Professional Documents
Culture Documents
Eλένη Σβορώνου
Το θαυμαστό ταξίδι.
Μη φανταστείς όμως ότι ο Δαρβίνος έζησε όλη του τη ζωή εξερευνώντας τη φύση. Στη
διάρκεια των 50 χρόνων της επιστημονικής του καριέρας, έκανε έναν μόνο ταξίδι
διάρκειας 5 χρόνων, από 1831 ως το 1836. Ήταν 22 ετών όταν ο φίλος του καθηγητής
Φυτολογίας Τζον Στήβενς Χένσλοου τον παρακίνησε να συμμετάσχει σε μια ερευνητική
αποστολή με το πλοίο «Beagle» (που σημαίνει Ιχνηλάτης). Οι συστηματικές
παρατηρήσεις του για τα θηλαστικά και τα απολιθώματά τους που βρέθηκαν στη Νότια
Αμερική και η ανακάλυψη σπάνιων ζώων και φυτών στα νησιά Γκαλάπαγκος (έξω από
τις ακτές του Εκουαδόρ) τον οδήγησαν στη σύλληψη και περιγραφή της θεωρίας
εξέλιξης.
Θα μπορούσαμε ίσως να
εξοικειωθούμε λίγο με
αυτή την ιδέα αν
σκεφτούμε τις μεγάλες
«οικογένειες» των ζώων
(θηλαστικά, έντομα,
πουλιά κ.λπ.). Δεν έχουν
κάποιες ομοιότητες τα
μέλη της κάθε
οικογένειας; Το μυαλό
μας πάει σε σχέσεις
συγγένειας, έστω
μακρινού βαθμού.
Αν τώρα θελήσουμε να
αναπαραστήσουμε τη
βιολογική εξέλιξη με τα
δεδομένα της σύγχρονης
επιστήμης, και μάλιστα
της Γενετικής, θα
μπορούσαμε στη θέση του κορμού του δέντρου της προηγούμενης εικόνας να βάλουμε
την έλικα του DNA:…
Όλες οι μορφές ζωής έχουν μια κοινή βάση: τα
γονίδια ή DNA.
Ο γενετικός κώδικας (DNA) είναι μαγευτικός. Περιέχει τις συνταγές για όλες τις λειτουργίες
του οργανισμού και των κυττάρων που τον αποτελούν. Ο μηχανισμός του είναι
παγκόσμιος. Είναι ο ίδιος για όλες τις μορφές ζωής στον πλανήτη. Μοιραζόμαστε τον ίδιο
γενετικό μηχανισμό με τις καρύδες και τα βακτήρια! Μιλάμε μια κοινή γλώσσα κι αυτό
δείχνει ότι όλοι συγγενεύουμε με κάποιον τρόπο.
Όταν όμως ο Δαρβίνος έγραψε την Καταγωγή των Ειδών, το 1859, δεν ήξερε πώς
κληρονομούνται τα χαρακτηριστικά από γενιά σε γενιά. Οι μελέτες του Μέντελ και η
Γενετική του 20oυ αιώνα μας βοήθησαν να καταλάβουμε τον μηχανισμό της
κληρονομικότητας. Αλλά και τον μηχανισμό της εξέλιξης. Γιατί η διαδικασία της
αντιγραφής του DNA είναι ακριβής. Ωστόσο τυχαίες μεταλλάξεις ή λάθη στην
αντιγραφή του μπορεί να προκαλέσουν εξέλιξη του είδους.
Αν το καλοσκεφτεί κανείς, ότι ο Δαρβίνος συνέλαβε τη ιδέα της εξέλιξης χωρίς να
γνωρίζει τον μηχανισμό της κληρονομικότητας, δεν μπορεί παρά να υποκλιθεί στη
μεγαλοφυΐα του.
Ο Δαρβίνος σημειώνει: «Δεν επιβιώνει το είδος που είναι πιο δυνατό, ούτε πιο
έξυπνο, αλλά αυτό που ανταποκρίνεται στις μεταβολές.»
Το ήξερες αυτό;
Κοινός πρόγονος, κοινές δομές οργάνων
Τελικά καταγόμαστε από τον πίθηκο; Τα όργανα ζώων που έχουν κοινό πρόγονο
μπορεί να εξελίσσονται προς διαφορετικές
Έχουμε κοινό πρόγονο. Αν επισκεφθείς έναν κατευθύνσεις, αλλά διατηρούν κοινή δομή.
ζωολογικό κήπο και παρατηρήσεις μαϊμούδες, Τα δελφίνια και οι χιμπατζήδες προέρχονται
ουραγκουτάγκους και πιθήκους, ίσως νοιώσεις από κοινό πρόγονο. Αν δούμε σε
κάποια αίσθηση κοινής καταγωγής…Δε σου φαίνεται ακτινογραφία τη διάταξη των οστών στο
πολύ κολακευτικό; Κι όμως, σε τελική ανάλυση πτερύγιο του δελφινιού και στα άκρα του
καταγόμαστε όλοι από ένα πρόδρομο μόριο ζωής χιμπαντζή, θα διαπιστώσουμε ότι έχουν την
που δισεκατομμύρια χρόνια πριν στη Γη ίδια βασική διάταξη.
αυτοδιπλασιάστηκε και έγινε ένα σύστημα που Εξετάζοντας τη διάταξη των οστών στα άκρα
αυτοαντιγράφεται. Από κείνη τη στιγμή άρχισε η όλων των οργανισμών (ανθρώπινο χέρι,
διαδικασία της φυσικής επιλογής και εξέλιξη. πόδι δεινοσαύρου, φτερό νυχτερίδας, πόδι
Δηλαδή η ζωή. πιγκουΐνου, φτερό πουλιού κ.λπ.) θα
διαπιστώσουμε μια βασική κοινή δομή: ένα
κόκαλο που ακολουθείται από δυο κόκαλα κι
αυτά με τη σειρά τους από δάχτυλα.
σαύρα πουλί
Βάτραχος
Η φυσική επιλογή.
Είναι μια δυναμική και περίπλοκη διαδικασία σύμφωνα με την οποία ευνοούνται οι οργανισμοί
που είναι ικανοί να αφήσουν τους περισσότερους απογόνους. Βλέπε και το παράδειγμα με την
Caretta. Οι οργανισμοί, με τα χαρακτηριστικά που εμφανίζουν σήμερα, εξελίχθηκαν μετά από
πάρα πολλά στάδια. Κάθε στάδιο ήταν ένα σκαλοπάτι που βοηθούσε την επιβίωση του είδους.
Προσαρμοσμένα άτομα…
Δεν είναι απαραίτητα τα πιο μεγαλόσωμα και τα πιο δυνατά. Πολλές φορές ευνοούνται
προσαρμογές που μοιάζουν να είναι μειονεκτήματα όπως το μικρό μέγεθος, η επιφυλακτικότητα
στις κινήσεις. Η φυσική επιλογή δεν επιμένει σε χαρακτηριστικά που ευνοούσε στο παρελθόν. Αν
σε νέες συνθήκες αυτά αποδειχθούν μειονεκτήματα, παραμερίζονται.
Ο Δαρβίνος παρατήρησε αρκετά είδη σπίνων στα Γκαλάπαγκος και κατέληξε ότι όλα τα είδη
διαφοροποιήθηκαν από έναν κοινό πρόγονο.
Το θαυμαστό ταξίδι.
«Το ταξίδι με το Μπιγκλ υπήρξε μακράν το πιο σημαντικό γεγονός στη ζωή μου και καθόρισε
ολόκληρη τη σταδιοδρομία μου…Πάντοτε ένοιωθα ότι όφειλα στο Ταξίδι την πρώτη πραγματική
εξάσκηση ή εκπαίδευση του μυαλού μου.»
Από την αυτοβιογραφία του.
Εξαφάνιση ειδών.
Πολλά είδη εξαφανίζονται γιατί δεν μπορούν να προσαρμοστούν. Όταν όμως οι εξαφανίσεις είναι
μαζικές οφείλονται σε μεταβολές του περιβάλλοντος.
Σ.Γ.(ειρωνικά, τελειώνοντας έναν μονόλογο με στόχο την εκμηδένιση του Δαρβίνου): Τελικά από
την πλευρά του παππού ή από την πλευρά της γιαγιάς σας συγγενεύετε με τον πίθηκο;
Τ.Χ.Χ.: Ένας άνθρωπος δεν έχει κανέναν λόγο να ντρέπεται που έχει για παππού του έναν
πίθήκο. Αντίθετα, θα ένιωθα ντροπή για έναν πρόγονο άνθρωπο που ασχολείται με επιστημονικά
ζητήματα και, χωρίς να γνωρίζει τίποτα γι αυτά, προσπαθεί να τα συσκοτίσει καταφεύγοντας σε
εύγλωττες παρεκβάσεις και θρησκευτικές προκαταλήψεις.
Aκόμη και σήμερα η θεωρία της εξέλιξης συναντά αντιδράσεις. Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν στον
«δημιουργισμό», σε ένα θεϊκό σχέδιο που υπάρχει πίσω από τη διαδικασία της εξέλιξης της ζωής
στη Γη, και αρνούνται τη διδασκαλία της θεωρίας του Δαρβίνου στα σχολεία.