Trzustka to złożony gruczoł o budowie zrazikowej, posiadający dominującą

część zewnątrzwydzielniczą i małe skupiska komórek dokrewnych (wysepki

trzustkowe Langerhansa).

wysepki
trzustkowe

Układ przewody

pokarmowy śródzrazikowe

odcinki zewnątrz-
wydzielnicze tkanka łączna
międzyzrazikowa

Cz. 3 naczynie przewody

międzyzrazikowe

naczynia
Trzustka i wątroba
pęczek
przewody nerwowy
śródzrazikowe odcinki zewnątrz-
wysepki wydzielnicze
trzustkowe

Część zewnątrzwydzielniczą stanowi zwarty układ odcinków wydzielniczych

(pęcherzyków trzustkowych) i system przewodów wyprowadzających.

Pęcherzyk trzustkowy

• komórki wydzielnicze
(pęcherzykowe)
• komórki śródpęcherzykowe kom. pęcherzykowe
kom. śród-
• blaszka podstawna pęcherzykowe

Komórki śródpęcherzykowe
należą do przewodu
wyprowadzającego (wstawki),
która częściowo „wchodzi”
w głąb pęcherzyka

Pęcherzyk otaczają blaszka

naczynia włosowate podstawna

Komórki wydzielnicze Produkty wydzielnicze

(pęcherzykowe) komórek pęcherzykowych
to typowe komórki produkujące
białka i wykazujące wyraźną
polaryzację. Jej efektem jest
dwubarwność komórek
i całego pęcherzyka

• siateczka szorstka, Golgi Proenzymy: trypsynogen

• kwasochłonne ziarna wydz. (aktywowane chymotrypsynogen
• kanaliki międzykomórkowe w dwunastnicy) prokarboksypeptydaza proteazy
proelastaza
profosfolipaza A2

Aktywne enzymy: alfa-amylaza

lipaza trójglicerydowa
DNaza
RNaza

Inne: kofaktor lipazy

inhibitor trypsyny
kwaśny proteoglikan

1
 komórki
śródpęcherzykowe wstawka

Patologiczna aktywacja proenzymów wewnątrz trzustki

powoduje zagrażające życiu ostre martwicze zapalenie
tego narządu, będące efektem samotrawienia tkanki
trzustkowej

Komórki śródpęcherzykowe
są morfologicznie i czynnościowo
podobne do komórek wstawki

Przewody wyprowadzające: • przewody międzyzrazikowe

(nabłonek walcowaty):
- kom. główne (najliczniejsze,
• wstawki (nabłonek płaski podobne do komórek
do niskiego sześciennego) przewodów śródzrazikowych)
- kom. podstawne
wstawka przewód
• przewody śródzrazikowe śródzrazikowy
(niezróżnicowane)
(nabłonek sześcienny) - kom. szczoteczkowe
kom. śródpęcherzykowe
- kom. dokrewne

Komórki nabłonkowe wstawek

i przewodów śródzrazikowych
transportują jony i wydzielają
zasadowy, bogaty w wodorowęglany
płyn (neutralizacja kwaśnej treści • przewody główne
pokarmowej) - nabłonek walcowaty o podobnym
składzie komórkowym
Podczas regeneracji mogą się - warstwa tkanki łącznej
przekształcać w komórki - warstwa mięśniówki gładkiej
pęcherzykowe i komórki
wysepek trzustkowych

Wątroba świnia człowiek

przestrzenie wrotne

jest nie tylko dużym, złożonym

gruczołem, ale przede wszystkim
„metabolicznym centrum”
organizmu

Funkcje:
żyła centralna żyła centralna
• przemiany metaboliczne
substancji endo- i egzogennych
• produkcja białek osocza
• produkcja lipidów
• produkcja i wydzielanie żółci
• magazynowanie witamin i Fe
• udział w eliminacji patogenów
i starych erytrocytów

W wątrobie niektórych zwierząt (np. świni) zraziki są oddzielone tkanką łączną.

Wątrobę budują jednostki W wątrobie ludzkiej brak ciągłych przegród łącznotkankowych, ale zraziki
strukturalne - zraziki wątrobowe można wyodrębnić dzięki specyficznej architekturze miąższu wątrobowego.

2
 „Klasyczny” zrazik wątrobowy żyła centralna T przestrzeń
wrotna
żyła centralna
PŻ
przestrzenie
wrotne Ż

• komórki wątrobowe
(hepatocyty) ułożone
w blaszki
• zatoki wątrobowe
(naczynia włosowate)
• żyła centralna
• przestrzenie wrotne
(tkanka łączna)
z triadą (struktury Blaszki hepatocytów i zatoki
międzyzrazikowe): są otoczone siecią włókien
- tętnica srebrochłonnych
- żyła
- przewód żółciowy

Różne sposoby podziału miąższu wątrobowego Hepatocyty stref 1 i 3 przepływ krwi

różni ą si ę aktywności ą Strefa 1 Strefa 2 Strefa 3
metaboliczn ą i cechami
morfologicznymi:

żyła żyła żyła Strefa 1: (wysoka aktywność)

centralna centralna centralna
duże mitochondria z licznymi
grzebieniami, obfita siateczka
przestrzenie przestrzenie przestrzenie
wrotne wrotne wrotne
szorstka i gładka, dużo
glikogenu
zrazik klasyczny zrazik wrotny (Malla) gronko wątrobowe
Strefa 3: (niska aktywność)
triada tlen
małe mitochondria z rzadkimi
Osią gronka wątrobowego
grzebieniami, obfitsza detoksyfikacja
są naczynia okołozrazikowe siateczka gładka, mało
glikogenu, wczesne zmiany uwalnianie glukozy
degeneracyjne glikoliza

Strefy gronka wątrobowego: rozkład kw. tłuszcz.

1 – bogata w tlen (aktywnego synteza kw. tłuszcz.
metabolizmu)
2 – pośrednia (zmiennego Nakładaj ące si ę na siebie strefy gronka w ątrobowego
metabolizmu) można odnieść do obszarów klasycznego zrazika:
3 – uboga w tlen (niskiego naczynie strefa 1 = obszar wokół przestrzeni wrotnej (okołowrotny)
okołozrazikowe strefa 3 = obszar wokół żyły centralnej (okołocentralny)
metabolizmu)

Hepatocyt
W związku z jego wieloma • siateczka szorstka
różnorodnymi funkcjami, • siateczka gładka
jest najbogatszą w organelle • aparat Golgiego
komórką organizmu • mitochondria
• lizosomy
Funkcje hepatocytu: • peroksysomy
• metabolizm cukrowców: obrót • złogi glikogenu
glukoza-glikogen, glukoneogeneza • drobne krople lipidowe
• metabolizm lipidów: rozkład
chylomikronów, synteza
cholesterolu i fosfolipidów,
produkcja VLDL
• synteza białek osocza
(nie dotyczy immunoglobulin)
• produkcja i wydzielanie żółci
• detoksyfikacja
• funkcja dokrewna: produkcja Hepatocyty mogą być:
insulinopodobnych czynników • dwujądrzaste (25%)
wzrostu 1 i 2 (dawniej • poliploidalne (30-80 %)
somatomedyn), erytropoetyny i mają znaczne zdolności
i cytokin regeneracyjne
• wydzielanie IgA

3
 śródbłonek światło zatoki
zatoka (naczynie) Biegun naczyniowy:
Bieguny hepatocytu: • mikrokosmki przestrzeń Dissego
• obfita siateczka szorstka
• biegun naczyniowy • wchłanianie produktów trawienia mikrokosmki
wchłanianie (obecnych w krwi spływającej
i wydzielanie z przewodu pokarmowego)
sąsiedni • wydzielanie glukozy, białek,
• biegun żółciowy hepatocyt
lipoproteidów
(kanalikowy)
sekrecja Przestrzeń okołozatokowa Dissego:
pomiędzy biegunami naczyniowymi
hepatocytów a ścianą zatoki
(śródbłonkiem)

Biegun żółciowy:
• kanalik żółciowy (obustronne
wpuklenia błon komórkowych)
z mikrokosmkami
• połączenia międzykomórkowe
(uszczelnienie i wzmocnienie
kanalika)
• liczne diktiosomy i lizosomy
• wydzielanie żółci i IgA
zatoka

Zatoki wątrobowe

• odmiana kapilarów o nieciągłej

ścianie
• szerokie, nieregularne
• komórki śródbłonkowe
z otworami o różnej wielkości
• brak blaszki podstawnej
• pełna przepuszczalność

Żółtaczka to objaw podwyższonego poziomu składników żółci

(głównie bilirubiny) w osoczu. Może być spowodowana pierwotnymi
zaburzeniami funkcji hepatocytów (np. w zapaleniu wątroby),
albo zablokowaniem odpływu żółci (najczęściej przez kamień żółciowy,
żółtaczka mechaniczna) – wówczas dochodzi zarówno do zaburzenia
czynności hepatocytów, jak i do „rozszczelnienia” stref zamykających
otaczających kanaliki żółciowe

Komórki związane
ze ścianą zatok
wątrobowych:
Komórki śródbłonkowe zatok
wątrobowych mają zdolność do
intensywnej endocytozy krążących • komórki
w krwi „odpadków” – makromolekuł Kupffera
zarówno pochodzących z patogenów, • komórki gwiaździste
jak i powstałych na skutek • komórki ziarniste śródbłonek
procesów fizjologicznych.
Wraz z komórkami Kupffera kom. ziarnista
komórka Kupffera
tworzą wydajny system
oczyszczania krwi w wątrobie kom. gwiaździsta
lipocyt
i uczestniczą w procesach
przestrzeń
wchodzących w skład okołozatokowa
odporności wrodzonej.

4
 Krążenie krwi w wątrobie
tętnice wątrobowe żyła wrotna

tętnice międzypłatowe żyły międzypłatowe

tętnice międzyzrazikowe żyły międzyzrazikowe

tętnice okołozrazikowe żyły okołozrazikowe

tętniczki wlotowe żyłki wlotowe

zatoki wątrobowe
kom. Kupffera
żyły centralne
• komórki Kupffera – makrofagi rezydujące kom. gwiaździste
żyły podzrazikowe
w wątrobie: fagocytują bakterie, uszkodzone
komórki, stare erytrocyty; produkują cytokiny żyły wątrobowe
wpływające na funkcje hepatocytów, komórek
śródbłonkowych i komórek ziarnistych
• komórki gwiaździste (Ito) – specyficzna
odmiana miofibroblastów, magazynują lipidy
i wit. A; regulują przepływ krwi przez zatoki,
w warunkach patologicznych produkują włókna
kolagenowe (zwłóknienie wątroby)
• komórki ziarniste – limfocyty NK

Wewnątrzwątrobowe drogi żółciowe

Wątroba jest najwiekszym producentem chłonki w ustroju
kanaliki żółciowe
• kanaliki żółciowe

• przewodziki żółciowe
(cholangiole)
niski nabłonek
sześcienny: cholangiocyty
1 i kom. owalne

• międzyzrazikowe
przewody żółciowe
nabłonek sześcienny
Przepływ: do walcowatego
1 – przestrzeń Dissego 3 (cholangiocyty)
2 – przestrzeń chłonna
Malla (pomiędzy Cholangiocyty wydzielają
2 alkaliczny płyn bogaty
hepatocytami hepatocyty przewodziki międzyzrazikowy
a tkanka łączną w wodorowęglany żółciowe przewód żółciowy
przestrzeni wrotnej) Komórki owalne to komórki macierzyste
3 – międzyzrazikowe cholangiocyty
1 wątroby: mogą się namnażać i różnicować
naczynie chłonne w komórki nabłonkowe przewodów
w przestrzeni wrotnej i hepatocyty

Przepływ krwi, chłonki i żółci w zraziku wątrobowym: • przewody wątrobowe

krew – dośrodkowo (do żyły centralnej), chłonka i żółć – odśrodkowo • przewód pęcherzykowy – Pozawątrobowe drogi żółciowe
(do przestrzeni wrotnych) pęcherzyk żółciowy
• przewód żółciowy wspólny

mięśniówka

warstwa włóknista
• nabłonek jednowarstwowy walcowaty
(kom. jasne, pojedyncze kom. dokrewne
i szczoteczkowe)
• blaszka właściwa
Krew • mięśniówka gładka
• warstwa włóknista/surowicza
Chłonka Komórki jasne:
• mikrokosmki
Żółć • połączenia międzykomórkowe
• mitochondria w górnej i dolnej części
• wpuklenia bocznej błony komórkowej
• funkcja: resorbcja wody i jonów

5
Pęcherzyk żółciowy

• nabłonek i układ warstw jak w przewodach pozawątrobowych

• liczne fałdy błony śluzowej
• nieliczne małe gruczoły śluzowe w blaszce właściwej
• wpuklenia śluzówki w obręb mięśniówki (wczesne zmiany patologiczne?)