Hazırlayan

Robert M. Cutler

Bakunin Kitabı
Seçme Yazılar 1869-1871

İngilizceden çeviren
Devrim Evci

^ d i p n o t yayınları
Yayınevinin Notu: Robert M. Cutler'm büyük bir titizlikle hazır­
ladığı bu derlemeyi, Bakunin'in temel yapıtlarından seçilmiş
parçaları içermese de, onun yazılarının kendi içinde bütünüklü
ve tipik bir bölümünü oluşturması nedeniyle "... Kitabı" dizi­
miz kapsamında yayımlamayı uygun gördük. (*) işaretiyle dü­
şülmüş notlar -aksi belirtilmedikçe- Bakunin'e aittir, Cutler'a ait
dipnotlar ise numaralandırılmıştır.
Her başkaldırı bir masumiyet çığlığı,
varolmanın özüne bir çağrıdır.

-Albert Camus, Başkaldıran İnsan

 İÇİNDEKİLER

BAKUNİN'İN YAŞAMINDAKİ DÖNÜM NOKTALARI 11

GİRİŞ 15
Metinler ve Çeviri Üzerine 40

BİRİNCİ K I S I M
A V R U P A ' D A B U R J U V A Z İ N İ N YÜKSELİŞİ VE DÜŞÜŞÜ

1 Enternasyonal'in İsviçreli Üyelerine Üç Konferans 51

İKİNCİ KISIM
BURJUVA S O S Y A L İ Z M İ V E D E V R İ M C İ S O S Y A L İ Z M

2 Hipnozcular 101

3 La Montagne ve Bay Coullery 125

Bay Coullery Kararı 139

ÜÇÜNCÜ KISIM
DEVRİMCİ SOSYALİZM PROGRAMI

4 Enternasyonal'in Politikası 151

5 Kapsamlı Eğitim 175

6 Miras Sorunu Üzerine Komite Raporu 203

7 Basel Kongresi Konuşmalan 213

Gayrimenkul Sorunu Üzerine 213
Miras Hakkı Sorunu Üzerine 215

DÖRDÜNCÜ KISIM
DEVRİMCİ SOSYALİZMİN TAKTİKLERİ

8 Enternasyonal'in Örgütlenmesi 219

9 Cenevre'nin Çifte Grevi 233

Örgütlenme ve Genel Grev 241

10 İşbirliği Üzerine 245

11 Uluslararası İşçi Hareketi 253

12 Rusya Üzerine 257

13 Rusya'daki Genç Kardeşlerime Birkaç Söz 263

BEŞİNCİ K I S I M
V A T A N S E V E R L İ K VE BEŞERİ İLERLEME

14 Enternasyonal'in İsviçreli Yoldaşlanna Açık Mektuplar 275

15 Fizyolojik ya da Doğal Vatanseverlik 293

16 Avusturya'da Sosyalist-Demokrat Parti'nin Ajitasyonu 313

17 Panislavizm 323

KİŞİLER SÖZLÜĞÜ 329

AÇIKLAMALI KAYNAKÇA 341

AD DİZİNİ 367
 Teşekkür
Bakunin ile tanışmamı on yıl önce William Watson sağlamıştı; o ve Su-
zanne Berger Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde verdiğim lisans
tezime danışmanlık yaptılar —söz konusu tezde geliştirdiğim yorumlar
bu kitabın Giriş kısmında sunulmaktadır. Kitabın temel metinlerinin ön
çevirilerini 1975 yılının yaz aylarında Ulusal Beşeri Bilimler Vakfı'nın
bursu sayesinde tamamladım. Bu çalışmayı Pennsylvania Devlet Üni-
versitesi'nde, Slav ve Sovyet Dil ve Alanı Merkezi'nin sağladığı bir
mekânda yaptım. Konukseverliği ve desteği için bu merkezin yöneticisi
Vernon Aspaturian'a müteşekkirim. Bakunin'e olan ilgimin hiç kesinti­
siz devam etmesini sağlayan Slav Merkezi'ndeki diğer meslektaşlarım
burada ifade edebileceğimden çok daha fazlasını hak ediyorlar.
Metinler ile Çeviri Üzerine Açıklama bölümünün temeli, S.V. Utec-
hin'in tarihsel kaynaklarla çalışma yöntemleri üzerine lisans düzeyinde
verdiği derslere dayanıyor. Onun cömert danışmanlık öğütleri ve sü­
rekli ilgisi projenin her aşamasmda bir devamlılık duygusu sağladı.
Akademik çalışmanın gereği olarak bu kitapta sadık kalmaya çalıştığım
temel ilkeler onun sergilediği örnek karşısında hiç kuşkusuz sönük ka­
lır.
1979-80 döneminde ise, İsviçre'nin Cenevre şehrinde Uluslararası
Lisansüstü Çalışmalar Enstitüsü'nde Albert Gallaün burslu öğrencisi
olarak çalıştım. Bakunin'in bu kitaptaki metinleri yazdığı yerden birkaç
saatlik tren yolculuğu mesafesinde bulunan enstitünün çalışanları Bi­
rinci Enternasyonal konusundaki uzmanlıklan ve konukseverlikleri sa­
yesinde bu projenin tamamlanması bakımından en ideal ortamı sağla­
dı. Bu yılın benim için özellikle verimli geçmesini sağladıkları için Urs
Luterbacher ve meslektaşlarına özellikle minnettarım.
Aynca, araştırmama sağladıkları destek için şu kütüphanelere ve
personellerine teşekkür etmek isterim: Amsterdam Uluslararası Top­
lumsal Tarih Enstitüsü; Michigan Üniversitesi Ann Arbor Lisansüstü
Kütüphanesi, özellikle de Joseph A. Labadie Koleksiyonu ve Kütüpha-
10 I Bakunin Kitabı/Seçme Yazılar

nelerarası Değişim Bürosu; Cenevre Halk ve Üniversite Kütüphanesi;

Londra ingiliz Kütüphanesi ve Paris Ulusal Kütüphanesi.
Ulusal Beşeri Bilimler Vakfı'ndan Marion Blakely ile Ardis Yayıncı-
lık'tan Cari Proffer'in projenin farklı aşamalarının zamanından önce
tamamlanması ısrarından bilerek kaçındıklarını ve bunun projeye bü­
yük destek sağladığını burada ifade etmek isterim. Jackie Allen, Mo­
narch Cutler, Marianne Enckell, Claudine Fuhrimann, Raymond Grew,
Monica Irwin, Jaap Koosterman ve Miklös Molnâr da farklı düzeylerde
teşvik ve destekleriyle bu projeye katkıda bulundular. Bütün bunlara
ek olarak bu projeye ilgi ve katkısını ifade etmiş olup burada adını
anamadığım sayısız insana da teşekkür ettiğimi belirtmek isterim. Ama
öte yandan, tavsiyelerden ve kullanımıma açık kaynaklardan nasıl ya­
rarlandığım konusunda bütün sorumluluğun yalnızca bana ait oldu­
ğunu özellikle ifade etmek istiyorum.
 BAKUNİN'İN YAŞAMINDAKİ DÖNÜM
NOKTALARI

1814,18 Mayıs Rusya'nın Tver iline bağlı Piramukhino köyünde

doğdu.
1828-1833 St. Petersburg Topçu Okulunda okudu.
1833-1835 Minsk ve Grodno'da topçu tugayında teğmen
olarak görev yaptı.
1835, Mart Bir vesileyle Moskova'ya gittiğinde StankeviçTe
tanıştı.
Ekim Stankeviç'in okuma çevresinde yer almaya baş­
ladı.
Aralık Askerlik görevinden istifa etti.
1836-1840 Moskova'ya yerleşti, ama Piramukhino'ya sıkça
uğrar oldu. 1837'den itibaren, başta Hegel konu­
sunda olmak üzere felsefe çalışmalarına daldı.
Stankeviç çevresinde Belinski, Botkin, Granovski,
Katkov ve diğerlerini tanıdı.
1839/40, Kış Herzen ve Ogaryov ile dost oldu.
1840,29 Haziran Berlin'de felsefe öğrenimi görmek üzere Rus­
ya'dan ayrıldı.
1840-1842 Berlin'de Schelling, VVerder ve Ranke'nin dersle­
rine devam etti.
1842, Ekim "Almanya'da Gericilik" başlıklı makalesi Jules
Elysard takma adıyla yayımlandı.
1843 Zürih'e, sonrasında Bern'e taşındı. VVeitling ve
Fröbel ile ilişki kurdu.
12 I Bakunin Kitabı/Seçme Yazılar
1844, Şubat Çar tarafından Rusya'ya çağrıldı. Buna kulak
asmayıp Paris'e gitti. Yolculuğu sırasında Brük­
sel'de kaldı.
1844, Aralık Rus Senatosunca soyluluk unvanlan geri alındı.
1844-1847 Paris'te başta Fransız ve Polonyalılar olmak üze­
re Avrupa demokrasilerinin temsilcileriyle temas
halinde kaldı.
1847,18 Kasım 1830 Polonya ayaklanmasını anma amaçlı bir
davette konuşma yaptı.
Aralık Fransız hükümetince sınır dışı edildi. Ülkeden
çıkanlmasına Fransız parlamentosunda itiraz
edildi.
1848, Şubat Louis-Philippe tahttan uzaklaştırıldı; cumhuriyet
ilan edildi. Bakunin Paris'e döndü, bazı mektup­
ları gazetelerde yayımlandı.
Mart Paris'ten ayrıldı. Frankfurt, Mainz, Mannheim ve
Heidelberg'e uğradı. Polonya'ya varma deneme­
si başarısızlıkla sonuçlandı. Berlin, Leipzig ve
Breslau'ya gitti.
Haziran Prag'da yapılan Slav Kongresi'nde konuşma ya­
pıp bildiriler sundu. Buradaki Whitsuntide ayak­
lanmasına katıldı.
Haziran-Aralık Bresleau, Berlin, tekrar Bresleau ve Dresden'e git­
ti. Köthen'de nihayet siyasi tacizlerden kurtula-
bildi.
Aralık Slavlara Çağrı kitabı çıktı.
1849, Nisan "Rusya'nın Koşullan" broşürü çıktı; Dresdner Ze-
itung gazetesinde makaleleri yayımlandı.
Mayıs Dresden'deki isyana katıldı. Tutuklanıp hapse­
dildi.
Temmuz Königstein kalesine nakledildi.
1850,14 Ocak Almanya'da Saksonya eyalet mahkemesince
ölüm cezasına çarptırıldı.
Haziran İdam cezası ömür boyu hapis cezasına çevrildi.
Ülkeden çıkarılıp Avusturya'ya iade edildi.
Prag'da hapse kondu.
1851,14 Mart Olmütz kalesine nakledildi.
 Bakunin'in Yaşamındaki Dönüm Noktaları 113

Mayıs Prag'da yargılanıp ölüm cezasına çarptanldı.

İdam cezası ömür boyu hapis cezasına çevrildi.
Ülkeden çıkanlıp Rus yetkililerine teslim edildi.
St. Petersburg'da Peter-Paul kalesinin Alexis si­
perliğine atıldı.
1854, Mart Schlüsselberg'e nakledildi.
1857, Şubat Hapis cezası Sibirya'da sürgün cezasına çevrildi.
1858, 5 Ekim Antonia Ksaverievna Kwiatkowska ile evlendi.
1859, İlkbahar Irkutsk'a gitmek için yola çıktı.
1861, Haziran Sibirya'dan kaçtı. Amur Nehri, Yokohama, San
Francisco, Panama Kanalı ve New York üzerin­
den tekrar Avrupa'ya geçti.
Aralık İngiltere'ye ulaşü. Londra'da Herzen'in evine
geldi.
1862, Yaz Halkın Davası ve Rus, Leh ve Bütün Slav Dostlara
broşürlerini yazdı.
1863, Mart Ülkede yaşanan ayaklanmaya katılmak için Po­
lonya'ya geçti. İsyan başarıldı; destekçi direnişçi­
lerin gemisi isveç'e gitti.
Nisan-Ekim İsveç'te geçici ikamet.
1863/64, Kış Londra, Paris, Brüksel, Cenevre ve Bern üzerin­
den İtalya'ya geçti.
1864-65 Floransa günleri. Kardeşlik'i kurdu.
1864, Eylül-Ekim Stockholm yolculuğu. Dönüşte Londra'da Marx
ile tanıştı.
1865-1867 Napoli'de ikamet. Enternasyonal Kardeşlik'i
kurdu.
1867, Eylül Banş ve Özgürlük Ligasinın Cenevre'deki Birin­
ci Kongre'sine katıldı; Liga'nın Merkez Komi­
te'sine girdi.

1867/68, Kış
İlkbahar İsviçre, Vevey günleri. Utin ve Zukovski ile ta­
nışta. Federalizm, Sosyalizm ve Anti-Teolojizm kita­
bını yazdı.
1868, Temmuz Uluslararası İşçiler Birliği'nin (UİB, Enternasyo­
nal - ç.n.) Cenevre şubesine katıldı.