QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ L^Àƒ^èŒ#

*ÏQÆ$`« P`«‡Å ÉÏ^茺`«

"Õ^Œ=¸iÎ `«áÈx+¨ª Ü«ÚQÆ„^Œ+¨ì

ѨO_ç`« N~å=∞â◊~°‡ PKå~°º

1
 QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ L^Àƒ^èŒ# – *ÏQÆ$`« P`«‡Å ÉÏ^茺`«
`«$fÜ«∞ =Ú„^Œ} ó 15,000
14–10–2005 ó =∂ã¨ì~üQÍi [#‡k# HÍ#∞HõQÍ
=¸Åº=Ú ó 12 ~°∂áê~ÚÅ∞
„Ѩ`«∞ʼnõΩ ó JѨÓ~åfi Ѩa¡ˆH+¨<£û, XOQÀÅ∞
âıfi`«nfiѨ=Ú
8–167/3 ~år"£#QÆ~ü,
ÖÏÜ«∞~°∞¿Ñ@
XOQÀÅ∞.
_ç.\˜.Ñ≤. ó ÖHõ¯~åA ÅH©;QÀáêÖò
l. N~°OQÆ<å^è£ „Ѩ™ê^£

2
 *Ï˝#Ü«∞[˝Ñ¨Ù "Õ∞Å∞H˘Å∞ѨÙ
ѨÓ[º QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ ѨO_ç`« N~å=∞â◊~°‡ PKå~°º =∞^èŒ∞~°#∞O_ç
ǨÏi^•fi~üH˜ "≥à◊√`«∞#fl ã¨=∞Ü«∞=Ú# 20–6–1971= `Õn# g_À¯Å∞
ã¨=∂"ÕâßxH˜ qKÕÛã≤# Ѩi[#∞Å #∞^ÕÌtOz ~ÚzÛ# k=ºã¨O^Õâ◊=Ú.
Wk Hˆ =Å=Ú Ñ¨i[#∞ʼnõΩ =∂„`«"∞Õ HÍHõ Ü«∂=`ü =∂#=*ÏuH˜ ~¸
Ü«ÚQÆã¨Okè ã¨=∞Ü«∞=Ú# ~Ú=fi|_ç# JѨÓ~°fi"≥∞ÿ# Ü«ÚQƄѨɒ^èŒ=Ú.
Ü«ÚQÆw`«. ã¨ÊOkOK«QeÆ Qˆ =∞#ã¨∞û# H˜k XHõ J=∞$`«`∞« ź"≥∞#ÿ K≥`· #« º~°≠∞i.
"åã¨<å`«$+¨‚Å |∞~°^Œ#∞O_ç |Ü«∞@Ѩ_ç Dâ◊fisÜ«∞„Ѩ}ÏoHõ#∞ ѨÓiÎKÕÜ«∞QÆÅ
nè~∞° ÅH˜k XHõ ã¨"åÖò =∂„`«"∞Õ HÍHõ Hõ~n° Ñ≤Hõ ‰õÄ_®. QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ ã¨∂Hõ; „¿Ñ~°}#∞
JO^Œ∞H˘x Jk =∞# rq`åÅ#∞ âßtOKÕ =∞Ǩ„¿Ñ~°}QÍ ÉèÏqOz nxx
=∞kèOKåe. JѨC_Õ =∞#=Ú x`«º#∂`«#"≥∞#ÿ , âßâ◊fi`«, ã¨<å`«# "Õ^`Œ ∞« ź"≥∞#ÿ
=∞^è∞Œ ~å=∞$`«=Ú#∞ ~ÚO^Œ∞O_ç ¢QÀÅQÆÅ∞QÆ∞`å=Ú. `«^•fi~å QÆ∞~°∞Ѩ~O° Ѩ~K ° Õ
JOk=fi|_ç# ã¨fiÅÊ ™ê^èŒ#Å`À =∞ǨÏ`«Î~° HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«
QÆÅ∞æ`å=Ú.
D<å_»∞ =∂#=ÙÅ Ü«∞O^Œ∞#fl ^Œ∞~°∞ƒkúx `˘ÅyOz, ã¨^•ƒù"åÅ#∞
ÃÑOá⁄OkOz, =∂#=ÙÅÖ’ x„^•}OQÍ =Ù#fl ^≥=· `åfixfl "Õ∞Å∞H˘eÑ≤, Éè∂í q∞ÃÑ·
ã¨fi~åæ=`«~°} fã¨∞‰õΩ~å=\ÏxH˜ QÆ∞~°∞=ÙQÍ~°∞ Ü≥∞#∞fl‰õΩ#fl ÜÕ∞UÔH·Hõ =∂~°æ=Ú
– *Ï˝#Ü«∞[˝=Ú.. D *Ï˝#Ü«∞[˝ÑÙ¨ HÍQÆ_®#∞ =Ù`åûǨÏ=O`«∞_≥#· „Ѩf=ºH˜Î KÕuH˜
JO^Œ*ˇÜ«∂ºÅ<Õ Ñ¨Ó[ºQÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ Pâ◊Ü«∂xfl ѨÓiÎ KÕÜ«∞=eû# ÉÏ^茺`«
=∞#O^Œé˜ Éèí∞[㨯O^è•Å ÃÑ·<å =Ù#flk.

3
 QÆ∞~°∞^Õ=Ù ÅOkOz# ~¸ ã¨O^Õâ◊=Ú#∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ J#∞=kOz, ^•x
<≥ÖÏ J^躌 Ü«∞#=Ú K≥Ü∂« ºe? ZÖÏ PK«iOKåe? `«y# „Ѩ}ÏoHõÅ∞ Ü≥∞ÖÏ
"Õ ã ¨ ∞ HÀ"åe? J<Õ q+¨ Ü « ∂ Å#∞ q=iOK« \ ÏxH˜ „Ѩ f ¿Ñ~å „H˜ O ^Œ #
zO`«#–=∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å ^•fi~å –
ѨÓ[ºÅ∞ _®II =∂Ô~à◊§. N~å=∞Hõ$+¨‚ Z"≥∞‡ã≤û.Ñ≤ÃÇÏKü.,_ç.
QÍiKÕ ã¨∂„`«„áêÜ«∞OQÍ JOkOK«|_ç#q. zO`«#– =∞##Å#∞ Ö’`«∞QÍ
J^茺ܫ∞#=Ú KÕã≤ g∞ Hõ~°÷"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂Å#∞ k#K«~°º ѨÙã¨ÎHõOÖ’ „"åã¨∞‰õΩx
"å\˜x g∞~°∞ PK«iOz, JO^Œé˜H˜ K≥ѨÊ\ÏxH˜ x~°O`«~°=Ú „Ѩܫ∞uflOK«O_ç.

N=∞u ÅHõ¯~åA ÅH˜;QÀáêÖò

N=∞u ÅHõ¯~åA ~å[ºÅH˜;
N=∞u HÍ@∂i `Õ[N

4
5
 1
Ü«ÚQÆã¨Okè – Dâ◊fiˆ~K«Ûù

=∞# g∞<å_»∞ Ü«ÚQÆã¨Okè ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ =Ù<åfl=Ú. Jqhu, Jq"ÕHõ=Ú,

^Œ∞~°∞ƒkú, ^Œ∞~åƒù=#Å`À ‰õÄ_ç# JO^èŒHÍ~°=Ú JO`«iOK«#∞#flk. ã¨=∞`«, =∞=∞`«,
â◊√z, SHõ=∞`«º =∂^è•~°OQÍ xÅ=QÆey# ã¨^•ƒù=#Å∞, 㨢`«Ê=$`«∞ÎÅ ¢Ñ¨ÉèÏ`«HÍÅ=Ú
=Ù^Œ~ÚOK«#∞#flk. D J~°∞}À^ŒÜ«∞ ¢ÉÏǑχ=ÚǨ˙~°Î =∞O^Œ∞ ÉèÏ=<åjÅ∞~°QÆ∞ *ÏQÆ$`«
P`«‡Å∞ ÖËz xÅz Dâ◊fiˆ~K«Ûù#∞ ѨÓiÎKÕÜ«Ú Ñ¨Ù}º¢Ñ¨¢H˜Ü«∞#∞ JÅ=~°K«∞ HÀ"åe.
P`«‡|Åã¨OѨ#∞flÅQÆ∞ P`«‡Å∞ ~¸ Ѩxx J=ã¨~°=∞~Ú#ѨÙ_»ÖÏ¡ KÕã¨∂Î<Õ =Ù<åfl~Ú.
D qt+¨ª ã¨=∞Ü«∂# =∞#O^Œé˜ Éèí∞[㨯O^è•Å g∞^Œ H˘xfl qt+¨ª"≥∞ÿ# Hõ~°Î"åºÅ#∞
<≥~°"Õ~°Û=Åã≤# ÉÏ^茺`« =Ù#flk. ™êfi~°÷=Ú`À xO_ç# JǨÏOHÍ~°Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ# |∞~°^Œ#∞O_ç
|Ü«∞@Ѩ_ç =∞#=∞O`å Hõeã≤ Ü«ÚQÆ^èŒ~°‡áêÅ#‰õΩ #_»∞=Ú ayOz xÅ∞K«∞@ KåÖ
J=ã¨~°=Ú.

6
 zO`«# - =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞
J) Wk=é‰õΩ Ü«ÚQÆã¨Okè HÍÅ=ÚÖ’x Ѩiã≤÷`«∞Å∞,
^•x q=~°}Å∞.
P) ~å=}Ïã¨∞~°∞_»∞– |∞∞+¨µÅ f¢= „Ѩܫ∞`åflÅ∞– ~å=Úx
J=`«~°}. (^Œâ◊~°^äŒ∞x âßѨ=Ú, Ѩل`«HÍ"Õ∞+‘ì Ü«∞[˝=Ú–
=ÚQÆ∞æ~°∞ `«Å∞¡Å∞)– ~å=ÚxHõO>Ë =ÚO^Œ∞ k"åº`«‡Å J=`«~°}.
W) Hõ$ëê‚=`å~° ã¨=∞Ü«∞OÖ’x q=~åÅ∞– qt+¨ì P`«‡Å `åºQÆ=Ú.
D) Hõ e ¯ J=`å~° = Ú– ~å=eû # =∂~° ∞ Ê Å ∞– QÆ ∞ ~° ∞ 㨠` åÎ
Pq~åƒù==Ú.

7
 2
Ü«ÚQÆ ÉÏ^茺`«Å J=QÍǨÏ#

=∞# Ѩi"å~üÖ’x „Ѩu XHõ¯~°∂ ''^Œ∞¢+¨Ê=$`«∞ÎÅ, ^Œ∞~åƒù=#Å`À

xO_ç# pHõ\˜ Ü«ÚQÆ=Ú QÆ_çzáÈ~Ú#k—— J<Õ qâßfi™êxfl Hõey =ÙO_®e.
PiáÈÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ nѨ=Ú Hõ∆}HÍÅ=Ú „Ѩ[˚fiie¡#@∞¡, „H˜q∞H©@Hõ=ÚÅ∞ "å\˜ =∞~°}
ã¨=∞Ü«∞=Ú =zÛ#ѨC_»∞ `«O_ÀѨ`«O_®Å∞QÍ Ñ¨Ù@∞ìH˘zÛ#@∞¡ ~¸<å_»∞ áêѨ=Ú,
Jq"ÕHõ=Ú KåÖÏ f¢==ÚQÍ #∞#flq. ã¨∂~Àº^ŒÜ«∂xH˜ =ÚO^Œ∞ ^Œ@ì"≥∞ÿ# pHõ\˜
"åºÑ≤Oz=Ù#fl@∞¡QÍ<Õ ~¸<å_»∞ ^Œ∞¢+¨Ê=$`«∞ÎÅ∞ #Å∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ ¢Hõ=Ú‡‰õΩx =Ù#flq. HÍh
Jq Ü≥∞‰õΩ¯= HÍÅ=Ú =ÙO_»=Ù. ã¨$+≤ì ã¨O`«∞Å<åxfl ã≤÷~°OQÍ#∞OK«∞ k=ºã¨`åÎ (â◊H˜Î)
`«# ¢Ñ¨u*Ï˝#∞™ê~°=ÚQÍ ¢Ñ¨ÉèÏ`«HÍÅ J~°∞}À^ŒÜ«∞ ~°∂áê# =Ù^Œ~ÚOK«#∞#flk.
=∞é˜Ü«Ú =∂#=ÙxÖ’ ^≥·=`«fi J=`«~°}, Ѩ$käfiÃÑ· ã¨fi~åæ=`«~°}‰õΩ ã¨=∞Ü«∞ =∂ã¨#fl
"≥∞ÿ#k. ''Ü«∞^• Ü«∞^• Ç≤Ï ^èŒ~°‡ã¨º......—— J<Õ `«# ¢Ñ¨u[˝ ѨÓiÎ KÕÜ«Ú@‰õΩ ã¨q`å
^Õ=`«, [#*ÏQÆ$uH˜, #=x~å‡}=Ú#‰õΩ HÍ=Åã≤# ¢Ñ¨Y~° H˜~°}=ÚÅ`À =Ù^Œ~ÚOK«∞
K«∞<åfl_»∞. D g_À¯Å∞ ã¨=∂~ÀǨxH˜ PǨfixOK«|_ç#"å~°∞ ~Ú@∞=O\˜ Ü«ÚQÆã¨Okè
HÍÅ=Ú =zÛ#Ѩ¨C_»∞ `«=∞ qt+¨ª Hõ~°Î"åºÅ#∞ áê\˜OK«=eû =Ù#flk. Ü«ÚQÆã¨Okè HÍÅѨÙ
ÉÏ^茺`«Å, ѨÙ#~å=$uÎ [~°∞QÆÉ’=ÙK«∞#flk. =∞#=∞O`å Dâ◊fi~°∞x ¢Ñ¨Ü≥∂[#=ÚÅ#∞
ѨÓiÎKÕÜ«Ú@Ö’ ZÅ∞QÆ∞|O@∞¡, "å#~°∞Å∞, QÀѨÉÏÅ∞~° =Öˇ ѨÓiÎ =Ù`åûǨÏ=Ú`À
8
ã¨ÇϨ HõiOKåe. D ÉÏ^躌 `«Å#∞ QÆ∞~°∞KÎ ãÕ ≤ ¢Ñ¨QuÆ , „ѨÜ∞« `åflÅ#∞ ¢Ñ¨Y~°=Ú KÕÜÚ« @H˘éÔH·
~¸ g_À¯Å∞ ã¨=∂~ÀǨÏ=Ú ÜÕ∞~åÊ@∞ KÕÜ«∞|_ç#k. D q+¨Ü«∂Åhfl K≥ѨÊ\ÏxˆH
q∞=∞‡ÅflO^Œix XHõKÀ@ KÕ~åÛ#∞.

zO`«# - =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞

J) qâßfiã¨=Ú =∂#=*ÏuH˜ HÍ^Œ∞. =∞# Ѩi"å~üÖ’x ¢Ñ¨u

XHõ¯iH˜ =ÙO_çf~åe. ti_ô™ê~Ú QÆ∞~°∞¿ã= – x+¨ª – ã¨|∂i
J<Õ ^ŒH˜∆}.
P) NHõ$+¨µ_‚ ∞» – PÜ«∞# <å=∂ÅH˜ – ã¨q`å ^Õ=`«H˜ ã¨O|O^è=
Œ Ú
– QÆ∞~°∞"Õ ^•fi^Œâßk`«∞ºÅ∞.
W) ã¨$+≤ì ã¨O`«∞Å#– ^Œ`åÎ=`å~°=Ú – H˘xfl qâı+¨ ^蕺#=ÚÅ∞.
1) ǨÏ#∞=∞O`«∞x ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ ã‘`å~å=ÚÅ∞.
2) NHõ$+¨µ‚x HÍmÜ«∞ =∞~°Ì#=Ú.
3) QÀ=~°÷# Ѩ~°fi`« L`å÷#=Ú.
4) w`ÀѨ^Õâ◊=Ú.
D) ÉèÏQÆ=`«=Ú– UHÍ^Œâ◊ 㨯O^èŒ=Ú.

9
 3

Ü«ÚQÆ J„QÆ^Œ∂`«Å∞

D =∞ǨѨi=~°Î#‰õΩ J¢QÆ^Œ∂`«« =Öˇ "Õ∞=Ú ~å=Åã≤ =zÛ#k. =∂#=

rq`«OÖ’x 60 ã¨O=`«û~åÅ∞ nxH˘é‰õΩ qxÜ≥∂yOK«=eû =zÛOk. =∂ 24
ã¨O=`«û~°=ÚÅ `«Ñ¨â◊Û~°º "≥Å∞QÆ∞Ö’ JHõ¯_»Hõ¯_» Ѩ_ç=Ù#fl =Ú`«º=ÚÅ#∞, =∞}∞Å#∞
"≥uH˜ XHõ =∂Å ~°∂Ѩ=ÚÖ’ ¢QÆ∞zÛuq∞. <Õ\˜=é‰õΩ =∂ rq`«=Ú#‰õΩ J^Õ =∞ǨÏ`«fiѨÓ~°‚
LѨÅaÌ. P`«‡q㨇$u =Å# q∞=Ú‡Å#∞ g∞~°∞ QÆ∞é˜ÎOK«ÖˉõΩO_® =Ù<åfl~°∞. HÍh =∂‰õΩ
`≥Å∞ã¨∞– D Ü«ÚQÆx~å‡}Ü≥∂[# J<Õ =∂ÅÖ’ „Ѩܫ∞`«fl ѨÓ~°fiHõOQÍ ¢QÆ∞K«Û|_ç#
g∞~°O^Œé∂ XHõѨC_»∞ JOQÆ^Œ∞_»∞, ǨÏ#∞=∞O`«∞_»∞, ZÅ∞QÆ∞|O@∞¡, HÀ`«∞Å∞,
cè=∂~°∞˚#∞Å∞, QÀѨ QÀÑ≤HõÅ ã≤÷uÖ’ =Ù#fl"åˆ~. =„[=Ú |∞~°^ŒÖ’ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈ~Ú<å
^•x qÅ∞= `«QÆæ^Œ∞. D<å_»∞ =∞#=∞O^Œ~°=Ú JǨÏOHÍ~°=Ú =∞é˜Ü«Ú =∞=∞HÍ~°=Ú
Ü≥ÚHõ¯ QÀuÖ’ Ѩ_ç "≥∂ǨτQÆã¨Î"≥∞ÿ# |ÅÇ‘Ï# „áê}∞Å =∂kˆ~ HõxÑ≤OK«∞K«∞#flѨÊ\˜H˜,
"åã¨ÎqHõ`« ÜÕ∞q∞@O>Ë g∞~°O^Œé∂ HÍ~°} [#∞‡ÖË. D g_À¯Å∞ ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ g∞
JO^Œé˜h ~¸ ã¨=∂~ÀǨÏ=Ú#‰õΩ Ñ≤eÑ≤Oz N~å=∞^Œ∂`«QÍ Ç¨Ï#∞=∞O`«∞_çH˜
*ÏO|=O`«∞_»∞ Hõ~°Î"åºxfl QÆ∞é∞Î KÕã≤# q^èŒOQÍ Ü«ÚQÆJ„QÆ^Œ∂`«Å∞QÍ g∞~°∞ KÕÜ«∞=Åã≤#
Ѩxx "Õ∞=Ú QÆ∞é∞Î KÕã¨∞Î<åfl=Ú.

10
 zO`«# - =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞

J) Ö’Éèí=Ú, "≥∂ǨÏ=Ú, JǨÏOHÍ~°=Ú J<Õ ‰õΩO_»bHõ~°}‰õΩ

K≥Ok# â◊H˜ÎQÆÅ"å~°"Õ∞ =∞#=∞O^Œ~°=Ú.
P) Éè∫uHõ „ѨѨOK«=ÚÖ’ =ÙO@∂ ^•xH˜ K≥O^Œ‰õΩO_®
rqOK«@=Ú J<Õk QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ rq`å^è•~°OQÍ <Õ~°∞ÛHÀ"åe.

11
 4

Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# áê„`«Å∞

pHõ@∞¡ áÈ~Ú LëÈ^ŒÜ«∞=Ú HÍ#∞#flk. D ã¨`«º=Ú#∞ =∞#=Ú J<ÕHõ™ê~°∞¡
QÆ∞é∞ÎKÕã¨∞HÀ"åe. g∞ JO`«~°OQÆ Ö’`«∞ÅÖ’ g∞~°∞ Ü«ÚQÆx~å‡} Ѩi"å~ü ã¨Éèí∞ºÅ
=∞<Õ ã¨`«º=Ú Ñ¨ÓiÎ J=QÍǨÏ#Ö’H˜ ~å"åe. qtëêª`«‡Öˇ·# g∞g∞^Œ ~¸ Ü«ÚQÆã¨Okè
"Õà◊Ö’ qt+¨ª"≥∞ÿ# Hõ~°Î=º=ÚÅ∞ =∞é˜Ü«Ú ÉÏ^茺`«Å∞ =Ù#flq. ã¨=∞Ü«∞=Ú Pã¨#fl"≥∞ÿ#k.
Z#fl\˜H© f~°x ‰õΩ@∞O| ã¨=∞㨺Å#∞ XHõ ¢Ñ¨Hõ¯#ÃÑ\˜ì Dâ◊fisÜ«∞ ¢Ñ¨Ü≥∂[#=Ú
™êkèOK«\ÏxH˜ ~¸ Ü«ÚQÆ Ñ≤Å∞Ѩ٠#O^Œ∞H˘x Ѩx ѨÓiÎ KÕÜ«Ú@‰õΩ ã≤^ŒúѨ_»=Öˇ#∞.
PѨ^Œ HÍÅ=ÚÖ’ ™ê=∂#º"≥∞ÿ# Ѩ#∞Å#∞ =Ù¿ÑH˜∆Oz PѨ^ŒÅ#∞ Ü≥∞^Œ∞~˘¯#∞@‰õΩ
ã≤^ŒúѨ_»=Öˇ#∞. D<å_»∞ ã¨iQÍ JÖÏO\˜ ѨsH∆Í ã¨=∞Ü«∞=Ú. Pã¨#fl"≥∞ÿ# Hõ~°Î=º=Ú,
ÉÏ^茺`«Å∞ XHõ ã¨"åÅ∞QÍ =∂i =∞# Ü≥∞^Œ∞@ =Ù#flq. D g_À¯Å∞ ã¨=∞Ü«∞=Ú#
"Õ∞=Ú =ÚO^Œ∞QÍ g∞#∞O_ç HÀ~°∞K«∞#flk 'D ã¨=∞Ü«∞=Ú# ^èŒ# ã¨Oáê^Œ#, P#O^Œ=Ú,
ã¨O`å#=Ú, ã¨~^° •Å∞ f~°∞ÛH˘#∞@HÍ^Œ∞. Hˆ =Å=Ú Ü«ÚQÆ^~Œè ‡° =Ú#∞ áê\˜OK«∞@=∂¢`«"∞Õ
â◊Ѩ^äŒÑ¨Ó~°fiHõOQÍ KÕÜ«∂e.— WÖÏO\˜ ã¨=∞Ü«∞=Ú =∂\˜=∂\˜H© =KÕÛkHÍ^Œ∞. H˘kÌ=∞Ok
J^Œ$+¨ì=O`«∞ʼnõΩ =∂„`«"Õ∞ ~ÚÖÏO\˜ HÍÅOÖ’ ѨÙ>Ëì J^Œ$+¨ì=Ú =ã¨∞ÎOk. D
Ѷ¨∞_çÜ«∞Å#∞ =º~°÷=ÚQÍ QÆ_»Ñ¨Hõ =∞#Ö’ ¢Ñ¨u"˘Hõ¯é∞ Ü«ÚQÆѨi=~°Î#H˘é‰õΩ Ü«∞^è•â◊H˜Î
g∞ JHõ∆Ü«∞"≥∞ÿ# P`«‡Q“~°==Ú, =~°Ûã¨∞û‰õΩ `«y# `åºQÆ |e^•#=ÚÅ∞ JOkOK«=Öˇ#∞.

12
g∞Ö’ ¢Ñ¨u"˘Hõ¯é∞ XHõ J~°∞˚#∞_çQÍ =∂i áêOK«[#º â◊OMÏ~å"åxH˜ ã¨ÊOkOKåe.
`«=∞ ÉÏǨï=ÙÅ Ö’x QÍO_ô==Ú#∞ QÆ∞é˜ÎOK«=Öˇ#∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊=Ú ¢Ñ¨Ñ¨OK«=Ú#‰õΩ
<Õ`«$`«fi=Ú =Ç≤ÏOz# '' =∞Ǩ ÉèÏ~°`«=Ú —— ÜÕ∞~°Ê~°∞K«∞#∞. nxH˘éÔH· q∞=Ú‡ÅflO^Œé˜h
~ÚHõ¯_çH˜ ~°Ñ≤ÊOz g∞ ^•fi~å =∂ ã¨O^Õâ◊=Ú#∞ ~åÉ’ÜÕ∞ ~ÀAÅÖ’ J<Õ‰õΩʼnõΩ JOkOK«
É’=ÙK«∞<åfl#∞. g∞~°∞, g∞ ^•fi~å <å ã¨O^Õâ◊=Ú#∞ JO^Œ∞‰õΩ#fl „Ѩu"˘Hõ¯é∂ Ju
ÃÑ^ŒÌ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# áê„`«Å#∞ Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ áÈ+≤OK«É’=ÙK«∞<åfl~°∞.

zO`«# - =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞

J) Ü«ÚQÆ^èŒ~°‡ â◊Ѩ^äŒ=Ú fã≤H˘x ѨÙ\Ïì=Ú. Z_»æ~üˆHã‘–

J\Ï¡O\˜H± Ñ‘iÜ«∞_£Ö’x "å~°∞ =∞m§ ~ÚѨC_»∞ ѨÙ@∞ìH˘ã¨∞< Î åfl~∞° .
P) D "åHõº=ÚÅ#∞ K«^Œ∞=ÙK«∞#fl áê~î°‰õΩÅ∞ `«=∞ J^Œ$ëêìxfl
QÆ∞iÎOKåe. Uq∞ á⁄O^•~À QÆ=∞xOK«∞HÀO_ç. D J=HÍâßxfl
=ÙѨÜ≥∂yOK«∞HÀÖËHõáÈ`Õ ÜÕ∞q∞ HÀÖ’Ê`å~À `≥Å∞ã¨∞HÀO_ç.
W) ÉèÏ~°`^
« âÕ =
◊ Ú '=∞ǨÉèÏ~°`O« QÍ— Ü≥∞ÖÏ =∂~°∞`ÀO^À `≥Å∞ã¨∞
HÀ"åe.

13
 5

Ü«ÚQÆ Ñ≤Å∞ѨÙ

WѨÊ\˜=é‰õΩ =∂#= rq`«=∞O`å ã¨O™ê¯~°=O`«∞ÅQÆ∞ P`«‡Å#∞ "≥`«∞‰õΩ@,

"åix XHõ =∂ÅQÍ ‰õÄ~°∞Û‰õΩx Ü«ÚQÆѨi=~°Î# ѨÙ}º¢Ñ¨Ü≥∂[#=Ú #O^Œ∞ xÜ«∞q∞O
K«∞@‰õΩ ã¨iáÈ~Ú#k. <å ™ê^èŒ#O`å ~¸ ¢Ñ¨Ü≥∂[<åÅH˘éˆH KÕÜ«∞|_ç#k. <å
™êÇ≤Ï`«º=Ú ^•fi~å ã¨`«º=Ú, ¢¿Ñ=∞, <åºÜ«∞=ÚÅ =¸ã¨Ö’ =∂#gÜ«∞ KÕ`«#`«fi=Ú
áÈã≤ =Ù^•~°`«fi=Ú, ã¨^•ƒù=#Å∞, ã¨Ç¨ÏHÍ~°=ÚÅ P^è•~°=ÚQÍ ã¨=∂[ x~å‡}=Ú
KÕÜ«∞^Œezux. '|∞∞`«∞OÉèí~å ¢Ñ¨[˝— =¸sÎÉèíqOz# ã¨Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ ^Õ=`«
QÍÜ«∞¢f=∂`«« =∞é˜Ü«Ú ѨÙ}ºÑ¨~°=∂~°÷=ÚÅ ^Õ=`« J~Ú# Ü«∞[˝Ñ≤`«Å#∞ P^è•~°=ÚQÍ
fã¨∞‰õΩx QÍÜ«∞¢f Ü«∞[˝=ÚÅ#∞, ™ê^èŒ<å`«‡Hõ=ÚÖˇ·#, PO^Àà◊<å `«‡Hõ=ÚÖˇ·#
=Ù^Œº=∞=ÚÅ∞QÍ #_çÑ≤ "å`å=~°}=Ú #O^Œ∞ ^≥·gKÕ`«#`«fi=Ú#∞ =Ù^Œ~ÚOѨ*Ëã≤,
^Õ=¢Ñ¨=$`«∞ÎÅ ¢Ñ¨"åǨÏ=Ú#∞ ÃÑOá⁄OkOѨKÕã≤uq∞. ™ê^è•~°}"≥∞ÿ# =ºH˜ÎH˜‰õÄ_® ~Úk
JOkOKÕO^Œ∞‰õΩQÍ#∂ –– =∂ ÖËdx, "å‰õΩ¯, zO`«#, =∞##=Ú =∞é˜Ü«Ú J<ÕHõ
~°K«<å`«‡Hõ HÍ~°º„Hõ=∞=ÚÅ∞ =∞é˜Ü«Ú ^èŒfiO™ê`«‡Hõ „H˜Ü«∂HõÖÏáêÅ∞ ^•fi~å `«fi~°Ö’
HõzÛ`«OQÍ Ü«ÚQÆѨi=~°Î# =Å# ~å#∞#fl =∂~°∞ÊÅ∞, P^Œ~°≈=ÚÅ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú JO^Œé˜
=ÚO^Œ∂ =ÙOKå#∞. ¿ãflǨÏ, ã¨OѨ~°¯=ÚÅ#∞ ÃÑOz, Pj~åfi^Œ =~°^•#=ÚÅ ^•fi~å
ã¨O|Okè`« =º‰õΩÎÅ#∞ #=Ü«ÚQÆ=ÚÜ≥ÚHõ¯ J~°∞}À^ŒÜ«∞ kâ◊"≥·Ñ¨Ù #_»∞K«∞@‰õΩ ¢¿Ñ~°}

14
xK«∞ÛK«∞K«∞<åfl#∞. ##∞fl Ü≥∞=Ô~·<å ѨÓiÎQÍ J=QÍǨÏ# KÕã¨∞HÀ"åe J#∞‰õΩO>Ë ~Úk
XHõ¯\© QÆ∞é∞ÎOK«∞HÀO_ç. <Õ#∞ "Õ‰õΩ=*Ï=Ú# HÀ_ç ‰õÄ`«=Öˇ x~°O`«~°O „Ѩ|∞^Œú P`«‡Å‰õΩ
#=Ü«ÚQÆ KÕ`«#`«fi =ÙëÈ^ŒÜ«∞=Ú ^ŒQÆæéÖ’<Õ =Ù#fl ^Œ<Õ [~°∞QÆÉ’ÜÕ∞ ã¨`õº=Ú#∞
ã¨∞xtÛ`«=ÚQÍ `≥eÜ«∞Ѩ~°∞ã¨∞Î<åfl#∞.
D g_À¯Å∞ ã¨=∂~ÀǨÏ=Ú „ѨѨOK«OÖ’ <å Ü≥ÚHõ¯ PQÆ=∞#=Ú =∞é˜Ü«Ú
<Õ#∞ KÕÜ«∞É’=Ù =∞Ǩ„Ѩ™ê÷#=Ú QÆ∞iOz ѨÓiÎQÍ `≥eÜ«∞*ˇÑ¨C@‰õΩ ÜÕ∞~°Ê~°zux.
<å`À ã¨xflÇ≤Ï`« ã¨O|O^èŒ=Ú Hõey# *ÏQÆ$`«P`«‡Å∞ QÍÜ«∞„fѨi"å~ü ~°∂Ѩ=ÚÖ’
<å‰õΩ KåÖ ^ŒQÆæéQÍ =KåÛ~°∞. g_À¯Å∞ ã¨O^Õâ◊ ~°∂Ѩ=ÚÖ’ <å Ѩi"å~üÖ’x =º‰õΩÎÅ#∞
XHõ¯ ‰õΩ^Œ∞Ѩ٠‰õΩkÑ≤ "åi Ü≥ÚHõ¯ ~¸ Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ [x‡Oz# qâı+¨"≥∞ÿ# áê„`«`«#∞
QÆ∞iÎOz `«^Œ#∞QÆ∞}ºOQÍ rqOK«=∞x qâı+¨OQÍ xˆ~Ìt^•Ì=∞<Õ PÖ’K«# ~¸ ~ÀAÅÖ’
x~°O`«~°=Ú <å =∞#ã¨∞û# "≥∞^Œ∞Å∞K«∞#flk. g_À¯Å∞ ã¨O^Õâ◊=Ú ^•fi~å – <å Ѩi[#∞Å
JO`«:Hõ~°}=ÚÖ’, <å JO`«~°OQÆ=ÚÖ’x *ÏfiÅ#∞ XH˘¯Hõ¯iÖ’ xѨCHõ}˜Hõ =Öˇ
„Ѩ"ÕtOѨ*Ëã≤ ~ÚO`«=é‰õΩ g∞Ô~ÖÏ rqã¨∂Î<åfl ~ÚOHõ Éèíq+¨º r=#=Ú – Ö’Éèí, "≥∂ǨÏ,
JǨÏOHÍ~°=ÚÅ`À rqOK«=^ŒÌ<Õ „¿Ñ~°} ~Ú=fi^ŒÅzux. „ѨÉèí∞ã¨=∞iÊ`« rq`«=Ú#∞
rqOKåe. D<å\˜ Ü«ÚQÆѨi=~°Î# ã¨OkèHÍÅ=ÚÖ’ =∞#Ö’ „ѨuXHõ¯é∂ =∞#
PÖ’K« # Å#∞ Hõ ~ ° Î $ `« fi =Ú#∞ ~¸ =∂~° æ = ÚÖ’<Õ Ñ¨ Ó iÎ Q Í qxÜ≥ ∂ yOKåe.
Ö’HõHõàϺ}=ÚHÀã¨=Ú =∞#"Õ∞^≥·<å KÕÜ«∞\ÏxH˜ "≥Ú^ŒÖˇ_ç`Õ =∞# „Ѩã¨∞Î`« x~°fiǨÏ}Ï
=º=ã¨÷ zè<åflaè#fl=∞ø`«∞O^Œ<Õ <åã≤HÎ õ PÖ’K«# *ÏQÆ$`«P`«‡Öˇ#· =∞# Ѩi"å~üÖ’ ~å‰õÄ_»^∞Œ .
™êfi~°÷Ѩ~°∞Å∞, áêѨÙÅ∞, xOkOKÕ"å~°∞ =∞é˜Ü«Ú <åã≤ΉõΩʼnõΩ ‰õÄ_® Hõ_»∞ѨÙ
15
xOѨÙK«∞#fl P Dâ◊fi~°∞_»∞ PÜ«∞# ѨxÖ’<Õ x=∞QÆfl"≥∞ÿÜ«Ú#fl P™ê÷=O`«∞Å#∞ (qâßfiã¨=Ú
Hõey# "åix) PHõe`À#∂, #QÆflOQÍ#∂ Ü≥∞O^Œ∞‰õΩ =ÙOK«∞`å_»∞? Éèí∂=∂ºHÍâßÅ#∞
JO@∞H˘<Õ HÀiHõÅ#∞ Ü≥∞=é∞ ѨÓiÎKÕÜ«∞QÆÅ~°∞? HÍh [~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ã¨∞xtÛ`«=Ú.
qâ◊fiHõàϺ}=Ú H˘é‰õΩ =ÚO^Œ_»∞QÆ∞ "Õã¨∞Î#fl"å~°∞ ÉèíQÆ"å#∞x Ü≥ÚHõ¯ 'Ü≥∂QƈH∆=∞O
=Ǩ=∞ºÇ¨ÏO— J<Õ =∂@g∞^Œ qâßfi㨠=ÚOK«∞H˘x 'Ü«ÚQÆÑ≤Å∞Ѩٗ JO^Œ∞H˘x
~ÚѨÊ\˜=é‰õΩ KÕã≤# ^•xHõO>Ë KåÖ Ü≥∞‰õΩ¯= ѨxKÕÜ«Ú@‰õΩ Hõ\˜|^Œ∞úÅ∞ HÍ"åe.
™êǨÏã¨=Ú K«∂Ñ≤OKåe.

16
 zO`«# – =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞
J) QÍÜ«∞„f =∞O„`«=Ú– QÍÜ«∞„f Ü«∞[˝=ÚÅ ^•fi~å
*ÏQÆ$`å`«‡Å#∞ "≥kˆH „Ѩ„H˜Ü«∞.
P) "Õ‰õΩ=*Ï=Ú# HÀ_ç‰õÄ`«– QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞.
W) qt+¨ª HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ KÕ¿ã nHõ∆ |∂#∞@.

17
 6

QÆ∞~°∞ã¨`åÎ P"Õ^Œ#

."Õ∞=Ú UHÍO`« ™ê^èŒ#, =∞é˜Ü«Ú =Ù¢QÆ `«Ñ¨â◊Û~°ºÅ∞ KÕÜ«Ú@‰õΩ "≥à◊√Î<åfl=Ú.

Wk =∂ ã¨fi[#∞ʼnõΩ ^Œ∞óY=Ú HõeyOK«∞@ ™êfiÉèÏqHõ"Õ∞. HõÅ~ÚHõÖ’x ¢¿Ñ=∞ =Å#
HõeˆQ P#O^Œ=Ú HõO>Ë, qÜ≥∂QÆ=Ú =Å# =K«∞Û ^Œ∞óY=Ú Ü≥∞‰õΩ¯=. <Õ#∞ <å
Ѩi[#∞Å∞ JO^Œé˜x ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞`À ¢¿Ñq∞Ozux =∞é˜Ü«Ú "å~°∞ ‰õÄ_® <åѨ@¡
Ü≥∞O`À ¿ãflÇ¨Ï ã¨^•ƒù==ÚÅ#∞ ‰õΩé˜Ñ≤Ozi. <å ~¸ ã¨∞O^Œ~°"≥∞ÿ# rq`«q^è•#=Ú
KåÖÏHÍÅ=Ú #∞O_ç #_»∞ã¨∂Î<Õ =Ù#flk. WѨC_»∞ ^•xÜ«∞O^Œ∞ J_»∞¤ ÜÕ∞~°Ê_»∞K«∞#flk.
Wk <å‰õΩ q∞H˜¯e ÉÏ^è•Hõ~°"≥∞ÿ#k. <å"åi#∞O_ç ^Œ∂~°=∞QÆ∞@ <å‰õΩ ÉÏ^è•Hõ~°"≥∞ÿ#^ÕHÍHõ
^Œ∞óY HÍ~°}=Ú ‰õÄ_®. gi#∞O_ç <Õ#∞ ^Œ∂~°=∞QÆ∞@ =Å# <å Hõ#∞flÅ∞ =i¬OK«∞K«∞#flq.
<å Q˘O`«∞ QÆ^Œæ^Œ"≥∞ÿ =¸QÆÉ’=ÙK«∞#flk. =∂ =∞^茺 =Ù#fl SHõ=∞`«º=Ú, J#∞~åQÍÅ∞
~¸ g_À¯Å∞ ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ =º^èŒ#∞ =∞é© ÃÑOK«∞K«∞#flq. qÜ≥∂QÆ=ÚÜ≥ÚHõ¯ ~¸
"Õ^Œ# <å JO`«~°OQÆ=ÚÖ’H˜ `˘OyK«∂ã≤ #>ˇ¡Â`Õ g∞‰õΩ É’^èŒÑ¨_»∞#∞. =∂#=Ùx ^Œ∞~°∞ƒkú
=Å# ÜÕ∞~°Ê_ç# ^Œ∞+¨Êi}Ï=∂Å#∞ QÆ∞iOz PÖ’zOz#ѨÙ_»∞ <å ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú X_»∞#¤ Ѩ_¤»
KÕѨ=Öˇ =º^èŒ K≥O^Œ∞K«∞#flk. Dq^èŒ"≥∞ÿ# =º^èŒ`À<Õ <Õ#∞ ~ÚO`« HÍÅ=Ú rqOz<å#∞.

<å ã¨fiѨfl=Ú qâ◊fi=∞O^Œe =∂#=ÙÅ ^Œ∞~°Ìâ◊Å#∞ `˘ÅyOz, Éèí∂q∞ÃÑ·

18
ã¨fi~åæ=`«~°} [~°∞ѨÙ@. <å Ѩi[#∞Å∞ <å JO`«~°OQÆ =∞O^Œe =º^èŒ#∞ QÆ∞é˜ÎOz
^•x<Õ `«=∞ JO`«~°OQÆ =º^èŒQÍ =∞ÅK«∞H˘x#KÀ <åѨ@¡ "åiH˜QÆÅ ¢¿Ñ=∂#∞~åQÍÅ∞
x["≥∞ÿ#qQÍ JOwHõiOK«=K«∞Û.

zO`«# - =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞

J) QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ PÖ’K«<å ã¨~°ox =∞#=Ú JÅ=~°K«∞HÀ"åe.

19
 7

ÉϺ@s Kèå~ü˚ KÕÜ«∞=eû#

J=ã¨~°=Ú
<Õ#∞ Ü≥∞<Àfl™ê~°∞¡ K≥áêÊ#∞– ¢Ñ¨Ñ¨OKåxfl =ke"Õ™êÎ=Ú, Hõ~°Î"åºxfl =ke
"Õ™êÎ=Ú, UHÍO`«=ÚÖ’ âßOux "≥`«∞‰õΩ`å=Ú J#∞ `åºQÆ=¸~°∞ÎÖˇ·# ÉÏÉÏÅ`À <å
™ê^èŒ#‰õΩ ÜÕ∞q^èŒ"≥∞ÿ# ™ê~°∂Ѩº=¸ ÖË^Œ∞. P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ÉÏqÖ’
^Œ∂H˜#"å_»∞, "å_çx ~°H˜∆OK«∞@‰õΩ ÉÏqÖ’ ky#"åi „H˜Ü«∂HõÖÏáêÅ∞ K«∂K«∞@‰õΩ XˆH
q^èŒ=ÚQÍ =Ù#fl#∂ ^•x Ѩi}Ï=∞=∞O^Œ∞ KåÖ `Õ_® =Ù#flk. QÆ$ǨÏ`åºQÆ=Ú KÕã≤#
"åiH˜, Hõ~°Î=ºq=ÚY∞ʼnõΩ, ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê# *Ï˝#∞ʼnõΩ <Õ#∞ ѨÓiÎQÍ =ºuˆ~Hõ=Ú. <Õ#∞ â◊H˜Îx
ã¨O¢QÆǨÏ=Ú KÕÜ«ÚK«∞<åfl#∞. P â◊H˜Îx ã≤^Œ∞úÅ H˘é‰õΩ, ã¨fi~°æ=Ú H˘é‰õΩ, =ÚH˜Î H˘é‰õΩ
HÍ^Œ∞, ¢Ñ¨Ñ¨OK«O "Õ∞Å∞ H˘é‰õΩ =∂¢`«"Õ∞ =ÙѨÜ≥∂y™êÎ#∞. ¢áê~°OÉèí rq`«=∞O^Œ∞ 24
ã¨O=`«û~°=ÚÅ QÍÜ«∞¢u `«Ñ¨ã¨∞û ^•fi~å ‰õÄ_»Éˇ\˜ì# ™ê=∞~°÷º=Ú#∞ QÆ`« 20
ã¨O=`«û~°=ÚÅ HÍ~°º¢Hõ=∞=ÚʼnõΩ Y~°∞Û KÕã≤uq∞. <Õ#∞ 24 ã¨O=`«û~°=ÚÅ ™ê^èŒ#`À
ã¨=Úáêi˚Oz#k =∞`åÉÏÖÏ HÍÅ∞`«∞#fl^Œx ÉèÏqOK«=Öˇ#∞. <å‰õΩ <å QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞
JѨÊK≥Ñ≤Ê# ѨxÖ’ KÕÜ«∞=Åã≤#k KåÖ =Ù#flk. "≥∂\Ï~°∞‰õΩ ÉϺ@s J~ÚáÈ~Ú#ѨÙ_»∞
=∞m§ Kèåi˚ KÕÜ«∂e. ÉèÏq `«Ñ¨â◊Û~°º Ѷ¨Åã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÍ HÍ=eû# â◊H˜Î ã¨=Úáê~°˚#
KÕÜ«∞|_»∞`«∞Ok. ^•x=Å# Py# |O_ç =∞m§ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆ∞`«∞Ok.

20
 zO`«# - =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞

1) `«Ñ¨ã¨∞û x~°O`«~°=Ú H˘#™êyã¨∂Î =ÙO_®e.

21
 8

Ü«ÚQÆѨi=~°Î#‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# Ѩ#∞Å∞

WѨÊ\˜=é‰õÄ <Õ#∞ ã¨∞=∂~°∞QÍ 50 ÅHõ∆Å=∞Ok ã¨∞ã¨O™ê¯~°=O`«∞Å∞,

ÉèÏ=ã¨OѨ#∞flÅ∞ =∞é˜Ü«Ú *ÏQÆ$`«P`«‡Å#∞ "≥kH˜ ¿ãflÇ¨Ï ã¨∂¢`å# |OkèOz "åiH˜
kâßÉ’^èŒ KÕÜ«∞QÆeQÍ#∞. WO`« ÃÑ^ŒÌ ã¨=¸Ç¨Ï=Ú #=Ü«ÚQÆx~å‡}ÏxH˜ `«=∞ ¢Ñ¨uÉèí#∞
=ÙѨÜ≥∂yOK«QÆey#KÀ Ѩx z\˜ÔHÖ’ ѨÓiÎÜ«∞QÆ∞#∞. HÍx "åiÜ«∞O^Œ∞ `åºQÆ=Ú,
|e^•#=ÚÅ∞ KÕÜ«∞QÆÅ ã¨∂ÊùiÎ ÖËHõáÈ=Ù@ÜÕ∞ zOuOK«=Åã≤# q+¨Ü«∞=Ú. Dâ◊fi~°∞x
J#∞¢QÆǨxfl á⁄Ok qâ◊fi=∂#=ÙÅ∞QÍ ¿ã= KÕÜ«Ú@‰õΩ =ÚO^Œ∞H˘zÛ#"å~°∞ `«Ñ¨ÊHõ
ã¨=∞~°∞÷Å∞QÍ#∂, =∞Ǩ=∂#=ÙÅ∞QÍ#∂ `«Ü«∂~°∞ HÍQÆÅ~°∞. nxH˜ P`«‡|Å=Ú,
™êǨÏã¨=Ú HÍ"åe. Wq HÍ"åÅO>Ë =ºHÎ̃Q`Æ "« ∞≥ #ÿ Ö’Éè"í ∂≥ Ǩ Å∞O_»~å^Œ∞. ‰õΩ@∞O|=ÚÖ’x
"åi =ºuˆ~Hõ`«, ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞, Ѩiz`«∞Å∞ KÕ¿ã Ü≥∞QÆ`åox =Ù¿ÑH˜∆Oz Ü«ÚQÆѨi=~°Î#‰õΩ
J=ã¨~°"≥∞ÿ# Ѩ#∞Å∞ ѨÓiÎKÕÜ«∂e. WѨC_»∞ <Õ#∞ ~¸ P`«‡|Å=Ú#∞ ã¨OáêkOz
ÉèÏ=<åjÅ∞Ô~#· <å Ѩi[#∞Å P`«‡|ÖÏaè=$kúH˜ q`«~} ° KÕÜÚ« ^Œ∞#∞. nx P^è•~°=ÚQÍ<Õ
"å~°∞ `«=∞ rq`« =Ù^ÕÌâ◊º=Ú#∞ ã¨Ñ¶¨Å=Ú KÕã¨∞H˘x qâ◊fi=∂#=`«‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# ^•xx
JOkOK«∞@Ö’ ã¨=∞~°∞÷ ÅQÆ∞^Œ∞~°∞.

22
 zO`«# - =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞

J) Dâ◊fi~å#∞„QÆǨÏ=Ú#∞ á⁄O^Œ∞@‰õΩ `«y# áê„`«`«#∞

x~°∂Ñ≤OK«∞HÀ"åe.

23
 9

=∞Ǩ=∂#=ÙÅ∞QÍ =∂ˆ~ z\ϯ

zO
zO."åã¨#, `«$+¨‚Å |∞~°^Œ #∞O_ç |Ü«∞@Ѩ_ç <å Ѩi[#∞ÅO^Œé∂ Dâ◊fisÜ«∞
¢Ñ¨}ÏoHõ#∞ ѨÓiÎ KÕÜ«Ú@‰õΩ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆ=Öˇ#∞. <Õ#∞ rq`«OÖ’ âßOux, q¢âßOux
Ü≥∞é∞QÆ#∞. <Õ#∞ ¢¿Ñq∞OK«∞"åix ã¨Ç¨Ï[OQÍ =^ŒÅ#∞. "åix XHõ J^Œ$â◊ºâ◊H˜Î =ÚO^Œ∞‰õΩ
#_çÑ≤ã¨∞Î#flk J<Õ ÉèÏ=# x~°O`«~°=Ú HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ^èŒ#ã¨OѨ^ŒÅ#∞ QÆ∞iOz,
‰õΩ@∞O|=Ú QÆ∞iOz# PÖ’K«##∞ =∞# Ѩi[#∞Å∞ =ke"ÕÜ«∂e. Ü«ÚQÆã¨Okè
ÉÏ^茺`«Å#∞ KÕѨ\Ïìe. ^ÕxH˘é‰õΩ <Õh<å_»∞ ~¸ g_À¯Å∞ ã¨=∂"ÕâßxH˜ Ü≥∞=ix
|Å=O`«=ÚQÍ ~°Ñ≤ÊOKå<À, Ü≥∞=iH˜ g∞ ^•fi~å ~¸ ã¨O^Õâ◊=Ú JO^Œ∞`«∞O^À "åiH˜
x~°O`«~°=Ú XHõ J^Œ$â◊ºâ◊H˜Î "≥#∞Hõ#∞O_ç ~¸ Ü«ÚQÆѨi=~°Î# H˘é‰õΩ Ѩx KÕÜ«∞=∞x
q=â◊√Å#∞ KÕã¨∞Î#fl^Œ<Õ J#∞Éèí∂u HõÅ∞QÆ∞`«∂<Õ =ÙO@∞Ok. <å Ѩi[#∞ʼnõΩ <å
=ºHÎ̃`fi« =Ú, Jã≤`Î fi« =Ú, x~°O`«~=° Ú ¢Ñ¨H¯õ <Õ =Ù#fl@∞¡ QÍ_è®#∞Éè∂í u HõÅ∞QÆ∞`«∂ =ÙO@∞Ok.
<å‰õΩ ~¸ [#‡ XHõ J¢QÆ^Œ∂`« Éèí∂q∞Hõ#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«∞@‰õΩ ~Ú=fi|_ç#k. WѨÊ\˜=é‰õΩ
ÉÁ=∞‡Å#∞ `«Ü«∂~°∞KÕã≤ xÅɡ\˜ìux. WHõ "å\˜Ü«∞O^Œ∞ ¢áê}â◊H˜Îx xOÃÑ^Œ#∞. D<å_»∞
Ü≥∞O^Œ∞‰õÄ H˘~°QÍx"å~°∞ `«fi~°Ö’ =∞Ǩ=∂#=ÙÅ∞QÍ =∂é˜f~°∞`å~°∞. <Õ#∞ KÕÜ«∞#∞#fl
`«Ñ¨ã¨∞û‰õΩ ¢Ñ¨^è•# HÍ~°}=Ú ~¸ ¢Ñ¨Ü≥∂[<åxfl ѨÓiÎ KÕÜ«Ú@ H˘é‰õΩ Jx g∞~°∞
¢QÆÇ≤ÏOKåe.

24
 zO`«# - =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞

J) QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ ã¨∂Hõ; „¿Ñ~°}#∞ JO^Œ∞H˘x ^•xx =∞#

rq`åxfl âßtOKÕ =∞Ǩ„¿Ñ~°}QÍ =∞Å∞K«∞HÀ"åe.

25
 10

XˆHKÀ@ â◊H˜Î ã¨=Úáê~°˚#

ã¨=∞~°÷QÆ∞~°∞~å=∞^•ã¨∞ `«# `«Ñ¨ã¨∞ûÖ’x XHõ ÉèÏQÍxflzÛ t"år =∞Ǩ ~åA
KÕ`« H˘O`« Ѩxx KÕ~ÚOzi. ~å=∞Hõ$+¨‚Ѩ~°=∞ǨÏO㨠#∞O_ç â◊H˜Îx á⁄Ok# q"ÕHÍ#O^Œ∞_»∞
`«# ѨxxKÕÃã#∞. Kå}˜‰õΩºx J#∞¢QÆǨÏ=Ú`À K«O¢^ŒQÆ∞ѨÙÎ_»∞ Ѩx KÕÃã#∞. ¢Ñ¨u"å~°∞
ã¨fiÜ«∞OQÍ ™ê^èŒ# KÕã≤ P`«‡|Åã¨OѨ#∞flÖˇ· Ѩx KÕÜ«∞=eû# J=ã¨~°=Ú ÖË<ÕÖË^Œ∞.
q^Œ∞ºK«ÛùH˜ÎH˜ XHõ =Ù`åÊ^Œ<å ˆHO„^Œ=Ú =ÙO@∞Ok. ^•x`À ã¨O|O^èŒ=Ú ÃÑ@∞ìH˘x J<ÕHõ
Ü«∞O¢`åÅ∞ ѨxKÕÜ«Ú@‰õΩ â◊H˜Îx á⁄O^Œ∞`å~Ú. ¢Ñ¨uXHõ¯é∂ `«Ñ¨ã¨∞û‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ#
Hõiî#"≥∞ÿ# âßsiHõ, =∂#ã≤Hõ xÜ«∞=∂Å#∞ J#∞ã¨iOK«∞@, x~°fiÇ≤ÏOK«∞@ KåÖ Hõ+¨ì=Ú.
â◊HÎ̃=Ùáê~°̊# XˆHKÀ@ [iy Jã¨OMϺHõ Ü«∞O¢`åÅ∞ ^•xx =ÙѨÜ≥∂yOK«∞@ [~°∞QÆ∞`«∞Ok
Hõ^•! J^Õq^èŒ=ÚQÍ ™ê^èŒ#‰õΩ ã¨O|OkèOz# ÃÑ^ŒÌÃÑ^ŒÌ xÜ«∞=∂Å#∞ QÆ∞iOz g∞~°∞
zOuOK«Ñ¨xÖË^Œ∞. ¢Ñ¨Ñ¨OKåxH˜ "Õ∞Å∞ KÕÜ«Ú PÖ’K«#QÆÅ "å~°O^Œé˜H© J=ã¨~°"≥∞ÿ#
J#∞^•<åÅ#∞ <Õ#∞ x~°O`«~°=¸ JOkã¨∂Î<Õ =ÙO\Ï#∞. Dq^èŒ=ÚQÍ JO^èŒ∞Å#∞,
‰õΩO\˜"åix HõeÑ≤ XHõ =∞Ǩ ¢Ñ¨Ü≥∂[<åxfl <Õ#∞ ѨÓiÎ KÕÜ«∞QÆÅ#∞. Ѩi[#∞ÅÖ’
Ö’Hõ H õ à Ϻ}=Ú KÕ Ü « ∞ =Öˇ # #∞ Éè Ï =#QÆ Å "åiH˜ <å Ѩ Ó [º QÆ ∞ ~° ∞ ^Õ = ÙÅ∞
<åHõOkOz#@∞¡QÍ<Õ <Õ#∞ *ÏQÆ$`« P`«‡Å‰õΩ HÍ=Åã≤# ™ê=∞~°÷º=Ú#∞, =∂~°æ^Œ~°≈#=Ú#∞
JOk™êÎ#∞.

26
 `

zO`«# - =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞

J) QÆ∞~°∞Ѩ~°OѨ~° ã¨fiÅÊ ™ê^èŒ#`À =∞ǨÏ`«Î~° HÍ~°º„Hõ=∂Å∞
x~°fiÇ≤ÏOK«∞@– ^•xH˜ `«y# ™ê^èŒ<å q^è•#=Ú
#Å=~°K«∞H˘#∞@.
P) QÆ∞~°∞ã¨`åÎ ã¨Oã¨÷Å∞ „ѨѨOKåxH˜ ÜÕ∞q∞ JOkOKåÜ≥∂
=∞#=Ú ~ÚHõ=ÚO^Œ∞ ÜÕ∞q∞ KÕÜ«∂Ö’ x~°‚~ÚOK«∞‰õΩx P
Ѩ~°OѨ~° H˘#™êyOKåe.

27
 11

Ѩxx |\˜ì J#∞^•#=Ú

Ü«ÚQÆã¨Okè Ü≥ÚHõ¯ ~¸ qѨ`«¯~° Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ „Ѩf ™ê^茉õΩ_»∂ <Õ#∞

=ºH˜ÎQÆ`«=ÚQÍ =O@ KÕã¨∞‰õΩx uO\Ï#<Õ [O~°≠Ï@=ÚÖ’ Ѩ_»QÆ∂_»^Œ∞. XˆH
J#flѨÓ~å‚ÅÜ«∞OÖ’ JO^Œé∂ PǨ~°=Ú u<åe. [Ѩ, `«Ñ¨, ^蕺#, J#∞ëêª#, ѨÙ~°â◊Û~°}
HÍ~°º¢Hõ=∂Å∞ ÃÑ@∞ì‰õΩO>Ë ™ê^茉õΩÅO^Œé∂ JO^Œ∞Ö’<Õ ~Ú~°∞‰õΩ¯x áÈ`å~°∞. LK«ÛãÎ̈sÜ«∞
™ê^èŒ<å ã¨Ñ¶¨Å`«‰õΩ KåÖÏ ¢â◊=∞Ѩ_»=eû =ÙO@∞Ok. =∞é˜Ü«Ú J<ÕHõ [#‡Å∞ Ѩ@ì=K«∞Û.
`«<Õ <å=#∞ `«Ü«∂~°∞KÕã¨∞‰õΩx, #_»Ñ¨@=Ú <Õ~°∞Û‰õΩx, `«# ѨÙ~°∞ëê~°÷=Ú`À #kx
^•@∞@ =∞Oz^Õ, HÍh ^•xH˜ F~°∞Ê, ^èŒ#=Ú, HÍÅ=Ú HÍ"åe. ã¨~°à◊"≥∞ÿ# Ѩ^Œú`Õq∞@O>Ë
Ѩ_»==Ù#fl <åq‰õΩx ã¨Ç¨Ü«∞=Ú fã¨∞HÀ=@=Ú. D gÅ∞ <Õ#∞ <å Ѩi"å~°=Ú H˘é
ˆH~åÊ@∞ KÕã¨∞Î<åfl#∞. PO`«iHõ â◊H˜Î =∞é˜Ü«Ú „ѨQÆu H˘é‰õΩ <å Ѩi[#∞ʼnõΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ#
P`« ‡ |Å=Ú#∞ <Õ #O^Œ * Ë ™ êÎ # ∞. HÍh ~Úk =Ùz`« = ÚQÍ ~Ú=fi|_» ^ Œ ∞ .
PѨ`«û=∞Ü«∞=ÚÖ’ ÖËHõ Ѩ~°=∂~°÷ „ѨÜ≥∂[#=Ú H˘é‰õΩ ^Õ<≥·fl<å ~Ú=fi=K«∞Û. HÍh
™êfi~°÷ã≤kú H˘é‰õΩ ~Ú`«é∞Å P~°˚# ã‘fiHõiOK«@ =∞<Õk J<≥·uHõ=Ú. Pj~åfi^Œ,
=~°^•#=ÚÅ∞ ‰õÄ_® aèH∆Í=$uÎQÍ ã‘fiHõiOK«~å^Œ∞. P`«‡¢Ñ¨QÆuH˜q ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»=Ù. Uk
fã¨∞HÀ"åÅ<åfl ^•xH˜ `«y# =¸Åº=Ú K≥e¡Oz =∂„`«"Õ∞ fã¨∞HÀ"åe.
U ÅHõ∆º ™ê^èŒ# H˘é‰õΩ <Õ#∞ ~¸ [#‡ fã¨∞H˘x J`«ºO`« H˜¡+¨ì"≥∞ÿ# =Ù„QÆ

28
™ê^èŒ#Å∞ KÕâß<À, U ÅHõ∆º"≥∞ÿ`Õ <å‰õΩ „áê}„Ѩ^Œ"≥∞ÿ#^À P ÅHõ∆ºã≤kú H˘é‰õΩ Ü≥∞=Ô~O`«
Ü≥∞‰õΩ¯= ã¨Ç¨ÏHÍ~åxfl JO^Œ*ËÜ«∞QÆÅ~À, "å~°∞ JO`«QÍ <å Éèíq+¨º `«Ñ¨â◊Û~°ºÅ ^•fi~å
á⁄Ok# P`«‡|Å=Ú#∞ =ÙѨÜ≥∂yOK«∞HÀQÆÅ∞æ`å~°∞. ѨÓ*Ï ™È΄`«=ÚÅ^•fi~å =KÕÛ
=Ù^•`«Î"≥∞ÿ# qÅ∞=Å∞, ã¨OѨ^ŒÅ∞ H˘é‰õΩ KÕã≤#>ˇ¡Â`Õ P =Ù#flux HÀÖ’Ê~Ú x=∞fl
™ê÷~ÚH˜ KÕ~°∞‰õΩO\Ï~°∞. ^èŒ#=Ú, ã¨O`å#=Ú "≥Ú^ŒÅ∞H˘x =ÚH˜Î "≥∂Hõ∆=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞
HÀiHõÅ H˘é‰õΩ KÕ¿ã ѨÓ*Ï ™È΄`«=ÚÅ∞ qÅ∞=Å#∞, „áê=ÚYº=Ú#∞ kQÆ*Ïé˜Û"Õ™êÎ~Ú.

zO`«# - =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞

J) QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ J<ÕHõ ÅH∆ͺÅÖ’ g∞~°∞ J#∞HõiOK«QÆeˆQ

HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ ã¨Ê+¨ìOQÍ XHõ „Ѩ}ÏoHõQÍ
~°∂á⁄OkOK«∞HÀO_ç.

29
 12

ѨÓ~°‚ ã¨=∞~°Ê} – ѨÓ~°‚ J#∞^•#=Ú

D<å_»∞ =∂#=ÙÅ Ü«∞O^Œ∞#fl ^Œ∞~°∞ƒkúx `˘ÅyOK«∞@‰õΩ <Õ#∞ *Ï˝# Ü«∞[˝=Ú

Ü≥ÚHõ¯ â◊√ÉèÏ~°OÉèí=Ú#∞ KÕÜ«∞=eû =zÛOk. D ˆHO„^Œ aO^Œ∞=Ù K«∞@∂ì<Õ <å
HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ H˘#™êyOK«|_®¤~Ú. D<å\˜ J<ÕHõ PѨ^ŒÅ‰õΩ XˆH HÍ~°}=Ú '=∂#=Ùx
^Œ∞~°∞ƒkú—. ^•xx `˘ÅyOK«‰õΩO_® H˘O_»O`« ã¨∞MÏxfl `≥zÛÃÑ\˜ì<å ~¸ ^Œ∞ó
Y^•i¢^Œº=ÚÅ∞ áÈ=Ù. XHõ =ºH˜ÎÖ’QÍh, ã¨=∂[=ÚÖ’HÍh ã¨∞YâßO`«∞ ÖË~°Ê_®ÅO>Ë
ã¨^Œ∞ƒkú, ã¨^•ƒù=#Å∞, 㨢`«Ê=$`«∞ÎÅ#∞ "åºÑ≤OѨ KÕÜ«Ú@ Ü≥∞O`≥·<å J=ã¨~°=Ú. Jxfl
ã¨=∞㨺ʼnõΩ XˆH XHõ¯ Ѩiëê¯~°"≥∞ÿ# ÉèÏ=<å`«‡Hõ #=x~å‡}=Úg∞^Õ <å ã¨=∞ãÎ̈ ^蕺#=Ú
ˆHO¢nHõ$`«"≥∞ÿ =Ù#flk. nxH˘éˆH *Ï˝#Ü«∞[˝=Ú, qKå~°¢HÍOu JaèÜ«∂#=Ú ÜÕ∞~åÊ@∞
KÕÜ«∞|_ç#k. <å =∂~°æ^Œ~°≈‰õΩÅ∞ (^•^• QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞) ~¸ ¢Ñ¨Ü≥∂[#=Ú#∞
ѨÓiÎKÕÜ«Ú@ˆH ##∞fl ~ÚHõ¯_çH˜ ѨOÑ≤i. P k=ºâ◊H˜Î P^ÕâßÅ#∞ áêeOK«∞@Ö’ ##∞fl
<Õ#∞ ѨiѨÓ~°‚=ÚQÍ ã¨=∞iÊOK«∞H˘<åfl#∞. P k=ºã¨`åÎ P^ÕâßÅ#∞ HÍ~°º~°∂ѨOÖ’
`Õ=\ÏxH˜ <Õ#∞ <å Ü≥ÚHõ¯ Jã≤÷`«fi=Ú Ü≥ÚHõ¯ XH˘¯Hõ¯ Hõ}Ïxfl ã¨=∞iÊOKå#∞. P
ã¨=∞~°Ê}Ï =¸Åº=ÚQÍ <å‰õΩ P k=ºâ◊HÎ̃ #∞O_ç x~°O`«~°=Ú =~°^•#=ÚÅ∞ ÅaèOz#q.
D =Oâ◊Ѩ~°OѨ~° ~¸q^èŒ=ÚQÍ<Õ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÍÅ<Õ <å HÀiHõ. <Õ#∞ =¸Åº=Ú#∞
K≥e¡Oz QÆ∞~°∞ J#∞¢QÆǨÏ=Ú#∞, ^≥·g J#∞^•<åÅ#∞ á⁄O^•#∞. D g_À¯Å∞ ã¨O^Õâ◊
~°∂Ѩ=ÚQÍ <å HÀiHõ ÜÕ∞q∞@O>ËÜÕ∞ k=ºâ◊H˜Î ¢¿Ñ~°}`À <Õ#∞ J<ÕHõ J#∞^•#=ÚÅ#∞
á⁄O^•<À – J^Õ =∂~°æ=Ú# <å ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å∞‰õÄ_® #_çz "å\˜x á⁄O^Œ=Öˇ#∞. Jcè+¨ì
30
¢Ñ¨Ü≥∂[#=ÚÅ H˘é‰õΩ <å =∂~°æ^Œ~°≈‰õΩÅ #∞O_ç ã¨Ç¨ÏÜ≥∂QÆ=Ú, â◊H˜Î =∞é˜Ü«Ú `«Ñ¨ã¨∞û
<å‰õΩ J#O`«=ÚQÍ x~°O`«~°O ÅaèOK«∞K«∞<Õ Ü«Ú#flq. <å Ѩi[#∞Å∞ ‰õÄ_® J@∞=O\˜
J#∞„QÆÇ¨Ï =~°^•<åÅ∞ á⁄O^Œ∞`«∂<Õ =ÙO\Ï~°x <Õ#∞ QͺÔ~O\© ~Úã¨∞Î<åfl#∞. HÍh <å
Ü≥ÚHõ¯ J#∞^•<åʼnõΩ `«y# =¸ÖϺxfl K≥e¡OKåÅ<Õ q+¨Ü«∞=Ú =∞é∞=~å^Œ∞. U
k=ºÑ¨^äŒ=Ú#O^Œ∞ <å ~À=∞~À=∞=Ú PǨïu ~°∂Ѩ=Ú# =∞O_çOK«∞‰õΩ<åfl<À,
Hõé˜yOK«∞‰õΩ<åfl<À ^•xH˘é‰õΩ H˘O`« `åºQÆ=Ú#∞ g∞~°O^Œé∂ KÕã≤ f~°=Öˇ#∞Hõ^•!
*Ï˝#Ü«∞[˝=Ú#‰õΩ XHõ QÆO@ ã¨=∞Ü«∞=Ú, ѨkÃÑ·ã¨Å∞ JOâ◊^•#=ÚQÍ ~Ú=fi_»=Ú
Ö’Éèí"≥∂ǨÏ=ÚÅ |∞~°^Œ #∞O_ç |Ü«∞@Ѩ_ç "≥Å∞QÆ∞ H˜~°}=ÚÅ∞ K«∂K«∞@‰õΩ ¢áê~°OaèHõ
¢Ñ¨Ü≥∂QÆ=Ú. WO`«=∂„`«"Õ∞ ǨÏ^Œ∞ÌQÍ ÉèÏqOz ‰õÄ~˘Û#~å^Œ∞. ™êǨÏã¨=Ú, =Ù`åûǨÏ=Ú#∞
x~°O`«~°=Ú ÃÑOK«∞H˘#∞K«∂ z=iH˜ "å~°∞ ‰õÄ_® =∂ =Öˇ ã¨~°fi"Õ∞^èŒ=Ú KÕã¨∞H˘x
ã¨~fi° =Ú JiÊOKåe. ã¨~fi° =¸ á⁄O^•ÅO>Ë Ñ¨Ó~°ã‚ =¨ ∞~°Ê} J<Õ ~¸ +¨~`° ∞« #∞ áê\˜OKåe.
D ã¨`«º=Ú<≥O`« `«fi~°QÍ J~°÷=Ú KÕã¨∞‰õΩO>Ë JO`« =∞Ozk.

zO`«# - =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞

J) *Ï˝#Ü«∞[˝ â◊√ÉèÏ~°OÉèí=Ú– ~ÀA‰õΩ XHõ QÆO@

ã¨=∞Ü«∞^•#=Ú =∞iÜ«Ú ~ÀAHÀ ~°∂áê~Ú
JOâ◊^•#=Ú`À „áê~°OaèOKåe.
P) *Ï˝#Ü«∞[˝ Ѩi}˜u ѨiѨÓ~°‚ ã¨=∞~°Ê}QÍ [~°QÍe.
31
 13
*Ï˝#Ü«∞[˝=Ú#‰õΩ Ü≥∞‰õΩ¯=
ã¨=∞Ü«∞q∞=fiO_ç

Ü«ÚQÆѨiã≤÷`«∞ʼnõΩ J#∞‰õÄÅ=ÚQÍ `«`Ϋfi^Œ~°∞≈Öˇ·# |∞∞+¨µÅ∞ qt+¨ª"≥∞ÿ#

™ê^èŒ<å¢Hõ=∞=Ú#∞ xˆ~ÌtOK«∞K«∞O^Œ∞~°∞. <Õ\˜ Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ ¢Ñ¨[Å Ü≥ÚHõ¯ =∂#ã≤Hõ,
ÉèÏ=<å`«‡Hõ, #=x~å‡}=Ú H˘é‰õΩ <Õ#∞ *Ï˝#Ü«∞[˝=Ú ÖËHõ qKå~°„HÍOux ã¨~Àfi`«=Î ∞"≥∞#ÿ
Ü«ÚQÆ™ê^èŒ#QÍ JOkã¨∞Î<åfl#∞. Ѩi[#∞Å∞ `«=∞ ã¨=∞ã¨Î â◊H˜Î ™ê=∞~°÷º=ÚÅ#∞ nxH˘éˆH
qxÜ≥∂yOK«=Öˇ#∞. <Õ\˜ Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ HÍÅ=Ú Ü≥ÚHõ¯ ã¨"åÅ∞#∞ ã‘fiHõiOz
Dâ◊fi~å#∞„QÆǨÏ=Ú#∞, P`«‡âßOux á⁄O^Œ∞@‰õΩ ~ÚO`«HõO>Ë =∞Oz ™ê^èŒ#
=∞é˜Ü≥ÚHõ\˜ ÖË^Œ∞. XHõ J~°QÆO@ QÍÜ«∞¢u =∞O¢`« [Ѩ=Ú KÕã≤ `«^•fi~å â◊s~°=Ú,
=∞#ã¨∞û, JO`«óHõ~°}=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ Dâ◊fi~°∞x k=º¢Ñ¨HÍâ◊ J=`«~°}=Ú [~°∞QÆ∞K«∞#fl@∞¡
ÉèÏqOK«=Öˇ#∞. D z#fl ™ê^èŒ# KåÅ∞#∞. Láêã¨# x`«º¢Hõ=∞=Ú x~°O`«~°=Ú xÜ«∞q∞`«
~°∂Ѩ=Ú# KÕÜ«∞=Öˇ#∞. <å `«Ñ¨â◊Û~°ºÖ’x XHõ JOâ◊#∞ ~ÚzÛ ÃÑ^ŒÌÃÑ^ŒÌ J#∞ëêª<åÅ∞,
ѨÙ~°â◊Û~°} ^ÕxH˘éÔH·`Õ KÕâß"≥∂ P Ѷ¨e`åÅ∞ g∞‰õΩ JO^Õ@@∞¡ K«∂™êÎ#∞. [Ѩ `«Ñ¨=ÚʼnõΩ
g∞~°∞ Ü≥∞O`« ã¨=∞Ü«∞=Ú#∞ ˆH\Ï~ÚOK«^ŒÅK«∞‰õΩ<åfl~À ^•xx *Ï˝#Ü«∞[˝=Ú H˘é‰õΩ
=ÙѨÜ≥∂yOK«O_ç. g∞ ã¨=∞Ü«∞=Ú, „â◊=∞, =∞#ã¨∞û, |∞kúx, „ѨÉèÏ=ˆH∆„`«=Ú#∞ =∞é˜Ü«Ú
^èŒ#=Ú <≥O`« Ü≥∞‰õΩ¯= gÖˇ·`Õ JO`« Ü≥∞‰õΩ¯= *Ï˝#Ü«∞[˝=Ú H˘é‰õΩ =ÙѨÜ≥∂yOK«O_ç.
Wk ~¸ Ü«ÚQÆѨ٠ã¨~°fi„âı+¨ª P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#QÍ QÆ∞iÎOK«O_ç. ^èŒ#=Ú,

32
ã¨O`å#=Ú #∞O_ç ã¨fi~°æ=Ú, =ÚH˜Î H˘é‰õΩ HÀiHõÅ∞ ѨÓ*Ï ™È΄`«=ÚÅ qÅ∞=#∞
„áê=ÚYº`«#∞ kQÆ*Ïé˜Û"Õ™êÎ~Ú. Láêã¨#, P~å^èŒ#Å`À áê@∞ „¿Ñ=∞ =∞é˜Ü«Ú Ѩ~°=∂~°÷
„Ѩ=$uÎ qHõã≤OK«∞@ KåÖ J=ã¨~°=Ú. Wk [~°∞QÆHõáÈ`Õ "≥Ú`«Î=Ú [Ѩ, `«Ñ¨=Ú H˘é‰õΩ
qxÜ≥∂yOz# „â◊=∞ KåÖ ÉèÏ~°"≥∞ÿ#kQÍ J~Ú ^•x#∞O_ç á⁄O^Õ „ѨuѶ¨Å=Ú Ju
ã¨fiÅÊ =∞ø`«∞Ok. Ѩ~°=∂~°÷ ^Œ$+≤ì ÖˉõΩO_® P^蕺u‡Hõ „ѨQÆu PtOK«∞@ x~°~°÷Hõ=Ú.
[Ѩ`«Ñ¨=ÚÅ =Å# =K«∞Û ÖÏÉèí=ÚHõO>Ë *Ï˝#Ü«∞*˝ ™ê^èŒ# =Å# JkèHõ=∞QÆ∞ ÖÏÉèí"Õ∞
xâ◊ÛÜ«∞=ÚQÍ HõÅ∞QÆ∞#x qâ◊fiã≤OK«O_ç. ™êfi~°÷=Ú Éè∫uHõ"≥∞ÿ#^≥·<å ÖËHõ P^蕺u‡Hõ"≥∞ÿ#^≥·<å
Jk =ºH˜Î Ü≥ÚHõ¯ ‰õ∆Ω„^Œ`åfixH˜ „ѨfHõ. JO^Œ∞=Å¡<Õ „ѨѨOK«=Ú #O^Œe Q˘Ñ¨Ê
™ê^茉õΩÅO^Œé∂ `«=∞ rq`«=∞O^Œe JkèHõ ÉèÏQÆ=Ú Ö’Hõ„âıÜ«∞ã¨∞û H˘é‰õΩ ã¨=∞iÊOzi.
Dâ◊fi~°∞x á⁄QÆ_ç ÅOK«q∞zÛ PÜ«∞# J#∞„QÆǨÏ=Ú á⁄O^ŒÖË=Ú. Éèí‰õΩÎÅ =~°∞ã¨Ö’
xÅ|_ç ¿ã=^•fi~å Ѩ~°=∂~°÷ „ѨÜ≥∂[#=Ú H˘é‰õΩ Ѩx KÕã≤#ѨÙ_Õ P`«‡|Å=Ú ÃÑiy
^•xH˜ `«y# ™ê÷~ÚÖ’ Dâ◊fi~°∞x J#∞„QÆǨÏ=Ú á⁄O^ŒQÆÅ=Ú.

zO`«# - =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞

J) ^Õâ◊HÍŠѨiã≤÷`«∞Å#∞|\˜ì =∞ǨÏhÜ«ÚezÛ# ™ê^èŒ#Å∞ =∂„`«"Õ∞
=ÙѨÜ≥∂QÆѨ_»`å~Ú. =∞#‰õΩ #zÛ# ™ê^èŒ#Å∞ =ÙѨÜ≥∂QÆѨ_»=Ù.
P) =ºH˜ÎQÆ`« ™ê^èŒ#‰õΩ `«‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞=Ú ˆH\Ï~ÚOz, ™ê^茺"≥∞ÿ#O`«
Ü≥∞‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞=Ú *Ï˝#Ü«∞[˝=Ú#‰õΩ ˆH\Ï~ÚOKåe.
W) ™ê^茺"≥∞ÿ#O`« =~°‰õΩ HÀiHõÅ∞ `«yæOK«∞‰õΩO@∂ qâ◊fiHõàϺ}
HÍ~°º„Hõ=∞=ÚÖÖ’ áêÅ∞ѨOK«∞HÀ"åe.
33
 14

ã¨~°fiã¨=∞~°Ê}

<å‰õΩ – <å QÆ∞~°∞^Õ=ÙʼnõΩ, <å rq`«=ÚÖ’ ~Ú`«é∞Å`À =Ù#fl Ju

=∞^èŒ∞~°"≥∞ÿ# Ju Ѷ¨∞x+¨ì"≥∞ÿ# ã¨O|O^èŒ=Ú#‰õΩ P^è•~°=Ú ##∞fl <Õ#∞ =∞ézáÈ=Ù>Ë.
<Õ#∞ rqOz =Ù<åfl<å, =∞~°}˜Oz<å<å J<Õ q+¨Ü«∞=Ú <å‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. Dâ◊fi~°∞x
HÀiHõÜÕ∞ <å HÀiHõQÍ, "åi J=ã¨~°"Õ∞ <å J=ã¨~°=ÚQÍ =∞ÅK«∞H˘x PѨ^ŒÅ HõëêìÅ
ѨiHõ∆Å#∞ ™œÉèÏQƺ=ÚQÍ JOwHõiOz x~°O`«~°=Ú ~Ú+¨ì^Õ=Ùx ã¨OˆH`åÅÃÑ· `ÀÅ∞ÉÁ=∞‡
=Öˇ <å@º=∂_»∞>Ë <å ã¨=∞~°Ê}. Wk ™ê^èŒ#Ü≥ÚHõ¯ „áê}=Ú.. Ö’Éèí "≥∂ǨÏ=ÚÅ
`«$Ñ≤ÎH˘é‰õΩ XHõ aK«ÛQÍx =Öˇ ѨO_ç¡H˜eOK«∞@, n#=ÚQÍ Ü«∂zOK«∞@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
Ǩ=ÉèÏ==ÚÅ∞ „ѨHõ\˜OK«∞@ Dâ◊fi~°∞x ÉèíH˜ÎH˜ `«QÆx Ѩ#∞Å∞. Dq^èŒ=∞QÆ∞ Ѩ#∞Å∞
"Õâߺ=$`«∞ÎÅ =O\˜q. "å\˜=Å# ÉèíH˜Î, Éèí‰õΩÎ_»∞, ÉèíQÆ"å#∞_»∞ =ÚQÆ∞æé∞ `«Å=OKåeû
=ã¨∞#Î flk. <åÜ≥ÚHõ¯ P^蕺u‡Hõ =ÙѨÅ|∞úÅ =¸Å HÍ~°}=Ú ã¨~fi° ã¨=∞~°Ê}ÜÕ∞. ѨÓ[Å∞,
Láêã¨<åk Hõ~‡° HÍO_»Å∞ ~¸ ã¨=∞~°Ê} J<Õ Ñ¨$+¨Éª ∂íè q∞ g∞^Œ<Õ ÃÑiy ÃÑ^Œ"Ì †·≥ Ѷ֨ ѨÙëêÊ^Œ∞Å
xKåÛ~Ú. ѨiѨÓ~°‚ ã¨=∞~°Ê} ÖËHõáÈ`Õ rq`åO`«=Ú =∂Å„uѨC@, QÆO@H˘@ì_»O=Å#
Pâß[#Hõ Ѩi}Ï=∂Å∞ ÅaèOK«=Ù.

34
 zO`«# - =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞

J) HÀiHõÖËx x™êfi~°÷ ã¨=∞~°Ê} QÆ∞~°∞=Ù Ü≥ÚHõ¯ ѨiѨÓ~°‚

J#∞„QÆǨxfl HõÅ∞QÆKÕã¨∞ÎOk.

35
 15

J#O`«â◊H˜Î`À ã¨O|O^èŒ=Ú

™ê^èŒ<å =∂~åæ# #_çKÕO^Œ∞‰õΩ HÀiHõQÆÅ"åiH˜, qkèq^è•#=Ú <Õ~°∞Û

HÀ^ŒeÛ#"åiH˜ <å ã¨ÅǨ XHõ¯>Ë. J^Õq∞@O>Ë P ÉÏ^茺`«#∞ ѨÓiÎQÍ <åg∞^Œ
=ke"≥Ü«∞ºO_ç. XˆHKÀ@ =O@ KÕã¨∞‰õΩx JO^Œé∂ JHõ¯_çH˜ =zÛ `«=∞ PHõex
f~°∞ÛH˘#∞@. XHõ¯_»∞ <å= `«Ü«∂~°∞ KÕ¿ãÎ JO^Œé∂ ^•xg∞^Œ #k ^•@∞@, XHõKÀ@
Ѩ=~ü ˆHO„^Œ=Ú ÜÕ∞~°Ê_ç =ÙO_»QÍ JHõ¯_»#∞O_ç Jxfl Ü«∞O„`åÅH˜ â◊H˜Î ÅaèOK«@=Ú†
XHõ ÉÏqx „`«qfi`Õ J<ÕHõ=∞Ok JHõ¯_çH˜ =zÛ ™êfl<åÅ∞ KÕÜ«∞@ =∞<Õ^Õ ã¨∞ÅÉèí ™ê^èŒ#
QÆ^•! <Õ#∞ ã¨OáêkOz# â◊H`Î̃ À qâߊѨi"å~°=ÚÖ’x „ѨuXHõ¯iH˜ P`«‡|Å=Ú ÅaèOz,
"åi P`«‡„ѨQÆu, "åi rq`« =Ù^ÕÌâ◊ºÑ¨ÓiÎ =∞é˜Ü«Ú Dâ◊fi~å#∞„QÆǨÏ=Ú#∞ ã¨∞ÅÉèíOQÍ
á⁄Ok q[Ü«∂xfl ™êkè™êÎ~°∞. D ÖÏÉèí=Ú á⁄O^Œ\ÏxH˜ Ü«ÚQÆ™ê^èŒ#Ö’ ã¨OÅQÆfl=∞"åfie.
Ü«ÚQÆ™ê^èŒ# J#QÍ, *Ï˝#Ü«∞[˝=Ú ÖËHõ qKå~°„HÍOu JaèÜ«∂#=Ú. D Ü«ÚQÆ™ê^èŒ#
Ü≥ÚHõ¯ ~¸ PѨuÎHÍb# Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ XˆH ¿ã=, XˆH ™ê^èŒ# JxflO\˜HõO>Ë Q˘Ñ¨Êk.
J^Õq∞@O>Ë PÖ’K«#Å∞ =∞é˜Ü«Ú ÉèÏ=#Å ˆH∆¢`«=ÚÖ’ Jxfl"≥·Ñ¨ÙÖÏ "åºÑ≤OzÜ«Ú#fl
qHõ$`«∞Å`À áÈ~å_ç „Ñ¨[ÅO^Œé˜H© ã¨=º=ÚQÍ PÖ’zOK«@=Ú =∞é˜Ü«Ú ã¨Ô~·#

36
„H˜Ü«∂HõÖÏáêÅ∞ KÕÜ«∞=eû=KÕÛ Ñ¨iã≤÷`«∞Å∞ ÜÕ∞~°Ê~°K«@=Ú. D „Ѩܫ∂ã¨`À =º‰õΩÎʼnõΩ
– ã¨=∂*ÏxH˜ HÍ=eû# J=ã¨~åÅhfl ѨÓiÎÜ«∞QÆ∞#∞. =∞# Ѩi"å~ü Ü≥ÚHõ¯ "≥Ú`«Î=Ú
^蕺#=Ú ~¸ ˆHO„^ŒaO^Œ∞=Ùg∞^Œ<Õ =ÙOKåe.

zO`«# - =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞

J) Ü«ÚQÆ ™ê^èŒ#– *Ï˝#Ü«∞[˝=Ú–qKå~°„HÍOu JaèÜ«∂<£

„H˜Ü«∂HõÖÏáêÅ#∞ J~°÷=Ú KÕã¨∞HÀO_ç.

37
 16

Ü«ÚQÆ ™ê^èŒ#

Ѩ~°=∂~°÷=Ú ¿Ñ~°∞g∞^Œ ÉÏ=ÙÅ∞, K≥é∞=ÙÅ∞ ¢`«qfiOKÕ"åiH˜, ^èŒ~°‡âßÅÅ∞,

=∞Ok~åÅ∞ x~å‡}=Ú KÕ¿ã"åiH˜, |_»∞Å∞, zH˜`åûÅÜ«∂ʼnõΩ ^èŒ<åxfl JOkOKÕ "åiH˜,
K«e"ÕO„^•Å∞ ÜÕ∞~åÊ@∞ KÕ¿ã"åiH˜ <å „Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ# „áê~°÷# – D<å\˜ =∂#=Ùx r=#,
=∞~°} ã¨=∞㨺‰õΩ HÍ~°}=Ú PÖ’K«#Å Ü«∞O^Œ∞ qHõ$u HõÅ∞QÆ∞@, ^•x<Õ Ju f„=
„Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# PѨ^ŒQÍ ÉèÏqOKåe. ™ê^èŒ#– Láêã¨#ÅÖ’ ~°∞zQÆÅ"å~°∞ ^•xH˘é‰õΩ
ˆH\Ï~ÚOz# ã¨=∞Ü«∞=Ú#∞ `«yæOK«∞H˘x P ã¨=∞Ü«∂xfl ‰õÄ_® [#∞Å =∞#ã¨∞ûÅ#∞
Hõ_»∞QÆ∞@‰õΩ ˆH\Ï~ÚOKåe. D ѨÙ}º=Ú Ñ¨Ó*Ï^Œ∞ ÅxflO\˜HõO>Ë "ÕÅÔ~@∞¡ JkèHõ
Ѷ¨ÖÏxfl ~Úã¨∞ÎOk. D Ü«ÚQÆ™ê^èŒ# J=ÅOaOz `«=∞#∞ =Ù`«¯$+ì̈=ÚQÍ fiÛk^Œ∞̉õΩx,
ã¨=∂[OÖ’ P^Œ~°≈=ÚÅ#∞ <å@_®xH˜ Ü≥∞=é∞ Ü≥∞O`« Ü≥∞‰õΩ¯=QÍ `«=∞ „Ѩܫ∞`åflÅ#∞
JOk™êÎ~À "åiH˜ "åi `åºQÆ |e^•<åʼnõΩ ã¨iáÈÜÕ∞ J#∞^•<åÅ#∞ <Õ#∞ <å `«Ñ¨â◊Û~°ºÅ
^•fi~å JO^ŒKÕ™êÎ#∞. <å =∂~°æ^Œ~°≈‰õΩ_»∞ <å^•fi~å ~ÚÖÏ<Õ KÕ~ÚOKå_»∞. D +¨~°`«∞g∞^Õ
`«=∞ ã¨Ç¨ÏÜ≥∂QÆ=Ú, ¿ãflǨÏ=Ú, =∂~°æ^Œ~°≈#=Ú, J#∞^•#=Ú#∞ ~ÚKåÛ~°∞. qâ◊fi=∂#=Ùx
H˘é‰õΩ ~¸<å_»∞ JxflO\˜HOõ >Ë J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ~¸ Ü«∞[˝OÖ’ ã¨q∞^è=Œ Öˇ =∞O_ç ~Ú`«~∞° ÅH˜
^•i K«∂Ñ≤OKÕ ™êǨÏã¨=Ú KÕÜ«∞QÆÖËæ"åiH˜ <å J#∞^•<åÅ∞ Åaè™êÎ~Ú.D #=x~å‡}
*Ï˝#Ü«∞[˝OÖ’ Ü≥∞=Ô~O`« áêÅ∞ѨOK«∞HÀQÆÅ∞æ`å~À J^Õ x+¨ÊuÎÖ’ "åiH˜ <å ¿ãflǨÏ=Ú,
38
=∂~°æ^Œ~°≈#=Ú Ü≥∞‰õΩ¯=QÍ<Õ Åaè™êÎ~Ú. `«‰õΩ¯=QÍ HÍ^Œ∞. g∞‰õΩ <å g∞^Œ∞#fl „¿Ñ=∞–
g∞Ô~O`« ~¸ ѨÙ}º„ѨÜ≥∂[<åÅHÀã¨=Ú KÕâß~°<Õk w@∞éÏ~Ú J=Ù`«∞Ok. D
ÅHõ∆º™ê^èŒ#ˆH <å "≥Ú`«Î=Ú rq`«=Ú ã¨=∞iÊ`«"≥∞ÿ=Ù#flk. J<ÕHõ=∞Ok <å`À ã¨O|O^èŒ=Ú
ÃÑ@∞ì‰õΩO\Ï=∞h, ã¨∂Hõ;~°∂ѨOÖ’ ^Œ~°≈#q∞ã¨∂Î =ÙO_»=∞x HÀ~°∞‰õΩO\Ï~°∞. "å~°O^ŒiH©
<Õ#∞ K≥¿ÑÊ^Õq∞@O>Ë =ºH˜ÎQÆ`«OQÍ <å HõO^Œ~°∂ ¢Ñ≤Ü«ÚÖË. JkèHõ „¿Ñ=∞, ã¨OÜ≥∂QÆ=Ú
á⁄O^Œ\ÏxH˜ ÉèÏ=ÙHõ``« À ‰õÄ_ç# J_»∞HÀ¯=@=Ú ã¨iáÈ^Œ∞. nxH˘é‰õΩ– g∞ ǨÏ$^ŒÜ∞« OÖ’
^Œ$_è»`«fi=Ú#∞, ѨiѨHõfi`«#∞ ÃÑOK«∞H˘x k=º J#∞^•<åÅ#∞ á⁄O^Õ áê„`«`«#∞
`≥K«∞ÛHÀ"åe. <åÜ≥ÚHõ¯ qâı+¨ J#∞^•<åÅ∞ ‰õÄ_® ~¸ P^è•~°OQÍ<Õ Åaè™êÎ~Ú. =∞#=Ú
=∞# áê„`« ` « Å #∞ qHõ ã ≤ O Ѩ * Ë ã ¨ ∞ H˘x PHÍâ◊ O #∞O_ç x~° O `« ~ ° = Ú ‰õ Ω é˜ ¿ ã
k=ºH˜~°}ÏÅ#xfl\˜x =ÙѨÜ≥∂yOK«∞HÀQÆÖÏæe.

zO`«# - =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞

J) |∞∞KÀ JHõ∆ˆ~ Ѩ~°"Õ∞ "Àº=∞<£

Ü«∞ã≤‡<£ ^Õ"å Jkè qâıfi x¿+^èŒ∞ó I
Ü«∞ã¨Î#fl"Õ^• H˜=∞$Kå Hõi+¨ºu
Ü«∞ ÜÕ∞`ü kfi^Œ∞ó 㨠W"Õ∞ ã¨=∂ã¨`Õ II
P) JO`«~°OQÆ=∞O^Œ∞ ^Œ$_è»`«, ѨiѨHõfi`« ZÖÏ ÃÑOK«∞HÀ"åe?
39
 17

<å `«Ñ¨â◊Û~°º „Ѩ^è•# =Ù^ÕÌâ◊º=Ú

<å `«Ñ¨â◊Û~°º Ü≥ÚHõ¯ „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# „ѨÜ≥∂[#=Ú ~¸<å\˜ Ü«ÚQÆ^èŒ~å‡xfl

J~°÷=Ú KÕã¨∞HÀQÆeˆQ =∞<ÀÉèí∂q∞QÆÅ ã¨∞ã¨O™ê¯i`« *ÏQÆ$`« P`«‡ÅÖ’ „áê}â◊H˜Îx,
™êǨϙêxfl xOѨÙ@. <å `«Ñ¨â◊≈H˜Î`À ~ÚÖÏO\˜"åˆ~ ѨÓiÎ ÖÏÉèÏxfi`«∞Ö∫`å~°∞. H˘xfl
ã¨O=`«û~°=ÚÅ „H˜O^Œ@ ~å=∞Hõ$+¨‚Ѩ~°=∞ǨÏOã¨, ~°=∞} =∞ǨÏi¬, J~°qO^Œ ÖÏO\˜
=∞Ǩ=∂#=ÙÅ∞ ~Ú@∞=O\˜ „ѨÜ≥∂[<åxfl PtOKÕ ~¸ ™ê÷~Ú `«Ñ¨ ™êû^èŒ#Å∞ KÕâß~°∞.
^•x Ѷ¨e`«"Õ∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ™êfi`«O„`«ºOH˘é‰õΩ J<ÕHõ=∞Ok g~°∞Å |e^•<åÅ ~°∂Ѩ=ÚÖ’
HõxÊOzOk. J@∞=O\˜ `«Ñ¨â◊Û~°ºÅ „Hõ=∞=Ú ~¸<å_»∞ PyáÈ~Ú#k. JO^Œ∞=Å¡
JxflKÀ\Ï¡ qëê^Œ"Õ∞ P=iOz Ü«Ú#flk. P ~ÀAÅÖ’ Ju ™ê^è•~°} =º‰õΩÎÅ∞‰õÄ_®
™ê^è#Œ =ÚÅ∞ ÖËHáõ È~Ú<å KåÖÏ =ÙK«Û™ê÷~ÚÖ’ ѨxKÕÜ∞« QÆeQÍ~°∞. D<å_»∞ Ju Ü≥∞‰õΩ¯=
™ê^èŒ#=ÚÅ∞ =Ù<åfl „Ѩu|O^èŒHõ=ÚÅ∞ ÖËx Ѩiã≤÷`«∞ Å∞<åfl Ü≥∞=fié∂ ÜÕ∞g∞
KÕ Ü « ∞ ÖË H õ á È`« ∞ <åfl~° ∞ . ^Õ â ◊ = Ú =Ù#fl`« Ѩ ^ ä Œ = ÚÖ’ ™êyáÈ=\ÏxH˜ |^Œ ∞ Å∞
xsfi~°º=∞QÆ∞K«∞#flk. =∞#=Ú â◊HÎ̃=O`«∞Å =∞QÆ∞@‰õΩ |^Œ∞Å∞ |ÅÇ‘Ï#∞Å =∞QÆ∞K«∞<åfl=Ú.
ZO^Œ∞=Å# ~ÚÖÏ [~°∞QÆ∞`ÀOk? ~å[huA˝Å∞ nxˆHq∞ ["å|∞ K≥Ñ≤Ê<å P^蕺u‡Hõ
™ê÷~ÚÖ’ nxH˜ HÍ~°} "Õ∞q∞@O>Ë ã¨∞ã¨O™ê¯i`« P`«‡ÅÖ’ 㨢`ÕÊ~°} Ü≥ÚHõ¯ „ѨK«O_»
=Ù`åûǨÏ=Ú xOѨQÆeˆQ â◊H˜Î ˆHO„^•Å∞ =¸`«|_®¤~Ú. LK«Ûã¨ÎsÜ«∞ `«Ñ¨â◊Û~°ºÅ „Hõ=∞=Ú
40
PyáÈ~ÚOk. P Ö’\˜Ñ¨C_»∞ f~°Û=eû =Ù#flk. <å `«Ñ¨â◊Û~°ºÜ≥ÚHõ¯ „ѨÜ≥∂[#=Ú,
^•x ™ê~°÷Hõ`«– ™êѶ¨Åº=Ú, ã¨∞ã¨O™ê¯~°=ÚQÆÅ P`«‡Å g∞^Œ P=iOz Ü«Ú#fl
Ö’Éèí"≥∂ǨÏ=ÚÅ∞, "åã¨#Å∞, `«$+¨‚ÅÜ≥ÚHõ¯ |∞~°^Œ#∞ Hõ_çy"ÕÜ«Ú@. "å~°∞ ã¨OѨ^Œ,
JǨÏOHÍ~° Jaè=$kú Ü≥ÚHõ¯ =∞$QÆ=∞szHõÅ #∞O_ç |Ü«∞@Ѩ_ç Ü«ÚQÆ^èŒ~°‡áêÅ#
KÕÜ«Ú@‰õΩ JO^Œé˜HõO>Ë =ÚO^Œ∞ xÅ∞Ûx `«=∞ "≥Å∞QÆ∞`À ã¨∞^Œ∂~° ˆH∆„`åÅÖ’ =Ù#fl
J<ÕHõ JO`«óHõ~°}ÏÅ#∞ „ѨÉèÏq`«=Ú KÕÜ«∞QÆÅ∞æ`å~°∞. W@∞=O\˜ =∂é∞Ê =zÛ#
Ѩi[#∞Å∞ <åÜ≥ÚHõ¯ Pf‡Ü«∞[#∞Å „âı}˜Ö’ „Ѩ"Õâ◊=Ú á⁄O^•~°x `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe.
"å~°∞ <åÜ≥ÚHõ¯ ѨÓiÎ „¿Ñ=∞#∞, <åÜ≥ÚHõ¯ `«Ñ¨â◊Û~°ºÅ ^•fi~å =KÕÛ ÖÏÉèí=ÚÅ#∞ á⁄O^Õ
J~°›`« ã¨OáêkOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
`«=∞ Ü≥∂Qƺ`«, „ѨuÉèí, `≥eq`Õ@Å∞, ™êǨÏã¨=Ú, ã¨OѨ^ŒÅ#∞ ~¸ Ü«ÚQÆ=Ú
Ü≥ÚHõ¯ ã¨"åÅ∞#∞ ã‘fiHõiOz Ö’Éè"í ∂≥ Ç¨Ï |O^è<Œ åÅ#∞ `≥OѨÙH˘x „ÉÏǨχ }Àz`« rq`åxfl
ã¨O`À+¨OQÍ rqã¨∂Î ã¨OѨÓ~°‚ ã¨=∞~°Ê} KÕã¨∞‰õΩ#fl "åi^•fi~å #=Ü«ÚQÆx~å‡}=Ú
Ü≥ÚHõ¯ J`«ºO`« Q˘Ñ¨Ê^≥·# Ѩx x~°fiÇ≤ÏOK«|_»∞`«∞Ok. W@∞=O\˜ K«O^Œ# =$H∆ÍÅ#∞,
QÆ∞ÖÏc "≥ÚHõ¯Å#∞ ÃÑOK«\ÏxH˜ XHõ qâßÅ"≥∞ÿ# ѨO@#∞ ѨO_çOK«\ÏxH˜ <Õ#∞ g∞#∞Oz

41
g_À¯Å∞ fã¨∞H˘O@∞<åfl#∞. <å `«Ñ¨â◊Û~°ºÜ≥ÚHõ¯ ~¸ ÅH∆ͺxfl ã¨=∞„QÆ=ÚQÍ J~°÷=Ú
KÕã¨∞HÀO_ç. Z=Ô~·`Õ nx^•fi~å ÖÏÉèÏxfl á⁄O^•Å#∞‰õΩO@∞<åfl~À "å~°∞ `«=∞ Éèíq+¨º`ü
„H˜Ü∂« HõÖÏáêÅ#∞ ~¸ =¸ã¨Ö’<Õ =∞ÅK«∞H˘#∞@‰õΩ f„= x~°Ü
‚ ∞« =Ú fã≤‰Ωõ x Hõ\|˜ ^Œ∞Åú ∞
HÍ"åe.

42
 zO`«# - =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞

J) Ö’Éèí "≥∂Ç¨Ï JǨÏOHÍ~° áêâ◊=ÚÅ#∞ „`≥OK«∞HÀ"åe.

P) Ju `«‰õΩ¯= =#~°∞Å`À rqOK«@=Ú <Õ~°∞ÛHÀ"åe.
g∞‰õΩ HÍ"åeû# ™ê^• r=#O– LK«Û PÖ’K«#Å∞ =ÙO_®e.
g∞Hõ=ã¨~°"≥∞ÿ# uO_ç, |@ìÅ∞, Wà◊§ x~å‡}=Ú Ü≥∞O`« gÖˇ·`Õ
JO`« `«yæOK«∞HÀ"åe.

43
 18

=∂`år ™ê^èŒ#
=∂`år ǨÏi^•fi~üÖ’ =ÙO_ç <å=Öˇ<Õ 24 ÅHõ∆Å 24 QÍÜ«∞„f
=∞ǨѨÙ~°â◊Û~°}Å∞ KÕã¨∞ÎOk. Wq KåÖÏHÍÅ=Ú #∞O_ç PѨ^ŒÖ’ =Ù#fl =º‰õΩÎÅ#∞
~°H˜∆OK«\ÏxH˜, ÉÏ^èŒÖ’ =Ù#fl"åiH˜ ã¨Ç¨Ü«∞=Ú KÕÜ«∞\ÏxH˜, „ѨQÆuѨ^äŒ=ÚÖ’ =ÚO^Œ∞‰õΩ
"≥àÏ¡Åx HÀ~°∞‰õΩ<Õ ™ê^茉õΩʼnõΩ "Õ∞=Ú ~ÚKÕÛ x~°O`«~° Pj~åfi^Œ Ѩ~°OѨ~°‰õΩ
=ÙѨÜ≥∂QÆѨ_»∞ÎOk. <å rq`«=∞O`å H˘#™êy# ~Ú k=ºÑ¨~°OѨ~° PyáÈ=@=Ú <å
H˜+¨ì=Ú ÖË^Œ∞. <Õ#∞, =∂`år =Ù#flO`«=é‰õΩ ~¸ „Hõ=∞=Ú H˘#™êQÆ∞`«∞Ok. nxH˘é‰õΩ
J=ã¨~°"≥∞ÿ# `«Ñ¨â◊≈H˜Îx =∂`år âßOu‰õΩO[ò ã¨Ñ¨Îã¨~À=~°OÖ’ =ÙO_ç ã¨OáêkOK«∞
‰õΩO@∞Ok. <À\˜`À Pj~°fik¿ãÎ ÜÕ∞ ÖÏÉèí=¸ =ÙO_»^Œ∞. Pj~åfi^Œ=Ú`À áê@∞ `«Ñ¨ó
ѨÙ}º=ÚÅ∞ Hõeã≤=ÙO_®e. `«∞áêH©`«∂\ÏÖ’ =∞O^Œ∞QÆ∞O_»∞ ™ê=∞„y =Ù#fl@∞¡.
=∞O^Œ∞QÆ∞O_»∞ ÖˉõΩO_® `«∂\Ï ÜÕ∞g∞ K≥Ü«∞ºÖË^Œ∞. J^Õq^èŒ=ÚQÍ `«Ñ¨ã¨∞û Ü≥ÚHõ¯
JOâ◊=Ú ÖˉõΩO_® Pj~åfi^Œ=ÚÅ∞ Ѷ¨eOK«=Ù. <Õ#∞ ~ÚO`«=é‰õΩ KÕã≤# ¿ã=Å "≥#HÍÅ
<åÜ≥ÚHõ¯ `«Ñ¨óâ◊H˜Î Hõeû =Ù#flk. WѨC_»∞ <Õ#∞ KÕÜ«∞É’=ÙK«∞#fl ™ê^èŒ# =ÙK«Ûã¨ÎsÜ«∞
„ѨÜ≥∂[<åňH =ÙѨÜ≥∂yOK«|_»∞`«∞Ok. Hõ#∞Hõ Éè∫uHõ Pj~åfi^•Å∞ ã¨Ç¨Ü«∞=Ú H˘é‰õΩ
=∂`år ™ê^èŒ<å„Hõ=∞=Ú #_»∞ã¨∞ÎOk. Dq^èŒOQÍ ^Œ∂~°OQÍ =ÙO@∂‰õÄ_®
"Õ∞q∞~°∞=Ù~°=Ú XHõiH˘Hõ~°∞ ѨÓ~°HÍÅ∞QÍ, ã¨Ç¨Ü«∞‰õΩÅ∞QÍ =ÙO\Ï=Ú.

44
 zO`«# - =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞
J) 24 ÅHõ∆Å QÍÜ«∞„f =∞O„`« ™ê=¸Ç≤ÏHõ J#∞ëêª# Ѩ~°OѨ~° – g∞‰õΩ
#zÛ# QÆ∞~°∞=Ù Ü≥ÚHõ¯ ™ê^èŒ#Å∞ ™ê=¸Ç≤ÏHõOQÍ "≥Ú^ŒÖˇ@ìO_ç.

P) "åixH˘Hõ™êi QÍÜ«∞„fÜ«∞[˝O ™ê=¸Ç≤ÏHõOQÍ KÕã≤H˘x ѨÓ~å‚Ǩïu

HÍÅOÖ’ Ü«∞*Ï˝yfl =ÚO^Œ∞ HÀiHõÅ∞ f~°∞Û‰õΩ<Õ gÅ∞ HõÅ∞QÆK≥Ü«∞ºO_ç.
W) "åixH˘Hõ™êi =∞ø#=Ú, J™êfi^Œ„=`«O áê\˜OKÕ ã¨=¸Ç¨xfl `«Ü«∂~°∞
KÕã¨∞HÀO_ç.
D) ™ê=¸Ç≤ÏHõ`«‰õΩ „áê=ÚYº`« x=fiO_ç.

45
 19

#∂`«# Ü«ÚQÆ ™ê^èŒ<å ã¨fi~°∂Ѩ=Ú

P^蕺u‡Hõ ™ê^èŒ#Ö’ Ü«ÚQÆ=ÚÜ≥ÚHõ¯ "å`å=~°}=Ú =∞é˜Ü«Ú =∞x+≤

Ü≥ÚHõ¯ âßsiHõ, =∂#ã≤Hõ ™ê÷~Úx|\ì̃ =∂~°∞ÊÅ∞ KÕÜ«∞=eû =ÙO@∞Ok. D<å\˜ ^Õâ◊HÍÅ
Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ „áêp# „QÆO^ä•ÅÖ’ ~Ú=fi|_ç# ™ê^èŒ#Å∞ ã¨iѨ_»=Ù. JO^Œ∞=Å¡<Õ J<ÕHõ
™ê^èŒ<å`«‡Hõ qkèq^è•<åÅ#∞ J<ÕHõ=∞Ok ™ê^茉õΩÅ∞ J#∞ã¨iã¨∂Î =Ù<åfl `«y# Ѷ¨e`åÅ#∞
á⁄O^ŒÖHË áõ È`«∞<åfl~°∞. Ѩiâ’kèOz, J<Õfi+¨} KÕã,≤ „ѨÜ∂≥ QÆ=ÚÅ∞ KÕã≤ ~¸<å\˜ ™ê^艌 Ωõ ʼnõΩ
`˘O^Œ~°QÍ Ñ¶¨e`åxflKÕÛ XHõ Ü«ÚQÆ™ê^èŒ<å ã¨fi~°∂áêxfl x~åú~°} KÕÜ«Ú@ ‰õÄ_® <å
`«Ñ¨â◊Û~°ºÅ Ü≥ÚHõ¯ XHõ „Ѩ^è•# ÅHõ∆º=Ú. nxÜ≥ÚHõ¯ J`«º^Œ∞ƒù`« Ѷ¨e`« "Õ∞q∞@O>Ë
[#∞Å =∞#ã¨∞ûÜ≥ÚHõ¯ ^Œ$+≤ì K«=∞`å¯~åÅ#∞O_ç |Ü«∞@Ѩ_ç P^蕺u‡Hõ`«Ü≥ÚHõ¯
QÆé˜=∞#∞, Q˘Ñ¨Ê^Œ<åxfl ã‘fiHõiOz nx=ÚO^Œ∞ #`« =∞ã¨Î‰õΩÖ∫`å~°∞. D<å_»∞
P^蕺u‡Hõ`« JO>Ë Hõ^äŒÅ∞ K≥ѨCH˘#∞@, „Ѩ=K«<å "åKåÅ`«, ™È΄`«áê~îåÅ Hõ~°‡HÍO_»Å∞QÍ
‰õΩO\˜QÍ #_»∞ã¨∞Î#flk. nx=Å# =∞#ã¨∞ûÖ’ H˘O`« ѨÙÅH˜O`« ~å=K«∞Û#∞QÍh, „Ѩ`«ºHõ∆
rq`«OÖ’ =∞Ǩ =∂#=ÙÅ∞QÍ =∂éQÆeˆQ ™ê=∞~°÷º=Ú, â◊H˜Î =∞é˜Ü«Ú JO`«~°OQÆ
rq`«OÖ’, LÖÏ¡ã¨=Ú, ã¨O`À+¨=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q ÅaèOK«=Ù. Jk ã¨∞=º=ã≤÷`«, Ü«ÚQÍxH˜
`«y# =∞é˜ÜÚ« q*Ï˝# ã¨=∞‡`«"∞≥ #ÿ Ѩi+¨¯$`« P^蕺u‡Hõ ™ê^è<Œ å Ѩ^uúŒ ^•fi~å<Õ Åaèã∞¨ OÎ k.
D<å\˜ Ѩ^Œú`«∞ÅÖ’ ~Úk HõxÑ≤OK«∞@ ÖË^Œ∞. ˆH=Å=Ú „ѨKå~°=Ú, QÆ~°fi=Ú =∂„`«"Õ∞

46
HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl~Ú. ™ê^茉õΩx Ü≥ÚHõ¯ |Ç≤Ï~°OQÆ, JO`«~°OQÆ rq`åxfl ã¨∞xtÛ`«=ÚQÍ
„ѨY~°=Ú KÕÜ«∞QÆÖËæ XHõ ã¨=∞„QÆ ã¨∞=ºã≤÷`« ™ê^èŒ<å Ѩ^Œúu ~¸<å_»∞ ã¨~°∞fiʼnõΩ ÅaèOKåe..
WkHõ#∞Hõ =∞#=Ú JO^Œ*ËÜ«∞QÆey`Õ ~¸<å_»∞ Éè∫uHõ q*Ï˝#=ÚHõO>Ë HÀ@¡Ô~@∞¡
=ÙѨÅ|∞úÅ∞ á⁄O^Œ∞@ÜÕ∞HÍHõ =º‰õΩÎÅÖ’ ^Õ=`«fi=Ù^ŒÜ«∞=Ú, Ѩ$käfig∞^Œ ã¨fi~åæ=`«~°}=Ú
HõzÛ`«OQÍ =zÛ f~°∞`«∞Ok. <å `«Ñ¨â◊Û~°º Ü≥ÚHõ¯ XHõ =Ù^ÕÌâ◊º=Ú ~Úk‰õÄ_®! Wk
~¸ g_À¯Å∞ ^•fi~å =ÙO_Õ ^Œ∞óY=Ú HõO>Ë KåÖÏ =ÚMº"≥∞ÿ#^Œx ÉèÏqOz =∞#ã¨∞û#∞
^Œ$_è»Ñ¨~°K«∞‰õΩ<åfl#∞. D"Õà◊ HÍHõáÈ`Õ ˆ~ÃÑ·<å Ѩi[#∞ b x~°‚Ü«∂xH˜ ~å=eûO^Õ!

zO`«# - =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞

J) JO`«~°OQÆ rq`«O „ѨY~°=Ú KÕã¨∞HÀ=\ÏxH˜ |Ç≤Ï~°OQÆ

rq`«OÖ’ KÕã¨∞HÀQÆÖËæ =∂~°∞ÊÅ∞ `«Hõ∆}"Õ∞ KÕã¨∞HÀO_ç. ^•x
H˘é‰õΩ J`«ºO`« „¿Ñ=∞ áê„`«∞Öˇ·# "åi#∞Oz ^Œ∂~°=Ú
HÍ=eû=zÛ<å ÉÏ^èŒÑ¨_»HõO_ç.

47
 20

Ü«ÚQÆѨi=~°Î#‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ#
ÉèÏ==ÚÅ∞
<å Ü≥ÚHõ¯ rq`« HÍÅOÖ’ J<ÕHõ=∞Ok`À =ºH˜ÎQÆ`«OQÍ#∂, <å q∞+¨<£‰õΩ
ÅaèOz# ¿ãflÇ¨Ï ã¨Ç¨ÏHÍ~åÅ#∞ Hõ$`«[˝`«`À 㨇~°} KÕã¨∞‰õΩO@∂ <Õ#∞ "≥_»∞`«∞<åfl#∞.
<å‰õΩ ÅaèOz# J#∞„QÆǨjã¨∞ûÅ#∞ [#‡[#‡Å‰õΩ 㨇iOK«∞‰õΩO@∂ P |∞∞}=Ú
#∞Oz q=ÚH˜Î K≥O^Œ∞@‰õΩ `«y# „Ѩu^•<åÅ #O^Œ*™Ë êÎ#∞. "≥à§◊ Hõ `«Ñʨ ^Œ∞ Hõ#∞Hõ "≥o§f~åe.
^•x#∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ<Õ „Ѩܫ∞`«fl=Ú <Õ#∞ K≥Ü«∞º#∞. ѨiѨÓ~°‚=ÚQÍ ÜÕ∞ ã¨=∞~°÷
KÕ`«#`åfixH˜ ã¨~°fi`ÀÉèÏ"Õ# P`«‡ã¨=∞~°Ê} KÕã¨∞‰õΩ<åfl<À, PÜ«∞# xˆ~ÌâßÅ#∞ =∞$`«∞º=Ù
ã¨g∞Ѩ=Ú#‰õΩ KÕ~°∞‰õΩ#fl ~¸ â◊s~°O`À K≥Ü«∞º#∞ Jx Ü≥∞ÖÏ J#QÆÅ#∞? WKÕÛâß=Ú
JO>Ë ~ÚKÕÛâß=Ú. Ü«∞ø=#=∞O`å PÜ«∞#‰õΩ ã¨=∞iÊOz#ѨÙ_»∞ =Úã¨e`«#Ѩ٠~¸
H˘kÌ~ÀAÅ∂ ã¨∞Y=Ú H˘é‰õΩ Ü≥∞O^Œ∞ HÍÖ’zOKåe? ã¨fi[#∞Å „¿Ñ=∞áêâ◊=Ú
q_çÑ≤OK«∞H˘#@=Ú <å‰õΩ |~°∞=ÙQÍ<Õ =Ù#flk. ~åÉ’ÜÕ∞ ~ÀAÅÖ’ ~¸ Ü≥∞_»ÉÏ@∞#∞
âßâ◊fi`« HõÅ~ÚHõQÍ Hõe¿Ñã¨∞‰õΩO\Ï#∞. „Ѩ`«ºHõ∆=ÚQÍ ~Úk ã¨OÉèí==Ú HÍHõáÈ~Ú<å
Ѩ~ÀHõ∆=ÚQÍ <åÜ≥ÚHõ¯ „Ѩf Pf‡Ü«∞Ѩi[#∞Å`À HõeûáÈ`å#∞. "åi JO`«~°OQÆ,
|Ç≤Ï~°OQÆ rq`«=ÚÖ’ <Õ#∞ k=º „¿Ñ~°}Å∞QÍ, k"åº#∞Éèí∂`«∞Å∞QÍ, k=º
J#∞^•<åÅ∞QÍ, "åi J#∞Éèí=OÖ’H˘™êÎ#∞. g∞Ö’x J"åOKè«hÜ«∞`«Å#∞ `˘ÅyOK«∞H˘x
k=º`«fi=Ú`À HõeÜ«Ú@‰õΩ Pq~°ƒùqã¨∞Î#fl ™êǨÏã¨=ÚQÍ ##∞fl g∞Ö’ J#∞Éèí∂u

48
K≥O^Œ=K«∞Û#∞. „Ѩ`«ºHõ∆=ÚQÍ ã¨ÅǨ e=fi@=Ú, L`«Î~åÅ∞ „"åÜ«Ú@ <å‰õΩ ã¨OÉèí==Ú
HÍ^Œ∞. HÍh ~ÚO`«HõO>Ë g∞‰õΩ <Õ#∞ JOkOKÕ =∞Oz q^è•# "Õ∞q∞@O>Ë g∞Ö’ „Ѩu
XHõ¯~°∂ H˘xfl qt+ª̈ ã¨OHõÅÊ=ÚÅ∞, ã¨ÅǨÅ∞, ™êǨÏã¨=Ú =Ù`«Ê#fl =∞ø`«∞#fl@∞¡ ã¨Ê+ì̈=ÚQÍ
J#∞Éèíq™êÎ~°∞. WOÔH=Ô~=~À q∞=Ú‡Å#∞ JÖÏ PÖ’zOK«=∞h, JÖÏ „Ѩ=iÎOK«=∞h,
ÉÏ^èŒ∞ºÅ#∞ KÕã¨∞Î#fl@∞¡ J#∞Éèí∂u K≥O^Œ∞`å~°∞. <≥uÎÔHH˜¯# Éèí∂`«=Ú QÆ∂iÛ# Hõ^äŒÅ∞
qO@∂<Õ =ÙO\Ï=Ú. <Õ#∂ XHõ k=ºÉèí∂`«=Ú =Öˇ g∞ =ÚO^Œ∞ "≥#∞HÍ =ÙO@∂<Õ
=ÙO\Ï#∞. `«Ñ¨C =∂~°æOÖ’ áÈ`Õ ÉèíÜ«∞ÃÑ_»`å#∞. ã¨<å‡~åæ# #_ç¿ãÎ g∞‰õΩ ~°Hõ~°HÍÅ
|Ǩï=∞`«∞Å x™êÎ#∞. g∞~°∞ âßO`«z`«∞ÎÅ∞QÍ =Ù#flѨC_»∞, <åÖ’ P#O^Œ L`åûǨÅ∞
ÃÑÅ∞¡aH˜ #ѨC_»∞, g∞ Ü≥ÚHõ¯ JO`«~°OQÆ=ÚÖ’ Dq^èŒ"≥∞ÿ# ÉèÏ"åÅ∞ Pq~°ƒùq™êÎ~Ú.
1. J`«ºO`« qÅ∞"≥·# ~¸ =∂#= rq`«=Ú =Ù^Œ~°áÈ+¨} H˘é‰õΩ, ‰õΩ@∞O| „ѨÜ≥∂[#=Ú
H˘é‰õΩ Y~°∞ÛÃÑ>Ëì ~¸<å\˜ Ѩiã≤÷`«∞Å∞ =¸~°ö`«fiO`À ‰õÄ_ç#q.
2. ™ê^•QÍ rqOK«@=Ú <Õ~∞° ÛHÀ! ‰õΩ@∞O|=ÚÖ’x ã¨É∞íè ºÅO^Œéx˜ ã¨∞ã¨O™ê¯~° =O`«∞efl
KÕã≤ "å~°∞ `«=∞ HÍà◊§g∞^Œ `å"Õ∞ xÅ|_Õ@@∞¡ KÕÜ«∞@"Õ∞ g∞ ÉÏ^茺`«. Ñ≤Å¡Å∞, =∞#∞=∞Å
H˘é‰õΩ _»|∞ƒ ‰õÄ_»Éˇ@ì =^Œ∞Ì. ^•x=Å¡ "å~°∞ ÉÏQÆ∞Ѩ_»~°∞.
3. Wk Ü«ÚQÆã¨Okè HÍÅ=Ú. #=Ü«ÚQÆ=Ú `«fii`«QÆu# ѨiÔQ`«∞ΉõΩO@∂ =K«∞Û K«∞#flk.
^•xH˜ ã¨Ç¨ÏHõiOK«∞. h Ü≥ÚHõ¯ PÖ’K«#Å∞, „H˜Ü«∂HõÖÏáêÅ#∞– UHõ`«, ã¨=∞`«, â◊√z
=∞é˜Ü«Ú =∞=∞`« P^è•~°=ÚQÍ ÜÕ∞~°Ê_»#∞#fl "å`å=~°}=Ú#‰õΩ J#∞QÆ∞}ºOQÍ
=∞ÅK«∞HÀ!

49
4. Ѩ~°=∂~°÷=Ú ¿Ñ~°∞g∞^Œ „ѨKå~åÅ∞ KÕÜ«∞=^Œ∞Ì. D<å\˜ ÖˇHõ¯ÖË#xfl ã¨=∞㨺Å∞, HõëêìʼnõΩ
HÍ~°}=Ú qHõ$u K≥Ok# PÖ’K«#Å∞ Jx `≥Å∞ã¨∞H˘x qKå~°„HÍOu H˘é‰õΩ *Ï˝#Ü«∞[˝
„Ѩ„H˜Ü«∞#∞ Ü«ÚQÆ^èŒ~°‡=ÚQÍ QÆ∞iÎOz h ã¨=∞ã¨Î „ѨuÉèí#∞, =#~°∞Å#∞ ^•xH˘é‰õΩ
qxÜ≥∂yOK«∞.
5. ã¨OÜ«∞=∞#=Ú JÅ=~°K∞« HÀ! (S.I.V.A.) ™ê^•rq`«=Ú rqOK«∞. 㨄`«Ê=$`«∞ÅÎ , ã¨^•ƒù=#Å
ã¨Ç¨Ü«∞=Ú fã¨∞HÀ. `«^•fi~å „Ñ¨Éèí∞ã¨=∞iÊ`« rq`«=Ú rqOK«∞@ ã¨OÉèí= =∞ø`«∞Ok.
6. Láêã¨# Ü≥ÚHõ¯ x`«ºHõ~°‡#∞ H˘#™êyOK«∞. h "≥Ú`«Î=Ú ã¨=∞Ü«∞=Ú r=# ™ê^èŒ#‰õΩ
qxÜ≥∂yOK«∞. r=#™ê^èŒ# J#QÍ –– â◊s~°=Ú, =∞#ã¨∞û, ^èŒ#=Ú#∞ ™ê^茺"≥∞ÿ#O`«
`«‰õΩ¯=#∞ hH˘é‰õΩ =ÙѨÜ≥∂yOK«∞H˘x J`«ºkèHõ ÉèÏQÍxfl qâ◊fi =∂#=Ù#‰õΩ ã¨=∞iÊ`«=Ú
KÕÜÚ« @.
7. Ѩ~°=∂~°÷ =∂~°æ=ÚÖ’ =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥à◊√`«∞#flѨC_»∞ h PO`«iHõ |ÅÇ‘Ï#`«Å =Å#,
q∞„`«∞Å∞, ‰õΩ@∞Oc‰õΩÅ ^•fi~å =KÕÛ J=~À^è•Å‰õΩ, ZQÆ`åo ¿ÇÏà◊#ʼnõΩ ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ.
P^蕺u‡Hõ =∂~°æ=Úg∞^Œ J`«ºO`« ™êǨÏã¨=Ú`À J_»∞QÆ∞Å∞ "≥~Úº. h`Àáê@∞ hÜ≥ÚHõ¯
P`«‡, PKå~°ºr, PÜ«∞#Ü≥ÚHõ¯ QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ =∞é˜Ü«Ú ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ =Ù<åfl_»<Õ
HõzÛ`«"≥∞ÿ# qâßfiã¨=Ú =ÙOK«∞HÀ. x#∞fl ~¸ #Å∞QÆ∞~°∞ <åq‰õΩÅ∞ `≥_»∞¤"Õã≤ f~°=Ú
^•\˜™êÎ~°∞.

50
8. J<ÕHõ ÅHõ∆Å ã¨O=`«û~°=ÚÅ `«~åfi`« ~¸ Ü«ÚQÆã¨Okè Ü≥ÚHõ¯ HÍÅ=Ú '=∂#gÜ«∞
Hõ~°Î=º=ÚÅ#∞ áêeOK«∞— J<Õ ã¨"åÅò g∞‰õΩ ÅaèOzOk. D J^Œ∞ƒù`« J=HÍâßxfl
áÈQ˘@∞ìH˘#‰õÄ_»^Œ∞. ZO`ÀH˘O`« KÕã≤ K«∂Ñ≤OKåe.
9. XHõ ã¨Ñ¶¨Å rq`«=Ú#∞ rqOz# =ºH˜ÎH˜ g_À¯Å∞ ~Ú=fi\ÏxH˜ g∞~°∞ =KåÛ~°∞.
PÜ«∞# rq`« ™ê^è<Œ å„Hõ=∂xfl, ^•xÜ≥ÚHõ¯ „Ѩu„H˜Ü∞« Å#∞ =∞é˜ÜÚ« ã¨OѨ^ÅŒ #∞ J~°=÷ Ú
KÕã¨∞HÀ"åe. P rq`« q^è•<åxfl J#∞ã¨iOKÕ ™êǨÏã¨=Ú K«∂Ñ≤OK«QÆÖÏæe.
10. g∞~°∞ xtÛO`«QÍ ‰õÄ~˘Û#*ÏÅ~°∞. Ö’Éèí, "≥∂ǨÏ, "åã¨#Å`À ‰õÄ_ç# rq`«=Ú#∞
rq¿ãÎ P`«‡ Ü≥ÚˆH¯HÍHõ PKå~°∞ºÅ "åi ^ŒO_»#Å∞‰õÄ_® g∞~°∞ á⁄O^•eû =ÙO@∞Ok.
Wk q∞=∞‡efl ~å„uѨQÆÅ∞ âßOuÖˉõΩO_® KÕã¨∞ÎOk. JO^Œ∞=Å¡ g∞~°∞ „âıÜ«∞n Ѩ^äŒ=ÚÖ’<Õ
#_»K«∞@ =∞Ozk.

zO`«# - =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞

J) ÃÑ· Ѩk ÅHõ∆}ÏÅ∞ g∞Ö’ HõxÑ≤ã¨∞Î<åflÜ«∂? J#fl^•xH˜

["å aK«∞ÛHÀO_ç.

51
 21

|∞∞}Ï#∞|O^è•Å∞

D<å_»∞ ã¨~°fi"åºÑ≤ ã¨~°fiÉèíHõ∆ ™ê÷~ÚÖ’ =Ù#fl áêѨ, J<åKå~°=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯

q[$OÉèí} KåÖ ÉèíÜ«∞OHõ~°=ÚQÍ HõxÊOK«∞K«∞#flk. WO`« â◊H˜Î=O`«"≥∞ÿ# Pã¨∞s
=∂Ü«∂*ÏÅ „ѨÉèÏ==Ú#∞O_ç Ü≥∞ÖÏ |Ü«∞@Ѩ_»QÆÅ=∞<Õ x~åâ◊ ÜÕ∞~°Ê_»∞`«∞#flk. HÍh
XHõ q+¨Ü«∞=Ú QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀO_ç. áêѨ=Ú Ü≥∞O`« „Ѩ|e<å ^•x JO`«~°OQÆ=Ú
ѨÙzÛáÈ~Ú =ÙO@∞Ok. ã¨=∞~°÷"≥∞ÿ# „ѨuѶ¨∞@# ÖË#O`«=éˆH ^•x =ÙxH˜=ÙO@∞Ok.
WѨC_»∞ ã¨=∞~°÷ „ѨuѶ¨∞@# =Ù`«Ê#fl=Ú KÕÜ«Ú@‰õΩ XHõ =∞Ǩ JaèÜ«∂#=Ú
P~°OaèOK«|_ç#k. ^•xfl =ÚO^Œ∞‰õΩ fã¨∞‰õΩx "≥à◊√§@ˆH g∞i<Õflà◊§|\©ì ѨxKÕã¨∞Î<åfl~°∞.
WHõ=ÚO^Œ∞ ~ÚOHÍ Ü≥∞‰õΩ¯= `«fii`«QÆuÖ’ ~¸ JaèÜ«∂<åxH˜ K«Å<åxfl=fi\ÏxH˜,
â◊Ѩ^äŒ=Ú fã¨∞H˘#∞@‰õΩ, D g_À¯Å∞ ã¨=∂~ÀǨxH˜ g∞~°∞ =zÛÜ«Ú<åfl~°∞. xѨC
Ü≥ÚHõ¯ XHõ z#fl Hõ}=Ú qâßÅ"≥∞ÿ# J_»qx Éèí㨇=Ú KÕÜ«∞QÆÅ^Œ∞. HõOã¨∞_»∞,
*~åã¨O^èŒ∞_»∞, H“~°=ÙÅ∞, Ç≤Ï~°}ºHõtѨÙ_»∞, =$¢`åÎã¨∞~°∞_»∞, ~å=}∞_»∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Jã¨∞~°∞Å
™ê=∞~°÷º=Ú K«∂z "åix [~ÚOK«∞@ J™ê^茺=∞xÑ≤OKÕk. HÍh ã¨=∞~°÷ „ѨuѶ¨∞@#
^•xH˜ Ü≥∞^Œ∞~°∞ xeÛ#ѨC_»∞ P qѨ`«¯~° Ѩiã≤÷`«∞Å∞ HÍy`«O`À KÕã≤# ѨÙe =Öˇ Ju
ã¨∞ÅÉèíOQÍ Éèí㨇"≥∞ÿáÈÜ«∂~Ú. D<å_»∞ =º‰õΩÎÅÖ’ Ñ≤é˜H˜`«#=Ú, JǨÏOHÍ~°=Ú, `«$+¨‚,
^Œ∞~°∞ƒkú Ü≥∞O`« „Ѩ"ÕtOz#ѨÊ\˜H˜, ~åÉ’ÜÕ∞ ~ÀAÅÖ’ "å\˜x ѨÓiÎQÍ `«∞_çzáêˆ~ã≤

52
=∂#gÜ«∞ JO`«óHõ~°}=ÚÖ’ ^≥·=`«fi=Ú#∞ uiy „Ѩu+≤ªOѨɒ=ÙK«∞<åfl=Ú. ã¨=∂[=ÚÖ’
^Œ∞„+¨Ê=$`«∞ÎÅ∞, ^Œ∞~åƒù=#Å∞, „Éèí+¨ì Ѩ~°OѨ~°Å∞ Ü≥∞O`« Ö’`«∞QÍ áê`«∞‰õΩáÈ~Ú=Ù<åfl
~åÉ’ÜÕ∞ ~ÀAÅÖ’ "å\˜x ÃÑHõeOzáêˆ~ã≤, ã¨fisæÜ«∞ "å`å=~°}=Ú Ü≥ÚHõ¯
㨄`«Ê=$`«∞ÎÅ#∞ ã¨~°fi"åºÑ¨Hõ=Ú QÍqOz, ^Õ=ã¨=∂[=Ú <Õ~°Êiz, ~å=∞~å[ºÑ¨Ù Ѩiã≤÷`«∞efl
=∞m§ ÜÕ∞~°Ê~°∞™êÎ#∞. `«Ñ¨Êxã¨iQÍ ~¸ Éèíq`«=º`«#∞ `≥eÜ«∞*ˇÑ¨Ê\ÏxˆH <Õ#∞ =KåÛ#∞.
*Ï˝#Ü«∞[˝Ñ¨Ù Zé]HÍQÆ_® „ѨHÍâßxfl Jxfl k‰õΩ¯Å‰õΩ „Ѩã¨iOѨ*Ëã≤ <Õ#∞ g_À¯Å∞
fã¨∞‰õΩO@∞<åfl#∞. D g_À¯Å∞ JO^Œé©fl =ke"ÕÜ«Ú@‰õΩ HÍ^Œ∞. D HÍQÆ_®#∞ ~ÚOHÍ
Ü≥∞‰õΩ¯= „ѨY~°=Ú KÕÜ«Ú@‰õΩ, ~ÚOHÍ Ü≥∞‰õΩ¯= P=Ù<≥~Úº ã¨OáêkOK«∞@‰õΩ, `«^•fi~å
=∞O^Œ=ÚQÍ "≥Å∞QÆ∞`«∞#fl ~¸ *’ºu Ü≥∞‰õΩ¯= "åºÑ¨Hõ"≥∞ÿ qã¨Î$`«"≥∞ÿ „ѨY~°=∞=Ù@‰õΩ
<Õ#∞ <å Ѩx KÕ™êÎ#∞. g∞~°∞ g∞ ѨxKÕÜ«∞=eû =ÙO@∞Ok. D *Ï˝#Ü«∞[˝ HÍQÆ_®#∞
Ü«ÚQÆx~å‡} Ѩi"å~°=ÚÜ≥ÚHõ¯ „Ѩu ã¨^Œã¨∞ºx KÕuÖ’H˜ JO^Œ*Ë™êÎ#∞. nxfl
XiyáÈx=fi=^Œ∞Ì. PiáÈx=fi=^Œ∞Ì. D ÉÏ^茺`«#∞ Ѩi"å~üÖ’x „Ѩu Ѩi[#∞x
Éèí∞[㨯O^è•Å g∞^Œ =ÙOK«∞`«∞<åfl#∞.

zO`«# - =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞

J) Ü«ÚQÆx~å‡} Ѩi"å~°=∞#QÍ Jxfl P^蕺u‡Hõ

ã¨Oã¨÷ÅÖ’x =º‰õΩÎÅ∞. "å~°∞ ~¸ *Ï˝#*’ºu Ü≥∞ÖÏ
„Ѩ[fiie¡OѨ*ËÜ«∞QÆÅ~À J=QÍǨÏ# KÕã¨∞HÀO_ç.
53
 22

=ºH˜ÎQÍ <å L^•Ç¨Ï~°}

g_À¯Å∞ ã¨O^Õâ◊=Ú z=i K«~°}=ÚQÍ <Õ#∞ ~ÚO`«=∂„`«"Õ∞

K≥ѨC^ŒÅK«∞‰õΩ<åfl#∞–##∞fl „¿Ñq∞OKÕ Ñ¨i[#∞Å∞ Ö’Éèí "≥∂ǨÏ=ÚÅ [O~°≠Ï@=ÚÅ
#∞Oz |Ü«∞@Ѩ_»\ÏxH˜ ѨÓiÎQÍ „Ѩܫ∞uflOK«O_ç. =ºH˜ÎQÆ`«, Éè∫uHõ =∞ǨÏ`«fiHÍOHõ∆Å
|∞~°^Œ #∞O_ç |Ü«∞@Ѩ_ç qâ◊fi=∂#=Ùx P~å^èŒ# H˘é‰õΩ `åºQÆ=Ú, |e^•<åŠѨ~°OѨ~°
ÃÑOK«∞‰õΩO@∂á⁄O_ç. <å „Ñ¨ã∞¨ `Î « rq`«¢Hõ=∞=Ú =∂@Å^•fi~å HÍHõ, =ºHÎ̃Q`Æ « =Ù^•Ç¨Ï~°}QÍ
Dâ◊fi~°ÉèíH˜Î #∞O_ç rq`åxfl ™ê~°÷Hõ=Ú KÕã¨∞H˘#∞@ =é‰õΩ, „Ѩ|∞^Œú ã¨∞ã¨O™ê¯~°=ÚQÆÅ
P`«‡Å‰õΩ XHõõ ã¨∞xtÛ`« =∂~°æ=Ú#∞ =ÙOK«∞`«∞Ok. D<å\˜ Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’
ã¨^•ƒù=<åã¨OѨ#∞flÅQÆ∞ P`«‡Å∞ `«Ñ¨Êxã¨iQÍ KÕÜ«∞=eû# Ü«ÚQÆ^èŒ~°‡ "Õ∞q∞\˜?
ã¨=∞Ü«∂#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# Ü«ÚQÆ™ê^èŒ# ÜÕ∞q∞\˜? J<Õk <Õ#∞ `≥eÜ«∞*Ëâß#∞. =∞ǨHÍÅ∞_»∞
<å HõO^ŒKÕã≤# ѨxÜ≥ÚHõ¯ ѨÓ~åfi~°ú=Ú#∞ ѨÓiÎKÕã≤ "≥o§áÈ`«∞<åfl#∞. L`«Î~å~°ú=Ú ~åÉ’=Ù
~ÀAÅÖ’ ѨÓiÎKÕ™êÎ#∞. „ѨÉèí∞ ã¨=∞iÊ`« rq`«=ÚÜ≥ÚHõ¯ kâ◊ ÜÕ∞=∞ø`«∞O ^Œ<Õk <å
=∂@Å`ÀHÍHõ ÉèÏ=#Å∞, „H˜Ü«∂ HõÖÏáêÅ#∞ K«∂z <Õ~°∞ÛHÀO_ç. q<åâ◊#=Ú H˘é‰õΩ
~Ú`«é∞ÖˇO`« KÕâß~À JO`«HõO>Ë Ü≥∞‰õΩ¯= ѨÙ~°∞ëê~°÷=Ú#∞ qâ◊fi=ÚÜ≥ÚHõ¯ #∂`«#
x~å‡}=Ú#‰õΩ KÕÜ«∞=eû=zÛ Ü«Ú#flk. D ã¨O^Œ~°ƒù=ÚÖ’ g∞ÖÏO\˜ #ÅhÅ∞Å∞,
ǨÏ#∞=∞, *ÏO|=O`«∞Å ÉÏ^茺`«Å∞ KåÖÏ Ü≥∞‰õΩ¯=. ^•#fl~°÷=Ú KÕã¨∞HÀO_ç. D
54
Ü«ÚQÆ=ÚÜ≥ÚHõ¯ ã¨"åÅ∞#∞ ã‘fiHõiOK«QÆeˆQ ã¨=∞~°÷ g~°∞Å∞ J~°∞˚#∞x =Öˇ PÅ㨺=Ú
KÕÜ«∞‰õΩO_® ÖËz xÅ|_»O_ç.

zO`«# - =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞

J) QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ KÕã≤# ѨÓ~åfi~°ú"Õ∞q∞\’ J~°÷=Ú KÕã¨∞HÀO_ç.

P) ǨÏi^•fi~ü #∞O_ç L`«Î~å~°ú=ÚQÍ PÜ«∞# KÕã≤#
„H˜Ü«∂HõÖÏáêÅ#∞ J~°÷=Ú KÕã¨∞HÀO_ç.
W) `«Hõ∆}"Õ∞ g∞~°∞ PK«iOK«QÆeˆQ „Ѩ}ÏoHõ "Õã¨∞‰õΩx KÕÜ«∞O_ç.
gÅ∞ K«∂K«∞‰õΩx KÕ™êÎ=∞x "ÕëêÅ∞ "≥Ü«∞º=^Œ∞Ì.

55
 23

<åg∞^Œ „¿Ñ=∞ KÕ`«Å`À

K«∂Ñ≤OK«O_ç
rq`«=∞O`å <Õ<Õq∞ K≥áêÊ<À ^•xx Ju =Ù„QÆ =∞#óã≤÷uÖ’ ~¸ <åÅ∞æ
~ÀAÅÖ’ g∞Ü≥ÚHõ¯ JO`«óHõ~°}=ÚÅÖ’ „Ѩu+≤ªOK«\ÏxH˜ „Ѩܫ∞uflOKå#∞. <Õ#∞
g∞H˜zÛ#@∞=O\˜ ~¸ ÉÏ^èŒ, =º^èŒ, =∂~°æ^Œ~°≈#=Ú J#∞ xѨCHõ}=Ú#∞ g∞"≥O@
fã≤H˘x "≥o§ g∞ ã¨OѨ~°¯ˆH∆„`«=ÚÅÖ’ ^•xx ^•"å#Å=ÚQÍ qã¨ÎiOѨ *Ë™êÎ~°x <Õ#∞
qâ◊fiã≤ã¨∞Î<åfl#∞. g∞ =∞#ã¨∞ûÖ’ <åg∞^Œ ÜÕ∞=∂„`«=Ú „â◊^Œú, Pf‡Ü«∞`« =Ù<åfl g∞ˆHq∞
K≥Ü«∂ºÖ’ `≥Å∞ã¨∞ÎOk =∞é˜Ü«Ú *Ï˝#Ü«∞[˝=Ú ^•fi~å KÕÜ«∞|_Õ ~¸ #=x~å‡}
=∞ǨJaèÜ«∂#=ÚÖ’ Ü≥∞‰õΩ¯= `«`«Ê~°`«`À ѨxKÕÜ«∞@=Ú "≥Ú^ŒÖˇ\Ïìe.

zO`«# - =∞##Å ‰õΩ ã¨∂K«#Å∞

J) <≥Å"åsQÍ „Ѩ}ÏoHõ "Õã¨∞‰õΩx ~¸ kâ◊Ö’ g∞ Ô~ÖÏ

=ÚO^Œ∞‰õΩ "≥à◊√Î<åfl~À, Ü≥∞=é˜ ã¨Ç¨Ü«∞=Ú fã¨∞‰õΩO\Ï~À
„Ѩ}ÏoHõ "Õã¨∞HÀO_ç.

56