Maj 2019

Nr 2(5)/2019
ISSN 2545-109X | 477005

s. 8 s. 10 s. 18
Jak wsuwka do włosów Drewniana podłoga Zastosowanie drewna
zrewolucjonizowała z PRL-u. wymieniać we współczesnej
meblarstwo czy ratować? przestrzeni biurowej

SZTUKA I DESIGN:

Ryzowanie – światło zamieszkałe

w drewnie – s. 32
 Pierwsza w Polsce
platforma
o rynku drzewnym

Pobierz bezpłatnie magazyn

KOMPOZYTOWE
KOMPOZYTOWE SYSTEMY
SYSTEMY TARASOWE
TARASOWE
II OGRODZENIOWE
OGRODZENIOWE WPC
WPC

Deski tarasowe Uniwersalny profil WPC

Deskitarasowa
Deska tarasowe Gamrat z kompozytu drewna to nowoczesny pro- Uniwersalny
Profi le ogrodzenioweprofi l WPC
Gamrat zostały zaprojektowane z myślą o dopa-
dukt, perfekcyjnie
Deska tarasowa Gamratimitujący drewno, który
z kompozytu drewnaidealnie wkomponowuje
to nowoczesny pro- sowaniu, kontraście i współdziałaniu z innymi elementami
Profile ogrodzeniowe Gamrat zostały zaprojektowane z myślą zewnętrz-
o dopa-
się w otoczenie nowoczesnych i tradycyjnych domów oraz doskonale
dukt, perfekcyjnie imitujący drewno, który idealnie wkomponowuje nymi domu. Technologia panelu kompozytowego daje produkt,
sowaniu, kontraście i współdziałaniu z innymi elementami zewnętrz- który
sprawdza się jako
się w otoczenie materiał budowlany
nowoczesnych do aranżacji
i tradycyjnych domówtarasu, pomostu,
oraz doskonale jest mocny, nie ulega rozpadowi i korozji, nie rozłupuje
nymi domu. Technologia panelu kompozytowego daje produkt, którysię i co najważ-
balkonu, deptaka czy obrzeży basenów, itp. Ten rewelacyjny
sprawdza się jako materiał budowlany do aranżacji tarasu, pomostu,produkt niejsze,
jest mocny,nie nie
potrzebuje malowania.
ulega rozpadowi Prostota
i korozji, i elegancja
nie rozłupuje się i ogrodzenia
co najważ-
to połączenie natury i nowoczesności, a więc wysoko wyselekcjono-
balkonu, deptaka czy obrzeży basenów, itp. Ten rewelacyjny produkt idealnie współgra z nowoczesną architekturą domów. Wychodząc
niejsze, nie potrzebuje malowania. Prostota i elegancja ogrodzenia na-
wanej mączki natury
to połączenie drzewnej z właściwościami
i nowoczesności, tworzyw
a więc sztucznych
wysoko PVC.
wyselekcjono- przeciw zróżnicowanym oczekiwaniom i potrzebom naszych
idealnie współgra z nowoczesną architekturą domów. Wychodząc na- Klientów,
wanej mączki drzewnej z właściwościami tworzyw sztucznych PVC. proponujemy ławki (parkowe,
przeciw zróżnicowanym ogrodowe,
oczekiwaniom miejskie),naszych
i potrzebom kosze naKlientów,
śmieci,
donice, itp.
proponujemy ławki (parkowe, ogrodowe, miejskie), kosze na śmieci,
donice, itp.
GAMRAT WPC Sp. z o.o. | ul. Mickiewicza 108, 38-200 Jasło
wpc@gamrat.com.pl,
GAMRAT WPC Sp. z o.o. www.gamrat.pl, tel.108,
| ul. Mickiewicza 72638-200
001 979
Jasło
wpc@gamrat.com.pl, www.gamrat.pl, tel. 726 001 979
J
2 WSTĘP

Jaka jest przyszłość drewna?

Drewno to materiał stosowany i  ceniony od tysięcy lat. Pięknym świa-
dectwem tej przeszłości są wiekowe techniki zdobnicze, wykształcone
na terenach górskich i podgórskich. Jak pisze Karol Ławniczuk w tekście
poświęconym technice ryzowania (s. 32), geometryczne wzory w drewnie
były popularne nie tylko w Polsce, ale też na Słowacji, Węgrzech, w Al-
pach i Karpatach. Drewno było tam materiałem powszechnie dostępnym,
co wpłynęło na chęć nadania mu wyjątkowego charakteru. Z artykułu do-
wiemy się nie tylko o tym, jak wykonać takie dekoracje, ale także, jakie
miejsce zajmowały w  życiu obyczajowym mieszkańców wymienionych
terenów.
W jakim stopniu lite drewno będzie nam jednak towarzyszyć w przyszło-
ści? Bartłomiej Jóskowski, który opowie nam w tym numerze o stolarce
w meblarstwie artystycznym (s. 4), pokazuje, że kunszt i czas składają się
na ponadczasowość ekskluzywnych mebli.
Czy jednak przyszłość wykorzystania drewna w  meblarstwie wiąże się
tylko z  produkcją luksusową? Niewątpliwie lite drewno staje się coraz
droższym surowcem i choćby z tego powodu warto pochylić się nad tań-
szą sklejką. Zuzanna Andrzejczak zaprojektowała z niej niezwykłe biurko,
charakteryzujące się nie tylko niskim kosztem produkcji, ale też możliwo-
ścią ręcznej zmiany wysokości mebla (s. 38). Ten ergonomiczny i atrak-
cyjny wizualnie element wyposażenia idealnie sprawdzi w codziennym
użytkowaniu.
Cenimy sobie drewno za naturalność i  ciepło, jakie wnosi do pomiesz-
czeń, dzięki czemu dotarło ono nawet do wnętrz biurowców, przestrze-
ni charakterystycznej dla współczesności. Serdecznie polecam wywiad
z  Bartoszem Trzopem o  zastosowaniu drewna w  aranżacji przestrzeni
biurowej (s. 18). Architekt wskazuje w rozmowie zalety i wady użytkowania
tego materiału we współczesnej architekturze. Na podstawie jego wy-
powiedzi nasuwa się pytanie – czy zastosowanie drewna będzie coraz
bardziej ograniczane na rzecz nowoczesnych zamienników o  lepszych
właściwościach?
Można mieć nadzieję, że zapotrzebowanie na drewno mimo wszystko nie
przeminie – wykonane z niego elementy w zabytkowych obiektach, ta-
kie jak choćby podłogi, zawsze wywołują zachwyt. Specjaliści z Showro-
omów Deska Design podkreślają, że doceniamy ponadczasowość drew-
na i to, w jak piękny sposób się ono starzeje. Nowoczesne technologie nie
muszą wypierać go z naszego życia – w opisywanym tekście przeczy-
tacie Państwo, jak mogą one wydobywać z drewna wyjątkowy wygląd
w procesie postarzania podłogi (s. 16).
Piękno, jakość, wygoda użytkowania i naturalność materiału to wartości,
które nigdy nie wyjdą z mody.

Życzę przyjemnej lektury!

Redaktor „Wood & Design”

Aleksandra Nieścioruk
 3

SPIS
TREŚCI
M
MEBLE Z DREWNA

4 4 Mistrzowska technika, czyli snycerstwo i stolarstwo

w meblu artystycznym
8 Jak wsuwka do włosów zrewolucjonizowała
Mistrzowska technika, meblarstwo
czyli snycerstwo
i stolarstwo w meblu
artystycznym
D
DREWNO W DOMU I W OGRODZIE
10 Drewniana podłoga z PRL-u. Wymieniać czy ratować?
12 Zrób to sam! Montaż tarasu z marką Gamrat

P
PROJEKTOWANIE I WYKOŃCZENIE WNĘTRZ
16 Piękno zabytku zawarte w drewnianej podłodze

18
18 Zastosowanie drewna we współczesnej przestrzeni
biurowej

Zastosowanie drewna
O
OKIEM FACHOWCA
24 Dłuto na miarę rzeźby
we współczesnej 28 Bezpieczeństwo przede wszystkim! Jak o nie zadbać
przestrzeni biurowej w stolarni?

S
SZTUKA I DESIGN
32 Ryzowanie – światło zamieszkałe w drewnie

28
37 Przywróć drewnu życie olejem marki Altax
38 Młody design. O wadze ergonomii na przykładzie
biurka… rosnącego z dzieckiem!

Bezpieczeństwo
przede wszystkim!
P
PIELĘGNACJA ORAZ OCHRONA DREWNA
42 Spuszczel Pospolity – miłośnik architektury
Jak o nie zadbać 46 Renowacja okien drewnianych w starych domach
w stolarni? i kamienicach
 4

M
MEBLE Z DREWNA

Mistrzowska
technika,
czyli snycerstwo i stolarstwo
w meblu artystycznym

Intarsjowanie, rzeźbiarstwo, patynowanie, montaż ozdobnych okuć… W meblach arty-

stycznych stosowanych jest wiele technik, które „pamiętają” jeszcze dawne manufak-
tury snycerskie i stolarskie. Ogromna pracochłonność sprawia, że wytwarzane z ich
użyciem wyroby są drogie – a jednocześnie tak wyjątkowe, że odbiorcy poszukują ich
również dziś. W artykule przyglądamy się technikom, które przetrwały właśnie dzięki
ozdobnemu wyposażeniu wnętrz.

B Bartłomiej Jóskowski
rzemieślnik – twórca Pracowni Rzeźbiarskiej MebS/MEBLE GDAŃSKIE

M
eblarstwo artystyczne sprawia, że zacierają się
granice między sztuką a stolarstwem. Przed-
mioty codziennego użytku nabierają cech
autorskiego dzieła. Elementy zdobnicze stają się inte-
gralną częścią przedmiotów użytkowych. To oznacza,
że cały proces projektowania i wytwarzania wyrobów
trzeba przeformułować w  taki sposób, by połączyć
w nim walory estetyczne z użytkowymi; zmienić całą
ideę, która leży u jego podstaw i sięgnąć po techniki nie-
wykorzystywane w zwykłym stolarstwie. Na potrzeby
niniejszego artykułu analizujemy wyłącznie drewniane
meble nawiązujące do stylów historycznych różnych
epok, świadomie pomijając wzory współczesne, pro-
jektowane w zupełnie innej stylistyce.
Początek: wybór surowca
i przygotowanie elementów
Meble artystyczne muszą być wykonywane z  bardzo
starannie dobranego surowca. Najpopularniejsze pozo-
staje drewno dębowe, profesjonalnie suszone i sezono-
wane. Parametry wilgotności mierzy się oczywiście przy
pomocy urządzeń elektronicznych, ale nawet bez nich
ręczna obróbka ujawniłaby natychmiast ewentualne
mankamenty, takie jak skłonność do pękania i odpry-
skiwania. Dla uzyskania większej trwałości i odporności
na zużycie stosuje się często metodę ścisłego kleje-
nia bloków drewna z kilku mniejszych kawałków przed
MEBLE Z DREWNA 5
poddaniem ich dalszej obróbce. Z tak przygotowanego
materiału lub z  litego surowca wycina się następnie
podstawowe elementy konstrukcyjne. Jeśli mają być
rzeźbione, podczas wymiarowania trzeba uwzględnić
odpowiedni naddatek drewna, który zostanie usunięty
dłutem podczas prac snycerskich.
Konstrukcja i zdobienie mebla
Obróbkę frontów i  kształtowanie płycin oraz krawę-
dzi twórcy mebli artystycznych realizują za pomocą
metody znanej także z  warsztatów stolarskich, którą
nazywa się frezowaniem. Większość dekoracji tworzy
się już jednak ręcznie, przede wszystkim przy pomocy
dłuta. Snycerstwo i stolarstwo idą w parze od dawna –
już w średniowieczu istniały cechy zajmujące się wy-
twarzaniem dekoracji na potrzeby przedmiotów użytko-
wych. Obecnie ręcznie wykonywane rzeźbienia – w tym
przede wszystkim figury i płaskorzeźby – zdobią fronty,
boki i zwieńczenia szaf oraz kredensów, cargi* i krawę-
dzie stołów, a także oparcia albo podłokietniki foteli czy
krzeseł. Zdarza się często, że figury zastępują określone
elementy konstrukcyjne, takie jak nogi stołów oraz ław.
Również w stojących zegarach podpory skrzyni mogą
zostać zastąpione motywami figuralnymi, które pod
względem wytrzymałości mają właściwości zbliżone
do drewnianych kolumn i  filarów. Nawet nogom me-
bli skrzyniowych nadaje się formę ozdobną, np. lwie
 6 MEBLE Z DREWNA
łapy w  przypadku szaf, kredensów i  komód w  stylu
gdańskim.
Technice snycerskiej warto przyjrzeć się bliżej, ponieważ
stanowi ona jedną ze szczególnych i rozpoznawalnych
metod zdobienia mebli artystycznych. Najokazalej pre-
zentują się wspomniane wcześniej figury, a także pła-
skorzeźby. Ilość, wielkość i rozmieszczenie tych drugich
zależy oczywiście od stylu historycznego, do którego
nawiązuje dany mebel. Najczęściej spotykamy je na
frontach szafek, szaf i szuflad – pod postacią pejzaży,
scen rodzajowych, motywów zwierzęcych (lwy gdań-
skie), herbów – a także na pilastrach, listwach, gzym-
sach i cargach. Rzeźbione mogą być ramy luster, oparcia
krzeseł, konstrukcje foteli. W najbogatszym wariancie
ozdoby pokrywają niemal w całości powierzchnię mebla.
W innych, jak bardzo modne obecnie zestawy mebli lu-
dwikowskich, snycerka jest skromniejsza – ogranicza się
do niewielkich, najczęściej ornamentalnych i floralnych
motywów nad oparciami i na wygięciach kabriolowych
nóg. W przypadku tego stylu o dekoracyjnym charak-
terze mebli decydują bowiem nie tylko same zdobienia,
ale przede wszystkim efektownie wyprofilowane i bar-
dzo charakterystyczne podłokietniki, ramy oparć i nogi.
Ukazują one zresztą doskonale, jak zróżnicowane formy
można nadawać dębowemu surowcowi. O ile bowiem
rzeźbione meble gdańskie są wizualnie ciężkie, o tyle
ludwikowskie sprawiają wrażenie niezwykle lekkich.
Intarsja i fornir
Drugą popularną techniką zdobienia artystycznych mebli
w starym stylu pozostaje intarsja. Intarsjowanie to metoda
zdobienia polegająca na dekoracyjnym łączeniu niezwykle
cienkich płatów drewna o różnych kolorach i rysunku w taki
sposób, by układało się ono w dekoracyjne motywy geo-
metryczne, roślinne, ornamentalne. Powierzchnia intarsji
jest gładka i płaska, choć połączenie kawałków drewna
o odpowiednio dobranych odcieniach może dać wrażenie
przestrzenności albo wypukłości zdobienia. Omawiana
technika stosowana była od zawsze przede wszystkim do
ozdabiania frontów mebli, powierzchni blatów, ale także
do dekoracji innych przedmiotów codziennego użytku, jak
choćby kasetki, puzderka i skrzynie. Meble, których nie
ozdobi intarsja, są z reguły fornirowane, czyli pokrywane
cienką warstwą drewna o wyższej trwałości. Wykańcza się
w ten sposób zwłaszcza blaty stołów, ław i szaf, jak i kor-
pusy. W przeciwnym razie pozostawienie powierzchni bez
forniru mogłoby sprzyjać jej uszkadzaniu oraz wypaczaniu.
Dekoracyjne gięcie
Popularną obecnie w produkcji mebli współczesnych, ale
praktycznie niespotykaną w dawnym meblarstwie tech-
niką obróbki drewna jest natomiast gięcie. Wszystkie ele-
menty o wygiętym kształcie (jak kabriolowe nóżki foteli

ludwikowskich) wykonywane są poprzez obróbkę dłutem
i frezowanie. Natomiast w wielu artystycznych meblach
retro stosuje się element dekoracyjny w formie toczonych
warkoczy. Występują one w zegarach stojących (jako pod-
pórki skrzyni), krzesłach (nogi oraz dekoracja oparć) czy też
stołach (nogi) i szafach (fronty).
Dawne techniki stolarskiego montażu
Jak wspomnieliśmy wcześniej, prace przy produkcji mebli
artystycznych wykonywane są ręcznie. Po ich zakończe-
niu powierzchnia drewna pozostaje chropowata, widać na
niej również ślady dłuta. Wymagają one szlifowania i po-
lerowania papierem ściernym o odpowiedniej ziarnistości.
Powierzchnia dekoracji wygładza się, ale ślady dłuta nie zni-
kają całkowicie, co podnosi wizualną atrakcyjność projektu.
Technika montażu mebli drewnianych ma ogromny wpływ
na ich trwałość. W przypadku kosztownego, postrzeganego
jako luksusowe rzemiosła artystycznego gwarancja solid-
ności zyskuje szczególne znaczenie. Popularna obecnie
metoda klejenia zupełnie się tu nie sprawdza, ponieważ
sztywne połączenia nie są odporne na wypaczanie. W po-
szukiwaniu lepszych rozwiązań należy odwołać się znów do
dawnych technik stolarskich i montażu na kołki. W otwory
wywiercone w elementach mebla wprowadza się drewnia-
ny kołek i dopiero takie połączenie utrwala się przy pomocy
kleju. Dzięki temu wyrób doskonale znosi naturalne zmiany
MEBLE Z DREWNA 7
objętości drewna, wynikające z wahań temperatury i wil-
gotności powietrza. Miejsca łączenia swobodnie „pracują”,
dostosowując się do aktualnych warunków.
Wykończenie mebli stylowych
Ostatni etap prac nad rękodziełem snycerskim to lakierowa-
nie, olejowanie lub woskowanie. Dobór konkretnej techniki
zależy od wymagań estetycznych i funkcjonalnych. Lakie-
rowanie pozwala na uzyskanie połysku i gładkiej, jednolitej
powierzchni o wysokiej odporności na uszkodzenia. Szcze-
gólnie trudne jest równomierne pokrywanie powierzchni.
Woskowanie oraz olejowanie lepiej od lakierowania wydo-
bywają naturalną strukturę surowca, ale wymagają w miarę
regularnego odnawiania. Ciekawym zabiegiem jest patyno-
wanie mebli, czyli ich sztuczne postarzanie. Barwa w za-
głębieniach jest wówczas ciemniejsza, a w częściach wy-
pukłych – jaśniejsza. Cieniowanie podkreśla w interesujący
sposób strukturę dekoracji i nadaje wyrobom specyficzny
klimat, nawiązujący do ich „antycznego” charakteru.
* Carga to „listwa podtrzymująca deskę siedzenia”
lub blatu (R. Reinfuss, Meblarstwo ludowe w  Polsce,
s. 114). Według innej definicji carga jest bardziej złożo-
nym elementem, składającym się z nóg mebli połączo-
nych poziomymi deskami lub listwami.
 8 MEBLE Z DREWNA

J
Jak wsuwka do włosów
zrewolucjonizowała meblarstwo

Połączenie drewna i stali to gorący temat ostatnich lat wpisujący się w szerszy trend
stylu industrialnego, który choć powstał z potrzeby wykształconej przez recesję gospo-
darczą w Stanach Zjednoczonych, to podbija obecnie zarówno loftowe, jak i nowocze-
sne wnętrza. Współczesne meble industrialne stały się synonimem luksusu i modnym
elementem przestrzeni mieszkalnej, a ich najbardziej charakterystycznym detalem są
nogi typu hairpin legs.

B Bartosz Światowski
Projektant, laureat konkursu Zabawka Przyjazna Dziecku organizowanego
przez Muzeum Zabawek i Zabawy w Kielcach. Jego prace reprezentowały pol-
skie wzornictwo dla dzieci na wystawie „LET’S PLAY! Kids Design from Poland”,
którą zorganizowało Culture.pl w 2014 roku w Izmirze. Twórca marki Roccoco –
producenta mebli oraz dodatków do wystroju wnętrz w stylu industrialnym,
loftowym, jak również klasycznym i nowoczesnym. W swojej pracy łączy trady-
cyjne stolarstwo z nowoczesną technologią.

H
airpin legs swoją nazwę używaną powszechnie
przez projektantów zawdzięczają wizualnemu
podobieństwu do wsuwek do włosów. Różne re-
alizacje oparte na nogach z prętów, pokazywane przez
stolarzy na licznych kanałach społecznościowych nie
tylko są ponadczasowe, ale cieszą się wręcz rosnącą
popularnością… Historia hairpin legs zaczyna się na po-
czątku lat 40. XX w. w USA – zdawałoby się, że w świecie
designu to inna epoka.
Historia projektu
Młody projektant Henry P. Glass podczas pracy dla
Russela Wrighta otrzymał zadanie opracowania peł-
nej gamy mebli z kutego żelaza. Obejmowała ona krze-
sła, stoły i sofy. W 1942 r. jego projekt został wydany
publicznie pod kolekcją Russel Wright American-Way.
Data powstania projektu nie jest tutaj bez znaczenia –
był to prawdziwy wynalazek czasów wojny. Zastosowane

kształty podyktowane zostały ko-
niecznością maksymalnego ogra-
niczania czasu pracy i zużycia ma-
teriału, którego wciąż brakowało
podczas działań zbrojnych. Nowo
powstałe elementy nie tylko wyma-
gały użycia niewielkiej ilości stali,
ale pozostawały też przy tym moc-
ne i stylowe. Hairpin legs zwycięża-
ją nie tylko próbę ciężaru i warun-
ków atmosferycznych, ale również
czasu.
Gdy tylko unikalny projekt Glassa
zaczął pojawiać się kilkadziesiąt
lat temu w  prasie branżowej, roz-
poczęła się na nie niesłabnąca
moda. Przede wszystkim wpłynę-
ło na to czasopismo „Home Fur-
nishings Daily” – to właśnie jego
redaktor naczelny ukuł zabawną
nazwę projektu. Warto odnotować,
że pierwotny projekt nie był opa-
tentowany. Zrobił to dopiero Ri-
chard G. Reineman w 1956 r. przez
opatentowanie nóg trzyprętowych –
three-rod hairpin legs (projekt Glas-
sa składał się z dwóch prętów).
Początkowo hairpin legs były uży-
wane jako uniwersalny element kon-
strukcyjny – służyły do budowania
oparć, podłokietników i oczywiście
jako nogi mebli. Obecnie używa się
ich już chyba tylko w ramach ostat-
niego z wymienionych wariantów –
z  tego powodu kuszący wyda-
je się powrót do korzeni projektu,
którego szerokie zastosowania
konstrukcyjne znajdziemy na archiwalnych zdjęciach.
Od samego początku hairpin legs były używane w wielu
różnych typach mebli, dlatego nie jest dziwne, że nogi
z prętów są tak modne i cenione za wszechstronność
MEBLE Z DREWNA 9
i  uniwersalność. Możliwość wypo-
sażenia domu w produkty stworzo-
ne w oparciu o nogi hairpin legs jest
atrakcyjna dla wielu ludzi, dla których
ważny jest nowoczesny wygląd oraz
możliwość samodzielnej realizacji
mebla.
Wybór typu, kształtu
i rozmiaru
Hairpin legs świetnie pasują do drew-
nianych blatów, a dzięki malowaniu
proszkowemu potrafią nadać indywi-
dualny charakter każdemu meblowi –
najpopularniejsze barwy nóg to czarna
i biała, jednak równie atrakcyjne bę-
dzie pokrycie w innych kolorach Na
rynku dostępne są nogi, których wy-
sokość waha się od ok. 10 do 100 cm
dla nadstawek barowych, dzięki
czemu możemy dopasować pod-
pory do szafek nocnych, krzeseł
i  stołów. Nogi dwuprętowe cechują
się zwykle większą lekkością, trzy-
prętowe sprawią, że stół udźwignie
większy ciężar – elementy skła-
dające się z  większej liczby prętów
(od 3 w górę) mają też większe walory
dekoracyjne. Kształt elementów może
się również nieznacznie różnić. Część
„wsuwek” rozchyla się pod kątem
ostrym, a  część zaprojektowanych
elementów ma pręty przebiegające
równolegle względem siebie.
Niezależnie od tego, czy w  swoich
projektach chcesz osiągnąć prostotę,
klasykę w nowoczesnym wydaniu czy funkcjonalność,
hairpin legs zapewniają nieskończoną liczbę opcji i będą
współgrały niemal z wszystkim – połączenie stalowych
nóg i drewna jest jednym z najbardziej ikonicznych.
 10 DREWNO W DOMU I W OGRODZIE

D
Drewniana
podłoga z PRL-u –
wymieniać czy ratować?
W okresie PRL-u  wysokogatunkowe deski drewniane praktycznie nie były dostępne.
Piękne drewniane podłogi podziwialiśmy jednak w niemal każdym domu – powszech-
nie kładziono mozaiki czy klepki parkietowe, a najpopularniejsze były rozmaite warianty
układu w jodełkę. Doceniając charakter takiej podłogi, trzeba mimo zachwytu odpo-
wiedzieć na ważną kwestię – odnawiać czy zrywać?

E Elżbieta Chossa
Absolwentka Wydziału Technologii Drewna na Akademii Rolniczej w Pozna-
niu. Zawodowo związana z drewnem od ponad 10 lat, prywatnie od dziecka.
Interesuje się renowacją mebli, którą lubi wykonywać własnoręcznie. Jej pasją
oprócz drewna są podróże, którym poświęca każdą wolną chwilę. Lubi otaczać
się naturą, roślinami i naturalnymi dodatkami.

W
iosna bardzo często jest dla nas okresem re-
montowym. Jeśli w planach mamy tylko po-
rządki czy też drobne prace remontowe, jak
np. odmalowanie ścian czy odświeżenie mieszkania, do
prac można przystąpić praktycznie od razu. W przypadku
gdy konieczny jest kapitalny remont lub zakupione zostało
mieszkanie z rynku wtórnego, warto jednak wszystko
dobrze zaplanować. O ile wspomniane czynności nie sta-
nowią dużego problemu, o tyle kwestia odnowienia czy
wymiany istniejących posadzek wymaga przemyślenia.
Bardzo często nasuwa się wówczas pytanie: a co z ist-
niejącym już parkietem drewnianym?
Piękno zastanego parkietu
Tradycyjne parkiety z  dawnych lat tworzone były
z  deszczułek z  litego drewna łączonych na pióro –
wpust. Dobrze wykonany parkiet służył przez kilkanaście,

a nawet kilkadziesiąt lat. Wielbiciele drewna zgodzą się
ze stwierdzeniem, że okładziny wykonane z paneli czy
innych materiałów nie mają jego walorów i nie nadadzą
wnętrzu charakteru i naturalności.
Niezdrowy subit i lepik
Zanim jednak przystąpimy do ratowania parkietu, pamię-
tajmy, że są sytuacje, w których naprawa nie ma już więk-
szego sensu i konieczna jest całkowita wymiana. Prawie
każda podłoga do 1995 r. klejona była przy pomocy
smoły węglowej (subitu) lub lepiku asfaltowego. Są to
substancje wysoce szkodliwe dla naszego zdrowia, wy-
kazujące działanie rakotwórcze. W obu przypadkach
konieczne będzie usunięcie szkodliwego materiału
wraz z kilkumetrową warstwą wierzchnią jastrychu tj.
podkładu. W trosce o zdrowie przed przystąpieniem do
montażu nowej okładziny bardzo ważne jest dokładne
usunięcie tych substancji. Dokonać tego można metodami
chemicznymi i mechanicznymi, jednak dostępne metody
chemiczne nie są w 100% skuteczne. Subit, rozpuszczając
się w rozpuszczalniku, wniknie w podkład i utworzy war-
stwę, która uniemożliwi przyklejenie podłogi.
Znacznie skuteczniejszym sposobem są metody me-
chaniczne. Pierwsza z nich polega na wykuciu podkładu,
zutylizowaniu i wylaniu nowego. Wiąże się do jednak z wy-
dłużeniem czasu remontu i przesunięciem prac parkieciar-
skich o ok. 4 tygodnie. Druga metoda – znacznie szybsza –
to frezowanie podkładu, a w dalszej kolejności przygo-
towanie podłoża pod nową podłogę. Do usunięcia tych
substancji konieczne jest wykorzystanie profesjonalnego
sprzętu i odzieży ochronnej. Obecnie na rynku dostępnych
jest wiele firm specjalizujących się w usuwaniu subitu.
Nieuchronne zużycie
Kolejne ważne zagadnienie to nieuchronne, nadmierne zu-
życie klepek: zalanie parkietu, w wyniku którego deszczułki
zaatakowała pleśń, głębokie pęknięcia lub wypaczenia.
Z koniecznością wymiany posadzki spotkamy się również
w sytuacji, kiedy stary parkiet jest obluzowany.
Kiedy zatem odnawianie parkietu ma sens? W przypad-
ku, kiedy mamy do czynienia tylko z powierzchownymi
zarysowaniami, zmianą barwy czy pojawieniem się płyt-
kich uszkodzeń. Taki typ wyeksploatowania występuje
najczęściej w ciągach komunikacyjnych mieszkań oraz
w miejscach, gdzie znajdują się biurka i krzesła. Najlep-
szym rozwiązaniem będzie wtedy wykonanie cyklinowania
podłogi, czyli zeszlifowanie wierzchniej warstwy deszczu-
łek. Usunięcie starej, zniszczonej powłoki przywraca świe-
żość i nadaje dawny blask. Cyklinowanie przeprowadza się
stopniowo, używając do tego powłok ściernych o różnej
granulacji. Sam proces wymaga dużej precyzji, dlatego
dobrze jest skorzystać z usług sprawdzonych fachowców.
DREWNO W DOMU I W OGRODZIE 11
Może się zdarzyć, że samo zeszlifowanie parkietu nie bę-
dzie wystarczające – w związku z tym trzeba również
zwrócić uwagę na ubytki i płytkie uszkodzenia, które w ła-
twy sposób można wypełnić specjalnymi szpachlami,
wymieszanymi z pyłem drzewnym powstałym w procesie
cyklinowania. Po wygładzeniu takiej powierzchni masa
stanie się niewidoczna.
Wybierz zabezpieczenie podłogi
Bardzo ważny jest sposób, w jaki zostanie zabezpieczony
przygotowany według powyższych wskazówek parkiet.
Dokonując wyboru, należy rozważyć zalety i wady moż-
liwych rozwiązań.
Lakierowanie stanowi dobre zabezpieczenie parkietu
przed zarysowaniami. Podłoga wykończona w taki sposób
będzie łatwiejsza do utrzymania w czystości. Na rynku
dostępne są lakiery matowe, półmatowe oraz błyszczą-
ce, o różnej odporności na ścieranie. Lakier pozostaje
na powierzchni deski, nie wnika w jej głąb i nie zabez-
pieczy parkietu przed wilgocią tak, jak może zrobić to
olej. W przypadku miejscowego uszkodzenia powłoki nie
będzie możliwości punktowej renowacji.
Olejowanie w przypadku obawy przed wilgocią, pleśnią
czy szkodnikami będzie lepszym rozwiązaniem niż lakier. Olej
wnika w głąb drewna i stanowi dobrą ochronę „od wewnątrz”.
W związku z tym powierzchnia będzie jednak bardziej nara-
żona na zarysowania niż w przypadku lakieru. Mimo to olej
ma tę znaczącą przewagę, że daje możliwość miejscowej
renowacji. Stosując takie rozwiązanie, pamiętajmy, że do
bieżącej pielęgnacji konieczne jest stosowanie specjalnych
mydeł do podłóg olejowanych oraz okresowa konserwacja
i uzupełnianie oleju, który nie stanowi tak trwałej bariery
ochronnej jak lakier. Regularnie impregnowana podłoga
olejowana odwdzięczy się nam za to pięknym, naturalnym
wyglądem. Taką impregnację można wykonać samodzielnie
i nie jest konieczne korzystanie z usług fachowca. Obecnie
na rynku, podobnie jak w przypadku lakieru, dostępne są
oleje o różnym stopniu wybłyszczenia.
Stojąc przed dylematem, które z rozwiązań zastosować,
należy pamiętać, że oba produkty sprawdzą się w nieco
innych warunkach użytkowania. Lakier świetnie nadaje
się do pomieszczeń suchych oraz będzie wygodniejszy
w pielęgnacji dla osób, które nie chcą regularnie konser-
wować swoich podłóg. Natomiast tam, gdzie z wilgocią
nie poradzi sobie lakier, świetnie sprawdzi się olej.
Niezależnie od tego, czy zastosujemy lakier, czy olej, mo-
żemy nadać staremu parkietowi zupełnie nowy wygląd,
dzięki czemu odmienimy wnętrze całego mieszkania. Naj-
ważniejsze jednak będzie to, że starą podłogą będziemy
cieszyć się przez kolejne lata.
 12 DREWNO W DOMU I W OGRODZIE PROMOCJA

Z
Zrób to sam!
Montaż tarasu
z marką Gamrat
Montaż tarasu z desek kompozytowych Gamrat można przeprowadzić samodzielnie.
Przedstawione instrukcje pozwolą nabyć niezbędne umiejętności, dzięki którym sta-
niemy się fachowcami we własnym domu. W tekście podpowiemy, jak łączyć elementy
tarasu i jak przygotować podłoże, by nie mieć problemu z jego zapadaniem czy gro-
madzącą się wodą. Dzięki dobrze wykonanej pracy będziemy mogli cieszyć się naszym
nowym tarasem Gamrat, zrealizowanym we wzorowy sposób!

N
ajczęściej stosowane rodzaje podłoża to: be-
tonowe i żelbetonowe, podłoże na gruncie oraz
podłoże na balkonie lub na konstrukcji dachu
odwróconego z hydroizolacją – w tym artykule zajmie-
my się dwiema z trzech kategorii.
W przypadku podłoża betonowego i żelbetonowego
taras montujemy na legarach kompozytowych (podłuż-
nych elementach, będących podporą dla konstrukcji)
przytwierdzonych do podłoża. Legary układamy na pły-
cie betonowej, mocując je do niej za pomocą kołków
rozporowych lub kleju elastomerowego. Niezależnie
od rodzaju podłoża czy użytych legarów ich rozstaw
musi wynosić maksymalnie 45 cm na początku oraz
na końcu desek. Żeby zapewnić dodatkową stabilizację
tarasu i jego odpowiednią pracę, pierwszy rząd legarów
powinien być zagęszczony – odległości powinny wyno-
sić 20 cm. Maksymalna odległość pomiędzy punktami
podparcia legarów kompozytowych to 35 cm. Podłoże
musi być płaskie i stabilne, z zachowanym co najmniej
1% spadkiem od ścian budynku na zewnątrz – takie
pochylenie tarasu wpływa na optymalny odpływ wody
z jego powierzchni.
W przypadku podłoża na gruncie taras wykonujemy
na fundamentach betonowych z konstrukcją drewnianą
lub metalową, mającą większą nośność niż legar kom-
pozytowy. Wywiercamy w gruncie otwory na głębokość
poniżej jego przymarzania. W zależności od regionu bę-
dzie to głębokość ok. 1,0–1,2 m. Otwory zbroimy drutem
i zalewamy betonem. Powyżej gruntu w wykonanych
otworach umieszczamy tekturowe osłony dla betonu
(uwzględniając grubości legara i  deski), mające wy-
sokość planowanego tarasu. Całość należy wykonać
w zalecanym spadku tarasu (min. 1%) i zalać betonem.
Odległości pomiędzy poszczególnymi filarami/punktami
podparcia legarów są zależne od materiału, z którego
konstrukcja będzie wykonana. Zazwyczaj to ok. 1 m.
PROMOCJA DREWNO W DOMU I W OGRODZIE 13

Układ legarów i dylatacja części legara. Poprzez wykonane otwory przykręcamy legar
do podłoża kołkiem rozporowym. Istnieje możliwość wyko-
Legary układamy równolegle do siebie. Możemy je usta- rzystania kołków do szybkiego montażu, co znacznie skraca
wiać w pozycji poziomej, co powoduje podniesienie tarasu czas przymocowania legarów. Maksymalna odległość pomię-
o dodatkowe 3 cm lub w pozycji pionowej, co da dodatko- dzy punktami mechanicznego mocowania legarów Gamrat
we 5 cm. Pracę wykonujemy wynosi 50 cm, przy czym za-
tak, by legary leżały na pła- lecane jest 45 cm. Mocowanie
sko, szerokimi ryflowania- legarów w układzie pionowym
mi (wgłębieniami) do góry. dopuszczane jest wyłącznie
Należy pamiętać, by pozo- na płaskich powierzchniach
stawić między ścianą a le-
Przerwy dylatacyjne są (do których legar przylega całą
garem 0,5 cm. Dla zapewnie- niezbędne dla właściwego powierzchnią). Mocujemy je za
nia dobrego odpływu wody pomocą kleju elastomerowe-
z powierzchni pod tarasem
zachowania się elementów go. W przypadku konieczno-
stosujemy przerwę 1 cm podczas użytkowania oraz ści czołowego łączenia desek
przy czołowym łączeniu le- lub wykonania skosów tarasu
garów. Przerwy dylatacyjne
do swobodnego odpływu należy pamiętać o zamonto-
są niezbędne dla właściwe- wody pod deskami. waniu dodatkowego legara,
go zachowania się elemen- tak aby końcówki każdej deski
tów podczas użytkowania wspierały się na oddzielnym
oraz swobodnego odpływu legarze i były przymocowane
wody pod deskami. oddzielnymi klipsami.

Mocowanie legarów do podłoża Układanie desek tarasowych

Legary należy trwale przymocować do podłoża za pomo-
cą kołków rozporowych lub kleju elastomerowego. W tym
celu wiertłem o średnicy większej niż łebek kołka prze-
wiercamy górną część legara. Następnie przez zrobiony
wiertłem widiowym otwór o średnicy dostosowanej do
wielkości kołka rozporowego wykonujemy otwór w dolnej
Profil kompozytowy Gamrat – deska tarasowa o szero-
kości 16 cm – jest produktem dwustronnym. Z jednej
strony ma ryfel szeroki, z drugiej wąski. Montaż może
odbywać się dowolną stroną według naszych preferencji.
Na jednej, bocznej stronie deski tarasowej, znajduje
się znacznik w  formie wypustki. Podczas montażu
 14 DREWNO W DOMU I W OGRODZIE
Montaż pierwszej deski na klipsie startowym
Montaż pierwszej deski na klipsie montażowym
Montaż kolejnej deski na klipsie montażowym
+ naszego tarasu.
+
Połączenie czołowe desek na 2 oddzielnych legarach
(dylatacja 1 cm)
Montaż ostatnich desek na wkrętach przykręconych
pod kątem
należy zwrócić uwagę, aby znacznik zawsze znajdował się po jednej
stronie montowanego tarasu. Gwarantuje to, że deski zostaną uło-
żone z zachowaniem tego samego kierunku szczotkowania. Takie
ułożenie minimalizuje możliwość wystąpienia różnic odcieniowych
Mocowanie desek
Łączenie desek z legarami odbywa się za pomocą dodanego zestawu
montażowego. Znajdują się w nim wkręty do kompozytu, klipsy star-
towe umożliwiające przymocowanie pierwszej deski oraz klipsy mon-
tażowe do łączenia kolejnych desek. Wkręty dołączone do zestawów
są wkrętami do legara WPC. W przypadku zastosowania przez nas
legarów drewnianych lub metalowych, trzeba we własnym zakresie
zaopatrzyć się w odpowiednie wkręty. Montaż ostatniej deski wyko-
nujemy przykręcając wkręt pod kątem przez dolną krawędź deski do
legara. W razie potrzeby możemy dociąć deski – w tym celu należy
wykorzystać ogólnodostępne, profesjonalne narzędzia do cięcia.
Montaż deski rozpoczynamy od przymocowania do legarów klipsów
startowych. Pomiędzy deską a ścianą pozostawiamy przerwę dylata-
cyjną wynoszącą min. 1 cm. Po przymocowaniu klipsów startowych
 DREWNO W DOMU I W OGRODZIE 15

Każdy legar musi mieć minimum 3 punkty podparcia nie przekraczające 35 cm. Maksy-
malna odległość między legarami w dowolnym miejscu nie może przekraczać 45 cm

Montaż listwy kompozytowej

deskę wkładamy tak, by dokładnie została uchwycona za jej
dolne pióro przez klips startowy. Dociskamy deskę i przykrę-
camy jej drugą krawędź za pomocą klipsa montażowego.
Klipsy są tak skonstruowane, że pomiędzy kolejnymi deskami
pozostaje przerwa dylatacyjna wynosząca 0,5 cm. Końce
desek muszą spoczywać na oddzielnych legarach i zostać
przymocowane za pomocą oddzielnych klipsów. Dla uzy-
skania lepszego wyglądu zaleca się przed montażem obciąć
po ok. 10 mm z obu końców deski, gdyż są one lekko za-
okrąglone po szczotkowaniu. Pamiętajmy, że maksymalne
wysunięcie czoła deski poza legar nie może przekraczać 5 cm.
i że dylatacja pomiędzy boczną krawędzią deski a ścianą jest za-
leżna od szerokości tarasu i wynosi minimum 2 mm na 100 cm
sumy szerokości desek. W przypadku czołowego łączenia
desek należy zwrócić uwagę, aby pozostawić między nimi
przerwę dylatacyjną wynoszącą 1 cm.
Wykończenie listwą kompozytową
Na rogach tarasu listwy docinamy pod kątem 45°. Mocu-
jemy je za pomocą wkrętów samowiercących lub kleju
elastomerowego. Stosujemy otwory eliptyczne pod wkręt,
aby zapewnić listwie ewentualną, minimalną pracę. Na po-
wierzchni czołowej deski listwę montujemy do płaszczyzny
bocznej legara. Pozostawiamy dylatację 0,2 cm pomiędzy
listwą wykończeniową a czołową powierzchnią deski. Do-
datkowo obniżamy listwę o 0,1 cm od górnej powierzchni
deski. Deska pod wpływem temperatury i wilgotności wy-
dłuża się, przez co bez zachowanej dylatacji może zerwać
listwę. Na powierzchni bocznej deski listwę montujemy do
bocznej płaszczyzny deski. Pozostawiamy dylatację 0,5 cm
pomiędzy listwą wykończeniową a czołową powierzchnią
legara.
* Niniejsze wytyczne mają charakter informacyjny i poglądo-
wy i mają na celu przybliżyć sposoby montażu desek tara-
sowych produkcji Gamrat WPC. W indywidualnych przypad-
kach zachęcamy do skorzystania z „wytycznych montażu
i konserwacji” zamieszczonych na stronie www.gamrat.pl
w zakładce „profile kompozytowe” lub bezpośredni kontakt
z informacją techniczną pod numerem: 726 002 104.
P
16 PROJEKTOWANIE I WYKOŃCZENIE WNĘTRZ

Piękno zabytku
zawarte w drewnianej podłodze
Producenci proponują nam najróżniejsze rozwiązania pozwalające nadać naszej pod-
łodze unikalny i wyjątkowy wygląd. Jednym z najciekawszych stosowanych zabiegów
jest postarzanie podłogi, która zachowując wszelkie właściwości nowego produktu,
jednocześnie przywołuje nam na myśl znakomicie utrzymane wnętrza luksusowych re-
zydencji sprzed lat.

M Maciej Walczak
handlowiec/sprzedawca w branży wykończenia wnętrz. Związany ze sprzedażą
podłóg drewnianych od 15 lat. Obecnie specjalista ds. sprzedaży Deska Design
Showroom Poznań.

S Stanisław Piechnik
handlowiec/sprzedawca w branży wykończenia wnętrz. Związany ze sprzedażą
podłóg drewnianych od 10 lat. Obecnie specjalista ds. sprzedaży Deska Design
Showroom Poznań.

E
fekt podłogi postarzanej powstaje w złożonym procesie
kontrolowanego uszkadzania drewna lub wskutek jego
ręcznej strukturyzacji, w rezultacie czego otrzymujemy
parkiet o wyglądzie podłogi długowiecznej, rustykalnej i użyt-
kowanej latami. Największą zaletą podłóg postarzanych, poza
ich niepowtarzalnym wyglądem, jest ich długowieczność.
Wnętrzarska inspiracja starodawnym
pięknem
W  dzisiejszych czasach, w  których świat stoi przed
nami otworem i bez problemu możemy przemieścić się
w najodleglejsze zakątki globu, podróże stały się dla nas
 PROJEKTOWANIE I WYKOŃCZENIE WNĘTRZ
nieodłączną częścią życia codziennego. Odwiedzając
różne kraje i poznając inne kultury, często zwracamy
uwagę na charakterystyczne cechy otoczenia, które
stanowią inspirację do kreowania własnej przestrzeni.
Wielokrotnie podczas zwiedzania świątyń, zamków i ko-
ściołów naszą uwagę przykuwała majestatycznie wyglą-
dająca podłoga, która mimo upływu dziesiątek, a nawet
setek lat, pozostaje wspaniałym i trwałym elementem
wnętrza. Czy zatem planując urządzanie własnych czte-
rech kątów musimy dążyć do perfekcyjnie wykończonej
i nieskazitelnej, gładkiej powierzchni podłogi cechującej
się fabryczną nowością? Nic bardziej mylnego. Już od
jakiegoś czasu obserwujemy rosnące zainteresowanie
deskami drewnianymi, którym daleko do ideału.
Kontrolowane uszkodzenie podłogi
Obecna technologia daje nam mnóstwo narzędzi do
wykonania tego typu podłóg. W zależności od potrzeb
jeden produkt można poddać różnym rodzajom obróbki,
uzyskując w ten sposób zupełnie inne i niepowtarzalne
wybarwienie oraz wykończenie. Niemal każdą odmianę
deski możemy poddać szczotkowaniu, które podkre-
śli wyrazistość usłojenia, a poprzez lepszą chłonność
drewna pozwoli uzyskać głębszy, trójwymiarowy odcień
koloru. Niektóre wzory swój wygląd zawdzięczają ekstre-
malnym obróbkom przy pomocy wody czy ognia, dzięki
czemu wyprodukowana podłoga po instalacji stwarza
wrażenie produktu użytkowanego latami przy zacho-
waniu wszystkich atrybutów nowego materiału. Korzy-
stając z trudnych do poskromienia żywiołów, możemy
być niemal pewni, że każda partia naszej podłogi będzie
nieco inna i niepowtarzalna.
Prawdziwym hitem ostatnich miesięcy są jednak pod-
łogi postarzane poprzez celowe ich uszkadzanie. Cie-
kawym zabiegiem jest np. poprzeczne nacinanie desek,
17
nadające drewnu szlachetny, ale i surowy charakter, który
jednocześnie pozwoli ukryć powstałe z biegiem cza-
su niedoskonałości. Znana jest także metoda, w której
wyprodukowane w tradycyjny sposób deski są mecha-
nicznie obijane – mogą to być zarówno uderzenia po-
między poszczególnymi elementami, jak i uszkodzenia
powstałe przy użyciu łańcuchów lub innych metalowych
narzędzi. Efekt podłogi postarzanej obijanej może być
zastosowany w klasycznych parkietach litych, w deskach
litych i warstwowych w układzie jodeł francuskich i wę-
gierskich, jak również w podłogach geometrycznych,
takich jak kasetony pałacowe lub nowoczesne wzory
geometryczne.
Defekty ukryte w pięknie postarzenia
Dzięki takim zabiegom uzyskamy nieregularność wzo-
rów, krawędzi i szczelin, co sprawi, że defekty podłogi po-
wstałe wraz z jej użytkowaniem będą sprawiały wrażenie
jej celowego wykończenia. Opisane rozwiązania idealnie
sprawdzą się także w miejscach użyteczności publicznej,
którym dodadzą prestiżu, nie wymagając jednocześnie
nadmiernej ostrożności w eksploatacji.
W oparciu o powyższe przykłady możemy śmiało stwier-
dzić, że postarzane podłogi są dobrym rozwiązaniem
dla wielu wnętrz. Z jednej strony zadowolą nawet naj-
większych indywidualistów, którzy będą chcieli uzyskać
niepowtarzalny efekt, a z drugiej odpowiedzą na zapo-
trzebowania osób, które boją się zakupu drewnianych
podłóg ze względu na ich potencjalne uszkodzenie. To
doskonała alternatywa dla tradycyjnie opracowanej po-
wierzchni drewnianej podłogi.
Na zakończenie powstaje więc jeden wniosek – kreując
naszą przestrzeń i otoczenie, korzystajmy z doświadczeń
poprzednich pokoleń. Jak mówił Cyceron, „Doświadcze-
nie jest najlepszym nauczycielem”.
 18 PROJEKTOWANIE I WYKOŃCZENIE WNĘTRZ

Z
Zastosowanie
drewna
we współczesnej
przestrzeni biurowej
Drewno to luksusowy materiał, który wnosi do biura zupełnie nową jakość. Ciepłe
i wprowadzające związek z naturą, dodaje szlachetności i kojącego, domowego cha-
rakteru w  miejscach zdominowanych jeszcze niedawno przez sterylną estetykę bia-
łych biurek. Czy drewno nadaje się jednak do każdego biurowego pomieszczenia i czy
ma szansę funkcjonalnie się sprawdzić? Choć to materiał stawiający w projektowaniu
biura sporo wyzwań, to jego estetyka, ekologiczne walory i prestiż, jaki wnosi, warte są
rozważenia. O tym, jak zaadaptować je w przestrzeni biurowej, opowie Bartosz Trzop,
architekt i założyciel pracowni Trzop Architekci.

Rozmawiała: Aleksandra Nieścioruk

u Z czego wynika wzrastająca popularność stosowa-
nia drewna w przestrzeni biurowej?
Uważam, że są dwa powody. Pierwszy to bardziej eko-
logiczne podejście do przestrzeni biurowych, będące
elementem certyfikatów (np. Well Certificate dla biur),
które są coraz powszechniejsze i pociągają za sobą pro-
jektowanie związane z biophilic design.
Drugi powód to biura coworkingowe, które są obecnie
coraz bardziej popularne i stanowią już kilka procent
całej przestrzeni biurowej – również w Polsce. Ten typ
biura wywodzi się w większości z przestrzeni postindu-
strialnych w rewitalizowanych budynkach. Jeśli biura
powstają natomiast w nowym budownictwie, to czę-
sto inwestorzy oczekują, że projekty będą nawiązywały
do industrialnych przestrzeni, stąd można spotkać we
wnętrzach dużo twardych okładzin, które nawiązują do
takich miejsc – takimi okładzinami będą np. podłogi
drewniane. Drewno to obecnie najpopularniejszy ma-
teriał na posadzkach, jeśli chodzi o coworkingi – w na-
szych aranżacjach występuje m.in. w Brain Embassy
czy w Mindspace.
 PROJEKTOWANIE I WYKOŃCZENIE WNĘTRZ 19

Ergo Digital IT, Ethos przy pl. Trzech Krzyży

u Czy drewno w przestrzeniach biurowych jest pod jaki- co rzeczywiście ociepla charakter biura i nadaje przestrze-
miś względami szczególnie funkcjonalne? Jeśli tak, czy ni bardziej domowy wyraz.
pod względem funkcjonalności przewyższa inne, alter- W kwestii właściwości izolacyjnych i akustycznych w przy-
natywne materiały? padku drewnianych okładzin ściennych trzeba powiedzieć, że
takie właściwości z reguły nie występują – za to drewniane
Niestety nie, jest zupełnie odwrotnie. Trzeba pamiętać, że płyty naścienne mogą być akustyczne, jeżeli są perforowane.
drewno to materiał twardy i jeśli chodzi o podłogę w prze- Takie płyty mogą być np. fornirowane – pokryte bardzo cien-
strzeni biurowej – słaby, bo ką warstwą naturalnego drew-
w  kwestii akustyki sprzyja na, które jest jednym z  ele-
pogłosowi. Używając drew- mentów płyty, a dokładnie jej
na na podłogi, należy pamię- wykończeniem zewnętrznym.
tać, że trzeba zastosować Inwestorzy często nie chcą Wówczas możemy mówić
wtedy w  pomieszczeniu już sterylnych białych o  płycie akustycznej stoso-
inne rozwiązania akustycz- wanej w biurach, audytoriach
ne i  że drewno to czysto biurek, tylko drewniane – czy salach konferencyjnych.
estetyczne zagranie – wró- co rzeczywiście ociepla
cę tu do swojej poprzedniej u Jakie rodzaje drewna naj-
wypowiedzi o coworkingach charakter biura i nadaje lepiej stosować w przestrze-
i  o  tym, skąd wywodzi się bardziej domowy wyraz niach biurowych, takich jak
ich wygląd. Drewno podle- hol czy sala konferencyjna?
ga większej zużywalności przestrzeni.
niż wykładzina, łatwiej też je Na pewno drewno twarde,
zarysować – tak więc kwe- które nie będzie się rysować
stia funkcjonalności drewna – w naszych projektach naj-
nie przedstawia się zbyt dobrze. Natomiast w przypadku częściej stosujemy dąb. Poza tym trzeba pamiętać, że drew-
wyposażenia ruchomego, czyli mebli, inwestorzy często no „pracuje”, więc jeśli mamy podłogę techniczną w biurze,
nie chcą już sterylnych białych biurek, tylko drewniane – to musi być ona monolityczna. Radziłbym, by na podłogi
 20 PROJEKTOWANIE I WYKOŃCZENIE WNĘTRZ
Co-creating Brain Embassy, Al. Jerozolimskie
L’Oreal House Warsaw, Browary Warszawskie
w biurze stosować parkiety czy deski olejowane i woskowa-
ne, a nie lakierowane, ponieważ te pierwsze mniej się rysują,
lepiej wyglądają i przy uszkodzeniu można łatwo usunąć
zarysowanie bez konieczności cyklinowania i szlifowania
całej podłogi w pomieszczeniu.
u  Czy przewaga drewna w  przestrzeni biurowej to do-
bry pomysł? Czy można stosować drewno jednocześnie
w zakresie funkcjonalnym i dekoracyjnym przestrzeni?
Zależy to od konwencji biura – w przypadku funkcji jest to
dobry pomysł, jeśli chodzi o okładziny ścienne i elementy
mebla, bo nadaje to bardziej przyjazny, ekologiczny, domowy
charakter, dzięki któremu lepiej czujemy się w miejscu pra-
cy, co ma konotacje z biophilic design i naturą. Jeśli chodzi
o powierzchnie poziome – podłogi, to nie jest to dobrym
pomysłem.
W przypadku dekoracji to bardzo dobry pomysł – w 80%
w przestrzeniach coworkingowych zobaczymy drewno, któ-
re się tam świetnie komponuje. Uzyskujemy dzięki niemu
charakter loftowy i industrialny. Funkcjonalna podłoga? Nie.
Dekoracyjne walory – tak.
u  Czy drewno sprzyja koncentracji w  miejscu pracy?
Wydaje się, że przeważnie stosują je Państwo we wspól-
nych przestrzeniach, takich jak sale rekreacyjne i konfe-
rencyjne, natomiast w strefach przeznaczonych do pracy
jest go znacznie mniej. Z czego to wynika?
Znowu wrócę do akustyki. Tam, gdzie praca wymaga kon-
centracji – a więc i ciszy – parametry akustyczne tak na-
prawdę najbardziej decydują o tym, czy możemy się skupić,
czy nie, więc dużo częściej stosujemy wykładziny, które mają
większą absorpcję i wyższą klasę pochłanialności dźwięku.
Jeśli chodzi o przestrzenie wspólne, to drewno nadaje cha-
rakterystyczny, wizualny sznyt, zależny od charakteru biura.
Jeśli chcemy wystrój loftowy w przestrzeniach wspólnych,
kreatywnych, to stosujemy drewno. Używamy go też w kuch-
niach biurowych, aczkolwiek przy blatach, tam, gdzie może
mieć kontakt z wodą, np. w coffee pointach, stosujemy tylko
imitację drewna wykonaną z PCV. Ze względu na wysoką
jakość tych produktów dopiero po dotknięciu ręką możemy
się zorientować, że nie jest to drewno.
u  Które elementy wystroju wnętrz preferują Państwo
wykonywać w drewnie?
Biuro biuru nierówne – przestrzenie są szyte na miarę po-
trzeb klienta i mogą być bardzo różne. Na ogół wykonuje-
my w drewnie okładziny ścienne i meble, zależy to też
 PROJEKTOWANIE I WYKOŃCZENIE WNĘTRZ 21

W kancelarii drewniane mogą

być części wspólne, recepcja,
ekskluzywne sale konferencyjne.
Tam znajdziemy okładziny z wysokiej
klasy fornirów – z palisandru, orzecha
amerykańskiego. Z kolei w branży IT –
w kuchniach czy w salach
konferencyjnych – będą to
np. stare deski, pochodzące
choćby z rozbiórki wiekowych
obiektów, takich jak stodoły.

jednak od budżetu i życzeń inwestora. W zależności od
jego preferencji i branży znajdziemy w danych przestrze-
niach różne rodzaje i zastosowania drewna – inne będą
w  przestrzeni kancelarii prawniczej, inne w  branży IT,
a także w coworkingu. W kancelarii drewniane mogą być
części wspólne, recepcja, ekskluzywne sale konferencyjne.
Tam znajdziemy okładziny z wysokiej klasy fornirów –
z palisandru, orzecha amerykańskiego. Z kolei w branży IT –
w kuchniach czy w salach konferencyjnych – będą to
np. stare deski, pochodzące choćby z rozbiórki wiekowych
obiektów, takich jak stodoły. Podobnie będzie w cowor-
kingach, gdzie nawiązujemy do industrialnego, loftowego
charakteru. Jeżeli chodzi o imitacje drewna, to dodam
jeszcze, że przy mniejszym budżecie inwestora, który chce
przełamać sterylny charakter wnętrza, blaty biurek są
wykończone tańszą, drewnopodobną melaminą. W sa-
lach konferencyjnych drewno jest rzadziej używane. Jak
najbardziej może to być jednak drewno lite, np. w blacie
stołu. Coffee pointy czy kuchnie obecnie przypominające
bardziej kawiarnie, służą nie tylko do posiłków, ale i do
spotkań, czy to wewnętrznych, czy z klientami. Kuchnia
biurowa może też być alternatywnym miejscem pracy –
duże blaty sprzyjają integracji zespołów i kooperacji. Takie
stoły są wtedy drewniane i bardzo się sprawdzają jako
element kontaktu z naturą.
u  Czy stosowanie drewna w  aranżacji wnętrz jest
kosztowne?
Na pewno jest droższe niż inne, tradycyjne materiały.
Jeżeli drewno ma się pojawić np. na podłodze, będzie
samo w sobie droższe od większości wykładzin, a trzeba
wziąć pod uwagę, że w pielęgnacji i użytkowaniu również
jest droższe. Poza tym w biurach w 99% mamy podło-
gi techniczne, a do położenia drewna nadają się tylko
podłogi monolityczne, czyli prawie dwukrotnie droższe
niż zwykłe podłogi techniczne. Jeśli chodzi o okładziny
ścienne, to trzeba przeprowadzić rachunek ekonomiczny
i na tej podstawie odpowiedzieć sobie, czy w danym biu-
rze je stosować, czy nie. Przy niższych kosztach ściany
w biurach są tylko malowane, przy nieco większych moż-
liwościach można wybrać tapetę. Okładziny drewniane
 22 PROJEKTOWANIE I WYKOŃCZENIE WNĘTRZ

L’Oreal House Warsaw, Browary Warszawskie

to materiał absolutnie ekskluzywny. Przy mniejszym

i średnim budżecie klient może ich użyć co najwyżej w re-
cepcji czy zarządowej sali konferencyjnej – tylko inwestor
z grubszym portfelem może sobie pozwolić na drewno
w gabinetach czy na open space. Fornir zawsze będzie
droższy niż zwykła melamina.

u  Jednym z  ciekawszych wyzwań projektowych jest

dostosowanie wizualnej strony projektu wnętrza do
wizerunku i  wartości firmy zamawiającej projekt.
Czy klienci pod tym względem domagają się drewna
w  przestrzeni biurowej? Państwa projekt dla biura
Nutricia Polska i Żywca Zdrój zdaje się stworzony dla
drewna.
Co-creating Brain Embassy, Al. Jerozolimskie

Bardzo ładnie Pani to ujęła, dziękuję za tę uwagę.

W  przypadku tego projektu jego początkowym zało-
żeniem było, by zastosować materiały naturalne, po-
nieważ ta firma jest mocno związana z  naturą – za-
równo przez oferowane produkty, jak i  przez bardzo
rozwiniętą w  tej korporacji Green Politics. Materiały
miały więc być naturalne, wnętrza jasne i  związane
z  naturą. Wszystkie zastosowane materiały w  więk-
szości miały też podlegać recyklingowi i wizualnie od
razu kojarzyć się z biofilią – pierwszym nasuwającym
się wyborem było więc drewno. Zwróciliśmy się więc
w  stronę drewna naturalnego, w  jasnej kolorystyce.
Mindspace, Hala Koszyki
W recepcji wybraliśmy dąb na okładziny ścienne i do
wykonania mebli wbudowanych. Jako ciekawostkę do-
dam, że pierwszy raz w historii firmy Danone logotyp
jest wykonany w drewnie. To dębowy, okrągły, bardzo
charakterystyczny element z  chłopcem i  gwiazdką.
Przed wycięciem logotypu musieliśmy zadać pytanie
do centrali w Paryżu o możliwość jego zastosowania,
bo było to sprzeczne z  brandbookiem firmy, według
którego logo było dotąd wykonywane tylko w  białym
i niebieskim kolorze. Pomysł na użycie drewna w iden-
tyfikacji wizualnej firmy bardzo się jednak spodobał
i  być może będzie też wykorzystany w  biurach firmy
w innych krajach.
Spółki Danone: Nutricia i Żywiec Zdrój, Bobrowiecka 8
Profesjonalne
uszlachetnianie
drewna stosowanego
we wnętrzach

Do regularnej pielęgnacji
schodów i parkietów
 pielęgnat do podłóg olejowanych i woskowanych
 środek pielęgnujący do lakierowanych
podłóg i schodów drewnianych

O szczegóły pytaj naszych doradców. Lista na: www.remmers.pl

D
24 OKIEM FACHOWCA

Dłuto
na miarę rzeźby
Rzeźbienie w drewnie to zajęcie, które może oczarować każdego, kto tylko otworzy się
na pozytywne wrażenia dostarczane przez ręczną pracę – kontakt z tym materiałem to
kontakt z naturą, doznania nie tylko techniczne, estetyczne, ale również sensoryczne,
w którym uczestniczą nasze zmysły. To zajęcie rozwijające wyobraźnię i potrafiące koić
skołatane nerwy. Te wszystkie pozytywne aspekty możemy sobie zapewnić dzięki pra-
cy dłutami rzeźbiarskimi.

A Agnieszka Baraniok-Lipińska

M Magdalena Skrzypczak
Związane ze sklepem internetowym DLUTA.PL. Agnieszka Baraniok-Lipińska,
będąca właścicielką firmy, i Magdalena Skrzypczak z działu technicznego już
od 15 lat zapewniają specjalistyczne wyposażenie pracowni rzeźbiarskich
i stolarskich, dzielą się także z klientami zdobytym na przestrzeni lat doświad-
czeniem i wiedzą, edukując zarówno poczatkujących, jak i wykwalifikowanych
miłośników pracy z drewnem.

Rodzaj pracy a wybór dłuta Przeznaczone są do obróbki wstępnej dużej powierzchni. To

Dłuta do rzeźbienia, w zależności od zastosowania, etapu
i gabarytów wykonywanego przedmiotu można podzielić
na kilka grup. Największe i najbardziej masywne są dłuta
typu Heavy Duty, które mają szerokość od 50 mm i ma-
sywną rękojeść wzmocnioną metalowym pierścieniem.
narzędzia szczególnie przydatne przy wykonywaniu monu-
mentalnych rzeźb. Do prac tymi dłutami stosuje się pobijaki.
Kolejne dłuta to typ rzeźbiarski, przeznaczony do wyko-
nywania prac większego formatu, np. rzeźb przestrzen-
nych. Ze względu na wielkość wykonywanej pracy do dłut
z tej serii można stosować pobijak.
 OKIEM FACHOWCA 25

Do mniejszych prac przeznaczone są dłuta snycerskie,
charakteryzujące się mniejszymi gabarytami niż seria
rzeźbiarska. Do dłut tego typu nie stosuje się pobijaka –
ich maksymalna szerokość, w zależności od producenta,
wynosi 10–14 mm.
Część producentów oferuje również serie dłut do drzewo-
rytu i płaskorzeźb. Są to niewielkie, subtelne narzędzia,
idealnie sprawdzające się przy opracowywaniu płaskich
powierzchni, jak również przy obróbce skomplikowanych
detali. Okrągła rękojeść, w którą są wyposażone, gwaran-
tuje większą precyzję i kontrolę nad prowadzeniem dłuta.
Dostępne są również dłuta micro o szerokości do 2 mm.
Ta seria znajduje zastosowanie w pracach wykończenio-
wych, modelarskich, konserwatorskich, lutniczych bądź
przy obróbce małych detali, takich jak włosy, brwi i oczy.
A – oznacza dłuta typu „łyżka”, czyli takie z wygiętą koń-
cówką klingi, przeznaczone do rzeźbienia kształtów wklę-
słych, ale o małej średnicy, jak np. łyżki;
B – oznacza „odwrotną łyżkę”, przeznaczoną do kształ-
towania i wykańczania powierzchni wypukłych;
F – oznacza dłuta tupu „rybi ogon”, przeznaczone do
rzeźbienia detali. Cienka i szeroka końcówka pozwala na
dotarcie do najbardziej niedostępnych miejsc;
N – oznacza dłuta o  nazwie „noga psa”, służące do
podcinania.
Należy także wybrać profil dłuta, czyli kształt, jaki ostrze
pozostawia w drewnie.
Profil określa 3 podstawowe kształty i kilka nietypowych,
bardziej specjalistycznych. Najczęściej jest to łuk (pro-
file 2-11), który zwykle nie wpisuje się w wycinek koła,

Pomocne oznaczenia

Producenci, chcąc ułatwić użytkownikom wybór od-

powiedniego dłuta, posługują się zbliżonym systemem
oznaczania, który składa się z trzech elementów. W pierw-
szej kolejności należy wybrać rodzaj dłuta. Ten parametr
określany jest literą i oznacza kształt całej części roboczej
(tzw. klingi). I tak:
P – oznacza dłuta z prostą klingą, najbardziej popularne
i najczęściej wykorzystywane w pracy;
L – oznacza dłuta z klingą wygiętą na całej jej długości,
przeznaczone do rzeźbienia kształtów wklęsłych, jak np.
misy;
 26 OKIEM FACHOWCA
tylko odpowiada wycinkowi spirali Archimedesa. Drugi
najbardziej popularny kształt nawiązuje do litery V, której
wierzchołki zbiegają się pod określonym kątem. Z reguły
są to profile 12-16. W przypadku dłut typu V mogą jed-
nak pojawiać się niewielkie rozbieżności pomiędzy po-
szczególnymi producentami, np. dłuto o kącie 60 stopni
Kirschen oznaczono liczbą 41, a  Pfeil liczbą 12. Dłuta
mogą być również płaskie (profil 1), zakończone prosto
lub skośnie. Jeśli ostrze dłuta zakończone jest skośnie
to po numerze profilu występuje litera S, R lub SR, która
określa kierunek cięcia (S – lewe, R – prawe, SR – prawe/
/lewe, czyli takie z podwójną fazą). Ostatni element, który
należy uwzględnić, wybierając dłuto, to jego szerokość,
podawana zawsze w milimetrach. Ten parametr to dłu-
gość linii prostej łączącej wierzchołki ostrza. Stosując
powyższe trzy elementy, każde dłuto można opisać za
pomocą schematu, np. P/06/20, czyli dłuto z prostą klingą,
półokrągłe, o profilu nr 6 i szerokości 20 mm.
Użytkowanie dłut rzeźbiarskich
Praca w drewnie może być wspaniałym przeżyciem oraz
dawać ogromną satysfakcję. Aby tak było, niezbędne są
jednak podstawowe zasady BHP. Obrabiany przedmiot
powinien być zawsze dokładnie przymocowany za po-
mocą zacisków lub śrub rzeźbiarskich. Istotne jest, aby
nie trzymać dłoni przed ostrzem oraz prowadzić dłuto
od siebie, nigdy w kierunku ciała. Warto również zadbać
o pełne obuwie i fartuch, w niektórych przypadkach wska-
zane będą też rękawice ochronne.
Wstępny rysunek
Przed przystąpieniem do rzeźbienia warto naszkicować
na drewnie zarys rzeźby. Takie rysunki czy szkice nie są
niezębne, są jednak bardzo pomocne w dopracowaniu
i zrozumieniu projektu. Rzeźbę rozpoczynamy zawsze od
najwyższego punktu (np. nos), tak aby w razie konieczno-
ści mieć jeszcze możliwość skorygowania kształtu. Nie-
zwykle istotne jest również, aby dłuta, którymi pracujemy,
były ostre – tylko wtedy praca będzie przyjemnością.
Czym się kierować, wybierając narzędzia?
Na początek przygody z drewnem warto zakupić bazowy
zestaw 3–5 dłut: płaskie proste i skośne półokrągłe oraz
typu V. Przydatny będzie również nóż snycerski. Narzędzia
te są wystarczające do wykonania wielu mniejszych pro-
jektów, a w miarę rozwijania swoich umiejętności można
wyposażyć kolekcję w kolejne egzemplarze.
Niezwykle istotna jest jakość narzędzi. Przy ich zakupie
należy zwrócić uwagę, czy są przeznaczone do pracy
w miękkim drewnie, czy może poradzą sobie z jego każ-
dym gatunkiem – wpływ na to ma stal, z jakiej są wy-
konane. Uogólniając, można zastosować tu podział na
stal węglową i narzędziową. Stal węglowa ze względu
na swoje właściwości dłużej utrzymuje ostrość niż stal
narzędziowa, jednak pamiętajmy, że nie wszystkie dłuta
 OKIEM FACHOWCA 27

Przy bardziej pokaźnych pracach, kiedy

w ruch idą większe dłuta rzeźbiarskie
czy plenerowe, konieczne będą
pobijaki. Także tutaj można wybierać
pomiędzy różnymi modelami, zarówno
drewnianymi, jak i z brązu. Warto
też zaopatrzyć się w odpowiednie
etui do przechowywania narzędzi
rzeźbiarskich.

wtedy bardzo przydatne mogą oka-

zać się noże snycerskie, które również
występują w wielu kształtach. Przy
bardziej pokaźnych pracach, kiedy
w ruch idą większe dłuta rzeźbiar-
skie czy plenerowe, konieczne będą
pobijaki. Także tutaj można wybierać
pomiędzy różnymi modelami, zarów-
no drewnianymi, jak i z brązu. Warto
też zaopatrzyć się w  odpowiednie
etui do przechowywania narzędzi
rzeźbiarskich. Etui nie tylko chronią
narzędzia przed uszkodzeniem, ale
także użytkownika przed skalecze-
ze stali narzędziowej są niskiej jakości. Wszystko zależy od użytego stopu. niem. Dodatkowo pozwalają łatwo
Kolejnym istotnym czynnikiem jest rodzaj prac, które będą wykonywane. Do przenosić i przechowywać narzędzia.
dzieł większego formatu stosujemy wspomniane na początku dłuta rzeźbiar- Na samym końcu warto wspomnieć
skie, natomiast dłuta snycerskie do płaskorzeźb czy prac mniejszego formatu o jeszcze jednym kluczowym zagad-
np. drzeworytu. nieniu, jakim jest ostrzenie dłut. War-
to poznać tajniki związane z tym zaję-
Czy do rzeźbienia wystarczą same dłuta? ciem i zaopatrzyć się w odpowiednie
kamienie do ostrzenia, tak aby móc
Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna – wszystko zależy od projektu. w  pełni cieszyć się z  posiadanych
Przy niewielkiej skali mogą wystarczyć same dłuta snycerskie, jednak nawet narzędzi i efektów pracy.
 28 OKIEM FACHOWCA

B
Bezpieczeństwo
przede wszystkim!
Jak o nie zadbać w stolarni?

Praca w zakładzie stolarskim niesie za sobą znaczne ryzyko wypadków w miejscu pra-
cy. W branży zwykło się nawet mawiać, że dobry stolarz nie ma palców… Czy jednak
musi tak być? Warto wdrożyć w miejscu pracy zasady, które zapewnią odpowiedni sto-
pień bezpieczeństwa. O tym, jak to zrobić, opowie Paweł Ciemny, ekspert w dziedzinie
BHP w branży drzewnej, zastępca Okręgowego Inspektora Pracy w Poznaniu.

Rozmawiała: Aleksandra Nieścioruk

u Czy pracownicy i właściciele zakładów traktują te-
mat bezpieczeństwa w swoim miejscu pracy z należy-
tą powagą?
Najlepszym wyznacznikiem zaangażowania jest dla mnie
frekwencja podczas szkoleń dotyczących bezpieczeństwa
organizowanych w Wielkopolsce – jeśli chodzi o bran-
żę drzewną, to z uwagi na duże zagrożenia i statystyki
wypadkowe, które inspekcja pracy na bieżąco analizuje
i śledzi, Główny Inspektor Pracy podjął decyzję, by w la-
tach 2016–2018 przeprowadzić program prewencyjny
„Włącz bezpieczeństwo przy obróbce drewna”. Skiero-
waliśmy do pracodawców blisko 600 zaproszeń, z cze-
go na ok. połowę otrzymaliśmy odpowiedź wyrażającą
zainteresowanie poprawą bezpieczeństwa w zakładach.
My ze swojej strony zapewnialiśmy w ramach działań

prewencyjnych szkolenia, a także wyposażaliśmy praco-
dawców i właścicieli w stosowne materiały i broszury do
wprowadzenia zmian naprawczych. W znacznej części
zakładów dokonywaliśmy potem oceny wyników tych
działań, które pracodawcy podali. W mojej ocenie temat
został potraktowany poważnie, biorąc pod uwagę, że
ponad połowa zaproszonych odpowiedziała na zapro-
szenie. W kwestii liczby zaproszonych i odzewu trzeba
wziąć pod uwagę, że nie byliśmy w stanie zweryfikować
danych dotyczących zakładów – w bazie mogli figuro-
wać przedsiębiorcy nieaktywni i wiele jednoosobowych
działalności. Połowa zainteresowanych to więc duży
sukces, dzięki któremu w znacznym stopniu udało się
poprawić warunki pracy.
u  Czym w  zakładzie stolarskim powinna charak-
teryzować się właściwa organizacja stanowiska
pracy?
Organizacja stanowiska powinna być przede wszystkim
poprzedzona rzetelną oceną ryzyka zawodowego, zwią-
zanego z  wykonywaną pracą. Stwierdzone w  wyniku
oceny zagrożenia należy wyeliminować lub zredukować
do poziomu akceptowalnego przez zastosowanie środ-
ków ochronnych i  zapobiegawczych. Środki ochrony
zbiorowej powinno się stosować w pierwszej kolejności,
jednak gdy jest to niemożliwe – należy zastosować
OKIEM FACHOWCA 29
środki ochrony indywidualnej. Mowa tu np. o takich kwe-
stiach, jak ochrona słuchu, w przypadku której nie jest sztu-
ką wyposażyć pracownika w środki ochrony indywidualnej,
czyli tzw. wkładki douszne czy nauszniki, które służą do
ograniczania hałasu drogą słuchową. Wyzwaniem i idealną
sytuacją usprawniającą pracę jest takie zorganizowanie
stanowiska, aby nie były na nim przekraczane dopusz-
czalne normy natężenia hałasu w miejscu pracy – a jest
to – zgodnie z obowiązującą normą – 85 decybeli.
Stanowiska pracy powinny być zorganizowane w spo-
sób uporządkowany, przemyślany, a  stosowane wy-
posażenie powinno spełniać wymagania przepisów
BHP, a  także być utrzymywane w  stanie określonej
sprawności technicznej – mowa przede wszystkim
o  maszynach. Pracodawca ma obowiązek wyposa-
żenia stanowisk w  maszyny przede wszystkim bez-
pieczne, mowa tu m.in. o  osłonach i  odpowiednim
sterowaniu. Urządzenia powinny być zabezpieczone
tak, by nie generowały czynników szkodliwych – hała-
su, zapylenia. Mowa tu także o zagrażających zdrowiu
chemicznych zanieczyszczeniach, np. w  lakierniach,
które w przemyśle drzewnym odgrywają niebagatelną
rolę. Należy minimalizować ryzyko przede wszystkim
metodami technicznymi lub organizacyjnymi, a dopiero
na samym końcu, jeżeli wcześniej zastosowane środki
okazały się mało skuteczne, stosować środki ochrony
indywidualnej.
 30 OKIEM FACHOWCA

u  Jakie niedopatrzenia w  kwestii BHP najczęściej

zdarzają się w warsztatach stolarskich?

Jeżeli chodzi o zakłady stolarskie, to najwięcej nieprawidło-

wości wynika z eksploatacji maszyn i urządzeń technicz-
nych. Według oceny inspektorów pracy nieprawidłowości
dotyczą głównie urządzeń ochronnych przy maszynach
wykorzystywanych w procesie obróbki. Kolejnym ważnym,
lecz zaniedbywanym elementem są instalacje i urządzenia
elektryczne – tu najwięcej nieprawidłowości wynika z braku
badań ochrony instalacji przeciwpożarowej, urządzeń elek-
trycznych lub niewłaściwej ochrony przed możliwością po-
rażenia. Zakład stolarski jest dość specyficznym miejscem,
gdzie zgodnie z przepisami rozporządzenia w sprawie BHP
przy eksploracji obrabiarek do drewna okres wykonywania
pomiarów ochrony przeciwporażeniowej przy maszynach
wynosi 2 lata. Kolejnym zaniedbaniem jest brak instruk-
cji w zakresie BHP, nieprawidłowości dotyczące samych
obiektów i pomieszczeń pracy, a także nieodpowiednia
ocena ryzyka, która jest bardzo ważnym narzędziem do
identyfikacji zagrożeń na stanowisku pracy.
z oceny ryzyka zawodowego. Pracownicy powinni także
u Jakie są obowiązki pracownika, a jakie pracodawcy przestrzegać instrukcji BHP na stanowiskach, na których
w zakresie BHP? są zatrudnieni. Pójście w pracy na skróty i nieprzestrzega-
nie instrukcji skutkuje ciężkimi urazami, wypadkiem przy
Obowiązki pracodawców i pracowników, w tym pracow- pracy, długotrwałym chorobowym, a w wielu przypadkach
ników kierujących pracą innych, szczegółowo określają nawet śmiercią.
przepisy Kodeksu pracy – art. 207, który dotyczy bezpo-
średnio obowiązków pracodawcy, i art. 212, dotyczący u W jakich kwestiach podczas obsługi obrabiarek do
bezpośrednio osób zarządzających pracownikami. Pra- drewna należy zachować szczególną ostrożność?
codawca musi właściwie zorganizować stanowiska pracy Są jakieś zasady, które można zastosować do wszyst-
w obiektach pod kątem norm z przepisów i wyposażyć kich maszyn?
stanowiska w maszyny, które są właściwie zabezpieczane
i spełniają minimalne wymagania w kwestii BHP, w tym Ogólnie rzecz biorąc – nie. Zasady dotyczące BHP w przy-
są sprawne technicznie. Pracodawca musi także właści- padku obsługi maszyn są określone, jak już wspomniałem,
wie przeszkolić pracownika z zakresu BHP i zapoznać w rozporządzeniu w sprawie BHP przy obsłudze obrabia-
go z oceną ryzyka zawodowego. Na stanowiskach zwią- rek do drewna. Kolejnym przepisem, bardziej ogólnym,
zanych z bezpośrednią obsługą obrabiarek największe regulującym kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy, jest
znaczenie ma prawidłowo przeprowadzony instruktaż rozporządzenie w sprawie minimalnych wymagań dla
stanowiskowy. Pracownik z kolei musi przestrzegać za- maszyn i urządzeń technicznych, jak również rozporzą-
sad, które mu przekazano na szkoleniu i które wynikają dzenie w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn –
 OKIEM FACHOWCA 31

Państwowa Inspekcja Pracy założyła

stronę internetową bhpnatak.pl.
To miejsce dla wszystkich zajmujących
się pracą przy obróbce drewna.
Właściciel stolarni może zapoznać
się tam z różnymi materiałami i
broszurami, a także je pobrać – będą
to treści takie jak „BHP w stolarni”
czy filmy instruktażowe, które można
obejrzeć i pobrać za darmo.

dotyczące maszyn wprowadzonych na rynek po przystą-
pieniu Polski do Unii Europejskiej. Maszyny te powinny
spełniać wymagania w zakresie oceny zgodności. Warto
w kwestii obrabiarek dodać, że najbardziej niebezpieczne
z nich to takie, w których występuje ręczny posuw mate-
riału lub jego ręczne podawanie i odbiór. Trzeba w takich
sytuacjach zachować szczególną ostrożność. W przy-
padku takiej obrabiarki może dojść do bezpośredniego
kontaktu człowieka z pracującym narzędziem, a także do
odrzutu materiału obrabianego lub wyrzutu jego części –
w tym drugim przypadku pracownik powinien zachować
szczególną ostrożność (nie stać w linii cięcia, strugania
czy frezowania).
u  Gdzie właściciel stolarni może zdobyć niezbędne
informacje i  wytyczne, by zachować bezpieczeństwo
w zakładzie?
Państwowa Inspekcja Pracy założyła stronę interneto-
wą bhpnatak.pl. To miejsce dla wszystkich zajmujących
się pracą przy obróbce drewna. Właściciel stolarni może
zapoznać się tam z różnymi materiałami i broszurami,
a także je pobrać – będą to treści takie jak „BHP w stolarni”
czy filmy instruktażowe, które można obejrzeć i pobrać za
darmo. Gorąco je polecam, sam miałem przyjemność je
współtworzyć. Są świetnym i przyjemnym materiałem
instruktażowym dla pracowników.
u Czy jest jakiś wymierny test, dzięki któremu warsz-
taty same mogą się skontrolować?
Oczywiście, taki test istnieje. Na stronie bhpnatak.pl
można skorzystać z książki autorstwa Włodzimierza Ła-
banowskiego pt. Tartak i stolarnia. Lista kontrolna z ko-
mentarzem. Publikacja zawiera materiały pomocnicze
dla pracodawców, którzy odpowiadając na pytania posta-
wione przez autora, mogą przeprowadzić kontrolę. Lista
przedstawiona przez inspektora Łabanowskiego to do-
skonałe narzędzie do zachowania wysokich standardów
bezpieczeństwa.
 32 SZTUKA I DESIGN

R
Ryzowanie –
światło zamieszkałe
w drewnie
Ryzowanie to technika snycerska pozwalająca na uzyskanie niezwykłych artystycz-
nych efektów – zdobienia wykonane metodą krystaliczną przypominają złożone, geo-
metryczne kompozycje, charakterystyczne dla sklepień kryształowych gotyckich ko-
ściołów. Przy głębokim wycinaniu trójkątnych wrąbków osiąga się przepiękne walory
światłocieniowe podobne do tych obserwowanych we wspomnianej architekturze
sakralnej.

K Karol Ławniczuk
szeroko pojętym snycerstwem zaczął się interesować i zajmować w trakcie na-
uki i po ukończeniu Liceum Sztuk Plastycznych w Supraślu w 2001 r. Dyplomo-
wany snycerz, prowadzący jednoosobową firmę „Snycar” – www.snycar.com.
Od 10 lat działa na rynku rekonstrukcji i restauracji detali snycerskich w Toruniu.

R
yzowanie powstaje przez rycie ostrym narzę-
dziem w  wygładzonej powierzchni drewna, co
zostawia na niej ślad charakterystyczny dla
kształtu i  profilu używanego przyrządu. W  technice
posługujemy się geometrią – składają się na nią takie
figury, jak trójkąty, kwadraty, romby, łuki, krzyże i gwiaz-
dy, ale też wici i linie faliste. Ze względu na dosyć płytkie
cięcia w  ryzowanym zdobnictwie nieodzownym ele-
mentem jest rola światła, które padając na przedmiot,
wydobywa z niego to, co najpiękniejsze. Gra cieni eks-
ponuje kunszt gotowej pracy oraz delikatność wzoru.
Dziedzictwo gór
Technika ryzowania oraz jej wykorzystanie w budownic-
twie były najbardziej powszechne na terenach górskich
i podgórskich. Jak pisze w książce Polska sztuka ludo-
wa Aleksander Jackowski, juhasi konkurowali ze sobą
w  zdobieniu łyżników, solniczek, czerpaków, przęślic,
form do sera i  masła, co przyczyniło się do rozwoju
snycerki nie tylko w Polsce, ale i na Słowacji, Węgrzech,
w Alpach i Karpatach. Wysiłek pasterzy dysponujących
wolnym czasem przynosił podobne efekty – chętnie
rzeźbiono dla siebie, domu i  ulubionej dziewczyny.
SZTUKA I DESIGN 33
Organizowano konkursy, których uczestnicy popisywali
się swoimi dziełami w  obecności widzów. Oceniano
walory estetyczne, ale i wkład pracy, którego efektem
była koronkowa doskonałość ornamentów. Snycerka
tak świetnie zachowana na Podhalu występowała także
w  innych regionach kraju, np. w  Kieleckiem. Niejed-
nokrotnie powstawały całe kapliczki zdobione w  ten
sposób1.
Ryzowanie jako technika zdobnicza było i jest stosowa-
ne przy dekorowaniu szerokiego wachlarza elementów
drewnianych. Bardzo szczegółowo to, gdzie i jakie wzory
były wykorzystywane w tego typu zdobieniach, opisał
Mieczysław Gładysz w monografii Góralskie zdobnic-
two drzewne na Śląsku z 1935 r. Zawarte są tam zdję-
cia, rysunki wzorów, przedmioty, a także postacie ich
twórców. Odsyłam do tej publikacji wszystkich zainte-
resowanych poznaniem rozwoju tej techniki zdobienia
i  różnorodności jej typów 2. Z  książki tej korzystałem,
przedstawiając poniżej opisy technik ryzowania.
1
 A . Jackowski, Polska sztuka ludowa, Warszawa 2002.
2
 M. Gładysz, Góralskie zdobnictwo drzewne na Śląsku,
Kraków 1935.
 34 SZTUKA I DESIGN
Wybór drewna
Rodzaj drewna wykorzystywany do wykonywania zdo-
bień ściśle wiąże się z  funkcją elementu zdobionego
oraz z miejscem jego ekspozycji – główną rolę odgry-
wają tu warunki atmosferyczne, na jakie poddawany
będzie wykonywany element. Innego gatunku drewna
użyjemy np. do wykonania ogrodzenia, które będzie
poddawane zmiennym warunkom pogodowym, a  in-
nego do wykonania zdobień elementów eksponowa-
nych wewnątrz pomieszczeń. Długotrwałe działanie
niesprzyjających warunków zewnętrznych na nieod-
powiednio dobrany gatunek drewna, nawet przy jego
zabezpieczeniu odpowiednimi środkami, wiąże się z za-
tarciem bądź całkowitym zniszczeniem wykonywanych
zdobień.
Nie zmienia to jednak faktu, że każdy gatunek drewna na-
daje się do wykonywania ryzowania – jego wybór należy
do twórcy i zależeć będzie od jego upodobań estetycz-
nych oraz umiejętności. Trzeba jednak mieć przy tym na
uwadze, że natura rządzi się swoimi prawami i ze wzglę-
du na swoją strukturę wewnętrzną inaczej zachowuje się
przy obróbce drewno liściaste, a inaczej iglaste. Twórca
musi wziąć pod uwagę usłojenie, gęstość, twardość.
W dawnym ryzowaniu szeroko wykorzystywano takie
gatunki drewna, jak lipa, brzoza, klon, wierzba, grusza,
leszczyna i czereśnia, rzadziej sięgano po drewno dębu.
Buk był powszechnie stosowany i ceniony za twardość,
rzeźbiono także w jesionie, jodle, świerku. Przez wzgląd
na niezadzierzyste włókno i twardość oraz z powodu
pięknej barwy najbardziej ceniono jednak jawor.
Narzędzia
Narzędzia wykorzystywane zarówno niegdyś, jak obecnie
można podzielić na dwa rodzaje. Pierwszy typ niezbędny
przy ryzowaniu to noże snycerskie i dłuta o różnych pro-
filach i kształtach, przy pomocy których można wykonać
każdy motyw. Drugi typ narzędzi służy do wykonania
określonego motywu – są to wszelkiego rodzaju stemple
i świdry. Podstawowym narzędziem pozostawał jednak
przede wszystkim ostry nóż. To bardziej sprawni sny-
cerze zamawiali u kowali dłuta, potrzebne im zwłaszcza
przy wyrobie wklęsłych form.
 SZTUKA I DESIGN 35

Przegląd technik

Technika wiórowa zwykła jest najpowszechniejsza w Beski-

dzie Śląskim. Od niej rozpoczynali naukę wszyscy snycerze
ludowi, ponieważ górale uważają ją za najłatwiejszą i naj-
starszą metodę ryzowania. Dość prosta czynność polega
przeważnie na żłobieniu rowków spiczastym lub zgiętym
w półkole końcem noża, którym wykonywano profilowa-
nie tragarzy (belek nośnych), drzwi, wypustów, zgłowców
i tołów. Osobne zagadnienie to wykonywanie w niej gwiazd,
czyli tzw. róż i kolec. Te zazwyczaj sześcioramienne motywy
ryzuje się dłutem albo nożem z pomocą cyrkla (krążydła).
Przy ryzowaniu techniką wiórową znane są dwa sposoby
trzymania noża – pierwszy polega na tym, że chwyta się
narzędzie całą dłonią, kierując ostrze pionowo ku dołowi, by
jego końcem nacinać powierzchnię zdobionego przedmiotu.
Natomiast przy drugim sposobie nóż również chwyta się
całą dłonią i trzymając grzbietem do siebie kieruje się go
ku dołowi i – opierając się końcem palca na zdobionym
przedmiocie – nacina się odpowiedni kształt..
 36 SZTUKA I DESIGN
Technika klinowa polega na tym, że najpierw zarysowuje
się nożem na powierzchni przedmiotu dwie krótkie kreski,
nachylone zazwyczaj do siebie pod kątem ostrym, i na-
stępnie wcina się je tym głębiej, im bliżej wierzchołka kąta.
Potem wyłupuje się nacięty klinek.
Technika krystaliczna – zbliżona do wyżej opisanej. Polega
na tym, że najpierw zarysowuje się na powierzchni drewna
równoboczny trójkącik, a później wycina się ostrosłup trój-
ścienny, którego wierzchołek prowadzi prostopadle w głąb
zdobionego przedmiotu, po czym wyłupuje się nacięty
kryształek.
Sposób trzymania noża przy technice klinowej i krystalicznej
jest nieco odmienny niż przy technice wiórowej zwykłej –
zdobiony przedmiot ujmuje się lewą ręką i opiera o pierś, nóż
zaś chwyta się ostrzem do góry, opierając na jego grzbie-
cie wielki palec: przyłożywszy koniec noża do płaszczyzny
przedmiotu, naciska się wielkim palcem grzbiet narzędzia,
przez co wbija się ostrze do odpowiedniej głębokości.
Technika wrąbkowa – Podobnie jak przy technice krysta-
licznej wybiera się półokrągłym dłutem krótkie żłobki, czyli
tzw. wrąbki. W pierwszym kroku stawia się dłuto prosto-
padle do płaszczyzny zdobionego przedmiotu i wbija się je
do odpowiedniej głębokości, a następnie wybiera się nim
drewno w kierunku łukowatego nacięcia, dzięki czemu po-
wstają krótkie żłobki w kształcie maleńkich niecek.
Doświadczenia i porady praktyka
Moim pierwszym zadaniem w liceum plastycznym na za-
jęciach ze snycerstwa była tzw. deska ryzowana. Wtedy
pierwszy raz zetknąłem się z tą metodą dekorowania płasz-
czyzn, ale dopiero 3 lata temu lat temu zacząłem projek-
tować i wykonywać elementy w tej technice. Wykorzystuję
w swojej pracy technikę ryzowania krystalicznego.
Skupienie, precyzja i spokój są niewątpliwie konieczne przy
tego typu pracy. Wykorzystuję tylko jeden typ dłuta – są to
dłuta płaskie proste o różnych szerokościach ostrza. Uży-
wane dłuta muszą być bardzo ostre, ponieważ powierzchnia
drewna po wykonaniu cięcia koniecznie powinna być nie-
skazitelnie gładka. W ryzowaniu nie ma miejsca na błędy –
jakiekolwiek poprawki niszczą efekt końcowy i są widoczne
gołym okiem. Powierzchnia cięta nie jest później już w ża-
den sposób obrabiana, a jedynie zabezpieczana olejem
do drewna. Wykonując ryzowanie, należy bardzo uważnie
kontrolować narzędzie i sposób ułożenia włókien drewna.
Błąd oznacza wyszczerbienie i porysowanie powierzchni
ciętej. Jedynie doświadczenie daje możliwość uniknięcia
pomyłki i straty wielu godzin pracy.
Głębokość ryzowania zależy m.in. od wielkości wykonywa-
nego wzoru i jego stopnia skomplikowania. Rodzaje drewna
stosowane w tej technice zależą według mnie od fantazji
i umiejętności wykonującego. Początkującym polecałbym
lipę – jest to drewno miękkie i stosunkowo zbite w swej
strukturze, co pozwala na precyzyjne cięcia bez używania
dużej siły nacisku. Godne polecenia jest drewno jaworowe
i bukowe. W pracach, które wykonuję, wykorzystuję drewno
orzecha amerykańskiego. Jest to drewno dosyć twarde,
o bardzo ładnej barwie i rysunku słojów. Dobierając drewno,
należy zwrócić uwagę, by było pozbawione sęków, a także
innych widocznych wad, m.in. zniekształceń w ułożeniu
słojów, co pozwoli nam uniknąć niemiłych niespodzianek
w obróbce.
Czas potrzebny na wykonanie zdobienia ściśle wiąże się ze
stopniem skomplikowania i wielkością elementu, a także
jakością drewna oraz doświadczeniem wykonawcy. Niejed-
nokrotnie na wykonanie dość niedużego elementu potrze-
buję kilkudziesięciu godzin cierpliwej pracy. W przypadku
ryzowania rąk rzemieślnika-artysty nie jest w stanie zastą-
pić żadna maszyna – nawet najnowocześniejsze centrum
obróbki cnc.
Chciałbym zainspirować tym tekstem innych twórców. Rze-
miosło niestety zanika i zostaje wypierane przez wszech-
obecne maszyny, dlatego niezbędne jest stawianie na jakość
i dążenie do perfekcji.
P
PROMOCJA SZTUKA I DESIGN 37

Przywróć
drewnu życie
olejem marki Altax
Drewno to materiał ponadczasowy – klasyka, która ni-
gdy nie wyjdzie z mody. Aby było trwałe i wyglądało pięknie
przez długie lata, powinno być odpowiednio zabezpieczone.
Altax Olej do drewna to produkt, który świetnie drewno pielę-
gnuje i chroni.

A
ltax Olej do drewna ma szereg zalet. Zawiera olej
tungowy, który jest najtrwalszym olejem natural-
nym na świecie, wzmacniającym ochronę przed
czynnikami atmosferycznymi. Olej Altax głęboko wnika
w zabezpieczaną powierzchnię, odżywiając drewno oraz
chroniąc je przed nadmiernym rozsychaniem i pękaniem.
Produkt pięknie podkreśla naturalny rysunek i wygląd
drewna, a przy tym nie łuszczy się i nie pęka. Rekomen-
dowany jest w szczególności do drewna egzotycznego
oraz twardego drewna krajowego. Sprawdzi się zarówno
na zewnątrz, jak i wewnątrz pomieszczeń, np. do tarasów,
podłóg, mebli, drzwi, okien i parapetów. Jest łatwy w na-
noszeniu i pielęgnacji. Produkt dostępny jest w 8 wersjach
kolorystycznych.

Więcej informacji o produktach marki Altax znajdziesz na: www.altax.pl

 38 SZTUKA I DESIGN

M
Młody design.
O wadze ergonomii
na przykładzie biurka…
rosnącego z dzieckiem!

Co rządzi współczesnym designem? Ergonomia! Wygoda użytkownika skłania projek-

tantów do poszukiwania nowych form i rozwiązań. O własnym projekcie biurka, którego
wysokość można modyfikować w zależności od wzrostu użytkownika i o tym, dlaczego
personalizacja mebla jest tak ważna, opowie studentka projektowania mebla na UAP,
Zuzanna Andrzejczak.

Z Zuzanna Andrzejczak
Studentka projektowania mebla na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu

I
nspiracją do stworzenia projektu były wady posta-
wy – zwłaszcza moja własna, która wykształciła się
w podstawówce, podczas przebywania na lekcjach.
Nie było możliwości siedzenia w ławce dostosowanej do
mojego wzrostu, bo takiej po prostu nie było. Zakres wy-
sokości ławek szkolnych, które są produkowane, jest bardzo
mały. Chciałam, żeby mój projekt nie charakteryzował się
jedynie atrakcyjną formą, tylko żeby potrzeby ludzi tę formę
determinowały – ważne było, by biurko mogło dostosować
się do wzrostu i by mogło się podnosić bez wysiłku czy
użycia elektryczności. W szkołach prywatnych w Norwegii
i Szwecji są ławki szkolne, które podnoszą się automatycz-
nie przy pomocy energii elektrycznej, ale w Polsce nie jest
to możliwe ze względu na koszty – nasze szkoły dysponują
znacznie mniejszym budżetem.
Funkcjonalność misją projektanta
Najbardziej istotne w  designie jest projektowanie ze
względu na funkcję. To ona powinna być kluczem przy
opracowywaniu mebla. By uwzględnić potrzeby użyt-
kowników i ich sposób obcowania z meblem, przez dwa
miesiące prowadziłam badania w szkołach – sprawdza-
łam, czy biurko jest ergonomicznie poprawne w przeło-
żeniu na użytkownika. Obserwowałam, ile dzieci mają
wzrostu, w jaki sposób uczniowie mają zwyczaj siedzieć
i jak te czynniki mają się do norm biurek obowiązują-
cych w placówkach oświatowych. Na podstawie analizy
SZTUKA I DESIGN 39
zauważyłam, że w klasach mogą pojawić siędzieci ma-
jące sporo powyżej zakładanego wzrostu, co wpływa na
sytuację nieergonomiczną, w której ich kolana znajdują
się powyżej linii bioder podczas siedzenia przy niedo-
pasowanym biurku.
Trzeba wziąć pod uwagę, że mój projekt to biurko jed-
noosobowe – każde dziecko ma inny wzrost – wyklu-
cza równoczesną pracę przy blacie dwóch osób różnej
wysokości. W szkołach specyficznym problemem jest
siedzenie w jednej ławce z ulubioną koleżanką lub kole-
gą, który nie jest dobrany pod względem wzrostu, lecz
przyjaźni, co jednak negatywnie wpływa na komfort
siedzenia i postawę ciała.
Ułatwienie codziennego życia i komfort użytkownika to
cele projektanta i inspiracja do pracy. Na mojej uczelni
staramy się sobie pomagać i  konsultować nawzajem
swoje projekty – każdy użytkownik inaczej korzysta
z  mebla, inaczej siada itd. Dzięki wzajemnej pomo-
cy wiemy, co jest niewygodne, a  co uniwersalnie się
sprawdza.
Forma, wygląd, konstrukcja
Formę zaplanowałam tak, by była przyjazna zarówno dla
szkoły, jak i dla domu – biureczko nie przytłacza użyt-
kownika, jest ażurowe i  na tyle lekkie, by można było
je samodzielnie przestawić. W projekcie wykorzystane
zostało rozwiązanie pantografowe, dzięki któremu jest
 40 SZTUKA I DESIGN
!•
Prawidłowo dobrane
stanowisko ucznia:
podeszwy stóp (w butach) powinny na całej po-
wierzchni dotykać podłogi
• między udami a płytą stołu powinien być za-
chowany prześwit, umożliwiający swobodne
poruszanie nogami
• uda nie powinny być od spodu uciśnięte przez
krawędź siedziska
• oparcie krzesła powinno podpierać plecy w od-
cinku lędźwiowym kręgosłupa oraz poniżej
łopatek
• przednia krawędź siedziska nie powinna dotykać
tylnej powierzchni podudzia
• między oparciem a siedziskiem krzesła powinna
zostać zachowana wolna przestrzeń
możliwe dostosowanie ławki do każdego ucznia. System
powstał dzięki podwojeniu przecinających się krzyżowo
elementów. Wygięcie tylnej, pionowej płyty umożliwia
uczniom odkładanie książek w pozycji pionowej, dzięki
czemu powiększa się powierzchnia robocza i otrzymuje-
my przestrzeń do przechowywania. Kolor żółty elementów
metalowych mebla również jest nieprzypadkowy – zosta-
ło potwierdzone naukowo, że to barwa dodająca energii,
powodująca, że nie chce nam się spać – pisał o tym Ho-
ward Ketchum w „The New Yorker” w 1995 r.
Rozsądne koszty
Ze względu na chęć wprowadzenia projektu do szkół osią-
gnięcie odpowiednich kosztów realizacji odgrywało przy
pomyśle dużą rolę. Koszt wykonania jednego biurka był
niski, razem z materiałami wynosił ok. 250 zł. Trzeba przy
tym uwzględnić, że produkcja masowa jest dużo tańsza,
a w tym przypadku sama byłam siłą roboczą. Ustalenie
ostatecznej ceny to złożona kwestia – zależy od produku-
jącej firmy i jakości materiałów. Biorąc pod uwagę, ile kosz-
tują zwykłe ławki szkolne, moja nie byłaby dużo droższa.
Najtańszym materiałem jest sklejka. Można wykonać
biurko z litego drewna, jednak będzie to już zdecydowanie
wyższy koszt, choć sam mebel będzie bardziej atrakcyjny
wizualnie. Dodatkowo jedna część mebla jest wygięta, co
w przypadku litego drewna wiąże się z większymi koszta-
mi i trudnościami wykonawczymi niż w przypadku sklejki,
która łatwiej poddaje się takim zabiegom.
Biurko uniwersalne
Istotą projektu, jego największą wartością jest to, że
możemy ustawić blat na dowolnym, potrzebnym nam
poziomie. To kluczowe, że biurko zmienia się wraz ze
wzrostem dziecka, bo już kilkucentymetrowe odchyle-
nia powodują wady postawy. Niewielka różnica w cen-
tymetrach wpływa na ergonomiczność, co przekłada
się również na dorosłych – powinniśmy dostosować
do siebie wysokość biurka. Lepiej mi się pracuje przy
biurku zindywidualizowanym dla mnie. Najgorsza sytu-
acja to za niski blat, bo wówczas się garbimy, natomiast
w  przypadku zbyt wysoko umieszczonego blatu nieco
 SZTUKA I DESIGN 41

Istotą projektu, jego największą

wartością jest to, że możemy ustawić
blat na dowolnym, potrzebnym nam
poziomie. To kluczowe, że biurko
zmienia się wraz ze wzrostem dziecka,
bo już kilkucentymetrowe odchylenia
powodują wady postawy.

się męczymy, bo musimy wyżej trzymać rękę. Wysokość
biurka, które zaprojektowałam, zaczyna się od 45 cm
i można zwiększyć ją do poziomu odpowiedniego dla stoją-
cej osoby dorosłej. Już w 1899 r. Ludwig Wilhelm Johannes
Kotelmann pisał o „Standing Desk”, które w łatwy sposób
zmieniało wysokość blatu, dzięki czemu osoby pracujące
przy nim mogły zmieniać pozycję pracy. Z blatu można
było korzystać w pozycji siedzącej, jak i stojącej, jednak
defektem były dwa stałe wymiary, nieodpowiednie dla wielu
osób.
Moje jednoosobowe biurko nadaje się nie tylko dla użyt-
kowników o różnym wzroście i nie tylko do szkoły, ale też
do przestrzeni domowej – mam nadzieję, że docelowym
odbiorcą mebla będą też nabywcy prywatni. W domach
rodzice kupują swoim dzieciom biurka małe, z których po-
ciechy szybko wyrastają, lub sadzają dzieci przy stołach za-
projektowanych dla dorosłego, w dodatku na takim samym,
„dorosłym” krześle. Tak jak w przypadku szkoły – w domu
biurko odpowiadałoby na pewne problemy, z którymi bory-
kamy się na co dzień… Często nie żyjemy w dużych miesz-
kaniach. Dostosowanie mebla do wzrostu użytkownika
spowodowałoby, że każdy członek rodziny musiałby mieć
własne biurko, co wywołałoby problem z miejscem na po-
stawienie sprzętów w domu. Przy moim biurku domownicy
mogą pracować naprzemiennie, to mebel uniwersalny.
Przyszłość ergonomii
Pomysł na modyfikację wysokości blatów odpowiada na
ważną potrzebę, a projektanci mają tu wciąż duże pole do
popisu. Problemem w kwestii dopasowania użytkownika
do sprzętu jest też np. umywalka w łazience. W moim
domu umywalka jest dla mnie nieco zbyt wysoko. Jed-
nak łatwiej mi jednej do niej sięgać, niż umieścić tak, by
inni mieli ją zbyt nisko.. Warto rozważyć potencjał tego
zagadnienia.
 42 PIELĘGNACJA ORAZ OCHRONA DREWNA

M
Spuszczel
pospolity –
miłośnik architektury
Do tej pory przybliżałam tu małe, niemniej wyrządzające duże szkody owady – szkodni-
ki drewna należące do rodzin kołatkowatych i miazgowcowatych. Czas jednak na więk-
sze szkodniki, pozostawiające większe otwory – spuszczele, będące przedstawicielami
rodziny kózkowatych.

K Klementyna Kozyra
Tytuł magistra inżyniera konserwacji drewna zabytkowego uzyskała na Wydziale
Technologii Drewna w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego we współpra-
cy z Wydziałem Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki na Akademii Sztuk Pięk-
nych w Warszawie. Zafascynowała się drewnianą architekturą już jako dziecko,
zwiedzając skanseny. Wędrując po Beskidach jako nastolatka, zainteresowała
się cerkwiami i ikonami, a na studiach zgłębiła wiedzę dotyczącą mebli. Z racji
wykonywanego zawodu interesuje się owadami żerującymi w drewnie.
 PIELĘGNACJA ORAZ OCHRONA DREWNA
S
puszczel pospolity (Hylotrupes bajulus) to najczęściej
spotykany szkodnik drewna budowlanego. Wystę-
puje w strefie umiarkowanej na półkuli północnej
i rozprzestrzenia się do wysokości wynoszącej maksymal-
nie ok. 1000 m n.p.m. Owad żeruje na martwym, powietrz-
no-suchym drewnie drzew iglastych i nie ma dla niego
znaczenia, jakie elementy z tego drewna zostały wykonane.
Mogą to być budowle ogrodowe, więźby dachowe, kon-
strukcje drewniane, słupy, rzeźby, a nawet (choć rzadziej)
meble – wszystkie wymienione wytwory narażone są na
zasiedlenie przez spuszczela, który może żerować nawet
na drewnie zawilgoconym, także tym lekko porażonym
zgnilizną brunatną.
Wygląd chrząszcza
Chrząszcz ten jest czarnym lub ciemnobrunatnym owadem
o spłaszczonym ciele. Charakterystyczne i ułatwiające roz-
poznanie są jego „lusterka” na pokrytym włoskami przed-
pleczu. Są to dwie wypukłe, nieowłosione plamki przypo-
minające guzy. Na pokrywach znajdują się nieregularne
jaśniejsze plamy. Dzięki występowaniu wymienionych tu
cech rozpoznanie spuszczela jest łatwe (fot. 1.).
W postaci dorosłej można rozróżnić samca od samicy
owada, tak jak to było w przypadku wyschlika grzebyko-
rożnego. Dymorfizm płciowy dla „znawców tematu” jest
bardzo wyraźny. Samiec jest mniejszy i ma dłuższe czułki,
a samice mają szpiczasto zakończony odwłok widoczny
spod pokryw, którego końcem wysuwanym teleskopowo
składają jak najdalej jaja w szczelinach drewna (fot. 2.). Dla
osób, które jednak pierwszy raz zobaczą chrząszcza na
Fot. 1. Spuszczel pospolity postać dorosła Fot. 2. Samica spuszczela składająca jajeczka w szczelinie drewna
belkach swojego domu, te różnice nie będą ani wyraźne,
ani znaczące. Nieważne, czy będzie to samiec, czy sami-
ca – konieczność usunięcia szkodnika będzie taka sama.
Rójka, czyli czas wylotu i łączenia się w pary, przypada na
okres od połowy czerwca do połowy sierpnia. Przy niskich
temperaturach (poniżej 25°C) owady zostają w drewnie.
Najlepszą dla nich temperaturą do lotów jest ok. 30°C przy
wilgotności względnej powietrza na poziomie ok. 90%. Do
składania jajeczek przywabia samice zapach pinenu i ka-
renu. Ociężałe i niezbyt skore do lotów samice składają
jajeczka albo w ten sam materiał, z którego się wygryzły,
albo w najbliższy spełniający kryteria odżywcze. Drewno
powinno zawierać cholesterol, a także nie mniej niż 0,2%
białek i  witaminy (głównie B2). Zaraz po zapłodnieniu
jajeczka są składane po kilka lub po kilkadziesiąt sztuk.
W sumie jedna samica może złożyć nawet do 200 jajeczek,
a mocno wyrośnięte osobniki potrafią złożyć ich nawet 500.
Jeśli drewno, w którym żerują larwy, jest ubogie w wartości
odżywcze, dochodzi między osobnikami do kanibalizmu.
Larwy
Z jajeczek, po ok. 5–48 dniach (w zależności od warunków
atmosferycznych), wylęgają się białe larwy z trzema parami
odnóży, mające długość do 30 mm z wyraźnymi segmen-
tami i rozszerzone w części głowowej. Po obu stronach
głowy znajdują się ułożone w jednej linii przyoczka. W po-
mieszczeniach ogrzewanych szkodniki mogą znajdować
się tuż przy powierzchni drewna, którą od przegryzienia
dzieli jedynie cienka warstewka. W słupach czy konstruk-
cjach drewnianych chodniki mieszczą się głębiej. Larwy
 44 PIELĘGNACJA ORAZ OCHRONA DREWNA
najszybciej rozwijają się w temperaturze 28–30°C i wil-
gotności drewna wynoszącej 26–50%. Zimowe obniżenie
temperatury jest bodźcem do przepoczwarczenia. Larwa
w poszerzonym końcu zamienia się w białą poczwarkę,
z której po kilkunastu dniach wybarwia się postać dorosła.
Dorosły chrząszcz wygryza się owalnym otworem (do
4×11 mm) na powierzchnię drewna i żyje do kilkunastu
dni (fot. 3.).
Larwy długo żyją, niewiele przyswajając ze strawionego
drewna. Zmusza je to do intensywnego żerowania, co przy-
czynia się do ogromu zniszczeń, a że najczęściej jest to
drewno konstrukcyjne, stwarza to zagrożenie zawalenia
budynku lub kosztownej wymiany elementów. Spuszczel
nie tylko zasiedla świeże elementy, ale nawet i 100-letnie
(choć dużo rzadziej). Starsze drewno zawiera mniej warto-
ści odżywczych i, co istotniejsze, ma mniejszą emisję sub-
stancji przywabiających samice. Z tego powodu w ponad
100-letnich obiektach spotyka się jedynie ślady po dawnym
żerowaniu spuszczela.
Zwalczanie
Ponieważ jest to tak pospolicie występujący owad zasiedla-
jący tereny wiejskie i miejskie, to do zwalczania stworzono
wiele metod i preparatów. Larwy spuszczela są używane
przy testach, stąd tak wiele opracowań i wiadomości doty-
czących wrażliwości na różnego rodzaju czynniki. Wiadomo
dzięki temu, że larwy (bo głównie one są zwalczane, a nie
postać dorosła) są wrażliwe na chlorowane węglowodory
(np. DDT) i na działanie promieni gamma, są za to odpor-
niejsze na działanie mikrofal i na preparaty fosforowe. Bada-
nia dowodzą również większej odporności larw spuszczela
na wysoką temperaturę niż np. larwy kołatka.
Na rynku dostępnych jest wiele produktów zwalczających
owady. Do popularnych płynnych środków można zaliczyć
„Preparat owadobójczy” firmy Altax (dawniej Hylotox Q),
Xirein, Xilix gel i wiele innych. Oczywiście nie tylko metody
chemiczne działają na spuszczela – z dobrym skutkiem
wykorzystuje się metody termiczne, mikrofale, promienie
 PIELĘGNACJA ORAZ OCHRONA DREWNA 45

Fot. 3. Otwory wylotowe wygryzione przez spuszczela

Larwy długo żyją, niewiele

przyswajając ze strawionego drewna.
Zmusza je to do intensywnego
żerowania, co przyczynia się do
ogromu zniszczeń, a że najczęściej
jest to drewno konstrukcyjne, stwarza
to zagrożenie zawalenia budynku
lub kosztownej wymiany elementów.
Spuszczel zasiedla nie tylko świeże
elementy, ale nawet i 100-letnie.

dlatego głównie zostanie przy powierzchni, bo „się rozej-

gamma. Jak w przypadku każdego owada, który oddycha
tlenem, metoda z użyciem gazów lub pozbawiająca dostę-
pu do tlenu będzie skuteczna. Jak wiadomo, gaz dociera
we wszystkie zakamarki drewna i dzięki temu ma wyso-
ką skuteczność. Metodą tą można zwalczyć spuszczela,
niestety nie zabezpieczymy nią drewna przed ponownym
atakiem. Do wykonania tego zabiegu potrzebna jest profe-
sjonalna ekipa dysponująca odpowiednim przygotowaniem
i sprzętem.
Czasem można się spotkać z pomysłami na różnych forach
budowlanych, działkowych itp., według których najlepiej
wstrzyknąć w każdy otwór ocet albo alkohol, lub nawet
(o zgrozo) benzynę. Zanim ktoś posłucha jednej z tych „cu-
downych i tanich” rad, proszę, by poczytał jednak fachową
literaturę dla własnego zdrowia i dobra obiektu. Oczywiście
żaden owad (ani inny organizm) nie przeżyje, gdy utopimy
go w alkoholu czy occie, ale pomyślmy, ile tego alkoholu
musielibyśmy wlać w drewno, żeby larwa nie tylko „polizała”,
ale i zanurzyła się w substancji? Alkohol dobrze penetruje,
dzie” cewkami, a jego wsiąkanie w głąb będzie mniejsze.
Musielibyśmy oprócz otworów zrobionych przez spuszcze-
la ponawiercać inne w regularnych odstępach, tak by „tani”
preparat był wszędzie. Sam alkohol jest natomiast bardziej
szkodliwy dla drewna niż woda, a każdy wie, że lepiej jej
unikać i nie nasączać nią konstrukcji. Alkohol powoduje
szybkie pęcznienie, a co gorsze dynamiczne parowanie
i w konsekwencji szybkie schnięcie, powodujące często
mikrospękania włókien, osłabiające całość konstrukcji. Nie
wspomnę tu już o palności alkoholu, a co dopiero benzyny!
Mając obiekt drewniany, bez względu na to, czy jest nowy,
czy zabytkowy, dbajmy o niego należycie. Nie stosujmy
byle jakich, tanich, niesprawdzonych metod, które poleca
znajomy, bijąc się w piersi przy zapewnianiu, że u kogoś to
zadziałało. Zaufajmy firmom, które za swoje produkty od-
powiadają i w razie potrzeby przedstawią karty techniczne.
Dla osób, które chciałyby poczytać o spuszczelu w innych
językach, podaję krótki słowniczek:
Angielski – Old house borer
Niemiecki – Hausbock
Czeski – Tesařík krovový
Łaciński – Hylotrupes bajulus
 46 PIELĘGNACJA ORAZ OCHRONA DREWNA

R
Renowacja okien
drewnianych w starych
domach i kamienicach
Dawniej drewniane okna zawsze były ozdobą domu, a do dziś wiele z nich zachowało
się w zabytkowym budownictwie. Często to prawdziwe dzieła sztuki, które jednak nie-
stety z biegiem lat niszczeją i tracą swój urok. Większość z nich jest w złym stanie ze
względu na wysokie koszty remontu i niewłaściwą pielęgnację. Obecnie bardzo trud-
no kupić okna o podobnym charakterze, dlatego warto ocalić te, które zachowały się
z dawnych lat, i nadać im drugie życie.

M Michał Bigalski
Właściciel firmy Bidrew z Kalisza zajmującej się sprzedażą oraz montażem ele-
wacji, tarasów i podłóg drewnianych. Jego pasją oprócz pracy, którą wykonuje
na co dzień, jest sport oraz przyroda.

W
 zabytkowych kamienicach naprawę i re-
nowację okien najlepiej powierzyć wykwa-
lifikowanym firmom, które zajmą się nimi
w profesjonalny sposób. Warto wziąć pod uwagę, że
odpowiednio zabezpieczone i  regularnie konserwo-
wane okna przetrwają co najmniej kilkadziesiąt lat.
Jeżeli w domu lub na działce mamy drewniane okna
wymagające naprawy, możemy jednak sami przepro-
wadzić renowację.
Najbardziej pracochłonny etap renowacji okien sta-
nowi usuwanie starej farby, co można wykonać na
kilka sposobów, w zależności od tego, jaką powłoką
 PIELĘGNACJA ORAZ OCHRONA DREWNA 47

Szlifowanie szlifierką mimośrodkową Szlifowanie szlifierką taśmową Usuwanie farby za pomocą środka
chemicznego

pomalowane zostały okna. Starą powłokę usuwamy za Kiedy pozbędziemy się farby, odkryte drewno należy
pomocą szlifierki z gradacją papieru ściernego o war- zaimpregnować, by zabezpieczyć je przed gniciem
tości P60–80, kłopotliwe jest jednak szlifowanie miejsc i zapewnić mu dobre przyleganie powłoki malarskiej.
trudno dostępnych. W zależności od rodzaju powierzchni Jeśli ewentualne ubytki w  drewnie są uzupełnione,
do wyboru mamy szlifierki oscylacyjne, mimośrodkowe a rama wyszlifowana i odkurzona, możemy przystą-
i taśmowe. Pracę rozpoczynamy z użyciem szlifierki ta- pić do malowania. By nie ubrudzić farbą zawiasów,
śmowej, szlifierka mimośrodkowa jest natomiast najlep- okuć, szyb i uszczelek, musimy zabezpieczyć je taśmą
sza do szlifowania powierzchni zaokrąglonych. Możemy malarską.
również wykorzystać opalarkę elektryczną, której gorące
powietrze powoduje pęcznienie farby, co umożliwia usu- Do malowania okien używamy farb odpornych na
nięcie powłoki za pomocą szpachelki. Przy korzystaniu działanie warunków atmosferycznych. Możemy nimi
z opalarki należy jednak uważać, by strumień powie- podkreślić naturalny charakter drewna bądź zasto-
trza nie był skierowany na sować farbę kryjącą –
szybę, ponieważ może ona drugi wariant zaleca się
pęknąć od wysokiej tempe- przy renowacji ram mocno
ratury. Praca z opalarką to zniszczonych. Do wyboru
najstarsza metoda usuwa- mamy lakierobejce, farby
nia starych powłok, jednak akrylowe, olejne i alkidowe.
nie każdą farbę zdołamy nią
Opalanie to jedna Warto wziąć pod uwagę, że
roztopić – metoda ta jest z najlepszych metod zapach farb olejnych i alki-
nieskuteczna przy farbach
usuwania starych dowych może pozostawać
emulsyjnych i klejowych. w domu przez wiele dni. Po
Trzeci sposób pozbycia się powłok, jednak nie wyschnięciu powłoki ma-
farby polega na zastosowa- każdą farbę zdołamy tak larskiej możemy ponow-
niu preparatu do usuwania nie zamontować skrzydła
starych powłok malarskich. usunąć – metoda ta jest okienne.
Na rynku dostępnych jest nieskuteczna przy farbach
wiele środków przeznaczo- Na koniec warto dodać, że
nych do bezpiecznego usu- emulsyjnych i klejowych. dobrze rozeznać się w sta-
wania farby z drewna. Pro- nie ram przed rozpoczę-
dukt nakłada się pędzlem ciem prac. Jeśli farba nie
i  pozostawia na zalecony łuszczy się i jej powłoka nie
przez producenta czas. Gdy pęka, a  drewno jest w  do-
farba rozmięknie, usuwamy ją skrobakiem lub szpachel- brym stanie, wystarczy wyszlifować całość papierem
ką. Tu metoda jest kosztowana, jednak przydatna w tych ściernym o  gradacji P120, odkurzyć i  odtłuścić, po
miejscach, do których nie zdoła dotrzeć szlifierka. czym nałożyć nową warstwę farby.
W
48 STOPKA REDAKCYJNA

W następnym numerze
„Wood & Design” m.in.:

Drewno i druk 3D

Drewniana pergola Drewniane dekoracje

i drewutnia w ogrodzie w łazience

Adres Redakcji Redaktor techniczny PREZES ZARZĄDU

ul. Polska 13, 60-595 Poznań Piotr Korytowski Magdalena Balanicka
tel. (61) 66 83 150
Projekt layoutu Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych
infolinia (61) 66 83 116
Łukasz Pawluczuk oraz zastrzega sobie prawo do skrótów
fax (61) 66 55 806
www.rozmiaruniwersalny.com i redakcyjnego opracowania tekstów przyjętych
www.wood-design.pl
do druku.
Okładka
Reklama Copyright do wydania
Praca Karola Ławniczuka,
Sebastian Pierzgalski
umieszczona za zgodą autora FORUM MEDIA POLSKA Sp. z o.o.
sebastian.pierzgalski@forum-media.pl
Korekta
Reklama
Sebastian Surendra
Bartłomiej Jęchorek
bartlomiej.jechorek@forum-media.pl SERWIS ZDJĘCIOWY
Adobe Stock
Redaktor
Aleksandra Nieścioruk WYDAWCA
aleksandra.niescioruk@forum-media.pl FORUM MEDIA POLSKA Sp. z o.o.
ul. Polska 13, 60-595 Poznań
Współpraca
tel. (61) 66 55 105
Zuzanna Andrzejczak, Agnieszka
fax (61) 66 55 888
Baraniok-Lipińska, Michał Bigalski, Elżbieta
www.forum-media.pl
Chossa, Bartłomiej Jóskowski, Klementyna
Kozyra, Karol Ławniczuk, Stanisław Piechnik, nakład: 12 000 egz.
Magdalena Skrzypczak, Bartosz Światowski,
Bartosz Trzop, Maciej Walczak