1

Η στρατιωτική διάσταση του αμυντικού προβλήματος της

Κύπρου (Μέρος Α’)
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ e-Amyna 16 Αυγούστου 2016

Η Εθνική Φρουρά (Ε.Φ.), ως οργανισμός, επιμένει να σκέφτεται, να

οργανώνεται και να «λειτουργεί» με πρότυπα εκστρατευτικού στρατού της
εγγύς μεταπολεμικής περιόδου των δεκαετιών του 1950-1960. Κατά την άποψη
αρκετών αναλυτών δεν λαμβάνεται επαρκώς υπόψη η ιδιαιτερότητα του χώρου
πιθανών επιχειρήσεων, δηλαδή το δεδομένο του εδάφους, το δεδομένo του
εχθρού και το δεδομένο των ημετέρων δυνάμεων. Περισσότερα επ’ αυτών θα
αναπτυχθούν στην συνέχεια του κειμένου όπου θα εξεταστεί το
δυσμενέστερο για την Ε.Φ. σενάριο κατά το οποίο ο αντίπαλος απολαμβάνει
αεροπορική και ναυτική κυριαρχία [1].
Η Ναυτική διάσταση
Η εχθρική ναυτική κυριαρχία είναι κάτι που δεν πρέπει να απασχολεί ιδιαίτερα
και ούτε να ανησυχεί. Είναι αυτονόητο ότι η Ε.Φ. δεν είναι, ούτε μπορεί να είναι
μελλοντικά, σε θέση να αναπτύξει ναυτική δύναμη ικανή να αναμετρηθεί με το
Τουρκικό Πολεμικό Ναυτικό (TDK) ή να επιβιώσει από την Τουρκική Πολεμική ) ή να επιβιώσει από την Τουρκική Πολεμική
Αεροπορία (ΤΗΚ). Όμως ούτε και χρειάζεται. Το TDK) ή να επιβιώσει από την Τουρκική Πολεμική δεν είναι, ούτε θα είναι, σε
θέση να επηρεάσει τις επιχειρήσεις επί του εδάφους. Οι ικανότητες προβολής
ισχύος επί της ξηράς περιορίζονται στην περίπτωση του TDK) ή να επιβιώσει από την Τουρκική Πολεμική α) στη δυνατότητα
ναυτικού βομβαρδισμού με τα πυροβόλα των κύριων μονάδων του και β) στη
δυνατότητα εκδήλωσης αποβατικών ενεργειών ή ενίσχυσης των υφισταμένων
στο νησί τουρκικών δυνάμεων με μεταφορά υλικών και προσωπικού.
Σοβαρό περιορισμό στα σχετικά σχέδια, ακόμα και πλήρη ακύρωσή τους, είναι
σε θέση να προβάλει το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, εφαρμόζοντας τακτική
θαλάσσιας άρνησης με περιπολίες υποβρυχίων. Και μόνο η πιθανότητα
παρουσίας κάποιου ελληνικού υποβρυχίου κάτω από την επιφάνεια των νότιων
ή βόρειων κυπριακών θαλασσών είτε θα απαγορεύσει πλήρως την ανάπτυξη
τουρκικών πλοίων με τις παραπάνω αποστολές είτε θα αναλώσει τις δυνάμεις
του τουρκικού στόλου στην προσπάθεια εντοπισμού και εξουδετέρωσης της
υποβρύχιας ελληνικής απειλής.

Η δυνατότητα μεταφοράς ενισχύσεων παραμένει πάντως σημαντικός

παράγοντας που ενδέχεται να επηρεάσει μια μελλοντική σύρραξη αλλά πάντα
πρέπει να εξετάζεται και μέσα από το πρίσμα και των υπολοίπων αμυντικών
αναγκών της Τουρκίας και την ικανότητα των όποιων ενισχύσεων να έχουν
κάποια ουσιαστική επίδραση στην εξέλιξη των επιχειρήσεων με δεδομένο τον
χρόνο και τον τόπο που δύνανται αυτές οι ενισχύσεις να δώσουν το παρόν τους.
 2

Επίσης, η παρουσία στο νησί των βλημάτων επιφάνειας-επιφάνειας Exocet

MM40 σε επάκτιες συστοιχίες της Ε.Φ. είναι από μόνη της ικανή να αποτρέψει
τυχόν προσέγγιση τουρκικών πλοίων στις νότιες ακτές σε αποστάσεις που θα
ήταν επικίνδυνες για εκδήλωση ναυτικού βομβαρδισμού κατά συγκεκριμένων
στόχων ή για εκδήλωση σημαντικού μεγέθους αποβατικής ενέργειας, πλην
περιορισμένου μεγέθους καταδρομικών ενεργειών. Ίσως η ενίσχυση των
δυνάμεων επάκτιων εκτοξευτών της Ε.Φ. να είναι κάτι που θα έπρεπε να
εξεταστεί σοβαρά από την Κυπριακή Δημοκρατία είτε στην μορφή των πλέον
εξελιγμένων Exocet MM40 Block 3 (η ικανότητα του βλήματος να υπερίπταται
εδαφικών εξάρσεων και το κατά πολύ αυξημένο βεληνεκές του είναι κάτι που
αυξάνει σημαντικά τις δυνατότητες του σε σημείο που, εφόσον υπάρχουν
στοιχεία στοχοποίησης, να είναι σε θέση να προσβάλει στόχους σε οπoιoδήποτε
σημείο πέριξ της Κύπρου), είτε εξετάζοντας κι άλλα αντίστοιχα συστήματα.
Σοβαρή προϋπόθεση για την εκμετάλλευση τέτοιων συστημάτων όμως (και των
υφιστάμενων Exocet) είναι η δυνατότητα στοχοποίησης, και πέραν του
ορίζοντα. Τέτοιες υπηρεσίες, στοχοποίησης πέραν του ορίζοντα, μπορεί να
προσφέρει ένα σύστημα μη επανδρωμένων αεροχημάτων (UAV). Ένα τέτοιο ). Ένα τέτοιο
σύστημα που θα αξιοποιεί αριθμό UAV). Ένα τέτοιο της κατηγορίας MALE (Medium Altitude
Long Endurance), δηλαδή μέσου ύψους πτήσης αλλά μεγάλης αυτονομίας, τα
οποία μέσω ηλεκτροοπτικών αλλά κυρίως μέσω ESM (Electronic Support
Measures) θα μπορούν να επιτηρούν πολύ μεγάλες εκτάσεις και να προσφέρουν
στοχοποίηση ακόμα και κατά στόχων πέραν του ορίζοντα αλλά και
καλυπτόμενων από εδαφικές εξάρσεις. Παρόμοια συστήματα, που δεν χρειάζεται
όμως να είναι ούτε μεγάλης αυτονομίας ούτε γενικώς υψηλών επιδόσεων,
δύναται να αξιοποιεί και το Πυροβολικό της Ε.Φ.

Η Διοίκηση Ναυτικού της Ε.Φ. πρέπει να περιοριστεί στις δυνατότητες

περιπολίας σε ειρηνικές συνθήκες, πάντα με κάποιες δυνατότητες αυτοάμυνας
κυρίως από αεροπορικές απειλές. Πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι η Ε.Φ. δεν
θα είναι ποτέ σε θέση να αναπτύξει στόλο επιφανείας ικανό να επιβιώσει και να
επιχειρήσει σε πολεμικό περιβάλλον ισχυρών αεροπορικών απειλών πέραν από
μικρά περιπολικά σκάφη, τα οποία θα επιτηρούν θαλάσσιες εγγύς στην ξηρά
περιοχές υπό την προστασία επίγειων αντιαεροπορικών συστημάτων μέσου
βεληνεκούς.
Η Αεροπορική διάσταση
Το αεροπορικό όπλο υπήρξε από την εμφάνιση του μια επανάσταση στα
στρατιωτικά δεδομένα. Άλλαξε όσο τίποτε άλλο στην ανθρώπινη Ιστορία τους
τρόπους του πολέμου και τις στρατιωτικές τακτικές. Η Αεροπορία επηρεάζει τον
πόλεμο στην επιφάνεια του εδάφους ή της θάλασσας με ποικίλους τρόπους
 3

αλλά πάντα σε μεγάλο βαθμό. Όλοι οι σύγχρονοι πόλεμοι κατέδειξαν την

σημασία της αεροπορικής ισχύος. Φανέρωσαν όμως και τις αδυναμίες της.
Η ΤΗΚ διαθέτει σήμερα ένα στόλο πλέον των 200 σύγχρονων αεροσκαφών
τύπου F-16C/D που είτε ανήκουν στην προηγμένη έκδοση Block50 Advanced ή
είναι πρόσφατα εκσυγχρονισμένα στα πρότυπα του αμερικανικού προγράμματος
CCIP. Πέραν αυτών πρέπει να λαμβάνονται επίσης υπόψη άλλα τουλάχιστον 70
μαχητικά παλαιότερων εκδόσεων του F-16 (Block30) και εκσυγχρονισμένων F-
4E/2020. Στο εγγύς μέλλον πιθανόν να δούμε να εισάγονται σε υπηρεσία και
μαχητικά 5ης Γενεάς F-35A με χαρακτηριστικά μειωμένου ίχνους (Stealth) ενώ ) ενώ
στο απώτερο μέλλον ίσως δούμε και ανάπτυξη εγχώριου μαχητικού
αεροσκάφους. Πέραν των αεροσκαφών πρέπει ιδιαίτερη σημασία να δοθεί στον
διαρκώς αυξανόμενο στόλο των επιθετικών ελικοπτέρων του Τουρκικού
Στρατού με την σταδιακή εισαγωγή σε υπηρεσία, αρχικά της έκδοσης βασικών
επιχειρησιακών δυνατοτήτων, του Τ-129. Ίσως πιο σημαντικό από τα ίδια τα
ελικόπτερα θα είναι στο εγγύς μέλλον ο εξοπλισμός τους με σύγχρονους
κατευθυνόμενους πυραύλους UMTAS και κατευθυνόμενες ρουκέτες Cirit. Αυτά
σε συνδυασμό με αθρόα εισαγωγή κατευθυνομένων όπλων ακριβείας στην
Τουρκική Αεροπορία όπως SLAM-ER, SOM, JDAM κλπ συνιστούν θανάσιμο
κίνδυνο για την Ε.Φ.
Πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι σε περίπτωση πολέμου στο κυπριακό έδαφος,
ακόμα και χωρίς την άμεση εμπλοκή της Ελλάδας, σημαντικό μέρος της ΤΗΚ θα
μείνει δεσμευμένο στο θέατρο επιχειρήσεων του Αιγαίου και της μητροπολιτικής
Ελλάδας γενικότερα. Άλλο τόσο δεδομένο όμως πρέπει να θεωρείται ότι,
τουλάχιστο μέχρι ένας αεροπορικός πόλεμος φθοράς στο Αιγαίο να έχεις
σημαντικές επιπτώσεις στην ΤΗΚ, ένα μέρος του αεροπορικού στόλου θα
διατεθεί για το κυπριακό θέατρο επιχειρήσεων τουλάχιστο για την διατήρηση
συνεχών περιπολιών CAP (Combat Air Patrol). Επίσης πρέπει να θεωρείται
δεδομένο ότι η Τουρκική πλευρά είναι σε θέση την πρώτη μέρα του πολέμου να
προβεί σε αιφνιδιαστική μαζική προσβολή σημαντικών στόχων και ότι σε
περίπτωση εκδήλωσης επιθετικής ενέργειας από τις Δυνάμεις Κατοχής θα
υπάρξει και η ανάλογη αεροπορική υποστήριξη όπως θα υπάρξει και σε
περίπτωση που η Ε.Φ. φέρει σε κίνδυνο ανατροπής τμήματα των Δυνάμεων
Κατοχής.

Ίσως μεγαλύτερο κίνδυνο για τις δυνάμεις της Ε.Φ. να αποτελέσουν τα

τουρκικά επιθετικά ελικόπτερα, που, αν ευοδωθούν οι τουρκικοί σχεδιασμοί,
ενδέχεται οι αριθμοί τους να φτάσουν τα 90. Σε τέτοια περίπτωση η πιθανότητα
Λόχος (8) ή Τάγμα (24) από αυτά να διατεθεί επ’ ωφελεία των τουρκικών
κατοχικών δυνάμεων δεν πρέπει να θεωρείται απομακρυσμένη.
 4

Πως η τουρκική αεροπορική υπεροπλία δύναται να επηρεάσει τις

επιχειρήσεις στο έδαφος
Η τουρκική αεροπορική κυριαρχία πάνω από την Κύπρο πρέπει να θεωρείται
δεδομένη. Ακόμα και με άμεση εμπλοκή της Ελλάδας στις επιχειρήσεις η
Ελληνική Πολεμική Αεροπορία δεν θα είναι σε θέση να διατηρεί συνεχή
παρουσία πάνω από το νησί. Ενδεχομένως η δράση της να περιοριστεί σε
μεμονωμένες προσβολές στόχων ευκαιρίας ή σε εξασφάλιση τοπικής και
περιορισμένου χρόνου αεροπορικής υπεροχής για την εκτέλεση συγκεκριμένης
και υψηλής επιχειρησιακής αξίας αποστολής. Η πολύ μεγάλη απόσταση από τις
ελλαδικές αεροπορικές βάσεις που συνεπάγονται περιορισμούς στην αυτονομία
τους, η παρατεταμένη έκθεση τους πάνω από θάλασσα δίνοντας εύκολο στόχο
στα τουρκικά ιπτάμενα ραντάρ MESA, οι ανάγκες κάλυψης και παρουσίας σε
ευρύ χώρο (Θράκη-Αιγαίο) που σε κανένα σημείο δεν σηκώνει εκπτώσεις και
άλλοι λιγότερο ή περισσότερο σημαντικοί παράγοντες. Η εγγύτητα της
Αεροπορικής Βάσης «Αντρέας Παπανδρέου» αλλά και του αεροδρομίου
Λάρνακας δεν αφήνει πολλά περιθώρια αποτελεσματικής χρήσης τους σε
περίοδο πολεμικών επιχειρήσεων εκτός κι αν αποτελούσαν χώρο εξορμήσεως
πολύ μεγάλου αριθμού μαχητικών προς εξασφάλιση και διατήρηση συνεχούς
αεροπορικής υπεροχής. Τέτοιο σενάριο εκτιμάται ότι δεν κινείται στα πλαίσια
του δυνατού. Οπότε οι σχεδιασμοί πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα πιθανότερα
σενάρια, ή μάλλον τα χειρότερα.
Εξετάζοντας τους τρόπους δράσης των τουρκικών αεροπορικών δυνάμεων, η
ανάλυση θα περιοριστεί στο τακτικό σκέλος και δε θα επεκταθεί στο στρατηγικό.
Εκτιμούμε ότι στρατηγικοί-πολιτικοί στόχοι όπως Ηλεκτροπαραγωγικοί σταθμοί,
Λιμάνια και Αεροδρόμια, τηλεπικοινωνιακοί κόμβοι, σταθμοί Ραντάρ κλπ είναι
αδύνατο να προστατευθούν πλήρως ή επαρκώς και ότι σε μικρό ή μεγαλύτερο
ποσοστό, εφόσον στοχοποιηθούν από τη Τουρκική Αεροπορία, αυτοί θα
πληγούν. Κυρίως τέτοιες προσβολές θα γίνουν με όπλα ακριβείας μακρού
πλήγματος όπως οι Popeye, SLAM-ER και SOM, όσα από αυτά διατεθούν για το
κυπριακό θέατρο επιχειρήσεων.
Στο στρατιωτικό σκέλος, αν δεν πετύχει μια πιθανή προσπάθεια πλήρους
αιφνιδιασμού και προσβολής της Ε.Φ. εντός των στρατοπέδων, πολύ ευάλωτα
είναι τα τμήματα κατά την κίνηση τους σε φάλαγγες προς τους χώρους τελικού
προορισμού. Τέτοιες κινήσεις, ειδικά εφόσον εκτελούνται από πολλά οχήματα
και επί γνωστών δρομολογίων, είναι εύκολο να αποκαλυφθούν από
περιπολούντα αεροπλάνα, ακόμα και νύχτα ή με κακές καιρικές συνθήκες,
χρησιμοποιώντας διαμορφώσεις ραντάρ GMTI (Ground Moving Target Indicator)
και ατρακτίδια στοχοποίησης όπως τα LANTIRN και Sniper. Οι γνωστοί χώροι
εκκίνησης (στρατόπεδα) και προορισμού (ΧΤΠ) περιορίζουν τους τομείς
ενδιαφέροντος που πρέπει να καλυφθούν από αέρος και αυξάνουν τις
 5

πιθανότητες αποκάλυψης για τα Τμήματα που θα στοχοποιηθούν κατά τον

εχθρικό σχεδιασμό.
Σε περίπτωση έναρξης των αεροπορικών επιχειρήσεων με την Ε.Φ. σε
ετοιμότητα εκτιμάται ότι μεγάλο μέρος της εχθρικής αεροπορικής προσπάθειας
θα αναλωθεί στον εντοπισμό και προσβολή των πλέον ικανών αντιαεροπορικών
συστημάτων (φημολογούμενων) Buk M1-2 και Tor M1. Τυχόν επιτυχία σε μια
τέτοια αποστολή θα επιτρέψει στα εχθρικά αεροσκάφη να επιχειρούν με
ασφάλεια από μέσα και μεγάλα ύψη πέραν των δυνατοτήτων προσβολής από ΑΑ
πυροβόλα και MANPADS Mistral. Η στατική φύση του συστήματος Οθέλλος δεν
θα του επιτρέψει να συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην αεροπορική προστασία της
Ε.Φ. μιας και ο προσανατολισμός του σε ΑΑ κάλυψη σημαντικών στόχων και το
σχετικά μικρό βεληνεκές του επιτρέπει στον αντίπαλο, αν όχι να το προσβάλει,
να το αποφύγει παραμένοντας εκτός των τομέων κάλυψης του.
Άλλοι στρατιωτικοί στόχοι «πρώτης μέρας» του πολέμου είναι τα κέντρα κι οι
σταθμοί διοικήσεως του ΓΕΕΦ και των Σχηματισμών. Η δυνατότητα τέτοιων
Στρατηγείων να παραμένουν κινητά ή να μην έχουν σταθερή θέση λειτουργίας
αυξάνει σε μεγάλο βαθμό την επιβιωσιμότητα τους. Πολύ πιθανή είναι επίσης η
επιδίωξη προσβολής στόχων οι οποίοι μειώνουν την δυνατότητα του αντιπάλου,
της Ε.Φ., να διατηρήσει σε βάθος χρόνου την ικανότητα να μάχεται. Τέτοιοι
είναι οι αποθήκες πυρομαχικών και καυσίμων, κατά κύριο λόγο.
Πέραν αυτών εξαιρετικής σημασίας για τον αντίπαλο θα έχει η καταστροφή του
πλέον επικίνδυνου Όπλου, του Πυροβολικού, αλλά και των Τεθωρακισμένων
και Μηχανοκίνητων συγκεντρώσεων. Εάν η αεροπορική του δραστηριότητα
παραμένει ανεμπόδιστη η εχθρική αεροπορία δύναται πλέον να επιχειρεί σε
αποστολές εγγύς αεροπορικής υποστήριξης προσβάλλοντας τις εμπλεγμένες
ημέτερες Μονάδες αλλά και σε αποστολές κατά στόχων ευκαιρίας όπως μπορεί
να είναι οι θέσεις λιγότερο «σημαντικών» Μονάδων. Οι τρόποι δράσης της
αεροπορίας είναι γνωστοί και μπορούμε να τους δούμε στην πράξη αν
μελετήσουμε τους πολέμους ανά το παγκόσμιο των τελευταίων δεκαετιών. Γι
αυτό παρακάτω θα προσπαθήσουμε να εισηγηθούμε τρόπους «αντίδρασης» από
την δική μας πλευρά.
Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ Ε.Φ. ΣΤΗΝ ΕΧΘΡΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ
Α. Η απάντηση στον αέρα
Η απόκτηση και διατήρηση από την Κυπριακή Δημοκρατία αυτόνομης
δυνατότητας εναέριας αεράμυνας είναι πρακτικώς αδύνατη και πέραν των
οικονομικών δυνατοτήτων, παρόντων και μελλοντικών. Η μόνη τέτοια
δυνατότητα θα προκύψει από την ενδεχόμενη εμπλοκή της Ελλάδος στις
επιχειρήσεις, πάλι όμως με τις δυσχέρειες που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Οπότε η
κυπριακή αεράμυνα αναγκαστικά θα στηριχτεί στα επίγεια συστήματα.
 6

Είναι εξαιρετικής σημασίας να τονιστεί η ανάγκη κλιμάκωσης της αεράμυνας σε

βεληνεκές και καθ’ ύψος. Η εντύπωση που έχει διαμορφωθεί σε μεγάλη
πλειοψηφία στην Κύπρο είναι ότι η έλευση των S-300 PMU1 στο νησί θα έλυνε
το πρόβλημα της αεράμυνας με ένα -κατά κάποιο τρόπο- μαγικό αποτέλεσμα.
Είναι αδιαμφισβήτητο ότι τότε, πριν 20 σχεδόν χρόνια, το σύστημα αποτελούσε
αιχμή της τεχνολογίας. Όμως η στατική του φύση και η μη ένταξη του σε ένα
ολοκληρωμένο σύστημα αεράμυνας κλιμακωμένο σε βάθος δημιουργεί σοβαρές
αμφιβολίες ως προς τις δυνατότητες επιβίωσής του. Οι συγκρούσεις των
τελευταίων δεκαετιών έχουν δείξει ότι τα στατικά συστήματα αεράμυνας, ειδικά
αν η ανάπτυξη τους είναι σε σημεία εγγύς των εχθρικών δυνάμεων ή σε
περιορισμένους γεωγραφικούς χώρους, και επίσης εάν δεν έχουν την
δυνατότητα τακτικής αλλαγής των θέσεων τους υπό την κάλυψη άλλων
αντίστοιχων συστημάτων ή αεροσκαφών, παραμένουν εξαιρετικά ευάλωτα σε
επιχειρήσεις καταστολής και καταστροφής αεράμυνας (SEAD-DEAD).
Αντίθετα, οι πρόσφατες πολεμικές εμπειρίες έχουν δείξει τις πολύ υψηλές
ικανότητες επιβίωσης κινητών συστημάτων και ειδικά συστημάτων που δύνανται
να λειτουργήσουν αυτόνομα Στην Ε.Φ. υπηρετούν δύο πολύ ικανά συστήματα,
τα ρωσικά Tor M1 και (φημολογείται) Buk M1-2. Το πρώτο ανήκει στην
κατηγορία των SHORADS ενώ το δεύτερο είναι σύστημα μέσου βεληνεκούς. Η
δυνατότητα των συστημάτων αυτών να λειτουργήσουν με αξιώσεις ακόμα και
αν δεν είναι ενταγμένα σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα αεράμυνας (ή μετά την
καταστροφή αυτού), η δυνατότητα τακτής αλλαγής θέσεως και κίνησης εκτός
δρομολογίων και η δυνατότητά τους να λειτουργήσουν αποτελεσματικά ως
αυτόνομες μονάδες πυρός εξασφαλίζει μεγάλα ποσοστά επιβιωσιμότητας στο
σύγχρονο πεδίο επιχειρήσεων. Η σημαντική αύξηση στους αριθμούς τέτοιων
συστημάτων εκτιμάται ότι θα εξασφάλιζε στην Ε.Φ. πιο απρόσκοπτη ανάπτυξη
και δράση σε περιβάλλον αεροπορικών απειλών. Κεφαλαιώδους σημασίας είναι
η διατήρηση-επιβίωση της δυνατότητας εναέριας επιτήρησης μέσω
αλληλεπικαλυπτόμενου δικτύου αισθητήρων όπως κινητά ραντάρ και
ηλεκτροοπτικές συσκευές. Τα σταθερά συστήματα, όπως αυτά στο Τροόδος, θα
είναι από τα πρώτα θύματα σε περίοδο επιχειρήσεων και η δυνατότητα
υποκατάστασης τους από κινητά συστήματα συνεχώς μετακινούμενα και
περιοδικώς λειτουργούντα (που όμως λόγω αριθμού να διατηρούν συνεχή
επιτήρηση) είναι ζωτικής σημασίας στη διατήρηση αξιόπιστων δυνατοτήτων
αεράμυνας.

Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω είναι σημαντική η κλιμάκωση της αεράμυνας σε

βεληνεκές και καθ’ ύψος. Η Ε.Φ. διαθέτει σε υπηρεσία ένα ικανότατο σύστημα
MANPADS (Man Portable Air Defense System) το Mistral, δυστυχώς όμως σε
πολύ περιορισμένους (για συστήματα της κατηγορίας) αριθμούς και μόνο σε
 7

Μονάδες ΠΒ και Αεροπορίας. Επίσης το σύστημα δεν έχει αποτελεσματικό τρόπο

σκόπευσης την νύχτα. Η διεθνής πρακτική επιβάλλει την ύπαρξη τέτοιων
συστημάτων μέχρι το επίπεδο του Τάγματος ΠΖ ή αντίστοιχων τμημάτων άλλων
όπλων ενώ η Ρώσικη σχολή έχει τα συστήματα μέχρι και σε επίπεδο Μ/Κ Δρίας.
Η αποτελεσματικότητα τέτοιων συστημάτων έγκειται στο γεγονός της πλήρους
παθητικής λειτουργίας τους, οπότε ο στόχος, πλην περιπτώσεων που διαθέτουν
σύγχρονα συστήματα προειδοποίησης MAWS (Missile Approach) ενώ Warning
Sensor), δεν έχει καμία προειδοποίηση περί της επικείμενης προσβολής του.
Επίσης χάρη στο πολύ μικρό μέγεθος είναι πρακτικά αδύνατος ο έγκαιρος
εντοπισμός του, και οι πιθανότητες να βρίσκεται σε οποιοδήποτε σημείο
αναγκάζει τον εχθρό να αναπροσαρμόσει τις τακτικές των αεροπορικών του
επιχειρήσεων ειδικά όσον αφορά εγγύς αεροπορική υποστήριξη και επιχειρήσεις
ελικοπτέρων. Προσπάθεια να κινηθούν τα αεροπορικά μέσα σε ύψη πέραν των
δυνατοτήτων των MANPADS (άνω των 4000 μέτρων) τα εκθέτει μέσα στα
βεληνεκή και τους ορίζοντες εμπλοκής πιο μεγάλων συστημάτων όπως αυτών
της προηγούμενης παραγράφου. Το κενό που άφησε η απόσυρση των τύπου
«Δ» (SA-7) είναι ζωτικής σημασίας να αναπληρωθεί και να αυξηθεί η σχετική
δυνατότητα της Ε.Φ. Πρόσφατα (Μάρτιος 2016) σύγχρονο αεροπλάνο τύπου
Mirage 2000-9 της Αεροπορίας των ΗΑΕ έπεσε θύμα «πανάρχαιου» Strela (SA-
7) στην Υεμένη γεγονός που δείχνει την αποτελεσματικότητα ακόμα και των
πλέον παλαιών δειγμάτων.
Β. Τα δικά μας αεροπορικά μέσα
Η Ε.Φ. διαθέτει σήμερα έναν στόλο 11 επιθετικών ελικοπτέρων τύπου Mi-35PM,
4 αντιαρματικών ελικοπτέρων τύπου Gazelle και 3 ελικοπτέρων γενικής χρήσης
τύπου AW-139. Κοινά γνωρίσματα και των 3 τύπων είναι η παντελής αδυναμία
τους να επιχειρούν νύχτα πλην πολύ περιορισμένης φύσεως αποστολών και η
σχεδόν παντελής απουσία σύγχρονων συστημάτων αυτοπροστασίας πλην των
βασικών δυνατοτήτων συστήματος των M-35PM. Το σύγχρονο αεροπορικό
περιβάλλον δεν δίνει ελπίδες επιβίωσης σε ελικόπτερα που επιχειρούν χωρίς
ολοκληρωμένο σύστημα αυτοπροστασίας. Η εμπειρία από τις επιχειρήσεις
ελικοπτέρων στην Ουκρανία αλλά και πιο πριν, το 2008, στην Γεωργία δείχνει
πόσο ευάλωτα είναι σε ένα περιβάλλον με σοβαρές ΑΑ απειλές. Ο εφοδιασμός
των τουρκικών Δυνάμεων Κατοχής με μεγάλο αριθμό MAΝPADS τύπου Stinger
και Ingla θέτει σε αμφιβολία την δυνατότητα των ημέτερων ελικοπτέρων να
επιχειρήσουν πλησίον της Γραμμής Επαφής προς υποστήριξη των χερσαίων
δυνάμεων της Ε.Φ. ενώ δεν είναι αμελητέα η απειλή από αέρος από CAP της
Τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας. Το μεγάλο μέγεθος και οπτικό ίχνος των Mi-
35PM τα θέτει σε μεγαλύτερο κίνδυνο εντοπισμού και προσβολής από το
έδαφος αν και η ύπαρξη τουλάχιστον εκτοξευτών θερμοβολίδων πιθανόν να
αποτρέψει τον έγκαιρο εγκλωβισμό τους από MANPADS.
 8

Αν και κανείς δεν αμφισβητεί την χρησιμότητα των ελικοπτέρων σε μια

ενδεχόμενη σύρραξη εντούτοις είναι αμφίβολη η δυνατότητα επιβίωσης τους σε
περιβάλλον σύγχρονων απειλών χωρίς τον εφοδιασμό του συνόλου τους από
σύγχρονα συστήματα αυτοπροστασίας, χωρίς ολοκληρωμένες δυνατότητες
νυχτερινών επιχειρήσεων και χωρίς σύγχρονα όπλα που θα επιτρέψουν
αποστάσεις εμπλοκής πέραν του βεληνεκούς των εχθρικών MANPADS, αυτό
ισχύει ιδιαίτερα για τα Gazelle. Οπότε με την υφιστάμενη κατάσταση, είναι
παρακινδυνευμένη η πίστη σε δυνατότητα των ελικοπτέρων της Ε.Φ. να
συμβάλουν σημαντικά σε καθοριστικά σημεία των επιχειρήσεων εκτός κι αν
πληρούνται πολλές προϋποθέσεις που θα επιτρέψουν την επιβίωση τους.

[1] Με βάση το «Βασικό Δόγμα Πολεμικής Αεροπορίας» (ΓΕΑ/Α΄Κλάδος,

Ιανουάριος 2014):
Αεροπορική Κυριαρχία: Είναι ο βαθμός επικράτησης των αεροπορικών
δυνάμεων, όπου αυτές δύναται να δρουν σε όλο το Θέατρο Επιχειρήσεων χωρίς
αντίδραση, από τις αντίπαλες δυνάμεις.
Αεροπορική Υπεροχή: Η Αεροπορική Υπεροχή δίνει βασική ελευθερία
Αεροπορικής δράσης σε μια περιορισμένη περιοχή για μια πεπερασμένη χρονική
περίοδο. Επιτρέπει στις αντίστοιχες φίλιες χερσαίες, ναυτικές και αεροπορικές
δυνάμεις, να διεξάγουν τις επιχειρήσεις τους σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο,
χωρίς η αντίπαλος Αεροπορική Δύναμη να έχει δυνατότητα να παρέμβει
απαγορευτικά.

Η στρατιωτική διάσταση του αμυντικού προβλήματος της Κύπρου

(Μέρος B’)
5 Σεπτεμβρίου 2016
Γ. Τεθωρακισμένοι και Μηχανοκίνητοι Σχηματισμοί
Η αξία των Τεθωρακισμένων και Μηχανοκίνητων Σχηματισμών στις σύγχρονες
επιχειρήσεις είναι αδιαμφισβήτητη. Όπως είχαμε γράψει όμως και στην αρχή, η
Ε.Φ. δεν πρέπει να σκέφτεται ως εκστρατευτικός στρατός. Πιστεύουμε ότι οι
επιχειρήσεις στην Κύπρο σε καμιά περίπτωση δεν μπορούν να λάβουν, από
πλευράς Ε.Φ., την μορφή τεθωρακισμένων προελάσεων ή επιθέσεων μεγάλης
κλίμακας. Δεν νοείται δράση τέτοιων σχηματισμών χωρίς από αέρος κάλυψη
μέσω εξασφάλισης αεροπορικής υπεροχής και μέσω της εγγύς προστασίας των
τμημάτων από ικανά συστήματα αεράμυνας. Ειδικά στην περίπτωση παρουσίας
 9

αριθμού επιθετικών ελικοπτέρων με σύγχρονα κατευθυνόμενα όπλα, όπως στο

εγγύς μέλλον τα T-129/UMTAS.
Στην Κύπρο όμως, πέραν αυτού, διαπιστώνεται μια εχθρική αντιαρματική
ικανότητα που επίσης θέτει σε αμφιβολία τέτοιο εγχείρημα. Η ύπαρξη στις
Δυνάμεις Κατοχής ΑΤ πυραύλων ΤOW (48 στοιχεία), MILAN (72 στοιχεία),
K) ή να επιβιώσει από την Τουρκική Πολεμική onkurs (12 στοιχεία), Eryx (απροσδιόριστος αριθμός) και η κατανομή αυτών
σε όλα τα κλιμάκια μέχρι και αυτό της Δρίας (Eryx) δημιουργεί ένα πολύ
εχθρικό περιβάλλον για την δράση των τεθωρακισμένων. Πέραν αυτών δεν
πρέπει να αγνοείται η ισχύς και το βεληνεκές των υπεράριθμων ΠΑΟ 106χιλ και
των λοιπών ελαφρύτερων ΑΤ όπλων. Ειδικά όμως στην περίπτωση των ΑΤ
Κατευθυνόμενων Πυραύλων παρατηρούμε ότι, πλην των 82 Τ-80U, το σύνολο
των κυπριακών αρμάτων, ΑΜΧ-30Β2 και Μ-48Α5 MOLF και των λοιπών
θωρακισμένων οχημάτων (ΒΜΡ-3, Λεωνίδας, V). Ένα τέτοιο AB, Cascavel) δεν έχουν καμιά
δυνατότητα επιβίωσης μετά από προσβολή. Ο πόλεμος στον Λίβανο το 2006
έδειξε ότι οι ΤΘ Σχηματισμοί, ακόμα και εφοδιασμένοι με υψηλής προστασίας
άρματα, έχουν σοβαρούς περιορισμούς στο να ελιχθούν σε περιβάλλον με
σύγχρονες ΑΤ απειλές όπως αυτό που δημιούργησε η Xεζμπολάχ στον νότιο εζμπολάχ στον νότιο
Λίβανο. Οι τεράστιες επενδύσεις που έκανε το Ισραήλ στο τομέα της ενεργής
προστασίας αρμάτων (Troph) ενώ y) δείχνει και το μέγεθος της απειλής. Η πυκνότητα
του ΑΤ δικτύου απέναντι στις Κατοχικές Δυνάμεις θα είναι πολλαπλάσια του
όποιου παρέταξε η Χεζμπολάχ, χωρίς να λάβουμε καν υπόψη την πολύ σοβαρή
πιθανότητα παρουσίας επιθετικών ελικοπτέρων ή της δυνατότητας προσβολής
των Σχηματισμών από την Τουρκική Αεροπορία. Πολλά άλλα παραδείγματα για
τις δυνατότητες των σύγχρονων ΑΤ μπορούμε να δούμε και στην Ουκρανία,
Συρία και Υεμένη.
Συχνά, όταν συζητείται η δυνατότητα επιβίωσης ΤΘ και Μ/Κ Σχηματισμών σε
περιβάλλον απόλυτης εχθρικής αεροπορικής υπεροχής, προβάλλεται το
παράδειγμα του Κοσόβου το 1999 όπου ο Σερβικός στρατός μετά από σχεδόν 3
μήνες αεροπορικών προσβολών αποχώρησε πρακτικώς αλώβητος από το
Κοσσυφοπέδιο. Το επιχείρημα πάσχει στο γεγονός ότι δεν λαμβάνει υπόψη ότι ο
Σερβικός Στρατός δεν επιχείρησε με τα ΤΘ στο Κόσοβο. Απλά τα διαφύλαξε από
την καταστροφή. Άρα, πρακτικώς, δεν είχε απέναντι στους Κοσοβάρους
οποιοδήποτε πλεονέκτημα από την παρουσία εκεί βαρέων Σχηματισμών και
αυτό αποδεικνύεται κι από το γεγονός ότι το σύνολο των επιχειρήσεων εκεί
διεξήχθη από τις ελαφρές Μονάδες της Χωροφυλακής/Αστυνομίας και των
Ειδικών και Επίλεκτων Δυνάμεων του Σερβικού Στρατού και όχι από
τα Τεθωρακισμένα.
Προκύπτει μήπως το ερώτημα αν οι ΤΘ και Μ/Κ Σχηματισμοί είναι άχρηστοι
στην Ε.Φ; Όχι. Πρέπει όμως να ληφθεί σοβαρά υπόψη ο τρόπος χρήσης τους
καθώς επίσης να γίνει αντιληπτό ότι δεν μπορεί η άμυνα να στηρίζεται σε
 10

αυτούς καθώς είναι άγνωστο αν θα δημιουργηθούν, και πότε, οι προϋποθέσεις

χρήσης τους και οι συνθήκες επιβίωσης τους. Είναι πολύ πιθανόν τέτοιοι
Σχηματισμοί να καταλήξουν να έχουν παθητικό ρόλο, απλά δυνάμενοι μέσω
απόκρυψης να επιβιώσουν. Αλλά δεν θα είναι σε θέση να επηρεάσουν θετικά
για εμάς την έκβαση μιας επιχείρησης όταν παραστεί η ανάγκη εκτός κι αν
πληρούνται οι προϋποθέσεις. Ίσως η διατήρηση ενός τέτοιου Σχηματισμού όπως
είναι η 20η ΤΘΤ να πληροί μόνο την εξασφάλιση από πλευράς μας ότι θα
υπάρχει μια κατάλληλη δύναμη να εκμεταλλευτεί μια απρόσμενα ευνοϊκή
συγκυρία στο πεδίο της μάχης καθώς και το ότι μια τέτοια ευνοϊκή συγκυρία θα
μπορέσει να εξασφαλίσει εδαφικά οφέλη για εμάς.

Τα παραπάνω αφορούν κυρίως Σχηματισμούς. Είναι αυτονόητο ότι η διατήρηση

σε τοπικό επίπεδο μικρών, σχετικά, μηχανοκίνητων και τεθωρακισμένων
τμημάτων τα οποία μπορούν να αποτελέσουν εφεδρείες προς αντεπίθεση,
ενίσχυση ή εκμετάλλευση ανάλογα με τις εξελίξεις στο πεδίο της μάχης είναι
κάτι διαφορετικό. Τέτοια τμήματα όμως πρέπει να εξασφαλίσουν την επιβίωση
τους μέσω σωστής απόκρυψης και μπορούν να δράσουν μόνο σε τοπικό επίπεδο
για περιορισμένο χρόνο. Δεν θα μπορούν να βρίσκονται παρατεταμένα επί του
Πρόσθιου Ορίου Τοποθεσίας (ΠΟΤ) διότι η δράση τέτοιων οχημάτων δεν μπορεί
να αποκρυβεί επαρκώς ώστε να αποτραπεί η από αέρος στοχοποίηση τους.
Δ. Πυροβολικό
Μια και μόνη ματιά στις επιχειρήσεις στην ανατολική Ουκρανία μπορεί να δείξει
στον οποιοδήποτε την αποτελεσματικότητα του Πυροβολικού. Το Πυροβολικό
στην Κύπρο θα είναι το κύριο μέσο προσβολής του αντιπάλου. Το βεληνεκές, η
αποτελεσματικότητα των πυρών και η δυνατότητα του όπλου να επιλέγει τα
σημεία εκπομπής των πυρών με βάση την απειλή και τις δυνατότητες
απόκρυψης του του επιτρέπουν να παρεμβαίνει καθοριστικά στην εξέλιξη της
μάχης.
Δυστυχώς η Ε.Φ. στερείται, πλην εξαιρέσεων, σύγχρονων συστημάτων ΠΒ. Η
εξάρτηση της υποστήριξης των Συγκροτημάτων και Σχηματισμών ως επί το
πλείστον από ρυμουλκούμενα συστήματα, μικρής τακτικής κινητικότητας και
μικρού βεληνεκούς, που επιπλέον δεν μπορούν να δράσουν αυτόνομα δεν δίνει
ελπίδες επιβίωσης από πυρά αντιπυροβολικού και αεροπορίας. Ο πόλεμος στην
Ουκρανία έχει δείξει ότι οργανωμένοι χώροι τάξης ρυμουλκούμενων
πυροβολαρχιών είναι εύκολα εντοπίσιμοι από αέρος (τακτικά αεροσκάφη ή μη
επανδρωμένα αεροχήματα) ακόμα και χωρίς να εκτελέσουν πυρά που θα τα
εκθέσουν στον εντοπισμό από ραντάρ αντιπυροβολικού. Αντιθέτως,
αυτοκινούμενα συστήματα που μπορούν να δεχθούν αποστολή, να
στοχοποιήσουν, και να εκτελέσουν πυρά αυτόνομα ακόμα και σε επίπεδο
 11

στοιχείου χωρίς ανάγκη οπτικής επαφής μεταξύ της πυροβολαρχίας και χωρίς
χρονοβόρες διαδικασίες τάξης και αποχώρησης, έχουν μεγάλες δυνατότητες
επιβίωσης και δυνατότητες ανταπόκρισης στις αιτήσεις πυρών όπου και όποτε
χρειαστεί. Ο συνδυασμός τέτοιων συστημάτων με σύγχρονα βλήματα, όπως το
BONUS ή το SMArt, μπορεί να επιφέρει θανάσιμα πλήγματα σε εχθρικές
συγκεντρώσεις ΤΘ, ΜΚ, ΠΒ και λοιπών συστημάτων.

Επίσης αυτοκινούμενα συστήματα Πολλαπλών Εκτοξευτών που μπορούν σε

ελάχιστο χρόνο να εκπέμψουν όγκο πυρός και αμέσως μετά να αποσυρθούν σε
θέσης απόκρυψης μπορούν να επιφέρουν καταστροφικά πλήγματα στον
αντίπαλο. Στην Ε.Φ. υπηρετεί πολύ μικρός αριθμός συστημάτων που δύνανται
να αντεπεξέλθουν στο σύγχρονο πεδίο μάχης. Ενδεικτικά τα Α/Κ Πυροβόλα
Zuzana και οι ΠΕΠ ΒΜ-21. Το λοιπό υλικό είναι στην πράξη απαρχαιωμένο,
μικρής αποτελεσματικότητας και χαμηλών δυνατοτήτων επιβίωσης. Οι
προσπάθειες στο παρελθόν για εκσυγχρονισμό του ΠΒ δυστυχώς έπεσαν θύσατα
μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων (PLZ-45, Smerch) ενώ ).
Ίσως ο πλέον κρίσιμος παράγοντας επιτυχούς χρήσης του ΠΒ είναι οι
δυνατότητες στοχοποίησης, όπως προαναφέρθηκε. Δηλαδή μέσα εντοπισμού
στόχου και μέσα διαβίβασης αυτών των πληροφοριών στις πυροβολαρχίες. Αν
και το πεδινό, κυρίως, έδαφος βορείως της Γραμμής Κατάπαυσης του Πυρός
(ΓΚΠ) ευνοεί την παρατήρηση σε σχετικά μεγάλο βάθος εντούτοις τίποτα δεν
μπορεί να υποκαταστήσει την τακτική εικόνα που μπορεί να αποκομιστεί από
αέρος. Μικρά UAV). Ένα τέτοιο τα οποία μπορούν σε πραγματικό χρόνο να μεταδώσουν
δεδομένα στοχοποίησης στο ΠΒ είναι υπερπολύτιμα. Τέτοια UAV). Ένα τέτοιο μπορούν να
αξιοποιηθούν και σε γενικά καθήκοντα επιτήρησης και αναγνώρισης καθώς το
βάθος της υφιστάμενης εχθρικής τοποθεσίας και διάταξης επιτρέπει την
επιτήρηση από την ασφάλεια των ελεύθερων περιοχών ακόμα και στην ειρηνική
περίοδο.
Ανέκαθεν ο Τουρκικός Στρατός επένδυε στο όπλο του ΠΒ. Είναι χαρακτηριστικό
ότι στις ΤΘ και ΜΚ Ταξιαρχίες του διαθέτει 2 Α/Κ ΜΜΠ με 24 σωλήνες 155χιλ
στο μέτωπο του Έβρου. Σαφή υπεροχή σε συστήματα ΠΒ διαθέτει και στην
Κύπρο με σχεδόν διπλάσιο αριθμό Α/Κ ΠΒ και ΠΕΠ. Η επιβιωσιμότητα των
ημέτερων δυνάμεων από προσβολές ΠΒ (και όλμων) εξαρτάται άμεσα από την
ικανότητα των τμημάτων να αποφύγουν τον εντοπισμό (διασπορά-παραλλαγή)
και να μειώσουν τα αποτελέσματα της προσβολής (ορύγματα-θέσεις μάχης).
Ε. Διοικητική Μέριμνα
Η Διοικητική Μέριμνα στην Ε.Φ. είναι ένας τομέας που χρήζει ριζικής
αναθεώρησης. Οι δομές ΔΜ της Ε.Φ. στηρίζονται στα πρότυπα του Ε.Σ. που με
την σειρά τους στα αντίστοιχα του Αμερικανικού Στρατού των δεκαετιών του
 12

’70-’80. Πέραν του παρωχημένου της όλης αντίληψης είμαστε της άποψης ότι
δεν λαμβάνει καθόλου υπόψη τον δεδομένο χώρο δράσης, τον δεδομένο
αντίπαλο και τα δεδομένα προσωπικό και μέσα. Η Ε.Φ. αν κληθεί να πολεμήσει,
θα το πράξει στην Κύπρο, με αντίπαλο τις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις εδώ, με
τα μέσα που διαθέτει ανά πάσα στιγμή και ως προσωπικό τον πληθυσμό στην
Κύπρο. Μερικές παρατηρήσεις προς προβληματισμό:
• Δομές σίτισης του προσωπικού. Χρειάζονται ξεχωριστές από τις
υφιστάμενες της ειρηνικής περιόδου; Οι παρούσες δομές, αποθέματα κλπ
που ήδη υπάρχουν στην Κυπριακή Δημοκρατία δεν επαρκούν για τη σίτιση
του συνόλου του πληθυσμού άρα και αυτού που υπηρετεί στην Ε.Φ;
Χρειάζονται κινητά μαγειρεία εκστρατείας σε μια χώρα που κάθε χωριό
έχει τουλάχιστον μία αίθουσα δεξιώσεων, τουλάχιστον ένα εστιατόριο και
πολλές άλλες εγκαταστάσεις παρασκευής φαγητών, όταν κανένας Χώρος
Τελικού Προορισμού (ΧΤΠ) δεν είναι μακρύτερα από 5χλμ από τέτοιους
χώρους; Μήπως αντί να γίνονται τόσες επενδύσεις σε αποθέματα,
εγκαταστάσεις και μέσα προετοιμασίας τροφής κλπ απλά να εξαγόταν ένα
σχέδιο επίταξης εγκαταστάσεων και προσωπικού σε περίοδο
επιχειρήσεων; Πέραν αυτών δεν χρειάζεται οτιδήποτε σε θέματα σίτισης
από τις έτοιμες μερίδες επιχειρήσεων.
• Σύστημα Υγειονομικής Περίθαλψης. Γιατί η Ε.Φ. να έχει ξεχωριστή τέτοια
δομή και να μην είναι απόλυτα ενσωματωμένη στην υφιστάμενη του
Κράτους; Γιατί να υπάρχει Στρατιωτικό Νοσοκομείο Εκστρατείας (106
ΣΝΕ) όταν 5 χλμ πιο πέρα υπάρχει το Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας;
Τα παραδείγματα είναι πολλά (συνεργεία ΤΧ, Καύσιμα κλπ). Σε περίπτωση
πολέμου στην Κύπρο αυτός θα είναι ολοκληρωτικής φύσεως. Η ζωή δεν θα
συνεχίζεται κανονικά πίσω από την πρώτη γραμμή. Άρα όλες οι εν ειρήνη
υποδομές ΔΜ του κράτους επαρκούν και για τον πόλεμο διότι αφορούν τον ίδιο
πληθυσμό. Χρειάζονται μόνο προβλέψεις εξασφάλισης διάρκειας.
Η διασπορά όλων αυτών των υπηρεσιών ΔΜ στο σύνολο των υφιστάμενων
δομών και όχι η ξεχωριστή ανάπτυξη τους στα πλαίσια αποκλειστικά της Ε.Φ.
καθιστά δυσχερή τον αξιόπιστο εντοπισμό τους και την αποτελεσματική
προσβολή τους από αέρος αυξάνοντας έτσι την επιβιωσιμότητα του συστήματος.
Είναι αυτονόητο ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει για το σύνολο της ΔΜ καθώς
πάντοτε θα υπάρχουν οπλικά συστήματα που απαιτούν εξειδικευμένα συνεργεία
και πάντοτε θα υπάρχουν ανάγκες πυρομαχικών και λοιπών υλικών που δεν
βρίσκουμε στην καθημερινότητα της ειρηνικής περιόδου. Η διασπορά και
απόκρυψη των δομών ΔΜ της Ε.Φ. είναι τα μόνα που μπορούν να
εξασφαλίσουν την παρατεταμένη επιβίωση του συστήματος από αεροπορικές, ή
άλλες προσβολές. Οι οργανωμένες περιοχές ΔΜ πιθανόν να μην εκπληρώνουν
αυτούς τους όρους.
 13

ΣΤ. Πεζικό
Με τον όρο Πεζικό αναφερόμαστε στα Τάγματα ΠΖ (μη Μ/Κ) και τα Τάγματα
Εθνοφυλακής. Πιστεύουμε αυτά τα δύο είδη Μονάδων έχουν την ίδια σχεδόν
αποστολή. Την διατήρηση και υπεράσπιση εδάφους. Μόνο το Πεζικό είναι σε
θέση να εκτελέσει αυτήν την αποστολή γύρω από την οποία περιστρέφεται όλο
το υπόλοιπο γίγνεσθαι των πολεμικών επιχειρήσεων.
Το Πεζικό της Ε.Φ. μπορεί θα θεωρηθεί υποβαθμισμένο. Τόσο από πλευράς
επάνδρωσης, όσο και από πλευράς οργάνωσης, οπλισμού και δόγματος.
Παρατηρώντας τα υφιστάμενα Τάγματα ΠΖ παρατηρουμε μια ανελαστική δομή
που επιβάλλει στην Μονάδα ως μόνο τρόπο μάχεσθαι την γραμμική ανάπτυξη σε
ΠΟΤ και την λειτουργία ως σύνολο Μονάδας. Παρατηρείται επίσης σημαντική
υστέρηση σε βαριά όπλα υποστηρίξεως, ΑΑ και ΑΤ συστήματα. Αυτά
συνεπάγονται περιορισμένες δυνατότητες προβολής αντίστασης και επιβίωσης
σε περίπτωση προσβολής από αέρος ή χερσαίας επίθεσης ΤΘ ή ΜΚ
Σχηματισμού.
Πιο πάνω αναφέρθηκε ότι απαραίτητα προϋπόθεση επιβίωσης από αέρος ή από
ΠΒ προσβολή είναι η διασπορά, η απόκρυψη και η οχύρωση. Και ενώ για ένα
Τμήμα ΔΜ είναι αρκετή η επιβίωση, για μια Μονάδα ΠΖ δεν είναι. Πρέπει όχι
μόνο να επιβιώνει τέτοιων προσβολών αλλά να το κάνει διατηρώντας
ταυτόχρονα την ικανότητα να μάχεται και να υπερασπίζεται τον τομέα του. Η
γραμμική στοίχιση του ΠΟΤ και η θεώρηση του ΛΤΦ ως της μικρότερης
υπομονάδας που μπορεί να λειτουργήσει στα πλαίσια της άμυνας δεν
εξασφαλίζει ούτε την επιβίωση ούτε την δυνατότητα υπεράσπισης.
Διασπορά. Φέρνοντας και πάλιν σαν παράδειγμα τον πόλεμο στον νότιο Λίβανο
το 2006 παρατηρούμε ότι ο τρόπος ανάπτυξης της άμυνας από πλευράς
Xεζμπολάχ στον νότιο εζμπολάχ δεν ήταν γραμμικός. Αντ’ αυτού πήρε την μορφή πολλών
αλληλοϋποστηριζόμενων και επικαλυπτόμενων σημείων στήριξης
κλιμακούμενων σε μικρό βάθος και όχι γραμμικά. Αυτό είχε ως όφελος το ότι ο
προσεγγίζων αντίπαλος εισερχόταν σε «εσοχές» της αμυντικής τοποθεσίας απ’
όπου ήταν ευάλωτος από πολλαπλές κατευθύνσεις ενώ ταυτόχρονα δεν ήταν σε
θέση να προσδιορίσει ακριβώς ποιες θέσεις ήταν αμυντικά καταλυμμένες διότι
δεν υπήρχε κάποια γραμμική συσχέτιση μεταξύ τους και ούτε εκδήλωναν όλες
οι θέσεις ταυτόχρονα άμυνα. Αυτό οδήγησε τις προελαύνουσες Ισραηλινές
δυνάμεις σε περιορισμό του ρυθμού προχωρήσεως, αμφιβολίας ως προς τις
επόμενες κινήσεις ενώ πολλές φορές τις εγκλώβισε σε χώρους
αλληλεπικαλυπτόμενων πυρών δημιουργώντας σοβαρές απώλειες σε προσωπικό
και υλικό κυρίως με την χρήση κατευθυνόμενων ΑΤ βλημάτων. Η διασπορά
επίσης απέτρεψε την αποτελεσματική χρήση εγγύς αεροπορικής υποστήριξης
διότι ο εντοπισμός των στόχων ήταν δυσχερής, ενώ ακόμα και η προσβολή ενός
σημείου δεν δημιουργούσε κενά στην άμυνα.
 14

Δυστυχώς η εφαρμογή αυτής της τακτικής πέραν του κλιμακίου του ΛΤΦ/ΤΠΖ
στην Ε.Φ. δεν είναι κατά την άποψη μας εφικτή διότι θα σήμαινε παραχώρηση
εδάφους στον αντίπαλο, που στις πλείστες των περιπτώσεων στην ΓΚΠ αυτό
σημαίνει κατοικημένες περιοχές. Το σημείο που θέλαμε να τονίσουμε είναι ότι η
Δρια ακόμα και η Ομάδα ΤΦ πρέπει να είναι σε θέση να προβάλουν αυτόνομα
άμυνα σε συνεργασία με γειτονικές αντίστοιχες σε όχι γραμμική και προβλεπτή
ανάπτυξη. Τα κενά μεταξύ των τμημάτων θα πρέπει να καλύπτονται από όπλα
υποστήριξης επαρκούς βεληνεκούς και ισχύος και με κατευθυνόμενα ΑΤ
βλήματα αναπτυγμένα μέχρι και του επιπέδου της Δριας. Τέτοια ανάπτυξη
επιβάλλει ότι τα μέσα Διαβιβάσεων είναι σε θέση να παράσχουν αξιόπιστη
επικοινωνία μεταξύ των αλληλοϋποστηριζόμενων τμημάτων και ότι τα τμήματα
τα ίδια έχουν επάρκεια εναλλακτικών θέσεων εντός του τομέα τους και
προβλέψεις κινητικότητας ώστε να μπορούν να μετακινηθούν σε αυτές.
Απόκρυψη. Η απόκρυψη των ακριβών θέσεων των τμημάτων μειώνει σε πολύ
μεγάλο βαθμό τις πιθανότητες προσβολής τους. Γενικώς η απόκρυψη τμημάτων
ΠΖ σε θέσεις άμυνας, μη γραμμικές όπως ανάφερα πιο πάνω, είναι εύκολη και
μπορεί να διατηρηθεί μέχρι και την στιγμή της ανάγκης εκδήλωσης πυρών.
Βασική προϋπόθεση απόκρυψης στο κυπριακό περιβάλλον είναι η σωστή χρήση
του εδάφους. Θέσεις και κατασκευές που διασπούν την φυσική συνέχεια του
εδάφους είναι εύκολα εντοπίσημες. Η απόκρυψη και η οχύρωση είναι
αλληλένδετες.
Οχύρωση. Διαβαίνοντας σημεία της ΓΚΠ κάποιος είναι σε θέση να εκτιμήσει την
ποιότητα της αμυντικής οργάνωσης. Αν και ο χρόνος προετοιμασίας των θέσεων
είναι πρακτικώς απεριόριστος οι πλείστες εξ αυτών είναι κακής ποιότητας,
ανεπαρκούς βάθους, ανεπτυγμένες στην γραμμική στοίχιση που αναφέρθηκε
πιο πάνω και εύκολα εντοπίσημες. Πολλά από τα έργα της Ε.Φ. έχουν την
μορφή ισχυρά προστατευμένων θόλων που θα λειτουργήσουν ως πολυβολεία
ενώ πολλά από τα υπόλοιπα είναι στην μορφή επιμηκών ορυγμάτων
συγκοινωνίας τα οποία εκτιμούμε ότι προορίζονται να επανδρωθούν από τους
άντρες των ΛΤΦ. Επίσης σε πολλά σημεία υπάρχουν σκέπαστρα για προστασία
τμημάτων και οχημάτων που όμως δεν δίνουν την δυνατότητα μάχης από αυτά.
Οι ισχυρά προστατευμένοι θόλοι που θα λειτουργήσουν ως πολυβολεία ενώ
παρέχουν επαρκή προστασία από πυρά ΠΒ και Αεροπορίας, πιθανόν ακόμα κι
από απευθείας προσβολή, εντούτοις η προβολή τους πάνω από το επίπεδο του
εδάφους τα καθιστά ιδανικό στόχο για βολές από όπλα ευθυτενούς τροχιάς
όπως πυροβόλα αρμάτων, ΠΑΟ και κατευθυνόμενα ΑΤ βλήματα οι δυνατότητες
διάτρησης των οποίων υπερβαίνουν κατά πολύ τα επίπεδα προστασίας που
μπορεί να παρέχει το οπλισμένο σκυρόδεμα της κατασκευής τους. Τέτοια όπλα
όπως προαναφέρθηκε βρίσκονται σε υπερεπάρκεια στις Δυνάμεις Κατοχής. Τα
ορύγματα, αν και δεν προβάλλουν πολλές φορές στόχο πάνω από το έδαφος
 15

εντούτοις η έλλειψη εκ των άνω προστασίας τα καθιστά ευπρόσβλητα από

εγκαιροφλεγής εκρήξεις βλημάτων ΠΒ και όλμων. Και το ΠΒ (και όλμοι)
βρίσκονται σε υπερεπάρκεια στις Δυνάμεις Κατοχής. Τα σκέπαστρα αν και
προσφέρουν επαρκή προστασία, και λόγω της θέσης που βρίσκονται, εντούτοις
δεν επιτρέπουν στο προσωπικό να μάχεται.
Έργο πολλαπλής χρήσης από οπλισμένο σκυρόδεμα © Σχέδιο Αρματιστής
Η λεζάντα κάτω από την εικόνα είναι επεξηγηματική. Πολλές τέτοιες θέσεις
ενωμένες όπου είναι δυνατόν ακόμα και με υπόγειες διόδους συγκοινωνίας είναι
σε θέση να εξασφαλίσει πολύ υψηλά ποσοστά επιβίωσης του προσωπικού από
αεροπορικές προσβολές και προσβολές ΠΒ και όλμων. Ταυτόχρονα του
επιτρέπει να συνεχίσει να μάχεται άμεσα μόλις σταματήσει η προσβολή.
Σύγχρονοι και τεχνολογικά εξελιγμένοι στρατοί που καλούνται να υπερασπίσουν
έδαφος δίνουν τεράστια σημασία στα έργα οχύρωσης όπως μπορεί κάποιος να
διαπιστώσει με μια επίσκεψη στο γειτονικό Ισραήλ.
Παρατηρούμε πόση προσοχή δίνεται από το Ισραήλ στη διατήρηση εύχρηστων
ορυγμάτων συγκοινωνίας μεταξύ διαδοχικών θέσεων μάχης.
Βαρέα Όπλα Πεζικού. Το ΠΖ της ΕΦ υστερεί πολύ σε βαρέα όπλα. Αν και ο
αμυντικός αγώνας ευνοεί την χρήση βαρέων όπλων, διαπιστώνουμε ότι οι ΠΟΥ
του ΠΖ είναι προσκολλημένοι σε προηγούμενες δεκαετίες. Η διάθεση στα ΤΠΖ,
που ουσιαστικά αποτελούν Μονάδες Προκάλυψης, μεγάλου αριθμού βαρέων
όπλων θα αύξανε κατακόρυφα την αποτελεσματικότητα τους στην προβολή
άμυνας έναντι ισχυρότερου και ΜΚ αντιπάλου. Η αύξηση των σωλήνων 81 και
120 χιλιοστών έστω και κατά 50%, η αύξηση των πολυβόλων 7,62 χιλιοστών
μέχρι και σε επίπεδο Ομάδας ΤΦ, ο εφοδιασμός των ΛΤΦ με κατευθυνόμενα ΑΤ
βλήματα και αντιαρματικούς εκτοξευτές, ο εφοδιασμός των ΛΥΤ με βαριά
κατευθυνόμενα ΑΤ βλήματα, βαρέα πολυβόλα 0,50’’ σε επαρκείς αριθμούς,
πολυβόλων βομβίδων 40χιλ σε αντίστοιχους αριθμούς, ελαφρών πυροβόλων
(π.χ 20χιλ) και η οργάνωση τους με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν να
λειτουργούν αυτόνομα αλλά και σε συγχρονισμό με όλα τα υπόλοιπα τμήματα,
είναι τρόποι εξασφάλισης της δυνατότητας των ΤΠΖ να προβάλλουν ισχυρή
άμυνα. Δεν μπορεί να μην υπερτονιστεί η αξία των μέσων νυχτερινού αγώνα.
Τα βαρέα όπλα πρέπει να διαθέτουν αποτελεσματικούς τρόπους νυχτερινής
σκόπευσης, τουλάχιστον στο ίδιο επίπεδο με του αντιπάλου. Ο Τουρκικός
Στρατός έχει εισάγει θερμικά σκοπευτικά μέχρι του επιπέδου της Ομάδας ΠΖ.
Αδυναμία της Ε.Φ. να αντιπαρατάξει αντίστοιχες δυνατότητες, σημαίνει ότι ο
εχθρός θα απολαμβάνει σαφή υπεροχή την νύχτα και ότι θα το εκμεταλλευτεί
κατάλληλα σε περίοδο επιχειρήσεων.
Αριθμητική δύναμη τμημάτων ΠΖ. Είναι πολύ σημαντικό να εκτιμηθεί η αξία
της αριθμητικής δύναμης των Ομάδων και Δριων ΠΖ. Η ισχύς αυτών των
 16

τμημάτων εξαρτάται άμεσα από την αριθμητική τους δύναμη. Τόσο ως προς την
ποσότητα και τον τύπο των όπλων που χρησιμοποιούν όσο και ως προς την
ικανότητα τους να απορροφήσουν απώλειες παραμένοντας σε θέση να
συνεχίσουν να εκτελούν την αποστολή τους. Ο Αμερικανικός Στρατός σε
διάφορες μελέτες από το 1950 ως και σήμερα έχει καταλήξει στο συμπέρασμα
ότι η Ομάδα ΠΖ δεν μπορεί να απαρτίζεται από λιγότερους των 9 ανδρών με
ιδανικό αριθμό τους 11. Ομάδα δε που λόγω απωλειών έχει μειωθεί κάτω από
τους 7 άνδρες, δεν πρέπει να θεωρείται πλέον ικανή να λειτουργήσει αυτόνομα
και δεν πρέπει να προσμετράται σαν Ομάδα. Οι Ομάδες του Τουρκικού Στρατού
έχουν δύναμη 10 αντρών. Εφόσον της Ε.Φ. είναι λιγότεροι αυτό πρέπει να
λαμβάνεται πολύ σοβαρά υπόψη στους σχεδιασμούς. Μία Δρία με δύναμη
Ομάδων 18 (3Χ6) ανδρών βρίσκεται αυτομάτως σε αριθμητικό μειονέκτημα 12
αντρών (δηλαδή 2 Ομάδων) έναντι μιας εχθρικής Δρίας με δύναμη 30 (3Χ10)
ανδρών. Οι δυνατότητες απόκτησης υπεροχής πυρός, για να γίνει δυνατός ο
ελιγμός ή οι δυνατότητες κατάληψης και υπεράσπισης εδάφους, εξαρτώνται
άμεσα από την αριθμητική δύναμη αυτών των κλιμακίων.
Διαβιβάσεις. Η λειτουργία ενός μηχανισμού ευέλικτης άμυνας και όχι μόνο,
προϋποθέτει την αξιόπιστη επικοινωνία μεταξύ των τμημάτων. Ο Τουρκικός
Στρατός, μέσω του 51 ΛΗΠ, διατηρεί σοβαρές δυνατότητες ηλεκτρονικού
πολέμου. Αν και πολλές φορές γίνεται αντιληπτός ο κίνδυνος υποκλοπών και
κατάλληλα μέτρα λαμβάνονται, εντούτοις δεν εκτιμάται επαρκώς ο κίνδυνος
των παρεμβολών, ειδικά στο τακτικό κλιμάκιο των Λόχων-Διμοιριών και
Ομάδων. Η διατήρηση αξιόπιστων επικοινωνιών σε αυτά τα κρίσιμα κλιμάκια
απαιτεί σύγχρονα μέσα ΔΒ που να μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις
του σύγχρονου ΗΠ. Ένα ενσύρματο δίκτυο δεν μπορεί να εξασφαλίσει την
ευελιξία που απαιτείται, ειδικά μετά την έναρξη των επιχειρήσεων, όταν ο
ρυθμός μετακίνησης δεν θα επιτρέπει ανάπτυξη τέτοιου δικτύου.
Εκπαίδευση-Ασκήσεις. Σημαντικό ρόλο στην υποβαθμισμένη εικόνα που
προβάλλει το ΠΖ παίζει και η απουσία ρεαλιστικής εκπαίδευσης – οποιαδήποτε
απαίτηση επίτευξης επιδόσεων εκπαίδευσης σε όλα τα κλιμάκια, από το ατομικό,
της ατομικής τακτικής και της ειδικότητας, μέχρι και τα κρίσιμα κλιμάκια της
Ομάδας και Δρίας ΤΦ, εκλείπει. Πολλές φορές ο έλεγχος εκπαιδεύσεως
αναλώνεται σε ερωτήσεις ή γραπτό διαγώνισμα προωθώντας τη φιλοσοφία ότι
αν ξέρεις να τα πεις ή να τα γράψεις συνεπάγεται ότι μπορείς και να τα πράξεις.
Η πρακτική και κυρίως ρεαλιστική εφαρμογή και αξιολόγηση του επιπέδου
εκπαίδευσης είναι αναντικατάστατη.
Η Ε.Φ. πάσχει στον τομέα της ατομικής και συλλογικής τακτικής. Πέραν των
παρωχημένων δογμάτων, η έλλειψη ρεαλιστικών σεναρίων δημιουργεί
λανθασμένες εντυπώσεις στο προσωπικό. Παρόμοιες λανθασμένες εντυπώσεις
 17

δημιουργούν και οι αποστειρωμένες μέθοδοι εκτέλεσης βολών, οι φόρτοι

επιθεωρήσεων κλπ.
Άλλος τομέας στον οποίο δεν δίνεται επαρκής σημασία είναι η χρονική διάρκεια
της εκπαίδευσης και της άσκησης. Συνήθως μικρής διάρκειας και μη
ρεαλιστικές, οι ασκήσεις δεν αφήνουν να εκδηλωθούν προβλήματα που σε
πραγματικές επιχειρήσεις θα παίξουν καθοριστικό ρόλο. Για παράδειγμα, η
επάρκεια του ατομικού φόρτου, η σωματική αντοχή του προσωπικού, οι
ανάγκες υγιεινής κλπ. Αντίστοιχα και σε μεγαλύτερης κλίμακας ασκήσεις. Καμία
άσκηση της Ε.Φ. τα τελευταία χρόνια δεν έχει διαρκέσει πέραν των 5 ημερών.
Από αυτές, η πρώτη αφορά τη μετακίνηση προς τους χώρους ασκήσεων και η
τελευταία την επιστροφή και αποκατάσταση. Στις 3 μέρες που μεσολαβούν,
θεωρείται απαραίτητο ότι πρέπει να τηρείται πρόγραμμα παρόμοιο με του
στρατοπέδου. Ειδικά σε ώρες αναφορών, συσσιτίου, κατάκλισης, έγερσης κλπ.
Όλα αυτά δίνουν την εντύπωση ότι απλά συνεχίζουμε την καθημερινότητα της
Μονάδας απλά σε περιβάλλον πεδίου και δεν αφήνουν να εκδηλωθούν
προβλήματα, ώστε να αναζητηθούν λύσεις.
Είναι διάχυτη η εντύπωση ότι ο οποιοσδήποτε πόλεμος στην Κύπρο θα διαρκέσει
από μερικές ώρες μέχρι 2-3 μέρες διότι θα παρέμβουν οι «μεγάλες δυνάμεις».
Αδυνατούμε να αντιληφθούμε από που εξάγεται αυτό το συμπέρασμα. Ποιος
άλλος πόλεμος στην σύγχρονη ιστορία έληξε διότι παρενέβησαν οι
οποιεσδήποτε μεγάλες δυνάμεις; Οι πολεμικές επιχειρήσεις διαρκούν πάντα
μέχρι ένας από τους δύο αντιπάλους να επιτύχει τους στόχους του ή μέχρι να
διαπιστώσει το μάταιο της επιμονής του στην προσπάθεια επίτευξής τους.
Εφόσον ο αντίπαλος επιλέξει την πολεμική σύγκρουση χωρίς να λάβει υπόψη τις
«μεγάλες δυνάμεις», γιατί να λάβει υπόψη οποιονδήποτε μετά την έναρξη των
επιχειρήσεων; Η Ε.Φ. οφείλει να προετοιμάζεται για παρατεταμένης διάρκειας
σύγκρουση, έστω κι αν αυτό πιθανόν να είναι το πλέον απομακρυσμένο
ενδεχόμενο.
Ομαδάρχες-Διμοιρίτες. Οι πλέον σημαντικοί βαθμοί στο ΠΖ είναι αυτοί του
Ομαδάρχη και του Διμοιρίτη ΤΦ. Αυτοί ουσιαστικά ηγούνται του αγώνα δίνοντας
ταυτόχρονα και οι ίδιοι μάχη. Ένας θεσμός κληρωτών ή μόνιμων Ομαδαρχών με
υψηλές απαιτήσεις απόδοσης θα έδινε λύσεις στην σχετική ανάγκη. Αντίθετα,
στους Διμοιρίτες, ενώ υπάρχει συνεχής ροή από αποφοίτους της ΣΣΕ
παρατηρείται μια αδικαιολόγητη προχειρότητα, φαινομενικά τουλάχιστον. Οι
νέοι μόνιμοι ανθυπολοχαγοί, απόφοιτοι της ΣΣΕ, συνήθως αμέσως μετά τη
μετάθεσή τους σε Μονάδες ΠΖ, δεν αναλαμβάνουν καθήκοντα Διμοιρίτη, πολλές
φορές τοποθετούμενοι κατευθείαν σε θέση Διοικητή Λόχου. Αυτό, σε
συνδυασμό και με τα παραπάνω περί ρεαλιστικότητας και απαιτήσεων
εκπαίδευσης, στερούν από τους μελλοντικούς Διοικητές ανώτερων κλιμακίων τις
εμπειρίες του πλέον απαιτητικού βαθμού και ταυτόχρονα δεν τους επιτρέπει να
 18

μάθουν τις δυνατότητες και αδυναμίες των Ομάδων και Δριών ΤΦ που θα τους
κάνει να τις διοικήσουν σωστά στο μέλλον σε ανώτερους βαθμούς. Επίσης,
διακρίνεται μια καθολική ενασχόληση των στελεχών αυτών με διοικητικής και
γραφειακής φύσεως καθήκοντα, ακόμη και από τον πιο μικρό βαθμό του
ανθυπολοχαγού, και ο λόγος γι αυτό είναι η δαιδαλώδης γραφειοκρατία ακόμη
και για τα πλέον απλά θέματα. Η αποχή τους από εμπειρίες του πεδίου
ασκήσεων δεν μπορεί να υποκατασταθεί από την οποιαδήποτε θεωρητική
κατάρτιση που μπορεί να έχουν. Ορθά συμπεράσματα εξάγονται μόνο από την
πρακτική εφαρμογή της εκπαιδεύσεως σε ρεαλιστικά σενάρια έχοντας
παράλληλα ως γνώμονα ότι όταν κληθεί ο στρατιώτης να πολεμήσει θα είναι για
πρώτη φορά στη ζωή του και δεν θα έχει ευχέρεια απόκτησης πολεμικής
εμπειρίας. Το ίδιο κι αυτοί.
Επαγγελματοποίηση. Δεν πρέπει να δημιουργείται η λανθασμένη, κατά την
άποψη μας, εντύπωση ότι εφόσον ένας στρατός λειτουργεί αποτελεσματικά και
εύρυθμα στην ειρήνη είναι σε θέση να το κάνει αυτό και εν πολέμω. Ούτε και
πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι ένας καλύτερος στην ειρήνη στρατός (από
έναν άλλο) θα είναι καλύτερος και σε περιβάλλον επιχειρήσεων. Είναι
αδιαμφισβήτητο ότι αυξημένα ποσοστά επαγγελματιών (αξιωματικών,
υπαξιωματικών και οπλιτών) θα οδηγήσουν ναν στρατιωτικό οργανισμό σε πιο
εύρυθμη λειτουργία στην ειρήνη. Όμως, τα ποσοστά επαγγελματιών δεν είναι
ενδεικτικό αντίστοιχης εύρυθμης λειτουργίας και στον πόλεμο. Πολλώ μάλλον,
τέτοια ποσοστά από μόνα τους δεν είναι ενδεικτικά της αποτελεσματικότητας
του όποιου στρατού στον πόλεμο.
Συχνά ακούγεται το επιχείρημα του «μικρού, ευέλικτου στρατού». Ένας
ευέλικτος στρατός είναι κάτι θεμιτό από στρατιωτικής πλευράς. Ένας μικρός
στρατός, όμως, δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να θεωρηθεί καλύτερος από
έναν αντίστοιχο μεγαλύτερο. Είναι γεγονός ότι σύγχρονες τεχνολογίες και
σύγχρονα οπλικά συστήματα επιτρέπουν σε έναν στρατό να αυξήσει την
αποτελεσματικότητά του και ταυτόχρονα να μειώσει το προσωπικό του. Για
παράδειγμα, μία Α/Κ ΜΜΠ με σύγχρονα πυροβόλα 155χιλ είναι πολύ πιο
αποτελεσματική από μια Ρ/Κ με παλιάς τεχνολογίας συστήματα και ταυτόχρονα
λειτουργεί με λιγότερο προσωπικό. Αλλά, αν η ανάγκη είναι για π.χ. 2 Μοίρες
ΠΒ δεν μπορείς να τις μειώσεις σε μία διότι αυτή θα είναι πιο αποτελεσματική.
Σε καμιά περίπτωση φυσικά δε συμβαίνει αυτό στην Κύπρο. Καμία τεχνολογία
που να επιτρέπει τέτοια μείωση δεν έχει εισαχθεί. Και σε καμιά περίπτωση δεν
μπορεί να ισχύσει αυτό για το ΠΖ. Το ΠΖ είναι (και) αριθμοί. Ειδικά στις
αμυντικές επιχειρήσεις.
Κλασσικά παραδείγματα περί επαγγελματοποίησης, τεχνολογίας και αριθμών
είναι οι στρατοί του Ισραήλ και της Γεωργίας. Του Ισραήλ είναι σχεδόν
αποκλειστικά στρατός κληρωτών και εφέδρων με υπερσύγχρονες τεχνολογίες,
 19

που όμως, λόγω της αμυντικής φύσης του, σε καμιά περίπτωση δε σκέφτηκε να
μειώσει τους αριθμούς. Παραμένει, δε, εξαιρετικά αποτελεσματικός ως
οργανισμός. Ο αντίστοιχος της Γεωργίας, με τα υψηλά ποσοστά επαγγελματιών,
κατέρρευσε σε μερικές ώρες, όταν το 2008 δέχθηκε επίθεση από τον στρατό της
Ρωσίας στην Νότια Οσσετία. Φαινομενικά, ο Γεωργιανός Στρατός ήταν πολύ
υπολογίσιμη δύναμη. Με επαγγελματικές Μονάδες εκπαιδευμένες από τους
Αμερικανούς, με ικανοποιητική απόδοση σε επιχειρήσεις στο Ιράκ και με άριστη
εμφάνιση (αν και με φτηνά, όπως αποδείχτηκε, υλικά – βλέπε τα πολύ χαμηλών
προδιαγραφών αλεξίσφαιρα γιλέκα από την Κίνα, τα οποία όμως φάνταζαν
ωραία στις παρελάσεις-παρατάξεις). Όμως, απέναντι σε έναν φαινομενικά
υποδεέστερο στρατό (το 58 Σώμα Στρατού θεωρείτο από τα πλέον
υποβαθμισμένα των Ρωσικών ΕΔ) δεν μπόρεσε σε καμιά περίπτωση να
προβάλει, υποτυπώδη έστω, αντίσταση.
ΠΟΤ. Συχνά ακούγεται το επιχείρημα ότι λύση στο πρόβλημα της επάνδρωσης
αποτελεί η κατάργηση των φυλακίων επί της ΓΚΠ, όπως σε μεγάλο βαθμό έχει
γίνει, και αντ’ αυτών η επιτήρηση της ΓΚΠ με ηλεκτρονικά μέσα και περίπολα. Η
ΓΚΠ πρακτικώς αποτελεί ΠΟΤ. Το ΠΟΤ δεν επιτηρείται. Επανδρώνεται. Τα
φυλάκια, ακόμη και στη σημερινή τους μορφή, αποτελούν σημεία στα οποία
μπορεί να στηριχτεί άμυνα. Η οχυρωματική βελτίωσή τους και ο εφοδιασμός
τους με βαρέα όπλα μπορεί να τα καταστήσει ικανά να προβάλουν
αποτελεσματική άμυνα για ικανοποιητικό χρόνο απέναντι σε μια εχθρική
προώθηση. Οπότε, η αναβάθμιση και όχι η κατάργηση τους θα προσέφερε
πολλά περισσότερα στην άμυνα των ελεύθερων περιοχών. Είναι χαρακτηριστικό
ότι ο Τουρκικός Στρατός στην ανατολική Τουρκία, αντιλαμβανόμενος την αξία
ισχυρών φυλακίων, έχει αναπτύξει δίκτυο ώστε να επιτηρεί τα σύνορα και εν
ανάγκη να αμύνεται. Ένα τέτοιο φυλάκιο φαίνεται στην παρακάτω φωτογραφία.
Γενική απόψη φυλακίου υψηλής ασφάλειας (Yüksek Güvenlikli K) ή να επιβιώσει από την Τουρκική Πολεμική arakol) στη ΝΑ
Τουρκία. Είναι εμφανή τα έργα οχύρωσης (θέσεις μάχης, όρυγμα συγκοινωνίας,
υπόγειες διόδοι) όπως και τα μέσα επιτήρησης (ραντάρ εδάφους και
ηλεκτροοπτικοί αισθητήρες) στους υπερυψωμένους πύργους.
Ζ. Ο ρόλος των Δυνάμεων Καταδρομών
Μέχρι και πρόσφατα οι ΔΚ ήταν οργανωμένες και λειτουργούσαν στα πρότυπα
των ΤΠΖ. Κυρίως όσον αφορά στις δομές ΔΜ. Οι Καταδρομείς ως ελαφρές
επίλεκτες δυνάμεις δεν μπορούν και δεν πρέπει να αναλάβουν αποστολές σε
επίπεδο Μοίρας. Η απουσία βαρέων όπλων δεν τους επιτρέπει την ανάληψη
αποστολών στις οποίες θα εκτεθούν ως κλασσική δύναμη ΠΖ, και ο όγκος μιας
Μοίρας Καταδρομών δεν επιτρέπει την αφάνεια και τον αιφνιδιασμό που είναι
κύρια συστατικά επιβίωσης ελαφρών Μονάδων.
 20

Την αφάνεια και τον αιφνιδιασμό μπορεί να επιτύχει τμήμα μεγέθους Διμοιρίας
και κάτω, και Διμοιρίας και υπό προϋποθέσεις. Ταυτόχρονα, όμως, ένα τέτοιο
τμήμα πρέπει να είναι σε θέση να προβάλει, έστω και για περιορισμένο χρόνο
και σε περιορισμένο χώρο, επαρκούς όγκου και αποτελεσματικότητας πυρ ώστε
να καταβάλει και να καταστρέψει τον στόχο του ή να αποτρέψει την δική του
καταστροφή. Τέτοιος όγκος πυρός είναι δυνατόν να επιτευχθεί μόνο από
φορητά όπλα υποστήριξης, δυνάμενα να μεταφερθούν πεζή μαζί με επαρκείς
ποσότητες πυρομαχικών. Τέτοια όπλα είναι, ελαφροί ΑΤ εκτοξευτές πολλαπλής
χρήσης όπως το Carl Gustav M4, ελαφρά πολυβόλα 5,56 και 7,62 χιλ όπως
είναι τα αντίστοιχα μοντέλα του Minimi, Βομβιδοβόλα, Όλμοι 60 χιλ
Commando, ΑΤ και πολλαπλής χρήσης εκτοξευτές μιας χρήσης, νάρκες
κατευθυνόμενης εκτόνωσης κλπ.Ο εφοδιασμός τμημάτων καταδρομών με βαριά
όπλα επιτρέπει την αντιμετώπιση υπέρτερων αριθμητικά αντιπάλων υπό
προϋποθέσεις και την αυτασφάλιση των τμημάτων όταν βρεθούν υπό δυσμενείς
συνθήκες.
Αποστολή των Δυνάμεων Καταδρομών είναι η μεταφορά του πολέμου στα
εχθρικά μετόπισθεν μέσω διείσδυσης Ομάδων ή τμηματικά και Διμοιριών πίσω
από την Γραμμή Επαφής μέσω κενών στις εχθρικές γραμμές, που θα
δημιουργηθούν από την εξέλιξη των επιχειρήσεων και την μετακίνηση των
τμημάτων από τις σημερινές γραμμικές αναπτύξεις. Ευκαιρίες δράσης στα
μετόπισθεν δύναται να δημιουργηθούν και από ταχείες προελάσεις του εχθρού
χωρίς επαρκή εκκαθάριση των χώρων από τους οποίους διέβησαν.
Οι αποστολές που μπορούν να εκτελεστούν από τέτοιες δυνάμεις μπορεί να
περιλαμβάνουν μόλυνση δρομολογίων, προσβολή μαλακών στόχων, ενέδρες,
παρενόχληση, καταστροφές μικρής κλίμακας, διατάραξη του ρεύματος ΔΜ,
προσβολή τμημάτων ΠΒ και άλλων μη θωρακισμένων τμημάτων. Επίσης
δύνανται να αναλάβουν αποστολές ειδικών ενεδρών όπως ΑΤ ενέδρες με
κατευθυνόμενα ΑΤ βλήματα ή ΑΑ ενέδρες με MANPADS πλησίον αεροδρομίων ή
χώρων ανεφοδιασμού ελικοπτέρων. Τέτοιες αποστολές αναλήφθηκαν με
επιτυχία από ειδικές δυνάμεις στο βόρειο Ιράκ το 2003 και στα Φώκλαντς το
1982. Ένας άλλος τομέας που μπορεί να προσφέρει μια ολιγομελής
καταδρομική Ομάδα είναι της λειτουργίας της ως ευκαιριακή ή σκόπιμη πηγή
στοχοποίησης για προσβολή από άλλα μέσα ή διόρθωσης σχετικών πυρών. Και
εδώ εύκολα μπορεί να διαφανεί η κρισιμότητα των αξιόπιστων μέσων ΔΒ.
Αποστολή των Δυνάμεων Καταδρομών είναι η μεταφορά του πολέμου στα
εχθρικά μετόπισθεν μέσω διείσδυσης Ομάδων ή τμηματικά και Διμοιριών πίσω
από την Γραμμή Επαφής μέσω κενών στις εχθρικές γραμμές, που θα
δημιουργηθούν από την εξέλιξη των επιχειρήσεων και την μετακίνηση των
τμημάτων από τις σημερινές γραμμικές αναπτύξεις.
 21

Κυριότεροι παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στην σχεδίαση και

εκτέλεση τέτοιων αποστολών είναι ο εχθρικά διακείμενος πληθυσμός στην
περιοχή επιχειρήσεων και η ακαταλληλότητα του εδάφους που δεν προσφέρει
περιοχές απόκρυψης, ενώ ευνοεί την ταχύτατη μεταφορά μηχανοκίνητων
δυνάμεων στην περιοχή που θα εκδηλωθούν οι ενέργειες. Επίσης δεν πρέπει να
αγνοούνται οι εχθρικές δυνατότητες επιτήρησης ακόμα και περιοχών που δεν
είναι κατειλημμένες.
Σημαντικός παράγοντας διαφοροποίησης των Δυνάμεων Καταδρομών είναι η
εγγενής, λόγω της φύσεως των Μονάδων, και επίκτητη, λόγω της
εκπαιδεύσεως, ικανότητά τους να μπορούν να κλιμακώσουν το επίπεδο
αντίδρασης ή δράσης τους αναλόγως του στόχου ή της αποστολής και του
χώρου δράσης. Δηλαδή, δύνανται να μεταπέσουν από πλήρη πολεμική, βίαιη
εκδήλωση ενεργειών σε στοχευμένη και περιορισμένη δράση σε περιβάλλον
κινδύνου παράπλευρων απωλειών ή ακόμα σε αντιμετώπιση εκδήλωσης
τρομοκρατικών ενεργειών σε ειρηνική περίοδο.
Αντιμετώπιση Εχθρικών Δυνάμεων Καταδρομών στα ημέτερα
μετόπισθεν
Αντίστοιχη δράση είναι βέβαιο ότι θα επιχειρήσουν να εκδηλώσουν οι εχθρικές
δυνάμεις καταδρομών στα ημέτερα μετόπισθεν. Σε περίοδο επιχειρήσεων είναι
απαραίτητη η προστασία της κάθε μορφής σημαντικού στόχου από τμήματα της
Ε.Φ. Οι Μονάδες της Ε.Φ. πρέπει να αναπτύξουν δυνατότητες αυτασφάλισης
από τέτοιες προσβολές, ειδικά κατά τις μετακινήσεις τους. Οι δυνατότητα των
φαλαγγών να αντιμετωπίζουν καταστάσεις ενεδρών είναι ύψιστης σημασίας. Η
ύπαρξη ταχυκίνητων και υπό θώρακα τμημάτων ασφάλειας μετόπισθεν, όπως
τροχοφόρων θωρακισμένων οχημάτων μάχης σε κρίσιμα σημεία των
δρομολογίων, μπορεί να αποτρέψει ή να περιορίσει τις δυνατότητες εκδήλωσης
ενεργειών από εχθρικά τμήματα καταδρομών. Επίσης, η περιφρούρηση στόχων
πλησίον κατοικημένων τόπων από οργανωμένα τμήματα Εθνοφυλακής αυτών
των χώρων, ασχέτως της εγγύτητας τους στη σημερινή ΓΚΠ, αυξάνει τον
παράγοντα αποτροπής.
Δυνάμεις Εφέδρων Καταδρομών ή και εν ενεργεία αντίστοιχες μπορεί να
αναλάβουν περιπολίες ή ενέδρες στις φίλιες περιοχές σε δρομολόγια ή χώρους
που θα κριθούν ως πιθανοί για δράση ή διέλευση εχθρικών περιπόλων. Πρέπει
να θεωρείται βέβαιη η προετοιμασία για τέτοιες επιχειρήσεις από τώρα, μέσω
εγγύς αναγνώρισης στόχων και δρομολογίων, εκμεταλλευόμενοι την ελευθερία
διακίνησης στις ελεύθερες περιοχές, όπως βέβαιη πρέπει να θεωρείται και η
συνέργεια μόνιμα διαμενόντων στις ελεύθερες περιοχές Τ/Κ και λοιπών
μουσουλμάνων.
 22

Άλλος παράγοντας που πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρά υπόψη είναι ότι ο
εχθρός, εκμεταλλευόμενος τον αιφνιδιασμό που του επιτρέπει η επάνδρωσή του
στο 100%, δύναται, πριν την εκδήλωση πολεμικών ενεργειών, να έχει ήδη
προσωπικό στις ελεύθερες περιοχές, είτε από διείσδυση είτε προτοποθετημένο,
ακόμα και των κατηγοριών της προηγούμενης παραγράφου, που θα αναλάβουν
αποστολές δολοφονίας στελεχών ή παρεμπόδισης της ομαλής εξέλιξης των
μέτρων συναγερμού. Οι Μονάδες της Ε.Φ. πρέπει να μελετήσουν σενάρια
αντιμετώπισης τέτοιων ενεργειών, όπως τμημάτων ΔΤΑ που θα εξασφαλίζουν εκ
των προτέρω κομβικά σημεία πρόσβασης στα στρατόπεδα μετά από κήρυξη
μέτρων συναγερμού, εφοδιασμός κρίσιμων στελεχών με φορητό οπλισμό
αυτοάμυνας κατά την μετάβαση στα στρατόπεδα και λοιπά μέτρα που πιθανόν
να κριθούν σκόπιμα.
Η. Εφεδρεία
Η Ε.Φ. είναι ένας στρατός που στηρίζεται για να λειτουργήσει εν πολέμω στην
έγκαιρη και σωστή μετάπτωση στην πολεμική της σύνθεση μέσω της κλήσης και
παρουσίασης των εφέδρων. Πιστεύουμε ότι το σύστημα εφεδρείας της Ε.Φ.
είναι ικανοποιητικό, αν και καιρός είναι να δοκιμαστούν και νέες τεχνολογίες,
όπως κλήσεις μέσω ταυτόχρονης αποστολής μηνυμάτων SMS στα κινητά
(παράδειγμα), οι οποίες θα συμπληρώνουν ή θα συνεπικουρούν τους
υφιστάμενους τρόπους.
Αν και το σύστημα (κλήσης και παρουσίασης εφέδρων) μπορεί να κριθεί ως
ικανοποιητικό, ο θεσμός (ως ποιότητα και ικανότητα ατόμων και Μονάδων) σαν
σύνολο είναι αμφιβόλου πολεμικής αξίας. Ο κυριότερος λόγος, κατά την άποψη
μας, είναι η κακή ποιότητα της ίδιας της θητείας. Με την μείωση της θητείας των
κληρωτών στους 14 μήνες είναι απαραίτητο να επανεξεταστεί και η θητεία αυτή
καθεαυτή και όχι μόνο η διάρκεια της. Δυστυχώς, παρόλο που η διάρκεια της
θητείας είναι βασικό συστατικό ποσοστών επάνδρωσης, άρα και δυνατότητας
εκπαίδευσης, άρα και αμυντικής ικανότητας και ετοιμότητας, αυτό δε φαίνεται
να είναι στις προτεραιότητες της πολιτείας, αλλά ούτε και φαίνεται να γίνεται
αντιληπτή η χρησιμότητα από τον πληθυσμό. Παρόλα αυτά, σκοπός της θητείας
πρέπει να είναι και η προετοιμασία σωστής εφεδρείας.
Απαραίτητη προϋπόθεση για αναβάθμιση της θητείας, ώστε να παράγει σωστή
εφεδρεία, είναι η θέσπιση κριτηρίων απόδοσης και καταλόγου αντικειμένων
εκπαίδευσης, τα οποία, αυτά τα κριτήρια απόδοσης, θα αξιολογούν ατομικά και
συλλογικά, και απαραιτήτως σε πρακτικό επίπεδο. Αυτά τα κριτήρια για να
έχουν οποιαδήποτε αξία θα πρέπει να συνεπάγονται συνέπειες σε περίπτωση
αποτυχίας ικανοποίησης αλλά και ουσιαστική αποκόμιση ωφελημάτων σε
περίπτωση που ο αξιολογούμενος επιτύχει. Ως παράδειγμα θα μπορούσε να
ήταν η μοριοδότηση για πρόσληψη στην δημόσια υπηρεσία, ή η φορολογική
ελάφρυνση ή οτιδήποτε άλλο μπορεί να κριθεί ως κίνητρο για επίτευξη της
 23

απαιτούμενης απόδοσης. Παρόμοια κριτήρια σε διαφορετικό επίπεδο

επιβάλλεται να συνεχίσουν και στην εφεδρεία.
Πιστεύουμε ότι για την εύρυθμη εκπαίδευση της εφεδρείας, σε ατομικό επίπεδο
και σε αυτό των μικρότερων κλιμακίων, και για να μην διαταράσσεται η
εύρυθμη λειτουργία των Μονάδων, θα ήταν πολύ χρήσιμο να οργανωθούν σε
επίπεδο Μονάδας και Σχηματισμού Κλιμάκια Εκπαιδεύσεως των οποίων το
μοναδικό εν ειρήνη καθήκον θα είναι η εκπαίδευση του έφεδρου προσωπικού
της Μονάδας. Με αυτόν τον τρόπο καθίσταται δυνατό η κλήση των εφέδρων να
γίνεται σε πολύ μικρές ομάδες ώστε να ευκολύνεται η εκπαίδευση, να μπορεί να
γίνεται αξιολόγηση στη βάση της πιο πάνω παραγράφου αλλά και να
εξυπηρετούνται και οι προσωπικές ανάγκες των εφέδρων σε σχέση με τις
οικογενειακές και επαγγελματικές τους υποχρεώσεις. Εφόσον το τι πρέπει να
πετύχει ο κάθε έφεδρος κατά την διάρκεια μιας εκπαιδευτικής χρονιάς θα είναι
καθορισμένο, το πότε θα το πετύχει αυτό μπορεί να είναι ελαστικό.
Οι Μονάδες, σαν σύνολο, δύνανται έτσι να είναι απαλλαγμένες από την
υποχρέωση διαχείρισης και εκπαίδευσης των εφέδρων ώστε να μπορούν να
εκπαιδεύσουν σωστά τους κληρωτούς. Είναι αυτονόητο ότι σε ετήσια βάση μία
άσκηση μεγάλης κλίμακας πρέπει να προγραμματίζεται, αν όχι για το σύνολο
της Μονάδας, τουλάχιστο για κλιμάκιο Λόχου.
Οι 14 μήνες της στρατιωτικής θητείας πρέπει να αφιερώνονται στην εκπαίδευση
του κληρωτού. Δεν υπάρχει χώρος και χρόνος για αλλότρια προς την
στρατιωτική ανάγκη αντικείμενα ούτε με ασχολίες που έχουν σκοπό να μην
είναι «χαμένος χρόνος» ή να μην «χάνονται τόσοι μήνες» από την ζωή των
νέων. Σε κράτη που απειλούνται, δεν πάει ο χρόνος χαμένος εφόσον σκοπός
είναι η άμυνα της χώρας, του πληθυσμού και του τρόπου ζωής.