HUBUNGAN ETNIK

BAB 1. MALAYSIA:
KESEPADUAN DALAM
KEPELBAGAIAN
Hasil Pembelajaran
• Menyedari bahawa hubungan etnik tidak hanya
dipengaruhi oleh unsur etnik semata-mata tetapi juga
dipengaruhi oleh unsur-unsur sosial yang lain

• Mengetahui bahawa perspektif kesepaduan sosial melihat

masyarakat sebagai sebuah entiti sosial yang memiliki
keupayaan untuk membentuk kesejahteraan dalam
masyarakat

• Memahami konsep akomodasi, akulturasi, amalgamasi,

dan asimilasi yang membentuk toleransi antara etnik ke
arah menghasilkan kesepaduan sosial dalam kehidupan
seharian
Sebuah Negara, Dua Imaginasi Sosiologikal: Antara ‘Perpaduan’
atau ‘Kesepaduan’

• Perpaduan dalam kepelbagaian (Unity in

Diversity):
1. Psikologi sosial: satu bentuk psyche
manusia, iaitu rasa ‘rasa kesatuan’ yang
merentas pemisahan fizikal dan
psikologikal, yang meliputi juga konteks
metafizikal
2. Antropologi-sosiologi: bagaimana manusia
mengurus dan menyusun, dari segi abstrak
dan nyata, perbezaan sosial yang sedia ada
dalam kalangan mereka. Perbezaan:
agama, etnik, wilayah dan sebagainya.
3. Ontologikal: mengurus dan menyusun
perbezaan atas keinginan untuk
mewujudkan keadaan aman dan stabil.
Sebuah Negara, Dua Imaginasi Sosiologikal: Antara ‘Perpaduan’
atau ‘Kesepaduan’

• ‘Perpaduan’ – unity is uniformity –

keSAMAAan atau keSATUan – satu
bangsa, satu bahasa, satu negara

• ‘Kesepaduan’ – satu fenomena sosial

untuk mencapai perpaduan. Anggota
masyarakat merangkai berbagai-
bagai ikhtiar dan kegiatan sebagai
prasyarat mencapai perpaduan –
akhirnya membawa keamanan,
keharmonian dan kestabilan dalam
masyarakat
Hubungan Etnik di Malaysia
A. Era Konflik (1945-1960)

• Selepas Perang Dunia Kedua (16 Ogos 1945),

kehidupan rakyat sangat daif

• Konflik etnik Cina dan Melayu: tindakan

Bintang Tiga (14 hari) memburu etnik Melayu
yang bersuhabat dengan Jepun (anggota polis
Jepun/Jookidam). Kesan: ramai terkorban dan
timbul perasaan ‘distant’ dan ‘distrust’

• Malayan Union, 1946: UMNO dibentuk untuk

menentang Malayan Union akhirnya
dibubarkan dan digantikan dengan Perjanjian
Persekutuan 1948
Hubungan Etnik di Malaysia
• Rusuhan dan mogok pekerja-pekerja ladang:
penglibatan Bintang Tiga sebagai dalang.
Pembunuhan tiga orang pengurus ladang
(Eropah) di Sungai Siput, akhirnya Darurat
diisytiharkan (23 Julai 1948 – 31 Julai 1960)

• Communities Liaison Committee (CLC), 1949 –

badan perunding untuk meredakan ketegangan
etnik. Diketuai Malcom MacDonald (Pesuruhjaya
Agung British di Asia Tenggara). Anggota terdiri
daripada ketua etnik Melayu, Cina dan India.
Kesan: Parti Perikatan ditubuhkan.

• Ethnic Bargaining – tolak ansur etnik –

Pilihanraya Umum pertama (27 Julai 1955),
Perlembagaan Persekutuan (Suruhanjaya Reid),
Rencana pembangunan Lima Tahun yang
pertama di Malaya (1950-55)
Hubungan Etnik di Malaysia
B. Era Stabil Tapi Tegang (1961-1970)

• Pelbagai cabaran masih wujud menguji

kesepaduan sosial rakyat

• Pembentukan Malaysia – 16 September 1963

– perjanjian antara kerajaan persekutuan
dengan Sabah (autonomi 20 perkara) dan
Sarawak (autonomi 18 perkara). Ganyang
Malaysia oleh Indonesia kerana tidak setuju
dengan Pembentukan Malaysia

• Rusuhan etnik Melayu-Cina di Singapura –

21 Julai & 3 September 1964 – 40 terkorban
dan ribuan ditangkap
Hubungan Etnik di Malaysia
• Rusuhan 13 Mei 1969 di Kuala Lumpur

• Selepas 13 Mei 1969, pelbagai usaha top-

down untuk kesepaduan sosial: Majlis
Perundingan Rakyat, Jabatan Perpaduan
Negara, Rukun Negara dan Dasar Ekonomi
Baru (DEB).

• Perpaduan Nasional – kempen yang

dimulakan oleh Tun Razak dalam
Rancangan Malaysia kedua
Hubungan Etnik di Malaysia
C. Era Kesepaduan Sosial (1971-2011)

• Suasana aman, stabil dan harmoni kecuali rusuhan etnik

Melayu-India di Kampung Medan, Selangor disebabkan faktor
ekonomi, bukan sosial

• Rakyat menyuarakan tidak puas hati melalui internet, SMS dan

pelbagai saluran data siber

• “suka bertikam lidah, tetapi tidak bertikam menggunakan

parang” atau “they talk conflict, they walk cohesion”.
Meluahkan apa yang terbuku dihati tapi tidak sampai tahap
rusuhan

• Pemantapan interaksi antara Masyarakat + Negara + Pasaran

• Paksi utama kesepaduan sosial – kemakmuran dan kestabilan

ekonomi membawa kepada keamanan dan kestabilan politik
Masyarakat Pelbagai Etnik di
Malaysia
• Penduduk Malaysia:
28.3 juta (2010)

• 70 kumpulan etnik

• Lebih 200
kumpulan subetnik,
bahasa dan dialek
Masyarakat Pelbagai Etnik di
Malaysia
Kumpulan Etnik, Subetnik, Suku, Kumpulan
Bahasa dan Dialek di Semenanjung

Banjar, Boyan, Bugis, Jawa, Minangkabau,

Baba Nyonya, Foochow, Hainanese, Kwantung, Teochew,

Hokkien

Bengali, Chettiar, Gujarati, Malayalee, Telegu, Punjabi, Tamil

Jahai, Jakun, Kensiu, Kintaq, Semai, Mah Meri

Serani
Masyarakat Pelbagai Etnik di
Malaysia
Kumpulan Etnik, Subetnik, Suku, Kumpulan Bahasa dan
Dialek di Sabah dan Sarawak
Bajau, Cina, Kadazan,
Keningau Murut, Melayu, Sino-
Kadazan, Kagayan, Papar,
India, Minokok

Bidayuh, Cina, Iban, Kajang,

Kelabit, Kedayan, Kentah,
Melayu Sarawak, Murut,
Penan, Sihan, Punan, Balau,
Kenawit
Pandangan Hubungan Etnik di
Malaysia
Perspektif Konflik
• dikotomi, pertentangan dan persengketaan antara etnik dan agama

Perspektif Kesepaduan Sosial

• Kesepaduan sosial sudah wujud, hanya perlu diperkukuhkan

Saling Bergantungan
Contoh: Nasi yang dimakan melalui proses kerjasama pelbagai etnik
(dari sawah, kilang, pemasaran dll)

Takrifan Autoriti dan Takrifan Harian

Autoriti: tetap seperti definisi Melayu
Harian: tolak ansur, akomodasi (jauh beza dengan autoriti). Petunjuk
utama mengenal pasti tahap hubungan etnik. Kesepaduan sosial
melalui interaksi masyarakat pelbagai etnik tanpa campurtangan
negara
Kesepaduan Sosial MelaluiAkomodasi, Akulturasi, Asimilasidan amalgamasi

• Hubungan etnik tidak bersifat statik, bersifat dinamik yang

dipengaruhi sosial, ekonomi, politik dan budaya

• Proses rundingan sosial melalui toleransi etnik, penerimaan

terhadap perbezaan dan kesepaduan yang wujud pada hari ini

• Abad 21, tiada rusuhan etnik dan agama walaupun sering

diprovokasi dan dibangkitkan

• Proses akomodasi, akulturasi, asimilasi dan amalgamasi adalah

intipati penting untuk memahami hubungan etnik di Malaysia
dari perspektif kesepaduan sosial
 Pluraliti
Budaya

Segregasi Amalgamasi

Akomodasi Asimilasi

Akulturasi
KESIMPULAN
• Proses transformasi hubungan etnik melalui rundingan sosial
yang berterusan untuk memenuhi kepentingan masing-masing

• “Kesepaduan dalam kepelbagaian” (cohesion in diversity),

bukan “perpaduan dalam kepelbagaian” (unity in diversity)

• Perpaduan di Malaysia: work in progress