Digitally signed by

ΑΔΑ: 6ΡΟ3ΟΡ18-ΜΗΝ
INFORMATICS INFORMATICS
DEVELOPMEN DEVELOPMENT AGENCY
Date: 2019.09.23 11:29:17
T AGENCY EEST
Reason:
1
Location: Athens

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΓΧΩΡΙΟΥ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΚΥΘΗΡΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ
Κύθηρα, 19 Σεπτεμβρίου 2019 Αρ. Πρωτ:331

ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ 2016-2019

Η παρούσα έκθεση πεπραγμένων της Επιτροπής Εγχωρίου Περιουσίας

Κυθήρων και Αντικυθήρων αναφέρεται στην περίοδο από τον Μάιο 2016
μέχρι και τον Σεπτέμβριο 2019 και συντάσσεται σύμφωνα με το Π.Δ.
272/1985, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, προκειμένου να αναγνωστεί
από τον Πρόεδρο της Επιτροπής κατά την διαδικασία εκλογής νέου
Προέδρου και Μελών της Επιτροπής Εγχωρίου Περιουσίας μετά την
ψήφιση και δημοσίευση του άρθρου 84 του Ν.4368/2016 και της Υ.Α.
14751/ΦΕΚ 1276/Β/04-05-2016 και η οποία έχει προσδιοριστεί από τον
αρμόδιο κατά το Νόμο να τη συγκαλέσει Δήμαρχο Κυθήρων για την
Δευτέρα 30 Σεπτεμβρίου 2019.

1. Η Ιστορία του Θεσμού της Εγχώριας Περιουσίας

Το Σύνταγμα που παραχώρησαν οι Άγγλοι στα Επτάνησα το 1817,
πέραν των υπολοίπων προβλέψεών του, συνέστησε και τον θεσμό της
Εγχωρίου Περιουσίας στα Επτάνησα. Κάθε μία νήσος αποτελούσε
αυτοτελή μονάδα ομοσπονδιακού κράτους, η δε δημόσια περιουσία ανήκε
κατά κυριότητα σε κάθε μία νήσο ξεχωριστά (δηλαδή το τεκμήριο
κυριότητας δεν ήταν υπέρ του Δημοσίου, όπως ήταν και είναι στην
υπόλοιπη Ελλάδα εκτός των Επτανήσων), διοικούμενη από τους
επιτόπιους άρχοντες, με υποχρέωση εισφοράς μέρους από τα αντίστοιχα
εισοδήματα στο Γενικό Ταμείο της Ιονίου Πολιτείας. Η περιουσία αυτή της
κάθε νήσου ονομαζόταν «επιχώριος» ή «εγχώριος» περιουσία.
Κατ΄ εφαρμογή των αρχών του Συντάγματος του 1817 η από
11/8/1834 ΚΣΤ΄ «Πράξις της Γερουσίας» (Επίσημος Εφημερίς του
Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων αρ. 191 του έτους 1834), διέκρινε
ρητά την επιχώριον οικονομία κάθε νήσου από τη γενική οικονομία
του ομοσπονδιακού αυτού Κράτους (άρθρ. 5), καθόρισε τα έσοδα του
δημοσίου ταμείου (αρ. 6) και αναγνώρισε την κυριότητα της τοπικής
Διοίκησης κάθε νήσου στα μη ιδιωτικά κτήματα που βρίσκονταν σε
αυτό. Από το Σύνταγμα λοιπόν της Ιονίου Πολιτείας του 1817 και από
τις Πράξεις ΚΣΤ΄ της Ε΄ Γερουσίας (1834) και Ι΄ της Η΄ Γερουσίας

ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ Ε.Ε.Π.Κ.Α. – 2016-2019 – 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2019

 ΑΔΑ: 6ΡΟ3ΟΡ18-ΜΗΝ

(1845), που εκδόθηκαν με βάση αυτό, προκύπτει ότι όλα τα κτήματα,

εφ΄όσον δεν υφίσταται επ΄αυτών αποδεδειγμένη κυριότητα διά
τίτλων κάποιου ιδιώτη, του Ελληνικού Δημοσίου ή οιουδήποτε
νομικού ή φυσικού προσώπου, ανήκουν στην επιχώριον ή εγχώριον
περιουσίαν της κάθε νήσου.
Η Εγχώριος Περιουσία κάθε Ιονίου νήσου, κατ΄ επέκτασιν και η των
Κυθήρων, αναγνωρίσθηκε και διατηρήθηκε με τις διατάξεις των
άρθρων 10,11,13 και 14 του Νόμου ΡΝ/1866 του Ελληνικού Κράτους
«Περί εισαγωγής εν Επτανήσω της εν τω λοιπώ Βασιλείω ισχυούσης
νομοθεσίας», που ψηφίσθηκε μετά την Ένωση των Επτανήσων με την
Ελλάδα, ο οποίος διατήρησε και αναγνώρισε ρητά τις εγχώριες περιουσίες
των Ιονίων νήσων και ανέθεσε απλώς της διοίκησή τους (άρθρο 11) σε
επιτροπή, μέχρις ότου ιδιαίτερος νόμος για κάθε νήσο θα ρύθμιζε τη
διανομή τους (των περιουσιών δηλαδή) «κατά δήμους». Πράγματι, μετά το
Νόμο αυτό εκδόθηκαν ιδιαίτεροι νόμοι για τα περισσότερα από τα Ιόνια
νησιά με βάση τους οποίους οι εγχώριες περιουσίες αυτών διαλύθηκαν και
διανεμήθηκαν κατά δήμους και επαρχίες, ανάλογα με τον πληθυσμό τους,
χωρίς όμως τα επί μέρους στοιχεία των περιουσιών αυτών να περιέλθουν
στο Ελληνικό Δημόσιο. Τέτοιοι νόμοι εκδόθηκαν για τη Λευκάδα, τη
Ζάκυνθο, την Κεφαλληνία και την Κέρκυρα. Ανάλογος όμως νόμος δεν
εκδόθηκε για τα Κύθηρα, όπως και για την Ιθάκη και τους Παξούς.
Επομένως για τα Κύθηρα και Αντικύθηρα, εξακολούθησε να υφίσταται
το παραπάνω νομικό καθεστώς, όπως αυτό διαμορφώθηκε με το
Σύνταγμα της Ιονίου Πολιτείας, τις προαναφερθείσες Πράξεις της Ε΄
Γερουσίας του 1834 και της Η΄ Γερουσίας του 1845 και αναγνωρίσθηκε
και διατηρήθηκε από το Ελληνικό Κράτος δυνάμει του Νόμου ΡΝ΄ του
1866.
Έτσι, σύμφωνα με τα προεκτεθέντα, στην άμεση, αποκλειστική και
αδιαφιλονίκητη κυριότητα, νομή και κατοχή της «Εγχώριας
Περιουσίας Κυθήρων και Αντικυθήρων» ανήκουν όλα τα
οποιασδήποτε φύσεως ακίνητα που βρίσκονται στα Κύθηρα και τα
Αντικύθηρα και δεν ανήκουν αποδεδειγμένα σε ιδιώτες, τα
εγκαταλελειμμένα, τα βουνά, τα δάση, οι ακτές (αιγιαλός, παραλία και
ο παλαιός αιγιαλός), οι νησίδες, άπασα η κινητή και ακίνητη
περιουσία των Ιερών Προσκυνημάτων και κάθε γενικά ακίνητο ή
τμήμα γης των δύο νησιών, το οποίο κατ΄ αναλογίαν σε άλλες
περιοχές του Κράτους συνιστά ιδιοκτησία του Δημοσίου, με δεδομένο
πάντα ότι στα Κύθηρα κατά τεκμήριο δεν υφίσταται ιδιοκτησία του
Δημοσίου, όπως ρητά διασαφηνίστηκε με τη διάταξη του άρθρου 62
ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ Ε.Ε.Π.Κ.Α. – 2016-2019 – 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2019
 ΑΔΑ: 6ΡΟ3ΟΡ18-ΜΗΝ

του Ν. 998/1979 (δασικός νόμος). Επιπλέον οι πύλες, τα τείχη, οι

επάλξεις των Φρουρίων, τα αδέσποτα και εγκαταλελειμμένα κτήματα
ιδιωτών και όλα τα μέρη τα οποία «δεν δύνανται να γεννώσιν
ιδιοκτησία ιδιωτική» (άρθρα 423, 424 και 425 του Ιονίου Αστικού Κώδικος
του 1841 και απόφαση 50/1976 Μονομελούς Πρωτοδικείου Ζακύνθου).
Ο διαχωρισμός της τοπικής (εγχώριας) περιουσίας των νησιών από
την περιουσία της κεντρικής διοίκησης του Ηνωμένου Κράτους είναι
εμφανής και στην από 12-03-1863 απόφαση του Ειδικού Δικαστηρίου
που συστάθηκε δυνάμει του Ν.18 του 12ου Κοινοβουλίου (Ιονίου
Γερουσίας), δια της οποίας η Κεντρική Κυβέρνηση του Ηνωμένου
Κράτους των Επτανήσων υποχρεώθηκε να καταβάλει μισθώματα
«δι΄άτινα, προς στέγασιν υπηρεσιών της, κατέλαβεν αστικά ακίνητα
της εγχωρίου περιουσίας» (απόφαση 50/1976 Μονομελούς
Πρωτοδικείου Ζακύνθου, 6ο φύλλο). Συνεπώς γίνεται διαχωρισμός
«μεταξύ κεντρικής Κυβερνήσεως διαχειριζομένης τα ακίνητα άτινα
εχρησίμευον δια τας γενικάς υπηρεσίας του Ιονίου Κράτους και
διοικήσεως εκάστης νήσου δια την εγχώριον, υφ΄ην έκτασιν διελήφθη
περιουσίαν» (απόφαση 50/1976 Μονομελούς Πρωτοδικείου Ζακύνθου).
Ειδικώς δε σε ό,τι αφορά στα δάση, πρέπει να διευκρινιστεί ότι με
βάση την υπ΄αρ 721/1991 Γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του
Κράτους, «στα Επτάνησα, πριν από την ένωσή τους με την Ελλάδα,
δεν υπήρχαν δημόσια δάση και δασικές εκτάσεις ως ιδιοκτησία του
Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων, ώστε να περιέλθουν κατά
διαδοχή, με την ένωση το έτος 1864, στο Ελληνικό Δημόσιο… Έτσι,
δημόσια κτήματα και μάλιστα δάση και δασικές ή χορτολιβαδικές εκτάσεις,
ως ιδιοκτησία του Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων, δεν υπήρχαν,
ούτε προβλέπονται στο παραπάνω Σύνταγμα (του 1817)… Επομένως επί
των δασών και δασικών ή χορτολιβαδικών εκτάσεων των
Επτανήσων, το Ελληνικό Δημόσιο δεν έχει δικαίωμα κυριότητας,
αφού κατά την ένωση αυτών με την Ελλάδα ουδέν έλαβε, ούτε ως
διάδοχο του Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων, το οποίο, όπως
προαναφέρεται δεν είχε δημόσια κτήματα και μάλιστα δάση ή δασικές
ή χορτολιβαδικές εκτάσεις στην ιδιοκτησία του, ούτε στη συνέχεια από
την επιχώρια περιουσία, αφού αυτή διανεμήθηκε μεταξύ των δήμων
κάθε νήσου (σσ. εκτός από τα Κύθηρα). Συνεπώς επί των δασών και
δασικών ή χορτολιβαδικών εκτάσεων της Επτανήσου δεν δύναται να
έχει εφαρμογή το υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου τεκμήριο
κυριότητας… Κατά συνέπεια των παραπάνω, προκειμένου περί δασών και
δασικών ή χορτολιβαδικών εκτάσεων των Επτανήσων δεν αρκεί μόνη η από
ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ Ε.Ε.Π.Κ.Α. – 2016-2019 – 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2019
 ΑΔΑ: 6ΡΟ3ΟΡ18-ΜΗΝ

το Ελληνικό Δημόσιο επίκληση και, σε περίπτωση αμφισβητήσεως,

απόδειξη της δασικής μορφής της διεκδικουμένης εκτάσεως προς
θεμελίωση δικαιώματος κυριότητάς του επ΄αυτής, αλλά απαιτείται η
επίκληση και, σε περίπτωση αμφισβητήσεως, απόδειξη της κτήσεως της
κυριότητας από το Δημόσιο κατά έναν από τους τρόπους κτήσεως
κυριότητας που προβλέπονται από τον Ιόνιο Αστικό Κώδικα ή από τις
23-2-1946 από τον Αστικό Κώδικα ή από κάποιον ειδικό νόμο. Αφού
λοιπόν στα Επτάνησα, τα Κύθηρα και Αντικύθηρα δεν ισχύει το τεκμήριο
κυριότητας υπέρ του Δημοσίου επί των ευρισκομένων σ΄αυτά δασών και
δασικών ή χορτολιβαδικών εκτάσεων, έπεται ότι το Δημόσιο πρέπει να
διαχειρίζεται ως δημόσια μόνον τα δάση και τις δασικές ή
χορτολιβαδικές εκτάσεις για τις οποίες έχει νόμιμους τίτλους
κυριότητας…».
Μεταγενέστεροι του ΡΝ/1866 Νόμοι ρύθμισαν ειδικά τα της
διαχειρίσεως της εγχώριας περιουσίας των Κυθήρων (Ν.2355/1920, Ν.Δ.
617/1941, Ν. 514/1943). Με τους νόμους αυτούς σε τίποτε δεν αλλοιώθηκε
το ιδιοκτησιακό καθεστώς της εγχώριας περιουσίας και απλώς ρυθμίζονταν
κατά περίσταση θέματα διοίκησης και διαχείρισής της.
Σχετικώς δε περί του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των Ιερών
Προσκυνημάτων των Κυθήρων, πρέπει να γίνει μνεία στην ιδιότυπη
τοπική «επανάσταση» που έλαβε χώρα στα Κύθηρα το 1799 και κατά την
οποία ο απλός λαός αξίωσε από τους προύχοντες του νησιού, να καταλάβει
τη διοίκηση των Μοναστηριών. Στα τέλη του έτους 1799 (28 Δεκεμβρίου) οι
«προεστοί και κριτές» των Κυθήρων προσήλθαν στο γραφείο του δημοσίου
νοταρίου του Μυλοποτάμου, κόμισαν απόφασή τους «κατά δικαίαν ζήτησιν
του κοινού λαού» και με νοταριακή τους πράξη «απέδωσαν το μοναστήρι
της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας και τον Ι.Ν. Αγίου Νικολάου στον
Αυλέμωνα (καθώς και όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία τους) στους
κατοίκους του νησιού με στόχο την ανάδειξη μιας κοινά αποδεκτής
διοίκησης για κοινή χρήση και λατρεία». Παράλληλα αναγνώρισαν ότι το
Προσκύνημα της Μυρτιδιώτισσας ήταν ανέκαθεν κοινό απόκτημα
όλων των κατοίκων, «εντούτοις η διοίκησή αυτού μονοπωλούνταν
(σσ. μέχρι τότε) από τους ευγενείς». Συνεπώς, από το 1799
τουλάχιστον, δεν υπάρχει αναφορά, από την οποία να τεκμαίρεται ότι
υπήρξε περίοδος αμιγούς διοίκησης του Προσκυνήματος της
Μυρτιδιώτισσας από την τοπική Εκκλησία, αλλά πάντα η διοίκηση
ασκούνταν από λαϊκούς, τους ευγενείς ή (μετά το 1799) από την
επιτροπή διοίκησης και μάλιστα επαναστατικώ δικαίω. Όπως
παρατηρεί και ο Γ. Κασιμάτης, «το ειδικό νομικό καθεστώς ιδιοκτησίας
ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ Ε.Ε.Π.Κ.Α. – 2016-2019 – 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2019
 ΑΔΑ: 6ΡΟ3ΟΡ18-ΜΗΝ

και διαχείρισης των δύο Προσκυνημάτων δεν διαμορφώθηκε τυχαία».

Απηχούσε και απηχεί τον παγκυθηραϊκό και παλλαϊκό χαρακτήρα
τους και τη συμμετοχή όλων των Κυθηρίων στην ανέγερση και κατά
καιρούς διοίκησή τους. Έτσι, όπως προαναφέρθηκε, όταν αυτή η
παλλαϊκή συνείδηση έτυχε σφετερισμού από τους ευγενείς ή την άρχουσα
τάξη, ο λαός αντιδρούσε σύσσωμος και αγωνιζόταν για την επανάκτησή της
(Γ.Κασιμάτης, Ο θεσμός της Εγχώριας Περιουσίας, Επιστημονικό Συνέδριο
«Η Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα 1864-2004», Πρακτικά τ. Α΄,
Ανάτυπο, ΒτΕ και Ακαδημία Αθηνών, Αθήνα 2005).
Το γεγονός ότι τα Ιερά Προσκυνήματα, αποτελούσαν
διακοινοτική εγχώρια περιουσία και όχι αμιγώς εκκλησιαστική
αναγνωρίζει σαφώς και ο Μητροπολίτης Κυθήρων και Αντικυθήρων κυρός
Δωρόθεος (εκ των αρίστων νομοκανονολόγων της Εκκλησίας της Ελλάδος
του περασμένου αιώνα), ο οποίος στην υπ΄αρ 76/25-07-1929 επιστολή του
προς το τοπικό υποκατάστημα της Εθνικής Τραπέζης, αναφερόμενος στο
Προσκύνημα της Αγίας Μόνης, αναφέρει τα εξής: «το εξωκκλήσιον τούτο
ουδέποτε απετέλεσε Μονήν εν τη εννοία του Μοναστηρίου, ούτε εκ
των διατηρουμένων ετύγχανε των μετά την Ένωσιν της Επτανήσου
παραδοθεισών, αλλ΄ούτε και εις τας διαλελυμένας Μονάς ανήκε, ώστε
εν μεν τη πρώτη περιπτώσει ο έλεγχος να ασκήται υπό του Γενικού
Εκκλησιαστικού Ταμείου, εν δε τη Δευτέρα παρά του Υπουργείου της
Γεωργίας» και σε άλλο σημείο της ιδίας επιστολής: «Κατά ταύτα το
εξωκκλήσιον της Αγίας Μόνης ανήκον εις τας δύο Κοινότητας και
τελούν υπό την εποπτείαν του Νομάρχου, μη ον Ναός Ενοριακός, ουδ΄
εξωκκλήσιον κατά την έννοιαν του Ν.Δ. ούτε δε συναδελφικός
ναός…». Ενώ, και ο Μητροπολίτης Κυθήρων κυρός Μελέτιος, στο από 2-
9-1968 βεβαιωτικό έγγραφό του (αρ. πρωτ. 625) αναφέρει ότι «η κατά την
Κοινότητα Φριλιγκιανίκων τιτλοφορουμένη Μονή «Αγία Μόνη»
τυγχάνει Ιερόν Προσκύνημα εν τη νήσω Κυθήρων…».
Περαιτέρω, στον «Κανονισμό της Ιεράς Μονής Μυρτιδιωτίσσης
Κυθήρων» του 1827, αναφέρεται ότι την οικονομική διαχείριση της Μονής
ανελάμβαναν δύο δημόσιοι λειτουργοί, ο Έπαρχος και ο Άγγλος
Τοποτηρητής του νησιού, οι οποίοι επέλεγαν τον Ηγούμενο και έναν
κοσμικό αξιωματούχο για τη διοίκησή της, ο διορισμός των οποίων
έπρεπε να εγκριθεί από τη Γερουσία των Ιονίων Νήσων, δηλαδή από
την κοσμική εξουσία και όχι την εκκλησιαστική. Ο Επίσκοπος των
Κυθήρων είχε μόνο την πνευματική δικαιοδοσία στη Μονή και όχι την
οικονομική και διοικητική διαχείριση. Επί παραδείγματι, το 1776, ο
μοναχός Αντώνιος – Ακάκιος Καλούτσης, ανέλαβε το αξίωμα του
ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ Ε.Ε.Π.Κ.Α. – 2016-2019 – 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2019
 ΑΔΑ: 6ΡΟ3ΟΡ18-ΜΗΝ

Ηγουμένου των Μυρτιδίων με δουκικό διάταγμα της Βενετικής

Κυβερνήσεως, δηλαδή πάλι με την έγκριση της κοσμικής εξουσίας και όχι
της εκκλησιαστικής (Ημερολόγιο Ι. Μητροπόλεως Κυθήρων, έτους 2007,
σελ. 16, 18).

Το Ισχύον Νομικό Καθεστώς

Με το Νόμο 1416/1984 και σύμφωνα με το άρθρο 84, η Εγχώρια
Περιουσία των νήσων Κυθήρων και Αντικυθήρων ορίστηκε ότι αποτελεί
διακοινοτική περιουσία των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης των
Κυθήρων και Αντικυθήρων και περιλαμβάνει:
• Όλες τις εκτάσεις των νησιών είτε είναι κοινόχρηστες δασικές ή
χορτολιβαδικές είτε αγροτικά ή αστικά ή άλλης κατηγορίας
ακίνητα, που δεν ανήκουν σε ιδιώτες ή βάσει νόμιμων τίτλων
κτήσης κυριότητας στο δημόσιο, σε νομικά πρόσωπα ιδιωτικού
ή δημοσίου δικαίου ή σε κατ΄ιδίαν κοινότητες.
• Την κινητή και ακίνητη περιουσία των ιερών προσκυνημάτων
της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας, της Αγίας Μόνης και του
Αγίου Ιωάννου του εν κρημνώ και των ανηκόντων σε αυτά
παρεκκλησίων.
• Τις νησίδες που βρίσκονται γύρω από τα Κύθηρα.

Περαιτέρω, με το Π.Δ. 272/85 καθορίζονται τα της λειτουργίας της

Επιτροπής. Το εν λόγω Π.Δ., όπως ισχύει μετά τις τροποποιήσεις που
υπέστη με το Π.Δ. 5/2017, αποτελεί το κύριο νομικό corpus της Επιτροπής.
Σύμφωνα με το Νόμο 3208/03 (άρθρο 10/ΙΙΙ/περ. 3) ορίζεται ότι το
Δημόσιο δεν προβάλλει δικαιώματα κυριότητας σε δάση και δασικές
εν γένει εκτάσεις που περιήλθαν στην Επιτροπή Εγχωρίου
Περιουσίας Κυθήρων και Αντικυθήρων κατά τις διατάξεις του άρθρου
84 του Ν. 1416/84.
Με την παράγραφο 7α του άρθρου 15 του Ν.2946/2001 ορίζεται
ότι: «κατά την αληθή έννοια της περίπτωσης α της παρ. 1 του άρθρου 84
του Ν.1416/1984 (ΦΕΚ 18Α), υπό τον όρο «κοινόχρηστες εκτάσεις» που
υπάγονται στην Εγχώρια Περιουσία των Νήσων Κυθήρων και
Αντικυθήρων, νοούνται τα κοινόχρηστα πράγματα, όπως ειδικότερα
ορίζονται στο άρθρο 967 του Αστικού Κώδικα, δηλαδή τα νερά με
ελεύθερη και αέναη ροή, οι δρόμοι, οι πλατείες, οι γιαλοί, τα λιμάνια
και οι όρμοι, οι όχθες πλεύσιμων ποταμών, οι μεγάλες λίμνες και οι
όχθες τους. Το άρθρο 968 του Αστικού Κώδικα ορίζει ότι τα
κοινόχρηστα πράγματα, εφόσον δεν ανήκουν σε δήμο ή κοινότητα, ή
ο νόμος δεν ορίζει διαφορετικά, ανήκουν στο δημόσιο. Έτσι, ειδικά
ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ Ε.Ε.Π.Κ.Α. – 2016-2019 – 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2019
 ΑΔΑ: 6ΡΟ3ΟΡ18-ΜΗΝ

στην περίπτωση των Κυθήρων και Αντικυθήρων, τίποτε από όσα

αναφέρονται ως κοινόχρηστα πράγματα δεν ανήκει στο δημόσιο,
αλλά αποκλειστικά στην Επιτροπή Εγχωρίου Περιουσίας.
Τέλος με Υπουργική Απόφαση του Υφυπουργού Εσωτερικών
(αρ. 14751/ΦΕΚ 1276/Β/04-05-2016) επιλύθηκαν και ρυθμίζονται
διαδικαστικά ζητήματα που αφορούν στην εκλογή του Προέδρου και
των Μελών της Επιτροπής. Με τις τελευταίες δύο νομοθετικές
πρωτοβουλίες, που κατέστησαν δυνατές χάρη στην μεθοδική
κινητοποίηση της Δημοτικής Αρχής και τη συνεργασία της με την
Κυβέρνηση, επιλύθηκε οριστικά το νομοθετικό κενό που είχε
προκύψει το 2011 μετά την εφαρμογή του Ν.3852/2010 (Καλλικράτης).

2. Στοιχεία Διαχείρισης 2016-2019

Κατά την περίοδο αναφοράς (2016-2019) η Επιτροπή προχώρησε σε
σειρά σημαντικών έργων και παρεμβάσεων, ενώ αξιοποίησε με τον πλέον
αποδοτικό τρόπο τα έσοδα των Ιερών Προσκυνημάτων σε αγαστή
συνεργασία με την Ιερά Μητρόπολη και τα Εκκλησιαστικά Συμβούλια.
Ιδιαίτερα πρέπει να τονιστεί ότι η θητεία αυτή ήταν περιορισμένη
χρονικά (3,5 χρόνια) και όχι πλήρης.
Οι σημαντικότερες εκ των παρεμβάσεων της Επιτροπής είναι:
• Ολοκλήρωση διαδικαστικών ενεργειών για την πρόσληψη δύο
μόνιμων υπαλλήλων στην Επιτροπή. Η διαδικασία αυτή ήταν
επίπονη και πολυετής. Με την προκήρυξη 10Κ/2018 του ΑΣΕΠ
υποβλήθηκαν υποψηφιότητες για 2 θέσεις μόνιμων υπαλλήλων
στην Επιτροπή (Διοικητικός και Τοπογράφος) και αναμένεται η
έκδοση των αποτελεσμάτων που έχουν καθυστερήσει λόγω των
πρόσφατων εκλογών. Η πρόσληψη μόνιμου προσωπικού, για
πρώτη φορά μετά από 30 χρόνια, θα δώσει νέα αναπτυξιακή
πνοή στην Εγχώριο καθώς σήμερα η λειτουργία της βασίζεται
αποκλειστικά στο Δήμο, τον οποίο επιβαρύνει λειτουργικά
καθώς και ο ίδιος πάσχει από πρωτοφανή έλλειψη
προσωπικού.
• Διάνοιξη περιφερειακής οδού Καλοκαιρινών.
• Διενέργεια ετήσιου μειοδοτικού διαγωνισμού για την παροχή
υπηρεσιών καθαριότητας στο Ι.Π. Παναγίας Μυρτιδιώτισσας.
• Δημοπρασίες για τα ελαιόφυτα, τις παραλίες, τις αλυκές και την
Χύτρα.

ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ Ε.Ε.Π.Κ.Α. – 2016-2019 – 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2019

 ΑΔΑ: 6ΡΟ3ΟΡ18-ΜΗΝ

• Ολοκλήρωση μελέτης για το ακίνητο του Γυθείου. Το έργο

πρέπει να εκτελεστεί με άμεση προτεραιότητα λόγω
εκτεταμένων φθορών. Προϋπολογισμός έργου 120.000€.
• Έκδοση άδειας κατεδάφισης για το επικίνδυνο ακίνητο της
Αγίας Μόνης στην οδό Γοργοποτάμου στο Αιγάλεω.
• Οικονομικές ενισχύσεις σε σχολεία, συλλόγους, φορείς και
άπορους δημότες.
• Τσιμεντοστρώσεις στα Κύθηρα και Αντικύθηρα.
• Παραχώρηση εκτάσεων στα Αντικύθηρα για την εμβληματική
υποδομή του Εθνικού Αστεροσκοπείου.
• Χρηματοδότηση της ανάδειξης μονοπατιών σε συνεργασία με
το Δήμο και το ΚΙΠΑ.
• Ανακαίνιση προσόψεων και εσωτερικού κελιών Μυρτιδίων.
• Ολοκλήρωση Εκκλησιαστικού Μουσείου Μυρτιδιώτισσας με
δωρεά του κ. Γεωργίου Στάθη από την Αυστραλία.
• Ολοκλήρωση μελετών πρόσβασης ΑμΕΑ στην Μυρτιδιώτισσα.
• Ετήσιο πρόγραμμα απεντομώσεων στα Ιερά Προσκυνήματα.
• Κατασκευή 5 συρόμενων αυτόνομων πυροσβεστικών
συστημάτων που έχουν παραχωρηθεί σε εθελοντές για άμεση
επέμβαση.
• Ανανέωση και επέκταση συμβάσεων μίσθωσης κεραιών κινητής
τηλεφωνίας.
• Αποδοχή δωρεάς Κυριακούλας Πετροχείλου, Ιωάννη
Καλλιγέρου και Στρατή Θεοδωρακάκη.
• Υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας με το MEDINA για
περιβαλλοντικές δράσεις
• Υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας με την Ελληνική Εταιρεία
Προστασίας της Φύσης, αναδασώσεις, περιβαλλοντική
αποκατάσταση.
• Κάλυψη δαπάνης για την μελέτη της διαμόρφωσης του
περιβάλλοντος χώρου του Αρχαιολογικού Μουσείου Κυθήρων.
• Κατάθεση Ιεραρχικής Προσφυγής ενώπιον του Κ.Α.Σ. για την
οριστική αδειοδότηση καντίνας και ομπρελών στην παραλία της
Παλιόπολης (αναμένεται απόφαση).
• Παραχώρηση τριών χώρων στάθμευσης στον Αβλέμωνα στο
Δήμο Κυθήρων.
• Παραχώρηση έκτασης στην Αγία Ελέσα για το Πολεμικό
Ναυτικό.
ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ Ε.Ε.Π.Κ.Α. – 2016-2019 – 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2019
 ΑΔΑ: 6ΡΟ3ΟΡ18-ΜΗΝ

• Συμβολή στα έργα της ΜΟΜΚΑ (δρόμος προς Αγ. Ελέσα και
Μουδάρι).

Πρέπει να επισημανθεί ότι τα έσοδα των Ιερών Προσκυνημάτων

βαίνουν διαρκώς μειούμενα κατά τα τελευταία έτη. Από το 2004 μέχρι
σήμερα, η μείωση υπερβαίνει το 60%, γεγονός που σημαίνει ότι οι
ιδιωτικές δωρεές ευσεβών πιστών καλύπτουν ένα μεγάλο κενό και πολλές
λειτουργικές δαπάνες. Επίσης, να σημειωθεί ότι τα έσοδα των
Προσκυνημάτων διατίθενται υποχρεωτικά μόνο για τις ανάγκες των
Προσκυνημάτων, τα οποία διαθέτουν ξεχωριστό ειδικό προσάρτημα
στον Προϋπολογισμό εσόδων και εξόδων της Επιτροπής και εντελώς
ξεχωριστούς τραπεζικούς λογαριασμούς, ενώ σύμφωνα με το άρθρο
18 του Π.Δ. 272/85, τα δύο Εκκλησιαστικά Συμβούλια δεν μπορούν να
λάβουν καμία απόφαση που ενέχει άμεση ή έμμεση οικονομική
δέσμευση για το Προσκύνημα, καθώς η Επιτροπή διατηρεί το
αποκλειστικό δικαίωμα της οικονομικής διαχείρισης των Ιερών
Προσκυνημάτων σύμφωνα με τη Νομοθεσία.
Παράλληλα η Επιτροπή προέβη στις μισθώσεις των αστικών
διαμερισμάτων που διαχειρίζεται καθώς και της υπόλοιπης ακίνητης
περιουσίας της, όπως οι αιγιαλοί, τα ελαιόφυτα των Ιερών
Προσκυνημάτων, τα οποία μισθώνονται κάθε τέσσερα έτη, καθώς και
των αυτόπηκτων αλυκών που μετά από αίτημα των ενοικιαστών
μισθώνονται για τρία χρόνια δημιουργώντας συνθήκες
επαγγελματικής σταθερότητας. Παραμένουν ωστόσο ξενοίκιαστα αρκετά
διαμερίσματα λόγω της κρίσης. Η νέα Επιτροπή οφείλει να προβεί στην
ενοικίαση και αξιοποίησή τους.

3. Προστασία της Περιουσίας – Δικαστικές Διεκδικήσεις

Η σταθερή νομική εποπτεία αλλά και η συνεργασία με τον Δήμο
αποτελεί αναγκαία και ικανή προϋπόθεση για την προστασία της
περιουσίας έναντι των επίδοξων καταπατητών. Ωστόσο, η Επιτροπή
ενήργησε αποκλειστικά και μόνο με βάση το δημόσιο συμφέρον και για αυτό
το λόγο, οι ελάχιστες προσφυγές κατά της Επιτροπής με την έωλη
κατηγορία της συκοφαντίας, έπεσαν στο κενό, αφού ουδείς
Εισαγγελέας επείσθη περί τούτου. Αντίθετα, οι καταπατήσαντες την κοινή
περιουσία των Κυθηρίων, προσήχθησαν στη Δικαιοσύνη, με αποτέλεσμα
να επιστρέψουν στη διαχείριση της Επιτροπής εκατοντάδες
στρέμματα πρώην καταπατημένων εκτάσεων που αποδεδειγμένα
ανήκαν στην Εγχώριο Περιουσία (400 στρέμματα). Με τις διεκδικήσεις
ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ Ε.Ε.Π.Κ.Α. – 2016-2019 – 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2019
 ΑΔΑ: 6ΡΟ3ΟΡ18-ΜΗΝ

10

που βρίσκονται ακόμα σε εκκρεμότητα, η Επιτροπή διεκδικεί την

κυριότητα για συνολικά 1.334 στρέμματα καταπατημένης εγχώριας
έκτασης, ενώ από τις συνολικά 8 δικαστικές διεκδικήσεις των
τελευταίων 12 ετών, έγινε συμβιβασμός μόνο για μία υπόθεση και
όλες οι υπόλοιπες κερδήθηκαν. Η Επιτροπή είναι υπερήφανη γιατί
στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων, κώφευσε σε πιέσεις και άσκησε τα
καθήκοντά της με τρόπο άψογο με μοναδικό γνώμονα την προστασία της
μη ιδιωτικής περιουσίας του νησιού. Αναλυτικά στοιχεία για τις μείζονες
δικαστικές διεκδικήσεις της Επιτροπής δεν μπορούν να αναφερθούν
δημοσίως καθώς εμπίπτουν αφενός στο Νόμο περί Προστασίας
Προσωπικών Δεδομένων, αφετέρου στο Δικαστικό Απόρρητο. Πρέπει
όμως να σημειωθεί ότι η Επιτροπή αντιδίκησε τα τελευταία 12 χρόνια
σε συνολικά οκτώ (8) περιπτώσεις, για τις περισσότερες από τις
οποίες είχε ξεκινήσει δικαστική διερεύνηση πριν από το 2004, από τις
προηγούμενες διοικήσεις της Επιτροπής. Σε όλες τις κερδισμένες
περιπτώσεις τα δικαστικά έξοδα εισπράχθηκαν από την Επιτροπή.
Μια σημαντική εκκρεμότητα που πρέπει να αντιμετωπιστεί από τη νέα
Διοίκηση είναι η υπόθεση της κυριότητας της έκτασης του Δημοτικού
Camping Καψαλίου. Η συγκεκριμένη έκταση ανήκει στον Άγιο Ιωάννη τον
εν Κρημνώ, που συνιστά Παρεκκλήσιο του Ι.Π. Παναγίας Μυρτιδιώτισσας.
Εδώ και χρόνια είχε επισημανθεί η διαχειριστική αυτή αταξία, δηλαδή η
είσπραξη εσόδων από εγχώρια έκταση από την Αναπτυξιακή Εταιρεία του
Δήμου, χωρίς να αποδίδεται έσοδο στον κύριο της έκτασης, δηλαδή στο
Ι.Π.Π.Μ. Σε συνεργασία με το Δήμο αναζητείται νόμιμη λύση, προκειμένου
αφενός να αναβαθμιστεί η λειτουργία του Camping αφετέρου να μην
υπάρχει απώλεια εσόδων για το Προσκύνημα, κυρίως σε μια περίοδο πολύ
μεγάλης μείωσης των εσόδων του.

4. Δασικοί Χάρτες – Κτηματολόγιο

Κατά τη διάρκεια της τρέχουσας θητείας της Επιτροπής, προέκυψε η
ανάγκη αντιμετώπισης της υποβολής δηλώσεων των δασικών χαρτών και
του κτηματολογίου. Για μεν τους δασικούς χάρτες η Επιτροπή έχει
καταθέσει σειρά αντιρρήσεων για περιοχές ευθύνης της, ενώ για το
Κτηματολόγιο έχει προχωρήσει η διαδικασία δήλωσης των δικαιωμάτων σε
συνεργασία με το Δήμο που είναι ο ιδιοκτήτης. Και στις δύο περιπτώσεις
έγινε συνεργασία με εξωτερικούς συνεργάτες λόγω παντελούς έλλειψης
προσωπικού.

ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ Ε.Ε.Π.Κ.Α. – 2016-2019 – 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2019

 ΑΔΑ: 6ΡΟ3ΟΡ18-ΜΗΝ

11

5. Οι Δικαστικές Προσφυγές της Εκκλησίας ενώπιον του ΣτΕ

Η παρούσα διοίκηση είχε την ατυχία μέσα στη θητεία της να κληθεί να
αντιμετωπίσει τις αναίτιες προσφυγές της Εκκλησίας (Μητροπόλεως και
Συνόδου) ενώπιον του ΣτΕ σχετικά με τη διοίκηση και διαχείριση των Ιερών
Προσκυνημάτων. Οι προσφυγές ασκήθηκαν με αφορμή την έκδοση του
Π.Δ. 5/2017 το οποίο ουδεμία ουσιαστική αλλαγή επέφερε σε σχέση με
τα ισχύοντα από το 1985, αλλά περιορίστηκε σε τυπικές αλλαγές
επιβεβλημένες από το Νόμο 3852/2010, δηλαδή προσάρμοσε (με μεγάλη
καθυστέρηση, σχεδόν 6 ετών) τη λειτουργία της Επιτροπής στον
Καλλικράτη. Δυστυχώς η εμμονή της Εκκλησίας στο να μην παραδέχεται
Νόμους, Προεδρικά Διατάγματα, αλλά και την ίδια την ιστορία του Θεσμού,
έχει οδηγήσει σε μια δικαστική διένεξη, που πιστεύουμε ότι το αποτέλεσμά
της θα συμβαδίζει με τις πρότερες αποφάσεις του ΣτΕ επί του ιδίου
θέματος, που έχουν επιλύσει οριστικά τα ζητήματα αυτά. Στο σημείο αυτό
οφείλουμε να επισημάνουμε την αταλάντευτη στάση του Δημάρχου
προσωπικά αλλά και της Δημοτικής Αρχής στο ζήτημα των «ιερών
προσφυγών», αφού εξαρχής συγκροτήθηκε ένα ισχυρό κοινό νομικό
μέτωπο με τον Δήμο, ενώ η δημοσιοποίηση του ζητήματος μέσα από την
δημόσια ενημέρωση που πραγματοποιήθηκε, απέδειξε ότι η συντριπτική
πλειοψηφία των Κυθηρίων αντιτίθεται στα «επιχειρήματα» της Εκκλησίας
και επιθυμεί την απόλυτη διατήρηση του λαϊκού χαρακτήρα των
Προσκυνημάτων. Αναμένουμε την τελική κρίση του ΣτΕ.

6. Η μεγάλη σημασία του Θεσμού και η ανάγκη προστασίας και

αναβάθμισής του
Μείζων ανάγκη για το θεσμό είναι η πρόσληψη προσωπικού. Η
πλήρης απουσία μόνιμου και εποχικού προσωπικού, που εδώ και πολλά
χρόνια καλύπτεται καθ΄ υπέρβαση από το Δήμο Κυθήρων με τον άξιο
Γραμματέα κ. Γεώργιο Εμμ. Κασιμάτη καθώς και τον Προϊστάμενο των
τεχνικών υπηρεσιών του Δήμου κ. Κώστα Στάθη , δεν μπορεί να συνεχιστεί.
Η ολοκλήρωση της προκήρυξης 10Κ/ΑΣΕΠ πρέπει να είναι άμεση,
αλλιώς η Επιτροπή θα αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα
λειτουργίας.
Επιπλέον, απαραίτητη προϋπόθεση για την πρόοδο και εξέλιξη του
θεσμού είναι η ύπαρξη σχέσεων συνεργασίας και συναλληλίας με τον
Δήμο Κυθήρων και όχι σχέσεων σύγκρουσης ή ανταγωνισμού όπως
δυστυχώς υπήρξαν στο παρελθόν. Πρέπει να σταματήσει η λογική «άσπρο-
μαύρο» και να συνεχιστεί η καλή συνεργασία των δύο θεσμών, όπως
συμβαίνει τα τελευταία χρόνια, αποτέλεσμα της οποίας είναι η αύξηση των
ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ Ε.Ε.Π.Κ.Α. – 2016-2019 – 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2019
 ΑΔΑ: 6ΡΟ3ΟΡ18-ΜΗΝ

12

παρεμβάσεων και έργων της Επιτροπής και στα δύο νησιά, με την διάθεση
εσόδων της Εγχωρίου Περιουσίας για την εκτέλεση έργων οδοποιίας,
αναπλάσεων κ.λπ. Ο Δήμος μόνο ωφελημένος μπορεί να είναι από τις
καλές σχέσεις με την Επιτροπή και αυτό πρέπει να γίνει αντιληπτό από
όλους, αιρετούς και μη.

Κλείνοντας, γίνεται μνεία ότι η συνεργασία των 5 αιρετών της

Επιτροπής (Προέδρου και Μελών) υπήρξε άψογη και όλες οι
αποφάσεις που ελήφθησαν ήταν ομόφωνες, ενώ ακολουθήθηκαν
πλήρως όλες οι προβλεπόμενες από το Νόμο διαδικασίες τόσο στη
λήψη των αποφάσεων και εκτέλεσή τους, όσο και στην ανάθεση
έργων, εργασιών και προμηθειών.

Για την Επιτροπή

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Δ. ΚΟΜΗΝΟΣ

ΤΑ ΜΕΛΗ

ΙΩΑΝΝΗΣ ΒΕΖΟΣ

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΟΥΚΑΚΗΣ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΥΛΩΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΑΡΑΝΤΖΑΣ

ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ Ε.Ε.Π.Κ.Α. – 2016-2019 – 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2019