HEATH-CHICAGO LATIN SERIES CAROLUS et MARIA BY MARJORIE J. FAY The Laboratory Schools, The University of Chicago ILLUSTRATIONS BY RUTH UPHAM D.C. HEATH AND COMPANY BOSTON NEW YORK CHICAGO LONDON ATLANTA DALLAS SAN FRANCISCOCOPYRIGHT, 1983 BY THE UNIVERSITY OF CHICAGO part of the material covered by this copyright may N be reproduced in any form without written permiason of the publisher. 4D7 PRINTED IN THE UNITED STATES OF AMERICAAUTHOR’S FOREWORD Carolus et Maria, a Latin reader for beginners, has grown out of a need for very easy reading material at the first-year level. The vocabulary, selected from Lodge’s Vocabulary of High School Latin, consists of 588 words chosen for their fre- quency in classical Latin. For convenience the words were divided into six groups as follows: Group I—words used 1,000 times or more Group II—words used 500-999 times Group III—words used 100-499 times Group IV—words used 50-99 times Group V—words used 25-49 times Group VI—words used 5-24 times Words not appearing on the Lodge list are also used to get familiar situations into the story. They appear asGroup VII. In the basic vocabulary immediately following the story the words are grouped according to chapters. In most cases each chapter, in addition to its own words, includes those of the preceding chapter. The repetitious character of the reading material is an essential factor in providing for mas- tery of vocabulary. The author is indebted to Professor Chas. H. Judd, dean of the Department of Education; to Professor H. C. Morrison, formerly director of the Laboratory Schools; and to Miss Elsie M. Smithies, head of the Department of Latin of the University High School, all of the University of Chicago, for the opportunity of trying the material of the story with classes of the University High School; to Miss Mima Maxey, the author’s colleague in the Department of Latin of the University High School, for her encouragement and criticismiv AUTHOR’S FOREWORD in the writing of the story and her help in preparing the manuscript; to Miss Gladys E. Gaylord, the author’s friend, for her interest in the development of the work and her as- sistance in preparing the material for publication. AUTHOR’S FOREWORD TO PUPILS Charles and Mary, an American boy and girl, wish to share with you some of their experiences and to present a few of their friends. When I consented to write their adventures in an ancient language, they were pleased. We hope you may enjoy them. Carolus et Maria vos salutant!TABLE OF CONTENTS PAGE 1 CarotuserManta . . 2 ee ee Bastc VocasuLary Suowine Worp Vatues tn Eaco Lesson . . 77 o . & Latin-Enqtisa VocaBuuarr .1 Hic ost puer. Hie puer est-bonus. Parvus quoque est. Magnus non est. Altus non est. .Pulcher ndn est. Hic puer est discipulus. Discipulus bonus quoque est. Puer est dis- cipulus bonus. Non est magnus. Puer est discipulus parvus. Non est pulcher. Salvé, puer. Haec est puella. Haec puella est bona. Parva quoque est. Haec puella est discipula quoque. Puella est discipula parva et pulchra. Non est alta et magna. Puer ndn est magnus. Puella ndn est magna. Puer non est pulcher. Puella est pulchra. Salvé, puella. Salvéte, puer et puella. Haec non est puella. Haec est magistra. Fémina quoque est. Magistra est magna et alta quoque. Magistra est bona 1 ;2 CAROLUS ET MARIA et pulchra quoque. Haec fémina non est magister. Magistra est femina. Magister non est fémina. Hacc est fémina. Salve, femina. Salvéte, puer et puella et magistra. Salvéte, dis- cipull. Pues; ndn sum. Puella non sum. Magistra non sum. Hic est puer. Haec est puella bona et pulchra.quoque. Haec est fémina bona et pulchra. Valé, puer. Valé, puella. Vale, magistra. Valéte, discipuli et magistra. i ANSWER IN ENGLISH 1. Quis est hic puer? 2. Quis est haec puella? 3. Quilis discipulus est hic puer? 4, Estne puella magna et alta? 5. Quélis fémina est magistra?I Salvéte, discipulf. Nunc hic sunt Maria et Carolus. Hic est Carolus, discipulus bonus. Magnus non est. Altus non est. Carolus est discipulus parvus. Haec est Maria, discipula bona et pulchra et parva quoque. Maria est soror Caroli. Carolus est friter Mariae. Haec fémina est mater pueri et 34 CAROLUS ET MARIA puellae. Fémina est Jilia. Idlia est femina, sed ndn est mag- istra. Carolus Mariam amat, et Maria Carolum amat. Puer et puella Jaliam amant. Ilia puerum et puellam amat. Caro- lus est filius Iiliae. Maria est filia Itliae. Itlia est mater bona et pulchra quoque. Fémina magna et alta quoque est Jélia. Iilia non est magistra. Discipula non est. Mater est. Magistra Iiliam et puerum et puellam amat. Salvéte, Ilia et Maria et Carole. Talia nén est mater tua. Mater Caroli et Mariae est. Estne Maria soror tua? Maria non est soror tua, sed est soror Caro- li. Carolus nén est frater meus. Estne Carolus frater tuus? Carolus nén est frater tuus. Non est filius tuus. Non est filius meus. Amatne magistra Iiliam? Ita, et Iulia magis- tramamat. Magistra filium et filiam Iiiliae amat. Magister ct magistra sordrem et fratrem et matrem amant. liliam amd. Carolum amd. Carolus non est friter meus. Filius meus non est, sed puerum amé. Maria non est soror mea, sed puellam amd. Jilia non est mater mea, sed Idliam amo. Valéte, soror et frater. Valé, Iilia. Valéte, discipull. ANSWER IN ENGLISH 1. Quis est Maria? 2. Quis est Carolus? 3. Quis est Iiilia? . Quilis fémina est Itlia? 4. 5. Amatne magistra fritrem et sorérem et matrem?Il Hic est America, terra magna et pulchra. Carolus, frater Mariae, Americam amat. Amatne Maria Americam? Ita. America est patria Caroli et Mariae. Frater et mater et soror Americam amant. Fama Americae est magna. Nunc fortiina quoque Americae est magna et bona. America non est insula. Terra longa est. Terra longa et magna et pulchra est. Cuba est insula. Cuba non est patria mea, sed Cubam amd. Britannia quoque est Insula. Hibernia et Sicilia et Australia sunt insulae. Italia non est insula. Hacc terra est longa et pulchra. Fama Italiae est magna. Fortiina Italiae nunc est bona. Italia est antiqua, sed America non est an- tiqua. America est nova. Americam amd. America est patria mea quoque. Estne patria tua? Amantne filius tuus et filia tua Americam? Italiam quoque amd. Terram longam amé. Hi discipuli Americam et Italiam et insulis amant. Viae Americae sunt bonae. Hae viae non sunt antiquae. Viae Americae sunt no- vae. Viae Italiae sunt bonae. Longae et pulchrae sunt. Viae Italiae non sunt novae. Antiquae viae sunt. ANSWER IN ENGLISH 1. Quélis terra est America? . Estne America patria tua? . Suntne Hibernia et Sicilia insulae? . Amantne Carolus et Maria Americam? . Suntne viae Italiae antiquae? . Quiilés vids America habet? - Quilem fortiinam habet America? Pon NonIV s est hic? Hie est pater Caroli et Mariae. Nunc est s lactus. Maria quoque est laeta. Cir sunt puer et nunc? Haecest causa: laeti sunt quod pater est in Caroli et Mariae est nauta. Agricola non est. In Qui: Carolu: puella laeti casi. Pater agro non laborat. Magister non est et in schold non labdrat. In terra non labrat. Hic nauta est magnus et bonus. Fama non est magna et fortiina est parva. Patria nautae non est insula, Cuba. Non est Britannia, Hibernia, Italia. America est patria nautae et nauta patriam amat. Pater filium et fili- = a _aiam quoque amat, et laetus est quod nunc est in quoque est laeta quod nautam amat. - 6CAROLUS ET MARIA 7 Suntne puer et puella nunc in casa? Nunc in casa non sunt. Ubisunt? Ht discipulf sunt in scholé. Magistra quoque est in schold. Schola est nova et pulchra. Fama nén est magna quod non est antiqua. Maria et Carolus in schola esse non cupiunt. Haec est causa: hi discipuli in casi esse cupiunt. quod pater est in casa. In schol nova labérdre non cupiunt, sed nunc labérant. Magistra'quoque laborat. Nunc discipuli et magistra ndn sunt in schola. Ubi sunt? In vid longa et pulchra sunt. Filius et filia nautae quoque sunt in vid et laetisunt. Haecest epistula. Carolus epistulam habet. Carolus epistulam in vid portat. Epistula magistrae est. In epistula sunt haec: “Hic puer, Carolus, in schold non laborat. In casi ubi est pater esse cupit.” Pater intellegit. Filius patrem cupit. Laetus est nauta quod filium et filiam in casa esse cupit. Pater laetus est quod intellegit. Nunc Iulia laborat. Cénam parat. Carolus, filius bonus, labdrire cupit. Mater est laeta quod filius laborare cupit. Talia c@nam bonam parat quod pater cénam bonam cupit. ANSWER IN ENGLISH 1, Cir nune sunt Carolus et Maria lacti? 2. Estne pater pueri ct puellae agricola? 3. Ubi pater laborat? 4. Quilis schola est schola Caroli et Mariae? 5. Car Carolus cpistulam portat? §. Intellegitne pater epistulam?Vv Hic est schola. Discipulf in schola labdrant. Macrstra: Salvéte, discipult. Disciputi: Salvé, magistra. Macrsrra: Quis, Carole, est pater tuus? Carouus: Nauta est pater meus. Maaistra: Bene est. Labératne pater tuus in Americ&? Caro.us: Interdum, sed nén semper in America laborat. Maaistra: Cir non semper in America laborat? Carouus: Haec est causa: pater non semper in Ameried laborat quod est nauta. Maaisrra: Ubi, puer, habitas? Carotvs: In parva casa habits. Macisrra: Estne pater tuus nunc in casa? Carouus: Ita, magistra, pater meus est nunc in casi, sed udn est semper in casi. Saepe non est in America. Macisrra: Bene est. Videtne pater tuus multds terras? Carotus: Multds terras et Insulis videt. Multés virds et féminas videt. Cubam et Siciliam et Hiberniam videt et laudat. Hae sunt insulae. Multas insulas videt. Macistra: Estne pater tuus Americanus? Carouus: Ita, Americinus est, sed ndn semper in America habitat. Macisrra: Incola Italiae, discipuli, est Italus. Incola Bri- tanniae est Britannus; incola Hispaniae est Hispanus. Hi- bernus est incola Hiberniae. Intellegitisne, discipuli? Ameri- cani surnus. Incolae Americae sumus. America est patria. Americam amamus. Quis, Carole, est amicus tuus? Canrowvs: Cassius est amicus meus. Macisrra: Quis, Cassi, est pater tuus? 8CAROLUS ET MARIA 9 Cassius: Agricola bonus est pater meus. Agrum parat et in agré labérat. Interdum in agrd labord. Aquam porté et labdrd. Ager est magnus et longus. Pater est laetus quod filius in agr6 laborare cupit. Interdum peciiniam habed quod in agr6 labord. Peciiniam habére cupid. Maaistra: Amicum bonum habed quoque. Poéta est. Italus est. Magnam peciiniam non habet. Fama-non est Iagna, sed bene scribit. Amicum meum non saepe video. Epistulas scribd et poéta epistulds scribit. Has epistulas laudd. Habésne amicds, Maria? Maria: Ita, multas habed. Maaisrra: Estne vita nautae periculdsa? Carotus: Non semper est. Interdum est. Vitam nautae lauds. Nune céna in casis est pardta et discipuli non labérant. In casis sunt, fo ANSWER IN ENGLISH . Ubi nunc discipulf laborant? . Cir pater Caroli non semper in Americ& labdrat? . Videtne nauta multas terris? . Qui sunt incolae Americae? Britanniae? Hiberniae? . Quis est Cassius? Ubi Cassius interdum labdrat? . Cir est vita nautae periculdsa? NooswneVI Nunc est magistra laeta. Haec est causa: Laeta est quod epistulam longam et bonam habet. Haec est epistula poétae, amici magistrae. Poéta in Italia habitat. Italus est. Incolas Ttaliae amo. Poéta non est Americanus. Potta multas epis- tulds bene scribit. Magistra his epistulas in schol legit. Dis- cipull epistulas pottae laudant. Poétam vidére cupiunt. In hac epistula est pictira. Pictiira parva est. Pictira casae poétae est. Hic habitat hic vir. Aqua quoque est in pictira. Magistra pictiram spectat et discipulis ostendit. Interdum epistulas discipulis ostendit...- ~ B, wed. dec. Der, Maria quoque epistulam habet. Pater Mariae hanc epis- tulam scribit. Maria est laeta ubi pater epistulas scribit. In hac epistula est fabula longa. Haec fabula vitam periculésam nautae monstrat. Pater fabulds saepe narrat. Maria epistulam legit et Carold ostendit. Iilia et Maria et Carolus epistulam legunt et patrem vidére cupiunt. Fabulas dé vita nautae semper laudant. Carolus epistulam non habet. Donum habet. Donum est pectinia et puer est laetus. Itiliae donum ostendit. Iiilia quo- que ddnum habet. Dodnum Iiliae est pictira magna et pulchra. Nauta Iiliae et Carold dina dat. Nunc Carolus haec scribit: “Tibi, mi pater, gratias ago, quod mihi donum pulchrum das. E multis terris peciiniam habére cupid. Ego sum discipulus et multa non vided. Ti es nauta et multa vidés. Britannds, Hispainds, Hibernés vides. Fabulas tuis in epistulis tuis semper legd et laudd. Bene seribis. Valé, pater.” E casa Carolus dénum portat. Nunc Maria quoque epistu- lam é casa portat, et magistrae donum et epistulam puer et puella ostendunt, 10PNOaPone CAROLUS ET MARIA ll ANSWER IN ENGLISH . Cir nunc est magistra laeta? . Ubi posta habitat? . Qualis pictiira est in epistulA podtee? Habetne Maria epistulam? Narr& dé epistuli Mariae. . Quale dinum Carolus habet? . Quale est dénum Iiliae? . Quis haec dina dat?VII In silva est casa parva et pulchra. Ibi habitat Helena, amica Mariae. Helena est filia pulchra agricolae boni,. Fra- trés et sordrés habet. Agricola est pater benignus. Clarus non est quod fima est parva, sed Helenae est benignus. Hic vir magnam peciniam non habet. Helena saepe cum Maria in silva ambulat. Silva est alta et magna. Puellae silvam lau- dant quod puellis silva est grita. Maria Helenam amat. Maria Helenae fabulas dé Italia narrat et amicae pictiras Italiae monstrat. Ex fenestra Maria silvam videt, et saepe casam Helenae spectare cupit, sed silva est magna. Nune Maria fenestram aperit. Laeta est quod ibi rosis videt. Helena rosas habére cupit. Maria in vid ambulat et ross portat. Maria Helenae rosas ostendere cupit et Helena est lacta. Hae puellae sunt amicae cfirae. Helenae rosae sunt gratae quod ross in casi ndn habet. Ianua Helenae est aper- ta. Nunc ibi est Helena, 12CAROLUS ET MARIA 13 Manta: Salvé, Helena. ~Hewena: Salvé, Maria. Maazta: Hoc est dénum. Tibi rosis do. Hetena: Tibi gritids agd. Semper ross cupid. Ties mihi benigna. : Mania: Té amd, quod ti es amica mea cfra. Hewena: Habésne multis rosis? Cirasne ti rosis? Maria: Ita, multis habed. Ego rosis cird. Interdum rosis Carolus ciirat. Rosae sunt mihi gratae et his ciirire cupid. ITevena: Cir Carolus rosis ciirdre non cupit? Mania: Carolus est puer et rosae ndn semper pucris gritac sunt. Friter meus fabulds legere cupit et in silva cum viris laborat. Interdum cum amicé, Cassid, ambulat. Cassius Carolé est carus qu {hi dunt amici. Ti es mihi cfira quod ti es amica mea. Valé, elend~_ Hevena: Valé, Maria. Helena ianuam claudit. i ANSWER IN ENGLISH + Quis est Helena? . Ubi est casa Helenae? . Qualis est pater Helenae? . Cir est Maria laeta? . Cir Helena Mariae gratias agit? . Ciratne Carolus rosis saepe? '. Cir? NOupwoneVIIL Nunc amicus noster, Carolus, ex fenestra spectat. Cassium xspectat. Nunc Cassius in vid in silva properat quod cum Carols ad scholam ambulare cupit. Carolus amicum videt et januam aperit. Pueri ad scholam properant. Rosas portant et magistrae rosas dant. Magistra benigna amicés nostrés ex- spectat. Hi discipuli magistrae griti sunt et ciri quod dis- cipuli bont sunt et bene laborant. : il Nune discipuli in schola sunt et laborant. Magistra iinuam claudit. Discipuli magni linguam Latinam discunt. Carolus et Cassius sunt parvi et linguam Latinam nén discunt. Ma- gistra fabulas scribit, et pueri et puellae cum magistra legunt. Interdum discipuli fabulis nadrrant. Magistra pictiras os- tendit. Hic pictirae insulae, Cubae, sunt. In his pictiiris multi viri in vils ambulant. Multa portant. Est aqua in pic- tarts. Carol hoc’est gritum quod pater est nauta et Carolus vitam nautae laudat. Ibi sunt casae parvae. Idnuae casirum sunt apertae, et in casis féminae et pucllae cénam parant. Viri quoque in his casis habitant. Hi sunt patrés et fratrés. puellérum. : In scholé quoque est pictiira magnae scholae Britanniae. Ibi est pictiira silvae clarae. Magistra his pictiiras cirat quod: discipuli has vidére saepe cupiunt. Nunc discipuli é schol properant et magistra ndn laborat. 4 ANSWER IN ENGLISH 1. Car Cassius nunc in via properat? 2. Quis puerds exspectat? 3. Qualés discipuli sunt hi? 4. Qui linguam Latinam discunt? 5. Quiles pictiirae sunt in schola? 6. Car magistra has Pictiras bene ciirat? 14Ix Carolus noster ndn est laetus. Ad scholam ndn properat. In casa sdlusest. Amicus noster nin labdrat. Non legit. Non acribit. Miser est. Haec est causa: aeger est. Mater quoque est misera quod filius est aeger. Iilia puerd aquam dat et Carolus mitri gratias agit. Carolus est sdlus in casi quod miter & casi ambulat et rosis cirat. Maria est in schola et rosis non cirat. Pueri magni nunc linguam Latinam in schola discunt, sed Carolus cum discipulis nén labdrat. Nocti puer aeger ex fenestra spectat. Lina est clara et 1516 CAROLUS ET MARIA a. Stellae quoque sunt pulchrae. Puer linam et stellas Interdum est lina obscira, et stellae quoque sunt arae. Nunc medicus ad casam ambulat. Puer medicum ss ctat, sed medicus est tardus. Tardus nén saepe est. ae silva magna ambulat, lina est obsciira et viam non videt. Ubi ex silva properat, stellae et lina sunt clarae et bene est quod medicus properat. Medicus est vir benignus. Amicus puerorum est, et benignus pueris. Nunc idnua casae nautae est aperta et medicus puerum aegrum spectat. Jnterdum Maria epistulas ad fratrem portat. Hae epistulae sunt gratae. Cassius hance epistulam scribit. In epistuld sunt magni spectat. haec: Miser sum, amlce cfire, quod tO nn es in scholé. Esne aeger? Estne medicus in casi tua? In schol& discipulf sunt miserf quod ti es aeger. Fabulés legimus et narrimus. Pueri magni linguam Latinam bene discunt. Nunc ego epistulam scribd. Vale, Carole. ANSWER IN ENGLISH . Car est Carolus miser? . Cur est Carolus sdlus? . Ubi est medicus? . Cir medicus viam non cliré videt? - Quis epistulam seribit? }. Quis epistulam ad Carolum portat? Qapwoex Nox ndn est. Liina et stellae non videntur. Obsciirae sunt. Vesper est. Cum vesper est, agricolae ex agris ad casds pro- perant. Féminae in casis cénam parant. Discipult i in viis ad casas properant cum est vesper. « In cas& Jiiliae Carolus vidétur quod ianua est aperta. Ibi Carolus stat et discipulds exspectat. Hodié miser non est. Laetus est. Hodié in casa est sed non est aeger. Heri medicus erat in casa et puerd medicinam dabat. Heri puer crat acger. Cum pueri sunt aegri, non sunt impigri. Hodié Carolus non est acger et miser. Impiger est. Legere et scribere cupit, sed ad scholam non ambulat quod via est longa. Hodié non est sdlus. Carolus cum mitre rosis carat. Nunc est vesper. Puer in casa stat et sordrem et discipulés exspectat. Maria est tarda quod cum amicd, Helena, ad aquam ambulat. Maria epistulam magistrae portat et Carolus hance epistulam exspectat. Heri medicus puerd peciiniam dedit. Nunc puer peciiniam habet. Cir medicus peciiniam dedit? Haec est causa: medi- cina puerd non erat grata, et medicinam habére non cupiébat. Medicus puerum esse aegrum vidébat et puerum medicinam habére cupiébat. Puerd peciiniam dedit et puer erat bonus. Pecinia non erat magna. Puer medicé gratias agébat. Nunc Carolus in casa stat. Discipulés exspectat et lactus est. iM ANSWER IN ENGLISH 1. Cir heri medicus Carols peciniam dedit? WwxI Aestiis est. Aestate Carolus et Maria in schola non semper laborant. Hodié in casi ndn manent. In silva et agrd non ent. In vid ad oppidum ambulant. Laeti sunt quod est ae Ex vid silvam pulchram vident. Ibi técta magna non vident, sed taberndcula sunt in silva. Aestate pueri, amict ) hme a \ nie Caroli, in tabernaculis manent quod técta oppiddrum ndn sunt grita, Haec taberndcula sunt parva sed puerds tegunt. Carolus tabernacula videt et laudat. Heri Carolus non erat aeger sed impiger non erat. Hodié validus est quod heri medicus medicinam ad casam portavit. Laeti sunt puer et puella quod cum mitre ad oppidum ambu- lant. Did in oppidé manent quod multa vidére cupiunt. Vids 18CAROLUS ET MARIA 19 et técta magna et multés virds et féminds spectare cupiunt. Cum in vid stant, Maria dona multa et pulchra in fenestris magnis videt. Maria saltat quod est laeta. Dona habére cupit, sed magnam peciiniam non habet. Did in oppidé miter et filius et filia manent. Cum vesper est, ad casam properant. In vid mater hoc dicit: “Hodié ti, Carole, puer bonus in oppidé eras. Hoc est praemium.”’ Caro- lus est laetus et saltat. Quid est praemium? Praemium est peciinia. Mater hoc quoque dicit: “Hodié ti quoque, Maria, puella bona eras. Tibi quoque praemium do.” Quid est praemium puellae? Hoc praemium est pictiira magna et pulchra. Puel- la est laeta et saltat. Puer et puella “Tibi, mater, gratias magnis agimus,” respondent. ANSWER IN ENGLISH . Quid herl Carolus et Maria faciébant? . Cor erant tabernicula in silva? . Quid puer et puella in oppidd vidtbant? + Quid erat praemium Mariae? . Quid mfter Carold dabat? . Cir mater haec praemia dabat? eSanenXII ubi aestis est et agricolae in agris labdrant, dum, i Y diecpul in schold manére nén cupiunt. Did ex fenestris sil- aes Post scholam est aqua et ibi puerl et puellae esse cupiunt. Carolus et Cassius taberndculum habent sed hoc est dom!. ‘Mox tabernaculum erit in silva. Tabernaculum est validum et puerds tegit. Tabernaculum est praemium quod hi puert multds h6ris aquam ad agricolas portabant. Heri vesperi Carolus et Cassius domum non iérunt. Ad aquam iérunt. Did ibi minsérunt. Multum dé tabernaculd, dé horis }ratis aestatis dixérunt. Post tinam héram magistra hoc dixit: “Boni puerf domum eunt, sed mali puerf post scholam in aqué manent.” Magistra sdla in oppidum iit. Non erat laeta; non saltavit, : In tactis puerdrum matrés erant miserae. Dit puerds ex- spectavérunt, sed filiés suds non vidérunt. sad “Ubi est filius meus?” dixit mater Caroli. Maesta erat et did lacrimabat. Horae erant longae quod puerum exspecta- bat. Mox Carolum vocavit. Didi vocibat. Maria, soror Caroli, sola domum iit. “Ubi est frater tuus?” dixit mater. i “Cum Cassid ad aquam iit,” respondit puella. Mater domo iit et ubi idnua técti clausa erat, puerum vo- cavit. “Carole! Carole!” Dit mater vocabat. Nune pueri sunt in silva. Nox est et liina est obsciira. Vi- am non vident. Maesti sunt et lacrimant. Mater quoque lacrimat quod filium suum non videt. ” ‘Maitrem meam vidére cupi6,” dicit Carolus. Mater ad silvam ambulat. Mox puerds videt et vocat. 20CAROLUS ET MARIA 21 ’ if Nunc puerf ndn sunt maest! et non lacritpant quod miatrem Carolf vident. Laeti sunt et saltant. Nunc vesperi pueri post scholam ndn manent. ANSWER IN ENGLISH 1. Quid cupiunt discipull ubi aestis est? 2. Ubi est aqua? 3. Ibantne Carolus et Cassius domum cum Mari&? 4. Cor? 5. Quid post dnam héram magistra dixit? 6. Cir erant matrés miserae? 7. Quid miter dixit ubi Maria domum vénit? 8. Ubi erant pueri? 9. Viditne miter puerds ibi?XxIIr rortus Ioliae. Ibi ilia alba. Hor- agua Jaliae. Ibi sunt rosae et lilia albe Gratus est ae In oppid6 non sunt multi horti. Hortus re est. Hortus medici'est. Filiae medicf in rtd non laborant. Rosae et multi alif flérés sunt in hdc ho : hortd medici. Hieme niillf florés sunt in hortis. Aestdte mul- t6s florés ibi vidémus. a Claudius est vir qui hortum medici cirat. Multas horas ibi laborat. Mox hiems erit, sed Claudius hiemem non laudat. Tum Claudius mdestus erit quod nillés florés suds videbit, sed nén lacrimabit. Claudius non est agricola nunc. Diii in ilva habitabat et erat agricola. Aeger erat et in silva manére 22CAROLUS ET MARIA 23 ndn cupiébat. Nunc in oppidd habitat et labdrat. Saepe Clatdius silvam et agrés vidére cupit. Claudius est amicus agricolae, patris Cassi, et saepe ad téctum agricolae it, Tum mutta dé oppidd et dé horté narrat. Tum gollogatum: est longum. Cassius colloquium gratum audit et est laetus. Agricola multum frimentum in agrd habet quod duds equés habet. Pater Cassi Claudié frimentum et equés suds monstrat. Hieme in agrd nillum frimentum est. Aestate ibi est multum friimentum. Hi equi frimentum cupiunt. Cassilis equis frimentum dat, sed inus ex equis nén stat cum Cassius frimentum dat. Equus malus est. Cassium audit et timet. Nillum pcriculum est, sed equus hoc non intellegit. Cassius hunc malum equum timet. Nunc est nox et quiés est in terri. Viri et equi non labd- rant. Equi in stabulé stant et quigtem capiunt. Agricola et Claudius cénam edunt. Post cénam fabulis narrant. Ubi quiétem cupit, Claudius dom6 agricolae ad domum medict it. Sdlus' est et multa audit, sed non timet. ANSWER IN ENGLISH 1 Quis est Claudius? 2. Quid facit? 3. Cir nunc in oppidé laborat? 4. Quid Claudius et agricola faciunt ubi in casi agricolae sunt? 5. Quid agricola Claudid monstrat? 6. N&rri dé ind equé agricolae.XIV Heri ntultas hdras nauta domi manébat. Sdlus non erat. ‘Amicus cum patre Caroli manébat. i Hic amicis est miles validus. In:bellis pugnat. Dux mifli- tum est et .milités hune ducem. laudant. Arma militis sunt gladius et galéa: Multa téla habet sed haec in casd nautae n6n sunt. Domi sunt. Carolus et Maria militem laudant. Hic dux qui multa dé bellis Romanis narrat est miles Italus. Arma Romana antiqua erant gladii, Sciita, galeae, ‘pila. ‘Alia arma quoque hab¢bant Romani. | Castra Romana erant magna et longa et ae leas milités in castris manébant quod erant défessi et quiétem cupiébant. Multi ducts Romani erant boni. Alii erant mali. Tum milités hs ducés non laudabant. Caesar erat dux Romanus bonus. Consilia Caesaris crant bona et saepe grata. Inter- dum, ubi Romani in belld erant, Caesar cum militibus pug- nabat. Gladium et scitum portabat. Equi quoque erant in bellis. Periculum equis nén gratum erat. Carolus fabulas militis audit et laudat. Viri Americdni interdum sunt milités. Multa téla habent, Sciita non habent. Romani antiqui sciitis magnis et faitis tegébantur. Sciita 4 ducibus et militibus portabantur. Ameri- cAni sciitis non teguntur. ; Miles Italus horfum Iiliae laudat. Rosas et lilia alba et alids florés laudat. Dé floribus Italiae narrat sed nillum hor- tum habet. ; Miles et nauta ad domum agricolae eunt. Agricola his amicis duds equés ménstrat. In stabulé sunt equi. Miles multa dé equis intellegit et malum equum agricolae non timet. Nillum periculum est. Miles huic equé frimentum ‘ 24CAROLUS ET MARIA 25 dat. Virf ab hdc equé nén timentur, sed pueri nn sunt gratt. Duo equi frimentum cupiunt. Nunc miles et nauta et agri- cola cénam edunt. Post cénam miles et nauta ad domum nautae eunt. . Cum hiems est, miles domi est. In Italia habitat. Tum Carolus colloquium militis et patris nn audit sed epistulas militis legit et laetus est. Italiam vidére cupit. “Vitam militis laud6,” inquit puer. ANSWER IN ENGLISH . Cdr herl pater domi mantbat? Quae sunt arma militis? . Dé quibus miles narrabat? (Multa nirr.) . Quid miles laudat? . Timetne miles inum malum equum agricolae? . Car? OoeeneXV dig Carolus et Cassius et Maria et Helena in cas& nautae i t. Fabuldslegunt et pictiras spectant. In ind pictira are puerl Romani qués Carolus et Cassius maximé lau- sl eae . ree : dant. |A winistra est primus puer, Marius nomine. Manlius ost nomen Secundi puerf qui est puer medius quoque. A dextra est ter tis qui est parvus. Hic est Licius. Nunc Cas- sius fabulam legit: “Carolus et puellae audiunt. trés pueri milités esse cupiunt, sed non sunt magni. Numquam in bells fuérunt, sed patrés puerdrum multis in bellis fuérunt. Marius quattuor fratrés qui in bellé pugna- 26 PaCAROLUS ET MARIA 27 bant habet. Licius est filius ducis boni. Romani antiqut bellum et arma et téla laudant. Hieme nédn pugnant sed aestate vita militum est saepe periculésa, Interdum milités sunt ‘Aegii et défessi. Saepe domés vidére cupiunt. anu uid primus puer, Marius, fgcit? Marius est dux militum qui didi longum sed non ft portat. In eius capite est galea. Sciitd togitist A sinistra. est gladiys eius.. Manlius quoque arma et tala | portat. Sciitum et’ ‘pilum habet. Liicius est sagitthtYus et sagittds capit. Animal nigrum quod post puerds stat est equus ducis. Mox equus ducem ad hortum ubi sunt castra portabit. Mox erit bellum magnum.” Hace fabula est grata pucris, Carold et Cassio, qui mox ad stabulum agricolae eunt. Mox cum cqué et armis et télis ad hortum eunt. Ibi sunt milités sed nallum periculum est. “Nunc, milités,” inquit dux, Cassius, “est periculum mag- num. Consilium bonum habed. Cénsilium mcum minstrare cupid.” Maria ct Helena eds fabulis nin laudant. Nunc cae non sunt. milités sed féminaec. Casam ciirant et cénam parvam quac est nunc in méns& parant. Sdlac in casi conam edunt. ANSWER IN ENGLISH 1. Qui sunt Licius, Marius, Manlius? 2. Ubi hi trés pucri stant? 3. Cir hi pueri arma portant? 4, Quac arma sunt hacc? 5. Quid mox pueri facient? 6. Cir pueri milités esse cupiunt?XVI dié faciunt Carolus et Cassius? Herf Carolus ad Cassi invitatus est,, _Vesperi per agrum ambulabat. Le equum habébat. Arcum, dénum patris, et quattuor Nollum a tabat quod’ nine cum Cassi6 per silvam fre et a nimnlia capere cupiébat. Mane pueri sunt leet. eat omnés rés sunt pardtae. Cassius equum nigrum et car- rum habet. In carro multae rés portantur. Sagittae, frimen- tum, arciis, cena puerdrum sunt in carrd. Iacula nén portant, quod nunc sagittarif, ndn milités, sunt. “Valete,” inquit mater. “Vale,” inquiunt pueri qui nune in carrd sunt. Equus niger, cuius nomen est “Pulcher,” validus est. Per agrés in viis latis properat. A dextra et & sinistri ommnés rés pueris sunt gratae. Subitd equus é via currit.” - “Pulcher aliquid’ videt et timet,” inquit Cassius. “Quid est?” Tum trans viam primum parvum animal currit. Carrum et equum videt et timet et per agrum properat. Mox secundum et tertium animal trans viam ante equum currunt. Nune equus in vid non ‘fortiter currit quod tria animilia timet. In media via stat et currere non cupit. Pueri non ti- ment et “Propera, Pulcher,” inquiunt. “Nillum est periculum. Es tutus.” Ubi animilia nén videntur, Pulcher bene currit. i Post dnam héram prope puerés est aedificium. “Habitatne aliquis ibi?” inquit Carolus ubi ad aedificium venit.* ‘Numquam ibi virds et {éminds vidi,” respondet Cassius. Ubi in tectum pueri veniunt, omnia spectant. Hic est ménsa. In ills locé est pictira militis qui in capite galeam habet. Sci- tum et iaculum et gladium habet. Hic aliquis habitavit. Did 23 Quid hoCAROLUS ET MARIA 29 puert in aedificid manent. Hic cénam edunt. Post cénam ex aedificid currunt et in manibus arciis et sagittaés portant. Animalia vident sed nillum capiunt. Mox est vesper et pueri défessi domum eunt. Equus nunc domum et ad stabulum, in quo frimentum est, laeté currit. “Ubi,” inquit mater, “sunt animalia?” Pueri nune in téc- tum veniunt et omnia narrant. “Multa vidimus sed nillum cépimus,” respondent pueri. “Multas horas in aedificid manébamus. Mox erat vesper et défessi erdmus.”” Mox Carolus domum it. In manibus sagittis sed nillum animal portat. Ubi Carolus ad téctum Cassi invitatur, lactus est. + ANSWER IN ENGLISH . Cir Carolus ad casam Cassi it? . Quid portat? . Quid puert i in carrd portant} . Cir equus & vid currit? “ Narra dé aedificis. * Cépéruntne puer! multa animélia? oe eoa XVII arolus in carro per silvam fbat. Ubi domum cum gittis vénit, laetus erat quod miles Italus erat in digs ibi miles manébat. Multds rés dé Romanis antiquis et dé Gallis ‘narrabat. Pictaras puerd ct. puellac ostendit quoque- Galli erant finitimi Germanorum. i In Gal- lid prope Germanos habitabant. Germini erant finitimt Gal- Jorum, sed Galli et Germani non semper erant amici. Semper Germani bellum cupicbant. Si Galli satis magnas cdpids non habébant, saepe in periculd erant. Romani socids habébant. Socii erant amici Rémainérum. Si Romani auxilium habére.débébant, socif auxilium dare semper pariti erant. Si socil in periculd erant, auxilium Ré- mands rogabant. Tum dux ‘“Nune, incolae Rémae,” inquit, “hr sunt socii nostri. Auxilium socifs dare débémus.” Tum iterum copiae R6manae ad socids trans agrds properibant. Hae fabulae gritae erant pucrd qui vitam militis semper laudibat. “Miles fortis,” inquit, “esse cupid. Ubi vir erd, miles erd, et per téla, per multa pericula cum duce med pro- perabd. Equum habébé, Paratum némine. SI periculum erit magnum et milités omnibus in locis morientur, socids nostrés auxilium rogabd. Socids dé periculd nostré montbd. Ego et Parditus ad oppidum socidrum ibimus et epistulam in manibus meis portib6. Ante socids stébd et cdpiam frimenti rogabd. Si fortés erimus, ego et Pardtus, dux nébis praemium dabit. Equum bonum habére débed. Equus bonus in belld fortiter curret et titus erd. Incolae nostri post bellum mé laudabunt et fama mea multis in terris erit magna. Aliquis mé ducem magnum vocabit,”” Heri C: arca et Sa casa. Multos 30CAROLUS ET MARIA 31 Subitd post has fabulds Carolus “Cupisne cris his fabulas Cassid, amicd med, narrare?” rogabat. “Ita,” inquit miles. “Si ita cupiés, mane posterd dié ad scholam ibd et omnibus discipulis fabulas dé patria mea, dé aedificiis oppidi mei, dé bellis antiquis narribs.” Nunc est nox. Diés in terri ndn manet. Puer, amicus nos- ter, est laetus quod mine posterd dié miles ad scholim venire invitatur. Fabulae omnibus discipulis erunt gratae. ANSWER IN ENGLISH 1, Car erat Carolus laetus ubi domum vénit? . Qui erant Galli? . Qualés finitimi erant Germini? . Quid socii faciébant si erant in periculd? . Quid Carolus faciet ubi miles fortis erit? . Quem ad locum miles invitatur? . Car? NOaewnXVIII 3 Italus scholam visitavit. Posterd dig domum iit. Posted discipuli multas rés dé bellis antiquis et novis lege- in silva post scholam omnés erant milités. Hi bant, SaePt americdni, hostés Italérum. Hi pro Italia, ill erant Itall, ili AmericAni, hostés Italérum. Hi pr Italia, pro Americ& pugndbant, ow Heri multi Italt vulnerti sunt et sdcids auwcilium rogabant. In magn periculd nillus erat timidus. Mnitimt auxilium da- pant. Dux Italus, Cassius, sagitta hostis paene necatus est. De periculé ab amicis monitus est, sed castra in periculd erant et paene sdlus dux prope castra pugnabat. Multds milités aliis in locis esse necesse erat. “Car auxilium ab amicis non accipid?” rogabat dux vulne- ratus. “Amici mei pardti esse auxilium dare débent, quod ego sum dux, paene necitus. Neque arma habed neque satis magnae copiae adsunt. Auxilium non adest. Si hostés mé sine auxilid vidébunt, mox mé nec&bunt et hic sdlus moriar.” Tum per agrés iinus é sociis ducem vidit et vénit. “Ecce!” inquit dux vulneratus. “(Nunc sine auxilid non manébd. So- cius meus adest. Cras huic socid praemium dabé.” Prope castra Americana ille dux, Carolus, erat vulneratus. Oculi gladid hostis vulnerati sunt. “Nunc,” inquit ille dux, “maestus sum quod caecussum. Numquam iterum agrés meds videbs. Neque iterum patriam meam vidébd neque téla in manibus por tabo et pro patria pugnabd. Necesse erit semper cum amicis ambulare.” ee auxilium esse prope nén putabat. Sé caecum peta at, Se caecum semper futdrum esse putabat. Mox Posten a est et posterd dié medicus oculds ciiravit non erat caecus. 32 Mile:CAROLUS ET MARIA 33 Heri, cum Carolus epistulam accépit, haec légit: “Iterum poster& aestate in America aderd.’’ Quam laeti Carolus et Cassius illum diem exspectant. ANSWER IN ENGLISH 1, Qui in hic fabuld erant Italf et Americani? 2. Cir dux Italus sdlus prope castra pugnabat? ' 3. Quid hic dux dixit? 4. Car cris dux Italus socié praemium dabit? 5. Cir erat dux Americinus maestus? 6. Eritne semper caecus?XIX Aests est. Quis est in schola? Omnés absunt, quod aestate janua scholae clausa est, et magistra discipulique non adsunt. Ubi nunc sunt Carolus Mariaque? Ad Eurdpam cum patre matreque eunt. Multés dits terram nin vidébunt. Neque terram neque aedificia ee Cum pater rogibat, “Cu- pitisne mécum ad Eurdpam Tre? ta respondérunt, “Tta, hoc est gratum. Hoe désideramus. Eurdpam visitire cupi- mus.” Multés diés domi puer puellaque multas rés dé Eurépa legébant. Has rés legébant: Gallia erat terra magna ubi hostés R6manérum antiquorum habitabant. Galli vocdban- tur. Romani cum Gallis dcriter pugnadbant. Multi vulnera- bantur et necibantur. Alii erant cacci. Romani agrds Gal- lérum vastibant et oppida occupabant. Posted, ubi Romani auxilium désiderabant, hoc 4 Gallis postulabant. Alias rés dé Roma Carolus legébat. Roma erat oppidum antiquum. Fli- men per Roémam fluit. Circum Rémam antiquam erat mirus. Romani hdc miiré ab hostibus tegébantur. Multi hostés ad mirum veniébant quod Rémam désiderabant. Iacula, pila, sagittas iacitbant. Romani erant fortés. Milités ndn erant timidi. Auxilium & socifs saepe postulabant et accipiébant. Has rés dé Britannia legébant: Romani antiqui ad Britan- nlam vénérunt. Britanni erant irti. Rodmini agrés Britan- niae occupabant, Hoe Britanni non désiderabant. Téla in Rominds iaciébant sed propter ducem bonum Roman! erant eh Patria deriter pugnabant., Maria aliud flimen in i A aadanals cupit. Hoc est flimen pulchrum, cuius nomen us. Inter Gallds antiqués et Germanés fluit. Prope 34CAROLUS ET MARIA 35 flimen sunt aedificia grata. “Illud flimen,” inquit Maria, “mihi erit gritum.” Carolus vitam nautae esse bonam putat et difi cum nautis colloquium habet. Mater acgra didi fuit. Iterum terram vi- dére cupit. Oculf sunt défessi quod mater semper aquam spectat. Mater non est nauta bonus. Timida quoque est. “Paene,” inquit Maria, “terram vided, sed ibi nullés ami- cds vidébd. Sine amicis nin lacta erd.”” Tum Maria paene lacrimat, sed non lacrimat. Carolus respondet, “Puellae semper lacrimant. Amicds non désiderd. Multis et novds terras visitibd, et hoc est satis.” Subitd aliquis climat. “Ecce! Ecce!” inquit. “Terra est! Est Britannia!’ Omnés pardti esse iubentur et mox Carolus et Maria in terri nova stant. Quam laeti sunt omnés! ANSWER IN ENGLISH 1. Ubi nunc sunt Carolus Mariaque? 2, Dé quibus rébus puer puellaque legébant? 3. Car erat Roma valida? 4, Cir erant Britanni irati? 5. Cir mater non est laeta? 6. Cir Maria paene lacrimat? 7. Quid sliquis clamat?xX Js qui in illd loc6 stat est avunculus pueri puellaeque. Est frater Jaliae. Avunculus Iiliam et nautam et Carolum et Mariam dia exspectat. Undique circumspectat et nunc cds videt. Avunculus omnés saliitat. Mox omnés ad’ domum avunculi eunt. Puer puellaque multa rogant et avunculus multa narrat. Téctum avunculi parvum sed gratum vidétur. Inter téctum et viam est hortus pulcher. Circum hortum est mirus qui hortum tegit si aliquis eum vistare cupit. Flimen Parvum prope téctum fluit. Posteré dié omnés & técté avuncull eunt. Ruinds miri antiqui vident. Olim Romani ad hanc insulam vénérunt quod Scl6s novds désiderabant. Hic erat mirus antiquissimus ‘Saris qui erat dux Rémandrum. Insulam oppugnare et 36CAROLUS ET MARIA 37 occupare cupiébat. Armati erant Britannf.et, ubi hostés, Rd- manés, vidébant, frati erant. Itaque dit ROmani ad terram ab aqua venire nén audébant. Did in aqua manébant. Su- bitd vir fortis, qui periculum vidébat, climabat. “Properate, milités!” inquit. “Britannds armatds oppugnate!” Ita mi- lités iubébat. Itaque milités dcriter pugndbant. Posted Caesar milités probibat quod hoc audébant. Roman! iacula et alia téla iacitbant et Britannds superabant. Propter peri- culum magnum huius belli socii ab Europa vénérunt et Caesarem iiivérunt. Populus Romanus multis alias terris oc- cupavit. Quamquam Caesar erat dux bonus, tamen multéds inimicds Romae habébat. Posted hi eum neciivérunt. Undique pater materque circumspectant. Flimina et alias rés Britanniae laudant. ‘““Habetne nunc Britannia hostés qui insulam occupare et vastdre cupiunt?” rogat Carolus. ~ “Minimé,” respondet avunculus, “sed posted propter hostés 4 sociis auxilium postulabant.” Mox Carolus et Maria 4 Britannia aberunt. In alia terra, Germania, erunt. ANSWER IN ENGLISH . Quis Americinés salitat? . Quale est téctum avunculi? . Ubi sunt hortus et mirus et flimen? . Qui mirum antiquissimum fécérunt? . Narra fibulam dé duce Rominé qui alids milités properire et oppug- ni bébat. . Quid Carolus rogat? Quid avunculus respondet? oP wD noxxl Ubi est avunculus? Is abest. Domf in Britanni& manet. Jtaque sine amicis quattuor Americani per Germaniam eunt. Ibi nalli amici eds saliitant, sed omnés Germaniam probant quod populus est benignus et Americdnis nén est inimicus. Quamquam agri et silvae sunt grata, et Americani ris lau- dant, oppida, quoque, sunt pulchra. Per terram Germand- rum flimen Rhénus fluit. Si Carolus undique circumspectat multés agr6s prope fliimen videt. Ruinis aedifici antiqui vi- det. Carolus fibulas dé Germania legit. Olim Germ4ni erant barbari qui cum Romanis pugnabant. Trans flimen Galli qui erant Germinis)inimici habitabant. Illi barbari agrés Galliae saepe oppugnabant occupibantque et oppida edrum délére cupiébant, nam hostés erant. Inter- dum Galli 4 RdmAnis auxilium postulabant, nam soli cum barbaris sine satis magnis cépiis pugnare ndn audébant. Posted Caesar barbarés superavit et multés in vincula iécit. Galli Caesarem iuvérunt. Ubi Carolus has rés dé Caesare et barbaris legit eum omnés rés dé bell6 scire putat. In vid oppidi in qué Carolus nunc manet vir caecus saepe stat. Olim erat miles Germanus. Nunc non est armatus. Celeriter non ambulat. Tardus et caecus est. Sine amicis et pecinié vita eius ndn est semper grata. Quamquam pe- ciniam non postulat, Carolus, tamen, ef peciiniam dat. Cur es caecus?” rogat puer. ‘Nocte ubi milités dormiébant, castra nostra ab hostibus expugnabantur,” respondet vir. “Pacne déléta sunt. Sine auxilid prope ruinds aedificl manébimus. Socif periculum Dostrum esse magnum non sciébant. Dit auxilium socidrum exspectabamus,” 38CAROLUS ET MARIA 39 Quis té servavit?” rogat Carolus. “Socius meus qui aderat mé servavit,” inquit vir, “et mé ab hostibus mivit. Nds non vidébamur quod erat nox. Quamquam oculi mei vulnerdti erant, tamen socius meus mé iuvabat et ab hostibus non capti sumus.”’ Miles caecus socium suum semper laudat. ANSWER IN ENGLISH . Habentne Americin} multés amicés in Germania? Q lim erant Germini? Quid dlim facere cupi¢bant? . Cir Galli 4 Romanis auxilium postulabant? . Cir est hie vir caccus? . Quis hune virum iuvibat? SarwneXXII Nune post multéds diés Carolus inum amfcum novum in rmanid habet. Amicus est servus qui téctum medici cirat. Servus linguam Caroli intellegit nam lim in America habita- vit. Hodié non labdrat, sed cum Carold per silvam errat. Puerl duds equés nigrés habent. Et celeriter ad silvam cur- runt. Carolus equum suum incitat quod ire celeriter cupit. Via est lata et facilis et mox pueri in silvé sunt. Nillae béstiae periculdsae hic errant nam silva non est locus pericu- Iosus. Béstiae ferae, sed parvae per totam silvam errant. Servus nomina omnium béstidrum scit. Gratum est Carold cum amicé novo per silvam errare. Ubi riri est, laetus est. Totum diem servus et Carolus in silva manent. Cum est tempus domum ire, pueri alia vii eunt. Servus locum qui dlim erat domus barbarérum ménstrat. Ubi barbari dormié- bant, oppidum antiquum expugnatum et délétum est. Multi barbarf vulnerati et nec&ti sunt. Céterf qui servati sunt in vincula iacta sunt. Carolus has fabulas laudat et servé alias fabulas dé barbaris qui lim in patria sua habitabant narrat. Nune equi nigri sé non celeriter movent. Diés longus fuit sed gratus. Servus 4 Carolé ad Americam invitatur. Facile non erit ad Americam ire, nam servus magnam peciniam non habct. i Nocte Carolus epistulam ad Cassium seribit. Haec dicit: "Mox Italiam visitabimus. Italia erit mihi omnium terrérum gratissima. Céteras terras laud6, sed Italiam amd. Amicus Meus novus est puer Germanus quem laudo. Nunc est tem- pus ad Italiam fre parare. Valé, Cassi.” 40CAROLUS ET MARIA ANSWER IN ENGLISH . Quis est amicus novus Caroli? . Ubi Carolus et servus errant? . Estne silva locus periculdsus? . Car? . Quid puer! vidébant ubi domum veniébant? . Cor non erit facile servum ad Americam Ire? . Quem locum mox Americ&ni visitabunt? 41XXII Hodié omnés Americani laeti sunt quod in Italia sunt. Hic miles, amicus patris, et poéta, amicus magistrae, habitant. Hi duo virl Romae técta habent et paucds diés Americaini Romae manent. Téctum militis est magnum et ex miteria factum. Téctum multds rés pulchris habet. Pater militis multds servos habet. Pater non est dominus diirus. Omnés servi, igitur, eum laudant. Nillus servus perfidus inter servés est. Cum dominus imperat, omnés statim parent. Antiquis temporibus Romani multés servés habébant. Ita miles narrat. Multas rés faci¢bant. Labor cérum non crat semper facilis. Lignum portibant: agrés curibant; cénas parabant; pauci servi erant magistri puerdrum puellarumque. Alii erant servi qui in belld capti sunt. Si servi erant perfidi, interdum didi in vinculis tenébantur. Servis perfidis vincula non erant grata. Pauct necabantur. Tum céteri servi maesti et timidi erant. Facile ndn erat servum bonum esse, si domi- nus malus dirusque erat. Interdum 4 téctd domini servi mit- tébantur. Saepe sé in fugam dabant. Tum sine auxilid per totam terram erribant. Interdum cum béstiis feris pugndre iubébantur. Interdum servi 4 ducibus incitabantur et postca bellum erat. Animus servi boni prd dominé sud pugnare semper paritus erat. Si dominus et servus in periculé erant, Servus ndn sé, sed dominum servabat. Multi servi vitam daram agébant ubi domini erant saevi. “Servés in America ndn habémus,” inquit Maria. “Olim servés habébatis,” respondet miles. “Servi vestri ane Africni et dominf saepe erant saevi.” ‘Tta, sed dnus vir, dux magnus, repertus est. Is servis non erat inimicus,” respondet Maria. “Bcllum magnum, tamen, 42CAROLUS ET MARIA 43 inter populds terrae nostrae erat. Hodié omnés sunt amici. Incolae inter sé animd bond sunt. Hoc bellum memoria tenére n6n cupid.” Nocte Maria omnés rés quis hodié vidit et audivit in epi- stula scripsit. Eam ad magistram misit. ANSWER IN ENGLISH 1, Qui amic! Americindrum Romae habitant? 2. Quéle téctum pater militis habet? 3. Quélis dominus est hic? 4, Narri dé vité servoérum Rémanérum qui antiquis temporibus Romae habitabant. 5, Habébantne dlim Americdni servos? 6. Quid erat ndmen ducis qui erat amicus servrum?XXIV Téctum pottae est casa parva, ex materia facta. Paucds di¢s Carolus et Maria hic manére cupiunt. Roma est urbs pulcherrima. Urbs antiqua etiam pulchrior erat quam haec. Carolus et Maria per viis Romae cum posta errant et dé amicd, magistra, dicunt putantque. In Gnd locd erant técta antiquérum régum Romae. In- terdum hi régés erant domini dri quibus populus, servi régis, Parére nén cupigbat. Pauct viri erant perfidi et si perfidf esse Teperti sunt, posted nén liberi erant. Didi in vinculis mané- bant et posted neciti sunt. Etiam nunc Roma régem habet. 1¢ réx magnum téctum et milités quoque habet. Vita régis 44CAROLUS ET MARIA 45 non est semper facilis, nam réx non est hom liber. Labor eius quoque non est facilis. Servus populi Rémani est. Servi num- quam hominés liberi sunt. Hic réx in populum Réminum animé bons est. Dirus et saevus non est. Populd Romano magna cum ciira imperat. Populus, igitur, ré¢gem laudat. Interdum prope flimen Tiberim, quod per urbem fluit, hi trés amici errant. Poéta fabulds narrat: “Olim trans flamen hostés R6manGdrum quibuscum Romani saepe in bellis pugna- bant habitaébant. Posted Romani eds superavérunt. Fugam edrum memoria tenére semper est gritum.” Dé dnseribus quoque, qui milités convocibant et Romam servabant, poéta narrat. Semper Romini his dnserés laudant. Nunc poéta et eius amici prope Tiberim stant. A tergd climor auditur. “Aliquis climat,” inquit Carolus. Omnés undique circum- spectant. “Réx est! Réx venit!” climat poéta. Undique hominés properant. Carolus et poéta sine mora currunt, sed Maria sola manet. “Heu!” inquit puella. “Sdla sum et timida. Ubi sunt potta et Carolus? Parva sum et régem non facile vidébd.” Equi régis sunt pulcherrimi. Milités prope régem ambu- lant. Gladids portant. A dextri et 4 sinistri régis sunt milités. A tergd multi milités veniunt. Parati sunt téla coni- cere si periculum est. Climodrés hominum sunt magni. Puella parva lacrimat et fratrem vocat. Carolus statim audit et mox manum sororis tenet. Ubi Ma- ria esse tiita reperta est, non lacrimat. In alté locé trés stant et régem vident. “Tn patria vestra nillus réx est, et populus sibi imperat. Estne hoc consilium bonum?” rogat poéta. “Ita,” respondet Carolus. “Ubi populus sibi imperat, lae- tior est.” ANSWER IN ENGLISH 1. Cir Maria lacrimat?XXV Paucis ante diébus Carolus et Maria régem vidérunt. Mox iterum laeti erunt quod nviculam poétae vidére poterunt. Haec est in flimine parvo sed non est prope Rémam. Itaque hance urbem relinquere necesse est. Post tempus longum Americdni flimen parvum vident. Prope ripam fliminis est navicula, parva sed nén angusta. Magna navis non est. Pauci tind tempore in navicula sedére possunt. Sine mora omnés viam relinquunt et ad ripam properant. Vesper est. Undique sunt rés pulchrae. Ibi anserés natant et ‘clamorés edrum audiri possunt. Alid in locd sunt navés. In medié flimine sunt saxa in quibus paucl! pueri sedent. Ef dit natavérunt et nunc corpora edrum sunt défessa. Homd qui in rip& stat est pater inius pueri. Omnés puerds convocat. Post tergum praemium habet. Quis hoc accipiet? Quamquam miter est timida, cum poéta, tamen, it. Caro- lus prope poétam manet et Maria ante fritrem sedet. Pater materque in locd tits sedent. Navicula quae vinculis tené- batur nunc est libera. Ripam relinquit et mox est in medid flimine. Clamérés hominum qui animalia convocant audiun- tur. In summé colle hom6 casam aedificat. Nunc domum it. Poéta fabulas dé Roma narrat. Dé Horatid, duce forti, qui etiam sdlus hostés oppugnabat, narrat. Is hostés superavit. Posted in Tiberim sé iécit et ad ripam titd natavit. Itaque urbs erat libera. Pueri Romani bene natadre poterant et cor- pora valida habébant. Subité undique sunt saxa. Via, quae inter saxa est, angusta et periculdsa est. Poéta omnia dé naviculis fliminibusque intellegit. Mater, tamen, periculum timet et in rip& esse cu- pit. Nunc inter saxa ndvicula non tam celeriter sé movet. 46CAROLUS ET MARIA 47 _ “Heul Heu!” exclamat mater. ‘“‘Mox aut vulnerabimur aut necibimur, quod nén omnés natamus.” “Minimé,” inquit pater, “titi erimus. Saepe haec navicula per haec saxa tiita vénit.” Post tempus longum omnés iterum ad ripam veniunt. Poéta in terram vincula quibus navicula tenétur conicit. Laetissima est mater quod iterum libera periculé est. Prope naviculam est casa parva poétae. Hic multis rés poéta scribit. Tétam noctem omnés in casi manent. Did hanc noctem memoria tenébunt. Paucis diébus necesse erit Roémam relinquere. Maesti Americani Rdmam et poétam et militem relinquent. ANSWER IN ENGLISH 1. Cir necesse est Rémam relinquere? 2. Qualis est poétae navicula? 3. Quid vesperi in flimine poéta et eius amicf vident? 4. Ubi in navicula sedent? 5. Quis erat Horatius et quid faciébat? 6. Car subitd mater timet? 7. Estne periculum inter saxa? Cir? 8. Qué tempore iterum est miter laeta?XXVI Prima lix est. Non iam est nox, sed lix non est clara. Avés non iam quiétem capiunt. Omnés excitantur. Iam arborés ubi per tdtam noctem dormiébant relinquunt. Non iam avés silent. Undique audiri possunt. Ad agrés prope- rant. Ibi est cdpia frimenti et avés cibum désiderant. Prima lice collés Rémae sunt obsciiri. Nunc Carolus et Maria et pater et mater in summé colle Rémae stant. Undique circum- spectant. Urbs semper natiira pulchra nunc etiam pulchrior est. Fliimen nin longé abest. Ibi paucae navés naviculaeque vidéri possunt. Caelum nunc clarius vidétur. Ibi nillae ni- bés sunt et diés erit pulcher. Diti Americ&ni silent ubi urbem spectant. Maesti sunt quod hdra appropinquat ubi necesse est Romam relinquere. Ubi antiquas ruinas vident, dé tem- poribus antiquis putant: dlim Romani antiqui in illd flimine natabant et corpora valida habébant. In illé locé régés técta sua aedificabant. Ibi milités Romani bellum parabant. “Ubi est urbs tam pulchra quam Roma?” rogat Tilia. “Nilla pulchrior est in tota Europa.” Subits vir huic locé appropinquat. Quis est? Poéta amicés suds salitat. Iam lix est clarior et urbs claré vidétur. Omnis in saxd sedent. Colloquium non est longum quod paene est tempus Romani relinquere. Mox poéta cum suis amicis vid angusté dé summo colle properat. Prope ripam ‘Tiberis omnés “Valéte” inquiunt. Posted poéta sdlus domum it. Nunc Americdni ab urbe properant. “Nilla urbs erit gratior aut pulchrior quam Roma,” inquit Maria. “Alia ex- empla urbium antiqudrum vidére cupid.” + Aedificia urbis non iam vidéri possunt. Collés urbis parvi videntur. A sinistra et 4 dextra sunt agri et silvae. 48CAROLUS ET MARIA 49 “Omnium terriérum,” inquit Tilia, “Italia est mihi gritis- sima,” ANSWER IN ENGLISH 1. Qué tempore nauta et Talia et Carolus et Maria in summ colle stant? 2. Cir hic sunt? 3. Quid dé Rom antiqué putant? 4. Quis appropinquat? 6. Ubi omnés “Valéte” dicunt?XXVII Carolus et Maria in Hispania sunt. [bi nillds amicds ha- bent neque linguam Hispaniae intellegunt. Multa et nota loca huius terrae tamen vidére cupiunt. Iam laetitiam mag- nam sentiunt quod terra est tam pulchra. Ubique in. arbori- bus sunt avés. Caelum est semper clarum. Multa oppida parva inter collés célantur. In his oppidis Americini manére cupiunt quod ibi quiétem capere possunt. In oppidis magnis hominés semper properant. Semper excitati sunt. Olim Hispania régés habébat.: Interdum régés in urbe non manébant, sed riri habitabant. Saepe téctum quod riri erat magnum erat. Circum téctum erat mirus altus. Hodié Caro- lus et eius pater in via prope miirum ambulant. Portae sunt. apertae, per quas pater filiusque hortum et téctum inter arbo- rés vident. “Antiquis temporibus,” inquit pater, “milités circum ianu- am stabant.” “Car hoc fécérunt?” rogat Carolus. “Sic ef régés 4 periculd rapiébant,” respondet pater. “Saepe régés inimicds qui eds etiam necare audébant habé- bant. Saepe pictiirais in quibus erant pila quae pauci ex militibus portabant vidi. Galeds et gladids quoque porta- bant. Haec erant arma splendida. Signa in quibus erant figirae avium aut animalium portabantur. Ti exempla bona hdrum signérum antiquérum Romae vidisti. Milités Romani quoque signa in proeliis portabant. Sic in medid proelid milités loca sua ndscébant.” Nox iam appropinquat et lix diéi post collés célatur. Ex gummé colle nauta et filius eius nibés spectant. Omnés rés natira silent, quod tempus paene est hominés animaliaque ‘ 50CAROLUS ET MARIA 51 dormire. Hispania est terra grata. Collés sunt pulchri. Populus Hisp4nus est amicus. Cibus est bonus. Ubique lae- titia incolirum vidétur. Quamquam Hispania est terra bona et nota, Carolus et Maria laetitiam nunc sentiunt quod cris domum ibunt. Prima lice Hispfniam relinquent. ANSWER IN ENGLISH 1, Cir Americini Hispiniam laudant? 2. Cir Carolus et pater dé régibus colloquium habent? 3. Narra dé signis militum.XXVHI Prima lice Carolus excitatus est. Clamorés nautérum qu! multds rés parabant Carolum excitaébant. Puer non iam dormire poterct. E fenestra spectabat. Ibi portum magnum Americae vidébat. Laetitiam novam sentiébat quod iterum gentem suam vidébat. Aedificia urbis non iam célabantur et Carold splendida nunc vidébantur. Etiam figirae hominum in terra vidébantur. Puer nautas spectare constituit. Itaque sine mora mitrem patremque reliquit et ad locum in qué nautae laborabant properavit. Ubique multa portaébantur. Unus ex nautis, qui aliis imperabat et insigni splendid6 ducis drnaba- tur, Carolum novit quod pater pueri erat ndtus ef. Ubi nauta puerum vidit, “Hic veni!” inquit. “Esne laetus quod Ame- ricae appropinquémus?” rogavit. “Tta,” respondit puer. “Dit ab America aful et omnium terrdrum America est mihi gratissima et carissima. Géns bona et magna est, et per omnés terras fama eius est magna. Civis Americdnus sum et gentem meam amd.” “Civis Americinus ndn sum,” inquit nauta. “Britannus sum sed patriam tuam amd. Olim Britanni erant hostés Americae et inter has duds gentés erat bellum longum. Sed hoc memoria tenére non bonum est.”’ “Hoe scid,” respondit Carolus. “Multi et fortés milités multis in proeliis pugnabant et Britanni et Americani. Pater mihi fabulas dé duce Americind maximé narravit. Hieme ubi milités perterriti erant et défessi quoque et hostés multas rés rapiébant, hic dux milités parvis navigifs trans flimen portavit. Illis temporibus ducés nén erant ignavi. Sic semper magnas rés faciébant et sic ndti omnibus erant.” Nunc navis magna in porti stabat. Primum ef quf in sum- 52CAROLUS ET MARIA 53 m& navi stabant amicés qui in terri exspectabant saliitavé- runt. Signum dabatur. Deinde dé navi ad terram iérunt. Ubi per portas ambulaverant, tandem cum amicis omnés laeté stibant. ANSWER IN ENGLISH 1.. Quid Carolum excitabat? 2. Cir Carolus laetitiam novam sentiébat? 3. Qudcum Carolus colloquium habébat? 4. Quid crat némen huius belli? 5. Quis erat dux Americdnus qui hieme milités trans flimen navigiia parvis dicébat?XXIX Heri mine primum pater, “Hic venite,” inquit, “Carole et Maria. Mox necesse erit mé et matrem iter facere. Paucds digs aberimus. Cupitisne vés cum finitimd nostrd manére?” Carolus erat laetus quod filius finitimi miles est. Hic miles patrem matremque nunc visitabat. Deinde, ubi omnés rés cOnstitiitae et paritae erant, omnés domum reliquérunt. Filius finitimi in castris cum aliis militibus habitat. Hic habitat pars exercitiis Americini. Exercitus semper paritus est si bellum ab aliis gentibus paratur. Facile ndn semper est sed dirum in his castris laborare. Carolus fabulas fili finitimi laeté audit. Haec miles narrat. Ante portas castrérum duo vigilés stant. E castris prospectant et si periculum vident smilités monent:. Saepe horae vigilibus longae videntur. Cas- tra sunt magna. Ubique sunt milités. In hic parte sunt tabernacula et técta militum et ducum. In alii parte sunt ‘agri magni quo in locd viri milités esse parant. Alii moenia aedificant, alit vallum parant. Ubique sunt nintii, servi du- cum, qui epistulas portant. In proelid milités agmen longum faciunt et ad moenia hostium iter faciunt et impctum mag- num faciunt. Hostés aut sé post vallum célant quod perterriti sunt aut agmen nostrum 4 tergd oppugnant. Facile nén sem- per est militem in exerciti esse. Per noctés et diés longds laborant. Saepe finis didi est eis gritus. Si militts 4 duce insigni splendid6 drnantur, laeté labdrant. Ignavi non sunt. Prope castra nostra est aqua. In parv6d porti sunt pauca navigia. Hic post horas longis diéi milités veniunt et quié- tem capiunt. * Post paucés diés Carolus domi est. Nocte ubi dormit, milités videt. Ante vallum est vigil Gallicus qui undique 54CAROLUS ET MARIA 55 préspectat. Vigil hostés videt et audit. Quamquam nox est, Insignia hostium vidéri possunt, nam lina est clara. Primum vigil milités et civés suds excitat. Deinde ei ad moenia cur- runt. Proelium est dirum, sed tandem Gallict castra sua servant. Posterd dié Carolus et Cassius in hortd sunt milités. ANSWER IN ENGLISH 1, Car herf erat Carolus laetus? 2. Car filius finitim! ndn dom! habitat? 3. Narra dé castris in quibus is habitat. 4. Ubi Carolus vigilem Gallicum videt?XXX Longé 4 schola est mins parvus. Quamquam iter est lon- gum et necesse est in carris ire, hodié tétum diem ibi discipuli cum magistré manent. Mons est locus gritus et diés est iddneus ad iter. Quamquam mons non est altus, é summd monte oppidum vidétis, si caelum est clarum et nillae niibés sunt in caelé. Prope montem est flimen parvum in qué disci- puli natant et paucae niviculae videntur. A dextra et trins flimen oppidum vidétis. In ulteridre ripa et inter oppidum et flimen sunt agri et collés parvi. Dit magistra et discipuli errant. Pars edrum défessa est quod diii in flimine natat. Itaque pauci in saxd magnd se- dent. “Hic est locus ad cénam idéneus,” inquit magistra. “Cupitisne hic cénam ésse?” Omnés ita cupiunt. Post cénam discipuli fabulam désiderant. Prim6d magistra silet. Deinde haec narrat: “Undique circumspectate, discipuli; prope hunc montem est fliimen quod Tiberis appellatur. In ulteridre rip& sunt agri Etriscdrum, hostés Romanérum, qui in illd locd moenia habent. Impetum in Rom4nés facere cupiunt. Vigilés qui é vallé préspectant prope portds castrorum stant. Etriisci quo- que sunt. Ubique nintii currunt.” “Ecce! Ecce!” clamant pueri; “Romani sumus. Agmen longum hostium, qui ad urbem nostram iter faciunt, paene vidémus.” “Siléte,” inquit magistra, “et audite. Illis temporibus Roma non erat magna sed moenia bona habébat. Roma civés et milités magnae virtiitis habébat. Exercitus erat magnae virtiitis. Etrisci quoque erant fortés. R6mam occupare cu- piébant. Unus collis, Ianiculum appellatus, ab Etriscis occu- 56| CAROLUS ET MARIA 57 patus erat. Civés perterritf erant. Ab Etriiscis superabantur. Deds auxilium rogabant. Ipsum patrem dedrum auxilium rogabant. Illis temporibus dei ipsf in belld cum viris pugna- bant. Ita Romani putabant. Etriscf domum magnam prae- dam portare pardti erant, sed. posted, ubi Etrisci supcrati sunt, Romani deds sé itivisse sciébant.” “Hos Etriiscds barbards nén prob,” inquit tinus puer parvus. “Barbarf non erant,” respondet magistra. “Aedificia pul- chra habébant. Pulchrae erant pictirae edrum. Régis et ex- ercitum habébant. Def Etriscdrum erant multi et Etrisct consilia dedrum semper sciébant.” Vesper est. Tempus domum Ire est. Hic est finis fabulae. ANSWER IN ENGLISH 1. Ubi sunt discipuli in hac fabula? 2. Cir est fibula magistrae discipulis tam grita? 3. Qualés finitim! erant Etrisci? (Omnia narra.)XXXI Aestite Cassius domf est et cum patre in agris labdrat. Dom nin saepe abest quod in agris multis rés facere necesse est. Si puer abest, pater sdlus labdrat. Aestite, igitur, Cas- sius amicés non saepe videt. Heri pater hoc dixit: * “Tt, mi fili, bene labordavisti et praemium tibi dab6. Per totum diem non necesse est labdrare. Si ita cupis, ad oppidum i.” Hoc consilium erat gratum puerd. Posted eddem dié Cas- sius oppidd appropinquavit. Deinde in aedificium magnum vénit. Ibi viri et feminae pictiras spectavérunt. Ante Cassium in pictiris erant milités qui multas rés facitbant. Imperator, Tilius appellatus, erat vir magnae virtiitis. Multés milités diicébat. Ante imperatdrem erat legid magna quae tria milia militum habébat. Milités arma et signum portabant et hostés ‘vincere parati erant. Dux imperdbat et legid in duds partés divisa est. Alia ad dextram iter faciébat, alia ad sinistram. Trans flimen alii milités castra sub monte ulteridre, locd iddned, ponébant. Imper@tor illius legidnis non erat idem. Ile impertor erat hostis. Primus imperdtor ipse milités dé pericul6 monébat. Deinde legidnem ad hostés dixit. Proe- lium erat dirum et iniquum quod magna erat legio primi im- peratoris. Undique erat nix alta quod erat hiems. Per nivem altam iter facere non est facile. Hostés legisnem parvam habébant. Ex dudbus milibus militum circiter mille milités necati sunt. Magna erat praeda. Reliqui hostés, qui non vulnerati sunt, per silvas collésque properabant. Fuga edrum erat grata legidni magnae. In proelid hostés victi sunt. Post proelium imperator magnae legidnis, “O milités,” inquit, “auxilid ipsdrum dedrum et virtite vestré vicimus. Eadem virtiite gentem nostram per omnés terras ndtam faciémus. 58CAROLUS ET MARIA 59 Haec et alids rés imperator dixit et milités laetitiam sinsé- runt. Dit Cassius spectabat. Iterum ciisdem pictirds vidit. Su- bitd erant nillae pictiirae, et ubique in aedificid lix erat clara. Puer undique circumspectabat et ecce! ném6 vidéba- tur, nam sdlus erat Cassius. Paene timidus erat. Ex aedi- ficid cucurrit. Iter pueri erat longum sed pater eum in vidi exspectibat. ANSWER IN ENGLISH 1. Quem ad locum hodié Cassius it? Car? 2. Quialis imperator est Itilius? 3. Cir erat proclium dirum iniquumque? 4. Qui superiti sunt? 5. Cir poste Cassius paene timidus erat?XXXII Carolus et Cassius erunt milités ubi erunt viri. Sic déside- rant. Itaque fabulas magistrae dé bellis antiquis laeté audi- unt. Hodié quod nix est alta et diés non est gritus, in schola discipuli manent. Magistra haec legit. Legid Romana inter- dum circiter tria milia militum habébat. Exercitus multés ducés habébat. Alii erant légati, alii erant centuridnés. Im- perator omni exercitul imperabat. Centuridnés centum mi- lités diicébant.. Totus exercitus dcriter pugnabat ubi pericu- lum erat grave. Si imperitor hostés vincébat, interdum coro- nam 4 civitate excipiébat. Haec erat praemium. Sic Romani imperatdrés bonds laudabant. Omnés discipuli has fabulds laudant. Aestate ei in silva sunt et milités sunt. In duds partés divisi sunt. Una pars agmen facit et ad flimen prdcédit. Sub colle quidam ex disci- pulis castra ponunt. Locus non est iniquus. Reliqui multas rés faciunt. Alii sunt nintii, alii sunt vigilés. Alia pars disci- puldrum est exercitus hostium. Signum datur et hostés ap- propinquant. Téla iaciunt et niintids in omnés partés mit- tunt. Carolus et eius comités vallum celeriter aedificant quod impetiis hostium timent. Post hoc vallum sé célant. Téla hostium 4 comitibus Caroli excipiuntur et iterum eadem ad hostés mittuntur. Proelium graviter pugnatur. Légati centu- ridnésque bene diicunt. Tandem fuga hostium est grata Carold et eius comitibus. Némé interficitur. Subitd sig- num auditur. Magistra vocat. Discipuli respondent. Finis proeli est.CAROLUS ET MARIA 61 \ i at y Dr f A ANSWER IN ENGLISH 1. Quot milités legis Rominé habébat? 2. Quis omnf exercitul imperabat? 3. Qui erant centuridnés? 4, Cir posteré dié discipulf in duds partés divis! sunt? 5. Qui vicérunt?XXXII Paucis ante diébus Iilia epistulam accépit. Amfca Iiliae quae in urbe habitat eam vidére maximé vult. Itaque mater Caroli et Mariae ad téctum amicae invitatur. Lacta est quod diii amicam nén vidit. Quamquam via est longa et paucds diés aberit, iter facere constituit. Tandem omnia sunt pardta et Ilia 4 casa discédit et ad urbem procédit. Nunc némé est in casa. Omnés absunt. Pater in navigid est. Per noctés Carolus cum Cassid, Maria cum Helena manet. Itaque nocte némé domi est. “Eruntne omnia tiita?”’ rogat Maria. “Ita,” respondet miter, “quod Claudius saepe hiic ex oppid6 veniet et casam défendet. Non est necesse timére.”” Deinde iinuam casae claudit. In urbe amica Jiliam salitat. Laetae sunt hae amicae ubi dé temporibus quibus erant puellae colloquium habent. Amica urbem suam laudat et multa loca Jiliae monstrare vult. In an6 aedificis sunt téla et rés antiquae belli. Itlia haec laudat et dé filid sud putat. Téla quibus légati et centu- ridnés, qui centum milités diicébant, sé et civititem défendé- runt, Iiilia laudat. Cordnam, quam dux fortis excépit, videt. Dit inter rés antiquas Iiilia et amica manent. Deinde iterum per vids urbis ire volunt. Iilia dona ad filium filiamque ferre vult. Dona erunt grata. Quod Carolus et comités eius bellum saepe in hortd gerunt, lilia hastds et quaedam alia téla fert. His télis enim pueri sé ab hostibus défendent. Hastae sunt longae et gravés, sed militem bene défendunt. Difficile est has iacere. Difficile est has excipere et iterum ad hostés mittere. Dé his omnibus Tilia putat et laeta est. . Tandem “Valéte” Ilia et amica eius dicunt, et Idlia domum pricédit. Magna cum lactitid puer puellaque matrem 62CAROLUS ET MARIA 63 in oppidé accipiunt. Ubi omnés casae appropinquant, Maria, “Aliquis ante iinuam nostram stat!” inquit. Omnés ad casam currunt. “Claudius sum,” inquit vir; “casam tuam, Tilia, défendé. Heri nocte in via ambulabam. Subit6 licem in casa vidi et aliquem ibj esse scivi. Quod latrdnés timébam, finitimés cele- riter vocivi. Ego et pauci finitimi latronés é casa expulimus. Quidam é latronibus vulnerati sed non interfecti sunt. Posted pauci capti sunt. Per reliquam noctem hic mansimus, quod idnua claudi ndn potest. Heu! Paucae rés é casa portatae sunt.” lilia Claudié gratids agit ubi ille 4 casi discédit. Peciinia quae erat in méns4 reperiri non potest. Latronés hanc ha- bent, sed parva est et miter ndn est maesta. Iterum omnés sunt laeti quod nunc omnés domi sunt. ANSWER IN ENGLISH . Quod iter Iulia in hac fabula facit? . Quis casam Iiliae défendit? - Quale acdificium Tilia et amica visitant? . Qualia dona Tilia domum fert? . Cir Claudius ante idnuam casae stat? . Quid latronés rapiunt? QOaRrwoneXXXIV Hert vir ad casam nautae vénit. Ubi sonitus pedum eius auditus est, Maria ad ianuam cucurrit quod finitimum exspectabat. Ibi avunculus qui in Britannia habitat stabat. Némd eum exspectibat quod nillam epistulam miserat. Omnés, tamen, erant laeti. Trans mare in magna urbe in qua sunt multa pericula avunculus habitat. Avunculus, vir fortis, urbem défendit. Multi latrdnés enim hiic veniunt. Tum est nilla pax et civés sé défendere et urbem minire necesse est. Civés latronés expellere maximé volunt. Hoc saepe difficile est et civés sdli hoc facere nén possunt. Auxilium habére volunt. Avunculus et comités eius hoc auxilium ferunt. In- terdum proelia cum latrénibus geruntur. Sic enim necesse est, pacem facere. Téla avunculi sunt bona quamquam hastae gravés atque gladii ndn sunt. Latrénés quoque téla habent. Si latrdnés sé capi putant, civés interdum interficiunt. Nocte ubi civés somnd sé dant, latronés per vids celeriter ambulant. Técta non semper miinita sunt. Fenestrae sunt apertae. Quod civés sonitum pedum latrénum nén semper audiunt, némd latrdnés, qui multds rés é téctis portant, videt. La- tronés igitur discédunt. Mane posterd dié avunculus et co- mités eius vocantur et diii per vias errant. Si latronés ca- piuntur, hi viri mali diti in vinculis tenentur aut interficiun- tur. Nunc Maria quae in grimine sub umbra arboris et ante pedés avunculi iacet fabulas tantdrum periculérum audit. “Non tanta pericula sunt, ut putd, in nostris urbibus,” inquit puella. Avunculus “Maiora pericula,” respondet, “in urbibus vestris quam trans mare reperiuntur. In urbe mea pauci civés & latronibus interficiuntur.”CAROLUS ET MARIA ANSWER IN ENGLISH 1. Quis her! ad casam nautae vénit? 2. Cir Iilia eum non exspectabat? 3. Quid is facit ubi dom! est? 4. Cir-necesse est téla bona habére? 5. Quid Maria dé urbibus Americae putat?XXXV Fuistisne umquam Romae? Scitisne multis rés dé ré pib- licié. ROmand? Pauca dé his omnibus Maria in schola discit. Nunc in gramine iacet. Umbra arboris est grata quod est aestas. Ex libré haec legit: Primé régis Rémam regtbant. Posted Réma duds consulés habébat. Ei rem piblicam regébant. Consul erat primus magistratus Romae et multa officia habébat. Consulés haec officia numquam neglegébant nisi perfidi erant. Multi consults erant virl magnae virtitis. Bella cum hosti- bus terri marique ger¢ébant. Alii picem petébant. His temporibus Romae sonitus armérum atque pedum militum nén auditbatur. Félix erat res publica, ut saepe dicitur, cuius cdnsul picem petébat. Si umquam rés publica ab hostibus in bellé premébatur, consulés erant imperitorés exerci- tis et summum imperium habébant. Alius magistritus rei piblicae Romanae crat quacstor. Non crat primus magistritus ct eius officia nén erant tanta. Unum ex officiis quacstiris crat peciinids piblicis servare. Olim, ubi urbs 4 civibus malis premébitur, consul urbem vigilibus atque militibus minivit. Il]é tempore neque somnus civium bondrum neque vitae magistratuum erant tiitae. Sub umbra noctis pauci qui cum necire volébant ad téctum cdnsulis procédébant. Consul sé atque urbem diligen- ter défendit. Félix erat Roma quae a tantd pcriculd & cdnsule servita est. Maria linguam Latinam discere cupit quod haec est lingua huius gentis maximae. “Ipsa quae consul dixit legere po- terd,” inquit puella. “Consulem qui tantum periculum ex urbe expulit semper memoria tenébd.”” ANSWER IN ENGLISH 1, In qué locd Maria nunc librum suum legit? 2. Quae officia consul habébat? 3. Quid erat inum officium quaestoris? 4, Narr& dé ané consule qui urbem 4 periculd servivit? 66XXXVI Quamquam finis diéi est, discipuli statim domum non cunt. Altera pars discipulorum est exercitus qui saliitem civitatis défendit. Altera pars est exercitus latroénum qui in silva habi- tant et urbem saepe oppugnant. Numerus utriusque exerci- tiis est parvus, sed discipuli numerum esse magnum putant. Nunc septem milités ad silvam properant. In silva septem alif discipulf (latrénés) milités exspectant. In silva est castel- lum latrdnum. Intra castellum latrénés latent. Consul ipse, primus magistratus civitatis, mflités dicit. Bonus est et officium numquam neglegit. Saliitem rei piblicae défendit. Civés bene regit. Semper picem petit, sed si hostés umquam eds premunt, consul hostés 4 finibus suis repellit. Summum imperium habet. Félicés sunt milités cuius imperator est cdn- sul. Ubi milités castells appropinquant cdnsul explorat6rem 6768 CAROLUS ET MARIA mittit. Necesse est exploratdrem cdnsilia latronum cognd- scere. Hoc, autem, est difficile. Quaestor est vir magnae vir- titis. Consul eum mittit. Inter milités et castellum latronum est parvum flimen. Nisi pins 4 latronibus défendétur, mox milités trans pontem sub colle erunt. Dia signum exploratdris exspectant. Post arborem prope castellum quaestor stat. Consilia latronum audit. Subitd milités aliquid albi vident. Hoc est signum. Trans pontem cdnsul milités dicit. E castell téla iaciuntur, sed alia téla 4 militibus mittuntur. Mox imperator latronum @ castelld properat. Milités repellere non potest quod comités igndvi sunt. Pacem petit. Imperatérés inter sé dicunt. Alter imperat, alter paret. Latronés capiuntur et didi in vinculis manent. Multds annds per tétam terram est pix. Rés pib- lica tandem libera est. Subitd sonitus auditur. Quid est? Hoc est signum 4 ma- gistra datum. Non est signum ad oppugnandum. Tempus est domum ire. Utraque pars discipulérum sign6 paret. Uter- que imperator hoc dicit: “Hic est finis belli. Cris iterum milités atque latronés erimus.” : ANSWER IN ENGLISH . Qui sunt latrdnés? . Qualis exercitus est altera pars discipuldrum? . Quis milités dicit? : . Qualis vir est dux? . Cir consul exploratérem mittit? Quis est? . Qué tempore impertor milités trans pontem dicit? '. Quis primum pfcem petit? Car? NoaponweXXXVII Paucis ante diébus vir ad casam nautae pervénit. Ubi Iilia eum non esse validum, sed défessum aegrumque cogndvit, virum in casam invitavit. Didi vir maestus silébat. Maria ef cibum atque aquam dedit. Post quiétem longam vir fabulam dé vita sua narravit: “Quamquam nunc exsul sum, dlim, tamen, laetus in patria mea habitabam. Semper paratus eram saliitem patriae atque régem défendere. Septem annés in exercitii régis eram ex- plorator. Explorator ante exercitum it et vids cognéscit. Per exploritorés imperator locum hostium cognéscit. Nihil timé- bam, non etiam hostés fortissimés. Quidam ex civibus, autem, erant inimici régis. ‘Liberi esse cupimus,’ inquiunt. ‘Sine rége regémus. Si sapiéns eris nobiscum veniés et cdpias régis repellémus. Exercitus noster victdriam habébit. Hoc modd liberi esse poterimus. Victdria nostra per omnés terriis erit nota.’ “Intra moenia urbis vécés inimicdrum irdtérum audiri poterant. Tandem proelium parvum gestum est. Multa téla iécimus. At cdpiae nostrae ndn erant satis magnae et legid régis magna vi finem belli celeriter fécit. Posted réx irdtus omnés inimicds convocivit et sic dixit: ‘Inimicds meds in eddem patrid mécum manére non sinam. Cum bonis civibus eds habitdre ndn sinam. Réx sapiéns sum. Statim exsulés eritis. Salis patriae meae est cara mihi.’ ” “Qué modé hic pervénisti?” rogavit Maria. “Mé in fugam dedi et multds diés intra castellum anti- quum prope pontem latébam,” vir miseré vice respondit. “Néms mé vidit. Navem exspectavi. In ea navi labdravi. Mare transivi. Nihil nunc habed et did per terram errivi et 6970 CAROLUS ET MARIA cibum peciiniamque rogivi. Quandé iterum domum vidébs? Hoe non spérd. Nihil spérd. Tantum mare patriam meam ab hac terri dividit. Félix non sum. Sapiéns non eram ubi in numero hostium eram. Si umquam iterum patriam vidébé, quanta erit laetitia mea! Iterum perfidus nén erd.” Eaddem nocte agricola nautam visitavit. Virum miserum vidit et fabulam eius audivit. ““Mox,” inquit agricola, ‘‘auxi- lium désideribd quod in agris necesse est multis rés facere. Cupisne mécum labdrare?” “Hoc maximé vold,” respondit vir. Nunc uterque erat laectus; alter quod auxilium habitirus erat; alter quod labdrare cupivit. ANSWER IN ENGLISH . Quands vir ad casam nautse pervénit? . Qualis vir erat? . Eratne hic vir semper perfidus? Car perfidus fitbat? . Cir erat exsul? . Qué modé sentiébat? . Qué mod6 agricola auxilium dabat? NoarwnreXXXVIII Nox est et in casa os est agricola, pater Cassi. Omnés prope focum sedent et virl fabulis narrant. Haec est fabula agricolae. i i “Olim multis ante annis ad oppidum frimentum ferébam. Illis temporibus oppidum longé aberat. Equi erant tardi et saepe necesse erat séré hora per silvam redire. Ubi in oppi- dum pervéni, multi alii agricolae hiic convénerant et collo- quium erat longum et omnibus gratum. Vesper appropinqua- bat et erat tempus domum redire. Tandem cum pecinia quam pro friiments accéperam iter facere coepi. Nihil timé- bam. Nihil periculi in cdnspectii erat. Ubique erat pix. Lina erat magna et cléra. Quandé pontem transire coepi, subitd 4 dextra et 4 sinistra duo viri erant in cénspecti. Alter corpus parvum sed vécem magnam habébat; alter erat vir magni vi. Carré statim appropinquévérunt. Vir parvus magna voce hic modo climavit: “Sti! Quantam peciiniam habés? Eam nobis da. Propera. Si id non faciés, té occi- démus. “Primé nihil respondi neque féci. Deinde, quod illi virt magna vi vidébantur et impetum edrum timui, cénsilium celeriter cépi. Hdc modé mécum dixi: ‘Nilla arma habed et nullds socids. Nihil conicere possum. Sic mé défendere non possum. Saliitem in fugd petam. Paene exsul sum. At si ego homé sapiéns sum, peciiniam meam rapi non sinam. Equi soli mé servabunt.’ “Nunc latronés in summé carrd stabant. Subitd equos meds incitavi. Latronés, qui id non exspectabant, non iam in carr6 stire poterant. Subitd in gramine iacébant. Tergum meum verti et é cdnspectii edrum properdvi. Celeriter equi a72 CAROLUS ET MARIA mei currébant. Dit, autem, vocés latronum audivi. Did cla- moérés edrum mé perterrébant. Pontem titd trinsieram. Etiam equi periculum impetiis sentire vidébantur. Usque ad ia@nuam stabuli magna vi cucurrérunt. Victoria mea erat grata, Amici mei mé nobilem fortemque putabant.” Agricola finem fabulae facit. Sérd & cdnspectii nautae et casae eius agricola domum redit. Focus est locus gratus Carolé et Mariae qui agricolam mox reditiirum esse spérant. Circum focum multas horas laetds puer et puella agunt. ANSWER IN ENGLISH 1. Ubi omnés sedent? 2. Cir agricola séré per silvam veniébat? 8. Qualés viri erant latrdnés? 4. Quid parvus vir dixit? 5. Qué modé agricola sé défendit?XXXxIX Paucis ante diébus discipulf castellum aedificire cdnstitud- runt. Altera pars materiam pardbat, altera castcllum aedi- ficfre coepit. Quidam pueri in silvam précédébant. Seciirés siimébant quod cdpiam miteriae habére necesse crat. Secii- ribus paucds arborés parvas caedébant. Cum arboribus ad scholam redibant. Hc altera pars discipulérum omnia dis- ponébat. Quandé omnia disposita erant et castellum factum erat, septem discipuli in castellum convénérunt. Dé impetii barbardrum moniti erant et omnés agricolae domés suis reli- querant et hic saliitem petébant. Duo é discipulis, viri nobilés magna vi, ducés facti sunt. Necesse erat ducés huius generis habére. Trans flimen é cas- tell6 taberndcula barbardrum facile vidébantur. (Ibi erant nilli barbari, sed céteri discipuli.) Heri agricolae pontem fré- gérunt. Ita enim barbarés flimen transire non posse putd- bant. Sed barbari naviculas habébant. Agricolae castellum relinquere ndlébant neque audébant nam barbari ad impetum faciendum parati erant.- Intered usque ad flimen agmen barbardrum iter faciébat. Naviculis flimen transibat. Barbari castelld appropinqua- bant. Terga non vertébant et ubi ad castellum succédébant, impetum fécérunt. Proelium erat longum. Agricolae intra castellum acriter pugnabant sed barbarés 4 castelld pellere non poterant. Castellum huius generis nén erat validum. Barbari idnuam castelli frangébant. Usque in castellum véné- runt et agricolas perterrités expulérunt. Multi occisi erant. Subitd in cdnspecti agricolarum agmen socidrum vidébatur. Apud agricolas laetitia erat magna. Quamquam séri erant socii (paene prima vigilia erat) agricolas servabant. Agmen 7374 CAROLUS ET MARIA ad castellum succédébat. Statim dux socidrum periculum vi- dit. Signa verti iussit et barbarés ante sé pepulit. Post proclium discipulf castellum restituérunt. Fenestrae et ifnuae fractae restitiitae sunt. Cris aliud proelium erit. ANSWER IN ENGLISH . Quid paucis ante diébus discipuli constituérunt? . Ubi agricolae manébant? . Qui erant trans flimen? . Cir agricolae castellum relinquere ndlébant? » Qui agricolis servibant? . Cir post proelium castellum restituere necesse erat? OPO pe ryXL Olim vesperf magistra cum discipulis ad silvam iit. Cénam portavérunt. Seciirés simpsérunt. Puert arborés parvis se- ciribus suis cecidérunt frégéruntque quod ignem facere vo- luérunt. Post cénam omnés circum ignem sé disposuérunt. Interea discipuli fabulam postulavérunt. Hoc mod6 magistra nirrare incépit: “Multis ante annis per his ipsds silvas prim! incolae Americini errabant. Barbari ab hostibus Britannis appclla- bantur. Saepe apud hésincolasignés huius generis vidébantur. Apud Britannés cdnspectus edrum ignium signum periculi esse putabitur, quandé ips! aut fugiébant aut in castella sé recipiébant et per vigilias noctis sine quiéte sé défendébant. Saepe Britanni secirés simébant et arborés caedébant. Tum castella valididra faciébant. “Multi barbari, autem, erant benign! et alids incolis occi- dere nélébant, sed saepe iniiiriae hostium edrum erant magnae. Posted ubi barbari € régnd sud ab hostibus pellé- bantur ips! saevi et dirt fiébant. Semper pauci ex barbaris cum hostibus pacem restituere volébant. Tum hostés edrum ad ignem magnum invitabantur et erat pax. At interea hostés erant perfid!. Tum barbari impetiis magnés facere cdnstitué- bant. Usque ad castella hostium succédébant et castella cir- cumveniébant. Hostés é castellis exire nén poterant quod un- dique castella circumventa sunt. “Barbari ndn semper pugnabant. Saepe cantabant et saltabant. Interdum animalia capiébant. Equés validés ha- bébant et boni equités in summé hondre habébantur. Nonne vos etiam nunc in animis vestris sonitum pedum equérum paene auditis?” 7576 CAROLUS ET MARIA Did omnés siluérunt. P..strémd “Habébanturne féminae in summé honore?” rogavit Maria. “Minimé,” respondit magistra. “Féminae, autem, non erant semper miserae quamquam officia efrum erant magna difficiliaque.”” Post finem fabulae Maria “Utra est gratior vite,” rogavit, “nostra an vita barbardrum?” “Nostra,” clamavérunt puellae. At pueri ita non putavé- runt. ANSWER IN ENGLISH Qué mod3 discipull ignem faciébant? Quid Britanni fécérunt quand6 ignés barbardrum vidébantur? Erantne Cmnés barbari saevi? Qué modé pax cum hostibus edrum restitiita est? Quilis erat vita barbarérum quandd non pugnabant? Narré dé féminis edrum. Se PONEIl Tl Iv Ill et hic sum magnus noo altus bonus parvus puer pulcher (hic) meus nunc tuus LESSON VOCABULARIES (Roman numerals denote classes of words as explained in Author’s Foreword) LESSON I Vil LESSON II LESSON II Iv quilis quoque valed fémina discipula discipulus magister magistra puella salvé frater miter soror amd filius fortina novus patria78 tl Tl IV VI CAROLUS ET MARIA antiquus Britannia fama Cuba insula Hibernia . Italia America Sicilia Australia LESSON IV in VI cupid causa big labor5, habed quis porto quod VIL agricola ubi casa ager ee : epistula intellego schola laetus * par LESSON V (bene) laudd multus nauta vided peciinia vir periculdsus vita. posta scribd pana VIL Americinus eee Britannus fone Hibernus aqua Hispinus habitd incola interdum Ttalus‘Il Ill Il VI VI II Ill Ul ego ago ds 6, ex pater ca donum gratia ostendd cum silva aperid clarus ibi cirus claudd ad noster exspectd nox (mocta) CAROLUS ET MARIA 79 LESSON VI VI VII LESSON VII VII “ESSON VIII VI vu LESSON Ix < lego monstr6 narro spectd fibula pictira. eird gratus idnua ambuld benignus fenestra rosa discd lingua proper Latinur sdlus miser82 Il ul Iv Ul Iv IIL omnis rés ante locus manus per venid aliquis fortis (fortiter) prope copia diés socius auxilium (fortis) (parftus) débed finitimus hostis ille neque prd quam CAROLUS ET MARIA LESSON XVI v VI VII LESSON XVII VI VII LESSON XVIII Iv tueor (tiitus) sedificium arcus carrus currd invitd subitd trins mine iterum morior posterus satis moned necesse Togo cris accipioO oculus putd sine adsumIl Ill caecus ecce necd paene -que inter iubed circum flimen propter absum Bcer (acriter) occupd postuld populus tamen superd (videor) armd (arm&tus) auded itaque undique CAROLUS ET MARIA 83 VII LESSON XIX VI vi LESSON XX posted, timidus vulnerd visitd clamd désiderd flud iacid iratus mirus visto Eurdpa Gallia Gallus Rhénus iuvd dlim oppugnd probd quamquam ruina avunculus circumspect? inimicus saliitdIV Il IV I pag suus celer (celeriter) nam barbarus moved (nox) tempus totus céterl animus mittd tened vester fuga labor dirus imperd memona etiam homd urbs CAROLUS ET MARIA LESSON XXI acid servo VI déled expugnd ris vinculum VIL dormis LESSON XXII V errd VI incitd servus VII bestia ferus LESSON XXIII paucl reperid VI dominus igitur pared saeVUS statim VII lignum LESSON XXIV IV r&< Ill clamor eonicid heu ber tergum aut navis possum relinqud corpus sic proelium signum ndscd (nétus) sentid CAROLUS ET MARIA VI vu LESSON XXV VIL LESSON XXVI VII mora convocd Bnser aedificd angustus tipa seded natd navicula appropinqué arbor avis cibus collis excitd niibés siled cls laetitia rapid ubique figira splendidus86 IV Ill IV Il Iv Il (hic) civis constitud gens portus ~deinde tandem exercitus finis pars agmen iter moenia deus ipse virtis mons appelld Idem legis Teliquus CAROLUS ET MARIA LESSON XXVIII VI VII LESSON XXIX VAI LESSON XXX VI VII LESSON XXXI Iv Insigne 6rnd perterred Gallicus ignivus navigium impetus nintius porta vallum prospect® vigil iddneus praeda ulterior Etriscus Roma diicd imperitor mille pond subIt I Il circiter némd vined clvitas legs (légitus) gravis (graviter) interficid ferd gerd volo (maximé) enim (gravis) atque ut tantus mare minis CAROLUS ET MARIA VI VII LESSON XXXII v vi LESSON XXXIII VI LESSON XXXIV VII dividd nix iniquus centum comes quidam centurid cordna excipid liber proctdd défendd discéd6 difficilis expelld hasta latrd pes somnus umbra iaced sonitus grimen 87Im | imperium petd publicus ensul nisi premd alter annus autem cogniscd numerus salis uterque modus. at quantus trinsed vox coep! convenid vertd CAROLUS ET MARIA LESSON XXXV VI LESSON XXXVI VI LESSON XXXVII LESSON XXXVIII felix magistratus neglegd officium quaestor regi umquam castellum explorate. intrs lated pons repelld septem perveniS sperd, victoria exsul quandS sapiéns sind cOnspectus nobilis occidd reded sérus usqueapud genus interea pelld caedd dispond eques honor veeipid Péqaum CAROLUS ET MARIA LESSON XXXIX LESSON XL frangd ndls restituS seciris succédd sams an incipid inidria circumveni6 exed fugid uterLATIN-ENGLISH VOCABULARY (For adjectives and some pronouns the forms of the three genders are indi- cated, for nouns and personal pronouns the forms of the nominative and geni- tive cases, for verbs the principal parts. For other words the part of speech is named.) A A prep. away from, by, variant of ab ab prep. away from, by absum, abesse, afui, afutirus be away accipio, accipere, accépi, acceptum re- ceive Acer, Acris, acre keen, sharp Acriter adv. keenly, sharply ad prep. to, toward adsum, adesse, adfui, adfutirus be present. aedificium, aedifici n. building aedificé, -dre, -Avi, -Atum build aeger, aegra, aegrum sick aestas, aestatis f. summer Africanus, -i m. an African ager, agri m. field agmen, agminis n. line of march « ago, agere, égi, actum drive; do; say; spend (time) agricola, -ae m, farmer albus, -a, -um white aliquis, aliquid pro. some one, some thing alius, alia, aliud another, other alter, altera, alterum the other (of two);alter....altertheone.... the other altus, -a, -um high, deep ambuls, -are, -avi, -Atum walk America, -ae f. America Americanus, -i m. an American amicus, -i m. friend am6, amare, amivi, amatum love 90 an conj. or? angustus, -a, -um narrow animal, animdlis n. animal animus, -i m. mind annus, -i m. year anser, anseris m. goose ante prep. before, in front of antiquus, antiqua, antiquum ancient aperid, aperire, aperui, apertum open appellé, -dre, -Avi, -Atum call appropinqué, -dre, -Avi, -Atum ap- proac! apud prep. among; at the house of aqua, -ae f, water arbor, arboris f. tree arcus, -iis m. bow arma, armérum n. pl. arms armatus, -a, -um armed at conj. but atque conj. and auded, audére, ausus sum dare audié, -ire, -ivi, -itum hear Australia, -ae f. Australia aut conj. or; aut... . aut, either... or autem conj. moreover auxilium, -{ 7. aid, help avis, avis f. bird avunculus, -i m. uncle (maternal) B barbarus, -i m. a barbarian bellum, -i n. war bene adv. wellCAROLUS ET MARIA 91 benignus, -a, -um kind béstia, -ae f. beast bonus, -a, -um good Britannia, -ae f. Great Britain Britannus, -i m. an Englishman c caecus, -a, -um blind caedo, -ere, cecidi, caesum cut, kill caelum, -i n. sky cantd, -dre, -Avi, -Atum sing capié, capere, cépi, captum take caput, capitis n. head carrus, -i m. wagon, cart cArus, -a, -um dear casa, -ae f. cottage castellum, -i n. fort castra, castrérum n. pl. camp causa, -ae f. cause, reason celer, celeris, celere swift celeriter adv. swiftly, quickly cél6, -dre, -dvi ,-atum conceal céna, -ae f. dinner centum a hundred centurié, centuridnis m. centurion céteri, -ae, -a the rest of cibus, -i m. food circiter adv. about circum prep. around circumspecté, -are, -Avi, -Atum look around circumvenié, -ire, -véni, -ventum come around, surround civis, civis m. citizen, fellow-citizen civitds, civitatis f. state clamo, -dre, -avi, -Atum shout clamor, claméris m. shout clarus, -a, -um clear, famous claud6, -ere, clausi, clausum close coepi, coepisse, coeptum began cognéscé, -ere, cognévi, cognitum be- come acquainted with, learn — collis, collis m. hill. colloquium, colloqui n. conversation comes, comitis m. comrade, compan- 10D nae conicere, coniéci, coniectum url cdnsilium, cénsili n. plan, advice cénspectus, -tis m. view, sight ” cénstitué, -ere, cénstitui, cénstititum decide, establish consul, cénsulis m. consul . convenié, -ire, convéni; conventum come together, meet convocé, -dre, -Avi, -dtum call to- gether copia, -ae f. supply; pl. troops coréna, -ae f. wreath corpus, corporis n. body cras adv. tomorrow, Cuba, -ae f. Cuba cum prep. with cum conj. when cupid, cupere, cupivi, cupitum desire cir adv, why? ciré, -are, -Avi, -Atum take care of, care for curré, currere, cucurri, cursum run D dé prep. down from, concerning débed, débére, débui, débitum owe, ought défendd, -ere, défendi, défénsum de- fend défessus, -a, -um tired deinde adv. then, next déled, -ére, -évi, -étum destroy désiderd, -are, -dvi, -Atum long for, desire greatly deus, -i m. god dexter, dextra, dextrum right dicé, dicere, dixi, dictum say diés, diéi m. day difficilis, -e difficult diligenter adv. carefully, diligently discédé, -ere, discessi, discessum go away, depart92 CAROLUS ET MARIA discipula, -ae f. pupil (girl) discipulus, -i m. pupil (boy) discd, discere, didici learn dispénd, -ere, disposui, dispositum place at intervals did adv. for a long time dividd, -ere, divisi, divisum divide dd, dare, dedi, datum give dominus, -i m. master domus, -iis f. home, house dénum, -i n. gift dormi6, -ire, -ivi, -itum sleep dicé, -ere, dixi, ductum lead duo, duae, duo two darus, -a, -um hard dux, ducis m, leader E & prep. out from, variant of ex ecce interj. behold! ed3, ésse, édi, sum eat ego, mei I enim conj, for e6, ire, ii or ivi, itum go epistula, -ae f. letter eques, equitis m. horseman, knight equus, equi m. horse err6, -aire, -Avi, -Atum wander et conj. and etiam adv. even, also Etriscus, -i m. an Etruscan Europa, -ae f. Europe ex prep. out from excipid, -ere, excépi, exceptum take out, take up, relieve, receive excitd, -dre, -Avi, -Atum rouse exemplum, -i n. example exeo, -ire, -ii or -ivi, -itum go out exercitus, -Os m. army expelld, ere, expuli, expulsum drive ou’ expldrator, explératéris m. scout expugné, -are, -dvi, -Atum take by storm, capture exspectd, -dre, -Avi, -Atum wait for, expect exsul, exsulis m. exile F fibula, -ae f. story facilis, facile easy facid, facere, féci, factum make, do fama, -ae f. fame félix, félicis happy, lucky fémina, -ae f. woman fenestra, -ae f. window ferd, ferre, tuli, latum bear ferus, -a, -um wild figira, -ae f. form, shape filia, -ae f. daughter filius, fili m. son finis, finis m. end; pl. territory finitimus, -a, -um neighboring finitimus, -i m. a neighbor fi6, fieri, factus sum become flés, fldris m. flower flimen, fliminis n. river flué, fluere, flixi flow focus, -i m. hearth, fireplace fortis, forte brave, strong fortiter adv. bravely fortina, -ae f. fortune frangé, frangere, frégi, fractum break frater, fratris m. brother frimentum, -i n. grain fuga, -ae f. flight fugid, -ere, figi, fugitirus flee G galea, -ae f. helmet Gallia, -ae f. Gaul Gallicus, -a, -um Gallic Gallus, -i m. a Gaul géns, gentis f. tribe genus, generis n. birth, origin, kind Germania, -ae f. Germany Germanus, -i m. a GermanCAROLUS ET MARIA 93 gerd, -ere, gessi, gestum carry, man- age, wage (bellum) gladius, gladi m. sword gramen, graminis n. grass gratia, -ae f. thanks, gratitude gratus, -a, -um pleasing gravis, grave heavy, earnest graviter adv. heavily, severely > H habe6, habére, habui, habitum have habité, -dre, -vi, -Atum live hasta, -ae f. spear heri adv. yesterday heu interj. alas! Hibernia, -ae f. Ircland Hibernus, -i m. an Irishman hic, haec, hoc this hic adv. here hiems, hiemis f. winter Hispania, -ae f. Spain Hispanus, -i m. a Spaniard hodié adv. today homé, hominis m, man honor, honéris m. honor héra, -ae f. hour hortus, -i m. garden hostis, hostis m. enemy hic adv. to this place 1 iaced, -ére, iacui lie iacid, iacere, iéci, iactum throw iaculum, -i 7. javelin iam adv. now, already Taniculum, -f n. one of the hills of Rome iapua, -ae f. door ibi adv. there Idem, eadem, idem the same iddneus, -a, -um suitable igitur conj. therefore ignavus, -a, -um cowardly ignis, ignis m. fire ille, illa, illud that imperator, imperatéris m. general, commander imperium, imperi n. command, pow- er, control imper6, -dre, -Avi, -Atum command impetus, -is m. attack, charge impiger, impigra, impigrum active, industrious in prep. in; into incipid, -ere, incépi, inceptum begin incité, -are, -Avi, -Atum rouse, stir up incola, -ae m. an inhabitant inimicus, -a, -um unfriendly, hostile inimicus, -i m. enemy iniquus, -a, -um uneven, unfair inidria, -ae f. wrong inquam verb say insigne, insignis n. badge, decoration insula, -ae f. island intellegé, intellegere, intelléxi, intel- léctum understand inter prep. between, among interdum adv. sometimes interea adv. meanwhile ates -ere, interféci, interfectum intra prep. within invitd, -dre, -Avi, -itum invite ipse, ipsa, ipsum himself, herself, itself iratus, -a, -um angry , ea, id this; that; he, she, it ita adv. 80 Italia, -ae f. Italy Italus, -i m. an Italian itaque conj. therefore iter, itineris n. journey, march iterum adv. again iubed, iubére, iussi, iussum order iuv6, iuvare, idvi, idtum help, aid L labor, labdris m. labor, toil labdrd, labdrare, labdravi, laboratum work94 CAROLUS ET MARIA lacrim6, -&re, -dvi, -Atum cry laetitia, -ae f. happiness laetus, -a, um happy lated, -ére, latui lie hid Latinus, -a, -um Latin latré, latronis m. robber latus, -a, -um wide laud6, -are, -Avi, -Atum praise légatus, -i m. lieutenant, ambassador legié, legidnis f. legion legé, legere, légi, léctum gather; catch (with eye or ear); read liber, libera, liberum free liber, libri m. book lignum, -i x, wood lilium, lili n. lily lingua, -ae f. tongue, language locus, -i m.; pl. loca, locérum n. place longus, -a, -um long lana, -ae f. moon lax, lacis f. light M maestus, -a, -um sad magister, -tri m. teacher (man) magistra, -ae f. teacher (woman) magistratus, -is m. public office; pub- lic official magnus, -a, -um great, large malus, -a, -um bad mane6, manére, mansi, mansum stay, Temain mane adv. early, in the morning manus, -is f. hand; band mare, maris n. sea miter, matris f. mother materia, -ae f. timber maximé adp. especially medicina, -ae f. remedy, medicine medicus, -i m. physician medius, -a, -um middle, middle of memoria, -ae f. memory ménsa, -ae f. table meus, -a, -um my, mine miles, militis m. soldier mille indeclinable a thousand; pl. moilia, milium minimé adv. by no means miser, misera, miserum miserable mitt, mittere, misi, missum send modus, -i m. manner, kind moenia, moenium n. pl. walls, fortifi- cations “ moned, monére, monui, monitum warn, advise méns, montis m. mountain ménstr6, -are, -Avi, -Atum point out mora, -ae f. delay morior, mori or moriri, mortuus sum ie moved, movére, mévi, métum move mox adv. soon multus, -a, -um much; pl. many mini, -ire, -ivi, -itum fortify maiurus, -i m. wall N nam conj. for narré, -are, -Avi, -Atum relate, tell natd, -are, -dvi, -Atum swim natira, -ae f. nature nauta, -ae m. sailor navicula, -ae f. boat navigium, -i n. boat. navis, navis f. ship -ne enclitic sign of question necesse necessary necé, -are, -avi, -dtum kill neglegd, -ere, negléxi, neglect, némé, némini (dat.), néminem (acc.) m. Do one neque conj. and .... not, nor; neque «++. neque neither... . nor niger, nigra, nigrum black nihil nothing nisi conj. if not, unless ni, nivis f. snow negléctumCAROLUS ET MARIA 9| ndbilis, -e well known, distinguished, noble nocti at night nd16, nélle, nélui be unwilling némen, néminis n. name nén adv. not nénne the interrogative nén expecting an affirmative answer ndscé, -ere, névi, ndtum know noster, nostra, nostrum our, ours nétus, -a, -um known, famous novus, -a, -um new nox, noctis f. night nibés, nibis f. cloud nillus, -a, -um no, none numerus, -i m. number numquam adv. never nunc adv. now nintius, -i m. messenger; message oO O interj. O! ob obscirus, -a, -um dark, obscure occidé, -ere, occidi, occisum cut down, kill occupé, -are, -Avi, -Atum seize oculus, -i m. eye officium, -i n. (work-doing), duty olim adv. at that time; once upon a time omnis, omne all, every oppidum, -i n. town oppugné, -are, -avi, -dtum attack 6rné, -are, -Avi, -Atum adorn ostendd, -ere, ostendi, ostentum show ; P paene adv. almost paratus, -a, -um prepared, ready pared, -ére, parui obey paré, parare, pardvi, partum prepare pars, partis f. part parvus, -a, -um small pater, patris m. father patria, -ae f. fatherland pauci, -ae, -a few, a few pax, pacis f. peace pecinia, -ae f. money pelld, -ere, pepuli, pulsum drive per prep. through periculdsus, -a, -um dangerous periculum, -i n. danger perterreé, -ére, -ui, -itum terrif, thoroughly \ pervenié, -ire, pervéni, perventum come through, arrive pés, pedis m. foot. peté, -ere, petivi or petii, petitum sec! pictira, -ae f. picture pilum, -i n. javelin poéta, -ae m. poet pond, -ere, posui, positum place, put, pitch (castra) pons, pontis m. bridge Populus, -i m. a people porta, -ae f. gate ports, portére, portavi, portatum carry portus, -iis m. harbor Possum, posse, potui be able post prep. after, behind posted adv. afterward posterus, -a, -um next, later postrém6 adb. finally postuld, -are, -dvi, -Atum demand praeda, -ae f. booty praemium, -i n. reward premd, -ere, pressi, pressum press, press hard primus, -a, -um first pré prep. in front of, in behalf of probé, -are, -fvi, -Atum prove; ap- prove procédé, -ere, précessi, processum go forward : proelium, -i n. battle prope prep. near proper®, -are, -avi, -Atum hasten propter prep. on account of, because of96 CAROLUS ET MARIA préspectd, -dre, -Avi, -Atum look forth publicus, -a, -um public puella, -ae f. girl puer, -I m. boy pugnd, -are, -Avi, -Atum fight pulcher, pulchra, pulchrum beautiful putd, putare, putdvi, putdtum think Q quaestor, quaestiris m. quaestor, treasurer qualis, quale of what sort? quam conj. how! as; than quamquam conj. although quandé adv. and conj. when? when; since quantus, -a, -um how great quattuor four ~que conj. and qui, quae, quod who, which, that quidam, quaedam, quoddam a certain quiés, quiétis f. rest, quiet, sleep quis, quid who? what? quod conj. because quoque adv. also quot how many? R rapid, -ere, rapui, raptum seize recipié, -ere, recépi, receptum take back, receive redeé, -ire, -ii or -ivi, -itum go back, return régnum, -in. kingship, kingdom regd, -ere, réxi, réctum rule relinqué, -ere, reliqui, relictum leave, abandon teliquus, -a, -um remaining, rest of tepelld, -ere, reppuli, repulsum drive back teperié, -ire, repperi, repertum find és, rei f. thing tesponded, respondére, respondi, re- spénsum reply restitué, -ere, restitui, restititum re- store réx, régis m. king Rhénus, -i m. the Rhine tipa, -ae f. bank (of river) rogd, -Are, -Avi, -Atum ask Roma, -ae f. Rome Rdmanus, -a, -um Roman Tosa, -ae f. rose Tuina, -ae f. downfall, collapse, ruin ras, raris n. country - s saepe adv. often saevus, -a, -um fierce, savage Sagitta, -ae f. arrow Sagittirius, -i m. archer saltd, -dre, -Avi, -Atum dance salis, salitis f. safety salité, -dre, -dvi, -Atum greet, salute salvé, salvéte hail sapiéns, sapientis wise satis cnough saxum, -i n. rock schola, -ae f. school scid, scire, scivi, scitum know scribé, scribere, scripsi, scriptum write scitum, -i n. shield secundus, -a, -um second seciiris, -is f. ax sed conj. but seded, sedére, sédi, sessum sit semper adv. always sentid, -ire, sénsi, sénsum feel septem seven sérus, -a, -um late serv6, -are, -avi, -Atum save servus, -i m. slave, servant si conj. if Sicilia, signum, -i n. sign, signal, standard siled, silére, silui be silent silva, -ae f. woods, forestCAROLUS ET MARIA sine prep. without sinister, sinistra, sinistrum left sin6, -ere, sivi or sii, situm permit socius, -i m. ally sdlus, -a, -um alone, only somnus, -i m. sleep sonitus, -iis m. sound soror, soréris f. sister specté, -dre, -Avi, -Atum look at spérd, -dre, -Avi, -Atum hope splendidus, -a, -um shining stabulum, -i n. (standing-place), stall, stable statim adv. immediately stella, -ae f. star std, stare, steti, statirus stand sub prep. under, from under, up to subitd adv. suddenly succédd, -ere, successi, successum go up to, come next, succeed sui gen. of himself, of herself, of it- self; of themselves sum, esse, fui, futirus be summus, -a, -um highest; top of simé, -ere, simpsi, simptum take up, take super6, -are, -dvi, -itum overcome -um above, upper um his (own), her (own) its (own), their (own) T tabernaculum, -i n. tent tam adv. so tamen conj. however, nevertheless tandem adp. at last tantus, -a, -um so great tardus, -a, -um slow, lingering téctum, -i n. house tegd, tegere, téxi, tectum cover télum, -I n. weapon tempus, temporis n. time tened, tenére, tenui, tentum hold tergum, -i n. back 97 terra, -ae f. land tertius, -a, -um third Tiberis, Tiberis m. the river Tiber timed, -ére, timui fear timidus, -a, -um fearful, timid totus, -a, -um whole trans prep. across trinsed, -ire, -ii or -ivi, -itum go across trés, tria three ta, tui you tum adv, then tatd adv. safely titus, -a, -um safe tuus, -a, -um your, yours U ubi adv. where? ubi conj. when, where ubique adv. everywhere ulterior, ulterius farther umbra, -ae f. shade umquam adv. ever undique adv. from all sides; on all sides tinus, -a, -um one urbs, urbis f. city usque adv. all the way, up to ut conj. as, when uter, utra, utrum which (of two)? uterque, utraque, utrumque each (of two) v valed, valére, valui, valitirus be strong; valé, valéte farewell validus, -a, -um strong vallum, -i n. earthworks vastd, -dre, ~Avi, -Atum lay waste venid, venire, véni, ventum come verté, -ere, verti, versum turn vesper, vesperi m. evening vester, vestra, vestrum your, yours (referrin, erring to more than one person) via, -ae f. road98 CAROLUS ET MARIA victdria, -ae f. victory vided, vidére, vidi, visum see; pass. seem vigil, vigilis m. watchman vigilia, -ae f. watch vincé, -ere, vici, victum conquer vinculum, -i n. bond, chain vit, viri m. man virtis, virtitis f. manliness, courage vis, vis f. force, strength, energy visit, -dre, -Avi, -dtum visit vita, -ae f. life voc6, -dre, -avi, -dtum call vold, velle, volui wish v6x, vocis f. voice vulnerd, -are, -avi, -Atum wound