Stany zapalne dróg rodnych i gruczołu

piersiowego

Instytut Medycyny Wsi

w Lublinie

dr n.med. Agnieszka Haratym-Maj

 Stany zapalne w obrębie narządu rodnego mogą rozwijać się na
całej jego długości - od sromu, śluzówki pochwy i szyjki macicy
poprzez jamę macicy, obejmując jajowody i jajniki.
Barierę ochronną przed wszelkiego rodzaju infekcjami, w tym
grzybiczymi, stanowi odpowiednia mikroflora bakteryjna pochwy.
Za utrzymanie prawidłowego stanu zdrowia pochwy odpowiedzialne
są przede wszystkim bakterie z rodzaju Lactobacillus (pałeczki
kwasu mlekowego).

@CMKP
 Zakażenia bakteryjne

● Kiła (lues)
● Rzeżączka (gonorrhoea)
● Waginoza bakteryjna (vaginitis bacterialis)
● Zakażenie chlamydiami
● Ziarnica weneryczna pachwin (lymphogranuloma venereum)
● Zakażenie paciorkowcami grupy B
● Ziarniniak pachowinowy (granuloma inguinale)
● Wrzód miękki (chancroid)

@CMKP
 Zakażenia wirusami

● Wirus opryszczki
● Ospa wietrzna/półpasiec
● Cytomegalia
● Parwowiroza
● Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego

Zakażenia mykoplazmami
● Mycoplasma hominis
● Ureaplasma urealiticum
● Mycoplasma genitalium
@CMKP
 Stany zapalne sromu

STANY ZAPALNE SROMU (VULVITIS)

Stany zapalne sromu pojawiają się najczęściej w miejscu uszkodzenia nabłonka lub z
powodu zmniejszenia jego odporności na czynniki zakaźne w wyniku:

● urazu mechanicznego (drapanie, tarcie szorstką powierzchnią wkładek higienicznych, zbyt

ciasna bielizna, masturbacja, uraz, uprawianie niektórych sportów-jazda konna jazda na
rowerze);
● urazu chemiczno-termicznego (środki chemiczne stosowane do dezynfekcji, zbyt gorąca
woda; upławy, stosowanie dezodorantów)
● nieprzestrzegania higieny (maceracja naskórka);
● otyłości (sprzyja zakażeniom bakteryjnym i grzybiczym, utrudnia utrzymanie higieny);
● upławów (działanie drażniące, źródło infekcji);
● alergii na środki piorące i zmiękczające lub na materiał, z którego wykonana jest bielizna;
● zwiększenia podatności na urazy i infekcje, która pojawia się w wyniku niedoboru
estrogenów

@CMKP
 Stany zapalne sromu
Objawy:
●Zaczerwienienie i ocieplenie
●Obrzęk

●Bolesność i pieczenie sromu

●Świąd (pruritus vulvae) – nasilający się przy chodzeniu, oddawaniu moczu

Etiologia:
Egzogenne – uraz mechaniczny lub chemiczno-termiczny powoduje uszkodzenie kanek
umożliwiając wtargnięcie patogenów.
Endogenne – drobnoustroje - swoiste bakteryjne i grzybicze zapalenia sromu - rzęsistki i
drożdżaki; choroby wirusowe – opryszczka płciowa (Herpes genitalis)- wirus opryszczki zwykłej
typu II –HSV-II, kłykciny kończyste (condylomata acuminata) – wirus brodawczaka ludzkiego
głównie typu HPV-6 (60%), HPV-11 (30%), choroby przenoszone drogą płciową - Lepieże płaskie
(condylomata lata) jako objaw kiły II –rzędowej; wrzód twardy (ulus durum)– objaw pierwotny
kiły (pojedynczy występujące twarde niebolesne owrzodzenie; zaburzenia hormonalne (niedobór
estrogenów) - powodując zmiany zanikowe sromu z towarzyszącym świądem co przyczynia się do
występowania urazów i wtórnie zapaleń sromu; choroby ogólnoustrojowe – cukrzyca, mocznica,
awitaminoza A i B, niedokrwistość z niedoboru żelaza; choroby skóry - łuszczyca, liszaj płaski,
łupież rumieniowy, uczulenia, wyprysk łojotkowy, kontaktowy, świerzbiączka ogniskowa;
pasożyty – owsica, wesz łonowa, świerzb
@CMKP
 Stany zapalne sromu

Leczenie:
W leczeniu stosuje się miejscowo środki bakteriobójcze, przeciwgrzybicze lub
przeciwzapalne w postaci kremów, maści, zasypek. W leczeniu objawowym stosuje się
nasiadówki z rumianku w rozcieńczeniu 1:20-1/:40 np. Azulan, nasiadówki z kory dębu
stosowanie pudru, maści zawierające glikokortykosteroidy lub antybiotyki, miejscowe
leczenie estrogenami

Szczególne postacie zapaleń sromu:

Zapalenie mieszków włosowych na owłosionej części sromu – należy usunąć owłosienie ,
okłady z 1-3% spirytusowego roztworu rezorcyny
Czyraczność sromu (furunculosis vulvae) – maści zawierające kortykosteroidy i
antybiotyki, nasiadówki z nadmanganianem potasu , chirurgiczne nacięcie ropni.

@CMKP
 Zapalenie gruczołu Bartholina

Zapalenie gruczołu przedsionkowego większego - zapalenie gruczołu

Bartholina, ropień gruczołu Bartholina (abscessus glandulae Bartholini)
Gruczoł Bartholina - gruczoł przedsionkowy większy - uchodzi do przedsionka pochwy na
wysokości 1/3 dolnych warg sromowych mniejszych. Najczęstszą przyczyną zapalenia tego
gruczołu jest zakażenie bakteriami beztlenowymi, dwoinkami rzeżączki, pałeczką okrężnicy lub
paciorkowcami. W wyniku zainfekowania bakteriami ujście gruczołu zamyka się i dochodzi do
zakażenia zbierającej się w nim wydzieliny.

Do głównych objawów zapalenia należą:

● obrzmienie lub guz w przedsionku pochwy;
● bolesność uciskowa
● zaczerwienienie okolicy guza;
● podwyższenie temperatury ciała;
● silny ból okolicy sromu narastający przy siadaniu i zmianie pozycji, oddawaniu stolca

Leczenie polega na chirurgicznym nacięciu ropnia

@CMKP
 ZAPALENIA POCHWY

Reakcje zapalne pochwy na zakażenie określa się mianem zapalenia pochwy (kolpitis).
Wyróżnia się zapalenia pierwotne (drobnoustroje chorobotwórcze) i wtórne powstałe na skutek
czynników zewnętrznych (ciała obce, irygacje, nieprawidłowe zachowania seksualne) i zmian
organicznych (niedobór hormonów, nadżerka, zmiany przerostowe i nowotworowe).
Czynniki sprzyjające stanom zapalnym to:
●urazy mechaniczne - powstałe podczas stosunków, masturbacji lub zakładania tamponów;

●urazy termiczne - płukanie pochwy zbyt gorącymi roztworami;

●urazy chemiczne - płukanie pochwy środkami dezynfekującymi o zbyt silnym stężeniu;

●drobnoustroje chorobotwórcze.

Objawy:
●upławy

●świąd

●pieczenie

Leczenie polega na miejscowym stosowaniu środków bakteriobójczych, grzybobójczych,

odkażających lub przeciwzapalnych. W uzupełnieniu leczenia antybiotykami zaleca się odtworzenie
fizjologicznego środowiska pochwy przez podawanie preparatów zawierających pałeczki kwasu
mlekowego, uzupełnienie niedoboru estrogenów.
@CMKP
 Zapalenie pochwy

Bakteryjne zapalenie pochwy (ang. bacterial vaginosis, BV)

Waginoza bakteryjna jest jedną z najczęstszych infekcji pochwy.

Bakteryjne zapalenie pochwy jest zespołem zaburzeń ekosystemu pochwy, charakteryzującym się
nadmiernym wzrostem bakterii, głównie beztlenowych. Zasadniczą przyczyną waginozy bakteryjnej
są zaburzenia w obrębie mikroflory bakteryjnej pochwy, odpowiedzialnych za odpowiednie pH
pochwy (3,8–4,5). W wyniku zaburzenia mikroflory pochwy, następuje namnażanie się bakterii
beztlenowych (np. Mobiluncus, Mycoplasma, Ureaplasma i Gardnerella). Istotą bakteryjnego
zakażenia pochwy jest ilościowy, znaczący wzrost liczby kolonii bakterii beztlenowych, głównie
Gardnerella vaginalis oraz z rodzaju Bacteroides i Mobiluncus, któremu towarzyszy zmniejszenie
ilości szczepów pałeczek kwasu mlekowego produkujących nadtlenek wodoru i laktocydynę. Jako
efekt obniżonej liczby pałeczek Lactobacillus, pH pochwy wzrasta powyżej normy (tj. powyżej
wartości 4,5).
Czynnikami sprzyjającymi występowaniu bakteryjnych zakażeń pochwy (BV) są:
●młody wiek;

●palenie papierosów;

●wczesne rozpoczęcie współżycia;

●częsta zmiana partnerów płciowych;

●antykoncepcyjna wkładka wewnątrzmaciczna (IUD);

●zbyt częste irygacje pochwy i stałe używanie tamponów dopochwowych;

●przebyte choroby przenoszone drogą płciową (STI);

●zmiany na szyjce macicy o charakterze ektopii gruczołowej i nadżerki prawdziwej.

@CMKP
 Bakteryjne zapalenie pochwy

Do objawów klinicznych należą upławy o intensywnym rybim zapachu. Chore skarżą się na
cuchnący zapach wydzieliny pochwowej, nasilający się w czasie krwawienia miesiączkowego lub
po odbytym stosunku płciowym nie stwierdza się natomiast bolesności, świądu oraz objawów
podrażnienia.
Przedmiotowo stwierdza się natomiast białawą jednorodną wydzielinę pokrywającą ściany i
przedsionek pochwy. Rozpoznanie bakteryjnej waginozy u kobiet w wieku rozrodczym ustala się na
podstawie stwierdzenia 3 z 4 kryteriów Amsela:
● rzadka, biaława do żółtej, jednorodna wydzielina z pochwy,

● komórki typu „clue cells” w obrazie mikroskopowym,

● pH wydzieliny pochwowej powyżej 4,5,

● rybi zapach po dodaniu 10% KOH do próbki wydzieliny z pochwy związany z uwolnieniem

prostych amin (kadaweryny, putrescyny) po alkalizacji treści pochwowej

Alternatywną metodą rozpoznania BV jest barwienie wymazu z pochwy metodą Grama i ocena
materiału w skali Nugent, która opiera się na oszacowaniu proporcjonalnego udziału
poszczególnych bakterii (Lactobacillus, Gardnerella, Bacteroides i Mobiluncus).
Nieleczone BV zwiększa ryzyko wystąpienia poronienia, może powodować przedwczesne pęknięcie
błon płodowych i przedwczesny poród, zapalenie błony śluzowej, macicy oraz przydatków,
nawracające zapalenia dróg moczowych, powikłania pooperacyjne.
W leczeniu waginozy bakteryjnej najczęściej stosuje się leki miejscowe i antybiotyki.
Klindamycyna w kremie 2%, 5 g dziennie przez 7 dni lub Metronidazol 500 mg doustnie 2 razy
dziennie przez 7 dni lub Metronidazol 2 g doustnie, jednorazowo.
Należy pamiętać o możliwości stosowania probiotyków, przywracających i utrzymujących
prawidłową mikroflorę pochwy.
@CMKP
 Rzęsistkowe zapalenie pochwy
Rzęsistkowe zapalenie pochwy

Czynnikiem etiologicznym jest pierwotniak - Rzęsistek pochwowy (Trichomonas vaginalis),

Do zakażenia może dojść w sposób bezpośredni, poprzez przeniesienie drogą płciową przez
wydzielinę gruczołu krokowego i zainfekowane nasienie, lub pośredni - poprzez używanie wspólnych
ręczników, przyborów toaletowych, bielizny pościelowej, urządzeń sanitarnych.
Objawy:
●świąd, pieczenie, ból w cewce moczowej, bolesne oddawanie moczu,

●pojawianie się upławów - bardzo obfite, o przykrym zapachu i żółtej lub zielonkawej barwie,

●częstomocz,

Po pierwszym zakażeniu występuje zawsze ostre zapalenie pochwy, które nie leczone przechodzi w
zapalenie przewlekłe a następnie w stadium przewlekłe utajone. Zakażeniom rzęsistkiem towarzyszą
zakażenia bakteryjne i grzybicze (np. Candida albicans).
W stanie ostrym zapalenia dominują głownie dolegliwości takie jak: pieczenie nasilające się
przy oddawaniu moczu, uczucie gorąca, świąd, ropne, cuchnące upławy. Klinicznie stwierdza się
zaczerwienienie przedsionka pochwy i nabłonka pochwy, w wydzielinie pochwowej dominują
rzęsistki, leukocyty i atypowe bakterie. W sklepieniu pochwy często obserwuje się pienistą
wydzielinę wytwarzana przez towarzyszącą zakażeniu rzęsistkiem obfitą florę bakteryjną. W stadium
przewlekłym brak jest typowych objawów klinicznych, stwierdza się jedynie obecność rzęsistka i
atypowe bakterie w wydzielinie pochwowej. W stadium przewlekłym utajonym brak jest
anamnestycznych i klinicznych cech stanu zapalnego.
W leczeniu stosuje się: pochodne imidazolu – metronidazol, tinidazol, ornidazol w dawkach 2-3 g/24
h w 1-3 dawkach doustnie.
@CMKP
 Zapalenie pochwy
Chlamydioza
Infekcje w obrębie narządów moczowo-płciowych wywoływane przez bakterie z gatunku
Chlamydia trachomatis należą do najczęstszych chorób przenoszonych drogą płciową.
Najczęściej zakażenie Chlamydia trachomatis przebiega pod postacią zapalenia cewki
moczowej (u mężczyzn i kobiet) oraz zapalenia szyjki macicy u kobiet. Spośród kilku znanych
serotypów Ch. trachomatis serotypy D-K mogą być przyczyną zakażeń dróg moczowo-płciowych
i zapalenia spojówek.
Cechą charakterystyczną infekcji chlamydia jest tropizm w stosunku do komórek nabłonka, w
przypadku zakażenia kanału szyjki macicy serotypami genitalnymi – do nabłonka walcowatego,
stąd zaś drogą wstępującą infekcja może przenosić się na błonę śluzową macicy lub przydatki.
Przenoszone drogą płciową zakażenie Chlamydia trachomatis dotyczy głównie młodych kobiet,
wcześnie rozpoczynających współżycie i współżyjących z wieloma partnerami.
U kobiety infekcja przebiega zazwyczaj bezobjawowo, przy dłuższym utrzymywaniu się
infekcji może dojść do powstania nadżerki szyjki macicy oraz raka narządu rodnego. Zakażenie
wstępujące, dotyczące kolejno szyjki macicy, jamy macicy, jajowodów powodować może
zapalenia miednicy mniejszej, niedrożność jajowodów i niepłodność.
Objawy są niecharakterystyczne:
● obfite, śluzowo-ropne upławy

● zapalne przekrwienie tarczy szyjki macicy

● ból podczas oddawania moczu,

● niecharakterystyczne krwawienie z pochwy

● krwawienie po stosunku,

● bóle podbrzusza nasilające się w trakcie współżycia oraz badania ginekologicznego

@CMKP
 Zapalenie pochwy - chlamydioza

W przypadku zapalenia błony śluzowej macicy objawy mogą ograniczać się do bólu
podbrzusza, bolesności palpacyjnej macicy, czy miernie nasilonego krwawienia. W przypadku
ostrego zapalenia przydatków zwraca uwagę nasilenie dolegliwości w okresie
okołomiesiączkowym, nasilony ból podbrzusza i współistniejąca gorączka.
Przebieg kliniczny często cechuje się długim okresem bezobjawowym lub skąpo
objawowym. Najczęściej jednak zakażenie przebiega bezobjawowo

W leczeniu stosuje się makrolidy np. jednorazową dawkę azytromycyny (1 g) podawaną

doustnie; tetracyklinę (2 g/dobę), doksycyklinę (200 mg/dobę) lub erytromycynę (1,6 g/dobę)
stosowane przez siedem dni.

@CMKP
 Zapalenie pochwy
Grzybicze zapalenie pochwy

Grzybica pochwy wywoływana jest najczęściej przez drożdżaki z gatunku Candida albicans (80–
95 proc.), Candida tropicalis, Candida guilliermondii, Candida glabrata, Candida krusei i inne,
które stają się dominujące w mikroflorze pochwy. Szczególnie łatwo namnażają się one na błonach
śluzowych i na wilgotnej skórze (zwłaszcza w fałdach skórnych).
Czynniki predysponujące do zakażeń grzybiczych pochwy to:
● cukrzyca,

● zakażenie HIV,

● antybiotykoterapia,

● ciąża,

● antykoncepcja doustna, wkładka wewnątrzmaciczna

Przedmiotowo stwierdza się ciemnoczerwony rumień błony śluzowej sromu i pochwy z obecnością
grudkowych, białawych nalotów. Błona śluzowa warg sromowych jest zaczerwieniona obrzęknięta.
Charakterystyczne, serowate upławy pojawiają się w przebiegu zakażenia.
Rozpoznanie grzybiczego zapalenia sromu i pochwy ustala się na podstawie:
● badania podmiotowego i przedmiotowego,

● badania pH wydzieliny pochwowej (4 - 4,5),

● badania mikroskopowego preparatów wydzieliny pochwowej pobranej z przedniego sklepienia

lub z bocznej ściany pochwy, barwionej metodą Grama lub rozcieńczonej 0,9% roztworem NaCl
lub 10% roztworem KOH.
Leczenie: Kandydozę zazwyczaj leczy się miejscowo pochodnymi imidazolu – klotrymazol,
mikonazol, ekonazol, lub nystatyną w postaci tabletek dopochwowych, globulek i kremów
dopochwowych. Leczenie trwa od 3 do 14 dni w zleżności od czasu trwania choroby i rodzaju
@CMKP
preparatu.
Zapalenie błony śluzowej kanału szyjki macicy (endometritis cervicis) - zapalenie szyjki
macicy (cervicitis)

Zapalenie błony śluzowej kanału szyjki macicy określane jako zapalenie szyjki macicy
(cervicitis) jest częstą, łatwo nawracającą chorobą dróg rodnych. Zmiany zapalne w szyjce macicy
pojawiają się w następstwie uszkodzenia chemicznego bądź fizycznego błony śluzowej szyjki
macicy. Zmiany zapalne występują również w wyniku infekcji szyjki macicy drobnoustrojami.
Przyczyną jest wstępujące z pochwy zakażenie, spowodowane najczęściej przez Chlamydia
trachomatis, Neisseria gonorrhoeae, Trichomonas vaginalis oraz Herpes Simplex.
Dolegliwości zgłaszane przez chore są zbliżone, a niejednokrotnie identyczne do
obserwowanych w stanach zapalnych pochwy, dlatego też niezwykle istotne staje się właściwe
postępowanie diagnostyczne, oparte na wizualizacji części pochwowej w badaniu klinicznym i
kolposkopowym, wykryciu w kanale szyjki mikroorganizmu chorobotwórczego oraz ilościowym
oznaczeniu liczby leukocytów w badaniu mikroskopowym wydzieliny z kanału szyjki macicy.
Objawy:
● upławy – bezwonne, śluzowate lub koloru żółtego;

● plamienia międzymiesiączkowe lub kontaktowe

● dolegliwości bólowe w miednicy mniejszej

● bolesne stosunki płciowe.

W badaniu klinicznym stwierdza się:

zapalnie zmienioną błonę śluzową szyjki macicy, łatwo krwawiącą przy dotyku, śluzową wydzielinę
– zwykle mętną i żółtą, lub brązowawy, ciągliwy śluz produkowany przez gruczoły szyjkowe. W
przypadku infekcji wirusem opryszczki stwierdza się zmiany pęcherzykowe lub owrzodzenia sromu,
pochwy lub szyjki macicy. @CMKP
 Zapalenie szyjki macicy

W badaniach dodatkowych: w preparacie bezpośrednim w fizjologicznym roztworze NaCl

widoczne są liczne leukocyty, nie stwierdza się natomiast patogenów (wyjątek – zapalenie
wywołane przez Trichomonas vaginalis.

Sposób leczenia pacjentek uzależniony jest od czynnika wywołującego infekcję,

W terapii zapalenia szyjki macicy wywołanego przez Chlamydia trachomatis zaleca się stosowanie
tetracyklin lub erytromycyny, w następujących schematach: doksycyklina 100 mg, doustnie, 2 razy
dziennie przez 7 dni; azytromycyna 1 g, doustnie, jednorazowo; erytromycyna 400 mg, doustnie, 2
razy dziennie przez 14 dni lub 4 razy dziennie przez 7 dni.
W terapii zapalenia szyjki macicy wywołanego przez dwoinkę rzeżączki zaleca się stosowanie
cefalosporyn, chinolonów lub penicylin oraz jako uzupełnienie – 7-dniową terapię wspomagająca
doksycykliną (100 mg, doustnie, 2 razy dziennie):
- ciprofloxacyna – 500 mg, doustnie, jednorazowo,
- ofloxacyna – 400 mg, doustnie, jednorazowo,
- ceftriakson – 250 mg, i.m., jednorazowo,
- cefotaksym – 500 mg, i.m., jednorazowo,
- ampicylina – 2 lub 3 g + probenecyd – 1 g doustnie, jednorazowo.
W zakażeniach wirusem opryszczki stosuje się acyklowir w następujących schematach: Zakażenie
pierwotne: acyklowir – 200 mg, doustnie, 5 razy dziennie, przez 7–10 dni lub do momentu
ustąpienia objawów klinicznych; Nawroty - acyklowir: 200 mg, doustnie, 5 razy dziennie, przez 5
dni lub 400 mg, doustnie, 3 razy dziennie, przez 5 dni lub 800 mg, doustnie, 2 razy dziennie, przez 5
dni.
@CMKP
Zapalenie narządów miednicy mniejszej

Zakażenia dolnych części układu rozrodczego, szczególnie te przenoszone drogą płciową,

mogą rozszerzyć się na narządy miednicy mniejszej (macica, jajowód, jajniki), będąc przyczyną
poważnych ze względu na swoje następstwa chorób.
Mianem zapalenia narządów miednicy mniejszej (pelvic inflammatory disease – PID)
określa się stan zapalny górnego odcinka narządu rodnego, a więc zapalenie błony śluzowej
trzonu macicy, jajowodów, przymacicz, jajników, ropień jajowodowo-jajnikowy i/lub zapalenie
otrzewnej miednicy mniejszej.
Wg WHO Pelvic Inflamatory Disease – zapalenia narządów miednicy mniejszej to: zespół
objawów klinicznych powstający na skutek zmian zapalnych spowodowanych zakażeniem
macicy, jajowodów, jajników i otrzewnej miednicy mniejszej. Termin ten zastąpił poprzednio
stosowany – zapalenie przydatków jako nieprecyzyjny i nie obejmujący całości problemu.
Najczęstszą drogą zakażenia jest droga wstępująca z pochwy przez szyjkę macicy, błonę
śluzową macicy po jajowód i jajnik. Możliwe są również droga zstępująca – krwionośna, droga
zstępująca – przez ciągłość (np. wyrostek robaczkowy) oraz zakażenia pooperacyjne.
Około 10 proc. przypadków zapalenia narządów miednicy mniejszej jest spowodowane
czynnikami jatrogennymi i występuje jako powikłanie po poronieniu, wyłyżeczkowaniu jamy
macicy lub innych inwazyjnych zabiegach jak histerosalpingografia, sonohisterografia,
histeriskopia czy założenie wkładki wewnątrzmacicznej.

@CMKP
 Zapalenie narządów miednicy mniejszej

Badanie mikrobiologiczne wykazały, że najczęstszą przyczyną zapalenia narządów miednicy

mniejszej jest zakażenie mieszane. U 2/3 kobiet z ostrym PID wykazano Neisseria gonorrhoeae lub
Chlamydia trachomatis lub oba te drobnoustroje, natomiast u pozostałej 1/3 – z górnego odcinka
dróg rodnych najczęściej izoluje się mieszaną florę beztlenową (Prevotella sp. i Peptostreptococcus)
oraz bakterie względnie beztlenowe (Gardnerella vaginalis, Streptococcus, Escherichia coli i
Haemophilus influenzae)
Zakażenie zstępujące obecnie rzadko spotykane ma miejsce w przypadkach spowodowanych
przez prątki gruźlicy, paciorkowce, bakterie beztlenowe, błonicę, i pałeczki okrężnicy.
Rozwojowi zakażenia, a szczególnie zakażenia wstępującego sprzyjają:
– założenie wkładki wewnątrzmacicznej
– wyłyżeczkowanie jamy macicy,
– poronienie, poród
– kontakty seksualne w trakcie miesiączki,
czyli wszystkie sytuacje które wiążą się z osłabieniem miejscowych czynników odpornościowych w
szyjce macicy (poszerzenie światła kanału szyjki umożliwiające przedostanie się patogenów do
wyższych pięter dróg rodnych).
Zakażenie może być ograniczone i dotyczyć jedynie jajowodów (salpingitis), ale najczęściej
obejmuje także jajniki (adnexitis). Rzadko dotyczy błony śluzowej trzonu macicy (endometritis) lub
jajników (oophoritis). Na skutek znacznego zapalenia może dochodzić do zajęcia procesem struktur
wewnątrzotrzewnowych i masywnego ropienia, prowadzącego do powstania ropni jajnikowo-
jajowodowych (abscessus tuboovarialis)
@CMKP
 Zapalenie narządów miednicy mniejszej

Stopnie ciężkości PID na podstawie badanie klinicznego:

I. Niepowikłane (ograniczone do jajowodów i/lub jajników):
A. Bez zapalenia otrzewnej miednicy mniejszej,
B. Z zapaleniem otrzewnej miednicy mniejszej;
II. Powikłane (zmiany zapalne lub ropnie obejmują jajowody i/lub jajniki):
A. Bez zapalenia otrzewnej miednicy mniejszej,
B. zapaleniem otrzewnej miednicy mniejszej;
III Szerzący się poza miednicę mniejszą (pęknięty ropień jajowodowo-jajnikowy).

Nie określono rozstrzygających klinicznych kryteriów rozpoznawania PID.

Najczęściej wymieniane objawy to:
● ból oraz tkliwość podbrzusza przebiegające z gorączką powyżej 38°C,

● głęboka dyspareunia,

● związek czasowy momentu wystąpienia dolegliwości i wykonywanego niedawno zabiegu

ginekologicznego.
W badaniu przedmiotowym stwierdza się nieprawidłową wydzielinę pochwową lub szyjkową,
tkliwość lub żywą bolesność w czasie palpacji szyjki, macicy oraz przydatków. Podwyższona
leukocytoza, przyspieszenie OB, podwyższone CRP oraz badania mikrobiologiczne są pomocnymi
w ustaleniu rozpoznania badaniami dodatkowymi. Stwierdzenie ropnia jajowodu lub
nieprawidłowych zbiorników płynu w rejonie miednicy mniejszej w badaniu USG. Jedyne 100%
potwierdzenie rozpoznania można uzyskać w laparoskopii przez pobranie wymazów z otrzewnej
miednicy mniejszej. Biopsja endometrium obecnie nie znajduje zastosowania w diagnostyce PID.
@CMKP
 Zapalenie narządów miednicy mniejszej

Choroba może przebiegać w postaciach:

– ostrej – acute PID
– utajonej – silent PID
– atypowej – atypical PID
– przewlekłej – chronic PID
– oraz jako powikłanie porodu lub poronienia -postpartum/postabortal PID
Ze względu na umiejscowienie zakażenia wyróżnia się:
Endometritis – zapalenie śluzówki macicy – główny objaw to nieprawidłowe krwawienie z dróg
rodnych.
Salpingitis – zapalenie jajowodów objawiające się bólami brzucha z bolesnością palpacyjną w
rzucie przydatków.
Salpingooophoritis – zapalenie jajników i jajowodów.
Pelveoperitonitis – zapalenie otrzewnej miednicy mniejszej.
Postępowanie terapeutyczne w PID polega na podjęciu wczesnego leczenia w ciągu 48 godz.
od chwili wystąpienia objawów klinicznych, co ma podstawowe znaczenie w zapobieganiu
następstwom stanu zapalnego miednicy mniejszej, takim jak: przewlekły ból w miednicy, ciąża
ektopowa, niepłodność czy ropień jajowodowo-jajnikowy.
Leczenie PID zależne jest od stopnia ciężkości choroby oraz wyniku badania
mikrobiologicznego. Celowe jest zastosowanie antybiotyków, skutecznych zarówno przeciw
Neisseria gonorrhoeae, Chlamydia trachomatis, jak i przeciw mieszanej florze tlenowo-
beztlenowej, a w przypadkach identyfikacji patogenu i ocenie lekooporności – leczenie celowane.
@CMKP
 Zapalenie narządów miednicy mniejszej

W postępowaniu ogólnym zaleca się:

● odpoczynek w przypadku ciężkiej choroby;

● wykonanie testu ciążowego, jeśli istnieje prawdopodobieństwo, że pacjentka może być w ciąży;

● odpowiednie leczenie przeciwbólowe;

● w ciężkich przypadkach – leczenie dożylne;

● pouczenie chorych o unikaniu stosunków płciowych bez użycia prezerwatywy do czasu

zakończenia terapii;
● szczegółowe wyjaśnienie dotyczące ich stanu zdrowia, z naciskiem na odległe następstwa PID.

Schematy leczenia pozajelitowego to:

● Ofloksacyna, 400 mg, i.v., co 12 godz. + Metronidazol, 500 mg, i.v., co 8 godz.,

● Ampicylina z sulbaktamem, 3 g, i.v., co 6 godz. + Doksycyklina, 100 mg, i.v. lub p.o., co 12

godz.,
● Cyprofloksacyna, 200 mg, i.v., co 12 godz. + Doksycyklina, 100 mg, i.v. lub p.o., co 12 godz. +

Metronidazol, 500 mg, i.v. lub p.o., co 8 godz

Alternatywny sposób leczenia doustnego to:
Amoksycylina z kwasem klawulanowym + Doksycyklina, 100 mg, p.o., co 12 godz., przez 14 dni. W
przypadku nietolerancji doksycykliny stosuje się zamiennie erytromycynę doustnie w dawce 500 mg, 4
razy dziennie przez 2 tyg.
Leczenie chirurgiczne stosuje się w sytuacjach, gdy pomimo stosowania odpowiedniej
antybiotykoterapii utrzymuje się bolesność brzucha, a guz zapalny w miednicy mniejszej nie ulega
regresji.
W leczeniu ambulatoryjnym zaleca się ponowną ocenę chorych po 72 godz., szczególnie w
przypadku średnio ciężkiego lub ciężkiego przebiegu klinicznego. Jeśli nie następuje istotna poprawa,
wskazana jest dalsza diagnostyka, leczenie pozajelitowe
@CMKP i/lub interwencja chirurgiczna.
Zapalenie gruczołu sutkowego

Zapalenie gruczołu sutkowego jest najczęstszym powikłaniem okresu laktacji. Szacuje się, że
występuje u około 20% kobiet w przypadku 6-miesięcznego okresu karmienia piersią.
Zapalenie sutka może dotyczyć tkanki łącznej znajdującej się pomiędzy przewodami
mlecznymi (cellulitis), przewodów mlecznych (adenitis) lub może dojść do wytworzenia ropnia.
Adenitis rozwija się u około 24% kobiet z cellulitis, natomiast ropień piersi dotyczy 5% kobiet
cierpiących na zapalenie sutka.
Zapalenie sutka może wystąpić także poza okresem laktacji, choć zdarza się to znacznie
rzadziej. Jest to tzw. pozapołogowe zapalenie sutka. Obserwuje się dwa szczyty zachorowania – u
kobiet przed 30 rokiem życia (60% przypadków) i pomiędzy 50 a 60 rokiem życia.

Etiologia:
Pod względem mikrobiologicznym, połogowe zapalenie sutka najczęściej spowodowane jest
infekcję gronkowcem złocistym (Staphylococcus aureus) - 95% przypadków.
Zupełnie inne spektrum bakteriologiczne obserwuje się w przypadku pozapołogowego
zapalenia sutka – w 40% Staphylococcus aureus, w pozostałych – gronkowce koagulozoujemne,
paciorkowce tlenowe oraz beztlenowce. Częściej występują także zakażenia mieszane.
W niepołogowym zapaleniu sutka zawsze konieczne jest badanie histopatologiczne miejsc
chorobowo zmienionych w celu wykluczenia procesu nowotworowego

@CMKP
 Zapalenie gruczołu sutkowego
Objawy:
● Bardzo wysoka gorączka, szczególnie przy zapaleniu sutka u kobiet po porodzie.

● Dreszcze i bóle głowy.

● Brodawka sutkowa może być bolesna i wrażliwa na ucisk, w ujściu gruczołu może pojawić się

wydzielina.
Choroba rozpoczyna się bólem jednego sutka, który następnie obrzmiewa i staje się
zaczerwieniony.
Przyczyny:
Czynniki predysponujące do wystąpienia połogowego zapalenia sutka to:
● sporadyczne karmienie piersią,

- nieprawidłowe przystawianie dziecka do piersi,

- nadmierne wytwarzanie mleka,
- uszkodzenie brodawki sutkowej,
- choroba matki lub dziecka,
- ucisk piersi (zbyt ciasny biustonosz, pasy samochodowe itp.),
- stres i przemęczenie matki,
- niedożywienie lub anemia u matki.
W przypadku zapalenia pozapołogowego, dochodzi zazwyczaj do wtórnego nadkażenia
bakteryjnego w przypadku zastoju w przewodach mlecznych. Nieprawidłowe wydzielanie w
gruczole piersiowym pojawia się zazwyczaj w efekcie zaburzeń hormonalnych. Nadmiernie
wysoki poziom prolaktyny, który może mieć charakter przewlekający się lub przerywany, może
być spowodowany działaniem leków, stresu lub hormonów. W efekcie pojawia się wyciek z piersi,
a jeśli wydzielina z jakichś powodów nie może znaleźć ujścia na zewnątrz, dochodzi do zastoju i
poszerzenia przewodów mlecznych. @CMKP
Leczenie:
We wczesnym okresie połogowego zapalenia sutka zwykle zastosowanie antybiotykoterapii
oraz systematyczne udrożnianie zatkanego przewodu poprzez przystawianie dziecka do piersi lub
masaż, prowadzi do szybkiego wyleczenia. W przeciwnym razie dochodzi do wytworzenia ropnia.
Zgodnie z wytycznymi WHO, należy pobrać mleko do badania bakteriologicznego i określenia
antybiogramu, w przypadku braku poprawy po dwóch dniach stosowania empirycznej
antybiotykoterapii, ale także w przypadku nawracającego zapalenia piersi, zapalenia piersi, do
którego doszło w trakcie hospitalizacji lub w ciężkich przypadkach. W okresie przed zropieniem
można podawać leki hamujące laktację (bromokryptyna).
Ropnie gruczołu sutkowego zazwyczaj mają postać stożka, zwróconego podstawą do ściany
klatki piersiowej. Na ogół nie stwierdza się powiększenia węzłów chłonnych pachy, natomiast może
pojawiać się gorączka, żywa bolesność uciskowa oraz samoistna. W niektórych przypadkach może
pojawiać się objaw chełbotania. Ropnie, które są zlokalizowane blisko skóry, mogą ulec
samoistnemu przebiciu i opróżnieniu. Jeżeli ropień jest duży, wielokomorowy, konieczna jest
interwencja chirurgiczna.
W przypadku pozapołogowego zapalenia sutka, leczenie polega na nakłuciu ropnia i pobraniu
materiału do badania bakteriologicznego, a następnie antybiotykoterapii celowanej. W różnicowaniu
zmian zapalnych sutka, należy także wziąć pod uwagę nowotworowy charakter zmian – postać
zapalną raka sutka i chorobę Pageta.

@CMKP
Dziękuję

@CMKP