ड क र च णक

ड . शश क परळकर
ड क र च णक
ड . शश क परळकर

ई सह त पत ष न
© शश क व . परळकर

पथम आव"त$ २६ हडस'बर २०१६

म+खप-ष व अकरज+ळण$1 ड . शश क परळकर

लखक श$ सपक31

ई-मल1 communicate.svp@gmail.com

स4चन 1

सव3 कक लखक सव ध$न. भ र $ आणण आ रदश$

क प$र ई क द नव सरणक . प+स क च
क<ण = भग लखक च प4व3परव नग$तशव
प+नम+3ह@ , फ< <क प$, इलकC तनक, न ट अथव तचतप
पक र व परण स मन ई आ .
पक शक : ई स ह त पह ष न
www. esahity. com
esahity@gmail. com
पक शन : २६ ह"स#बर २०१६

• ह(न म*ल ह( रण स ठ. उपलब3.

• आपल5 ( च*न झ ल (र आपण 5 फ़9र(": कर

शक .
• 5 ई प<स क (5बस ईट(र ठ5(ण प<(@ कक(
( चन वह ररक कEण . ( पर करण प<(@ ई-
स ह त पह ष नच. पर( नग. घ5ण5 आ(श क आ 5 .
ज च आश$व 3द न थवर प< <चल<, त
परमशर ल अप3ण
 क दबर= $ल सव3 व कJ व पसग
क लपतनक आ .
 मन<ग

एम M.ड=.च$ पररक उत$ण3 <ऊन स$र<ग जR झ ल< व जग

णजकल च आनद झ ल < . वTदकJ तशकण च म<रपख$
हदवस सपल < आणण आ ड क रकJ क रकJद3 कर च$
< $. एकJकड गम जम कर च हदवस सरल आणण आ
पर णर न = च$ +र +र < $, र दस
+ र=कड
भववष च वध घ च उतस < . प+ढच पह ल प ऊल
कल त ल आ $स वरZ झ ल$. क म च नद वळ
कस गल कळलच न =. वTदकJ क लज लकचरर
म ण4न क रकJद\च$ स+रव कल$ व प स4न मल
ज णव ल ल गल कJ तशकण शसव$पण प र प ड4न एक
च गल ड क र <ण स ठ^ फक ब+व_मत आणण पररशम प+रस
नस , र त च पतलकडच क = र= ल ग , ज ववद र Zन
क<ण$ स ग न =. म+ल न आणण त च प लक न
कळ व म ण4न म$ ड क रब ब4 म झ पह ल प+स क तलह ल.
गथ ल$न पक तश कल त ल स<ळ वरZ झ ल$. म$
लक फ+लक भर तलह ल < . ववद थcदश ल
गम $जम $ त <त . व चक न भ वल. ड क रकJ
कर न प+ढ अनक अन+भव आल. व व ल < कJ
अन+भव तच रल र व चक ल कद तच न$रस व $ल.
पण आ त च आ +ष कड म ग वळ4 न एक त सथ च
नजरन बघ न व कJ त = एक गम < $, आणण
$ ववद थcदश ल गम $पक क = कम$ नव $.
रगण ल ज ण र रगण आणण त थ तशकण र ववद थc न
त थ हदसण र ववश पक एक वगळ ववश त कड अस .
त च दश3न स म न ल<क न करन द व इचhन म$
प+स क तलह ल आ . व चक ल ववन क रण गभ$र कर व अस
मल कध$च व ल न =, म ण4न लक फ+लक भर
तलख ण कल आ . घ क भर च मन<रजन स ठ^ = क दबर=
वच ल रक न =. पण त शबद आड दडलल , कध$
मन ल च क ल वण र , कध$ गळ द 4 न आणण र , कध$
पक+बध करण र भ वन व चक ल ज णवल र मल
जस आनद <ईल.
जस ड क रब ब4 म झ आतमचररत नव , सच स+_
न =. ड क रब ब4 < $ त ल$ क = प त = क दबर=
आ . पण क दबर=च आनद घण स ठ^ आध$ ड क रब ब4
व चलल असण च$ अणजब गरज न =. क दबर= ल
सव3 घ न आणण मध मध उललख असलल परमशर स<ड4न
सव3 प त प4ण3पण क लपतनक आ . र= = एख द व कJश$
क<णत = प त च स धम 3 आढळल, र < तनववळ <ग <ग
समज व .
शश क परळकर
 लखक ववर $ थ<डस

डक र शश क परळकर क.ई.एम M. णसप ल आणण सठ

ज$.एस M.महडकल क लज स$ आणण पस4 $र<गववभ ग च
प ध पक आणण पम+ख आ . हदवसभर रगणसव आणण
स क ळ= व चन आणण तलख ण अस त च हदनकम अस <.
वTदकJ ववर वर त च$ व$स प+स क पक तश झ ल$ आ .
स$ आणण पस4 $र<ग वरच इ रनlशनल जन3लच ससथ पक
सप दक आ . वTदकJ तशकण घ न आलल अन+भव त न$
'ड क रब ब4' प+स क लक फ+लक शTल$ म डल < .
एम M.ड=.च$ हडग$ घ ल वर रगणसव आणण वTदकJ अध पन
कर न णर अन+भव च तचतण त न$ त च शTल$
प+स क कल आ .
 अडरगlडसच घ<ळक लकचर लकड4न तनघ ल < .
णसप लमध रस अडव4न च ल4 न त न कध$च
कळ नस. च रच र जण एक आडव रग अस चल .
घई शबद = त न म = नस. चल कJ एक
ज ग$च प लव अस पश त न बघ4न पड अस. म$
आणण र जश एक ब ज4ल झ ल<. आरम< म ण4न तसतन र
असल< र= गपप मध रगलल त म+ल म+ल$न सम<रन
क<ण आ च भ न अस चच अस नव . त च
पतलकड ज<श$ब ई हडप 3म' च ऑहफसकड ज न हदस
<त .
"ज<श$ब ईच लकचरल व ढ= गद\ कश$ क अस र?"
म$ म ल. "त तशकव त क = दम नस <. इगज$
स+_ थ 4रम 4रच ब<ल ."
"पच तर कक जर= असण कपलसर= आ न " र जश
म णल.
"अर, पण स ठ जण च ज ग$ सतर म+ल र= हदस " म$
म ल.
"तसतन र बlचच$ म+ल पण त च लकचरल ."
"क वड ल गल कJ क त न " म$ म ल. ज<श$ब ई
तशकव च ऐकल कJ त ववद थc अस न त च

1
प+स क क < $ ज+न$ प+स क न व च च समज
अस. श स ज<श$ब ईन म ग ठव4न बरच प+ढ तनघ4न गल < .
ज+न स<न ववश स वर ज<श$ब ई आपल ज+न R न
म+ल न द अस . अश त च लकचरन म+ल न$ वढ= गद\
कर व$ क = बर<बर व नव .
" सच समज" र जश म ण ल .
"म णज?"
"अर, त ल$ क = जण ब ईच लकचर बघ ल ,
ऐक ल न =."
त ल क म ण च < एक तमतन भर न र म झ
ध न आल. ग<र प न रग, प च फ4 स -स इच उच$,
बर पTकJ च रपट =, थ<डस घ र ड<ळ, ब धस4द शर=र, अग लग
न$ बसलल म गड स ड , सल$वलस बल ऊज, मकपच
<ग व पर, आणण मदस पर 43म अस त च थ अस च .
व पम ण म ण हकव घरच स+बतम+ळ म ण , शर=र जर
ज स च ग<ल झ ल < , ज म+ळ त अतधक आकर3क
हदस च अस बरच जण म ण च.
"अर, पण ब ई पस $स-च ळ=स व च , र = प<र ववश$च
आ ल$. $ ब ईकड अश नजरन कश$ बघ अस $ल?"
"म+ल र -चuद व वरc व . ववश$च स+म र ल
त च मvनस ऑणप मम लव लल अस . +ल म =
न =? सक लर न र 4?"
"अम M..." सक लर असल< र= ववर च अभ स म$ कलल
नव .
"पण 4 म ण <स खर कश वरन?" म$ म ल.

2
"त च वह आ क ? न = . क रण न<टस
वगTर घ च न = . मग कर क अस व +ल ? म$
एक द<घ न ववच रल स+_ . त न$च मल स तग ल लकचर
बघ ल ज म ण4न."
"आणण ज<श$ब ईन कळल र?"
"न = कळण र त न . त जर चम आ ."
त जर चम आ मल म = नव . र जश मल
एक वर3 तसतन र < . त ल अन+भव न समजल असण र.
एव न म+ल तनघ4न गल$ < $. आम = हडप 3म' च
ऑहफसच हदशन तनघ ल<. ऑहफसमध ज<श$ब ईच बर च
वरच पट = ण णण च आव ज < . ज न$
ज<श$ब ईन प+वc प ह लल नव त न त आव ज वरन
त च व कJमतव च अद ज ण कठ^ण < . ज न$ त न
प4वc प ह लल < त न ज<श$ब ईच ण णण <
खर व ल नस .
"ब ई क ण ण ?" म$ ववच रल.
"न म$चच र" र जश म ण ल . "त न सव 1च +तन व ."
"इथ ण ण4न +तन कस तमळल?" म$ म ल.
" +ल मल समज पण त न समज न = न.
त थच र सगळ ल<च आ . आणण +तन म णज क
त न खऊ व ल क ? एक हदवश$च$ सक ळ आणण
दप
+ रच$ ओप$ड= च लव च$, णर सगळ पश च$ सप4ण3
जब बद र= पल च$ म णज र<ज दप
+ र= सगळ ब
स फरममध स भ<जन कर आणण दर मह न 4न
एकद प \ कर श$ ग<ष न = त न समज न =

3
 = त च$ म<ठ^ Clजड= आ . सध ऑननर= ड क र सगळ=
जब बद र= पल म ण4न त मज आ . सव 1च
ड<क वर पडल कJ समजल."
ऑनरर= आणण फ+ल मर च ववळ भ<पळ वढ सख
< . ववभ गपम+ख आणण प<फसर वगTर म<ठ^ पद वर 3न+वरZ
ऑनरर=कड < $. सगळ +तन च पम+ख ऑनरर=च < . =
मडळ= क+शल आणण + श र अश$ ड क र मडळ= अस च$.
त च सव त व वस अस च , ज त च पचड उतपनन
अस च. नगरप तलक त न म नद ड क र म ण4न आपल
णसप ल मध नम अस, जणकरन त च कuशल च
फ द गर=ब रगण न व च . ख जग$ पlक =सवर प< प ण$
अवलब4न असल म+ळ त थ जस लक द च.
नगरप तलकच रगण ल ल हदवस क ठ^ फ रफ र र
द<न- $न स दऊ शक च. वढ कळ सव3
म तव च$ क म प र प ड च. उरलल$ स ध$ क म फ+ल मर
म णज प4ण3वळ ड क र आणण आम = आरम< म णज तनव स$
ड क र कर च<. आपल दज 3 दय+ म असण ज<श$ब ई आणण
त च फ+ल मर तमतमTत$ण$न झ•ब अस. जर फ+रस
तमळ ल$ कJ त च द1+ ख ल व च फ+ अस.
"पण च रच र +तन आ " म$ म ल. भडभड स<मव र
आणण शतनव र, र ज मगळव र आणण श+कव र, क ळ ब+धव र
आणण प रकर ग+रव र. ज<श$ब ईस ठ^ म<कळ हदवस आ
क+ठ?"
"भडभड रर र झ ल कJ त च +तन आपल ल तमळ व
अस त म ण ."

4
"पण त ल अज4न च र वरZ आ . त च$ चच 3 आजप स4न
कश ल ?"
" स कल र द1+ ख तप+र ववसर ल < . द रच नश
म णस द1+ ख कस ब+डव ? नश उ रल$ कJ द1+ ख पर जर
< . स ब ईच आ . म ण4न र त मध4न मध4न अश$
ण ण कर ."
आम = हडप 3म' च ऑहफसच द र श$ प<चल< < <.
आ मध ज<श$ब ई कप ळ ल आठ घ ल4न सज
प<तबर<बर ब<ल <त . सज भडभड च लकचरर < .
त च •ड बघ4न त ल ऑहफस स<ड4न इ र क<ठ =
असल र= च लल अस व < अस हदस < . पण
ज<श$ब ई इ र क<ण च •ड बघण च मन1णसथ $ हदस
नव त . < वबच र मध4न मध4न +क र द < . ब<ल च
क म ज<श$ब ईच कर <त .
"म$ म ण अस क म<ठ आ ऑननर=मध ?" ज<श$ब ई
म णल .
ऑननर=मध बरच क = < आम ल सगळ न म =
< . सज गपपच र ह ल .
"अस क त न कJ आम ल न =?" ज<श$ब ई
म णल .
म<ठ^ द= करन द खव च$ $ वळ नव $ सज ल
म = < . < पर गपपच र ह ल .
"आम = नऊ व ज < आणण च र व जप Z मरप Z कम
कर <. ऑनरर= जम म द<न स क म कर " ज<श$ब ई
म णल .

5
'सu स<न रकJ एक ल< रकJ' = म ण मल आठवल$.
ज<श$ब ईन$ व म झ क = वबघडवल नव . पण आपल
क = सबध नसल र= पत क ग<ष$ बर<बर क आणण
च4क क ठरव च$ म झ$ ज+न$ ख<ड < $. अथ 3 •ड न
उघडण च श णपण म झ < . म$ = गपपच र ह ल<.
प<फसरसम<र तनव स$ ड क रन •ड उघडण ध<क द क ठरल
आम सगळ न क<ण$ = न तशकव च समजलल < .
"आम = सगळ= फ ल 4 क म कर < आणण भ व ऑनरर=
ख ऊन ज . आम = फक गध मज4र=च कर च$ क ?"
ज<श$ब ई म ण ल .
" 4 " सज म णल.
बघ व व स फ रम, क• =न, सव 1च ऑहफस, आणण इ र
वळ= फlशन श< मध वर स ड=च पदर धरन च ल व
श च लण र ज<श$ब ई गध मज4र= कर अस $ल अस
क<ण ल = व ल नस . त न ऑनरर=च +लन अगद=च
कम$ भ व तमळ < म त सत < . स क <
आतमपर=कण कल र त न नककJ समजल अस . अस<.
"म$ म ण , म$ प<फसर आ . मल म झ सव 1च +तन व.
म$ एक ऑनरर=च ख ल$ क म ण4न क म कर च?"
सज च च र ध स वल . सव तपण क म कर न ज<श$ब ई
बर च ग•धळ घ ल $ल अश$ तभ $ आम सव Zन च व
अस. +तन च म+ख असणर वररष न$ स तग लल क म
प र प डण वगळ आणण कध$ क कर च सव 1 ठरव4न
पर पड च वगळ, आम आरम•न = समज च.
ओव रक हफडनसम+ळ ज<श$ब ईन समज नस व.

6
"आ आणख$ च र वर Zन$ भडभड रर र < $ल. व म$
त च +तन म झ स ठ^ म गण र आ ."
"च र वरZ म णज बर च म<ठ क लखड व < न मlडम?"
आमच तलवपक प•कब ई म णल . त च आव ज
असण र आनद ज<श$ब ईन ज णवल न =, पण आम ल
ज णवल . ज<श$ब ईच म<फ स$र<ग वरच सलल आणण च
घऊन = प•कब ई त च ब ज4न हदस नव त . कद तच
नजरल स+दर हदसण र आणण नवर च पTश वर क <ईन ,
श$म असण र ज<श$ब ईच त न मतसर व अस व .
" 4. क करण र, नश$ब आपल" ज<श$ब ई श सवर
म णल .
नश$ब त पश च, अस म झ मन आल. त थ<र, R न$,
क 3क+शल अश ऑनरर= डक रच पकJ ज<श$ब ईन$
ज ऊन बस व अस क<ण ल च व नव . अथ 3 त म+ळ
ज<श$ब ईच अणस तव ण थ बलल नव . रगण च
क ळज$पक क = वगळ=च सम$करण नगरप तलकच
महडकल क लज <ण र तन +कत क रण$भ4 अस व$
आम ल व म = नव .

***

हडप 3म' च ऑहफस नऊ व ज उघड च आणण च र व ज

बद व च. क लजच ऑहफस नगरप तलकच इ र
ऑहफस स रख स डद ल उघड च आणण स डप चल बद
व च. < हदवस इ र हदवस स रख नव . हडप 3म' च
ऑहफस न म$पम ण च र व ज बद झ ल. ऑनरर= मडळ=

7
द<न व जण प4वcच पस र झ ल$ < $. ज<श$ब ई आणण इ र
फ+ल मर मडळ= च रच ठ<क ल हकव त प4वc क = वळ
घर= गल$ < $. आम आरम•च र ज स+र झ ल < , ज
दस
+ र हदवश$ सक ळ= नऊ व जप Z च लण र < . ड<क ल
वररष च प नसल म+ळ जर स+ख वलल आम = जर
ऐसपTस बस4न कम वगळ= कर < <. ऑफक ल
असण र न घर= ज च < आणण त प4वc क = क म
सपव च$ < $. स डच र वज क लजच तशप न
क लजच आणण आमच हडप 3म' च न<ह सब<ड 3वर एक
न< =स आण4न ल वल$. एरव$ $ दस
+ र हदवस प Z आम ल
हदसल$ = नस $. पण त ल न< =स ल व न प$ $न प ह ल
आणण उतस+क म ण4न ज ऊन $ व चल$. न< =स सनसन =
< $. म ण $ ब म$ व र च वग न पसरल$.
ज<श$ब ईच क<णत र= चमच न त न $ कळवल$. एरव$
ब ई कlमपसमध च असण र आपल घर= गल आणण
स ड= बदल4न घरच ग ऊनमध घ+सल , कJ पर स ड=
नस4न णसप ल नस . पण ब म$ अश$ < $ कJ
ब ईन$ र<जच$ सव म<डल$. ब ई सव 1च ड<ळ न$ ब म$
व च ल आल . आ क <ण र बघ च उतस+क न
सगळ आरम< न< =सब<ड 3च आसप स जमल < . ब ईन$
आणण त च बर<बर प$ $न $ न< =स व चल$.
'रगणसव आणण अध पन च गल पक र प र प डण स ठ^
ख ल$ नम4द करण आलल बदल करण आ .
श+कव रच +तन डक र म च ब र =ल.
शन$व रच +तन ड क र द<श$ च ब र =ल. ड क र

8
म आणण डक र द<श$ उद प स4न क 3भ र
सव$क र $ल.' ख ल$ ववभ गपम+ख भडभड आणण क लजच ड=न
च सह <त .
ज<श$ब ईच च र भ कर हदस ल ल गल . एक र च र वर
मकप नव . त स प च$ भर पडल$. द<न नव$ +तन
बनल$ आणण त ब ईच नबर ल गल न = म णज क .
"ब ई आ हफ ऊन पड $ल बघ, ल गल$ पTज?" र जश
म ण ल . क<ण$ पTज ल व ल र झ ल न =.
"क = र= ग<लम ल आ " र जश म ण ल . "ऑनरर=च$
च लब ज$ हदस ."
" कश ल च लब ज$ कर $ल?" म$ म ल.
"अर, सगळ ऑनरर= फ+ल मस3च ववर_ अस . भडभड
रर र झ ल कJ फ+ल मर असण र ज<श$ब ई ज<र
कर $ल आणण त न +तन तमळ ल र एक अतसस
ऑनरर=ल +तन तमळण र न =. भडभड ज ण प4वc आपल
ग< ल मडळ=च भल करन घ व - भल न य अस<
हकव नस< - ववच र न त न$ करन घ ल अस व.
त 4न ज<श$ब ई त न अणजब आवड न = . त न
धड तशकव4न झ ल . एक दगड द<न पक$ म रल."
"पण ड=न त च ब ज4च कस?"
"ड=नन क 3कम ड क र व अस , आणण नगरप तलकल =
च व अस . न+स $ प<कळ बडबड क क म च$?"
त थ ज<श$ब ई फ+ ण स रख उड <त .
" अन आ . आपण क = र= कलच प ह ज" ज<श$ब ई
म णल .

9
क<ण$ क =च ब<लल न = हकव क = करण च @ष
+ $न
क = लच ल = कल$ न =. ज क = कल प ह ज
आपल ल सव 1ल च कल प ह ज ज<श$ब ईन उमगल.
इ र प4ण3वळ ड क र आप पल घर= गलल < . ऑनरर=
मडळ=स रख$ प4ण3वळ ड क र मडळ= एकज4 नव $. त म+ळ
त वळल ब<ल वल र= $ मडळ= ज<श$ब ईस ठ^ पर
णसप ल आल$ नस $ आणण आल$ अस $ र= त न$
ज<श$ब ईस ठ^ क = कल नस ज<श$ब ईन ज णवल
अस व. +_ च$ र= कर ल बई घर= गल . पधर
तमतन र <ऊन पर आल .
"म$ ड ऑहफसल ज आ . मझ घर= पश स ठ^ फ<न
कर नक " अस ज न त आम ल बज व4न गल .
"क णजवरम तसलक आ " आमच ल$ एक ज णक र आरम<
म ण ल$. तनव स$ ड क र असल$ र= $ पथम एक स$ < $
आणण स ड च पक र त ल च गल समज अस अस
सगळ च म < .
"मlडम हदस म त कल स" अस दस
+ र= आरम< म ण ल$.
"मकप प प ल वल र= च गल झ ल " एक आरम<
म ण ल . स म न पण स+दर स$ हदसल$ कJ पणबलक
णसप लमधल प+रर च$ क 3क रणशकJ रप अस. स+दर
हदसण र स$न मकप ल वल समजण र त
प+ररशष ल सल म कल प ह ज मझ लक आल आणण
म$ त ल मन ल मन सल म करन कल .
"ब ईच क म आज < न =, ल गल$ पTज?" र जश म ण ल .
न म$पम ण क<ण$च त च बर<बर पTज ल वल$ न =. जर=

10
क<ण$ पTज ल वल$ न = र= क < च$ उतस+क मत
सव Zन च < $. ज<श$ब ई र त$ स डआठ व ज पर आल .
पव स करन तशणल <त , पण च र वर ववज $ स
< .
"क झ ल मlडम?" चमच$ म ण ल$.
"कतमशनरन च ज ऊन भ ल" ब ई म ण ल . " स वबझ$ <
. पण त च सक र=च$ ओळख क ढल$ आणण भ झ ल$."
" +म ल +तन तमळ ल?"
"h ग! त द<घ न +तन हदल$ < $ रद झ ल. म$ सगळ
क = त न न$ समज व4न स तग ल. त न$ पण
लकप4व3क ऐकल."
खर र कतमशनर वगTर मडळ= ख4प वबझ$ अस च$ आणण
आग ऊ अप इ म' घ ल तशव भ नस अस आम =
ऐक4न < <. पण ज<श$ब ई अश र=न गल <त कJ
म रc ववश तमत न$ = त च म णण लकप4व3क ऐकल अस .
"मग क म णल ?"
$ आरम< ज<श$ब ईच$ खबर= < $ असण र. क+ 4 ल
सगळ न च < . पण सभ रण म त $ एक =च प र प ड
< $.
"क म णण र? न म झ च ब ज4ल < . एच<ड= आणण
ड=न च$ मनम न$ च लव4न घ ल क कतल +ग आ
क ?"
"मlडम, पण कतल +गच आ " क<ण$ र= म ण ल. त च कड
एक जळजळ= क क क4न ज<श$ब ईन$ त ल गपप कल.

11
"कतमशनर म ण ल, +म = क = तच कर नक . म$ बघ <
क कर च . मल फ+रस $न परव सध क ळ= प च
वज भ . व म$ म<कळ च आ .'
"आणण <प Z क मlडम?"
म णल न , तच कर नक म ण4न? झ ल र मग"
ज<श$ब ई जर श तच 4र आव ज म णल .
"सर न स तग ल ?" सर म णज ज<श$ब ईच जम न, पख
ऑथvपहडक सज3न ड क र ज<श$ < .
"h ग! र त$ ब र -स डब र व ज $ल. त न वळ क+ठ
आ ?"
" व ढ= स+रख ब क< अस न जर म णस ल
त च स ठ^ वळ न =, र < एक र ख4पच वबझ$ असल,
अरतसक असल, हकव इ र क<ण स ठ^ वळ द असल अस
व " र जश प+ प+ ल . आमच णसप लल र मर म करन
प व पlक =समध घ+सण प4वcच$ त च नवर च
रतसक च$ वण3न ल<क चव$चव$न कर अस , त बदल
ब + क र जश ब<ल < . नश$ब न ज<श$ब ईन ऐक4 गल
न =.

***

अर, न<ह सब<ड 3वरच$ न< =स गल$" र जशन दस

+ र हदवश$
सकक ळ= ब म$ आणल$. सक ळ= नऊ व ज न< =स गल$
म णज ज<श$ब ईन$ स तलडच ज द 4 कलल$ हदस < $. =च
ज द 4 त न$ ड क र भडभड वर कल$ अस $ र त न

12
सव 1च +तन कध$च तमळ4 न गल अस अस म झ मन
आल. म$ र जशल स म ल.
"अर, त न$ स प त कल < . पण त त असफल
झ ल ."
"पण क ? भडभड स उमद आणण रतसक आ अस ऐक <."
"पण सरळम गc आणण प म णणक आ . त च वर =च ज द 4
द<श$मlडमन$ आध$च कल$ , +ल म = न =?"
"न = र" म$ म ल.
"जर ड<ळ उघड ठव ल तशक स ब" < म ण ल . "अभ स
एक अभ स आणण पश एक पश करन 4 च गल ड क र
बनश$ल =, पण आ +ष प+ढ ज ण स ठ^ इ र बरच क =
व ल ग ."
"म$ फ र +श र आ अस मल इ क हदवस व च <
म झ भम < र. र जश म झ पक बर च ज स R न$
हदस < . कवळ पर=क कम$ म क3 तमळववण र न कम$
लख4 न तप 3 म$ व क ढल.
"पण सरळम गc आ अस 4 म ण <स, र त च वर
द<श$मlडमच$ ज द 4 कश$ क च लल$?" म$ ववच रल. "
ववव = आ . अगद= स<न स रख नसल र= त न एक
म+लग आ ."
"मग क झ ल? घर= पत$श$ एकतनष आ , र इथ
द<श$मlडमश$ एकतनष आ . +झ म 3दच$ रर घर च
उबरठ वर आ म ण4न त च$ श$च असल$ प ह ज अस
थ<डच आ ? त च$ रर थ<ड= पतलकड आ एवढच. पण
त च$ न$ $म4ल त ररन+स र व वणसथ पळ .

13
ज<श$ब ईन$ प त कल व त न$ अस करण ऐवज$
व चन कर आणण क म स+ध र अस सलल त न हदल ."
"चल र, क = र=च क ? +ल कस कळल?"
"ज+न$ ग<ष आ . आपण व एम M.ब$.ब$.एस M. ल < <. एक
हदवस ज<श$ब ई स फरममध फ रच ल डल ड कर <त .
शव = भडभड च$ स कल$. व त न$ ब ईन अस
स तग ल. त न च नऊन दण र सव Z न ऐकल आणण
ववश लल स तग ल."
"सव Z सम<र अस क = कस ब<ल $ल ?" म$ म ल.
"क न =? आपल सम<र न = क = मडळ= क = = ब<ल ?
त च जग द<नच पक रच$ म णस अस - एक
सव 1 आणण दस
+ र इ र. इ रच अणस तव अस4न
नसण स रखच अस . जर = मडळ= इ र न उदश4न क =
म ण ल$ रच त न ऐक4 ज ईल, न = र न = अस
त च एक ववतचत समज अस <. "
त च म णण एकदम खर < . आमच सम<र ब<ल न
= मडळ= फ रस र म द खव नस . जवढ आ +ष ल
वTफल ज स , वढ र म कम$ अस च. ब<ल4न वTफल
ज च न =, पण त च$ ध र वढ प+र $ क <ईन , कम$
< अस व$. स ड , द तगन आणण प ट 3 वर ब<लण
नस च व ज<श$ब ई त च वTफल वर ब<ल च .
र ज<श$ब ईन$ अधc लढ ई णजकल$. रर वपह शनवरस+_
वढ झ प तनक ल तमळ नस व . द<श$मlडम, म सर
आणण भडभड च$ सगळ वर क पत हक झ ल$
क = आम ल समजल न =. पण त च त च ल$ल

14
सथतग $ तमळ ल$. +तन च रच र ह ल$. 'न मल न +ल '
अश पक र द<श$ आणण म +तन तशव र ह ल, पण
त न$ ज<श$ब ईन पण +तन तमळ4 हदल न =.
ग+रव रच$ सध क ळ आल$. ज<श$ब ई डऑहफसल ज ल
तनघ ल .
"क मlडम, आज एकदम h न हदस . बल ऊझ एकदम
मlतचग आ " $ ज क+ळ=व ल$ आरम< म ण ल$. बल ऊझ
मlतचग असण वढ म<ठ क अस प+रर व चकस+_
म ण $ल. पण आमच णसप ल ल व सक ड क र च
बल ऊझ भलत च रग च अस च, लक घ ल र
ज<श$ब ईच$ फlशन सनस लक ईल.
" 4 " ज<श$ब ई ख+श$ म ण ल . " ड ऑहफसल ज .
कतमशनरन भ च ."
"पढ घऊन च लल ?"
"ज न रसत घईन."
र त$ प वणनऊ व ज ज<श$ब ई म4डमध पर आल .
कसल र= ग णपण ग+णग+ण <त , पण क<ण क =
कळल न =.

***

ज<श$ब ईमध लढ ऊ व-त$ < $ बदल म त सश घ ल

जर = ज ग नव $. प+ढच ररक म <ण र +तन आपल ल च
तमळ ल प ह ज, क रण आपण फ+ल ईम प<फसर आ < अस
त च म णण < , आणण त न$ ववववध व सप$ठ वर
वळ<वळ= म डल. त ल पह ल व सप$ठ म णज आमच$

15
स फरम. ऑपरशन करन दमलल डक र प+ढच
ऑपरशनप4वc जर उस घण स ठ^ त थ बस . घरन दम4न
क म वर आलल ड क रण$ णसप लच क म स+र करण प4वc
च -क फJ प ल त थ बस . ज च वळ ज च न =
अश$ ड क रमडळ= वळ<वळ= ववरग+ळ म ण4न त थ बस .
जवण च वळ= बर=च जण त थ स भ<जन स ठ^ बस .
ज<श$ब ई सव3 क रण स ठ^ स फरममध बस च च. पण
एरव$ कध$ त थ श< -वग3 आ अस स+ग व ल गल र
ल क म स<ड4न त त थ प<च च आणण आपल
म णण ह ररर=न म ड च . एक-द<नद ऐक ल ठ^क
व च, पण मग त च त ग<ष$च ऐकण र ल क ळ
च . प+ढप+ढ र ज<श$ब ईन$ स फरममध पवश कल कJ
जर असण र= मडळ= एक एक करन उठ4 न ज ल ल गल$.
ऑनरर= मडळ= स फरममध स पडल$ कJ ज<श$ब ईन
सफ+रण च. त च वक-तव ल ब र च . फ+ल मर
मडळ= तनद न त थ4न उठ4 न कlन =न हकव कटट वर ज ऊन
बस4 शक च$. वबच र= ऑनरर= मडळ= पडल$ वल हक . $
क = कlन =न हकव कटट वर ज ऊन बस4 शक नव $. $
•ड द ब4न ब+कक च म र स न कर तनघ4न ज ण च$ वळ
ईप Z त थच बस4न र च$. अथ 3 मडळ= श$ उस द
< $. ज<श$ब ईस रख णसप लच आव र च र 4 न आणण
त थच हफरन त च$ व-त$ क4पमड4क झ लल$ नव $. ब रच
जग व वरन त न व पक अश$ दष$ आलल$ < $.
त रकस हकव सरळ बडबड करन ड<क पकवण र
म णस बर<बर कस व ग च च त च = ठ<क ळ < . म$

16
सव 1 अन+भवलल पसग अगद= स4चक आ . स फरमध
व सप$ठ क ब$ज करन ज<श$ब ई आपल$ ब ज4 म ड <त .
अनTणचhक श< < द<श$मlडम आणण म सर.
"क = म णस न म+ळ= न ब+_=च नस " ज<श$ब ईन$ स+रव
कल$. " $ सव थcपण सदTव सव 1च फ द च च ववच र कर
अस ."
$ द<न म णस गपपच र ह ल$.
"ग+णवत = क = ठर ववक म णस च$च मकद र= नस . इ र
म णस = क 3बग र आणण + श र अस . त न = त च
कक अस सव Zन कळ ल व."
म सर ल व 3म नपत श पण वच र ह ल.
द<श$मlडमन$ व†ह श जन3ल बर<बर आणल < चळ ल
स+रव कल$.
"व स ववकपण आम = फ+ल मर नऊ च र क म कर <
म ण4न णसप ल च ल . पण क = म णस ग<ष$कड
स<त सकरपण दल
+ 3क कर " ज<श$ब ईन$ त द<घ न
हडवच च प त च ल4च ठवल.
"म + ल, आह 3कल 4 व चलस क ? गभ 3श च कlनसरच
तनद न करण वर आ " द<श$मlडम म सर न म णल .
ळ4 ळ4 चढ जणर ज<श$ब ईच आव ज त च
णखजगण $ = नव .
"क+ठच?" म सर म ण ल. मग त न$ जन3ल आपल
ब घ ल आणण आह 3कल व च ल स+रव कल$.
" = म णस र इ कJ अपपलप< = अस कJ सव 1च 4
सध करण स ठ^ $ सगळ तन म ब सन ग+ड ळ4 न

17
ठव . पTस आणण सरक र= ओळख$ च ज<र वर क द
व स व कव च त त न h न जम ." ज<श$ब ईच
आव ज ह पल प<चल < . आपण वढ ज$व <ड4न
ब<ल < आणण = द<घ आपल कड स फ दल
+ 3क कर
म णज क ? त च र ग न ल लब+द झ लल च र कड न
बघ म सर म ण ल,
"इ रणस ग. कनसप नव च आ ."
आपल ल उदश4न त न$ म लल न =
समजण वढ ज<श$ब ई श+_=वर नव त . म<ठ
फणक र न त उठल आणण र र तनघ4न गल .
"न$न , $ स रख$ 'म णस म णस' अस म ण < $, पण $
म णस म णज नककJ क<ण क = म ण ल$ न =" म सर
सणसम म+@न म ण ल.
"क मह . श$ $ पह ल प स4न थ<ड= ववतचतच आ .
कध$कध$ फ रच असब_ ब<ल " द<श$मlडम म ण ल .
क<ण ल थ क = ब<लण च धT 3 ज<श$ब ईन नस च. पण
ब<ल च र अस च. मग त त व कJसम<र 'म ण4स'
अन तमक व कJल त ब<ल ब<ल ब<ल च . कमक+व आणण
सवदनश$ल मन च म णस न ब<लण णजव र= ल ग च.
क<ण$ भ ड ल उठल र 'म$ +म ल उदश4न स म लच
नव , म$ त सर च व कJबदल स म ण < ' अस
म ण ल त म<कळ र च . तनषप प म णस न त
क ब<ल कळ चच न =. असल क = र= अस
समज4न $ < ववर मन 4न क ढ4 न क च$. +म = नककJ
क<ण बदल ब<ल , अस ववच रण त च तशष च र बस

18
नस. क+ठ4नच त स < न = लक आल म+ळ ज<श$ब ईन$
= सभ रण च$ प_ पककJ धरन ठवल$ < $.
म$ आरम< म णज त ख<ल$ ल फतन3चरच एक भ ग आ
हकव क = = न समजण र एक म+क प ण$ आ अस
समज4न $ त घ वग < $, म ण4न मल इ रणस ग
पक र प आल . व स व पर ल वर म$ स न =
त च ध न ईल, आणण त प4वcच आपण थ4न तनघ4न
जव ववच र न म$ लक प वल न$ आणण शर=र च$
फ रश$ लच ल न कर थ4न ब र पडल<.

***

" $ आणण च +थ3 शण$ क मग र च$ +तन न अस श$

फ+ल मर ड क र च$ +तन न नस . त न +तन न
करण च$ परव नग$ नस व$, न = र त न$ +तन न कध$च
कल$ अस $. अथ 3 सव3 जण ब+_=ज$व$ असण र आणण
आपण सव 1 वढ श ण अस समजण र अनक जण सदस
असण र +तन नमध एकज4 कध$ = हदसल$ नस $.
+तन न नसल$ र= = क<ण$ र= ड क र च$ एक
अस<तसएशन बनवल$ < $. त च$ एक = तमह ग न <
वर‡च वर‡ उल अस . = अस<तसएशन आपल वर=ल
अन दर4 करल अस ज<श$ब ईच मन न घ ल. शव च
तमह गच वळ= पद तधक र= क<ण < च त न$ श<ध
ल वल . मग त च कड ज ऊन त न$ आपल$ व थ म डल$.
अस<तसएशनच प+नरजज$वन कल र फ+ल मरन आपल
पश म ड ल एक पभ व$ व सप$ठ तमळल आणण एकज+ =न

19
पश म डल र स+ $ल अस व पक आव न त न$
आमच हडप 3म' च ल<क न कल. मग त न$ इ र
हडप 3म'टसमध ज ऊन = अस च प त कल .
"इथ क<ण ल वळ आ अस<तसएशनच तमह ग न ज ल ?"
ववश ल म ण ल . "भडभड जम म द<न स णसप ल
अस . जवळजवळ सगळ= कम मल च पर प ड व$
लग ."
इ र बर च जण न$ = सच म ल.
"अस<तसएशनच तमह ग न ज च र आपल ल
ममबरतशपच$ फJ भर व$ ल गल क ?" नहद प+ प+ ल$. $
द<श$मlडमच$ लकचरर < $. मlडमच पlणक कल सवभ व
त च उ रल < .
"अस<तसएशनल म ण व आध$ आमच पग रव ढ=च पश
स<डव . ज<श$ब ईच +तन च पश त म न न दय+ म आ "
तनन द म ण ल .
"पण ज<श$मlडम अगद= म ग ल गल आ कJ तमह गल
आणण आपल ब ज4न म द न कर " नहद म ण ल$.
"आमच सव Zच$ ममबरतशपच$ फJ त भर क ववच र
त न " तनन द म ण ल . < एकदम पlणक कल < . वढ=च
ममबरतशप र= फ+क पडल अस त च सरळ ह शब
< .
"पण इ कJ वरZ ज<श$ब ई क झ<पल <त क ?" परवझ
म ण ल . "द<श$मlडम आणण म सर न +तन तमळ ल वर
त न ज ग आल$? आणण व च अस<तसएशनच$ आठवण

20
आल$? ड क र च$ = अस<तसएशन णजव र व$ म ण4न इ कJ
वरZ क प त कल त न$?"
एख द ग<ष$च सव 3 म तव च ध ग परवझ अगद= अच4क
पकड च . सव3 मडळ=न$ वढ उ प< कल खर , पण
अस<तसएशनच तमह गल क<ण$ = गल न =. वढच क ,
त तमह गल अखख णसप लमध4न अस<तसएशनच द<न
पद तधक र= आणण दस +रख+द ज<श$ब ई अश$ $नच म णस
प<चल$. तमह ग सपव4न पर आल वर ज<श$ब ईन$
स फरमच व सप$ठ वर पर एकद थ थ कल .
म णस कश$ •डदखल ग<डग<ड ब<ल , पण पत क मद
कर ल क<ण$ = न = वगTर बरच क = त ब<लल .
वळ= त फ+ल मर म णस बदल ब<ल <त . ऐकण र=
म णस एकएक करन उठ4 न तनघ4न गल$. स फरमब रच
क ररड रमध स फरमप स4न स+रणक अ र वर $ थ बल$.
"क क क आ र ब ईच$" तनन द म ण ल . "ड<क ज
न+स $."
"मल र बई त आल कJ तभ $च व ल लग .
ब<ल ल ल गल कJ त थ ब च न = " नहद म ण ल$.
"आणण स रख 'म णस म णस' क कर ब ई? सरळ +म =
अस म ण न =?" तनन द ग+रग+रल . "ब<ल4न र
घ च, पण न म तनर ळ र च. एकदम बक र सव आ .
ह च नवर त ल कस क स न कर < क<ण ज ण."
कद तच म ण4नच < र त$ ब र -स डब र व ज घर=
असल, अस मल म ण च < . पण वड=ल म णस ब<ल

21
 व •ड बद ठव च च$ मल ज ण < $. म$ •ड बदच
ठवल.
"म ण4नच त च नवर र त$ ब र -स डब र व ज घर=
असण र" परवझ म ण ल .
"पण आपल कड त च क म आ आणण र= = आपल ल च
$ न व ठव ? ब ईल अगद=च ड<क न = अस हदस " तनन द
म णल.
"ब ई ब<र कर नक अस म ण वस व , पण ध डस <
न =" नहद म ण ल$.
" +म ल व त 4 न पश ग न आ . लक<, ब ई णजकल$
आणण त ल सव 1च +तन तमळ ल, र उद भडभड रर र
झ ल वर आपल ल एच<ड= कर म णल. $ एच<ड= झ ल$
र हक $ त स दईल च ववच र कल क +म =?"
मडळ= गपप झ ल$. परवझ @ष < सव Zन ठ ऊक < .
मझ मन प ल च+कच+कल$. वळ= र= त च$ च4क
झ लल$ अस व$ अस म झ मन आल. स पत क च च
मन आल अस व अश$ त च$ •ड हदस < $.

***

दरम नच कळ कतमशनर बदलल. त म+ळ ज<श$ब ईन

+तन द च क 3 त च 4न झ ल न =. ज ण प4वc
त न$ = क म मन आणल र कल अस , पण ब ईन$
कल$ वढ= ज द 4 प+रश$ नस व$. इथ र ब<लण स रख$ सगळ=
व सप$ठ ब ईन$ व परन झ ल$ < $. पत म ग4न पत
डऑहफसच पत वर रव न < < $. पण पररणसथ $ म त

22
जTस थ < $. ऑनरर= ड क र च$ ल ब$ बर=च सC नग < $. ड
ऑहफसमध त च बर पTकJ वजन अस व. इथ ज<श$ब ईन
क =च म ग3 हदस नव .
"अन च तनरध म ण4न ज<श$ब ई र ज$न म दण र आ
म ण" नहद न ब म$ आणल$.
"खरच?" द<घ त घ एकदम म ण ल.
"चल र, ब ई र ज$न म दण र न =" परवझ म ण ल . <
म णल त अथc त नककJच र ज$न म दण र न = अस
मझ मन आल आणण उतफ+णलल झ लल म झ मन
तनर श झ ल.
"कश वरन?" तनन दल पत क ग<ष$च प+र व ल ग च .
" णसप लच तनव ससथ न र . र ज$न म हदल र
र $ल क+ठ? त च तमस र न$ अज4न क+ठ = ज ग घ लल$
न =. श र क<ण च घर= ज ऊन र ण स रख त च
क<ण$ न व ईक न = . त इथच र ण र आणण सव 1च
+तन तमळप Z आपल ल सगळ न वपड र ण र."
बररक खर < . ज<श$ब ई हडग$ आणण कपड च$
एक बlग घऊन श र आल <त . आमच णसप ल
तसतन र आरम< म ण4न क म ल ल गल <त , ज म+ळ
प< प ण च आणण र ण च अस द<न = पश तप+र र=
स+ ल < . प+ढ त न नश$ब न हदल . आरम•च सप
झ ल . सव Zबर<बर ब ई पण सप वर गल . मग त न$ ववच र
कल . भल न आरम•च ब ज4न अस<, न न प< भर
न = आणण र ल ज ग = तमळ न =. एकज4 वगTर ग<ष$
नTत क च गपप म र ल ठ^क अस . पण शव = पत क

23
जण आपल ल पह ज कर ल सव त अस <. जर
आ +ष ल पश स+ अस $ल र न$ $म+ल खडड
गल$ र= च ल . अश समववच र च इ र द<न आरम•बर<बर
ज<श$ब ईन$ सप म<डल . त घ क म वर जर झ ल. सप फ+ ल
म ण4न णसप लन म<ठ ग ज व ज कल . आ ज क म वर
णर न = त च वर क रव ई कर अस ज =र कल. इ र
बरच आरम< घ बरल आणण क म वर रज4 झ ल. सप च $न
र झ ल. म गण मन <ण र ह ल दर4 , उल तशक <ऊ
न म ण4न ग व करण प Z प ळ= गल$. आरम•च
त च नश$ब तलह ल < झ ल. त ल ज<श$ब ई क
करण र? त सपफ<ड त घ च म त भल झ ल. त घ न
णसप लन प4ण3वळ लकचररच न<कर हदल . णसप लच
आव र ल तनव ससथ न र ल जग हदल . आ +ष
नव त च < झ ल. कबरड म<डलल सपकर= आरम<
त च वर ख+ननस ठव4न < . पण त न ववच र < क<ण?
ब ईच क = = वबघडल न =. $ प<र क लपरतव आप पल
पररक प स करन आप पल म ग 3न गल$. नव$न आलल
आरम•न भ4 क ळ च$ ज ण$व नव $. ज<श$ब ई एकदम उजळ
मर न आपल म<ठपण तमरव4 ल गल . आजच
घड=प Z स+खनTव च ल4 < .
ज<श$ब ईन नश$ब न पर एकद हदल . त ज च
+तन मध क म कर अस प रकरसर ऑनरर= < .
ख जग$ पlक =समध अत श वबझ$ अस . र जम
रगण ल स ठ^ द ल त च कड फ रस वळ नस च .
त च$ पlक =स मध आणण दणकण अश$ श र च द<न

24
भग ववभ गलल$ < $. मध वरच णकलतनकप स4न आमच
णसप ल १०-१५ तमतन च अ र वर < . व मध
णकलतनकमध4न दणकण णकलतनककड ज न र जम
थ ब च. त न द खववण स ठ^ ज पश आम = थ बव4न
ठवलल अस च त न बघ च, आणण लगच दणकण
णकलतनकल ज च. रण < व = ध वपळ त न
आवड च$ आणण झप च$ स+ M_ . पण व च$ पनन श$ उल ल$
आणण सर न = ध वपळ नक<श$ व ल ल गल$. आ =
दगदग कम$ कर अस त च सuभ ग व $ त न
म ण ल ल गल . एकद सक ळ= स डस वज म$
त न फ<न कल . < त च सuभ ग व $न$ उचलल .
" lल<, ड क र प रकर आ क ?" म$ ववच रल.
" <, आ . आपण क<ण?"
"म$ र जम णसप ल 4न त च रणजसC र ब<ल < ."
" आघ<ळ कर . क = तनर<प दऊ क ?"
"एक पश च तसझरर न कर ल ल गल अस मल व .
त न ववच र च ."
"थ ब , म$ त न ववच र " अस म ण4न त गल . मग
ब थरमच द र वर न ठ<कल च आव ज आल .
"अ <, ऐकल क, +मच रणजसC रच र जम 4न फ<न
आ ."
"......" प रकर क म णल क = ऐक4 आल न =.
"एक पश च तसझरर न कर च अस म ण "
सuभ ग व $न$ म ह $ प+रवल$.
"...."

25
"बर. आ णसप ल स<ड म ण4न म$ कध$च$ स ग , पण
ऐक ल र न ?" त म ण ल . ब थरमच द र प स4न
फ<नप Z ल ल गल वढ वळ गल . मग त च आव ज
आल , "त न$ +म ल तसझरर न कर ल स तग ल ."
"थ•कस. ग+ड ड" अस म ण4न म$ फ<न ठवल . क = = ज स
मह $ न ववच र प रकर न$ मल तसझरर न कर ल
स तग ल त अथc त न म झ R न च$ आणण क -3तव च$
ज ण$व झ ल$ असण र अस व 4 न म झ$ h $ इचभर
फ+गल$. म झ ग<ड गTरसमज बरच हदवस ह क4न < .
कल रन मझ लक आल कJ कद तच त न वढ
ब<ल ल = वळ नसल आणण म$ स ठ^क आ वढ
म = असल म+ळ त न$ मल तसझरर न कर च$
परव नग$ दऊन कल$ असल.
र सग च म+द कJ प रकर न फ+क घ लव ल
अणजब वळ नव . अश पररणसथ $ नगरप तलकन
णसप लच सम<रच ड बर= रसत च क नकJ =करण
कर ल घ ल. रसत च$ एक वळ= एक ब ज4 बद करन
दस
+ र= ब ज4 पप पप न प4ण3 कर च$ आणण मग दस
+ र=
ब ज4 बद करन पह ल$ ब ज4 प4ण3 कर च$ अस < स ध रण
स मह न च क 3कम < . त म+ळ त थ र<ज C हफक
जlम व ल ल गल . ज अ र प रकर र<ज द तमतन
प र कर च, त ल आ च ळ=स पनन स तमतन लग ल
ल गल$. सuभ ग व $न$ अनकद स ग4न क = उप <ग झ ल
नव , पण नगरप तलकन च क म एक आठवड करन
द खवल. प रकर न$ र जम णसप ल स<ड च अस ठरवल.

26
"अर, प रकर णसप ल स<ड4न च लल " तनन दन ब म$
आणल$.
"पण त च$ प च वरZ तशललक आ न ."
" <. पण च लल ."
"वळ तमळ न = त न. प व पlक =स आणण इथ अस
द<न = स भ ळ न फ र त स < < अस म ण ."
म$ ज ऊन त न सव 1च ववच रल "सर, +म = णसप ल
स<ड4न ज क ?"
" <, त एक रखप स4न" म ण ल.
"सर, पण अस अकसम क च लल ? अज4न आमच एम M.ड=.
व च . आम ल +म = व आ . अज4न ख4प तशक च
+मच कड4न" म$ म ल. जर स गह वरल.
" < र. म झ$ ज ण च$ इचh न = . पण न ईल ज आ .
र<ज थ ण जण द=ड स ज <. रस दर
+ स $च क म
च ल4 आ न" म ण ल.
"सर, कम क सपल लuकरच" म$ म ल.
"h र. स मह न र= ल ग $ल" म ण ल.
र<ज द=ड स म णज स मह न सर च हक $ आतथ3क
न+कस न झ ल अस च$ मल कलपन < $. म$ गपप
झ ल<. सर च म णण खर तनघ ल. क म सप ल स डस
मह न ल गल. इथ रस ड बर च कJ क नकJ च च
ज<श$ब ईन क = स< रस+ क अस च क = क रण नव .
पण क नकJ =करण म+ळ त फ र ख4श झ ल . प रकर स<ड4न
गल बर<बर ज<श$ब ईन$ ध वपळ कल$, ड ऑहफसल
चकर म ग4न चकर म रल आणण प रकर च ररक म झ लल

27
 +तन सव 1च न व वर करन घ ल. प रकर स रख ध+रधर
शल जR णसप ल स<ड4न गल म+ळ णसप लमधल
रगण च आणण ववद र Zच अपररतम न+कस न झ ल. आ
त च +तन च$ स4त ज<श$ब ईच गल म+ळ झ लल$
प<कळ= भरन तनघण र कJ ज स न+कस न <ण र अश$ तभ $
मझ आणण इ र आरम•च मन द 4 न आल$. परवझन
@षपण न कलल भ कJ खर झ ल र क कर च
आमच पTकJ क<ण ल च म = नव . हकब + न क =
करण च$ कद क<ण मध असल अस व नव .
"सत च ववज झल. मझ क -3तव ल आणण म न $ल
उश$र क <ईन न तमळ ल " स4त घ ल वर
ज<श$ब ईन$ ज =र कल. च रगणसववर क पररण म
< $ल क ल र नच समजल अस . पण त च
हडप 3म' मधल इ र वर क पररण म झ ल म त लगच
हदसल.
"क नगlटस" म सर ज<श$ब ईन म ण ल. " 4 कलल
धडपड=च च$ज झ ल." म सर च$ व गण च$ प_ hन
< $ बदल शक घ ल क = ज ग च नव $.
"अग म$ न म$ लकमणल म ण च कJ त ल एक हदवस
+तन तमळण र" द<श$मlडम म ण ल . लकमण त च
नवर च न व. त ज<श$ब ईबदल लकमणबर<बर ब<लण र
न = आणण त न +तन तमळण र अस भ कJ र कध$च
करण र न = बदल = शक घ ल क = जगच
नव $.

28
"ब ईल +तन तमळ ल एक दष$न बर झ ल. $ आ
स रख$ पकव र ण र न =" ववश ल, तनन द आणण नहद
न$ च वक जर शबदरचन आणण व करण इथत थ
करन म ल. लकचरर मडळ=न ग<ष$म+ळ फ रस फरक
पडण र नव . फरक पडण र < < आरम•न .

***

ज<श$ब ईन$ +तन च$ स4त घ ल$ आणण त च

व गण ब<लण एकदम फरक पडल . आपल ववर वरच
आपल पभ+तव सव Zन हदसल प ह ज अस ब + क त च
मन न घ ल. मग व ड3मध र ऊड घ न आरम< त च
पह ल बकर ठरल. म$ व एम M.ड=. च पररकच$ र= कर
< <. ब ईन$ मल पह ल बकर कर च ठरवल.
'इश," त म झ बदल ब<ल न ऐकलल तनन दन मल
त च$ एकद नककल करन द खवल$ < $. " < इ क क
अभ स कर <. आम = न = ब ई वढ अभ स कल कध$.
पण एम M.ड=. झ ल<च न ?"
अभ स करण ग<ष$ल वई म णण र ज<श$ब ईच$
त च 4 न स<ळ वर Zन$ ल न अस4न = मल व कJव
आल$ < $. एक तशकक न ववद र Zन अभ स करण स
प<तस न द च स<ड4न नव ठव च$ मल व
कलपन $ व ल < . पण कलपन $ ग<ष$ करण
ज<श$ब ईच खड < . अश घ स4 प<र ल आपल R न
द खवण च म< व व = अश$च एक कलपन $ ग<ष.

29
"स ग बर, पह ल $न मह न न र व रव र गभ3प <
र ण च$ क रण क<ण $?" ब ईन$ ववच रल.
म$ प प पच स क रण स तग ल$.
"आणख$ क =?" त न$ ववच रल.
म$ आणख$ द<न क रण स तग ल$.
"आणख$ क =?" त न$ ववच रल.
"आणख$ क = न =" म$ म ल.
"क प3स ल +ह म इनसहफतश नस$?" त न$ ववज $ म+@न
म ल. व ढ + श र म णव < सव 1ल , पण मल च 4न
जस Rन आ प , अस भ व त च च र वर < .
वररष न$ म4ख3पण कल र= < श णपण आ अस म ण4न
त च कu +क कर च अस श णपण मल व क<ण$
तशकवल नव .
" आज र पह ल द=ड मह न अlब<श3न < मlडम,
$न मह न उल 4 न गल वर न =" म$ डकन म ल. ब ईच
•ड ग<रम<र झ ल व मल जर स व ई व ल, पण त ल
इल ज नव . < ववर स च स<ड4न ब ईन$ र उड प+ढ स+र
कल$. म$ $ ग<ष ववसरन गल<, पण ब ई क = ववसरल
न = .
'अग नहद , कस ब<ल < न <! त च बर<बर ब<ल च$
तभ $च व " ज<श$ब ईन$ नहद कड आपल मन म<कळ
कल. नहद च $, त न 'अस क म ण मlडम?' अस लगच
ववच रल. मग ज<श$ब ईन$ त ल सगळ= ग<ष स तग ल$.
नहद न त न अन+म<दन हदल, आणण स फरमब र
पडल वर सगळ न = ग<ष स ग4न कल$.

30
"स ल क नगlटस" म झ प ठ^वर दणक थ प ठ<क4न
तनन द म णल. " 4 रणजसC र अस4न एक प<फसर
+झ बर<बर ब<ल ल तभ ."
"चल प \ द" सज च$ फम 3ईश आल$.
म$ सल<. "लक<, प \ +म = द मल . ग<ष ऐक4न मन<रजन
+मच झ ल कJ म झ?"
"अर कज4स क प \ दण र? त च सगळ ज<र त च
म'द 4 आणण •ड आ . णखश न =" तनन द म ण ल . अस
म ण4न म झ$ अणसम च वल$ र म$ प \ दईन अस
त च <र हदस < .
"स<ड र. कज4स म ण न = र हदलद र म ण. ज<श$ब ईच
प<प कल म ण4न प \ द ल मल वड न = ल गल " म$
म ल. "कमक+व पत सपध 3वर म कल$ र क वढ
म<ठ क म कल? 4 स+_ करश$ल ब ईच प<प ." मल कज4स
म णण र तनन दल आपल$ ववक उड ल$ आज4ब ज4च$
म म मडळ= सल$ व कळल. •ड ल •ड क = र=
प+ प+ < तनघ4न गल .
"लक , सभ ळ सव 1ल . ब ई ड4ख धरल र कठ^ण ज ईल "
परवझ म ण ल .
म झ प कन म ण4न म$ ज<श$ब ईच प<प कल , अगद=
ववच र न कर कल . त कण$ अ $व सम ध न झ ल खर,
पण ब ईन ड4ख धरल र त स नककJच झ ल अस . प कन
म ण4न त च = सव$क र कर च अस मन श$ म ण4न म$
जर स सल< आणण < ववर थच स<डल . ज<श$ब ईन$
पर मझ R न च$ पररक घ च प त म त कल न =.

31
 ***

क ळ प+ढ सरक र ह ल . आपल सव 1च +तन मध

ज<श$ब ई स+स वल . ल<क न पकवण बद झ ल. 'स+ ल<' अस
तनश स म म मडळ=न$ स<डल . पण भडभड च$ सवतनव-त$च$
र=ख जवळ ल ल गल$ स श$ ज<श$ब ईच$ स+स $
उड ल ल गल$. आ भडभड गल कJ आपण एच<ड= म णज
ववभ गपम+ख व च अस त च मन न घ ल. म आणण
द<श$ द<घ = आपल पक तसतन र असण र त न
मह < . खर र म सर एच<ड= व ल <ग <
आणण नबर = त च च < . पण आपण फ+ल मर आ <
र = मडळ= ऑनरर= आ . म ण4न आपणच एच<ड= व ल
प ह ज अस त च म णण < . त न$ पर एकद वगवगळ=
व सप$ठ ग जव ल स+रव कल$.
"म$ म ण एच<ड= फ+ल मरच व ल प ह ज" एकद त
स फरममध म<ठ आवश न म ण ल .
"म णज +म =च न मlडम?" सज प+ प+ ल .
"न =. मल स म ण च न =. तव च पश आ . म$
क हकव इ र क<ण$ क , ज< क<ण एच<ड= <ण र <
फ+ल मरच असल प ह ज. ऑनरर= ड क र अस च इथ
हक $स वळ? क क म करण र?"
"भडभड सर..." वढ ब<ल4न नहद थ बल$. ऑनरर= आ
पण एच<ड=च$ क म व वणसथ पर पड न , अस त ल
ब +ध म ण च < . पण ज<श$ब ईन$ त ल अस क =
ख+ननस हदल कJ त च •ड बदच झ ल.

32
"पण मlडम, समज म सर एच<ड= झ ल र? न = र=
आणण द<श$मlडम एक च वळ= रर र < $ल. मग +मच च
नबर ल गल" परवझ म ण ल . < जस समज4 द र < , स
@ष पण < . वबक पररणसथ $ <ग म ग3 क<ण
त ल अच4क समज अस.
"चल र! <प Z क म ण4न थ ब4 म$? त न रर र व ल
अज4न $न वरZ आ . न म झ च ब ज4च आ . मल
+तन तमळववण स ठ^ हक $ झगड व ल गल < आठव ?
व न च च ववज झल < "बई म णल .
व रसत च क नकJ =करण स+र झ ल आणण ड क र प रकर
गल म ण4न +म ल +तन तमळ ल, न म ण4न नव , अस
ब<ल च$ मल इचh झ ल$. म$ $ म तप स न द बल$.
"मlडम, आ क नकJ च रस कम$ पड < म ण4न त च वर
रल ओव र ब धण र आ . कम स+र झल कJ
द<श$मlडम आणण म सर द<घ = णसप ल स<ड4न ज $ल
बघ . मग क = = झगड न कर +म = एच<ड= व ल बघ "
परवझ तनषप प च र न म ण ल . ज<श$ब ईन$ त च कड
र<ख4न बतघ ल. < सरळ ब<ल < कJ क+णतस पण म ण <
च त न अद ज आल न =. शव = त न$ ठरवण च
न द स<डल .
" क = न =. म$ तव स ठ^ भ डण रच" ब ईन$ ज =र कल.
मग ज<श$ब ईन$ कतमशनरन एक लबचuड पत तलह ल. म$
+ श र म ण4न त न$ मल व च ल हदल. म$ गभ$र
•ड न व चल. व च4न झ ल वर त च कड गभ$रपण प ह ल.
"क व ? कस आ ?" त न$ मल ववच रल.

33
"बर<बर आ " म$ म ल. खर र ब ईच व करण कचच < .
सपतलगच च+क पण बर च <त . पण त च+क दर
+ स
कर व अस क = मल व ल न =. वढ ख लच
मन<व-त$च ब ईल आपण 4 न कसल$ मद करण
म झ च न झ ल नस . त 4न त च क म वर क<ण$
स+ध रण स+चववलल त न आवड नस मल म = < .
"सगळ म+द आल न ?" त न$ ववच रल.
" +म = पत तलह ल वर क वबश द आ सगळ म+द न
ण च$" म$ म ल. जर त एच<ड$च प<स स ठ^ ल क
असत र म$ आणख$ द<न म+द स+चवल अस . पण वढ
म तव च ज गवर त न$ बस व मल प नव . प+ढ
4न ज स म तव च ज ग वर अश$च क<त मन च$
आणण क -3तव =न म णस अतधक र ग जव न आपल ल
बघ व$ ल ग $ल च$ मल व कलपन नव $.
"पण भ र च गल$ व न " ब ईन$ ववच रल. त न ब + क
कसलच ररसक घ च नव . इ क वळ म$ म<ठ
तनग न ब ळगलल स म वर च झ+ळ+कन स वर=च
क पस च$ म र= उड व$ स उड4न गल .
" वढ सपतलगच स च+क आ त स+ध रल र
बर" म$ म ल. "आणण एक व क हक पद घ ल च
र ह ल . सगळ पत व 3म नक ळ आ , पण एक व क
भ4 क ळ आल . वढ ग<ष$ स+ध रल र पत एकदम
झक स <ईल बघ ."
"उ! असल ग<ष$न फ रस महतव नस ." जर +म ल
स+ध रण करन नक< <त र मल पत द खव4न म झ म

34
ववच रल कश ल , अस म$ मन ल मन म ल. म$ च+क
द खवल म ण4न ब ई ड4ख धरल मझ लक आल
< . झल वढ न+कस न प+र झ ल अश स4 MR ववच र न म$
त थ4न क ढ प घ ल . ब ईन$ न र पत आमच
वपस ल ईप कर ल हदल व म ल,
"अग क+द , जर क+ठ सपतलग च+कJच पडल असल र दर
+ स
कर . घ ईघ ईन तलह ल व च+क झ ल अस $ल."
वबच र वपस ल तभ $ पडल$ कJ जर च+क र 4 न गल
र आपल ल ओरड पडल. म$ जर=प वर स = कर ल
गल< व त न मल च पत हदल आणण म ण ल$,
"सर, च सपतलग क+ठ च+कल असल र प न.
ज<श$मlडमन$ हदल ."
"अ <, त च कश च+क < $ल? प<फसर आ त " म$
म ल. क+द ब ई ब + ध म झ सवभ व ओळख4न <त . त
न+सत च सल . मग म$ प प त स च+क दर
+ स
कल . ज<श$ब ई घ ल ल ववसरलल हक पद क+द ब ईन$
घ ल < . भ4 क ळ च व 3म नक ळ झ ल नव , < म$
करन हदल .
"थ•क 4 सर" क+द ब ई म ण ल . म$ क म क+द ब ईस ठ^
कल कJ ज<श$ब ईस ठ^ कल क = सग न =, पण
मझ म क+द ब ईस ठ^ < . ज<श$ब ईवर म झ उपक र
झल ज<श$ब ईन कळलच न =. परमशर च दर र=
न•दल गल असल. क+द ब ई पत वर ज<श$ब ईच$ स = घ ल
गल , व म$ त च$ क ब3न क प$ व च4न प ह ल$. म$ करन
हदलल दर
+ सत क+द ब ईन$ कल <त खर , पण नव

35
 $न च+क कल <त . आ त न पत पर ईप
कर व ल गण र अस म झ मन आल. हकम न च+क वर
प ढर रग ल व4न वढ च भ ग र= पर ईप कर व
ल गल अस . पण त च नश$ब ज<र वर < . ज<श$ब ईन$
पत वर स = ठ<कल$, आणण प<स क ल म ण4न
क+द ब ईच च व ल$ कल. पत घऊन त पर आल ,
व म$ ववच रल,
"क म णल मlडम?"
"च गल कल म णल . आ मल तशप ल स ग4न
प<स च प = क च ."
कतमशनरन प ठव च पत ड=नच$ स = घऊन हडसपlचन
प ठव व ल ग अस, ग<ष$च ज<श$ब ईन ब + ध ववसमरण
झ ल अस व.
"अ <, पण अश$ पत ड=नच$ स = घऊन हडसपlचन प ठव व$
लग न ?" म$ ववच रल.
"म$ पण मlडमन च म ल. र त म ण ल , 4 प ठव
प<स न. म$ न र कतमशनरन फ<न करन" क+द ब ई
म णल .
म णज सगळ तन म आमच स रख समन म णस स ठ^
अस च र. म<ठ मडळ=न मन ल व ल स कर च$
म+भ < $.
प ड4 तशप ई पत आणण स •पस ठ^ पTस घऊन प<स गल .
खर र प ड4ल प ठवण क+द ब ईन$ म<ठ^ च4क कल$ < $.
प ड4च गरज त च उतपनन पक म<ठ <त . त म+ळ
< जमल त थ4न पTस क ढ ल बघ अस. क• =नमध4न क फJ

36
आण ल प ड4ल प ठवल कJ क फJ अस, पण उरलल
स+ पTस म त नस . क<ण$ त ल ख+श$न उरलल पTस
दऊन कण वगळ आणण त न ख+श$न सव 1च घऊन
कण वगळ. स •पच पTस प ड4 सतक रण$ ल वण र आणण पत
कचर प = कण र अश$ म झ$ अ कळ < $. खर र
त ल प<स 4न स •प आण ल सग ल व < . मग
स •प तचक व4न आपणच प<स च प = क ल व
< . पण ज<श$ब ईस ठ^ वढ= म न कर च$ क+द ब ईच$
र= नस व$. त म+ळ प ड4च त क म स ठ^ रव न झ ल .
जमल अस र आम = प ड4च प ठ^ क<ण ल र= < क
कर < बघ ल प ठवल अस . दद
+ Žव न अस क<ण$ उपलबध
अस र आम = त च म णस ल प<स प ठवल अस .
प ड4न आमच अपक भग कल न =. त न पत कचर प =
कल कJ रद= ववकल क = समजल न =. पण
कतमशनरन प<चल न = नककJ. बरच हदवस झ ल र=
पत च उतर न = म ण4न ज<श$ब ईन$ कतमशनरच ऑहफसल
फ<न कल . व अस पत आलल न = अस त च सव$
स क न स तग ल. ब ईन$ स फरममध ऊन आग
प खडल$. प<स च क रभ र एकदम गलथ न आ अस ज =र
कल. हदव ळ=ल प<स मग ल पण स ध एक पत
धडपण प ठव न = वगTर क =ब = ब<लल .
"मlडम, क+ठ र= अडकल असल. प<चल . जर थ ब " नहद
म ण ल$.
"जर म णज हक $ थ बण र?" ज<श$ब ई तचड4न म ण ल .
"अज4न आठवड - पधर हदवस थ ब ग" द<श$मlडम म ण ल .

37
" 4 !" ज<श$ब ई फणफणल . " वढ वळ न = प<चल र?"
"मlडम, ध$र धर . आजच पपर +म = न = व चल, कJ
दस
+ र म +_ एक जप न$ सTतनक न त च स कर ल
प ठवलल पत इ क वर Zन$ अमररकल ज ऊन शव =
जप नल प<चल आणण त ल तमळ ल. +मच पत ज ऊन र
अवघ एक मह न च झ ल ," तनन द म ण ल . ग<ष$वर
आम = न र प< धरन सल<. पण ज<श$ब ईन त ल
ववन<द समजल न =.
"गप र" त न$ तनन दल च पल. "मल न = थ ब च."
ज<श$ब ईन$ पत पर प ठव च अस ठरवल. त आ र=
सपतलगस दर
+ स करन प ठव $ल अश$ मल आश व
< $. पण त न$ ज+न च पत च$ क ब3न क प$ < $ $च
प ठवल$. पत पर प ड4च हदल. प ड4 प<स ज ल
तनघ ल . व म त मल र वन . ज<श$ब ईस ठ^ नव र
प ड4च इम नद र=च$ पररक म ण4न र= पकरण च hड
लव चच अस मझ मन न घ ल. प<स ऑहफस
णसप लच मग < . म$ एपन स फरममध ग4न
प ड4च प ठ^ तनघ ल<. णसप ल असण र रगण च
आणण त च न व ईक च गद\म+ळ म$ प ठल ग कर <
च प ड4ल पत ल गल न =. < पत धरन सरळ
च लल < . ग ब र पडल वर त न ल पत ब<ळ
करन रसत च कडल तभरक वल, आणण चपळ ईन
प ठ^म गच झ<पडपट =कड रव न झ ल . पह ल ध रच
एक पग प< ररचव4न णसप ल पर च त च ब
अस व . म$ च+रगळलल पत उचलल, णखश ठवल आणण

38
 णसप ल पर ल<. जव च$ वळ झ ल$ < $. म$ डब
ख ल गल<. परवझ, तनन द वगTर मडळ= डब ख बसल$
< $.
"क र, प ड4न पत न$ पण प<स कल क ?" परवझन
ववच रल.
"h र! < प<स ऑहफस गल च न =. त न पत ब<ळ
करन ग ब र रसत च कडल कल आणण < ब +ध
एख द पग म र ल म ण4न प ठच झ<पडपट =कड गल "
म$ म ल.
"पण प+र व आ क ?" आमच वहकल न म णज तनन दन
ववच रल. "त न दस
+ र च क गद ब<ळ करन कल असल
आणण < प<स न र ज ण र असल."
उतर द खल म$ णखश 4न च+रगळलल पत क ढल आणण
बल वर पसरन सप कल. " आ पत. आपण ल
एणकझवब ए अस म ण4 ."
म$ णखश 4न ब मब क ढल अस र= त च ड<ळ वढ
ववसफ रल नस .
"ज<श$ब ईन स ग ल व."
"क<ण स गण र त न ? म$ प+र व आणल म ण4न म$च
स ग व अस म ण ल र स फ स ग <, मल जमण र न =. ज<
स गल त न म झ न व न घ क स ग च ."
"न व न घ कस स गण र?" तनन द म ण ल .
"न व कळल र त 'कस, कव , कध$, क<ठ' अस असख
पश ववच रन भड व4न क $ल. ववक च श _ नक< र ब ब .
आणण त प ड4च$पण व ल व $ल वगळच" म$ म ल.

39
"बर<बर आ . आपण क = र= वगळ कल प ह ज" परवझ
म णल.
आम = ब<लण बद कल आणण डब ख ण वर लक क'ह@
कल. जवण सप सप परवझल एक भनन आ हड
स+चल$.
"आपण पत असच ठव4न दऊ . स हदवस न$ त च वर
'सखद पर ' अस तल 4 न, एक प हक घ ल4न ड
ऑहफसच पत म ग घ ल4न ब ईन प<स न प ठव4न दऊ .
प<स मन हडसपlचमध कल, आणण हडसपlचव ल
हडप 3म' ल प<चव $ल. मग त च वर ऑहफतश ल व ण र
णसप लच स lमपस+_ $ल. ब ई नशनमध ज $ल."
= आ हड झक स < $. ठरल पम ण सव3 घडल. द
हदवस न$ पत हडसपlचन आल. ब म$ वणव स रख$ पसरल$.
ज<श$ब ईच आध$ ऑहफस इ र च$च = गद\ झ ल$. ब ई
लगबग आल . त न$ आपल पत ब घ ल. प कJ
उघडल आणण पत व चल. जन त च •ड कड म<ठ
उतस+क न बघ < $. ब ईच •ड बघण स रख झ ल.
"अस कस झ ल?" ब ई म ण ल .
"मlडम क झ ल?" तनन दन ववच रल. खर र क झल
ब ईपक आम सगळ न ज स च गल म ह < . पण
त न समज4 दण <ग ठरल नस .
""सखद पर आल म झ पत" ब ई म ण ल .
"मlडम, +म = क ब3न क प$ प ठवल$ म ण4न अस झ ल असल.
त न न म$ म4ळ प च ल ग " वपस ब ई म ण ल .
"चल ग, क = र= क ?" अस ब ई स शक सवर म णल .

40
"पत च+रगळलल हदस . कद तच त न$ कचर च
डब कल असल आणण त च प$.ए.न ब र क ढ4 न,
सप करन पर प ठवल असल" तनन द म ण ल . ब ईन$
प4वc पकवल च स4ड घ < < ब + क.
"...." बई गपपच रह ल . त च •ड आणख$नच
बघण स रख झ ल < .
"मlडम, +म = ड=नच स =तशव प ठवल म ण4न
कद तच पर आल असल. वररष न प ठवलल$ सगळ= पत
ड=नच स =नच प ठव व$ अस सक आ " परवझ म ण ल .
'चल र, क = र= क ' अस त म णल न = क रण
तन म त न बर<बर म = < . ड=नन$ मध ग घ ल4
न म ण4न त न$ पत त च स =तशव प ठवल < .
"आ ?" ब ई म ण ल .
"मlडम, न +मच ब ज4च आ . शव = ववज +मच च
<ण र. +म = पत पर प ठव " परवझ म ण ल .
"असच?" ब ई म ण ल .
"मग क झ ल? ठ स4न तल कJ +म = सगळ तसतन र
फ+ल मर आ आणण महडकल कuणनसलच तन म पम ण
एच<ड= +म =च व ल प ह ज. = प<स ऑनरर=न तमळ
क म न ."
परवझच ड<क हफरल कJ क अश$ शक ऊन आम =
सगळजण त च कड बघ ल ल गल<. आमच कड दल
+ 3क
करन < प+ढ म ण ल , "क म झ ल कJ आम ल म<ठ^ प \
द ल म त ववसर नक ."

41
"नककJ दईन प \" ब ई म<ठ आनद न म ण ल . "क+द , म$
आत आण नव पत तल 4 न. मग प प ईप कर."
" ड=नम फ3 च प ठव मlडम, प<स न नक<" परवझन सलल
हदल . ब ई गल . सगळ जण परवझवर + 4 न पडल.
"क र, असल$ आ हड ब ईन हदल$स. उद एच<ड= < $ल
न त !"
"लक<, गपप बस . महडकल कuणनसलच अस पत गल
आठवड आल . महडतसनच न<ह सब<ड 3वर ल गल .
वगवगळ स -आठ ग<ष$ त आ . त ल$च एक =
ग<ष = आ . म$ स तग ल नस र= ब ईन = ग<ष क+ठ4न
र= कळल$च अस $. आणण नस $ कळल$ र= तन म पम ण
त च एच<ड= झ ल असत . म$ +मच एक प \च$ स<
ल वल$ . आभ र म न म झ."
आम = त च आभ र म नल.

***

नश$ब च फर ज<श$ब ईच ब ज4न पड ल ल गल अस

हदस ल ल गल < . महडकल कuणनसलन स तग ल स
करण णसप लल बधनक रक < . भडभड रर र झ ल कJ
ज<श$ब ई एच<ड= <ण र बदल क<ण च = मन क =
शक र ह ल$ नव $. म सर आणण द<श$मlडम आ
त च बर<बर जर आदर न व ग ल ल गल < . ऑनरर=
आणण फ+ल मर च वर 3न+वर‡ च ल आलल लढ ई
इ कJ वरZ ऑनरर=च प रड जड अस च. महडकल
कuणनसलच तन म न+स र आ फ+ल मर च प रड ख ल$
42
गल < , भल त च वढ= ग+णवत अस< व नस<.
बदलत कळच तनद‡शक बघ4न तभ $ व ल ल गल$
< $. पण झ ल ग<ष$ल क = इल ज नव . महडकल
कuणनसलल क = स गण व ढ आम = म<ठ नव <. आणण
आज समज , व ढ म<ठ असण र च स+_ महडकल
कuणनसल क = ऐक नस. अस<. आम = जर फ+ल मर
म ण4न तचक 4 न र ह ल< अस < र आमच वT वकक फ द
झ ल अस = एकच जमच$ ब ज4 हदस < $. पण च र
च गल म णस च भल < < अश हक $ ज<श$ब ई वर
चढल असत च ववच र असवसथ करण र < खर .
क ल र न भडभडसर च तनर<पसम रभ प र पडल . सर न$
आम आरम•न पण ब<ल वल < . सर म<जकच पण मन ल
च क ल गल अस ब<लल. ब<ल न त च ड<ळ भरन आल
आणण ऐक न आमच. वTदकJ ववद थc म ण4न आमच
क लज आल प स4न एच<ड= म ण4न रर र <ईप Z च
क ल त न$ द तमतन आमच सम<र म डल . ज न
क र झ लल मन आमच सम<र उघड कल. ससथच व रस
आपल न र जप अस म ण4न सर ख ल$ बसल. अस एच<ड=
प+न तमळण र न = ववच र न आम = द1+ ख$ अस न
सर च व रसद र ज<श$ब ई ब<ल ल उभ रह ल .
"सर न म$ त च प+ढ=ल आ +ष स ठ^ स+ श तचत "
ब ई म ण ल . "ससथच भ =ल त न$ वळ<वळ= र व,
आम ल आनदच <ईल. म झ सव 1च ख4प क = <जन
आ .त त न हदस $लच" अस क =ब = त बर च वळ
ब<लल . आपण उद प स4न एच<ड= <ण र च$ ख त$ त च

43
शबद शबद 4न धवन$ < < $. एक ब ज4ल सर च लल
च द1+ ख < , र दस
+ र ब ज4ल जब बद र=च ख+चcवर
ज<श$ब ई बसण र च दडपण < . < हदवस ज<श$ब ईन
फ र h न गल असण र, पण उद प स4न क <ण र
ववच र न < आम सव Zन फ रच व ई गल . नव हदवस
उज डल , < क = वगळच घडव4न गल .
सक ळ= नऊ व ज हडप 3म' च ऑहफस उघडल. आम =
जर=प वर स = करण स ठ^ थ गल< व एक
डक+ळ स , उभ च र च , स वळ , प ढर कस च क•बड
प डलल , आणण ड<ळ न जड क ळसर तभग च चषम
ल वलल एक म ण4स त थ जर झ ल .
"म$ ड क र क वळ. एच<ड= म ण4न म झ$ आजप स4न इथ
तन +कJ झ ल$ आ " त न वपस ब ईन स तग ल.
क+द ब ईन$ लगबग$न प ड4ल स ग4न एच<ड=च ऑहफस उघड4न
घ ल. क वळसर एच<ड=च ख+चcवर ववर जम न झ ल. त च
तन +कJच पत च$ प फ ईलल ल गल$. रज4 झ ल च त च
पत ड=नकड प ठवण आल. ब म$ वणव स रख$ पसरल$.
क<ण ल कसल = स+ग व न ल ग वढ= म<ठ^ ग<ष कश$
क घडल$ क<ण ल च समजन . न र ळ4 ळ4 पत ल गल .
"अर, महडकल कuणनसलच तन म पम ण जर फ+ल मर
एच<ड= <ण र र स कर अस कतमशनरन$ स तग ल
म ण" तनन द म ण ल . "क वळसर नगरप तलकच दस
+ र
णसप ल प<फसर < . सव ज ष न+स र सगळ
प<फसर तसतन र < . त न$ पत कल कJ त न

44
तन म न+स र आपल कडच$ एच<ड=च$ प<स तमळ व$.
त पम ण त न एच<ड=च$ प<स तमळ ल$."
"म णज म न कल$ ज<श$ब ईन$ आणण फळ च ख
क वळसर!" नहद म ण ल$.
"आपल ल वढ पकव च त च$ तशक त न
तमळ ल$ असण र" र जश म ण ल .
क वळसर च अव र प 4 न म झ मन अश+भ च$ प ल
च+कच+कल$ < $. आपण आग$ 4न स+ 4 न फ+फ ट र न =
न पडल<, अस म झ मन आल, आणण स असल र $
आपल क+ठच कम 3च$ फळ म ण च$ अस = मल व ल.
क वळ आमच कड एच<ड= म ण4न आल न र मह न भर न
आमच$ एम M.ड=.च$ पररक झ ल$. क वळ आमच कड ण प4वc
ज णसप ल < त दस ई जनरल णसप लमध
आमच$ पररक < $. सव3 जण व च $ सव3 प+स क
म झ$ व च4न झ लल$ < $च, पण ल †र= असलल$ नव$
ज+न$ अश$ सव3 प+स कस+_ व च4न झ ल$ < $. त म+ळ
पररकच स नशन नव . नशन < म< व न$ मlडमच.
त पम+ख पररकक <त . त इ र णसप ल ल
ववद र Zन तस द च आणण आपल ववद र Zन वर
खच4न घ च अस सव3 जण म ण अस . त प4वc
आमच णसप ल <त आणण त न ऑनरर=न$ फ रश$
च गल$ C= म' हदल$ नव $ म ण4न त आमच
ववद र Zन ज स च hळ अस अस ल<क म ण अस .
त म+ळ पररक क <ण र अश$ थ<ड=श$ तच < $.
पररकच वळ= आम ल एक सरप ईज तमळ ल. ब रग वच

45
पररकक आल न = म ण4न ववद प$ठ न भडभडसर न
पररकक म ण4न नमल. म झ$ पह ल हदवश$च$ मuणखक
पररक h न झ ल$. सव3 पश च$ उतर म$ बर<बर हदल$. एक-
द<न म+दद वर म झ म णण म< व न$च म णण पक ज स
बर<बर तनघ ल. म$ आनद णसप ल पर ज ल
तनघ ल<. वढ मल तनश न क म रन थ बवल. $
म< व न$च$ लकचरर < $.
"अर, थ ब. 4 ख4प + श र आ स आम सव Zन म ह आ .
पण 4 पररकक बर<बर वढ अरर व$न ब<ल4 नक<स र.
शव = च +ल म क3 द लक ठव."
"अरर व$न? कव ?" म$ आश 3न ववच रल.
"मग क ? म< व न$ मlडम +झ वर खसकल आ . 4
ख4पच श णपण कर <स अस त म ण <त ."
मल धकक च बसल . सव 1ल असलल R न उघडपण स गण
ल अरर व$ म ण $ल अस मल व ल नव .
"म< व न$ मlडमन$ +ल प$-पलस गड हदल$ ."
"प$-पलस?" मल पर एक धकक बसल . प$-पलस म णज
उत$ण3च जर वर. ज$ म णज ग+ड. मल र सव 1ल ज$-
पलस गड तमळण र अश$ ख त$ व < $.
"आणण 4 जर सuम पण ब<लल न =स र परव च पररक
+ल प$-म नस तमळल कद तच ."
"थ•कस" अस म ण4न म$ ब र पडल<. ड<क बतधर झ ल स रख
व < . सत च न म$ ववज < न =, र
अपपव-त$च च बर चद < < मल समज व म ण4न दव न

46
मल हदलल < पह ल धड < . स+नन मन न म$
णसप ल पर आल<.
"क र, +झ च र अस क हदस < ? क झ ल?" परवझ
मल ग वर भ ल . म झ च र प 4 न क = र= वबनसल
त ल ब +ध समजल अस व. म$ क घडल त ल
स तग ल.
" xxx ल<क ववदच पववत कत = घ ण करन ठव " <
म ण ल . स ध रणपण < स प नस. •ड 4न अपशबद र
कध$च क ढ नस. त च कप ळ वरच$ श$र फ+गलल$ र म$
व च पह ल द प ह ल$. आपण उग चच सगळ= ग<ष स ग4न
त ल त स हदल अस म झ मन आल. न = र= <
वबच र मल क मद कर शकण र < ?
'ज ऊ द र" म$ म ल. "म$ बघ < क कर च ."
"बस ऑफ लक" < म ण ल . अस द परवझ आमच कड
अस र आमच णसप ल दश ल नबर एकच णसप ल
झ ल अस अस म झ मन आल. म$ हडप 3म' च
प र चढ < < व मल ज<श$ब ई भ ल . क वळ
आल प स4न त आम सव Zबर<बर जर आप+लकJन
व ग ल ल गल <त .
"क र, क+ठ गल < स?" अग वर एपन नसल म+ळ म$
ब र गल< < < त च प कन लक आल अस व.
"एम M.ड=. च पररकल ज ऊन आल<. एक मuणखक पररक
झ ल$. दस
+ र= परव आ ."
"कश$ झ ल$?"

47
"ठ^क < $. पण एक प बलम आ . म$ उतर बर<बर हदल$, पण
म< व न$ मlडम मल <ग $ गड द ल र न = अस
हदस . ज$-पलस ज ग$ त न मल प$-पलस हदल$. क रण
क = समज न =. कद तच त च द<न ववद थc पररकल
बसल म ण4न असल."
" ?" ज<श$ब ई म ण ल .
"मlडम, म< व न$ आणण +म = प4वc एकत < . +मच$ च गल$
मTत$ आ अस ऐक <. क प बलम आ +म = एकद
ब<ल4न बघ क ?"
"अ...अ... म$ क ब<लण र?"
सव 1च प बलम स<डव ल सगळ णसप लन आपल
प ठ^श$ उभ र व अश$ अपक ब ळगण र ज<श$ब ई
आपल णसप लच ववद र 3ल अक रण त स < <
र= = त बदल क =च कर ल र नव त . उग चच
त न मद कर अस म ल अस म झ मन आल.
"ठ^क आ " अस म ण4न म$ वळल<, म झ ख<ल$वर गल<
आणण ववच र कर बसल<. आ प Z च आ +ष अस
क = कध$ घडल नव . सक म न कर च$ आणण मग
त च फळ तमळण रच अस म झ अन+ Mभव < . Rन
शच प अस < अस ल नपण प स4न तशकल< < <
आणण त ल hद दण स रख क = कध$ घडल नव .
सत च च न म$ ववज < < ब<धव क तचर न सत
आ अस मल व आल < च4क < क ? तचतप
खलन क अस < आणण < ह र<वर अनक अत च र कर
र <, पण शव = ह र<च णजक < अस ल नपण प स4न बघ

48
आल< < <, खर अस आणण आपल आ +ष म$च
ह र< असल म+ळ शव = ववज मझच <ण र अस म$
प<रक पण समज आल< < <. इ कJ वरZ इ क अभ स
कल , इ कJ प+स क आणण जन3लस क<ळ4 न प ल<, इ क
रगण वर उपच र कल सव3 फ+क अस तनद न पररक स+र
अस न व ल नक< < . कवळ सव 1च भ4 क ळ ल
कडव आठवण$वर उ र म ण4न म ण हकव सव 1च
क लजच द<न ववद र Zन आपण वर खचल म<ठपण
तमरव व म ण4न म ण , आपल म+ल च बर<बरच ,
आणण उमद=च व च एख द म+ल वर वढ अन
कर न त ब ईल क =च व ल नस व न ? उद परमशर न
ज ब ववच रल र क सपष$करण द च च र= त
ब ईन ववच र कल असल क ? कJ प<फसर आणण पररकक
म णज आपणच परमशर अस त व ल आणण पद ल
प< <चल कJ व ल लग असल? ड<क ववच र च
कलल<ळ न अगद= भरक 4 न गल < . तसनम अस स
आ +ष नस न+क च तशकल< < <, न = र एकट न
ज ऊन क = र= पचड म रझ<ड आणण <डफ<ड करन व
म ण4न म$ ब र पडल< अस <. स क = कर ल जमल
नस = ग<ष वगळ=, पण एक ड क रच मन अस
ववच र व वरन पररणसथ $ हक $ गभ$र < $ लक
व. मन ल कलल<ळ जर स श झल व अस ववच र
करन क = स ध <ण र न = मझ ध न आल. जर
थड ड<क न ववच र कल र क = र= म ग3 स पडल अस म$
मन श$ म ल, आणण खर<खरच मल एक कलपन स+चल$.

49
भडभड सर च क न वर = ग<ष घ ल$ र नककJ
आपल ल न तमळव4न द $ल अस म झ मन आल.
सर च म+लग आमच च क लज तशक < . मल
ज +तन र < . म$ अग वर श 3 चढवल आणण त ल
श<ध ल ब र पडल<. ल †र=, क• =न, कट अस कर कर
म$ त ल अध 3 स न र श<ध4न क ढल.
"अर चद,4 म झ एक क म आ " म$ म ल.
"क र?" < म ण ल .
"अर, आज म झ एम M.ड=.च पह ल पlणक कल झ ल" अस म ण4न
म$ स+रव कल$ आणण त ल क घडल सववस र
स तग ल. "सर न ल क = म = नस व अस मल
व . 4 स गश$ल क ?" म$ म ल.
" <, आत स ग <" < म णल. त न मझ सम<र सर न
लगच फ<न ल वल . म$ क स तग ल < सगळ
स तग ल. मग थ<ड वळ सर ब<लल आणण < ऐक रह ल.
मग त न 'बर ब ब ' अस म ण4न फ<न ख ल$ ठवल ,
म झ कड वळल आणण म ण ल , 'ब ब न ग<ष$च$ क =
कलपन नव $. म कस3 द च क म त न$ म< व न$वर
स<पवल < . पण क कर च आपण बघ <, 4 क =
क ळज$ कर नक< अस म ण ल."
"थ•कस, सर न आणण +ल द<घ न पण" म$ म ल. म$ तनणश
झ ल<. < सल आणण गल . म$ रमवर पर गल<. परमशर
कध$ क<णत रप भ ल सग न = अस म झ
मन आल.

50
मझ दस
+ र पlणक कल पररकल भडभड सर न$ कम ल
कल$. च र पररकक च रग एक कडल इ र त घ कड
प ठ करन बसल, आणण एक क न म झ हदशल कल .
म< व न$ ब ई असवसथ हदस <त . सर न$ मल एक = पश
ववच रल न =. पण म झ$ उतर अगद= क ळज$प4व3क ऐकल$.
पररक h न झ ल$. मल क<ण $ गड तमळ ल$ दव ज ण.
व स ववक ररझल ववद प$ठ ज =र कर अस. पण पररकच
शव = म< व न$ब ईन$ सव 1 ब र ऊन ररझल ज =र कल .
आपल द<न ववद र Zन पह ल आणण दस
+ र कम क
तमळ ल अस स+ स वदन न, र म$ त सर आल< अस
व कड •ड न ज =र करन त पर गल . ब ई मल
न प सच करल अश$ पररणसथ $ हदस ल ल गल$ < $.
सर न$ ब ईन म झ वर अन करण प स4न पर व"त कल
त च म<ठपण. क+ठ सर आणण क+Mठ ज<श$ब ई अस म झ
मन आल. दद
+ Žव न सर रर र झल < र बई मग
रह ल <त . त च$च मTत$ण म< व न$. म< व न$ब ईन$
मल अक रण ज< त स हदल त च बदल क = घ आल
न =. आज त क+ठ आ म = न =. दव न त न क
$ तशक हदल$ असल अस म न4न म$ प+ढ गल< , पण $
तशक क कळल अस र जस बर व ल अस .
ग+णवत असण र आणख$ ववद र Zच त न$ न+कस न
करण प4वc दव न त न तशक हदल$ अस व$, आणण तशक
न = र हकम नपक$ स+ब+_= र= हदल$ अस व$ अश$ म$
आश धरन आ .

****
51
म$ एम M.ड=. झ ल<. तशकण घण आपल आद क 3व अस
समज4न आजवरच पव स प र प डल < .मझ तशकण
म<ठ अडथळ ईल, आणण म$ ब + क तशकण च$ ल ईनच
बदलन अस भ हक एक म<ठ ज <त र न मझ
ल नपण$ करन ठवल < . = म झ$ क+डल$ म ड4न, म झ
प ळण ल प वगTर बघ4न न =. त म+ळ म$ एम M.ड=. प स
<ईप Z मझ आईल तच < $. श ळप स4न म+ल न पह ल
नबर कध$ स<डल न = म ण4न क झ ल? ज <त र न
व 3वलल आमच घर ल इ र क<ण च = भ हक कध$ =
च+कल नव म ण. म$ क जग वगळ < <? म$ ड क रकJ
स<ड4न इ र क<ण $ ल ईन तनवडन अस = ववच र त न करन
झल < . म$ एम M.ड=. झ ल< आणण भ हक ख< ठरल. आई
तनणश झ ल$. म+लग आ पlक =स करण र आणण ख4प
कम वण र अस द द न , म णज म झ वहडल न व < .
त न म झ कड4न नव पTश च$ = अपक नव $. फक म$
ख4प कम व4न ख4प म<ठ <ण र अस त न व < .
स+रव $ल 'म$ क<ण <ऊ?' अस त न ववच रनच म$ ड क र
झ ल< < <. र त च अपकपम ण पlक =स करण ऐवज$
दस
+ र क = कर व अस म झ ड<क आलच न =. पlक =स
म णज क = ख ऊ नस < त न मह नव , आणण
मल = म ह नव . घर ण वहडल<प णज3 नतसZग <म
नव आणण नव ब धण एवढ पTस = नव .
" 4 प तलणकलतनकमध बस" दद म ण ल. "आपल
नत ल सम च णसप ल आणण प तलणकलतनक आ .
भ ड द च आणण कनसणल ग कर च."
52
"बर" अस म ण4न म$ स म न भ ल<. भ ड भरल आणण
कनसणल ग च ल4 कल. णकलतनकमध4न घर= आल< कJ आई
ववच र च$, "आज हक $ पश आल?"
"आज एक पश आल$" अस म$ म<ठ आनद न म ण च<.
क रण एक र= पश ण = व म<ठ आनद च$ ग<ष
अस च$.
"एकच? ज ऊ द. $ल ळ4 ळ4 " $ म ण च$. "एकद न व
झ ल कJ श स घ ल उस तमळ च$ न =."
बर<बरच तमत न$ स तग ल, "ब ब र, +झ$ ग<लड मडलस
ब•क ठव. पlक =स व$ र त च क = उप <ग न =. ज
आणण ज$प$न भ . पश प ठव म ण4न स ग."
"अर, आ +ष कध$ क<ण कड क = म तग ल न =. पश
प ठव अस कस स ग च?"
" 4 त न स तग ल न =स र त न कस कळण र कJ 4
त थ पlक =स कर <स ?"
बर<बर < म ण . म$ क म<ठ मत च म+लग हकव
तसनन < < क कJ मल सगळ न$ आध$प स4न ओळख व?
म$ आमच पररसर ल ज$प$न म णज जनरल
पlणक शनर न भ ल स+रव कल$. एख द ज$प$ बर
तनघ च . 'च घण र क ?' अस ववच र च . आ म$ त च
सक ळच णकलतनक सप च वळ= त न भ ल ज च<.
त दप
+ रच उन च वळ= च कसल घण र म$? आणण
समज घ ल आणण फ+क च च वप < र ग न त न$
पश च प ठवल न = र? म$ आपल च नक<, पश
व ढ प ठव अस म ण च<. त च पTकJ क<ण$ = कध$ =

53
पश प ठवल न = . म णज च = न = आणण पश =
न =. कध$ कध$ अस = व ल कJ तनद न च र= घ ल
व < . म णज प त अगद=च प ण गल स रख झ ल
नस . त घ जण न$ मल अगद= सपष ववच रल कJ आम ल
क हक $ दश$ल. क म णज पश च जवढ वबल <ईल
त च एक ह सस त ड क रल आपल कड पश
प ठवल बदल द च . दल ल$ म ल र= च लल - म णज
< सम न थc शबद आ म ण4न च लल, त ड क रल
आवडल म ण4न च लल अस न =. म$ म ल कJ क द ल
मल जमण र न =. पण पश न C= म' च गल$ दईन.
'च गल$ C= म' सव3च जण द . +झ पक क दण र
ड क र बर' अस भव •ड वर आण4न 'ठ^क आ ' अस
म ण ल. त च कड4न म झ कड एक = पश आल$ न =
स ग ल नक<च. क = जण न$ आपण पश अम+क म+क कड
प ठव < अस स तग ल. मग मझ •ड कड अपकन बघ
र ह ल. म$ क सबध$ क = ब<ल < क त च$ व बघ
अस व. वढ उचच तशकण घऊन शव = दल ल न श$
धरनच जर पlक =स च लव च$ असल, र त तशकण च
उप <ग क पश मल त कळ र<ज पड च .
त च = स पह ल र बर<बर अस व. दल ल$ = सरसक
स ब प स4न चपर श प Z सव3 जण घ , र त न$ क बर
घऊ न ? प ण र 4 न म श श$ वTर करन च ल न =
म ण न ? पत क परमशर च अश असल म ण4न
पत क न परमशर स रख व गल प ह ज अस तन म थ<ड च
आ ? त न = त च सस र < , गरज <त , आणण शम न

54
कर तमळण र पTस न क र ल म4ख3 थ<डच < ? म4ख3
< < म$च. पव बर<बर व ण स<ड4न पव ववर_ प< ण र
म ण4स म4ख3 अस < न ? आ +ष डज<ड=न च लव व ल ग
जर सत आ , र डज<ड हक $ पम ण कर च$ कस
ठरव च? ल गल वढ= डज<ड कर ल ज ल जम न =
< म4ख3.
र म$ म4ख3 असल म+ळ म झ कड ज$प$कड4न पश ईन .
र<ज पनन स-शभर पश वर उपच र करण र म$ एख द=
+रळक पश तमळ ल ल गल वर अगद= क ळ4 न गल<.
सम च णसप ल म$ तचक 4 न र ह ल< अस < र
ळ4 ळ4 म झ$ पlक =स नककJ व ढल$ अस $. पण परमशर च$
इचh क = वगळ=च < $.
र जम कम करन ब र पडण र डक र अगद=
क क<रपण क म करण र बनलल अस च. पत क ग<ष
अगद= १०० कक बर<बर झ ल$ प ह ज अस त च दष$क<न
अस च . म$ त च पठड= ल < <. ब रच जग क
च लल आम ल क<ण$ कध$ स ग नस. त म+ळ
प व पlक =समध हक $ हठक ण$ डज<ड कर व$ ल ग
आम ल मह नस च. स म च णसप ल म$
पlक =स स+र कल$ खर=, पण एक हदवस म झ लक आल
कJ त थल$ पररणसथ $ रगण स ठ^ जर ध<क द क < $.
सम सव 1 एम M.ब$.ब$.एस M. < . $ पदव$ = त न$ क+ठच
र= थ +रम +र ससथ 4न तमळवलल$ < $. पण ग+ सथ म<ठ
म तव क क$ < . त न$ क<ण च र= बद पडलल णसप ल
च लव ल घ ल. बर<बर प च-स ववर च जR ड क र

55
घ ल. प <गश ळ च लव ल एक ल जग हदल$. सव 1
ज$प$ आणण णसप ल अस द<न = च लव ल ल गल.
जR च रगण म+ळ णसप ल कध$ ररक म र ह ल न =.
जर भरलल र ह ल न = र सम सव 1च ज$प$मधल
रगण णसप ल अlडतम कर . पTस कस हदस <
कळल वर < जस जस हदस व अश$ त न इचh
झ ल$. मग जमल त म ग 3न कम वण स+र झ ल.
प <गश ळ व ल ल पTस हदल आणण त न हदलल ररप< 3
पश ल हदल अस न < त न हदलल ररप< 3 सव 1च
ल र डवर h प4न रगण ल द च आणण आलल पTश ल
एक ह सस प <गश ळ व ल ल द च अस व ल ल गल.
आपल च णसप ल ल$ नस3 पश म ण4न आल$ र=
त ल = अश$च व गण4क तमळ ल ल गल$. एक हदवस
स म न$ म झ कड गभ 3श क ढ च$ शल हक
करण स ठ^ एक पश आणल$. त च गभ 3श सरक4न ख ल$
आल < . शल हक करण गरजच < .
" +म = हक $ पTस घ ल?" स म न$ ववच रल. च र वर
बरकJपण < . बरकJपण असण च क रण म झ लक
आल न =. शल हक स ठ^ हक $ पTस घ मल
मह नव . ब ज रभ व पम ण म$ +ल वढ पTस दईन
अस म ण ल अस र मल आनद झ ल अस . पण
सम इ रन आनद व ण स ठ^ जनम ल आल नव .
मल ब ज रभ व म ह नसण र अस त च <र अस व .
"म$ प चश रप घईन" म$ म ल. आपल <र खर तनघ ल
च आनद त च च र वर हदसल . च र वरच$ रर = न

56
 लव 'बर' अस म ण ल. शल हक प र पडल$. म$ प चश
रप कम वल. न र म$ प चश रप $ शल हक कल$
म ण4न ज णक र न$ मल म4ख 3 क ढल.
"अर, +ल म ह नसण र त स म न नक< कळ ल ?
आपल पररच ल , च गल सबध असण र क+ + ब ल
< कर म+लग . त ल त न$ अस फसव च?" म झ$ आई
स णतवक स प न म ण ल$. त च म णण खर < . पण
र जम ब रच जग असच अस मल कध$ र= कळ ल
वच < . स म कड4न कळल म ण4न खर र म$ त च
आभ र म न ल व < . पTश च न+कस न झ ल म ण4न क =
म$ त च णसप ल स<डल न =. पण जव रगणसव ग•धळ
हदस ल ल गल व म त म$ स वध झ ल<. एकद र
त च नस3न म<ठ च ग•धळ घ ल .
पTस व चव च म ण4न स म न$ त च णसप ल सव3
सथ तनक तशकण हदलल नस‡स ठवल <त . सथ तनक
म णज एस M.एस M.स$. प स हकव न प स म+ल$न पधर हदवस
नतसZगच पतशकण सव 1च द अस . मग प ढर= स ड= हकव
डस चढव4न त नस3 बन अस . त न अत श कम$
पग र क म कर व ल ग अस. एकद अश$च एक नस3 मल
एक पश च$ पस4 $ कर ल मद कर < $. म4ल जनमल.
त म+ल च$ न ळ क प न त नस3च 4न क त$ ख ल$
जतमन$वर पडल$. अस < कध$कध$ म ण4न म$ त कड दल
+ 3क
कल. फक दस
+ र= क त$ घ अस म ण ल<. म$ त पश च
गभ 3श आक+चन प वल क बघ अस न त नस3न

57
लगचच $ न ळ क पल$. वढ थ<ड वळ दस
+ र= क त$
कश$ आल$ असल अस ववच र म झ मन आल .
"तसस र, हडतलव र=च C मध द<न क त ठवल <त
क ?" म$ ववच रल.
"न =" नस3 म ण ल$.
"मग आपल$ क त$ जतमन$वर पडल$ र नळ कप ल
दस
+ र= क त$ वढ वळ क+ठ4न आल$?"
" = $च क त$ आ " $ म ण ल$.
"पण जतमन$वर पडल$ व त ल जतमन$वरच ज 4 तचक ल
अस $ल न ? मग ब ळ ल ज 4ससग3 <ईल" म$ म ल.
"न = ड क र. हडतलव र=स ठ^ गरम प ण$ ठवल न,
त च म$ $ क त$ ब+डव4न क ढल$."
"अ <, गरम प ण ब+डव4न क ढ4 न क त$ तनजZ 4क < न ="
म$ म ल. $ पधर तमतन उकळ व$ ल ग , ऑ <कलव
कर व$ ल ग , हकव ल स ल मध अध 3 स ब+डव4न ठव व$
ल ग ."
"स म सर न$ आम ल असच तशकवल " $ म ण ल$.
म$ त नवज अभ3क ल न ळच ज 4ससग3 <ऊ न
म ण4न <ग उपच र कल. सध क ळ= स म भ ल व
म$ त च क न वर = ग<ष घ ल$. ज ग<ष$च मल पचड
धकक बसल < त च त न क =च व ल न =.
"आमच नस‡स व वणसथ पतशणक आ . +म = स<ड4न
इ र क<णत च जR च$ त च बदल क = = कर न = "
म ण ल.

58
रगणह च दष
" $न त न$ आपल$ च4क स+ध रण म तव च
< . स न कर उल मझ च क = र= द<र आ अस
स4तच करण र त च सरक र= ब ब4h प उतर ऐक4न म झ
लक आल कJ आ $ पररणसथ $ बदलण आपल ल शक
न =. आपल पश च क = बरव ई <ण प4वc
हठक ण 4न ब र पडण श णपण च आ .

***

म ग3 म$ क ढल न =, र < दव नच द खवल अस म ल
प ह ज. नगरप तलकच महडकल क लज मध आणण
णसप ल मध लकचररच प<स भरण स ठ^ व 3म नपत
जह र आल$. र जम मल लकचररच$ प<स तमळ ल$
अस $ र स<न 4 न वपवळ < . म$ झ प र जम
प<चल<. ऑहफसच जवळ प<चल< वढ क आल$,
"क र, आज इथ क+ठ?"
म$ वळ4 न प ह ल र मन ल$. मन ल$ क वळ च$ लकचरर
< $ म ण4न नव र आध$प स4नच खर ब सवभ व च$ < $.
म$ त च कध$ घ<ड म रल नव . पण म झ$ आरम<च$ प<स
सपल$ व आनद झ लल त च बर च वरच नबर < .
"स ज" म$ म ल. म$ कश स ठ^ त थ गल< < < त ल
कळल र $ नर = ल वल अस अश स$ ववच र म झ
मन आल .
" 4 !" अस आव ज क ढ4 न $ त थ4न गल$. म झ वर ववश स
न ठवण र = त च बर च वरच नबर < .

59
म$ ऑहफस गल<. लकचररच प<स च फ म3 ववक घ ल.
हक $ प<स ररक म आ म ण4न चuकश$ कल$. र जम
द<न प<स ररक म <त . त ल$ एक मल तमळण र अस
व 4न म झ मन ल ख4प ग+दग+ल झल . व जवळप स
रग रग च म$ घर= आल<. दव ल नमसक र करन म ड=
ठ<क4न बसल<. फ म3 भरल . सह 3हफहक ग<ळ कल$ आणण
त च फ< <क प क ढ4 न आणल . फ म3ल ज<डल .
"अर वढ गडबड=न फ म3 क भर < आ स? आई म ण ल$.
न$ क ळज$प4व3क बघ4न फ म3 भर."
" < ग!" म$ म ल.
"शव च$ र=ख कध$ आ ?"
"अज4न मह न आ ."
"मग वढ= घ ई कश ल ? फ म3 पह ल भरल स म ण4न +ल
पह ल$ प<स न = द च . न$ व वणसथ भर क ."
" < ग!" म$ म ल. घ ई करण च क = क रण नव खर.
पण लकचरर व च$ मल वढ= घ ई झ ल$ < $ कJ फ म3
प कन भरन म<कळ व च अस म झ मन न घ ल < .
"लकचरर झ ल स र पlणक स बद कर व$ ल गल न ?" $
म ण ल$.
" <" म$ आनद म ल. पlणक स पक र म झ पचन$
पडल नव मझ ध वपळ=च खर क रण < . म$
डच तशकक < < मल कळल नसल र= आ 4न
ज णवल < नककJ. म ण4न आपल आवडत क लज
लकचरर <ण च कलपनन म$ वढ उल तस झ ल< < <.

60
"बर <ईल ब ब . पlक =सस ठ^ च र हठक ण$ ध वपळ करण
+ल जमलच नस ."
खर र लकचरर आणण प+ढ अस<तशए प<फसर आणण
प<फसर झ ल वर = क म च ण आणण दगदग ख4प झ ल$
अस $. पण त च$ आईल कलपन नव $. पlणक स कर न
म+लग मन न ववझल स रख हदस < मत त म उल$ल
पकक ज णवल < .
म$ दस
+ र हदवश$ र जम च ऑहफस ज ऊन फ म3
भरल .
"क ड क र, लकचरर म ण4न क आमच कड?"
" +म = घ ल र" म$ स4न म ल. स व र जम
कल क3 < . आमच शज रच इम र $ र च. सवभ व न
च गल < . क<ण ल = ऑहफसच कम मद कर ल
न म$ र अस च.
"पण +मच क वळ न दस
+ रच क<ण$ व आ म ण"
म ण ल.
"दस
+ रच कJ दस
+ र च?" म$ स4न म ल. क वळ च ब ईलवड
णसप लमध सगळ न एव न समजल < . सव =
सल.
"स भ ळ . नगरप तलक +मच$ क रकJद3 स+र <ण प4वcच
आपण सपवण र अस कल म ण < ."
"क ल? म$ आज फ म3 भर < आ . त न क ल कस कळल
कJ मल लकचरर व च आ ?"
"क मह ? त च लकचररबर<बर आल < व
म ण < ."

61
अचh , म णज मन ल$न क ड= ल वल$ < $ र.
"पण त च क अस ?" म$ ववच रल.
" एच<ड= म ण4न इ रवह4 घ ल ज . सगळ
क लज च ड=न स+_ अस . आणण एक अतसस कतमशनर
अस ."
म$ मन ल मन कप ळ ल ल वल . ववम न व 4न
एकदम जतमन$वर आल. म$ क =च ब<ल न = अस बघ4न
त न$च स4चन कल$,
"आपल ड=नन भ 4 न बघ . त च$ मद <ईल कद तच ."
"ड=नन अस सरळ ज ऊन भ च? त न हक $ क म
अस $ल."
" +म = भ 4 न र बघ . णसप ल च गल$ म णस घण कड
त च कल आ ."
"थ•क 4" अस म ण4न म$ तनघ ल<.

***

ड=नच ऑहफस गल< व कळल कJ पधर हदवस च

स+ट =वर आ .मझ •ड फ र पडल अस व.
"अजZ क म असल र घ णकर मlडमन भ . त प+र
ड=नच कम बघ " ड=नच मम म ण ल . ड=नच
तशप ल मम म ण . म म च गल सवभ व च हदस
< . म झ क म फ र म तव च < खर, पण अजZ मत
नव . सव 1 ड=नच कर शकल अस . घ णकर मlडमन $
प वर नव $.
"नक<, म$ पधर हदवस न$ <" म$ म ल.

62
पधर हदवस म णज कवढ म<ठ क लखड अस < मल
व कळल. श तमळवण स ठ^ ज अनक ग+ण ल ग ,
त सब+र= एक ग+ण अस < म$ त वळप Z तशकल<
नव <. एख द= ग<ष कर च$ र $ बड <ब कर च$,
<ग वळच$ व बघ थ ब च न = अस म झ ध<रण
अस च. मल क<ण$ प_ श$रपण घडवल नव . जस जमल
स म झ म$च घडल< < <. श च$ ख त$ दण र नस
मल क<ण$ स तग ल नव .आ इल ज नव म ण4न
सब+र=च म ग3 धर व ल गल < . त कळ म$ हक $
क स व$स झ ल< म झ मल च म ह .
एम M.ड=.च अभ स कर न ड<क फ र वपकल कJ आम =
क लजच क• =नमध ज अस4. ख च$ वळ असल$ र
क = र= ख च. न = र एक च म र च , आणण ड<क थ<ड
लक झ ल कJ पर ल †र= ज च आणण अभ स ल
ल ग च अस आमच र =न झ ल < . आ = म'दल
4 जर
म+ग आल स रख व ल आणण म झ$ प वल क• =नकड
वळल$. म झ$ प4वcच$ आवड=च$ जग पकडल$. त
णखडकJकडच ज गवरन ब रच$ गम h न हदस अस.
आ जग गम अस च = ववसर पडलल अस न
कवळ ज+न सवईन म$ त ज गवर ज ऊन बसल<. एक च
म गवल आणण म'दच
4 म+ग ज च$ व बघ ल स+रव
कल$.
"सर, +म ल मlडम ब<ल व " एक आरम< मल जर
अदब$न म ण ल . < अगद=च क<वळ हदस < . पह ल
वर 3च अस व . त न द खवलल हदशल पह ल र

63
ज<श$ब ई. त अगद= स+रखस स कर म झ कड बघ
<त . व र करन त न$ मल ब<ल वल. म$ उठल< आणण
मझ च च कप घऊन त च बल वर ज ऊन
बसल<. त च बर<बर त च$ लकचरर नहद आणण द<न
आरम< < .
" र, बस" त म<ठ पम न म ण ल . म'दल
4 म+ग
आलल असल र= ज<श$ब ई वढ पम न ब<ल
त क = र= क ळबर असण र मझ लक आल.
" 4 नहद ल ओळख <स न ? $ आ मझ +तन मध
आ " ज<श$ब ई म ण ल .
म$ त च कड बघ4न णसम स कल. त न = कल.
" 4 क कर < आ स सध ?" ज<श$ब ईन$ ववच रल.
"लकचररच प<स स ठ^ फ म3 भरल . आ इ रवह4च$ व
बघ < " म$ म ल.
"h न, h न. 4 स पह ल प स4न अभ स4 व"त$च < सच.
वTदकJ तशकक व ल 4 अगद= <ग आ स" ब ई
म णल .
'इश! < इ क क अभ स कर <? आम = न = ब ई अस
अभ स कल कध$. पण एम M.ड= झ ल<च न ?' अस त न$
म झ बदल तनन दकड म ल < मल प कन आठवल.
द1+ ख त ग<ष$च नव , र प<रग अगद= ब वळ आ ,
आणण आपण त च अपर<क त च बदल क क ब<ल <
च$ त ल कलपन नसण र अस त न$ समजण च < .
"थ•क 4" म$ सणसम म+@न म ल.
"आ क+ठ ज < स?" त न$ ववच रल.

64
"घर=" म$ म ल.
"मग आध$ म झ ऑहफस ऊन ज . व र, च वबल
मझ वबल क."
ब ईन$ च प जल म ण4न नव र क• =नमध सव Zसम<र
न ब<लण स रख त न क ब<ल च < क+ 4 ल प< =
म$ त च बर<बर त च ऑहफस गल<.
"बस."
म$ बसल<. क = ब<लल< न =, क रण त न$ मल ब<ल वल
< , व पथम ब<लण त च कम < .
"म$ क म ण कJ 4 आ लकचरर <ण र आ स. व
4 क = र= शTकणणक क 3 कर ल व."
" 4 " म$ म ल.
"म झ कड एक पक शक आ . +झ कड +झ एम M.ड=.च
न<टस अस $ल न ?"
" < आ " म$ म ल. म झ न<टस हडप 3म' मध फमस
<त . व आमच मध व c, हडप 3म' च आणण व†ह श
कuणनसलच ल †र मध उपलबध असलल सगळ
प+स क च आणण जन3लसच < आ =व अक3 < . त
न<टसवर म झ णजव प ड पम < आणण म$ त अगद=
सभ ळ4 न ठवल <त .
" र +झ न<टसवरन आपण एक प+स क तल 4 " ज<श$ब ई
म णल .
म'दच
4 म+ग कण गल . आपण एख द प+स क तल व
अस म झ मन कध$च आल नव . ज<श$ब ईन वढ=
h न कलपन स+चल$ कJ $ त न पक शक न हदल$ दव

65
ज ण. प+स क तलह ण त म न न स<प अस , त च स ठ^
एक पक शक तमळवण ख4पच कठ^ण अस सत मल
त व मह नव . कवळ आपण जमवलल R न
आपल ड<क आणण कप ठव4न दण पक त वर एक
प+स क तल 4 न ज र जण प Z प<चवण = कलपन मल
आवडल$.
"बर" म$ म ल.
"म$ पक शक ल ब<लव4न घ . आपण अ•ग$म' वगTर कर .
मग प+स क क क तल च ठरव4 ."
"बर" म$ म ल.
" +झ फ<न नबर मल दऊन ठव. पक शक कध$ णर
ठरल कJ म$ +ल फ<न कर ."
"बर" म$ म ल. म झ फ<न नबर म$ त न तल 4 न हदल
आणण पर व जवळजवळ रग घर= ज ल तनघ ल<.
इ क हदवस आपण पख लखक च$ प+स क व च च<.
आ आपण सव 1 लखक बनण र = कलपन इ कJ स+खद
< $, कJ मन च$ मरगळ क+ठच क+ठ पळ4 न गल$.
"क<ण ल वढ ब<ल4 नक<स प+स क बदल" म$
तनघ न ज<श$ब ईन$ मल बज वल < . त क<ण मध
आपल आई वड=ल धर च नस वढ= ज ण मल व
< $. म$ घर= ऊन सगळ= ग<ष अगद= ख+ल सद रपण आई-
द द न स तग ल$. द<घ न$ अगद= कu +क न म झ कड प ह ल.
वTदकJ जग च त च अन+भव म$ आ प Z स तग लल
ग<ष$वरच अवलब4न < . ज<श$ब ईन ओळख नव .
त म+ळ त न सगळ पक र आवडल . आपल म+लग

66
ख डकर-फडक च पकJ कद तच बसल अस त न
व ल. आज ज<श$ब ईबर<बर तलह < , उद एक तल =ल
अस = त न व ल. त न$ स म ल व मल = स
व ल - म णज एकट न तलह ण बदल, ख डकर-फडक च
पकJ बसण बदल नव . म$ क = लतल लखन करण र
नव <. जग वTदकJ ववद थc हक $ अस आणण त ल
हक $ जण आपल प+स क व चण र च$ कलपन जर= आई-
द द कर शक नव र= म$ कर शक < <."

***

एक आठवड न म$ ज<श$ब ई आणण त च पक शक न

भ ल<. ग+ सथ ऐसपTस आणण म<कळ ढ कळ < . व
सतर=च प+ढ < पण च र पसनन < .
" श$. स व आणण ड क र ववज प =ल" ज<श$ब ईन$
आमच$ ओळख करन हदल$.
"नमसक र" आम = एकमक न म ल.
" र आम = द<घ एक प+स क तलह < आ < "बई म णल .
अज4न प स ववक = तल ल घ ल नव आणण ब ई
'आपण प+स क तलह < आ < ' अस ज =र करन म<कळ
झल <त . कत नव$न असल म+ळ म$ क = ब<लल<
न =. आमच तलख ण च भ ग$द र= ब ई व व ररक भ ग
सभ ळ न हदस <त . क 3क र= भ ग ब + ध म झ वर
णर च$ ज ण$व जव ब ईन$ म झ न<टसच$ चuकश$
कल$ व झ ल$ < $. आ = दस
+ र= ज ण$व झ ल$.

67
"h न" स व म ण ल. म झ क रकJद\च स+रव $ल द<न
सव च भर लगव क<ण <ग <ग अस म झ
मन आल.
"मग अlग$म' च कध$ कर ?" ब ईन$ ववच रल.
"म$ उद च क गद प ठव <. +म = बघ , सह कर , कJ झ ल
क म" स व म ण ल. ब ईन$ म गवलल च प ल वर
तमह ग सपल$. म$ स+_ जणर < <. पण ब ईन$ मल
थ बवल. म$ स व च बर<बर ब र पडल< आणण क =ब =
ब<लल< र ग•धळ <ईल अश$ तभ $ त न व ल$ अस व$.
"मlडम, अज4न आपण प+स क क तल च स+_
ठरवलल न = आणण +म = त न आम = प+स क तलह <
आ < अस स ग4न कल ?" म$ म ल.
"अर, म$ त न च गल$ ओळख . अज4न स+रव न = अस
त न स तग ल र क म स+र कर ल अज4न स मह न
ल व $ल."
ग<ष$वर व द घ लण च क = क रण हदस नव .
"उद अlग$म' वर सह कल कJ आपण प+स क
क<णक<णत ववर वर तल च त च$ द= कर" ब ई
म णल .
"बर" म$ म ल.
म$ तनघ ल<. त च ऑहफसब र पडल< र सम<र नहद
जर झ ल$. आपण ज<श$ब ईच$ लकचरर, क<ण च क<ण
न =, आणण आपल ल म ह नसलल ग<ष$स ठ^ ब ईन
भ < म णज क अस भ व त च च र वर हदस < .

68
उतर द खल म$ त च कड बघ4न एक णसम स कल आणण
प+ढ तनघ ल<. क<पर वर परवझ भ ल .
"क र, ज<श$ब ईकड क कर < स?" त न सरळ पश
कल .
"क<ण ल क = स ग4 नक<स अस ब ईन$ मल बज वल , अस
क = मल त ल म ण ईन . बर च कठ^ण पसग
त न मल म<ल च सलल दऊन उपक- कल < ."
"ब ईन$ मल त च बर<बर एक प+स क तलह ण च पप<जल
हदल " म$ म ल.
"कश वर?"
"म झ न<टसवर."
"मग ब ईच त च क म क ?"
"पक शक त च आ ."
" 4 ." < ववच रमगन झ ल . " 4 एकट न पक शक बर<बर
ब<लण कर शक न =स क ?"
"ब ईच पक शक पळवण बर हदसण र न =" म$ म ल.
"आणण म$ अस क<ण म<ठ ल ग4न गल< आ ? < क = मल
म$ म ण4न ओळख न =. नव न ल घऊन क<ण कध$
तचतप कढ न =. सच पसथ वप लखकच पक शक न
व असण र."
" बर<बर आ . +ल स+रव कर न अस कर व ल गल
अस हदस . एकद +झ न व झ ल कJ मग +झ कड र ग
ल गल पक शक च$. द1+ ख वढच कJ ब ई फ+क च श घऊन
ज ण र. बर मल अस स ग कJ लखक म ण4न +झ न व आध$
कJ ब ईच?"

69
"न<टस म झ म णज म झ न व आध$ असल प ह ज. पण
आ हड ब ईच$ आणण पक शक त च म णज ब + क त च
न व पह ल ईलस व " म$ म ल.
"आणण 4 त ल र आ स?"
"सध र= मल दस
+ र प 3 हदस न = . न+क च एम M.ड=.
झ लल म+लग प+स क तलह < पक शक च पचन$
पड च न =. बर<बर जर प<फसर असल र स<प <ईल.
त 4न आ लकचररच प<स च इ रवह4 व च . व
प+स क मल उप <ग$ पडल. जर ज स च गल इपशन पडल"
म$ म ल.
" 4. 4 म ण < स बर<बर आ . ग< अ ड" परवझ म ण ल .
परवझन ग< अ ड म ल वर प+ढ ज ल क =च रक
नव $.

***

आम = प+स क च अlग$म' वर सह कल . स व न$ ब ईच
न व आध$ घ ल4नच अlग$म' बनवल < . ब + क ब ईन$
त न स स तग ल अस व. अस<. स व गल वर आम =
द<घ न$ तमळ4 न प+स क तलह ण च ववर च$ द= कल$.
ब ईन$ व$स ववर तनवडल. म$ < म ल.
"प+स क च न व क ठव च" म$ ववच रल.
"स$र<ग आणण पस4 $श स, आज आणण उद अस ठव4 " ब ई
म णल . त न व ठवण स रख क = नव म ण4न म$
< म ल. न व क = नस अस म झ म < . नव
तभक र असल$ र= आपल कडच ह द= तसनम जर च ल च

70
असल र +फ न च ल , आणण अन+रप न व असण र
तसनम दणक4न आप , सच प+स क च अस .
" +झ कड सगळ ववर च न<टस आ न ?" ब ईन$
ववच रल.
" <, आ " म$ म ल.
"मग त ल पह ल ववर च न<टस मल आण4न द. म$
त व च . मग आपण तल 4 " ब ई म ण ल .
म$ त ववर च न<टसच ब ड ब ईन नऊन हदल. आपल
प<र प ळण घर ठव4न क म वर ज ण र म स रख त
ब ड कड बघ बघ म$ ब ईच ऑहफसमध4न ब र पडल<.
च र हदवस न$ ब ईन फ<न कल .
"मlडम, म$ ववज . ग+ड म तनZग."
"ग+ड म तनZग" ब ई स+र म णल .
"न<टस व च4न झ ल क ?" म$ ववच रल.
"अ?...." ब ईन$ च र एक सकद ववच र कल . " न =
व चल अज4न. वळ न = तमळ ल . आ वच म$."
"बर मlडम, पर च र हदवस न$ फ<न कर <" म$ म ल.
ब ईच कमच वग च$ कलपन आल म+ळ म$ च र ऐवज$
प च हदवस न$ फ<न कल .
"मlडम, म$ ववज . म झ न<टस व च4न झ ल क अस
ववच र ल म$ फ<न कल ."
"अर, म$ त न<टस प ह ल . ख4पच न<टस क ढल स 4."
"मग तल 4 न झ ल क ?"
"अ... न =. 4 अस कर. 4च तल 4 न क ढ. फक सगळ
न<टसच सकलन कर. मग म$ बघ ."

71
प+स क च$ ग ड= प+ढ सरक च$ र क म ब ईवर स<पव4न
च लण र न = मझ लक आल. म$ म झ ब ड ब
घ ल. द<न हदवस त च सकलन कल आणण ब ईन
व च ल हदल.
"परव 4" ब ई म ण ल .
वळ= ब ईन$ द<न हदवस व च च क म म त प+र कल.
" स ठ^क तलह ल स 4" ब ई म ण ल . इथ 'स+_ '
शबद घ ल. आणण इथ 'वगTर' शबद घ ल स < क ढ4 न
क. बर व न =."
"ब कJ सगळ ठ^क आ ?" म$ ववच रल.
"अ? <."
"क = नव$न म ह $ घ ल$ क ?" स असण च$ स+ र म
शक नव $ मल म ह < . पण रक ड3स ठ^ म ण4न
ववच रल.
"न = र. 4 प+रश$ म ह $ घ ल$ स."
त $स प न$ लख मझ म गरज नसलल
व करण च द<न 'च+क ' दर
+ स करण पतलकड ब ईन$
क = = <गद न हदल नव . ग<ष$च आनद म न च ,
र ग म न च , कJ एक लख प4ण3 झ ल सम ध न
दस
+ र लख कड वळ च ठरवण म<ठ कठ^ण क म < .
"आ दस
+ र लख च क म स+र कर च न ?" म$ ववच रल.
"म$ त च न<टस आणल आ ."
प ळण घर दस
+ र प<र ल स<ड4न त च कड म ग वळ4 न
बघ बघ म$ घर= ज ल तनघ ल<. ब ईन$ त न<टस
रवल र आपण मरन ज ऊ अस म झ मन आल.

72
स+दTव न ब ईन$ त न<टस जप4न ठवल . दद
+ Žव न त इ क
h न जपल कJ म$ त त च बल वर णजथ ठव4न आल<
< < त थच त एक आठवड न र स पडल . अगद=
म गच वळच$ प+नर व-त$ झ ल$. च र आणण $न हदवस न$
अस द<न फ<न झ ल वर ब ईन$ म झ न<टस मल पर
हदल आणण मल च त च सकलन कर ल स तग ल.
सकलन ल$ एक 'च4क' दर
+ स कल$. नव$न म ह $ क = =
घ ल$ न =. आपल ल क कर च च$ आ मल
प4ण3 कलपन आल$ < $. पत क लख प $ द<न फ<न,
णसप लच द<न फर , आणण अम4ल अश न<टसच एक
आठवड च वव <ग स न करण पक आपण सकतल लखच
ब ईन द खवण स<प पडल अस म$ ठरवल.
"मlडम, +म ल म झ न<टस व च ल वळ तमळ न =.
मल व म$ सकलन कलल लखच +म ल वच ल
द <."
जर स ओश ळव ण स4न ब ई < म ण ल . मग एक-द<न
हदवस एक लख ग $न म$ सगळ लख वगळ कल.
ब ईन$ व करण च च+क न स+ध र ईप करन घ ल.
इवपगच पTस म त त न$ हदल.
"अर, वपस द<न ओळ=मध ख4प अ र स<ड <. त म+ळ
ख4प प न < . जर द<न ओळ=मघ त न आ स<ड <
त च अधc ज ग स<डल$ र पनमग द रप दर न
खच3 अध 3 <ईल. 4 ब<ल त च बर<बर."

73
खर र वपस ब ईन$ तनवडलल < आणण त च पTस
ब ईच द <त . त म+ळ त च बर<बर ब ईन$च ब<लण
<ग ठरल अस .
"मlडम, म$ ल न पड <. < म झ ऐकण र न =. +म =च ब<ल
न त च बर<बर" म$ म ल.
"नक<. 4 ब<ल. मग गरज पडल$ र म$ ब<लन" ब ई
म णल .
म$ ब ईच म णण वपस च क न वर घ ल.
"ड क र, श स$ लख द<न ओळ=मध द<न ओळ=च$ ज ग
स<ड4नच ईप कर च अस . त ल डबल सपतसग अस
म ण . व च ल स<प ज . जर एक च ओळ=च$ ज ग
स<ड च$ असल, र म$ स वपग कर <. पण मल एक4ण
इवपग वढच कर व ल गण र. म ण4न मग पत क प न च
व$स रप < $ल."
म$ सल<. त च म णण एकदम बर<बर < . म$ ब ईच
क न वर घ ल.
"इश! अगद= पTसक ढ4 आ . अस करन आपल क फ द ?"
बई म णल .
"मlडम, क गद कम$ ल ग $ल. र ष च$ वढ= जगलसपत$
व चल" म$ म ल.
"क = र=च क ? जगल च क सबध?" ब ई म ण ल .
"मlडम, जगल ल$ झ ड <ड4न त च ल कड प स4न क गद
बनव . आपल प+स क एकदम प 3वरण व चवण र ठरल."

74
"क = नक<. आ सच इवपग कर द त ल . क गद च$
सख अध 3न कम$ करल आणण पTस म त प4वcस रखच
घईल. त आपल न+कस न आ ."
ब<लण स रख ख4प स+चल, पण म$ गपप र ह ल<. ब ई ब<ल4न
बदलण र ल नव त .
दरम न इप <ऊन आलल क गद h प स ठ^ गल. त च$
प-फ प स ल आल$. ब ईन$ $ मझ व ल$ कल$. म$ $
व च4न, hप ईच च+क दर
+ स करन ब ईन पर कल$. अस
क गद इप <ऊन ण, h प ल ज ण, प-फ ण अस चक
स+र झ ल. प+स क च क म म<ठ वग न स+र < . त
कमच नद आपल ल लकचररच प<स च
इ रवह4प4वc ड=नन भ च म$ ववसरनच गल<. स+दTव न
एकद म$ प सलल$ प-फ ब ईन द ल णसप ल गल<
< < व ग प श$ मल ड=न भ ल. म$ प $ च लल< < <,
ग ड= 4न ज < . मल प 4 न त न$ ग ड= थ बवल$.
"अर ववज , 4 एम M.ड=. झ ल स न ?" त न$ ववच रल.
"ग+ड म तनZग सर. < , सर" म$ म ल.
" +तनव तस3 =च मरर तलस मध आल स न ?"
" < सर" म$ म ल.
"मग लकचरर <ण र कJ न =?"
"मल लकचरर व च सर, पण <ईनस व न =."
"क ? आपल णसप लल +झ स रख लकचरर पह ज
आ . क<ण म ण 4 लकचरर <ण र न =स?"

75
"एच<ड= क वळसर म ण सर. म ण कJ
नगरप तलक ल$ म झ$ क रकJद3 इ रवह4च वळ= स+र
<ण प4वc सपवण र आ ."
ड=न अव क झ ल. क वळसर न स ओळख अस व . पण
क वळ वढ =न थर ल ज $लस त न व ल नस व.
पण ड=न < . क 3क+शल < . क<ण $ = ग<ष त न फ र
क ळ अव क कर शकल$ नस $.
"ठ^क आ . बघ4 आपण. सध 4 क कर < स?"
"सर, म$ एक प+स क तलह < ."
"प+स क? अर व ! कश वर? क वळ च क 3प_ $वर?"
"न = सर. म$ म झ ववर वर तलह < . ज<श$मlडम आणण
म$ तमळ4 न व$स लख सकतल करन तलह < आ < ."
"सकतल करन? कश च सकलन?"
"म झ एम M.ड=.च न<टसच" म$ ब<ल4न गल<. वळ= ड=न
अव क झ ल न = . ज<श$ब ईन अगद= न$ ओळख
अस व . फक च र-प च सकद थ बल, आणण म ण ल,
"त ल म तव च द<न लख च$ न व स ग."
म$ म तव च द<न लख च$ न व स तग ल$.
"ठ^क आ . इ रवह4ल म$ +ल ल च एक ववर वर पश
ववच र <. बस ऑफ लक."
"थ•क 4 सर."
ग ड= तनघ4न गल$. आ अव क व च$ प ळ= म झ$ < $.

***

76
लकचरर च ज ग च इ रवह4 नगरप तलकच म+ख ल
व च. नगरप तलकच वTदकJ क लज च ड=न, त त
ववर च एच<ड=, आणण नगरप तलकच कतमशनर हकव
अतसस कतमशनर अश$ सव3 मडळ= इ रवह4 घ ल
च$. एक म<ठ बल च प ठ^ सगळजण बस च.
सम<रच एक ख+चcवर उमदव र बस च . त ल = मडळ=
आळ=प ळ=न पश ववच र च$, आणण इ रवह4 सपल कJ म कस3
द च$. त हदवश$ आमच इ रवह4 दप
+ र= < . सक ळ=
ऑथvपहडकसच इ रवह4 < . प र प ड4न मध र त थच
जव4न मडळ= आमच इ रवह4स ठ^ र झ ल$ < $. एच<ड=
म त आमच स रखच थ दप
+ र= आल < . मधल ख+चcवर
अतसस कतमशनर बसल < . कप ळ ल दव च ह ळ वगTर
ल व4न कम ल$च ध तम3क व < . नगरप तलक ध तम3क
म णस च कस जम वडप पश त वळ= मल पडल
न =, क रण त वळ= आपल जम कJ न = म<ठ पश
म झ अणस तव व प4न < . त च ब ज4ल आमच ड=न
< . एक क<पर क वळ बसल < . इ र मडळ=न म$
ओळख नव <.
" +मच$ सह 3हफहक बघ4" एक म णस न म झ$ सह 3हफहक च$
फ ईल म ग4न घ ल$.
"ववच र त न पश" अस म ण4न अकन$ (म णज अतसस
कतमशनर न$) क वळ कड अग+ल$तनद‡श कल . क वळ स वरन
बसल.
"गभ 3वसथ स व मह न रकस व <ण च$ क रण
सग" म ण ल.

77
म$ प प क रण स तग ल$.
"क<ण क रण आ कस ठरव च?"
म$ प प = स तग ल.
"पल स' पणव च$ C= म' स ग ."
म$ $ = स तग ल$. अगद= स+रव असण च णसथ $प स4न
श क मध असण च णसथ $प Z सव3 पक रच रगण च$
C= म' स तग ल$. ओळख$च$ आणण ओळख नसण र= अश$
सव3 मडळ= (फक क वळ स<ड4न) ख4श झ लल$ हदसल$. मग
आमच ड=नन$ मल मझ प+स क ल एक लख च
सदभ 3 मह $ ववच रल$. लख च ववर अत श णकलष
< . पण न+क च < लख म$ वगळ कलल
असल म+ळ मल त वर पभ+तव न ब<लण अगद= स<प गल.
"h न" ड=न म ण ल. "आ अस स ग कJ +मच लख श स$
जन3लसमध पतस_ झ ल क ?"
लकचरर व च र लख पतस_ झ लल असण आवश क
अस अस मल परवझन स तग ल < . त न+स र म$
आ प Z च र लख तल 4 न प ठवल < आणण नश$ब न
पतस_ = झ ल < .त च प $ म$ त न द खववल .
"व , h न. आणख$ क = पतस_ कल क +म =?"
"सर, म झ एक प+स क पक शन च म ग 3वर आ . त च$
पह ल$ प-फ म झ कड आ " अस म ण4न म$ प+फ च ब ड
त च कड हदल. प+स क च न व घ च मडळ= एकदम स क3
झ ल$. क वळ र उड लच. म णज ख+चc ल ख+चc उड ल.
सगळ न$ म झ प+स क च ब ड न ळ4 न प ह ल. क वळ
स<ड4न सगळ च$ •ड सणसम झ ल$. क वळ च कळ

78
चशम 4न त च ड<ळ ल अग र हदसल न =, पण <
त थ तनणश च अस व अस त च च र वरन व ल.
"h न, h न" अक म ण ल. "ववज नव hन आ . मझ
न व च न व म$ ववज ठव$न. +म =."
"थ•क 4 सर" अस म ण4न म$ म झ$ फ ईल, लख आणण
प+स क च ब ड उचलल आणण ब र पडल<. म$ लकचरर म ण4न
फ र आवडल< म ण4न अकन$ म झ न व आपल न वल
ठव4 अस म ल अस व, हकव क वळ न$ मल हदलल$ धमकJ
आणण म नतसक त स त न आमच ड=नकड4न समजल
अस व आणण म झ म नतसक ण व कम$ कर ल म ण4न
स म ण ल अस व. म झ न रच उमदव र न$ म$
सणसम च र न ब र पडल च प 4 न आप पस क+जब+ज
कल$, त कड न प ह ल स रख करन म$ ब र पडल<.
एकच घ न बघण र द जण असल र त च कड4न त
घ नच$ द वण3न ऐक ल तमळ .मझ इ रवह4च म झ
वण3न आणण क वळ च वण3न च जम$नअसम न च
अ र < . दस
+ र हदवश$ णसप ल प<चल वर क वळ न$
स फरममध आपल कप4सम<र सव 1च वण3न पश कल.
त थ असलल परवझन ऐकल. म$ जव ज<श$ब ईन प स4न
झ लल$ प-फ द ल गल< व त न मल पकडल आणण
ववच रल,
"क र, +झ इ रवह4 कस झ ल ?"
"मस ." म$ म ल.
"क क ववच रल +ल ?"

79
मग म$ सगळ इ रवह4च वण3न कल. अकच सम र<प च
शबद = स तग ल. त न सगळ लकप4व3क ऐकल.
"सगळ स ठ^क हदस . क ल क वळ न$ इकड ऊन क
क वण3न कल ऐकलस र +ल चककर ईल.
" ?" म$ म ल.
" ! एच<ड=च द पTकJ त न$ +ल श4न ग+ण हदल .
मन ल$ न+स $ फ+ ण स रख$ उड ."
" वढ= ज ड= मन ल$ फ+ ण स खc कश$ उड असल दव
ज ण. क वळ मल ख ल$ ओढ $ल च$ मल कलपन < $.
पण सगळ= उतर बर<बर अस न द पTकJ श4न ग+ण?
स र स र अन आ ."
" 4 लकचरर <ण अशक अस त न$ ज =र कल ."
"बघ4 . अक आपल न व च न व ववज ठवण र म ण ल .
मल तनवड च नस र त न$ स म ल नस ."
" 4 . बस ऑफ लक."
"थ•क 4."
"इ रवह4च ररझल ईप Z क करण र आ स?"
"आपल$ पlक =स र च ल4 आ . प तलणकलतनकच भ ड स+ 4 न
वर थ<ड उतपनन आ . प+स क च क म = च ल4 आ . लकचररच$
प<स तमळ ल$ कJ पlक =स बद कर=न."
"आणण +झ कड पस4 $स ठ^ न व न•दवलल णस च क
करण रस?"
"न व न•दवलल णस ?" म$ सल<. "म$ सध फक
कनसणल ग आणण h< =म<ठ^ ऑपरशन कर < . क<ण$ =

80
म झ कड न व घ लल न =. आमच पररसर ल ज$प$
त च ज+न पस4 $ जR कडच सगळ न प ठव ."
" 4 उपनगर गल अस स र पlक =समध शस घ ल
वळ तमळ ल नस ."
"ज ऊ द र. उपनगर ज ण मल शक न =."
"क ?"
"आई उपनगर ज ल र न =. त थ नळ ल च<व$स
स प ण$ नस , ग र उघड= अस , ड स अस , आणण
रलवन ज ल ल ख4प त स < < अस म ण $.
+म ल व र +म = ज , म$ थ एक = र =न अस $
मझ वहडल न आणण मल म ण ल$."
" 4 एक ज ."
"म$ कस ज ऊ र? आईवहडल कड त न बघ ल एक र=
म4ल प ह ज न ?"
"दव बघ < र सगळ. 4 ज ऊन र बघ उपनगर . आई
वड=ल $ल +झ प ठ<प ठ."
"परवझ, स व च न =. म झ आईच म बदलण कवळ
परमशर ल च जमल, आणण < मन वर घ न = . आणण
उपनगर क क द ल ल गण र न =?"
"ल ग < र. पण नव$न लगन झ लल$ ज<डप$ इथल जग
परवड न = म ण4न उपनगर सथ त क < . इथ
पस4 $ <ग णस हक $श उरल ?"
"ज ऊ द र. आवड म ण4न म$ ववर पदव +तर तशकण
घ ल. आवड म ण4न मल लकचरर व च . मझ वपड
ख जग$ पlक =सच न =. अडलल गररब वर उपच र कर च,

81
ववद र Zन तशकव च आणण सश<धन कर च अस आ +ष
मल आवड . द<न वळच जवण, द<न वळच च , आणण
झ<प ल वबh न वढ स ठ^ हक $ पTस ल ग <? इथल
पग र जमल ."
" 4 . बघ क क < . म$ इथल$ न<कर= स<ड4न प व
पlक =स स+र कर=न म ण <."
मल धकक बसल . परवझस रख$ म णस < $ म ण4न
र जम णसप ल खब$रपण उभ < .
"स<ड4न ज < स? अर, मग आमच क <ण र?"
"ववज , पद<नन $ <ईल म ण4न ख4प हदवस थ बल< म$. पण
वररष म णस तचक 4 न बसल$ . पद<नन $ <ण च$ हकव
स<ड4न ज ण च$ त च$ क = तचन हदस न = .
र जम ल म झ$ गरज अस $ र त न$ मल पद<नन $
हदल$ अस $. त न नग ल नग असल कJ प+र . < नग
ज<श$ब ई हकव क वळ स रख असल र= त न क = =
फरक पड न =. रगण न त ल फरक समज न =.
म<ठ व च डक र म<ठ ड क र आणण म ण4न च गल
ड क र अस त न व . म$ क<ण स ठ^ थ र व?"
"अर पण आमच क ? अड=अडचण$ल आम = क<ण च सलल
घ च ?"
"आ 4 र झ ल स. +झ तनण3 मझ तनण3 इ कच
च गल, आणण कध$कध$ र मझ तनण3 पक ज स च गल
अस .आ 4 +झ सव 1च पख न$ उड च आ स."
परवझ त च क म ल गल . म झ घश आवढ आल .
त ल = त च आ +ष त ल व स जग च अतधक र

82
 < . त ल थ बवण <ग नव मल समज < , पण
उमज नवह . ज न < मल अम4ल अस पशस $पतक
दऊन गल < . •ड= < . लख$ अस र म$ फम
करन ल वल अस .

***

"अर ववज , स तलड प बलम झ ल ."

न क-क न-घश च बव‡ स म झ तमत कध$च नव .त न
मल रसत क म रन ब<लण म णज = मल आश 3च$
ग<ष व ल$ अस $. त च फ<न आल म णज खर<खर म<ठ^
भ नगड असण र अस म$ क स कल .
"क झ ल?"
"लकचररच प<स च इ रवह4च तनक ल आल .
ब लर<गश स च दल ल, 4 आणण म$ अस त घजण आप पल
ववर पह ल आल< आ < ."
"मग त प बलम क आ ?"
"आणण आपल ल तचप<ल$च णसप ल कल . ळ च$
म णस र जम ल कल$ ."
"सव3च ववर त न$ अस कल असल" म$ म ल.
"न = र. +झ इ रवह4 झल त हदवश$ सक ळ=
अणसथर<गश स च इ रवह4 झ ल < . त थप Z च सव3
इ रवह4च पह ल डक र त न$ र जम कल .
स$र<गश स प स4न प+ढच सव3 ववर च पह ल ड क र, म णज
आपण त घ तचप<ल$ल कल , आणण शव च र जम ल
कल ."

83
"आ क कर च?" म$ म ल.
"आ आपण त घ आज अकर वज नगरप तलकच$
ऑहफस उघड $ल व अकन भ 4 ."
" च अक क , ज न$ आपल इ रवह4 घ ल < ?" म$
ववच रल. आपल न व च न व ववज ठवण र < .
"न =. त च$ बदल$ झ ल$. त च ज ग$ औरग ब दकर
न व च नव अक आल . त न$ ल<च कल म ण."
"म$ <" अस म ण4न म$ फ<न ठवल . तचप<ल$
उपनगर ल नगरप तलकच णसप ल < . त थ लकचरर
नमण वडप पण < , क रण त थ वTदकJ ववद थcच
नस च. त थ फक पश च अस च, ज च स ठ^ स ध
डक र नमण <ग < . लकचररन रगणसव आणण
ववद र Zन तशकवण अश$ द + र= ड 4 = अस च$. र अश
हठक ण$ पह ल नबरच लकचरर प ठवण म णज अगद=च
ववतचतपण < .
अकर व ज ल प च तमतन अस न म$ नगरप तलकच
म+ख ल प<चल<. प ठ<प ठ बव‡ आणण दल ल = आल.
आम = अकन भ च रग बसल<. आमच नबर
ल ग ल अध 3 स ल गल .
" , , ड क र, बस " अक म ण ल. त च व वकमतव रब बद र
आणण पथमदश3न$ h प प डण र < . बरचस आ M.ए.एस M.
ऑहफसर अश च व वकमतव च अस मल न र कळल.
आम = तनद‡तश कलल ख+च Zवर बसल<.
"सर," बव‡ म ण ल , "आम = त घ आप पल ववर
लकचररच इ रवह4 पह ल आल< . पण र= = आम ल

84
पह ल कम क च र जम णसप ल न क
तचप<ल$च णसप ल कल , र शव च नबर
असण र न र जम कल . आम ल र जम
नमण4क करन व$ आ ."
"न =. आम = पह ल कम क च उमदव र न तचप<ल$ल
नमण च क रण अस कJ णसप ल व ई अवसथ आ .
स+ध रण स ठ^ आम = सवvतम ड क र न त थ नमल .
र जम कम$ दज 3च ड क र नमल र= च लल क रण
णसप ल स+णसथ $ आ ."
"पण सर..."
"आम = आ M.ए.एस M. < < व पण असच कर . पह ल
कम क च उमदव र ल कलक र म ण4न सगळ दर4 च ,
अववकतस हठक ण$ प ठव ."
"सर, पण तन म सव3च ववर च उमदव र न ल ग4
कलल न =. < फक आमच त घच च बब $ ल ग4
कल . एक हदवश$ ऑथvपहडकसच इ रवह4 सक ळ= झ ल र
स$र<गश स च दप
+ र= झ ल. ऑथvपहडकसच पह ल कम क च
उमदव र र जम नमल , र स$र<गश स प स4न प+ढच
पह ल कम क च उमदव र तचप<ल$ल नमल . सव Zन
एकच तन म ल ग4 कल प ह ज न ?" म$ म ल.
"त च क आ , आमच प तलस$ हडतसजन जव झल
व प स4न आम = तन म ल ग4 कल " अक म ण ल.
"पण सर…."

85
" +म = रण म णस आ . कमल ल ग . तचप<ल$ क
आणण र जम क , नगरप तलकच$च णसप ल आ .कम
द<न =कड स रखच आ ."
"न = सर" बव‡ म ण ल , "तचप<ल$ शTकणणक णसप ल
न = . त थ वTदकJ ववद थc नस . आम = पह ल अस4न =
शTकणणक अन+भव म ग पड4."
"h h! शTकणणक णसप ल आ . आमच न•द= स
आ . तनघ +म =. क म ल ल ग ."
आम = तनघ ल<.
"गडव आपल ल " दल ल म ण ल .
" 4 " म$ म ल. "प तलस$ अश$ जवण च वळ= ठर क , कJ
सक ळ= एक प तलस$ आणण दप
+ रप स4न दस
+ र= प तलस$? सव3
ववर च इ रवह4 झ ल कJ द बन आणण एक च वळ=
ब र पड . मग सगळ न एकच प तलस$ ल ग4 व ल
नक< क ?"
"मल खर क रण म = आ " दल ल म णल.
"औरग ब दकर च$ भ च$ स$र<गश स च द= ळल आ .
त ल र जम ल ज च म ण4न सम$करण म डल ."
"पण सव Zन च सम$करण ल व च < " बव‡ म ण ल .
" जमण स रख न =. म+ख मत च पम+ख सतचव च
म+लग ऑथvपहडकसच द= पह ल आ . त ल पण
र जम ल च ज च ."
"मग त न$ आपल भ च$ल पह ल कम क द च < .
मग अस @ ववड= प ण म कर ल ल गल नस ."

86
" जमल न = त न . आध$च अक सच< =च < . त न$
<ल4न म प4न द बनवल आ ."
" +ल कस कळल सगळ?" बव‡न ववच रल. कस कळल
समज4न क फरक पडण र < दव ज ण.
"म झ शज र= प तलकच म+ख ल अत ररक आ +क च
सतचव आ . त न सगळ म ह अस . पण त च न व
क+ठ ब<ल4 नक ."
"आ क कर च?" बव‡ म ण ल .
"क< 3 गल< र आपण नककJ णजक4 " म$ म ल. "पण खच3
बर च <ईल. वळ = ख4प ज ईल."
"आणण आपण णजकल< र= = मडळ= उद आपल ल
ख<ट न ट भ नगड= नककJ अडकव $ल. शव = त च च
ख ल$ क म कर च " दल ल म ण ल .
"मल व आपण तचप<ल$ल क म वर रज4 <ऊ . क म
कर कर त थ4न आपल लढ च ल4 ठव4 ."
" <. बर व . तचप<ल$च शTकणणक दज 3 क सग
अस +तनव तस3 =ल पत क4 " बव‡ म ण ल .
आम = तनघल<. तचप<ल$ल प<चल<. प थतमक आर<ग
क'@ स रख हदसण र णसप ल बघ4न रज4 न < च पर जव
अस मन आल. पण लढ च स+रव $ल च र म न4न
म ग हफरण म झ रक नव . दव कर < आपल
भल स ठ^च अस मझ ववश स < . दव वर अववश स
द खव4न म ग हफरण च कर पण म झ कड4न झ ल नस .
म$ क म वर रज4 झ ल<.

***
87
ब रन गब ळ हदसल र= तचप<ल$ णसप ल च गल < . सव3
ववर च जR त थ < . त ववर च बह आणण
आ ररगणववभ ग, ऑपरशन तथए स3, एकसर, ईस$ज$, लlब<र र=
वगTर सव3 ग<ष$ त थ <त . हद , म'द 4 वगTर अव व वर
शल हक करण च$ स< त थ नव $. त स ठ^ रगण न
र जम स रख म<ठ णसप ल प ठव व ल ग अस.
स$ = सकlन, एम M.आर.M आ . वगTर पग तR न त थ उपलबध
नव . स<न<ग फJच मतशनस+_ नव . सव3 र<ग च तनद न
रगण च$ लकण आणण तचन च वरनच कर व ल ग अस.
ज ज+जब$ प सण करन तमळ च त च$ थ<ड=श$
मद < अस. र जम स रख णसप ल तशक4न र
झ लल न अश व वरण ब+ज ल व च. मल
औरग ब दकर न$ तचप<ल$ल क4न खर र म झ वर म<ठ
उपक र कल अस म ल प ह ज. म$ णसप ल हक $
स+ Mध रल म ह न =. पण त णसप लन म त मल ख4प
स+ Mध रन कल. कम$ कम$ स< $मध रगण वर उपच र कस
कर च म$ त थ तशकल<. अगद= तसरर स पश न बर
कस कर च म$ त थ तशकल<. ड<क वर प<फसर आणण
अस<तशए प<फसर च सरकक hत नस न क म कस
कर च म$ त थ तशकल<. त थल ऑनरर= ड क र द<न स
क म करन तनघ4न ज च. मग बर<बर एक रणजसC र आणण
एक ऊसमन अस द<नच आरम< घऊन लकचरर न च सगळ
ड<ल र सभ ळ व ल ग अस. र जम न मल R न हदल, र
तचप<ल$न R न न तभ , ग•धळ <ऊ न द , कम$ कम$
खच 3 आणण रगण ल कम$ कम$ त स <ऊ दऊन कस
88
व पर च तशकवल. म झ बर<बरच तनवड <ऊन र जम
नमण4क झ लल उमदव र च 4 न ख4प ज स अन+भव मल
तमळ ल त बदल औरग ब दकर न क+ब+_= दण र दव च
आभ र मनव वढ थ<डच. तचप<ल$ द मह न च
अन+भव 4न म$ ज क = तशकल< म$ र जम गल<
अस < र कद तच आ +ष भर तशकल< नस <.
म झ$ रणजसC र < $ वप ग@ आणण उसमन < $ तनश
न रकर. वप समजस < $. म णज एख द= ग<ष त ल न$
स तग ल$ कJ त ल $ न$ समज च$, आणण न र $ ग<ष
$ दर वळ= बर<बर प_ $न कर च$. ज न =
च+कJच प_ $न कर र ण ऐवज$ ववच र च$. तनश
फ रश$ समजस नव $. स तग लल$ ग<ष प+ढच वळ= पर
प4वcच च प_ $न व च$. सव 1 बदल करण मल व
त च सवभ व च नव . एख द= ग<ष अम+क प_ $न करण
<ग अस म ण4न $ त प_ $न कर व$ अस त ल कध$
व नस. पण स कल न =स र बघ अस दम हदल र
मत $ ग<ष स तग ल पम ण व च$. र अश द<न
पक रच द<घ$न बर<बर घऊन म$ पम+ख आणण उपपम+ख
नस न +तन च ग ड क अस.
स$र<ग आणण पस4 $श स ल म+ख क म पस4 $ करण
अस. तचप<ल$ वर 3क ठ^ द बर ज र णस पस4
व च . त कध$कध$ अडचण$ च , आणण त
ड=न स<डव व लग च .
"ववज , द<न स झ ल. त मगल च प4ण3 ड ल शन
झ ल , पण $ पस4 < न = ."

89
जर वप न द<न स प त करन = मगल पस4 <
नव $ र त ल नककJच क = र= अडचण < $.
"चल, म$ बघ < त ल " म$ म ल.
म$ मगल ल प सल. पसववदन न$ आणण ज<र करन करन
$ अगद= थक4न गल$ < $. $ आप<आप पस4 <ण च$
क = शक नव $.
"त ल फ<स‡पस ल व व ल गल" म$ म ल. "ज , कlप-म सक
ल व4न व श अप <ऊन ."
वप वश अप व ल गल$. म$ स फब ब आणण
आ ब ईच श<ध तनघ ल<. नस3ल बब अस म ण च
व पघ < .
"स फ, त $न नबरच क वरच मगल ल फ<स‡पस
ल व च . C ल$ ल व क ?"
"आत ल व ड क र" स फब ब म ण ल$.
"आ ब ई, $न नबरल फ<स‡पस ल व च . र= कर ."
नम3द ब ईन$ खर र न+क $च मशर= ल व ल घ ल$ < $.
वप हकव तनश न क म स तग ल अस र त न$ सरळ
दल
+ 3क कल अस . पण त अन+भव$ <त . आरम< आणण
लकचरर न एक च प रड <लल र ग•धळ <ईल
च$ त न कलपन < $. मशर= ब ज4ल ठव4न त पश ल
फ<स‡पसस ठ^ प<णझशन द ल उठल .
वप आणण स फब ब र <ऊन आल . म4ल जनमल वर
घ+सम लल असल र त च वर उपच र कर ल तनओ
आल . नवज अभ3क च ड क रल तनओन ल णजस
शबद च सणकप रप म ण4न तनओ अस म ण च.

90
"ल व, फ<स‡पसच ड व बलड ल व" म$ वप ल म ल.
वप न ड व बलड ल वल.
"स फ, बलड जर धर " म$ म ल.
स फब ब न व क4न एक ल ब कल आणण बलड धरल.
"आ उजव बलड ल व. सभ ळ4 न. अडक असल र ज<र
करन ल व4 नक<स."
वप न उजव बलड सभ ळ4 न ल व च प त कल , पण
ल गन .
"ववज , बलड अडक " $ म ण ल$.
"थ ब. म$ <" म$ म ल. फ<स‡पस ल व न गडबड <ऊन
चल न =. म$ प कन व श अप <ऊन आल< आणण
मगल च म+ल च ड<क ल अडकण र फ<स‡पसच उजव
बलड ल व4न कल.
" , आ इथ बस आणण त ल प+ढच$ कळ आल$ कJ
फ<स‡पसच •डल पकड4न ओढ" म$ म ल.
म$ उठल< आणण म झ ज गवर वप बसल$.
"फ र ज<र ल व4न ओढ4 नक<स. ब ळ आणण त च$ म
च पTकJ क<ण ल = इज < क म न ."
व स ववक त डक+ळ म+ल$ल फ र ज<र ल व4 नक<स अस
स गण फ रस अथ3 नव . वढ ज<र आध$ त च
अग अस ल व < न . पण क<ण = ऑपरशन
ख लच ड क र कर अस $ल र त न कस कर च
च स4चन दण मझ कम < आणण सव $न गरज
अस< हकव नस<, आप<आप व च. त 4न फ<स‡पस ल वण =
श$ ज<खम$च$ ग<ष < $. प4वc फ<स‡पस ल व ल बसल कJ

91
म+ल च$ हडतलव र= कल तशव उठण = म<ठ^ न म+षकJच$
ग<ष समजल$ ज अस. एक न ओढ4 न म4ल तनघ ल
न = र द<न न$ ओढण च पघ < . र= = म4ल
तनघ ल न = र एक प क4 म ण4न त पस4 <ण र
वबच र ब ईच अग ल ल व4न प+र अग च ज<र ल व4न
ओढण च$ आR < अस. त न = क = फ द झ ल न =
र रणजसC र फ<स‡पस ल वण र उसमनच ख द न प ठ4 न
ववळख घ ल अस आणण मग द<घ तमळ4 न ओढ अस .
आज4ब ज4ल $न च र नस‡स 'ज<र कर, ज<र कर' अस
रसवर क<रसमध म ण अस . ध मध+म$ एकद
एक ब ईन खर<खरच h न ज<र कल आणण प कन पस4
झ ल$. त बर<बर खचण र द<घ प ठ^वर ध डकन पडल
आणण नवज अभ3क त च अग वर पड4न ' • • • •'
करन रड ल ल गल म ण. त क रण म+ळ म ण हकव स$
आरम•न$ ख द भ<व $ ववळख घ लण च पक र ल $व
आकप घ ल म+ळ म ण , फ<स‡पस ल वण च$ = प_ बद
झ ल$.
"ववज , ब ळ तनघ न = " वप म ण ल$. त च$ एक ग<ष
मल फ र आवड च$. एख द= ग<ष करण जर त ल जम
नसल र $ स प कन कब4ल करन क च$. थ ब अस
म णप Z प त कर र च$ न =. एख द गणण स+ प Z
प त करण आणण रगण वर शल हक कर न प त करण
ल फरक त ल न$ समजलल < . आपल म 3द
ज ल न$ समजलल आ <च च गल ड क र मझ

92
ठम म आ , आणण त दव" षक<न 4न वप च गल$ ड क र
< $ अस म ण ल क =च रक नव $.
"वप , 4 उठ. म$ बघ <" म$ म ल. $ प कन उठल$. म$
त च ज गवर बसल<.
"वप , 4 हदशल ओढ < $स" म$ जर वरच हदशल
ब< द खव4न म ल. "त म+ळ +झ सगळ ज<र फ+क ज
< . डब 4न ल ड4 ब र कढ च र < डब च
•ड च हदशल च ओढल प ह ज. डब च ब ज4च हदशल
ओढल र < तनघल क ?"
"न =. पण ल ड4 ओढ व क ल ग <. न+स उचल4न तनघ
न = क <?"
म$ चमक4न त च कड प ह ल. $ तमणशकल सल$. म4ल
अडकलल अस न त ल ववन<द स+चल च क रण रथ च
स रर म$ त च कड4न क ढ4 न घ ल अस व. म$ त
फ<स‡पसकड पर वळल<. मगल ल प+ढच$ कळ आल वर
<ग हदशल ओढ4 न म$ म4ल स+खरपपण ब र क ढल
आणण तनओकड स+प4द3 कल.
"म$ क म र " वप म ण ल$. म$ उठल<. म झ ज गवर $
बसल$ आणण क म र ल ल गल$.
"वप . सक $च त ळ च ल ड4 अस न, तचक अस .
न+स उचल4न डब 4न बर चद तनघ न = . ओढ व
लग ,मह आ ?"
"अ?" $ ग•धळल$. थ<ड वळ त न आपण म र असलल
क कड तनरख4न प ह ल. मग त च लक आल कJ म$
त क बदल न = र त च मघ च ल ड4

93
उचलण बदल ब<ल < <. $ सल$. क म रण पर स+र
झ ल.
"भलत च हदशल ओढल र कध$ कध$ म<ठ ग•धळ < <"
म$ म ल. "आ +झ वढ ज<र न = म ण4न रक
न =."
"क<ण म ण < म झ ज<र न =?" $ उसळल$.
म+ल$च दड ज<र नसल र= ड<क आणण णजभ मत
भरप4र < शक हदस नव $.
"म$ म ण <" म$ म ल. "म$ रणजसC र < < व च$ ग<ष
आ . मझ एक उसमन < . < खर म णज ख श ब
ज धव च आख ड र <ऊन ह दकसर= वगTर व ल
रक नव $. पण त च आईब ब न कळल न =.
त न$ क = र= गडबड कल$ आणण र ख$व क<ट त ल
एम M.ब$.ब$.एस M.ल अlडतमशन घ ल$. म झ दद
+ Žव न < मझ
उसमन झ ल . आ 4 बसल$ आ स सच < एकद
फ<स‡पस ल व ल बसल < . म$ आ उभ आ सच
व म$ उभ < <. +ल स तग ल सच म$ त ल फ<स‡पस
ओढ अस स तग ल. गड= र=च < . त न ओढल. 4
ओढलस त च च+कJच हदशल त न ओढल. $ पनन स
हकल< वजन च$ ब ई क सक ओढल$ न त न. मग म$
त ल म ल कJ ओढ न द<न = प क च प न
ल व, म णज क ओढल$ ज च$ न =. त न द<न = प
क च प न पकक ल वल आणण मग ओढल. व क
ज गच ज ग$ र ह ल$, पण ब ई त च हदशल ओढल$
गल$. म4ल < त कडच र ह ल. मग म$ त ब ईल द<न =

94
 न$ क घट धरन ठव ल स तग ल. त न स
कल वर त न पर ओढल, आणण क स ग4..."
"क ?" वप न म र असलल क अध 3वरच धरल आणण
म झ कड उतस+क न प ह ल. त च ज<र न = अस
म ल म+ळ आलल र ग ग<ष ऐक ऐक गलल हदस
< .
"म4ल स4भर = लल न =, पण ब ईच ड<क च ब ज4च
क च द<न = प जतमन$प स4न च र इच वर उचलल गल."
"आई ग!" $ म ण ल$.
"म$ स तलड रकल<. म$ त ल म ल कJ त ल ळ4 ळ4
ख ल$ ठव. त न ळ4 ळ4 ज<र कम$ कल . क च प अलगद
जतमन$ल कल. मग म$ +ल उठवल स त ल उठवल,
त च ज गवर बसल< आणण म4ल फ<स‡पसनच ब र
क ढल. दव च द न ब ळ आणण ब ळ $ण द<घ = स+खरप
< ."
वप न स+सक र स<डल .
"आ स ग, वढ ज<र आ +झ ?"
त न नक र थc म न लवल$. म+ल$च ड<क गरम असल र=
वळण च गल < . वढ ज<र +झ र= आ क अस
एख द भ डख<र म+ल$न ववच रल अस . वप न म त स कल
न =.

***

त हदवश$ इमज3नस$ श$ स+म रच < $. च<व$स स

णसप ल क = न कर कढ च म णज एकदम

95
क ळव ण क म < . दप
+ रच$ ओप$ड= सपल वर म$ ड 4 =
रमममध ज ऊन ण4न हदल$ < $. स डप च व ज मल
ज ग आल$. ड<ळ ल$ झ<प ज व$ म ण4न एक कप च
म र व अस म$ ठरवल. व ड 3 वप आणण तनश असल र
त न = ब<लव व म ण4न म$ व ड 3 ड<क वल<.
वड3 क = र= न ट म च लल < . इमज3नस$ आलल
पश न प सण च ख<ल$ब र वप उभ$ < $.
त च सम<र द<न त श$ ल$ म णस < $. अस दश वड3
नव नव . पण त हदवश$च$ ग<ष जर वगळ= हदस < $.
त द<न म णस च अववभ 3व अरर व$च हदस < . वप
ब वरलल$ हदस < $. त म णस च आव ज सव3स ध रणपण
ड क र बर<बर ब<ल न अस < त पक बर च म<ठ < .
तनश आज4ब ज4ल क+ठ हदस नव $. अथ 3 $ अस $
म ण4न क = फ रस फरक पडल अस अश ल$ ग<ष
नव $. पकरण घ ईवर आल अस र त द< =च त
द<घ सम<र क = ह क व ल गल नस .
"ड क र वप , क च लल ?" म$ त च जवळ प<चल वर
गभ$रपण ववच रल. वप म ग वळल$. त च ड<ळ बर पTकJ
चक क < . ख लच प पण वरन क<णत = कण$ अश4
ख ल$ ओघळ $ल अश$ लकण हदस < $. मल बघ4न त च
च र वर एकदम सक 4न स+ ल स रख भ व आल. आत
रड4 क<सळल अश$ णसथ $ असण र पचववश$ ल म+ल$न
रसत रवलल$ आई स पडल वर च र-प च वर Zच म+ल च
व व स •ड कर व च$ मल गम व ल$. पण पसग

96
गभ$रपण ळण जरर=च < . त म+ळ म$ च र वरच$
रर = ल4 हदल$ न =.
"अम M.... म$... अम M" $ म ण ल$.
"ड क र वप ग@, इथ क च लल ? +म ल क = क म
न = क ?"
त न म झ कड ग•धळ4 न प ह ल. न म$ वप अश$ क
म रण र आपल लकचरर आ आपल ल प4ण3 न व न क
क म र < , आणण स+_ न व प ठ^ ड क र ल व4न, आध$
त ल समजल न =. पण $ +श
M र < $. मल क म ण च
< शव = त ल बर<बर कळल. च स4त पकड4न $
म ण ल$,
"सर, एक पश आल$ ." म$ मन ल मन ळ
व जवल . न म$पम ण 'अर ववज ' अस म ण ल$ अस $ र
म$ त च वररष अतधक र= आ = ग<ष त द<घ न कश$
कळल$ अस $? "त च प< अड=च मह न च गभ3 आ .
आ त ल रकस व < < ."
"बर, मग?" म$ म ल.
" < गभ3 आ पड < .
"मग प बलम क आ ? ड= अ•ड स$ करन क" म$ म ल.
पह ल $न मह न गभ3प < असल र ड= अ•ड स$
= शल हक कर व$ ल ग अस.
"म$ च कर व ल गल अस म ल र त च न व ईक
भ ड ल उठल ," त द<घ कड ज3न$ करन $ म ण ल$.
त द<घ न पथमच प ह ल स रख आणण ज प ह ल

97
फ रस न आवडल स रख म$ •ड कल. म$ एC= घ ल प स4न
द<घ गपप झ ल < .आ त न सफ+रण आल.
"आम = म ण <, अस कस <ईल?" त च ल तमश$व ल
म णल.
" +म = क<ण?" म$ ववच रल. व दववव द पत पक ल न म< रम
करण स ठ^ अस पश फ र पररण मक रक अस .
"आम = प+ ण. म णज आज र= ब ई आ त आमच$
क कJ."
"ठ^क आ . आ स ग प बलम क आ ?" म$ ववच रल.
"आमच$ क कJ च ळ=स वर Zच$ आ . ववधव आ . $ प< + श$
कश$ र =ल? आणण गभ3प र= कस <ईल? च$ च4क
< " वप कड न+व = करन < म णल.
"सर, त च गभ 3श च •ड उघड आ . त 4न गभ3 आणण
रक च ग ठ^ ल लग . त च गभ3प < <
शक न =" $ म ण ल$.
"म$ प स4न बघ <" म$ म ल. व स ववक वप न वण3न कल
< त लकण आणण तचन वरन त न कलल तनद न अच4क
< पह ल$ प<स करण र आरम<ल = कळल अस . पण
मल त च तनद न बर<बर कJ च4क प स4न बघ च नव .
मल बर<बर आ अस त प+ ण न प व4न द च < .
म$ आणण वप त ल घऊन रगण न प सण च ख<ल$
गल<. म$ त ल प सल. त च गभ3प < < शक
घ ल ज ग च नव $. आम = ख<ल$ब र आल<.

98
"ब ईच गभ3प च < < " म$ गभ$रपण म ल. "गभ 3श
बड <ब स फ कल प ह ज. न = र रकस व <ऊन त च
णजव ल ध<क तनम 3ण <ईल."
"पण कस शक आ ?" वबनतमश$व ल प+ ण म णल.
"ख4प रकस व झ ल र म ण4स मरण र अशक क
आ ?" म$ म ल. "णजव र ण स ठ^ अग रक अस व
ल ग ."
" स न =. आमच$ क कJ च ळ=स वर Zच$ आ . ववधव आ .
$ प< + श$ कश$ र =ल?"
गड= त श$ ल < . ब ई प< + श$ कश$ र त ल मह
अस ल रक नव $. जस घर नवर च कवळ अणस तव
असल म+ळ ब ई पगन < न =, श$च कवळ नवर नसल
म ण4न पगन <ण रच न = अस क = नस वढ
समजण वढ < नककJ व ढल < . प+ ण ह द= हकव
मर ठ^ तचतप अणजब प नस व. न = र आजक ल द -
ब र वर Zच म+ल न ज R न अस त द<घ न तमळ4 न =
नस व अस झ ल नस . दस
+ र क<ण$ अस र त च अR न
म$ दर4 कल अस . पण नगरप तलकच म<फ
णसप ल ल दब
+ ळ हदसण र स$ ड क रवर अरर व$
करण र त द<घ न अR न च णख प ठव व अस
मझ मन न घ ल.
" बघ , गभ 3श स फ कर ल व नककJ. गभ3प < <
आमच तनद न +मच म च4क आ . व आपण अस
कर . गभ 3श स फ करन ज क = तनघल आपण

99
पlथ ल णजस कड प स ल प ठव4 . जर < गभ3 असल र
स ररप< 3मध हदसल. खर ख< क कळलच."
"पण आम ल < गभ3 द खव कJ. लlब<र र= न र प ठव "
तमश$व ल म ण ल .
"च लल" म$ म ल. "व ल र त च एक +कड क ढ4 न
+म ल एक ब ल$ घ ल4न द <. < +म = ब रच
पlथ ल णजस कड4न प स4न घ . च र-प चश रप खच3 <ईल
< कर . म णज आमच पlथ ल णजस न ख< ररप< 3 हदल
अस +म ल व ल नक<."
आपल क कJवर हक $ = ववश स असल , र= < तस_
करण स ठ^ च र-प चश रप खच3 कर ल प+ ण र
नव . एकमक श$ जर = ववच रववन$म न कर द<घ
एकदम म ण ल,
"नक<, नक<, इथच प स4न घ ."
म$ म न ड<ल वल$. ब ईन व ड 3 अlडतम करन घऊन ड= अ•ड
स$ स ठ^ त च$ र= करण च स4चन म$ नस3ल हदल .
मग वप ल म ल,
"चल, एक च वपऊन ऊ ."
च वप न वप गपपगपपच < $.
"वप , अश म णस च •ड ल ल ग च नस ."
"अर, पण ऐक च नव . < तमश व ल र मझ
अग वरच < . मल इ कJ तभ $ व < $ म ण4न
स ग4."
"ग<ष$ थर ल जऊ द च नस . क<ण$ आव ज
कर ल ल गल र म<ठ डक रन ब<ल व अस

100
म ण च. मल ब<ल व4न घ ज . म$ बघ$न क कर च .
पकरण म र म र=प Z ज अस व ल र तसक +रर =ल
फ<न कर च . क ?"
त न म न ड<ल वल$."
"पlथ ल णजस च ररप< 3 गभ3प अस णर क =
शक च न =. पण त ल द<न आठवड ल ग $ल. त द<घ न
गभ3 आजच बघ च आ . सकशन आणण ड= अ•ड स$ करन
ज क = तनघल गभ3 आ आपल ल कळल र=
समन म णस न कळण र न =. त द<घ न आजच आज
प+र व हदल प ह ज. न = र त न आणण आज4ब ज4च इ र
पश न व ल कJ ड क र च$च क = र= च4क < $.
नगरप तलकच रगण ल ल ड क र म णण वढ +श र
नस अस त न न म$च व . प व णसप लच
खच3 झप न = म ण4न त ल बरच जण न ईल ज न इथ
. पण म ण4न णसप लल आणण इथल डक रन
न व ठव च$ सध$ तमळ ल$ र $ स<ड न = ."
"मग क कर च?" त न ववच रल.
"आपण ववद र Zन द खव ल म ण4न एक गभ3 क चच
ब ल$ घ ल4न ठवल न , < त न द खव च ."
"अर, पण < गभ3 च गल च र मह न च आ . < कस
च लल?"
"त च , प , ड<क, h $, प< अस सगळ क = न$
हदस . < गभ3 आ प+ ण न नककJ कळल. अड=च
आणण च र मह न च गभ 3 ल फरक कळ ल क

101
एम M.ब$.ब$.एस M.च ववद थc आ ? आणण क ग, 4 पररकल
बसल$स व +ल र= फरक म ह < क ?"
वप ल ख< ब<लण वढ न$ जम नस. त न वरम4न
नक र थc म न लवल$.
"झ ल र मग. $ ब ल$ क पड च वपशव$ घ ल4न
ऑपरशन तथए रमध नऊन ठव. त च ड= अ•ड स$ च
वळ= मल ब<ल व. प+ढच म$ सभ ळ <."
व ड3ल ल ग4नच आमच ऑपरशन तथए र < . त थ वप न
ब ईच$ ड= अ•ड स$ प र प डल$. गभ 3श 4न ज क = तनघ ल
आम = पlथ ल णजस कड प ठवण स ठ^ सपतसमन
ब लमध भरन ठवल. ब ईच$ ब ठ^क आ अश$ ख त$
झ ल वर आम = त न C ल$वर ख ल4न व ड 3 नल. बर<बर
ब ईच न ड=वर ब< ठव4न वप आणण चर
मह न च गभ 3च$ ब ल$ धरन म$ < <. प ठ4 न द<घ प+ ण
< . वर वड3 आल$. ब ईन एक क वर
झ<पवल वर आज4ब ज4च पश च स क$न म$ < गभ3
प+ ण न द खवल .
" गभ3 +मच क कJच गभ 3श स फ कल व तनघ ल "
म$ म ल. द<घ ड<ळ फ ड4न त गभ 3कड प < . अस
क = त न$ प4वc कध$ प ह ल नस व.
"म+लग < " म$ म ल. सव3स ध रणपण गभ3प झ ल वर
< म+लग तनघ ल र ल<क न फ र द1+ ख < अस. पण त
द<घ न स क = व लल हदसल न =.
"त च ड<क च$ व ढ प4ण3 झ ल$ " म$ स ज आव ज
म ल. "च र हक $ सपष हदस < बघ . अगद= आईच

102
वळण वर कJ वहडल च समजण वढ < सपष
हदस < . आईच वळण वर नस व ."
त द<घ न$ व क4न गभ 3च च र न ळल . < क<ण स रख
हदस < त न कळल असल र त न$ मल स तग ल
न =.
" गभ3 आ च$ ख त$ करण स ठ^ द<न आठवड न$ .
<प Z पlथ ल णजस च ररप< 3 र <ईल" म$ म ल.
क =च ब<लल न = . "ब ईच स$ नसबद=च ऑपरशन कल
र बर. मग पर गभ3 र च न =."
वळ= त च व च आणण वTधव च उललख करन 'अस
कस <ईल?' अस त च ल एक = जण म ण ल न =. भल
अस कस < त न कळल नसल र= अस <ऊ शक
द<घ न = न$ कळलल हदस < .
"ऑपरशन कर च +मच ठरल र द<न आठवड न$ ल
व मल स ग " अस म ण4न म$ तनघ4न गल<.
पlथ ल णजस च ररप< 3 गभ3प अस च आल . पण < ररप< 3
बघ ल प+ ण आणण ऑपरशन करन घ ल बई क =
आल न = . सगळ पकरण 4न प+ ण कम$ कम$
एकट , दब
+ ळ हदसण र ड क रण$वर अरर व$ कर न
वढ र= तशकल अस व अश$ आश आ .
"वप , क = म णस न आपण इ र पक ज स श ण आ <
अस न म$ व अस " < ररप< 3 प ह ल वर म$ म ल.
"आपल गलल$ र ज अस . त थ त च$ द द तगर=
चल म ण4न कक न द द तगर= कर . इ र हठक ण$
जव त थल ल<क द द तगर= कर व ल<क नम

103
घऊन गपप र . पण जर त थल$ मडळ= कमक+व आ
अस त न ज णवल र म त त न ज<र <. दस
+ र च
गलल$ ज ऊन ज<र द खवण च मज क = औरच अस <.
स ध रणपण ड क र म ण < बर<बर अस स म न म णस
समज आणण व दववव द कर न = . पण जव ग<ष$
त च मन स रख < न = व ड क र च4क कर <
अस अस म न ल<क न व .त 4न तशक ऊ ड क र न
क = ववशर R न नस आणण <ग C= म' कश$ द च$
त न आपण स तग लच प ह ज अस त न व . डक र
आपल ऐक नसल र ग+डतगर= स+र कर . जर तशक ऊ
ड क र म+लग$ असल र स<न 4 न वपवळ, क रण ग+डतगर=ल
म+ल$ जस घ बर . घ बरण र ल जस घ बरव च
आणण एक असल र वबनध स मर च अश मडळ=च
म नसश स अस . त न वळ=च वसण घ ल$ न = र
<डफ<ड, म रझ<ड, ज ळप<ळ वगTर कर .आ प+ढच वळ=
4 पररणसथ $ <ग पक र ळश$ल अश$ म$ अपक ठव4
क ?"
" <" $ म ण ल$.

***

आम = ववद प$ठ ल तचप<ल$ णसप ल शTकणणक आ कJ

न = कळव व अस पत तल 4 न कल < . ववद प$ठ उतर
दईप Z व बघण वढच आमच < . पण तचप<ल$
णसप ल बरच क = तशक ल तमळ < , ज प+स क
व च4न कध$च तशक आल नस .

104
"ववज , त हकरणन अगद= क ळ आणल . क = र= कर
न 4." क = सदभ3 न द ब<लण वप च सवभ व < .
म णज त च ड<क सदभ3 अस च . त पम ण गरज
व च$ व $ ब<ल च$, पण मल म त $ कश बदल
ब<ल क = समज च न =. अद ज न $ क म ण
समज4न उतर द च, आणण बर<बर तनघ ल न = र $
मग कश बदल ब<ल स ववच र च अस म झ ध<रण
अस च.
"वप , आ 4 म<ठ^ झ ल$ स. +ल एख द म+लग त स द <
र त च बद<बस +झ +ल कर आल प ह ज" म$
म ल. म$ लकचरर आणण वप आरम< नत न
रगणसव त ल णर सव3 अडचण$ स<डवण मझ कम
< . पण त ल हकरण त स द < = क र त न म झ कड
आणण म णज जर ज स च < < .
"न = र, स तस द न = <" $ म ण ल$. " स त स
क+ठच = म+ल$ल आ +ष कध$ = द ल त ल जमण र
न =. अगद= रक आ <."
म णज स त स हदलल वप ल आवड < कJ क अस
ववच र म झ मन आल . पण उग$च भल च ववर नक<
म ण4न म$ त ल < पश ववच रल न =. "मग +ल त स
दण स रख क कर < <?" म$ ववच रल.
"अर < आपल ऑपरशनच पश पळव <."
"त न ह प<क सच$ शपथ घ ल$ न = क ? आपण दस
+ र
ड क रच पश पळववण र न = अस त शपथ आ " म$
म ल.

105
"दव ज ण. स त च शपथ वर ववश स असल अस व
न =. अगद= तनगरगट आ <. सव थ 3स ठ^ < आपल
आईच$ दणखल ख< = शपथ घईल."
वप वढ= भडकल$ आ त अथc त न नककJच आमच
च गल च गल पश पळवल असण र अस म झ
मन आल.
"हक $ पश पळवल त न?" म$ ववच रल.
"आत कण$ त च वड3 आपल$ भ ग$रथ$ब ई अlडतम
झ लल$ आ . त च सगळ प सण प4ण3 करन आपण
त ल प+ढच आठवड ऑपरशनस ठ^ ब<ल वल < ."
"मग $ हकरणच वड3 कश$ प<चल$?"
"त ल ख<कल झल म ण4न उपच र स ठ^ $ आपल ल
श<ध < $, व $ हकरणल भ ल$. त न त च कसपपर
पह ल आणण त ल स तग ल कJ आपल कड4न C= म'
तमळण स ठ^ त ल एक आठवड थबव ल गल, र
त च कड4न लगच उपच र < $ल. मग त न त च कसपपर
फ ड4न कल , सव 1च +तन च कसपपर बनवल आणण
त ल सव 1च वड3 अlडतम करन घ ल."
"ज ऊ द ग. आपल कड ऑपरशनस ठ^ ख4प पश आ .
एख द= गल$ र गल$" म$ म ल.
"ववज , च गल स<क वलल च<र आ . म$ ऑपरशन
तथए रच रणजस र प स4न प ह ल. गल मह न त न
आपल च गल च र पश च<रल . भ ग$रथ$ब ईच
गभ 3श वर खच4न बसव च ऑपरशन कर च . म$
करण र < ."

106
"अचh , म णज +ल भ ग$रथ$ब ई क = = करन पर व
आ र."
त न <कर थc म न लवल$. वप जव •ड न न ब<ल
म नच लच ल$न$ ब<ल च$, व भ वन वग म+ळ •ड 4न
शबद न फ+ ल म+ळ स कर च$ मल अन+भव न ठ ऊक
झल < .
"भ ग$रथ$ब ईन पर तमळववण स ठ^ क = = कर च$ +झ$
र= आ क ?" म$ ववच रल. त न पर <कर थc म न
लवल$. त च अन वर झ लल भ वन वग बदल म झ$ ख त$
झ ल$. आपल ख लच ड क रल एख द ग<ष$च वढ
म नतसक त स झ ल , र < दर4 करण आपल लकचरर
म ण4न क 3व आ अस मल व ल. त 4न हकरण मल
सव 1ल आवड नस = एक क रण < . आमच
+तन मध ऑपरशनच पश च < नव . हकरणन
थ<ड पळवल म ण4न ववशर क = वबघड नव . पण
द1+ ख म र= मल च नव , र क ळ स<क व < च < .
" बघ वप , हकरणच ब स स ठमlडमन गभ 3श च
कlनसरच ऑपरशन कर च$ तभ $ व . अश सगळ
पश न त कlनसर णसप ल प ठव , बर<बर?"
त न <क र थc म न लवल$.
"जर भ ग$रथ$ब ईच पlप णसमअरच ररप< 3 कlनसर अस आल
र हकरणल त च ऑपरशन कर च न =."
"पण त न कlनसर क+ठ झ ल ?" म न क<णत = प_ $न
लव4न पश ववच र आल नस म ण4न त न
न ईल ज न •ड उघडल.

107
" क म म झ कड ल गल" म$ म ल. "आपल ओप$ड=
दर आठवड ल कlनसरच $न-च र पश . 4
भ ग$रथ$ब ईच पlप णसमअरच नबर घ लल$ एक नव$
सल ईड मल आण4न द. त च वर कlनसरच णसमअर करन
भ ग$रथ$ब ईच स+ध रर ररप< 3 त च वड3 प<चवण च
क म म झ. मग हकरणन त न ऑपरशन न कर हडसच ज3
हदल , कJ त न रसत ग ठ4 न आपल वड3 अlडतम
करन घण च क म +झ. जमल?"
"जमल" $ उतस न म ण ल$.
म ल पम ण वप न सगळ जमवल. वढ शम न
तमळवलल$ पश च$ गल$ म ण4न हकरणन कप ळ ल
ल व4न भ ग$रथ$ब ईन रज हदल$ आणण कlनसर णसप ल
ज ण स ठ^ तचठठ^ तल 4 न हदल$. त घर= ज अस न
वप न त न ग ठल आणण आमच वड3 अlडतम करन
घ ल. त च ऑपरशन वप नच कल. त च आनद स जर
करण स ठ^ आम = क• =नमध गल<. नमक व च हकरण
आपल डब घऊन त थ प<चल .
"अर हकरण, आमच एक पश ल ख<कल < < 4
C= म' दऊन बर कल स त बदल आभ र. त च ख<कल बर
झ ल नस र आज त च ऑपरशन <ऊ शकल नस " म$
म ल.
"म$ +मच पश ल बर कल?" < आश 3चहक झल.
क<ण स ठ^ क = करण त च सवभ वधम3 नव .
"भ ग$रथ$ब ई र" म$ म ल. "आज वप न त च गभ 3श वर
बसव च ऑपरशन कल."

108
"पण त ल र कlनसर..." त न ज<र ब<ल ल स+रव
कल$ आणण आपल$ च4क समजल वर ज$भ च वल$.
"त च कlनसरच ररप< 3 च+कJच तनघ ल " म$ म ल. " +झ
उपक र च$ फड म ण4न +झ क = पश न म झ वड3
अlडतम कर=न म ण <."
< क =च ब<लल न =. त न र त न आमच$ एक = पश
पळवल$ न =.

***

दस
+ र डक रच पश पळवण च पक र सज3र=
हडप 3म' मध = < मल लवकरच कळल.
"ववज , सज3र=च व ड3मध4न एक पश स ठ^ क ल आल
< . म$ ज ऊन बघ4न आल."
"बर, मग?"
वप श$ +श र < $. त न कलल तनद न स ध रणपण च+क
नस. त न रगण ल स+चवलल$ उप <जन = ब + श$ बर<बर
अस.
"चuद वर Zच$ म+लग$ आ . त ल ह मl <क<लप स आ ."
<न$म ग 3च •ड श$ असण र पडद अखड असल र
रज<स व त च म ग जम4न र < आणण <न$म ग3 फ+ग <
अस त आज र च सवरप अस . मग त म+ल$ल म तसक
प ळ= आलल$ ब रन हदस न =.
"त ल आपल वड3 C नसफर करन घ" म$ म ल.
"सज3र=च रणजसC र मनणज तसग त ल आपल कड C नसफर
कर ल र न =. त न त ल प< ग<ळ आल

109
म ण4न ऑपरशनस ठ^ सव 1च वड3 अlडतम कल . म$
त ल स तग ल कJ < ग<ळ म णज रक न भरलल
<न$म ग3 आ आणण त च स ठ^ प< उघड4न ऑपरशन
कर च नस . पण < ऐक ल र न =."
"अर ब पर. त न जर त च प< उघडल र म<ठ ग•धळ
<ईल. चल, म$ ब<ल < त च बर<बर" म$ म ल.
मनणज तसगन दस
+ र एख द स$र<ग म+ळ आलल
प< ल ग<ळ स ठ^ एख द ब ईच प< उघडल अस र
रक नव $. क रण त च क कर च त ल कळल
नस कJ त न आम ल ब<ल वलच अस . पण आज र
अगद= वगळ च < . <न$म ग 3 स चलल रक क<णत =
पररणसथ $ प< स ड4 द च नस . <न$म ग 3च
•ड वरच पडद क प4न त च तनचर ख ल4नच कर च
अस <. अश म+ल$च प< च+क4न उघडल, र क = = न कर
पर तशव4न बद कर च अस . आ त च तनद न
आध$प स4न म ह अस न त च प< उघडण ग+न
ठरल अस . मनणज तसगल +_प ळ=वर थ बवण आवश क
< . आम = ध व पळ सज3र=च वड3 प<चल<.
"क मनणज , क च लल ?" म$ ववच रल.
"ब स, प< ग<ळ आलल$ एक फस 3कल स पश आल$ .
त च ऑपरशनच ऑड3स3 तलह < ." < म<ठ ख+श$
म णल.
"मनणज , त ल ह मl <क<लप स आ " म$ म ल.
"मग क झ ल?" < मनणज म णल.

110
"अश म+ल$च प< उघड च नस . त च ऑपरशन ब रन
कर च अस . 4 त ल आमच वड3 C नसफर कर."
"h h! ख4प हदवस झ ल, प< ग<ळ असलल ब ईच प<
म$ उघडलल न =. ह ल क मस ग<ळ आल . त च प<
म$च उघडण र."
मनणज ल म< <ण सव भ ववक < .त आज र प<
र <ण र ग<ळ क<णत = सज3नल म< प डल अस च
अस <.
"सरद रज$, ब रन त च कर च ऑपरशन फक द
तमतन च अस . त च मन क पल कJ आ जमलल रक
व 4 न ज ईल अणण चण$ ल वलल फ+ग स रख < ग<ळ
सप <ईल. < प< उघड4न क ढ4 न क च ग<ळ न = .
अश पररणसथ $ त च प< उघड4न 4 क तमळवण र?"
त न थ<ड वळ ववच र कल . मग < म णल,
"एक आ हड आ . म$ त च प< उघड <. < ग<ळ कस
हदस < बघ <. मग +म = ग नlकव ल त च ब रन
ऑपरशन कर . ग<ळ सप झल कJ म$ त च अप'हडकस
क ढ < आणण मग प< बद कर <."
"अर, पण त च अप'हडकसल क = = झ लल न = . उग चच
क कढ च ?"
"त च क आ , आम = च+क4न एख द च प< उघडल आणण
त क =च आज र तनघ ल न =, र आम = त च
अप'हडकस क ढ4 न क <. म णज प+ढम ग अप'हडस ह स झ ल
र पर ऑपरशन कर ल नक<. आ आपण म+ल$च

111
प< च+क4न उघडल र मग त च अप'हडकस क ढ ल क
रक आ ?"
मनणज च क3श स अस म न हदस < . पण त
पश च दष
" $क<न 4न त क3श स ल प<तस न दण
ध<क च < .
"मनणज , +झ म णण प ण स रख आ . पण आमच
प<फसर च म स न कर त च ऑपरशन आम =च
करण <ग ठरल. व ल र 4 +झ प<फसर न फ<न करन
त न क व ववच र."
खर र म$ क = आमच प<फसर न फ<न करन = ग<ष
ववच रल$ नव $. स कर च$ क = गरजच नव $. पण
मनणज ल घ बरवण स ठ^ थ<डस ख< ब<ल ल क =
रक नव $ अस मल व ल. कध$ आणण हक $ ख<
ब<ल च च R न वप ल दण च क म = तनतमत न
< < . मनणज न ग<ष$वर बर च वळ ववच र कल .
शव = आपल प<फसर च तभ $न म ण हकव आपल
णसप लच एक फ<नक लच पTस फ+क जऊ न
सहदचhन म ण , त न आपल ववच र बदलल .
"ठ^क आ . 4 वढ म ण < स र त ल +मच वड3
C नसफर करन क4 " < म ण ल .
वप न स+ कच तनश स वढ म<ठ न कल , कJ <
मल र ऐक4 आल च, पण मनणज ल स+_ ऐक4 आल .
णजच स ठ^ वढ न क घडल त म+ल$ल म त च पत =
ल गल न =. $ च क च ख+चcवर बस4न ऑपरशन तथए रल
जण च र= < $. त ख+चcवरन $ आमच वड3

112
गल$, उठ4 न आमच चकच ख+चcवर बसल$, आणण आमच
स फनस3न त च$ C नसफर घ ल वर ख+चcवरन ऑपरशन
तथए रल गल$. त च ऑपरशन मनणज ऐवज$ वप न कल,
पण आध$ <ण र < त पक क = वगळ झ ल आणण
आपल बर च फ द झ ल ग<ष$च त ल पत = ल गल
न =.
ऑपरशन सपव4न आम = पर ज < < व म झ लक
सज3र=च व ड3कड गल. मनणज एक च उद सव ण बसल
< . त म+ल$च भल कर न प<र ल आपण तनर श
कल अस म झ मन आल.
"वप , 4 < प+ढ. म$ जर मनणज बर<बर थ<डस ब<ल4न <"
अस म ण4न म$ त वड3 घ+सल< आणण त च सम<रच
ख+चcवर बसल<.
"क मनणज , 4 वढ द1+ ख$ क ? अर आज न = र उद
+ल ऑपरशनस ठ^ पश नककJ तमळल" म$ म ल.
"क स ग4 ब स, क = खर न =. $न आठवड झ ल, म$
उप श$प< = आ " < क र=च स+र म णल.
"क बर?" म$ ववच रल. त च =श 3मध4न सव 1च
अणस तव च$ ज ण$व करन दण र त च प< प 4न ग+ सथ
$न आठवड क , $न सस+_ उप श$प< = अस व अस
व नव . < ब + क ऑपरशन कर ल तमळण बदल
ब<ल अस व अस म झ मन आल. खर र ऑपरशन =
ग<ष ख ण वपण च ग<ष$बर<बर +लन करण च$ नव $.
पण सज3न मडळ= च गल ऑपरशनल ज 4स$ म ण च.
एख द रस ळ फळ ज 4स$ म ण व स ऑपरशन कस असल?

113
पण त च लख$ स अस च. ऑपरशन कर ल
तमळ ल न = कJ आपण तनल ब म उथ म णज उप श$प< =
आ < अस म ण च. आमच अlन सथह स म ण च कJ
सज3न मडळ= ख ण वपण वर जग न = र ऑपरशन
करन जग . त च म णण तनद न मनणज च बब $
र= एकदम बर<बर < .
"अर, त च क रण आमच ब स. दर ओ = $न $न कसस
ऑपर कर . आमच प Z क = प<च च न =. आम =
आपल फक डतसग कर < झ ल."
" ?" म$ म ल.
" < न . प4वc सगळ ज 4स$ कसस कर च. पण आ र
त न सगळ च कसस ज 4स$ व ल ल गल आ .
सध तन3 हकव ड<तसल = स<ड न = ."
पररणसथ $ फ रच कठ^ण हदस < $. त च ब स ड क र
द बक गल$ पचव$स वरZ ववववध पक रच$ ऑपरशन कर
< . पण त च$ uस क = भ गलल$ हदस नव $.
"म$ आ बरच हदवस व ग म$वर ड<ळ ठव4न आ " <
म णल. व ग म$ जठर च अलसरस ठ^ कर च एक
म तव च ऑपरशन अस . "पण दर वळ= द बक ऑपरशन
सव 1च कर ."
"एख द हदवश$ व ग म$च द<न पश ठव4न बघ. मग
त ल एक +झ वट ल ईल."
" स+_ करन झ ल. द बक न$ द<न = कल."

114
"आ 4 अस कर. व ग म$च पश जम कर. $न जम
झ ल कJ त घ न = एक च हदवश$ ठव. मग +ल त ल
एक नककJ तमळल."
"आणण समज द बक न$ $न = कल र?"
"घ बर नक<स. आम = आज +झ$ नजर असलल$ प< ल
ग<ळ च$ पश घऊन गल<. आ +ल व ग म$ तमळव4न
द च$ जब बद र= म झ$. पण +ल व ग म$ न$ कर
न ?"
"म णज क ? ऑफ क<स3 " < म णल.
"ठ^क आ . $न पश जमल कJ मल स ग."
ग<ष$ल $न आठवड झ ल. म$ सगळ जवळ जवळ
ववसरन गल< < <. पण मनणज ववसरल नव . त
हदवश$ म झ$ ओप$ड= च ल4 < $ त थ मनणज मल श<ध
श<ध आल .
"ववज , क म झ ल. व ग म$च $न पश जमल. त च$
ऑपरशन म$ उद ठवल$ आ ."
"द बक च क न वर घ लस?"
" <."
"मग क म णल ?"
"म ण ल कJ एक हदवश$ $न म णज ख4प ण पडल."
"मग?"
"म$ म ल कJ त घ = ब रग व 4 न ऑपरशनस ठ^ आल
आ . ऑपरशन प+ढ ढकलल र कद तच पर च
न = ."
"मग?"

115
"मग म ण ल कJ ठ^क आ . प त कर ."
द बक $न व ग म सव 1च करण र अस हदस < .
"मनणज , +झ क = खर हदस न =. द बक $न = ऑपरशन
सव 1च करण र अस हदस " म$ म ल.
"म ण4न र म$ +झ कड आल< . 4 क = र= आ हड
क ढल$ < $स न ?"
"वतस , घ बर नक<स. उद +ल त ल एक ऑपरशन
तमळण र नककJ. बघ, आज र त$ क = = करन 4
द बक न इमज3नस$ एख द ऑपरशनस ठ^ ब<ल व4न
घ चस. प+ढच क म म झ कड ल गल. जमल?"
"जमल" < म ण ल .
एख द= ग<ष मन वर घ ल$ कJ $ प र प डल तशव
मनणज र नस. र त$ द वज मल त च फ<न
आल . प< क<ण$ र= च क4 म रल म+ळ जखम$ झ लल
एक पश च ऑपरशनस ठ^ द बक णसप ल < . म$
बड <ब तनघ ल<. मनणज ल ऑपरशन तथए रमध ग ठल.
" बघ मनणज , द बक न थ<ड वळ क <ईन ,
ऑपरशनस ठ^ बर<बर घ. ऑपरशन सपल कJ त न म ण,
'सर, म$ प< ल क म र <. +मच स ठ^ च म गवल आ .
तसस रच बल वर थम 3समध आ . थ<ड घऊन ज ."
"पण त थ च क+ठ4न ण र?" त न ववच रल.
"म$ क• =नमध4न म गव4न ठव < +झ न व वर. त न च
प ल स ग ल ववसर नक<स."
"अर पण..." मनणज च व क अध3च र ह ल. द बक आल
आणण त ल पकड4न बर<बर घऊन गल. म$ त थ थ बल<

116
न =. वळ थ<ड < . ऑपरशन तथए रच थम 3स घऊन च
आण ल तथए रच सव Z ल प ठव4न हदल. मग व ड 3
ज ऊन ज+ल ब च द ग<ळ आणल . त क गद च
प+ड= घ ल4न ठ<कल आणण त च$ प4ड कल$. च आल . म$
$ सगळ= प4ड त च घ ल$ आणण ववरघळवल$. थम 3स
बद करन ठवल आणण म झ रमवर गल<. हदवसभर क म
करन दमल< < <. झ<प प कन ल गल$. सक ळ= ज ग आल$
व मल एकदम मनणज च$ आठवण आल$. पल नपम ण
सगळ घडल कJ न = बघण च$ मल उतस+क स णजकच
< $. सगळ प प आ प4न म$ ऑपरशन तथए रमध
प<चल<. मनणज मझ आध$च त थ प<चल < .
"क मनणज , कस क ?"
"ठ^क आ " < जर श व कड •ड न म ण ल .
"द बक आल?"
"न =. आत च म$ त न फ<न कल < . जमल र
स डअकर -ब र व जप Z < अस म ण ल. त च$ ब
जर ठ^क न = ."
"मग त $न व ग म ?"
"जमल र कर न = र प+ढच आठवड ठव अस
म ण ल."
"मनणज , आ +झ व ट ल एक स<ड4न $न व ग म
आल आ . जर स. 4 अस दम
+ +3खलल क ?"
"अर, क स ग4? सक ळप स4न मल ज+ल ब स+र झ ल .पर
Tर ण झ ल< बघ."
ज+ल ब? नककJ क = र= गडबड झ ल$ < $.

117
"मनणज , 4 कल र त$ द बक न थम 3समधल च
हदल स?"
" <. च गल गरम र ह ल < " < म णल.
"म णज 4 स+_ < च प ल स?" म$ ववच रल.
" <. च वपऊन गल. ऑपरशन सपल वर दम ल झ ल
म ण4न म$ थम 3स उघड4न प ह ल . त थ<ड च < <
म$ प ल<."
"अर, < द बक स ठ^ आणलल च < . < 4 कस
प ल स?"
"मग क ? म झ च पTश न$ आणल < . < क फक4न
द च ?"
सज3र= एम M.एस M. न कर त न क3श स एम M.ए. कर ल
व < अस म झ मन आल.
"अर ब ब , < ख स बनवलल च < . त ज+ल ब च
द ग<ळ घ लल <त . आ द बक त च घर=
आणण 4 इथ शuच ल च फर मर. आ त $न
व ग म च क कर <स?"
"त र म$ करण रच" < तनश $ स+र म णल. त
हदवश$ त न त च व ड 3 ल ज+ल ब थ बवण च वबसमथ
कओतलनच सगळ तमशण सपवल. ऑपरशन च ल4 अस न
त थल व ड3ब मध4न मध4न त च •ड वरच म सक ख ल$
करन थ<ड थ<ड औरध त ल प ज च . एक ऑपरशन सपल
कJ < च स रख एक कप औरध प च आणण
शuच ल ल एक भ दऊन च. $न = व ग म पर

118
पडल . त सर हदवश$ व ड3 र ऊड घ न द बक त ल
म ण ल,
"मनणज , एक हदवश$ $न व ग म कल स र मग
+झ •ड अस ब_क<ष झ ल स रख क ?"
ब_क<ष झ ल म+ळ च र वर आलल भ व बदल4न एक च
वळ= द बक च अच4क ड गन<तससबदल व ण र आदर,
$न ऑपरशन कर ल तमळ ल बदल व ण र आनद, आणण
ब_क<ष झ ल म+ळ च र वर णर भव वरच
द ढ=तमश च जगल 4न त न ज कद=न द खवल, त ल
<ड नव $ अस व जर असलल मडळ=च म पडल.

***

आमच पश असण र णस कध$ कध$ क सग च

समज च नस. म णज त च ब<लण भ रच दष$न बर<बर
अस च. पण आम = ववच र च< क आणण त उतर
द च क ग<ष$च ळमळ ल गण अवघड < अस.
नगरप तलकच णसप ल ल$ ओप$ड= णस न$ च गल$च
भरलल$ अस च$. त गद\ प+रर तशरल कJ णस
ब<ल न ब+ज च . बर एख द प+रर ववतचत तनघ ल र
त णस न त स नक< म ण4न आम = प+रर न ओप$ड=च
ब रच ठव च<. आ मध गलल णस आमच पश न
स+च $ल $ उतर द च , आणण ब र पडल वर क
आठवल नवर न स ग च . अथ 3 आम = गरज पडल
व त च नवर न ब<ल व4न त च बर<बरस+_ ब<ल

119
अस4. पण एक च वळ= नवर -ब क< ड क रच ख<ल$ प<चल
अस म त < नस.
" ई, बस . क तस < < +म ल ?" म$ अश$च एक
पश ओप$ड= आल$ व म ल.
"प< दख
+ " ई म णल .
"कध$प स4न दख
+ ?"
"ख4प हदवस झ ल."
"ख4प म णज नककJ हक $?" क = पश नककJ उतर द च
ळ च . ई त च पक रच हदस <त .
"म झ नणदच लगन झ ल न व प स4न दख
+ ."
पश न हक $ = त स हदल र= = त च बर<बर स म+ख न
आणण स म न सव द स ध व आणण द ब+_=न व ग व
एक ड क रच क 3व अस खर, पण $न सच
ओप$ड= हदडश पश प स च म णज पत क पश च
व ट ल हक $ वळ ईल प . ईस रख पश आल कJ
सगळ वळ पतक क<लमड च.
" +मच नणदच लगन ल म$ आल< नव <. नककJ कध$
झ ल स ग न = र हक $ हदवस प< दख
+ नमक
स ग ."
"वप -पक सपल आणण दख
+ ल ल गल प ." ईन इगज$
कlल'डरच गध हदस नव . 'तभ $वर= अम+क म+क कlल'डर
अस व = कध$ र= प ह लल$ =व =वरच$ ज ह र मल
आठवल$. ‘त ज ह र $स ठ^ = कलपन स+चवल$ र?’
अस = ववच र मन रळ4 न गल . वप -पक नककJ कध$ <

120
 ई मल न$ स ग4 शकण र न = एव न मल
उमगल < .
"आणख$ क तस < <?" म$ ववच रल.
"फ+ग र धर < बघ " ई म णल .
"म णज प< फ+ग " अस सव 1श$ म ण4न म$ ववच रल, "कध$
फ+ग र धर <?"
"कध$पण धर <" ई उतरल .
"न =, म णज जव च आध$ धर <, न र धर <, कJ इ र
कश श$ सबतध वळ= धर <?"
" " ई म णल . त च त उतर 4न मल क = ब<ध
झ ल न =. ब र पश च$ गद\ व ढ च लल$ < $. ईच
ग $न च लल< र फक त च$च प सण$ सप ल
सध क ळ <ईल मझ लक आल. अश वळ=
न व ईक ल ब<ल वण र मब ण उप अस <.
" +मच बर<बर क<ण$ आल असल त ल ब<लव " म$ म ल.
ई ब र ज ऊन नवर ल आणण स स4ल घऊन आल . प<
दख
+ ण आणण फ+गण वढ श त स स ठ^ बर<बर इ कJ
मडळ= असण म णज जर अ $च हदस < .
" ," म$ म ल, "क तस आ न ?"
ईच नवर जर च चरल . = म+लग$ स4न करन घ ल$ =
म<ठ^ घ<डच4क कल$ अस •ड करन स स4ब ईन$ h कड
नजर ल वल$.
"क आ ड क र, लगन <ऊन वर3 झ ल पण घर प ळण
लल न = म ण4न आल< " नवर म ण ल .

121
"प ळण ?" म$ आश 3न म ल. "प< दख
+ आणण फ+ग र
< < अस ई म ण <त ."
"क आ , $ ग व कड4न आल$ आ . इथल त ल क =
कळ न =. त 4न ब ईम ण4स! स ग ल अवघड व
म ण4न स म ण ल$ असल" नवर जर स ओश ळव ण •ड
करन म ण ल .
ईच$ उरलल$ म ह $ म$ त च नवर आणण स स4 च
मद $न ग<ळ कल$. ईच वT वकक ग<ष$ त च पक
त च स स4ब ईन च ज स च गल मह <त अस
हदसल. वश च हदव ल जनम दण र स धन म ण4न त न$
स+नच स4कम तनर=कण कल अस व. ईन प स4न झ ल वर
म$ म ल,
" स क = द<र हदस न = . त च$ लघव$ आणण रक
प स4न घ . तमस र च$ व$ 3 प सण$ करन घ ."
" $ कश ल ?" स स4ब ई उसळल . "त ल क = त स न =.
त च च ख< आ ."
म$ स$र<ग जR अस4न मल ज समजल नव स स4ब ईन
आप<आप समजलल हदस < .
" स नस " म$ म ल. "वध तव च स+म र ४०%
ज<डप मध$ल प+रर च व$ 3 द<र तनघ <. व$ 3 प सण$
करन घ ल व$."
"क = नक<" स स4ब ई म ण ल . "त च$ गभ3वपशव$ ध+व4न द .
म4ल <ण र."
म झ च ववर मल च तशकववण र त मह लल म$
ज<डल, आणण म ल, " स करण मल <ग व न =.

122
म झ सलल +म ल प नसल र +म = ड क र बदल .
+मच मन स रख करण र ड क र तमळल अस व न =,
पण प त कर ल रक न =."
शव = मडळ=न$ मझ सलल म नल . नवर ल थ<डस
औरधप ण$ कल वर त न म4ल = झ ल. ब ळ बघ ल
स स4ब ई आल व 'स+नच$ गभ3वपशव$ न ध+ च म4ल झ ल
न ?' अस ववच र च म झ मन < . पण तशकव4न त न
हक प श णपण ईल च$ म<ठ^ शक असल म+ळ म$
म<ठ स मन ळल.

***

तचप<ल$ अडचण$ सगळ च ब ज4न$ च .

"ववज , गग ब ईच क कर च?"
"क कर च म णज क ? तसझरर न कर च ठरल न ?"
" < र. पण आ एक व जल म ण4न च दन$ अlन सथतश
द ल र न = ."
ऑपरशन तथए रमध सक ळ= स डआठ व ज ऑपरशन
स+र < . दप
+ रच एक व जल कJ नव ऑपरशन घ च
न = अस तन म < . च दन$, आमच$ अlन सथह स
तन म च बब $ अगद= क क<र < $.
"मग प+ढ ढकल. प+ढच आठवड कर. मध च कध$ त ल
पसववदन व ल ल गल र इमज3नस$ कर" म$ म ल.
"पण $ गग ब ई रड ल ल गल$ . क = करन आपल
ऑपरशन आजच कर अस $ म ण ."

123
"चल, म$ ब<ल < त च बर<बर" म$ म ल. मल बघ4न
गग ब ईल थ<ड= आश व ल$.
"स ब, म झ ऑपरशन आ करन क ."
"गग ब ई, एक व ज4न गल वर आम ल ऑपरशन तथए र
तमळ न =. नस3 आणण अlन सथह स नव$ कस द न = .
मग आम = +मच ऑपरशन कस करण र?"
"स ब, म झ नवर म झ ऑपरशनस ठ^ आज ख ड करन
णसप ल आल . ग व कड4न म झ आईल आणल . आ
ऑपरशन प+ढ ढकलल र ख4प न+कस न <ईल बघ ."
त च म णण खर < . र<ज$र< =व ल न एक हदवस च ख ड
एकवळ परवडल अस . पण प+न1प+न ख ड करण क =
झपल नस . त च आईल एक आठवड इथ ठव4न घ ल
अस र ग व कडच$ क म ख<ळबल$ अस $.
"स ब, ह च बर<बरच इ क जण$च$ ऑपरशन <ऊन
गल$ आणण ह चच र 4 न गल बघ " त च नवर म ण ल .
"त चस+_ ऑपरशन आम = करण र < <. पण इ र
ड क र च$ द<न इमज3नस$ ऑपरशन आल$. त म+ळ वळ प+रल
न =."
"मग आ ह च इमज3नस$ म ण4न करन क न ."
गड= +श र हदस < . आमच कड तसझरर न, सज3न
ल<क कड अप'हडकस क ढण आणण ऑथvपहडकसव ल कड
+ लल$ ड बसवण = ऑपरशन इमज3नस$ नसल$ र=
इमज3नस$ वबनहदकक पण व च$. आम = ज$ +कJ
वबनहदकक पण व पर च<, $ त ल आप<आप स+चल$
म णज < खर<खरच + श र अस व .

124
"अस म ण ?" म$ जर म गप+ढ कल.
"स ब, +म = मन वर घ च. आज करन क ऑपरशन."
"बर, मग अस कर . गग ब ई, +म = आ क = ख ऊवपऊ
नक ."
"बर."
"दप
+ र= $न व ज +म = नस3ल स ग च, कJ +मच
प< दख
+ आणण अग वर ज . कळल न ?"
" < ."
" स कर न प< वर द<न = ठव च आणण •ड व कड
कर च. क ?"
" < ."
"ड क रल ब<लव अस स ग च. ड क र वप $ल. +म ल
प स $ल. मग आम = +मच अजZ ऑपरशन करन दऊ.
लक ठव , क = च4क झ ल$ र ऑपरशन व च
न =."
"क = च4क <ण र न = ड क र" गग ब ईच नवर म ण ल .
आम = व ड 3 4न तनघ ल<.
"ववज , जमल?" वप न घ बर घ बर ववच रल.
"न जम ल क झ ल?"
"पण चकक ख< ब<ल च?"
"कuरव-प डव च +_ < सत वचन$ +तधवषर ख< ब<लल
< , आणण = सव थ 3स ठ^. आपण क = सव थ 3स ठ^ ख<
ब<लण र न = आ < ."
वर त न थ<ड वळ ववच र कल . त ल त क = च4क
आढळल$ नस व$. मग त न नव च म+द क ढल .

125
"रकस व < < आ अस $ स गण र आ . < रकस व कस
द खव च ?"
"स<प आ . गग ब ईन सल ईन ल वश$ल व त स+ई 4न
द स$स$ रक क ढ4 न घ. एक पlडल ल व आणण त ल
द. झ ल न रकस व?"
वप न म झ कड अश नजरन प ह ल कJ $ आ 'श$,
क = र=च क ?' अस म णण र अस म झ मन आल.
"श$, क = र=च क ?" वप म ण ल$.
" च पक च गल$ कलपन +ल स+च क ?" म$ श पण
ववच रल. "ह द= तचतप व पर स <मl < कचप
व पर च कJ मर ठ^ तचतप व पर श$ ल ल श ई
व पर च$ ? पकक न गडवण वगळ आणण म+रलल
ड क र न आणण नस Zन गडवण वगळ. ल ल रग च पत क
@व रक नस < त न बर<बर म ह अस ."
वप न वर पर ववच र कल . म$ ख4प ववच र करन
क ढलल +कJवर त न पर ववच र कर व च एक म<ठ
ववन<द < , अस म झ सव 1च म < . पण घ ई करण
अथ3 नव . "मल व आपण डब ख ऊन घऊ . त
वळ 4 ववच र कर" म$ म ल. त ल प ल. आमच डब
ख ऊन झ ल. मग म$ त ल ववच रल,
"क = स+चल क ?"
त न नक र थc म न लवल$.
"ठ^क आ . मग म$ म ण < सच कर व, क ?"
त न <क र थc म न लवल$. म4क सम $ आणण •ड न <
अस म ण4न हदलल$ सम $ क = = फरक नस <

126
त ल स गण च$ $ वळ नव $. त ल नम4न हदलल क म $
प र प डण र क = शक नव $. त म+ळ म$ < ववर
त थच आवर घ ल.
$न वज गग ब ईच प< दख
+ ल आणण थ<ड स
रकस व = झ ल . सवव $न व ज वड3 ल नस3न क ल
प ठव4न वप ल ब<ल व4न घ ल. स ड $न व ज गग ब ई,
वप , तनश , आणण म$ ऑपरशन तथए रमध द खल झ ल<.
अlन थह स आणण तनओल ब<ल वण गल. वप बर च
म नतसक दडपण ख ल$ हदस < $.
"वप , ररलlकस. म$ आ न सगळ सभ ळ ल ?" म$ म ल.
त च फ रस क = पररण म झ ल अस क = मल हदसल
न =. "सगळ क = स+रळ= पण प र पड व म ण4न म झ$
+झ कड4न एक म<ठ^ अपक आ " म$ म ल. त न भ+व
पश थ3क उच वल . "तसझरर न प र पड4न गग ब ई व ड 3
ज ईप Z 4 क = = ब<ल च न =स. जमल?"
त न <कर थc म न लवल$. न = र= $ क =च ब<ल
नव $. च प+ढ च ल4 ठवण = क = फ रश$ कठ^ण ग<ष
नव $.
$न व ज4न च ळ=स तमतन न$ च दन$ आल$.
"अर, = र आज सक ळ= ऑपरशनस ठ^ ठवलल$ ब ई आ ."
त ल सश आल अस हदस < .
" 4 " म$ म ल. "त च$ हडतलव र=च$ र=ख क ल < $. आ
$न व ज त ल दख
+ ल ल गल."
गग ब ई अन+भव$ <त . पसववदन कश < त न
मह < . म$ हदलल प4व3स4चन त न आठव अस व .

127
मझ वक सपल बर<बर त न$ द<न = न$ प< द ब4न
धरल आणण 'अग आई ग!' अस म ल. वदन न$ वपळव लल
त च च र प 4 न च दन$च सश दर4 झ ल अस व . मग
त न गग ब ईन सप नल अlन सथतश हदल . प< ल
ज 4न शक ल वण प4 Mवc सव Z न त च पlड क ढल.
"अर, त च पlडवर रक आ " च दन$ उद रल$.
म$ वप कड प ह ल. $ त पlडकड क ल व4न प < $.
"इमज3नस$ तसझरर न <ण र लबरमधल पश च पlडवर
रकच अस " म$ श पण म ल.
" स न =. पण +मच हडप 3म' च आरम< ख4पद
बनव बनव$ कर . आज सक ळ= त ग$ सर च$ पश
इमज3नस$ म ण4न आणल$, त ल रकस व < नव र=
त न$ स ख< च स तग ल."
"मग त न$ पlडल क <मl < कचप ल व4न आणल <
क ?" म$ गम $न म ल. त वर च दन$ ख< ख< सल$.
वप च ग ल ल ल झ ल त च च र वर म सक < र=
मझ लक आल. मग म$ < ववर व ढवल न =.
तसझरर न प र पडल वर वप , तनश आणण म$ च
प ल गल<.

***

" 4 म णलस सच सगळ पर पडल." आ ध<क

ळल वर वप ल कठ फ+ ल .

128
"वप आणण तनश , तन <जन च गल असण श
तमळवण स ठ^ अत वश क अस लक ठव . तन <जन
ब र=क स र=क ग<ष$कड लक प+रव व ल ग ."
"पण आपण च दन$ल फसवल बर कल न =" वप
प+ प+ ल$. त च मन ल$ अपर ध$पण च$ भ वन कढ च
क म अज4न ब कJ < .
"वप , आपण सत वचन$ असण कव = च गल बदल
दम
+ न =. पण आजच जग आपण स व गल< र
बघ ल नक<. ज गर=ब पश स ठ^ आपण सप$ ल
क म कर < त च भल च आड जर क<ण$ असल,
र त व कJल न म< रम करण स ठ^ थ<डस ड वपच
खळ व ल ग . 4 च दन$ल हक $ हदवस ओळख स?"
"द<न मह न."
"म$ त ल एम M.ब$.ब$.एस M.ल असल प स4न ओळख < . एक
नबरच$ लब ड आणण क मच<र म+लग$ आ . ऑपरशन प+ढ
ढकलण स ठ^ $ क<णक<णत +कत व पर मह आ
क ?"
"न =" वप म ण ल$.
"ज हदवश$ त ल लवकर स क च अस त हदवश$ $
पश न न = न = आज र तचक व . त हदवश$ आपल
ऑपरशन तलस वर नऊ पश <त . त ल द<घ$च$च
ऑपरशन झ ल$, आठव ?"
" <, पण त च च दन$श$ क सबध?"

129
"हक $ भ<ळ= आ स ग 4 ?" म$ म ल. खर र त ल भ<ळ=
न म ण ब वळ च म ण ल व < . पण स म णण
सभ ल धरन झ ल नस .
"च दन$न त ल प च पश अlन सथतश द ल अनहफ
ठरवल . एकJल म ण हद मम3र तनघ ल$. त ल
हद र<ग जR कड4न प स4न घ अस $ म ण ल$. म णज
हकम न एक आठवड र= गल . दस
+ र=ल म ण दम < .
त च पलम<नर= फकशन स करन घ अस $ म ण ल$.
म णज द<न आठवड र= गल?"
" <. आजच त च सटस झ ल . त क =च तनघ ल
न =" वप म ण ल$.
"तनघण स ठ^ क = अस ल व न? क = न = तस_
कर ल द<न आठवड ल गल. त सर=च बलड पशर व ढलल
< , ज आपण ग<ळ दऊन ख ल$ आणल ह< . पण आणख$
एक आठवड ग<ळ द अस $ म ण ल$. चuथ$च रक ल$
स खर जर श$ ज स < $. त च स ठ^ एड<हकन ल णजस च
म घ अस $ म ण ल$. त च कड गलल$ पश पर
ल हकम न एक आठवड र= ल ग <. प चव$ल म ण
ख<कल < . < बर कल तशव अlन सथतश द णर
न = अस $ म ण ल$."
"पण बर<बर आ न ?" वप न ववच रल.
"जर पश ल खर<खर ख<कल असल र बर<बर आ . त
पश ल ख<कल नव च. त ल प स न च दन$न त च$
श सनतलक थ<ड=श$ द बल$. स कल वर क<ण$ = ख<कल.
पह ज र करन बघ."

130
वप न आपल$ श सनतलक द ब4न प ह ल$ आणण $ लगच
ख<कल$.
"सव 1च$ श सनतलक द ब4न बघ अस म$ म ल नव " म$
म ल. "अस4 द. म$ क म ण < +ल प ल क ?"
" <. पण त न स कल +ल कस कळल?"
"वप , ग नlकल उसप<स स+र करण प4वc म$
अlन सथतश एक मह न च$ प<स कल$ < $. म$ प+ढ
ग नlक घण र त मडळ=न म ह नव . ऑपरशनप4वc
पश न प सण स ठ^ मल च प ठव च. धद च
+कत त न$ मल व तशकवल <त . म$ त पश ल
ववच रल व $ म ण ल$ कJ ड क रण$न नरड द बल व
त ल ख<कल आल . आ +कत म$ +म ल तशकवल
आ . प+ढ च दन$च ल प = च ल4 न दण च$ जब बद र=
+मच$."
त द<घ$च$ कळ= ख+लल$. प+स कJ R न क , व च4न =
तमळ . +कJच च र ग<ष$ स ग व र त ववज नच अस
मझ लuहकक < . म$ < स थ3 करन द खवल अस
त च च र वर सपष हदस < .
"पण त शव च द<घ$च$ ऑपरशन झ ल$ न = $
नस3म+ळ. त च दन$च क = द<र नव " वप म ण ल$.
"वप , 4 वड= आ स. तसस रन आपल ल ख ल कळ=
हदल$ अस त पश म णल खर , पण तसस र कळ=
आणण र क+ठ4न? णसप ल पश न कळ= द न =, ज ल$
कळ= $ त द<न पश न दईल. आणण ऑपरशनस ठ^

131
ररक म प< = ठवलल पश न कळ= द च ध डस
तसस रल <ईल क ?"
"मग?"
" $ कळ= च दन$न हदल$. म$ सक ळ= णसप ल आल< व
ग वरच कळ=व ल कड च दन$ कळ= खरद= कर न म$
प ह ल. $ त न सव 1 ख ण स ठ^ घ ल$ अस $ल =. पण
पह ल$ द<न ऑपरशन स+र < $ व $ मध च हदसन श$
झ ल$ < $, आठव . व त न वड3 ज ऊन पश न
पत कJ $न कळ= ख ल हदल$. ऑपरशनल वळ ल गल,
<प Z कद र व$ म ण4न कळ= ख अस $ म ण ल$."
"पण पश म णल कJ तसस रन कळ= हदल$" वप द
धरलल कध$ स<ड नस. उद लगन झ ल कJ = म+लग$
नवर च म'दच
4 भ+ग करण र अस म झ मन आल.
"अग, त द<घ$च$ भ<जप+र= आपल ल समज न =, आणण
आपल ह द= त न समज न =. म$ त च नवर न
दभ
+ र च क म दऊन त च बर<बर ब<लल< व पत ल गल
कJ कळ= दण र= 'तसस र' प ढर कपड ल$, कमरल तनळ
पट ल वलल$ आणण ड<क वर <प$ घ लल$ नव $, र
ल ल डस घ लल$ आणण ल ल तलपणस क ल वलल$ < $,
आणण त च ग ल वर प वल$ वढ क ळ ड ग < ."
"च दन$!" वप आणण तनश एकदम म ण ल .
म$ फक जर स सल<.
"पण आपण त च ववर_ क र कल$ प ह ज. +ल सगळ
मह < र 4 गपप कस र ह ल स?"

132
"क रण मल च दन$च Rनच आणण क म च म 3द
मह आ . त हदवश$ च दन$ एक =च < $. दस
+ र=
अlन सथह स रजवर < $. च दन$न क = ग•धळ घ लण पक
त च$ ऑपरशन प+ढ ढकलण ज ण त च दष$न ज स बर
< ."
"ए चल र, 4 कध$ कध$ फ रच अत श <कJ कर <स."
"अत श <कJ न =. खरच स ग < . च दन$च$ पस3 कध$ =
उघड4न बघ. त अlC क +रर म आणण अlहडनlतलनच$ एक एक
अ•प 4ल न म$ अस ."
"कश ल ?"
"अlC क +रर म नव आणण एकदम स+रणक औरध आ .
तसरर स पश ल अlन सथतश द ल बर अस त च म
आ . इमज3नस$ तमळ ल न = र उग च ड<क ल प नक<
म ण4न $ सव 1कड एक अ•प 4ल न म$ ठव ."
"आणण पश श कमध गल र द ल म ण4न अlहडनlतलन
ठव क ?"
"अ . र त$ तसरर स पश स ठ^ अजZ क ल आल कJ $
रक . मग $ कस कर ल ध$र आणण कद व$ म ण4न
अlहडनlतलन $ आध$ सव 1ल <च4न घ आणण मगच
कस कर ल ज ."
' +ल कस कळल' अस ववच र च ब $ < $
त च च र वर सपष हदस < . पण म झ •ड बघ4न त न
< म< आवरल . म+लग$ ळ4 ळ4 क <ईन , पण तशक < $
नककJ.

***
133
क म करण वळ कस ज < लक च नव .
र जम पर ज च आ स+_ र<ज आठव नस. एक
एक अन+भव < आणण र जम आल$ नव $ $
पररपकव < $.
दव द < त ल hपपर फ ड4न द < आणण न = त ल क =च
द न =. म+ल च बब $ असच अस . आमच ओप$ड=
एककद एक स$ म4ल < न = म ण4न च$ त च च
ब ज4ल बसलल$ स$ लक+र उदड झ ल$ म ण4न आ आ
प ड4न द म ण+न आलल$ अस च$. त दस
+ र ब ईच$
मह $ कसपपरवर न•दव न पह ल$ स$ त च कड म<ठ
अस4 न प अस च$. त च$ नजर ल गल$ अस $ र अस
नक< असलल म4ल आम = क = = न कर आप<आप पड4न
गल अस . दद
+ Žव न क<ण ल = अश$ नजर ल गल$ न =.
"ववज , म4ल नक< असलल ब ईच गभ3 म4ल
नसलल ब ईच गभ 3श बसव आल र हक $ बर
<ईल न =?" एकद मल वप ओप$ड= म ण ल$.
"कलपन h न आ " म$ म ल. "पण कलपन रम रमण
आपल ल परवडण र न =. ब र अज4न पनन स ब क
रग बसलल आ . त न एक स प स4न
आपल ल ओप$ड= बद कर च$ . व आ चल ."
" क र! म$ वढ= h न कलपन क ढल$ त च +ल
क =च न =."
"कलपन hन आ ग. 4 $ घई, नहड दव ल वगTर
क<ण ल र= ववकल$स र बककळ कम वश$ल. वपकचर
त हक च ब र=वर धम ल च लल. पण एम M.ड=.च पर=क
134
अस क = ब<लल$स र +ल स मह न न$ पर
ब<ल व $ल, पररकल बस ल ."
अगद= अरतसक म ण+स आ अस •ड करन $ आपल
क म ल ल गल$. र उरलल पनन स जण$न प सण स ठ^
आ एक स ऐवज$ पच वनन तमतन च उरल म+ळ म$ पण
जर ज स ज<र क म ल ल गल<.
"ड क र, मल गभ3प करन व ."
$ अठर एक वर Zच$ म+लग$ गभ3व $ असल अस त च •ड
बघ4न क = व नव . अथ 3 •ड बघ4न क<ण च$च
गभ 3वसथ समज न = म ण . पण $ क लज वगTर
ज ण र= म+लग$ अस व$ अस हदस < . लगन, म4ल वगTरल
अज4न बर च अवक श आ अस त च अव र < .
"आध$च$ हक $ म+ल आ +म ल ?" म$ सवईन ववच रल. $
जर श$ ल जल$.
"लगन <ऊन द<नच मह न झ ल ड क र" $ म ण ल$.
"म णज +म ल पह लच म4ल प ड च ?" म$ आश 3न
ववच रल. म -तव च$ इचh स$च सवभ वधम3 अस < अश$
म झ$ कलपन < $. = बई म -तव इ क स जपण
नकर प च मल आश 3 व ल.
"म झ म ण कJ वढ आपल ल म4ल नक<.
तनद न एक वर3 र= एकमक स ठ^ तमळ ल प ह ज" $
म ण ल$.
"अ < ई, म4ल <ऊ न दण च अनक उप अस .
त ल +म = क = व परल < क ?" म$ ववच रल.
"न =."

135
"क ?"
"म झ र न = " $ म ण ल$. "आ वपशव$ ध+व4न द ."
आमच पश गभ 3श ल बर चद वपशव$ अस म ण च .
त च उद र ऐक4न म झ ड<क ववलकण पल. पण पश वर
र ग व4न फ रस उप <ग < न = मल म ह < .
" ई, वपशव$ ध+ण मळलल रम ल ध+ण वढ स<प अस
अस +म ल व क ?" म$ श आव ज ववच रल.
"....."
"वपशव$ ध+ न प च ज र ल$ एक ब ई मर . +मच स
झ ल र +म ल च लल?"
"....."
"वपशव$ ध+ ल म+ळ प च ज र ल द णस न गभ$र
पक रच ववक र < , आणण पनन स णस न ब र=क स र=क
तस < . च लल?"
"....."
"वपशव$ ध+ ल वर ज 4ससग 3म+ळ कध$ कध$ गभ3नतलक बद
पड . स +मच झ ल र न र म4ल व च न =.
च लल?"
"....."
ब ई गपप र ण व कबग र <त .
"हकव गभ 3श च •ड ल इज झ ल म+ळ न र गभ3
ह क न =. व रव र गभ3प < र <. च लल?"
"ड क र, म$ ह न ब<ल व " $ म ण ल$. म णज शव च
तनण3 त च नवर च घण र < र.
द<घ ज<ड=न आल$. वळ कम$ असल र= = म$ त
गभ3प च दष+ पररण म च प ढ पर एकद व चल . लगन
नव < . आपल ब क<ल कसल = त स व च$ कलपन
136
त ल स न झ ल$ न =. लगन ज+न झ ल वर ब क<च
ब $च$ स+ र म क ळज$ न कर गभ3प करण वर 4न
बसलल नवर म$ ख4प प ह ल आ . त नवर न म त
गभ3प न करण च तनण3 घ ल . वळ गल खर , पण
सतक रण$ ल गल .
त च ओप$ड= स र वर Zच$ रकस न आल$. त ल म त
गभ3प करन घण स ठ^ अlडतम करन घ व$च ल गल$. $
अववव ह < $. प< च र मह न च गभ3 < . त च
अमम ज नल मह नव . म झ कड4न कळल व
' अलल ' अस म ण4न $ ख ल$च बसल$. त ल प ण$ प ज4न
जर ठ^क कल वर म$ म ल,
" वढ घ बरन ज च क रण न =. रकस न च तनक ल व4न
क ."
"ड क र, आजप स4न द हदवस न$ त च तनक आ " $
क पर आव ज म ण ल$.
"मग पशच तम ल . क<ण ल क = स ग4 नक . पस4 $ झ ल$
कJ अप+र हदवस च$ झ ल$ म ण4न स ग ."
"न = ब , व ढ स<प न =."
"क ?" म$ ववच रल.
" म4ल" रकस न कड एक जळजळ= क क क4न $
म ण ल$ "दस
+ र च क<ण च र= आ . म झ द म द दब
+ ईल
अस <. तनक ठरवण प+र < आल आणण पर गल ."
रकस न रड < $.
" +म = रकस न बर<बर ब<ल . ज च क<ण च म4ल आ
त च बर<बर त च तनक ल व4न द " म$ म ल.

137
त द<घ$ ब<लप Z म$ इ र पश बघ ल गल<. अध 3
स न द<घ$ पर आल . एव न रकस न च ड<ळ रड4न रड4न
स+जल < . अमम ज नच ड<ळ स+ज च म ग 3वर < .
"क ठरल +मच?" म$ ववच रल.
त ल आध$च द<न ब क आ " अमम ज न णखनन
आव ज म ण ल . "त च व पण बरच आ . त च म<ठ
म+लग रकस न च व च आ . त च बर<बर त च तनक
ल वण शक न =. ब , क = = कर पण म4ल प ड4न द.
त ल म<कळ= कर. द हदवस न$ त च तनक ल गल कJ म$
स+ ल."
"रकस न , 4 ग<ष$ल र आ स?" म$ ववच रल. त न
जतमन$कड बघ <क र थc म न लवल$. म$ गभ3प च
पररण म त न स तग ल. आ मल त च$ पlक =स व ल
ल गल$ < $.
"च लल," अमम ज न म ण ल "आ आम ल क+ठ = •ड
द खव ल ज ग क+ठ र ह ल$ आ ? जगल< क आणण मल<
क , स रखच."
दस
+ र हदवश$ सक ळ= तनश न स+ई क4न रकस न च
गभ 3श व$स कक सल ईन कल. एक हदवस त च
गभ3प झ ल . $ म<कळ= झ ल$, पण स+ ल$ म त न =.
"ववज , जर रकस न ल बघ. ज<र ज<र न श स घ आ ."
म$ रकस न ल प सल. गभ 3श ज 4ससग3 झ ल < . <
रक पसरल < .
"सणप सतम आ . त ल † ड सपकCम अ•ह ब ह कस च ल4
कर " म$ म ल.

138
म$ अ•ह ब ह कस बदलल$. पण त च गभ 3श ल ज 4
त अ•ह ब ह कसन दद दईन . त च प< पस
भर ल ल गल . शव = आमच प<फसर न$ त च गभ 3श
क ढ च तनण3 घ ल.
"सर, अज4न त च लगनपण झ लल न = " वप म ण ल$.
"न = र मरल न ग $" प<फसर म ण ल.
रकस न आणण त च अमम ज न द<घ$ = त च ढ सळ
च ललल ब $म+ळ घ बरलल <त . गभ 3श क ढ4 न $
बर= <ईल म ल वर त र झ ल . आम = ऑपरशन
करन त च गभ 3श क ढल.
गभ 3श क ढल म ण4न वबच र=च म गच दष
+ चक सपल
न =. आम = त च तवचच क आठव हदवश$ क ढल, र
त च सगळच क + लल तनघ ल. रकस न च फ+ लल प<
बघ4न अमम ज न चककर ऊन पडल . त न श+_=वर
आणल वर आम = रकस न ल ऑपरशन तथए रमध नऊन
त च प< तशवल. नव$ अ•ह ब ह कस हदल$. ब र हदवस न$
त च तवचच क क ढल व अलल न त च वर म रनजर
कल$. त च आ ल क भरल < , पण तवचच क मत
उघडल. त च डतसग पधर हदवस कल वर सवचh झ ल.
पण द<न इच रद आणण स इच ल ब भ ग वर तवच च
र ह ल$ न =. शव = पल णस क सज3नन$ तवच र<पण करन $
जखम झ कल$. रगण ल अlडतम झ ल प स4न द<न
मह न न$ रकस न घर= गल$.

139
"ड क र, +म = म झ ब =च$ ज न व चवल$. +मच उपक र
फडण मल जनम र= शक न =" अमम ज न घर=
ज न म णल .
" +मच वर अलल च$ क"प < $ म ण4न $ व चल$. म$
म णण स रख क =च कल न =" म$ म ल.
रकस न क =च ब<लल$ न =. त च व च < सर च र
प 4 न गल द<न मह न त न क क स<सल < ,
आणण आपल प+ढच आ +ष उधवस झल च$ ज ण$व
त ल < $ = क<ण ल कळल नस . आज = त च स4
आठवल र प< क लव क लव < .

***

तचप<ल$ णसप ल म णज गभ3प च अडड अस एख द ल

व ल र नवल न = अश घ न त थ घड च . रकस न
घर= गल$ आणण थ<ड च हदवस एक नव$ पश नव$
क ण$ घऊन आल$. खर र $ पश म+ळ डक र
त ग$च$ < $. त ल ज क = कल < त ल गभ3प कस
म ण च म<ठ पश < . क द पम ण व$स
आठवड प Z च गभ 3च अlब श3न कर .त न र स
कल र त ल हकतमनल अlब श3न अस म ण आणण <
ग+न ठर <. जर म+लग$ अववव ह म असल, र
क द म+ळ त ल व$स आठवड न र लक आलल गभ3
नऊ मह न प< व ढव व ल ग <. पस4 $न र त ल म4ल
नक< असल र क<ण ल दतक द . पण सगळ न
त च क+म र= म -तव बदल समजल, र $ आ +ष 4न

140
उठण च सभव अस <. अश म+ल$बदल ल<क न = न =
ब<ल . त ल अनक पक र त स द . त च लगन <ण
कठ^ण < . त म+ळ अश म+ल$च हकतमनल क <ईन ,
अlब श3न करन घण कड क = प लक च कल अस <.
करन दण र डक र ध<क पतकर आणण त बदल
अव च सव पTस घ .
प<फसर त ग$ पक रच ड क र < मल आध$ म ह
नव . त न$ आपल ख जग$ पlक =समध4न एक पश
तचप<ल$ प ठवल$. $ अववव ह < $. प< आठ
मह न च गभ3 < . म4ल प< च मरण प वलल < .
त च$ हडतलव र= करण स ठ^ त ग$न$ त ल तचप<ल$
प ठवल < . पण त ल पसववदन क = ईन . त
ण स ठ^ ऑणकस <तसनच इजकशन दऊन झ ल. त च क =
उप <ग झ ल न =. त ग$च$ इमज3नस$ सपल$. आमच$
इमज3नस$ स+र झ ल$. तन म पम ण लबर व ड 3 ल सगळ पश
आमच +तन कड C नसफर झ ल. स वज म$ लबर
वड3 ओव र घण स ठ^ गल< व त ग$च$ रणजसC र
त च बर<बर फ<नवर ब<ल < $.
"सर, त ल पसववदन न = ..... हदल सर,
ऑणकस <तसनच इजकशन क ल सक ळप स4न च ल4 आ .......
म$ सव 1 हदल सर...... < सर...... बर सर....... पण सर, म4ल
मलल आ र= तसझरर न कर च? ....... स र= सर....... न =
सर...... < सर......"
त न फ<न ठवल आणण कप ळ वरच घ म प+सल . त ग$न$
बत$ म रल$ कJ त च आरम•न घ म फ+ अस अस म$

141
ऐक4न < <, त हदवश$ प ह ल. इ र पश आमच
+तन ल C नसफर झ ल, पण $ पश म त त ग$कडच
र ह ल$.
"ववज , 4 ऐकलस क ?" वप न दस
+ र हदवश$ मल ववच रल
"त ग$न$ त अनमlररड पश च तसझरर न कल."
" " म$ म ल.
"पसववदन न = म ण4न तसझरर न कर क र?"
"स म न पण न =" म$ म ल.
"म4ल जर म- असल र तसझरर न शक < ळ च अस
न ?"
" <" म$ म ल.
"मग त ग$न$ भल प ऊन त च तसझरर न क कल?"
"क स ग4?" म$ म ल.
"आपण त ल प स4 म ण4न र त न$ अस कल नसल
न ?"
वररष ड क र बदल कतनष ड क र सम<र क =ब = ब<ल4 न
म ण4न म$ नर< व क+जर व अस उतर हदल,
" $ शक नकर न =."
"त न$ त च प< च$ एक स' =म$ र रद=च$ तवच क प4न
कल$ म ण" वप म ण ल$.
"क स ग स?" म$ म ण ल<. तसझरर न कर न तवच
कप आणण शव = पर तशव4न क . तवचच +कड
क = क प4न क न = .
"त न$ त च ख जग$ णसप ल त च प<
रकस न स रख पर <तनक सल ईनच इजकशन हदल <

142
म ण. त म+ळ म4ल मल. इजकशनच$ ख4ण क ढ4 न कण स ठ^
त न$ भ<व लच$ तवच क प4न कल$ म ण" $ म ण ल$.
ल नपण$ म$ र स कथ व च च<. ग+न करन झ ल कJ
ग+न ग र सपश3 कलल पत क ग<ष$वरच आपल ब< च ठस
प+स4न क च . त ग$च$ ग<ष ऐक4न मल त ठस
प+सण च$ आठवण आल$. वप र स कथ व च च$ कJ न =
मह नसल म+ळ म$ त ठश बदल क = ब<लल< न =.
" ल प+र व नष करण म ण न ?"
"..." ब<लण स रख क = नव .
"ववज , उद ब ईच लगन झ ल, कJ $ आपल प< वरच
वण तसझरर नच आ अस स गल क ?"
"ब + क न =" म$ म ल. आपल लगन ह कव च, म<ड च
न = वढ= अककल पत क ल अस . "प< ग ठ आल$
< $ $ क ढल$ अस ब + क वळ स ग ब क ."
"पण ड क रल स तग ल न =, र < त च पस4 $च
वळ= तसझरर नच वण फ+ < क प र ण र न =. मग
< वण फ+ ल र कद तच $ मरल न ?"
"आपल घरच न स ग4 नक अश अ =वर त न आपल
तसझरर न झ ल < अस आपल ड क रल स ग व" म$
म ल.
"आणण ड क रन त च घरच न स तग ल र?"
" र त च ब + क घ सफ< <ईल" म$ म ल.
"मग?"

143
"मग ड क रन ग+प च$ शपथ म<डल$ म ण4न $ ड क रवर
क< 3 कस घ ल4 शकल. ड क रल बर=च न+कस नभरप ई द व$
ल गल."
" सगळ कस र=च व र" $ म ण ल$.
"कश$ र=च असण र= ग<ष कश$ र=च व ण र" म$ म ल.
" सगळ त ग$न म ह नसल क ?"
"त ग$ प<फसर आ . ज ग<ष$ मल म ह आ त
त न मह नस $ल अस म णण म<ठ ववन<दच ठरल."
"अस कस र ?"
"पTस कम व न क = ग<ष$च ववसर पड < क = जण न .
ज ऊ द. आपण ज$ ग<ष स+ध र शक न = त च बदल
ब<ल4न क = फ द न =. आपण कस <ऊ न आपण
त ग$कड बघ4न तशकल< र= ख4प झ ल अस म$ म णन."
त न म न ड<ल वल$.

***

म$ तचप<ल$ रज4 <ऊन द मह न झ ल < . म झ मन

त थ रमल < वढ बव‡ल ववद प$ठ च पत आल.
तचप<ल$ल शTकणणक णसप ल म ण4न ववद प$ठ च$ म न
नव $. त न लगच र जम ज ऊन बदल$च अज3 कल .
आठवड भर न मल = सच पत आल. आपण थच र व
क अस ववच र मन आल . र जम फ र स<न <
अश ल$ ग<ष नव $. त थ पश च सच तचप<ल$
च. तचप<ल$ < $ श च मन<व"त$च$ म णस र जम
< $. उल क वळ आणण ज<श$ब ईस रख$ म णस < $

144
र जम न ज ण च क रण म ण आल अस . पण म झ$
नळ र जम णसप लल ज<डलल$ < $.
ववद थcदशप स4नच अनक आठवण$ <त . जर वTदकJ
तशकक म ण4न कररअर करन एक हदवस प<फसर व च
म झ सवपन स क र व च < र र जम पर
ज लच व < . तशव घर च जवळ < .
प उसप ण व 4क बद पडल$ र वळ= च ल स+_ ज
अस. ववद प$ठ च पत च$ व प 4 न दल ल र क ळ4 न
न<कर= स<ड4न गल < . एक हदवस आपल ल = त थल
क ळ आल र क , ववच रस+_ मन ल सपश3 करन
गल . शव = म$ म झ$ बदल$ र जम ल करन घ च$ अस
ठरवल. आमच स व अज4न त च ऑहफस < . म$ त न
ज ऊन भ ल<.
"क म ण ड क र, आज इथ क+ठ?"
"र जम ल बदल$ करन घ व$ म ण4न आल<."
"वळवर आल . आपल कड एक ज ग ररक म$ झ ल$ आ ."
"क<ण च$?" म$ म ल.
"परवझ स<ड4न गल ."
हक $ = नक< म ल र= < शव = र जम स<ड4न गल च
र.
"कध$?"
"मह न झ ल . त च$ ररक म$ ज ग भर अस ड क र
क वळ न$ आम ल कळवल ."
"ठ^क आ . म$ ड=नन भ <."
"बस ऑफ लक" स व म ण ल.

145
म$ ड=नन भ ल<. म झ क म क < स तग ल.
" <, <. आपण +मच$ इकड बदल$ करन घऊ . म$ स व न
स ग4न +मच$ ऑहफस ऑड3र क ढ <."
ज$ ग<ष द मह न प4वcच व ल व$ < $ $ आज <
< $. स व न$ पण प प लच ल$ कल . एरव$ ऑहफस
ऑड3र तनघ ल आठवड र= ल ग च . म झ$ ऑड3र मल
अध 3 स तमळ ल$. म$ $ घऊन तचप<ल$ल ज ऊन
थडकल<.
"क , +म = आम ल क ळल क ?" आमच ब स मल
म ण ल.
"न =. स न = सर. णसप ल ववद प$ठ च दष$न
शTकणणक णसप ल न = . म$ इथ र ह ल< र म झ$
शTकणणक क रकJद3 स+रच व च$ न =. मल कतनष असलल
पण र जम स रख णसप ल असलल सव3जण मल
वररष <ऊन ज $ल."
" . स < क म न . च गल$ म णस वTदकJ तशकक
म ण4न ह कल$च प ह ज . न = र ववद थc च गल प $च
ड क र कस <ण र? ज +म =. बस ऑफ लक."
म$ तनघ ल<. सगळ जण मल बस ऑफ लक म ण < .
र जम , मझ दस
+ र घर ज न स म ण < .
$ तन $च$ स4चन < $ कJ तशष च र म ण+न स
म ण < ? क = अस<. म$ तचप<ल$च ऑहफस गल<. मल
त णसप ल 4न म+क कल च$ ररतलणव ग ऑड3र घ ल$,
आणण उलट प वल$ र जम ल प<चल<.

146
मल व मल बस ऑफ लकच$ खर<खरच गरज < $.
मझ बदल$बदल क वळ न कळल < . त न$
डक फडकJ म ण4स आपल ल नक< अस ड=नन कळवल
< .
"ड क र, +म = ड=नन लगच ज ऊन भ " स व म ण ल.
"क वळ'न$ आम ल कळवल कJ +म = त न नक< आ .
त न नव न तनवडलल उमदव र व आ ."
आपल$ ब ज4 सत च$ अस न म$ आक श क<सळल र=
घ बर नस. म$ घ बरल< न =. सरळ ड=नन भ ल गल<.
"क आ ड क र ववज , +मच ड क र क वळ जर न र ज
आ . +म ल = ज ग दऊ न अस म ण ."
"क बर सर?" म$ ववच रल.
"त न रग +लर तनवडल गलल नव उमदव र व आ " ड=न
म ण ल.
"सर, रग +लर तनवडल गलल सव 3 जष उमदव र म$ आ .
ज गवर म झ इ क इ र क<ण च = कक न =" म$
नमपण म ल.
"पण एच<ड=च नक< म ण र क कर च?"
"सर, +मच ऑहफस ऑड3रपम ण मल तचप<ल$ 4न ररल$व
कल . मल इथ घ ल न = र म$ क कर च?"
पश ड=नन अवघड व ल . अस प4वc कध$ झ ल नव .
त न$ स व न ब<ल व4न घ ल.
"स व , आपल ऑड3रपम ण न तचप<ल$ 4न म+क कल .
आपण न घ ल न = र न$ क कर च?"

147
"सर, आपल ल त न घ वच ल गल. दस
+ र प 3 न ="
सव म ण ल.
"ठ^क आ . त च रज4 <ण च पत त च कड4न घ आणण
त न आपल जर=प वर घ " ड=न म ण ल.
"थ•क 4 सर" म$ म ल. स व आणण म$ ब र पडल<.
"पसग कठ^ण < . +म ल तचप<ल$ 4न म+क कल नसल र
आध$च$ ऑड3र रद कर अस ड=न म ण < " सव
म ण ल.
"मग?"
"म$ म ल, वपस जव ल गल$ . $ आल$ कJ ऑड3र
क ढ <. $ ख4प ल आल$." स व न$ मल ड<ळ म रल .
"थ•क 4" म$ म ल.
"ड क र क वळ'च +मच वर वढ र ग क ?" स व न$
ववच रल.
"बर च ग<ष$ आ . त न$ कलल बर च च+कJच ग<ष$
म$ पकडल <त . आपण आरम< अस न एच<ड=च अश
ग<ष$ प ह ल र •ड बद ठव व = अककल मल नव $."
म$ म ल.
"अस? कल र= क त न$?" त ग<ष$ क<णत
स व न ऐक च < .
"न र कध$ र= फ+रस $न स गन. आ आध$ हडप 3म' ल
ज ऊन ज इन < <" म$ म ल.
म$ हडप 3म' मध ज इन झ ल<. ड=नच$ ऑड3र प ह ल वर
क वळ न मल न क र ईन .
" +म = लबर व ड 3 ड 4 = कर " क वळ म ण ल.

148
"लबर व ड 3 ? पण अश$ प<स न = " म$ म ल. "मल
क<णत र= +तन मघ ज इन व ल प ह ज."
" बघ4 आपण न र. सध +म = सगळ +तन च
ड क र न मद कर ."
सरळसरळ अन < . म$ सव 3 जष अस4न म$ लबर
वड3 ल क र च, आणण ब कJ सगळ आप पल
पश वर उपच र करण र बघ र च म णज फ रच <
< . म$ ड=नन ज ऊन भ ल<. क झल स तग ल.
" +म = आठवड भर थ ब . म$ बघ < क कर ईल " ड=न
म ण ल.
आठवड क = न < च गल . म$ अगद= क ळल< < <.
अन म+ळ स पल< < <. इ र +तन च ल<क = म झ कड
जर ववतचत नजरन बघ अस मल व ल ल गल
< . शव = म$ अकन ज ऊन भ ल<. आमच पभ ग च क म
बघण र अक वगळ < . मल तचप<ल$ल कण र अक
नव . सव3 पक र ऐक4न त न$ कप ळ ल स4कमश$ आठ^
घ ल$.
" +म = ज णसप ल . +मच +तन +म ल तमळल"
म ण ल.
"थ•क 4, सर" अस म ण4न म$ णसप ल पर ल<. वढ
वळ अकन$ फ<न करन क वळ च ब4च ल वल अस व.
क वळ म झ$ व प < .
" +म = ड क र न ज<श$च +तन मध ज इन व " म$ क =
ब<लण प4वc क वळ म ण ल.

149
"बर" म$ म ल. त न 'थ•क 4' म णण च क = क रण मल
हदस नव . क वळ च न क वर ह चच4न ववज
र जम ल आल आणण त न +तन मध पलसम' = तमळवल
सगळ=कड झ ल. ज+न तमतमडळ=न$ 'वव ब स' अस म ण4न
कu 4क कल. म$ सम<र आल< कJ मन ल$ त च$ ज डज4ड म न
जमल वढ= हफरव4न त सर=कड बघ ल ल गल$. म$
र जम च त च स रख लकचरर झ ल< च त ल भ कर
र ग आल अस हदस < . आपल प+स क पक शन च
म ग 3वर अस न म$ आल< च ज<श$ब ईन फ र आनद
झल.
"बर झ ल ब ब 4 आल स. ब र=क स र=क ग<ष$ +झ तशव
अडक4न र च "त म णल . त ग<ष$ त न$ कर ल
क = रक नव $. प+स क र त न क = = म न न
कर र तमळ ल < . पण त आनद च कळल
ववरजण ल व व अस मल व न . म ण4न म$ न+स ब र=कस
स4न गपप र ह ल<.

***

"आ आपल प+स क र झ ल " एक हदवश$ स व न$

ज =र कल. "hप ई प4ण3 झ ल$ . ब इहडग स+र आ ."
म णज एक-द<न हदवस ल रक नव $.
"कध$ ईल ?" ज<श$ब ईन$ उतस+क न ववच रल.
"आज न = र उद सध क ळ= पह ल द<न प $ मल
तमळ $ल" स व म ण ल.
"अर व !" ब ई म ण ल .

150
" +म ल क = पक शन सम रभ वगTर कर च असल र
र= कर " स व म ण ल. मल ग<ष$च क = अन+भव
नसल म+ळ म$ गपप < <. पक शन स< <ळ ल ण र खच3
वपगच खच 3स रख आपल च ड<क वर पडल
तभ $म+ळ असल, ब ई प कन म ण ल ,
"क = नक< सम रभ वगTर, +म = न+स च ब ज र ठव ."
खर र सम रभ वगTर कल अस र ब ईन व सप$ठ वर
बस4न तमरव आल अस . म ईक धरन भ रण
ठ<क आल अस . ओळख क ढ4 न व 3म नपत फ< < h प4न
आण आल अस आणण =व =वर = झळक आल अस .
पण ब ई सव3 आनद ल नक< म ण ल . कद तच ववज
आपल बर<बर=न तमरवल अश$ त न तभ $ व ल$ अस व$.
"ठ^क आ " अस म ण4न स व तनघ ल. द<न हदवस न$ त न$
आम ल प+स क च$ एक एक प आण4न हदल$. खर र मल
म+खप-ष वर एक h नस तचत क च < . पण ब ईन$ त थ =
ख< घ ल < . सरळ, सप , एक रग च म+खप"ष प 4 न
ववक घ व अस ल<क न व ल न = र सगळ= म न
पण ज ईल अस म झ मन आल. पण कस = हदसल
र= म झ प+स क < आणण म ण4न पडल वर
म$ रख4न गल<. आपल$ प घऊन ब ई हडप 3म' मध
हफर ल गल . म झ$ प घऊन म$ सध क ळ=
तसव_ववन क च दश3न ल गल<. भ ज$न$ प+स क दव च
प वर ठवल, त ल गध ल वल, आणण एक फ+ल स
मल पर हदल. फ4ल आणण प+स क घऊन म$ घर= गल<.
म+ल न जग णजक4न आणल अस आनद आई-द द न झ ल .

151
र त$ त न झ<प कव ल गल$ म ह न =. पण मल म त
त आनद बर च वळ झ<प ल गल$ न =. दस
+ र हदवश$
प+स क घऊन म$ णसप ल गल<.
"क र, प+स क तल ल ल गल स?" म झ प ठ^वर थ प
म रन तनन द म ण ल . "बघ4 र= द आम ल ."
ज<श$ब ईच ग4पब रच मडळ=पTकJ तनन दन प+स क
पथम प ह ल.
"h न तलह ल स र" < म ण ल . "आ ल आक"त क<ण$
क ढल ?"
"म$च क ढल ."
" +झ$ तचतकल च गल$ आ . क तचतकलच क<स3 कल
< स क ?"
"अ... न =. श ळ अस न इ र म+ल स रख ड इगच
पर=क न बसल< < <. इ र स रख$ मल पण स$ गड तमळ ल$
< $" म$ म ल. ए हकव ब$ गड तमळण वढ= म झ$
तचतकल च गल$ नव $ मल म ह < .
"स$ गडच म न न h नच आक"त क ढल स. असल,
असल, +झ तचतकल न र स+ Mध रण झ ल$ असल. h न!
च ल4 ठव."
एक च 4न दस
+ र च अस कर कर मझ
सगळ तमतमडळ=न$ प+स क प ह ल. मझ पर
ईप Z दप
+ र झ ल$.
"क स लखक?" मगल ब ई ज<श$ब ईच ग4पमध <त .
आमच क+ + बतन <जनक'@ द<श$मlडमच ख ल$
कमल <त . खर र द<श$मlडमच क म ऐवज$

152
ज<श$ब ईबर<बर ईमप स करण त च म+ख कम <
अस सगळ च म < . र जम म$ क ढलल स डनऊ
वर Z मगल ब ईबर<बर ब<लण च भग मल त
हदवस प Z कध$ ल भल नव .त आपण <ऊन ब<ल ल
आल म णज क = र= प ण$ म+र < . कद तच
ज<श$ब ईन$ म झ$ स लखक अश$ ओळख करन हदल$
अस व$. हकव मल हडवच4न म$ ज<श$ब ईच प+स क
तलह ण ल <गद न बदल क = म ह $ द < क त न
बघ च अस व. क मतगर=वर त न द<श$मlडमन$ ध डल
असण च$ = शक द < $.
"क मगल ब ई" म$ म ल.
"ए, ब ई क म ण <स?" मगल ब ई म ण ल .
"क <? ब ई शबद क वई आ ?" म$ म ल.
"श$. आपल घर= क म कर ल त ल बई म ण च
अस ."
R न मल नव < . णसप ल णर सव3 णस न म$
ब ई म ण च<, त न$ कध$ आकप घ ल नव . ज<श$
आणण द<श$मlडमन पण आम = ब ईच म ण च<. कद तच
त च सम<र स म ल अस र त न$ आकप घ ल =
अस . ब ई ब+व शबद च स$तलग$ रप अस . ब ईल
बई म ण च न = र क म ण च म<ठ कठ^ण पश
< .
"स र=," म$ म ल, "मल कलपन नव $. क म ण <
+म =?"
"क = न =. प+स क च स लखक झ ल स म ण4न अतभनदन.

153
"थ•क 4. पण मर ठ^ स लखक अस शबद नस <." ब ई
शबद च खर अथ3 भल मल म ह नसल. पण स लखक
नव च शबद म झ गळ म रलल म$ बर खपव4न घ ल
अस .
"अ..अ.. न = म णज मल अस म ण च < कJ
ज<श$मlडमन$ प+स क तलह ल, त 4 पण लखक म णज
त च स लखक..."
4न ज स च गल पक र मल हडवचण क<ण ल = जमल
नस . म$ णसम स कल. तनद न मल स कर च < .
त न कद तच hद$ स = व ल असल.
"आ आल लक . अ <, स लखक <ण अगद= स<प अस .
+म = ज<श$मlडमकड शबद क4न बघ , प+ढच वळ= त
+म ल स लखक म ण4न घ $ल."
मगल ब ई क समज च समजल कJ न = क<ण ज ण.
पण < ववर न व ढव त स कल खर .
"अर ववज , +ल ज<श$मlडम ब<ल व " तनन दन मल
ब ईच तनर<प हदल . खर र आ मल ब ईन भ वस व
नव . मगल ब ईन$ स लखक म ल वर बण बर<बर
ल गल < . पण ब ईन ळ नव .
"क मlडम?"
"आपल प+स क सगळ न आवडल " ब ई म ण ल .
" " म$ म ल.
"अर, स$ = सकlनवर लख तलह ण स ठ^ म$ +ल एक
सदभ3गथ हदल < बघ. +तनव तस3 =च ल †र= 4न आणल
< <" ब ईन$ ववर ल घ ल.

154
" < लख म$ +म ल व च ल हदल व त च बर<बर म$
< गथ +म ल पर हदल < . बल वर इथ +म =
< ठवल " त च जवळच बल च क<पर कड ब<
द खव4न म$ म ल.
"नककJ हदल < स? मल स पड न = "बई म णल .
"नककJ हदल < . त च वर +म = म$ हदलल लख ठवल
< . लख व च4न +म = मल पर हदल न ?"
"अ... <" ब ई म ण ल . ब ई च चरल म णज त न$ लख
व चल स+_ नव कJ क ? < एकच लख व चल नव
कJ स+रव $च द<न लख न रच सगळच लख व चल नव ?
" +म = घर= र नल न = <?"
"न =. म$ प+स क घर= न न =." ब ई म ण ल . प+स क घर=
न न = आणण णसप ल वच न = र वच
र= कव , अस म झ मन आल. अथ 3 पश ववच रण
बर हदसल नस म ण4न म$ स म ल न =.
"मग इथच कप ठवल असल" म$ स+चवल.
"कप पण न =. आ नव$न आण4न द ल व" बई
म णल .
म$ क = त च अध 3 खच3 दऊ कल न =. ब ई रव $ल त
पत क वस 4च अध 3 खच3 म$ द च म ल अस र
बघ ल नक< < .
" +झ ल करमध असल र बघ" ब ई आश स<ड ल
र नव त .
"h <. म झ ल कर ररक म आ . त म$ फक म झ एपन
ठव <."

155
त न द1+ ख$ कष$ अवसथ स<ड4न म$ जव ल गल<. ब + क
त च$ ख<ल$ स फ कर न प ड4न < गथ लप स कल
अस व . < ववक4न द<न- $न हदवस च द रच$ व वसथ
स ज झ ल$ अस व$. त न स कल च क = प+र व
नव . अथ 3 म झ कड प+र व अस र= म$ त च भ ड
फ<डल नस . प+स क च तनतम3 $ ब ईच व वपगच
अड=च ज र रप वर स$म$ न र प+स क च द=ड
ज र रप न$ व ढल परमशर च दरब र ल न
< . प ड4ल पकड4न हदल अस र < न कस झ ल
अस ?

***

म$ र जम पर आल< आणण आ +ष जण4 त थ

ज ण प4वc < त कण प स4न प+ढ स+र झ ल. पश च$ र ग
ल ग च$. सगळ हदवस क म ज च . क = नव स पडल
र व च च<. एम M.ड=.ल बसण र म+ल न uस म ण4न
तशकव च<. एम M.ब$.ब$.एस M.च म+ल न क 3व म ण4न uसन
तशकव च<. एख द= अवघड कस आल$ म ण4न क<ण$ मद $ल
ब<ल वल र वळ क ढ4 न ज च<.
ज<श$ब ईच +तन मध क म करण वढ आनद च नव
मझ लवकरच ध न आल. ब ईन$ प+स क तलह ण च
मझ श ल ल त च आनद नसण श$ क = सबध
नव . आरम< म ण4न म$ त च +तन मध < < व =
मल अस अन+भव आल < . पण व म$ आरम< < <,
लकचरर नव <. जब बद र= कम$ < $. ब ईच च+क

156
सभ ळ ल ऑनरर= < . आ ब ईच र ज < आणण
त च तनण3 वर अप$ल कर ल व व नव . बर ब ई
अभ स करन R न च बब $ अप 4 ड रह ल
असत र पशच नव . पण ब ई प+स क घर= न नस ,
आणण णसप ल वच नस . नव$ जन3लस वगTर व चण
त न आवड नस व. आम = क<ण$ नव$न R न द खवल कJ
त च त ळप पड < अस. ज<प Z व दववव द थअर= च
र च <प Z क = वबघड नव . पण जव त
रगण च उपच र मध ग•धळ घ ल च , व जर •ड
उघडल न = र रगण च न+कस न व च. •ड उघडल र
ब ईबर<बरच सबध वबघड च, आणण बर चद ब ई शव =
सव 1ल व च कर च .
तनश ब ई आमच लlब<र र= कमल <त . म$ ववद थc
असल प स4न त न ओळख < <. प+ढ त च$ बदल$ <ऊन
त दस
+ र ववभ ग गल . पण त ज+न मTत$ण$न
भ ल मध4न मध4न र ह ल . व च$ च ळ=श$ झ ल वर
त न क = र= अडचण आल$ आणण त आमच ओप$ड=
आल . मल प 4न त न$ मदस णसम कल आणण
ज<श$ब ईच कवबनमध गल . थ<ड वळ न त पर
गल , व = मल प 4 न त न$ मदस णसम कल. त
गल वर ज<श$ब ई मल ख जग$ म णल ,
"अर, $ तनश आ न , $ अगद= वड=च आ ."
"क , क झ ल?" म$ ववच रल.
"आ त च$ च ळ=श$ <ऊन गल$. द<न मह न प ळ= आल$
न = म ण4न प स ल आल$ < $. व ल प ळ= ज च$

157
वळ आणण म ण4न प ळ= उश$र न वढ पण त ल
समज न =."
"क = नव त ल ?" म$ ववच रल.
"नसण रच. म$ त ल स ग4न कल कJ आ +झ$ प ळ=
ज ण र. प ठव4न हदल."
" प सल न = त ल ?"
"प< ल उभ उभ ल वल म$. आणख$ क
प स च? क = गरज नस न उग च कश ल प स च?"
म$ गपप र ह ल<. व च च ळ=स वर Zन र = णस पगन
< , द<न मह न च गभ3 प< ल ल व4न ल
लग न =, र आ 4न प स4नच ल ग <, आणण उभ उभ
पश ल कध$ = प स च नस ग<ष$ एक प<फसरल
एक लकचररन तशकवण च$ गरज नस . उल प<फसरल
अपम न सपद व ण च$ द शक अस .
दद
+ Žव न तनश ब ईच$ प ळ= व पम ण ज नव $. आणख$
द<न मह न गल र= प ळ= आल$ न = व त न$ आमच
लlब<र र= ऊन लघव$ प स4न घ ल$. ब ई पगन <त .
त पर आमच ओप$ड= आल . ज<श$ब ईच
कवबनमध गल .
"अग तनश , 4 पगन आ स" ज<श$ब ईच आव ज म झ
आणण त च कवबनमधल प ह 3शनमध4न आल . ब + ध
तनश ब ईन$ त न आपल लघव$च ररप< 3 द खवल अस व .
एरव$ म$ त थ4न णर आव ज कड लक द नस. पण मल
तनश ब ईच$ क ळज$ व < $, म ण4न म$ लक दऊन ऐक4
ल गल<.

158
" +म = र म णल < कJ म झ$ प ळ= ज आ
म ण4न. आ क कर च?"
" +ल व क म4ल?" ज<श$ब ईन$ ववच रल.
"h < मlडम. म झ ध क म+लग आ ब र व$ल आ . आ
कसल म4ल?"
"मग प ड4न घ" ज<श$ब ई म ण ल .
"वपशव$ स फ कर ?"
"न = ग. च र मह न च गभ3 आ . < वपशव$ स फ करन
पड ण र न =. +ल वड3 अlडतम करन गभ 3श
औरध क4न < प ड व ल गल. पस4 $ < न कळ
श कळ ऊन < पडल. एक-द<न हदवस ल ग $ल."
"पण मlडम, म+लग ब र व$ल आ . म तव च वर3 आ . अlडतम
कश$ <ण र म$?"
"त ल इल ज न =. आपण शक वढ लवकर करन दऊ.
4 अlडतम <."
वबच र= अlडतम झ ल$. दस
+ र मह न ज<श$ब ईच ऐवज$
दस
+ र क<ण ल र= द खवल अस र गभ 3श स फ करन
घऊन च र स घर= गल$ अस $. वबच र= ज<श$ब ईच
व कJमतव ल प 4 न फसल$ आणण म+ल च म तव च वरc
णसप ल च गल च र हदवस घ लव4न घर= गल$. नश$ब त च
कJ त च रकस न स रख झ ल न =. ज<श$ब ई नश$बव न. =
ग<ष अमररक झ ल$ अस $ र त न ज<श$ब ईवर ख ल
घ ल अस आणण < णजक4न त च कड4न रगगड पTस
तमळवल अस .

***
159
अठठ व$स वर Zच$ नहदन$ तनश ब ई वढ= नश$बव न नव $.
त च गभ3नतलक पगननस$ र ह ल$ < $. त ल एक वपक
पगननस$ अस म ण . अश$ नळ= पगननस$च पह ल एक-
द<न मह न फ+ 4 न प< भर रक व च आणण तवर=
ऑपरशन कल न = र पश दग व च$. नहदन$च$ गभ3नळ=
फ+ लल$ नव $. त प4वcच क<ण प व पlक =स करण र
ड क रन त च तनद न करन त ल र जम प ठवल < .
ज<श$ब ईन$ त ल व ड 3 अlडतम करन घ ल.
"त ल क<ण$ प स4 नक " ज<श$ब ईन$ सव Zन बज वल.
" +म = पस न त च$ गभ3नळ= फ+ ल$ र इमज3नस$
ऑपरशन कर व ल गल."
त वळच आमच रणजसC र असर ण$ = नग < . घ<कपट =
करन त न पर=क च गल ग+ण तमळवल < आणण
स$र<ग च एम M.ड=.ल अlडतमशन तमळवल$ < $. पण सव 1च
ड<क च लवण पक र त ल फ रस जम नस. क म च
बब $ = आनद < . नहद च ऑपरशन < करण र < .
नहद ऑपरशन बल वर आल$. त ल अlन थह स न$
अlन सथतश हदल . असर ण$न त च लघव$च वपशव$
नळ= घ ल$.
"नळ= 4न लघव$ न = " म$ म ल. लघव$च$ वपशव$
ऑपरशन स+र करण प4वc ररक म$ करण म तव च अस ,
न = र त वपशव$ल ऑपरशनच वळ= इज <ऊ शक .
"गप र. र तभर $ ररक म प< = आ . क+ठ4न लघव$ णर
त ल ?" ज<श$ब ईन असर ण$ आवड च . त न$ त ल सप< 3
हदल .
160
म$ व क4न बतघ ल. नळ= लघव$च वपशव$ न = र
<न$म ग 3 < $. नव लगन झ लल प+रर न अस ग•धळ
करण कम ठरल, पण ग नlकच रणजसC रन अस करण
कवळ अकम < .
"नळ= <न$म ग 3 आ " म$ म ल.
'मग क झ ल?' अस •ड करन त न म झ कड प ह ल.
"दस
+ र= नळ= घ आणण लघव$च वपशव$ घ ल" म$ म ल.
त न ग+पच4प नव$ नळ= <ग हठक ण$ घ ल$. ज<श$ब ई
गपप झ ल . म$ ल वल < श<ध त न$ ल वल अस र
भल म<ठ लकचर त न$ म रल अस , अस म झ मन
आल.
"त च प< वर $ ज+न ऑपरशनच$ ख4ण कसल$ आ ?"
म$ ववच रल.
"प4वc त च कसल र= ऑपरशन झ ल " < म ण ल . "पण
त च क गदपत त च कड आत न = ."
"र 4 द ज+न क गदपत. म$ प ह ल$ त ल . एक वपक आ .
आ ऑपरशन स+र कर " ज<श$ब ई म ण ल .
ऑपरशन स+र झ ल. आम = आज4ब ज4ल उभ र 4 न बघ
< <. नहदन$च प< उघडल. ड व गभ3नतलक पगननस$ < $.
"उजव$ गभ3नतलक आणण स$ब$जक<श द खव" म$ म ल.
"स पड न =. त थ आ ड तचक ल " < म ण ल .
"ठ^क आ . ड व$ नळ= एक वपकसक क ढ4 न क" म$
म ल.
"ड व स$ब$जक<शपण क ढ4 क ?" त न ववच रल.

161
"h h! रण णस च स$ब$जक<श क रण नस न क ढ च
नस <."
"क ढ4 न क <" ज<श$ब ई म ण ल . "जर स लब
हदस < ." म झ पक त ज ष आ अस द खव स ठ^च
त स म णल क अस म झ मन आल. स
अस च क रण क = म झ लक आल न =. जर स ल ब
असल म ण4न क कM ढ4 न क च ? उद सगळ उच
म णस न ग<ळ घ ल4न क म ण च .
"पण मlडम..." म$ स+रव कल$.
"गप र! उग च प+स कJ R न द खव4 नक<. प+स कJ R न पक
आमच अन+भव ज स म तव च आ . एक वपक असल$ र
स$ब$जक<शपण क ढ च अस <. त च दस
+ र स$ब$जक<श
त तचक लल आ ड च ख ल$ असण र. वढ प+र
झ ल त ल ."
म णज मझ प+स कJ R न बदल खदखद < र.
वररष च$ आR प ळण नगरप तलकच सव तन म पम ण
आवश क < , म ण4न म$ गपप र ह ल<. पठठ न गभ3नतलक
आणण स$ब$जक<श द<न = क ढल. त च प< तशव4न बद कल
आणण त ल व ड 3 नल.
दस
+ र हदवश$ सक ळ= आम = सगळ व ड3र उड घ ल गल<.
नहदन$च क कड प<चल< व त च आईन त च ज+न
ऑपरशनच$ फ ईल आमच प+ढ कल$. म$ $ घ ल$ आणण
उघडल$. $न वर Zप4वc उजव गभ3नतलक एक वपक
पगननस$ झ ल म+ळ ज<श$ब ईस रख च क<ण$ र= त च$
उजव$ गभ3नतलक आणण स$ब$जक<श क ढ4 न कल < . म$

162
 सव Zन ऐक4 व म ण4न म<ठ न व चल. ज<श$ब ई आणण
असर ण$ द<घ च$ = •ड बघण स रख$ झ ल$ < $. <
हकव $ ग नlक ल णजस , ज<श$ब ई आणण त च रणजसC र
असर ण$ सगळ $च पनन स वर Zप4वcच$ प+स क व च <
अस हदस < .
"आपल उपच र म+ळ = पश ऐन रण रज<तनव"त
झ ल$ . आ त ल ओणस ओप<र<तसस, इशकतमक 3 हडस$ज
वगTर आज र म रपण ऐवज$ आ च < $ल" म$ क<रड
आव ज म ल. नहदन$ आणण त च$ आई न कळ4 न
म ण4न इगज$ म ल. क झल आणण प+ढ त च
दष+ पररण म ळण स ठ^ क कर ल पह ज त न
समज व4न स गण ज<श$ब ईच क म < . म झ म+ळ
त न कळल म ण4न ब ईन म झ वर ख र ख ल नक<
< .
क = न ब<ल ब ई प+ढच पश कड गल . म ग4न आम =
सगळ गल<. ब ईन पश त प झ ल अस क = व ल न =.
म झ वर र ग धरल स रख त च •ड म त हदस < .

***

"अर ववज , ज<श$ब ई +झ वर ख+ननस ठव4न आ अस

ऐक <. 4 अस कलस क त ल ?" र जशन मल द<न
हदवस न$ ववच रल.
म$ $ एक वपक पगननस$च$ कJक स तग ल$.
"पण ब ई त च आध$प स4नच ख+ननस ठव4न आ . दस
+ र
क = र= झ ल असण र" < म ण ल .

163
"अर, ववज च प+स क च सगळ तलख ण त न एकट नच
कल सगळ न समजल . त नच सगळ=कड कल
अस ब ईल व " तनन दन गuप सफ< कल .
"म$ न = क<ण ल स तग ल" म$ म ल.
"अर, अश ग<ष$ लप न = . ब ईच R न सगळ न म ह
आ . $ क प+स क तलह ण र? त 4न +झ स कर ल
प+स क च च प र ब ईच बल वर स+रम न प ह ल < "
तनन द म ण ल .
" र=च ब ई मल त हदवश$ प+स कJ R न द खव4 नक<
म ण ल$" म$ म ल. " $ अश$ अग वर क आल$ मल
कळल नव . आत कळल."
"मग आ क करण रस?"
"क करण र? आतल भ<ग स$ अस व स दर" म$ म ल.
"अर, स+रम वगTर वररष न च स कर ल श$क.
आ +ष स+ख ज ईल" र जश म ण ल .
"मल जम च न =. न = र म$ क वळ न च णखश
कल नस क ?" म$ म ल.
"क = च 4 वब 4 नक<स. आ स स च बर आ स" तनन द
म णल.
अथ 3 मल जमल अस आणण म$ च ल अस र= क =
फ द झ ल नस . दTव न फ स क4न झ ल < .

***

एक हदवस ड=नन$ मल ब<ल वण प ठवल.

" , बस " म ण ल.

164
म$ अवघड4न, ख+चcच प ठ^ल प ठ न ल व बसल<.
"कस क च लल सगळ?"
"ठ^क च लल , सर" म$ म ल.
" +मच एच<ड= क वळ, त च बर<बर सगळ ठ^क आ न ?"
" < सर" म$ म ल.
"आ बघ , आपल कड शतशकल तनक ळज न व च डक र
आ . सध ए.एम M.ओ. म ण4न क म कर . त स$र<ग
आणण पस4 $श स च एम M.ड=.च पर=कल बस च आ .
पण त च$ र= फ रश$ च गल$ झ लल$ न =."
ए.एम M.ओ. म णज अतसस महडकल ऑहफसर. णसप ल
च लव च क म करण र पTकJ सगळ कतनष ड क र.
रगण वर उपच र कर नस . = ड क र=ण म झ च ववर
तशक < $ आणण मल त च पत च नव , = म<ठ^
आश 3च$ ग<ष < $.
"त आपल कडच न = . ब रन आल " मझ
पश थ3क •ड बघ4न ड=नन$ ख+ल स कल . "आपल ग- मत$
आ न , त च$ म+लग$."
आपल कडच सध ए.एम M.ओ.च$ ड=नन वढ= क ळज$ क
मझ लगच लक आल.
"आ आपल ए.एम M.ओ.ल आपण मद कर ल व$.
+म = त न क गरज व तशकव ."
ग+ मत च म+ल$ल तशकवण$ व$ < $ र त न$ मल च
ववच र ल व < . ड=नकरव$ म झ वर कम कण
<ग नव . पण सत असल$ कJ म णस अश$
वग खर=. ड=नन$ म झ बदल$च वळ= क वळ न न

165
ज+म न मल मद कल$ < $. त न न = म णण च
पशच उदव नव .
"त ल म झ कड प ठव4न द सर" म$ म ल.
शतशकल च$ तशकवण$ स+र झ ल$. त च गळ ल मगळस4त
प 4 न त च आडन व ग+ मत च आडन व 4 न वगळ कस
मल पडलल पश स+ ल . त ल क = = नव .
स$र<ग जR <ण च$ इचh त ल क झ ल$ आणण त ल
एम M.ड=.ल अlडतमशन कश$ तमळ ल$ पश त ल ववच रल
अस र= त च$ उतर तमळ ल$ नस $. तशकवण$च वळ
वढ फ+क गल अस .
"क र, शतशकल तशक क ?" तनन दल आपल R न अप
4 ड अस व अस न म$ व च. त म+ळ सबतध न असल
पश ववच र न त ल कध$ = सक<च व नस.
"म$ तशकव < . $ तशक कJ न = बघ ल वळ क+ठ
आ ? पररक द<न मह न वर आल$ " म$ म ल. त 4न
शतशकल तम भ र$ < $. आपण <ऊन $ क =च ब<ल
नस. पश ववच रल र= ब + ध उतर नस. थ<ड हदवस न$
म$ पश ववच र च स<ड4न हदल आणण तसलlबस सपवण वर
लक क'ह@ कल. द<न मह न न$ फ+क तशकवण$ सपल$. $
एकद कव र= मल 'थ•क 4' म ण ल$ अस व$, पण मल स
ख त$ल कपण स ग न =.
"फ+क च$ तशकवण$ क र?" तनन दल सप4ण3 म ह $ व$
अस च$.
" < " म$ म ल.

166
"क र, त न क = पTस दऊ कल क ?" म$ घर= गल वर
मझ आईन मल ववच रल. प<र च शम क<ण$ फ+क घऊ
न अश$ त म उल$च$ र स अपक < $.
"न =" म$ म ल.
"क = वस 4 र= दऊ कल$ क ?"
"न =" म$ म ल.
"बघ कश$ अस = म<ठ^ म णस" $ स णतवक स प न
म ण ल$. "ग+ मत$ आ . रगगड कमव असण र."
"अग, अस म ण4 नक<स. त च क न वर गल र घर=
प<तलस प ठव $ल. प<तलसख ग+ मत च अखत र=
अस ."
"क<ण णर आ आपल घर= म$ क म ण
ऐक ल ? आणण आल र= म$ खर ब<ल ल घ बर न =."
"ज ऊ द ग. आ $ ववव ह आ . म रच आध र हक $
हदवस घण र $?"
" +मच कड न<कर= कर न ? सव 1 कम व न?
नवर पण कमव असण र. क<ण च क = फ+क घऊ न
वढ पण समज न =? आणण म र वर अवलब4न न = र
ग+ मत न$ +मच ड=नन स ग4न तशकवण$च$ स< कश ल
ल वल$?"
"ज ऊ द ग. म$ क म ड=नन$ स तग ल म ण4न कल.
म झ वर त च उपक र < हफ ल."
वर $ म उल$ क = ब<लल$ न =. क<ण च उपक र ड<क वर
ठव4 न अश$ त च$ ल नपण प स4नच$ तशकवण < $. एक

167
उपक र 4न म$ म+क झ ल< च त ल सम ध न व ल
अस व.
एम.ड=. च$ पररक क वळ न$ घ ल$. ब रच आणख$ $न
पररकक < . क वळ च +तन बर<बर म झ क = सबध
नव . त म+ळ पररक कश$ प र पडल$ मल समजल
न =. पररक सपल वर शतशकल आपल ग+रज$न ऊन
भ ल$ न =. त म+ळ त च$ पररक कश$ झ ल$ = मल
समजल न =. कल रन पररकच ररझल ल गल .
क वळ च$ आवड $ स+झन च गल पक र उत$ण3 झ ल$. $
श$ <ण र बदल क<ण ल = क = शक नव $.
"स+झन ववद प$ठ दस
+ र= आल$ म ण" तनन दल सगळ
ग<ष$ म ह अस .
" $न वरZ क वळ च कवबनमध त च शज र= बस4न
क ढल$, मग दस
+ र= णर न = क $?" र जश म ण ल .
"शज र=? सम<र न =?" स+रम म ण ल$.
"शज र=" र जश आपल ववध न वर ठ म < . " उसमन
< $ व रणजसC रल न = तमळ ल$ र= $ म त दर
आठवड ल एक कस ऑपर कर च$."
"स<न<ग फJ बघ न क वळ न$ त च ज$नसच णखश
घ ल < म ण" तनन दल म ण च$ क = गरज
नव $ अस म झ म < . म$ स म णण प4वc स+रम ल
पर कठ फ+ ल .
"ज$नसच णखस ? प+ढच कJ म गच ?"

168
"स+ Mरम ?" अस म$ जर म<ठ आव ज म ण ल<, त
र जशन क<ण णखस स तग लल क<ण ल ऐक4 गल न =.
स+रम च च र जर स ग<र म<र झ ल आणण •ड बद झ ल.
"शतशकल उत$ण3 झ ल$ क ?" म$ ववच रल.
"झ ल$" तनन द म ण ल . " 4 त च तशकक न ? +ल त न पढ
आण4न हदल न = ?"
"न =" म$ म ल. शतशकल च पढ कध$च आल न = .
"ग+ मत च$ म+लग$ $. त ल न प स कर च गटस क<ण ल
असण र?" र जश म ण ल .
"अर, तनद न 4 तशकवलस म ण4न $ उत$ण3 झ ल$ अस र=
च र ल<क न$ म ण च. वढच +झ न व र= झ ल अस " म$
घर= गल वर म झ आईन म ल. त च$ न ब+_= त ल
श र 4 द नस.
"म झ न व स आध$प स4न च गल आ ग" म$ म ल. "पण
म$ चमतक र घडव4 शकण र न = सगळ न म ह आ .
शतशकल ल फक त च ब ब च उत$ण3 कर शक $ल अस
सगळजण आध$प स4नच म ण च. मग त न$ मल त च
पस <ण च श कस हदल अस ? "
"अर, पण वढ= म न करन +झ पदर क =च पडल
न =" $ म ण ल$.
"आई, दव कर < भल स ठ^च. 4 ववश स ठव" म$ म ल.
दव च न व घ ल वर त न < ववर व ढवल न =. जर= <
ववर आम = क<ण$ व ढवल न = र= < व ढ च गल .

***

169
"ववज , आजच पपर व चल स क ?"
"न = र, सक ळ= इमज3नस$ आल$ म ण4न म$ लवकर तनघ ल<.
<प Z पपर आल नव ."
" ळपदन क< 3 ख ल घ ल ."
ळपद शतशकल बर<बर एम M.ड=.ल बसल < . क<ण च
अध मध नस च . त च$ पर=कच$ र= हक $ < $
मह न =. पण < अन+त$ण3 झ ल < .
"ग- मत$, शतशकल आणण क वळ त घ वर. आपल$ पररक
शतशकल पक च गल$ झ ल$ < $. पण क वळ न$ त ल
उत$ण3 कल र आपल ल अन+त$ण3 कल. ग- मत न$ पद च
गTरव पर कल आणण क वळ करव$ आपल म+ल$ल पस
करन घ ल म ण4न ख ल ग+दरल त न."
= एकदम सनसन = ब म$ < $. र जम च इत स
अस कध$ घडल नव . एक स ध रण ड क र ग- मत$ आणण
एच<ड=वर ख ल घ ल < म णज क ?
" ळपदच ध डस कस क झ ल? प<ल$स न = आल त च
घर=?" म$ म ल.
"प<ल$स कस $ल त च घर=? हफ 3द त न घ ल$ . <
आर<प$ न = " तनन द म ण ल .
"अर, प<ल$सख ग- मत च अखत र= अस न?
त च वर ख ल घ ल र प<ल$स न = प ठवण र?" म$
ववच रल. तनन दच •ड बघ4न मझ पश कद तच
ब वळ पण च असल अस मल व ल.

170
"अर, = ल<कश = आ . ग- मत$ जन न तनवड4न हदलल
ल<क च पत तनध$ आ , + क4मश न = . प<ल$स कस
प ठव $ल?"
"म$ आपल पपर व च4न आणण ह द= तचतप प 4 न जग
क चल ठरवण र म ण4स . मल व ल स <
असण र" म$ म ल.
"चल, चल" तनन द म ण ल खर , पण त च ब<लण
प4वcच ज<र नव . मल व < = पपर व च4न आणण ह द=
तचतप प 4 न जग क चल ठरवण र म ण4स
अस व . घडलल घ नच सनसन =पण म+ळ < तप+र
आपल$ ज+न$ म ववसरल अस व . ळपदच ध डस$पण च
प ठ^ क<ण $ कद आ ठरव ल < रव न झ ल .
ळपदन वकJल म त स तलड कल < . म ण4स म<ठ
र=च हदस < . ख ल प+ढ सरक गल स श$
त च$ म न आणण ववच रशकJ उघड < गल$. व 3म नपत
र अगद= चक ळल स रख$च झ ल$ < $. र<ज क = र= नव
hप < $. र जम र र<ज चच 3सत झड ल ल गल$.
म णज म+ख लकचर ल हकव ऑहड <रर ममध नव , र
स फरम, क• =न, कट , व र ड अश पत क हठक ण$
h<ट h<ट ग चच 3 व ल ल गल . सगळच जण
ब<ल < . ज<श$ब ई म त •ड बद करन <त .
"अर, आजच पपर क वळ च फ< < आल " तनन दन
दम
+ डलल व 3म नपत णखश 4न क ढल आणण आम ल
द खवल. फ< < प<ल$स क ढ श मग श स रख हदस
< .

171
"अर, +रग क न प<ल$स सम<रन आणण ब ज4न फ< <
कढ स हदस < फ< <" र जश म ण ल .
"ख ल च तनक ल ल ग च आध$च त न$ अस क ढल ?
कम ल आ . तनद न तनक ल ज =र <ईप Z र= थ ब च न
त न$" स+रम म ण ल$. त ल = क वळ आवड नस व अस
हदसल. ब + ध सवईन त न$ त ल = न ळल अस व.
त च ववर $ ब<ल न त न अभ वव पण आपल दप
+ ट
स वरल आणण न$ लप 4 न घ ल मझ लक आल,
पण म$ दश3वल न =. ळपद ख ल णजकण र च$ म त
त ल ख त$ हदस < $.
" ळपद क म ण < बदल?"
"मल भ ल < " र जश म ण ल . "पण < क =च म ण
न = .त च वकJल न त ल सलल हदल कJ क = ब<ल4
नक<स न = र कस व$क <ईल."
"पण त च क<ण$ प ठ^र ख आ क ?" म$ ववच रल.
वबनप हठब च < आमच स रख स म न म ण4स ग+ड कड4न
म रल ज ईल अश$ मल तभ $ व < $.
"ववर_ पक च त ल प हठब आ म ण. = र जकJ खळ=
आ . त न सरक र प ड च . झल न = र प+ढच
तनवडण+कJ सत ध र= पक ल ध4ळ च र च$ ."
"म णज त ल प द म ण4न व पर क ?"
" सच व . इ क हदवस < क<ण च अध मध
नव , < एकदम थ ग- मत वर ख ल भर < म णज
क ?"

172
"आणण खच3 पण ख4प < असल न =? स < घरच फ र
श$म आ अस क = ऐकलल न =."
"कस णजकल आणण एम M.ड=. पस झल र आ +ष ल
स मह न व च $ल. त कळ कलल खच 3पक बरच
जस कमवल <."
ब<लण र मडळ=न ठ<स अस क = = म ह नव . पण
सव 1च$ म पत क ल < $, आणण $ म डण च उतस
र उदड < . पत क च म णण थ<डफ र र
असण च$ शक = < $.
"रर वपह शन आ . तनक ल लवकर ल गल." तनन द म ण ल .
= सगळ= एकस इ म' फ र हदवस ह कण र न = म ण4न
मडळ= खट 4 झ ल$. ख ल च तनक ल ल गण प4वc $
असलल वळच <ईल वढ सदप
+ <ग करन घ व म ण4न
चच 3 आणख$ ज<र स+र झ ल$. मल दप
+ रच$ ओप$ड= < $.
म$ त थ4न ळ4 च स कल<. ज<श$ब ई दप
+ रच ओप$ड=
कध$ = ज नस . म$ उश$र प<चल< अस < र ओप$ड=
सध क ळप Z सपल$ नस $.

***

ळपदच वकJल न आर<प$च$ लकर क ढल$. त णन

क वळ आज र= पडल. त च मध+म बळ वल . फ+पफ+स च
=ब$ झ ल . फ+पफ+स च आवरण मध प4 भरल . क वळ दस ई
जनरलमध अlडतम झ ल. त थ त न$ क वळ च
इ रक स ल डनज कल. इनस+ल$नच$ इजकशन आणण भ र=
अ•ह ब ह कस च ल4 कल$.

173
"क वळ र जम न<कर=ल अस4न दस ई जनरलमध
अlडतम क झ ल?" र जश म ण ल .
"त न इथ च$ ल ज व ल$ असल" स+रम म ण ल$.
"ल ज कसल$ व ? प<चलल म ण4स आ . म$ म+ख
पररकक म ण4न सव 1च जब बद र=वर, इ र पररकक न न
सग शतशकल च ग+ण व ढवल. स करण च मल
अतधक र आ अस त न क< 3ल स तग ल . खर व ल
क<ण ल ? म ण आपल ल < अतधक र < . !" तनन द
म ण ल . = घ न घडल प स4न < बजर तमळ $ल $
सगळ= व 3म नपत ववक घ ल ल गल < .
"मग घर जवळ आ म ण4न असल. वबच र= ब क< एक =
क+ठक+ठ म ण4न ध वल?" स+रम म ण ल$. अस नवर तमळ ल
म ण4न क वळ च ब क<बदल त ल अन+कप व < $.
"क वळ न आपण म+ख पररकक म णज परमशर अस
व ल कJ क ?"
" सच हदस ."
"इ र पर=कक न स क दण स ठ^ ब<ल वल < म ण. त न$
स फ स तग ल कJ शश$कल अन+त$ण3 < $. क वळ न$ न र
क फरफ र कल त च श$ त च क = सबध न =."
"शश$कल ल स क$द र च वपजर उभ न = कल?"
"अर, $ आर<प$ आ . $ कश$ स क दण र?"
"अर, आपल ववज ल न = त न$ स क$द र कल ?त न
शश$कल च$ तशकवण$ घ ल$ < $" र जशन नव म+द क ढल .
< मल फ रस आवडल न =.

174
"अर, म$ क स गण र? सव3 पर=कक न$ त ल अन+त$ण3 कल
म णज $ अन+त$ण3 व ल ल क < $. म$ भल म ल कJ
$ ख4प R न$ < $, म ण4न क फरक पडण र आ ?" म$
म ल.
" < र, बर<बर आ . उद बच वपक त च तशश4वग 3प स4नच
सव3 तशकक स क द ल आणल. त च क = उप <ग न =."
खर र ख ल उभ र ह ल प स4न म$ ण व ख ल$ < <.
दव च$ द म ण4न मडळ=न$ मल तशकवण$च पTस हदल
न = .न = र ळपदन कद तच मल पण आर<प$ बनवल
अस . जमल नस र हकम न स क$द र म ण4न र=
ब<ल वल अस . इचh नस न म$ नक< त पकरण
ग<वल गल< अस <. ईशर कर < भल स ठ^च, मझ
ववश स स थ3 ठरल . घर= गल वर = ग<ष आईल आठवण$न
स तग ल$ प ह ज अस म$ मन श$ ठरवल. वढ च त च
ईशरचhवरच ववश स अतधक दढ झ ल अस .

***

ख ल लब गल श$ क वळब+व च$ ब खलव गल$.

"ख ल आणख$ ल बल र म र कद तच गचकल"
तनन दन म ल.
"च4प र. क = र= क ब<ल <स?" स$म न त ल द वल. पण
वळ= त न h $वरन सफ ख ल$ पडलल दप
+ ट
अणजब स वरल न =. म णज क वळ गचक $ल अस
त ल = मन<मन व ल अस व. मग कश ल दप
+ ट
स वर च अस ववच र त च अ म3न आल अस व .

175
"खरच. परव ड बह क क<म गल < " तनन द म ण ल .
कवळ त न द वल म ण+न त न 'म र ' ऐवज$ ' ' अस
म ल मझ लक आल. $ गल वर < पर म र
अस म णण र च$ मल ख त$ < $.
"त च$ स+ट = सपल$ . अध3पग र= स+ट = पण सपल$ . आ
वबनपग र= रजवर आ ."
"द<न म+ल$ आ न त न ?" स$म न ववच रल
"द<न न = $न आ " र जश म ण ल .
"ब क< क = क म कर ?"
"h! ग-ह ण$ आ . आ नवर च आज र आणण $न म+ल$
कश$ क सभ ळण र $ दव ज ण."
"कज3 क ढ च र रण ठव ल सव 1च घर स+_ न =
त च. नगरप तलकच वस $ र ."
= ब म$ मल नव$ < $. इ क वळ म$ न+स ऐक < <.
क वळ न$ आपल सगळ सस र व र वर स<डल स हदस
< .
"आपण क = मद कर च$ क त न ?" म$ ववच रल. म$
स क म ल क<ण ज ण. ब + ध मल त $न म+ल$च$
द आल$ अस व$.
"चल र. आपल पग र < हक $ आणण त न आपण दण र
हक $. ग- मत$ कर $ल त न मद " स$म म ण ल$.
"त च$ स+झन आणण मन ल$ कर $ल त न मद " र जश
म णल.
म$ क = र= तनतमत स ग4न त थ4न स कल<. मल क वळ
अणजब आवड नस जर= खर < र= ख ल$ पडलल

176
पत सपध 3वर व र करण मल प नव . त 4न
पत सपध 3ल म$ ख ल$ प डलल नव . < आपल आपणच
ख ल$ पडल < . अस अस न च र-प च जण न$ तमळ4 न
त च वर व र करण अगद=च व ई < .
मह न भर च अवध$ गल . ख ल च तनक ल ल गल .
व 3म नपत रक नच रक न भरन आल. तनन द पर
एकद सगळ= व 3म नपत घऊन आल . त ल डल इनस
मल अज4न आठव .
"वTदकJ ववद र 3ल न ."
"ड क र +म =स+_ ?"
"ग- मत स ठ^ कमरच ड<क ल ."
क< 3न क वळ न द<र$ ठरवल < . ग- मत न$ त न
करण स भग प डल च पत क प+र व नसल र=
त च स ठ^च क वळ न$ स र पपच म डल अस व अस
म न ल पररणसथ $जन प+र व असल च क< 3न नम4द कल
< . शतशकल अन+त$ण3 अस न त ल क वळ न$ उत$ण3
कल बक दश$र अस4न त ल अन+त$ण3 ठरव व अस म ल
< . ळपदच दद
+ Žव न < = अन+त$ण3च ठरल < .
"क वळ न तशक क झ ल$?" पश ज< < ववच र
< . आपल एच<ड= गल र त च न रच कम क वर
असण र प<फसर च$ सम$करण बदलण च$ द शक
तनम 3ण झ ल$ < $. आपल र ज तभरक <ईल आशन
ज<श$ब ई ध वपळ कर ल ल गल <त .
"उद च पपर सप4ण3 तनक ल ईल. मग तचत सपष <ईल"
म सर न$ ज =र कल.

177
दस
+ र हदवश$ तचत एकदमच सपष झ ल.
ग- मत न$ र ज$न म हदल आणण म+ख मत न$ व पकशष$न$
< सव$क रल . क वळ न क तशक द च$ च तनण3
क< 3न ववद प$ठ वर स<पवल . शतशकल ल क<ण $च तशक
झ ल$ न =. ब + ध झ ल$ वढ= बदन म$च ख4प झ ल$ असल
अस क< 3ल व ल असल. एम M.ड=.च पर=कल त ल पर
बस व ल गण र वर म त तशकक म< 3ब झ ल. सरक रन
र ज$न म द व अश$ ज<रद र म गण$ ववर<ध$ पक न कल$. $
म+ख मत न$ फ ळ4 न ल वल$.
ळपद आणण त च वकJल च •डभर स4 आणण व
उच धरलल अस फ< < h प4न आल . ळपदल पर
पर=कल बस व ल गण र अस जर= h प4न आल न = र=
आम ल सव Zन मह < . आम जन ल स ग4न
सनसन = ग<ष$च ववचक कर व अस व 3म नपत न व ल
नस व.
"वबच र क वळ" म सर न$ ख जग$ आव ज स फरममध
वपलल4 स<डल. "ग- मत न$ त न र ल रलl आणण •ड
ग ड= द च कब4ल कल < .आ घर = न = आणण ग ड= =
न =."
"त न$ घर आणण ग ड= सगळ सव 1च घ च ठरवल
च+कल" द<श$मlडम म ण ल . "च र पररकक न$ तमळ4 न सगळ
व 4 न घ ल अस आणण तमळ4 न शतशकल ल उत$ण3 कल
अस र सगळ र म ण झ ल नस ."

178
"पण न$न , सगळ पररकक स अस रच जमल अस
न ?" म म ण ल. "म$ त उरलल त घन च गल
ओळख <. सच< =च$ म णस आ ."
"आणण एक रलl आणण एक ग ड= चuघ मध कश$ व ण र?
ग- मत न$ पत क ल एक रलl आणण एक ग ड= हदल$
अस $ र ग<ष वगळ= < $" ज<श$ब ई म ण ल . = कलपन
त न बर=च आवडल$ < $ अस त च सर च र वरन
व ल. त सव 1 अज4न स क+ + ब नगरप तलकच
वस $ च र <त . कद तच स मह न न$ त च
एम M.ड=.च पररकक म ण4न नबर आल अस .
" 4 पररकक झ ल$स र शतशकल ल उत$ण3 कर नक<स <"
द<श$मlडमन$ न म ग च सलल हदल . "न = र < ळपद
उद +झ वरपण ख ल भर च ." = कलपन द<श$मlडमन
बर=च आवडल$ < $ अस त च सर च र वरन व ल.
ज<श$ब ईन$ •ड व कड कल आणण क = र= खड4स ब<ल ल
•ड उघडल. पण द<श$मlडमन$ त न ब<ल4 न द प+ढच
वक फकल, "क वळ'न र +झ च नबर न ग एच<ड=
म ण4न?"
ज<श$ब ईच •ड लगच ख+लल. आपण आ च क = र= खड4स
ब<लण र < < त ववसरल , आणण •डभर स4न
म ण ल , " <, आ बघ4 क < ."
ग+ मत न$ क वळ न अगद=च व र वर स<डल न =. भल
त न रलl आणण ग ड= हदल$ न =, पण तशक म त सuम
<ईल च$ क ळज$ घ ल$. ववद प$ठ न क वळ वर पररकक
व ल द<न वरZ बद= घ ल$. बसस. आणख$ क = न =.

179
न = र= द<न वळ पररकक झ ल वर इ र च नबर ल ग
अस, आणण क = क ळ पररकक न < घ लव व लग
अस. सच झ ल. नगरप तलकन त न क = = तशक कल$
न =. सगळ ग<ष$ ख ल च तनण3 ल ग4न द<न
आठवड झ ल वर घडल . <वर जन सगळ ववसरन
गल$ < $. जर = पतस_= न तमळ सगळ प र पडल.
" +झ च नस गल न ग एच<ड= व च " द<श$मlडम
ज<श$ब ईन म<ठ अन+कपन म ण ल . त च च र वर
म त अन+कपऐवज$ आनदच हदस < . •ड श$ आलल
घ स गल म ण4न ज<श$ब ई बर च चरफडल . पण त म+ळ
क = <त च नव झ ल न =.
" 4 ध$र स<ड4 नक<स. 4 नककJ एच<ड= <श$ल बघ"
द<श$मlडमन$ त न आश$व 3द हदल . आपल प+ण सच फ रस
न = आणण त म+ळ आपल आश$व 3द खर <ण र न = च$
त न ख त$ अस व$. न = र एरव$ त द<घ$मध4न ववस व
ज नस, अश पररणसथ $ त न$ ज<श$ब ईन अस
आश$व 3द आपल प ण गल र= = हदल नस . ज<श$ब ईन
च$ कलपन अस व$. " 4 !" अस आव ज क ढ4 न त उठ4 न
तनघ4न गल .

***

द<श$मlडमन$ आपल सतच प+ण पण ल न ल व हदलल

आश$व 3द खर <ण र न = त न म = असल र= <
खर <ऊ घ ल . $ एक स+रस आणण चमतक र=क कथ च
झ ल$.

180
त च क झ ल, इ क सगळ नट म घ न घड
अस न सगळ= मडळ= क लकमण ववसरन गल$ < $. पण
म ण4न क लकमण क = थ बल नव . त कड दस ई
जनरलमध एच<ड= म< व न$ब ईच व वढ < . त च$
इचh नव $ र= अठठ वनन झ ल. इथ आम ल त
ग<ष$च$ ज ण$व नव $ पण त कड म< व न$ब ई सव तनव-त
झल .त च ख+चcच उतर तधक र= क<ण वर म+ख ल
खल झ ल . खलब पण झ ल$, पण त च पत आम ल
बर च क ळ न ल गल . घ न म त आमच सम<र एख द
प कथस रख घडल .
एक स+पभ $ ज<श$ब ईन म+ख ल 4न एक पत आल.
म णज पत ड=नन आल, आणण त च$ प ज<श$ब ईन आल$.
त पत सबतध अकन$ ड=नन स4चन कल$ < $ कJ
सव ज ष न+स र ज<श$ब ई दस ई जनरलमध स$र<ग आणण
पस4 $श स च एच<ड= म ण4न तन +क कल गल <त .
र= ड=नन$ त न < पदभ र सव$क रण स ठ^ तवरर म+क
कर व.
सनसन = ग<ष$च म<समच र जम आल अस आम ल
व ल ल गल.
"आ मlडमच तनर<पसम रभ कल प ह ज." नहद आणण
स$म अगद= उतसववप हदस <त . ज<श$ब ईबर<बर
त च ख4प प ट 3 च ल च . आ त न आणख$ एक
प \स ठ^ तनतमत तमळ ल म ण4न त आनद <त .
"आपण वळ= च न$ज आण4 " स$म म ण ल$.
"आणण क ल ज म+न" नहद म ण ल$.

181
"पर द=डश रप क ढ च?" तनन द म ण ल .
"द=डशन क <ण र? मlडमन स जस तगर नक< द ल ?
$नश र= क ढ व ल ग $ल" नहद म ण ल$.
"त पक आपण त न दस ई जनरलमध ज ऊ नक अस
स+चव4 " तनन द म ण ल .
"चल र, अस कस स+चव च? त च करर रच पश आ "
नहद म ण ल$.
त थ ज<श$ब ई सम$करण बदलण ग+ ल <त .
"अश$ मध च कश$ ज ण र म$?" त च पश अस < कJ
त च उतर फक त न च बर<बर म ह < .
"क ? वढ= h न सध$ आल$ र $ + कव4 नक<स"
द<श$मlडमन$ प4वcच च कनव ळ4 पण सलल हदल . ब इथ4न
गल$ र बर अस त न मन प स4न व अस व.
"सगळ आ +ष इथ क ढल . स<ड4न कस ज च?" ज<श$ब ई
म णल .
"क सग ग?" द<श$मlडम म ण ल . "हडग$ तमळप Z 4
भ<प ळल < $स. न र इथ न<कर= पकडल$स व प स4न फक
4 इथ आ स. न<कर=च कर च$ र इथ क आणण दस ई
क , एकच."
त च व करण आणण व क च अथ3 ह ग<ष$ बर<बर <त ,
पण 'न<कर=' शबद त न$ द<नद आणण < स+_ अश
आव ज म ल , कJ आपण प< च$ खळग$ भरण स ठ^ च र
घर= ध+ण$भ ड= कर < अस ज<श$ब ईन व व. व स ववक
ध+ण$भ ड= करण क = कम$ दज 3च क म नस . पण त च$

182
द<श$ आणण ज<श$ द<न = ब न कलपन नव $. त म+ळ
त च शबद ज<श$ब ईन ब<चल.
"अस कस? र जम पह ल कम क च णसप ल आ .
त च$ सर दस ईल कश$ ण र?" त उसळ4 न म ण ल .
जण4 क र जम णसप ल त न$च सध च न व रप ल
आणल < .
"पण पद<नन $ तमळ न ? पग र पण व ढल +झ ." पग र
शबद ल मग सच स रख ध+ण भ ड च व स < .
"क = न =. प<फसर आणण एच<ड=ल पग र स रख च तमळ <"
ज<श$ब ईच ववर वरच सश<धन व वणसथ हदस < .
"बर तनद न अतधक र र= व ढ $ल" द<श$मlडम म ण ल .
"उ! त क वढ?" ज<श$ब ई म ण ल . व स ववक
अतधक र ग जवण च$ त च$ uस पचड < $. पण स कब4ल
करण त न अवघड व अस व. "त 4न म+ल च शळ
वगTरच$ घड= न$ बसल$ $ वबघड च$."
"बदल$ झ ल$ र इथल +झ घर ज ईल अश$ तभ $ व
क +ल ?" द<श$मlडमन$ ववच रल. ज<श$ब ईच एक = तh@ उघड
न कर त न स<ड च न = अस त न$ चग ब धल
अस व .
"अ..." व र बर<बर ल गल < .
"बघ. +झ$ ज गच$ अडचण झ ल$ र म$ +ल थ<ड
हदवस कर द<न ख<ल दईन." द<श$मlडमच वहडल न$
त च स ठ^ अखख$ इम र ठवल$ < $. त थल न<कर च
द<न ख<ल त न$ ब + ध ज<श$ब ईन दऊ कल अस व .
"क = नक<" अस म ण4न ज<श$ब ई फणक र न उठ4 न गल .

183
"अश$ क $? त ल मद दऊ कल$ र उल म झ वरच
उपक र कल स रख$ व ग " द<श$मlडमन$ म सर कड
हदल स श<धण च प त कल .
"ज ऊ द ग. त ल ज च र $ ज ईल" म सर न$ त न
सलल हदल . ज<श$ब ईन णखजव न द<श$मlडमन गम
व च$ म सर न म ह अस व. आपल सलल त
प ळण र न = = त न मह अस व. कवळ सभ रण
कर च म ण4न त न$ < सलल हदल अस व .
"अस कस करण र? क<ण ल मद $च$ गरज आ अस मल
हदसल र मझ च न र व न =, +ल म ह आ ."
उतर द खल म सर न+स सल.
ज<श$ब ईन$ सम$करण स<डव ल क<ण क<ण च$ मद
घ ल$ क<ण ज ण. ब क< दस ई जनरलल गल$ र वळवर
घर= च$ न =, म+ल श ळ आणण कल सल ज कJ
न =, आणण गल$च र वळवर पर कJ न = बघ4
शकण र न = त च नवर ल म ह अस ल क =
रक नव $, क रण आम ल = समज < . सव 1
ज<श$ब ई जव च वळ= घर= ज च , क मव ल ब ईन
गरम कलल जवण जव च , आणण एख द= ड+लकJ क ढ4 न
पर च . त न बदल$ झ ल वर र<ज डब नलल
थडग र जवण जव व ल गल अस . एकद स+ख च$ च क
ल गल$ कJ स ज स ज$ स<डव न =. जमल र
र जम च एच<ड= व च$ त च$ इचh असण स णजक
< . ग<ष$ आम ल स$म कड4न कळल . अश ग<ष$ त
स$म कड उघड कर अस .

184
 ***

सम$करण च म+ख भग < क वळ. त च आज र कध$ =

बळ वल आणण र म म ण $ल अश$ ज<श$ब ईन आश
व < $.
'क वळ न व वणसथ उपच र तमळ कJ न = क<ण
ज ण. उद त च णजव च क = बरव ई झल र त च$
ब क<-प<र उघड वर पड $ल' अस त न$ अनक जण न
वगवगळ वळ= म ण4न झ ल < . वक स द ब+_=च
< , पण त च च र वर व झळकण र णसम स
क = वगळच स4तच कर अस. क वळ न$ र म म ल
अस र ज<श$ब ई एच<ड= झ ल असत . त च दद
+ Žव न
क वळ न व वणसथ उपच र तमळ < . ज<श$ब ईन
कळल अस र त न$ एक र घर ल दव प ण ब+डव4न
ठवल अस , न = र सम$करण र= बदलल अस . अ†4 गल$
म ण4न क वळ र जम स<ड4न ज ण च$ शक < $. पण
क करण र फक त न च म ह < . शव = ब ई
त नच भ ल गल . बर<बर स<ब $ल म ण4न स$म ल
घऊन गल . पर आल वर सभ रण च आठवल वढ भ ग
स$म न आमच प Z प<चवल .
"क सर, ब कश$ आ आ ?"
"जर बर= आ " क$ण आव ज उतर आल.
"क म वर पर कध$ ण र?"
"बघ4. वढ जमल अस व न =. कद तच स
मह नस+_ ज $ल. ख4प ग+ ग+ आ ."

185
"लवकर बर व " अस म ण4न ब ई तनघ ल . पर न
त च$ स$म बर<बर अतधक ववस - चच 3 झ ल$.
"क वळ न म ज$ ग- मत च म द रसघ असलल
महडकल क लज न<कर= दण र आ अस ऐकल" ब ई
म णल .
" <? क<ण म ण ल?"
"अ... ड क र च ओळख$च एक न स तग ल" ब ई नवर ल
डक र म ण च .
"नककJ क ?"
"नककJ. आ क वळ $ जग सव$क र $ल कJ न =
मह न =. पण बर<बर घर स+_ तमळ ल र सव$क र $ल."
"मग मlडम +म =च एच<ड= व ल."
"पण = ग<ष त न लगच कर ण र न = म ण.
सगळ च लक ईल."
" रक न =. थ<ड थ ब च" ब ईच मन ल ओळख4न
आपल म म ण4न म ड च$ < = असल म+ळ स$म च
ब ईबर<बर h न प च.
" 4 " ब ई ववच रमगन झ ल .
आणण सख<ल ववच र $ त न$ पश सन ल कळवल कJ दस ई
जनरलमधल$ पद<नन $ आपल ल नक<.
'आपण = जग न क रल$ र प+ढ=ल द<न वरZ आपण
पद<नन $प स4न वतच र ल' अस पश सन न ब ईन तवरर
कळवल.
द<न वर Zन$ क वळ म ज$ ग- मत च$ ऑफर सव$क रन
त च क लज ज $ल आणण आपण एच<ड= <ऊ. उल

186
आज आपण जर दस ई जनरलल गल< र कद तच कध$च
पर ऊ शकण र न = अस ववच र करन ब ईन$
पश सन ल कळवल कJ आपल ल $ अ मज4र आ .
ब ईच लख$ नक र आणण द<न वर Zच बद=ल मज4र=
द<न ग<ष$ तमळ च पश सन न स4त डक फडकJ लवल$.
ब ईच पत गल प स4न बर<बर त सर हदवश$ क वळ च$
दस ई जनरलच एच<ड=च ररक पद वर बदल$ झ ल$. क वळ
म4ळच दस ई जनरलच असल म+ळ आणण आ प ठ^
श+कलक ष ल गलल असल म+ळ त न$ $ सव$क रल$.
र जम एच<ड=च पद ररक झ ल. ज<श$ब ईवर द<न वर Zच$
बद= असल म+ळ पद त च न र सव 3 ज ष असलल
अ + ज मlडमन तमळ ल. त कध$ क<ण च अध मध
नस च . त एच<ड= < $ल अस क<ण ल च अपणक
नव . क<ण$ र= अत श ब+व_म न व कJन म<ठ
कuशल न खळ= खळ4 न ज<श$ब ईवर चकम कल$ < $.
ड<क वर आक श क<सळलल ज<श$ब ईन स वर ल द<न
हदवस ल गल. वढ अ + ज मlडमन$ एच<ड=च$ स4त
घऊन र ज च ग ड क ल स+रव कल$ < $.
"अग, आ 4 क करण र?" द<श$मlडमन$ च चपण$ कल$. " 4
क< 3 क न = ज ?"
" <. म$ क< 3 ज ण र आ " ज<श$ब ई म ण ल .
"च गल वकJल बघ. कस णजक च$ र वकJल च गल
तनवड व ल ग <. थ<ड खच3 जस < <. पण कस
णजकण प+ढ खच 3च क ? +ल पह ज र क वळ च
वकJल च नबर म$ द +ल ."

187
"क = नक<" ज<श$ब ई फणक र न म ण ल . न+क $च एक
म<ठ^ कस रलल वकJल कड आपण = कस र व म ण4नच
= ब आपल ल प ठव असण र त न त
अवसथ = समजल. "म झ द=र वकJल आ ."
ब ईच द=र श ण < .त च कसमध क = दम न =
त न सपष स तग ल.
"पण अन आ . क+रघ<ड=च र जक रण आ . त न$
आध$च क वळ च$ बदल$ करन मल र जम एच<ड=
कर ल व < ."
क+रघ<ड=च र जक रण वर क द न बद= नस ब ईन
जव समजल व चरफडण पतलकड त च क =
र ह ल न =. क+रघ<ड=च र जक रण क<ण$ कल वर
आमच हडप 3म' मध बर च चच 3 झल . प+र व
नसल म+ळ अम4कच व कJन घडवल अस क<ण$ स ग4
शक नव .
"अ + ज मlडमन$ कतमशनरच ब क<च ऑपरशन कल
म ण4न त न एच<ड= कल असण र" नहद म ण ल$.
" वढ स ठ^ क<ण$ क<ण ल एच<ड= कर न =. मल व
इथ न चककJ झ ल$ म ण4न क वळ न$च बदल$ म ग4न घ ल$
असण र" स$म म ण ल$. पण त च$ इचh प4ण3 करण च$
इचh पश सन ल व च क = क रण नव .
"मल व आपल ड=नन$च सगळ घडव4न आणल "
तनन द म ण ल . "ज<श$ब ईच नवर त न आवड न =
म ण. नगरप तलकन त न अमररकल तशक स ठ^ ज च$
परव नग$ हदल$ < $. पर आल वर द<न वरZ र जम

188
क म करण च बधन घ ल < . पर आल वर त न
बर<बबर द<न वरZ क म कल आणण न र एक हदवस च$
न< =स दऊन र ज$न म हदल . ड=न व भ कर स पल
< .त च फड च पTस त न$ अडकव4न ठवल. ज<श$ब ईन$
नगरप तलकच वस $ ल घर स<ड4न ज व म ण4न त न$
बरच प त कल, क रण र ज$न म दऊन = ब ईच नवर
ड=नच न क वर ह चच4न त च घर र < . आ
ब ईच$ बदल$ कल$ कJ त न घर स<ड व ल गल त न$
रल अस व. जर त न$ बदल$ न क रल$च र त च
ड<क वर कतनष अ + ज मlडम आण4न ठवल कJ त न बर च
म नतसक त स <ईल = त च$ अ कळ एकदम बर<बर
ठरल$. जर ब क<ल स म नतसक त स असल र $
नवर ल स द1+ ख$ ठवल त न सग ल क =
म नस<पच र जR च$ गरज नस व$."
"क स तलड थअर= आ " र जश कu +क न म ण ल . " 4
एकट न सव3 श<ध4न क ढलस?"
"लक<, ह सव3 ग<ष$ इत स नम4द आ . जर तसतन र
म णस बर<बर ब<लल कJ क<ण ल = = मह $ तमळ4 शक .
र र ह ल सकलन आणण क 3क रणभ व श<धण. वढ कल
कJ तथअर= र" तनन द म ण ल . "ड=न एकदम ग आ .
एक दगड हक $ पक$ म रल बघ त न$. र जम
णसप लच न व खर ब कलल क वळ न इथ4न क ढ4 न
ल वल. फ रश क 3कम नसलल ज<श$ब ईन एच<ड=
<ण प स4न थ बवल. ज<श$ब ईच नवर ल च गल धड

189
तशकवल . अ + ज ब ईन उपक" करन आपल ब ज4च
एच<ड=मध भर घ ल$."
आम = सगळ न$ कu +क न म न ड<ल वल .
"पण नवर च वई व गण च$ सज ब क<ल दण बर
न =" नहद म ण ल$.
"ब ई ग, म<ठ म णस च जग असच अस " तनन द
म णल.

***

म झ पह ल प+स क पक तश झल त च आनद च भर
ओसरल वर मल व ल ल गल कJ आपण आणख$
तल व. एम M.ड=.स ठ^ अभ स ख4प कल < . ह पण ख4प
क ढल$ < $. म झ न<टसमधल थ<डस मह रर ल व परन
मझ पह ल प+स क न आक र घ ल < . अज4न बरच
क = तशललक < . त बदल ववच र कर न मल एकदम
स+चल कJ ववद र Zच पlणक कल पर=कस ठ^ सवZकर अस
प+स क अज4न क<ण$ तलह लल न =. स प+स क आपण
तल च अस म$ मन श$ ठरवल, आणण त कलपनन
झप ल गल<. ज<श$ब ईच +तन मध क म कर न र<जच$
क म सपल$ कJ उरलल वळ म$ प+स क म ग खच3 कर अस.
घर= र तमळण र सगळ च वळ त कम ज अस. $न
मह न च गल $न हकल< वजन च ब ड र झ ल.
"अर, अस सच स बस4न क तलह < स?" म झ
आईन मल एकद ववच रल.
"नव प+स क तलह < " म$ म ल.

190
"कश ल ? त ब ल रड=मड द ल ? क म कर च 4 आणण
श उप ण र $. क = नक<."
"न =. ज<श$ब ईच प+स क श$ क = सबध न = . म$
एक च लखक आ " म$ म ल.
"मग रक न =. पण अस व घ प ठ^ ल गल स रख क
तलह < स? अम+क रखप Z क म प4ण3 झ ल प ह ज अस
क = आ क ?"
"न =. स क = न =."
"मग जर श पण क म कर."
म$ त ल < अस म ल खर, पण प4वcच च ग $न क म
च ल4 ठवल. उग च इ र क<ण ल = आ हड स+चल$ आणण
त न आपल आध$ अस प+स क तल 4 न पक तश कल र
अश$ मल तभ $ व < $. क<ण$ स क = कल न =.
प+स क च स तलणख र झ ल. आ फक पक शक
श<ध च < . कस कर च मल म ह नव . मल
एकच पक शक म ह < , म णज स व . म$ त न फ<न
कल .
"क+ठ भ 4 , णसप ल ?" त न$ ववच रल.
"नक<. म झ घर= भ 4 " म$ म ल. ज<श$ब ईन पत ल ग4
दऊ नक<स अस म झ अ म3न मल स ग < . म$ अ म3न
म ण < त ल इ र म णस क मन सनस म ण अस व$ .
ठरल वळ= मल म झ घर= ऊन भ ल.
"नमसक र ड क रस ब."
" , बस " म$ म ल. त न प ण$ हदल. "ध प क .
ब बर= आ न ?"

191
" ब बर= आ <. आ व झ ल . णजन चढव न = ."
"व ? अस हक $स व झल +मच?"
"पच तर प4ण3 झ ल$" म ण ल.
"व न = <."
"क म र च हफरक घ क ?" स4न म ण ल.
"न = <. म$ खरच म ण < . +मच क म करण च उरक
आणण उतस बघ4न र +मच व पनन सच वर असल अस
क<ण ल = व ण र न =." पक शक प वण स ठ^ म$ खरच
स म ण ल< नव <.
" खर आ . म$ आ प Z शभरच वर प+स क पक तश
कल$ आ .आ व पम ण ग ड= जर सल< झ ल$ . +म =
क तलह ल स ग बघ4."
च घ अस न म$ त न म$ तलह लल प+स क च
ब ड द खवल.
" सगळ +म = एकट न तलह ल ?" त न$ ववच रल.
" <."
" स तलणख ल स कर आणण +मच
ज<श$मlडमबर<बरच प+स क ल स कर एकच आ .
प+स क पण +म = एकट नच तलह ल < क ?" ग+ सथ
व च स खर<खर + श र हदस < .
" <" म$ म ल.
"मग लखक म ण4न पह ल न व असण र ब ईन$ त
प+स क क <गद न हदल?"
"त न$ प+स क च न व ठरवल, त तलह ण स ठ^ ववर
तनवडल, कलखन च पTस हदल आणण सगळ म तव च

192
म णज पक शक तमळवल " म$ म ल. "पण +म =
स तलणख कस बतघ ल? आम = र कतलणख प न हदल$
< $."
"अ <, ब ईन स तलणख सव 1कड ठव4न घ च ड<कस+_
नव . कतलणख कलल$ पन आणण स तलणख
वपस कड4न ज प हक च$, अखख प हक बई
मल द च ."
म$ मन ल मन ज<श$ब ईन ज<डल. त च
ब वळ पण च मल अस फ द झ ल कJ म$ एकट नच
सगळ लखन कल त पक शक ल समजल. न = र
त न$ म झ प+स क घ ल अस कJ न = क<ण ज ण. दव
कर < भल स ठ^च, नकळ ज<श$ब ई व रव र तस_
कर <त .
"ब ई म<ठ^ लब ड हदस . आव र अस आण च$ कJ अखख
प+स क त नच तलह ल आणण +म ल फक मद $ल घ ल."
म$ गपप र ह ल<. झ ल गल गगल तमळ ल. उकरन
क ढण च क = फ द नव .
"त ल र ल =च hद मपण दण र न = म$" त न$ ज =र
कल.
स व न$ ज<श$मlडमच ज<श$ब ई कल त च मल आनद
झल < . आ ब ईन र ल =च hद मपण दण र
न = कळल वर म झ आनद व-व_ग झल.
"बर मल +मच नव प+स क बदल स ग " म ण ल.
म$ त न लख$ पररक आणण त च स ठ^ उपलब_ असण र=
प+स क, •ड= पररक आणण त च स ठ^ उपलब_ नसलल$

193
प+स क, वगTर समज व4न स तग ल. म झ नव प+स क
असलल सगळ ग<ष$ उतस न द खवल . द तमतन
झ ल वर कद तच ब<र झ ल अस $ल म ण+न त न
ववच रल,
" +म = ब<र र न = न झ ल ?"
"h, h! +मच उतस बघ4न मल पण उतस आल . पण
प+स क म<ठ आ . मल एकट ल झपल अस व न =. म$
+म ल द<न-च र हदवस फ<न कर <."
द<न हदवस न$ त न$ खर<खरच फ<न कल . मल थ<ड आश 3
व ल, क रण आजच जग अस म णण र= म णस न र
फ<न कर च न = . आपल ल च फ<न कर व ल ग <. मन
नसल र $ फ<न घ च ळ . सव वचन च पकक
हदस < .
"आज सध क ळ= प च व ज म$ ऊ क ? बर<बर आणख$
एक ल घऊन ण र आ ."
"अवश " म$ म ल.
पच वज सव बर<बर एक मध मव $न ग+ सथ ल
घऊन आल. म$ त न प ण$ वगTर हदल वर म+दद कड
वळल.
" ग ल . महडकलच$ प+स क ववक .त न आ पक शक
व च आ ." म णज तसनन -नट तनम 3 हकव हदगदश3क
< त लच पक र हदस < . "आणण डक र
प =ल. च प+स क आपल ल पक तश कर च ." स व
एकमक च$ गरज असण र द<न व कJन एकत आण <
अस हदस < .

194
ग ल न$ मल प 4 न •डभर स कल आणण ज<डल. म$
पण ज<डल. मल व स करण मल जमल नस व
क रण ज न अज4नप Z एक = प+स क पक तश कलल न =
त च आपल प+स क स<पव च अवघड क म
व < . आ +ष पह लच ऑपरशन करण र
ड क रकड4न आपल ऑपरशन करन घण र पश ल व व
स मल व < .
"त न आपल प+स क द खव " स व म ण ल.
म$ $न हकल<च ब ड ग ल च हदल. त न$ स ज
पलल. महडकलच$ जडजड प+स क ळण च$ सव
असलल गलन $न हकल< म णज हकस झ डकJ पत$
व ल$ अस व$. व वणसथ ब धलल ब ड त न$ ब रनच
प ह ल आणण सम<रच बल वर ठवल.
" +म ल हदल$ $ प+स क च$ म ह $ त न पण दऊ क ?"
म$ ववच रल.
"नक<, नक<" स व म ण ल. "म$ हदल$ वढ= म ह $ त न
प+रश$ आ . म$ त न म ग3दश3न कर=न आणण +मच
प+स क पक तश कर $ल."
ज प+स क आपण घ < ह र आ कJ क चच
+कड आ ज ल मह न = < म ण4स आपल
प+स क कवळ स व च शबद वर ववसब4न पक तश करण र
आ , = म<ठ^ आश 3च$ ग<ष < $. गल वर म$ आईल
स म ल.
"अर, < म ण+स प+स क ववक < न , मग त न +झ पह ल
प+स क ववकल असण र" $ म ण ल$.

195
" <. स व च प+स क. < त च च प+स कववक . त न
नककJच ववकल असण र. च गल खप अस ऐक <."
"आणण स व न$ त ल स तग ल असण र कJ 4
एकट नच तलह ल आ " $ म ण ल$.
" .आ मझ लक आल" म$ म ल.
र म झ सव त प+स क म गc ल गल. त च$ प-फ पस ल
ऊ ल गल$. पक शन च +कत म$ तशक4 ल गल<. वळ
आनद च लल < . तनतम3 $च आनद क = औरच अस <.
र अश आनद म$ अस न अस<तशए प<फसरच द<न
ज ग भरण स ठ^ नगरप तलकच$ ज ह र आल$. र जम
द<न ररक ज ग <त . त ल$ एक आपल ल तमळ व$
अश$ म झ$ ख4प हदवस प स4नच$ इचh < $. आ $ प4ण3
<ण च$ आश हदस4 ल गल$.

***

"क ववज , अप<च ज गस ठ^ अज3 कर < स क ?" र जश

म णल.
" <" म$ म ल. " 4 पण कर असश$ल न ?"
" <, कर < . फ रश$ आश न = , क रण आपल 4 न तसतन र
बर=च जण र ग आ . पण अज3 कर ल क रक
आ ?"
"सगळच जण कर अस $ल" म$ म ल, "तनन द, नहद ,
स$म , स+च ..."
"ब + क."

196
बढ $ क<ण ल नक< अस ? आपण त ज गल <ग आ <
क न = च ववच र कर च क = क रण नस . प त
कर च . नश$ब न हदल र आनद आ . न = हदल र
ल$ न<कर= क+ठ ज न =. तनवडण4कJल उभ र न
सरक र= न<कर= स<ड व$ ल ग . तनवडण4कJ रल र
न<कर= = न = आणण ज क नगरसवकपद, आमद रकJ हकव
ख सद रकJ तमळव च$ अस $ = तमळ न =. इथ स
क = नसल म+ळ हकम न आवश क शTकणणक अ 3 आणण
अन+भव द<न ग<ष$ असण र= सगळ= मडळ= अज3 कर च$.
ब रग व 4न श र ऊन सथ त क <ण च$ इचh
असण र= मडळ= = अज3 कर च$. ज<श$ब ई आणण त च
नवर च प_ $न र जम ऊन तचक ल < . अथ 3
आरम•च सप <ड4न त न$ न<कर= तमळवल$ < $. मल
मझ मरर वरच तनवड4न च < . पण ब रग वच
र जकJ वरद स असण र क<ण$ न व< अश$ म त म$
दव च$ प थ3न कर < <. व स ववक म झ$ लकचरर म ण4न
द<नच वरZ झ ल$ < $. प च प च वरZ रखडलल लकचरर =
अज3 भर < . पण आपल$ ग+णवत आपल ल दईल
अश आशवर म$ < <. इ रवह4 मझ प खच ल क वळ
नव . तचत आश द ई हदस < .
"ववज , स+च अकच$ भ च$ आ " तनन द म ण ल .
"म ह आ . त ल र जम व म ण4न र मल
तचप<ल$ल ज व ल गल < . त ल कस ववसरन म$?"
"त ल आ अप< व च आ म ण."

197
"त ल ढ=ग व च असल. त च$ तनवड व ल व$ न " म$
म ल.
"त च म म आ सतचव ल सक र= आ . सरक र=
तण च आपल इ रवह4 घण र आ . त थ त च वतशल
च लल न ?"
= तच करण स रख$ ग<ष < $. र जकJ वजन न र
सरक रदरब रच वजन न<कर= तमळवण च + क+म च एकक
< . जर स+च < पर व परण र < $ र आमच क =
खर नव .
"म म च ओळख$न त च$ क+ठल श म तसक म+ल ख
h प4न णर आ म ण."
"क स ग <स क ?"
"आत आपल स फरममध म+ल ख घ ."
"चल, गम बघ ल ज ऊ " म$ म ल.
" <, चल."
आम = लगबग$न स फरममध गल<. वढ= फ+क च$ गम
बघ ल तमळ आणण आपण त थ न = अस कस च लल,
अस आमच र स म णण < . आम = प<चल< व म+ल ख
स+र झ लल$ < $. एक च प = हदसण र= म+लग$ म+ल ख
घ < $. धवन$ म+@ण एक h<ट परक ड3रवर स+र < .
"ड क र स+च , +म = ड क र क झ ल ?"
"अ... ब ब म ण ल म ण4न झ ल."
उतर म+ल ख $ फ रस च गल व नव . पण स+च ल
सफ ईन ख< ब<लण जम नस. च गल नवर तमळवण स ठ^
त च ब ब न$ त ल ड क रकJल प ठवल < $ एक

198
भ वतनक कण$ ज<श$ब ईन स ग न म$ ऐकल < . च<रन
नव <. स+च ब<ल ल ल गल$ कJ त च आव ज च
ज दम
4 +ळ म ण हकव इ र च आव ज ल+प करन कण च
त च < =म+ळ म ण , आसप सच सगळ न त च
ब<लण अगद= व वणसथ ऐक4 अस.
"पण आपण स$र< जRच क झ ल ?"
"सज4च$ आवड म ण4न" स+च न खरख+र उतर हदल. त च$
इ न3तशप स+र अस न सज4 इगलडमध4न लगन करण स ठ^
भर आल . त च एफM .आर.M स$.एस M.च तशकण च ल4 < .
सपल कJ < भर ऊन त च ब ब च नतसZग <म
च लवण र < . सव 1 सज3न आणण ब क< स$र< जR असण
पlक =सच दष$न च गल अस त च म < .त न = अ
घ ल$ आणण स+च न < म ल.
" +म = लडनल < न ?"
" <. लगन न र एक वर3 म$ त थ अन+भव घ ल " स+च
म ण ल$. खर र त ल एम M.आर.M स$.ओ.ज$. कर च < . पण
जग जग पh डल र= त ल एम M.आर.M स$.ओ.ज$.ल पवशच
तमळ ल न =. त म+ळ एक वर3भर त न ग+ह ण$च क म
कल वर सज4न त ल पर प ठव4न हदल. त न वर3भर
आरम<च क म क+ठच र= ल नश णसप ल कल. लडनल
वर3भर आर म कलल असल म+ळ त ल आरम<च क म
झपन . त क ळ= एम M.ड=.च पर=कल बसण स ठ^ एक
वर 3च अन+भव प+र अस. फक त न र द<न वर Zन$च
पर=कल बस अस. स+च लडनल पर गल$.

199
"इथ तशकण स रख < म$ एक वर3 आरम< < व
तशकल. मग प+ढ=ल अन+भव स ठ^ म$ लडनल पर गल" $
म ण ल$.
खर < . त द<न वर Z त न पस4 $श स च ज $न
अन+भव घ ल . पर न उभ एक म+लग आणण एक
म+लग$, अश$ द<न ग+ ग+ = ब ळ घऊनच आल.
"त द<न वर Zच अन+भव च मल ख4पच फ द झ ल " $
म ण ल$.
पर=क म'दच
4 प ढर पश$पक तवचच ग<र पश$म+ळ $
उत$ण3 झ ल$ अस ज णक र म ण . आ ब<लण र च$ •ड
क<ण धरण र <? स+च न त च कड दल
+ 3क कल. पण त न
कल म ण4न सज4ल स कर ईन . त न लडनमध
घ लल अन+भव आपल नतसZग <म च लव ल क म च न =
त च लवकरच लक आल. 'स+च , 4 नगरप तलकच
णसप ल लकचरर <, ऑपरशन करण च अन+भव घ
आणण मगच आपल नतसZग <ममधल पश न ल व'
अस त न त ल तनक4न स तग ल. स+च रडल$, भकल$, पण
क = उप <ग झ ल न =. शव = त च म म न$ शबद कल
आणण $ र जम लकचरर झ ल$. म न करन
न क सम<र च लण र म झ आध$ अश ववतचत च ल$न
च लण र= स+च र जम प<चल$. आणण आ र त ल
म झ प+ढ ज च < . नवर च नतसZग <मपण च लव च
आणण इथल पग रपण च ल4 ठव च अस पल न < .
मझ ड<क अश ववच र च कलल<ळ स+र अस न त च
इ रवह4 कध$ सपल मल कळलच न =. तसनम च श<

200
सपल वर सगळ ब र पड स इ रवह4न र सगळ ब र
पडल व म$ भ न वर आल< आणण ब र पडल<.

***

म$ ग नlक ऑपरशन तथए रसम<रन ज < <.

"ववज , जर ओ = र" आमच ग नlक ऑपरशन
तथए रच अlन सथह स मल रसत थ बव4न म ण ल .
त च क ळज$च स4र ऐक4न म$ प कन त च म ग4न
ओ = गल<. "स+च अlबड तमनल ह स रक <म$ कर .त न
प< उघडल , आणण प+ढ त ल क = कर च न = . 4
जर बघ" त लक आव ज म णल .
म$ कlप-म सक ल वल आणण ओ = नबर द<नमध तशरल<.
स+च एक ब ईच उघडलल प< सम<र खर<खरच न+स $
उभ$ < $. स+च च द<न अतसस टस आणण ज +तन र
अlन सथह स ग•धळ4 न गलल हदस < . नस3 सम<रच
तभ $कड बघ उभ$ < $.
"क स+च , क च लल ?" म$ म ल.
म$ त थ गलल< त ल आवडल न = अस हदसल.
"फ † इड + रस आ . म$ अlबड तमनल ह स रक <म$ कर "
$ अतनचhन म ण ल$.
कस एकदम सरळ आणण स<प$ हदस < $. म झ
रणजसC रनस+_ एकट न $ कल$ अस $. स+च क थ बल$
< $ दव ज ण.
"न = म णज 4 क = कर न हदस न =स म ण4न
ववच रल" म$ म ल.

201
"तसस र म प द " स+च न नस3कड4न म प म ग4न घ ल . त न
अज4न क = क पलच नव , त म+ळ प+स ल क+ठ रकच
नव . र=पण त न म पन रक प+सल स रख कल. <प Z
म$ ज ईन अस त ल व ल अस व. पण स झ ल न =. म$
बघ च र ह ल< अस प ह ल वर त न म प पर हदल
आणण म ण ल$, "तसस र आ 3र= द ."
तसस रन त ल आ 3र= फ<स‡पस हदल . उघडलल एख द
रकव ह न$ल < ल वण स ठ^ त न उघडलल प< क+ठ
रकस व < < क प ह ल. त च दद
+ Žव न पण पश च
स+दTव न क+ठ = रकस व < नव . त न त फ † इडवर
आ 3र= फ<स‡पस ल व च पववत घ ल . म$ च+क4न 'अ?' अस
म ल. त न < फ<स‡पस पर ख ल$ ठव4न हदल . म$ र= =
तनघ4न ज न = अस बघ4न त न शव = म ल, "मल +झ$
मद नक< . म$ अ + ज मlडमन ब<ल वण प ठवल आ . आपण
< अस त म णल ."
त न मद म तग ल$ अस $ र म$ खर<खरच मद करण र
< <, क रण $ वबच र= पश ऑपरशन <ऊन स+रणक पण
पर ज ण म तव च < . पण त न अस म ल वर म झ$
स कल$.
"पण म$ +ल मद कर ल आल<च न = म+ळ=. म$ गम
बघ ल आल< " म$ म ल.
त ल खर व ल अस व, क रण त न र जम ल$ म झ$
जग प क वल प स4न म झ त च वर ख+ननस आ अस
त ल व अस.

202
"अग अस उभ र 4 न +झ प दख
+ $ल न . मlडम ईप Z
बस4न घ. सव Z ल स ग4 क +ल स 4 ल द ल ?" म$ कनव ळ4
आव ज म ल.
"क = नक<" $ फणक रल$. आपण न+स च उभ आ < अस
मल व 4 न म ण4न त न म ल, "तसस र, कल•प द ."
तसस रन त ल कल•प हदल . प< उघडल वर एक म ग4न एक
कल•प ल व4न + रस कढ च अस . ब + ध अ + ज मlडम
आल वर त च म ग3दश3न ख ल$ त ल कल•प ल व ल
स+रव कर व च$ < $ असण र. स+च न णजव च धड
करन पह ल कल•प ल व ल घ ल . पण ज प_ $न <
धर च अस < त च बर<बर उलट हदशल धरन त न
< लव ल घ ल < . गभ3वपशव$च आज4ब ज4च एख द
म तव च भ ग वर $ कल•प ल व4न कल अश$ मल तभ $
व ल ल गल$. मल र वन . म$ म ल,
" +मच +तन मध +म = अस धरन कल•प ल व क?
आम = स म न म णस < उल धर <."
ववजच झ क बसल स रख त न < कल•प ख ल$ कल .
"ववज , 4 आ ज. 4 आणख$ क = ब<लल स र त च
म'द 4 ल$ एख द= श$र फ+ ल" अlन सथह स मlडम मल ळ4
आव ज म ण ल . म$ तनघ ल<. उग च सज4ल ब क< आणण
त द<न तनषप प प<र न आई न = अस व च आणण
त च प प मल ल ग च.

***

203
णस च म तसक ल त च म+ल ख $म+ळ त च कड
उपच र स ठ^ णर णस च$ सख एकदम व ढल$.
ओप$ड=च सव Z धनक4 खर र आपल न व ईक
उपच र स ठ^ न म$ म झ कड आण च . त हदवश$ म त <
आपल बह ण$ल घऊन स+च कड गल . त ल द<न
मह न च गभ3 प ड4न व < . स+च न त ल द<न
हदवस न$ ब<ल वल. ऑपरशन झ ल व म$ जर नव <,
पण सध क ळ= $ ब ई घर= गल$ त अथc सव3 क =
स+रळ= पण प र पडल अस व अस म$ धरन च लल<. द<न
$न मह न गल आणण एक हदवस धनक4 म झ कड आल .
"स ब, जर म झ बह ण$ल बघ . स+च मlडम म ण कJ
त च प< ट 4मर झ ल आणण त च प< उघड4न
ऑपरशन कर ल व."
'मग घ करन' अस म ण च म झ मन < , पण एक
पश च बब $ अस तनद3 पण करण मल जमल न =.
म$ त ल प सल.
"धनक4, त च प< स डच र मह न च गभ3 आ " म$
म ल.
"स ब, अस कस <ईल? आ च र स+च मlडमन$ त च
गभ3प करन हदल न? त ग<ष$ल आ द<न-अड=च
मह नच झ ल ."
"धनक4, +झ भ च च$ आ +ष रर म<ठ^ बळक हदस .
मlडमन$ गभ3प कल खर , पण < झ ल च न = ."
"स ब, क = कर पण त ल म<कळ= कर <. त च पह ल
प<र अवघ नऊ मह न च आ " < म ण ल .

204
मल त च$ द आल$. म$ त ल व ड 3 अlडतम कल. त च
गभ3प प र प डल . त ल घर= प ठवण प4वc एकद पसव
म ण4न वड3 गल<, व सव 1च एक पश ल
प सण स ठ^ स+च त थ आलल$ मल हदसल$.
"स+च , आपल ओप$ड=च धनक4च बह ण$ल प<
ट 4मर झ ल म ण4न 4 त च ऑपरशन करण र < $स न ?"
म$ ववच रल.
"अर, <. पण $ ऑपरशनस ठ^ आल$च न =" स+च
म ण ल$.
" च +ल सग च < . त न < ट 4मर पस4 $म ग 3 4न
ब र कल . +ल द खव स ठ^ ठवल ."
"पस4 $म ग 3 4न? अस कस शक आ ?" अस म ण $ प+ढ
आल$.
" बघ" अस म ण4न म$ त ल < हकडन$ Cमध ठवलल
स डच र मह न च गभ3 द खवल . , प , ड<क वगTर सव3
क = सपष हदसण र त गभ 3कड $ ड<ळ फ ड4न बघ च
र ह ल$.
" 4 क ढ4 न कल वर = द<न मह न < वढ व ढल
म णज < स ध स+ध ट 4मर नस4न कlनसर अस व , न =?
मल व एख द जन3लमध न = र म तसक त वर
लख h प4न आण ल रक न =" म$ म ल.
क = = न ब<ल स+च वळल$ आणण व ड 3 4न तनघ4न गल$.
दस
+ र हदवस प स4न $ रजवर गल$ आणण त च
मह न अखर=स त न र ज$न म हदल . र जम स<ड4न $

205
सज4च नतसZग <म च लव ल ल गल$. ब + ध तमळ ल वढ
अन+भव त ल ख4प झ ल अस व .

***

"क र ववज , 4 स+च ल क ब<लल स म ण4न $ न<कर=

स<ड4न गल$?" ज<श$ब ईन$ मल ववच रल.
"म$ ब<लल म+ळ त न न<कर= स<ड ल म$ क एच<ड= आ
क मlडम?" म$ ववच रल. “क<ण म ण ल अस?"
"असच ऐकल" ब ई आपल मह $च स< उघड कर ल
र नव त .
"ल<क क = = ब<ल <" म$ म ल. "आपण ऐक च आणण
स<ड4न द च."
"अस कस? हडप 3म' मधल ल<क न$ एकमक न क =
ब<ल च न =."
" बर<बर म ण . पण म$ त ल ल गल अस क = ब<लल च
आठव न =. त च$ लख$ क र आल$ आ क ?"
"अ...न =. क = र= अlब श3न कसबदल ब<ल < $."
"अचh अचh . < ? त न एक पश च द<न मह न च
अlब श3न कल < , पण झ लच नव . शव = < गभ3 च र
मह न च झ ल वर $ पश म झ कड आल$. म$ त च
गभ3प करन हदल . < गभ3 म$ स+च ल द खवल ."
"अस कस कलस 4?"
"त ल < गभ3 नक< < . एकद त न प त कल पण
गभ3प झ ल न =. मग पर गभ3प नक< क कर ल ?"
"न =. म णज स+च ल क द खवल स?"

206
" < गभ3 नस4न ट 4मर आ आणण < ऑपरशन करन
क ढ ल प ह ज अस $ पश ल म ण ल$. म ल द खव4 .
क = च+कल क ? प+ढच वळ= न = द खवण र" म$ म ल.
" 4" ब ई म ण ल .
"अ <, अस < कध$ कध$ च$ मल कलपन आ . एवढच
क , कध$ कध$ गभ3 अस न च पश ल न पस च क =
न = अस क = ड क र स ग आणण गभ3 आपल व ढ च
र <. मग च गल च र एक मह न च झ ल कJ < ल
ल ग ल ल ग < आणण दस
+ र त म =च प_ $न प ड व
ल ग <. लल$च अश$ एक कस झ ल$ < $."
ब ई चप पल , पण क = ब<लल न = .
"म$ त कसबदल = ब<लल< असन. नककJ आठव न =. पण
म ण4न क = क<ण$ न<कर= स<ड4न गल न =."
म$ लlब<र र=च तनश ब ईच ज<श$ब ईन$ ग•धळ घ ल <
त बदल ब<ल < < त न समजल. त न$ म झ कड
र<ख4न प ह ल. म झ च र तनवव3क र र ह ल कJ न = म ह
न =.
"म$ ब<ल4न असल क = <ण शक च न =. न = र पह ल
कम क च मल तचप<ल$ल क4न शव च कम क च
स+च ल इथ आणल व मझ ब<लण म+ळ $ स<ड4न
गल$ नस $ क ?"
ब ई गपप झ ल . <चण र सत ब र कढल कJ त गपप
व च . ब ई एच<ड= नस न अश व ग . जर एच<ड=
असत र क क कल अस अस म झ मन आल.
म$ अप< झ ल< र = क क कम$ <ईल अस = मन

207
आल. आपल उतकर3 <ण स ठ^ अप< व च म झ उहदष
< . पण ब ईच त स 4न स+ क करन घण त स ठ^
आणख$ एक क रण तमळ ल. इ रवह4 कस द व अस एख द
प+स क व च ल प+रस वळ नव , न = र म$ पण कल
अस . आपण जस आ < सच ज च आणण मन ल <ग
व $ल $ उतर द च$ अश$ म झ$ ज+न$ व 4 रचन
आ प Z मल उप <ग$ पडल$ < $. आ पण $च
व पर च$ अस म$ ठरवल.

***

अप<च इ रवह4 सरक र= णसप ल झ ल. त थ ओळख$च

अस क<ण$च नव . स+दTव न ख4प ओळख$ असण र क<ण$
उमदव र = नव . ड क र फडक न व च ऑनरर= ड क र
ववर च जR म ण4न आल < . सवभ व न उमद व ल.
त न$ मल द<न तनवडक पश ववच रल. म झ$ उतर त न
ब + क आवडल$ अस मल व ल. म झ पक तश झ लल
प+स क त न$ न$ प ह ल. म झ नव प+स क च$ प-फ
बतघ ल$. ववद र Zन पररक ओळख ल स<प$ पड व$
म ण4न म$ क ढलल इस - म'टस, सपतसमनस, एकस.र.,
अलC स<न<ग फJ वगTरच ड ग म बघ4न ख4श <ऊन सल.
"ववद र Zन अभ स करण अगद= स<प करन क च
ठरवलल हदस आपण" म ण ल.
"सर, मल अभ स कर न द हठक ण$ ज ऊन म ह $
ग<ळ कर व$ ल गल$ < $. त न $ एक हठक ण$ तमळ ल$
र त च वळ आणण शम व च $ल, ज इ र क =

208
तशकण स ठ^ त च कमल $ल अस मल व .
म ण4न म$ प+स क तलह < ."
"h न. पण +म = फक सकतल कलल$ म ह $ त
घ ल$ कJ +मच$ सव 1च$ तनरकण पण घ ल$ ?"
"सर, नववद कक सकलन आणण द कक म झ सव 1च
R न अस त प+स क आ " म$ प जळपण स तग ल.
सल आणण म ण ल, "ठ^क आ . +म ल +मच
प+स क स ठ^ बस ऑफ लक. +म =."
मह न भर न इ रवह4च तनक ल ज =र झ ल . म झ$ तनवड
झ ल$ अस पत मल ल<कसव आ <ग कड4न घरच
पत वर आल. मन वरच म<ठच दडपण गल.
मल मह < पद +ल तमळण र " म झ$ आई
गह वरल आव ज म ण ल$. म+लग ख4प शम कर < आणण
म ण4न त ल श तमळ ल प ह ज अस त ल व अस.
"तस_=ववन क च दश3न ल ज ऊन मगच णसप ल ज र
ब ब ."
" < र" म$ म ल.
तस_=ववन क च दश3न घऊन म$ णसप ल प<चल<.
ऑहफस गल<.
"अतभनदन" स व न$ म झ पकड4न लवल . "ररझल
आल . +म = प ह ल क ?"
" <. म झ घर= पत आल" म$ त न म झ पत द खवल.
" नव <. फक +मच तनवड=च पत आ . आमच कड
सप4ण3 तनक ल आल . बघ ."

209
म$ तनक ल बतघ ल आणण च पडल<. प च जण च$ तनवड
झ ल$ < $. त म झ न व पह ल < . म< व न$च$ म झ
पररकच वळच$ लकचरर तनश लल दस
+ र= < $.
आमच कड असण र व$रकर त सर < . तनश आणण व$रकर
द<घ = नगरप तलक 'परर= अप<च प<स वर < . म$
त च प+ढ गल< म ण4न म झ वर खसक $ल अस
मझ मन आल.
" +मच नबर पह ल आ . र जम ल$ ज ग +म ल
तमळण र" स व म ण ल. "म$ ऑहफस ऑड3र क ढ4 न ड=नच
स =ल क <. दप
+ र= ऊन घऊन ज . आजप स4न +म =
अप<."
"क नगlटस, मlन" म झ प ठ^वर थ प म रन तनन द म ण ल .
मल व थ प जर न म$पक ज<र च पडल$.
" +ल पण क नगlटस" म$ म ल. मल पण त च प ठ^वर
श$च ज<रद र थप म र च$ < $. पण त च उभ
र ण च अ•गल थ प म रण स ठ^ <ग नव . " +ल स+_
प<स तमळ ल$ न ?"
" < " < म ण ल . "थ•कस."
"क र, प \ कव द < स ब<ल" र जश म णल.
"क• =नमध न = च लण र . ब र प ह ज."
" < , < , दण र न " म$ म ल.
एक म ग4न एक तमतमडळ=न$ मझ अतभनदन कल.
ज<श$ब ईन$ •ड व कड करन कसन+स सल स रख कल.
स+रम आणण स$म स ध रण ज<श$ब ईच ध कट
बह ण$स रख व गल . स ध रणपण आपल तमत क<ण, अस4

210
व ण र क<ण आणण शत4 क<ण च मल अद ज < च.
आ प+र व तमळ ल वढच.
"ब स, आ +ल +झ सव 1च +तन तमळल न ?" तनन दन
ववच रल.
म झ सव 1च +तन ? वर 3न+वरZ झगड कल वर ज<श$ब ईन
तमळ ल < स +तन मल वढ ?
"म झ सव 1च +तन ?" म$ म ल.
"अथ 3 . क वळ च$ बदल$ झ ल$ त न र $ ज ग ररकच
आ . त च +तन सव 1च +तन बर<बर अ + ज मlडमच
सभ ळ . +तन च म+ख <ण स ठ^ कम$ कम$ अप<
असण आवश क अस . आ +तन +ल तमळल."
"अ + ज मlडम +तन स ज स ज$ स<ड च न = . आ
त न ऑपरशन कर ल दप+ प पश तमळ ." तनन दन
भ कJ कल.
"ववज तमळवण र " र जश म ण ल . " < क वळ न प+रन
उरल . अ + ज मlडम क वळ प+ढ क =च न = ."
मल सव 1च +तन तमळण च$ कलपन फ रच आवडल$. म$
अ + ज मlडमन ज ऊन भ ल<.
"मlडम, मल अप<च$ ज ग तमळ ल$. आ आपल कड एक
+तन ल क<ण$ म+ख न =. +म ल च सभ ळ व ल ग .
+तन मल तमळ ल म णज +मच भ र पण लक
<ईल."
अ + ज मlडम अव क झ ल . आठवड ल द<न ऐवज$ च र वळ
त न ओ = तमळ < $ आणण इ र च दप+ प पश

211
तमळ < , म$ थ बव4 प < मल व त न
अणजब रचल न =.
" जमण र न =" त न$ ज =र कल.
"पण मlडम..."
" +म = अज4न ख4प ल न आ . वढ +म ल +तन
द ण र न =."
खर र अ + ज मlडमबर<बर म झ सबध च गल < . त न$
अस म ल मल क = बर व ल न =. कद तच
द<न +तन अस न कवळ क लच प<र बर<बरच सबध
च गल ठवण स ठ^ म ण4न त ल एक +तन दऊन कण
त न परवडल नसल. एरव$ अ + ज मlडम इ र +तन च
म+ख बर<बर गपप पप कर नस . पण म झ$ +तन च$
म गण$ त न$ सव Zच क न वर घ ल$.
"h,h. < ख4प अपररपकव आ " म सर म ण ल.
" वढ ल न व त ल +तन दऊन कस च लल?"
ज<श$ब ई म ण ल .
"त ल अज4न अन+भव घ च$ गरज आ . +तन च न र
बघ ईल" द<श$मlडमच म पडल.
व$रकर न$ तनक लपत स व च ऑहफस ज ऊन प ह ल
< . म$ त च प+ढ गल< < < त न समजल < . जर
मल +तन हदल न = र कद तच आपल +तन पण ज ईल
त च ध न आल अस व. "तन म पम ण ज क =
असल व व अस स वधपण म ण ल."
मझ व $न ब<ल ल त थ क<ण$ नव .मझ खबर न
ब<ल च$ परव नग$ नव $. फक ऐक र ह ल. मल

212
इतथब4 मह $ तमळ ल वर मल त मडळ=सम<र म झ$
ब ज4 म ड च$ इचh च र ह ल$ न =. लल$ लल$प Z आपल
ववद थc असण र ववज आ आपल पकJ ऊन बस <
त च पचन$ पड नवह , म ण4न त न$ म झ न+कस न
करण क = त न श<भ नव . आपण अश<भन$ व 3न
कर < च$ त न ल ज = व नव $. ववद थc अस न
ज न आपण म<ठ^ म णस समज < < $ अश$ तनघ व$
र अत श असवसथ करण र < .
शव = म$ सरळ ड=नन ज ऊन भ ल<.
"ग+ड म तनZग सर" म$ म ल.
"ग+ड म तनZग."
"सर, अस<तशए प<फसर म ण4न म झ$ नमण4क झ ल$ ."
" <. म$ क लच स = कल$ +मच ऑहफस ऑड3रवर."
"सर, आमच हडप 3म' मध ड क र क वळ बदल$ <ऊन
गल प स4न एक +तन ल म+ख न = . महडकल
कuणनसलच म णण पम ण +तन च म+ख अस<तशए
प<फसर हकव प<फसर अस व . सध ड क र अ +ज द<न
+तन च भ र सभ ळ . र म$ आपल ल अश$ ववन $
कर < कJ त दस
+ र +तन च म+ख म ण4न मल नम व."
"बर<बर आ +मच म णण. आम = अस<तशए प<फसरच पद
भरण च$ व बघ < <. त नव अस<तशए प<फसरल
+तन द च अस आमच ध<रण तमक तनण3 क वळ गल
व च झल < . म$ ऑहफस ऑड3र क ढ4 न प ठव <.
स व न मल भ ल स ग ."
"थ•क 4 सर."

213
अवघ द<न हदवस म झ क म झ ल. अ + ज न$ ड=नन पत
प ठव4न करन घ ल अस र त न म झ क म कल च
श घ आल अस . प+ढम ग गरज ल गल व
म झ कड4न आपल एख द क म कक न करन घ आल
अस . इ र ब+ज+ग Zन$ मल उघड ववर<ध करन सव 1च
क< पण उघड कल . त न$ ववर<ध कल नस र सबध बर
र ह ल अस . तनद न तन म पम ण +तन मल तमळल
समज4न र= त न$ <ग पक र व ग ल व < . म कर
स< क द च ज+न हदवस गल च = त न भन रह ल
न = मल त च सवभ व बदल बरच क = तशकव4न गल.
$न हदवस मझ नवच तशकक बनल. प+ढच
आठवड प स4न म झ$ सव 1च$ ओप$ड= स+र झ ल$.

***

" lल< ववज , अतभनदन."

"अर परवझ, आज इथ कस अकसम ?"
"म झ फड च पTस च न , त च स ठ^ आल< < <.
+ल अप<च$ ज ग आणण सव त +तन तमळ ल. अतभनदन."
"थ•कस" म$ म ल. "खर र = जग +ल तमळ ल$ अस $. 4
थ<ड थ बल अस स र ..."
"चल र. 4 व$रकरच पण प+ढ गल स < क उग च?"
णसप ल स<ड4न द<न पक ज स वरZ झ ल$ र= = परवझच
सथ तनक घ न च R न एकदम अद व हदस < . " +झ$
द<न प+स क पक तश झ ल$. h न. एक च कहड ब ईन म रल.

214
दसर
+M 4 एकट न पक तश कलस, त ल लखक म ण4न घ ल
न =स म ण4न ब ई फ+ ण स रख$ उड म ण. "
"ज ऊ द. ब ईच सवभ व ल औरध न = . चल, च मर "
म$ म ल.
शट =च क• =नमध बस4न आम = h न गपप म रल .
"क र, +ल +तन तमळ ल त च वर इ र +तन
पम+ख च पत हक क आ ?"
"क<ण$च आनद= न = . अ + ज मlडम म$ सम<रन आल< कJ
•ड हफरव4न ज . ज<श$ब ई न क म+रड . म -द<श$
ज<डग<ळ= प4वc एख द व क र= ब<ल च$, आ = न =."
" 4 ."
"मल +तन तमळ ल त म+ळ त च पTकJ क<ण च = पदरच
क = गल न =. त न तमळण र= क<ण $ = ग<ष कम$ झ ल$
न =. वढ खड4सपण क कर क<ण ज ण."
"त च क आ ववज , जग द<न पक रच ववच रध रण
अस . ब + क जण च$ कम र च$ ववच रध रण अस .
त न अस व कJ जग च गल ग<ष$ अगद= कम$
पम ण आ . एख द च क = च गल झ ल कJ वढ
आपल व ट ल कम$ च गल ईल. मग त च प< दख
+ .
फ र कम$ ल<क न इ र च च गल झ लल बघ4न आनद
व <. त च$ ववच रध रण म+बलक च$ अस . त न अस
व कJ जग च गल ग<ष$ म+बलक पम ण अस
आणण एख द च च गल झ ल म ण4न इ र च वट ल
ण र च गल कम$ < न =. आपल हडप 3म' मधल$

215
म णस = त पह ल पक रच$ आ . त च$ =
म नतसक कध$ = बदल च$ न =. सगळ असच र ण र."
परवझन क जबरदस हफल स फJ स तग ल$. म नल त ल .
"म$ एच<ड= अस < न , र +ल म नसश स च म नद प<फसर
म ण4न नम व अस म$ पश सन ल स+चवल अस " म$ म ल.
" <श$ल. <श$ल. 4 एक हदवस एच<ड= पण <श$ल. व
म नद प ध पक <ण च$ म झ$ इचh नसल. पण इ र
बर=च च गल$ क म +ल करन घ $ल."
परवझ @ष < कJ मल बर व व म ण4न स म णल
दव ज ण. मल बर व ल खर.
"थ•कस. 4 आजवर सलल हदल स. आ प+ढ +झ श+भचh
बर<बर घऊन प+ढ ज च . बघ4 कस क जम " म$
म ल. "मध4न मध4न ज. +झ बर<बर ब<लल कJ सगळ
कस सपष आणण सवचh हदस ल ल ग ."
"जमल व ईन. पण कठ^ण आ " < म ण ल .
"क र?"
"अमररकल ज < . आवडल र त थच र =न."
असलल ह र र जम च पश सन ल सभ ळ
आल नव . आपल ह र 4न तनस 4 न कद तच
क मच परदश$ च लल च$ र ज कत Zन कलपन
हदस नव $, हकव असल$ र पव 3 हदस नव $. कवळ
दश स ठ^ म ण4न त न क मच लकचरर म ण4न क वळ
आणण ज<श$ब ई च स रख च ख ल$ र व अश$
अपक ठवण म4ख3पण च < . म$ ह र < < कJ न = दव
ज ण, पण नश$बव न मत नककJच < <. न = र

216
आमच कडच न @ष च क रव ववर<ध अस न
र जम प र<व4न उभ र 4 च शकल< नस <.
परवझ पर णर न = मल पकक म ह < .
"बस ऑफ लक" म$ म ल.

***

अ +ज २ +तन च आरम•न अ + ज मlडमच$ बर पTकJ सव

झ ल$ < $. मlडमन ज ग<ष$ रस अस च त
करण स ठ^ त बर<बर जर अस च . ब कJच ग<ष$
+म = सभ ळ अस त आरम•न स ग4न ग+ल अस च .
त म+ळ आरम•न सव त च$ सव झ ल$ < $. नऊच
ड 4 =ल नऊन र कव र= ण ऐवज$ स डआठ व ज च
जर <ण र ब स म णज त न क क व ण स णजक
< . त 4न जर < कम$ कम$ चर व जप Z
हडप 3म' मध र 4 न क म कर बसल आणण आपल
ख लच कड4न क म न$ < कJ न = इकड लक ठव4न
रह ल र क क हक $ र= प =न$ व ढल$ अस त न
व ण र अगद= स णजक < . +तन च पम+ख बदलल कJ
आरम•न अस बरचद < . त ल इल ज नस <. ळ4 ळ4
सव < .मझ आरम•न पण श$ सव झ ल$.
आमच कडच$ क = ब स मडळ= एकदम र जश = < $. 'क
र' अस ववच रण र क<ण$ नसल म+ळ मडळ= नऊच ठ<क ल
कध$ = च$ न = . बर र<ज स डनऊ र स डनऊल च
आल$ अस $ र आरम< मडळ= आपल$ क म उरक4न आणण
नश करन स डनऊ व ज जर झ ल$ अस $. पण =

217
र जश = मडळ= आज सवव नऊ व ज आल$ र उद
प वणद वज च$. आरम< व प र च. त च
वळ फ+क गल र क झ ल म<ठस, अस ब स ल<क च
दष$क<न < . म$ सव 1 आरम< अस न त स 4न गलल<
< <.
"म+ल न<," म$ पह ल हदवश$ ज =र कल, "म$ नऊ व ज
ण र. व +मच क म आणण न श झ लल असल क ?"
" < , सर" म झ $न आरम< म ण ल. एक रणजसC र आणण
द<न उसमन अश$ पचड फuज म झ बर<बर +तन च ग ड
क ल < $.
"मल उश$र <ण र असल र म$ स कळव$न. उग च
म झ स ठ^ थ ब4न र ण च$ गरज न =."
" < , सर."
"हदवस भर क = = अडल, च+कल र म$ असण र. मल
प कन स ग च. मद श<ध इकड त कड ध व च न =."
" < , सर" त घ एक स+र म ण ल$. म$ असण र म ल वर
त च$ •ड जर व कड= झ ल$ < $. खर र म झ असण =
म<ठ^ हदल श च$ ग<ष < $. अडचण$च वळ= ब स स पडल
न = र आई रवलल क•बड=च वपलल स रख आरम•न
धव न म$ प ह लल < . म$ रणजसC र अस न एकद
दप
+ र= ब र वज अ + ज ब ई ग+ल झ ल <त . व च
एक ब ईल तसझरर नच$ तक ळ गरज भ सल$ < $.
आम = क•बड=च वपलल स रख ध व < <. शव = एक
अप<न आम ल तसझरर न करण च$ परव नग$ हदल$. दद
+ Žव न
पश ल क = क ळ न क = ग+ ग+ झ ल$. <प Z सगळ

218
क = ठ^क < . ग+ ग+ झ ल$ म ल वर अ + ज ब ईन$
वर कल. तसझरर न कल व आपण त थ नव <च, त म+ळ
जब बद र= आपल$ न = अस त न$ स ग4न कल. मग
आम = आरम< ड<क क प4न कलल क•बड=च वपलल स रख
इकड त कड ध व ल ल गल<. स+दTव न आमच ब सल
अ + ज ब ई कश आ बर<बर म ह < . दप
+ र= ब र
वज तसझरर न कर च अस न +म = त थ नव र
< क+ठ अस र<खठ<क सव ल त न$ कल . आपण त थ
नव < अस म ल र मम< तमळल आणण क मच+क रपण च
तशकक बस4न क रव ई <ईल त च लक आल. लगच
त न$ जब न$ बदलल$ आणण आपण ऑपरशन तथए रमध च
< < आणण आपल च दखरख$ख ल$ तसझरर न झ ल अस
ज =र कल. आम = मडळ= जब बद र= 4न म+क झ ल<. पदव +तर
हडग$ तमळप Z आम आरम•न सव तपण ऑपरशन
करण च$ परव नग$ नस, आणण फ+ल मर हकव ऑनरर=न
$ जब बद र= घ व$ ल ग अस. अ + ज ब ईन ग+ल व च
सव त = व अस च आणण आरम•वर ढकललल क म च$
जब बद र=पण नक< अस च$. आपण अस क = कर च न =
अस म$ पकक ठरवल < . मझ आरम•न म$ स स ग4न
कल.
"म$ स ग < स +म = ज<प Z कर ल <प Z ज क
<ईल त च$ जब बद र= म झ$. ग+पच4प, सव तपण क = कर ल
र म त म$ जब बद र= घण र न =. क ?"
" < सर" म झ$ रणजसC र स$म म ण ल$. इ र द<घ गपप
र ह ल$ क रण स ध रणपण रणजसC र स गल क म कर च

219
अस त च क म च सवरप अस च. जब बद र= रणजसC रच$
अस च$.
"आपण आपल +तन मध क कर < इ र +तन च
ल<क न ज ऊन स तग लल मल आवड न =. त म+ळ ब स
मडळ=च$ भ डण < . त न पह ज त न कर द.
आपल ल ज <ग व आपण कर च. ग तसप
कर च न =. क ?"
"न = सर" त घ जर ब र=क आव ज म ण ल$. ग तसप न =
र आ +ष आनद कसल उरण र अस त च च र वर
सपष हदस < '. अथ 3 म$ नक< म ल म ण4न $ ग तसप
करण प4ण3पण स<डण र < $ अश ल$ ग<ष नव $ मल
समज < .
"आपण रगण वर उपच र कर श सश+_, प+स क
तलह ल पम णच कर च . कवळ म$ म ण < म ण4न स,
आणण म$ नसन व दस
+ र च प_ $न, अस न =. एक
रगण ल अस आणण दस
+ र रगण ल स, अस आपल ल
कर च न =. क ?"
" < सर, म णज न = सर" स$म म ण ल$. एक वळ= एकच
वक म ल रच $ <ग <क र थc हकव नक र थc उतर
दऊ शकल मझ लक आल. एक <क र थc आणण
आणण दस
+ र नक र थc उतर अपणक असलल द<न पश एक
वक त ल ववच रल आणण मग त ल 'क ?' अस ववच रल
र ग•धळ <ण र अश$ म$ ख4णग ठ ब धल$.
"क<णत पक रच रगण वर इमज3नस$ क उपच र
कर च म$ लख$ द <. सच कर च. पत क पक रच

220
रगण ल बर करन घर= प ठव न क गदपत कश$ भरन
द च$ पण लख$ द <. त च$ एक एक प पत क न
सव 1जवळ ठव च$. त हदल पम ण कर च. म णज
क+ठल$ एख द= ग<ष र 4 न ज च$ न =. क ?"
" < सर" त घ मरगळलल आव ज म ण ल$.
"आज +म ल = ग<ष क क =च$ व ल, पण एकद सव
झ ल$ कJ क = व ण र न =. प+ढ त च फ द च <ईल.
उद सव त पlक =स कर ल व र जम च सरकक कवच
आणण ड<क वर ब सच$ सरकक hत$ नसल. व एख द=
ग<ष र 4 न ज ण परवड च न =. अश$ पकरण क< 3 ज
आणण फ र म ग पड ."
त घ गपप र ह ल$. त न$ असल क = प4वc ऐकलल हदस
नव . र<ज फ+लप खर स रख गम कर जग च त च
खक < . जर < वळ=च स+ध रल न = र एक हदवस
च क बसप Z < स च र =ल आणण व स+ध रण झ ल$
र= न+कस न झ लल न =स कर णर न = त न
तशकवण म झ क म < .
"म$ स ग < बर<बर अस मल म ह आ . पण जर
+मच त वर ववश स बसल न = र +म = प+स क, जन3लस
वगTर व च4न सत च श<ध घ ल म<कळ आ . जर +मच
म णण म झ म णण पक ज स बर<बर तनघ ल, र $
ग<ष आपण +मच म णण पम ण कर. क ?"
वर त घ पTकJ एक = जण न < म ल न =. म झ म णण
च+क4 शकल अस त न व नव , व चन कर च$ त न

221
इचh नव $, कJ म झ$ च4क मल स ग च त न ध डस
नव क = मझ लक आल न =.
"अभ स4 म+ल मल आवड . मल घ बर च क = क रण
न =. श स$ चच 3 कर ल घ बर च कश ल ?" म$ म ल.
त घ न$ म न थ<ड श लवल .
"मल व आजच स ठ^ वढ प+र झ ल. चल . क म ल
ल ग4 ."
मल व म झ ड<स प+रपक बर च ज स झ ल अस व .
त घ प कन उठल$.

***

आपल ब स हक $ = + श र असल र= आपण त च पक

अभ स न = र= इ र ग<ष$ जस +श र आ < अस
बर च आरम•न व च. स आज = व म ण.कळ
बदलल म ण4न म णस च सवभ व थ<ड च बदल <? म झ
आरम•न म झ$ + श र= ठ ऊक असल$, र= म$ थ<ड च
वर Zप4वc आरम< म ण4न क म करन तनघ ल< आणण त च
सगळ ल ड लब ड मल ठ ऊक असण र च त न
समरण र नस. पत क अडचण$च वळ= मल गडव4न
बघ च अस त च ल क =जण कर च. म झ$ उसमन
तनल त च पथ ल$ < $.
+स ल न व च @ व आम = पस झ लल जखम च डतसग
कर ल व पर च<. +स लमध कल<र=न ववरघळलल
अस च , आणण त ल ववतचत व स च . न क जवळ नऊन
त च वस घ ल र म'दल
4 णझणणझण च . पण

222
कल<र=नम+ळ ज 4 मर च. त म+ळ आम ल +स ल व परण
आवड च. +स ल उघड र ह ल र त ल कल<र=न उड4न
ज च आणण स ध प ण$ म ग उर च. स <ऊ न म ण+न
त च$ ब ल$ गचच बद ठव व$ ल ग च$.
"सर, स+तमत ब ईच तसझरर नच क क ढ4 न प च हदवस
झल . त ल द<न क उघडल . आम = हदवस 4न
द<नद डतसग कर < , पण त च$ जखम क = सवचh <
न = ."
स$म ल क ळज$ व ण स णजक < . जखम सवचh
झ ल तशव त ल क मर नव . क म रल
नस र $ जखम भर ल हकम न मह न र= ल गल
अस .
"कश न डतसग कर त च?" म$ ववच रल.
"जखमवर आध$ ड<जन पर कस ईड क <. मग $
सल इनन ध+ <. न र अध 3 स त च वर +स लन
तभजवलल ग झ ठव <. शव = अ•ह सणप क ल व4न ग झच
डतसग कर <."
" +स ल व पर क ? h न. मल ब ल$ बघ4 +स लच$." त ल
कल<र=नच वस < क मल प च < . त ल
कल<र=न उड4न गलल असल र त च क =च उप <ग
नव . मग त ब ईच क सवचh < नव त च क रण
सपष झ ल अस .
"सर, +स लच$ ब ल$ ख लच मजल वर आपल
+तन च कप ठवल$ . इथ ठवल$ र इ र +तन च$
ल<क आपल +स ल ख+श ल व पर " तनल म ण ल$.

223
"ठ^क आ . 4 < प+ढ. इथ द<न पश उरल त न बघ4न
आम = ख ल$ <."
तनल गल$. आम = र उड प+ढ च ल4 कल$. म$ शव च पश ल
पस अस न $ +स लच$ ब ल$ घऊन पर आल$.
"सर, बघ +स ल" $ म ण ल$.
"अग, वढ स ठ^ 4 पर वर कश ल आल$स?" म$ म ल.
"आम = आ ख ल$ ण रच < <."
$ क =च ब<लल$ न =. म$ त च ल$ ब ल$ घ ल$,
त च ब रच हफरकJच ब4च क ढल आणण ब ल$ उलट
ब+च वर उपड= धरल$. थ<डस +स ल ब+च ओ 4न त च वस
घ च मझ ब < . पण ब ल$ 4न थ'बभर = +स ल
ब र आल न =.
" +म = आ ल ब+च ल भ<क प ड न = क ?" म$ ववच रल.
"दर वळ= आ ल ब4च क ढण आणण ल वण त स च अस . पण
कलपन च गल$ आ . वढच कल<र=न उड4न ज ण च पम ण
कम$ <ईल."
तनल गपपच र ह ल$. म$ ड व न ब ल$ घट धरल$
आणण उजव च$ नख त ब+च ख ल$ घ ल4न उचक 4 न
क ढ च प त कल . ब4च स4भर = लल न =. मल शक
आल$ म ण4न म$ ब ल$ आणण ब4च न$ न ळल. म झ$
शक खर= < $. ब ल$ प4ण3पण भरलल$ आणण स$लबद < $.
तनल न नव$ क<र=, अणजब न व परलल$ ब ल$ आण4न मल
$ र<जच व पर ल$ ब ल$ म ण4न द खवल$ < $.

224
"तनल , म$ क लच नख क पल$ . त म+ळ मल ब4च
कढ न = . 4 र<ज क ढ स, व +ल स ज
जमल. जर क ढ4 न द स क ?"
तनल न म झ कड4न ब ल$ घ ल$. आपल$ पम ण
व ढवलल$ आणण स+रख नलप तलश ल वलल$ नख ब+च च
कडख ल$ घ ल$ आणण ब4च उचक 4 न क ढ च प त कल .
अथ 3 च ब4च स4भर = लल न =. त न ब ल$ थ<ड=श$
हफरवल$ आणण पर प त कल . ब4च < सच र ह ल.
वड3 ल क म च$ द= म ग ल आलल आमच इ न3
रमश ब ज4ल उभ < . स$द णकण म ण4न त न ब4च क ढ4 न
द च$ र= द खवल$. तनल त च कड ब ल$ दण रच
< $, वढ म$ ग+रग+रल<,
"ए SSSS."
रमशन दचक4न प+ढ कलल म ग घ ल . तनल न प कन
प+ढ कलल$ ब ल$ म ग घ ल$.
" रमशच वळ ज न =स हदस " म$ म ल. "स$म ,
त ल क = र= क म द."
रमश द<न प वल म ग सरकल .
"तनल , 4 थ ब4 नक<स. 4 उघड ब ल$."
त न वगवगळ अश च क<न 4न ब+च ख ल$ नख घ ल4न
कढ च प त कल . पण कपन$व ल न$ बर दज 3च
पल णस क आणण तसतलग व परलल हदस < . ब4च तनघन
आणण फ =न .
"तनल , थ ब. +झ$ नख उचक ल$ गल$ र +झ डlड=
म झ बर<बर भ ड ल $ल" म$ म ल. "दस
+ र म +_

225
hळh वण जम3न ल<क कTद च$ नख उचक च म ण.
स आपल प<र=च hळ त च ब स कर < अस म णल
र?"
$ थ बल$. त च$ नजर क = म झ नजरल तभडन .
" = न व परलल$, नव$ क<र= ब ल$ आ , खर न ?" म$
ववच रल.
त न <क र थc म न लवल$.
"अध3व व परलल$ ब ल$ ख ल$ कप च आ . < न ?"
त च$ म न पर <क र थc लल$.
"त ल +स लल कल<र=नच व स न = . $ ब ल$
म$ बघ4 न म ण4न 4 = ब ल$ आणल$स. खर न ?"
त न पर मन लवल$. गल जनम$ = म+लग$ नद=बTल
अस व$ हकव न+क $च फlनस$ डस सपध‡ नद=बTल झ ल$
अस व$ अस मल सश आल . पण स ब<लल< अस < र
म तप स न त न थ<पवलल गग म+न व ल ल गल
असत म ण4न म$ < म< ळल .
"म णज त ब ल$ तनववळ प ण$ तशललक आ . +म =
हदवस 4न द<नद त ब ईच डतसग प ण न कर . मग $
जखम कश$ बर सवचh <ईल?"
व$स च<व$स वर Zच म+ल$च ग+ढग ल ल क प4 शक
मल व कळल. अस क = कर च म झ 4 नव . पण
डतसगस ठ^ <ण र प ण च व पर थ बवण म तव च < .
"प+न अश$ च4क <ईल क ?"
त न नक र थc म न लवल$.

226
"तनल , 4 मल बनवण च प त कल स त च मल द1+ ख
न =. पण एक ग<ष लक घ. म$ आरम< < < त ल फक
$न वरZ झ ल$ . आरम•च लब ड ववर वर म$ एक
श<धतनबध तल 4 शकन वढ= म झ$ र= आ . अश मल
गडव च र +ल अज4न ख4प र= कर व$ ल गल. व
भववष क ळ स वध न. क ?"
त च$ म न <क र थc लल$.

***

ळ4 ळ4 आरम•न मझ क 3प_ $च$ सव झ ल$. न र

न र र त न आपण इ र पक ज स स+ख$ आ < अस
व ल ल गल. इ र +तन मधल आरम< आप पल
पम+ख च$ व बघ उभ अस च व आमच$ प<र म<कळ=
<ऊन आपल म ग 3ल ल गलल$ अस च$. नककJ क
कर च ठरलल असल म+ळ पत क पश च वळ=
+तन पम+ख ल श<ध हफर ल ल ग च न =. एख द वळ=
अम+कच क कल अस म$ ववच र च< न =, हकव स कल
म ण4न बत$ म र च< न =. प+ढ पररक मध पश च$ उतर
द न त न ववच र कर व लग नस, क रण तनद न
कर च ठ<क ळ आणण उपच रप_ $ त च अगवळण$
पडल म+ळ आप<आप •ड 4न उतर च. ऑनरर=स रख
मल घर= ज न म झ$ बlग धरन ग ड=प Z
स<ड ल ज व ल ग नस. एक र व म झ$ ग ड= नव $.
प+ढ आईन आणण ब क<न आग कल म ण4न म$ ग ड=
घ ल$. आ स बन ग ड=प Z स<ड4न च म ण4न

227
आरम•न$ म झ$ बlग घ च प त कल . व म$
त न स ग4न कल कJ म झ क = अज4न व झ ल नव ,
आणण प श ब4 असप Z म झ$ बlग म$च धरण मल
आवडल अस .
"न =, सर. ग ड=च द र उघड न बlगच$ अडचण <ईल न "
एक जण म ण ल .
"द र च$ च व$ हफरव ल एक प+र <" म$ म ल. "दस
+ र
न म$ बlग धरन. न = र $ म$ ग ड=च ब न वर
ठव$न. म झ ऑहफसच आणण घर च द र उघड < व पण
णर क र +म = बlग धर ल ?"
"अ ... न = सर."
"कJ म$ खर<खर घर= गल< च$ ख त$ कर च$ ?"
"न = सर. स न =."
"त च क आ , ग ब र पडल वर म$ ग ड= उल = वळव4न
पर ऊ शक <. क ?"
" < , सर" ग गरन म ण ल. = शक त न$ कध$
जमल धरल$ नव $ अस हदसल.
"पण म$ स करण र न =. +म = मडळ= म$ नस न = च
कर ल ज म$ अस न कर , च मल ववश स आ ."
" < सर" म ण ल. जर= < म णल र= स शभर
कक व ग नस च$ मल कलपन < $.
'चल< ब नज$, जर पश ब करक आन ' अस म झ सम<र
पश ल म णण र आरम< सध क ळ= च रन र ब समडळ=
घर= गल$ कJ 'चल< ब ई ब थरम करक आओ फ फ ' अस
म ण न म$ ऐकल < . हदवस ऑपरशन तथए रमध

228
न क •ड वर चपखल बसलल म सक सध क ळ= न+व =च
ख ल$ ल क न = म$ प ह ल < . पण जर र<ज सध क ळ=
त च वर लक ठव ल म$ त थ जर र 4 शक नसन, र
त कळ ल त च व गण ल म$ नव कश च
ज<र वर ठवण र? आणण जर सध क ळ= उपच र कलल पश =
बर <ऊन घर= ज < र आरम< सध क ळ= आणण र त$
ग•धळ घल अस कस म ण आल अस ? +मच$
सदसह£वकब+_= व परन वग वढ स तग लल वढ
तशकलल म+ल म+ल$न समजल पह ज अश$ अपक
ठवण पतलकड म$ आणख$ क = कर शक नव <.
एकद र आमच म+ल$न$ कम लच कल$. सध क ळच
सवव च र व जल < . एक पश ल इमज3नस$ ऑपरशनच$
गरज भ सल म+ळ ऑपरशन तथए रमध लवल < . आरम<
आल कJ त न क कर च स ग4न घर= ज व म ण4न म$
त थच थ बल< < <. म$ त थ असन अश$ अपक नसलल
स$म आणण तनल आइसफ4 च कड णजभन च च
त थ आगमनकत 3 झ ल .
"ऑर'ज क•ड=? वव ! मल पण आवड " म$ म ल. द<घ$
चप पल .
"क•ड= च ण स रख आनद नस <" म$ म ल. द<घ$न$ म ल
र < ,म ल र न = अश अथ 3न म न लवल .
"पण क आ , अत वसथ पश +मच$ व बघ
थ बलल अस न +म = अश आनद क•ड= च च
त च सम<र ण बर हदस न =. " +म = क•ड= ख ऊ नक
अस म$ अणजब स+चव न =. फक मल वढच म ण च

229
कJ +म = ख णवपण उरक4न मगच पश सम<र व अस मल
व "
तनल न आइसफ4 अखखच अखख तगळल. स$म न आपल
आइसफ4 एपनच णखश क•बल.
"अर, +म = द<घ$न$ क कल?" म$ म ल. " +म = द<घ$
अस क = कर ल अस मल खर<खर व ल नव . न = र
+मच ख ऊन <ईप Z म$ ब<ल च थ बल< अस <."
प<स सपप Z द<घ$ पर कध$ = ख ख वड3 आल
न = .

***

त च क आ , पस4 $ = एक नTसतग3क हक आ .त च
उग च फ र ब ऊ कर न " ज<श$ब ई आमच हडप 3म' ल
भ द ल आलल क+ठल श कपन$च मडळ=न स ग
<त . सध$ तमळ ल$ कJ त ल<क च अस बuव_क घ
अस . ल<कतशकण आ अस त म ण अस . त च
वकव ड क र नसण र त मडळ=न$ भकJभ व न ऐक4न
घ ल. कद तच आपल$ औरध खपव ल आलल
असल म+ळ डक रन बर व ल अस ववकत च
दष$क<न 4न व गल अस व . पण मडळ= गल$ र= ज<श$ब ई
क = बuव_क च र 4न ब र आल न = .
"ववज ," ल श< तनस ल म+ळ त न$ सम<र
हदसलल मल पकडल, "आपण र जम नTसतग3क पस4 $
कर ल स+रव कल$ प ह ज."

230
म$ सव त प+स क तलह ल प स4न त मल ख+ननस द ल
ल गल <त . पण सव 1च क म तनघ ल कJ म त ख+ननस
तनघ4न ज च .
"पण मlडम, आपल नववद कक पश नTसतग3क ररत च
पस4 < . फक द कक न च फ<स‡पस, व lक 4म, हकव
तसझरर न ल ग . आपण नव न नTसतग3क पस4 $ कर ल
कश$ स+रव करण र?"
क = पग दश नTसतग3क पस4 $च फlड आल < मल
मह < . पण आपल दश एक वर 3 जवढ पस4 $
व च वढ त सगळ दश तमळ4 न प च वर Z <
नस . पस4 $बदल त न$ आम ल तशकव व आणण आम =
तशक व स रख हदसर म<ठ ववन<द नस व . स4 3 प4व‡ल
उगव4न पणशमल म वळ असल र= R न च स4 3 पणशमल
उगव4न प4व‡ल म वळ < अस ज<श$ब ईच ठम समज
असल म+ळ = ग<ष = त ववद र 3च च दष$क<न 4न
ळ <त स हदसल. ब ईन$ न+क च त च बदल
क = र= व चल अस व, हकव परदश 4न आलल क<ण$ र=
त न त बदल स तग ल अस व. कर ल स<प
व ल म+ळ आपण = स करन प व अस त च मन न
घ ल अस व."
"अर, आपण कर < श$ पस4 $ कर च$ न = क =.
पगननस$ स$च शर=र च$ आणण मन च$ <ग पक र र=
करन घ ल$ र पस4 $ < न त ल अणजब दख
+ न =.
आपल ल त पक रच$ नTसतग3क पस4 $ कर च$ आ ."

231
म$ अज4न ज<श$ब ईच +तन मध अडक4न पडल< नव <
म झ नश$ब म ण च. त च असल अव व 3 कलपन
पत क आणण च कम त क4न ख लच वर
क च . मल क = त फद पड च नव .
"म झ कड ववर वरच$ एक कlस आ " बई म णल .
"आपण सगळ $ ल बर=च णव हडओ रममध ज ऊन
बघ4 . मग आपल ल त पम ण क म कर ईल."
"कlस बतघ ल$ म ण4न क = म$ त भ नगड= अडक ल
ब धलल< नव <. इ र बर<बर म$ पण $ कlस बघ ल
गल<. $ अमररकच प4व3 हकव पणशम हकन र वरच
क+ठल श णसप ल बनवलल$ < $. स+रव $ल एक
ल बलचक आणण ग+ळग+ळ= ग ड= h नस वळण घऊन
णसप लच दर ऊन उभ$ र ह ल$. त च 4न व ढ च
मस स+ ल , प ढर कस च एक ड क र उ रल . "म$
ड क र अम+क म+क" अस त न ज =र कल.
"क म णल <?" ज<श$ब ईन$ ववच रल. त च अमररकन
उचच र त न प कन कळल न = . परदश ल तचतप
कबलवर द खव त च सव द मर ठ^ हकव ह द=
ख ल$ तलह लल अस , श$ स< त कlस मध नव $.
"दव ज ण" म$ म ल. < क म ण < मल कळ जर
ब ईन कळल अस र त न$ मल $ कlस ह द= डब
कर ल ल वल$ अस $, त ल सब ल ल व ल ल वल$
अस $, हकव हकम नपक$ कlस बघ4न <ईप Z दभ
+ रच कम
कर ल ल वल अस . मग ज<श$ब ईन$ म झ न द स<डल

232
आणण त च दस
+ र ब ज4ल त च$ लकचरर स+रम बसल$
< $ त च$ मद घ ल स+रव कल$.
कlस मधल ड क र मग कlमर च ग $ल ज+ळण र ग $न
चल एक वड3 प<चल . त थ च र प च पगन णस
ख+च Zवर बसल <त . सम<र एक h न कपड ल$, स<नर=
कस च$ नस3 व मच पक र च$ प त णकक द खव < $.
"बघ कस स4तब_ च लल सगळ " ज<श$ब ई म ण ल .
त एकदम दर
+ स आणण उतस = च र च णस क+ठ
आणण घरच सगळ आ प4न दमलल , घर= बघ ल क<ण$
न = म ण4न आध$च म+ल न बर<बर घऊन णसप ल
आलल , आणण पत क हठक ण$ रग उभ र 4न
क ळलल आमच पश क+ठ अस म झ मन आल.
"अस व म च वग3 आपल ल स+_ च लव $ल"
ज<श$ब ई उतस न म णल .
आमच एक ओप$ड=ल द<नश ब क र= च , त
कlस मधल णसप लस रख प च-द न =, ब ईच
ड<क आलल हदसल न =. आम ल व मच वग 3स ठ^
एक ख<ल$ प+रल$ नस $.
" < मlडम, आपल क लजच मTद न आपण वग3
च लव4 शक4" म$ गभ$र च र न म ल. "शव च
र ग मधल णस न +मच आव ज ऐक4 व म ण4न
धवन$कपक बसव व ल गल. त च कपड मळ4 न म ण4न
एक म<ठस ज जम अथर व ल गल. झ लच र गम बघ ल
ल<क न$ गद\ कर न म ण4न च र = ब ज4ल पडद ल व व
ल ग $ल. उन च त स <ऊ न म ण4न वर $ मडप = कर व

233
ल गल. वढ कल कJ व म च वग3 च लव ल क =
अडचण ऊ न ."
त थ कlस च ल4 < $. पण ज<श$ब ई म$ म डलल म+दद वर
ववच र कर ल ल गल , आणण कlस बघ च ववसरल .
बर च वळ ववच र कल वर त न सगळ अडचण$वर
एक न म$ उप स पडल .
"अर, वढ सगळ कर ल च नक<. आपण तनवडक प च-स
णस स ठ^च व म च वग3 च लव4 . जर च गल पत स द
तमळ ल र प+ढ व ढव ईल. <प Z वग3 एक ख<ल$
च लव ईल."
"पण त च उप <ग क मlडम? द<नशपTकJ प च णस वर
वढ= h न प_ व परन क तमळण र आपल ल ?" म$
म ल.
"क ? अस क म ण <स? आपल ल एक नव$न अन+भव
तमळल. त वर आपण एक श<धपबध तल 4 न क नफरनसमध
व च4 शक4."
'आपण व च4 शक4' च अथ3 4 तल = आणण म$ व चन अस
< < मल प4व 3न+भव वरन म ह < . त 4न श<धपबध
प चश रगण वर उपच र च$ प_ व परन तल च अस <,
प च जण$वर न =, च$ = मल कलपन < $. ज<श$ब ईच$
कलपन हक $ = h न असल$ र= $ त न$च र बव व$,
त च स ठ^ मल र बव4 न अश$ म झ$ प म णणक इचh
< $.
" <. +म = म ण बर<बर आ " म$ म ल. " +म =
कर च."

234
" +ल न = भ ग घ च ?" ब ईन$ ववच रल.
"मlडम, एक र +मच ओप$ड=च हदवश$ म झ ऑपरशनच
हदवस अस <. त 4न स+ 4 न म$ व म स ठ^ कस ऊ
शकन? म झ ओप$ड= म$ कर शकन. पण णस न
व म तशकवण स ठ^ एक स$च असण बर, न = क ?
मझ +तन मध क<ण$ स$ न =" अस म ण4न म$
स+रम कड स +क बतघ ल. मझ नजरच र<ख न
बतघ ल वर ज<श$ब ईन = स+रम हदसल$.
"अर <. म झ$ स+रम आ न . $ आणण म$ तमळ4 न कम
कर शक4" त उतस न म ण ल . त कड वबच र स+रम ल
त च स ठ^ आम = इकड क व ढ4 न ठव < < च$
कलपन नव $. $ मन ल व4न कlस बघ < $. कlस
एव न व म 4न ब र पड4न पगननस$ आर म कस
कर व तशकवण च प र=वर प<चल$ < $. जतमन$वरच
ग तलच वर त णसप लच$ एक पतशकक पगननस$
ववश $ कश$ घ च$ च प त णकक करन द खव < $.
त तशकवण स रख क आ मझ क = लक
ईन .
"बघ कस श सश+_ तशकण द त च दश " ज<श$ब ई
म ण ल . "आपण आपल ब कन अश$च ववश $
घ ल तशकव4 ."
मल त क म करन दमलल , आणण नवर , म+ल, स स4-स सर
आणण असल$ र इ र मडळ= च उरक उरक मरगळ4 न
गलल आमच ओप$ड= ल ब क आठवल . झ<प ल
वबh न हदल र प च तमतन त ल$ पत क ब ई

235
ड र ड4र झ ल$ अस $. अश णस न ववश $ घ अस सलल
दण आणण $ कश$ घ च$ तशकवण = त च$ क4र
थट झ ल$ अस $. पण ज<श$ब ईन ज णवलल हदसल
न =.
"मlडम, मल व आपल ब कन तशकवण च$ फ रश$
गरज न =. त न आप<आप जमल " म$ म ल.
"चल र, अश म तव च ग<ष$कड दल
+ 3क करन च लल क ?
ववश $च म तव प व4न हदल रच त ववश $ घ $ल."
"पण मlडम ...."
"श4! $ कlस लक दऊन बघ. मध मध ब<ल4 नक<स. आध$च
त च सव द न$ स समज न = ."
म$ गपप बसल<. ववज मध मध ब<ल < म ण4न
कlस मधल सव द न$ समजल न = अस त नककJच
म णल असत . त च क 3क रणभ व समन
म णस पक वगळ < .
एव न कlस पस4 $कक प<चल$ < $. पस4 $प4व3 क ळ
र= कलल णस पसववदन स+र झ ल वर कश
वग द खवल < . त पशस वड3 =व = च ल4
< . द<घ$जण$ त =व =वर च ल4 असण र मन<रजन च
क 3कम बघ <त . क 3कम गम $द र अस व , क रण त
मधच ज<र सल . एक ब ज4ल एक ब ई प+स क व च
< $. दस
+ र ब ज4ल एक ब ई क न इ रफ<न बसव4न ग ण
हकव सग$ ऐक < $. सगळ जण$ एकदम मज हदस
<त . क<ण ल = पसववदन < <त अस हदस नव .
आम = आश 3चहक झ ल<. आमच पस4 $कक

236
पसववदन न$ कळवळण र णस न म$ हदस अस .
क =जण$ र हकच ळ4 न सगळ व ड3 ड<क वर घ च .
एख द= समज4 द र ब ई श अस च$, न = अस न =. एकद
एक अश ब ईल म$ ववच रल < ,
" ई, +म ल दख
+ न = क ?"
"दख
+ न ."
"मग +म = अश श कश ?"
"ओरड आरड करन क दख
+ च थ बण र आ ? स न
कर च" ई समज4 द रपण म ण ल . त कlस मधल
णस त ईस रख अस व . हकव प< ल च दर=
ब धलल स+रखश म+ल$न त न$ कlस बनवण स ठ^ त
वड3 बसवल अस व.
"बतघ ल हक $ पग दश आ ? ज त न जम
आपल ल जम ल क रक आ ?" ज<श$ब ई म ण ल .
" < स ज जमल" म$ म ल. "म ग एकद म$ एक ब ईच$
नTसतग3क पस4 $ कल$ < $. व म$ कlस प ह ल$ नव $.
त म+ळ म$ जर श$ वगळ= प_ व परल$ < $."
" <? क कलस सग र=" ज<श$ब ई उतस+क न
म णल .

***

"मlडम, $ पह ल कर=ण < $. र त$च$ वळ < $. प< कळ

आल$ कJ $ ब ई अश$ क हकच ळ च$, कJ चuर
मजल वरच ड ग लlबमधल$ क+त$स+_ ज ग$ झ ल$. मग दर
वळ= $ हकच ळल$ कJ $ क+त$ त कड रड ल ल ग च$.

237
आमच सगळ च ड<क उठल. त ल ड 4 =वरच नस Zन$
आणण आ ब ईन$ ख4प समज वल, पण क = उप <ग झ ल
न =. शव = म$ उठल<, त च जवळ गल< आणण म ल, 'ए
ब ई, इ न आव ज क • कर $ <? कल$फ < सबक< < $
T. अब म+ स जर स भ$ आव ज आ < दख.' त न भदरन
मन लवल$. म$ ख+चcवर पर ऊन बसल<. प च तमतन
गल$, द तमतन गल$, त च आव ज न =. मल क ळज$
व ल ल गल$. प कन मल$ वबल$ कJ क अस म झ
मन आल. म$ उठल<, त च हदशन च र प वल गल<, र
'घ+र3 घ+र3' अस आव ज ल ल गल . जवळ ज ऊन प <
र क , $ चकक घ<र < $. म ल झल र= क ? म$
त ल उठवल आणण ववच रल, 'क • दद3 आन बद + व क ?'
$ म ण ल$ 'न =. दद3 < < = T. म$ म ल, 'हफर
तचलल $ कTस न =?' $ म ण ल$, 'आप ड • ¤ न , इसतल .'
एवढ ब<ल4न त न पर ड<ळ तम ल आणण घ<र ल ल गल$.
पस4 $ <ईप Z $ पर एकद = हकच ळल$ न =. म णज
कlस मध द खवल स रख$ नTसतग3क पस4 $ झ ल$ कJ न =?"
म$ स तग लल सत घ नच ज<श$ब ईवर अपणक पररण म
झ ल अस हदसल न =. त न$ न क म+रडण पतलकड क =
पत हक दश3वल$ न =. एख द ब ईच$ इचh असल र
त ल न दख
+ ण च इजकशन द अस. ल गलच र
एवपड +रल अlन सथतश = द अस. अlन सथह स सदTव
गळ प Z कम ब+ड लल अस च = ग<ष वगळ=. नTसतग3क
पस4 $ व$ असल र त च$ कlस मध द खवल स रख$
र= कर ल रक नव $. पण वढ वळ आणण पTस

238
आपल स रख ववकसनश$ल दश ल गररब स ठ^
असण र णसप ल कस खच3 करण र? त पक त ल
समज+ $च चर ग<ष$ स गण स<प < . त 4न $
ओरड ल ल गल$च र सजजड दम भरन नTसतग3क पस4 $
करण शक < . रगण ल दम दण <ग नसल र=
ह स ररकल झ लल रगण वर = म त बर चद ल ग4 पड
अस. पण ज<श$ब ईन$ एकद एख द= ग<ष च गल$ आ अस
ठरवल, कJ त न इ र प 3 च ववच र = करव नस.
ब ईच फlड च र हदवस ह कल आणण मग त ववसरन
ज $ल अस मल व ल < . पण वळ= त न$ खरच
मन वर घ ल < . वच णर स णस त न$
तनवड4न घ ल . पस4 $च कळ व चण स ठ^ सव 1च
घरन च र-प च प+स क आणल$. ऑपरशन तथए रमध
एड<सक<प$स ठ^ व पर च < =व = त न$ लबर व ड 3
लवल . वदन ज णव4 न म ण4न पश न सग$
ऐकवण स ठ^ त घरन व कमन आणण र <त , पण
त च म+ल न < ब ण4न प डल . शव = त न$ घर ल
एक ज+न , व पर नसलल C णझस र आणल . सगळ
स ह त च$ जमव जमव झ ल वर त न$ त पश न
ववश $ कश$ घ च$ तशकवल. प< कळ आल वर
श स<चhव स कस कर च त च धड हदल. प< कळ
अस न लक इ र ग<ष$वर क'ह@ करण च सर व
करण स ठ^ त न C णझस रवर ग ण$ ऐकवल$ आणण
=व =वर दर4 दश3नच क 3कम द खवल. त च कड4न प+स क

239
व च4न घ ल$ आणण ल<कर=च सव र कस ववण च त च
धड = हदल.
सगळ= र= झ ल$ < $. आ आपल शम च च$ज कस
< बघ च वढ तशललक र ह ल < . पण स पTकJ
एक = ब ईल पसववदन स+र <ईन . व बघ4न ज<श$ब ई
क ळल . शव = त न$ ठरवल कJ र=ख उल 4 न गलल
त घ$न कळ स+र व च इजकशन सल इनमध घ ल4न
द च.
"एक च हदवश$ आपल $न ब क नव प_ $पम ण
पस4 < $ल" त उतस न म णल .
"मग उद च व 3म नपत +म =, त त घ$, आणण त च$
ब ळ अस एकत फ< < द ल रक न =" म$ म ल.
"आपल दश = स+रणक आणण कम$ खच 3च$ प_
शसव$पण व परण र +म = पह ल ठरण र ."
ब ईच ग ल वर कलपनन ग+ल ब फ+लल. लगच त च
दखरख$ख ल$ स+रम न त त घ$न कळ च इजकशन
सल इनमध घ ल4न ल वल. थ<ड वळ न कळ स+र झ ल .
ब + कर ल ल गल . ज<श$ब ईन स तनर<प
गल . ब ई तवरन लबर व ड 3 जर झ ल . त $न
ब कच आवड=पम ण त न$ एकJल =व = ल व4न हदल ,
दस
+ र=ल C णझस र ल व4न हदल , आणण त सर=ल वच ल
प+स क हदल.
" +म ल तशकवल पम ण श स<चhव स कर र " त
म ण ल . ब क न$ श स<चhव स कर ल स+रव कल$.
"बर व न ?" त न$ ग<ड आव ज ववच रल.

240
" < SS" त त घ$ म ण ल .
ज<श$ब ई आपल ऑहफस प<च4न द तमतन झ ल$
अस $ल नस $ल, स+रम न त न लबर व ड 3 4न फ<न कल .
म$ त च शज र= बस4न सगळ= गम बघ < <.
"मlडम, त भ ग$रथ$ब ईन रहडओवर च ल4 असण र
क-र$ववर क सलल ऐक च न = . त म ण कJ ग ण$
ल व . पण स डद वज ग ण च क 3कम ल ग न =
...... आणण त लकम$ब ई =व = बघ न = . शल
तचतव ण$च क 3कम च ल4 आ . त न तचतप हकव कम$
कम$ h ग$ बघ च . आ वढ सक ळ= तचतप
हकव h ग$ कस ल गल? ...... <, प व3 $ब ई म त प+स क
वच ...... बर मlडम" स+रम न फ<न ठवल .
"क म णल मlडम?" म$ उतस+क न ववच रल.
"क म णण र?" स+रम सगळ पक र ल अगद=
क ळ4 न गलल$ हदस < $. "आ स सगळ च ल4 ठव
म ण ल ."
अध 3 स अस च गल . एव न त घ$न = ज<रद र कळ
ल ल गल <त . कस क च लल बघ ल
ज<श$ब ई लबर व ड 3 ज $न जर झ ल . व ड 3च दर
त च सव ग आ 4न णर हकच ळ न$ झ ल.
"स+रम , $ क<ण ब ई हकच ळ त ल क = र= इजकशन
दऊन क न. त च हकच ळ ऐक4न आपल ब
घ बर $ल आणण हकच ळ ल ल ग $ल."

241
"मlडम, आपल च ब हकच ळ " स+रम म ण ल$.
" +म =च ब<ल न त च बर<बर. त म झ क =च ऐक
न = ."
ज<श$ब ई लबर व ड 3 गल . भ ग$रथ$ब ई पह ल च क वर
<त . ज<श$ब ईच घट धरन त म णल ,
"म झ तसझरर न करन क . मल आ स न < न = ."
"अ < अस क कर ? आपण कवढ= र= कल$ < $. स
करन बघ न " ज<श$ब ई म ण ल .
"अग आई ग" भ ग$रथ$ब ईन वढ एक ज<रद र कळ
आल$. कळ स न < न = म ण4न त न$ असलल
ज<श$ब ईच वढ ज<र न द बल कJ त स+_ ‘आई
ग’ अस म ण च ब <त . पण सम<र स+रम आणण
म$ असल म+ळ त न$ स कल न =. आपल स<डव4न
घ त म णल ,
"C णझस र क ऐक न = +म =?"
"मlडम, एक ज<र च$ कळ आल$ व त च 4न
C णझस र ख ल$ पडल . < आ चल न = " स+रम
म ण ल$.
ज<श$ब ईच च र एकदम बघण स रख झल. ब + क
आपल नवर आपल ल आ कचच ख ईल अस त च
मन आल अस व. थ<ड वळ न त च •ड वर थ<ड स
जल आल . हकम न पक$ आपण आपल म+ल च व कमन
इथ आणल न =, त म+ळ < र= आपल ल कचच ख ण र
न = अस त च मन आल अस व. पण त च नश$ब

242
फ र क ळ स+ख तलह लल नव . पल$कड4न लकम$ब ई आणण
प व3 $ब ई न$ एकदमच हकच ळ ल स+रव कल$.
"आ क कर च मlडम?" स+रम न ववच रल. "व ड 3च
तसस र म ण कJ क = = करन त घ$न गपप कर ,
न = र अश$ खस र= न कलल ब क स+_
हकच ळ ल ल ग $ल."
पस4त <तर व ड 3 एक नवज अभ3क रड ल ल गल कJ
ससग3जन र<ग पम ण सगळ=च प<र रड ल ल ग . पण
<ऊ घ लल आ स+_ श च व ग4 शक म$
पह ल द च प < <.
"क +म ल व ल कर . आध$ < =व = बद कर "
ज<श$ब ई म णल . त न$ आपल C णझस र आणण
प व3 $ब ईन$ जतमन$वर कलल आपल प+स क उचलल.
"मlडम, त च$ नTसतग3क पस4 $..." स+रम म ण ल$.
"क = नक<. ज क न म$ कर च कर " अस म ण4न त
तनघ4न गल .
"आ क कर च र?" स+रम न मल ववच रल. "मlडमन$
त घ$न ग<ड ग<ड ब<ल4न अस क = ल ड व4न ठवल , कJ
आ त क<ण च क = ऐक च न = . म नतसक र=
आणण व म न कलल णस च दप+ प आरड ओरड त
कर ."
"नTसतग3क पस4 M $च$ दस
+ र= प_ आपण व पर . बघ4 =
प_ मlडमच प_ $पक ज स पररण मक रक आ क "
अस म ण4न म$ त त घ$सम<र उभ र ह ल< आणण म ल,

243
"ब न<, वढ आव ज कश ल कर ? जस न क
नक< , क ? खबरद र एकJच = •ड4न ब र=कस = आव ज
आल र. समजल?"
त घ$ = भदरल . त घ$च$ = •ड बद झ ल$. पस4 M $ <ईप Z
एकJन = •ड 4न † स+_ क ढल न =. त घ$ पस4 M झ ल वर
स+रम आणण म$ ज<श$ब ईन ज ऊन भ ल<.
"मlडम, त त घ$ झ ल " स+रम म ण ल$.
"बर" ज<श$ब ई + कपण म ण ल . त ववर वर ज स
क = ब<ल च$ त च$ इचh हदसल$ न =.
"मlडम, न र त त घ$न$ अणजब त स हदल न =" स+रम
म ण ल$.
ब ईच च र ख+लल .
"म णज आपल$ प_ शसव$ ठरल$ र" त म णल .
"अ ... न =, मlडम. ववज न त न स तलड दम भरल , श$
त गपप झ ल . मग त न$ पस4 M $ <ईप Z •ड उघडल
न =" स+रम म ण ल$.
ब ईच •ड पडल.
"मlडम, मझ नTसतग3क पस4 M $च प_ $वर +म ल
श<धपबध तल 4 न क नफरनसमध व च च असल र म झ$
रक न =" म$ म ल. " +म ल व वढ कसस म$
करन द <."
"क = नक<" म झ कड एक जळजळ= क क क4न त
म ण ल . भगव न शकर स रख त सर ड<ळ त न अस ,
र म झ क = खर नव .

***
244
 च$ एच<ड=च$ ज ग क मच$ गल$ क = ज<श$ब ईच
पचन$ पडल नव . जव घडल व क< 3 जण च
ववच र त न$ कल < . द<श$मlडमन$ त न स कर स ठ^
चढवल = < . त न ज<श$ आणण अ + ज द<घ$ = आवड
नस . द<घ$च भ डण ल व4न हदल र र<ज चघळ ल
रग द र ववर तमळल अस त च <र < .
"क< 3च$ पकरण बर 3न+वरZ चल . खच3 = ख4प < <"
ज<श$ब ई म ण ल <त .
ज नगरप तलकच णसप ल कम कर च त च
नगरप तलकच ववर_ क< 3 गल र आपल वर ड4ख
धर $ल अश$ तभ $ पण त न व < $. पण त न$
द<श$मlडमसम<र स म ल नव . पण त च वरच
बद=च द<न वर Zच क ल सप आल आणण त च ज+न
इचhन उचल ख लल$. द<न वर Z त च नवर च$ पlक =स
बर=च व ढल$ < $. पTश ल < नव .त च त न द<न-
च र मत$, प च-स सत$ च ग+ढग बदल4न क"वतम ग+ढग
बसव4न हदल < . त म+ळ सरक रदरब र= त च वजन व ढल
< . आ क< 3 गल र क+Mठच च ब ज4न त स <ण च$
शक हदस नव $. बद=च$ द<न वरZ सप च ब ईन$
च गल स म+ 4 3 प ह ल आणण क< 3 नगरप तलक आणण
अ +ज ब ई च वर कस घ ल$.
"अर म + ल, =न न कस घ ल$ म ण" द<श$मlडमन$
स फरममध म सर बर<बर चच 3 स+र कल$.
" < . त च वकJल <च आ ज न क+ख ग+ड शरल जTन
वबलडरच ख+न च आर<प 4न स<डवल < ."
245
" +ल बर=च म ह $ हदस . वकJल क+ठ भ ल त ल ?"
"त ल कसल भ < <? त च नवर लल$ म<ठ म ण4स
झल न? त ल अश$ मडळ= भ , ग+डघ बदल4न
घण स ठ^."
" . पण $ णजकल क ?"
"क< 3 क <ईल स गण कठ^ण अस . भरप4र पTस खच3
कल र णजकल =."
"पण अस बर हदस क ? आपल च णसप ल ल
ड क रवर कस घ लण म णज फ रच झ ल नT?"
द<न वर Zप4वc आपण ज<श$ब ईन आ कल च कर ल
सग < < च द<श$मlडमन ववसमरण झ लस हदस < .
हकव त च ववच रसरण$ आम4ल ग बदल झ लल हदस
< . वढ ज<श$ब ई स फरममध पवश करत
झ ल . ड<ळ च$ प पण$पण न लव द<श$मlडम म ण ल ,
" =न . +ल शभर वरZ आ +ष आ . आत च म$ म + लल
म ण < कJ +झ वर ख4प अन झ ल . बर कलस 4
क< 3 गल$स . म$ र +ल द<न वर Zप4वcच क< 3 ज
अस म ण ल < ."
म सर न$ च र वरच णसम स हकतच स = बदल
<ऊ हदल न =. म -द<श$ अ£T < अस सगळ म ण च
खर हदस < . एक च आतम च द<न भ ग < .
एकमक न प4ण3पण ओळख < आणण $ ओळख त न
एकदम पस हदस < $.
वहकल न ब ईन ब +ध •ड बद ठव च सलल हदल
अस व . ज<श$ब ईन$ ' + ' अस आव ज क ढल , पण न म$पम ण

246
त च •ड उघड4न त 4न व क ब र घरगळ ल स+रव
झ ल$ न =.
"मल ख त$ आ 4 णजकण रच" द<श$मlडमन$ ज<श$ब ईन
ब<ल कर च प त स<डल न = . तचक = त च
व ख णण स रख ग+ण < .
"बघ4 " ज<श$ब ई थ<डक ब<लल . •ड बद ठव न
त न <ण र म नतसक त स त च •ड वर इ क सपष
हदस < कJ त न$ मल इ कJ व ई व गण4क हदलल$
नस $ र मल त च$ द आल$ अस $. क 3 करवव
परमशर मन क<ण $ = भ वन न आण सव3 घ न
त थ4न वरन बघ असल अस म झ मन आल. मल त स
हदल च$ तशक < ज<श$ब ईन द < अस समज4न म$
त न <ण र म नतसक त स म<ठ आनद न अवल<कन
कर < <.
" +झ वकJल ख4प +श र आ म ण. त न शरभ ईल जTन
ख4न ख ल 4न स<डवल < न ?"
आ 4न ववलकण त स < असल स रख •ड करन ज<श$ब ई
उठल आणण त रतमरल स रख स फरममध4न ब र
पडल .
"अश$ क $ =न ? वढ च गल म$ ब<लल र उठ4 न गल$.
अगद= क =च मlनस3 न = त ल ."
"न$न , स नसल . कद तच तनसग 3च$ क ऐक4न $ गल$
असल" म सर स4न म ण ल.
"तनसग 3च$ क?" द<श$मlडमन क = कळल न =. 'नचस3
क ल’च मर ठ^ भ र र स पह ल र समज ल

247
कठ^णच < . पण म सर वर 3न+वरZ ववद र Zच पत क
+कड=ल च ववन<द स ग आल < . एकक ळ= म$ स+_
त च ववद थc < <. मल < ववन<द प कन कळल .
श ळ ल$ म+ल तशकक च$ परव नग$ म ग न च$ म4ठ
वळ4 न करगळ= वर करन द खव स त न$ करन
द खवल वर द<श$मlडम ज<रज<र स ल ल गल . त
द<घ च अ£T अस4न = त न$ म सर च ववन<द ऐकलल
नव = खर<खर आश 3 व ण स रख$ ग<ष < $.
णसप लच आव र ज<श$ब ई आणण अ +ज ब ई
सम<र सम<र आल र एकमकJकड न बघ आप पल
रसत न आध$प स4नच ज अस . आ र ज<श$ब ई म ग
बघ प+ढ ज ल ल गल , आणण अ + ज ब ई णकत जरर
असल वढ अ र वर श4न ल एक वबदव
4 र नजर र<ख4न
ज ल ल गल . आसप सच मडळ=न पक र प 4 न
अवघडल स रख व ल ल गल. पण क< 3कसच तनक ल
ल गप Z , आणण ब + ध न र = असच च लण र आम =
समज4न च लल< < <.
"अर ववज , अश$ मधच कश$ क सणकJ आल$ ब ईन ?"
तनन दन मल ववच रल. < ब + ध सगळ चच म ववच र
हफर < .
"त म ण , त च द<न वर Zच बद=च क ळ सपल आ .
आ त न त च कक च$ एच<ड=च$ ज ग तमळ ल$
प ह ज."
"अर, पण अ + ज ब ईन ज$ जग तमळ ल$ आ $
क मसवरप$ तमळ ल$ आ . आ जर क+ठ एच<ड=च$ ज ग

248
ररक म$ झ ल$ रच $ ज<श$ब ईन तमळ4 शकल" तनन द
म णल.
"खर 4 म ण <स . पण क द इ क क = ग<ष$
अस , कJ त व परन व ल क<ळ= व णलमकJ आ अस
तस_ कर ईल. त क ळ= वकJल नव म ण4न
वबच र ल पश 3 कर व$ ल गल$" म$ म ल.
" स नव . त ल उपर $ झ ल$ म ण4न < पश 3
करन व णलमकJ म र ज झ ल " स+रम म ण ल$.
म$ ज<ड4न क = र= प+ प+ ल<.
"क म णलस 4?" त न सश न ववच रल.
"अरतसकर+ कववतवतनवदनम M तशरतस म तलख, म तलख, म
तलख अस म$ दव ल उदश4न म ण ल<."
$ डक फडकJ उठ4 न च ल ल ल गल$.
"क = वर Z स+रम च$ दस
+ र= ज<श$ब ई <ण र, ल गल$ पTज?"
र जश म ण ल .
"एक प+र न = झ ल$ क ? श+भ श+भ ब<ल<" तनन द म ण ल .
श+भ ब<लल हकव अश+भ ब<लल र= स+रम द स
+ र= ज<श$ब ई
< < $ सत क = बदलण र नव . र जम
णसप लच आणण आमच भ<ग म ण4न ब क आप पल
ख+च 3 पकड4न आ अस समज4न म$ मन च$ समज4
घ ल$.
त थ क< 3कस ल ब < $. अकसम एक हदवस अ + ज ब ईन$
क< 3ल पत दऊन कल, कJ एच<ड=च$ ज ग आपल ल
नक<, $ ज<श$ब ईन दऊन क व$. आम = सगळ च पडल<.
"क मlडम, +म = एच<ड=च$ प<स स<ड4न हदल$?" म$ ववच रल.

249
"ज ऊ द र. इथ क<ण ल वळ आ क< 3 चकर म र ल ?
घऊ द त ल $ प<स " अ + ज ब ई म ण ल .
"पण अन आ " म$ म ल. जर= मल +तन
तमळण च वळ= अ + ज ब ईन$ मल त स हदल < र=
एरव$ त श बर <त , आणण न -अन च
बब $ म$ म झ आवड=पम ण म झ$ म बदल नस.
"असच अस आ +ष . सव$क र च आणण प+ढ ज च" अस
म ण4न त तनघ4न गल .
"क = र= म+र " तनन द म ण ल .
क म+र < त वर स फरममध चच 3 झ ल$.
"म + ल, त द<घ$न$ क< 3ब र डज<ड कल$ कJ क ?"
द<श$मlडमन$ ववच रल.
"न =. म$ क = र= दस
+ रच ऐकल " सव Zन ऐक4 ज ईल अश
ख जग$ आव ज म सर म ण ल. "क<ण भ ईच
म णस न अ + ज ल स तग ल कJ म घ र घ न = र प+ढ
मघर घ च पररणसथ $ र च$ न =स."
"ब प र! = र ग+डतगर= झ ल$" द<श$मlडम म ण ल .
"म$ फक अस ऐकल. खरख< अ +ज ज ण" म सर
तमणशकल च र करन म ण ल.
आपल$ झ श$च र ण$स रख लढ ऊ ब ण असण र=, पण
फ ल 4 सव थ 3स ठ^ लढण र= ब क< र<ज वपड म ण4न ब + ध
ज<श$ब ईच नवर न झ प म ग3 श<ढ4 न क ढल अस व
अस म झ म < , ज म$ म झ जवळच ठवल.

***

250
द<श$मlडम सव तनव"त व ल आल आणण आ क<ण ल
+तन तमळण र च$ सम$करण म डल$ जऊ ल गल$.
क<ण$ = आल र= अस व कJमतव र जम ल पर ल भण र
न = मल पकक ठ उक < . द<श$मlडमन खर र
सव तनव-त व च नव . पण व च$ अठठ वनन वरZ झ ल$
कJ सव तनव-त व वच ल ग च. जर अश व कJन अस म न
क 3 कलल असल र प4वc त च$ प<फसर एमरर स
सनम न ज गवर नमण4क < अस. खर र = नमण4क
फक एक वर 3स ठ^ < अस अस म$ ऐक4न < <. पण
बTठकJल तमळ लल$ ख+चc आणण ल व ल तमळ लल$ पदव$
स<डण म णस च फ र णजव वर . त म+ळ = सगळ=
मडळ= आपल$ प<फसर एमरर सतगर= क मच$च तमरव ल
ल गल$. जर= णसप ल त न क म स ठ^ फ+ कJ
कवड=दणखल द नस, र= आपल णव णजह ग क ड Zवर आणण
ल र डवर र जम च एमरर स प<फसर अस h प4न $
आपल दबदब व ढव च$. भ र सपशल एणकझक +ह व
मlणजसC च जस प$क आल आणण प नव लस+_ सपशल
एणकझक +ह व मlणजसC च स •प घऊन बस ल ल गल, स
एमरर स प<फसर च स+_ भरघ<स प$क आल. वर
ल नस कJ व†ह श जन3लमध थ<डस ववन<द= सफ+ स+_
h प4न आल म ण. ववद प$ठ च क+लप $न क<ण$ र=
द खवल. द खवण र च$ झ ल$ गम , पण सव तनव+त <ऊ
घ लल प<फसर च ज$व गल न . क+लप $न$ एक फ व
क ढल आणण = पथ बद कल$. द<श$मlडम एमरर स प<फसर
क = <ऊ शकल न = .

251
सव तनव"त <ण र प<फसरल तनर<प द च सम रभ
करण च$ आमच कड रढ= < $. खर र सगळ वररष
मडळ=मध वढ वद व < , कJ < <ई < $ एकमक च$
•ड बघ नस , आणण बतघ ल$च र पण बघ . पण
तनर<प सम रभ च वळ= सगळ न ख4प उतस च.
ब द गल$ एकद च$ च ववच र मडळ=च मन अस च .
ब द=ल ज न सव 1च ड<ळ न$ बघ4न ख त$ कर व$
म ण4न पत क जण सम रभ ल जर र अस. जर
र ण च दस
+ र = एक म तव च क रण < . तनर<प द न
द च भ वस 4स ठ^ आणण उपणसथ च च प ण स ठ^
तनव-त <ण र= व कJ स<ड4न इ र सगळ कड4न सकJन वग3ण$
घ ल$ ज अस. वग3ण$ र हदल$च आ , मग ख णवपण
फ+क क स<ड च ववच र न सम रभ उपणसथ $
शभर कक अस च$.
द<श$मlडमच तनर<प सम रभ च$ वग3ण$ म$ स+_ हदल$ < $.
म झ क 3व म$ प र प डल < .आ त हदवश$ जवण च
डब आठवण$न न नण पतलकड मल करण स रख क =
उरल नव . पण अनपणक पण एक क म म झ ड<क वर
आल. आल म णण पक ज<श$ब ईन$ कल असच म ल
प ह ज.
"ववज " ज<श$ब ईच अस ग<ड आव ज आल कJ आ
आपल प ठ^ क = र= बल ल गण र वढ ओळख ल म$
एव न तशकल< < <. "ड क र न$न द<श$च तनर<प सम रभ
परव आ ."

252
" <" म$ म ल. पदरच $नश रप त स ठ^ गल
असल म+ळ म$ $ ग<ष स ज ववसरण शक नव .
"त पसग$ +ल भ रण कर च " ब ई म ण ल .
"मlडम, म$? म$ र स ध अप< आ . भ रण एच<ड= न = र
एख द प<फसरन कल प ह ज." ज<श$ब ई एच<ड= <त . त न$
क म म झ वर ढकल व क = मल <ग व ल न =.
" +म = क न = भ रण कर ? +म = र न म$ h न ब<ल ."
"म$ .... अ .... अ .... मल " त न प कन क ख< ब<ल च
स+चन . ज<श$ब ई ख< ब<ल च , पण त न
सफ ईद रपण कर नस. म ग एकद द<श$मlडमच एक
पश ल इमज3नस$ ऑपरशनच$ गरज भ सल$ < $. त न$
आपल ल र जम प<च ल वळ ल गल, <प Z
ज<श$ब ईन ब<ल व4न ऑपरशन स+र करन घ अस स तग ल
< . ज<श$ब ईन च नव . व त न$ असच अ अ
करन आपल द दख
+ < अस म ण4न च ळल < .
दस
+ र हदवश$ सक ळ= जव म$ त च$ द दख
+ $ कश$ आ
अस त न ववच रल, व त न$ क+ठच$ द दख
+ $ अस
मल च पत पश कल < . व त च भ ड फ+ ल मल
च गल आठव < , पण त न आज आठव < कJ
न = दव ज ण.
" +मच द वगTर दख
+ < क ?" म$ स ज आव ज
ववच रल. त न$ म झ कड र<ख4न प ह ल. म झ ब<लण च
र<ख त च लक आल न =. म णस सव 1च च+क फ र
लवकर ववसर . "कJ घस धरल ?" म$ त च +तन मध

253
नसल म+ळ आणण सव 1 अप< असल म+ळ प4वcपक ज स
ध$ पण ब<ल4 शक < <.
"अ .... अ .... मल न , त च बदल क = ब<ल वस व
न =. 4 त च ख ल$ वर3भर < स. +ल ब<ल ल
रक न =."
मल पण त च बदल ब<ल वस व न = अस मल
म ण वस व ल. पण बर हदसल नस . "द<न हदवस म$
र= कश$ करण र?" म$ म ल.
"त च$ कसल$ र= कर च$ ? अश वळ= क ब<ल
+ल म ह न = क ?"
सव तनव"त$च वळ=, श<कसभमध वगTर भ रण करण र=
मडळ= व कJच न व आणण एक-द<न-सदभ3 बदल4न $च $च
भ रण कर च$ मल कलपन < $. पण म$ स+_ च
कर व अश$ म झ$ इचh अणजब नव $.
"ठ^क आ . प त कर <. मल त च$ म ह $ क+ठ तमळल
क ?"
"आपल वपस कड त च$ फ ईल आ . त फ ल$
सगळ= म ह $ तमळल +ल ."
म$ वपस कड गल<. फ ल$ बनवण आणण त श<ध4न
क ढण त व कबग र <त . त न$ द<श$मlडमच$ फ ईल
अध 3 तमतन क ढ4 न म झ ठवल$.
" वढ प कन तमळ ल$ फ ईल" म$ ववच रल.
" <. आ त रर र <ण र न ? मग $ फ ईल कल<ज
करन रक ड3 ऑहफसमध प ठव ल व$. म ण4न $ कप
वरच क ढ4 न ठवल$ < $."

254
 वपस ब ईन$ सगळ च फ ल$ आद कर पम ण न
लव जनम रखपम ण ल वलल हदस <त .
"न रच$ फ ईल क<ण च$ आ ?" म$ ववच रल.
"म सर च$" त न$ कणभर = ववच र न कर स तग ल.
"अज4न स मह न आ त च."
'चल , स मह न न$ पर णखश ल $नश रप जणर
म ण च' म$ मन ल मन म ण ल<. 'भ रण स ठ^ $
फ ईलस+_ म झ च गळ न = पडल$ म णज तमळवल.'
द<श$मlडमबदल भ रण कर न क ब<ल च म णण पक
क ब<ल च न = ठरवण अतधक कठ^ण < . आठवण$
अनक <त . आम = ववद थc अस न त च लकचस3न
असण र= $ गद\. कटट वर न बस त च लकचस3न
ऊन बसण र= आणण लकचर च ल4 अस न त च पदर
हक $ वळ ढळ च म<जण र= नव$न आणण त च$
तमतमडळ=. ऑपरशन आध$ क<ण$ कर च वर त च$
च ळ= ल पण च नळ वर < श$ ज<श$ब ईबर<बर
<ण र= भ डण. च गल$ कस त न$ कर च$ कJ ज<श$ब ईन$
वर प रकर सर न त लव च < मसक . गभ 3श च
कlनसरच ऑपरशन कर न द<न = म4तनतलक च+क4न
ब धल म+ळ हकडन$ फल <ऊन मलल$ त च$ पश .
ऑपरशन तलस वरच पत क ऑपरशन सव 1च करण च$
त च$ इचh . मद करण च तमश न मधच घ+स4न
उसमन आणण रणजसC रच कससवर सव 1च ऑपरशन
करण च$ त च$ < =. म झ$ एम M.ड=. च$ पररक झ ल वर
मल न म ग दऊ कलल$ म<लकरण$च पग र 4 न कम$

255
पग र च$, पडल क म कर च$ न<कर=. स कर न आपल
क = च+क अस न ज णवण 4न हदसण र त च
तनषप पपण . घर= ववसरलल स<न च ब गड ओ =च
सव Z न$ च<रल अस सश व क करन त न प<तलस
स शनमध प<चवण. सव 1 कलल ऑपरशनन र पश ल
रकस व झ ल र त च द<र रणजसC र आणण उसमनवर
फ<डण. एड<सक<प$च$ क र म सर न$ म<डल$ अस न $
ववज न म<डल$ अस ज =र करण. म$ अप< झ ल वर मल
+तन तमळण च वळ= पदरच क = = ज नस न त ल
ववर<ध करण.
आठवण$ अन <त , पण भ रण स गण स रख
नव त . शव = म$ ऐन वळ= ज स+चल ब<ल च अस
ठरवल.

***

भ रण कर च म<क मल तमळ ल च न =. द<श$मlडमन$

ज =र कल कJ त न असल$ भ रण वगTर पक र वबलक4ल
आवड नस . आपण सव 1च च र व क ब<ल4 अस त
म ण ल . म$ परमशर च आभ र म न4न श< -वग 3 बसल<.
म Tस4र तसलकच$ स ड= नस4न त आल व सव Zन$ ळ
व जवल . सव Zन$ व जवल म ण4न म$ पण व जवल , पण
त व जवण च क रण क = मल कळल न =. खर र
त च$ स ड= म Tस4र तसलकच$ < $ स+_ मल कळल
नव . क<ण म ह ग र लकचररन स म ल व मल
कळल < .

256
"द<श$मlडमच पदर आज कम$ कम$ द वळ र= पडण र.
ल गल$ पTज?" र जश म ण ल .
न म$पम ण क<ण$ = त च बर<बर पTज ल वल$ न =.
ज<श$ब ईन$ दन ख< स4र ल व4न द<श$मlडमच
सव तनव-त$म+ळ सव Zन फ र द1+ ख < अस ज =र कल
आणण त न$ फ4ल न फ+ल च$ प कळ= सव$क र व$ अश$
ववन $ कल$. त बर<बर म Tस4र तसलकच$ स ड= नसलल$
द<श$मlडमच$ रणजसC र शफ ल$ प+ढ झ ल$. आ +ष कध$ =
स ड= नसलल$ नस4न = $ इ कJ झकपक स ड= नसल$ < $
कJ त न र स ड= न ड=न कमरभ<व $ ब धल$ अस व$ अस
बर च जण न सश आल . न र कळल कJ द<श$मlडम
आणण $ अश द<घ$ = एक च ज णत ब ईकड ज ऊन
सम रभ स ठ^ ख स स ड नसव4न घऊन आल <त .
पत कJ स -आठ वपन व परलल असल म+ळ द<घ$ अश
न$ न क हदस <त . र जशबर<बर पTज ल वल$ अस $ र
म$ आज णजकल< अस < अस म झ मन आल.
शफ ल$न त न एक ख4प प कळ च फ+ल च ग+चh आणण
एक च द=च हदल. त च त क कर शकल
असत दव ज ण. त न सव 1ल जव ल प+रल वढ म<ठ
आमच अद जपतक बस नव . त च$ द<न = म+ल
अमररक सथ त क झ ल$ < $. त म+ळ त च$ न वड त
जवल$ अस $ अश$ = शक नव $.
क<ण ल दऊन कण = त न शक नव , क रण
त च वर ठसठश$ अकर आमच हडप 3म' कड4न सपम
भ अस तलह लल < . म ण4स जनमभर अनक वस 4 ग<ळ

257
कर < त च सव तनव-त$च वळ= जर श$ भर पतलकड
त च क = उप <ग नव . घसघश$ हदसल प ह ज
म ण4न ज<श$ब ईच स4चनन+स र च$ खरद= झ ल$ < $.
अlल +तमतनअमच म<ठ भ ड घ ल र जस घसघश$
हदसल आणण द<श$मlडमन त च नतसZग <ममध
ऑपरशनच$ उपकरण उकळ4 न तनजZ 4क कर ल उप <ग$
पडल अस म$ स+चवल < . ज<श$ब ईन$ $ स+दर कलपन
डक फडकJ फ ळ4 न ल वल$ < $. कद तच उपकरण
उकळ ल नव भ ड तमळ ल र द<श$मlडमच$ पlक =स व ढल
अश$ त न तभ $ व ल$ असल.
प ड4न पत क च प+ढ ख ण च$ पल नऊन ठवल$.
पज ब$ सम<स , ढ<कळ , वफस3, ककच +कड , आणण
वपण स ठ^ श$ प च$ ब ल$ अस ब < . आम = ख ल
स+रव कल$. भ रण कर ल उभ र ह लल द<श$मlडमच
सम<र = त न एक पल नऊन ठवल$. त ब<ल अस न
ख ऊ शकण र न = , उग च त पद थ Zवर म श बस $ल,
व त न भ रण न र पल द अस म$ प ड4ल म ल. पण
ज<श$ब ईन$ $ कलपन = फ ळ4 न ल वल$. दर4 दश3नच
तनवहदक प4वc ब म वच न च न ज4क लच ल$
करन म श कल च , स द<श$मlडमन$ कर व अश$
त च$ इचh < $ कJ म श बसलल पद थ3 ख ऊन त न
उलट , ज+ल ब, आव, क लर , फ इड, क व$ळ वगTर ख4पस
आज र एकदम व व अस त च दष
+ 4 < त च
च र वर व च नव . द<श$मlडमन$ द<नद मश
कलल वर शफ ल$ तपर न प+ढ झ ल$ आणण उरलल

258
भ रण च वळ मश कलण च क म त न आपल
अग वर घ ल. जमल र त ल क+ठ र= वप ळ च
ज<श$ब ईच ब अस व . पण णस न अश ग<ष$ न स ग
ज णव म ण. शफ ल$न त च कड र<ख4न बघण र
ज<श$ब ईच नजरल एकद = नजर तभडवल$ न =.
"म$ च क लज तशकल" द<श$मlडम ब<ल <त . " म झ$
ववद थcदश मल अज4न = न$ आठव . अस म रलल
हदवस < . आम = ख4प अभ स कर च<, ख4प खळ च<
...."
"खळ च$स कJ म+ल न खळव च$स?" ज<श$ब ई प+ प+ ल .
म$ त च शज र=च बसल< < <. म$ त च कड चमक4न
बतघ ल. $ कu +क च$ नजर समज4न ज<श$ब ई स+ख वल .
"आम = क लजच व वर3क<तसव सहक भग घ च<.
न क, न च ...."
"भर न ट म कर न स ड= स जवर स+ ल$ +ल
कळलस+_ नव . श$च न च र ह ल$ < $स. शव = पडद
पडव ल गल < . ववसरल$स?" ज<श$ब ई प+ प+ ल . म$
ऐक < च$ त न$ त रक नजरन बघ4न ख त$ करन
घ ल$. म$ जर क =च पत हक व क कल$ न = हकव
मन आल पम ण कप ळ ल आठ घ ल र त न
वई व ल म ण4न म$ भ+व वर कल . त न त च
सम ध न झ लस हदसल.
"म$ उसप<स आणण रणजसC रच$ प<स इथच कल$. म$
ड क र भडभड च$ आवड $ स + ड < ."

259
"त च क रण +झ$ + श र= नव ." ज<श$ब ईन$
द<श$मlडमन उदश4न मल स तग ल. म$ च र जवढ
ग•धळलल द खव ईल वढ द खवल .
"त न$ मल इ क तशकवल कJ म$ त च$ आजनम ॠण$
आ ."
"त च बर<बर ल<ण वळ ल ज ऊन र च$स म ण4न र
+ल एम M.ड=.च ग<लड मडल आणण न र ऑनरर=च$ प<स
तमळ ल$. सगळ न मह आ " ज<श$ब ईन$ लक
आव ज गuप सफ< कल .
"त च व ख न च$ आणण क नफरनसमध वच च
श<धतनबध च$ र= आम = ल<ण वळ ल त च बगल
ज च< व म$ सव 1 करन द च."
"श$! त च बर<बर ल<ण वळ ल ज ऊन र च$स
सगळ सम<र कब4ल कर ल ल ज न = व ?" आव ज चढ4
न द ज<श$ब ईन$ ववच रल. त इ क वळ ब<ल <त
खर < च प+र व द<श$मlडमन$ सव 1च हदल च
त न क<ण आनद झ ल < . त न$ म झ कड ववज $
म+@न प ह ल. म$ उतर द खल ओठ म+डपल. त च त न$ क
अथ3 ल वल क<ण ज ण.
"ड क र भडभड न$ मल सश<धन कर ल प<तस न हदल.
त च म ग3दश3न ख ल$ म$ आ .स$.एम M.आर.च सश<धन कल.
सश<धनक 3 आजच घड=ल व$स म णस क 3र
आ ."
आ .स$.एम M.आर.स ठ^ त न$ ख4प कम कल आणण
णसप लच न व म<ठ कल अगद= खर < .

260
"द म णस च पग र 4न पTस क प4न त 4न आणख$ द
म णस न न<कर=ल ठवलस त च क ?" ज<श$ब ईन$
ववच रल. मल = म ह < . मल मह न द<नश रप
पग र वर एकव$स व कम3च र= बनण च$ सध$ द<श$मlडमन$
दऊ कल$ < $. म$ $ न क रल$ < $ $ ग<ष वगळ=.
"मल मझ प $च आभ र म नल प ह ज " द<श$मlडम
म ण ल . म$ र त$ इमज3नस$स ठ^ च व लकमण
स<ब $ल च . ऑपरशन सपप Z ग ड= बस4न र च,
आणण मग मल घऊन घर= ज च ."
"क ? +ल < न ड णव ग?" ज<श$ब ई प+ प+ ल . र त$
ब क<ल क<ण$ र= क = र= करल तभ $प< = <
अस व , पण समजण वढ= पगलभ ज<श$ब ईन नस व$.
"लकमणस रख समज4 द र आणण आध र दण र नवर
तमळ ल भ ग ल ग " द<श$मlडम म ण ल .
" +झ$ लगन आध$च$ लफड= सगळ दत+ न ल समजल$ < $.
+ल नवर तमळ ल च म<ठ भ ग समज. भडभड न$
जमवल न +झ लगन?" ज<श$ब ईच द<श$मlडमबदलच R न
म<ठ सवZकर हदस < . = ग<ष द<श$मlडमन म ह < $
कJ न = दव ज ण.
"आपण सव Zन$ मल ज पम हदल त बदल म$ आपल$ ॠण$
आ ."
"क<ण$ पम हदल +ल ?" ज<श$ब ईच आव ज जर स चढल . म$
चप प4न इकड त कड प ह ल. स+दTव न म$ स<ड4न इ र क<ण$
ऐकलस हदसल न =. "भडभड न$ हदल म ण4न इ र न$ हदल
अस < न =."

261
"आपल तनर<प घ न आज मल ख4प द1+ ख < " अस
म ण4न द<श$मlडमन$ चषम क ढ4 न रम ल न ड<ळ प+सल. मग
त च रम ल न चषम प+सल . ज<श$ब ईन$ " 4" अस
ग+दमरल स रख आव ज क ढल . < बर च जण न$ ऐकल ,
आणण त च कड वळ4 न प ह ल. त वर त न$ म<ठ न घस
ख करन घश क = र= अडकल < अस न क कल.
त ल क<ण$ फसल असल अस मल व न =.
"जर आपण मल कध$ = ब<ल वल , र ल$ सगळ=
क म स<ड4न म$ ईन" द<श$मlडम म ण ल .
आ ज<श$ब ई व बघ अस म ण $ल अस म झ मन
आल. त च •ड सच हदस < . पण वढ द<श$मlडम
ख ल$ बसल आणण त बर<बर सव Zन$ ळ व जवल .
त आव ज ज<श$ब ईच शबद क+ठच क+ठ ववरन गल.
ख णवपण आ <पल वर द<श$मlडम आपल च द=च आणण
फ+ल घऊन उठल . शफ ल$ त न ग ड=प Z स<ड ल गल$.
मडळ= प गल$.
" +म = द<श$मlडमच भ रण वर कलल क म'टस मन<रजक
<त " म$ म ल. "पण वढ सगळ ग<ष$ +म ल
कळल कश ? त च ववद थcदश र +म = थ नव ."
"उ! त क वढ? ग<ष$ त वळच सगळ न
मह आ " ज<श$ब ई म ण ल .
म णज ग<ष$ शभर कक खर आ अस त न
धवतन कर च अस व. त च खरपण बदल मल व ण र
सश म$ व क कल न =.

262
" वढ सगळ ब<लण स रख अस4न +म = भ रण कर ल
नक र क बर हदल ?" म$ ववच रल. "आ ज ग<ष$ मल
एकट ल च समजल , त सगळ न कळल असत
न ."
"चल र! क = र= क ? अश ग<ष$ क<ण$ भ रण सग
क ?" त जर स ल ज4न म ण ल . त न क म ण च
< मल बर<बर कळल. ज ग<ष$ त ज =रपण
स ग ल घ बर <त , त मल स ग ल त न क =च
व नव .त म$ त च कड4न ऐकल अस म ण4न च र
जण न आणण त च र जण न$ आणख$ च र च र जण न
स तग ल असत र त न वच < .
"क र, एकदम सल स. क झ ल?"
"क = न =" म$ म ल. ज<श$ब ईच सव तनव-त$च वळ=
त भ रण कर $ल व म$ अश च पक र क<णक<णत
ळ =प पत क व क ल ज<ड4 शकन मन ऊन मल
स4 आल < .

***

"सर, कस आ ?"
"अर, वप ? आज इथ क+ठ?" म$ तचप<ल$ लकचरर अस न
वप त थ रणजसC र < $. म$ र जम पर आल प स4न
मल तचप<ल$ ल क<ण$च भ लल नव . "आणण सर वगTर
क पकरण आ ? तचप<ल$ मल ववज अश$ क
म र च$स."

263
"आ +म = अप< झ ल . र जम +मच +तन आ .
+मच$ द<न प+स क पक तश झ ल$ आ . आ +म ल
न व न कश$ क म रण र?"
"चल ग. क = र=च क ?" म$ अवघड4न म ल.
" +म = इकड आल आणण आम ल ववसरल ."
"h, h, स क = न = ग. फक वढ लब ल <
न =. पण 4 इथ कश$ पश च उतर न =."
"म$ क नफरनसल आल < .म ल +म ल भ 4 न ज व."
"अर व . म<ठ^ झ ल$स. क नफरनससन ज ल ल गल$स ?"
"कसल$ म<ठ^? ब सन स तग ल कJ सगळ न$ क नफरनसल
ज ल च प ह ज. मग आम = आल<."
"कसल$ क नफरनस च लल$ =?" म$ ववच रल. म$ सव 1
क<णत च क नफरनसल ज नस.
"आपल ऑबस-ग नlक स<स =च$ व वर3क क नफरनस."
"h न. पण सगळ न आग न प ठव च क रण क ?"
"ऑग3न णझग कतम =च सर चअरमन आ ."
"अचh , म णज प+रस पकक व म ण4न +म ल<क न
पकडल ? पण फ+क कJ पTस घ ल?"
"फ+क न =. म<ज4न द<न ज र रप घ ल " $ म ण ल$.
आरम<ल द<न ज र रप म णज णखश ल च गल च फ क
< .
"मग क श<धतनबध वगTर व चल स क ?"
त न म झ कड र<ख4न प ह ल. म$ त च हफरक घ < क
अस त ल सश आल अस व .

264
"न =. तचप<ल$ आम = कसल सश<धन करण र? आम =
इ र च पपर पझ' शन बघ <. पण मल व ल < कJ +म =
त थ भ ल. +म = क न = आल ?"
"वप , क नफरनसस पच र हक ल अस . त थल
जवण मल म नव न =."
"पण जव च न =. फक सlलड आणण ड ळ-भ ख च ."
"द<न ज र रप भरन ज च आणण जव च न =? पTस
फ+क ज $ल न ?" म झ मध म वगc मन पTस म<जलल
अस न जव च न = मन ल र नव .
"सर, त थ R न तमळ त च स ठ^ पTस खच3 झ ल अस
समज च."
म$ गपपच र ह ल<.
" +म = क = ब<ल न =. म झ क = च+कल क ?"
"त थ R न तमळ अस 4 म ण स, मल प न =. मल
स ग, त थ सगळ ड क र तमळ4 न शभर एक श<ध तनबध
वच . र जम नबर एकच सप$ ल अस न =
आमच कड नव आणण म तव च अस क = = सश<धन <
न = . मग इ र डक र वच श<धतनबध क+ठच
सश<धन वर ब लल आ ?"
$ तनरतर झ ल$.
"फ रनच$ जन3लस व च4न सगळ नव R न तमळ . मग वढ
पTस खच3 करन क नफरनससन कश ल ज च?"
" वढ सगळ ड क र कश ल ज ?" व दववव द कर च$
वप च$ ख<ड गलल$ हदस नव $.

265
"h न कपड घ ल4न तमरव च, तमतमडळ=न भ च,
ब रग व 4न आल असल र इथल$ पकण$ सथळ बघ च$,
म<ठ^ म णस असल$ र स जवर उभ र 4 न भ रण ठ<क च$,
कम$ कम$ खच3 कलल पTस इनकम lकस भर न
हडडकशनमध द खव च , आणण फ म 3स +ह कल कपन$न
आपल$ फJ भरल$ असल$ र फ+क मuज मज कर च$.
वढ= क रण प+र कJ आणख$ क = स ग4?"
"म$ ल क<णत च क रण स ठ^ आलल न =" $
ब णद रपण म ण ल$.
"अस . +झ स रख$ थ<ड= म णस अस . पण ब सन
धमक वल नस र 4 आल$ अस $स क ?"
"म झ ज ऊ द. पण +म = आल र +मच Rनच
फ द इ रन <ईल न . +म = चअरमन झ ल र ...."
"वप , एख द सशन चअर करण स ठ^ R न आवश क नस .
पस $स ज र रप तमळव4न हदल कJ चअरमन < .
म णज अठर जण न क नफरनसच$ फJ भर ल ल वल$ कJ
झ ल. +झ ब स एख द सशनच चअरमन आ क ?"
" <, आ " $ म ण ल$. आपल ल क नफरनसल ज ल
ब सन क भ ग प डल क<ड त ल उलगडलस हदसल.
" +मच एच<ड= आल आ क नफरनसल " त न ववर
बदलल .
"ज<श$ब ई? श<धतनबध व च कJ चअरमन आ ?"
"चअरमन आ " $ स4न म ण ल$. "पण जवण च वळ=
त म ण <त ....." $ एकदम अडखळल$.
"म झ बदल बर ब<लल कJ क ?"
"......"
266
"अग स ग. उग च आ मध क•ड4न ठवलस र +ल
ग+दमरल स रख < र =ल" म$ म ल. म$ त ल ओळख
< <. $ खरच ग+दमरल$ अस $.
"त म ण ल , ड क र प =ल कसल$ प+स क तलह ?
त न क अन+भव आ ? अन+भव आम ज ष मडळ=न
आ . प+स क आम = तल च$."
"बर" म$ म ल. "आ क<ण प+स क तलह त ?"
"सध क<ण च न =. त च आकप +म = प+स क
तलह ण वर < ."
"ज ऊ द ग. त न$ आकप घ ल र= ववद थc म झ$ प+स क
घऊन व च न?झल र मग."
"सर, त च बर<बर असलल +मच प+स क +म = एकट नच
तल 4 न क ढल न ?"
म$ चमकल<. "क ग?"
"सगळ जण म ण स. +मच नव प+स क आणण
प+स क, द<न =च$ तलख ण च$ शTल$ अगद= स रख$ आ ."
" " म$ म ल.
"त न$ +मच वढ फ द घ ल आणण वर +म ल च
न व ठव . +म = स न कस कर ?"
"ज ऊ द ग. 4 मन ल ल व4न घऊ नक<स. म झ वर
अन व च$ = क = पह ल$च वळ न =. दस ई
जनरलमध म झ$ एम M.ड=.च$ पररक झ ल$ व 4 म< व न$
मlडमच$ ऊसमन < $स. पररक ज +तन र स+परव झर
< $स. आठव ?"
"...."

267
"म< व न$न$ +मच द<न रतसड' न पह ल आणण दस
+ र
कम क दण स ठ^ मल ख ल$ खचल < ."
"त म झ$ क = च4क नव $ र ववज " $ म ण ल$. त च
ड<ळ प ण$ रळल. $ वढ= अपस झ ल$ < $ कJ मल
सर न म ण तचप<ल$ म ण च$ श$ ववज म ण ल$
< $.
"ए, रड4 नक<स" म$ म ल. "च4क +झ$ नव $, म< व न$च$
< $ मल म ह आ . इ क हदवस म$ +ल क = ब<लल<
क ? आज ज<श$ब ईन$ म झ वर अन कल म ण4न 4
तचडल$स, बघ4न मल $ ज+न$ ग<ष आठवल$. मल वढच
म ण च , कJ अश ग<ष$ मन ठव च नस . त न
आ +ष ल आनद ज <. दव बघ अस <. < अन
करण र न क कर च$ $ तशक कर <. आपण म ग
बघ र च न =, फक प+ढ ज च. आणण अन म झ वर
झ ल . 4 उग च कश ल अपस < स? ज ऊ द."
त न उतर द खल म न लवल$. ड<ळ प+सल. अस प+ प+ ल$
आणण तनघ4न गल$.
ज<श$ब ईन क ब<ल च < त न$ मल ब<ल च < .
परक , सव 1च म+ल च व च ववद र Zन आपल
मन ल ववर र= भ वन च सपश3 <ऊ द ल नक< < .

***

दरम नच कळ आमच कड गजलव र लकचररच

पद वर रज4 झ ल. दश वरच सरक र= रगण ल मध कम
करन आल < . त थच र ह ल अस र पद<नन $ <ऊन

268
बरच वर चढल अस . पण श र सथ त क व च म ण4न
सगळ क = स<ड4न र जम आल < . आमच
व वरण हफ बस नव क = त च द<र नव .
त च तशकण झल < त थल भर ब<ल च.
त थल स रख च ववच र कर च. इगज$ भ रवर त च
तशकक च पभ+तव नस व, अस गजलव र च इगज$ ऐक4न
व च. ज<श$ब ई आणण स+रम वगTर मडळ= त न ग वढळ
समज च$. आ एख द च इगज$ व करण इ र पक जर स
जस सद<र असल, त च उचच र च+कJच असल, र= त न
ड क रकJच$ पररक उत$ण3 कल$ आ म ल वर त ल न व
ठव4 न वढ प<च त न नवह . पण गजलव र न म त
कसल = न 4नगड नव . जस < स रब ब
व वर च. जर आपल$ ब ज4 जर लगड= आ अस समज4न
नरम ईन व गल अस र मडळ=न$ त न एक वळ म फ
कल अस . पण आपल बर<बर=च असल स रख व ग
म ण4न मडळ=च त ळप पड < अस. जव लकचरर <
व वढ क = वबघडल नव . अनक लकचरर पTकJ एक.
असल ग वढळ र असल. पण जव गजलव र न
क<ट मध अप<च पम<शन तमळ ल आणण द<श$मlडम
सव तनव"त झ ल वर +तन तमळ ल व म त पकरण
एकदम तचघळल.
"श$! कस ब<ल < न <?" एकद मल ग ठ4 न ज<श$ब ई
म णल .
"क<ण कस ब<ल <?" म$ म ल.

269
" < गजलव र र. क+ठ4न क+ठ4न म णस ग<ळ करन आण
आणण र जम भर बघ."
ब ई भ<प ळच <त . गजलव र तनद न म र ष ल < .
" +म ल क = ब<लल क ?" म$ ववच रल.
"मल थ क = ब<लल न =. पण म झ ववर $ ब<ल न
त न म झ उललख 'द ज<श$' अस कल ."
ववशरन म च प ठ^ इगज$ 'द' लव च नस
गजलव र न मह नव . पण म ण4न ज<श$ब ईन$ इ क
पक ल नक< < . गजलव र न$ म झ = उललख 'द प =ल'
अस अनकद कल < . पण म$ क = अस पकल< नव <.
त ल आपल आव र र ल जग हदल$ . त म+ळ
आ सगळ पररच ररक आणण सव Zटस त च +तन मध
नव घल ."
म णज = ज<श$ब ईच$ खर= मळमळ < $ र. प4वc सगळ
पररच ररक आणण सव Zटस ज<श$ब ईच +तन मध नव
क च , क रण त णसप लच आव र र च ,
आणण र त$ बर त$ अड=अडचण$ल णसप ल च .
स+रव $च उतस क = वर Zन$ आ ल . ब ई र त$ णसप ल
च बद झ ल . त म+ळ आ त च$ ज ग गजलव र न$
घ ल$ < $. पण = मळमळ ब ई म झ कड क उघड कर
<त क = मझ लक ईन .
"ज ऊ द <" म$ म ल. "त न आवड त थ ज ण रच."
"अर, पण त म+ळ त ब क च न+कस न < न ."
बई इ र ब कच न+कस न बदल ब<ल ल ल गल
क = च गल लकण नव .

270
" " म$ म ल.
"अर, पत क ऑणकसप+ प<स रर रच < तसझरर न कर <."
नवच क = म$ ऐक < <. खर असल र गजलव र च
Rन क = र= कम र < $ अस हदस < .
"पत क?" म$ म ल.
"म णज ब + क. ज ब त च नजर 4न स+ त च$
न म3ल हडतलव र= < ."
" " म$ म ल. पत कवरन ब ई ब + कवर आल , त अथc
'क =' असण च$ द शक < $.
"त हदवश$ र त न पस4त <तर ज 4ससग3 झ लल एक
ब ईच गभ 3श ल आ 4न ज 4न शक च<पडल."
" ?"
"आ 4 स ग, आजच कळ अस क<ण$ कर क ?"
ज<श$ब ई म झ म ववच र <त मझ म ल ख4प
हकम < $ म ण4न नव मल म ह < . पण ववच रल
म ण4न म$ उतर हदल,
"न =. आजच क , प4वc कध$ = अस कर नव . त न$
नव$न उपच रप_ $ र कल$ असल."
" !" ज<श$ब ई म ण ल . त एक ' !' मध ज<श$ब ईन
गजलव र बदल क व च बर<बर धवतन < < .
" लल$ र < त च कड नव घ लल पत क
पररच ररकच तसझरर न कर <. क<ण च$ नTसतग3क पस4 $ <ऊच
द न =."
"क बर?"

271
"क<ण ज ण. तसझरर न करण च क रण ववच रल र त च
लकचरर स ग < 'पररच ररक आ म ण4न'. आ ब<ल."
"न म3ल हडतलव र= कर न ब ळ ग+दमरल र पररच ररक
खवळ $ल च त न नशन असल. त पक तसझरर न
कल कJ एकदम स+रणक अस त न व असल" म$
म ल.
"दडपण आमच वरस+_ च. पण म ण4न आम = अस कध$
कल न =" ज<श$ब ई म ण ल .
"हकव र त$ तसझरर न कर स ठ^ ज ल नक< म ण4न
हदवस च तसझरर न करन क अस $ल."
"अस कस? र त$ ज च न = र स सपष स ग4न क च"
बई म णल .
" स स गण व ई न = क हदसण र?" म$ म ल.
"आपण घर= न = अस स ग ल स ग च" ज<श$ब ईन
ग<ष$च बर च अन+भव हदस < .
"आ मध र त$ घर= न = र क+ठ आ म ण4न
स ग $ल ?"
" क<ण$ ववच र न = . क<ण$ ववच रलच र मह न =
अस त च$ ब क< न = र म+ल स ग4 शक $ल."
ल न म+ल वर अस ख< ब<लण च ससक र करण बर न =
अस म$ म णण र < <. पण गजलव र च म+ल वर <ण र
ससक र च ज<श$ब ईन स< रस+ क नस व मझ लक
आल म ण4न म$ गपप र ह ल<. त 4न ज<श$ब ईन$ आपल
म+ल वर सलच ससक र कल अस व अस म न ल जग

272
 < $. मग म$ त न उदश4नच स म ण ल< अस समज4न
ब ईन$ मल त स द ल स+रव कल$ अस $.
"परव र त न कम लच कल$. एक पश च न व ईक ल
त न दध
4 आण ल स तग ल."
"दध
4 ? च कर ल नगरप तलकन र<जच स रख हदल न =
क ?" म$ ववच रल. हकचनमध4न सव3 व ड Zन आणण ऑपरशन
तथए र न दध
4 प+रवण अस.
"च स ठ^ न = र. ट +ब<पल स =स ठ^ म गवल. गभ3नळ
उघड आ कJ बद बघ ल त न ऑपरशनच वळ=
पश च गभ 3श सरक र= दध
+ च इजकशन हदल."
"पण तनजZ +क कस कल?" उकळ उकळ उकळ4 न, आ व4न
क म स ठ^ व पर च अस . गजलव र न$ कस कल
च मल क+ 4 ल व ल.
"आणल सच व परल. प शर इजड आ म णल <."
प शर इजड दध
+ =ब$च ज 4 मर , इ र न =,
गजलव रन मह नव स हदस < . गजलव र
ध<क द क कl गर= क ण स रख < अस आ मल
व ल ल गल.
" आपण क = = करन थ बवल प ह ज" ब ई म ण ल .
मल पकड4न म झ वढ बuव_क घण च 4 < र. ज
क म सव 1 कर च$ तभ $ व ववज ल चढव4न
त च कड4न करन घ च अश$ = स ध$ आणण सरळ
व 4 रचन < $. म$ जर र जम ल र जक रण ल आणण
ज<श$ब ईन न$ ओळख नस <, र म$ नककJ बळ= पडल<
अस <.

273
" कस कर च?" म$ ववच रल. मल स कर च नव . पण
बई क म ण ऐकण उद<धक ठरल अस .
"आपण ड=नन पत तल 4 कJ स +तन च ऐवज$ प चच
+तन कर . मग गजलव रच +तन < सव 3 कतनष
असल म+ळ आप<आप ज ईल."
ब ईच इल ज आज र पक ज स ज तलम < . सद\ झ ल$
म ण4न क<ण$ न क क प4न क न =.
"पण मग त च हदवश$ ओप$ड= क<ण च लवण र?" म$
ववच रल. ववच र ब ईन$ कल नसण र, न = र त अस
म ण ल च नसत .
"प4वc भडभड न = क द<न हदवस ओप$ड= च लव च? क वळ
गल वर अ + ज स+_ द<न +तन च लव < $. सच
कर च."
म णज अ + ज १ आणण अ + ज २ पम ण ज<श$ १ आणण
ज<श$ २ अश द<न +तन च क 3भ र सभ ळण च$
ज<श$ब ईच$ इचh हदस < $. ऑपरशन करण स ठ^ दप+ प
पश आणण द<न च ऐवज$ च र हदवस तमळ व स रख
दस
+ र आनद त च आ +ष नस व अस हदस < .
"पण एकद पच +तन कल$ कJ पर स करण ख4प
कठ^ण ज ईल" म$ म ल. भडभड न र च र च$ स +तन
करन घ न क<ण त स झ ल < .
"पर स कश ल कर च$?" ब ईन$ ववच रल. दर4 दष$ ग+ण
ब ईच ख सच नव .
"उद दस
+ र क<ण ल +तन द च$ वळ आल$ र एक
+तन कम$ पडल" म$ म ल.

274
"दस
+ र क<ण?"
सव 1 सव तनव"त <ईप Z श$ गरज भ सण र न = अस
त च म हदस < . न र क व च <व<, त न
क = फरक पडण र नव . फरक पडल अस < आम
र जम च चल न .
"उद रण थ3 स+रम " म$ म ल.
"स+रम " ब ईन$ न क म+रडल. $ र<ज गपप म र ल आणण
प ट 3 कर ल ठ^क असल$ र= +तन च$ पम+ख व ल
त न <ग हदस नव $.
"बर समज गजलव र च +तन क ढ4 न घ अस पत तलह ल,
र त च क रण क द ल?" म$ ववच रल.
" < रगणसव घ<डच+क कर < अस तल च" ब ई म ण ल .
च+क न करण र म ण4स जनम ल च , अस म ण
म ण म$ थ बल<. ब ईन आवडल नस . ब ईन$ क
कम$ घ<डच+क कल <त ? एकद एक पश च$
ट 4ब<पल स = कर न त पश च प< द<न मप
ववसरल <त . त ल एक पश च आ ड ज ऊन
न र ग+द£ र 4न ब र आल < . दस
+ र म पच ब ईन$
न र क कल आम ल कळ4 हदल नव . एकद एक
एक वपक पगननस$ असण र पश च$ गभ3नळ= क ढ न
त न$ त च रणजसC रल स$ब$जक<श = क ढ ल ल वल
< . पश च दस
+ र स$ब$जक<श क<ण$ र= प4वcच क ढ4 न
झल < . ऐन रण ल$ $ ब ई अक ल$ रज<तनव+त
झ ल$ < $. वबच र=ल प+ढ न म तसक प ळ=, न म4ल अश$
पररणसथ $ आल$ < $. एक न द<न, ब ईच घ<डच+क च$

275
अनक उद रण < $. गजलव र च घ<डच+क बदल ज<श$ब ईन$
ब<लण म<ठ च ववन<द < .
"त च$ तनवड ल<कसव आ <ग न कल$ आ . आ <ग न च4क
कल$ आ कस तस_ कर ल?" म$ ववच रल.
"अ ...." ब ई म ण ल .
"समज +म = त च +तन क ढ4 न घ ल$ म ण4न त न$
+मच वर अlC तस = अlक ख ल$ कस घ ल$ र?"
"......" ब ई रकल . दष$क<न 4न त न$ ववच र कल च
नव .त हदवस न र ब ईन$ गजलव र च घ<डच+क आणण
त च +तन क ढ4 न घण बदल चक र शबद क ढल न =.

***

ज<श$ब ईन एच<ड=च पद तमळ ल व आम = समजल< कJ

आ त हडप 3म' मध प ट Zम ग4न प ट 3 करण र, मन
ईल व क म वर ण र आणण मन आल कJ पळण र,
हकव थ<डक सग च र धम ल करण र. पण त च
दद
+ Žव न स झ ल न =. सगळ न पकव4न आणण क< 3कचर
करन ज<श$ब ईन$ एच<ड=च पद तमळवल खर, पण त ज गच
स+ख क = त न उपभ<ग ईन . ज+न ड=न ब ईच
नवर वर खसकलल < आणण म ण4न त न$ ब ईन त स
हदल < खर , पण स म-द 4 सवभ व च < . ब ईच
कमनश$ब न च स+म र स सव तनव"त झ ल आणण त च
ज ग$ दस ई जनरलमधल ड=न C नसफर घऊन आल .
ड=न च गल च कडक <त अस त च लuहकक < .
इ क कJ व दस ई जनरलमध4न सगळ न$ एकत

276
 कलल स+ कच तनश स अखख श र ल ऐक4 गल <
म ण. आमच लबर व ड 3 च ल4 असलल क<ल ल
ब रच क+ठल = आव ज ऐक4 नस. त म+ळ आम ल <
तनश स ऐक4 आल न =. ज<श$ब ईन < ऐक4 आल कJ न =
दव ज ण. पण अश ग<ष$ ल व तनZग समजण वढ=
पगलभ त च कड तनणश च नव $. त म+ळ ब ईच प
ख<ल गल आणण ज स जस च ज रह ल.
"क $ ड=न!" ज<श$ब ईन$ आमच स प ह क तमह गच
वळ= क र कल$. "सकक ळ= घड ळ कड बघ ग वर उभ$
र श ळच डम स रस रख$. क<ण हक $ व ज
बघ र . म ण नऊच ठ<क ल जर र . क इ र
क मधद न = क आम ल ?"
आम = एकमक च •ड कड प ह ल. र<जच क म कर स ठ^
र क म वर च. इ र क मधद त वळ असण च
पशच ण च क रण नव .
"ड क र णसप ल ज स डनऊल , व मल रसत
स<ड4न ज . आ इथ नऊ व ज जर र च म णज
मल त च आध$ तनघ ल व. त च नश क मव ल$
म+लग$ बनव , पण त च कड लक ठव ल नक< क ?" ब ई
म ण ल . आम = गपपच र ह ल<. "सध क ळ= च र व ज
मस रवर स = करन ज म ण . मस र ऑहफस
प स स ठ^ म गव4न घ . त ल इ र क = कम न =
क ?"
ज<श$ब ईन वकश$रपण मध ड=नन$ स+ध रन कल.
वकश$रपण असल कJ झ ल अस ज<श$ब ईन$ समज करन

277
घ ल असल , र= ड=नच स समज न = त न
लवकरच समजल.
त हदवश$ ड=नच ऑहफसच म म मल ब<लव ल आल .
"स ब, +म ल ड=नन$ ब<ल वल ."
" <च" म$ म ल. ड=न म झ$ व च बघ <त .
" , बस " ड=न म ण ल . त श श हदस <त .
आग व ळ स रख हदस अस $ल अस मल व ल <
ख< तनघ ल.
"मल +म ल एक क म द च . +मच एच<ड=न म$
कर ल स तग ल < , पण आठवड उल 4 न गल र=
त च च न क म च$ स+रव = झ ल$ न =. ' च +मच
सवvतम प त क ' अस म$ ववच रल र म णल ,' < , च
म झ सवvतम प त.'"
"क कम आ मlडम?" म$ ववच रल. ड=नन अस उल उतर
द ल ज<श$ब ई धज वल कश अस म झ मन आल.
" +मच कड गल द<न वर Z हक $ अlब श3न झ ल$, $ हक $
मह न च$ < $, आणण त न क ग+ ग+ $ झ ल $
मह $ मल व$ आ ."
"ठ^क आ मlडम, म$ $ मह $ क ढ4 न +म ल द <" म$
म ल.
द<न हदवस म$ $ मह $ जम कल$ आणण ड=नन दऊन
कल$.
"h न!" त न$ पशस $पतक हदल.

278
"क $ ड=न!" ज<श$ब ईन$ आमच प+ढच सपह क
तमह गच वळ= क र कल$. "हक $ = कल र= त ल
सम ध न म ण4न न =."
"क झ ल मlडम?" स+रम न ग<ड आव ज ववच रल. त च
+तन बदलल र= $ ज<श$ब ईबर<बर h न सपक3 स ध4न
< $.
"अग क स ग4? त ल अlब श3न बदल म ह $ व$ < $. मल
म ण ल$ द<न वर Zच ड द. आ द<न वर Zच$ म ह $
क ढ ल वळ ल गण र कJ न =? च र हदवस मल ववच र
कJ क म झ ल क ? म$ स फ स ग4न कल कJ म झ च न
कम <ण र न =." आपल स फ म'बस3 आपल कड
आदर न बघ $ल अपकन त न$ आम सव Zकड प ह ल.
त च ब णद रपण म+ळ क<ण$ त च कड स दर प ह ल
कJ न = मल समजल न =. ड=न आपल ग<पन$
अ वल आपल बदल क = व ई तलह $ल अश$ तभ $
त न कश$ व ल$ न = दव ज ण.
द<न आठवड गल. आमच सपह क तमह गच वळ=
ज<श$ब ईन$ पर क र कल$.
"क $ ड=न! आपण र उड घ ल म ण ल$ म ण4न
म$ पवश£ र जवळ ज ऊन उभ$ र ह ल. $ आल$ व म$
'ग+ड म तनZग' अस म ल. त ल क = मlनस3च न = . त न
मल 'ग+ड म तनZग' र म लच न =, र उल क =ब =
ब<लल$."

279
"क म णल ड=न?" स+रम न ग<ड आव ज ववच रल.
क+ 4 ल आम सव Zन च < . पण ब म कढ च कम
स+रम कर अस.
"म ण ल$, 'म गड= स ड= नस4न आणण पर 43म ल व4न
णसप लच$ क म < न = . इथ उभ र 4 न वळ फ+क
घ लवण ऐवज$ थ<ड क म कर . म$ म<ठ प तन च र
गभ$र ठवल . ज<श$ब ई ख ल$ उभ रह ल न = र= त
वळ क = क म करण र न = , ऑहफस बस4न क फJ
वप $ल मल म ह < , आणण मल व ड=नन स+_
मह < . आपल ल ज<श$ब ई आवड न = अस
ज<श$ब ईन स गण ड=नन आवड अस व.
"आ पर कध$ म$ त च सव ग स ठ^ ख ल$ ज ऊन उभ$
र क बघ" ज<श$ब ईन$ ज =र कल.

***

सत आल$ कJ क क कर च ज<श$ब ईन$

एक र इ र ल<क न$ आजप Z क क कल बघ4न र=
ठरवल अस व हकव त न दष
+ पव"त$च क<ण$ र= तशकवल
अस व.
क वळ न$ स+झनल च गल पक र उत$ण3 करन हदल आणण
सव 1 दद
+ 3शच फर स पडल. स वरल व त च$
दस ई जनरलल बदल$ झ ल$. इथ स+ Mझनन लकचररच$ प<स
तमळवल$.
" $ दस ई जनरलल क वळ च प ठ<प ठ ज ण र, ल गल$
पTज?" र जश म ण ल .

280
"क वळ न =ब$ झ ल . त थ गल$ आणण त ल पण
=ब$च$ ल गण झ ल$ र? न = ज ण र $" तनन द म ण ल .
" $ ज ण र अस म$ ऐकल " =न म ण ल$. =न म सव न$
खर र म झ बर<बर एम M.ब$.ब$.एस M. झ ल$ आणण म झ च
बर<बर एम M.ड=. स+_ झ ल$. पण कम$ म क3 असल म+ळ त ल
लकचररच$ प<स तमळ ल बर=च वरZ ल गल$. म$ अप<,
+तन च म+ख आणण हडप 3म' मध नबर द<नच ज गवर
अस न $ आमच कड लकचरर म ण4न रज4 झ ल$.
न व $ल स धम 3म+ळ म ण हकव आणख$ क = क रण म+ळ
म ण , ज<श$ब ई आणण =न च भल च जम ल ल गल
< . इ क कJ =न न स+रम ल ब ज4ल स रन त च$ ज ग
प क वल$ < $. लल$ $ पत क ववर आपल म
म ड ल ल गल$ < $.
"क+ठ ऐकलस 4?" स+रम न ववच रल. आपल ल न स ग
ज<श$ब ईन$ =न ल आ ल ग< ल$ ब म$ हदल$ कJ क
अस त ल व ल.
"असच ऐकल " =न म ण ल$.
" $ ज ण र न =" म$ म ल. "क र जश, ल गल$ पTज?"
र जश बकल . आ +ष त ल क<ण$ पTज ल व च आव न
हदल नव . वढ त थ स+झन अव रल$ आणण पTजच
ववर त थच थ बल .
"क स+झन, 4 दस ई जनरलल जणर म ण" =न
म ण ल$. त च ब<लण ल क+णतस वस आल त कड
स+झनन दल
+ 3क कल आणण म ण ल$,

281
"h ग. मल ख4प ल ब पडल. म झ नवर इथ आणण म$
त थ लकचरर <ऊन फ द क ?"
स+झनन मधल कळ त च ब फ'डबर<बर लगन करन
कल < . र= = $ क वळ च म ग4न ज ईल अस
म ण न आमच हडप 3म' च ल<क न जर = लज
व ल$ नव $.
मडळ= प गल वर मल तनन दन ववच रल,
"क र, +ल कस कळल कJ स+झन दस ई जनरलल ज ण र
न =?"
"स ध$ ग<ष आ . त च क = क वळ वर पम नव . $
कररअर घडवण स ठ^ कलल$ डज<ड < $. आ व
सध झल आ . त 4न क वळ च ज ज ब+ड आ .
त च प ठ^ ज ल $ क म4ख3 आ क ?"
"बर<बर आ 4 म ण <स " तनन द म ण ल .
क वळ दस ई जनरलल गल. त च$ लकचरर मन ल$
र जम स<ड4न प व पlक =स कर ल ल गल$. पण
सच< = क = त च सवभ व नव . त न स+झनबर<बर
सध न ब धल, आणण र जम च जमल वढ उप <ग करन
घण च ल4 ठवल. ज<श$ब ईन$ अज4नप Z ल$ सत
व परन क<ण च म ग चuकश$च ससतमर ल वल नव .
त न$ स ठ^ स+झनल क तनवडल बदल अनक म
< $. स+झन रण, ग<र=, हदस ल ज<श$ब ईपक उजव$,
ज<श$ब ईपक ब धस4द, ग =-श 3 आणण ज$नस घ लण र=
< $ म ण4न ज<श$ब ईन त च मतसर व च अस एक
म पव < . स+झन आणण त च नवर एम M.ब$.ब$.एस M.च

282
पररकक अस च आणण म ण4न त च कड म+ल ट 4शनस ठ^
गद\ कर च च ज<श$ब ईन मतसर व च अस दस
+ र
एक म पव < . क वळ म+ळ आपल ल •ड श$
आलल$ एच<ड=च$ प<स तमळ ल$ न = आणण स+झनल त स
हदल र क वळ वर स4ड उगवल ज ईल अश$ ज<श$ब ईच$
ववतचत म नतसक अस व$ अस म झ म < . आणख$ =
म पव असण च$ शक < $, पण ज ण4न घऊन क =
फ द <ण स रख नव . र ज<श$ब ईन$ स+झनल
पकडल. त च क झ ल, व$ 3 श+कज 4 नसण र प+रर न
अपत प प$ व व$ म ण4न एख द दत च श+कज 4
व परण च$ उपच रप_ व व पर < $. अश द त ल
पTस दण पक र जम च लlब<र र= प सण स ठ^
आलल व$ 3च स•पलमधल च गल स•पल व परन फ+क
< अस, म ण4न मन ल$ स+झनकरव$ अश$ स•पलस तमळव
अस. पTस द<घ$ व 4 न घ अस व .
"म$ आज स+झनल पकडल" ज<श$ब ईन$ ज =र कल.
"मन ल$च$ एक प व पश आपल कसपपर घऊन आल$
< $. त च पपरवर स+झनन व$ 3च स•पल द अस तल 4 न
त ल लlब<र र= प ठवल < . मल $ पश भ ल$ आणण
त च भ ड फ+ ल."
"मग आ +म = क करण र आ ?" स+रम न ववच रल.
"म$ त च$ चuकश$ कर ल ड=नन स गण र आ ."
लकण क = बर= हदस नव $. च र हदवस गल. स+झन
त च नवर ल घऊन मल भ ल आल$.

283
"क झल 4 मlडमकड4न ऐकलच असश$ल. आम = +झ
सलल घ ल आल< " स+झन म ण ल$.
" +झ ववर_ प+र व क आ ?" म$ ववच रल.
"त पश च कस पपरवर त ल स•पल द अस म$
तलह लल आ " स+झन म ण ल$.
" स•पल घऊन मन ल$कड ज अस 4 तलह ल < स क ?"
"h!" $ म ण ल$.
" +झ कड4न स•पल आण अस मन ल$न तलह ल < क ?"
"h! पण पश न ज<श$ब ईकड स कब4ल कल म ण. मल
क मह कJ पश स•पल घऊन मन ल$कड ज ईल ? म$
आपल इ र पश न द स तल 4 न हदल. मल व ल
आपल च ओप$ड= त ल C= म' दण र आ ."
"स क द ल पश ईल क ?"
" $ त हदवश$ पळ4 न गल$. $ न = च$. न = र= त ल
ब<ल वण स ठ^ त च पत क+ठ आ मlडमकड? ओप$ड=
पपरवर फक उपनगर च न व तलह लल अस ." प4ण3 पत
अस र= मन ल$न पश ल स क दण स ठ^ ऊ हदल
नस .
"मग ज<श$ब ई +झ वरच आर<प कस तस_ करण र
आ ?"
"दव ज ण. उग चच त न$ म झ म ग नस झ'ग ल व4न
हदल आ ."
" बघ, क रद र ज<श$ब ई आ . त म+ळ त +झ$ चuकश$
कर शक न = . क<ण त सथ हडप 3म' च म+ख ल
चuकश$ अतधक र= म ण4न नम $ल. उपलबध क गदपत आणण

284
स क$ वर < तनण3 घईल. स क$द र फक ज<श$ब ई आ .
त हक $ स+स4त ब<ल4 शक +ल मह आ च.
त म+ळ चuकश$ झ ल$ र= +ल क = <ण र न =. वबनध स
र ." म$ म ल. क वळ च कनकशनम+ळ मल स+झन
आवड नस. पण ज<श$ब ई त ल स4ड स ठ^ म ण4न त स
द प 4 न मल स+झनल <ग सलल हदल तशव
र वन .
"थ•क 4" अस म ण4न द<घ गल$. ज<श$ब ईन$ जग जग
पh डल, पण चuकश$ स+झन ब लब ल स+ ल$. वT कJक
व प $ ज<श$ब ईन$ आपल ल ख<ट आर<प अडकवल
अस त न तल 4 न हदल, ज ज<श$ब ईच ग<पन$ अ वल
नम4द कलल अस व.
एच<ड= झ ल वर ब ई म झ प ठ^ एख द= ख< = चuकश$
ल व4न मल त स द $ल अस मल व < . स त न$
मल एक द<नद धमक वलस+_ < . जर= म$ पत क ग<ष
तन म पम ण कर अस, र= ख< = चuकश$ कर च$ र
त न कर आल$ अस $. पण ववज न सलल हदल म+ळ
स+झन स+ ल$ त च क न वर गल, आणण ब + ध त 4न
धड घऊन ब ईन$ मल स त स द च कध$ प त कल
न =.

***

ज दव न =न ज<श$न घडवल, त नच उरलल स म न

व परन चuद वर Zन र =न म सव न$ल घडवल. अथ 3
उरलल स म न कम$ अस व. कम$ पडल त थ त न इ र =

285
बरच स म न व परल < . ज<श$ब ई ग<र प न र= म सव न$
क ळ=श र < $. ज<श$ब ई व न+स र ज ड झ ल असल र=
मध मव प Z न च, बlडतम न आणण बल तनस खळण
वगTर कर च . म सव न$ पत क प ऊल सभ ळ4 न, दमद रपण
क च$. नच आणण खळ च आणण त च
ववळ भ<पळ एवढ सख < . ज<श$ब ईन$ तशकण घ ल
व + श र अस व . म सव न$ ढ < $ अस म ण आल
नस र= + श र नककJच नव $. बTदकJ पररक $ पह ल
फ क उत$ण3 झ ल$ असल$ र= आ +ष ल$ द<न वरZ
त न क+ठ र= फ+क घ लवल$ < $. क = स तग ल र
ज<श$ब ईन ब + क वळ कळ च. पण म सव न$ल
कळल च$ श श $ नस च$. कळल र अतभप असल
त च पक वगळच क = र= त ल कळ च. र अश स फ
वगळ भ सण र द<न सम ज च दष$न शसव$ असण र
णस मध दव न क<ण भ ग एक च स म+ग$प स4न बनवल
< दवच ज ण, पण द<घ$च ववलकण प च.
=न आमच कड ण प4वc दस ई जनरलमध न<कर=ल
ल गल$ < $. एक हदवस सनसन = ब म$ आल$.
" =न न त च ऑनरर= प<फसर न ह सक द खवल " तनन द
म णल.
"क कल त न?" र जश म ण ल .
" त ल त च ब+_=मतवरन क = र= म ण ल. त वरन
द<घ च च गलच व जल."
"मग?"
"मग त न त न आपल$ म फJ म ग ल ल वल$."

286
"आणण त न$ म तग ल$? $ कश$ क ?"
"क = ववच र नक ."
"क ? क कल र= क त न?"
"आपल वर त न$ अत च र कर च प त कल अस
आर<प त न कतमशनरन पत तल 4 न कल ."
"क स ग <स क ? अर, त च आडव बसल र
म ण4स प ण$ = म ग4 शक च न =. त च वर अत च र
कर च ध डस क<ण करल?"
"आणण त 4न $ हदस ल ..."
"र जश. असल सणकसस ररम क3 कर नक<स" स+रम म ण ल$.
र जश प कन गपप झ ल .
"क = अस<. क द णस च ब ज4च अस <. त 4न त च
एक क क नगरप तलक उचचपद वर आ म ण. त न$
दटट ल वल . लख$ म फJ म ग न = र प<तलस कस कर
अस म ल वर वबच र न$ म फJ म तग ल$."
=न म सव न$ अश$ ध<क द क असल अस मल
एम M.ब$.ब$.एस M.च स डप च वर Z कध$च व ल नव .
तचतप एकसC मडळ= अस $ त थ अस पण
नस , सच त च < . त च अणस तव कध$ ज णवलच
नव .आ त च अणस तव ज णवल आणण द<न आठवड
ख+द =न च र जम C नसफर घऊन जर झ ल$.
आमच कड एक ज ग ररक < $ $ त न प क वल$.
व स ववक अश$ C नसफर तमळण ख4प कठ^ण अस च. पण
णजथ आपल स$तव वर घ ल पडल त थ आपल ल क म
करण अवघड व अस स ग4न त न C नसफर करन घ ल$

287
म ण. त ल ववच रन खरख< करण च$ क<ण च$ इचh
हदसल$ न =.
"चल र. त च बर<बर क म कर न आपण त च स$तव वर
घल घल न = च$ स क$द र दर वळ= ठवण शक न =
म ण4न त थल प+रर मडळ=न$ त च$ बदल$ करवल$ असल"
तनन द म ण ल .
प+रर बस त च वर अत च र करल म ण4न त ल
ज<श$ब ईच +तन मध ज ग हदल$ गल$. द<न =न एकत
आल आणण द<श$-म च पक सरस अ£T झ ल.
फक द<घ$च न व एकच < म ण4न झ ल अस न =. त
वळ= ज<श$ब ई अत श ववमनसक अवसथ <त . त च
आ +ष एक प<कळ= तनम 3ण झ ल$ < $. ज<श$ब ईच
आ +ष ल$ $ प<कळ= =न म सव न$न भरन क ढल$,
म ण4न अ£T एकदम घट झ ल. त च अस झ ल ....
ज<श$ब ईन आ .स$.एम M.आर.M च स<न<ग फJच एक सश<धन च
प<जक तमळ ल . ब ईन स<न<ग फJच गध नव . त न$ त
प<जकटस ठ^ भ वस र न व च एक स<न<ग फर तन +क कल .
भ वस र न+क च एम M.ड=. झ ल < . सव 1च णकलतनक
उघडप Z क कर च अश ववच र अस न त ल
प<जक तमळ ल . व ज<श$ब ईच व च ळ=सच प+ढ प च-
स वरZ झ ल < . व ल क = णस 4न
तनस ण र रण बदल कध$कध$ उद स < . स प+रर =
< म ण , पण सध आपण ज<श$ब ईच म नतसक च
ववच र कर < आ < . त च अवसथ जर त न
त च नवर च$ स थ तमळ ल$ अस $ र फ र बर झ ल

288
अस . पण नवर त च व वस व स < . त च
णसप ल ल ररसपशतनस बर<बर त च वळ = बर ज च
अश$ क+जब4ज = < $. क = अस<, ब ई एकट आणण उद स
<त . भ वस र आ +ष आल वर ब ईच ववश एकदम
सज$व झ ल. एकद सक ळच$ व ड Zच$ र उड झ ल$ कJ ब ई
भ वस रबर<बर स<न<ग फJल ज च . भ वस र स<न<ग फJ
कर च आणण ब ई बघ बस च . जर दमल स रख
व ल कJ द<घ क फJ प ल ज च. मग पर स<न<ग फJ
करण आणण बघण. दप
+ र= भ वस र ब ईबर<बर त च
ऑहफस जव च . जवण गपप ग<ष$ कर , खळ=मळ=च
व वरण व च. मग पर स<न<ग फJ करण आणण बघण.
$न व ज द<घ पर क फJ प ल ज च. च र व जप Z
जखड4न पड व ल ग म ण4न प4वc ध+मसण र ज<श$ब ई
आ म<ठ कष न च र व ज घर= ज ल तनघ च .
ब ई पचच ळ=सच असल र= घर= स+बत आणण आर म
असल म+ळ स+ळस+ळ= <त . त च कस ववदश$ रग
ल वल म+ळ नTसतग3क क ळ रग च हदस च. अथ 3 मल
व मह नव . प+ढ एकद ब ईन$च स म ल व
मल कळल. अस<. र वढ= स+रख हदसण र= स$ आपल
स णननध ख4श आ आणण सप4ण3 हदवस आपल बर<बर
मज घ लव म ल वर भ वस र ख4श < . द<घ
क ररड रमध एकत न हकव ज न हदसल कJ
ल<क च भ+व उच व ल ल गल . ज<श$ब ईन त च$
हफहकर < $ अस हदस नव . भ वस र अश ग<ष$च$

289
हफहकर नसण र पक रच प+रर < . त म+ळ आ +ष मज
च लल < .
दद
+ Žव न आ .स$.एम M.आर.M च प<जक त च$ म+द सपल वर
थ बल . < व ढव4न तमळ व म ण4न ज<श$ब ईन$ जगजग
पh डल. पण आ .स$.एम M.आर.M ल क = त च$ द आल$
न =. भ वस र ब ईच आ +ष 4न दर4 गल . ज<श$ब ई
एकट आणण उद स झ ल . नमक त च वळ= =न
म सव न$ त च +तन मध अव रल$. =न च रग
भ वस रस रख च < . त च आक र भ वस रच दप+ प < ,
पण द<घ च शर=र च मधल भ ग च$ ठवण स रख$च
< $. =न ज<श$ब ईन रचल असच ब<ल च$, जस भ वस र
ब<ल च . $ एक स$ < $ = एक ग<ष स<डल$ र $
भ वस रच ज ण म+ळ तनम 3ण झ लल प<कळ= अगद=
चपखल बस < $. त व ल ज<श$ब ईच$ गरज भ वतनक
जस अणण श ररर=क कम$ अस व$. त च ववश प+न एकद
स ज झ ल. ब ईच$ न ड= ओळखण =न भ वस रपक
सरस तनघ ल$. पसग$ $ ब ईबर<बर ल न म+ल स रख थ<ड
ब<बड ल डल डस+_ ब<ल च$. घर= ज<श$ब ईच$ प<र आईल
ह हडस हफहडस कर च$. = एरड स रख$ व ढलल$ बई
ल डल ड ब<लल$ कJ ब + ध ज<श$ब ईच अ 1चक4प+ढ त च$
ल न प<रच अव र च$. =न ज<श$ब ईच आ +ष च
अववभ ज नसल र= अत श म तव च भ ग बनल$.

***

290
"सर, ज<श$मlडम आपल वर ख+ननस ठव4 Mन आ क ?" तनश
ग<ष$म+ळ तच 4र हदस नव . त ल फक ग<ष$च
क+ 4 ल व < स हदसल. म झ लकचररल स+_ = ग<ष
ज णवल$ म णज ज<श$ब ई अगद= उघड उघडपण ख+ननस
द खव <त र.
"एकदम बर<बर" म$ म ल. "पण +ल कस कळल?"
"आपल +तन ल त स द च$ एकपण सध$ त स<ड
न = . हकब + न त अश सध श<ध च अस ."
" ...." म$ म ल. त च लक क क आल बघण
मन<रजक ठरल अस . क स ग व, मल न ज णवलल$
एख द= ग<ष त ल समजल$ < $ असल =.
"सर, +मच ऑहफसजवळच ख<ल$ आपण क<लप<सक<प
कर च<. इ र च मनन आपल पश ख4प अस च.
ज<श$मlडमन$ त थल क<लप<सक<पच क ढ4 न घ ल . आपल
क<लप<सक<प बद झ ल ."
"अर, पण त म+ळ त च पश च क<लप<सक<प पण बद
झल न ."
"त च अस च च अश हक $श कसस?"
"त च लक न = कJ त न$ आपल न+कस न कल
न = र र जम ल पश च न+कस न कल" म$ म ल.
" +झ म झ पग र आ वढ च र ह ल न ?"
"पण त आपल ल उग चच त स द = ज ण$व मन ल
असवसथ कर र न सर?" < म ण ल .
"उग च न = र. म$ त न मसक ल व र न = म ण4न
त न ख+ननस आ . तमह गमध त च+कJच ब<लल कJ म$

291
त च$ च4क द खव4न द < म ण4न त च र ग आ . म$ प+स क
तलह ल$ त त च न व लखक म ण4न कल न = च$
च$ड आ . एक न द<न, अनक ग<ष$ आ ."
"अस उग चच लखक म ण4न न व घ ल च?"
"म<ठ म णस च इ र कड4न ख4प अपक अस " म$
म ल.
"तमह गमध आरम•च सम<र पण कश ब<ल ? 'ख4प
प+स क व चल$ म ण4न क<ण$ +श र < न =. आम ल
वर 3न+वर Zच अन+भव आ म ण4न आम =च खर + श र आ < .'
मल व त खस +म ल उदश4न म ण ."
त न ज<श$ब ईच व क अगद= त च स रख म ण4न द खवल
< . म$ स4न त ल द द हदल$ आणण म ल, " मझ =
लक आल < ."
"सर मध र= आपल ऑपरशन तथए र दर
+ स $स ठ^ पधर
हदवस बद < . क म सपल वर ध+ल ई आणण र +तमगशन
करन झ ल आपल ऑपरशनच हदवश$. आपल पश
र <त . तसस र आपल ल तथए र द ल र < $.
ज<श$मlडमन$ आपल ल ऑपरशन कर हदल$ न = .
म ण ल , सव3च +तन च न+कस न झ ल . सव Zच स रखच
हदवस फ+क गल पह ज . <प Z +म ल थब ल
प ह ज."
"आठव . म$ व ड=नकड क र कल$ < $. ड=नन$
ज<श$ब ईन फ ररगपण हदल < . पण <प Z < हदवस
तनघ4न गल < . आपल पश न ऑपरशनतशव घर=
ज ल ल गल < ."

292
"मल अस ख+ननस आल < सर."
"ज ऊ द र. त स गर=ब पश न झ ल . +झ-म झ वT वकक
न+कस न क = झ ल न =."
"मlडमन वढ= स ध$ ग<ष कळ4 न ?"
"आपल 4 न स<ळ वर Zन$ ल न असलल म झ बर<बर
अस प<रक वद व कर न त न प ह ल कJ मल प4वc
रग च, आ कJव . बघ, सत आपल ब ज4ल
आ . शव = ववज आपल च <ण र."
"सर, सत च ववज व ल क ह द= तचतप आ ? =
असल$ म णसच तशरज<र <ऊन सत व ल न वपड .
जग न न = सर."
"आपण क ल म लल$ व क आ क लच प<रग
म ण < बघ4न गम व च$ $ वळ नव $ र= मल
गम व ल$."
"अर, आपण म4ख3 आणण त श ण म ण4न त न$ हक $ =
डक वप ल र= ल<क न खर व ल ल<क क म4ख3
आ क ? त च बदल ल<क क क ब<ल ऐक."
<ग <ग अस कJ म$ अस म ण < वढ म झ$ ज+न$
रणज MसC र तचत आल$.
"ग+ड म तनZग, सर" $ म ण ल$.
"ग+ड म तनZग" म$ म ल. " +झ लडनच अlकस' hन
व < . कश$ आ स?"
$ सल$.
"क , एम M.आर.M स$.ओ.ज$. झ ल क ?"

293
" < सर. दस
+ र= आल. +मच स ठ^ च कल आणल ." त न
पस3मध4न च कल क ढल$ आणण मल आणण तनश ल एक
एक हदल.
"अतभनदन" म$ म ल. "चल, ज<श$ब ईन भ 4 ."
"कश ल सर? नक<" $ म ण ल$.
"अग, एच<ड= आ . त न +झ ररझल स ग4न पढ द.
च कल नक< दऊस. वढ h न च कल त च प< जऊ
न ."
"त न ड<ळ म<ठठ करन म झ कड प ह ल. मग म ण ल$, "म$
पढ न = आणल ."
"म$ द < न " म$ म ल, आणण बल च खण 4न द<न
पढ च$ पल णस कच$ वपशव$ क ढल$. " = घ. एक पश न
दव च पस द हदल . म$ पढ ख न =. ब ईन दऊन क."
"पण त न कश ल ? मल न = त न क = द वस व "
$ म ण ल$.
"तचत , म झ$ रणजसC र म ण4न क म कलस, पण जग
म णस बर<बर कस व ग च क = तशकल$ न =स. म झ
ऐक. त न +झ ररझल स ग आणण पढ द. मग त च •ड
बघ. लडनप स4नच पव सखच3 वस4ल <ईल बघ."
श$ $ +श र < $. वढ समज व4न स तग ल वर त च$
ट 4ब प ल$.
"आपण एकत गल< र त न सश ईल. आम =
स फरममध त आ त थ आध$ ज <. 4 पच
तमतन न$ " म$ म ल.

294
म$ हदलल स4चन < प ळण च$ त ल ज+न$ सव
< $. बर<बर प च तमतन न$ $ स फरममध प<चल$.
ज<श$ब ई ऑपरशन तथए रमध4न च म गव4न प$ <त . म$
तनश ल लक आव ज क = र= स ग < <.
"अर, मlडम?" तचत तचतक रल$.
"तचत , क कस क ?" ब ईच मlनस3 श बर <त .
"क लच लडन 4 न आल."
" ."
"एम M.आर.M स$.ओ.ज$. पह ल फ क प स झ ल."
"अतभनदन."
"दस
+ र= र•क तमळवल$. सव$टस आणल " अस म ण4न त न
पस3मध4न च कल क ढल, ज<श$ब ईन$ प ह ल वर पर
आ ठव4न हदल, आणण पढ च$ वपशव$ क ढ4 न ब ईच
वर ठवल$. ब ई कसन+स सल .
" पररकक पररकच वळ= म झ वर ख4श < . इहड
क<णत णसप ल < $स अस ववच र < . म$ म ल
र जम ."
"अर व !"
" <. पण 'अर व ' अस म ण ल. मग क<ण बर<बर क म
कलस अस ववच रल. म$ म ल ड क र ववज प =ल."
"......"
" <. पण 'अर व ' अस म ण ल. आ म$न 'अर व ' अस
म ण ल. +म ल ओळख < सर" $ म झ कड •ड
करन म ण ल$.
"क न व म ण ल$स?" म$ ववच रल.
"प$ रसन."
295
" <, <. त च फ<न आल < त हदवश$. म$ ‘ल फ< 3’
ऑपरशन म हडफ कल त बदल ववच र < " म$
गभ$रपण म ल.
ज<श$ब ईच •ड बघण स रख झ ल < .
"म झ ल ग ब4क बतघ ल त न$. 'र जम = सगळ=
ऑपरशन +म = कर क ?' अस त न$ ववच रल."
"मग? आम =..." ज<श$ब ईन$ सभ रण च$ स4त घ च
प त कल .
"म$ म ल त न 'आमच सर h न कर = ऑपरशन"
ब ईच व क स+र < < च <ड4न तचत म ण ल$. "आ
ज म$. घ ई आ , सर. पर ईन जस वळ
ब<ल ल " अस म ण4न $ भ+र3कन उड4न गल$.
"तनश , चल ब ब , त पश ल बलवर घ अस स ग4न
आल< आपण. ज ऊन बघ4 त ल " अस म ण4न म$ = उठल<.
त न म झ कड चमक4न बतघ ल, पण क = न ब<ल <
पण म झ म ग4न ब र आल .
"क+ठच$ पश सर?" त न ववच रल.
"क+ठच$च न =. मन न वढ खचलल ज<श$ब ईच •ड
बघ4न मल स4 आवरन म ण4न म$ ब र पडल<" म$ म ल.
तचत फक स फरममध4न भ+र3कन उड ल$ < $. ब र ज ऊन
$ थ बल$ < $. आम ल प 4 न $ सल$.
"ड क र श$र म ल ग4 ड क रकJ स<ड4न न ट भ4म$वर तशरल
आणण अत श शसव$ झ ल. 4स+_ मन आणलस र
न ट कत न व कम वश$ल," म$ म ल, "चल , च वपऊ ."
आम = त घ क• =नल गल<.

296
"सर, प$ रसनन$ फ<न कल < +म ल ?" त न ववच रल.
"h ग! प$ रसन क ळ कJ ग<र स+_ मल म ह न =."
"ग<र आ " $ म ण ल$.
"अस4 द, अस4 द. 4 प$ रसन 'अर व' म णल अस
म ण ल$स, म ण4न ब ईन जळव ल म$ फ<नबदल कलपननच
स तग ल. ब ईच च र बघ4न आनद झ ल कJ न =?"
"ज+न सगळ ण वस4ल झ ल सर" $ म ण ल$. "आ मत
म$ पळ . प+न ईन." वळ= म त $ खर<खरच पळ ल$,
ब र ज ऊन थ बल$ न =.
" सगळ गuडबग ल मल कळल न =" तनश म णल. <
बर पTकJ ग•धळलल हदस < .
"ज<श$ब ईन तचत आवड नस, जस त न म$ आवड
न =. त च बदल = त ल<क कड क =ब = ब<ल च . तचत
एम M.ड=. व वणसथ उत$ण3 झ ल$. $ जव एफM .स$.प$.एस M.ल
बसल$ व ज<श$ब ई पररकक <त . पlणक कल पररक
तचत ल फ † इडच$ कस तमळ ल$. ब ईन$ पश ल सव 1
प सलच न =. स+परव झर रणजसC रन तचठठ^वर तल 4 न
हदल व च4न ब ईन$ ड गन<तसस ठरवल आणण पररक थ©न
पश ववच रल. तचत च पश च गभ 3श च गल ब'ब$प Z म<ठ
< , र तचठठ^ जर सच म<ठ आ अस तलह ल < .
तचत न खर आक र क < स तग ल. ब ईन$ पश च
प< ल ल वल अस र= त न त गभ 3श च
आक र कळल अस . त ऐवज$ तचठठ^वर ववसब4न त न$
तचत न च गल$ उतर द ल तमळ व$ म ण4न गभ 3श च
आक र ख< ख< च म<ठ स तग ल अस ठरवल आणण

297
तचत ल न प स कल. त न$ मल स स तग ल, क रण $
म झ$ रणजसC र < $. म$ तचत ल स तग ल. अश$ भडकल$
< $ $. त पश च <प Z ऑपरशन झ ल < .त च
भल म<ठ गभ 3श पlथ ल ज$ लlबमध4न आण4न ज<श$ब ईच
ड<क वर आप अस $ म ण < $. पlथ ल ज$व ल न$
त ल हदल न = म ण4न ज<श$ब ई व चल . ज म+ल$ल
आपण न प स कल $ एम M.आर.M स$.ओ.ज$. पह ल फ क
पस < आणण = दस
+ र कम क न, ऐक4न त च •ड
कस < बघण स ठ^ म$ सगळ पपच रचल . त च
•ड वढ पडलल 4 प4वc कध$ प ह ल < स क ?"
"न = सर," < म ण ल "पTस वस4ल. पण = तचत +म =
क ब<ल च, कस ब<ल च न पढव वढ h न कश$
क ब<लल$?"
"अर ब ब , आ रक लज सपध Zमध त न न क, न ट h ,
इप मप 4 एकप त$ प <ग वगTर पक र इ कJ बणकस
तमळवल$ म ण4न स ग4. एकद सकलपन सपष झ ल$ त ल
थ बवण कठ^ण अस . म ण4न र म$ त ल ज<श$ब ईवर
वढ क णनफडनसन स<डल. त न च कल पस3मध4न
क ढल आणण ज<श$ब ईन$ त च कड आशन बतघ ल वर
पर ठव4न हदल < पसग र न ट ग" ख त$न वनस
म<अर घऊन गल अस ."

***

क<ण च प< कश म+ळ दख

+ ल सग न =. म$
क मप 4 र घ ल म णज क मतस3ड=झ ग ड= घ ल$ नव $

298
कJ क<ण च प< दख
+ व. आ खर कJ त क ळ=
आमच पTकJ क<ण कड क मप 4 र नव . हडप 3म' मध =
नव . क<ण ल < व पर = नव .
आ M.स$.एम M.आर.M जवळ एक ड सवर आणण म<ठठ
रल पप वर च लण र एक डब < , ज< ज<श$ब ईन$ ए.स$.
मध ठवल < , आणण फ र गरम व ल ल गल हकव
झ<प आल$ कJ ब ई त ख<ल$ ज ऊन बस अस . इ र
क<ण ल त थ पवश नव . त म+ळ < व परण च र
पशच नव . मल क<ण$ र= स+चवल कJ 4 +झ$ प+स क
क मप 4 रवर तल =. स<प ज ईल. व ल व व ल त थ बदल
कर $ल. कस व त आक र आणण फ न मध
क ईल. hप ईच भववष णखळ ज+ळवण न = र
क मप 4 र आणण लसर वप रमध आ . मझ प+स क च
वप रल कब4ल नव . पण म झ ड<क क आल, म$
एक क मप 4 र ववक घऊन कल . अखख हदवस
णसप ल ज च . त म+ळ घर= क मप 4 रवर क म कर ल
वळ तमळण च$ शक नव $. मग म$ ड=नच$ परव नग$
क ढ4 न < णसप ल मझ ऑहफस ठवल . क म 4न
वळ तमळ ल कJ म$ त च वर क म कर ल ल गल<. कस
व पर च प+स क व च4न तशकल< आणण आठवड भर
बर पTकJ पग $ कल$.
म$ क मप 4 र घ ल म ण4न ज<श$ब ई, स+रम , गजलव र अश
बर च जण च प< दख
+ ल. म$ ग ड= घ ल$ < $ व =
बर च जण च प< दख
+ ल < . व स+रम न ग ड=
हक $ल घ ल$स, कज3 क ढलस क , कज3 क ढल न =स र

299
पTस क+ठ4न आणलस अश बर च चuकश कल <त . घर=
ज ण स ठ^ बर चद $ म झ च ग ड= घ+स च$. बर ज च
ख व त च इम न र= प ळ व. पण h, $ म झ च ग ड=
बस4न मल च च व म र च$,
"ज<श$मlडमन$ अम+क अम+क ग<ष कल$. त बदल +झ क
म आ ?"
$ म झ उतर दस
+ र हदवश$ ज<श$ब ईन स गण र मल
मह असल म+ळ म$ त ल उतर दण च फद पड
नस. शव = म$ त ल क ळल< आणण क = र= तनतमत स ग4न
त ल बर<बर नण बद कल. एकद र ज<श$ब ई म झ
ग ड= घ+सल . मल रसत स<ड म ण ल . नवर च
पTश न$ त न$ सव 1स ठ^ आतलश न ग ड= घ ल$ < $. $
न = र lकस$न ज ण र= ब ई म झ कड तलर मग
मल जर ववतचत व ल. म$ ग ड= कश$ च लव <, ग ड= एस$
न =, डक न = वगTर म ह $ तमळ ल वर त च सम ध न
झ ल. मग त न$ म झ कड पर कध$ तलर म तग ल$
न =.
म$ क मप 4 रवर क म कर अस न सगळ=जण एक एक
करन म झ क मप 4 र बघ4न गल$. शव = हडप 3म' स ठ^ =
एक क मप 4 र घ व अस सगळ न$ ठरवल. म$ म ह गर
असल म+ळ खरद= झ ल वर < व पर च कस
सगळ न तशकव च क म म झ वर आल. म$ = त न
uसन तशकवल. तमत आणण शत4 अस भदभ व कल न =.
म झ कड4न तशक4न घ ल वर शत4 मडळ=न मझ क =

300
उप <ग रह ल न =. मग त न$ आपल श णपण
द खव ल स+रव कल$.
त च क झ ल, तनश ल क मप 4 र व परण ख4पच रस
व ल ल गल . त ल म$ एक हदवस आपल फ ल$
उघड4न क<ण$ व च4 न म ण4न त न प सवड3 कस द च
तशकवल. त ल फ र आवडल. त न उतस न द<न
फ ल$ बनवल , त न प सवड3 हदल आणण आनद घर=
गल . आपल तशष न h न क म कल म ण4न क- क-त
<ऊन म$ = घर= गल<. दद
+ Žव न आमच आनद फ र क ळ
ह कल न =.
"ववज , क मप 4 रवर प सवड3 हदलल द<न फ ल$
आ .त +झ आ क ?" मल ज<श$ब ईन$ ववच रल.
"न =. तनश च आ . त ल म$ तशकवल आणण त न
त बनवल ."
" क मप 4 र हडप 3म' च आ . त च वर क<ण$ = आपल
ख जग$ फ ल$ ठव च न = . सगळ फ ल$ सगळ न
उघड4न व च आल प ह ज ."
सगळ न ल †र= ज ऊन व च च$ कध$ = इचh <
नस. त फ ल$ व च च$ इचh क < < $ दव ज ण.
"ठ^क आ . प सवड3 क ढ4 न क <" म$ म ल. "पण +म ल
कस कळल त थ त द<न फ ल$ आ ?"
"अ... मल स+रम आणण अतन न स तग ल."
अतन = स+रम च$ लकचरर < $. आपण क<ण$ र= म न
आ < अस त ल मन प स4न व च आणण स $

301
सगळ न द खव च$. मल आठव , म$ प+स क तलह ल व
$ आरम< < $. मल प 4 न $ म ण ल$,
"ओ, तश ! 4 प+स क तलह लस कJ क ?"
वररष च ज ग<ष$ 'तश ' व च त न = म$ कध$ तश
म ल नव . प+स क तलह ण तश म णण स रख क
< दव ज ण. त 4न त न म ल < व त ल
सव 1ल ऑपरशनच न<टसस+_ तलह नस . म$
सभ असल म+ळ व क = ब<लल< नव <. म$ त ल बर च
ज ष अस न आणण आमच$ क = ओळख नस न $ अस
म ण ल$ < $. ज<श$ब ईन इ र च कड लव च कम
$ आणण स+रम तमळ4 न कर च . ज<श$ब ई अत श लक
कनच असल म+ळ आग स ज ल ग च$. तनश च
फ ल$च$ आग क रण नस न ल वल च प 4 न म झ
ड<क स प झ ल . पण स न द खव म$ प सवड3
क ढ ल बसल<.
"सर, आपल प सवड3 क ढल कJ सगळ= जण आपल फ ल$
व चण र" तनश म णल.
"पण मल स ग, +ल अस क तल च कJ इ र न$
व च4 न ?" म$ ववच रल.
"क = =..." < म ण ल .
"ठ^क आ . +ल क = = तल च असल, तच कर नक<स.
म$ +झ प ठ^श$ आ <प Z +झ फ ल$मधल एक
अकर = क<ण$ व च4 शकण र न =."
म$ ज+न फ ल$च प सवड3 क ढल. एक नव$ फ ईल बनव4न
त च ज+न फ ल$मध तलह लल ग<ष$ कल आणण

302
त ल प सवड3 हदल .. ज+न फ ल$मध ए, ब$, स$, ड= अश$
अकर ईप कल$.
"सर, पण आ नव$ फ ईल त न स पडलच, णजल प सवड3
आ . पर ज+नच न क <ईल."
"घ बर नक<स. क आ बघ." म$ त ल एक रल प$
हडसक द खवल$.
"क आ ?"
"त ल रल प$ हडसक अस म ण .त च आपल$ फ ईल
अश$ घ ल च$." म$ त ल आमच$ नव$ फ ईल रल प$
कश$ घ ल च$ द खवल. "मग $ फ ईल क मप 4 रमध4न
अश$ क ढ4 न क च$." म$ त ल = करन द खवल. "आ
रल प$ अश$ ब र क ढ च$, आपल णखश ठव च$ आणण
श तचत न घर= ज च. फ ईल +झ णखश , र ब $
उघड $ल कश ?"
"आणण आपल ल $ ल गल व ?"
" व रल प$ पर क मप 4 रमध घ ल च$ आणण फ ईल
उघड च$. कनच त क न ल पत ल ग च न =."
तनश ख4श झ ल. पण लगच त च •ड पडल.
"क झ ल?" म$ ववच रल.
"पण पळप+ पण झल. त च म णण पम ण आपण
व गल< आपल पर भव आ " < म ण ल .
"ठ^क आ . +झ$ इचh आ र आपण $ फ ईल
क मप 4 रमध लपव4न ठव4 . अस कर च" अस म ण4न
म$ $ फ ईल एकसपल<ररमध ज ऊन ह डन करन कल$.

303
"अर, फ ईल गल$. आ आपल ल $ ल गल व क
कर च?"
" व 'वह4 ह डन फ ईलस' कम ड व परल$ कJ $ हदसल."
सव र= ख4श झ ल$. त न मग फ ल$म गन फ ल$
बनवण च सप च ल वल . < उठ4 न ज च व त च$
एक = फ ईल म ग तशललक नस च$. फ ल$मध म तव च
अस क = नस च खर, पण पश तव च < .
"ववज , 4 आणण तनश वढ वळ क मप 4 रवर बस4न क
कर ? +म = बनवलल$ एक = फ ईल न र त थ नस ."
ज<श$ब ईच$ व थ म$ समज4 शक < <, क रण त च
तनम 3 म$च < <.
"क बर? अतन ल स पडल न = क फ ल$?" म$
खवच पण ववच रल.
"अ ... <, न =" ज<श$ब ई म ण ल .
" $ सव 1 क म कर च स<ड4न इ र च फ ल$ श<ध क
बस ?" म$ र<खठ<कपण ववच रल.
"म$च स तग ल त ल . प4वc +म = फ ल$न प सवड3 द च
स आ क<ण$ कर क बघ ल व म ण4न" ज<श$ब ई
म णल .
क<ण च = ख जग$ मजक4र व चण च$ कवळ इचh असणच
नव र < आपल अतधक र आ अस समजण र
ज<श$ब ईच$ मल जवढ= कJव आल$ वढ च स प = आल .
अतन -स+रम ल आ धड तशकवल च प ह ज अस म$
ठरवल.

304
"इथच र आ सगळ फ ल$" म$ म ल. "त ल न$
श<ध नसण र. म$ वढ तशकव4न फ+क ."
म$ प कन 'वह4 ह डन फ ईलस' कम ड व परल$. कJब<ड3 आणण
म उस व परन म$ क कल ज<श$ब ईन समजलच न =.
बघ बघ सम<र शभर एक फ ल$ हदस ल ल गल .
" वढ फ ल$ अतन ल स पड4 न ?" म$ म ल.
" ऊन व च4 द त ल ."
ज<श$ब ई अतन ल ब<लव ल गल . म$ सगळ फ ल$
पर ह डन करन तनघ4न गल<. न र द<न स अतन आणण
स+रम क मप 4 रसम<र बस4न कस उप <त अस ऐकल.

***

ज<श$ब ईन दव न भ डख<रपण हदल त च बर<बर थ<ड=

क मनसनस द ल व$ < $. आपण आपल ल मह
नसलल ववर वर व दववव द कर न आणण व पर
नसलल आ +ध न$ +_ कर न समजण ख4प आवश क
अस . ब ईन कध$ उमजलच न =. म झ कड4न क मप 4 र
ववर वर वढ म र ख लल वर श ण म ण4स गपप
बसल अस . ब ई गपप बसन .
ववज आणण तनश क मप 4 रवर क = र= कर बस
ब ईन ख4प ख+प < . त वर त न$ त च अकलपम ण
र मब ण उप क ढल .
"क मप 4 र सगळ च आ . एकजण < व पर असल व
इ र न$ त थ म ग ख+च 3 घऊन बस व आणण क च लल
बघ व" ब ईन$ तमह गमध क त क र= ववच र म डल .

305
त वर स च कJ रड च ठरवण सगळजण इ क
व ग झ ल कJ क<ण$ क = ब<ललच न =.
" =व =वर च ल4 असलल प<ग म ख4प जण न$ सम<र बस4न
बघण स रख$च = ग<ष त न व कJ क ?" तनश
मझ कन क+जब+जल . ब ईन$ त च कड ड<ळ व रन
प ह ल. =व = ल ब4न हदस < स क मप 4 रच म तन र ल ब4न
न$ हदस न =, त म+ळ ब ईच$ = स4चन व व 3 नव $.
पण ब ईन स स गण र क<ण?
"आपल ल द ख+च 3 स <अरमध4न तमळ ल कJ आपण
कर" म$ म ल. स <अरमध4न द क , एक ख+चcस+_
ज<श$ब ईन ब पजनम$ तमळण र न = मल म ह < .
क+ठच = पक रच फतन3चर खरद= करण स ठ^ नगरप तलकच$
क 3पण ल$ कम$ कम$ $न वर Zच$ अस च$. क गद<पत$
त ल $न वरZ ल ग असल$ र= गल व$स वर Z
आमच णसप ल एक = ख+चc हकव बल खरद= झ ल
नव . ख+च 3 खरद= <ईप Z ज<श$ब ईच कलपनच $न
र झ ल अस .
"आपण आपल ईमल व चण र व प ठ^ बसलल ल<कस+_
व च $ल न " स+रम अतन च कन क+जब+जल$. मध
म झ क न असल म+ळ म$ = ऐकल.
"मlडम, क = <ण र न =" अतन क+जब+जल$. "ज<श$मlडमच$
= न म$स रख$ वडगळ कलपन आ ."
ब ईच क न फ+क4न सगळ हडप 3म' आपल मन स रख
च लव4 प ण र= = ब ई त च ज<श$ब ईन वडगळ म ण
खर र धवन$म+ह@ करन त च$ कlस ज<श$ब ईन त च

306
व ढहदवस ल भ म ण4न द ल व$ < $. दद
+ Žव न
धवतनम+@क व व नस <, आणण असल र च ल4
नस <. त कण$ = < नव .
"पण पत क जण जव क मप 4 रवर क म कर < व
त न क म कलल फ ल$ त थ न र असल पह ज "
म झ कड आणण तनश कड सश न बघ बई म णल .
"क हकड आ ब ईन " < प+ प+ ल . "आ क कर च?"
उतर द खल म$ त च कड •ड वळव4न ड<ळ म रल .
"आपल वर लक ठवण स ठ^ मlडमन$ = आ हड क ढल$
आ " तनश म णल.
"अस4 द" म$ म ल. 4 म तन रसम<र ठ बस ज . म गच
क<ण ल = सकJन हदस क म न ."
तनश न आपल$ कलपन ण4न प डल$ लवकरच ब ईच
लक आल. शव = त न$ आम ल क मप 4 र क म कर ल
तमळ4 न अस कर च ठरवल. जव आम ल म<कळ वळ
तमळ च , व ब ई आपण सव 1 क मप 4 र च लव ल
बस ल ल गल . ब ईन उठवण र कस, म ण4न तनश
चरफड ल ल गल . म$ मझ ऑहफसमध कम
अस च<, त म+ळ मल क = त स < नव .
"सर, क = र= कर . आपल वळ ब ई क मप 4 रवर क म
कर ल बस . मल < व पर ल तमळ न =."
"अर, ब ईच उतस च र हदवस ह कल. मग त पर क फJ,
प ट 3, ग तसप ग<ष$ कर ल ज $ल. थ<ड ध$र धर. पण
मल एक स ग, ब ई क मप 4 रवर कर क ?"

307
"प' प<ग ममध फ ल 4 तचत क ढ बस " < उ£ग न
म ण ल . "न = र एकसलमध क<ण$ क<ण $ ऑपरशन कल$
त च न•द= बघ बस ."
"ठ^क आ . आपण त न धड तशकव4 " म$ म ल.
त हदवश$ ब ई जव ल गल व म$ क मप 4 रच ब
घ ल . एकसलच$ ऑपरशन च$ फ ईल उघडल$. णव ज +अल
बतसक एहड र स+र कल . थ<डस क<ड तलह ल आणण सव
कल. मग एकसल बद कल. म$ क कर < तनश लक
दऊन बघ < , पण त ल सगळ ड<क वरन गल
अस व.
"तनश , आ 4 आपल$ एकसलच$ फ ईल उघड बघ4" म$
म ल.
तनश मझ ज गवर बसल . त न $ फ ईल उघडल$.
"अर ब पर! सर बघ क झ ल" < म ण ल . क <ण र
मल मह < , क रण म$च श$ स< कल$ < $.
सकJनवर 'ध<क . +मच क मप 4 रल न<झ$ इहड
व रसच$ ल गण झ ल$ आ ' अस मसज आल < . ओक
ब ण वर णकलक कल तशव क मप 4 र प+ढ ज ल र
नव . ओकवर णकलक कल कJ मसज ज च आणण क =
करण प4वc पर <च मसज च.
"आ क कर च?" तनश म ण ल . < बर पTकJ घ बरल
< .
"आ आपण ज<श$ब ईच$ गम बघ च$" म$ म ल. "घ बर
नक<स. < खर व रस न = . म$ ब ईन धकक
द च स ठ^ स करन ठवल आ ."

308
आम = श पण तनघ4न गल<. जव4न ख ऊन पर आल< व
ज<श$ब ई क मप 4 रसम<र बसल <त . त मसजबर<बर
त च$ झ प च ल4 < $. ब ज4ल स+रम आणण अतन
<त .
" व रल इनफकशन च स$झन आ . श र ड'ग 4, सव ईन
रल 4 वगTरच$ स थ आ . त ल च एख द व रस
आपल क मप 4 रमध घ+सल असण र" ब ई म ण ल . "इथ
क म कर ल बसण र न$ न क •ड वर म सक ल व4न बसल
प ह ज."
ब ई एच<ड= आ म ण4न त ल स न कर च, न = र एक
नबरच$ इड= आ अस भ व अतन च च र वर आल .
स+रम न आपल च र म<ठ प स न तनवव3क र ठवल .
आज र च व रस आणण क मप 4 रच व रस वगवगळ
अस ब ईन म ह नव आणण त इ र द<घ$जण$
ब ईन स समज व4न स ग ल र हदस नव त .
"मल व मlडम +म = $ फ ईल बद कर आणण पर
उघड " स+रम म ण ल$.
ब ईन$ स कल, पण व रस क = गल नव .
"मल व मlडम +म = क मप 4 र बद कर आणण पर स+र
कर " अतन म ण ल$.
" 4च कर" अस म ण4न ब ई उठल . अतन न सव 1च$
आ हड व परन बतघ ल. व रस क = गल न =.
"आपल ल अ• =व रस घ ल प ह ज" स+रम म ण ल$.
" क+ठ4न आण च?" ब ईन$ ववच रल.
"ववक तमळ " स+रम म ण ल$.

309
ब ई गपप र हहल . पTस क ढ च न व घ ल वर त अश
गपप व च .
म$ आणण तनश गम बघ म ग उभ < <. आमच कड
लक गल वर त घ$ गपप झ ल . त कड सकJनवर न<झ$
इहड व रसच मसज रब ब उभ < .
"क झ ल?" म$ ववच रल.
"व रस आल " ब ई + कपण म ण ल .
"मग < क ढ4 न घ ल प ह ज" म$ म ल. "म ग आमच
घर=पण एक व रस आल < . म<ठ म+शकJल$न म$ <
क ढल ."
" +ल व रस क ढ <? मग व रस क ढ बघ4"
ब ईच आव ज एकदम ग<ड झ ल .
"द<न- $न हदवस क म कर ल ल गल. <प Z क<ण ल
क मप 4 रवर बस4 दऊ नक " म$ म ल.
ब ईन$ म<ठ कष न मन कल. म$ क मप 4 ररमच$ च व$
ब घ ल$. त घ$जण$ गल .
"वतस , आ $न हदवस 4 एकट न क मप 4 र व पर च .
अगद= सम ध न <ईप Z " म$ म ल.
< आनद न सल . "पण सर, +म = क कल क = कळल
न =."
"ज ऊ द र. ख4प अवघड आ . पत क ग<ष कळल$ प ह ज
अस थ<डच आ ? ववम न कस उड मह नसल र=
म णस ववम न न पव स कर कJ न =? सच समज."
"पण सर, < व रस, क न<झ$ ...."

310
"न<झ$ इहड . न<झ$ म णज दस
+ र च कम नक
ख+पसण र , इहड म णज म4ख3. ज<श$ब ई, स+रम आणण
अतन न उदश4न नव < , कळल?"
त सर हदवश$ म$ णव ज +अल बतसक क<ड क ढ4 न फ ईल
प4व3व कल$. व रस मसज च थ बल . $न हदवस
तनश मध4न मध4न सव 1श$च स < . एकट ल
क मप 4 र व पर ल तमळ ल म ण4न < स < कJ त
व रसच न व आठव4न स < क = म$ त ल
ववच रल न =.

***

"सर, ज<श$मlडमन$ मल ब<ल वल < " तनश म णल.

"आपल ऑपरशनसच पफरनसच हदवश$ त न सव 1च$
एक कस कर च$ आ . त च ऑपरशनच हदवश$ त न
रज घ च$ . आपल हदवश$ +मच$ एक कस कर अस
त म ण ल ."
"बर" म$ म ल.
ज<श$ब ई, स+रम आणण म सव न$ च$ क<ऑपरह व ससथ
झ ल$ < $. स+रम च ऑपरशनच हदवस शतनव र < .
इ र पम ण त ल अध 3 हदवस घर= ज च अस च. मग $
शतनव र= थ<ड=च ऑपरशन ठव च$. म सव न$ल अप<च$
प<स तमळ ल$ आणण सव 1च +तन तमळ ल, पण त ल
ऑपरशन कर नस . गल म+ ल ल $ स+रम ल
मद $ल म ण4न ब<ल व4न घ च$. त च म<बदल म ण4न
स+रम आपल$ शतनव र= न कलल$ ऑपरशन म सव न$च

311
हदवश$ ज ऊन कर च$. ज<श$ब ई म सव न$ल प ह ज व
स+टट द च . इ रन ववद प$ठ च तन म पम ण अधc
व कशन तमळ च$ र म सव न$ल ल ग<प ठ $न वरZ म
मह न च$ सप4ण3 व कशन ज<श$ब ईन$ द ब+_=न हदल$ < $.
त च ज ग$ कम कर ल त त सर +तन च
म णस न ल व4न द च . च म<बदल म ण4न त
म सव न$च ऑपरशनच हदवश$ सव 1च कसस
ठव च . त न$ म झ हदवश$ कध$ गडबड कर च प त
कल नव . वळ= म सव न$च हदवश$ जमण स रख
नस व.
ठरल पम ण ज<श$ब ईन$ आमच पफरनसच हदवश$ आपल
एक ऑपरशन करन घ ल. त च ऑपरशनच हदवश$
आम = आमच$ कस कर ल गल<, र त च लकचरर
आम ल बल दईन .
"ज<श$मlडमन$ आमच हदवश$ एक कस कल$ आणण +मच
हदवश$ आम ल एक कस कर दऊ म ण4न स तग ल" तनश
म णल.
"पण मल त न$ स स तग लल न =. मल मझ
ओळख$च एक पश च एक म नर ऑपरशन कर च " <
म णल.
" 4 म नर ऑपरशन तथए र कर" तनश म णल.
"न =. आज आमच मजर तथए र आ , आणण मल वळ आ .
म$ इथच करण र."
मग म झ$ स कल$.

312
" बघ, आज ज<श$मlडम न = , व म$च पभ र=
ववभ गपम+ख आ . 4 मल कस कर द <स कJ म$ +झ वर
अlकशन घऊ?" म$ त ल दरड वल.
< रकल . आम ल ऑपरशन बल तमळ ल. पण दस
+ र
हदवश$ त न ज<श$ब ईन ज ऊन क ड= ल वल$. ब ई आपण
हदलल वचन ववसरल . त न$ फ व क ढल ,
' प+ढ जर क<ण ल इ र +तन च हदवश$ ऑपरशन
ठव च असल, र एच<ड=च$ प4व3परव नग$ घण आवश क
असल.'
वढ तल 4 न त च सम ध न झ ल न =. त न$ त h प$ल
फ व च ख ल$ सव 1 न ळ =प ज<डल$, 'क =
जण न तन म समज न = आणण तन म कध$ =
म<ड . त न$ तन म प ळ व ."
मझ आणण तनश च ड<क न म$पम ण स प स प
झल.
"ज<श$मlडम हदलल वचन च ववर_ गल आणण आम =
तन म <ड < म ण !" तनश म णल.
" ..." म$ म ल.
"आपल ल इ र हदवश$ ऑपरशन ठव ल त च कड
ज ऊन परव नग$ म ग व$ ल गण र. मग त क+जक
ब<लण र" < म ण ल .
" ." म$ मह ल. "पण आपण आपल$ ऑपरशन आपल
हदवश$ सपव <. आपल ल इ र हदवश$ ज च$ गरज कध$च
पड न =."

313
" खर आ , सर. पण म+द तव च आ " < म णल.
"आपण अन ववर_ लढ हदल च प ह ज."
"प $पकक र, प $पक च वकJल आणण न ध$श ज<श$ब ई.
आपण लढ णजकण र कस र?" म$ ववच रल.
"सर, +म = क = र= आ हड कढ" < म णल.
"ठ^क आ " म$ म ल. "चल."
आम = क मप 4 र रममध प<चल<. क मप 4 र स+र कल .
त च$ र=ख आणण मह न बदल4न स मह न प4वcच
आमच ऑपरशनच हदवस च$ र=ख आणण वळ कल$.
मग एक वड3 फ ईल बनवल$, आणण त च च र ओळ= ईप
कल ,
१. एच<ड=ल सव 1ल तन म ल ग4 नस .
२. एच<ड=च आवडत ल<क स ठ^ एक तन म अस <, र
न वडत ल<क स ठ^ दस
+ र तन म अस <.
३. सव 1च मजcपम ण तन म व कवण च अतधक र फक
एच<ड=ल अस <.
४. एच<ड=च मनम न$ व 3न च ववर_ ब<लण च अतधक र
क<ण ल = नस <.
मग म$ त फ ल$ल तन म अस न व हदल आणण $
सव3स म न ल<क आपल फ ल$ म ड क +म'टसमध
ठव त थ न ठव जर दर4 पण अतन ल स पडल
अश हठक ण$ सव करन ठवल$. मग क मप 4 रच$ र=ख
आणण वळ दर
+ स कल$ आणण क मप 4 र बद कल .
"आ क <ईल सर?" तनश न ववच रल.

314
" 4 क+ठ क = ब<ल4 नक<स, न+स $ गम बघ र " म$
म ल.
$न-च र हदवस गल आणण सफ< झ ल . मल क मप 4 रच
ख<ल$ ब<ल वण आल. म$ त थ प<चल< व त थ स प
झ लल ज<श$ब ई, सव 1वर घ<र अन झ ल स रख •ड
कलल$ स+रम , आणण सव 1ल द<न शपट असल च श<ध
ल गलल क+त स रख आनहद •ड असलल$ अतन इ कJ
मडळ= जर < $.
"क झ ल?" म$ म ल.
"ववज , 4 तलह लस?" ब ईन$ थरथर ब< क मप 4 रकड
र<खल. श$ त च$ ब< न म$च थरथर च$. पण त हदवश$
स प म+ळ $ जर ज स च थरथर < $.
सकJनवर तन म न व च$ वड3 फ ईल उघडलल$ < $. म$
त च हदसण र च र ओळ= व चल . त म$ बनवल$
व <त शच <त .
"न = ब+व " म$ म ल. म$ ईप कल < , तलह ल नव .
" +मच बदल अस क<ण$ बर तलह ल असल?"
" +झ तशव हडप 3म' मधल इ र क<ण$ = अस तलह ण र
न =" ब ई म ण ल . "आज $ फ ईल अतन ल स पडल$.
त न $ स+रम ल द खवल$. त ल व च4न र ग आल म ण4न
त न मल ब<ल वल."
"अचh . पण म ण4न म$ तलह ल कस तस_ < ?"
"आणख$ क<ण$ अस तलह ण र न =" ब ई म ण ल .

315
" +मच म क = प+र व म न न =. म णस क = =
आर<प कर शक . पण क मप 4 र कध$ = ख< ब<ल न =.
आपण प+र व बघ4 . स+रम , $ फ ईल बद कर बघ4."
त न $ फ ईल बद कल$. ' आ प+र फसल . क
कर च कर द व, क रण < आ स+ 4 शक न =' अस
त च आणण अतन च अववभ 3व < .
"आ $ फ ईल क+ठ स पडल$ मल द खव" म$ म ल.
त न $ फ ईल क+ठ स पडल$ द खवल. म$ त फ ल$वर
रई णकलक कल आणण आलल मन 4 प प \जवर णकलक
कल. फ ईलच प प \जच पन उघडल. म$ फ ईल
बनवल च रखवर ब< ठवल.
"आ आपण कlल'डरवर $ र=ख क<णत हदवश$ < $
बघ4 " म$ म ल.
अतन न कlल'डर प सल. < मझ ऑपरशनच हदवस
तनघ ल .
"त हदवश$ म$ सक ळ= स डआठप स4न सध क ळ=
स डच रप Z न म$पम ण ऑपरशन तथए र < <. ज
क<ण$ = फ ईल बनवल$ $ व कJ इथ बस ल म<कळ=
< $. आ त हदवश$ म<कळ= असण र= +तन द<न - एक
मlडम +मच आणण दस
+ र अतन च. म णज +मच पTकJच
क<ण$ र= = फ ईल बनवल$ आ ."
मडळ= अव क झ ल$. फ ईलच प प \ज पक र त न
मह च नव .
" बदल असल" ब ईन$ आपल$ ब ज4 स वर च
कववलव ण प त कल .

316
"वबल गटस स ब न ववच र कJ त च म क<स र
ववड<जच फ ल$च प प \ज बदल क. इ र
क<ण ल = ववच र . +म ल असल र करन द खव .
म झ वर उग च भल सल आर<प कलल मल स न <ण र
न = " म$ म ल.
"पण त फ ल$ न र क<ण$ र= नव$न बदल कल
अस $ल" स+रम म ण ल$. श$ $ ढ नव $. पण त च
स मन त च 4न कत ख4प ज स + श र असण र
म णस बर<बर < .
"अचh . मल अस स ग . अतन ल = फ ईल कध$ स पडल$?"
"आज सक ळ=" ब ई म ण ल .
"हक $ व ज ?"
"अकर व ज " ब ई म ण ल .
"आ प प \जच प न कड बघ " म$ म ल. "फ ईल
बदल च$ र=ख1 $ आजच$च आ . फ ईल बदल च$ वळ1
आज सक ळ= अकर व ज ! ज<श$मlडम, अतन न आज
सक ळ= अकर व ज फ ल$ फरफ र कल ."
" $ अस करण र न =" ज<श$ब ई च चरल .
"अस +म = म ण . म$ म ण < त ग<ष$च प+र व इथ
आ . मल ख<ट आर<प अडकवण स ठ^ +म = मडळ=न$
सगनम न ड व रचल . आ प+र व म$ h प4न घ <,
न = र उद म ण ल, स नव च."
"अतन च$ ब+बब+ळ ववसफ रल$ < $. सगळ त च
आकलन च पतलकडच < . त न त च म अप र
ब+व_मतच ज<र वर ज< श<ध ल वल < , त न त च$,

317
स+रम च$ आणण ज<श$ब ईच$ ववश स 3 ध+ळ=ल तमळवल$
< $. क = र= सनसन = च लल च$ क+णक+ण
ल गल म+ळ त थ हडप 3म' मधल मडळ=च$ = गद\ झ ल$
< $. ब ईच व 3न बर च जण न आवड नस. पक र
बघ4न सगळ च च र वर णसम स हदस4 ल गल < .
" = एक वळ म$ गपप बस <. लक ठव , प+न जर मल
ख<ट पकरण अडकवण च क<ण$ प त कल र फर
म ग पडल." म$ दरव ज ढकल4न स पल स रख ब र
पडल<. इ र मडळ= प गल$. त घ$ ब आ मध गपप बस4न
रह ल . क = र= ज द 4 <ण अस व अस व
असल स रख$ त च$ •ड झ ल$ < $.
"सर, पण आज सक ळ= अकर वज अतन न त
फ ईलमध फरफ र कल द खव च +म = कस जमवल ?"
तनश न मल न र ववच रल.
"अर, $ फ ईल क = = बदल न कर न+स $ वप कल$ र=
त च फरफ र कल अस तल 4 न . $ प<ग तमगच$ च4क
आ . प+र व म ण4न अतन न $ वप कल$ < $. म झ नश$ब
ज<र वर < . फ ईल बनवल$ = त न$च आणण बदलल$ =
त न$च अस मल तस_ कर आल. वबल गटसस ब
ऑहफसच प+ढच आव"त$ = च4क दर
+ स कर $ल =.
आपल ल क ? आज आपल क म झ ल न ? बस झ ल."
ब ईच वतक4 स+ Mध रल न =, पण सभ ळ4 न व ग ल ल गल.
ववज न क = र= स तलड आ हड करन त घ$न धड
तशकवल अस सगळ हडप 3म' मध झ ल. आणख$ क
प ह ज?

318
 ***

ल<कसव आ <ग च प<फसरच प<स स ठ^ इ रवह4 ज =र

झ ल. द<न वरZ अप< म ण4न क म कल वर सव ज ष पम ण
मल प<फसरच ग म$ पद वर बढ $ कध$च तमळ ल$ < $.
म झ आध$ एक वर3 तनश ल लल दस ई जनरलमध
आणण म झ न र द<न वर Zन$ गजलव रन र जम अश$च
बढ $ तमळ ल$ < $. पण क मसवरप$ प<फसर बनण स ठ^
ल<कसव आ <ग कड4न तन +कJ व व$ ल ग अस.
"क ववज ?" परवझच फ<न आल . < अस मध4नमध4न
सपक3 र ख4न अस च . "प<फसरच इ रवह4ल ज < स
म ण."
" < र."
"तनश तसतन र आ . जप4न. आणण गजलव रच न गप4रच
इरल+अनस आ अस ऐक <. सभ ळ."
"अर, म झ कड मरर स<ड4न क = न = . अप<च
इ रवह4मध म$ तनश ल म ग कल < . वळ= $ ग फJल
र च$ न =. आणण न गप4र म$ क सभ ळण र? परमशर वर
भरवस ठव4न आ ."
"ठ^क आ . कळव क < . बस ऑफ लक." त न फ<न
ठवल .
इ रवह4 Mस ठ^ तनश क ख< =ल स ब च र इच च$ पस3
म रन आल$ < $. आ प Z त न ज ज क = कल <
त पस3मघ अस ल व < . म$ बर<बर नलल द<न
बlग कड प ह ल. त च म$ तलह लल$ स र वTदकJ
प+स क < $, जन3लसमध पक तश झ लल पनन स

319
श<धतनबध < , आणण म$ बनवलल ऑपरशनसच चर
णव हड < कlसटस <त . द<न बlग भरन आपल क -3तव आ
म णज आपण मरर वर त च प+ढ ज ल रक न = अस
मझ मन आल. गजलव र च एक प ळश$
फ ईल < $. बसस.
तनश पह ल$ आ गल$. प च तमतन मज ब र आल$
आणण तनघ4न गल$. म$ द<न बlग उचल4न आ गल<. दस ई
जनरलच ड=न बसल <त . तनश च वहडल च एकक ळच
अतसस खडखड ववर च जR म ण4न आल < . नमक
त न च आ <ग न ब<लव व ? तनश च नश$ब ज<रद र <
हकव वजन वरप Z < . म$ म झ$ प+स क, श<धतनबध आणण
कlसटस बल वर म ड4न ठवल .
" +म = लकचररम ण4न कवळ द<न वरZ आणण अस<तसए
प<फसर म ण4न च रच वरZ क म करन प<फसर झ ल " दस ई
जनरलच ड=नन$ ज तलम ब_क<ष झ ल स रख •ड न
म ल. च शबद कu +क च स+र म ल अस र त च
वगळ अथ3 झ ल अस . म$ क = र= ख प = ल प = करन
सध कल अस र= त न स+चव च अस व हकव
पम<शनच$ वढ= घ ई कश ल अस त न म ण च अस व.
"थ•क 4" म$ णसम स करन म ल. त च ब_क<ष
आणख$ व ढल स रख त न$ •ड कल.
" +म = क = सश<धन कर क ?" खडखड न$ ववच रल.
मझ पनन स श<धतनबध पक तश झ लल आ " म$
म ल. सध म$ क<लप<सक<प$ +र =च व पर वर
सश<धन कर < .

320
"ड क र, शभर वर Zप4वc +र = ह श 4 ज ळ स ठ^ व पर च"
ळण$च स+र म ण ल. "त च वर आज +म = आज
सश<धन कर ?"
+र = क = = ज ळ स ठ^ क<ण$ = कध$ = व परल$ नव $
मल म ह < . पण जR ल स स गण बर हदसल
नस .
"सर, म झ सश<धन +र =च खड ल व4न ह श 4 ज ळण वर
न =, र त च अत श कम$ भ ग असलल @ व व परन
क<लप<सक<प$ ल$ पत म कश$ बदल बघण च आ ."
जR न नक र थc म न लवल$. च जR न आ +ष
सव 1च ठस पडल अस क = = कल नव = मल
मह < . पण ल<कसव आ <ग ज ल जR म ण < <
जR न = द खवण त वळ= र= शक नव . मडळ=न$
मल आणख$ द<न पश ववच रल. म झ$ उतर ऐकल$ कJ न =
दव ज ण. 'ठ^क आ , +म =' अस म णल व म$
म झ$ प+स क आणण कlसटस बlग मध भर ल स+रव
कल$. म झ स म न भरन <ईप Z मडळ= रलव ल भस ड
आव ज ग ण र तभक र= प+ढ ज ईप Z पव स$ जस च र
कर स च र करन म झ कड बघ र ह ल.
इ रवह4च तनक ल म झ अपकपम णच ल गल . स ब
च र पस3व ल तनश ल लल आ <ग न क म सवरप$
प<फसर म ण4न तनवडल. म झ मन च$ ग<ष$ल र=
< $ र= व ई व ल. मल एक इनकम lकसच अतसस
कतमशनरच$ आठवण आल$. म$ जव ग ड= घ ल$ व
त न$ मल म झ रर न3सबध चuकश$स ठ^ ब<ल वल < .

321
त न$ ववच रलल पश च$ उतर म$ बर<बर हदल$. मग त न
ववच रल,
"ड क र, +मच रर न3 +म =च भर ? स$ए न = क ?"
" <, म$च भर <. स<प अस " म$ म ल. सल. स<प
नस त न मह अस व.
" +म = वढ= प+स क तलह . पक शक त च म नधन
व वणसथ द क ?"
"द थ<डफ र. पण म$ $ पTश स ठ^ तलह न =. प+स क
तलह ण एक आनद अस <. झ लच र वTदकJ कत
नव < . प+ढ बढ $च वळ= त च फ द < <."
सल. "ड क र, क "3तव, R न वगTर ग<ष$च सरक र= आणण
तनमसरक र= कत बढ $श$ क = सबध अस < क+ठ?"
ग- सथ प<ळलल हदस < . म$ उतर द खल जर स सल<.
आपल Rनच आणण क -3तव च ज<र वर आपण अप<च
ज गप Z प<चल< आणण प+ढ = सच वर ज ण र आ < अस
मल ववश स व < .त ववश स ल इ रवह4च वळ=
ड गल . क झल म$ जव परवझल स तग ल, व
< आध$ क =च ब<लल न =. मग त न 'ब र लक नकस
ईम' अस म ण4न फ<न ठवल .

***

एक वर 3न ल<कसव आ <ग न पर प<फसरच$ प<स ज =र

कल$.
"क प =ल, पर इ रवह4ल ज ल व" गजलव र न$ ववर
क ढल .

322
" र क " म$ म ल. नश$ब न प<स ओपन कl गर= ल$
< $, गजलव र च ग स ठ^ र ख$व नव $. न = र
म झ प+ढ ज ऊन बसल अस आणण ज<श$ब ईन र म झ
ब स झ ल अस .
"सह 3हफहक च न+सत झर कस क प क ढ ल च हक $
खच3 < <" म ण ल.
" 4 " म$ म ल.
"मल एक जण भ ल < " त एक च न व न घ
गजलव र म ण ल. " < म ण ल , पचव$स ज र रप हदल
र प<फसर म ण4न +मच$ तनवड करन द <. म$ म ल इथ
क<ण कड वढ पTस आ ग<ष$स ठ^? आपण सरळ
म ग 3न तनवड4न ऊ."
गजलव र न < म ण4स णसप लच क• =नमध हकव
न व च दक
+ न नककJच भ ल नसण र. कद तच <
त न आ <ग च ऑहफसच आसप स भ ल असल. त न$
आ <ग ल आणण प<ल$स न स ग4न त च$ अ क करवल$
न = त च क रण क = कळल न =. मल त न$ त च
न वग व स तग ल न = त च क रण मल लगच कळल.
समज म$ त ल पचव$स ज र रप हदल आणण प<फसर
झ ल< र, अश$ तभ $ त न व ल$ असण र. क -3तव च
ज<र वर मझ प+ढ ज ण च$ त च$ णजद मत
व ख णण स रख$ < $. म गच इ रवह4च वळ= म झ$ द<न
बlग भर प+स क आणण कlसटस बघ4न = त न वढ
आतमववश स व < < कद तच त च न गप4रच
कनकशनवर असलल भरवश म+ळ असल.

323
म गच वळस रख वळ= = म$ द<न बlग भरन ल<कसव
आ <ग च इ रवह4ल प<चल<. वळ= तनश ल ल मध
कडमड ल नव $, पण गजलव र न$ क म<च‡ब धण$ कल$
असल सग नव . क = नव च र < , ज च$
कनकशनस क+ठ अस $ल च$ कलपन करन ड<क वरच
नशन व ढवण अथ3 नव . म झ न व प+क रल वर म$
आ गल<.
" , बस " म$ चमक4न प ह ल. म झ अप<च इ रवह4ल
जR म ण4न < ड क र फडक आज जर < . त न$
पसनन स कल. त च स म+ख च र पह ल आणण
मझ नशन क+ठच क+ठ पळ4 न गल. म$ णसम स कल
आणण बसल<. मझ प+स क च त न$ त च
म ववद ल ज ऊन कलल कu +क म झ क न वर आल
< . म$ बlग उघडल आणण आ ल$ प+स क, श<धतनबध
आणण कlसटस बल वर म डल .
"अर व ! हक $ प+स क आ ?"
"स र , सर" म$ म ल.
"सगळ= +म =च तलह ल$ ?"
" < , सर" म$ म ल.
"h न, h न. +मच$ प+स क च गल$ अस . आणण कlसटस
कसल ?"
" ववद र Zन तशकवण स ठ^ वगवगळ= ऑपरशन आ .
ब रग वच म+ल न वढ= ववववध पक रच$ ऑपरशन
बघ ल तमळ न = . त च स ठ^ ख स बनवल आ ."

324
"h न. +म ल +मच ववर वर क ववच र च? वढ
सगळ +म ल . इ र क<ण ल क = ववच र च आ
क ?"
इ र न$ म न लवल .
" +म =" म ण ल.
"थ•क 4 सर" अस म ण4न म$ घ ईघ ईन बlग भर ल
स+रव कल$.
"स वक श. क = घ ई न = " म ण ल. म$ इ र च$ •ड
प ह ल$. रलव ल तभक र कड बघ स क<ण$च
म झ कड बघ नव . वर 3प4वcच$ $च ख<ल$, च बल,
<च म$ आणण $च म झ$ प+स क आणण कlसटस. पण
इ रवह4 घण र= म णस बदलल$ आणण हक $ फरक पडल . म$
पधर हकल< वजन च मझ बlग उचलल आणण व
रगल च म नतसक अवसथ ब र पडल<.
गजलव र च वतशल आणण नश$ब च लल न = . म$ प<फसर
म ण4न क म झ ल<. ज<श$ब ई आणण स क र न$ म झ
अतभनदन कल न =, पण इ र सव Zन$ कल.
"ववज , क नगlटस" परवझच फ<न आल .
"थ•क 4" म$ म ल.
"खर र वर 3प4वcच व ल व < " < म णल.
" व मल पण सच व ल < . पण मल व दव कर <
भल स ठ^च. म$ व प<फसर झ ल< अस < र मल
दस ई जनरलल एच<ड= म ण4न ज व ल गल अस . आ
ज<श$ब ई सव तनव-त < $ल व म$ र जम एच<ड=
<ईन. र जम नगरप तलकच सगळ रगण ल नबर

325
एक आ . म झ सगळ तशकण इथच झ ल . र जम मझ
दस
+ र घर आ र" म$ म ल.
" 4. म$ समज4 शक <. फक ल कJ नस न ल लब ई
+झ प+ढ गल$ त च व ई व " < म णल.
"थ•क 4" म$ म ल. परवझन कलल$ स + $ आणण इ र न$
कलल$ स + $ बर च फरक < च$ मल ज ण$व
< $.

***

स+रम च म झ वर र ग असण च क रण म$ नव <

नककJ. मल लकचररच$ प<स तमळ ल$ व स+रम म झ
बर च मग < $. पण आपल भ च$स ठ^ तक ल$न
अतसस कतमशनरन$ झ<ल कल आणण त म$ तचप<ल$ल
प<चल< र भ च$ आणण स+रम द<घ$ = र जम प<चल .
खर र म झ स+रम वर र ग अस ल व < . जव मल
र जम बदल$ करन तमळ ल$ व ड=नन$ मल
ज<श$ब ईच +तन मध कल, णजथ स+रम लकचरर म ण4न
< $. एक च + दद वरच$ द<न म णस एक हठक ण$ नमल$ कJ
भड ल भ ड आप . त 4न एक भ ड ज स मजब4
असल र दस
+ र भ ड च आव ज हफक पड <. स+रम च
आव ज हफक पड ल ल गल स श$ $ म झ वर
जळ ल ल गल$. त च आणण ज<श$ब ईच च+क म$
र उडवर द खव च< त म+ळ आग$ ल ओ ल ज च.
पश च उपच र ग•धळ <ऊ न म ण4न मल गपप
बसव नस. अश पक र पकरण तचघळ गल < .

326
ज<श$ब ईच +तन मध म$ लकचरर अस न एकद एक
गभ 3र पश ल कळ च ऑणकस <तसन औरध
सल ईनमध4न च ल4 < .
" क ल वल ?" म$ आमच नग रणजसC र असर ण$ल
ववच रल.
"त च गभ3जल तमक<तनअम आ म ण4न" < म ण ल .
"तमक<तनअम आ म णज त च म4ल ग+दमरलल असण र.
त ऑणकस <तसन? त ल कळ न = क ?" म$
ववच रल.
" ."
"जर च गल कळ अस $ल र ऑणकस <तसन द च
नस . पम ण ब र कळ आल र म4ल ग+दमरन मरल न "
म$ म ल.
"स+रम मlडमन$ ऑणकस <तसन लव ल स तग ल . त
म णल लवकर हडतलव र= करन क" < म ण ल .
"अर त न ढ=ग स तग ल. पण 4 सव 1च ड<क च लव चस
न " म$ म ल.
स क र च$ अकम च4क असल$ र= त ल दख
+ व च नस
र जक रण मल जम नस. असर ण$ल दव न
च लवण स ठ^ ड<क हदल नसल र= सत क'@ क+ठ आ ,
सत क'@ च मजc ल$ म णस क<ण आ , आणण त न ख4श
ठवल र आ +ष आनदम < समजण वढ ड<क
नककJ हदल < .त ल <ग क आणण अ <ग क
तशकवल बदल त न म झ आभ र र म नल न = च, उल
म$ क म ल स+रम ल ज ऊन स तग ल. स+रम ल मल

327
ज ब ववच र च ध डस झ ल नस व, त न ज<श$ब ईन ज ऊन
स तग ल. मग र न उठल. म$ म ल बर<बर असल र= म$
स+रम च अपम न कल च कस एक म+दद वर सगळ र न
उठल < . मल त आपल$ क = च4क झ ल$ अस व
न = अस म$ ठणक व4न स तग ल वर ववर त थच थ बल .
ववर थ बल पण तनम 3ण झ लल$ क + उतर<तर व ढ च
गल$.
क लपरतव स+रम ल सव 1च +तन तमळ ल. मल सव 1च
+तन तमळ4 न म$ ब र पडल वर र<जच र<ज आमच
आमन स मन व च थ बल < . पण झ ल र म<ठ
धम क व च . एकद क झ ल, आमच एक पश ल
इमज3नस$ तसझरर न शसहक कल$ न = र प< ल म4ल
मरल अश$ प ळ= आल$. वळ सक ळच$ < $. स+रम च$
ऑपरशन च ल4 < $. आम ल त घ+स व ल गल. स+रम -
अतन ल त म+ळ आनद झ ल न = समजण स रख < .
पण झ ल ग<ष$ल इल ज नव . म$ तसझरर न कर
अस न आमच रणजसC र ध व पळ आल .
"सर, लबर व ड 3 आपल$ तनम3ल ब ई न व च$ पश आ न,
त च म4ल ग+दमर अस व . म$ त च हद च
सपदन लख आणल ."
"बघ4" म$ ऑपरशन कर कर च म ल. त न स
फ4 वरन मल < आलख द खवल . आलख एकदम खर ब
< . म$ म ल,
"अर, त ल व ररएबल हडतसलरशन आ . त च बड <ब
तसझरर न कर ."

328
झ ल. स+रम च दस
+ र ऑपरशन बल = आमच पश स ठ^
गल. त च$ ऑपरशन ब ज4ल र ह ल$. आम = द<न =
तसझरर न प प करन त च$ बल म<कळ= कल$ खर=, पण
पकरण त थ थ बल न =.
दप
+ र= मल ज<श$ब ईच ब<ल वण आल. म$ गल<. ज<श$ब ई
न ध$श च ख+चcवर बसल <त , र हफ 3द=च
ज गवर स+रम < $.
"ववज , आज +म = ल<क न$ म+द म स+रम च ऑपरशन
तथए रमध आपल पश घ+सवल आणण त म+ळ त ल
आपल$ ऑपरशन प+ढ ढकल व$ ल गल$" न ध$श म ण ल.
"त पश च$ प<र प< ग+दमरल$ म ण4न त च$
तसझरर न कर ल ल गल$. त प<र न म$ ग+दमरवल अस
त ल म ण च क ?" म$ आश 3न ववच रल.
"स फ+ पक जस अ र वरन त म+ल च हद च
सपदन लख प 4 न त ल व ररएबल हडतसलरशन आ अस
तनद न 4 कलस म ण" ब ई आर<प च स+र म णल .
" वढ ल ब4न बघ कण$ +ल तनद न कस झ ल?"
"स च क , आठ फ+ वरन = तनद न झ ल प ह ज" म$
म ल. "व ररएबल हडतसलरशनच वण3न चपखल बसल अस
< आलख < . +म = पण बघ व र."
"म$ प ह ल <" ब ई + कपण म ण ल .
" र= = +म ल व कJ प कण$ त च तनद न <ण र
न =?" म$ म ल. म झ आव ज ल आश 3 पर क< =च
अस व.

329
" <. 4 एक च + श र आ स. आम ल क =च समज न ="
त रगरगन म णल .
आपण र ग र ग न ज$ ग<ष म ल$ $ सप4ण3 सत आ =
ग<ष त च लक आल$ < $ अस हदस नव .
"म$ + श र असण ल म झ क = इल ज न =" म$ म ल.
"आणण भल म$ एक नजर तनद न कल नसल, आध$
बह गvल तभग ल व4न बघ4न तनद न कल असल, प<र
ग+दमरलल < आणण तसझरर न तक ळ करण च$ गरज
< $ सत र बदल न =?" म$ म ल. ब ई आणण स+रम
गपप झ ल . द<घ$ म झ वरच रगन वढ ग सलल
<त कJ महतव च$ ग<ष क<ण $ आणण वबनमहतव च$ ग<ष
क<ण $ = त न समजन स झ ल < . त प+ढ क =च
ब<ल न = बघ4न म$ उठल< आणण ब र पडल<.

***

"ड क र, +म = क मच+क र आ अस ज<श$मlडमन$ ड=नन

स तग ल" मल स व म ण ल.
"खर कJ क ?" म$ स4न म ल. "म$ वढ क म कर
अस <, < म$ क मच+क र, आणण अस म ण क<ण, र एक
नबरच आळश$ ज<श$ब ई!"
" +मच क न वर घ ल. म$ नव लकचरर च ऑहफस
ऑड3स3 घऊन गल< < < व ऐकल."
"बघ < म$ क " म$ म ल. "थ•क .4 "
स पह ल र ग<ष फ रश$ तच करण स रख$ नव $. पण
ज<श$ब ईन$ नव$ भ नगड तनम 3ण कल$ र $ जस

330
व ढण प4वcच ख+ड4न कण श णपण च ठरल अस . म$
ड=नच ऑहफस गल< आणण म झ न व च$ तचठठ^ आ
प ठवल$. ड=नन$ मल लगच ब<ल व4न घ ल.
" , बस . क क म आ ?"
"मlडम, म$ अस ऐकल कJ आमच एच<ड=न$ +म ल
स तग ल कJ म$ क मच+क र आ " म$ म ल.
" स म णल खर त ."
म$ गपपच र ह ल<. बर चद गपप र ह ल र सम<रच$ व कJ
थ<ड ज स ब<ल . म झ$ सव 1च$ ब ज4 म डण प4वc ज<श$ब ई
क क म णल ऐकल अस र ब ज4 म डण स<प
गल अस .
"त म णल कJ +म = क म वर उश$र , लवकर ज ,
आणण मधमध पळ4 न ज " ड=न म ण ल .
"पण अस क म ण ल त ? म$ र र<ज अध 3 स लवकर
<, एक स उश$र ज <, आणण हदवसभर इथच अस <.
रज पण पश जस असल र ऊन ऑपरशन कर ल
मद कर <. सगळ न म ह आ ."
"मल पण म ह आ " ड=न श पण म ण ल . "म$ त न
म ल कJ लख$ क र द , स<ब जर=प च न•द=, +म =
गरज अस न क ल प ठव4न स पडल नस ल त च न•द=
वगTर प+र व ज<ड . मग आपण <ग $ क 3व = कर. मग
त गपप झ ल . त च$ <ग पक र क र आल$ कJ म$
क कर च कर . <प Z +म = +मच क म च ल4 ठव ."
"थ•क 4 मlडम, ग+ड ड मlडम" अस म ण4न म$ ब र पडल<.
हडप 3म' ल गल<. तनश म झ$ व बघ < .

331
"क झ ल सर?"
"क+ठ क ?" म$ म ल.
" +म = ड=नकड गल < न ?"
ब म क वग न पसर . रगण वर उपच र कर न
ड क र मडळ=न इ र ग<ष$स ठ^ वळ कस तमळ < क<ड
मल कध$च स+ ल न =.
"म$ क म वर उश$र <, लवकर ज <, आणण मधमध पळ4 न
ज < अस ज<श$ब ईन$ ड=नन स तग ल" म$ म ल. <
स ल ल गल .
" +म ल अडकव ल त न आणख$ क = स पडल न =
म ण4न इ क अववश स 3 आर<प कर . त न वडप च
म ल प ह ज."
" स म ण4 नक<स, न = र +झ$पण क र कर $ल त " म$
म ल.
"त सव तनव"त झ ल वर +म = एच<ड= <ऊ न म ण4न
त प त कर " < म णल.
" +ल कस कळल?"
"त च रणजसC रन तसझरर न कर न परव इमज3नस$
स तग ल."
"अश ग<ष$ ब ई रणजसC रसम<र ब<ल ? कम ल आ ."
"सर, त बरच क = ब<ल . सगळ न म ह आ . +म =
एच<ड= झ ल र तशस ल व ल न ? गजलव र, स+रम ,
म सव न$ न +म = एच<ड= म ण4न नक< आ ."

332
"त आश 3 व ण स रख क = न =. पण $ ग<ष
त च न =. जर त न क = कर च < र म$
प<फसर व च आध$च कर च < ."
< ववर त थच थ बल . ब ईच$ क क म त थ बल$ न =.
क क =म+ळ फ र त स < नसल र= क म करण ल
आनद म त ल<पल < . त च आमच ड=न सव तनव"त
झल . त हदवश$ ज<श$ब ईन$ घर= ज ऊन आनद<तसव
कल म ण. हडप 3म' मध त न$ तमह गच वळ= ज च$
इचh < $ त न क फJ प जल$. क फJ वप न मन =
म<कळ कल.
"गल एकद च . म झ एच<ड=च क रकJद\च$ द वरZ
त न$ फ+क घ लवल$. क = = मन स रख कर हदल न =."
" < न मlडम" स+रम म ण ल$.
"आ द<न म मह न च स+टट उरल " त
म ण ल . म णज त सव तनव"त <ईप Z द<न स+टट
उरल <त अस त न म ण च < . "त म$ सप4ण3
द<न द<न मह न घण र."
ब ई च र मह न घर= म णज च र मह न त च त स न =
अस म झ मन आल.
"आ आपण क = र= h नस कर " ब ई उतस न
म ण ल . "आपण न , गणप $च पदश3न भरव4 ."
सगळ=जण एकमक कड बघ ल ल गल$. अगद= स+रम आणण
म सव न$ स+_ च पडल .

333
"म झ कड ख4प गणप $ आ . ख4प म4 c आ , ख4प तचत
आ , श+भचh क डZ आ . आपण ववद र Zच लकचर
लमध त च पदश3न भरव4 ."
"h न कलपन आ . अगद= नव$नच आ " म सव न$ म ण ल$.
" < न ! म$ गल आठवड एक गणप $च पदश3न ल
गल < . बतघ ल वर मल = कलपन स+चल$" ब ई
म णल .
म णज कलपन त च$ सव 1च$ नव $ र.
"पण णसप लमध गणप $च पदश3न भरवण क = <ग
व न =. आपल कड सगळ धम Zच पश . श स$
उपकरण च पदश3न भरवल र उप +क <ईल. हकव
ऑपरशन च फ< •सक मह $ दण र पदश3न भरवल र= =
पश न त च फ द <ईल."
ब ईन$ म झ कड दल
+ 3क कल.
"ड=नच$ परव नग$ घ व$ ल गल" म$ प त स<डल न = .
"क = गरज न =" ब ई म झ कड न बघ च म ण ल .
"क = म णस न कलच$ आवड नस . इ र च च गल
कलपन स+_ त न खप न = ."
मल थ ब<ल च ध डस <ईन म ण4न ब ई म णस बदल
ब<लल . म ण4 Mस म णज म$ म$ समज4न घ व अश$ त च$
अपक < $.
"त हदवश$ लकचर क+ठ घ च?" म$ ववच रल.
"लकचर नसलल हदवस तनवड=न म$" त + कपण
म ण ल . म$ गपप बसल<.

334
म ल पम ण ब ईन$ खर<खर पदश3न भरवल. आपल
+तन च सगळ न घरच क 3 असल स रख क म ल
ल वल. तभ $वर गणप $च$ क ड3 तचक वल$, क च वर प<स स3
तचक वल$, स पडल त पत क सप प-षभ ग वर घरन
आणलल गणप $च म4 c ठवल . फळ वर गणप $च
स <त तल 4 न घ ल. एच<ड=च पदश3न म ण4न सगळ आरम<
पदश3न बघ4न गल. ब ई सव 1 ह रव$ स ड=, ह रव बल उझ,
कस न ह रव$ णकलप आणण गळ प च4च गणप $
स<न च चनमध घ ल4न आल <त .
"मlडम, h न हदस " तनश त च h $वर रळण र
गणप $कड नजर र<ख4न म ण ल . स+रम न च म ल <
व ब ई ग<ड सल <त . तनश न च म ल वर
त न$ •ड व कड कल, पदर स वरल आणण h $सम<र
च$ घड= कल$.
"क र तनश , वढ व च ब ईन 4 अस च व
ब<लल स?" म$ त ल न र दम हदल .
"आवड त न" < म णल.
"मग त न$ च$ घड= क घ ल$?"
"आज म4ड नसल" < म ण ल .
वढ णव हड < श4ह गव ल भल म<ठ कlमर घऊन आल.
ब ईन$ प प स ड= न$ कल$, h $वरच ल क न$ हदसल
अस कल, कस वर हफरवल . श4 Mह ग स+र <ण र <च लबर
व ड3च$ तसस र तच क •ड करन आल$.
"मlडम, सक ळप स4न लबर व ड 3 प ण$ न = " $ म ण ल$.
"च र ब क पस4 झल . सगळ=कड गभ3जल, तमक<तन म,

335
रक, तभजलल कपड! स फसफ ई कर ल अणजब प ण$
न = ."
"मग म$ क कर?" आपल क 3कम अडथळ आलल
ब ईन अणजब आवडल न =. "इणजतन स3न स ग ."
" $न वळ क ल प ठवल. क =च कर न = " वबच र=च
ड<ळ प ण$ रळल.
"क जमल कर . मल त स दऊ नक " अस म ण4न ब ईन$
त च कड प ठ कल$, ड व वर h न हदसल अस पदर
धरल आणण आR स<डल$, "चल , श4ह ग स+र कर ."
श4ह ग स+र झ ल. $ तसस र रड रड ब र पडल$. मल
त च$ द आल$.
"तसस र थ ब , रड4 नक " म$ म ल.
"रड4 नक< र क कर? लबर व ड3 बद पड च$ वळ आल$ .
पस4 $स ठ^ नव ब क च आ . आणण इथ = बई
णव हड < श4ह ग कर . र<म जळ अस न < न$र<
हफडल व जव < न , सल च पक र आ ."
त तसस रल रगणसव h न कर अस मल म ह
< , पण न$र<च हफडल म ह असल अस म त व ल
नव .
"ज ऊ द <. गणप $च क-पन +मच नळ न प ण$ ईल
बघ . म$ पलबरल ब<ल व <. वढ=च मद <ईल."
" < पलबर ज गवर तमळल र न !" $ म ण ल$. "आमच
धनक4 त ल श<ध ल च र वळ ज ऊन आल . त च पत च
न =."

336
"धनक4ल < स पडल न = र= मल नककJ स पडल.
त च ब क<च ऑपरशन म$ क ल कल . व ड 3 त च
ब ज4ल < बस4न आ ."
"घ !" $ तचड4न म ण ल$.
"तचड4 नक <. त च आपल ब क<वर पम आ . र<जर<ज
क<ण च ब क<च ऑपरशन < क? +म = व ड 3 ज . म$
पलबरच बघ <" म$ म ल.
तसस र वड3 गल . म$ पलबरल त च ब क<च
शज रन उठवल आणण प ण च क म कर ल प ठवल. द
तमतन लबर वड3 प ण$ आल आणण पलबर पर
ब क<च ब ज4ल सथ न पनन झ ल .
"क<ण$ र= व लव बद कल < " < म ण ल . "म$ व लव
उघडल आणण प ण$ आल. पपव ल व लव बद कर <
न र उघड च न = एककद ."
त ल पपव ल च सश आल र= ज<श$ब ईन मझच
सश आल . द<न हदवस न$ तमह गमध त च$ मळमळ ब र
पडल$.
"क = म णस न ससक- $ न व च$ च$जच नस " म झ कड
त रप नजरन बघ त म ण ल . "दव च क 3
अडथळ आणण स ठ^ क<ण ल स ग4न प ण च कJच
व लव बद करण र= म णस अस ."
त च क 3 ववघन आणण स ठ^ म$ पस4 $स ठ^
णसप लमध आलल णस न त स <ईल अस क = करन
अस त न व लच कस मल कळन .
"मल न = व अस क<ण$ ज ण4नब+ज4न करल" म$ म ल.

337
"मल मह आ . मग =न च ऑहफसच दरव ज वर
त$च तचत तचक व4न ख ल$ घ णरड तशव तलह ल
<त . त च म णस न क म कल असण र" ब ई म ण ल .
आ म झ$ स कल$. ज+न ह शब च+क कर ल बर म+ 4 3
< .
"तशव वरन आठवल" म$ म ल. "म$ ऑपरशन च फ< •च
अl ल स तलह ल , त च$ एक प ल †र=ल हदल$. च गल
च<व$सश रप च आ . त ल अ + ज मlडमन$ पस वन
तलह ल$ आ . त प+स क च आ लखक म ण4न असलल
मझ न व ख ल$ आणण पस वन तलह ल$ म ण4न असलल
अ + ज मlडमच न व ख ल$ पन न अत श घ णरड तशव
तलह लल आ . अ + ज मlडम आणण म$ अस द<घ = ज
व कJल आवड न = अश आपल हडप 3म'टच च
क<ण$ र= तलह ल च$ मल ख त$ आ ."
"म$ ल †र= कध$ ज च न =" ज<श$ब ई प कन ब<ल4न
गल . च<र च मन च दण, अस म झ मन आल.
"आ क<ण ल ससक- $ न = सगळ च लक आलच
असल" म$ म ल.

***

ज<श$ब ईच$ सव तनव"त$च$ र=ख जवळ च लल$ स श

त आपल र ज आ ववज च ब जणर
ववच र न क स व$स व ल ल गल . त च पश त च
मजc ल क<ण$ र= च लव व अश$ त च$ पबळ इचh
< $. त च दद
+ Žव न म$ सव 3 ज ष < <. क = र= क+र प

338
क ढ4 न मल एख द म<ठ चuकश$ ग+ व च त च
फ र हदवस प स4नच ववच र पर उसळ= घऊन वर आल .
स+रम आणण गजलव र च$ त न फ4स < $च. स+रम ल म$
नक< < <. गजलव र न एच<ड= व च < . अथ 3 त न$
ढ=ग म ल, ब ईन$ त च नदल लग ल नक< < .
आ प Z पत क लढ ई म$ त न च$ कल < . पण
क = म णस अन+भव 4न क = = तशक न = च खर.
मल तचत क ढ च न द < . तचतकलच द<न = पररक
मल स$ गडच तमळ ल$ < $. पण म ण4न न द नस व अस
क = तन म नस <. ब ई आणण त च + जर न$ ड<क फ र
वपकवल कJ म$ व गतचत कढ अस. त म+ळ मझ
ड<क च ण क+ठच क+ठ पळ4 न ज अस. त स+म र स
आरम•न$ सप च$ न< =स हदल$. ड=नन$ सव3 एच<ड=न ब<ल व4न
स तग ल कJ आरम•न सप वर ज ण प स4न पर व-त कर . इथ
ज<श$ब ई आणण स+रम न$ आप पल आरम•न स ग4न
कल कJ +म = ख+श ल सप वर ज . च क रण ब ईच$
म+लग$ दस ई जनरलमध आरम< < $. त म+ळ ब ईन
आरम•बदल अकसम कम ल$च$ अन+कप व ल ल गल$
< $. आमच$ हडप 3म' मध सप तनतमत तमह ग झ ल$.
"सप झ ल र आपण क म कर ल र र ह ल प ह ज"
ब ईन$ ज =र कल.
आरम•च सपक ळ आम फ+ल मरन सगळ क म
कर व ल ग अस. त ज<श$ब ईच क म च वळ पतक
एकदम ववलकण अस च.

339
"ऑहफसमध ण र क गदपत बघण स ठ^ म$ ९ ४ ड 4 =
करन. व म$ म झ ऑहफस असन" ब ई म ण ल .
ब ई दर सप असच कर च . मन आल र ज ऊन
एख द ऑपरशन करन च . पण ऑपरशनप4वc आणण
न र कर च सगळ ग<ष$ आम इ र न च कर व
लग अस . < ल ज ऊन र पद थ3 ख ऊन उषट
खरकट हडशस बल वर क4न तनघ4न ज ण स रख <
पक र < .
"मlडम, म झ$ स+ट = ..." स+रम न त न आठवण करन हदल$.
" <. उद स+ Mरम च$ क = क म तनतमत रज आ . त ल क =
ड 4 = ल व4 नक " ब ई म ण ल .
म णज त च व च क म इ र न$ कर च. व स ववक
आरम•च सप झ ल कJ सव Zच स+टट रद < अस . म$
स म ण ल •ड उघडल.
" ववर वर आणख$ चच 3 नक<" ब ईन$ ज =र कल. म$ •ड
बद कल. न = र= ब<ल4न क = फरक पडण र नव . आमच
णजव वर ब ई आणण स+ Mरम न आरम•न सप वर ज अस
स तग ल < च मल पचड स प आल . त ल उ र
म ण4न म$ एक व गतचत क ढल. द<न आरम•सम<र एक
व सक ड क र=ण द खवल$. ' +म = वबनध स सप वर ज . म$
रजवर ज . इ र तसतन र ड क र आ सगळ क म
कर ल अस त च •ड= द खवल. तनश ल द खव व
म ण4न म$ तनघ ल<, र स फरमच दर ज<श$ब ईबर<बर
म झ$ जवळजवळ ककरच झ ल$. आ आपल एख द ड
म<डल तभ $न म$ एक ब ज4ल उड= म रल$ म ण4न

340
व चल<. पण म झ व गतचत क = व चल न =. ब ईच
प कड जतमन$वर पडल. ब ईन$ उचलल आणण बतघ ल.
तचत ल$ ब ई ओळख ण वढ= म झ$ तचतकल hन
नसल$ र= ब ईच •डच व क वरन ब ई ओळख ल
फ र अकलच$ गरज नव $. ज<श$ब ईन$ $ ब ई क<ण
आपल ववच र न ठरवल. त न$ म झ कड र<ख4न बतघ ल.
म$ त च 4न तचत क ढ4 न घ ल आणण तनघ4न गल<.
दस
+ र हदवश$ सप झ ल . ज<श$ब ई आणण स+रम स<ड4न
आम = इ र जण लबर व ड 3 क म कर ल ल गल<. त सर
हदवश$ दप
+ र= मल ब ईच ऑहफस ब<ल वण आल.
"ववज , 4 स+रम वर व गतचत क ढलस अश$ त च$ कर
आ " ब ईन$ आर<प ज =र कल . शज र= स+रम बसल$ < $.
"कध$?" म$ ववच रल.
"क ल" ब ई म ण ल .
"क ल र $ रजवर < $. सप अस न ! सप च क म आम =
इ र न$ कल. बर त ल कस कळल क<ण$ त च वर व गतचत
क ढल ?"
"म$ स तग ल" ब ई कण च$ = उस न घ म णल .
"त च मन ल कवढ त स झ ल ."
" +म = त ल स स तग ल नस र त च मन ल त स
झ ल नस . +म = कश ल त ल क = स तग ल?"
म$ आर<प$ आणण आर<प$च वकJल द<न = < <. म झ वकJल
एकदम सC नग हदस < .
"म$...अ" पत पक च वकJल च चरल .

341
"म झ ववर_ झ लल$ ग<ष मल कळल$ प ह ज म ण4न
त न$ मल स तग ल" सभ रण खड पड < अस प 4 न
स+रम न •ड उघडल.
"अचh . व गतचत +झ < च क प+र व आ ?" म$
ववच रल.
"म$ पह ल +झ 4न पडल व " ज<श$ब ई
म णल .
" त चच कश वरन?" म$ ववच रल.
"मल ओळख "बई म णल .
"कम ल आ . तचतकलच द<न = पररक म$ स$ गडच वर
प<च4 शकल< न =. र=पण म$ क ढलल व गतचत त चच अस
+म = म ण त अथc म झ$ तचतकल फ र h न असण र.
मल खर र ए गड तमळ ल व$ ह< $ अस म ण ल
रक न =."
"अ..." म झ$ क<ण $च ग<ष h न अस म ण ल ब ईच$ ज$भ
वळन .
"कJ म गच वळ= म$ क मप 4 रवर +मच तन म बदल
तलह ल अश बन व आर<प ख ल$ मल ग+ व ल बघ
< सच आ कर ? व म$ +म ल स तग ल <
कJ मल ख<ट न ट आर<प ख ल$ ग+ व ल बघ ल र
जड ज ईल." म झ वकJल ब ई आ सव तनव-त <ण र आ
मह असल म+ळ ख4प फ म 3 हदस < .
"म झ$ ख त$ आ कJ व गतचत त चच < " बई
म णल .
"क+ठ आ ? मल बघ4 द " म$ म ल.

342
" +झ कडच आ . +ल म ह " ब ईच आव ज आ
च गल च चढल < .
"म णज +मच कड प+र व म ण4न व गतचत न =च आ ?
कम ल आ . कश च ज<र वर वढ ज<र आर<प कर
+म =?" म$ ववच रल. खर र वररष बर<बर अश प_ $न
ब<लण म झ सवभ व नव . पण जर मल वर 3न+वरZ
hळ4 न झ ल वर आ सव तनव-त < न = ब ई आपल व
स<ड ल र नव त , आणण नळ वर प ण च रग
भ डण र ब कच स रख भड <त , र त न
समजल अश च भ र त च बर<बर ब<लण भ ग < . द<न =
ब गपप र ह ल .
"ठ^क आ , +मच सम ध न स ठ^ समज आपण व गतचत
स+रम ल न ओळखण र $न व कJन द खवल आणण मग
च र-प च णस बर<बर स+रम अस न त च ल क<ण च
व गतचत आ ओळख ल स तग ल र? हकम न
द<घ$न$ र= स+रम ल ओळख4न क ढल र +मच बर<बर,
न = र म झ बर<बर."
" 4! आ व गतचत बदलल" ब ई फ+णफ+णल . व गतचत
बदलण र मल = म ह < . जर= पररक मध मल स$
गड तमळ ल$ असल$ र= म झ व गतचत ल$ म णस ख4पद
बर<बर ओळख च$. न बदल व गतचत स दर कर ल
म$ क = म4ख3 नव <.
"म+ळ व गतचत क ढण ग+न न = = +म ल म ह
न = अस हदस " म$ म ल. "पत क व 3म नपत व गतचत
अस . अगद= प पध न वर = अस . जर स+रम वर

343
व गतचत ब लल असल, र < त च अपम न न = र
ब + म न आ ."
उतर न न ध$श, हफ 3द=, हफ 3द=च वकJल सव Zच
प र फ रच चढल . बल वरच रल वरप मल फक4न म रल
र क , ववच र न म$ त थ4न क ढ प घ ल. ड 4 =
सपण प4वc लबर व ड 3 क<ण$ पश आल क बघ ल
त थ गल<. त थ सगळ श < . मग वहकल$च श$ण
उ रवण स ठ^ क• =नमध च प ल गल<. ज+न
आवडत णखडकJच ब ज4च$ ज ग पकडल$. च वप वप
ब र बघ < <. मन घडलल ग<ष$च ववच र < , <च
च च$ नश आणण ववच र च$ हदश भगल$. ज<श$ब ई आणण
स+रम ड=नच ऑहफसकड4न पर <त . क< 3
रल वर हफ 3द= स+प$म क< 3 गलल हदस <त . म$
च च पTस हदल आणण एकस प \ हडतसजन ऊ न म ण4न
ड=नकड गल<.
" , , प =ल. स$र<ग जR प स4न एकदम क 4 3तनस झल
अ?" ड=नच ड<ळ तमणशकलपण चमक < .
"सर, म$ एच<ड= <ऊ न म ण4न ड क र ज<श$ ख4प हदवस
प त कर . कसल न कसल ख<ट न ट आर<प
मल अडकव4न म झ म ग चuकश$ ल व च त च प त
आ . म$ तचत क ढण आकप 3 क आ ?"
"बर<बर आ +मच म णण. +म = एच<ड= झ ल र इ रन
ख4प त स द ल अस त च म णण आ ."
"मग?"

344
"म$ त न स तग ल, कJ सव ज ष न+स र +म =च एच<ड=
<ण र. +म ल क<ण$ = थ बव4 शक न =."
"थ•क 4 सर" म$ म ल.
"आणण व गतचत क ढण पण च ल4 ठव . ज ल क+ठ =
असण र अन हदस < आणण ब<च <, <च व गतचत
क ढ <."
"थ•क 4 सर" म$ म ल.

***

ड=न ह कल अस र बर झल अस . म झ
व गतचतक रर ल मह न झ ल असल, स फरममध ब म$
आल$,
"ड=नन$ र ज$न म द < अश$ न< =स हदल$ ."
"क ?"
"क<ण ज ण."
"त न$ पचव$स क< = कम वल म ण. तमड ड आल < ."
"पचव$स क< =? त वर हक $ श4न अस ?"
" 4 श4न च म<ज बस."
"पण म ण4न र ज$न म द च ? नगरप तलक सगळचजण
कम व . पण म ण4न क<ण$ र ज$न म द क ?"
"सगळच जण कम व अस न =. आपल हडप 3म' मधल
क<ण कम व ?"
पश वर सगळजण गपप बसल. पररकक म+ल न पस
करण स ठ^ पTस घ अस ऐहकव < . ज<श$ब ईन$ $स
ज र घऊन एक म+ल$ल प स कल अस त च एक

345
वग3तमत न मल स तग लल मल आठवल. ' $स ज र घऊन
त म+ल$ल प स कल. नवर वढ कम व अस न =न ल
अस कर च$ क गरज < $?' पश त ल न ववच र
त न$ मल ववच रल त च क रण त न उतर व < अस
नव , र म$ च र ल<क न स ग व अस अस व. म$
क<ण ल = ब<लल< न =, पण मडळ=न इ र स< 4न
समजल अस व. ब ईसम<र त बदल न ब<लण श णपण च
अस समज4न सगळ=जण गपप बसल$ वढच.
"मग आ ड=न क<ण <ण र?"
" तप+रत सवरप क<ण ल र= ग म$ ड=न कर $ल"
ज<श$ब ई म ण ल .
"मlडम, +म =च व ड=न" म सव न$ म ण ल$. म सव न$ल
सव त ववच रशकJ फ रश$ नव $, हकव असल$ र $
कध$च सहक झ ल$ नव $. त न = कलपन क+ठ र= ऐकल$
असण र अस म झ मन आल. कद तच ज<श$ब ईन$च
श$ इचh म सव न$सम<र ब<ल4न द खवल$ असल. त न$
सव 1वर ख4श असल स रख मद णसम कल.
बई ड=न <ण स ठ^ फ रच प तश$ल झल . त
कतमशनरन ज ऊन भ 4 न आल . त च जम न च पश
असण र एक-द<न मत$ कJ सत$ ब ईच$ तशफ रस कर <
अस = ऐकल.
"ब ई ड=न झ ल र +म ल एच<ड= व ल तस <ईल
क ?" मल एकद तनश न ववच रल.
"स ग न =. ग म$ ड=नन अस क = करण च$ प वर
नस " म$ म ल. प वर असल$ र= अस क = कर च र

346
वबनच4क कर व ल ग , आणण वढ ड<क ब ईन नव . शत4
+ श र अस व कJ ख+नश$ अस व अस प 3 हदल र
म णस न ख+नश$ शत4 तनवड व . + श र शत4 ख4प ज स तस
दऊ शक <. त दष$न ब ई फ रश ध<क द क नव त . पण
त ड=न <ण र अश$ ज<रद र व मत < $. ब ईपण जर
ज स च रब ब इकडत कड हफर <त . एरव$ म झ कड
न बघण र= म णस मल ग ठ4 न ख जग$ आव ज ' +मच
मlडम ड=न <ण र न ?' अस ववच र < $. म$ त न 'अस
म ण खर' अस उतर द < <.
एक हदवस फ+ग फ+ ल . ड=न ज हदवश$ णसप ल स<ड4न
गल त च हदवश$ दस ई जनरलच ड=न बदल$ करन घऊन
आमच कड ड=न म ण4न आल . तशरस ब ई म4ळच
र जम च <त . म$ ववद थc अस न आमच$
ट + <रर लस घ च . प+ढ त प<फसर झ ल . म$ अप<
अस न त न$ मल आपल म+ल$च$ तशकवण$ घ म ण4न
गळ घ ल$ < $. प4वc म$ ड=नच परव नग$न ट 4शन घ
अस. ड=न सव तनव+त झ ल वर ज<श$ब ईन$ परव नग$च
पत म ग4न घ ल, नव ड=नकड प ठवल, आणण नव सक +3लर
क ढ4 न घऊन म झ ट 4शनस बद प डल . तशरस ब ई आणण
ज<श$ब ई मTवतण$. म$ अज4न ट 4शनस घ < क बघ ल
त न$ स पळ रचल असल अश$ मल शक आल$.
"म$ +मच$ फJ दईन" तशरस ब ई म ण ल . मल आश 3
व ल. आध$च द<न ड=नन$ म झ कड4न फ+क ट 4शनस
घववल <त . ब ई पTस दण र न = , उल मल कश
र= अडकव $ल अस म झ मन आल.

347
"न =, पश < न =. ट 4शन घण म झ ब $ल झप
न = म ण4न म$ कध$च बद कल " म$ म ल.
त तशरस ब ईन$ दस ई जनरलमध सगळ न सळ< कJ
पळ< करन स<डल < ,त स4ड च र जक रण कर च अश
अनक ग<ष$ आमच प Z प<चल <त . त च हदलल$ल
जबर वतशल < अस = ल<क म ण अस . आ
ज<श$ब ईच स गण वरन त मल एच<ड= < न क
त स द $ल अस ववच र मल असवसथ कर < .
म झ$ शक खर= ठरल$. ज<श$ब ई सव तनव-त झ ल , त च
दस
+ र हदवश$ तशरस ब ईन$ आमच$ तमह ग ब<ल वल$. मल
एच<ड= म ण4न क = न ववच र शज र= बसलल
ज<श$ब ईन ववच रन क<ण$ क क म कर च ठरव4न
हदल.
"ड क र प =ल च$ ब बर= नस म ण4न आपण त न
जस क म दऊ नक<" अस त न$ ज =र कल.
मझ ब $ल क झ ल अश$ •ड करन सगळ न$
म झ कड प ह ल. म+ल$च$ ट 4शन न घण च क रण ब ईन$
लक ठव4न आ म ण4न द खवल < मझ लक
आल. मल क = = झ लल न = अश अथ 3न म$ ख द उडव4न
द खवल. त न ल<क च सम ध न झ ल. ब ई स4ड च र जक रण
करण र अश$ म$ ख4णग ठ ब धल$.
ब ईन$ हक $ = ठरवल र= एच<ड=ल त स दण स<प नव .
त म+ळ ब ई मल फ र त स दऊ शकन . पण आपल$ प वर
द खवण स ठ^ म ण हकव ख+नश$ सवभ व म ण4न म ण ,
त न$ म झ एच<ड=च नमण4कJच पत मल प ठवल न =.

348
जर= म$ एच<ड=च सगळ क म कर < <, र= नमण4कJच पत
मल तमळ ल व < . म$ स व न ज ऊन भ ल<.
"स व , म झ एच<ड=च नमण4कJच पत अज4न आल न =.
म$ स4त घऊन स हदवस झ ल. क भ नगड आ ?"
"म$ +मच$ ऑहफस ऑड3र ड=नच स =ल कल$ त ल
आठ हदवस झ ल. $ त च कड4न अज4न पर आल$ न ="
सव म ण ल.
"ठ^क आ " म$ म ल. तशरस ब ई म झ ऑहफस ऑड3रवर
बस4न <त र. म$ सरळ त न च ज ऊन भ ल<.
"मlडम, म झ एच<ड=च नमण4कJच$ ऑहफस ऑड3र आपल
स =ल गल एक $स रखल कल$ . +मच$ स = झ ल$
न = म ण " म$ म ल.
"अ? म$ त च हदवश$ स = कल$ " ब ई म ण ल .
"पण +मच कड4न $ पर आल$ न = अस म ण " म$
म ल.
"प =ल, क ळज$ कर नक ." ब ई श आव ज ब<लल
खर , पण त च ड<ळ स वज ल खळव न ह स
श पद च ड<ळ अस भव < . "आपल
णसप लच हडसपlच ववभ ग हक $ गलथ न आ मह
आ न +म ल . एक द<न हदवस ईलच." हडसपlच
ववभ ग च गलथ नपण स+ध र च$ प वर ड=नन < $ आणण
त चच क म < . +म = स क कर न = अस म$
त न ववच रल अस र म झ$ ऑहफस ऑड3र मल कध$च
तमळ ल$ नस $. म ण4न म$ स क = ब<लल< न =.

349
"बर मlडम" अस म ण4न म$ तनघ ल<. पत णर न = मल
मह < . न आवडण र मडळ=च$ पत ब ईच ऑहफस
ल+प < म$ ऐकलल < . म झ$ ऑड3र ल+प <ण प4वc
मल $ ब घ च$ < $. द<न हदवस ऑड3र आल$
न = व म$ पर ड=नच ऑहफस गल<. ड=नब ई
कसल श तमह गल गल <त . ब ईच ज गवर न = र
क म कस <ण र ववच र न म$ जर स तनर श झ ल<.
"क झल स ब?" ड=नच ऑहफसच ममन मल
ववच रल. त च म+ल$च$ पस4 $ म$च कल$ < $ मल
आठवल.
"म झ$ ऑहफस ऑड3र ड=नच स =ल क4न नऊ हदवस
झ ल " म$ म ल. " $ स = <ऊन पर आलल$ न =. रवल$
र ग•धळ <ईल."
"त दप
+ र= जव ल गल कJ म$ ळ4 च बघ <. +म = दप
+ र=
द<न व ज " < म णल.
म$ द<न व ज ड=नच ऑहफस प<चल<.
"स ब, +मच$ स = झ लल$ ऑड3र त च बल वरच
ड र= घ ल4न ठवलल$ आ . म तव च क गद त ड र=
अस ."
"ठ^क आ . थ•क 4" म$ म ल. "ड=न हक $ व ज जव4न
?"
"अड=च."
"थ•क 4" म$ म ल.
अड=च व ज म$ पर ड=नच ऑहफस प<चल<. बर<बर
हडप 3म' च न4 न$करण च आर खड ग+ड ळ= करन नल .

350
ड=न न+कत च आल <त . म$ म झ न व च$ तचठठ^
प ठवल$. त न$ ब<ल वल व अदब$न आ गल<.
"ग+ड आर रन4न मlडम" म$ म ल.
"ग+ड आर रन4न. +मच$ ऑड3र तमळ ल$ कJ न =? म$
हडसपlचल प ठवल$ " ब ई म ण ल .
"मग $ ईलच" म$ म ल. ब ई इ क बम ल4म ख< ब<ल
च मल वढ आश 3 व ल न =, जवढ ड=नच मनच
ज गवर बस4न क+@ र जक रण कर च व ल.
"म$ आमच हडप 3म' च न4 न$करण च आर खड +म ल
द खव ल आणल आ ."
" < क ? बघ4" ब ई म ण ल .
बल वर द<न- $न प ळश फ ल$ <त . $ ऐत तसक
ड र= < $. म$ आर खड उलगडल . ब ईन$ फ ल$ आणण
ड र= ब ज4ल करन आर खड ठव ल जग कल$. म$
आर खड बल वर पसरवल . आर खड क+ठ क आ
ब ईन द खव ल स+रव कल$.
"आणण आमच लबर व ड3 आ न, त च ब ज4ल इथ
आम ल रगण च न व ईक स ठ^ बस ल एक ख<ल$ व$
आ " म$ म ल.
"क+ठ?" त न$ चषम स वरल .
"इथ मlडम" अस म ण4न म$ आर खड त च हदशल
वळवल , आणण त च धकक न $ ड र= ख ल$ पडल$.
"स र= मlडम" अस म ण4न म$ प कन उठल< आणण $ ड र=
उचलल$. व त च ल क गद च+क4न ख ल$ पडल. ब ईच
•ड कस झ ल बघ ल वळ नव . पर एकद स र=

351
म ण4न म$ क गद उचलल. ऑहफस ऑड3र कश$ हदस
मल बर<बर म ह < . म$ $ सगळ वर ठवल$ आणण
क गद त च बल वर ठवल. ब ई क गद ब घण र
वढ म$ $ ऑड3र प कन उचलल$ आणण आश 3न
म ल,
"मlडम, म झ$ ऑहफस ऑड3र स पडल$ बघ . च+क4न ज+न
ड र= र 4 न गल$ < $ अस व ."
ब ईच आ +ष अस क = कध$ घडल नस व.
"म$ $ हडसपlच करन घ < मlडम" म$ म ल. " +म = नक
त स करन घऊ."
ब ईन न = = म णव नव आणण < = म णव नव .
" आर खड बघ च न ?" म$ म ल.
"अ, नक<. मल आ एक तमह ग आ . +म = < आर खड
इथ ठव . म$ न र बघ ."
"थ•क 4 मlडम" म$ म ल, आणण ज ऑहफस ऑड3रस ठ^
सगळ पपच रचल < , $ ऑड3र हद च +कड स रख$
जप4न धरन ब र पडल<.
"क म झ ल स ब?" म म न ववच रल.
" <, = बघ ऑड3र."
" +मच हदल$? अस कध$ कर न = " त न
आश 3न म ल.
"मल हदल$. घऊन ज म ण ल " म$ आनद न म ल. <
आर खड ब ई रवण र मल म ह < . पण मल त च$
पव 3 नव $. म झ कड त च$ एक प स+रणक < $. ब ई
भववष त स द च प त कर र णर = मल म ह

352
< आणण त च$ = मल पव 3 नव $. ब ईच$ न ड= म$
ओळखल$ < $.

353
 ई सह त पत ष न

ई सह त पत ष न मर ठ^ स कर मध व चन च$
आवड तनम 3ण व व$ आणण लखक व कव$न एक सशक
व सप$ठ तमळ व द + र= 4न सथ पन झ ल. मर ठ^ एक
जबरदस व चन ससक- $ तनम 3ण व व$, रण न$ भरप4र
व चन कर व, ग म$ण भ ग $ल रण न म<ब ईलवर प+स क
उपलबध व व$ , परदशसथ मर ठ^ व चक न स ज स ज$
इ रन वर प+स क तमळ व$ आमच सवपन. नव न लखन
करण र न एक म<ठ व चकवग3 स ज स ज$ उपलबध व व
= आमच$ इचh . जग $ल च ळ=स दश $ल स+म र स ड¬ $न
ल ख व चक चळवळ=च सभ सद आ . वर 3ल च ळ=स
ल ख ड ऊनल<डस जगभर 4न < .
पण आम = अणजब सम ध न$ न =. जगभर ल
१२ क< = मर ठ^ ल<क पTकJ हकम न स क< = र= व चक
व ल व . एक म<ठठ^ चळवळ उभ$ र ल व$. च गल
लखक न क< =भर व चक तमळ ल व .
अशक न =. आमच व चक न एकच ववन $.
आपल ओळख$च हकम न द स कर च ई मल पत
आम ल प ठव . अश रर $न आपण $न च $स आणण
त स च त नश <ऊ. मर ठ^तच नगर= †हववदच स+क ळ4
व ल वळ न = ल गण र. सव Zच$ स थ असल र.
एवढ= ववन $ म न कर च.
ई मल पत esahity@gmail. com पत वर प ठव बर.