επιτυχίες στα πεδία των µαχών, εντούτοις ο
επιχειρησιακός σχεδιασµός τους δεν κατόρθωσε να εκπληρώσει τους εκάστοτε
τεθέντες στρατηγικούς ΑΝΣΚ. Η δυτική κυρίως στρατιωτική βιβλιογραφία βρίθει
από µελέτες, άρθρα, µονογραφίες και αναλύσεις, τα οποία καθιστούν σαφές, ότι
µολονότι είχε αναπτυχθεί ένας τρόπος να κερδίζονται οι µάχες, ωστόσο δεν είχε
ανακαλυφθεί µια µέθοδος, ώστε να κερδίζονται οι πόλεµοι.
Προς τούτο, µεγάλος αριθµός στρατιωτικών µελετητών και θεωρητικών του

πολέµου συνεισέφερε στη διαλεκτική της στρατιωτικής κοινότητας πληθώρα
µεθοδολογικών προσεγγίσεων, µε απώτερο σκοπό, την επίλυση της ανωτέρω
προβληµατικής.
Με εφαλτήριο τις παραπάνω διαπιστώσεις και µε οδοδείκτη τα

συµπεράσµατα των παραπάνω προσεγγίσεων και των πρακτικών που
υιοθετήθηκαν, θα επιχειρηθεί να διατυπωθεί µια µέθοδος σύννοµη µε την
υφιστάµενη διαδικασία της εθνικής επιχειρησιακής σχεδίασης, ώστε να απαντηθεί
το τεθέν ερώτηµα της παρούσης εργασίας.
Το κεφάλαιο «Α», ψηλαφίζει µέσω µιας ιστορικής ανασκόπησης, τις

συνθήκες που οδήγησαν στη γέννηση και την ανάπτυξη της επιχειρησιακής τέχνης
και τη διείσδυσή της στη θεωρητική του πολέµου. Στο κεφάλαιο «Β» σκιαγραφείται
η ερµηνεία και η χρήση της από την αµερικανική στρατιωτική κοινότητα κατά τους
σύγχρονους πολέµους και η διαµόρφωσή της µέχρι και σήµερα. Το κεφάλαιο «Γ»
πραγµατεύεται την εξελικτική πορεία του επιχειρησιακού προτύπου στη
στρατιωτική θεωρία, ως µίας απαίτησης για την επίλυση των επιχειρησιακών
-3-
προβληµάτων. Το κεφάλαιο «∆» προσεγγίζει τη χρήση της επιχειρησιακής τέχνης

και του προτύπου ως δύο αλληλοσυµπληρούµενων µεθοδολογικών εργαλείων για
την επίλυση των σύγχρονων επιχειρησιακών προβληµάτων στην υφιστάµενη
επιχειρησιακή σχεδίαση και ακολούθως διατυπώνει µια µέθοδο για την πλαισίωση
του “σωστού” προβλήµατος και την επίλυση του. Τέλος, το Κεφάλαιο «Ε» αποτελεί
τον επίλογο της παρούσης εργασίας, όπου παρατίθενται συµπερασµατικές
σκέψεις και προτάσεις που θα αποτελέσουν το έναυσµα για περαιτέρω
προβληµατισµό.
ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ
Η παρούσα εργασία πραγµατεύεται αµιγώς επιχειρησιακή θεµατολογία

σύµφυτη µε το εννοιολογικό πεδίο της στρατιωτικής διαλεκτικής µε χρήση
όρων και εννοιών που άπτονται της στρατιωτικής ορολογίας και σκέψης.
Κατόπιν τούτου, θεωρείται ότι το αναγνωστικό κοινό κατέχει το εννοιολογικό
υπόβαθρο της υφιστάµενης διαδικασίας επιχειρησιακής σχεδίασης, που
πραγµατεύεται το ελληνικό εγχειρίδιο ∆Κ 2-1/2012.
Οι πληροφορίες στις οποίες βασίστηκε η παρούσα συγγραφή, αντλήθηκαν

σχεδόν αποκλειστικά από άρθρα, διατριβές, µελέτες και βιβλία της
αµερικανικής στρατιωτικής κοινότητας καθώς και από συµµαχικούς
κανονισµούς και δόγµατα. Κύριο αίτιο αποτέλεσε το γεγονός, ότι κατόπιν
εκτεταµένης βιβλιογραφικής ανασκόπησης διαπιστώθηκε, πως µόνο στις
ΗΠΑ υφίσταται εµβριθής συγγραφική δραστηριότητα αποσκοπούσα να
προσεγγίσει ανάλογη θεµατική.
Η προτεινόµενη µεθοδολογία εξετάστηκε στο πλαίσιο διεξαγωγής

στρατιωτικών επιχειρήσεων αποσκοπούσες σε πόλεµο, χωρίς να σηµαίνει
ότι δεν δύναται να εφαρµοστεί και σε περιόδους έντασης και κρίσεων καθώς
και σε επιχειρήσεις υποστήριξης της ειρήνης.
-4-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α: Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ Η ∆ΙΕΙΣ∆ΥΣΗ ΤΗΣ

ΣΤΗ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ
Η στρατιωτική αλλά και χρονολογική «κοιτίδα» εντός της οποίας γεννήθηκε,

αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε η επιχειρησιακή τέχνη αποτέλεσε -και αναµφίβολα
συνεχίζει να αποτελεί- πεδίο έντονης αντιπαράθεσης για τους θεωρητικούς του
πολέµου και τη στρατιωτική κοινότητα εν γένει στο πέρασµα των χρόνων.
Αυταπόδεικτο παράδειγµα αποτελεί η στρατιωτική και ιστορική παγκόσµια
βιβλιογραφία, η οποία βρίθει από σχετικές επί του αντικειµένου θεωρητικές
προσεγγίσεις. Στο πλαίσιο αυτό, µερίδα ιστορικών πρεσβεύει την άποψη ότι η
επιχειρησιακή τέχνη εµφανίστηκε κατά την περίοδο του αµερικανικού εµφυλίου το
1866 και τις εκστρατείες του Μόλτκε1 την περίοδο από 1870-1871, ως αποτέλεσµα
της βιοµηχανικής επανάστασης.2 Υποστηρίζεται ότι η εφεύρεση των πυροβόλων
καθώς και των λοιπών όπλων του Πεζικού, η δηµιουργία του σιδηρόδροµου και
του τηλέγραφου επέτρεψαν την ευρεία χρήση των ελιγµών στα πεδία των µαχών
από ανεξάρτητα τµήµατα, γεγονός που απαίτησε τη δηµιουργία της επιχειρησιακής
τέχνης.3 Στον αντίποδα αυτής της θεώρησης άλλοι µελετητές εκτιµούν ότι η
προέλευσή της δεν αποτέλεσε συνέπεια της τεχνολογικής προόδου, αλλά
οριοθετείται κατά την περίοδο µεταξύ των εκστρατειών του Φρειδερίκου του Μέγα
και του τέλους των Ναπολεόντειων πολέµων από το 1740-1813, ως αποτέλεσµα
τριών δυναµικών αλληλεπιδράσεων και συγκεκριµένα:
α) στρατιωτικών και µη στρατιωτικών παραγόντων όπως κοινωνικών,

οικονοµικών και πολιτικών εξελίξεων
1
Helmuth Karl Bernhard Graf von Moltke (1800-1891): Γερµανός Στρατηγός. Αρχηγός του
Γενικού Επιτελείου του Πρωσικού Στρατού για τριάντα χρόνια. Ένας από τους µεγαλύτερους
ου
στρατηγούς του 19 αιώνα. Συχνά αναφέρεται µε την ονοµασία Moltke the Elder ώστε να γίνεται
διαχωρισµός από τον νεότερό του Helmuth Johann Ludwig von Moltke (Μoltke the Younger), ο
οποίος διοίκησε τον Γερµανικό Στρατό κατά τη διάρκεια του Α΄ΠΠ.
2
Claus Telp, The Evolution of Operational Art, 1740–1813 From Frederick the Great to
Napoleon, ed. John Gooch and Brian Holden Reid, Military History and Policy (London and New
York: Frank Cass, 2005), 1.
3
Michael D.Krause, "Moltke and the Origins of Operational Art," Military Review LXX, no.
No. 9 (September 1990): 28-45; Bruce W.Menning, "Operational Art’s Origins," Military Review
LXXVII, no. 5 (September 1997): 32-48. James J.Schneider, "The Loose Marble— and the Origins
of Operational Art," Parameters (March 1989): 85-99; "‘Theoretical Implications of Operational Art’,"
Military Review (September 1990): 19-27.
-5-
β) της στρατιωτικής θεωρίας και πρακτικής
γ) των εξελίξεων στη στρατιωτική θεωρία και πρακτική της Γαλλίας και της
Πρωσίας.4
Κατόπιν τούτου, καθίσταται αδήριτη ανάγκη, πριν την προσέγγιση και

ανάλυσή της, να περιπλανηθούµε στον ρου της ιστορίας ανιχνεύοντας και
σκιαγραφώντας την προέλευσή της.
Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΕΝΟΣ ΣΗΜΕΙΟΥ (STRATEGY OF A SINGLE POINT) ΚΑΙ

Η ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΗ ΜΑΧΗ (DECISIVE BATTLE)
Υπήρξε µία εποχή που πραγµατικά ο κόσµος δεν είχε ανάγκη την
επιχειρησιακή τέχνη. Μελετώντας διεξοδικά την ιστορία διαπιστώνουµε, ότι αρχικά
οι ηγεµόνες/ηγέτες οδηγούσαν οι ίδιοι τα στρατεύµατά τους στα πεδία των µαχών,
συγκεντρώνοντας στο πρόσωπό τους όλες τις µορφές εξουσίας, καθόσον ο
πόλεµος και η πολιτική ήταν καθαρά προσωπική τους υπόθεση. Ήταν οι ίδιοι που
αποφάσιζαν για το αν θα πολεµήσουν, πού θα πολεµήσουν, για πόσο χρονικό
διάστηµα και ήταν αυτοί που υπολόγιζαν και εξισορροπούσαν τους κινδύνους, τις
απειλές, το κόστος και τα οφέλη του πολέµου. Σε αυτήν την επονοµαζόµενη εποχή
της “ Στρατηγικής του ενός σηµείου” (Strategy of a single point) η σύνδεση της
πολιτικής, της πολιτειακής οργάνωσης και των τακτικών ενεργειών των
στρατευµάτων ήταν άµεση.5 Στους πολέµους αυτούς, της µιας και µοναδικής
εκστρατείας,6 συµµετείχε το σύνολο του στρατεύµατος που ήταν σε θέση να
οργανώσουν οι πολιτειακές αρχές υπό την ηγεσία του ηγεµόνα. Αυτός ήταν ο
πολιτικός και στρατιωτικός ηγέτης, δηλαδή ο στρατηγικός και ο τακτικός διοικητής
ταυτόχρονα. Στο πλαίσιο αυτών των εκστρατειών, πρόθεση του ηγεµόνα ήταν η
4
Telp, The Evolution of Operational Art, 1740–1813 From Frederick the Great to Napoleon,
1.
5
Justin Kelly and Mike Brennan, "Alien: How Operational Art Devoured Strategy,"(Carlisle:
Strategic Studies Institute U.S. Army War College, 2009), vii.
6
Η έννοια της εκστρατείας, ήδη από την αρχαία Ελλάδα, αφορούσε έναν γενικευµένο
πόλεµο, που αποτελούσε απόφαση του πολιτικού και στρατιωτικού ηγεµόνα, µε τη συµµετοχή του
συνόλου του άρρενος πληθυσµού, ικανού να φέρει οπλισµό που εξασφάλιζε µε δικούς του πόρους.
Η έννοια της εκστρατείας είχε χρονική υπόσταση, αφού διεξάγονταν αποκλειστικά τους
καλοκαιρινούς µήνες. Σε περίπτωση που ο πόλεµος δεν τελείωνε σε µία και µόνο εκστρατεία, αυτή
επαναλαµβανόταν την ίδια εποχή του επόµενου χρόνου.
-6-
κίνηση του στρατεύµατος επί ενός δροµολογίου7 και η σύγκρουση µε το σύνολο

του εχθρικού στρατεύµατος σε µία και µοναδική κατά το δυνατόν µάχη, που έµεινε
γνωστή ως «αποφασιστική» (decisive battle), αφού το αποτέλεσµά της έκρινε
την έκβαση του πολέµου ως σύνολο.8
Η Στρατηγική αυτή της αποφασιστικής µάχης, όπως εξαιρετικά

περιγράφεται για τις µάχες της αρχαίας Ελλάδας από τον Victor Davis Hanson,9
επικράτησε µέχρι τον 19ο περίπου αιώνα. Αυτό το είδος του πολέµου παρουσίασε
µόνο µικρές διακυµάνσεις κατά τη διάρκεια της µακράς ιστορίας του. Αρχικά, το
είδος του ελιγµού θα χαρακτηρίζονταν µάλλον τετριµµένο, αφού συνήθως η µάχη
διεξαγόταν µε την τακτική της µετωπικής σύγκρουσης, αποκλείοντας έτσι τη
δυνατότητα πραγµατοποίησης περίπλοκου συνδυασµού ελιγµών. Επιπρόσθετα, η
συγκέντρωση των δυνάµεων σε τόπο και χρόνο είχε αναπόδραστα ως συνέπεια το
αποτέλεσµα της µάχης να συνδέεται άµεσα µε την επίτευξη του σκοπού του
πολέµου. Αποτελεί πραγµατικότητα το γεγονός, ότι τύχες αυτοκρατοριών κρίθηκαν
µέσα σε ένα και µόνο απόγευµα. Η έµφαση στην εξουδετέρωση του
συνόλου/όγκου των δυνάµεων συγκεντρωτικά αποτελούσε τον πυρήνα των
πολέµων αυτών.10 Στο πλαίσιο αυτό, την περίοδο εκείνη ο ρόλος της στρατηγικής
περιορίζονταν στην απόφαση για το «πού» και «πότε» θα εκτυλισσόταν η
αποφασιστική µάχη. Εν συνεχεία, η διεξαγωγή της εµπλοκής άπτονταν της
αρµοδιότητας του τακτικού διοικητή, ο οποίος, ως επί το πλείστον, ενσαρκωνόταν
στο πρόσωπο του στρατηγικού διοικητή. Αναντίρρητα εποµένως κατά την προ του
Ναπολέοντα εποχή, τα επίπεδα σχεδίασης και διεξαγωγής του πολέµου ήταν δύο,
το στρατηγικό και το τακτικό, χωρίς να υφίσταται ανάγκη για τη δηµιουργία έτερου
επιπέδου.
7
Άλλωστε στην εποχή αυτή δεν υπήρχε και πληθώρα δροµολογίων που οδηγούσαν στην
ίδια κατεύθυνση.
8
Παναγιώτης Μαυρόπουλος, "Επιχειρησιακό επίπεδο πολέµου: Πραγµατικότητα ή
ψευδαίσθηση;," warandstrategy.gr(2014), http://warandstrategy.gr/stratiotiki-stratigiki/18-
epixirisiako-epipedo-polemou-pragmatikotita-i-psevdesthisi.
9
Victor Davis Hanson, Ο δυτικός τρόπος πολέµου : Η αποφασιστική µάχη στην κλασική
Ελλάδα trans. Μάριος Μπλέτας, Σειρά Στρατηγικών Μελετών (Αθήνα: ΤΟΥΡΙΚΗ, 2003).
10
J.Schneider, "The Loose Marble— and the Origins of Operational Art," 86-87.
-7-
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΗΣ ΜΑΧΗΣ ΣΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ

ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ ΜΙΑΣ ΣΕΙΡΑΣ ΜΑΧΩΝ
Κατά κοινή οµολογία, η βιοµηχανική επανάσταση και η Ναπολεόντειος

εποχή, επέφεραν δραστικές αλλαγές στον τρόπο διεξαγωγής του πολέµου, τόσο
σε στρατηγικό όσο και σε τακτικό επίπεδο. Ο πόλεµος διατηρούσε µεν τη φύση
του, αλλά είχε µεταβληθεί ο χαρακτήρας του.11 Η ιδεολογία του nation-in-arms (το
έθνος στα όπλα), είχε ως συνέπεια να δηµιουργηθούν µεγαλύτεροι στρατοί,12 ενώ
παράλληλα, η βιοµηχανική επανάσταση τους παρείχε τα µέσα και τις δυνατότητες
για τον εξοπλισµό, την ανάπτυξη, τη διοίκηση καθώς και τη συντήρησή τους.13
Αναντίρρητα, διευρύνθηκαν και τα πεδία των µαχών, από µερικά χιλιόµετρα κατά
την εποχή του Μεγάλου Φρειδερίκου, σε µερικές εκατοντάδες χιλιόµετρα στη
Γαλλία το 1871.14 Καθώς οι αποστάσεις αυξήθηκαν και τα όρια των πεδίων των
µαχών διευρύνθηκαν χωροταξικά, η ικανότητα των διοικητών να ελέγχουν τα
στρατεύµατά τους µειώθηκε δραµατικά, δηµιουργώντας την απαίτηση για την
κατάτµηση των στρατευµάτων.
Από τα τέλη του 18ου αιώνα και τις αρχές της Γαλλικής επανάστασης,
χρησιµοποιήθηκε η διαίρεση των στρατευµάτων σε Μεραρχίες, µε σκοπό οι
στρατηγοί να κατανέµουν τις δυνάµεις τους σε όλη την έκταση των συνόρων. Οι
Μεραρχίες ακολουθούσαν διαφορετικά δροµολόγια, µε σκοπό τη συνένωσή τους
πλησίον του πεδίου, όπου θα διεξάγονταν η αποφασιστική µάχη. Το σύστηµα
όµως αυτό οδήγησε σε µια σειρά ασυντόνιστων ενεργειών, αφού δεν υπήρχε
αποτελεσµατική διοίκηση, έλεγχος και επικοινωνίες για να υποστηρίξουν τις τόσο
ευρέως, εν τόπω και χρόνο, κατατετµηµένες µονάδες.15 Ο Ναπολέων όµως, δεν
χαρακτηρίστηκε τυχαία ως παγκόσµια εξέχουσα στρατηγική προσωπικότητα,
αφού αντιλήφθηκε την ισορροπία µεταξύ αυτής της αρχικής διασποράς και της
ανάγκης για τη συγκέντρωση των δυνάµεων στο αποφασιστικό σηµείο.
11
Μαυρόπουλος, "Επιχειρησιακό επίπεδο πολέµου: Πραγµατικότητα ή ψευδαίσθηση;".
12
Richard Podruchny, "The Success of Napoleon," MilitaryHistoryOnline.com(2008),
http://www.militaryhistoryonline.com/18thcentury/articles/thesuccessofnapoleon.aspx#.
13 ου
Αξίζει να σηµειωθεί ότι, ενώ κατά τους πολέµους του 18 αιώνα οι στρατοί των
εµπολέµων στα πεδία των µαχών σπάνια υπερέβαιναν τις 150.000, ο Ναπολέων εισέβαλε στη
Ρωσία το 1812 µε 600.000 άντρες, ενώ οι Πρώσοι εισέβαλαν στη Γαλλία το 1870 µε στρατεύµατα
της τάξης των 1.200.000 ανδρών. Justin Kelly and Mike Brennan, "The Leavenworth Heresy and
the Perversion of Operational Art," Joint Force Quarterly2010, 110.
14
Ibid.
15
J.Schneider, "The Loose Marble— and the Origins of Operational Art," 89.
-8-
Στο παραπάνω πλαίσιο, κατά τη διάρκεια της αναδιοργάνωσης του

Γαλλικού στρατού την περίοδο 1802-1804, ο Βοναπάρτης καθιέρωσε σύστηµα
οργάνωσης των στρατευµάτων σε Σώµατα Στρατού, αποτελώντας το επόµενο
λογικό βήµα της εξέλιξης των Μεραρχιών που υφίστανται µέχρι τότε. Η ανάπτυξη
των Σωµάτων Στρατού πραγµατοποιείτο µε ανεξάρτητη προώθηση και κατόπιν
σύγκλισή τους σε ένα αποφασιστικό σηµείο πιο γρήγορα από τον αντίπαλο. Αυτό
αποτέλεσε και το βασικό χαρακτηριστικό γνώρισµα των Ναπολεόντειων µαχών,
αφού το σύνθηµά που επικρατούσε ήταν: «ανεξάρτητοι στην πορεία, ενωµένοι στη
µάχη.16,17
Το 1870 όµως, ο ίδιος ο Στρατηγός Μόλτκε αντιλήφθηκε ότι τα µεγέθη των

στρατευµάτων ήταν απαγορευτικά για την εµπλοκή του συνόλου των δυνάµεων
µιας χώρας σε µία µόνο µάχη.18 Έτσι, κατά τον Γαλλοπρωσικό πόλεµο για την
ήττα και τη συνθηκολόγηση της Γαλλίας, απαιτήθηκε η διεξαγωγή σειράς
ξεχωριστών µαχών (Spicheren-Worth, Metz, Sedan, Paris και άλλες), η κάθε µια
από τις οποίες αντιπροσώπευε ένα σύµπλεγµα µικρότερων µαχών ποικίλου
µεγέθους.19,20 Αναπόδραστα ο Μόλτκε, βρέθηκε αντιµέτωπος µε την πρόκληση
της διεύθυνσης και του συντονισµού πολεµικών ενεργειών µονάδων τακτικά
διαχωρισµένων και διάσπαρτων στον χώρο για την επίτευξη του στόχου της
καταστροφής του εχθρού.21 Στο νέο αυτό περιβάλλον, η στρατηγική έγινε πιο
πολύπλοκη. Οι µάχες έγιναν περισσότερες και οι αποφάσεις του Αρχιστρατήγου, ο
οποίος πλέον έπαψε να είναι ο ηγεµόνας,22 αλλά ένας επαγγελµατίας
στρατιωτικός, ήταν δυσκολότερες και πολυδιάστατες. Παρά τις αλλαγές αυτές, ο
16
Ibid.
17
Στο παραπάνω πλαίσιο διαδραµατίστηκε ο Αυστρο-πρωσικός (1866) και
Γαλλοπρωσικός πόλεµος (1870-1871). Το 1866, η εκστρατεία του Μόλτκε του Πρεσβύτερου
εναντίων των Αυστριακών και η µάχη του Κένινγκρατζ (Battle of Koniggratz), καταδεικνύουν την
υιοθέτηση της στρατηγικής της αποφασιστικής µάχης, µε τη διαφορά της διάσπασης του όγκου των
δυνάµεων και τη συγκέντρωση στο σηµείο όπου είχε αποφασιστεί να δοθεί αυτή.
18
Μαυρόπουλος, "Επιχειρησιακό επίπεδο πολέµου: Πραγµατικότητα ή ψευδαίσθηση;". 5.
19
Brennan, "The Leavenworth Heresy and the Perversion of Operational Art," 111.
20
Αυτό σήµαινε, ότι ο πόλεµος αντί να διαδραµατίζεται σε ένα και µοναδικό σηµείο µε
εµπλεκόµενο τον κύριο όγκο των δυνάµεων των εµπολέµων, διασπάστηκε σε µια σειρά
δευτερευουσών µαχών.
21
G.S.Isserson, The Evolution of Operational Art, trans. Bruce W Menning, Second
ed.(Fort Leavenworth Kansas: Combat Studies Institute Press 2013), 19.
22
Ήδη από τον δέκατο έκτο αιώνα, η µετατροπή της διακυβέρνησης των κρατών από ένα
φεουδαρχικό µοντέλο σε µια µορφή απολυταρχικού και γραφειοκρατικού κράτους, οδήγησε τους
πρίγκιπες να παραδίδουν σταδιακά την προσωπική διοίκηση του στρατεύµατος σε διορισµένους
στρατηγούς. Martin Van Creveld, H ∆ιοίκηση στον Πόλεµο, ed. Σειρά Στρατηγικών Μελετών, trans.
∆ηµήτριος Γεδεών(Αθήνα: Εκδόσεις Κωνσταντίνου Τουρίκη, 2001), 57,77.
-9-
πόλεµος εξακολουθούσε να αποτελείται από µία µόνο εκστρατεία, όσες µάχες

και αν αυτή περιελάµβανε και τα επίπεδα του πολέµου εξακολουθούσαν να
παραµένουν δύο: το στρατηγικό και το τακτικό.23 Είχε όµως διευρυνθεί το χάσµα
µεταξύ τους.
Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ
Με το τέλος του 19ου αιώνα, η νέα αυτή πραγµατικότητα και η αλλαγή των
δεδοµένων άρχισε να απασχολεί τη στρατιωτική κοινότητα και τους θεωρητικούς
του πολέµου. Η ανησυχία αυτή αποτυπώνεται στα γραπτά ενός από τους πιο
σηµαντικούς στρατηγούς και συγγραφείς στρατιωτικών έργων στο τέλος του 19ου
και τις αρχές του 20ου αιώνα, τον στρατάρχη Κόλµαν Φον ντερ Γκολτζ,24 ο οποίος
µε εφαλτήριο τα στρατιωτικά δρώµενα των προηγουµένων ετών, το 1895
αναφέρθηκε πρώτος στην έννοια της επιχείρησης:
«Κάθε τέτοια οµάδα ενεργειών/συµβάντων, θα αποτελείται από µετακινήσεις,

καταλήψεις θέσεων και µάχες, τις οποίες ονοµάζουµε “επιχειρήσεις”… Είναι
αυτονόητο, ότι πολλές οµάδες αυτών των ενεργειών θα συνδέονται µεταξύ τους µε
το δεσµό µιας κοινής επιδίωξης και δεν πρέπει ποτέ να συνδέονται αυθαίρετα ή
από συνήθεια.
Και πάλι, µια στενότερη σχέση θα υπάρχει µεταξύ ενός συγκεκριµένου

αριθµού επιχειρήσεων από το γεγονός ότι διεξάγονται κάτω από τις ίδιες
συνθήκες, την ίδια εποχή και εναντίον του ίδιου εχθρού και διακρίνονται από τις
άλλες επιχειρήσεις, ως προς τον χρόνο και τον χώρο, τον διαφορετικό εχθρό ή
κάποια διαφοροποίηση στον τρόπο διεξαγωγής του πολέµου. Μια τέτοια οµάδα
επιχειρήσεων µπορεί να αποκαλείται “εκστρατεία”, η οποία αποτελεί µια διακριτή
περίοδο του πολέµου».25
23
24
Baron Colman Von der Goltz (1843-1916): Πρώσος αξιωµατικός και συγγραφέας
στρατιωτικών έργων. Συµµετείχε ως υπολοχαγός στους πολέµους της γερµανικής ενοποίησης και
υπηρέτησε επί 12 έτη ως σύµβουλος του Σουλτάνου Αβδούλ Χαµίτ, για την αναδιοργάνωση του
οθωµανικού στρατού. Κατά τη διάρκεια του Α΄ΠΠ υπηρέτησε ως στρατιωτικός διοικητής του
ης
Βελγίου και κατόπιν επέστρεψε στην Οθωµανική Αυτοκρατορία ως διοικητής της 5 Στρατιάς.
25
Αυτό αποτελεί την πρώτη αναφορά στον όρο “επιχείρηση» µε αυτή την ερµηνεία.
Colman von der Goltz, “The Conduct of War” (1895), section 8, “The Operations”.
-10-
Καθίσταται αντιληπτό, ότι οι νέες συνθήκες οδήγησαν στην ανάγκη της

οµαδοποίησης των µαχών σε επιχειρήσεις και την οµαδοποίηση των
επιχειρήσεων σε εκστρατείες. Στο πλαίσιο αυτό, η έννοια της τακτικής
παρέµεινε διαχρονικά αναλλοίωτη ως η τέχνη της διεξαγωγής της µάχης.26
Αδιαµφισβήτητα όµως, η στρατηγική αντιµετώπιζε µια νέα πολυπλοκότητα. Ενώ
µέχρι τότε η διεξαγωγή του πολέµου περιελάµβανε τη σχεδίαση µίας και µοναδικής
εκστρατείας,27 εστιάζοντας στην αποφασιστική µάχη, τώρα απαιτούνταν να
σχεδιαστούν πιθανώς µερικές επιχειρήσεις, η κάθε µια από τις οποίες περιείχε ένα
βαθµό αυτονοµίας και αριθµό µαχών µε ενδιάµεσους αντικειµενικούς σκοπούς,
που στο σύνολό τους θα εκπλήρωναν τον γενικό (στρατηγικό) αντικειµενικό σκοπό
του πολέµου.28 Ο ρόλος εποµένως της στρατηγικής είχε αλλάξει, αφού δεν
αποτελούσε πια την τέχνη της σχεδίασης και του συντονισµού των µαχών, αλλά
αυτή της τέχνης της σχεδίασης και του συντονισµού των επιχειρήσεων, για
την επίτευξη του σκοπού του πολέµου στο πλαίσιο µιας εκστρατείας.29 Εκείνο που
έχει ιδιαίτερη σηµασία ήταν, πως το χάσµα µεταξύ των δύο επιπέδων του πολέµου
(στρατηγικό- τακτικό) είχε πλέον αµβλυνθεί, δηµιουργώντας τις απαραίτητες
προϋποθέσεις και εύφορο έδαφος για την ανάπτυξη ενός συνεκτικού δεσµού που
θα το γεφύρωνε. Ως εκ τούτου, ένας νέος ορισµός έπρεπε να δοθεί στη τέχνη της
διεξαγωγής και του συντονισµού των µαχών για την επίτευξη των σκοπών µιας
επιχείρησης. Η συστηµατική αυτή µελέτη και η εννοιολογική προσέγγισή της, θα
περίµενε το τέλος του Α΄ΠΠ και τη σοβιετική σχολή στρατιωτικής σκέψης.
Η ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ: ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΕ ΒΑΘΟΣ (DEEP

OPERATIONS) ΚΑΙ Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ
Κατά την περίοδο 1920-1930, µία περίοδο µε ραγδαίες αλλαγές στον τρόπο
διεξαγωγής του πολέµου, οι σοβιετικοί στρατηγιστές θεωρούσαν τον εαυτό τους
τµήµα της διεθνούς κοινότητας των στρατιωτικών µελετητών. Σαφώς
επηρεασµένοι από την πρόσφατη ρωσική επανάσταση του 1917 και
26
O Clausewitz είχε ορίσει την τακτική ως: «θεωρία η σχετική µε τη χρήση των ενόπλων
δυνάµεων στη συµπλοκή». Carl Von Clausewitz, Περί του Πολέµου, trans. Νατάσα
Ξεπουλιά(Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Βανιάς, 1999), 119; On War, trans. Michael Howard and Peter
Paret(Oxford: Princeton University Press, 1984), 128.
27
Με τον τρόπο αυτό οι εκστρατείες έλαβαν και γεωγραφική υπόσταση, εκτός από τη
χρονική που κατείχαν µέχρι τότε.
28
Brennan, "Alien: How Operational Art Devoured Strategy," 19-20; Brennan, "The
Leavenworth Heresy and the Perversion of Operational Art," 112.
29
-11-
προσκολληµένοι στον χαρακτήρα του προλεταριακού πολέµου, εντούτοις η

προσοχή τους στράφηκε σε αναλύσεις για τις απαιτήσεις του σύγχρονου πεδίου
µάχης.30 Στη διαδικασία δηµιουργίας ενός νέου σοβιετικού δόγµατος, η µνήµη των
χαρακωµάτων του Α΄ Παγκοσµίου Πολέµου, αποτελούσε έναν βασανιστικό
παράγοντα, αφού η διεξαγωγή του είχε ανατρέψει τα µέχρι τότε καθιερωµένα.
Αποτελούσε εποµένως αδήριτη ανάγκη, προκειµένου να αποφευχθεί στο

µέλλον αυτό το είδος πολέµου, να υιοθετηθεί η έννοια της κινητικότητας των
δυνάµεων, ώστε να εξυπηρετεί τη διεξαγωγή ελιγµών.31 Οι Σοβιετικοί είχαν
συνειδητοποιήσει ότι οι µάχες είχαν διαφοροποιηθεί, ήταν µικρότερες πλέον σε
διάρκεια και αποτέλεσµα, αλλά περισσότερο επεισοδιακές στη φύση τους.
Επιπλέον, οι µεµονωµένες µάχες σπάνια δηµιουργούσαν ένα στρατηγικό
αποτέλεσµα, το οποίο αποτελούσε πλέον αποκλειστικό προϊόν της διεξαγωγής
διαδοχικών, ταυτόχρονων και συναφών µαχών.32
Καθοριστικό παράγοντα στη διαµόρφωση του σοβιετικού δόγµατος

αποτέλεσαν επίσης τα διδάγµατα από τη ρωσική επανάσταση του 1917 και του
πολέµου µε την Πολωνία το 1920. Αρχικά διαπιστώθηκε ότι η τεχνολογία είχε
διευρύνει σε τέτοιο βαθµό το πεδίο δράσης των αντιµαχοµένων, ώστε οι
αποφασιστικές µάχες δεν ήταν πλέον εφικτές. Ο ελιγµός αποτελούσε αναγκαία
συνθήκη για την αντιµετώπιση ενός διασκορπισµένου εχθρού και η µηχανοκίνηση
των µονάδων παρείχε ευρέως αυτή τη δυνατότητα.33
Αξίζει ωστόσο να σηµειωθεί ότι η σοβιετική θεωρία στηρίχθηκε σε ένα

συγκεκριµένο στρατηγικό πλαίσιο, που είχε σκοπό τη δηµιουργία ενός
περιβάλλοντος ασφάλειας για το σοβιετικό κράτος από οποιαδήποτε απειλή
προερχόµενη από τη δυτική Ευρώπη.34 Ως εκ τούτου, η ανάπτυξη του νέου
δόγµατος δεν πραγµατοποιήθηκε στο κενό, αφού η συνεργασία των Σοβιετικών
και των Γερµανών στην από κοινού παραγωγή στρατιωτικού υλικού και στην
αποστολή γερµανών εκπαιδευτών στις σοβιετικές σχολές, επηρέασαν αναντίρρητα
30
Peter Paret, Makers of Modern Strategy from Machiavelli to the Nuclear Age, trans.
Ευάγγελος Κατσάνης(Princeton,USA: Princeton University Press, 2004), 783-84.
31
Matthew A.McGrew, "Politics and the Operational Level of War" (School of Advanced
Military Studies (SAMS):Command and General Staff College, 2011), 7.
32
Bruce W. Menning, Historical Perspectives of Operational Art(Washington D.C: Center
of Military History United States Army, 2005), 8.
33
A.McGrew, "Politics and the Operational Level of War," 5-8.
34
Brennan, "Alien: How Operational Art Devoured Strategy," 43.
-12-
τη διαµόρφωση της στρατιωτικής θεωρίας.35 Αυτό διαφαίνεται έντονα στη

διχογνωµία που επικράτησε αρχικά µεταξύ του Αλεξάντερ Σβέτσιν,36 που ως
παραδοσιακός αξιωµατικός του τσαρικού στρατού υιοθετούσε τη στρατηγική του
πολέµου της φθοράς και του αµυντικού αγώνα,37 ενώ ο Τουχατσέφσκι38 τη
στρατηγική του επιθετικού αγώνα, που αποσκοπούσε στην εκµηδένιση/αφανισµό
του εχθρού παρά στην εξάντλησή του.39
Το θεωρητικό υπόβαθρο για την ανάπτυξη του νέου σοβιετικού δόγµατος,

στο οποίο στηρίχθηκε ο Τουχατσέφσκι, είχε δηµιουργηθεί από τον επικεφαλής της
διεύθυνσης επιχειρήσεων του Κόκκινου Στρατού, τον Βλαδίµηρο Τριανταφύλλοφ,40
µε µελέτη που εκπόνησε για τη νέα αυτή µορφή του πολέµου. Στο έργο του “O
χαρακτήρας των επιχειρήσεων των σύγχρονων στρατών” (The Scope of
Operations of Modern Armies) το 1926, ανέπτυξε πρώτος την ιδέα των
“∆ιαδοχικών Επιχειρήσεων”41 (Successive Operations).42 Ακολούθως, το 1929
εκπόνησε το έργο “Η φύση των επιχειρήσεων των σύγχρονων στρατών” (The
35
Paret, Makers of Modern Strategy from Machiavelli to the Nuclear Age, 786.
36
Alexander Andreyevich Svechin (1878 – 1938): Σοβιετικός Αξιωµατικός του τσαρικού
στρατού. Εντάχθηκε στον Κόκκινο Στρατό το 1918. Συµµετείχε στον Ρώσο-Ιαπωνικό πόλεµο, τον
Α΄ΠΠ και στον Ρωσικό εµφύλιο. ∆ιορίστηκε ως εκπαιδευτής στη Στρατιωτική Ακαδηµία του
Φρουνζέ, στο τµήµα της στρατηγικής, όπου το 1923 εκπόνησε το έργο του “Στρατηγική” (Strategy)
το οποίο και εκσυγχρόνισε το 1927.
37
Paret, Makers of Modern Strategy from Machiavelli to the Nuclear Age, 786; Brennan,
"Alien: How Operational Art Devoured Strategy," 42.
38
Mikhail Nikolayevich Tukhachevsky (1893 – 1937): Στρατάρχης της Σοβιετικής
Ένωσης και Αρχηγός του Κόκκινου Στρατού κατά την περίοδο 1925-1928. Μόλις 27 ετών ορίσθηκε
διοικητής της επιχείρησης εισβολής των Σοβιετικών στην Πολωνία. Θεωρείται ο ιδρυτής της
θεωρίας των εις βάθος επιχειρήσεων (deep operations) καθώς και σειράς µεταρρυθµίσεων στη
λειτουργία, την εκπαίδευση, τη θεωρητική και πρακτική του πολέµου.
39
Paret, Makers of Modern Strategy from Machiavelli to the Nuclear Age, 42.
40
Vladimir Kiriakovitch Triandafillov (1894 – 1931): Σοβιετικός στρατιωτικός και
θεωρητικός. Υπηρέτησε στον τσαρικό στρατό πριν ενταχθεί στον Κόκκινο Στρατό το 1918. Εκτός
από διοικητικές θέσεις, διορίστηκε εκπαιδευτής στη Στρατιωτική Ακαδηµία του Φρουνζέ στις αρχές
του 1920 πριν προαχθεί σε Υπαρχηγό του Σοβιετικού Γενικού Επιτελείου. Υπήρξε εξαίρετος
θεωρητικός του πολέµου και τα γραπτά του αποτέλεσαν πηγή έµπνευσης και επηρεασµού ακόµη
και µετά τον θάνατό του σε αεροπορικό δυστύχηµα το 1931.
41
Σύµφωνα µε τον Τριανταφύλλοφ, η εφαρµογή της έννοιας των «διαδοχικών
επιχειρήσεων» αποσκοπούσε στην επίτευξη της αποφασιστικής νίκης, χωρίς να δίνεται η ευκαιρία
στον αντίπαλο να ανασυγκροτηθεί. Αυτό θα υλοποιούνταν όχι απλώς µε τη διάσπαση των
αµυντικών γραµµών του εχθρού, αλλά µε µια τεχνική διείσδυσης ώστε να καταφέρεται ένα
αποφασιστικό και εξοντωτικό πλήγµα. Αναγνώριζε επίσης τη χρήση των τεθωρακισµένων για την
επίτευξη της βαθιάς διείσδυσης, εκµεταλλευόµενοι την ταχυκινησία και ευκινησία τους. Επιπλέον,
τόνιζε τη σηµασία των επιχειρήσεων αυτών κατά των µονάδων υποστήριξης του αντιπάλου και των
γραµµών επικοινωνιών του.
42
James J Schneider, "Introduction," in V.K Triandafillov,The Nature of the Operations of
Modern Armies, ed. Jacob W.Kipp(Portland,OR: Frank Cass, 1994), xxxi.
-13-
Nature of the Operations of Modern Armies),43 το οποίο µαζί µε το προηγούµενο,

αποτέλεσαν τη βάση για την µετέπειτα ανάπτυξη της θεωρίας των “Επιχειρήσεων
σε Βάθος” (Deep Operations) που αναπτύχθηκε από τον Τουχατσέφσκι. Και στα
δύο αυτά έργα είναι έκδηλη η πεποίθησή του για την ανάγκη της µηχανοκίνησης
των µονάδων και της µαζικής κινητοποίησης του στρατεύµατος, ώστε να
αντιµετωπισθεί οποιαδήποτε απειλή για τη χώρα.44
Οι εµπειρίες και τα διδάγµατα του άµεσου παρελθόντος, όπως αναλύθηκαν

παραπάνω, κατέδειξαν την άµεση ανάγκη να δηµιουργηθεί το εννοιολογικό
πλαίσιο στο οποίο θα υιοθετούνταν µια στρατηγική εκµηδενισµού/αφανισµού του
εχθρού.45 Έτσι, ήδη από το 1923, ο Τουχατσέφσκι είχε ξεκινήσει να σκιαγραφεί το
γενικό πλαίσιο του σοβιετικού επιχειρησιακού δόγµατος:
«Από τη στιγµή που είναι αδύνατο, µε τα εκτεταµένα µέτωπα των

σύγχρονων καιρών, να καταστρέψεις τον εχθρικό στρατό µε ένα µοναδικό
χτύπηµα/πλήγµα, είµαστε υποχρεωµένοι να το προσπαθήσουµε σταδιακά µε
επιχειρήσεις οι οποίες θα είναι περισσότερο επιζήµιες στον εχθρό παρά σε εµάς…
Εν συντοµία, µια σειρά από καταστρεπτικές επιχειρήσεις διεξαγόµενες πάνω σε
λογικές αρχές και συνδεόµενες µεταξύ τους µε µια αδιάλειπτη επιδίωξη, µπορούν
να αντικαταστήσουν την αποφασιστική µάχη, η οποία αποτελούσε τον τύπο της
εµπλοκής των στρατών του παρελθόντος, που µάχονταν σε µικρότερα µέτωπα.»46
Η διαλεκτική που αναπτύχθηκε από τον Τουχατσέφσκι για τον εκµηδενισµό

του εχθρού, αφορούσε στη φυσική καταστροφή του και όχι στην κάµψη του ηθικού
του. Ο ίδιος ξεκάθαρα πίστευε ότι η επιχείρηση αποτελεί έναν οργανωµένο αγώνα
για την καταστροφή του προσωπικού και του υλικού του αντιπάλου και όχι την
καταστροφή κάποιου υποθετικού ή αφηρηµένου συστήµατός του. Το προσωπικό
και οι στρατιωτικές επικοινωνίες έπρεπε να αποτελούν τον βασικό επιχειρησιακό
43
Η επιρροή των θέσεων που παρουσιάζονται στο συγκεκριµένο πόνηµα του
Τριανταφύλλωφ είναι τόσο ευρεία, ώστε το συγκεκριµένο έργο να έχει ενταχθεί στο πρόγραµµα
σπουδών του U.S Army’s School of Advanced Military Studies (James J Schneider,Ph.D, Emeritus
Professor of Military Studies).
44
A.McGrew, "Politics and the Operational Level of War," 11.
45
James. J. Schneider, The Structure of a Strategic Revolution:Total War and the Roots of
the Soviet Warfare State(Novato CA: Presidio Press, 1994), 177.
46
Ibid., 178; Brennan, "The Leavenworth Heresy and the Perversion of Operational Art,"
112; Brennan, "Alien: How Operational Art Devoured Strategy," 43-44.
-14-
στόχο.47 Αυτό το είδος της «στρατηγικής παράλυσης» και του «επιχειρησιακού

σοκ» θα επιτυγχάνονταν µε την εφαρµογή της τακτικής των επιχειρήσεων σε
βάθος.48 Τα δύο αυτά κυρίαρχα ρεύµατα, ήτοι των ∆ιαδοχικών Επιχειρήσεων
και των Επιχειρήσεων σε Βάθος, προβληµάτισαν έντονα τη στρατιωτική
κοινότητα ή οποία συνειδητοποίησε ότι η υλοποίησή τους αποτελούσε έναν γρίφο
προς επίλυση.
Ασφαλώς, υπήρχε µια ευκρινής ιεραρχία αρµοδιοτήτων, όπου οι ανώτατοι

πολιτειακοί άρχοντες καθόριζαν την εκστρατεία, το θέατρο του πολέµου, τους
στρατηγικούς αντικειµενικούς σκοπούς και τα διατιθέµενα µέσα. Οι ανώτατοι
στρατιωτικοί διοικητές αποφάσιζαν για το είδος των διαδοχικών επιχειρήσεων που
θα έπρεπε να διεξαχθούν για την επίτευξη των στρατηγικών αντικειµενικών
σκοπών.49 Σύµφωνα µε τους σοβιετικούς, η στρατηγική ήταν “η τέχνη της
προετοιµασίας για τον πόλεµο και της οµαδοποίησης των επιχειρήσεων για την
επίτευξη του σκοπού του πολέµου”,50 δηλαδή η στρατηγική σχεδίαζε εκστρατείες
και αποφάσιζε ποιες επιχειρήσεις θα διεξάγονταν. Αυτό όµως που ταλάνιζε τη
στρατιωτική κοινότητα ήταν η διεύθυνση και ο συντονισµός αυτών των µαχών, στα
πλαίσια των ανωτέρω επιχειρήσεων.
Ως εκ τούτου, η αυξανόµενη συναίσθηση της έννοιας του βάθος κατά τις

επιχειρήσεις, κλόνιζαν την εγκυρότητα των παραδοσιακών τακτικών που
αποσκοπούσαν να καταστρέψουν τον εχθρό σε µια γραµµική µάχη. Η υπάρχουσα
πολικότητα µεταξύ αυτού του είδους γραµµικού πολέµου και της µέχρι τότε
αφηρηµένης τακτικής του διεξαγωγής, αποκάλυπταν εν τοις πράγµασι, την
47
B. J. McKerchner and M. C. Hennessy, The Operational Art: Developments in the
Theories of War(Westport,CT: Praeger, 1996), 53.
48
Επιχειρήσεις σε βάθος (Deep Operations) : Η θεωρία των επιχειρήσεων αυτών
στηρίζονταν στην κινητοποίηση και συνδυασµένη χρήση πεζικού, τεθωρακισµένων,
αυτοκινούµενου πυροβολικού και αεροπορίας προκειµένου να επιτευχθεί αρχικά επίθεση για τη
διάσπαση του µετώπου µε τη δηµιουργία ρήγµατος. Μετά τη διάνοιξη του ρήγµατος, µηχανοκίνητες
µονάδες θα επιχειρούσαν διείσδυση για τη δηµιουργία επιχειρησιακού βάθους. Βοµβαρδιστικά
αεροσκάφη θα έπλητταν τις εφεδρείες του εχθρού, ενώ αλεξιπτωτιστές θα καταλάµβαναν ζωτικά
εδάφη εντός της εχθρικής τοποθεσίας και θα έφραζαν τις πιθανές οδούς διαφυγής του αντιπάλου.
Ταυτόχρονα, άλλες µηχανοκίνητες δυνάµεις θα επιχειρούσαν κυκλωτική ενέργεια για την πλήρη
εκµηδένιση του εχθρού επιφέροντάς του συντριπτικό πλήγµα.
49
V K Triandafillov, The Nature of the Operations of Modern Armies(Portland,OR: Frank
Cass, 1994), 191.
50
Aleksandr A.Svechin, Strategy(Minneapolis: Minn:East View Publications, 1992), 6.
-15-
πραγµατική φύση της έννοιας της επιχείρησης και µιας απαίτησης για την
επιτυχή διεύθυνση και έλεγχο της.51
Η ανωτέρω απαίτηση, οδήγησε στη δηµιουργία ενός νέου επιπέδου

στρατιωτικής σκέψης που θα συµπλήρωνε το κενό µεταξύ της τακτικής και της
στρατηγικής, στην ιεραρχική δοµή του στρατιωτικού συστήµατος. Πρώτος, ο
Αλεξάντερ Σβέτσιν το 1923, εισήγαγε τον όρο της επιχειρησιακής τέχνης
αναφερόµενος σε µια τρίτη κατηγορία στρατιωτικής τέχνης, περιγράφοντάς την
ως τη γέφυρα µεταξύ στρατηγικής και τακτικής.52
Συµπερασµατικά, δεν θα ήταν χρήσιµο να ξεχωρίσουµε τη σοβιετική

προσέγγιση της επιχειρησιακής τέχνης από το πλαίσιο των επιχειρήσεων εις
βάθος. Οι επιχειρήσεις σε βάθος αποτελούσαν µια επιχειρησιακή τεχνική, η
οποία µπορούσε να επιτευχθεί µέσω της επιχειρησιακής τέχνης, την οποία
σύνδεσαν άµεσα µε την έννοια της στρατηγικής. Το σχέδιο της εκστρατείας ήταν
προϊόν της στρατηγικής, που όριζε τις επιχειρήσεις που θα διεξάγονταν και η
επιχειρησιακή τέχνη ήταν αυτή που τις διεξήγαγε. Οι επιχειρησιακοί
αντικειµενικοί σκοποί παρέχονταν από τη στρατηγική ενώ η επιχειρησιακή τέχνη
καθόριζε τις λεπτοµέρειες για την υλοποίησή τους.53
51
Πολυχρόνης Ναλµπάντης, "Η Εξέλιξη της Σοβιετικής Επιχειρησιακής Στρατιωτικής
Σκέψης," Institute for Security and Defence Analysis - ISDA(2013), http://www.i-
sda.eu/main/documents/KE_27.pdf.
52
Hennessy, The Operational Art: Developments in the Theories of War, 61.
53
-16-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β: ΟΙ ΜΕΤΑΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΤΩΝ ΗΠΑ: ΤΟ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΕΠΙΠΕ∆Ο ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ Η ∆ΥΤΙΚΗ
ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ
ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΛΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΛΛΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΥ
Αµέσως µετά την απόσυρση των αµερικανικών στρατευµάτων από το

Βιετνάµ, οι στρατιωτικοί ηγέτες των ΗΠΑ ξεκίνησαν να ασχολούνται µε την
ανοικοδόµηση του στρατεύµατος, εκµεταλλευόµενοι τις ήδη αποκτηθείσες
εµπειρίες, µε σκοπό να προετοιµάσουν τις ένοπλες δυνάµεις τους για τον επόµενο
πόλεµο.54 Εν τούτοις, οι πολιτικοί και στρατιωτικοί επικεφαλής διακατέχονταν από
ένα συναίσθηµα αποτυχίας για την έκβαση του πολέµου στο Βιετνάµ και η κάθε
πλευρά για τους δικούς της λόγους. Οι τακτικές επιτυχίες στα πεδία των µαχών
δεν είχαν µετατραπεί σε στρατηγικές νίκες και αυτό αποτέλεσε το πλαίσιο στο
οποίο στηρίχθηκε η ανοικοδόµηση και η αναδιοργάνωση του στρατεύµατος.
Οι ένοπλες δυνάµεις όφειλαν να επανακτήσουν τη χαµένη αξιοπιστία και

κύρος απέναντι στον λαό και την κυβέρνηση.55 Παράλληλα, τα διδάγµατα από τον
αραβοϊσραηλινό πόλεµο του 1973 καταδείκνυαν µια πιθανή λύση στον
προβληµατισµό που είχε ανακύψει για µια ενδεχόµενη σύγκρουση µε τη Σοβιετική
Ένωση που αφορούσε το µικρό δυναµικό του στρατού των ΗΠΑ σε σχέση µε τον
όγκο των στρατευµάτων των Σοβιετικών. Ο πόλεµος στο Γιοµ Κιπούρ αποτελούσε
πλέον µια ισχυρή απόδειξη για το πώς ένας άρτια εκπαιδευµένος και ανώτερα
τεχνολογικά εξοπλισµένος στρατός µπορούσε να κερδίσει έναν εχθρό αριθµητικά
µεγαλύτερο.56
Τα ανωτέρω αποτέλεσαν το εναρκτήριο λάκτισµα για τον καθορισµό των

απαιτήσεων για τον εξοπλισµό του στρατού µε νέα οπλικά συστήµατα, τα οποία
θεωρούνταν απαραίτητα σε περίπτωση µιας µακράς συµβατικής εµπλοκής µε τη
54
John Romjue, "Prepare the Army for War:A Historical Overview of the Army Training and
Doctrine Command 1973-1978," in TRADOC Historical Study Series, ed. U.S Training and Doctrine
Command VA:Military History Office(Fort Monroe: 1998), 25.
55
Roger Spiller, "In the shadow of the dragon: Doctrine and the US army after Vietnam,"
RUSI Journal 142, no. 6 (1997): 46.
56
Andrew Krepenivich, The Army and Vietnam(Baltimore: MD:John Hopkins University
Press, 1986), 272.
-17-
Σοβιετική Ένωση.57,58 Κρίθηκε επιπλέον σκόπιµο, στο πλαίσιο των

µεταρρυθµίσεων του εξοπλισµού και της εκπαίδευσης, να επανεξεταστεί
ταυτόχρονα το επίπεδο του επαγγελµατισµού του σώµατος των αξιωµατικών.
Θεωρώντας ότι οι στρατιωτικοί ηγέτες αποτελούσαν τους καθόλα υπεύθυνους και
αρµόδιους για την επιβολή της στρατιωτικής ισχύος, µέσω της ανάπτυξης των
δυνάµεων, αποτελούσε πλέον επιθυµία να επαναπροσδιορισθεί η εν γένει
αποστολή τους, περιορίζοντας παράλληλα την εµπλοκή της πολιτικής στις τακτικές
ενέργειες.59
Συνέπεια των παραπάνω διεργασιών αποτέλεσε η «δηµιουργία» και η

ενσωµάτωση στην αναθεωρηµένη έκδοση του εγχειριδίου εκστρατείας FM 100-5
“Επιχειρήσεις” (Operations) το 1982 ενός νέου επιπέδου πολέµου, πλέον του
στρατηγικού και του τακτικού. Το νέο αυτό επίπεδο, αποτέλεσε τη βασική αρχή για
τη δηµιουργία του δόγµατος των επιχειρήσεων στις ΗΠΑ. ∆ιαχωρίζοντας τη
στρατηγική από τις τακτικές ενέργειες, αποτελούσε πλέον ευθύνη του
επιχειρησιακού διοικητή να µεταφράσει τη στρατηγική στους υφιστάµενούς του
διοικητές. Η διχοτόµηση αυτή απέβλεπε πρωτίστως στη διατήρηση της
επαγγελµατικής αυτονοµίας των αξιωµατικών και την προστασία τους από κάθε
είδους πολιτικής παρέµβασης, όπως είχε συµβεί στον πόλεµο του Βιετνάµ.60 Η
έκδοση του 1982 του FM 100-5 εισήγαγε εκτός από το στρατηγικό και το τακτικό
και το επιχειρησιακό επίπεδο πολέµου, ως το επίπεδο το οποίο:
“…χρησιµοποιεί τους διαθέσιµους στρατιωτικούς πόρους για την επίτευξη

των στρατηγικών αντικειµενικών σκοπών εντός του θεάτρου του πολέµου…
επιπλέον περιλαµβάνει τη σχεδίαση και τη διεξαγωγή εκστρατειών. Οι
εκστρατείες είναι υποστηριζόµενες επιχειρήσεις σχεδιαζόµενες για να νικήσουν µια
εχθρική δύναµη σε προσδιορισµένο/καθορισµένο τόπο και χρόνο µε ταυτόχρονες
και διαδοχικές µάχες. Η διάθεση των δυνάµεων, η επιλογή των αντικειµενικών
σκοπών και των δράσεων που αναλαµβάνονται για να αποδυναµώσουν ή να
57
A.McGrew, "Politics and the Operational Level of War," 14-15.
58
Ο τεχνολογικός εκσυγχρονισµός περιελάµβανε την είσοδο στο αµερικανικό οπλοστάσιο
οπλικών συστηµάτων, όπως άρµατα µάχης M1 Abrams, ελικόπτερα Apache ΑΗ-64 και Black Hawk
UH-60, συστήµατα πολλαπλών εκτοξευτών πυραύλων MLRS, σύγχρονων υπολογιστών και
αναβαθµισµένων επικοινωνιακών συστηµάτων για τον έλεγχο µεγάλων µονάδων και τον
συντονισµό των πυρών.
59
Brennan, "The Leavenworth Heresy and the Perversion of Operational Art," 114.
60
John Romjue, The Army Excellence:The Development of the 1980s
Army(Washington,DC: Center of Military History, 2004), 80.
-18-
εξαρθρώσουν τον εχθρό, θέτουν τους όρους για την επόµενη µάχη και
εκµεταλλεύονται τα τακτικά πλεονεκτήµατα. Όλα αυτά αποτελούν µέρος του
επιχειρησιακού επιπέδου του πολέµου.”61
Αναντίρρητα, είναι φανερή η επιρροή που άσκησε η Σοβιετική στρατιωτική

σκέψη στη διαµόρφωση του αµερικανικού δόγµατος µε την έννοια των
διαδοχικών επιχειρήσεων µε τη διεξαγωγή ταυτόχρονων και διαδοχικών
µαχών σε βάθος.62 Στον αντίποδα όµως αυτής της επιρροής, δεν έχει ακόµη
αποσαφηνιστεί µε ποιόν τρόπο µεταφράστηκε από την αµερικανική στρατιωτική
κοινότητα η έννοια της επιχειρησιακής τέχνης των Σοβιετικών, αφού µετατράπηκε
αβίαστα σε ένα ξεχωριστό επίπεδο πολέµου µεταξύ στρατηγικού και τακτικού, το
οποίο αναλάµβανε τον ρόλο της σχεδίασης των εκστρατειών.63 Ο FM 100-5
(1982) στερούσε από τη στρατηγική τον παραδοσιακό ρόλο της σχεδίασης των
εκστρατειών και σύγχεε τον όρο της εκστρατείας µε αυτό που οι Σοβιετικοί
ονόµαζαν επιχείρηση, δηλαδή την αλληλουχία ταυτόχρονων και διαδοχικών
µαχών, ενωµένες κάτω από µια ενιαία ιδέα επιδιώκοντας να επιφέρουν τη νίκη
εναντίον των εχθρικών δυνάµεων.64
Toν Μάιο του 1986, εκδόθηκε η αναθεωρηµένη έκδοση του FM 100-5

“Επιχειρήσεις” (Operations), στην οποία παρουσιάστηκε το βασικό δόγµα πολέµου
του στρατού των ΗΠΑ, µε την ονοµασία Air Land Battle.65 Το εν λόγω εγχειρίδιο
αναγνώριζε την τρισδιάστατη φύση του σύγχρονου πολέµου,66 καθορίζοντας τις
τρείς διαστάσεις στις οποίες επιτελείται η προετοιµασία και η διεξαγωγή του, ήτοι:
61
U.S Department of the Army, "FM 100-5, Operations,"(Washington,DC: Department of
the Army, 1982), 2-3.: “The operational level of war uses available military resources to attain
strategic goals within a theater of war… It also involves planning and conducting campaigns.
Campaigns are sustained operations designed to defeat an enemy force in a specified space and
time with simultaneous and sequential battles. The disposition of forces, selection of objectives,
and actions taken to weaken or to out-maneuver the enemy all set the terms of the next battle and
exploit tactical gains. They are all part of the operational level of war.”
62
Richard Swain, "Filling the Void:The Operational Art and the U.S. Army," in Operational
Art:Developments in the Theories of War, ed. Mc Kercher and Michael Hennessey(New York,NY:
Praeger Publishers, 1996), 147-49.
63
64
Brennan, "The Leavenworth Heresy and the Perversion of Operational Art," 113;
65
“Τhe US Army’s basic fighting doctrine is called AirLand Battle... It is called AirLand
Battle in recognition of the inherently three-dimensional nature of modern warfare.” (FM 100-5,
Operations, 1986),9
66
U.S Department of the Army, "FM 100-5, Operations,"(Washington,DC: U.S Department
of the Army, 1986), 9.
-19-
η στρατιωτική στρατηγική, η επιχειρησιακή τέχνη και η τακτική.67 Η διατύπωση

αυτή αντικαθιστούσε την αντίστοιχη του εγχειριδίου του 1982, σύµφωνα µε το
οποίο, το στρατηγικό, το επιχειρησιακό και το τακτικό επίπεδο αποτελούσαν τις
τρείς διαστάσεις για την προετοιµασία και διεξαγωγή του πολέµου.68 Καθίσταται
σαφές, ότι στην έκδοση του 1986 εισήχθη η έννοια της επιχειρησιακής τέχνης η
οποία ορίσθηκε ως:
“η χρησιµοποίηση στρατιωτικών δυνάµεων για την επίτευξη στρατηγικών

αντικειµενικών σκοπών σε ένα θέατρο πολέµου ή σε ένα θέατρο επιχειρήσεων
µέσω της σχεδίασης, οργάνωσης και διεξαγωγής εκστρατειών και κύριων
επιχειρήσεων”.69
Καίτοι, ο ορισµός της επιχειρησιακής τέχνης παρουσιάζει αξιοσηµείωτες

οµοιότητες µε τον ορισµό του επιχειρησιακού επιπέδου του πολέµου που
διατυπώθηκε το 1982,70 εντούτοις διαφοροποιείται από αυτό, αφού στη
µεταγενέστερη έκδοση -σε άλλο τµήµα του εγχειριδίου- γίνεται ξεκάθαρη αναφορά
για το επιχειρησιακό επίπεδο του πολέµου.
Η παρανόηση αυτή που δηµιούργησε ο FM 100-5 µε τη δηµιουργία της

έννοιας του “επιχειρησιακού επιπέδου”, οδηγούσε στην υιοθέτηση ενός
ανεξάρτητου επιπέδου, το οποίο αντιστέκονταν στον ρόλο της εµπλοκής, τόσο
της στρατηγικής όσο και της πολιτικής, στη σχεδίαση των εκστρατειών,71 ενώ
ταυτόχρονα η έννοια και ο ρόλος της επιχειρησιακής τέχνης τελούσε υπό πλήρη
σύγχυση.
Αν και οι αµερικάνοι θεωρητικοί υπήρξαν οι πρωτεργάτες της δηµιουργίας

του επιχειρησιακού επιπέδου του πολέµου, επηρεάζοντας τη διεθνή στρατιωτική
κοινότητα, πρακτική και παγκόσµια βιβλιογραφία, ωστόσο οι επιπτώσεις της
απουσίας του στρατηγικού επιπέδου από τη σχεδίαση των εκστρατειών
67
“Military strategy, operational art, and tactics are the broad divisions of activity in
preparing for and conducting war.”Ibid. (1986)
68
“Strategic, operational and tactical levels are the broad divisions of activity in preparing
for and conducting war. "FM 100-5, Operations," 2-3.(1982)
69
“Operational art is the employment of military forces to attain strategic goals in a theater
of war or theater οf operations through the design, organization, and conduct of campaigns and
major operations.”"FM 100-5, Operations," 10.
70
71
Brennan, "The Leavenworth Heresy and the Perversion of Operational Art," 113;
-20-
καταδείχθηκαν έντονα στους µεταγενέστερους πολέµους, καίτοι χαρακτηρίζονταν

από τακτικές επιτυχίες. Καθίσταται προφανές, ότι είχαν αναπτύξει έναν τρόπο
για να κερδίζουν τις µάχες, αλλά όχι έναν τρόπο για να κερδίζουν τον
πόλεµο.
Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΚΟΛΠΟΥ ΚΑΙ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ

∆ΟΓΜΑΤΟΣ ΤΟΥ 1982 ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ
ΕΠΙΠΕ∆ΟΥ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Η εφαρµογή του δόγµατος των ΗΠΑ, περί της ύπαρξης ενός ανεξάρτητου
επιχειρησιακού επιπέδου, υλοποιήθηκε κατά τον πρώτο πόλεµο του Κόλπου το
1990-1991, για την απελευθέρωση του Κουβέιτ από τις δυνάµεις κατοχής του
Ιράκ. Στο πλαίσιο αυτό, σχεδιάσθηκε µία και µοναδική εκστρατεία και διεξήχθησαν
δύο επιχειρήσεις: η επιχείρηση INSTANT THUNDER των αεροπορικών
επιδροµών και η επιχείρηση DESERT STORM των χερσαίων δυνάµεων για την
απελευθέρωση του Κουβέιτ. Ανώτατος ∆ιακλαδικός ∆ιοικητής των Συµµαχικών
δυνάµεων ορίσθηκε ο Στρατηγός Νόρµαν Σβάρτσκοπφ (General Norman
Schwarzkopf), ο οποίος µε το επιτελείο του, αποτελούσαν τον συνδετικό κρίκο
µεταξύ των αµερικανικών εθνικών αρχών και των υφισταµένων του τακτικών
διοικητών.72
Ο Στρατηγός Σβάρτσκοπφ, κατά τα πρώτα στάδια της κρίσης,

επικοινωνούσε καθηµερινά µε τον υπουργό άµυνας Ρίτσαρντ Τσένεϋ (Richard
Cheney) και τον Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άµυνας Στρατηγό Κόλιν
Πάουελ (General Colin Powell).73 Επιπλέον, είχε διαρκή επαφή µε τον πρόεδρο
και τα µέλη του υπουργικού συµβουλίου κατά τις δύο πρώτες εβδοµάδες, ακόµη
και όταν αργότερα ο ίδιος και το επιτελείο του µεταστάθµευσαν στη Σαουδική
Αραβία. Λόγω της συχνής αυτής επικοινωνίας, αλλά και της στήριξης που του
παρείχε ο Στρατηγός Πάουελ, οι πολιτικοί ηγέτες είχαν ελάχιστη επιρροή και
εµπλοκή µε τους τακτικούς διοικητές κατά τη διάρκεια της εκστρατείας. Με τον
72
73
Robert Scales, Certain Victory:The US Army in the Gulf War(Washington,DC: Brassey's,
1997), 101.
-21-
τρόπο αυτό ο Στρατηγός Σβάρτσκοπφ εκπλήρωνε απόλυτα τον ρόλο του

επιχειρησιακού διοικητή σύµφωνα µε το υφιστάµενο αµερικάνικο δόγµα.74
Στις 5 Αυγούστου του 1990, ο Πρόεδρος των Ηνωµένων Πολιτειών Τζορτζ

Μπους καθόρισε τους στρατηγικούς αντικειµενικούς σκοπούς του πόλεµου του
Κόλπου, οι οποίοι εστιάζονταν στην:
α) Άµεση, ολοκληρωτική και άνευ όρων αποχώρηση των Ιρακινών

δυνάµεων από το Κουβέιτ
β) Επαναφορά της νόµιµης κυβέρνησης του Κουβέιτ
γ) Εξασφάλιση της ασφάλειας και της σταθερότητας στη Σαουδική

Αραβία και στα υπόλοιπα κράτη πλησίον του Περσικού Κόλπου
δ) Εξασφάλιση της ασφάλειας των αµερικανών πολιτών που διέµεναν

στις γειτονικές χώρες 75
Ο Πρόεδρος Μπους εστίασε στην αποκατάσταση της νόµιµης κυβέρνησης

του Κουβέιτ και τη δηµιουργία σταθερότητας στην περιοχή και τον Νοέµβριο του
ιδίου έτους παρείχε την εξουσιοδότηση για τη διεξαγωγή επιθετικών επιχειρήσεων,
µε σκοπό τον εξαναγκασµό των Ιρακινών να αποχωρήσουν από το έδαφος του
Κουβέιτ, πάντα όµως, υπό το πρίσµα του αρχικού στρατηγικού πλαισίου που είχε
καθορίσει.76
Ο Στρατηγός Σβάρτσκοπφ εξέδωσε διαταγή επιχειρήσεων στις 17

Ιανουαρίου 1991, πριν την έναρξη των αεροπορικών επιδροµών, καθορίζοντας
τους στρατιωτικούς αντικειµενικούς σκοπούς της επερχόµενης εκστρατείας και
συγκεκριµένα:
α) Εξάρθρωση της πολιτικό-στρατιωτικής ηγεσίας του Ιράκ και του

συστήµατος διοίκησης και ελέγχου τους
β) Εξασφάλιση και διατήρηση αεροπορικής υπεροχής
74
75
US General Accounting Office, Operation Desert Storm:Evaluation of the Air Campaign,
vol. NSIAD-97-134 (Washington DC: Government Printing Office, 1997), 194.
76
Richard Swain, "Lucky War:Third Army in Desert Storm" (U.S Army Command and
General Staff College, 1994), 90.
-22-
γ) Αποκοπή των Ιρακινών γραµµών ανεφοδιασµού
δ) Εξουδετέρωση των χηµικών, βιολογικών και πυρηνικών ικανοτήτων

των Ιρακινών
ε) Εξουδετέρωση της προεδρικής φρουράς του Σαντάµ Χουσεΐν77
Από τα ανωτέρω καθίσταται σαφές ότι οι επιχειρησιακοί αντικειµενικοί

σκοποί που έθεσε Στρατηγός Σβάρτσκοπφ για τη διεξαγωγή της εκστρατείας δεν
ήταν απόλυτα εναρµονισµένοι µε τους στρατηγικούς αντικειµενικούς σκοπούς του
Προέδρου Μπους.78 Οι στρατηγικοί ΑΝΣΚ απέβλεπαν στην επίτευξη
σταθερότητας και στην αποκατάσταση της εθνικής κυριαρχίας του Κουβέιτ,
γεγονός που καταδεικνύει ότι οι συµµαχικές χερσαίες δυνάµεις όφειλαν να
ενεργήσουν µέχρι τα σύνορα Ιράκ–Κουβέιτ. Ωστόσο, οι στρατιωτικοί
επιχειρησιακοί ΑΝΣΚ αποσκοπούσαν στην καταστροφή των Ιρακινού στρατού
και της εξουδετέρωσης της µαχητικής του ικανότητας, µε την είσοδο των
συµµαχικών δυνάµεων εντός του Ιρακινού εδάφους και τη διεξαγωγή επιθέσεων
σε βάθος, προκειµένου να εκπληρωθεί ο σκοπός της εκστρατείας. Πέραν τούτου,
µε το πέρας του πολέµου, ουδόλως είχε εξασφαλισθεί η ασφάλεια και η
σταθερότητα στην περιοχή, σύµφωνα µε τη στρατηγική κατεύθυνση του προέδρου
Μπους.
Συµπερασµατικά, ο πρώτος πόλεµος του Κόλπου αντικατοπτρίζει το

αµερικάνικο δόγµα του 1982 περί της ύπαρξης ενός ξεχωριστού επιχειρησιακού
επιπέδου πολέµου. Οι κατευθύνσεις της εθνικής ηγεσίας µετουσιώθηκαν σε ένα
σχέδιο εκστρατείας από τον Στρατηγό Σβάρτσκοπφ προς τους υφιστάµενούς του
τακτικούς διοικητές. Όµως, οι επιχειρησιακοί αντικειµενικοί σκοποί που τέθηκαν
δεν ήταν συνυφασµένοι µε τους αντίστοιχους στρατηγικούς. Το ανεξάρτητο
επιχειρησιακό επίπεδο λειτούργησε σύµφωνα µε τα ισχύοντα, ενώ η
επιχειρησιακή τέχνη δεν εκπλήρωσε την επίτευξη των στρατηγικών
αντικειµενικών σκοπών, σύµφωνα µε τον ρόλο που τις προσέδιδε το αµερικανικό
εγχειρίδιο. Θα απαιτούνταν η παρέλευση µια δεκαετίας περίπου και η διεξαγωγή
των επόµενων πολέµων για να επαναπροσδιορισθεί ο ρόλος και η αποστολή της.
77
US General Accounting Office,Operation Desert Storm,195
78
Michael Gordon and Bernard Trainor, The General's War(New York,NY: Backbay Books,
1995), 355.
-23-
Ο ΕΠΑΝΑΠΡΟΣ∆ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΗΣ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Τόσο οι επιχειρήσεις στη Σοµαλία το 1992, στο Κόσσοβο το 1998 αλλά και
στο Ιράκ το 2003, αποτελούν περίτρανα παραδείγµατα των προβληµάτων που
επέφερε η προσέγγιση του αµερικανικού δόγµατος µε τον διαχωρισµό της
πολιτικής και της στρατηγικής κατά τη σχεδίαση των εκστρατειών. Είχε καταστεί
σαφές, τόσο στη πολιτική όσο και στη στρατιωτική κοινότητα ότι, καίτοι οι
επιχειρήσεις διεξάγονταν επιτυχώς, εντούτοις οι πόλεµοι οδηγούσαν σε πολιτικά
αδιέξοδα και στρατηγικές αποτυχίες.
Τον ∆εκέµβριο του 2006 και µετά την πάροδο τριών ετών από τη δεύτερη
εισβολή στο Ιράκ, ο πρόεδρος Μπους προέβη στον επαναπροσδιορισµό και
επανακαθορισµό της πολιτικής και στρατηγικής που έπρεπε να ακολουθηθεί για
την αποκατάσταση της σταθερότητας στο Ιράκ. Αφού έλαβε υπόψη του, τις
εισηγήσεις και µελέτες οµάδων εργασίας, που είχαν επιφορτισθεί η κάθε µια µε
διαφορετικό πεδίο µελέτης και έρευνας, µεταξύ άλλων, η Σχολή Εθνικής Άµυνας,79
η οµάδα µελέτης για το Ιράκ (Iraq Study Group),80 µέλη κυβερνητικών οργανισµών
και αξιωµατούχοι των µυστικών υπηρεσιών, στις 11 ∆εκεµβρίου κάλεσε τους
επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άµυνας προκειµένου να συζητήσουν
τις εν δυνάµει στρατιωτικές επιλογές για το συγκεκριµένο θέµα. Στη συζήτηση
κατέστη εµφανές ότι η επίλυση του προβλήµατος στο Ιράκ δεν θα µπορούσε να
είναι αµιγώς στρατιωτική, αλλά συνισταµένη πολιτικών, διπλωµατικών και
οικονοµικών ενεργειών.81 Οι δηλώσεις του προέδρου Μπους αντικατοπτρίζουν
πλήρως την αποκατάσταση του κύρους και του ρόλου της στρατηγικής:
”Ο στρατός µας δεν µπορεί να κάνει αυτή τη δουλειά µόνος του… χρειάζεται
µια πολιτική στρατηγική που είναι αποτελεσµατική”.82
79
Michael Baranick Mark Abdollahian, Brian Efird, and Jacek Kugler, "Senturion: A
Predictive Political Simulation Model" (National Defense University, 2006).
80
Iraq Study Group, "Iraq Study Group Report," ed. United States Institute for Peace.
81
Robin Wright and Ann Scott Tyson, "Joint Chiefs Advise Change In War Strategy," The
Washington Post(2006), http://www.washingtonpost.com/wp-
dyn/content/article/2006/12/13/AR2006121301379.html.
82
"Our military cannot do this job alone; our military needs a political strategy that is
effective."
-24-
Η υιοθέτηση της παραπάνω στάσης είναι σύννοµη µε την επικρατούσα

άποψη από µέρους της στρατιωτικής κοινότητας, ότι µετά την περίοδο του ψυχρού
πολέµου ο ολοκληρωτικός πόλεµος µεταξύ των κρατών αποτελούσε πλέον την
σπανιότερη µορφή πολέµου στον οποίο είχαν εµπλακεί οι ΗΠΑ. Η νέα αυτή µορφή
πολεµικών συγκρούσεων, χαρακτηρίσθηκε ως “ο πόλεµος µεταξύ των
ανθρώπων”.83,84 Στο πλαίσιο αυτό, µέρος των εµπλεκοµένων αποτελούνταν από
άτακτους και ανεξάρτητες οµάδες, µε αποτέλεσµα οι στρατιωτικές επιχειρήσεις να
µην επιφέρουν άµεσα πολιτικά αποτελέσµατα.
Επιπρόσθετα διαπιστώθηκε ότι οι µάχες διεξάγονται µέσα σε µικρές πόλεις

ή και χωριά και αρκετές φορές οι ίδιοι οι άνθρωποι αποτελούσαν τους
αντικειµενικούς σκοπούς των εµπλοκών. Την πολυπλοκότητα του νέου αυτού
πεδίου µάχης ήρθε να εντείνει το διαδίκτυο και τα ΜΜΕ, τα οποία διαµόρφωναν
αστραπιαία την παγκόσµια κοινή γνώµη σε πραγµατικό χρόνο, όπου κάθε
ενέργεια αποτελούσε ένα µήνυµα, η ερµηνεία του οποίου δηµιουργούσε
ανεπιθύµητες και πολλές φορές απρόβλεπτες συνέπειες.
Αναµφίβολα εποµένως, αυτή η σύγχρονη δυναµική και πολυπλοκότητα,

οδηγούσε σε έναν διαφορετικό τρόπο προσέγγισης για τη σχεδίαση και διεξαγωγή
των εκστρατειών και των επιχειρήσεων, απαιτώντας ως ικανή και αναγκαία
συνθήκη την άµεση σύνδεση της στρατηγικής µε την τακτική. Αβίαστα εποµένως
είχε δηµιουργηθεί το εύφορο έδαφος για να ανθίσει ο καρπός που θα προσέφερε
στην παγκόσµια στρατιωτική διαλεκτική, εκείνο το εργαλείο που θα συνέδεε τη
στρατηγική µε την τακτική και στην επιχειρησιακή τέχνη τον σηµερινό της ρόλο.
Ο ΣΗΜΕΡΙΝΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Σύµφωνα µε τον ∆Κ 2-1/2012, η επιχειρησιακή τέχνη ορίζεται σήµερα ως:
«Η επιδεξιότητα χρησιµοποίησης στρατιωτικών δυνάµεων και µέσων προς

επίτευξη στρατηγικών ή και επιχειρησιακών ΑΝΣΚ, µέσω της σχεδίασης,
οργάνωσης, ενοποίησης και διεξαγωγής επιχειρήσεων. Περισσότερο
83
Rupert Smith, The Utility of Force:The Art of War in the Modern World(London: Penguin
Books Ltd, 2005), 17-18.,
84
Ο χαρακτηρισµός αυτός αποδόθηκε από τον General Sir Rupert Smith (γεννηµένος το
ης
1943): Βρετανός Στρατηγός. Συµµετείχε στον πόλεµο του Κόλπου (1990-1991) ως διοικητής της 1
Βρετανικής Τεθωρακισµένης Μεραρχίας.
-25-
απλουστευµένα, η επιχειρησιακή τέχνη αποφασίζει πότε, πού και για ποιό σκοπό οι
δυνάµεις θα εκτελέσουν επιχειρήσεις … επιδιώκει να συνδυάσει αποτελεσµατικά
τους σκοπούς (ends), τους τρόπους (ways) και τα µέσα (means) κατά τη
σχεδίαση και διεξαγωγή των επιχειρήσεων από τη µία πλευρά και τους κινδύνους
(risks) από την άλλη ».85
Ο κανονισµός ορολογίας86(AAP-06), το διακλαδικό δόγµα της σχεδίασης

επιχειρησιακού επιπέδου87 του ΝΑΤΟ (ΑJP-5) και ο αµερικάνικος κανονισµός των
διακλαδικών επιχειρήσεων,88 (JP 3-0) χρησιµοποιούν επίσης εφάµιλλους
ορισµούς.
Η επιχειρησιακή τέχνη στο επιχειρησιακό επίπεδο αποτελεί τον συνδετικό

κρίκο µεταξύ της στρατηγικής και της τακτικής. Η στρατηγική καθοδηγεί την
επιχειρησιακή τέχνη, καθορίζοντας τους στρατηγικούς ΑΝΣΚ που πρέπει να
επιτευχθούν κατανέµοντας τα στρατιωτικά και τα πολιτικά µέσα. Επιπρόσθετα, η
στρατηγική καθορίζει και επιβάλλει περιορισµούς στη χρήση των ενόπλων
δυνάµεων. Για την απόλυτη επιτυχία των επιχειρήσεων, αυτές πρέπει να
διεξάγονται εντός ενός πλαισίου, όπου θα υλοποιείται ότι είναι στρατηγικά και
επιχειρησιακά εφικτό.89
Ωστόσο, η αποτελεσµατική χρήση της επιχειρησιακής τέχνης, απαιτεί τη

βαθιά γνώση των πολύπλοκων δυναµικών και της αλληλεπίδρασης όλων των
παραγόντων, που δρουν στο σύγχρονο επιχειρησιακό περιβάλλον και όχι απλά
85
ΓΕΕΘΑ, "∆Κ 2-1/2012,Επιχειρησιακή Σχεδίαση Ενόπλων ∆υνάµεων," ed.
Α΄ΚΛΑ∆ΟΣ/∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΣΧΕ∆ΙΑΣΗΣ (Α2)/ΤΜΗΜΑ ΕΘΝΙΚΩΝ
ΣΧΕ∆ΙΩΝ(ΑΘΗΝΑ2012), 11-12.
86
Nato Standardization Agency (NSA), "AAP-06 (2013): Nato Glossary of Terms and
Definitions,"(NATO, 2013), 2-O-3.: «Operational Art: The employment of forces to attain strategic
and/or operational objectives through the design, organization, integration and conduct of
strategies, campaigns, major operations and battles.
87
"AJP-5:Allied Joint Doctrine for Operational Level Planning,"(NATO, 2013), 1-14.
«Operational Art: The employment of forces to attain strategic and/or operational objectives
through the design, organization, integration and conduct of strategies, campaigns, major
operations and battles. (Focused on the operational level and includes the orchestration of an
operation, in concert with other agencies, to convert strategic objectives into tactical activity in
order to achieve a desired outcome). »
88
US Joint Chiefs of Staff, "JP 3-0:Joint Operations,"(2011), xii.«Operational art is the use
of creative thinking by commanders and staffs to design strategies, campaigns, and major
operations and organize and employ military forces…integrates ends, ways and means while
accounting for risk, across the levels of war. »
89
(NSA), "AJP-5:Allied Joint Doctrine for Operational Level Planning," 2-4.
-26-
µία στείρα κατανόηση των διαδικασιών και τεχνικών για την εφαρµογή της.90 Θα
πρέπει να συνδυάζει την αποτελεσµατική χρήση των εργαλείων σχεδίασης, τα
οποία θα καθιστούν τον διοικητή ικανό να χρησιµοποιεί τις δυνάµεις, τον χρόνο,
τον χώρο και τις πληροφορίες που του διατίθενται, για την επιτυχή σχεδίαση της
επιχείρησης. Με τον τρόπο αυτό, του παρέχεται το πλαίσιο, στο οποίο
χρησιµοποιώντας την κριτική και δηµιουργική σκέψη, την εµπειρία και την
πρωτοτυπία θα κατανοήσει τις συνθήκες για την επίτευξη των τεθέντων
αντικειµενικών σκοπών.91
Πρακτικά η επιχειρησιακή τέχνη αποτελεί εκείνο το µεθοδολογικό

εργαλείο, που παρέχει το εννοιολογικό πλαίσιο, το οποίο θα καταστήσει ικανό
τον διοικητή να δώσει απαντήσεις στα παρακάτω ερωτήµατα:
1) Ποιές συνθήκες θα πρέπει να επικρατούν στην περιοχή των

επιχειρήσεων, ώστε να επιτευχθούν οι στρατηγικοί και οι επιχειρησιακοί
αντικειµενικοί σκοποί (Ends);92 Σε περίπτωση που οι πολιτικοί σκοποί της
επιχείρησης µεταβληθούν στον χρόνο ή εξαιτίας των γεγονότων, θα δηµιουργηθεί
µια απαίτηση για την αναπλαισίωση του επιχειρησιακού προβλήµατος.93
2) Ποιές ενέργειες ή αλληλουχία ενεργειών πρέπει να

αναληφθούν, ώστε να δηµιουργηθούν οι συνθήκες επίτευξης της επιθυµητής
τελικής κατάστασης και πώς αυτές θα κατανεµηθούν σε τόπο και σε χρόνο;
(Ways)94
3) Ποιές στρατιωτικές δυνατότητες και πόροι είναι διαθέσιµοι ή

πρέπει να χρησιµοποιηθούν εντός καθορισµένων περιορισµών, ώστε να
επιτευχθούν οι παραπάνω συνθήκες; (Means)95 Πώς τα στρατιωτικά και µη
στρατιωτικά µέσα αλληλεπιδρούν για την επίτευξη αυτή;96
90
ΓΕΕΘΑ., "∆όγµα ∆ιακλαδικών Επιχειρήσεων," ed. ∆ιεύθυνση ∆ιακλαδικού ∆όγµατος, 2ο
Προσχέδιο Αναθεώρησης (ΓΕΕΘΑ/∆Ι∆Ο, 2008), 2-1.
91
Nato Standardization Agency (NSA), "AJP-01(D):Allied Joint Doctrine,"(NATO,
December 2010), 5-10.
92
ΓΕΕΘΑ, "∆Κ 2-1/2012,Επιχειρησιακή Σχεδίαση Ενόπλων ∆υνάµεων," 12.
93
(NSA), "AJP-01(D):Allied Joint Doctrine," 5-10.
94
95
Ibid.
96
(NSA), "AJP-5:Allied Joint Doctrine for Operational Level Planning," 2-6.
-27-
4) Ποιό το πιθανό κόστος και το ρίσκο αναλαµβάνοντας τις

παραπάνω ενέργειες ή αλληλουχία ενεργειών και πώς µπορούν να µειωθούν σε
αποδεκτά επίπεδα διαχείρισης; (Risk)97
Κατά την εφαρµογή της επιχειρησιακής τέχνης, ο διοικητής στηρίζεται στην

εµπειρία (experience), στη νοηµοσύνη (intellect), στη δηµιουργικότητα (creativity),
στη διαίσθηση (intuition), στη µάθηση (education) και στην κρίση (judgment) του,
ώστε χρησιµοποιώντας το επιχειρησιακό πρότυπο (operational design) να
προβεί αρχικά στην κατανόηση (understanding) του επιχειρησιακού
περιβάλλοντος και του προβλήµατος, για να αναπτύξει µια επιχειρησιακή
προσέγγιση (operational approach) της επιχείρησης, δηλαδή τον οραµατισµό
(visualization) εκείνων των ενεργειών που πρέπει να υλοποιηθούν, ώστε να
απαντηθούν τα ερωτήµατα των Ends, Ways, Means, Risk (εικόνα 1).
Εικόνα 198: Η επιχειρησιακή τέχνη
Η παραπάνω διαδικασία επιτελείται κατά το 3ο Στάδιο της επιχειρησιακής

σχεδίασης Operational Estimate99 (Επιχειρησιακή Εκτίµηση) του συµµαχικού
εγχειριδίου σχεδίασης COPD V.2.0 (Οκτώβριος 2013), το οποίο αντικαθιστά το
αντίστοιχο 3ο Στάδιο Operational Orientation100 (Επιχειρησιακός
Προσανατολισµός) του προγενέστερου COPD V1.0 (2010), εφάµιλλο µε το 2ο
97
98
US Joint Chiefs of Staff, "JP 5-0:Joint Operation Planning,"(2011), III-2.
99
Supreme Headquarters Allied Powers Europe, "COPD V2.0:Allied Command Operations
Comprehensive Operations Planning Directive," ed. NATO(October 2013), 4-32.
100
"COPD V1.0:Allied Command Operations Comprehensive Operations Planning
Directive ", ed. NATO(2010), 4-30.
-28-
Στάδιο (Προσανατολισµός),101 που µνηµονεύεται στον ελληνικό διακλαδικό

κανονισµό της επιχειρησιακής σχεδίασης (∆Κ 2-1/2012).
Η επιχειρησιακή τέχνη εποµένως, αποτελεί την ενορχήστρωση όλων

εκείνων των στρατιωτικών και µη παραγόντων, που είναι απαραίτητα για τη
µετατροπή των στρατηγικών αντικειµενικών σκοπών σε τακτικές ενέργειες
µε σκοπό την επίτευξη των επιθυµητών αποτελεσµάτων. Αποτελεί απαραίτητο
εργαλείο του διοικητή, ώστε να παράγει πρακτικά και αποτελεσµατικά
102
επιχειρησιακά σχέδια.
Το µεθοδολογικό όµως εργαλείο, που συνεπικουρεί την επιχειρησιακή

τέχνη και µετατρέπει µια αρχική απροσδιόριστη επιχειρησιακή κατάσταση, σε µια
σειρά επιθυµητών επιχειρησιακών συνθηκών είναι το επιχειρησιακό πρότυπο
(operational design), το οποίο αναλύεται στη συνέχεια.
101
102
(NSA), "AJP-01(D):Allied Joint Doctrine," 5-8.
-29-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ: ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ (OPERATIONAL

DESIGN) ΚΑΙ Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ
ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ ΩΣ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ

ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΤΟΥ ∆ΟΓΜΑΤΟΣ
Η γέννηση, η ανάπτυξη και εξέλιξη της επιχειρησιακής τέχνης, σύµφωνα µε

όσα προαναφέρθηκαν στα δύο πρώτα κεφάλαια της παρούσης εργασίας,
αποτέλεσαν προϊόν προβληµατισµού των θεωρητικών του πολέµου, τόσο στην
Ευρώπη (Γαλλία- Γερµανία) και στη Σοβιετική Ένωση όσο και στην άλλη πλευρά
του Ατλαντικού, στις ΗΠΑ. Ωστόσο, η εξέλιξη του επιχειρησιακού προτύπου
αποτέλεσε προϊόν της ισραηλινής στρατιωτικής σχολής σκέψης, το οποίο
υιοθετήθηκε παγκοσµίως, αποτελώντας σήµερα τον ακρογωνιαίο λίθο της
σύγχρονης διαλεκτικής για την επίλυση των επιχειρησιακών προβληµάτων.
Μετά τον πόλεµο των Έξι Ηµερών (Αραβοϊσραηλινός Πόλεµος 5- 10 Ιουνίου

1967), το στρατηγικό βάθος του Ισραήλ µεταβλήθηκε σηµαντικά, αφού επήλθαν
υπό τον έλεγχο του, η ∆υτική όχθη, η Λωρίδα της Γάζας, τα υψώµατα του Γκολάν
και ο έλεγχος της Ανατολικής Ιερουσαλήµ. Παρόλα αυτά, οι τακτικές επιτυχίες των
Ισραηλινών Ενόπλων ∆υνάµεων (ΙΕ∆) δεν εκπλήρωσαν τον στρατηγικό
αντικειµενικό σκοπό του πολέµου, που αποτελούσε η εγκαθίδρυση της ειρήνης µε
τους Άραβες γείτονες.103 Το εν λόγω γεγονός, ακολουθούµενο από τα
αποτελέσµατα του Αραβοϊσραηλινού πολέµου του 1973, της εισβολής στον Λίβανο
το 1982 και του πολέµου στον Κόλπο το 1991, αποτέλεσαν τον θεµέλιο λίθο επί
του οποίο εδράζετο ο προβληµατισµός των ισραηλινών στρατιωτικών ιθυνόντων
αναφορικά µε την ανάγκη αναθεώρησης του υφιστάµενου πολεµικού τους
δόγµατος.104
103
John R.Billmyer, "The IDF:Tactical Success-Strategic Failure, SOD, the Second Intifada
and Beyond" (United States Army Command and General Staff College, 2011), 52.
104
Συναφώς, καταδείχθηκε η ανεπάρκεια αυτού του δόγµατος “πρόληψης”, όταν το Ιράκ
εξαπέλυσε βαλλιστικούς πυραύλους SCUD εναντίον του Ισραήλ. Τα παραπάνω γεγονότα
αποκάλυπταν µια έντονη δογµατική διχοτόµηση. Ενώ ο στρατός επικαλούνταν ένα άτυπο επιθετικό
δόγµα, εν τούτοις οι ΙΕ∆ εµφάνιζαν µια απροσδόκητη αµυντική στάση. Στον πόλεµο του 1973, το
Ισραήλ αποφάσισε να µην εξαπολύσει προληπτικό χτύπηµα, παρά τις σοβαρές προειδοποιήσεις
που θα του το επέτρεπαν. Αυτό, γιατί ακολουθούσε την πολιτική στάση, που επιθυµούσε να µην
λάβει τον ρόλο του επιτιθέµενου, µε αποτέλεσµα να αναβάλλει τις επιθετικές του δραστηριότητες
παρά µόνο µετά την έναρξη της σύρραξης. Έτσι, µετά τη λήξη του πολέµου του 1973, το Ισραήλ
-30-
Με γνώµονα τον ανωτέρω προβληµατισµό ιδρύθηκε το 1995, το Ερευνητικό

Ινστιτούτο Επιχειρησιακής Θεωρίας [Operational Theory Research Institute
(OTRI)]105 και η Σχολή Επιχειρησιακής ∆ιοίκησης [School of Operational
Command (SOC)], µε αποστολή να προάγουν την κριτική και δηµιουργική
σκέψη, ήτοι τα συστατικά στοιχεία οποιασδήποτε επιχειρούµενης
αναθεώρησης.106 Οι Ταξίαρχοι Shimon Naveh και Dov Tamari θεωρούνται οι
θεµελιωτές του OTRI. H ανάγκη για την εξέλιξη της επιχειρησιακής σκέψης
προκλήθηκε από την επιθυµία των υψηλά ισταµένων των ΙΕ∆ να προχωρήσουν
πέρα από τις τακτικές δεξιοτεχνίες, αναπτύσσοντας µια συστηµική107 προσέγγιση
της πολεµικής πράξης, µε απώτερο στόχο τη χρησιµοποίηση των στρατιωτικών
δυνάµεων για την επίτευξη των πολιτικών αντικειµενικών σκοπών και τη
διασφάλιση των εθνικών συµφερόντων.108
Ο Ταξίαρχος Naveh µαζί µε τους µαθητές του, µετά από επισταµένη µελέτη
και έρευνα κατέληξαν στο συµπέρασµα ότι η υφιστάµενη επιχειρησιακή σχεδίαση
δεν ανταποκρινόταν στις ανάγκες του επιχειρησιακού περιβάλλοντος εντός του
οποίου οι ΙΕ∆ καλούνταν να δράσουν.109,110 Το Ισραήλ αναµφίβολα είχε να
όχι µόνο υπέγραψε τη συνθήκη ειρήνης µε την Αίγυπτο το 1979, αλλά είχε υποστεί την πιο
ταπεινωτική πολεµική εµπειρία κατά τη διάρκεια αυτού του πολέµου. Στο ίδιο πλαίσιο, η εισβολή
στον Λίβανο το 1982, παρόλο που πέτυχε την αποµάκρυνση της Οργάνωσης για την
Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (Ο.Α.Π), δηµιούργησε ένα πολιτικό αδιέξοδο και άλλη µια
στρατηγική αποτυχία. Ibid., 53.
105
Randy T.Johnson, "Balancing the Israeli Defence Force for Future Warfare" (US Army
Command and General Staff College, ibid.), 17.
106
Milan N.Vego, "Increasing Doctrinal Wisdom:A Case Against Systemic Operational
Design," Joint Force Quarterly (JFQ), no. 53 (2009): 70.
107
Γεώργιος Μπαµπινιώτης, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, ∆εύτερη έκδοση
ed.(Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας Ε.Π.Ε, 2002), 1718. «Συστηµικός»: Αυτός που σχετίζεται ή
επηρεάζει στο σύνολό του ένα σύστηµα (συνήθως πολιτικό, κοινωνικό ή οικονοµικό). Η έννοια της
συστηµικής προσέγγισης έχει τη βάση της στη θεωρία των συστηµάτων, που αναπτύχθηκε το 1940
από τον βιολόγο Λούντβιχ βον Μπερτάλανφι (Ludwig von Bertalanffy) και σύµφωνα µε αυτή
οποιοδήποτε σύστηµα είναι δυνατόν να ιδωθεί ως σύνολο αλληλεπιδρώντων τµηµάτων. Οι
σχετικές επιδράσεις των τµηµάτων ακολουθούν κανόνες που αν διατυπωθούν άπαξ, είναι δυνατόν
να χρησιµοποιηθούν για την περιγραφή του συστήµατος ανεξαρτήτως της φύσης των
περιεχοµένων του.
108
Shimon Naveh, "Operational Art and the IDF: A Critical Study of a Command Culture,"
Center for Strategic and Budgetary Assessment (2007): 1.
109
N.Vego, "Increasing Doctrinal Wisdom:A Case Against Systemic Operational Design,"
70.
110
Την εποχή εκείνη το περιβάλλον ασφαλείας του Ισραήλ εµφανιζόταν εξαιρετικά
πολύπλοκο και συνίστατο από ένα σύνολο εκτεταµένων εµπλοκών στον νότιο Λίβανο (ήδη από το
1982), από έναν αριθµό πολλαπλών συµβατικών απειλών στην περιοχή των συνόρων και πολύ
περισσότερο από ένα εχθρικό παλαιστινιακό πληθυσµό εντός της επικράτειας ακριβώς δίπλα στα
ισραηλινά σύνορα. .Billmyer, "The IDF:Tactical Success-Strategic Failure, SOD, the Second
Intifada and Beyond," 55.
-31-
αντιµετωπίσει συµβατικές και ασύµµετρες απειλές τόσο εντός όσο και εκτός των
συνόρων.111
Εργαζόµενοι στο παραπάνω πλαίσιο, ο Naveh και η οµάδα του,

χρησιµοποίησαν ως εννοιολογικό εργαλείο τη θεωρία των συστηµάτων, για την
κατανόηση του υφιστάµενου ισραηλινού επιχειρησιακού περιβάλλοντος και την
ανάλυση των παραγόντων που επιδρούσαν στη διαµόρφωσή του.112 Το
αποτέλεσµα της παραπάνω εργασίας ονοµάστηκε Συστηµικό Επιχειρησιακό
Πρότυπο (Systemic Operational Design).113
ΣΥΣΤΗΜIKO ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ [SYSTEMIC OPERATIONAL DESIGN

(SOD)]
Η ισραηλινή ερευνητική οµάδα, αφού µελέτησε διεξοδικά την εξέλιξη της

επιχειρησιακής τέχνης και τη σχέση της µε τη στρατηγική και την τακτική, κατέληξε
στο συµπέρασµα ότι η τελολογική114 προσέγγισή της από τους δυτικούς
θεωρητικούς δεν µπορούσε να εφαρµοστεί στο περίπλοκο ισραηλινό
επιχειρησιακό περιβάλλον.115 Η αναλυτική και επαγωγική µέθοδος προσέγγισης
των γεγονότων από τους δυτικούς και η ερµηνεία της ανθρώπινης συµπεριφοράς
εντός ενός µοντέλου αιτίας- αποτελέσµατος, δεν µπορούσαν να αποτελέσουν τα
εννοιολογικά εργαλεία για την επίλυση των πολύπλοκων επιχειρησιακών
προβληµάτων που είχαν να αντιµετωπίσουν οι ΙΕ∆. Για τον λόγο αυτό, η
δηµιουργία του SOD στηρίχθηκε στην επιστηµολογία116 και πιο συγκεκριµένα στη
111
R.Billmyer, "The IDF:Tactical Success-Strategic Failure, SOD, the Second Intifada and
Beyond," 55.
112
Joseph A. DiPasquale, "Discourse in Systemic Operational Design" (ibid.2007), 4.
113
Craig Dalton, "Systemic Operational Design: Epistemological Bumpf or the Way Ahead
for Operational Design?" (ibid.2006), 27.
114
Τελεολογία: Η αντίληψη ότι τα πάντα στον κόσµο διέπονται από έναν σκοπό, προς την
εκπλήρωση του οποίου τείνουν. Μπαµπινιώτης, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, 1749. Η
τελεολογία αποτελεί µια φιλοσοφική ιδέα, ότι όλα τα πράγµατα έχουν σκοπούς και αιτίες και πως
αυτά εξελίσσονται προς την πραγµάτωση του σκοπού που ενυπάρχει στη φύση τους ή τον σκοπό
που αυτά δηµιουργήθηκαν.
115
Dalton, "Systemic Operational Design: Epistemological Bumpf or the Way Ahead for
Operational Design?," 27.
116
Επιστηµολογία: Επιστηµονικός κλάδος, ο οποίος έχει ως αντικείµενο έρευνας και
µελέτης του την ίδια την επιστήµη δηλαδή τον καθορισµό των ερευνητικών πεδίων και των
µεθοδολογικών εργαλείων µέσω των οποίων παράγεται η επιστηµονική γνώση. Μπαµπινιώτης,
Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, 658.
-32-
γενική θεωρία των συστηµάτων [General Systems Theory (GST)],117 που είχε
αναπτυχθεί ήδη από τη δεκαετία του 1940 από τον Αυστριακό βιολόγο Λούντβιχ
βον Μπερτάλανφι (Ludwig von Bertalanffy). Σύµφωνα µε αυτή, τα συστήµατα
ανεξάρτητα από τη φύση τους, µοιράζονται ορισµένα κοινά χαρακτηριστικά και
διέπονται από γενικούς νόµους και ιδιότητες, που µπορούν να ερµηνεύσουν τις
συµπεριφορές τους.118 Επίσης, τα επιµέρους στοιχεία ενός συστήµατος και τα
χαρακτηριστικά του, µπορούν µόνο να γίνουν κατανοητά ως µέρος ενός συνολικού
συστήµατος.119 Με λίγα λόγια το SOD χρησιµοποίησε µια ολιστική µέθοδο για την
προσέγγιση των συστηµάτων που αναπτύσσονταν ή υφίσταντο εντός του
ισραηλινού επιχειρησιακού περιβάλλοντος. 120
Σύµφωνα µε τον Naveh, τα στρατιωτικά συστήµατα βρισκόντουσαν σε

απόλυτη ταύτιση µε τα συστήµατα που µελετούσε ο Μπερτάλανφι, αφού και αυτά
µπορούσαν να χαρακτηριστούν ως «ανοιχτά»121 και µη γραµµικά.122 Έτσι το SOD
προσπαθούσε να προσθέσει στη φαρέτρα της στρατιωτικής σκέψης εκείνα τα
γνωστικά εργαλεία που θα την καθιστούσαν ικανή να προσεγγίσει ένα
πολυσύνθετο περιβάλλον µε καινοτοµία και προσαρµοστικότητα.123 Η
µεθοδολογία του SOD αποτελούνταν από δύο κύρια µέρη και συγκεκριµένα την
πλαισίωση/διαµόρφωση του συστήµατος (System Framing) και την
117
Περισσότερη ανάλυση στο Ludwig von Bertalanffy, General Systems Theory-
Foundations,Development,Applications(New York: George Braziller, 1993). Καθώς επίσης και στο
http://archive.syntonyquest.org/elcTree/resourcesPDFs/SystemsTheory.pdf
118
Dalton, "Systemic Operational Design: Epistemological Bumpf or the Way Ahead for
Operational Design?," 28.
119
Περισσότερη ανάλυση για τη θεωρία των συστηµάτων και τη θεωρία της
πολυπλοκότητας που αποτέλεσαν το θεωρητικό υπόβαθρο για την ανάπτυξη της θεωρίας του
(SOD) στο http://www.dtic.mil/dtic/tr/fulltext/u2/a451283.pdf σελ 27-30.
120
Shimon Naveh, In Pursuit of Military Excellence:The Evolution of Operational
Theory(London: Frank Cass, 1997), 3.
121
“Ανοιχτά Συστήµατα” (Open Systems): Σύµφωνα µε τη θεωρία των συστηµάτων
θεωρούνται αυτά που αλληλεπιδρούν συνεχώς µε το περιβάλλον τους. Η αλληλεπίδραση αυτή
συντελείται µέσω µεταφοράς πληροφοριών, ενέργειας ή ακόµη και υλικού εντός και εκτός των
ορίων τους. Τα συστήµατα αυτά έρχονται σε πλήρη αντιδιαστολή µε τα αποµονωµένα συστήµατα
(Isolated Systems) ή “κλειστά” συστήµατα, τα οποία δεν αλληλεπιδρούν µε το περιβάλλον τους.
122
“Μη γραµµικά συστήµατα” (Nonlinear Systems):Στη φυσική αλλά και σε άλλες
επιστήµες, ένα µη γραµµικό σύστηµα, σε αντίθεση µε ένα γραµµικό (linear system),θεωρείται αυτό
που δεν πληροί την αρχή της επαλληλίας, δηλαδή το προϊόν που παράγεται και αποδίδεται δεν
είναι ευθέως ανάλογο µε αυτό που εισάγεται. Για παράδειγµα αν θεωρήσουµε τις καιρικές
συνθήκες ως ένα σύστηµα, τότε αυτό τείνει να είναι χαοτικό, αφού απλές αλλαγές σε ένα µέρος του
συστήµατος παράγουν σύνθετες και µη γραµµικές συνέπειες σε ολόκληρο το σύστηµα. Αυτή
ακριβώς η µη γραµµικότητα είναι ένας από τους βασικούς λόγους όπου ακριβείς µακροπρόθεσµες
µετεωρολογικές προβλέψεις είναι αδύνατον να παραχθούν ακόµη και µε τη σηµερινή εξέλιξη της
τεχνολογίας.
123
R.Billmyer, "The IDF:Tactical Success-Strategic Failure, SOD, the Second Intifada and
Beyond," 58.
-33-
πλαισίωση/διαµόρφωση της επιχείρησης (Operation Framing). Κάθε ένα από

αυτά τα µέρη περιελάµβανε διάφορα στάδια, που ακολουθούσαν µία διαδικασία
δοµηµένου διαλόγου.124 Παρόλο που η διαδικασία ακολουθούσε µια
συγκεκριµένη λογική ήτοι, από αποκλίνουσα σε συγκλίνουσα, από γενική σε
ειδική, από αφηρηµένη σε συγκεκριµένη, εντούτοις δεν αποτελούσε µια αυστηρή
τεχνική ενός εγχειριδίου.125 Αρκετές φορές κρινόταν σκόπιµο η διαδικασία να
επιστρέψει σε κάποιο προηγούµενο στάδιο, εφόσον είχαν προκύψει ιδέες που
ανέτρεπαν τις διαµορφωθείσες µέχρι τότε συµπερασµατικές σκέψεις. Βασικό
στοιχείο στη διαδικασία επίσης, αποτελούσε η µάθηση, καθόσον γινόταν
αντιληπτό αφενός µεν ότι η πλήρης κατανόηση ενός µη γραµµικού συστήµατος
στο σύνολό του δεν ήταν εφικτή, αφετέρου δε πως η αντίληψη για µια κατάσταση
δεν µπορούσε παρά να είναι προσωρινή και όχι µόνιµη.
Το SOD αποτελούσε µια δυναµική αναζήτηση για την καλύτερη κατανόηση

του συστήµατος. Αφού αποτελούσε µεθοδολογία και όχι συγκεκριµένη τεχνική,
αυτό σήµαινε ότι η οµάδα που χρησιµοποιούσε τη διαδικασία, θα είχε τη
δυνατότητα να την προσαρµόσει ανάλογα, ώστε να εξυπηρετήσει τη δική της
δυναµική.126 Η µεθοδολογία του SOD περιελάµβανε τα ακόλουθα επτά στάδια
(εικόνα 2) :
System Framing (Πλαισίωση/ διαµόρφωση του Συστήµατος)

Rival as Rationale (Ο αντίπαλος ως λογική)
Logistics as Rationale (Η επιµελητεία ως λογική)
Command as Rationale (Η διοίκηση ως λογική)
Operation Framing (Πλαισίωση/ διαµόρφωση της επιχείρησης)
Operational Effects (Επιχειρησιακές επιδράσεις)
Forms of Function (Μορφές/τρόποι λειτουργίας)
124
Ο διάλογος (discourse) αυτός καθίσταται ζωτικός για την επιτυχία της όλης
διαδικασίας. ∆εν αποτελούσε ένα είδος απλής συζήτησης, αλλά µια τεχνική ανταλλαγής ιδεών και
δηµιουργίας υποθέσεων στο πλαίσιο ενός ισότιµου διαλόγου µεταξύ των εµπλεκοµένων, µε σκοπό
την καλύτερη κατανόηση του ανακύπτοντος θέµατος. Η ελεύθερη ροή των νοηµάτων εντός αυτής
της διαδικασίας επέτρεπε στην οµάδα να ανακαλύψει καινοτόµες ιδέες που θα ήταν αδύνατον να
παραχθούν ατοµικά.
125
Glen R. Downing William T. Sorrells, Paul J. Blakesley,David W. Pendall,Jason K.
Walk,Richard D. Wallwork, "Systemic Operational Design: Αn Ιntroduction." (United States Army
Command and General Staff College, 2005), 22.
126
Peter Checkland and Jim Scholes, Soft Systems Methodology in Action(Chichester:
John Wiley & Sons, Ltd, 2005), 285.
-34-
Εικόνα 2127 : Επισκόπηση του Systemic Operational Design (SOD)
Συµπερασµατικά, το SOD προήλθε από την ενσωµάτωση της θεωρίας των

συστηµάτων στην επιχειρησιακή τέχνη. Αποτέλεσε µια προσπάθεια για τον
ορθολογισµό της πολυπλοκότητας µέσω της συστηµικής λογικής και µιας
ολιστικής προσέγγισης, ώστε να µεταφραστεί η στρατηγική και πολιτική
κατεύθυνση σε απτά χρηστικά προϊόντα κατευθύνοντας τις τακτικές ενέργειες.
Αυτό πρακτικά επιτυγχάνονταν µέσω των προαναφερθέντων επτά σταδίων, τα
οποία αποτελούσαν µια διαδικασία που αφενός προσδιόριζε το επιχειρησιακό
περιβάλλον και αφετέρου διευκόλυνε την περαιτέρω σχεδίαση. Πώς όµως η
θεωρία του SOD επηρέασε τη δυτική επιχειρησιακή τέχνη και ενσωµατώθηκε στις
διαδικασίες της; Πώς δηµιουργήθηκε το αµερικάνικο επιχειρησιακό πρότυπο
(Operational Design);
Η ∆ΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΤΥΠΟΥ

(OPERATIONAL DESIGN)
Η ∆ηµιουργία των Επιχειρήσεων Βασισµένων στα Αποτελέσµατα (Effects

Based Operations (EBO)]
Μετά τον πρώτο Πόλεµο του Κόλπου (1990-1991), µέρος της στρατιωτικής
κοινότητας των Η.Π.Α υποστήριξε ότι η εµπλοκή στη νότιο δυτική Ασία απαίτησε
θεµελιώδεις αλλαγές στον αµερικανικό τρόπο πολέµου.128 Στη δεκαετία που
127
Schneider, "Introduction," 23.
128
David A. Deptula, Firing for Effect: Change in the Nature of Warfare, Defense and
Airpower Series (Aerospace Education Foundation 1995), 4.
-35-
ακολούθησε είχαν όλοι πλέον πειστεί, πως ο πόλεµος εξακολουθούσε να αποτελεί

µια πολύπλοκη διαδικασία και ότι είχαν αναδυθεί νέες προκλήσεις στο περιβάλλον
ασφαλείας των Η.Π.Α, ειδικότερα µετά τα γεγονότα της 11ης Σεπτεµβρίου 2001.
Ενώ φαινοµενικά δεν υφίστατο ισότιµος/ισοδύναµος αντίπαλος, εντούτοις,
περιφερειακές δυνάµεις και κράτη παρειές (rogue states) είχαν τη δυνατότητα να
απειλήσουν τη σταθερότητα περιοχών ζωτικής σηµασίας για τα συµφέροντα της
Αµερικής και των συµµάχων της.129 Οι αµερικανικές ένοπλες δυνάµεις όφειλαν να
επαναπροσδιορίσουν τον τρόπο σκέψης για τη διεξαγωγή του πολέµου.130
Στο πλαίσιο αυτό, τον Οκτώβριο του 2001 η έννοια των Επιχειρήσεων
Βασισµένων στα Αποτελέσµατα [Effects-Based Operations (EBO)] αποτέλεσε το
αντικείµενο µελέτης, επεξεργασίας και συζήτησης στους κόλπους της αµερικανικής
στρατιωτικής κοινότητας και δει της ∆ιοίκησης ∆ιακλαδικών ∆υνάµεων (Joint
Forces Command)131 των αµερικανικών Ενόπλων ∆υνάµεων. Ο πόλεµος του
Κόλπου (1990-1991),132 οι βοµβαρδισµοί του ΝΑΤΟ στη Βοσνία (1995) και στο
Κόσσοβο (1998-1999) αποτέλεσαν εν τοις πράγµασι το πεδίο της πρακτικής
εφαρµογής των ΕΒΟ.133 Σύµφωνα µε τον Αντιπτέραρχο David Deptula,134 σε
αντίθεση µε την τακτική της τριβής ή της εξόντωσης του εχθρού, η νέα µέθοδος
διεξαγωγής των επιχειρήσεων εστιαζόταν στη δηµιουργία επιθυµητών
αποτελεσµάτων, παρά στην κατάληψη αντικειµενικών σκοπών ή στη φυσική
καταστροφή των στόχων. Αυτό θα επιτυγχάνονταν µε την εφαρµογή της έννοιας
του «παράλληλου πολέµου» (parallel warfare), δηλαδή την επίτευξη
αποτελεσµατικού ελέγχου επί του συνόλου των συστηµάτων του αντιπάλου από
τα οποία αντλούσε δύναµη και επιρροή, όπως η ηγεσία, ο πληθυσµός, η
βιοµηχανία, οι µεταφορές και οι στρατιωτικές του δυνάµεις. Ο Deptula βασισµένος
129
Allen W. Batschelet, "Effects-based operations: A new Operational Model?" (U.S. Army
War College, 2002), 1.
130
Leonard D. Rickerman, "Effects-Based Operations: A New Way of Thinking and
Fighting" (United States Army Command and General Staff College, 2003), 1.
131
Στις 18 Οκτωβρίου του 2001, εκδόθηκε από τη διεύθυνση J9 Joint Forces Command
(JFC), το White Paper µε τίτλο “Effects Based Operations”. Στον αµερικάνικο στρατό “White Paper”
αποτελεί ένα προσχέδιο για περαιτέρω µελέτη, ανάπτυξη και ανάλυση.
132
Κατά τον πρώτο πόλεµο του Κόλπου, αξίζει να σηµειωθεί ότι το σχέδιο της αεροπορικής
εκστρατείας προέβλεπε τον βοµβαρδισµό 152 διαφορετικών στόχων µέσα στο πρώτο 24ωρο.
133
Batschelet, "Effects-based operations: A new Operational Model?," 1-2.
134
Lieutenant General David A. Deptula (Ret.): Θεωρείται ο ιδρυτής της έννοιας των (EBO)
µε τη δηµοσίευση του έργου του “Effects Based Operations: Change in the Nature of Warfare” και ο
ένας από τους αρµόδιους για τη σχεδίαση της αεροπορικής επιχείρησης στον Πόλεµο του Κόλπου
το 1991. Περαιτέρω πληροφορίες στο http://www.ausairpower.net/PDF-A/AEF-AFA-Effect-Based-
Operations-D.A.Deptula-2001.pdf
-36-
στο έργο του Σµήναρχου John Ashley Warden III,135 “Enemy as a System”, έδωσε
έµφαση στην κατανόηση του εχθρού ως ένα πολύπλοκο σύστηµα καθοδηγούµενο
από περίπλοκες ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις και όχι ως ένα σύνολο φυσικών
στόχων. Με τον τρόπο αυτό µπορούσε κανείς να αντιµετωπίσει µια επιχείρηση πιο
συνεκτικά. 136,137
Αυτό το νέο εννοιολογικό µοντέλο κατανόησης του επιχειρησιακού

περιβάλλοντος, ως δοµή ενός συνόλου συστηµάτων (στρατιωτικό, κοινωνικό,
πολιτικό, οικονοµικό, πληροφοριών και υποδοµών), είχε ως συνέπεια την
ανάπτυξη µιας τεχνικής για την προσέγγισή του, που ονοµάστηκε “Σύστηµα για
την Ανάλυση των Συστηµάτων” [System of Systems Analysis (SoSA)].138 Αν και
από πολλούς θεωρήθηκε επανάσταση στον τοµέα της στρατιωτικής διαλεκτικής
και ένα εργαλείο στην «υπηρεσία» της επιχειρησιακής τέχνης, ο πόλεµος στο
Αφγανιστάν (2001) και στο Ιράκ (2003), κατέδειξαν την ανεπάρκεια της εν λόγω
µεθόδου. Η λογική της µεθοδολογίας αυτής, στηρίχθηκε περισσότερο σε µια
συστηµατική/µηχανιστική κατανόηση139 παρά σε µια συστηµική. Σύµφωνα µε
τον Ταξίαρχο (ε.α) Huba Wass de Czege,140 η εφαρµογή της υπονόµευε την
κριτική και δηµιουργική σκέψη αφού απέδιδε στις δοµές και τα συστήµατα µια
Νευτώνεια περιστασιακή λογική που προωθούσε µια εννοιολογική ακαµψία.141 Η
επιχειρησιακή τέχνη εποµένως δεν είχε ακόµη αποκτήσει το κατάλληλο
µεθοδολογικό εργαλείο που θα την καθιστούσε ικανή να επιλύει µη γραµµικά
(non linear) επιχειρησιακά προβλήµατα.
135
John Ashley Warden III (Γεννηµένος στις 21 ∆εκεµβρίου 1943): Σµήναρχος (ε.α) της
USAF. Θεωρείται ο αρχιτέκτονας της αεροπορικής επιχείρησης στον πόλεµο του Κόλπου (1990-
1991) όπου ανέπτυξε µια µεθοδολογία βασισµένη στην προσέγγιση του εχθρού ως σύστηµα.
Περισσότερη ανάλυση στο έργο του “Enemy as a system”
http://www.emory.edu/BUSINESS/mil/EnemyAsSystem.pdf
136
David A. Deptula, Effects-Based Operations: Change in the Nature of Warfare, Defence
and Airpower Series (Lee Highway, Arlington, Virginia: Aerospace Education Foundation, 2001), 3-
5.
137
Batschelet, "Effects-based operations: A new Operational Model?," 4.
138
Περαιτέρω ανάλυση στο Commander’s Handbook for an Effects-Based Approach to
Joint Operations (Joint Warfighting Center, February 2006),Chapter II, διαθέσιµο στο
http://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/jfcom/ebo_handbook_2006.pdf
139
Θεωρείται ότι η µεθοδολογική προσέγγιση αιτίας-αποτελέσµατος έχει νόηµα στις
φυσικές δοµές. Ωστόσο, σε πιο πολύπλοκες δοµές και σχέσεις όπως οι κοινωνικές και οι πολιτικές
αυτή η προσέγγιση καθίσταται αναξιόπιστη, αφού αλληλεπιδρά η ανθρώπινη συµπεριφορά.
140
Huba Wass de Czege (Γεννηµένος 13 Αυγούστου 1941): Ταξίαρχος (ε.α) του
αµερικάνικου στρατού. Ιδρυτής και πρώτος ∆ιοικητής του SAMS (School of Advanced of Military
Studies) το 1983.
141
Huba Wass de Czege, "Systemic Operational Design:Learning and Adapting in
Complex Missions," Military Review (Junuary-February 2009): 2-3.Available in
http://usacac.army.mil/CAC2/MilitaryReview/Archives/English/MilitaryReview_20090228_art004.pdf
-37-
Η Αλληλεπίδραση της Αµερικανικής και Ισραηλινής στρατιωτικής

κοινότητας : Operational Design vs. SOD
Στις αρχές του 21ου αιώνα, ο στρατός των ΗΠΑ, ενώ είχε αναπτύξει µια
µεθοδολογία για τη σχεδίαση των επιχειρήσεων στο τακτικό επίπεδο, µε την
εµφάνιση του Military-Decision Making Process (MDMP),142 εντούτοις στο
επιχειρησιακό επίπεδο η κατάσταση παρουσιαζόταν περισσότερο συγκεχυµένη. Η
επιχειρησιακή τέχνη όχι µόνο δεν είχε αποκτήσει εκείνο το µεθοδολογικό εργαλείο
που θα αποτελούσε αρωγό για τη σχεδίαση των επιχειρήσεων, αλλά πολύ
περισσότερο, οι έννοιες και οι ορισµοί που διατύπωναν τα στρατιωτικά εγχειρίδια
αποτελούσαν πηγή σύγχυσης.
Επί παραδείγµατι, στην έκδοση του JP 3-0 (Doctrine for Joint Operations)
του 2001, γινόταν αναφορά στα θεµελιώδη στοιχεία της επιχειρησιακής τέχνης
(Fundamentals Elements of Operational Art),143 ενώ το ίδιο δόγµα διατύπωνε ότι
«η επιχειρησιακή τέχνη µεταφράζει τη στρατηγική του διακλαδικού διοικητή σε
επιχειρησιακό πρότυπο και τελικά σε τακτικές ενέργειες.144 Ακολούθως, η
έκδοση του JP 3-0 το 2006 αναθεώρησε τους ορισµούς της επιχειρησιακής τέχνης
και του επιχειρησιακού προτύπου καθώς και τη µεταξύ τους σχέση, ήτοι:
«Η επιχειρησιακή τέχνη εφαρµόζεται κατά τη διάρκεια του

επιχειρησιακού προτύπου -τη σύλληψη και κατασκευή του πλαισίου που
στηρίζει/θεµελιώνει µια εκστρατεία ή ένα διακλαδικό επιχειρησιακό σχέδιο και την
επακόλουθη εκτέλεσή του.»145
Στο ίδιο εγχειρίδιο γινόταν και η πρώτη αναφορά για τα στοιχεία του
επιχειρησιακού προτύπου (Elements of Operational Design):
142
H µεθοδολογία αυτή έκανε την εµφάνισή της στις 31 Μαΐου 1997, µε την έκδοση του FM
101-5 (Staff Organization and Operations) ∆ιαθέσιµο στο
http://www.fs.fed.us/fire/doctrine/genesis_and_evolution/source_materials/FM-101-
5_staff_organization_and_operations.pdf
143
US Joint Chiefs of Staff, "JP 3-0:Doctrine for Joint Operations,"(2001), III-9 Αναφέρονται
ως θεµελιώδη στοιχεία της επιχειρησιακής τέχνης µεταξύ άλλων, το κέντρο βάρους και τα
αποφασιστικά σηµεία, που µεταγενέστερα αποτέλεσαν θεµελιώδη στοιχεία του επιχειρησιακού
προτύπου.
144
Ibid., GL-14. Ο ίδιος ορισµός επίσης αναφέρεται και στο JP 1-02 Department of Defense
Dictionary of Military and Associated Terms (2001), σελ 309
145
"JP 3-0:Joint Operations,"(2006), IV-3. «Operational art is applied during operational
design- the conception and construction of the framework that underpins a campaign or joint
operation plan and its subsequent execution».
-38-
«Οι ∆ιακλαδικοί ∆ιοικητές µε τα επιτελεία τους χρησιµοποιούν έναν αριθµό

στοιχείων του επιχειρησιακού προτύπου για να τους βοηθήσουν να
οραµατιστούν τη διάταξη των ενεργειών στον χρόνο, τον χώρο και αναλόγως
του σκοπού, ώστε να εκπληρώσουν την αποστολή τους.»146
O JP 5-0 (Joint Operation Planning) που εκδόθηκε το ίδιο έτος (2006)

επίσης διατυπώνει:
«Η επιχειρησιακή τέχνη περικλείει το επιχειρησιακό πρότυπο –τη

διαδικασία της ανάπτυξης του νοητικού πλαισίου που θα στηρίζει/θεµελιώνει
όλα τα σχέδια και την επακόλουθη εκτέλεσή τους. Τα στοιχεία του
επιχειρησιακού προτύπου αποτελούν εργαλεία για να βοηθήσουν τους
υποστηριζόµενους διοικητές και τα επιτελεία τους να οραµατιστούν πώς η
διακλαδική επιχείρηση θα πρέπει να µοιάζει και να διαµορφώνει την πρόθεση του
∆ιοικητή.»
Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι η χρήση του επιχειρησιακού

προτύπου, παρείχε τη δυνατότητα στους διοικητές και επιτελείς να οραµατιστούν
και να σχεδιάσουν την επιχείρηση εν τόπω και χρόνω.
Η χρήση όµως της παραπάνω µεθοδολογίας εξακολουθούσε να αποτελεί

µια µηχανιστική, γραµµική διαδικασία µε τη χρήση των στοιχείων εκείνων που
αποτελούσαν απόσταγµα της στρατιωτικής θεωρίας του 19ου αιώνα.147 Το µόνο
που είχε µεταβληθεί ήταν ο τρόπος προσέγγισης του επιχειρησιακού
περιβάλλοντος επηρεασµένος από το SoSA των EBO. Εξυπηρετούσε όµως η
διαδικασία αυτή τον σκοπό για τον οποίο δηµιουργήθηκε; Παρείχε στον διοικητή το
απαραίτητο νοητικό πλαίσιο, ώστε αναπτύσσοντας κριτική και δηµιουργική
146
ibid., IV-5. «JFCs and their staffs use a number of operational design elements to help
them visualize the arrangement of actions in time, space, and purpose to accomplish their mission»
147
Εύκολα διαπιστώνει κανείς, µελετώντας τα έργα των δύο µεγαλυτέρων θεωρητικών του
πολέµου, το “Περί Πολέµου” (On War) του Κλαούζεβιτς και “Η Τέχνη του Πολέµου” (The Art of War)
του Αντουάν Ζοµινί, ότι τα θεµέλια της σύγχρονης στρατιωτικής θεωρίας έχουν τις ρίζες τους στις
ου
αρχές του 19 αιώνα. Η συνεισφορά αυτή στην παγκόσµια στρατιωτική διαλεκτική παραµένει
διαχρονική και αναλλοίωτη, αφού παρείχε πολύτιµες έννοιες και όρους που αποτελούν µέχρι και
σήµερα παρακαταθήκη που έχει διεισδύσει στο σύνολο των εγχειριδίων/δογµάτων της
στρατιωτικής επιστήµης. Στο πλαίσιο αυτό, µεγάλη συνεισφορά του Ζοµινί αποτέλεσε η εισαγωγή
όρων, όπως των γραµµών επιχειρήσεων (lines of operation) και των αποφασιστικών σηµείων
(decisive points), ενώ του Κλαούζεβιτς της πανταχού παρούσας στη στρατιωτική διαλεκτική της
έννοιας του κέντρου βάρους (center of gravity).
-39-
σκέψη να προσεγγίσει το περιβάλλον και το πρόβληµα; Ή αποτελούσε ακόµη µια

αναλυτική, γραµµική διαδικασία έτοιµη να επιλύσει γραµµικά επιχειρησιακά
προβλήµατα;
Τα ερωτήµατα αυτά απασχόλησαν έντονα τη στρατιωτική διαλεκτική των

ΗΠΑ, αφού διαπιστώθηκε µέσω των πολέµων στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ, ότι τα
προβλήµατα που αντιµετώπιζαν ήταν πολυσύνθετα (complex) και όχι
πολύπλοκα (complicated).148 Το SOD των Ισραηλινών και η γενική θεωρία των
συστηµάτων που αυτό εφάρµοζε, παρείχε το απαραίτητο θεωρητικό υπόβαθρο για
την κατανόηση του σύγχρονου πολυσύνθετου επιχειρησιακού περιβάλλοντος
που οι ένοπλες δυνάµεις των ΗΠΑ αντιµετώπιζαν.
Τον Ιανουάριο του 2005, οµάδα οκτώ σπουδαστών του School of Advanced
Military Studies (SAMS) των ΗΠΑ, στο πλαίσιο διεξαγωγής της ετήσιας άσκησης
Unified Quest (UQ‛05)149 συνεργάστηκαν µε τον Shimon Naveh και µέλη του OTRI
προκειµένου να δηµιουργήσουν έναν εναλλακτικό τρόπο σχεδίασης στον οποίο θα
ενσωµάτωναν το SOD.150 Τον Μάιο του ίδιου έτους, διεξήχθη η εν λόγω άσκηση
και η συγκεκριµένη οµάδα σύγκρινε τα προϊόντα της διαδικασίας του SOD, µε τα
προϊόντα άλλων δύο οµάδων σχεδίασης που είχαν ακολουθήσει τη διαδικασία των
EBO και του MDMP αντίστοιχα. Τα αποτελέσµατα προσέλκυσαν το ενδιαφέρον
όλων των υψηλά ιστάµενων αξιωµατικών, αφού η λογική της προσέγγισης ήταν
εντελώς διαφορετική, ακολουθώντας µια ολιστική έρευνα και µελέτη της φύσης
του αντιπάλου και εν συνεχεία πλαισίωση και κατανόηση του προβλήµατος. Το
καλοκαίρι του 2005, εκπαιδευτικό προσωπικό του SAMS και αριθµός αξιωµατικών
µετέβηκε στο Ισραήλ και παρακολούθησε σεµινάριο διάρκειας µίας εβδοµάδος,
που οργάνωσε το OTRI, µε τη συµµετοχή από πλευράς του Ισραήλ αξιωµατικών,
ανώτερων ακαδηµαϊκών και µελών της κυβέρνησης που είχαν διδαχθεί και
ενστερνιστεί τη µεθοδολογία του SOD.151
148
Czege, "Systemic Operational Design:Learning and Adapting in Complex Missions," 3.
149
Unified Quest Army Future Warfare Study: Αποτελεί µια σειρά από πειραµατισµούς,
µελέτες και κυρίως πολεµικά παίγνια που διεξάγονται σε ετήσια βάση, ώστε να παρέχει στους
στρατιωτικούς ηγέτες τις απαραίτητες γνώσεις για να αναγνωρίζουν τις µελλοντικές προκλήσεις και
τους κινδύνους, παρέχοντάς τους πιθανές λύσεις στο πολυσύνθετο περιβάλλον που πιθανόν να
αντιµετωπίσουν µελλοντικά. ∆ιεξάγεται διακλαδικά µε τη συµµετοχή του US Army, του US Joint
Command και US Special Operations Command (SOCOM).
150
School of Advanced Military Studies, Art of Design (Student text , Version 2.0)(2010), 2.
151
Ibid., 1-2.
-40-
Κινούµενοι στο ίδιο πλαίσιο, κατά το ακαδηµαϊκό έτος 2007-2008,

διδάχθηκε στους σπουδαστές του SAMS η µεθοδολογία του SOD ως µέρος του
γενικού πυρήνα του προγράµµατος σπουδών της σχολής, που αφορούσε στην
πρακτική της επιχειρησιακής τέχνης.152 Η θεωρία και ο τρόπος προσέγγισης του
SOD ενσωµατώθηκαν τον Ιανουάριο του 2008 στο TRADOC Pamphlet 525-5-500
“The U.S Army Commander’s Appreciation and Campaign Design”,153 ενώ το
2009 το εκπαιδευτικό προσωπικό του SAMS συµµετείχε στην έκδοση του
προσχεδίου FMI 5-2 “Design”, το οποίο τελικά ενσωµατώθηκε ως ξεχωριστό
κεφάλαιο εντός του FM 5-0 “The Operations Process” (2010).
Τί σήµαινε όµως ο όρος “Design”; Αποτελούσε άλλη µια παράφραση του

όρου “Operational Design” που θα δηµιουργούσε περαιτέρω σύγχυση; Ή
αφορούσε µια νέα επανάσταση στον τρόπο σκέψης και επίλυσης των
στρατιωτικών προβληµάτων;
Σύµφωνα µε το εν λόγω εγχειρίδιο η έννοια του “Design” διατυπώνεται ως

ακολούθως:
“Design είναι η µεθοδολογία της εφαρµογής της κριτικής και δηµιουργικής

σκέψης για την κατανόηση, οραµατισµό και επεξήγηση των πολυσύνθετων και
ασθενώς δοµηµένων (ill-structured) 154 προβληµάτων και η ανάπτυξη προσέγγισης
για την επίλυσή τους.”155
Το Design εποµένως, δεν λειτούργησε αποσχιστικά αλλά αντιθέτως

αποτέλεσε επικουρικό εργαλείο, µε το οποίο οι επιτελείς µπορούσαν πλέον µε
αρωγό την κριτική και δηµιουργική σκέψη να κατανοήσουν και να πλαισιώσουν
το επιχειρησιακό περιβάλλον (Environmental Frame) και το πρόβληµα (Problem
152
Edward P W Hayward, "Planning Beyond Tactics: Towards a Military Application of the
Philosophy of Design in the Formulation of Strategy" (United States Army Command and General
Staff College, 2008), 14.
153
US Department of the Army, "TRADOC Pamphlet 525-5-500, The U.S Army
Commander's Appreciation and Campaign Design," ed. Department of the Army(Fort Monroe,
Virginia: Training and Doctrine Command, 2008), i.
154
Τα επιχειρησιακά προβλήµατα σύµφωνα µε τον "FM 5-0:The Operations Process"
διακρίνονται σε τρείς κατηγορίες: 1) Well Structured (Εύκολα προβλήµατα), 2) Medium Structured
(Μέτρια προβλήµατα) και 3) Ill-Structured (∆ύσκολα προβλήµατα) Για περισσότερη ανάλυση στο
https://www.fas.org/irp/doddir/army/fm5-0.pdf σελ 2-4
155
US Department of the Army, "FM 5-0:The Operations Process,"(Washington, DC:
Headquarters Department of the Army, 2010), 3-1.
-41-
Frame), ώστε να καταλήξουν στη εξεύρεση µιας επιχειρησιακής προσέγγισης

(Operational Approach) για να το επιλύσει (εικόνα 3).
Εικόνα 3156. Η µεθοδολογία του Design
Θα µπορούσε να λεχθεί, ότι το επιχειρησιακό πρότυπο (Operational

Design) αποτελεί ένα ταξίδι ανακάλυψης παρά ένα ταξίδι µε συγκεκριµένο
προορισµό. Ένα ταξίδι κατά τη διάρκεια του οποίου επιχειρείται να δοθούν
απαντήσεις στα ερωτήµατα των Ends, Ways, Means, Risks που θέτει η
επιχειρησιακή τέχνη, εξασφαλίζοντας ότι ο ∆ιοικητής και το επιτελείο του δεν
επιλύουν απλά το πρόβληµα σωστά, αλλά επιλύουν και το σωστό πρόβληµα. Το
επόµενο κεφάλαιο ιχνηλατεί αυτή τη µεθοδολογική εξερεύνηση.
156
Ibid., 3-7.
-42-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ∆ : ΕΠΙΛΥΟΝΤΑΣ ΤΟ ΣΩΣΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ ΟΧΙ

ΑΠΛΑ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΩΣΤΑ
Η ΦΥΣΗ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ
Αποτελεί πραγµατικότητα το γεγονός, ότι σήµερα βιώνουµε ένα πολύπλοκο,

δυναµικό και ασαφές περιβάλλον, όπου οι καταστάσεις και τα γεγονότα δεν είναι
ευκόλως κατανοητά και οι “έτοιµες”, “πατροπαράδοτες” λύσεις δεν είναι ούτε
διαθέσιµες αλλά ούτε και αναµενόµενες. Πολύ περισσότερο, αυτά που
αντιµετωπίζονται σήµερα ως προβλήµατα είναι απλώς τα συµπτώµατα βαθύτερων
συνιστωσών µε ιδιαίτερες δυναµικές και επιδράσεις. Αυτό δεν αποτελεί καινούριο
φαινόµενο. Ο κόσµος πάντα ήταν και εξακολουθεί να παραµένει περίπλοκος. Η
πηγή της καινοτοµίας και της πολυπλοκότητας που αντιµετωπίζουµε καθηµερινά,
είναι παράγωγα της τεχνολογικής επανάστασης και των ιδεολογικών επιρροών,
που εµφανώς ζυµώνονται εδώ και πολλές χιλιετίες.
Με γνώµονα το παραπάνω πλαίσιο καθίσταται σαφές, ότι και το

επιχειρησιακό περιβάλλον στο οποίο οι ένοπλες δυνάµεις δρουν, δεν παρέµεινε
ανεπηρέαστο. Τα σηµερινά επιχειρησιακά προβλήµατα είναι περισσότερο
διαδραστικά. Χαρακτηρίζονται ως πολυσύνθετα, µη γραµµικά και δυναµικά και η
επίλυση τους αποτελεί συνήθως πρόκληση και συγχρόνως πηγή αντιπαράθεσης
µεταξύ των εµπλεκοµένων.157 Αρκετές φορές πάλι δεν είναι σαφώς καθορισµένα
και περιπλέκονται ακόµη περισσότερο, όταν υπεισέρχεται ο παράγοντας
χρόνος.158 Η έλλειψη επαρκών πληροφοριών σε συνδυασµό µε το εξελισσόµενο
και δυναµικό περιβάλλον µέσα στο οποίο αναπτύσσονται, δεν επιτρέπουν την
υιοθέτηση των ήδη δοκιµασµένων µεθόδων και πρακτικών. Τουναντίον, απαιτούν
την εφαρµογή διαδικασιών για την προσέγγιση και την πλαισίωσή τους, ώστε να
παράγονται εφικτές, καινοτόµες και ρεαλιστικές λύσεις. Η προσέγγιση αυτή
καθίσταται λειτουργική, εφόσον δύναται να ορίσει ποιό είναι το πρόβληµα και τί
το δηµιουργεί.
157
Ibid., 2-4.
158
Major Ketti Davinson. US Army, "From Tactical Planning to Operational Design," Military
Review (September-Octomber 2008): 34.
-43-
Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΣΤΗΝ

ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ
Η επιχειρησιακή τέχνη, όπως αναφέρθηκε στο «Β» κεφάλαιο της παρούσας

εργασίας, αποτελεί εκείνο το µεθοδολογικό εργαλείο που παρέχει το
εννοιολογικό πλαίσιο που θα καταστήσει ικανό τον διοικητή να δώσει
απαντήσεις στα ερωτήµατα των Ends, Ways, Means και Risk. Με τη χρήση της, οι
διοικητές, ενσαρκώνουν το όραµα, που συνδέει τις τακτικές ενέργειες µε τους
στρατηγικούς ΑΝΣΚ, αποτελώντας µε τον τρόπο αυτό τον συνδετικό κρίκο
µεταξύ της στρατηγικής και της τακτικής.
Το επιχειρησιακό πρότυπο λειτουργώντας επικουρικά, καθίσταται µια

συνεχόµενη διαδικασία κατανόησης και πλαισίωσης του προβλήµατος, που
υποστηρίζει την εφαρµογή της επιχειρησιακής τέχνης, παρέχοντάς της τα
κατάλληλα εργαλεία και µια µέθοδο, ώστε να δύναται να συλλαµβάνει και να
οραµατίζεται βιώσιµες προσεγγίσεις για τη διεξαγωγή των επιχειρήσεων. 159
Κατόπιν τούτου, η συνδυαστική χρησιµοποίηση της επιχειρησιακής τέχνης

και του επιχειρησιακού προτύπου, ως δύο αλληλοσυµπληρούµενων
µεθοδολογικών εργαλείων, παρέχει τις απαντήσεις των Ends, Ways, Means και
Risk. Με τον τρόπο αυτό αποσαφηνίζεται ευκρινώς µια κατάσταση και
διαµορφώνεται µια σαφής αντίληψη του πώς θα διεξαχθεί η επιχείρηση,160
εξασφαλίζοντας ότι οι τακτικές ενέργειες θα επιφέρουν τα επιθυµητά
αποτελέσµατα που η προϊστάµενη αρχή έχει καθορίσει.
Στην εικόνα 4 καταδεικνύεται ότι κατά την εφαρµογή της η επιχειρησιακή

τέχνη (οperational art), αναπτύσσεται στο πλαίσιο δύο διαφορετικών πεδίων,
ήτοι: της κατανόησης (Understanding) και του οραµατισµού (Visualization).
Ενώ καθίσταται σαφές, ότι το επιχειρησιακό πρότυπο (Operational design)
δρα και στα δυο προαναφερθέντα πεδία και οδηγεί τελικά στην ανάπτυξη µιας
επιχειρησιακής προσέγγισης (operational approach) της επιχείρησης.
159
Staff, "JP 5-0:Joint Operation Planning," III-1.
160
ΓΕΕΘΑ/Α΄ΚΛΑ∆ΟΣ, "∆Κ 2-1/2012,Επιχειρησιακή Σχεδίαση Ενόπλων ∆υνάµεων," ed.
∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΣΧΕ∆ΙΑΣΗΣ (Α2)/ΤΜΗΜΑ ΕΘΝΙΚΩΝ ΣΧΕ∆ΙΩΝ(ΑΘΗΝΑ: ΤΥΕΣ,
2012), 12.
-44-
Εικόνα 4: Η επιχειρησιακή τέχνη
Πώς όµως θα χρησιµοποιήσει ο διοικητής µε το επιτελείο του τα παραπάνω

γνωστικά εργαλεία για να εξασφαλίσει ότι θα επιλυθεί το “σωστό” πρόβληµα;
ΙΧΝΗΛΑΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΠΙΛΥΣΗ ΤΟΥ “ΣΩΣΤΟΥ” ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΣΧΕ∆ΙΑΣΗ
Οι ανωτέρω διαπιστώσεις καίτοι δηµιουργούν το εννοιολογικό πλαίσιο για

την ανάπτυξη µιας διαλεκτικής περί της επίλυσης των σύγχρονων επιχειρησιακών
προβληµάτων, εντούτοις αποτελούν ταυτόχρονα περισπαστικό αίτιο και πηγή
σύγχυσης κατά τη διαδικασία της σχεδίασης. Σε εθνικό επίπεδο και ειδικότερα
στο ελληνικό εγχειρίδιο της επιχειρησιακής σχεδίασης, κατά την επεξήγηση του
Επιχειρησιακού Προτύπου (Operational Design) και την παρουσίαση των
ενεργειών που λαµβάνουν χώρα στο 2ο Στάδιο «Προσανατολισµός» (Orientation)
αναγράφονται τα κάτωθι:
« Η ανάπτυξη του επιχειρησιακού προτύπου είναι θεµελιώδης στην

επιχειρησιακή σχεδίαση… Καθοδηγεί την επίλυση του επιχειρησιακού
προβλήµατος που αντιµετωπίζεται και τελικά την εκπόνηση του ολοκληρωµένου,
συνεκτικού και αναλυτικού Σχεδίου.»161
Και επιπλέον:
161
Ibid., 25.
-45-
«Ολοκληρώνοντας την ανάλυση της αποστολής, η οµάδα σχεδίασης

προχωρά στην ανάπτυξη του επιχειρησιακού προτύπου, το οποίο αποτελεί το
υπόβαθρο για την περαιτέρω σχεδίαση της επιχείρησης… Εφαρµόζοντας την
επιχειρησιακή τέχνη, η οµάδα σχεδίασης αναπτύσσει το επιχειρησιακό πρότυπο
βασιζόµενη στα αποτελέσµατα της έως εκείνη τη στιγµή ανάλυσης. Η
διατυπωµένη αποστολή αποτελεί τον «φάρο» που κατευθύνει την ανάπτυξη του
επιχειρησιακού προτύπου.»162
Ψηλαφίζοντας τις παραπάνω διατυπώσεις γίνονται αντιληπτά τα κάτωθι:
Το ελληνικό εγχειρίδιο αναφέρεται ρητά στην έννοια του επιχειρησιακού

προβλήµατος, χωρίς ωστόσο να δίνει σαφή απάντηση σε τρία θεµελιώδη
ερωτήµατα που εγγενώς δηµιουργούνται στον αναγνώστη, ήτοι:
Πώς καθοδηγείται η επίλυση του προβλήµατος, χωρίς πρωτίστως να

έχει προσδιοριστεί µε σαφήνεια;
Πώς εξασφαλίζεται ότι το προς επίλυση πρόβληµα είναι το σωστό και

δεν αποτελεί σύµπτωµα ή σκέλος ενός πιο σύνθετου προβλήµατος;
Αν το επιχειρησιακό πρότυπο καθοδηγεί την επίλυση του

προβλήµατος, τότε ποιό µεθοδολογικό εργαλείο παρέχει στον διοικητή και το
επιτελείο του τη δυνατότητα να το προσδιορίσει και µάλιστα ορθά;
Κατά την εφαρµοζόµενη διαδικασία σχεδίασης, το επιχειρησιακό πρότυπο

δεν αποτελεί µεθοδολογικό εργαλείο για τον προσδιορισµό του επιχειρησιακού
προβλήµατος, καθόσον έπεται της ανάλυσης της αποστολής και καθοδηγείται από
την ήδη διατυπωµένη αποστολή.
Τα ανωτέρω δηµιουργούν αναπόδραστα ένα εννοιολογικό κενό ικανό να

φαλκιδεύσει την ακολουθητέα διαδικασία της επιχειρησιακής σχεδίασης, θέτοντας
επαγωγικά σε σύγχυση τους επιτελείς κατά την εφαρµογή της. Ενός κενού, το
οποίο θα επιχειρηθεί να καλυφθεί µε την προσέγγιση της µεθοδολογίας που
καθιστά το επιχειρησιακό πρότυπο τον ακρογωνιαίο λίθο της επίλυσης των
επιχειρησιακών προβληµάτων.
162
Ibid., 66.
-46-
ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΣ ΕΚ ΝΕΟΥ ΤΗΝ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΣΧΕ∆ΙΑΣΗ
Η εισαγωγή της µεθοδολογίας του design, στη στρατιωτική θεωρία και

διαλεκτική, προκάλεσε αναπόφευκτα επανάσταση στη σύγχρονη επιχειρησιακή
σκέψη, αφού προσέφερε το κατάλληλο εννοιολογικό υπόβαθρο, για την επίλυση
των πολυσύνθετων (complex) προβληµάτων. Όπως ήδη αναφέρθηκε, οι
στρατιωτικοί κανονισµοί και τα ισχύοντα µέχρι τότε δόγµατα, στερούνταν εκείνης
της µεθοδολογίας που θα προσέγγιζε επιτυχώς τα µη γραµµικά συστήµατα τα
οποία αλληλεπιδρούσαν στο σύγχρονο επιχειρησιακό περιβάλλον.
Ωστόσο το 2010, το design, συµπεριελήφθη σε ξεχωριστό κεφάλαιο στον

FM 5-0 (The Operations Process), ως µια µεθοδολογία κριτικής και δηµιουργικής
σκέψης για την κατανόηση του επιχειρησιακού περιβάλλοντος και την ανάλυση
των προβληµάτων.163 Έκτοτε, ενσωµατώθηκε σε όλα τα κλαδικά και διακλαδικά164
εγχειρίδια/δόγµατα του στρατού των Η.Π.Α και συνακολούθως και τους
συµµαχικούς κανονισµούς,165 αποτελώντας παράλληλα πεδίο µελέτης και
περαιτέρω ανάλυσης της στρατιωτικής κοινότητας στη δυτική πλευρά του
Ατλαντικού.
Χρησιµοποιώντας ως εφαλτήριο τα ανωτέρω θεσµικά κείµενα, αλλά και

πλήθος από µονογραφίες, άρθρα και πραγµατείες της στρατιωτικής
πανεπιστηµιακής κοινότητας, θα επιχειρηθεί ακολούθως η διατύπωση, ει δυνατόν,
µιας νέας µεθοδολογίας, για την επίλυση των πολυσύνθετων επιχειρησιακών
προβληµάτων προσαρµοσµένη εντός του 2ου Σταδίου «Προσανατολισµός»,166 του
υφιστάµενου ελληνικού εγχειρίδιου επιχειρησιακής σχεδίασης. Η ανωτέρω
µεθοδολογία θα αναφέρεται από τούδε ως «Design»,167 για να αποφευχθεί τυχόν
163
Army, "FM 5-0:The Operations Process," Foreword (Martin Demsey General U.S Army
Commanding General).
164
Staff, "JP 5-0:Joint Operation Planning.",Joint Staff J-7, "Planner's Handbook for
Operational Design," ed. Joint and Coalition Warfighting(Suffolk, Virginia: US Joint Chiefs of Staff,
2011).,Staff, "JP 3-0:Joint Operations."
165
Europe, "COPD V2.0:Allied Command Operations Comprehensive Operations Planning
Directive.",(NSA), "AJP-5:Allied Joint Doctrine for Operational Level Planning.","AJP-01(D):Allied
Joint Doctrine."
166
∆εν θα γίνει ανάπτυξη των λοιπών σταδίων της Επιχειρησιακής Σχεδίασης, καθόσον
δεν επηρεάζονται από την προτεινόµενη µεθοδολογία. Ο γράφων θεωρεί ότι παραµένουν όπως
µνηµονεύονται στον ∆Κ 2-1/2012.
167
Ο FM 5-0 (2010) αναφέρει την εν λόγω διαδικασία ως «Design» Army, "FM 5-0:The
Operations Process," 3-1., τα αµερικάνικα διακλαδικά εγχειρίδια ως «Operational Design» Staff,
"JP 5-0:Joint Operation Planning," III-1. και J-7, "Planner's Handbook for Operational Design." και
-47-
παρερµηνεία µε τον υφιστάµενο ορισµό και έννοια του Επιχειρησιακού Προτύπου

(Operational Design), όπως χρησιµοποιείται στον ελληνικό κανονισµό.168
Συνοπτική Περιγραφή του “Design”
Η µετάβαση από το 1ο Στάδιο «Έναρξη» στο 2ο Στάδιο «Προσανατολισµός»

της σχεδιάσης σηµατοδοτεί την έναρξη χρήσης της µεθοδολογίας του Design, η
υλοποίηση της οποίας «διαµερισµατοποιείται» ως ακολούθως:
Βήµα 1ο :Κατανόηση/πλαισίωση του Επιχειρησιακού Περιβάλλοντος

(Frame the Operational Environment)
Βήµα 2ο :Κατανόηση/πλαισίωση του Προβλήµατος

(Frame the Problem)
Βήµα 3ο :Ανάπτυξη Επιχειρησιακής Προσέγγισης

(Develop an Operational Approach)
Στο 1ο Βήµα, αναλύονται οι κατευθύνσεις του στρατηγικού διοικητή, όπου

παρέχει τους στρατηγικούς ΑΝΣΚ, έργα, κριτήρια επιτυχίας όπως επίσης
περιορισµούς, απαγορεύσεις και δεσµεύσεις για την εκτέλεση της επιχείρησης. Οι
παραπάνω πληροφορίες καθίσταται ζωτικές, αφού βοηθούν τον διοικητή και το
επιτελείο του να κατανοήσει την παρούσα κατάσταση (Where we are) και να
καθορίσει την επιθυµητή κατάσταση (Where do we want to go) -τις συνθήκες
δηλαδή που πρέπει να επικρατούν µε το πέρας της επιχείρησης. Κατόπιν, στο 2ο
Βήµα, αναγνωρίζεται το πρόβληµα (Identify problem), δηλαδή τους παράγοντες
και τις συνθήκες εκείνες που εµποδίζουν τη δηµιουργία της επιθυµητής
κατάστασης. Στο 3ο Βήµα αναπτύσσεται, µε τη χρήση των στοιχείων του
επιχειρησιακού προτύπου (Elements of Operational Design),169 µια
το συµµαχικό δόγµα Σχεδίασης Επιχειρησιακού Επιπέδου ως «Design Approach» (NSA), "AJP-

5:Allied Joint Doctrine for Operational Level Planning," 2-10.
168
Η έννοια της ανάπτυξης του Επιχειρησιακού Προτύπου (Operational Design) σύµφωνα
µε τον ∆Κ 2-1/2012, περιορίζεται στη χρήση εννοιών και εργαλείων της Επιχειρησιακής Σχεδίασης,
µε σκοπό τη µορφοποίηση µιας κυρίαρχης ιδέας για το πώς θα διεξαχθεί η επιχείρηση. (∆Κ 2-
1/2012,σελ 25).
169
Ως στοιχεία του Επιχειρησιακού Προτύπου (Elements of Operational Design), σύµφωνα
µε τα αµερικάνικα εγχειρίδια, θεωρούνται τα Κέντρα Βάρους, οι Γραµµές Επιχειρήσεων, η ΕΤΚ,
ΑΝΣΚ, Αποφασιστικά Σηµεία κλπ. Staff, "JP 5-0:Joint Operation Planning," III-18. Στο συµµαχικό
-48-
επιχειρησιακή προσέγγιση (Operational approach), δηλαδή ένας οραµατισµός

µιας γενικής αλληλουχίας ενεργειών που οι δυνάµεις πρέπει να υλοποιήσουν,
ώστε να επικρατήσουν οι επιθυµητές συνθήκες µε το πέρας της επιχείρησης
(εικόνα 5). Ακολούθως, περιγράφεται αναλυτικά η εν λόγω διαδικασία, εντεταγµένη
στο 2ο Στάδιο της υφιστάµενης επιχειρησιακής σχεδίασης.
Εικόνα 5170: H µεθοδολογία του Design
ΕΝΣΩΜΑΤΩΝΟΝΤΑΣ ΤΟ “DESIGN” ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ 2ου ΣΤΑ∆ΙΟΥ

«ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ» : ΜΙΑ ΕΝ∆ΕΛΕΧΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Βήµα 1ο : Κατανόηση/πλαισίωση του Επιχειρησιακού Περιβάλλοντος

(Frame the Operational Environment)
Ενέργεια 1η : Ανάλυση των Κατευθύνσεων Σχεδίασης προϊσταµένου

διοικητή.
διακλαδικό δόγµα AJP -01(D) αναφέρονται ως Operational Design Concepts (NSA), "AJP-
01(D):Allied Joint Doctrine," Annex 5A.
170
Staff, "JP 5-0:Joint Operation Planning," III-3. Στην εν λόγω απεικόνιση χρησιµοποιείται
η λέξη “Design”, αντί του “Operational Design” που απεικονίζεται στην πρωτότυπη, ώστε η εικόνα
να είναι σύννοµη µε τα διαλαµβανόµενα της προσέγγισης που επιχειρείται από τον γράφοντα.
-49-
Η διαδικασία ξεκινά µε τη λήψη των κατευθύνσεων σχεδίασης του

προϊσταµένου διοικητή που αποτελούν το πεδίο αναφοράς, εντός του οποίου θα
αναπτυχθεί το “Design”. Ο διοικητής και το επιτελείο προβαίνει στη µελέτη και στην
ανάλυσή τους, εξασφαλίζοντας την ύπαρξη ενός κοινού πλαισίου κατανόησης,
που θα αποτελέσει το εφαλτήριο της περαιτέρω διαδικασίας, σύµφωνα µε τον
σκοπό και τις προθέσεις της προϊστάµενης αρχής.
Οι κατευθύνσεις αυτές δύναται να είναι ασαφείς ή να αποτελούν προϊόντα

ελλιπούς ανάλυσης της επιχειρησιακής κατάστασης. Με βάση την αρχή της
συνεργατικής σχεδίασης171 και την ανάπτυξη ενός δηµιουργικού διαλόγου, ο
διοικητής και το επιτελείο του, αφού εντοπίσουν έγκαιρα τις ασάφειες θα
µεταδώσουν στην προϊστάµενη αρχή τη δική τους προοπτική για την κατάσταση,
ώστε να εξασφαλιστεί µια κοινή αντίληψη που αποτελεί αναγκαία και ικανή
συνθήκη για την εφαρµογή της ενότητας του σκοπού και της προσπάθειας.
Ακολούθως, µελετούνται εκτενώς οι αντικειµενικοί σκοποί, η αποστολή, η

πρόθεση και η επιθυµητή τελική κατάσταση του στρατηγικού διοικητή
(Strategic End State), που συνθέτουν το νοητικό υπόβαθρο όπου θα κατευθύνει
τον διοικητή να συνάγει την Στρατιωτική Επιθυµητή Τελική Κατάσταση
(Military End State),172 δηλαδή τις στρατιωτικές συνθήκες που πρέπει να
επικρατούν µε το πέρας της επιχείρησης. Κατόπιν τούτου, θα έχει αποσαφηνιστεί
πλήρως ο ρόλος των στρατιωτικών δυνάµεων για την εκτέλεση της επιχείρησης,
ώστε να προσδιορισθούν οι Επιχειρησιακοί ΑΝΣΚ (Objectives), δηλαδή η
περιγραφή των αποτελεσµάτων ή των συνθηκών που πρέπει να επιτευχθούν.
Ιδιαίτερη βαρύτητα πρέπει να δοθεί επίσης στη µελέτη του ρόλου και του
αντικειµενικού σκοπού µη στρατιωτικών οργανισµών ή υπηρεσιών που
αλληλεπιδρούν στο επιχειρησιακό περιβάλλον, ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι
επικείµενες στρατιωτικές ενέργειες εκπληρώνουν την πρόθεση του στρατηγικού
διοικητή.
171
Η αρχή της συνεργατικής σχεδίασης αναλύεται περαιτέρω στον ∆Κ 2-1/2012 στη σελ 10
172
Η Στρατιωτική ΕΤΚ θα χρησιµοποιηθεί για την πλαισίωση του επιχειρησιακού
η
περιβάλλοντος (ενέργεια 7 ), στην διατύπωση της Αρχικής Πρόθεσης (Initial Intent) του διοικητή
ο
(Βήµα 4 ) καθώς και στον καθορισµό των Κριτηρίων Τερµατισµού (Termination Criteria) της
επιχείρησης. Παράλληλα, οι Επιχειρησιακοί ΑΝΣΚ (Objectives) συµβάλλουν στον προσδιορισµό
η
των Κέντρων Βάρους (ενέργεια 6 ) και στην ανάπτυξη της Επιχειρησιακής Προσέγγισης
ο
(operational approach) (Βήµα 3 ).
-50-
Ενέργεια 2η: Ανάλυση της Εκτίµησης Πληροφοριών
Η ∆ιεύθυνση Πληροφοριών µε τη λήψη της ∆ιαταγής Έναρξης Σχεδίασης

προβαίνει σε αναλύσεις, εκτιµήσεις και λοιπά πληροφοριακά στοιχεία, µέσω της
Προπαρασκευής Πληροφοριών στην Περιοχή των Επιχειρήσεων (ΠΠΕΠΙΧ) και
παρουσιάζει στον διοικητή την Εκτίµηση Πληροφοριών.173
Η Εκτίµηση Πληροφοριών περιλαµβάνει τους παράγοντες που δύναται να

επηρεάσουν τη διεξαγωγή των επιχειρήσεων και επιπλέον πληροφορίες που
αφορούν το λειτουργικό πλαίσιο174 του επιχειρησιακού περιβάλλοντος, για όλες τις
διαστάσεις175 του Ενοποιηµένου Πεδίου Μάχης.
Η διαδικασία της Εκτίµησης Πληροφοριών είναι δυναµική και συνεχίζεται

καθόλη τη διάρκεια της σχεδίασης προβαίνοντας σε συλλογή νέων στοιχείων ή
επικαιροποίηση των ήδη υπαρχόντων. Τα προϊόντα της εκτίµησης αποτελούν
απαραίτητο πληροφοριακό υλικό για όλες τις ενέργειες της διαδικασίας και
πρωτίστως για την απεικόνιση του επιχειρησιακού περιβάλλοντος (ενέργεια 3η ).
Ενέργεια 3η: Απεικόνιση του επιχειρησιακού περιβάλλοντος ως

σύνολο συστηµάτων
Κατά το βήµα αυτό ο διοικητής προβαίνει στη γραφική αναπαράσταση του

επιχειρησιακού περιβάλλοντος, απεικονίζοντάς το ως ένα σύνολο συστηµάτων, µε
σκοπό να αποσαφηνίσει τη σχέση και την αλληλεπίδραση µεταξύ τους. Για τον
λόγο αυτό αναλύονται τα επί µέρους συστήµατα που το συνθέτουν, ήτοι: πολιτικό,
οικονοµικό, στρατιωτικό, κοινωνικό, πληροφοριακό καθώς και το σύστηµα
υποδοµών (εικόνα 6).
Ακολούθως, προσδιορίζονται οι κόµβοι (nodes) και οι σύνδεσµοι (links)

εντός εκάστου συστήµατος. Οι κόµβοι αποτελούν τα απτά εκείνα στοιχεία του
συστήµατος, τα οποία δύνανται να στοχοποιηθούν για δράση όπως έµψυχο
δυναµικό, υλικό ή εγκαταστάσεις. Οι σύνδεσµοι είναι οι λειτουργικές ή
συµπεριφοριστικές σχέσεις µεταξύ των κόµβων, που τους επιτρέπουν να
173
Υπόδειγµα της Εκτίµησης Πληροφοριών στον ∆Κ 2-1/2012 σελ 160
174
Για περαιτέρω πληροφορίες για το λειτουργικό πλαίσιο στο ∆Κ 2-1/2012 σελ 20
175
Οι έξι διαστάσεις του Ενοποιηµένου Πεδίου Μάχης είναι: Ξηρά, Θάλασσα µε τον
υποθαλάσσιο χώρο, ο αέρας µαζί µε το διάστηµα, το ηλεκτροµαγνητικό φάσµα, ο χρόνος και η
πληροφορία.
-51-
λειτουργούν µε ένα συγκεκριµένο τρόπο. Συνεπώς, ενεργώντας εναντίον

συγκεκριµένων κόµβων µε καταστροφή ή διακοπή των µεταξύ τους συνδέσµων,
προκαλείται ρήξη στη σχέση µεταξύ τους, γεγονός που επηρεάζει το σύστηµα ως
σύνολο.
Εικόνα 6176 : Γραφική Απεικόνιση Σχέσης των Συστηµάτων
Ο διοικητής µε το επιτελείο του προβαίνει στην ανάλυση του συνόλου των

κόµβων και συνδέσµων (φίλιων, εχθρικών και ουδέτερων) που υφίστανται εντός
εκάστου συστήµατος, αλλά και µεταξύ των συστηµάτων, προκειµένου να
αναγνωρίσει αυτούς που συσχετίζονται µε την επικείµενη επιχείρηση (εικόνα 7).
Εικόνα 7177 : Αναγνώριση Συσχετισµένων Σχέσεων
176
J-7, "Planner's Handbook for Operational Design," IV-4.
177
Ibid., IV-5.
-52-
Στο σηµείο αυτό κρίνεται σκόπιµο να αναφερθεί ότι, ενώ µερικά συστήµατα
δύνανται να χαρακτηριστούν ως «στατικά» (όπως για παράδειγµα οι υποδοµές),
εντούτοις τo σύνολο των συστηµάτων εντός του επιχειρησιακού περιβάλλοντος
παρουσιάζονται πολυσύνθετα και δυναµικά. Αρκετά από αυτά αναπόδραστα
εµφανίζουν απρόβλεπτες και ανεξέλεγκτες συµπεριφορές. Η κριτική και
δηµιουργική σκέψη178 αποτελεί εκείνο το πολύτιµο εργαλείο που θα
δηµιουργήσει το εννοιολογικό πλαίσιο όπου θα αναπτυχθούν καινοτόµες ιδέες και
µη συµβατικές προσεγγίσεις, ικανές να αντιπαρέλθουν στην πολυπλοκότητα και
την ασάφεια.
Ενέργεια 4η : Προσδιορισµός των Κύριων ∆ρώντων179 (Main Actors)

του επιχειρησιακού περιβάλλοντος
Καίριο σηµείο της όλης διαδικασίας αποτελεί ο προσδιορισµός των κύριων

δρώντων (φίλιων, εχθρικών και ουδέτερων) του επιχειρησιακού περιβάλλοντος,
που επιδρούν άµεσα στη συµπεριφορά των συστηµάτων, προσπαθώντας να
εξυπηρετήσουν συµφέροντα και σκοπούς.
Για την κατανόηση των αλληλεπιδράσεων και σχέσεων των δρώντων θα

ληφθούν υπόψη οι τάσεις (tendencies), που αφορούν την έµφυτη ροπή/έφεση να
σκέφτονται ή να συµπεριφέρονται µε έναν συγκεκριµένο τρόπο. Έτσι, µε τον
τρόπο αυτό αναγνωρίζεται το πιθανό µοντέλο των σχέσεων και συµπεριφορών
που αναπτύσσεται µεταξύ τους χωρίς εξωτερική επιρροή.
Ακολούθως, προσδιορίζονται οι δυνατότητες (potentials) των τάσεων

αυτών να εκδηλωθούν µέσα στο επιχειρησιακό περιβάλλον.180 Σε αυτό το πλαίσιο
και για την απόκτηση µιας ευρείας αντίληψης, ο διοικητής πρέπει να προσδιορίσει
τα παρακάτω :
178
Για περαιτέρω ανάλυση της κριτικής και δηµιουργικής σκέψης στο Studies, Art of Design
(Student text , Version 2.0).καθώς και στο J-7, "Planner's Handbook for Operational Design,"
Appendix C.
179
Ως δρώντες χαρακτηρίζονται µεµονωµένα άτοµα ή οµάδες ατόµων σε ένα κοινωνικό
δίκτυο που ενεργούν µε γνώµονα την προώθηση προσωπικών συµφερόντων. Οι δρώντες µπορεί
να περιλαµβάνουν κράτη και κυβερνήσεις, πολυεθνικούς φορείς όπως συµµαχίες, περιφερειακές
οµάδες και συνασπισµούς, δίκτυα τροµοκρατών και εγκληµατικές οργανώσεις. Στο ίδιο πλαίσιο
εντάσσονται πολυεθνικές και διεθνείς εταιρείες, µη κυβερνητικές οργανώσεις και έτεροι δρώντες
που δύνανται να επηρεάσουν µια κατάσταση είτε απευθείας, είτε µέσω κοινωνικών, θρησκευτικών
και στρατιωτικών αρχών. Army, "FM 5-0:The Operations Process," 3-9.
180
Για περαιτέρω ανάλυση των τάσεων (tendencies) και δυνατοτήτων (potentials) στο J-7,
"Planner's Handbook for Operational Design." Σελ V-15
-53-
Επιδιώξεις και αντικειµενικούς σκοπούς των δρώντων.
Βασικά και υποστηρικτικά όργανα εξουσίας/δύναµης. Τα συστήµατα από

τα οποία ο δρώντας αντλεί εξουσία και δύναµη και επιδιώκει να
αξιοποιήσει προκειµένου να επηρεάσει άλλους δρώντες ή συστήµατα.
Αλληλεπιδράσεις, αλληλεξαρτήσεις, επιρροές και τρωτότητες των

δρώντων εντός των συστηµάτων.
Στρατιωτικές και µη ικανότητες, όπως επίσης δυνατότητες και αδυναµίες

των δρώντων να επιτυγχάνουν τους αντικειµενικούς τους σκοπούς και πιο
συγκεκριµένα την ικανότητα να χρησιµοποιούν δυνάµεις στον χρόνο και
στον χώρο.
Εκτίµηση πιθανών δράσεων µε παράλληλη εξέταση ενδεχόµενης

αντίδρασης σε περίπτωση πιθανής στρατιωτικής εµπλοκής των φίλιων
δυνάµεων (για τους εχθρικούς δρώντες). 181
Προσεγγίζοντας τις απαντήσεις των ανωτέρων ερωτηµάτων, καταδεικνύεται

ο ρόλος και η σχέση των δρώντων µε το επιχειρησιακό περιβάλλον καθώς η
δυναµική εµπλοκή τους στη λειτουργία των συστηµάτων. Ως εκ τούτου, ο
προσδιορισµός των Κέντρων Βάρους τους αποτελεί ορόσηµο για την
επιχειρησιακή σκέψη και την περαιτέρω σχεδίαση, καθόσον παρέχει µια
ευκρινέστερη εικόνα για τις δυνατότητες και τα τρωτά τους σηµεία, η εκµετάλλευση
των οποίων θα δηµιουργήσει το κατάλληλο πλαίσιο, ώστε να επιτευχθούν οι φίλιοι
επιχειρησιακοί αντικειµενικοί σκοποί (Objectives).
Ενέργεια 5η : Προσδιορισµός των Κέντρων Βάρους [Centers of Gravity

(COG)]
Ο προσδιορισµός των φίλιων και εχθρικών Κέντρων Βάρους182 αποτελεί µία

από τις σηµαντικότερες ενέργειες της διαδικασίας. Με γνώµονα τις επιδιώξεις των
δρώντων, γίνονται αντιληπτές οι συνθήκες που αυτοί επιθυµούν να επιτύχουν
181
Directive," 4-41.
182
Κέντρο Βάρους ορίζεται ως το/α χαρακτηριστικά, η/οι ικανότητα/ες, ή/οι τοποθεσία/ες,
στα οποία ένα Έθνος, µια Συµµαχία ή µια στρατιωτική δύναµη, στηρίζει την ελευθερία ενεργείας,
την ισχύ και τη θέληση να πολεµήσει (∆Κ 2-1/2012, σελ 28)
-54-
προκειµένου να εκπληρώσουν τους αντικειµενικούς τους σκοπούς. Με βάση τις

απαντήσεις της 4ης ενέργειας, ο διοικητής προσδιορίζει τα Κέντρα Βάρους των
δρώντων, ώστε αναλύοντάς τα να καθορίσει:
Τις Κρίσιµες ∆υνατότητες (Critical Capabilities) δηλαδή τις λειτουργίες,

δυνατότητες ή χαρακτηριστικά που λειτουργούν ως “µοχλός”, που παρέχει στον
δρώντα την κινητήριο δύναµη και τις ικανότητες να εκπληρώσει τους
αντικειµενικούς του σκοπούς.
Τις Κρίσιµες Απαιτήσεις (Critical Requirements), που αποτελούν εκείνες

τις συνθήκες, τα µέσα και τους πόρους, όπου καθιστούν τις ανωτέρω κρίσιµες
δυνατότητες λειτουργικές.
Τις Κρίσιµες Τρωτότητες (Critical Vulnerabilities), που συνιστούν εκείνα

τα στοιχεία και τα χαρακτηριστικά των κρίσιµων απαιτήσεων που εµφανίζουν
αδυναµίες ή ελλείψεις και καθίστανται ευάλωτα σε πιθανή προσβολή,
προκαλώντας έτσι υποβάθµιση ή εξάλειψη της κρίσιµης δυνατότητας που
αντιστοιχούν. 183
Ο προσδιορισµός των παραπάνω στοιχείων καθίσταται σηµαντικός τόσο

για την κατανόηση του επιχειρησιακού περιβάλλοντος, όσο και για την ανάπτυξη
της επιχειρησιακής προσέγγισης στο 3ο Βήµα της διαδικασίας. Κρίνεται δε σκόπιµο
να αναφερθεί, ότι το σύνολο των κρισίµων δυνατοτήτων, απαιτήσεων και
τρωτοτήτων θα πρέπει να αναζητηθεί ανάµεσα στους κόµβους (nodes) και τις
συνδέσεις (links) των συστηµάτων που προσδιορίσθηκαν ανωτέρω (ενέργεια 3η).
Επιπρόσθετα, από την ανάλυση των κρίσιµων απαιτήσεων και των κρίσιµων
τρωτοτήτων θα προσδιορισθούν, τα αποφασιστικά σηµεία (Decisive points),184
από τα οποία θα συναχθούν απορρέοντα έργα (tasks) για τους υφισταµένους,
κατά το στάδιο της ανάλυσης της αποστολής (Βήµα 5o).
183
Για περαιτέρω ανάλυση των Κέντρων Βάρους στο J-7, "Planner's Handbook for
Operational Design," Appendix B; U.S. Joint Forces Command, "Commander’s Handbook for an
Effects-Based Approach to Joint Operations," ed. Joint Warfighting Center:Joint Concept
Development and Experimentation Directorate(Suffolk: Standing Joint Force Headquarters, 2006),
ΙΙ-1 ΙΙ-5; Σταύρος Πετρουλάκης, "Η Θεωρία του Κέντρου Βάρους στο Έργο «Περί Πολέµου – On
WaR» του Carl Von Clausewitz: Ένα Αναλυτικό Εργαλείο ή µια Πηγή Σύγχυσης στην «Υπηρεσία»
της Υφιστάµενης Επιχειρησιακής Σχεδίασης;" (Ανώτατη ∆ιακλαδική Σχολή Πολέµου, 2013), 47-55.
184
Για περαιτέρω ανάλυση των Αποφασιστικών Σηµείων (Decisive Points) στον ∆Κ 2-
1/2012 σελ 34
-55-
Ενέργεια 6η: Πλαισίωση Τρέχοντος (Current) και Μελλοντικού/

Επιθυµητού (Future) Επιχειρησιακού Περιβάλλοντος
Ο διοικητής έχοντας αποσαφηνίσει τις σχέσεις και την αλληλεπίδραση

µεταξύ κόµβων και συνδέσµων που σχετίζονται µε την επιχείρηση και έχοντας
αναγνωρίσει τους δρώντες και τις συµπεριφορές τους, απεικονίζει το
επιχειρησιακό περιβάλλον που υφίσταται πριν από την έναρξη της επιχείρησης
(Current).
Εν συνεχεία, απεικονίζει το µελλοντικό (future)/επιθυµητό (desired)

επιχειρησιακό περιβάλλον, δηλαδή τις συνθήκες που επιθυµεί να επικρατούν µε το
πέρας της επιχείρησης, λαµβάνοντας υπόψη επίσης τα Kριτήρια Eπιτυχίας
(Criteria for Success), τους Περιορισµούς (Limitations), που έχει θέσει ο
προϊστάµενος και τη Στρατιωτική Επιθυµητή Τελική Κατάσταση (Military End
State), που έχει καθορίσει στο Βήµα 1ο/Ενέργεια 1η. Στην απεικόνιση αυτή, οι
κόµβοι και οι συνδέσεις θα έχουν εκείνη τη σχέση και αλληλεπίδραση µεταξύ τους
και οι δρώντες εκείνες τις συµπεριφορές που επιτάσσει η διαµόρφωση του
µελλοντικού/επιθυµητού επιχειρησιακού περιβάλλοντος (εικόνα 8).
Εικόνα 8185 : Απεικόνιση Τρέχοντος και Μελλοντικού Επιχειρησιακού

Περιβάλλοντος
185
J-7, "Planner's Handbook for Operational Design," IV-2.
-56-
Βήµα 2ο : Κατανόηση/πλαισίωση του Προβλήµατος
Ενέργεια 1η: Αξιολόγηση τάσεων (tendencies), δυνατοτήτων

(potentials) και προσδιορισµός αντιδράσεων (tensions)186
Η διαδικασία ξεκινά µε την επαναξιολόγηση των τάσεων (tendencies) και

δυνατοτήτων (potentials) των δρώντων, ώστε να αναγνωρισθούν και να
εντοπισθούν οι θετικές, αρνητικές ή ουδέτερες αντιδράσεις (tensions) που
υφίστανται, κατά τη µετατροπή των τρεχουσών σε επιθυµητές συνθήκες. Πιο
συγκεκριµένα, πρέπει να αποσαφηνίσει πώς οι δρώντες αναµένεται να δράσουν ή
να αντιδράσουν, να αντισταθούν ή να διευκολύνουν την αλλαγή, ώστε να
επιτευχθεί η µόχλευση, έναντι της αδράνειας που χαρακτηρίζει το επιχειρησιακό
περιβάλλον.
Ειδικότερα, µετά την πλαισίωση του επιχειρησιακού περιβάλλοντος, οι

σχέσεις και οι αντιδράσεις (tensions) µεταξύ των δρώντων µπορούν να
εξερευνηθούν περαιτέρω, ώστε να αποσαφηνιστεί η φύση τους. Για την
πληρέστερη κατανόηση, δύναται να απαντηθούν τα παρακάτω ερωτήµατα:
Ποιες είναι οι έµφυτες τάσεις (tendencies) των δρώντων σε σχέση µε το

επιθυµητό περιβάλλον, χωρίς εξωτερική επιρροή;
Ποιες οι δυνατότητες (potentials) να διαµορφωθούν οι τάσεις (tendencies)

ενός δρώντα, αν ένας εξωτερικός δρώντας προσπαθήσει να δράσει ή να
παρέµβει στο σύστηµα;
Τί είδους αντιδράσεις (tensions) δηµιουργούνται µεταξύ των δρώντων

κατά τη µετατροπή των συνθηκών από τρέχουσες σε επιθυµητές;
Αντιδράσεις που µπορούν να αξιοποιηθούν για να προωθήσουν την

αλλαγή, καθίσταται ζωτικής σηµασίας για τη µετατροπή των υφιστάµενων
186
Ένταση (tension) ορίζεται ως η αντίσταση ή τριβή (δράση ή αντίδραση) µεταξύ των
δρώντων. Για περαιτέρω ανάλυση του όρου στο Planner’s Handbook for Operational Design
(2011), V-15
-57-
συνθηκών, ενώ αντίθετα αντιδράσεις που ενδέχεται να την υπονοµευόσουν πρέπει

να αντιµετωπισθούν κατάλληλα.187
Ενέργεια 2η: Προσδιορισµός κινήτρων και σκοπών
Με εργαλείο την κριτική και δηµιουργική σκέψη, αµφισβητούνται οι µέχρι

τότε υποθέσεις και τα γνωστά νοητικά µοντέλα, ώστε να προσδιορισθούν εκείνοι οι
παράγοντες που επηρεάζουν τα πραγµατικά κίνητρα και τους ενδόµυχους
σκοπούς που υποκινούν τη συµπεριφορά των δρώντων. Μέσω δηµιουργικού
διαλόγου, επαναξιολογούνται οι τάσεις, οι δυνατότητες και οι αντιδράσεις, υπό το
πρίσµα πολιτικών, κοινωνικών, πολιτιστικών και ιδεολογικών αλληλεπιδράσεων. Η
παραπάνω διαδικασία εξασφαλίζει ότι δεν θα αντιµετωπιστούν τα συµπτώµατα,
αλλά τα βαθύτερα αίτια του προβλήµατος.
Ενέργεια 3η: Αναγνώριση του προβλήµατος
Το πραγµατικό πρόβληµα έχει εντοπιστεί, εφόσον ο διοικητής και το

επιτελείο µπορούν ευκρινώς να περιγράψουν τα κάτωθι:
Τις αντιδράσεις (tensions) εκείνες που υπονοµεύουν την µετατροπή των

συνθηκών από τρέχουσες σε επιθυµητές και πρέπει να αντιµετωπισθούν
µε παρέµβαση.
Τα στοιχεία εκείνα εντός του επιχειρησιακού περιβάλλοντος τα οποία

πρέπει να µεταβληθούν, προκειµένου να επιτευχθεί η επιθυµητή τελική
κατάσταση.
Ευκαιρίες (Opportunities) που δύναται να αξιοποιηθούν ή απειλές

(Threats) που µπορεί να εµποδίσουν την επίτευξη του επιθυµητού
αποτελέσµατος.
Περιορισµούς (Limitations) στη δράση, σύµφωνα µε τις κατευθύνσεις

της προϊστάµενης διοίκησης
187
Για περαιτέρω ανάλυση της διαδικασίας στο Studies, Art of Design (Student text ,
Version 2.0), 213-16. και στο Department of the Army, "ADRP 5-0: The Operations Process," ed.
Department of the Army(Washington,DC2012), 2-9.
-58-
Τα παραπάνω θα αποτελέσουν το νοητικό υπόβαθρο πάνω στο οποίο θα

οικοδοµηθεί η ανάπτυξη της επιχειρησιακής προσέγγισης, κατά το 3ο Βήµα της
διαδικασίας, όπου θα επιχειρηθεί η επίλυση του αναγνωρισµένου προβλήµατος.
Ενέργεια 4η: ∆ιατύπωση του προβλήµατος (Problem Statement)
∆ιατυπώνεται µια συνοπτική δήλωση για το επιχειρησιακό πρόβληµα που

έχει ανακύψει. Η δήλωση αυτή αποτελεί το εφαλτήριο του επόµενου σταδίου που
θα οδηγήσει στη λύση του προβλήµατος. Αποτελεί µια περιγραφή των
παραγόντων που παρεµποδίζουν την επίτευξη της επιθυµητής τελικής
κατάστασης, ενώ ταυτόχρονα καταδεικνύει τις περιοχές όπου πρέπει να αναληφθεί
δράση (action) προκειµένου να µεταβληθούν οι τρέχουσες συνθήκες, πριν ο
εχθρός τις µεταβάλει σύµφωνα µε τη δική του επιθυµητή τελική κατάσταση.
Βήµα 3ο : Ανάπτυξη Επιχειρησιακής Προσέγγισης (Develop of Operational

Approach)
Η επιχειρησιακή προσέγγιση (Operational Approach) αποτελεί µια γενική

περιγραφή των ενεργειών τις οποίες πρέπει να εκτελέσουν οι φίλιες δυνάµεις,
προκειµένου να επιτευχθεί η επιθυµητή τελική κατάσταση.188 Το τελικό προϊόν
αυτού του βήµατος αποτελεί ένα γράφηµα, το οποίο προωθεί την αµοιβαία
κατανόηση και την ενότητα της προσπάθειας µεταξύ όλων των κλιµακίων
διοικήσεως και παρέχει ένα γενικό µοντέλο εκτιµήσεων για την επικείµενη
επιχείρηση, προσεγγίζοντας τους τρόπους (ways) και τα µέσα (means) µε τα
οποία θα επιτευχθούν οι αντικειµενικοί σκοποί (ends), υπό το πρίσµα των
αποδεκτών κινδύνων (risks). Αποτελεί τη βάση για την ανάλυση της αποστολής
(Mission Analysis) (Βήµα 5ο) και χρησιµοποιώντας ως εργαλεία τα στοιχεία του
επιχειρησιακού προτύπου (Elements of Operational Design), παρέχει:
1) Τα θεµέλια για την ανάπτυξη των Οδηγιών Σχεδίασης του

∆ιοικητή (Commander’s Planning Guidance)
2) Ένα νοητικό µοντέλο για την εκτέλεση της επιχείρησης και

ανάπτυξης περαιτέρω εκτιµήσεων
188
Army, "FM 5-0:The Operations Process," 3-11; J-7, "Planner's Handbook for
Operational Design," VI-1.
-59-
3) Μια ευρύτερη κατανόηση του επιχειρησιακού περιβάλλοντος

και του προβλήµατος
4) Την αρχική πρόθεση (Initial Intent)189 του διοικητή
Ενέργεια 1η: Προσδιορισµός των απαιτούµενων ενεργειών
Μετά την πλήρη κατανόηση του τρέχοντος και του επιθυµητού

επιχειρησιακού περιβάλλοντος και του προβλήµατος, ο διοικητής και το επιτελείο
µε βάση τη Στρατιωτική Επιθυµητή Τελική Κατάσταση, τους Επιχειρησιακούς
ΑΝΣΚ, οραµατίζεται εκείνες τις ενέργειες ή συνδυασµό αυτών που θα επιφέρουν
τις επιθυµητές συνθήκες (εικόνα 9).
Εικόνα 9190: Επιχειρησιακή Προσέγγιση (Ενέργεια 1η )
Ενέργεια 2η: Εντοπισµός των δράσεων (actions)
Αφού το πρόβληµα έχει πρωτίστως προσδιορισθεί σωστά και έχουν

καθορισθεί τα στοιχεία εκείνα του επιχειρησιακού περιβάλλοντος που πρέπει να
µεταβληθούν ή απαιτείται παρέµβαση, ο διοικητής εντοπίζει τις δράσεις (actions)
189
Η αρχική πρόθεση (Initial Intent) αποτελεί ένα από τα προϊόντα της διαδικασίας του
o
Design και εκφράζεται πριν την Ανάλυση της Αποστολής (Mission Analysis) (Βήµα 5 ). ∆ιαφέρει ως
προς την Πρόθεση του ∆ιοικητή (Commander’s Intent), η οποία αποτελεί προϊόν της Ανάλυσης της
Αποστολής. Για περαιτέρω ανάλυση στο Staff, "JP 5-0:Joint Operation Planning," III-17.
190
J-7, "Planner's Handbook for Operational Design," VI-2.
-60-
τις οποίες θα αναλάβει, ώστε να επιτύχει την επιθυµητή µεταβολή. Οι δράσεις

αυτές συνάγονται µε βάση την ανάλυση των Κρίσιµων Απαιτήσεων και
Τρωτοτήτων των Κέντρων Βάρους των δρώντων του συστήµατος και αποτελούν
τα αποφασιστικά σηµεία (Decisive Points), τα οποία έχουν προσδιορισθεί στα
προηγούµενα στάδια και οδηγούν στην εξουδετέρωση των Κέντρων Βάρους και
στην επίτευξη των ΑΝΣΚ (εικόνα 10).
Εικόνα 10: Επιχειρησιακή Προσέγγιση (Ενέργεια 2η )
Για τον προσδιορισµό των δράσεων, που πρέπει να επιτευχθούν

στις περιοχές αυτές, ο διοικητής οφείλει να συνυπολογίσει αρκετές επιχειρησιακές
µεταβλητές που συνθέτουν µια επιτυχή προσέγγιση, ήτοι:
• Επιθυµητές και ανεπιθύµητες επιδράσεις (Effects)191
• Άµεση ή έµµεση προσέγγιση (Direct or Indirect Approach)192 για

την εξουδετέρωση των Κέντρων Βάρους των δρώντων
• Αντιδράσεις (tensions) που θα δηµιουργήσουν οι εν λόγω δράσεις
• Ευκαιρίες (opportunities) και τον ενδεχόµενο κίνδυνο (risk) από

την εκδήλωση των παραπάνω αντιδράσεων (tensions), ώστε να
191
Για περαιτέρω ανάλυση των Επιδράσεων στον ∆Κ 2-1/2012 σελ 35
192
Για περαιτέρω ανάλυση της Άµεσης ή Έµµεσης Προσέγγισης στον ∆Κ 2-1/2012 σελ 36
-61-
προσδιορισθούν Εναλλακτικές και Επακόλουθες Επιλογές

193
(Branches and Sequels).
Συναφώς ο διοικητής οφείλει να παρέχει προστασία και στα φίλια Κέντρα

Βάρους µε ανάλογες δράσεις, ώστε να αποτρέψει την εξουδετέρωσή τους από τον
εχθρό, αφού αποτελούν για τη φίλια δύναµη πηγή ισχύος που καθιστά εφικτή την
επίτευξη των αντικειµενικών της σκοπών.
Ενέργεια 3η: ∆ιαµόρφωση Γραµµών Επιχειρήσεων (Lines of

Operations)
Η απεικόνιση της επιχειρησιακής προσέγγισης διαµορφώνεται µέσω των

γραµµών επιχειρήσεων (Lines of Operation),194 που αποτελούν στοιχείο του
επιχειρησιακού προτύπου (Element of Operational Design). Είναι φυσικές γραµµές
που προσδιορίζουν τον γεωγραφικό προσανατολισµό των φίλιων δυνάµεων σε
σχέση µε τον εχθρό ή συνδέουν τις δράσεις στα αποφασιστικά σηµεία σε σχέση µε
τον χρόνο και τον χώρο και τους αντικειµενικούς σκοπούς.195
Η γραφική αυτή απεικόνιση παρέχει στον διοικητή και το επιτελείο µια

ευρεία αντίληψη για την εφαρµογή της µαχητικής ισχύος µε µια χρονική
αλληλουχία και µια λογική σειρά που να ενοποιεί και να κατευθύνει όλες τις
στρατιωτικές δυνατότητες της δύναµης µε τέτοιο τρόπο, ώστε να συγκλίνουν προς
τα εχθρικά Κέντρα Βάρους και να τα εξουδετερώνουν (εικόνα 11).
193
Για περαιτέρω ανάλυση των Εναλλακτικών και Επακόλουθων Επιλογών (Branches and
Sequels) στον ∆Κ 2-1/2012 σελ 45
194
Για περισσότερη ανάλυση των Γραµµών Επιχειρήσεων στο Staff, "JP 5-0:Joint
Operation Planning," III-27.
195
Ibid., ΙΙΙ-27.
-62-
Εικόνα 11: Επιχειρησιακή Προσέγγιση (Ενέργεια 3η)
Βήµα 4ο : Έκδοση Αρχικών Οδηγιών Σχεδίασης ∆ιοικητή (Initial

Commander’s Planning Guidance)
Ο διοικητής εκδίδει µια σύνοψη της µέχρι τότε κατανόησής του για το
επιχειρησιακό περιβάλλον και το πρόβληµα συνοδευόµενη από τον οραµατισµό
του για την επιχειρησιακή προσέγγιση του προβλήµατος µέσω των αρχικών
οδηγιών σχεδίασης.196 Η δοµή των οδηγιών αυτών εξαρτάται από την
προσωπικότητα του διοικητή, τον διαθέσιµο χρόνο και το επίπεδο και δύναται να
περιλαµβάνει:
Περιγραφή του επιχειρησιακού περιβάλλοντος
Προσδιορισµό του προβλήµατος που πρέπει να επιλυθεί
196
Κρίνεται σκόπιµο να αναφερθεί ότι η διαδικασία του Design που περιγράφηκε, δύναται,
προϊόντος του διαθέσιµου χρόνου, να ξεκινήσει πριν το λοιπό επιτελείο ξεκινήσει τη σχεδίαση. Στην
περίπτωση αυτή η έκδοση των αρχικών οδηγιών σχεδίασης αποτελούν βοηθητικό στοιχείο για την
εστίαση στο επόµενο βήµα της Ανάλυσης της Αποστολής. Εφόσον ο χρόνος δεν το επιτρέπει, η
διαδικασία του Design, διεξάγεται εν παραλλήλω µε την Ανάλυση της Αποστολής, από τον διοικητή
και οµάδα επιτελών. Κατά την ενηµέρωση της Ανάλυσης της Αποστολής (Mission Analysis
Briefing), ο διοικητής χρησιµοποιεί τη µέχρι τότε κατανόησή του για το περιβάλλον και το
πρόβληµα, ώστε να επικυρώσει τα αποτελέσµατα της ανάλυσης στα οποία κατέληξε η οµάδα
σχεδίασης. Εφόσον αποκλίνουν από τη δική του προοπτική, δίδει περαιτέρω οδηγίες και
κατευθύνσεις, ώστε να προσεγγίσουν οι επιτελείς την ανάλυση σύµφωνα µε τη δική του αντίληψη,
και κατόπιν εκδίδει τις οδηγίες σχεδίασης προς το επιτελείο και τους υφισταµένους του διοικητές,
ώστε να αναπτύξουν τη δική τους σχεδίαση.
-63-
Περιγραφή της επιχειρησιακής προσέγγισης
Έκδοση της Αρχικής Πρόθεσης (Initial Intent) του ∆ιοικητή η οποία

κατ ‘ ελάχιστο περιλαµβάνει:
Τον σκοπό της επιχείρησης (Purpose)
Την Στρατιωτική Επιθυµητή Κατάσταση (ΕΤΚ)
Επιχειρησιακούς Κινδύνους (Risk)
Βήµα 5ο : Ανάλυση της Αποστολής (Mission Analysis)197
Η οµάδα Σχεδίασης αφού µελετήσει διεξοδικά τις Οδηγίες Σχεδίασης του

προϊσταµένου διοικητή και τις Αρχικές Οδηγίες Σχεδίασης του σχεδιάζοντος
διοικητή, προβαίνει στην Ανάλυση της Αποστολής (Mission Analysis) µε σκοπό:
Να προσδιορισθούν τα επιχειρησιακά επιβαλλόµενα (specified) και

απορρέοντα (implied) έργα (tasks) που ο διοικητής πρέπει να φέρει εις
πέρας, ώστε να συµβάλει στην εκπλήρωση της αποστολής του
προϊσταµένου του.
Να αναλυθούν οι βασικοί παράγοντες που σχετίζονται µε την περιοχή της

επιχείρησης, ώστε να εξαχθούν ασφαλή συµπεράσµατα για την
ενδεχόµενη επιχειρησιακή τους επίδρασή στα προσδιορισµένα έργα.
Να προσδιορισθούν οι Προϋποθέσεις Σχεδίασης (Assumptions) και οι

Περιορισµοί στην Ελευθερία ∆ράσης (Limitations)
Να προσδιορισθούν οι Επιχειρησιακοί Κίνδυνοι (Operational Risks)
Να επαναδιατυπωθεί ο σκοπός της επιχείρησης, ώστε να εκφραστεί η

Πρόθεση του ∆ιοικητή (Commander’s Intent)
Nα διατυπωθεί η Αποστολή (Mission Statement)198
197
Η διαδικασία περιγράφεται µε γνώµονα ότι υφίσταται ο διαθέσιµος χρόνος και η
διαδικασία του Design έχει προηγηθεί. Για περισσότερες πληροφορίες στην υποσηµείωση 196.
198
Για περισσότερη ανάλυση της Ανάλυσης της Αποστολής (Mission Analysis) στον ∆Κ 2-
1/2012 σελ 63-66
-64-
Να προσδιορισθούν οι Κρίσιµες Πληροφοριακές Απαιτήσεις του ∆ιοικητή

(ΚΠΑ∆) (Commander’s Critical Information Requirements- CCIR)199
Βήµα 6ο : Ανάπτυξη του Επιχειρησιακού Προτύπου
Mε φάρο τα προϊόντα του Design, τις Αρχικές Οδηγίες Σχεδίασης του

διοικητή, και τα αποτελέσµατα της Ανάλυσης της Αποστολής, η οµάδα σχεδίασης
χρησιµοποιεί τα στοιχεία του επιχειρησιακού προτύπου (Elements of Operational
Design) και προβαίνει στην ανάπτυξη ενός ολοκληρωµένου επιχειρησιακού
προτύπου, το οποίο αποτελεί τον οδηγό και το υπόβαθρο για την περαιτέρω
σχεδίαση.200 Αποτελεί το επιστέγασµα του οραµατισµού του διοικητή για τη
µετατροπή µιας πολυσύνθετης επιχειρησιακής κατάστασης, µε την έναρξη της
επιχείρησης, σε µια σειρά αποδεκτών επιχειρησιακών συνθηκών.
Τα επόµενα τρία βήµατα της διαδικασίας για την ολοκλήρωση του 2ου
Σταδίου “Προσανατολισµός”, δεν επηρεάζονται από την ως άνω αναφερόµενη
µεθοδολογία και κρίνεται σκόπιµο να αναφερθούν επιγραµµατικά,201 ήτοι:
Βήµα 7ο: Αρχική Εκτίµηση Απαιτουµένων ∆υνάµεων (Initial Force Estimate)
Βήµα 8ο :Ενηµέρωση Ανάλυσης Αποστολής (Mission Analysis Briefing)
Βήµα 9ο:Οδηγίες Σχεδίασης ∆ιοικητή (Commander’s Planning Guidance)
Συµπερασµατικά, επιχειρήθηκε η διατύπωση µιας µεθοδολογίας στο

πλαίσιο της υφιστάµενης εθνικής επιχειρησιακής σχεδίασης, η οποία θα
εξασφαλίσει ότι θα επιλύσει το σωστό επιχειρησιακό πρόβληµα και όχι απλά το
πρόβληµα σωστά. Όπως καταδείχθηκε, η ανάγκη αυτή δηµιουργήθηκε µε σκοπό
να αντιµετωπίσει τα σύγχρονα πολυσύνθετα επιχειρησιακά προβλήµατα που
ταλανίζουν τους διοικητές και τα επιτελεία κατά τη σχεδίαση των επιχειρήσεων. Η
φύση όµως του περιβάλλοντος αυτού παραµένει εξίσου περίπλοκη, πολυσύνθετη
και πολλές φορές χαοτική, ανεξαρτήτως του επιπέδου διοίκησης που θα δράσει σε
αυτό Με γνώµονα τα παραπάνω και διαπιστώνοντας ότι η επιχειρησιακή τέχνη και
το επιχειρησιακό πρότυπο θεωρούνται σύµφυτα του επιχειρησιακού επιπέδου
199
Ανάλυση στον ∆Κ 2-1/2012 σελ 67
200
Η ανάλυση του ολοκληρωµένου Επιχειρησιακού Προτύπου στον ∆Κ 2-1/2012 σελ 66-67
201
H ανάλυση των βηµάτων αυτών αναφέρεται στον ∆Κ 2-1/2012 σελ 68-69
-65-
διοικήσεως, δηµιουργείται ο εξής προβληµατισµός: Πώς εξασφαλίζεται ότι ο

τακτικός διοικητής θα επιλύσει σωστά το πρόβληµα που του ανατίθεται;
Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ Η ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ “DESIGN” ΣΤΗΝ

ΤΑΚΤΙΚΗ ΣΧΕ∆ΙΑΣΗ
Τον Ιούνιο του 2006, ο αµερικανός Συνταγµατάρχης MacFarland, διοικητής

της 1ης Ταξιαρχίας της 1ης Τεθωρακισµένης Μεραρχίας, έλαβε διαταγή έναρξης
σχεδίασης για τη διεξαγωγή επιχείρησης εκκαθάρισης της πόλης Ramadi του
δυτικού Ιράκ, η οποία είχε καταληφθεί από αντάρτες. Οι κατευθύνσεις που του
παρήχθησαν ήταν πολύ γενικές : «Φτιάξε,202 το Ramadi αλλά µην το καταστρέψεις.
Μην δηµιουργήσεις µια Fallujah».203 Αναντίρρητα, ο MacFarland είχε να
αντιµετωπίσει µια πρόκληση για την επίλυση ενός πολυσύνθετου προβλήµατος,
εξασφαλίζοντας, αφενός τη σύναψη σχέσης µε τον εγχώριο πληθυσµό και
αφετέρου την εκκαθάριση της πόλης από τους αντάρτες, χωρίς να διεξαχθεί µια
γενική καταστροφική επίθεση. Ασφαλώς, η πλαισίωση του προβλήµατος και η
επίλυσή του αποτελούσε προσωπική του ευθύνη και άπτονταν των αρµοδιοτήτων
του. Για τον λόγο αυτό χρησιµοποίησε την επιχειρησιακή τέχνη, τη δηµιουργική
του φαντασία και δηµιουργικότητα και ενέπλεξε επιτυχώς τις στρατιωτικές
δυνάµεις για την εκπλήρωση των αντικειµενικών του σκοπών.
Ο προαναφερόµενος διοικητής δεν αποτελεί εξαίρεση, αφού µια επισταµένη

µελέτη των σύγχρονων πολέµων καταδεικνύει ότι στο σύγχρονο επιχειρησιακό
περιβάλλον οι τακτικοί διοικητές χρησιµοποιούν σε µεγαλύτερη κλίµακα πλέον την
επιχειρησιακή τέχνη παρά την τακτική.204 Στην παραπάνω διαπίστωση συντείνει
και το γεγονός της µεταβολής της φύσης και του χαρακτήρα των σύγχρονων
ενόπλων συγκρούσεων, που συνίσταται πλέον από περιορισµένες σε έκταση αλλά
αποφασιστικές επιχειρήσεις, παρά από τη διεξαγωγή ενός ολοκληρωτικού
202
Η ακριβής απόδοση είναι: «Fix Ramadi, but don’t destroy it. Don’t do a Fallujah». Το
ρήµα “fix” αποδίδεται στο κείµενο από τον γράφοντα µε τη µεταφορική έννοια “φτιάξε”. ∆εν
πρόκειται για το τακτικό έργο “fix” το οποίο αναφέρεται στον "FM 7-15:The Army Universal Task
List," (Washington, DC: Headquarters Department of the Army, 2012). που σηµαίνει “καθηλώνω”.
203
Jim Michaels, "An Army colonel's gamble pays off in Iraq," USA Today(2007),
http://usatoday30.usatoday.com/news/world/iraq/2007-04-30-ramadi-colonel_n.htm. Η πόλη
Fallujah το 2004 είχε καταληφθεί από αντάρτες της Al Qaida. Η πόλη είχε υποστεί τεράστιες
καταστροφές κατά τη διάρκεια της επίθεσης των αµερικανικών δυνάµεων, στο πλαίσιο επιχείρησης
εκκαθάρισης.
204
Army, "TRADOC Pamphlet 525-5-500, The U.S Army Commander's Appreciation and
Campaign Design," 12-13.
-66-
πολέµου.205 Επιπρόσθετα, τα σύγχρονα µέσα διοικήσεως και ελέγχου

εξασφαλίζουν την άµεση σύνδεση του στρατηγικού και του τακτικού επιπέδου,
ειδικότερα κατά τη διεξαγωγή ειδικών επιχειρήσεων, όπου οι τακτικές ενέργειες
δύναται να επιφέρουν άµεσα στρατηγικά αποτελέσµατα. Στο ανωτέρω πλαίσιο, οι
τακτικοί διοικητές -ανεξαρτήτως επιπέδου διοικήσεως- θα κληθούν να
αντιµετωπίσουν το αβέβαιο και ασαφές σύγχρονο επιχειρησιακό περιβάλλον
καθώς και πολυσύνθετα προβλήµατα που απαιτούν µη γραµµικές και καινοτόµες
προσεγγίσεις.
Ως εκ τούτου, η αµερικανική στρατιωτική κοινότητα για την αντιµετώπιση

αυτής της νέας πρόκλησης και µε βάση τα επιχειρησιακά διδάγµατα (lessons
learned) των πολέµων σε Αφγανιστάν και Ιράκ, ενσωµάτωσε στην υφιστάµενη
διαδικασία σχεδίασης206 του Στρατού, το Army Design Methodology,207 µια
µεθοδολογία για την πλαισίωση των σύνθετων επιχειρησιακών προβληµάτων που
οι τακτικοί διοικητές καλούνται να αντιµετωπίσουν. Μολονότι τα παραπάνω
αποτέλεσαν πεδίο προβληµατισµού και περαιτέρω µελέτης και στο επίπεδο του
ΝΑΤΟ -το οποίο προέβη σε αντίστοιχες τροποποιήσεις/αναθεωρήσεις των
υφιστάµενων εγχειριδίων σχεδίασης µε την εισαγωγή αντίστοιχων µεθόδων- η
ελληνική υφιστάµενη τακτική σχεδίαση στερείται µιας ανάλογης µεθοδολογίας, που
θα της προσέδιδε εκείνο το «εννοιολογικό» εργαλείο για την επιτυχή προσέγγιση
των σύγχρονων αναδυόµενων επιχειρησιακών προβληµάτων.
Καίτοι η έκδοση του νέου ΣΚ 30-1 [“H Σχεδίαση στον Στρατό Ξηράς”
(2014)],208 που αποτελεί το θεµελιώδες εγχειρίδιο του Στρατού Ξηράς για τη
σχεδίαση των επιχειρήσεων στο τακτικό επίπεδο, είναι σύννοµη µε τον FM 5-0
“The Operations Process”, εντούτοις δεν πραγµατεύεται µια αντίστοιχη
205
Περισσότερη ανάλυση για την έννοια του ολοκληρωτικού πολέµου στο Παναγιώτης
Μαυρόπουλος, Εισαγωγή στη Θεωρία του Πολέµου και της Στρατηγικής(Νέο Ηράκλειο,
Αττικής2012), 72-73.
206
Ο Στρατός των ΗΠΑ χρησιµοποιεί για τη σχεδίαση στο τακτικό επίπεδο το Military
Decision Making Process (MDMP)
207
Αρχικά, όπως έχει ήδη αναφερθεί, η µεθοδολογία εισήχθη το 2010, στο εγχειρίδιο FM 5-
0 “The Operations Process” µε τον όρο “Design”, και µετονοµάσθηκε σε “Army Design
Methodology” το 2012 στο Army, "ADRP 5-0: The Operations Process," v.
208
Πρόκειται για το ΕΕ 101-1 που τον Φεβρουάριο του 2014 µετονοµάστηκε σε ΣΚ 30-1 και
πραγµατεύεται τη Στρατιωτική ∆ιαδικασία Λήψης Απόφασης (Σ∆ΙΛΑ), που αποτελεί τη νέα
µεθοδολογία σχεδίασης στο τακτικό επίπεδο, σύννοµη µε το MDMP, που διατυπώνεται στον FM 5-
0 (2010).
-67-
προσέγγιση της µεθόδου του “Army Design Methodology”, ενώ συγχρόνως

προκαλεί στον αναγνώστη ερωτηµατικά, καθόσον:
Γίνεται µνεία για τη νοερή σύλληψη του διοικητή,209 ενώ δεν

αποσαφηνίζεται πλήρως η µέθοδος µε την οποία υλοποιείται και
προσδιορίζεται το πρόβληµα.210
Παρουσιάζεται ένα Πρότυπο Επιλύσεως Στρατιωτικών Προβληµάτων

(Seven Step Problem Solving Model)211 για τη διαµόρφωση του οποίου
ο διοικητής χρησιµοποιεί την κριτική αιτιολόγηση,212 µε την οποία
αναγνωρίζει και περιγράφει το πρόβληµα, διευκρινίζοντας τη σηµασία
κάθε πληροφορίας που λαµβάνει µέσα από γραφικά, σχεδιαγράµµατα
και παρουσιάσεις, χωρίς όµως να περιγράφεται η συγκεκριµένη
διαδικασία.
∆ιατυπώνεται ότι τα σχέδια επιζητούν την εξισορρόπηση του

συνδυασµού των σκοπών (Ends), των τρόπων (Ways), των µέσων
(Means) και των κινδύνων (Risks),213 χωρίς ωστόσο να γίνεται αναφορά
στην έννοια της επιχειρησιακής τέχνης, καθόσον, ο επιτυχής
συνδυασµός των ανωτέρω αποτελεί τη βασική της επιδίωξη.
Συµπερασµατικά, στο εν λόγω εγχειρίδιο δεν καταδεικνύεται εµφανώς η

χρήση της επιχειρησιακής τέχνης και η ύπαρξη ενός µεθοδολογικού εργαλείου που
την υποστηρίζει, µολονότι δύναται214 και απαιτείται η εφαρµογή της σε όλα τα
επίπεδα.215 Η υιοθέτηση µιας µεθοδολογίας, όπως αυτή που περιγράφηκε στο
παρόν κεφάλαιο, κρίνεται ότι θα λειτουργήσει καταλυτικά, θα συµπληρώσει το
εννοιολογικό οπλοστάσιο της στρατιωτικής σκέψης και θα θωρακίσει τον τακτικό
209
"ΣΚ 30-1: Η Σχεδίαση στον Στρατό Ξηράς," (ΑΘΗΝΑ: ΓΕΣ/∆ΙΣΧΕΑ, Φεβρουάριος
2014).
210
Ibid., 26.
211
"FM 5-0:Army Planning and Orders Production," (Washington, DC: Department of the
Army, 2005), 2-6.
212
Με τον όρο Κριτική Αξιολόγηση αποδίδεται η µετάφραση του “critical thinking” "ΣΚ 30-1:
Η Σχεδίαση στον Στρατό Ξηράς," 35.
213
Ibid., 48.
214
ΓΕΕΘΑ., "∆όγµα ∆ιακλαδικών Επιχειρήσεων," 2-1. «∆εν υπάρχει συγκεκριµένο επίπεδο
διοικήσεως που να συνδέεται αποκλειστικά µε την επιχειρησιακή τέχνη»
215
Directive " A-1. «Operational art….it is equally applicable at all levels of command: strategic,
operational and tactical».
-68-
διοικητή να επιλύσει το σωστό επιχειρησιακό πρόβληµα χρησιµοποιώντας τα

διατιθέµενα µέσα, αποφεύγοντας την άσκοπη διάχυση της προσπάθειας και την
κατασπατάληση των διατιθέµενων πόρων.
-69-
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε :ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ – ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ

ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ
Η παρούσα εργασία επιχείρησε να ψηλαφήσει την προέλευση και την

εξέλιξη της επιχειρησιακής τέχνης και του επιχειρησιακού προτύπου, µέσω µιας
ιστορικής ανασκόπησης, καταδεικνύοντας την απαίτηση που ανέκυψε για τη
σύνδεση της στρατηγικής µε την τακτική. Μιας απαίτησης, σύµφυτης µε την εξέλιξη
της φύσης και του χαρακτήρα του πολέµου, που οδήγησε αναπόδραστα στην
αναζήτηση µιας µεθοδολογίας για την ορθή επίλυση των αναδυόµενων
επιχειρησιακών προβληµάτων, ως αναγκαία και ικανή συνθήκη της
αποτελεσµατικής χρησιµοποίησης των στρατιωτικών δυνάµεων για την
εκπλήρωση των τεθέντων αντικειµενικών σκοπών.
Στο παραπάνω πλαίσιο κατέστη σαφές ότι η πολυπλοκότητα του

σύγχρονου επιχειρησιακού περιβάλλοντος, απαιτεί νέες γνωστικές προσεγγίσεις,
καινοτόµες πρακτικές καθώς και την υιοθέτηση µη γραµµικών µεθόδων για την
επίλυση των πολυσύνθετων επιχειρησιακών προβληµάτων που οι διοικητές και
επιτελεία έχουν να αντιµετωπίσουν. Εντούτοις, θα πρέπει να εξασφαλισθεί ότι
επιλύεται το σωστό επιχειρησιακό πρόβληµα, εστιάζοντας στα πραγµατικά του
αίτια και όχι απλά στις ενδείξεις ή τα συµπτώµατά του.
Με αρωγό το γνωστικό οπλοστάσιο της σύγχρονης στρατιωτικής θεωρίας

και διαλεκτικής και µε εννοιολογικό «όχηµα» την επιχειρησιακή τέχνη και το
επιχειρησιακό πρότυπο, επιχειρήθηκε ένα ταξίδι εξερεύνησης, που οδήγησε στη
διατύπωση µιας νέας µεθοδολογίας, ικανής να πλαισιώνει ορθά τα σύγχρονα
επιχειρησιακά προβλήµατα, δυνάµενη να εφαρµοστεί στην υφιστάµενη
επιχειρησιακή και τακτική σχεδίαση.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ
Η γέννηση της επιχειρησιακής τέχνης είναι αναµφίβολα σύµφυτη µε την

εξέλιξη της φύσης του πολέµου στη γηραιά ήπειρο και τη Σοβιετική Ένωση. Με
αφετηρία τη στρατηγική του ενός σηµείου και την αποφασιστική µάχη, η εξελικτική
-70-
αυτή πορεία οδήγησε στη δηµιουργία των εκστρατειών και των επιχειρήσεων.
Παράλληλα, η τεχνολογική επανάσταση, η είσοδος νέων φονικότερων οπλικών
συστηµάτων, ο σιδηρόδροµος και οι επικοινωνίες, αναπόδραστα διεύρυναν τα
πεδία των µαχών, θεσπίζοντας νέες προκλήσεις στη παγκόσµια στρατιωτική
διαλεκτική και τους θεωρητικούς του πολέµου για τη σύνδεση της στρατηγικής µε
την τακτική. Συνακολούθως, η εγγενής εµφάνιση του ελιγµού κατά τη διεξαγωγή
των ενόπλων συγκρούσεων, δηµιούργησε νέες απαιτήσεις στη διοίκηση και τον
έλεγχο των στρατευµάτων, σηµατοδοτώντας έτσι την αναγκαιότητα της
ενσωµάτωσης της επιχειρησιακής τέχνης στη στρατιωτική σκέψη.
Ωστόσο, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού και µετά τη στρατηγική

αποτυχία του πολέµου στο Βιετνάµ, η έννοια της επιχειρησιακής τέχνης,
µεταφράστηκε από την αµερικανική στρατιωτική κοινότητα, ως ένα ξεχωριστό
επίπεδο πολέµου, λειτουργώντας αποσχιστικά µεταξύ στρατηγικής και τακτικής. Η
πρακτική αυτή αποτέλεσε τον «φάρο» των µετέπειτα πολέµων και απαιτήθηκε
πάνω από µια δεκαετία για να αποκαλυφθεί η ανεπάρκειά της και η απαίτηση του
επαναπροσδιορισµού του ρόλου της επιχειρησιακής τέχνης µε τη µορφή που
χρησιµοποιείται σήµερα.
Καίτοι η εξέλιξη της επιχειρησιακής τέχνης ζυµώθηκε στις ευρωπαϊκές και

σοβιετικές σχολές στρατιωτικής σκέψης, εντούτοις το συστηµικό επιχειρησιακό
πρότυπο (SOD) αποτέλεσε προϊόν της Ισραηλινής στρατιωτικής κοινότητας. Η
απαίτηση για την αντιµετώπιση του ασταθούς περιβάλλοντος ασφαλείας στη Μέση
Ανατολή παρείχε στη στρατιωτική διαλεκτική ένα νέο είδος µη γραµµικής
προσέγγισης και µια µεθοδολογία για την επίλυση των σύγχρονων επιχειρησιακών
προβληµάτων. Η ενσωµάτωση του SOD στο ήδη υφιστάµενο δυτικό επιχειρησιακό
πρότυπο -που περιορίζονταν στη γραµµική και µηχανιστική χρήση εργαλείων για
την ανάπτυξη της επιχειρησιακής τέχνης- προκάλεσε επανάσταση στη στρατιωτική
σκέψη και προσέφερε µια νέα πρακτική για την επίλυση των επιχειρησιακών
προβληµάτων, των οποίων ο χαρακτήρας είχε µεταβληθεί.
Αναντίρρητα, το σύγχρονο επιχειρησιακό περιβάλλον καθίσταται

πολύπλοκο και ασταθές και οι έτοιµες και πατροπαράδοτες προσεγγίσεις δεν
ενδείκνυνται για την επίλυση των σηµερινών πολύπλοκων προκλήσεων. Οι
υφιστάµενες νοητικές διαδικασίες της στρατιωτικής διαλεκτικής εγκυµονούν τον
-71-
κίνδυνο να αντιµετωπίζουν τα συµπτώµατα παρά τα γενεσιουργά αίτια των

πολυσύνθετων προβληµάτων που συνεχώς αναδύονται. Χρησιµοποιώντας ως
εφαλτήριο τις παραπάνω διαπιστώσεις, καταδείχθηκε η απουσία µιας
µεθοδολογίας στην υφιστάµενη ελληνική επιχειρησιακή και τακτική σχεδίαση, που
εξασφαλίζει ότι επιλύεται το σωστό πρόβληµα και όχι απλά το πρόβληµα σωστά.
Κατόπιν τούτου, κρίθηκε σκόπιµο να διατυπωθεί, ει δυνατόν, µια µέθοδος,
προσαρµοσµένη στο εγχειρίδιο της εθνικής επιχειρησιακής σχεδίασης, δυνάµενη
να ενισχύσει την γνωσιακή φαρέτρα και τη στρατιωτική σκέψη των επιτελών όλων
των επιπέδων (επιχειρησιακό– τακτικό), καθιστώντας τους ικανούς να επιλύουν τα
ορθά επιχειρησιακά προβλήµατα.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Η έννοια της µελέτης είναι συνυφασµένη µε την ήδη συσσωρευµένη γνώση.

Η ολοκληρωµένη της όµως πραγµάτωση δεν εστιάζεται στη στείρα αναπαραγωγή,
ανάλυση και σύνθεση των ήδη υπαρχόντων δεδοµένων και γνώσεων, αλλά στην
ενσωµάτωσή τους σε υπάρχουσες πρακτικές και διαδικασίες µε παράλληλη
διατύπωση προτάσεων, προκειµένου να αποτελέσουν το εφαλτήριο περαιτέρω
προβληµατισµού και δράσης. Κατόπιν τούτου, κρίθηκε επιβεβληµένο στην
παρούσα εργασία µε γνώµονα την πραγµατοποιηθείσα ανάλυση και τις ανωτέρω
συµπερασµατικές σκέψεις– διαπιστώσεις να διατυπωθούν και οι ακόλουθες
προτάσεις :
Αποστολή οµάδας επιτελών στο School of Advanced Military Studies των

ΗΠΑ, µε σκοπό την απόκτηση της απαιτούµενης γνώσης στη
µεθοδολογία του Design, ώστε να αποτελέσουν τον βασικό πυρήνα για
την περαιτέρω µετάδοσή της.
Συγκρότηση επιτροπής, από οµάδα επιτελών, ώστε να ενσωµατωθεί η

εν λόγω διαδικασία στα υφιστάµενα ελληνικά εγχειρίδια επιχειρησιακής
και τακτικής σχεδίασης, προσαρµοσµένη στις εθνικές επιχειρησιακές
απαιτήσεις.
Αξιολόγηση της µεθοδολογίας που παρατίθεται στην παρούσα εργασία

προκειµένου να διαπιστωθεί η ορθότητα και η χρηστικότητα της. Το εν
-72-
λόγω εγχείρηµα δύναται να υλοποιηθεί µε πιλοτική εφαρµογή κατά τη

διάρκεια ασκήσεων ΤΑΑΣ που διεξάγονται είτε στην Α∆ΙΣΠΟ είτε σε
επίπεδο ΓΕΕΘΑ-ΓΕ- Μειζόνων ∆ιοικήσεων και λοιπών Επιχειρησιακών
Σχηµατισµών.
Ενσωµάτωση της έννοιας της Επιχειρησιακής Τέχνης και των στοιχείων

του Επιχειρησιακού Προτύπου, στον ΣΚ 30-1 (“H Σχεδίαση στον Στρατό
Ξηράς”), ώστε να είναι εναρµονισµένος µε τον ∆Κ 2-1/2012. Η παραγωγή
συναφών προϊόντων και διαταγών και η χρήση κοινής ορολογίας, µεταξύ
επιχειρησιακού και τακτικού επιπέδου, επιτυγχάνει την πλήρη
διαλειτουργικότητα µεταξύ τους και αποσοβεί τον κίνδυνο να αποτελέσει
η ακολουθητέα διαδικασία σχεδίασης, πηγή σύγχυσης µεταξύ των
επιτελών.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ένα από τα δηµοφιλέστερα αποφθέγµατα που αποτελεί παρακαταθήκη

στην «υπηρεσία» της επιστηµονικής κοινότητας, διατυπώθηκε από τον Γερµανό
Νοµπελίστα φυσικό Αλβέρτο Αϊνστάιν, ήτοι:
«Αν µου δινόταν µια ώρα για να σώσω τον πλανήτη, θα ξόδευα τα 59 λεπτά
για να προσδιορίσω το πρόβληµα και το ένα λεπτό για να το επιλύσω»216
Η συγγραφή της παρούσης εργασίας δύναται να θεωρηθεί ότι ακολούθησε

νοερά το ανωτέρω απόφθεγµα του Γερµανού φυσικού. Ο κύριος όγκος της
προσπάθειας -τα 59 λεπτά- αναλώθηκαν στην «ψηλάφηση», τον εντοπισµό και
την ανάλυση της προβληµατικής, που πραγµατεύτηκε η παρούσα συγγραφή.
Πιθανόν όµως, το γνωστικό υπόβαθρο του γράφοντος, δεν τον καθιστά ικανό να
πλαισιώσει το «όλον» του εν λόγω θέµατος, για το οποίο η παγκόσµια στρατιωτική
κοινότητα, βρίθει από αναλύσεις, εµπεριστατωµένες µελέτες, µονογραφίες και
άρθρα, τόσο στρατιωτικών όσο και ακαδηµαϊκών ιθυνόντων.
Κατόπιν τούτου, θέλοντας να συνεισφέρω και εγώ στην «υπηρεσία» της
εθνικής στρατιωτικής διαλεκτικής, ευελπιστώ ότι η ελληνική στρατιωτική κοινότητα
216
«If I were given one hour to save the planet, I would spend 59 minutes defining the
problem and one minute to resolving it»-Albert Einstein
-73-
θα αφιερώσει το εναποµείναν ένα λεπτό της ανωτέρω ρήσης για να διαπιστώσει

αν αξίζει τον κόπο να αποτελέσει η παρούσα εργασία το εφαλτήριο για περαιτέρω
ανάλυση, µελέτη και προβληµατισµό.
ΣΥΝΟΛΟ ΛΕΞΕΩΝ: 14743

-74-
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
(NSA), Nato Standardization Agency. "AAP-06 (2013): Nato Glossary of Terms

and Definitions." NATO, 2013.
———. "AJP-01(D):Allied Joint Doctrine." NATO, December 2010.
———. "AJP-5:Allied Joint Doctrine for Operational Level Planning." NATO, 2013.
A.McGrew, Matthew. "Politics and the Operational Level of War." School of
Advanced Military Studies (SAMS):Command and General Staff College,
2011.
A.Svechin, Aleksandr. Strategy. Minneapolis: Minn:East View Publications, 1992.
Army, Department of the. "ADRP 5-0: The Operations Process." edited by
Department of the Army. Washington,DC, 2012.
Army, Major Ketti Davinson. US. "From Tactical Planning to Operational Design."
Military Review (September-Octomber 2008).
Army, U.S Department of the. "FM 100-5, Operations." Washington,DC: U.S
Department of the Army, 1986.
———. "FM 100-5, Operations." Washington,DC: Department of the Army, 1982.
Army, US Department of the. "FM 5-0:The Operations Process." Washington, DC:
Headquarters Department of the Army, 2010.
———. "TRADOC Pamphlet 525-5-500, The U.S Army Commander's Appreciation
and Campaign Design." edited by Department of the Army. Fort Monroe,
Virginia: Training and Doctrine Command, 2008.
Batschelet, Allen W. "Effects-based operations: A new Operational Model?", U.S.
Army War College, 2002.
Bertalanffy, Ludwig von. General Systems Theory-
Foundations,Development,Applications. New York: George Braziller, 1993.
Brennan, Justin Kelly and Mike. "The Leavenworth Heresy and the Perversion of
Operational Art." Joint Force Quarterly, 2010.
Brennan, Justin Kelly and Mike. "Alien: How Operational Art Devoured Strategy."
Carlisle: Strategic Studies Institute U.S. Army War College, 2009.
Clausewitz, Carl Von. On War. Translated by Michael Howard and Peter Paret.
Oxford: Princeton University Press, 1984.
———. Περί του Πολέµου. Translated by Νατάσα Ξεπουλιά. Θεσσαλονίκη:
Εκδόσεις Βανιάς, 1999.
Command, U.S. Joint Forces. "Commander’s Handbook for an Effects-Based
Approach to Joint Operations." edited by Joint Warfighting Center:Joint
Concept Development and Experimentation Directorate. Suffolk: Standing
Joint Force Headquarters, 2006.
Creveld, Martin Van. H ∆ιοίκηση στον Πόλεµο. Translated by ∆ηµήτριος Γεδεών.
edited by Σειρά Στρατηγικών Μελετών Αθήνα: Εκδόσεις Κωνσταντίνου
Τουρίκη, 2001.
Czege, Huba Wass de. "Systemic Operational Design:Learning and Adapting in
Complex Missions." Military Review (Junuary-February 2009).
D.Krause, Michael. "Moltke and the Origins of Operational Art." Military Review
LXX, no. No. 9 (September 1990).
Dalton, Craig. "Systemic Operational Design: Epistemological Bumpf or the Way
Ahead for Operational Design?", United States Army Command and
General Staff College, 2006.
-75-
Deptula, David A. Effects-Based Operations: Change in the Nature of Warfare.

Defence and Airpower Series. Lee Highway, Arlington, Virginia: Aerospace
Education Foundation, 2001.
———. Firing for Effect: Change in the Nature of Warfare. Defense and Airpower
Series. Aerospace Education Foundation 1995.
DiPasquale, Joseph A. "Discourse in Systemic Operational Design." United States
Army Command and General Staff College, 2007.
Europe, Supreme Headquarters Allied Powers. "COPD V1.0:Allied Command
Operations Comprehensive Operations Planning Directive ", edited by
NATO, 2010.
———. "COPD V2.0:Allied Command Operations Comprehensive Operations
Planning Directive." edited by NATO, October 2013.
"FM 5-0:Army Planning and Orders Production." Washington, DC: Department of
the Army, 2005.
"FM 7-15:The Army Universal Task List." Washington, DC: Headquarters
Department of the Army, 2012.
G.S.Isserson. The Evolution of Operational Art. Translated by Bruce W Menning.
Second ed. Fort Leavenworth Kansas: Combat Studies Institute Press
2013.
Group, Iraq Study. "Iraq Study Group Report." edited by United States Institute for
Peace.
Hanson, Victor Davis. Ο δυτικός τρόπος πολέµου : Η αποφασιστική µάχη στην
κλασική Ελλάδα Translated by Μάριος Μπλέτας. Σειρά Στρατηγικών
Μελετών. Αθήνα: ΤΟΥΡΙΚΗ, 2003.
Hayward, Edward P W. "Planning Beyond Tactics: Towards a Military Application
of the Philosophy of Design in the Formulation of Strategy." United States
Hennessy, B. J. McKerchner and M. C. The Operational Art: Developments in the
Theories of War. Westport,CT: Praeger, 1996.
J-7, Joint Staff. "Planner's Handbook for Operational Design." edited by Joint and
Coalition Warfighting. Suffolk, Virginia: US Joint Chiefs of Staff, 2011.
J.Schneider, James. "The Loose Marble— and the Origins of Operational Art."
Parameters (March 1989).
———. "‘Theoretical Implications of Operational Art’." Military Review (September
1990).
Krepenivich, Andrew. The Army and Vietnam. Baltimore: MD:John Hopkins
University Press, 1986.
Mark Abdollahian, Michael Baranick, Brian Efird, and Jacek Kugler. "Senturion: A
Predictive Political Simulation Model." National Defense University, 2006.
Menning, Bruce W. Historical Perspectives of Operational Art. Washington D.C:
Center of Military History United States Army, 2005.
Michaels, Jim. "An Army colonel's gamble pays off in Iraq." USA Today (2007).
http://usatoday30.usatoday.com/news/world/iraq/2007-04-30-ramadi-
colonel_n.htm.
N.Vego, Milan. "Increasing Doctrinal Wisdom:A Case Against Systemic
Operational Design." Joint Force Quarterly (JFQ), no. 53 (2009).
Naveh, Shimon. In Pursuit of Military Excellence:The Evolution of Operational
Theory. London: Frank Cass, 1997.
———. "Operational Art and the IDF: A Critical Study of a Command Culture."
Center for Strategic and Budgetary Assessment (2007).
-76-
Office, US General Accounting. Operation Desert Storm:Evaluation of the Air

Campaign. Vol. NSIAD-97-134 Washington DC: Government Printing
Office, 1997.
Paret, Peter. Makers of Modern Strategy from Machiavelli to the Nuclear Age.
Translated by Ευάγγελος Κατσάνης. Princeton,USA: Princeton University
Press, 2004.
Podruchny, Richard. "The Success of Napoleon." MilitaryHistoryOnline.com
(2008).
http://www.militaryhistoryonline.com/18thcentury/articles/thesuccessofnapol
eon.aspx#.
R.Billmyer, John. "The IDF:Tactical Success-Strategic Failure, SOD, the Second
Intifada and Beyond." United States Army Command and General Staff
College, 2011.
Rickerman, Leonard D. "Effects-Based Operations: A New Way of Thinking and
Fighting." United States Army Command and General Staff College, 2003.
Romjue, John. The Army Excellence:The Development of the 1980s Army.
Washington,DC: Center of Military History, 2004.
———. "Prepare the Army for War:A Historical Overview of the Army Training and
Doctrine Command 1973-1978." In TRADOC Historical Study Series, edited
by U.S Training and Doctrine Command VA:Military History Office. Fort
Monroe, 1998.
Scales, Robert. Certain Victory:The US Army in the Gulf War. Washington,DC:
Brassey's, 1997.
Schneider, James J. "Introduction." In V.K Triandafillov,The Nature of the
Operations of Modern Armies, edited by Jacob W.Kipp. Portland,OR: Frank
Cass, 1994.
Schneider, James. J. The Structure of a Strategic Revolution:Total War and the
Roots of the Soviet Warfare State. Novato CA: Presidio Press, 1994.
Scholes, Peter Checkland and Jim. Soft Systems Methodology in Action.
Chichester: John Wiley & Sons, Ltd, 2005.
Smith, Rupert. The Utility of Force:The Art of War in the Modern World. London:
Penguin Books Ltd, 2005.
Spiller, Roger. "In the shadow of the dragon: Doctrine and the US army after
Vietnam." RUSI Journal 142, no. 6 (1997).
Staff, US Joint Chiefs of. "JP 3-0:Doctrine for Joint Operations." 2001.
———. "JP 3-0:Joint Operations." 2011.
———. "JP 3-0:Joint Operations." 2006.
———. "JP 5-0:Joint Operation Planning." 2011.
Studies, School of Advanced Military. Art of Design (Student text , Version 2.0).
2010.
Swain, Richard. "Filling the Void:The Operational Art and the U.S. Army." In
Operational Art:Developments in the Theories of War, edited by Mc Kercher
and Michael Hennessey. New York,NY: Praeger Publishers, 1996.
———. "Lucky War:Third Army in Desert Storm." U.S Army Command and
General Staff College, 1994.
T.Johnson, Randy. "Balancing the Israeli Defence Force for Future Warfare." US
Telp, Claus. The Evolution of Operational Art, 1740–1813 From Frederick the
Great to Napoleon. Military History and Policy. edited by John Gooch and
Brian Holden Reid London and New York: Frank Cass, 2005.
-77-
Trainor, Michael Gordon and Bernard. The General's War. New York,NY:
Backbay Books, 1995.
Triandafillov, V K. The Nature of the Operations of Modern Armies. Portland,OR:
Frank Cass, 1994.
Tyson, Robin Wright and Ann Scott. "Joint Chiefs Advise Change In War
Strategy." The Washington Post (2006).
http://www.washingtonpost.com/wp-
dyn/content/article/2006/12/13/AR2006121301379.html.
W.Menning, Bruce. "Operational Art’s Origins." Military Review LXXVII, no. 5
(September 1997).
William T. Sorrells, Glen R. Downing, Paul J. Blakesley,David W. Pendall,Jason K.
Walk,Richard D. Wallwork. "Systemic Operational Design: Αn Ιntroduction.",
United States Army Command and General Staff College, 2005.
ΓΕΕΘΑ. "∆Κ 2-1/2012,Επιχειρησιακή Σχεδίαση Ενόπλων ∆υνάµεων." edited by
Α΄ΚΛΑ∆ΟΣ/∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΣΧΕ∆ΙΑΣΗΣ (Α2)/ΤΜΗΜΑ
ΕΘΝΙΚΩΝ ΣΧΕ∆ΙΩΝ. ΑΘΗΝΑ, 2012.
ΓΕΕΘΑ. "∆όγµα ∆ιακλαδικών Επιχειρήσεων." edited by ∆ιεύθυνση ∆ιακλαδικού
∆όγµατος: ΓΕΕΘΑ/∆Ι∆Ο, 2008.
ΓΕΕΘΑ/Α΄ΚΛΑ∆ΟΣ. "∆Κ 2-1/2012,Επιχειρησιακή Σχεδίαση Ενόπλων ∆υνάµεων."
edited by ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΣΧΕ∆ΙΑΣΗΣ (Α2)/ΤΜΗΜΑ
ΕΘΝΙΚΩΝ ΣΧΕ∆ΙΩΝ. ΑΘΗΝΑ: ΤΥΕΣ, 2012.
Μαυρόπουλος, Παναγιώτης. Εισαγωγή στη Θεωρία του Πολέµου και της
Στρατηγικής. Νέο Ηράκλειο, Αττικής2012.
———. "Επιχειρησιακό επίπεδο πολέµου: Πραγµατικότητα ή ψευδαίσθηση;."
warandstrategy.gr (2014). http://warandstrategy.gr/stratiotiki-stratigiki/18-
epixirisiako-epipedo-polemou-pragmatikotita-i-psevdesthisi.
Μπαµπινιώτης, Γεώργιος. Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. ∆εύτερη έκδοση
ed. Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας Ε.Π.Ε, 2002.
Ναλµπάντης, Πολυχρόνης. "Η Εξέλιξη της Σοβιετικής Επιχειρησιακής Στρατιωτικής
Σκέψης." Institute for Security and Defence Analysis - ISDA (2013).
http://www.i-sda.eu/main/documents/KE_27.pdf.
Πετρουλάκης, Σταύρος. "Η Θεωρία του Κέντρου Βάρους στο Έργο «Περί Πολέµου
– On WaR» του Carl Von Clausewitz: Ένα Αναλυτικό Εργαλείο ή µια Πηγή
Σύγχυσης στην «Υπηρεσία» της Υφιστάµενης Επιχειρησιακής Σχεδίασης;."
Ανώτατη ∆ιακλαδική Σχολή Πολέµου, 2013.
"ΣΚ 30-1: Η Σχεδίαση στον Στρατό Ξηράς." ΑΘΗΝΑ: ΓΕΣ/∆ΙΣΧΕΑ, Φεβρουάριος
2014.

Ανωτατη Διακλαδικη Σχολη Πολεμου

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ανωτατη Διακλαδικη Σχολη Πολεμου

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΑΝΩΤΑΤΗ ∆ΙΑΚΛΑ∆ΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΕΜΟΥ

«ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ (OPERATIONAL ART) ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ

Ταγµατάρχης (ΤΘ) Ιωάννης Παπαδόπουλος

Η παρούσα εργασία επιχειρεί να ψηλαφήσει την προέλευση και την εξέλιξη

Ταυτόχρονα, η πολυπλοκότητα του σύγχρονου επιχειρησιακού

Με αρωγό το γνωστικό οπλοστάσιο της σύγχρονης στρατιωτικής θεωρίας

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ................................................................................... i

ΛΙΣΤΑ ΕΙΚΟΝΩΝ/ ΣΧΕ∆ΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ............................................................. iv

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α: Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ Η ∆ΙΕΙΣ∆ΥΣΗ ΤΗΣ ΣΤΗ

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ................................................ 4

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΕΝΟΣ ΣΗΜΕΙΟΥ (STRATEGY OF A SINGLE

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΗΣ ΜΑΧΗΣ ΣΤΗ

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ............................................................. 9

Η ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ: ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΕ ΒΑΘΟΣ (DEEP

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β: ΟΙ ΜΕΤΑΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΤΩΝ ΗΠΑ: ΤΟ

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΛΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΛΛΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΥ

Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΚΟΛΠΟΥ ΚΑΙ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ

Ο ΕΠΑΝΑΠΡΟΣ∆ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΗΣ

Ο ΣΗΜΕΡΙΝΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ .................... 24

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ: ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ (OPERATIONAL DESIGN) ΚΑΙ

ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ ΙΣΡΑΗΛ ΩΣ ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΓΙΑ

ΣΥΣΤΗΜIKO ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ [SYSTEMIC OPERATIONAL

Η ∆ΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ

Η ∆ηµιουργία των Επιχειρήσεων Βασισµένων στα Αποτελέσµατα

Η Αλληλεπίδραση της Αµερικανικής και Ισραηλινής στρατιωτικής

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ∆ : ΕΠΙΛΥΟΝΤΑΣ ΤΟ ΣΩΣΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΑΠΛΑ ΤΟ

Η ΦΥΣΗ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ..... 42

Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΣΤΗΝ

ΙΧΝΗΛΑΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΠΙΛΥΣΗ ΤΟΥ “ΣΩΣΤΟΥ” ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΣ ΕΚ ΝΕΟΥ ΤΗΝ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ

Συνοπτική Περιγραφή του “Design” ............................................... 47

ΕΝΣΩΜΑΤΩΝΟΝΤΑΣ ΤΟ “DESIGN” ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ 2ου ΣΤΑ∆ΙΟΥ

Βήµα 1ο : Κατανόηση/ πλαισίωση του Επιχειρησιακού

Βήµα 2ο : Κατανόηση/ πλαισίωση του Προβλήµατος.................... 56

Βήµα 3ο : Ανάπτυξη Επιχειρησιακής Προσέγγισης (Develop of

Βήµα 4ο : Έκδοση Αρχικών Οδηγιών Σχεδίασης ∆ιοικητή (Initial

Βήµα 5ο : Ανάλυση της Αποστολής (Mission Analysis) ................ 63

Βήµα 6ο : Ανάπτυξη του Επιχειρησιακού Προτύπου .................... 64

Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ Η ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ “DESIGN”

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε :ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ – ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ............................................................ 69

ΛΙΣΤΑ ΕΙΚΟΝΩΝ/ ΣΧΕ∆ΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Εικόνα 1 Η Επιχειρησιακή Τέχνη 27

Εικόνα 2 Επισκόπηση του Systemic Operational Design 34

Εικόνα 3 Η µεθοδολογία του Design 41

Εικόνα 4 Η Επιχειρησιακή Τέχνη 44

Εικόνα 5 Η Επιχειρησιακή Προσέγγιση 48

Εικόνα 6 Γραφική Απεικόνιση Σχέσης Συστηµάτων 51

Εικόνα 7 Αναγνώριση Συσχετισµένων Σχέσεων 51

Απεικόνιση Τρέχοντος και Μελλοντικού

Εικόνα 9 Η Επιχειρησιακή Προσέγγιση (Ενέργεια 1η) 59

Εικόνα 10 Η Επιχειρησιακή Προσέγγιση (Ενέργεια 2η) 60

Εικόνα 11 Η Επιχειρησιακή Προσέγγιση (Ενέργεια 3η) 62

Η γέννηση της επιχειρησιακής τέχνης και η είσοδός της στη στρατιωτική

Παράλληλα, η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, η εµφάνιση νέων οπλικών

Ως εκ τούτου, στο ανωτέρω αβέβαιο επιχειρησιακό περιβάλλον, οι

Ο σκοπός της παρούσας εργασίας είναι διττός. Αρχικά επιδιώκεται µέσω

δύο ανωτέρω µεθοδολογικών εργαλείων, υπό το πρίσµα του υφιστάµενου

Συναφώς, αντίστοιχα ερωτήµατα απασχόλησαν έντονα την παγκόσµια

Προς τούτο, µεγάλος αριθµός στρατιωτικών µελετητών και θεωρητικών του

Με εφαλτήριο τις παραπάνω διαπιστώσεις και µε οδοδείκτη τα

Το κεφάλαιο «Α», ψηλαφίζει µέσω µιας ιστορικής ανασκόπησης, τις

προβληµάτων. Το κεφάλαιο «∆» προσεγγίζει τη χρήση της επιχειρησιακής τέχνης

Η παρούσα εργασία πραγµατεύεται αµιγώς επιχειρησιακή θεµατολογία