蒙山施食科仪

Hoøa thöôïng BÍCH LIEÂN
(1876 – 1950)
LÔØI NOÙI ÑAÀU
B aét nguoàn saâu xa töø kinh Cöùu Baït Dieäm Khaåu

Ñaø-la-ni do ñaïi sö Baát Khoâng phieân dòch vaø
truyeàn baù ôû Trung Quoác vaøo ñôøi Ñöôøng, pheùp cuùng thí
MOÂNG SÔN thöïc coù muïc ñích ñem tình thöông bao la cöùu ñoä loaøi ngaï
quyû lang thang khoå sôû giöõa choán u minh. Sang ñôøi Toáng,
ñaïi sö Baát Ñoäng tham cöùu theâm caùc kinh ñieån Maät toâng
THÍ THÖÏC
khaùc, dieãn dòch thaønh pheùp Tieåu thí thöïc. Vì ñaïi sö tu
taäp ôû nuùi Moâng Sôn (nay thuoäc huyeän Danh Sôn, tænh Töù
Xuyeân) neân pheùp naøy ñöôïc goïi laø Tieåu Moâng Sôn vaø ñöôïc
KHOA NGHI
thöïc haønh haèng ngaøy nhö moät khoa nghi thieát yeáu cuûa
Maät toâng. Qua caùc ñôøi Nguyeân, Minh, khoa nghi naøy daàn
bieán ñoåi, pha troän vôùi nghi thöùc cuûa caùc toâng phaùi khaùc,
chen theâm phaàn vaên thí thöïc, trieäu thænh vaøo phaàn trì chuù
bieán thöïc, sieâu ñoä, theå hieän troïn veïn loøng töø bi voâ löôïng
[HAÙN VAÊN – DIEÃN NOÂM – PHIEÂN AÂM – CHUÙ GIAÛI] cuûa Phaät giaùo nhaèm cöùu ñoä moïi chuùng sinh coøn troâi noåi
Bieân soaïn: NGUYEÃN VAÊN THOA laïc loaøi trong Ba ñöôøng döõ.
[GIAÛNG VIEÂN HAÙN NOÂM] Khoa nghi naøy truyeàn sang nöôùc ta ñaõ laâu ñôøi,
Hieäu ñính: NGUYEÃN MINH TIEÁN thöôøng ñöôïc goïi laø nghi thöùc ñaêng ñaøn chaån teá, do caùc cao
taêng laøm saùm chuû. Hieän coøn thaáy 2 baûn baèng chöõ Haùn in
ñôøi Khaûi Ñònh: moät baûn taøng tröõ ôû chuøa Baùo Quoác (Hueá)
vaø moät baûn coù phaàn dieãn Noâm cuûa Hoøa thöôïng Bích Lieân
(in naêm 1922 taïi chuøa Vónh Khaùnh, Bình Ñònh). Baûn thöù
hai coù noäi dung phong phuù hôn baûn ñaàu. Baûn ñaàu ñaõ ñöôïc
phieân dòch vaø phaùt haønh, tuy nhieân vaãn coøn ñoâi choã sai
NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO soùt. Baûn sau chöa ñöôïc phieân aâm coâng boá.
5
MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI
Hoøa thöôïng Bích Lieân laø moät vò cao taêng uyeân thaâm CHÖÔNG I:
Nho hoïc, coù coâng lôùn trong phong traøo chaán höng Phaät NGUOÀN GOÁC MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI
giaùo nöôùc nhaø vaøo ñaàu theá kyû 20. Ngaøi ñaõ ñem heát ñaïo
taâm, vaên taøi dieãn Noâm nguyeân taùc, vaên töø löu loaùt, ñieâu
luyeän, deã daøng taùn tuïng khi haønh leã. Baûn naøy coù giaù trò I. Moâng Sôn thí thöïc – Ñaïi Moâng Sôn thí thöïc:
Ñ
cao, xöùng ñaùng ñöôïc xeáp vaøo caùc taùc phaåm vaên hoïc Noâm ôøi Toáng, cao taêng Baát Ñoäng voán ngöôøi Thieân
cuûa Phaät giaùo nöôùc nhaø maø soá löôïng coøn quaù ít oûi nhö Truùc (AÁn Ñoä), teân A Thieåm Caùn Phieát Caùn Tö
Quan AÂm Thò Kính, Phaät Baø Chuøa Höông v.v… Do ñoù, La, tinh thoâng giaùo lyù Hieån Maät vaø Tính Töôùng, sang Taây
khoâng ngaïi khoù khaên, chuùng toâi ñaõ coá gaéng phieân aâm, Haï ôû chuøa Hoä Quoác, dòch kinh ñieån Maät toâng, ñöôïc goïi laø
giaûi nghóa choã khoù, chuù thích ñieån tích, thuaät ngöõ trong Kim Cöông Thöôïng sö. Sau ngaøi sang Trung Quoác, ñeán ôû
phaàn nguyeân taùc, ñoàng thôøi phieân aâm caû phaàn dieãn Noâm nuùi Moâng Sôn taïi Töù Xuyeân (nay thuoäc huyeän Danh Sôn).
ñeå coáng hieán moät baûn vaên töông ñoái deã ñoïc, deã hieåu, khaù Mang töø taâm cöùu ñoä caùc coâ hoàn laïc loaøi trong choán u minh,
chính xaùc, coù theå söû duïng trong caùc töï vieän, hoïc vieän Phaät ngaøi tham cöùu kinh Du-giaø Dieäm Khaåu vaø caùc boä kinh
giaùo, nhaèm baûo toàn vaø phaùt huy Ñaïo phaùp cuõng nhö vaên khaùc cuûa Maät toâng, dieãn dòch thaønh Tieåu thí thöïc phaùp,
hoùa nöôùc nhaø. Xin caùc baäc cao minh roäng loøng chæ giaùo coøn goïi laø Tieåu Moâng Sôn phaùp, Cam loä phaùp hay Moâng
nhöõng choã sai laàm thieáu soùt ñeå chuùng toâi ñöôïc hoïc hoûi Sôn thí thöïc. Vì theá, ngaøi ñöôïc toân xöng laø Cam Loä Ñaïi sö.
theâm vaø boå sung chænh söûa cho nhöõng laàn taùi baûn.
Ñeä töû cuûa ngaøi laø Laëc Boá truyeàn baù pheùp naøy ñeán
vuøng Baûo An. Daàn daàn, pheùp naøy ñöôïc thöïc haønh khaép
nôi vaø trôû thaønh moät khoa nghi caàn thieát cuûa Phaät giaùo.
Veà sau, ñaïi sö Höng Töø heát söùc ñeà xöôùng, theâm vaøo 6
phieân khai thò, goïi chung laø Ñaïi Moâng Sôn thí thöïc.
Khi thöïc haønh khoa nghi naøy, döôùi thieát trí phaùp
ñaøn, treân cung thænh töôïng Phaät, giöõa ñaët höông hoa, quaû
phaåm, loø höông, giaù ñuoác, duøng 2 cheùn ñöïng ñaày gaïo vaø
nöôùc trong roài thænh cao taêng chuû trì phaùp ñaøn ra thuyeát
phaùp. Ñoái dieän phaùp ñaøn laø ñaøi coâ hoàn. Vò chuû leã trieäu
thænh caùc coâ hoàn trong luïc ñaïo, khaép möôøi phöông. Nieâm
höông xong, laáy vaûi vaøng hay daây thöøng bao voøng quanh
taän tröôùc phaùp ñaøn ñeå caùc coâ hoàn vaø quyû thaàn ñeán leã baùi,
6 7
MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI NGUOÀN GOÁC MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI
nghe thuyeát phaùp, thoï nhaän boá thí thaâït thuaâïn tieän khoâng Toân giaû A-nan nhìn thaáy ngaï quyû thaân hình khoâ gaày
bò trôû ngaïi. xaáu xí, mieäng phun löûa ñoû, coå hoïng nhoû nhö caây kim... laïi
noùi ra nhöõng lôøi ñaùng sôï nhö vaäy thì heát söùc kinh hoaøng,
Thöôøng haønh leã töø 7 ñeán 11 giôø ñeâm, vì quaù giôø naøy
loâng treân ngöôøi döïng ngöôïc caû leân, voäi vaøng ñöùng daäy tìm
quyû thaàn khoâng ñöôïc höôûng thí thöïc, nhöng cuõng coù nôi
ñeán ñöùc Phaät, run raåy quyø laïy döôùi chaân Phaät caàu xin ngaøi
haønh leã trong ñieän vaøo xeá chieàu.
chæ daïy phöông thöùc ñeå khoâng phaûi ñoïa vaøo caûnh ngaï quyû.
Pheùp thí thöïc naøy baét nguoàn saâu xa töø kinh Cöùu Baït
Ñöùc Phaät baûo A-nan: “OÂng khoâng neân quaù lo laéng,
Dieäm Khaåu ñaø-la-nii do ngaøi Baát Khoâng (ñeä töû cuûa Sô toå
ta coù caùch giuùp oâng coù theå boá thí cho voâ soá ngaï quyû cuøng
Maät toâng Trung Quoác Kim Cöông Trí) dòch vaøo ñôøi Ñöôøng.
voâ soá caùc vò tieân nhaân baø-la-moân ñeàu ñöôïc ñaày ñuû moùn aên
Kinh naøy noùi raèng, luùc baáy giôø ñöùc Phaät ñang thuyeát thöùc uoáng.”
phaùp taïi taêng xaù Ni-caâu-luaät-na trong thaønh Ca-tyø-la-veä,
Sau ñoù ñöùc Phaät truyeàn daïy thaàn chuù Voâ löôïng uy
toân giaû A-nan ngoài nhaäp ñònh ôû choã thanh vaéng. Trong
ñöùc töï taïi quang minh thuø thaéng dieäu löïc (töùc chuù bieán
ñeâm hoâm ñoù, khoaûng quaù canh ba boãng thaáy moät ngaï
thöïc) nhö sau:
quyû teân Dieäm Khaåu (coøn goïi laø Dieän Nhieân) xuaát hieän, coå
hoïng nhoû nhö caây kim, hình daùng khoâ gaày xaáu xí, toùc xoõa “Na [Nam] moâ taùt phöôïc [phaï] ñaùt tha nghieät [nga]
roái bôøi, moùng vuoát saéc beùn giô ra raát ñaùng sôï, mieäng phun ña [da] phöôïc [phaï] loâ [loà] chæ ñeá uùm [aùn] tham [tam] baø
löûa ñoû. Ngaï quyû ñeán tröôùc ngaøi A-nan vaø baùo raèng coøn 3 [baït] ra tham [tam] baø [baït] ra hoàng.”i
hoâm nöõa ngaøi seõ cheát roài ñoïa vaøo ñöôøng ngaï quyû. Toân giaû Ñöùc Phaät daïy ngaøi A-nan raèng, thaàn chuù naøy coù
nghe nhö vaäy sinh taâm hoaûng sôï, lieàn hoûi xem phaûi laøm naêng löïc giuùp ngöôøi trì chuù coù theå boá thí cho voâ soá ngaï
sao ñeå thoaùt khoûi caûnh khoå aáy. Ngaï quyû baûo, neáu ngaøy quyû, voâ soá caùc vò tieân nhaân baø-la-moân... thaûy ñeàu ñöôïc no
mai Toân giaû coù theå boá thí cho voâ soá ngaï quyû cuøng voâ soá ñuû vôùi caùc moùn aên thöùc uoáng...; coøn coù theå giuùp caùc ngaï
caùc vò tieân nhaân baø-la-moân, moãi ngöôøi ñeàu ñöôïc thí cho
quyû ñöôïc thoaùt khoå sinh leân coõi trôøi, cuõng giuùp ngöôøi trì
moät hoäc löông thöïc... cuõng nhö vì ngaï quyû maø cuùng döôøng
chuù ñöôïc taêng tuoåi thoï...
Tam baûo thì baûn thaân ngaøi seõ ñöôïc taêng tuoåi thoï laïi cuõng
giuùp cho ngaï quyû naøy ñöôïc thoaùt khoûi caûnh khoå vaø sinh Veà pheùp thí thöïc, vaøo buoåi saùng sôùm hoaëc baát cöù luùc
leân coõi trôøi. naøo trong ngaøy ñeàu ñöôïc, duøng ñoà chöùa tinh khieát ñöïng
i ñaày nöôùc trong, boû vaøo ít thöùc aên hoaëc caùc loaïi baùnh. Ñaët
Teân kinh ñaày ñuû laø Phaät thuyeát Cöùu baït Dieäm Khaåu ngaï quyû ñaø-la-ni kinh (佛說
救拔焰口餓鬼陀羅尼經), ñöôïc dòch töø baûn Phaïn vaên teân laø Jvara-praśa-manī-
i
dhāraṇī. Kinh naøy cuõng ñöôïc dòch sang Taïng ngöõ vôùi teân laø Yi-dags-kha-nas Nguyeân baûn chöõ Haùn (Ñaïi Chaùnh taïng) ghi: 那謨薩嚩怛他蘖多嚩盧枳帝唵參婆
me-ḥbar-ba-la skyabs-mdsad-pa shes-bya-baḥi gzuṅs. Kinh hieän coøn trong Ñaïi 囉參婆囉吽。Baûn Caøn Long (chöõ Vaïn) khaéc laø: 曩莫薩嚩怛他𦾦跢嚩路枳帝唵三
Chaùnh taân tu Ñaïi taïng kinh, thuoäc quyeån 21, kinh soá 1313, baét ñaàu töø trang 跋羅三跋羅吽。 AÂm tuïng phoå bieán hieän nay laø: Nam moâ taùt phaï ñaùt tha nga ña,
464b. phaï loà chæ ñeá. AÙn tam baït ra, tam baït ra hoàng.
8 9
tay phaûi leân ñoù roài tuïng chuù bieán thöïc nhö treân 7 laàn vaø giöõ laïi caùc caâu thaàn chuù trong kinh. Ñôøi Toáng, Kim Quang
nieäm danh hieäu 4 ñöùc Phaät laø: Ña Baûo Nhö Lai, Dieäu Saéc Minh saùm phaùp boå trôï nghi (金光明懺法補助儀) cuûa Ñaïi sö
Thaân Nhö Lai, Quaûng Baùc Thaân Nhö Lai vaø Ly Boá UÙy Tuaân Thöùc (töùc Töø Vaân Saùm chuû) coù phaàn vaên thí thöïc
Nhö Lai. Xong, buùng moùng tay 7 löôït roài ñöa tay böng ñoà xen vaøo.i Ñôøi Nguyeân, Maät toâng coù cô hoäi höng thònh laïi,
ñöïng thöùc aên ñoå leân maët ñaát saïch. trong Du-giaø taäp yeáu Dieäm Khaåu thí thöïc nghi (瑜伽集要焰
Khi thöïc haønh boá thí theo phaùp naøy thì voâ soá ngaï 口施食儀)ii coù theâm phaàn trieäu thænh thaäp loaïi coâ hoàn.iii Ñôøi
quyû khaép boán phöông ngay khi aáy ñeàu thaáy tröôùc maët hoï Minh, thieàn sö Thieân Cô coù bieân soaïn Tu taäp Du giaø taäp
coù ñaày ñuû caùc moùn aên. Nhöõng ngaï quyû aáy thoï nhaän thöùc yeáu thí thöïc ñaøn nghi, nay thöôøng goïi laø Thieân Cô Dieäm
aên naøy roài ñeàu ñöôïc no ñuû, laïi seõ boû thaân ngaï quyû maø sinh Khaåu, cuõng coù phaàn vaên trieäu thænh coâ hoàn. Nhö theá, ñoái
leân coõi trôøi. töôïng thí thöïc khoâng chæ laø ngaï quyû maø bao truøm moïi giôùi
coâ hoàn vaät vôø noåi troâi giöõa choán u minh. Ñieàu naøy, trong
Trong saùch Tieâu thích kim cöông khoa nghi hoäi yeáu
Thích moân chaùnh thoáng, quyeån 4, Chí Lôïi Sinh ñaõ nhaän
chuù giaûi (銷釋金剛科儀會要註解) coù noùi: “Ngöôøi thöïc haønh
ñònh raát xaùc ñaùng: “Xeùt pheùp thí thöïc, khoâng phaûi taát caû
nieäm chuù naøy, hoaëc 3 löôït, hoaëc 7 löôït, hoaëc 21 löôït, uy ngöôøi, trôøi ñeàu bieát roõ, chæ ñöùc Phaät, vì loøng töø bi che chôû
löïc cuûa chuù seõ bieán caùc thöùc aên cuùng döôøng thaønh ñuû loaïi khaép muoân loaøi, khoâng ñaønh nhìn moïi sinh linh chòu ñoùi,
cao löông myõ vò cuûa chö thieân, coù ñuû 5 maøu saéc vaø 5 muøi vò
ngon nhaát, moãi moùn nhö vaäy ñeàu chaát ñaày nhö nuùi Tu-di.” i
Nghi quyõ naøy cuûa Ñaïi sö Tuaân Thöùc ñöôïc ñöa vaøo Ñaïi Chaùnh taïng, thuoäc taäp 46,
kinh soá 1945, baét ñaàu töø trang 957. Phaàn vaên thí thöïc naøy ñöôïc ñöa vaøo muïc
Saùch naøy cuõng noùi raèng, tröôùc ñoù neân nieäm chuù Tònh thöù saùu (Ñeä luïc) laø Xöng Tam baûo caäp taùn saùi phöông phaùp (稱三寶及散灑方法).
phaùp giôùi laïm töï vaø tay baét aán caùt töôøng, ñuû 21 löôït ñeå gia Ngoaøi phaàn tuïng vaên, muïc naøy cuõng höôùng daãn vò phaùp sö phöông phaùp quaùn
töôûng vaø thöïc haønh phaùp thí thöïc.
trì laøm thanh tònh Phaùp thöïc. Veà pheùp baét aán, duøng ngoùn ii
Thaät ra nghi quyõ naøy ñöôïc ñöa vaøo Ñaïi Chaùnh taïng, thuoäc taäp 21, kinh soá 1320,
caùi vaø ngoùn voâ danh cuûa baøn tay phaûi aán vaøo nhau, 3 ngoùn baét ñaàu töø trang 473, nhöng khoâng ghi roõ ñöôïc soaïn vaøo ñôøi naøo vaø do ai soaïn.
Trong baûn Caøn Long (chöõ Vaïn), phaàn nghi quyõ naøy coù khaéc caû caùc caâu chuù baèng
coøn laïi ñeàu bung ra. Tieáp ñoù môùi nieäm chuù bieán thöïc. Cuoái Phaïn vaên, ñöôïc ñöa vaøo ngay sau baûn Du-giaø taäp yeáu Dieäm Khaåu thí thöïc khôûi
giaùo A-nan-ñaø töï do (瑜伽集要焰口施食起教阿難陀緒由) do ngaøi Baát Khoâng dòch
cuøng, nieäm chuù Phoå cuùng döôøng: “UÙm [AÙn] nga nga naüng
vaøo ñôøi Ñöôøng.
tam baø phöôïc [phaï] phaït [phieät] nhaät ra hoäc [hoàng].” iii
Trong phaàn nghi thöùc höôùng daãn vò Phaùp sö trieäu thænh baèng caùch ñoïc 3 laàn caâu
naøy: 一心奉請。法界六道十類孤魂。面然所統薜荔多眾。塵沙種類依草附木。
Vaøo ñôøi Ñöôøng, pheùp thí thöïc naøy laø nghi thöùc taát 魑魅魍魎滯魄孤魂。自他先亡家親眷屬等眾。唯願承三寶力仗祕密言。此夜今
yeáu ñöôïc thöïc haønh haèng ngaøy cuûa Maät toâng. Qua caùc ñôøi 時來臨法會。 (Nhaát taâm phuïng thænh phaùp giôùi luïc ñaïo thaäp loaïi coâ hoàn; dieän
nhieân sôû thoáng beä leä ña chuùng; traàn sa chuûng loaïi y thaûo phuï moäc; si mò voõng
sau, Maät toâng suy yeáu, pheùp thí thöïc naøy cuõng bieán ñoåi, löôïng treä phaùch coâ hoàn; töï tha tieân vong gia thaân quyeán chuùc ñaúng chuùng; duy
nguyeän thöøa Tam baûo löïc, tröôïng bí maät ngoân, thöû daï kim thôøi lai laâm phaùp hoäi.)
pha troän caùc nghi thöùc cuûa nhöõng toâng phaùi khaùc, chæ coøn
Coù theå thaáy, moät phaàn trong noäi dung naøy ñaõ ñöôïc ñöa vaøo baûn Moâng Sôn thí
thöïc khoa nghi maø chuùng ta ñang söû duïng.
10 11
ñeå toân giaû A-nan coù cô duyeân voác naém thöùc aên, nieäm chuù 1. Veà tình traïng vaên baûn:
maø boá thí. Nay Phaät moân ñeàu thöïc haønh theo, goïi laø thí
Baûn vaên hieän coøn coù khoå lôùn (16 x 26cm), khoâng
thöïc ngaï quyû. Xem kinh luaät ghi cheùp, coù 3 caùch goïi khoâng
thaáy bìa, coøn khaù nguyeân veïn. Chöõ khaéc saéc neùt, ñeïp, tuy
gioáng nhau: kinh Nieát-baøn goïi laø quyû Khoaùng Daõ, kinh
coù ñoâi choã môø, nhoøe do kyõ thuaät in aán, nhöng khoâng ñaùng
Dieäm Khaåu ngaï quyû goïi laø quyû maët chaùy (dieän nhieân), luaät
keå. Saùch ñöôïc söû duïng nhieàu, gaáp ñoâi laïi, neân hôi nhaøu.
Tyø-naïi-da laïi goïi laø Ha lôïi ñeá maãu. Chaúng qua, taát caû ñeàu
Ngöôøi söû duïng coù vieát theâm vaøo nhöõng ñoaïn saùch in vaân
do ñöùc Phaät kheùo quyeàn bieán chæ daïy caû.”
vaân, coát ñeå nhôù khi ñoïc tuïng haønh leã. Vaøi nôi coøn chua
II. Moâng Sôn thí thöïc khoa nghi: theâm chöõ quoác ngöõ beân caïnh chöõ Noâm, nhöng phieân aâm
Nhö treân ñaõ trình baøy, coù theå hieåu baûn Moâng Sôn cuõng khoâng xaùc ñaùng laém. Toång coïng goàm 33 tôø ñoâi, in hai
thí thöïc khoa nghi baèng chöõ Haùn naøy ñaõ ñöôïc caùc baäc thaïc maët, ñöôïc saép xeáp nhö sau:
ñöùc ñôøi Nguyeân, Minh bieân soaïn laïi töø baûn dòch ban ñaàu – Tôø ñoâi ñaàu tieân, giöõa ghi teân saùch Moâng Sôn thí
cuûa ngaøi Baát Khoâng. Ñoïc kyõ, thaáy vaên phong raát giaø daën, thöïc khoa nghi baèng chöõ lôùn; beân treân ghi moät
laõo luyeän. Phaàn bieàn vaên nhö baøi Baïch, baøi Phuïc dó, ñeàu doøng ngang: Thieân vaän maäu ngoï, haï maïnh (thaùng
vieát ñuùng khuoân pheùp, loái ñaët caâu nghieâm chænh, pheùp ñoái 4 naêm maäu ngoï), coù chua theâm soá 1918 ôû giöõa, coù leõ
san saùt töøng chöõ, töøng veá. Phaàn thi ca, nhö baøi Traïo ca, do chuû nhaân baûn vaên tröôùc ñaây ghi theâm vaøo; beân
Khoâ laâu taùn vaø caùc caëp thaát ngoân xen vaøo giöõa lôøi trieäu phaûi ghi: Bích Lieân ñöôøng taûn nhaân Trí Haûi phuïng
thænh, vieát theo caùc theå coå phong, taùn, luaät thi, lôøi trang dieãn nghóa (ngöôøi nhaøn taûn ôû Bích Lieân ñöôøng laø
nhaõ, aâm ñieäu doài daøo. Nhaát laø baøi Traïo ca toaùt leân veû bi Trí Haûi kính dieãn nghóa); beân traùi ghi: Caåm giang
thieát traàm huøng. Baøi Khoâ laâu taùn khôi gôïi noãi theâ löông, Vónh Khaùnh töï taêng Chí Taâm phuïng luïc (taêng só
aùo naõo, ñuû söùc lay tænh, caûm hoùa ngöôøi nghe vaø moïi coâ Chí Taâm ôû chuøa Vónh Khaùnh beân soâng Caåm kính
hoàn laïc loaøi giöõa coõi taêm toái. Toaøn vaên Moâng Sôn thí thöïc ghi.i
khoa nghi coù taùc duïng khuyeán giaùo ñaëc bieät.
– 3 tôø ñoâi tieáp theo, coù ñaùnh soá nhaát, nhò, tam (1, 2, 3)
Tuy nhieân, ñaây cuõng chæ laø nhaän ñònh raát sô saøi, vì
beân leà traùi, laø baøi töïa vieát theo loái chöõ thaûo raát ñeïp,
chuùng toâi ñaët troïng taâm vaøo baûn vaên Moâng Sôn thí thöïc
khoâng thaáy teân ngöôøi soaïn. Boán tôø ñoâi cuoái cuøng,
khoa nghi do hoøa thöôïng Bích Lieân dieãn Noâm, nhaèm muïc
ñaùnh soá nhaäp luïc, nhaäp thaát, nhaäp baùt, nhaäp cöûu
ñích giôùi thieäu moät taùc phaåm vaên hoïc Noâm Phaät giaùo noåi
tieáng cuûa moät cao taêng röôøng coät trong phong traøo chaán i
Chuøa Vónh Khaùnh naèm beân doøng soâng Caåm, khi aáy thuoäc laøng Caåm Vaên, toång An
höng Phaät giaùo nöôùc nhaø vaøo ñaàu theá kyû vöøa qua. Ngaõi, phuû An Nhôn, tænh Bình Ñònh (Trung kyø), nay laø thoân Caåm Vaên, xaõ Nhôn
Höng, huyeän An Nhôn, tænh Bình Ñònh. Vò taêng Chí Taâm ôû ñaây töùc laø Hoøa thöôïng
Chôn Ñaïo, hieäu Chí Taâm, töï Chaùnh Tín.
12 13
(26, 27, 28, 29) beân leà traùi, laø baøi baït, cuõng theo loái 1. Baøi töù tuyeät Noâm (saùng taùc theâm), trang ñaàu (1a).
chöõ thaûo, coù teân ngöôøi soaïn. Coøn moät soá chöõ trong 2 Baøy toû noãi ñau loøng vì thaáy caùc coâ hoàn bô vô vaát
baøi töïa vaø baït chöa ñoaùn ra neân chuùng toâi chöa theå vöôûng trong nhöõng moà hoang xieâu laïc, khoâng ai
dòch ñem vaøo ñaây. Laïc khoaûn cuoái baøi baït ghi: Bình ñoaùi hoaøi.
Ñònh tænh, Caåm Vaên thoân, Vónh Khaùnh töï boån ñaïo
2. Trieäu thænh taát caû coâ hoàn 3 löôït, nieâm höông 3 löôït,
tònh boån tænh chö sôn boån ñaïo ñoàng nguyeän trôï khaéc
töø trang 1b ñeán moät nöûa trang 2b: dieãn Noâm thaønh
löu boá. Khaûi Ñònh nhaâm tuaát nieân, chính nguyeät,
31 caâu, hôïp duïng caùc vaên theå Vieät Haùn. Saùm chuû
caùt nhaät khaéc hoaøn. Baûn taøng taïi Vónh Khaùnh töï.
thaønh khaån, aân caàn môøi moïi coâ hoàn teà töïu veà trai
(Boån ñaïo chuøa Vónh Khaùnh taïi laøng Caåm Vaên, tænh
ñaøn nghe kinh, höôûng thí thöïc.
Bình Ñònh cuøng boån ñaïo caùc chuøa trong tænh ñoàng
phaùt nguyeän goùp khaéc baûn in ñeå truyeàn baù. In xong 3. Trieäu thænh 13 loaïi coâ hoàn, töø giöõa trang 2b ñeán
vaøo ngaøy toát, thaùng gieâng naêm nhaâm tuaát (1922) giöõa trang 8a. Dieãn Noâm thaønh 130 caâu theo theå
döôùi trieàu vua Khaûi Ñònh. Baûn in giöõ taïi chuøa Vónh thô song thaát luïc baùt, noäi dung trieäu thænh 13 loaïi
Khaùnh.) coâ hoàn töø vua chuùa, töôùng taù ñeán caùc thaønh phaàn
trong xaõ hoäi cuõng nhö ngaï quyû yeâu ma do quyû vöông
– Phaàn Chaùnh vaên goàm 25 tôø ñoâi, ñaùnh soá beân leà
Dieän Nhieân cai quaûn, cuøng ñeán trai ñaøn nghe kinh,
traùi töø nhaát (1) ñeán nhaäp nguõ (25), in 2 maët thaønh
höôûng thí thöïc.
50 trang. Ñeå ñoäc giaû tieän theo doõi, trong phaàn naøy
chuùng toâi seõ phaân chia moãi tôø ñoâi thaønh 2 maët a 4. Baøi Baïch, theå töù luïc, töø trang 8b ñeán moät phaàn ba
vaø b. Ví duï: 12a vaø 12b laø töông öùng vôùi 2 maët cuûa trang 10a, dieãn Noâm theo theå töù luïc thaønh 40 caâu.
nguyeân baûn ñöôïc ñaùnh soá thaäp nhò. Phaàn lôùn caùc Saùm chuû keâu goïi taát caû coâ hoàn ôû trai ñaøn hoài taâm
trang ñöôïc trình baøy phía treân laø nguyeân vaên chöõ laéng nghe thuyeát phaùp, thoï höôûng boá thí ñeå giaûi
Haùn, döôùi laø phaàn dieãn Noâm, nhöng cuõng coù nhieàu thoaùt khoûi caûnh ñoïa laïc ñaém chìm.
ñoaïn tuïng nieäm phoå thoâng khoâng thaáy dieãn Noâm,i
chæ in chöõ Haùn nguyeân trang hoaëc nöûa trang, hoaëc 5. Baøi Khoâ laâu taùn, theå taù, töø trang 10a ñeán gaàn heát
moät phaàn ba trang, töø treân xuoáng döôùi. Nhö theá, trang 11b, dieãn Noâm thaønh 34 caâu luïc baùt, noäi
dòch giaû ñaõ dieãn Noâm haàu heát baûn Moâng Sôn thí dung baøy toû noãi ñau ñôùn xoùt xa khi gaëp moät soï
thöïc khoa nghi. Noäi dung nhö sau: ngöôøi naèm laên loùc trong luøm coû hoang raäm raïp,
khoâng ngöôøi choân caát. Saùm chuû aân caàn môøi ñeán
i phaùp ñaøn nghe kinh, thoï thí ñeå ñöôïc sieâu thoaùt veà
Vôùi nhöõng ñoaïn chöõ Haùn khoâng coù dieãn noâm, khi xeùt caàn chuùng toâi seõ coù theâm
phaàn taïm dòch nghóa vaø ñöa vaøo chuù giaûi cuoái trang. coõi Phaät an vui.
14 15
6. Baøi Traïo vaên, theå coå phong ñoäc vaän, töø trang 12a Moâng Sôn thí thöïc khoa nghi dieãn Noâm xöùng ñaùng
ñeán moät phaàn ba trang 17b, dieãn Noâm thaønh 136 laø moät taùc phaåm vaên hoïc Phaät giaùo caàn ñöôïc phoå bieán
caâu luïc baùt, noäi dung nhaéc laïi vieäc trieäu thænh heát vaø khôi saâu nhieàu hôn nöõa, ñeå ñoùng goùp vaøo neàn vaên hoïc
thaûy moïi giôùi coâ hoàn ñeán höôûng thí thöïc, nghe Phaät giaùo Vieät Nam vaøo ñaàu theá kyû 20, hieän ñang ñöôïc
thuyeát phaùp vaø caàu nguyeän taát caû mau ñöôïc vaõng nghieân cöùu vaø coâng boá coøn raát ít oûi, sô saøi.
sinh veà coõi Tònh ñoä cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø.
2. Dòch giaû:
7. Baøi vaên Phuïc dó, theå töù luïc, töø giöõa trang 21b ñeán
Hoøa thöôïng Bích Lieân theá danh laø Nguyeãn Troïng
giöõa trang 24a, dieãn Noâm thaønh 45 caâu, noäi dung
Khaûi, sinh naêm 1876 taïi Bình Ñònh, ñaäu 2 khoa tuù taøi
nguyeän ñem coâng ñöùc ôû trai ñaøn hoài höôùng veà moïi
Haùn hoïc. Bích Lieân coù leõ laø buùt hieäu, laáy teân töø ngoâi chuøa
giôùi coâ hoàn ñeå sôùm ngoä ñaïo thaønh Phaät.
do hoøa thöôïng khai sôn vaø truï trì.
8. Baøi Chuùc toáng Noâm (saùng taùc theâm), töø giöõa trang Ngaøi xuaát gia naêm 1919 (43 tuoåi) vôùi hoøa thöôïng
25a ñeán cuoái trang 25b, goàm 16 caâu luïc baùt, saùm Hoaèng Thaïc taïi chuøa Thaïch Sôn ôû Quaûng Ngaõi. Hai naêm
chuû caàu nguyeän caùc coâ hoàn ñeàu ñöôïc sieâu thoaùt vaø sau ñaéc phaùp, phaùp danh Chaân Giaùm, phaùp töï Ñaïo Quang,
gia chuû ñöôïc phuùc laønh, thanh thaûn. phaùp hieäu Trí Haûi.
Ñoïc toaøn boä caùc phaàn dieãn Noâm treân ñaây, chuùng ta Qua söï giôùi thieäu cuûa hoøa thöôïng Khaùnh Hoøa, hoøa
khoâng khoûi ngaïc nhieân veà loái haønh vaên heát söùc löu loaùt, thöôïng vaøo Nam laøm chuû buùt cho taïp chí Töø Bi AÂm töø
troâi chaûy. Dòch giaû ñaõ kheùo vaän duïng moïi theå loaïi Vieät naêm 1923 ñeán naêm 1936. Ñaây laø taïp chí truyeàn baù Phaät
Haùn ñeå chuyeån dòch moät nguyeân taùc Haùn vaên ñaày daãy phaùp cuûa Hoäi Nam Kyø nghieân cöùu Phaät hoïc.
nhöõng thaønh ngöõ, ñieån tích chuyeân moân cuûa Tam giaùo,
Cuoái naêm 1936, hoøa thöôïng veà laïi Bình Ñònh. Naêm
nhaèm coáng hieán cho chuùng ta moät vaên phaåm Noâm tao
1938, laøm giaùo sö taïi Phaät hoïc ñöôøng Long Khaùnh ôû Bình
nhaõ, trang troïng maø vaãn deã hieåu. Caùch duøng chöõ, ngaét
Ñònh. Hoøa thöôïng vieân tòch naêm 1950 taïi chuøa Bích Lieân
caâu phaûng phaát phong vò, nhaïc ñieäu cuûa Cung oaùn ngaâm
ôû tænh nhaø.
khuùc, Chinh phuï ngaâm khuùc, Vaên teá thaäp loaïi chuùng sinh
cuûa Nguyeãn Du, Traêm thöông cuûa Töông An quaän vöông Veà phöông dieän tu taäp, hoøa thöôïng chuyeân veà Tònh
Mieân Böûu, chöùng toû dòch giaû laø moät baäc uyeân baùc veà Nho, ñoä toâng. Veà söï nghieäp hoaèng hoùa, trong thôøi gian laøm chuû
Phaät vaø vaên hoïc coå ñieån nöôùc nhaø, laïi chan chöùa loøng töø buùt taïp chí Töø Bi AÂm hoøa thöôïng ñaõ phieân dòch, giaûng
bi nhaân haäu cuûa moät cao taêng vaø taâm hoàn nhaïy caûm cuûa giaûi moät soá kinh ñieån, saùng taùc thô vaên ñeå ñoùng goùp vaøo
moät ngheä só coù bieät taøi. coâng cuoäc chaán höng Phaät giaùo nöôùc nhaø.
16 17
Caùc taùc phaåm chính coøn ñeå laïi:

– Baèng chöõ Haùn: Lieân toâng thaäp nieäm yeáu laõm, Tònh
ñoä huyeàn caûnh, Taây song kyù, Tích laïc vaên. 孟夏午戊運天
– Dieãn Noâm: Quy Sôn caûnh saùch vaên, Moâng Sôn thí
蒙
thöïc khoa nghi.i
錦碧
江
永
山連
塘
慶
寺
施散
人
僧食智
志海
心科奉
奉演
i
Taát caû nhöõng gì chuùng toâi vieát treân ñaây ñeàu toùm löôïc töø saùch Vieät Nam Phaät giaùo
söû luaän cuûa Nguyeãn Lang, taäp 3, caùc trang töø 786 ñeán 790 vaø 811. Mong raèng
錄儀義
caùc ñeä töû, ñoà toân cuûa hoøa thöôïng ôû chuøa Bích Lieân taïi Bình Ñònh neân söu taàm,
bieân soaïn laïi tieåu söû vaø taùc phaåm cuûa hoøa thöôïng ñeå coâng boá töôøng taän hôn.
18 19
CHÖÔNG II: CHAÙNH VAÊN
[1a] Trai chuû töïu vò, leã tam baùi, bình thaân, quî.i
Tòch mòch daï canh thaâm,
Hoa ñaøn baù Phaïm aâm.
i
Caâu naøy trong baûn vaên khoâng dòch, chæ in nguyeân chöõ Haùn, taïm dòch laø: “Vò trai
chuû vaøo vò trí, laïy 3 laïy, ñöùng leân roài quyø xöôùng.”
[1a] Daáu ngöôøi thaäp loaïi bieát laø ñaâu?

Hoàn phaùch mô maøng traûi maáy thaâu
Ñoän1 bieån ngheânh ngang baàu theá giôùi
Nhöõng moà voâ chuû thaáy maø ñau!
UÙm, boä boä ñeá rò, giaø rò ña rò ñaùt ña nga ña da.2
PHAØM LEÄ:
– Trong saùch naøy, nguyeân baûn ñöôïc in ôû trang beân traùi, phaàn phieân aâm Haùn Vieät
ñöôïc ñaët beân treân cuûa trang beân phaûi, phaàn dieãn Noâm naèm beân döôùi. Caùc chuù
giaûi cuûa phaàn Haùn vaên (ñöôïc ñaùnh soá i, ii, iii... ) seõ ñaët ngay beân döôùi, caùc chuù
giaûi cuûa phaàn dieãn Noâm (ñöôïc ñaùnh soá 1, 2, 3, 4... ) xin xem ôû cuoái saùch. Caùc
soá trong ngoaëc vuoâng nhö [1a], [1b]... ñöôïc chuùng toâi theâm vaøo ñeå chæ roõ vò trí
baét ñaàu moãi trang theo nguyeân baûn, töông ñöông vôùi 2 maët cuûa tôø ñoâi ñöôïc ñaùnh
soá nhaát, nhò... trong nguyeân baûn.
20 21
MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI HAÙN VAÊN – DIEÃN NOÂM – PHIEÂN AÂM – CHUÙ GIAÛI
[1b] Coâ hoàn vaên trieäu thænh,

Boä boä toác lai laâm!i
Chuyeân thaân trieäu thænh
Cung voïng lai laâm.
Trai Saùm chuû thöôùng höông, caån ñöông baùi thænh:ii
Höông hoa thænh... vaân vaân
Nhaát taâm trieäu thænh:
Kim oâ töï tieãn,
Ngoïc thoá nhö thoa;
Töôûng coát nhuïc dó phaân ly
Ñoå anh huøng nhi haø taïi?
Sô nhieät danh höông, sô thaân trieäu thænh vong linh…
nhaát vò chaùnh hoàn... vaân vaân…
i
Taïm dòch: “Ñeâm khuya, canh tröôøng tòch mòch, Trai ñaøn rao giaûng lôøi ñöùc Phaät.
Caùc coâ hoàn nghe lôøi môøi, Xin haõy mau böôùc ñeán tham döï.”
ii
Vò trai chuû hoaëc saùm chuû daâng höông, kính caån baùi thænh.
[1b] Nhaát taâm trieäu thænh.

AÙc vaøng teân ruoåi,
Thoû baïc hoa giong.3
OÂm loøng ñau coát nhuïc noãi xa troâng;
Saén maét nhaém anh huøng coøn ñaâu ñoù?
Loø baûo ñænh maøu höông4 nhen môùi toû,
Gioïng Thieàn löu raøy ngoû vôùi vong linh.
Ôi vong linh ôi!
Nghe lôøi trieäu thænh raønh raønh,
Hoàn chôi trong coõi u minh xin veà!5
22 23
[2a] Nhaát taâm trieäu thænh:

Vieãn quan sôn höõu saéc,
Caän thính thuûy voâ thanh
Xuaân khöù hoa hoaøn haïm
Nhaân lai ñieåu baát kinh.
Taùi nhieät danh höông, taùi thaân trieäu thænh vong linh…
nhaát vò chaùnh hoàn... vaân vaân…
Khoå haûi mang mang nghieäp töï chieâu,
Meâ nhaân baát tình baùn phaân haøo
Kim sinh baát...

Maøu non lôø laït;
Gioïng suoái thaàm thì.
Xuaân ñi roài, hoa haõy coøn ñaây;
Ngöôøi tôùi ñoù, chim raøy ñaõ daïn.
Vaøi löôït thaép, hôi traàm bay töa taùn;
Ñoâi phen môøi, linh saûng ôû ñaâu ñaây.
Ôi vong linh ôi!
Vong linh hoàn nheõ coù hay,
Nghe lôøi trieäu thænh, kíp day6 coõi traàn!
Bieån traàn leânh laùng;
Soùng nghieäp lao xao
Ngöôøi meâ man trong giaác chieâm bao,
Môùi tænh ñaëng phaân haøo trong leõ dieäu.
Soáng chaúng nieäm Di...
24 25
[2b] ... baû Di-ñaø nieäm

Uoång taïi nhaân gian taåu nhaát tao.
Tam nhieät danh höông, tam thaân trieäu thænh vong…
Duy nguyeän thöøa Tam baûo löïc, tröôïng bí maät ngoân,
thöû daï kim thì, lai thoï voâ giaø cam loä phaùp thöïc.
Luõy trieàu ñeá chuû; lòch ñaïi haàu vöông. Cöûu truøng ñieän
khuyeát cao cö; vaïn lyù sôn haø ñoäc cöù. Taây lai chieán haïm,
thieân nieân vöông khí nga thaâu;...
[2b] ... Ñaø Phaät hieäu,

Uoång moät voøng chôi coõi nhaân gian!
Ba phen höông thaép baûo ñaøn...
Ôi vong linh ôi!
Ba laàn trieäu thænh suoái vaøng hoàn linh.
Xin vaâng Tam baûo pheùp laønh,
Nöông lôøi bí maät7 ñeâm thanh trôû veà
Veà ñaây höôûng thoï höông hoa,
Cam loà phaùp thöïc8 eâ heà thieáu chi!
Tröôùc thænh keû hoaøng vöông ñeá baù,
Trieàu ñaïi xöa traûi quaù bieát bao!
Ñeàn ñaøi chín lôùp ôû cao,
Non soâng muoân daëm, chieám vaøo moät tay.
26 27
[3a] baéc khöù loan dö, nguõ quoác oan thanh vò ñoaïn.
OÂ hoâ!
Ñoã quyeân khieáu laïc ñaøo hoa nguyeät,
Huyeát nhieãm chi ñaàu haïn chaùnh tröôøng.
Nhö thò tieàn vöông haäu baù chi löu, nhaát loaïi coâ hoàn
ñaúng chuùng, duy nguyeän thöøa Tam baûo löïc, tröôïng bí maät
ngoân... vaân vaân…
Ñaêng ñaøn baùi töôùng; kieán tieát phong haàu. Löïc di kim
ñình thieân quan; thaân taùc tröôøng thaønh vaïn lyù. Söông haøn
baùo tröôùng, ñoà phieân haõn maõ chi lao; phong töùc lang yeân,
khoâng phuï phan long chi voïng.
[3a] Thuyeàn chieán phuùt ñoåi dôøi vöông khí,

Xe loan coøn ruû ræ oan thanh.
OÂi thoâi!
Ñoã quyeân keâu suoát taøn canh,9
Maùu hôøn nhuoám maõi treân caønh ñaøo hoa!
Tröôùc sau vöông baù nhöõng laø,
Hoàn höông xin chöùng tieäc hoa saün saøng.10
Laïi thænh keû ñaêng ñaøn baùi töôùng,
Döïng ngoïn côø bao thöôûng haàu quan.
Ngaøn caân löïc cöû ñænh vaøng,
Thaân tröôøng thaønh, daùng traêm ngaøn daëm khôi.
Tröôùng huøm11 laïnh, uoång ñôøi haõn maõ;12
Khoùi lang13 taøn, naøo gaõ phan long?14
OÂi thoâi!
28 29
[3b] OÂ hoâ!
Töôùng quaân chieán maõ kim haø taïi?
Daõ thaûo nhaøn hoa maõn ñòa saàu.
Nhö thò anh huøng töôùng suùy chi löu, nhaát loaïi coâ hoàn
ñaúng chuùng... vaân vaân...i
Nguõ laêng taøi tuaán; baùch quaän danh thaàn. Tam nieân
thanh tieát vi quan; nhaát phieán ñan taâm baùo chuû. Nam chaâu
baéc huyeän, cöûu ly tang töûii chi höông; haûi giaùc thieân nhai,iii
vieân taùng Boàng Laiiv chi ñaûo.
OÂ hoâ!
Hoaïn huoáng tieâu ñieàu tuøy theä thuûy,
Ly hoàn dieãu dieãu caùch döông quan.
Nhö thò vaên thaàn teå...
i
Nhöõng chöõ vaân vaân naøy nhaéc ñeán caùc caâu laëp laïi nhieàu laàn, neân boû bôùt, sôï daøi
doøng: “duy nguyeän… phaùp thöïc” ñaõ noùi ôû treân.
ii
Chöõ duøng laáy töø kinh Thi, chæ cha meï, laøng maïc.
iii
Haûi giaùc thieân nhai: chaân trôøi goùc bieån, yù noùi nhöõng nôi raát xa xoâi.
iv
Boàng Lai: teân moät hoøn ñaûo theo truyeàn thuyeát, ôû bieån Boät Haûi, ñöôïc tin laø coù thaàn
tieân vaø thuoác tröôøng sinh.
[3b] Ngöïa giaø, chieán töôùng vaéng khoâng,

Hoa heøn coû noäi maáy vuøng buoàn thiu!
Anh huøng töôùng suùy bao nhieâu,
Phaùp dieân haõy chöùng ít nhieàu phaûi chaêng.15
Laïi thænh keû nguõ laêng16 taøi tuaán,
Phaåm hieàn löông baùch quaän danh thaàn.
Ba naêm quan tieát trong ngaàn,
Loøng son moät taám trung quaân roõ raøng.
Nhaø chaâu huyeän xa laøng phuï maãu;
Ñieám nöôùc trôøi, theo daáu thaàn tieân
OÂi thoâi!
Cheânh cheânh bieån hoaïn17 soùng nghieâng;
Môø môø hoàn böôùm18 lieàn mieàn döông quan!19
30 31
[4a] ... phu chi löu, nhaát loaïi coâ hoàn ñaúng chuùng, duy
nguyeän thöøa Tam baûo löïc, tröôïng bí maät ngoân... vaân vaân…
Huyønh moân taøi töû; baïch oác thö sinh.i Thaùm hoa tuùc
boä vaên laâm; xaï saùch thaân du cöùc vieän. Huyønh ñaêng phi
taùn, tam nieân ñoà duïng coâng phu; thieát nghieãn ma xuyeân,
thaäp taûi man thi taân khoå.
OÂ hoâ!
Thaát xích hoàng la thö tính töï;
Nhaát boâi hoaøng thoå caùi vaên chöông.
Nhö thò vaên nhaân cöû töû chi löu, nhaát loaïi coâ hoàn
ñaúng chuùng, vaân vaân…
i
Baïch oác thö sinh: hoïc troø nhaø ngheøo.
[4a] Vaên thaàn xieát keå muoân vaøn

Choán naøy xin chöùng phaùp ñaøn cho xong.
Laïi thænh keû tao oâng, maëc khaùch,20
Loái cöûa huyønh,21 nhaø baïc vaøo ra
Röøng vaên nheï böôùc thaùm hoa,
Ngang cung buùt chieán, chôi toøa cöùc vi.22
Taøn löûa ñoùm,23 tieác daøy coâng hoïc,
Moøn dóa nghieân, uoång nhoïc chí beàn
OÂi thoâi!
Luïa hoàng baûy thöôùc ñeà teân,24
Ñaát vaøng moät cuïm laáp neàn vaên chöông!
Vaên nhaân bieát maáy nhieâu löôøng,
Hoàn hoa xin chöùng tieäc höông maáy phaàn.
32 33
[4b] Nhaát taâm trieäu thænh:

Xuaát traàn thöôïng só; phi tích cao taêng. Tinh tu nguõ
giôùi tònh nhaân; Phaïm haïnh tyø-khöu ni chuùng. Hoaøng hoa
thuùy truùc, khoâng ñaøm bí maät chaân ngoân; baïch coå ly noâ, ñoà
dieãn khoå khoâng dieäu keä.
OÂ hoâ!
Kinh song laõnh laïc tam canh nguyeät,
Thieàn thaát hö minh baùn daï ñaêng.
Nhö thò truy y Thích töû chi löu, nhaát loaïi coâ hoàn ñaúng
chuùng, duy nguyeän thöøa Tam baûo löïc, tröôïng bí maät ngoân...
vaân vaân…
[4b] Laïi thænh keû xuaát traàn phi tích,25

Thöôïng só kia vôùi khaùch cao taêng.
Trai tinh nguõ giôùi ñaïo haèng,
Gaùi tyø khöu laïi ñuû ngaèn neát tu.
Laøng hoa truùc,26 naøo caâu maät ñeá
Nhaø coå noâ, vaéng keä khoå khoâng.27
OÂi thoâi!
Kinh song traêng thaám laïnh luøng,
Nhaø Thieàn leo leùt ñeøn chong canh daøi!
Thieàn löu naøy nhöõng ai ai,
Chaân hoàn xin haõy chöùng lai phaùp ñaøn.
Laïi thænh keû hoaøng quan daõ khaùch,
Doøng vuõ y phong caùch nhaø tieân.28
34 35
[5a] Hoaøng quan daõ khaùch; vuõ phuïc tieân löu. Ñaøo
nguyeân ñoäng lyù tu chaân; Laõng uyeån chaâu tieàn döôõng tính.
Tam hoa tuøng luyeän, thieân taøo vò höùa tieâu danh; töù ñaïi voâ
thöôøng, ñòa phuû nan dung chuyeån haän.
OÂ hoâ!
Laâm quaùn söông haøn, ñan taùo laõnh;
Tieáu ñaøn phong thaûm, haïnh hoa hy.
Nhö thò huyeàn moân ñaïo só chi löu, nhaát loaïi coâ hoàn
ñaúng chuùng, vaân vaân…
Giang hoà kî löõ, nam baéc kinh thöông. Ñoà taøi vaïn lyù
du haønh; tích hoùa thieân kim maäu dòch.
[5a] Tu thaân trong ñoäng Ñaøo nguyeân,29

Tröôùc chaâu Laõng uyeån khi reøn tính ta
Trôøi neâu tieáng tam hoa30 chöa toaïi;
Ñaát choân hôøn töù ñaïi31 theâm thöông.
OÂi thoâi!
Loø ñan, laâm quaùn32 laïnh söông,
Tieáu ñaøn33 gioù thaûm thoåi taøn haïnh hoa!
Bao nhieâu ñaïo só nhöõng laø,
Muøi höông u caûm thaáu nhaø hö voâ.
Laïi thænh keû giang hoà kî löõ,34
Ñöôøng baéc nam traûi thöù haønh thöông.35
Lôïi quyeàn muoân daëm toan ñöông,
Ngaøn vaøng tröõ laïi trong haøng hoùa buoân.
36 37
[5b] Phong söông baát traéc, thaân cao ngö phuùc chi
trung; ñoà boä nan phoøng, meänh taùng döông tröôøng chi hieåm.
OÂ hoâ!
Treä phaùch baéc tuøy vaân aûm aûm;
Khaùch hoàn ñoâng truïc thuûy du du.
Nhö thò tha höông khaùch löõ chi löu, duy nguyeän thöøa
Tam baûo löïc... vaân vaân…
Nhung y chieán só; laâm traän kieän nhi. Hoàng kyø aûnh lyù
tranh huøng; baïch nhaän tuøng trung ñòch meänh. Coå kim sô
chaáni sieápii thì phuùc phaù tröôøng xuyeân; thaéng baïi taøi phaân,
bieán ñòa chi ly thuû toaùi.
i
Sô chaán: troáng traän môùi noåi leân.
ii
Sieáp: moät laùt, trong choác laùt.
[5b] Thaân söông gioù, thòt choân buïng caù;

Böôùc ñaù maây, xöông raõ ñöôøng deâ.36
OÂi thoâi!
Phaùch theo maây baéc seø seø,
Hoàn theo ngoïn nöôùc xuoâi veà bieån ñoâng!
Thöông nhaân sau tröôùc moät doøng,
Buoåi nay xin chöùng vaøo trong tieäc ñoàng.
Laïi thænh keû löôùt xoâng chieán traän,
Söùc phöông cöôøng,37 mình baän aùo binh,
Côø ñieàu phuùt boãng töông tranh,
Trong choøm muõi baïc,38 ñem mình choáng ñöông.39
Gan ruoät naùt theo tröôøng kim coå,
Da thòt rôi ñaày choã can qua.
OÂi thoâi!
38 39
[6a] OÂ hoâ!
Maïc maïc hoaøng sa vaên quyû khoác;
Mang mang baïch coát thieåu nhaân thaâu.
Nhö thò traän vong binh toát chi löu, nhaát loaïi coâ hoàn
ñaúng chuùng... vaân vaân…
Hoaøi thai thaäp nguyeät; toïa thaûo tam trieâu. Sô haân
loan phuïng hoøa minh, thöù voïng huøng bi hieäp moäng. Phuïng
cung duïc xöôùng, caùt hung chæ taïi phieán thì; chöông ngoõa vò
phaân, maãu töû giai quy tröôøng daï.
OÂ hoâ!
Hoa chaùnh khai thì tao caáp vuõ;
Nguyeät ñöông minh xöù phuù oâ vaân.
Nhö thò huyeát hoà saûn...
[6a] Caùt vaøng vaêng vaúng tieáng ma,

Môø môø xöông traéng, ai maø thaáu cho!
Xöa nay maáy keû toát ñoà,40
Ñeâm nay xin höôûng cam loà tieäc chay.
Laïi thænh keû keùn thai möôøi thaùng,
Loùt chieáu rôm ngoài maõn ba ngaøy.41
Tröôùc möøng loan phöôïng hôïp baày,42
Sau thôøi troâng giaác huøng bi cho töôøng.43
Vaàn cung phuïng phuùt chöôøng hung caùt;
Tuoàng ngoõa chöông44 rôi naùt meï con.45
OÂi thoâi!
Caønh hoa nôû, traän söông tuoân
Ñöôøng khi traêng toû, gaëp luoàng maây xaâm!
40 41
[6b] ... naïn chi löu, nhaát loaïi coâ hoàn ñaúng chuùng, duy
nguyeän thöøa Tam baûo löïc, tröôïng bí maät ngoân... vaân vaân…
Nhung di man dòch; aâm aù manh lung. Caàn lao thaát
meänh dung noâ; ñoá kî thöông thaân tyø thieáp. Khinh khi Tam
baûo, toäi khieân ñaúng nhöôïc haø sa; ngoã nghòch song thaân,
hung aùc phuø vu vuõ truï.
OÂ hoâ!
Tröôøng daï man man haø nhaät hieåu?
U quan aån aån baát tri xuaân
Nhö thò saân ngoan boäi nghòch chi löu, nhaát loaïi coâ
hoàn ñaúng chuùng... vaân vaân…
[6b] Nhöõng ngöôøi saûn naïn quy aâm,46

Nghe lôøi trieäu thænh, lai laâm phaùp ñaøn.
Laïi thænh keû boán phöông moïi rôï,
Vôùi nhöõng ngöôøi uù ôù, ñieác ñui.
Cheát mình toâi tôù lui thui,
Lieàu thaân haàu haï, bôûi ngöôøi ghen tuoâng.47
Khinh Tam baûo, toäi döôøng caùt baõi,
Nghòch song thaân, aùc daãy coõi ngöôøi.
OÂi thoâi!
Ñeâm tröôøng thaêm thaúm boùng mai,
Cöûa muø48 thiu thæu nhö trôøi thu ñoâng!
Nhöõng ngöôøi boäi nghòch ngoan hung,
Phaùp dieân xin chöùng vaøo trong cho taøy.
42 43

Cung vi myõ nöõ; khueâ caùc giai nhaân. Yeân chi hoïa dieän
tranh nghieân, long xaï huaân y caïnh tieáu. Vaân thaâu vuõ yeát,
hoàn tieâu Kim Coác chi vieãn; nguyeät khuyeát hoa taøn, tröôøng
ñoaïn Maõ Ngoâi chi dòch.
OÂ hoâ!
Tích nhaät phong löu ñoâ baát kieán;
Luïc döông phöông thaûo khoâ laâu (4) haøn.
Nhö thò quaàn thoa phuï nöõ chi löu, nhaát loaïi coâ hoàn
ñaúng chuùng, duy… ...
Cô haøn khaát caùi; hình luïc tuø nhaân. Ngoä thuûy...
[7a] Laïi thænh keû cung khueâ thuôû tröôùc,

Gaùi maù ñaøo saéc nöôùc keùm ñaâu!
Böùc tranh chi phaán ñua nhau
AÙo huaán long xaï, kieâng maøu thieân höông.49
Hoàn vaân vuõ50 tan vöôøn Kim Coác;51
Ruoät traêng hoa heùo roäc52 Maõ Ngoâi.53
OÂi thoâi!
Phong löu ngaøy tröôùc ñaâu roài,
Xöông khoâ54 laïnh leõo trong choài coû caây!
Nhöõng trang xanh toát xöa nay,
Löûa höông xin chöùng tieäc chay bæ baøng.55
Laïi thænh keû cô haøn khaát caùi,56
Cuøng tuø nhaân mang phaûi troïng hình.57
44 45
[7b] ... hoûa dó thöông thaân; phuøng hoå lang nhi thaát
meänh. Huyeàn löông, phuïc ñoäc, thieân nieân oaùn khí traàm
traàm; loâi kích, nhai baêng, nhaát ñieåm kinh hoàn daïng daïng.
OÂ hoâ!
Moâ vuõ thanh yeân, haøn thöôùc taùo;
Thu phong hoaøng dieäp loaïn nha phi.
Nhö thò thöông vong hoaïnh töû chi löu, nhaát loaïi coâ
hoàn ñaúng chuùng, duy nguyeän thöøa Tam baûo löïc, tröôïng bí
maät ngoân, vaân vaân…
Phaùp giôùi luïc ñaïo, thaäp loaïi coâ hoàn. Dieän nhieân sôû
thoáng, beä leä ñaúng chuùng. Traàn sa chuûng loaïi,...
[7b] Gaëp tai nöôùc, löûa haïi mình

Hoaëc xuoâng58 huøm soùi, tan taønh thòt xöông.
Khí oan maõi daây röôøng, thuoác ñoäc,59
Hoàn kinh vì saám xoác, bôø xieâu.60
OÂi thoâi!
Möa chieàu khoùi laïnh, thöôùc reo,61
Laù thu gioù thoåi, daäp dìu nha bay!62
Nhöõng ngöôøi hoaïnh töû xöa nay,
Cam loà raøy ñaõ saün baøy tieäc höông.
Laïi thænh keû saùu ñöôøng63 phaùp giôùi,
Nhöõng coâ hoàn möôøi loaïi ñaâu ñaây.
Dieän Nhieân64 sôû thoáng moät tay,
Noøi kia beä leä,65 gioáng naøy traàn sa.
46 47
[8a] ... y thaûo phuï moäc, ly mî voõng löôïng, treä phaùch

coâ hoàn. Töï tha tieân vong, gia thaân quyeán thuoäc ñaúng chuùng.
Duy nguyeän thöøa tam baûo löïc... vaân vaân…
Thöôïng lai trieäu thænh dó phaân minh,
Duy nguyeän lai laâm giaùm haï tình.
Tam töôùc caån haønh sô kieán leã,
Hoa ñaøn tónh toïa thính kinh thanh.i
Chöôùc töûu, leã tam baùi, bình thaân, quî, xöôùng ñieäp.
i
Boán caâu naøy khoâng ñöôïc dieãn Noâm troïn veïn. Taïm dòch laø: Vöøa roài ñaõ môøi moïc
roõ raøng, theo thöù töï 10 loaïi coâ hoàn. Xin caùc coâ hoàn ñeán tham döï, chöùng giaùm
loøng thaønh cuûa trai chuû; Kính daâng 3 cheùn röôïu laøm leã gaëp maët laàn ñaàu, môøi caùc
vong linh ngoài thanh thaûn nghe lôøi thuyeát phaùp.
[8a] Nöông caây coû, boùng ma möôøng töôïng;

Ly mò hoøa voõng löôïng66 quyû ranh.
Hoàn coâ phaùch treä leânh ñeânh,
Tieân vong vôùi keû thaân tình gaàn xa.67
Bao nhieâu trieäu thænh nhöõng laø,
Ai ai xin cuõng chöùng qua tieäc naøy.68
48 49
[8b] Baïch vaân:

Caùi vaên:
Ñaïi ñòa sôn haø chi noäi; khoâng haønh, thuûy luïc chi
trung, coâ hoàn treä phaùch, hoaïnh töû yeåu vong, thöôïng chí
vöông haàu töôùng töôùng, haï chí só noâng coâng thöông, toân
ti nam nöõ. Hoaëc u tuø linh ngöõ hoaëc thieäp haõm sa tröôøng.
Hoaëc nòch haø ñoïa tieäm, truùng thang truùng döôïc, töï vaãn töï
aûi, saûn naïn chung thaân, oân hoaøn yeåu theä. Hoaëc thieân...
[8b] Baïch – dieãn aâm69

Töøng nghe ñaïo caû, kính thuaät lôøi queâ:
Coõi giang sôn thuûy luïc eâ heà;70
Noãi hoàn phaùch töû vong ngao ngaùn!
Treân ñeán böïc vöông, haàu, töôùng, töôùng;
Döôùi ñeán ngöôøi só, coå, noâng, coâng.
Naøo keû ti, naøo keû toân
Naøo laø nam, naøo laø nöõ.
Hoaëc coù keû buoäc mình trong linh ngöõ;71
Hoaëc coù ngöôøi saåy böôùc choán sa tröôøng.
Hoaëc sa haàm, sa möông;
Hoaëc truùng thang, truùng thuoác.
Dao ngang...
50 51
[9a] ... loâi chaán kích, vöông phaùp gia hình, chuù trôù
vong thaân. Nhö tö ñaúng loaïi, nan dó cuï traàn. Kyù voâ phaàn
moä nhi khaû y; naù höõu töø ñöôøng nhi thieát xöû? Ñoäc laäp nhai
saøo thoï haï, y theâ haûi ngaïn than ñaàu. Tuøng giao vuõ ñaû phong
xuy; baát giaùc haøn lai thöû vaõng. Töù thì voâ coát nhuïc dó truy tu;
baùt tieát thieåu thaân baèng...
[9a] ... daây buoäc,

Saûn naïn huyeát boàn.
Hoaëc maéc binh oân;72
Hoaëc xuoâng buùa saám.73
Pheùp vua giaûo traûm;
Truø eûo vong thaân.74
Loaïi aáy nhieàu, nhieàu ñaõ quaù chöøng;
Lôøi muoán keå, keå sao cho xieát.
Kia nöông döïa, maû moà ñaø maát bieät.
Naøo töø ñöôøng, nôi choã coù chi chi?
Bô vô beân baõi, döôùi caây;
Loaøi laïc ñaàu gheành, cuoái beán.
Khoå nhieàu noãi, gioù thu xao xuyeán;
Bieát maáy thu, laïnh noùng ñoåi thay!
Chaün boán muøa, naøo keû laït chay;
Maõn taùm tieát, vaéng ngöôøi...
52 53
[9b] ... nhi höôûng teá. Theâ theâ thaûm thaûm, chæ taïi minh
ñoà; dieåu dieåu minh minh, maïc caàu xuaát lî.
Haïnh ngoä kim tieâu Voâ giaø chi hoäi, tröôïng thöøa hoaønh
nguyeän bí maät chi coâng. Haø sa phaát töû tuøng tö nhaäp thaùnh
sieâu phaøm; luõy theá oan thaân, töï thöû thöøa aân giaûi thoaùt. Di!
Lieân ñaøi baát ly ñöông xöù; Tònh ñoä chæ...
[9b] ... ñôm quaûy!

Raàu raàu ræ ræ, coõi u minh bieát maáy xuaân thu;
Mòt mòt muø muø, ñöôøng xuaát ly maûng troâng ngaøy
thaùng.
Hoäi voâ giaø may vöøa gaëp khoaûng;
Nöông theo coâng bí maät sôùm nay.
Naøy haø sa phaát töû75 laø ai, raøy gaëp luùc tieâu dao, coõi
khaùch;
Noï luõy theá oan thaân76 maáy keû, laïi nhôø ôn giaûi thoaùt
nôï traàn.
ÔÙ coâ hoàn ôi!
Ngoài lieân ñaøi quanh quaát beân thaân;
Mieàn Tònh ñoä chaùn chöôøng tröôùc maët.77
Ngoùn tay buùng chaúng phieàn nhoïc söùc,
Ñaõ...
54 55
[10a] ... taïi muïc tieàn. Baùt lao ñaøn chæ chöùng voâ sinh;
töùc taâm tieän tham Quaùn Töï Taïi.
Baïch vaên thieân chung.
KHOÂ LAÂU TAÙN
Taïc ñaùn hoang giao khöù ngoaïn du,

Hoát phuøng nhaát caù ñaïi ñöùc khoâ laâu,
Kinh cöùc tuøng trung thaûo moät khaâu.
Laõnh söu söu,
Phong xuy haø dieäp ñaûo saàu.
[10a] ... chöùng vaøo trong böïc voâ sinh.78

Loøng hoûi loøng, loøng voán hö minh,
AÁy tham thaáu ngoâi Quan AÂm Phaät.
KHOÂ LAÂU TAÙN DIEÃN AÂM
Sôùm qua, ñoàng vaéng ngoaïn du,

Thaáy lieàn ñaïi ñöùc khoâ laâu moät voàng.
Boán beân gai goác bít buøng,
Moà hoang coû moïc, maáy truøng xanh xanh.
Daøu daøu aâm khí laïnh tanh,
Laù sen thoåi ngoïn gioù quanh ñöa saàu.
56 57
[10b] Khoâ laâu!

Nhó taïi trích thuûy haø bieân,
Ngoïa saùi thanh phong thuùy thaûo,
Vi khieâu nguyeät taùc ñaêng.
Laõnh thanh thanh,
Höïu voâ nhaát caù lai vaõng ñeä huynh.
Khoâ laâu!
Nhó taïi loä baøng giaù quaân töû,
Nhó thuïy thì gia nhaát caù tieân vong?
Vuõ ñaû phong xuy töï tuyeát söông.
Thoáng can tröôøng,
Leä uoâng uoâng.
[10b] Khoâ laâu ôi hôõi khoâ laâu!

Queâ ngöôøi ôû meù giang ñaàu thiu thiu.
Naèm phôi ngoïn gioù chìu79 hiu,
Coû giaêng neäm ñaát, traêng kheâu ñeøn trôøi.
Veo veo khí laïnh ñoøi nôi,
Anh em lai vaõng, coù ngöôøi naøo ñaâu!
Khoâ laâu ôi hôõi khoâ laâu!
AÁy ngöôøi quaân töû ôû ñaâu beân ñöôøng?
Nhaø ai vong tröôùc moät chaøng,
Möa tuoân gioù thoåi, tuyeát söông khaùc naøo!
Ñau thay, gan ruoät nhö baøo,
Chan chan hoät leä nhö traøo doøng chaâu!
58 59
[11a] Khoâ laâu!

Ngaõ khaùn nhó chæ laïc ñaéc nhaát ñoái nhaõn khuoâng.
Kham thaùn phuø sinh naêng kyû haø?
Kim oâ ngoïc thoá lai vaõng nhö thoa.
Baùch tueá quang aâm nhaát saùt na.
Maïc tha ñaø!
Taûo caàu xuaát ly lieãu khoå haûi kieáp ma.
Kim tieâu thí chuû tu chöùng minh döông hoäi.
Kim loâ noäi,
Taøi phaàn...
[11a] Khoâ laâu ôi hôõi khoâ laâu!

Ñoâi khuoâng con maét thaáy aâu choán naøy!80
Xieát than ngöôøi theá ra gì,
Kieáp phuø sinh göûi thaùng ngaøy bao laêm?
AÙc vaøng thoû baïc xaêm xaêm,
Boùng quang aâm thoaét traêm naêm maáy hoài!
Daàn daø chi nöõa ngöôøi oâi!
Sôùm lìa bieån khoå cho roài kieáp ma!
Hoâm nay thieän tín trai gia,
Nghi dieân môû hoäi goïi laø minh döông.81
Loø vaøng vöøa beùn muøi höông,
Ñaïo tröôøng môøi khaép möôøi phöông coâ hoàn.
60 61
[11b] ... tröôùc baûo höông

Quaûng trieäu coâ hoàn phoù ñaïo tröôøng.
Tieâu toäi chöôùng
Thoï trieâm phuùc lôïi.
Toác toác vaõng thöôùng Taây phöông.
Phoå trieäu thænh chaân ngoân:
Nam moâ boä boä ñeá rò giaø rò ña rò ñaùt ña nga ña da.
Thöôïng lai trieäu thænh,
Taát dó lai laâm.
Coâ hoàn vaên trieäu thænh
Thaäp loaïi taát lai laâm.
Ñaïi chuùng töø bi,
Teà thanh thaùn traïo.
Ñaïi chuùng töø bi nieäm
Teà thanh khôûi traïo aâm.i
TRAÏO VAÊNii
i
Vöøa roài trieäu thænh, Ñeàu ñaõ ñeán roài. Coâ hoàn nghe trieäu thænh, Möôøi loaïi ñeàu ñeán
roài. Ñaïi chuùng töø bi, Ñeàu cuøng haùt traïo. Ñaïi chuùng töø bi haùt, Ñoàng thanh haùt
moät lôøi.
ii
Traïo (棹), coøn vieát laø 櫂, laø maùi cheøo ghe thuyeàn. Traïo ca laø ñieäu haùt xöa kia,
phoûng theo loái haùt cheøo ñoø ôû Trung Quoác. Baøi Thu phong töø cuûa Haùn Vuõ Ñeá
coù caâu: “Phieám laâu thuyeàn heà teá Phaàn haø, tieâu coå minh heà phaùt traïo ca.” (Cöôõi
thuyeàn laàu chöø, vöôït soâng Phaàn; ñaùnh troáng thoåi ñòch chöø, vung cheøo ca.) Phaät
giaùo ñaõ duøng loái haùt naøy ñeå truyeàn baù giaùo lyù, vì aâm ñieäu deã loâi cuoán, thu huùt
cuûa noù.
[11b] Bao nhieâu toäi chöôùng ñeå doàn,

Baây giôø tieâu heát, chi coøn nöõa ñaâu!
Ôn treân phöôùc lôïi thaám maøu,
Mau mau dôøi böôùc leân chaàu taây phöông!82
TRAÏO VAÊN DIEÃN AÂM
62 63
[12a] Tu thieát trai dieân,

A Nan nhaân duyeân khôûi,
Cöùu khoå Quaùn AÂm,
Hieän thò Tieâu Dieän quyû,
Nieäm Phaät tuyeân döông,
Bí maät coâng ñöùc löïc.
Baït teá coâ hoàn,
Lai thoï cam loä vò.
Caän ñaïi tieân trieàu,
Ñeá chuû toân vinh vò.
Huaân thích haàu vöông,
Ngoïc dieäp kim chi quyù.
Teå ...
[12a] Hoâm nay cuùng thí trai ñaøn,

Daäy hoài duyeân gaëp A Nan cô laønh.83
Quan AÂm cöùu khoå ñaõ ñaønh,
Hieän laøm tieâu dieän quyû hình84 laï thay!
Nieäm caâu Moâ Phaät töø bi,
Tuyeân lôøi bí maät, ñöùc daøy coâng cao.
Ñoä ngöôøi thaäp loaïi nao nao,
Muøi cam loä aáy höôûng vaøo moät phen.
Tröôùc ñaây trieàu ñaïi coøn truyeàn,
Leân ngoâi ñeá chuû saün quyeàn toân vinh.
Haàu vöông, huaân thích vang danh,
Caây vaøng laù ngoïc85 raäp rình tieáng sang.
64 65
[12b] ... chaáp trung cung,

Theå nöõ taàn phi loaïi.
Moäng ñoaïn hoa tö,
Quoác só trieàu thaàn,
Kinh vó khuoâng thôøi theá.
Muïc hoùa leâ daân,
Vò toaïi trung löông chí.
Thaát suûng hoaøi öu,
Trích giaùng bieân bang ñòa.
Luyeán quoác du hoàn,
[12b] Trong cung teå chaáp ñaïi quan,86

Kìa trang theå nöõ, noï haøng taàn phi.
Ñeàm87 hoa tö saéc döùt ñi,
Muøi cam loä höôûng tieäc nì phaûi chaêng.
Haøng quoác só, böïc trieàu thaàn,
Doïc ngang trong coõi hoàng traàn giuùp xong.
Chaên daân buûa hoùa88 trong voøng,
Naøo hay chöa toaïi taám loøng trung löông.
Ñau loøng noãi chuùa thoâi thöông,
Phaûi khi trích giaùng xa ñöôøng bieân bang.
Hoàn coøn tríu89 coõi giang san,
Tieäc cam loà vò voäi vaøng dôøi chaân.
66 67
[13a] Vuõ só nhung thaàn,

Thoáng lónh tam quaân ñoäi.
Keát traän giao phong,
La coå huyeân thieân ñòa.
Baéc chieán, nam chinh,
Thaát haõm sa tröôøng noäi
Vò quoác vong khu,
Hoïc coå cuøng kinh,
Caåm tuù vaên chöông só.
AÙnh tuyeát thaâu quang,
Khoå chí haøm song noäi.
Meänh ...
[13a] Ngöôøi vuõ só, keû nhung thaàn,

Moät tay thoáng lónh ba quaân roän raøng.
Baên xaêng90 trong traän muõi vaøng,
Troáng raàm91 roä ñaát, chieâng vang raân trôøi.
Ñaùnh nam, deïp baéc bôøi bôøi,
Chieán tröôøng phuùt saåy chaân ngöôøi vaøo trong.
Taám thaân vì nöôùc maø vong,
Tieäc cam loà chöùng hoäi ñoàng ñeâm thanh.
Nhöõng ngöôøi hoïc coå cuøng kinh,92
Thöùc vaên chöông kheùo nhö hình gaám theâu.
Boùng quang hoät tuyeát doøm theo,
Chí trong cöûa soå ngaët ngheøo bieát bao!93
68 69
[13b] ... vaän tha ñaø,

Kim baûng voâ danh töï.
Uaát uaát u hoàn,
Caùt aùi töø thaân,
Taûo nhaäp khoâng moân noäi.
Phoûng ñaïo taàm sö,
Chæ vò sieâu sinh töû.
Thöû vaõng haøn lai,
Baát giaùc voâ thöôøng chí.
Phaûn chieáu hoài quang,
[13b] Tha ñaø meänh vaän94 laøm sao,

Baûng vaøng chaúng thaáy luùc naøo ñeà danh!
Höông hoàn uaát uaát u linh,
Muøi cam loä ñaõ saün daønh tieäc xuaân.
Nhöõng ngöôøi caùt aùi töø thaân,95
Cöûa khoâng sôùm ñaõ chaân laàn vaøo trong.
Tìm thaày hoûi ñaïo Thieàn toâng,
Chuùt vì muoán thoaùt, khoûi voøng töû sinh.
Traûi bao noùng laïnh xoay quanh,
Söï voâ thöôøng ñaõ tôùi mình naøo hay!
Hoài quang96 soi chuùt boùng day,
Muøi cam loä höôûng ñeâm nay bæ baøng.
70 71
[14a] Vuõ phuïc hoaøng quan,

Taûo phaùt tu chaân chí.
Luyeän döôïc thieâu ñan,
Döôõng tính hoaøn nguyeân khí.
Khoå haïnh lao thaàn,
Chæ voïng ñaêng tieân vò.
Maïc luyeán di hình,
Hieáu töû, hieàn toân,
Nghóa duõng trung löông só.
Lieät nöõ trinh theâ,
Thò töû nhö quy khöù.
Tröôïng ...
[14a] Nhöõng ngöôøi vuõ phuïc hoaøng quan,

Sôùm ñaø quyeát chí theo ñaøng tu chaân.
Luyeän hoaøn thuoác, naáu loø ñôn,
Döôõng trong caùi tính cho hoaøn khí nguyeân.
Lao bì khoå haïnh ñoøi phen,
Chæ mong leân ñaëng ngoâi tieân môùi ñaønh.
Thoâi ñöøng tieác xoùt dò hình,
Tieäc cam loà ñaõ saün daønh muøi thanh.
Nhöõng ngöôøi con thaûo chaùu laønh,
Vôùi ngöôøi nghóa duõng trung thaønh xöa kia.
Nhöõng ngöôøi lieät nöõ trinh theâ,
Caùi thaân coi cheát nhö veà ñaâu ñaâu.
72 73
[14b] ... tieát vong xu,

Thieân coå löu anh khí.
Caûnh caûnh linh hoàn,
Nöõ ñaïo ni ñoà,
Thaân truï hoaøng kim ñòa,
Loan phuïng duyeân khoâng,
Baát nhieãm nhaân gian söï.
Vò lieãu voâ vi,
Löu laõng hö sinh töû.
Thanh tónh u hoàn,
[14b] Vôùi ngöôøi tröôïng tieát vong khu,97

Khí tinh anh ñeå ngaøn thu coøn truyeàn.
Hoàn coøn choùi choùi linh thieâng,
Ñeán ñaây höôûng thoï moät dieân cam loà.
Nhöõng ngöôøi nöõ ñaïo, ni ñoà,98
Choán hoaøng kim99 aáy boán muøa göûi thaân.
Phöôïng loan100 boû khoáng duyeân phaàn,
Nhaân gian chaúng nhieãm söï traàn chuùt nao!
Coøn chöa lieãu ñaëng voâ vi,101
Nöôùc troâi, soùng löõng, ra gì töû sinh?
Hoàn ngöôøi thaêm thaúm thanh thanh,
Muøi cam loä ñaõ phæ tình cho ñaây.
74 75
[15a] Ñòa lyù, thieân vaên,

Y döôïc, aâm döông loaïi.
Boác quaûi, chieâm y,
Phong giaùm tính tinh só.
Chaáp caùt ñaøm hung,
Nan mieãn voâ thöôøng ñoái.
Xaû nguïy quy chaân,
Lai ñaàu cam loä vò.
Toïa maõi haønh thöông,
Chuûng chuûng kinh doanh boái.
Ngheä thuaâït ña naêng,
Maäu dòch caàu taøi lôïi.
Boäi ...
[15a] Nhöõng ngöôøi ñòa lyù, thieân vaên,

Ngheà hay y döôïc, chöôùc thaàn aâm döông.
Boùi queû Dòch, xuû ruøa vaøng,102
Keû tinh coi gioù, ngöôøi töôøng buûa sao.103
Maùch ngöôøi hung caùt104 bieát bao,
Voâ thöôøng deã khoûi mang vaøo huyeãn thaân!
Thì raøy xaû nguïy quy chaân,
Cam loà baõo maõn105 möôøi phaàn tieäc höông.
Nhöõng ngöôøi toïa maõi haønh thöông,106
Caû bao nhieâu moùn ngoaøi ñöôøng kinh doanh.
Laém hay ngheà nghieäp möu sanh,
Toan phöông taøi lôïi trong vaønh baùn buoân.
76 77
[15b] ... tænh ly höông,

Töû taïi tha phöông ñòa.
Löõ moäng du du,
Phaïm phaùp tao hình,
Lao nguïc tröôøng u heä.
Phuï meänh möu taøi,
Traùi chuû oan gia loaïi.
AÙc taät, thieân tai,
Ñoáng töû cô vong boái.
Toác lî hoaøng tuyeàn,
[15b] Queâ xöa höông tænh107 boû luoân,

Cheát choân ñaát khaùch theo phong caûnh ngöôøi.
Moät ñieàm löõ moäng vôi vôi,108
Muøi cam loä ñaõ khaép vôøi u minh
Nhöõng ngöôøi phaïm phaùp tao hình,
U tuø buoäc maõi laáy mình vaøo nôi.
Haïi ngöôøi, toan laáy cuûa ngöôøi,
Oan gia traùi chuû traû ñôøi naøo xong!
Ngöôøi taät aùc, keû tai hung,109
Hoaëc laø ñoùi khaùt laïnh luøng vong thaân.
Suoái vaøng kíp kíp dôøi chaân,
Muøi cam loä aáy thoï phaàn thanh höông.
78 79
[16a] Maõ ñaïp xa thöông,

Töôøng aùp thaân hình toaùi.
Quyû kích loâi oanh,
Töï vaãn huyeàn löông aûi.
Thuûy hoûa phaàn thieâu,
Hoå giaûo xaø thöông loaïi.
Cöûu hoaïnh coâ hoàn,
Lai thoï cam loà vò.
AÅm huyeát nhöï mao,
Sinh tröôûng man di ñòa.
Phuï traùi thöôøng lao,
Tyø thieáp tinh noâ leä.
AÂm ...
[16a] Nhöõng ngöôøi ngöïa ñaïp xe thöông,

Vaùch ñeø thaân naùt nhö töông raõ rôøi.
Keû xuoâng110 roi quyû, saám trôøi,
Keû cam töï vaãn, ngöôøi thôøi huyeàn löông.
Hoaëc laø thuûy hoûa tao öông,111
Keû xuoâng ñoäc raén, ngöôøi vöông mieäng huøm.
Hoàn ngöôøi cöûu hoaïnh112 ñaêm ñaêm,
Hoät cam loä töôùi daàm daàm xieát bao!
Nhöõng ngöôøi aåm huyeát nhöï mao,113
Choã sinh tröôûng tuoát ôû vaøo man di.
Thi coâng maø traû nôï daøy,
Keû laøm beù moïn, ngöôøi thôøi tôù toâi.
80 81
[16b] ... aù manh lung,

Taøn taät voâ y thò.
Khoå thoï oan hoàn,
Ngoã nghòch gia nöông,
Oaùn ñoäc thieân hoøa ñòa.
Baùng Phaät, khi taêng,
Huûy töôïng phaàn kinh keä.
Taø kieán thaâm traàm,
Khoå baùo voâ bieân teá.
Thaäp aùc coâ hoàn,
[16b] Hoaëc ngöôøi ngoïng lòu, ñieác ñui,

Taät nguyeàn chaúng coù nôi chui ñuït vaøo.
Hoàn ngöôøi oan khoå bieát bao,
Muøi cam loä höôûng daãy daøo tieäc hoa.
Nhöõng ngöôøi ngoã nghòch meï cha,
Oaùn cöu trôøi roäng, maéng la ñaát baèng;114
Nhöõng ngöôøi cheâ Phaät, khinh taêng,
Ñoát kinh, huûy töôïng, hung haêng nhieàu beà.
Laém ñieàu taø kieán ñaém meâ,
Chòu trong khoå baùo eâ deà chaúng thoâi.
Hoàn ngöôøi thaäp aùc115 thöông oâi,
Muøi cam loä höôûng cho roài tieäc hoa.
82 83
[17a] Ñaïi thí moân khai,

Tieán baït coâ hoàn boái.
Toå neã tieân vong,
Nguõ tính oan gia loaïi.
Baùt naïn, tam ñoà,
Bình ñaúng caâu sieâu teá.
Tröôïng Phaät quang minh,
A-di-ñaø Phaät,
Tuùc höõu voâ bieân theä.
Quan kieán meâ ñoà,
Khoå haûi thöôøng phieâu nòch.
Thuøy ...
[17a] Cöûa nhaø ñaïi thí môû ra,

Haõy xin tieán baït116 cho ma coâ hoàn.
Tieân vong hoøa toå hoøa toân,
Oan gia naêm hoï117 cuõng doàn veà ñaây.
Ñöôøng ba, naïn taùm118 thieáu chi,
Bao nhieâu bình ñaúng ñeâm nì sieâu thaêng.
Caäy chöng Phaät phaùp quang minh,
Muøi cam loä höôûng moät dieân eâ heà.
A-di-ñaø Phaät Boà-ñeà,
Xöa kia saün coù lôøi theà voâ bieân.119
Ñöôøng meâ troâng thaáy nhaõn tieàn,
Ñaém phieâu bieån khoå lieàn lieàn thaûm thay!
84 85
[17b] ... thuû aân caàn,

Ñaëc giaù töø haøng teá.
Phoå taùi chuùng sinh,
Ñoàng phoù lieân trì hoäi.
NHAÄP TIEÅU MOÂNG SÔN PHAÙP
Nhöôïc nhaân duïc lieãu tri,
Tam theá nhaát thieát Phaät.
Öng quaùn phaùp giôùi tính,
Nhaát thieát duy taâm taïo.i
Dó haï caâu caùc tam xöng:ii
UÙm [AÙn], giaø ra ñeá da ta baø ha.
(Phaù ñòa nguïc chaân ngoân)
i
Phaàn naøy khoâng ñöôïc dieãn Noâm, taïm dòch laø: Neáu ai muoán hieåu roõ, Ba ñôøi möôi
phöông Phaät; Neân quaùn tính caùc phaùp; Thaûy ñeàu do taâm taïo. (Baøi keä naøy trích
töø Kinh Hoa nghieâm.)
ii
Töø ñaây trôû xuoáng moãi caâu ñeàu ñoïc 3 laàn.
[17b] Nguøi nguøi voäi xuû hai tay,

Thuyeàn töø choáng thaúng vôùt ngay moïi ngöôøi.
Trong thuyeàn chöùa chôû ai ai,
Chuùng sinh ñeàu ñeán hoäi nôi lieân trì.120
(Töø ñaây ñeán giöõa trang 21b khoâng coù phaàn dieãn
Noâm, chæ in toaøn chöõ Haùn.)
86 87
[18a] Nam moâ boä boä ñeá rò giaø rò ña rò ñaùt ña nga ña

da.
(Phoå trieäu thænh chaân ngoân)
UÙm [AÙn], tam ñaø ra giaø ñaø ta baø ha.

(Giaûi oan keát chaân ngoân)
Nam-moâ Ñaïi Phöông Quaûng Phaät Hoa Nghieâm Kinh
Nam-moâ thöôøng truï thaäp phöông Phaät

Nam-moâ thöôøng truï thaäp phöông Phaùp
Nam-moâ thöôøng truï thaäp phöông Taêng
Nam-moâ Boån sö Thích-ca Maâu-ni Phaät
Nam-moâ Ñaïi Bi Quaùn Theá AÂm Boà Taùt
88 89
[18b] Nam-moâ Minh Döông Cöùu Khoå Ñòa Taïng

Vöông Boà Taùt
Nam-moâ Khaûi giaùo A-nan-ñaø Toân giaû.
Quy y Phaät
Quy y Phaùp
Quy y Taêng
Quy y Phaät, Löôõng tuùc toân.
Quy y Phaùp, Ly duïc toân.
Quy y Taêng, Chuùng trung toân.
Quy y Phaät caùnh.
Quy y Phaùp caùnh.
Quy y Taêng caùnh.
Phaät töû sôû taïo chö aùc nghieäp.
Giai do voâ thuûy tham saân si,
Tuøng thaân, ngöõ, yù chi sôû sinh,
Nhaát thieát Phaät töû giai saùm hoái.i
i
Ñoaïn naøy khoâng dieãn Noâm, taïm dòch laø: “Bao nhieâu nghieäp aùc maø Phaät töû ñaõ gaây
ra, ñeàu do söï tham, saân, si töø voâ thuûy ñeán nay; töø nôi haønh vi, lôøi noùi vaø yù nghó
phaùt sinh ra; taát caû [nhöõng ñieàu aáy] Phaät töû ñeàu xin saùm hoái.”
90 91
[19a] Chuùng sinh voâ bieân, theä nguyeän ñoä,

Phieàn naõo voâ taän, theä nguyeän ñoaïn,
Phaùp moân voâ löôïng, theä nguyeän hoïc.
Phaät ñaïo voâ thöôïng, theä nguyeän thaønh.i
UÙm [AÙn], baùt ra maït, laân ñaø nính [naõnh] ta baø ha.
(Dieät ñònh nghieäp chaân ngoân)
UÙm [AÙn], a roâ [loã] laëc keá ta baø ha.

(Dieät nghieäp chöôùng chaân ngoân)
i
Ñoaïn naøy cuõng khoâng dieãn Noâm, taïm dòch laø:Chuùng sinh nhieàu voâ soá, theà nguyeän
ñeàu ñoä heát; phieàn naõo nhieàu voâ taän, theà nguyeän ñeàu döùt saïch; phaùp moân nhieàu
voâ löôïng, theà nguyeän ñeàu hoïc heát; Phaät ñaïo laø voâ thöôïng, theà nguyeän seõ thaønh
töïu.
92 93
[19b] UÙm [AÙn], boä boä ñeá rò giaø ña rò ñaùt ña nga ña

da.
(Khai yeát haàu chaân ngoân)
UÙm [AÙn], tam muoäi da taùt ñoûa phaïm

(Tam muoäi da giôùi chaân ngoân).
Nam moâ taùt phöôïc [phaï] ñaùt tha nga da [ña] phöôïc
[phaï] roâ [loà] chæ ñeá, uùm [aùn] tam baït ra tam baït ra hoàng.i
Nam moâ toâ roâ baø da, ñaùt tha nga ña da, ñaùt ñieät tha.
UÙm [AÙn] toâ roâ toâ roâ, baùt ra toâ roâ, baùt ra toâ roâ ta baø ha.
(Cam loä thuûy chaân ngoân)
UÙm [AÙn], maâm [noan] maâm [noan] maâm [noan] maâm

[noan] maâm [noan].
(Nhaát töï thuûy luaân chaân ngoân)
i
Chuù bieán thöïc, hay Bieán thöïc chaân ngoân.
94 95
[20a] Nam moâ tam maõn ña maãu [moät] ñaø nam [naãm]
uùm [aùn] maâm [noan].
(Nhuõ haûi chaân ngoân)
Nam-moâ Ña Baûo Nhö Lai.

Nam-moâ Baûo Thaéng Nhö Lai.
Nam moâ Dieäu Saéc Thaân Nhö Lai
Nam-moâ Ly Boá UÙy Nhö Lai.
Nam-moâ A-di-ñaø Nhö Lai.
Nam moâ Cam Loä Vöông Nhö Lai.
Nam-moâ Quaûng Baùc Thaân Nhö Lai.
Thaàn chuù gia trì tònh phaùp thöïc,

Phoå thí haø sa chuùng coâ hoàn.
Nguyeän giai baõo maõn, xaû khan tham,
Toác thoaùt u minh, sinh Tònh ñoä.
Quy y Tam baûo, phaùt boà-ñeà,
Cöùu caùnh ñaéc thaønh Voâ thöôïng ñaïo.
96 97
[20b] Coâng ñöùc voâ bieân taän vò lai,

Nhaát thieát coâ hoàn ñoàng phaùp thöïc.i
Nhöõ ñaúng coâ hoàn chuùng,
Ngaõ kim thí nhöõ cuùng.
Thöû thöïc bieán thaäp phöông,
Nhaát thieát coâ hoàn coïng.ii
Nguyeän dó thöû coâng ñöùc,
Phoå caäp ö nhaát thieát.
Ngaõ ñaúng döõ coâ hoàn,
Giai coïng thaønh Phaät ñaïo.iii
UÙm [AÙn], muïc löïc laêng ta baø ha.
(Thí voâ giaø thöïc chaân ngoân)
UÙm [AÙn], nga nga naãng [naüng] tam baø phöôïc [phaï]
phaït nhaät ra hoäc.
(Phoå hoài höôùng chaân ngoân.)
Taát. Tuïng Taâm kinh, Vaõng sinh tam bieán.iv
UÙm [AÙn], ta [sa] ma ra, ta [sa] ma ra, di ma naãng
[naüng], taùt caùp ra ma, ha cha caùp ra hoàng.
(Phoå hoài höôùng chaân ngoân)
i
Baøi naøy khoâng coù phaàn dieãn Noâm, taïm dòch laø: “Thaàn chuù gia trì laøm thanh tònh
phaùp thöïc; boá thí cho voâ soá chuùng coâ hoàn; nguyeän ñeàu ñöôïc no ñuû, lìa boû söï
tham lam keo laän, mau thoaùt khoûi choán toái taêm sinh veà Tònh ñoä. Quy y Tam baûo,
phaùt taâm Boà-ñeà, cuoái cuøng thaønh töïu ñaïo Voâ thöôïng; coâng ñöùc trong töông lai
khoâng keå xieát, taát caû coâ hoàn cuøng thoï höôûng phaùp thöïc.”
ii
Baøi naøy cuõng khoâng coù phaàn dieãn Noâm, taïm dòch laø: “Hôõi caùc loaøi coâ hoàn, nay
chuùng toâi cuùng thí thöïc cho caùc vò; thöùc aên naøy bieán hoùa ra ñaày khaép möôøi
phöông, taát caû coâ hoàn ñeàu chung höôûng.”
iii
Baøi naøy cuõng khoâng coù phaàn dieãn Noâm, taïm dòch laø: “Nguyeän ñem coâng ñöùc
naøy, höôùng veà khaép taát caû; chuùng toâi vaø taát caû coâ hoàn, ñeàu thaønh töïu Phaät ñaïo.”
iv
Caâu naøy khoâng dieãn Noâm, coù nghóa: “Ñeán ñaây laø heát. Tuïng [theâm] Taâm kinh vaø
[chuù] Vaõng sinh ba laàn.”
98 99
[21a] Nguyeän truù caùt töôøng, daï caùt töôøng.

Truù daï luïc thì haèng caùt töôøng.
Nhaát thieát thì trung caùt töôøng giaû.i
Nguyeän chö Thöôïng sö ai tieáp [nhieáp] thoï.ii
Nguyeän truù caùt töôøng, daï caùt töôøng.
Nhaát thieát thì trung caùt töôøng giaû.
Nguyeän chö Tam baûo ai tieáp [nhieáp] thoï.
Nguyeän truù caùt töôøng, daï caùt töôøng.
Nhaát thieát thì trung caùt töôøng giaû.
Nguyeän chö Hoä phaùp thöôøng uûng hoä.
Töù sinhiii ñaêng ö baûo ñòa;
Tam höõuiv thaùc hoùa Lieân trì.v
Haø sa ngaï quyû chöùng Tam hieàn;vi
Vaïn loaïi höõu tình ñaêng Thaäp ñòa.vii
Nam-moâ Sieâu Thaäp Ñòa Boà-Taùt Ma-ha-taùt. (Tam xöng)viii
i
Ba caâu naøy ñöôïc laëp laïi trong caû 3 ñoaïn cuûa baøi nguyeän naøy, höôùng veà ba ñoái
töôïng. Noäi dung taïm dòch laø: “Nguyeän ngaøy an laønh, ñeâm an laønh; ñeâm ngaøy
saùu thôøi ñeàu an laønh, trong khoaûng giöõa taát caû moïi thôøi cuõng ñeàu ñöôïc an laønh.”
ii
Chöõ “tieáp (接) thoï” ôû ñaây trong phaàn lôùn caùc nghi thöùc phoå bieán ñeàu ñoïc theo
thoùi quen laø “nhieáp thoï”.
iii
Töù sinh: 4 caùch chuùng sinh sinh ra, goàm thai sinh (sinh töø baøo thai), noaõn sinh
(sinh töø tröùng), thaáp sinh (sinh töø choã aåm thaáp) vaø hoùa sinh (do bieán hoùa sinh ra),
duøng chæ chung taát caû muoân loaøi.
iv
Tam höõu: chæ ba coõi Duïc giôùi, Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi. Taát caû chuùng sanh thoï
nghieäp trong luaân hoài ñeàu khoâng ra ngoaøi ba coõi naøy.
v
Trong hai caâu naøy duøng töù sinh vaø tam höõu ñeå chæ chung taát caû chuùng sinh,
nguyeän cho ñeàu ñöôïc sieâu thaêng, giaûi thoaùt. Baûo ñòa (ñaát baùu) vaø Lieân trì (hoà
sen) ñeàu laø nhöõng bieåu töôïng cuûa coõi Cöïc Laïc phöông Taây, nôi ñöùc Phaät A-di-ñaø
thuyeát phaùp ñoä sinh. Ngöôøi sinh veà Cöïc Laïc ñeàu ñöôïc hoùa sinh töø hoa sen.
vi
Tam hieàn: ba nhoùm quaû vò ñöôïc chöùng ñaéc treân ñöôøng tu taäp, bao goàm Thaäp truï,
Thaäp haïnh vaø Thaäp hoài höôùng.
vii
Thaäp ñòa: 10 ñòa vò cuoái cuøng treân con ñöôøng tu taäp Boà Taùt ñaïo tröôùc khi vieân
thaønh Phaät quaû, goàm töø Sô ñòa leân ñeán Thaäp ñòa. Hai caâu naøy duøng Tam hieàn vaø
Thaäp ñòa ñeû chæ chung taát caû caùc quaû vò chöùng ñaéc cuûa ngöôøi tu taäp, nguyeän cho
taát caû coâ hoàn, ngaï quyû cuõng nhö heát thaûy chuùng sanh ñeàu chöùng thaønh Phaät quaû.
viii
Tam xöng: nieäm caâu naøy ba laàn.
100 101
[21b] PHUÏC DÓ VAÊN

Kieán vaên nhö huyeãn eá;
Tam giôùi nhöôïc khoâng hoa.
Vaên phuïc, eá caên tröø;
Traàn tieâu, giaùc vieân tònh.i
Phuïc dó:
Chaân nguyeân traïm tòch, maõi toäi tính chi baûn khoâng;
khoå haûi hoàng thaâm, truïc voïng ba nhi baát töùc. Do chuùng
sinh chi nghieäp caûm; trí tröôøng kieáp dó traàm luaân. Thoï baùo
ñòa ...
i
Kieán vaên: thaáy vaø nghe; huyeãn eá laø maét bò quaùng, bò che; Tam giôùi töùc Tam höõu,
chæ Ba coõi; khoâng hoa: hoa ñoám nhìn thaáy khi bò quaùng maét, hoa maét. Nghe baøi
phuïc dó xong, quaùng maét seõ tieâu tan, hoa ñoám seõ maát, ñöôïc thanh tònh saùng suoát
troïn veïn. Taïm dòch laø: “Thaáy, nghe nhö quaùng maét; Ba coõi töïa hoa ñeøn. Nghe
vaên, tröø goác quaùng; hoa tan giaùc ngoä lieàn.”
[21b] Phuïc dó:
Nguoàn chaân trong vaét, tính toäi vaãn laø khoâng;

Bieån khoå roäng theânh, soùng quaêng theo ñuoåi maõi.
Bôûi nghieäp caûm chuùng kia mang phaûi,
Khieán traàm luaân kieáp noï chòu ñaøy.
Ñòa nguïc ñaø thoï baùo ñaéng cay;
Ngaï quyû laïi chuyeån sinh ...
102 103
[22a] ... nguïc chi trung, vónh la khoå sôû; chuyeån sinh
ngaï quyû chi noäi, tröôøng nhaãn cô hö. Kyù voâ giaûi thoaùt chi
kyø, ninh höõu sieâu thaêng chi loä? Phi tröôïng Nhö lai chi töø
nguyeän, haït giaûi aùc thuù chi ñaûo huyeàn? Chuù tuïng chaân
thuyeân, thí cam loä chi phaùp thöïc; ñaêng nhieân baûo cöï,
chuùc minh giôùi chi u ñoà. Phoå söû meâ löu; caâu sieâu Cöïc Laïc.
Kim ...
[22a] ... ñoùi khaùt.

Ñaõ chaúng coù ngaøy giaûi thoaùt;
AÉt laø khoâng ngoõ sieâu thaêng.
Ví chaúng nhôø töø nguyeän ñöùc Kim thaân;
Deã môû ñaëng ñaûo huyeàn daây aùc thuù?121
Chaân thuyeân aáy nieäm ñoâi caâu chuù,
Thí ra treân tieäc cam loà;
Baûo cöï kia thaép maõi ngoïn ñeøn,
Soi khaép trong ñöôøng minh giôùi.
Naøo nhöõng doøng meâ caû thaûy,
Khieán ñeàu veà Cöïc Laïc phöông Taây.
Buoåi ñaïo tröôøng nay, khaép thænh vaøo dieân thí thöïc;
Ñem coâng ñöùc aáy, trôû veà trong nuùi Thieát Vi.122
Dieän Nhieân ...
104 105
[22b] ... daï ñaïo tröôøng, dó thöû thí thöïc coâng ñöùc, hoài
höôùng Thieát vi sôn noäi. Dieän Nhieân ñaïi só, thoáng laõnh tam
thaäp luïc boä, voâ löôïng bieân, haèngi haø sa soá chö ngaï quyû
chuùng.
Phuïc nguyeän, töï tuøng khoaùng kieáp tröïc chí kim sinh,
thích nghieäp chöôùng dó tieâu dung; tuyeät toäi khieân nhi thanh
tònh. Hoaïch thang duõng phaát, bieán thaønh baùt ñöùc chi Lieân
trì, loâ dieãm ...
i
Löu yù nhöõng chöõ haèng (恒) trong baûn vaên naøy ñeàu vieát thieáu moät neùt döôùi, vì
kieâng huùy baø thaùi haäu Töø Duõ (teân Phaïm Thò Haèng). Quy taéc naøy goïi laø “kính
khuyeát nhaát nieát”.
[22b] ... Ñaïi só moät tay, thoáng laõnh caû ba möôi saùu
boä;
Chuùng ngaï quyû haèng haø sa soá, bieát bao nhieâu voâ
löôïng voâ bieân.
Cöù xin töø kieáp boå leân,123
Cho ñeán ngaøy nay taùi theá.
Tieâu nghieäp chöôùng chaúng coøn chuùt ñeå;
Röûa toäi khieân phuùt ñaõ saïch roài.
Vaïc noùng daàu soâi, bieán laøm vuõng lieân trì baùt ñöùc;124
Loø höøng löûa chaùy, hoùa neân toøa höông caùi thaát traân.125
Kia muõi göôm traàn, kieám thuï loän ra ngoïc thuï;126
Noï con dao saéc, ñao sôn ...
106 107
[23a] ... giao huy, hoùa taùc thaát traân chi höông caùi.
Kieám thuï giai vi ngoïc thuï. Ñao sôn taän taùc baûo sôn. Bieán
giôùi Thieát saøng, hieän boà-ñeà chi phaùp toïa; maõn phuû ñoàng
traáp, hoùa cam loä chi ñeà hoà. Vaõng tích traùi chuû dó töông
phuøng, caâu moâng giaûi thoaùt; tích kieáp oan gia nhi coïng hoäi,
caùc toaïi tieâu dao. Nguïc chuû höng töø, minh quang trì thieän.
Ña ...
[23a] ... ñoåi laïi baûo sôn.127

Khaép nôi phoâ chaät thieát saøng, hieän phaùp toïa boà-ñeà
ra ñoù;
Vaøi choõ ñöïng ñaày ñoàng traáp, röôùi ñeà-hoà, cam loä vaøo
ñaây.128
Gaëp ngöôøi traùi chuû baáy nay vôùi ñoù, heát ñoøi heát hoûi;
Chaïm kieáp oan gia buoåi tröôùc, cuøng nhau thoâi vaán
thoâi vöông.
Daï höông töø, nguïc chuû yeâu thöông;
Loøng trì thieän, minh quan129 baûo hoä.
Thaân phuï maãu ña sinh kim vôùi coå, nay thì nhaäp
thaùnh sieâu phaøm;
Nôï nhaân thaân luõy theá heát roài coøn, ...
108 109
[23b] ... sinh phuï maãu, tuøng tö nhaäp thaùnh sieâu phaøm;
luõy theá nhaân thaân, töï thöû thöøa aân giaûi thoaùt. Thieân thöôïng
nguõ suy baát hieän; nhaân gian töù töôùng giai khoâng. Tu-la xaû
taän saân taâm; ñòa nguïc töùc chö khoå naõo. Haø sa ngaï quyû hoùa
nhieät dieäm nhi taùc thanh löông; thaäp loaïi haøm sinh xaû meâ
ñoà nhi ñaêng giaùc ngaïn.
Phoå nguyeän thöû quoác ñoä, tha quoác ñoä, voâ löôïng chö
quoác ñoä, nhaát thieát höõu tình ...
[23b] ... raøy ñaõ thöøa aân giaûi mieãn.130

Coõi thieân thöôïng nguõ suy131 chaúng hieän;
Mieàn nhaân gian töù töôùng132 coù chi!
Tu-la133 ñaø boû caû saân si,
Ñòa nguïc laïi heát ñieàu khoå naõo.
Coõi ngaï quyû roän raøng saùu ñaïo, höøng gioù thanh khoûi
choán löûa noàng;
Gioáng haøm sinh134 chaät ních möôøi loaøi, leân bôø giaùc
laùnh nôi ñöôøng toái.
Khaép xin caû höõu tình moät noãi, quoác ñoä135 naøy, quoác
ñoä noï vaø caùc voâ löôïng quoác ñoä, thaûy cuøng nhau, chung
chöùng chaân thöôøng;
Laïi nguyeän ...
110 111
[24a] ... coäng chöùng chaân ñeá; thöû theá giôùi, tha theá
giôùi, voâ löôïng chö theá giôùi, voâ taän haøm thöùc teà thaønh Phaät
ñaïo. Töù aân toång baùo; tam höõu quan tö. Phaùp giôùi chuùng
sinh ñoàng vieân chuûngi trí.
Chö Phaät, Chaùnh phaùp, Boà Taùt Taêng
Tröïc chí Boà-ñeà, ngaõ quy y.
Ngaõ dó sôû tu chö thieän caên
Vò lôïi höõu tình, nguyeän thaønh Phaät.ii
Theá, xuaát theá gian,
Tuøy nguyeän sôû thaønh
i
Nhöõng chöõ chuûng (種) trong baûn vaên naøy ñeàu vieát khaùc (thay ñoåi vò trí hai thaønh
phaàn cuûa chöõ) ñi vì kieâng huùy vua Gia Long laø Chuûng.
ii
Baøi naøy khoâng ñöôïc dieãn Noâm, taïm dòch laø: “Töø nay cho ñeán khi ñaït ñaïo Boà-ñeà,
[con nguyeän] quy y chö Phaät, Chaùnh phaùp vaø [chö vò] Boà Taùt Taêng. Bao nhieâu
caên laønh con ñaõ tu taäp ñöôïc, ñeàu vì lôïi laïc cho chuùng sinh neân phaùt nguyeän
thaønh quaû Phaät.”
[24a] ... cuøng haøm thöùc maáy noøi, theá giôùi ñoù, theá giôùi
ñaây vaø caùc voâ löôïng theá giôùi naøo vôùi ñoù ñeàu neân Phaät ñaïo.
Töù sinh khaép baùo;
Tam höõu ñeàu nhôø.
Ngöôøi trong phaùp giôùi bao giôø, ai ai cuõng ñoàng vieân
chuûng trí.136
[Töø ñaây ñeán giöõa trang 25a khoâng coù phaàn dieãn
Noâm, chæ in toaøn chöõ Haùn. Töø giöõa trang 25a khoâng coøn
chöõ Haùn, chæ in baøi Chuùc toáng (Ñöa tieãn) hoaøn toaøn baèng
chöõ Noâm.]
112 113
[24b] Caån y Du-giaø giaùo,

Kieán trí khaûi phaùp dieân.
Phoå nguyeän chö höõu tình
Giai coäng thaønh Phaät ñaïo.i
Thöù keát Vieân maõn phuïng toáng aán, nieäm Baùch töï chuù.ii
Thí thöïc coâng ñöùc thuø thaéng haïnh,

Voâ bieân thaéng phöôùc giai hoài höôùng.
Phoå nguyeän traàm nòch chö chuùng sinh,
Toác vaõng voâ löôïng quang Phaät saùt.
Thaäp phöông tam theá nhaát thieát Phaät,

Vaên Thuø, Phoå Hieàn, Quaùn Töï Taïi,
i
Ñoaïn naøy khoâng dieãn Noâm, taïm dòch laø: “Ngöôøi xuaát theá, keû theá gian, tuøy theo
öôùc nguyeän ñeàu thaønh töïu. Kính vaâng theo lôøi daïy trong kinh ñieån, môû ra phaùp
ñaøn [thí thöïc] naøy. Nguyeän cho heát thaûy chuùng sinh ñeàu chöùng quaû thaønh Phaät.
ii
Taïm dòch: “Sau ñoù baét aán Vieân maõn kính tieãn [caùc coâ hoàn] vaø nieäm chuù Baùch töï.
114 115
[25a] Chö toân Boà Taùt Ma-ha-taùt.

Ma-ha Baùt-nhaõ ba-la-maät.i
Thöôïng lai tu thieát Moâng sôn cam loä phaùp thöïc nhaát
dieân coâng ñöùc vieân maõn, phoå trieâm sa giôùi.
Hoøa nam thaùnh chuùng.ii
i
Ñoaïn naøy khoâng dieãn Noâm, taïm dòch laø: “Coâng ñöùc thí thöïc, haïnh cao quyù;
phöôùc ñöùc voâ bieân ñeàu höôùng veà, caàu cho moïi chuùng sinh bò ñaém chìm [trong beå
khoå], ñeàu nhanh choùng ñöôïc veà coõi Phaät Voâ Löôïng Quang (töùc laø Phaät A-di-ñaø).
[Kính leã] taát caû chö Phaät ba ñôøi khaép möôøi phöông; [caùc vò Boà Taùt] Vaên Thuø, Phoå
Hieàn, Quaùn Töï Taïi, cuøng taát caû caùc vò Ñaïi Boà Taùt. Ma-ha Baùt-nhaõ ba-la-maät!
ii
Ñoaïn naøy cuõng khoâng dieãn Noâm, taïm dòch laø: “Treân ñaây, coâng ñöùc thieát laäp buoåi
phaùp thöïc vi dieäu ñaõ thaønh töïu troïn veïn, thaám nhuaàn khaép theá giôùi. Chaép tay
ñaûnh leã ñaïi chuùng.”
[25a] Chuùc toáng vaân:
Tieäc baøy cuõng ñaõ vöøa xong,

Canh gaø vaêng vaúng, gioït roàng thaâm thaâm.
Tröôùc ñaøn ngôùt137 gioïng thieàn aâm,
Bình hoa lôït boùng, ñænh traàm phai höông.
Cam loà töôùi khaép möôøi phöông,
Ao sen raøy ñaõ môû ñöôøng sang chôi.
116 117
[25b] Coâ hoàn ôi, coâ hoàn ôi!

Mau mau nheï böôùc taùch vôøi Taây thieân.
Töø raøy gia chuû bình yeân,
Phöôùc thöøa ñeå laïi trong mieàn nhaân gian.
Tuoåi trôøi, loäc nöôùc chan chan,
Goùt laân138 noái daáu, caàm loan139 in vaàn.
Ngheânh ngang coõi thoï ñaøi xuaân,
Goùt ma laëng baët, chaâu thaàn tieâu dieâu.
Phong löu phuù quyù ñuû ñieàu,
Cuùi ñaàu kính chuùc hoaøng trieàu muoân thu.
118 119
CHUÙ GIAÛI PHAÀN DIEÃN NOÂM
14
Do chöõ “phan long phuï phuïng” hay “phan long phuï kyù”, vin vaøo roàng phöôïng,
bieåu töôïng cuûa vua, seõ ñöôïc vinh hieån; cuõng nhö döïa vaøo ngöïa kyù, seõ ñöôïc ñi
xa ngaøn daëm. YÙ noùi caùc baày toâi xöa giuùp vua chuùa, seõ ñöôïc loäc quyeàn to lôùn.
15
Sau caâu naøy thaáy vieát theâm caâu chöõ Haùn ñeå vò trai chuû laëp laïi: “Duy nguyeän
thöøa Tam baûo löïc... ... cam loà phaùp thöïc.”
CHUÙ GIAÛI PHAÀN DIEÃN NOÂM 16
Caùc vua ñôøi Tieàn Haùn, khi xaây laêng thöôøng dôøi daân ñeán laäp moät huyeän ñeå lo
cung phuïng cho laêng; 5 laêng caùc vua Cao toå, Hueä ñeá, Caûnh ñeá, Vuõ ñeá vaø Chieâu
ñeá ñeàu ôû phía baéc kinh ñoâ Tröôøng An, di daân phaàn ñoâng giaøu coù, sinh hoaït xa
xæ. Vì theá coù töø nguõ laêng taøi tuaán, aùm chæ boïn con chaùu caùc nhaø giaøu coù.
1
Ñoän: goø, ñoài nhoû. 17
Bieån hoaïn: chæ quan tröôøng, chính tröôøng.
2
Ñaây laø caâu chuù trieäu thænh coâ hoàn (Trieäu thænh chaân ngoân). 18
Trang Töû naèm mô hoùa thaønh böôùm. Tænh ra, khoâng bieát mình laø böôùm hay böôùm
3
AÙc vaøng, thoû baïc: dòch töø nhöõng chöõ kim oâ, ngoïc thoá, duøng chæ maët trôøi, maët laø mình. Hoàn böôùm chæ cuoäc ñôøi nhö giaác mô ngaén nguûi.
traêng, töôïng tröng cho thôøi gian, ngaøy thaùng. 19
Döông quan: quan laø cöûa, döông quan laø cöûa veà döông gian, coõi traàn.
4
Ñuùng ra laø muøi höông, xöa hay duøng laãn loän giöõa maøu vaø muøi. 20
Tao oâng maëc khaùch: chöõ “tao” chæ vaên chöông, chöõ “maëc” chæ saùch vôû; 4 chöõ
5
Phaàn vieát baèng möïc xanh laø nguyeân taùc chöõ Haùn, phaàn vieát baèng möïc ñen laø naøy chæ giôùi vaên nhaân, ngheä só.
phaàn dieãn Noâm cuûa dòch giaû. 21
Cöûa huyønh (huyønh moân), chæ tröôøng hoïc.
6
Day: trôû laïi. 22
Tröôøng thi xöa chung quanh troàng gai ñeå khoù xaâm nhaäp. Caâu naøy noùi caûnh só
7
Lôøi bí maät: töùc maät chuù, coøn goïi chaân ngoân, chaân thuyeân, töùc thaàn chuù. Theo töû thi taøi ôû ñoù.
Maät toâng, chuyeân nieäm thaàn chuù seõ coù uy löïc sieâu vieät, lôïi mình lôïi ngöôøi. 23
Löûa ñoùm, töùc ñeøn ñom ñoùm (huyønh ñaêng). Huyønh laø con ñom ñoùm. Xöa, Xa
8
Dòch cuïm töø Voâ giaø cam loä phaùp thöïc, Phaïm aâm laø Baùt giaø vu saéc hoäi. Trai ñaøn Daän ngheøo, baét ñom ñoùm cho vaøo tuùi laøm ñeøn ñeå hoïc, goïi laø huyønh song, hoïc
thí thöïc lôùn, thöôøng ñöôïc toå chöùc 5 naêm moät laàn khoâng phaân bieät giaøu ngheøo beân song cöûa baèng ñeøn ñom ñoùm.
sang heøn, khoâng bò haïn cheá, caûn trôû, neân goïi laø voâ giaø. Moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc ñoái 24
Chæ söï cheát, vì khi aáy teân tuoåi ñöôïc vieát treân maûnh luïa hoàng, goïi laø minh tinh,
xöû bình ñaúng ñeå nhaän phaùp thí, taøi thí. Ñaïi leã naøy coù ôû AÁn Ñoä ñaõ laâu ñôøi, töø
ta hay noùi laø trieäu.
thôøi vua A Duïc, truyeàn sang Trung Quoác, Vieät Nam vaø Nhaät Baûn, thöôøng do vua
25
chuùa toå chöùc, vì phí toån raát nhieàu. Phi tích: cuõng nhö tích tröôïng, caây gaäy cuûa taêng só, duøng chæ giôùi tu haønh thoaùt
9 tuïc.
Töông truyeàn xöa vua Thuïc ñeá maát nöôùc, cheát hoùa laøm chim ñoã quyeân (chim
26
quoác), ñeâm ñeâm keâu raû rích, khoùc than, luyeán tieác nöôùc nhaø. Hoaøng hoa thuùy truùc: chæ Phaät phaùp, nhaát laø Thieàn toâng. Do caâu “Thuùy truùc
10 hoaøng hoa phi ngoaïi caûnh” ñeå chæ taát caû caùc phaùp ñeàu laø Phaät phaùp.
Tieáp theo caâu naøy, chuû nhaân baûn vaên tröôùc ñaây coù vieát theâm vaøo moät caâu chöõ
27
Haùn, thay cho hai chöõ “vaân vaân” trong phaàn Haùn vaên ôû treân, coù leõ ñeå khi tuïng Coå noâ: laø loaøi traâu baïc vaø choàn caùo, chæ chung suùc vaät haï ñaúng, chæ nhöõng ngöôøi
baûn vaên ñöôïc deã daøng hôn, vì duïng yù hai chöõ “vaân vaân” trong phaàn Haùn vaên laø caên cô thaáp keùm, khoù giaùc ngoä. Chöõ duøng laáy ôû Caûnh Ñöùc truyeàn ñaêng luïc, lôøi
ñeå khoûi khaéc in laëp laïi caâu naøy: “Duy nguyeän thöøa Tam baûo löïc, tröôïng bí maät cuûa ngaøi Nam Tuyeàn noùi vôùi haønh giaû Cam Chí. Hai caâu nguyeân vaên yù noùi caùc
ngoân, thöû nhaät kim thôøi lai thoï voâ giaø cam loà phaùp thöïc.” nam nöõ tu só caên cô thaáp keùm, duø ñaøm luaän Phaät phaùp, ñoïc tuïng thaàn chuù cuõng
11 khoâng ngoä ñaïo.
Choã ngoài cuûa töôùng chæ huy ngaøy xöa traûi da baùo, bieåu loä loøng duõng maõnh. Baây
28
giôø laø boä chæ huy quaân söï. Hai caâu naøy duøng caùc töø hoaøng quan, vuõ phuïc ñeå chæ muõ cuûa aån só vaø aùo cuûa
12 ñaïo só.
Haõn maõ: (haõn: moà hoâi) ngöïa chieán chaïy ñoå moà hoâi, chæ coâng traïng.
29
13 Cuõng nhö ñoäng Ñaøo Nguyeân, chæ nôi thaàn tieân ôû.
Khoùi lang: (lang: choù soùi) doïc theo bieân giôùi ngaøy xöa, ngöôøi ta döïng caùc ñaøi
30
cao, treân ñöïng coû khoâ troän vôùi phaân choù soùi. Khi coù giaëc ñeán, ñoát phaân cho khoùi Tam hoa: laáy töø chöõ tam hoa tuï ñænh. Ñaïo giaùo tu luyeän chaân khí ñeán möùc thaønh
boác thaúng leân. Nhôø theá, nôi khaùc môùi bieát maø ñeán chi vieän. töïu, tinh hoa doàn veà nôi cao nhaát.
120 121
MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI CHUÙ GIAÛI PHAÀN DIEÃN NOÂM
31 53
Quan nieäm ngaøy xöa cho raèng thaân ngöôøi goàm 4 yeáu toá hoïp laïi: ñaát, nöôùc, löûa Ñòa danh nay thuoäc huyeän Höng Bình, tænh Thieåm Taây (Trung quoác), nôi Döông
vaø gioù, goïi chung laø töù ñaïi. Quyù Phi bò thaét coå cheát.
32 54
Chæ nôi tu luyeän cuûa ñaïo só vaø loø luyeän thuoác tieân. Xöông khoâ: dòch thoaùt yù chöõ “khoâ laâu”, ñuùng ra laø caùi soï ngöôøi.
33 55
Chæ ñaøn cuùng teá. Bæ baøng: saün saøng, töôm taát.
34 56
Ngöôøi ôû troï. Chæ nhöõng ngöôøi aên maøy ngheøo ñoùi.
35 57
Nhöõng ngöôøi laøm ngheà buoân baùn ngöôïc xuoâi. Tuø nhaân bò thi haønh aùn töû hình; töû toäi.
36 58
Ñöôøng deâ, hay ñöôøng ruoät deâ, chæ ñöôøng quanh co khuùc khuyûu. Xuoâng: vaøo, gaëp phaûi.
37 59
Söùc löïc ñang maïnh meõ; sung söùc. Nhöõng oan hoàn cheát vì treo coå, uoáng thuoác ñoäc coøn vöông vaán, löu luyeán, khoâng
38 ñöôïc giaûi thoaùt.
Giöõa röøng göôm ñao, chæ nôi chieán tröôøng ñaày hieåm nguy cheát choùc.
60
39 Nhöõng oan hoàn cheát vì seùt ñaùnh, bôø ñaát lôû vuøi laáp.
Lieàu mình, ñem tính maïng ra so taøi cho ñeán cheát.
61
40 Thöôùc reo: loaøi chim khaùch, keâu baùo tin.
Toát ñoà: binh só, lính trôn.
62
41 Nha bay: loaøi quaï bay töù tung.
Ngöôøi saûn phuï ngaøy xöa phaûi loùt chieáu rôm naèm, ngoài chôø sinh con raát toäi
63
nghieäp. Saùu ñöôøng (luïc ñaïo, cuõng goïi laø luïc thuù): chæ 6 coõi maø chuùng sinh tuøy theo
42 nghieäp phaûi chòu ñaàu thai vaøo: ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sinh laø ba ñöôøng aùc; trôøi,
Chæ nieàm vui, haïnh phuùc vôï choàng sum hoïp.
ngöôøi vaø a-tu-la laø ba ñöôøng laønh.
43
Chöõ duøng theo Kinh Thi, noùi ñieàm sinh con trai. 64
Dieän Nhieân, hay Dieäm Khaåu, teân ngaï quyû ghi trong kinh ñieån.
44
Chöõ duøng theo Kinh Thi, sinh con trai cho chôi ngoïc chöông, sinh con gaùi cho 65
Ngaï quyû.
chôi ñoà keùo sôïi baèng ñaát nung. YÙ noùi vieäc sinh con trai hay gaùi chöa theå bieát. 66
45 Li, mò, voõng, löôïng: 4 loaøi yeâu quaùi ôû goã, ñaù sinh ra, hay phaù phaùch ngöôøi. Coù
YÙ noùi ñaõ cheát. Nguyeân taùc duøng “quy tröôøng daï”, chæ veà caûnh aâm phuû, quanh nôi noùi laø thaàn ñaàm ao, thaàn nuùi. Ñaây duøng vôùi yù chæ chung taát caû caùc loaøi yeâu
naêm khoâng thaáy maët trôøi. ma quyû thaàn...
46 67
Chæ nhöõng tröôøng hôïp cheát khi sinh nôû do bò baêng huyeát khoâng caàm ñöôïc. Nghóa caâu naøy noùi keå luoân toå tieân, thaân thích cuûa caùc oan hoàn vaø caùc chuùng
47
Ñaây noùi veà hình thöùc noâ leä thôøi xöa, con caùi nhaø ngheøo bò baùn laøm toâi tôù, phaûi sinh khaùc bò cheát, ñaøy ñoïa trong caûnh khoå.
laøm luïng cöïc nhoïc ñeán cheát; hoaëc bò baùn laøm naøng haàu, ganh tò nhau ñeán maát 68
Caâu naøy noùi toùm laïi, löôïc dòch caû 4 caâu trong baûn chöõ Haùn.
maïng. 69
Dieãn aâm, töùc dieãn Noâm baøi Baïch.
48
Cöûa muø (u quan): chæ aâm phuû, ñoái laïi vôùi döông quan chæ döông traàn. 70
Noùi chung taát caû caùc coâ hoàn ñi treân khoâng, treân boä vaø döôùi nöôùc.
49
Laáy phaán son veõ maët, laáy xaï höông öôùp xoâng aùo quaàn. Toaøn caâu nghóa laø caùc 71
Linh ngöõ: nhaø tuø kín.
cung phi, giai nhaân veõ maët baèng son phaán, xoâng öôùp xaï höông vaøo aùo quaàn, coát
72
tranh ñua ñeïp hôn nhau ñeå ñöôïc nhaø vua suûng aùi, ñöôïc choàng yeâu vì. Chæ caùc beänh ñaäu muøa, dòch taû.
50 73
Chæ thuù vui aân aùi. Bò seùt ñaùnh.
51 74
Thaïch Suøng ñôøi Taán giaøu noåi tieáng, laäp trang traïi ôû khe Kim Coác taïi huyeän Haø Bò buøa chuù thö phuø.
Nam. Suøng coù con haùt Luïc Chaâu ñeïp, thoåi saùo hay. Gian thaàn Toân Tuù muoán 75
Quyû söù.
chieám ñoaït, Suøng khoâng chòu. Tuù laøm chieáu giaû, sai veä só ñem ñeán baét Suøng. 76
Suøng cho Luïc Chaâu bieát roõ. Luïc Chaâu nhaûy laàu töï töû ñeå ñaùp taï Suøng. Thô ca ñôøi Oan gia nghieäp baùo tích luõy töø nhieàu ñôøi.
sau hay nhaéc ñeán chuyeän naøy. 77
Baøy ra toû töôøng, roõ raøng tröôùc maët.
52 78
Heùo roäc: raát heùo, heùo queo. Ngöôøi chöùng quaû A-la-haùn khoâng coøn rôi vaøo luaân hoài sinh töû nöõa, goïi laø voâ
sinh.
122 123
79 98
Chöõ trieàu (朝), khoâng theå phieân aâm laø ñìu; ñoïc laø chieàu khoâng thoâng duïng baèng Nöõ tu só cuûa Ñaïo giaùo vaø Phaät giaùo.
ñoïc laø chìu. Phöông aâm mieàn Trung vaãn noùi “chìu hiu” neân coù leõ dòch giaû duøng 99
Caùc ñaïo quaùn, thieàn vieän, tu vieän...
vôùi yù naøy.
100
80 Phöôïng loan: chæ duyeân nôï vôï choàng.
Soï ngöôøi luoân maát maét, nhìn vaøo saâu hoaém.
101
81 Thaáu hieåu phaùp voâ vi, töùc laø chöùng ñaéc thaùnh quaû, thaønh ñaïo.
Hoäi minh döông: trai ñaøn thí thöïc. Minh chæ aâm giôùi, caùc ngaï quyû; döông chæ
102
döông gian, caùc tieân nhaân. Phaùp hoäi thí thöïc cho chuùng sinh caû 2 coõi. Coøn goïi Thaày boùi ngaøy xöa duøng mu ruøa ñeå ñoaùn vieäc.
laø thuûy luïc hoäi, My sôn thuûy luïc. 103
Chæ chung caùc ngheà phong thuûy, chieâm tinh.
82
Phaàn coøn laïi cuûa trang naøy goàm moät caâu chaân ngoân vaø baøi trieäu thænh, ñeå 104
Hung caùt: nhöõng ñieàu laønh döõ, toát xaáu.
nguyeân vaên chöõ Haùn khoâng dieãn Noâm.
105
83 Baõo maõn: no neâ, aên uoáng ñaày ñuû, thoûa maõn.
Ñaõ noùi ôû phaàn ñaàu veà duyeân khôûi kinh Cöùu baït Dieäm Khaåu, do ngaøi A-nan gaëp
106
vieäc vaø thöa thænh. Nhöõng ngöôøi laøm ngheà buoân baùn, thöông maõi.
84 107
Tieâu dieän quyû: nghóa ñen laø quyû bò chaùy xeùm maët, ñoàng nghóa vôùi “dieän nhieân Höông tænh: laøng xoùm, tænh... ñaây chæ chung nôi queâ höông maø ngöôøi ta sinh
(maët chaùy)”. Töông truyeàn Boà Taùt Quaùn AÂm thò hieän hình töôùng quyû naøy ñeå cöùu ra vaø lôùn leân.
ñoä caùc chuùng sinh ñang chòu khoå nôi aâm caûnh, neân coøn toân xöng laø Tieâu Dieän 108
Ñôøi ngöôøi ngaén nguûi, thoaùng qua nhö giaác moäng vinh hoa phuù quyù cuûa Loâ sinh
Ñaïi só, cuõng töùc laø Dieän Nhieân Vöông Boà Taùt. Daân gian thöôøng goïi laø oâng Tieâu, trong quaùn troï ôû truyeän Hoaøng löông moäng. Chöõ ñieàm thöôøng phieân nieàm, ñeàm
ñöôïc thôø ôû caùc chuøa vôùi hình töôùng voâ cuøng döõ tôïn, löôõi theø ra raát daøi. nhö noãi nieàm, eâm ñeàm. Ñaây phieân ñieàm coù leõ thoâng hôn.
85
Chæ hoaøng gia. 109
Chò nhöõng ngöôøi maéc beänh aùc haïi nhö cuøi, ñieân... hoaëc gaëp phaûi tai öông baõo
86 luït v.v…
Chöùc teå töôùng, naém quyeàn ñieàu haønh caùc quan khaùc, töông ñöông vôùi thuû töôùng
ngaøy nay. 110
Xuoâng: gaëp phaûi, vaáp phaûi.
87
Ñeàm: ñeïp ñeõ, dòu daøng. Caâu naøy noùi caùc cung phi myõ nöõ nhan saéc ñeïp töôi 111
Naïn nhaân bò cheát chaùy, cheát chìm.
nhö hoa.
112
88 Cöûu hoaïnh: noùi ñuû laø cöûu hoaïnh töû, laø 9 tröôøng hôïp cheát baát ñaéc kyø töû, cheát
Chaêm lo kinh teá, toå chöùc giaùo duïc cho nhaân daân. do nhöõng nguyeân nhaân taùc ñoäng töø beân ngoaøi chöù khoâng do giaø yeáu, heát tuoåi
89 thoï; do ñoù goïi laø 9 caùch cheát oan uoång. Noäi dung naøy xuaát phaùt töø kinh Döôïc
Tríu meán, löu luyeán.
90 Sö, khi Boà Taùt Cöùu Thoaùt daãn lôøi ñöùc Phaät ñeå traû lôøi ngaøi A-nan veà 9 caùch cheát
Baên xaêng: xoâng xaùo.
oan uoång.
91
Chöõ 𠴥 goàm chöõ traàm (沈) vaø boä khaåu (口), coù nhieàu caùch ñoïc khaùc nhö “thoøm, 113
AÅm huyeát nhöï mao (飲血茹毛): nghóa ñen laø “uoáng maùu, aên loâng”, nghóa laø
thuøm”... nhöng theo ngöõ caûnh naøy thì ñoïc laø “raàm” thích hôïp hôn. Hôn nöõa,
aên uoáng theo loái man khai, laïc haäu, duøng ñeå chæ nhöõng nôi coøn chaäm tieán, man
ngay sau noù laø chöõ “roä” (𡀔) hôïp thaønh cuïm töø moâ taû aâm thanh: raàm roä.
khai, thieáu vaên minh.
92
Laáy töø thaønh ngöõ “haïo thuû cuøng kinh” (皓首竆經), nghóa laø “baïc ñaàu vôùi saùch 114
Nghóa laø than oaùn, traùch moùc trôøi ñaát baát coâng vôùi mình.
vôû ñeå nghieàn ngaãm nghóa lyù, vaên chöông”.
115
93 Ngöôøi thaäp aùc: nhöõng ngöôøi phaïm vaøo 10 ñieàu aùc (baát thieän) laø: gieát haïi, troäm
Xöa, Toân Khang ngheøo quaù, khoâng coù ñeøn, ñeâm nöông theo aùnh tuyeát laáp laùnh
cöôùp, taø daâm, noùi doái, noùi theâu deät, chöûi ruûa aùc ñoäc, noùi hai löôõi, tham lam,
beân cöûa soå ñeå ñoïc saùch.
noùng giaän, si meâ.
94
Lôõ thôøi, boû lôõ cô hoäi toát ñeïp troâi qua. 116
Töùc laø cuùng thí thöïc.
95
Caùt aùi töø thaân: döùt boû heát moïi söï luyeán aùi, moïi ngöôøi thaân thích... Chæ nhöõng 117
Oan gia nghieäp baùo tích luõy trong nhieàu kieáp vôùi nhau.
ngöôøi xuaát gia theo con ñöôøng tu taäp, xuaát theá.
118
96 Ñöôøng ba, naïn taùm: dòch töø caùc thuaät ngöõ tam ñoà, baùt naïn. Tam ñoà laø ba
Töï soi chieáu laïi noäi taâm cuûa mình ñeå nhaän ra chaân lyù, baûn chaát cuûa thöïc taïi.
ñöôøng aùc, hay ba caûnh giôùi xaáu maø ngöôøi taïo nghieäp aùc phaûi ñoïa vaøo, goàm coù:
97 ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sinh. Baùt naïn laø taùm ñieàu kieän baát lôïi, ngaên trôû chuùng
Xem naëng nghóa khí, hy sinh tính maïng vì vieäc nghóa.
124 125
sanh khoâng theå tu taäp ñaïo giaûi thoaùt, trong ñoù cuõng bao goàm caû tam ñoà: 1. Ñòa 130
YÙ noùi heát thaûy ngöôøi thaân trong nhieàu ñôøi tröôùc ñeán nay ñeàu ñöôïc nhôø ôn giaûi
nguïc; 2. Suùc sinh; 3. Ngaï quyû; (Chuùng sanh trong tam ñoà vì quaù khoå sôû vaø khoâng thoaùt.
ñuû trí tueä neân raát khoù nghó ñeán vieäc tu taäp.) 4. Coõi trôøi Tröôøng thoï (Chö thieân
131
ôû ñaây soáng laâu vaø höôûng söï sung söôùng khoaùi laïc neân khoâng thaáy ñöôïc söï khoå Nguõ suy: naêm töôùng suy. Chö thieân coõi trôøi khi heát phöôùc baùo, saép meänh chung
trong ñôøi soáng, do ñoù khoâng nghó ñeán vieäc tu taäp.); 5. Bieân ñòa, laø nhöõng vuøng thì hieän ra 5 töôùng suy: hoa treân ñaàu, treân muõ heùo; ñoå moà hoâi naùch; y phuïc hoùa
khoâng naèm nôi trung taâm, khoâng thuaän tieän cho vieäc tu hoïc Chaùnh phaùp; 6. dô daùy; haøo quang treân mình taét vaø khoâng thích ngoài yeân treân baûo toøa.
Caên khuyeát, khoâng coù ñuû giaùc quan hoaëc caùc giaùc quan bò taät nguyeàn nhö muø, 132
Boán töôùng khoå cuûa loaøi ngöôøi laø sinh, laõo, beänh, töû.
ñieác…; 7. Taø kieán, nhöõng kieán giaûi, nhaän thöùc sai leäch, baát thieän; 8. Khoâng gaëp 133
Phaät ra ñôøi, cuõng khoâng gaëp ñöôïc giaùo phaùp cuûa Phaät. Tu-la, hay a-tu-la, moät trong saùu ñöôøng chuùng sanh, coù thaàn löïc nhö chö thieân
119 coõi trôøi nhöng khoâng coù caùc töôùng toát. Loaøi naøy coù taâm saân haän maïnh meõ nhaát
Ñöùc Phaät A-di-ñaø töø khi coøn laø Boà Taùt ñaõ phaùt 48 lôøi ñaïi nguyeän cöùu ñoä chuùng trong caùc loaøi, thöôøng gaây söï ñaùnh nhau vôùi chö thieân caùc coõi trôøi.
sanh, trong ñoù coù nguyeän raèng taát caû nhöõng chuùng sinh naøo nieäm danh hieäu 134
ngaøi ñeàu seõ ñöôïc sinh veà coõi Phaät cuûa ngaøi, thoaùt khoûi moïi khoå naõo. Haøm sinh: coù söï soáng, ñoàng nghóa nhö höõu tình, chuùng sanh, haøm linh, haøm
120
thöùc...
Lieân trì: hoà sen. Nôi coõi Cöïc Laïc cuûa ñöùc Phaät A-di-ñaø coù hoà sen baùu; moãi 135
chuùng sinh tuøy theo coâng phu tu taäp khi sinh veà ñoù ñeàu ñöôïc hoùa sinh töø hoa Quoác ñoä: coõi nöôùc, chæ töôïng tröng moät vuøng laõnh thoå.
sen, chia laøm 9 phaåm khaùc nhau. 136
Cuøng troïn thaønh Phaät ñaïo, chöùng quaû Phaät.
121 137
Ñaûo huyeàn: treo ngöôïc. Trong ñòa nguïc coù nhöõng chuùng sinh bò treo ngöôïc ñeå Ngôùt: döùt, heát.
chòu toäi, raát ñau ñôùn khoå sôû. 138
Chöõ duøng laáy töø Kinh Thi, chæ vieäc con chaùu keá nghieäp cha meï.
122
Nuùi Thieát Vi, hay Thieát Luaân Vi, dòch töø tieáng Phaïn laø Cakravāḍaparvata, coù 139
Vôï choàng hoøa hôïp vôùi nhau.
nghóa laø töôøng vaây quanh baèng saét. Nuùi Thieát Vi ñöôïc ñeà caäp ñeán trong nhieàu
kinh ñieån, laø daõy nuùi bao quanh cuûa moãi moät Tieåu theá giôùi. Nhö vaäy, caâu naøy
coù yù noùi ñem coâng ñöùc laäp ñaøn thí thöïc hoài höôùng veà cho moïi chuùng sanh trong
theá giôùi.
123
Trôû leân, töùc laø töø kieáp xa xöa.
124
Lieân trì baùt ñöùc: nöôùc trong ao sen ôû coõi Phaät coù 8 coâng ñöùc. Theo ngaøi Huyeàn
Trang thì ngöôøi uoáng nöôùc aáy ñöôïc 8 coâng ñöùc aáy laø: 1. Tröøng tònh: laéng gaïn
trong saïch; 2. Thanh laõnh: trong treûo maùt laïnh; 3. Cam myõ: muøi vò ngon ngoït;
4. Khinh nhuyeãn: nheï nhaøng meàm maïi; 5. Nhuaän traïch: thaám nhuaàn töôi maùt;
6. An hoøa: yeân oån hoøa nhaõ; 7. Tröø ñöôïc ñoùi khaùt vaø voâ soá khoå naõo; 8. Tröôûng
döôõng thaân töù ñaïi, taêng tröôûng caùc thieän caên.
125
Caùi taùn che, loïng che, laøm baèng 7 loaïi chaâu baùu quyù.
126
Kieám thuï: röøng kieám; ngoïc thuï: röøng ngoïc.
127
Ñao sôn: nuùi ñao; baûo sôn: nuùi baùu.
128
Ñeà-hoà, moùn aên ñöôïc xem laø ngon nhaát, tinh tuùy nhaát cheá bieán töø söõa töôi. Cam
loä vaø ñeà-hoà laø nhöõng thöù nöôùc ngon ngoït, ai ai cuõng öa thích. Caâu naøy noùi nhôø
nguyeän löïc töø bi maø nöôùc ñoàng loûng cuõng hoùa ra cam loä, ñeà-hoà. Caû ñoaïn treân
moâ taû taát caû nhöõng caûnh hieåm nguy, ñau ñôùn maø chuùng sanh ñang chòu khoå
naõo (do nghieäp löïc) ñeàu hoùa thaønh nhöõng nôi an oån toát laønh (nhôø nguyeän löïc).
129
Caùc quan xöû aùn ôû aâm phuû.
126 127
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
11. Dictionnaire Annamite Francais: Genibrel,

Imprimerie de la Mission aø Taân Ñònh, Saøi Goøn,
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1898.
12. Dictionarium Ananitico Latinum: Taberd, NXB
Vaên Hoïc, Haø Noäi, 2004.
I. Nhöõng taøi lieäu lieân quan tröïc tieáp ñeán chöõ vaø nghóa
Haùn Noâm: II. Nhöõng taøi lieäu tham khaûo ñeå vieát Chöông I:
1. Moâng sôn thí thöïc khoa nghi: baûn in cuûa chuøa Vónh 1. Vieät Nam Phaät giaùo söû löôïc: Maät Theå, Minh Ñöùc
Khaùnh, Bình Ñònh, 1918. xuaát baûn, Ñaø Naüng, khoâng ghi naêm in.
2. Caûnh Ñöùc Truyeàn Ñaêng luïc (景德傳燈錄), quyeån 10: 2. 50 naêm chaán höng Phaät giaùo Vieät Nam, taäp 1, Thích
baûn xöa, khoâng ghi nôi vaø naêm in. Thieän Hoa, Vieän Hoùa Ñaïo xuaát baûn, Saøi Goøn, 1970.
3. Phaät Quang Ñaïi töø ñieån, 8 quyeån: Phaät Quang Xuaát 3. Vieät Nam Phaät giaùo söû luaän I-II-III: Nguyeãn Lang,
baûn xaõ, Ñaøi Baéc, 1995. NXB Vaên Hoïc, Haø Noäi, 2000.
4. Töø Nguyeân: Thöông vuï aán thö quaùn, Höông Caûng, 4. Thieàn moân nhaät tuïng: baûn cuûa Caåm hoa trai, ñaïi sö
1973. Hoaønh Haûi chuøa Ñoâng Nhai Thieân Töï ôû Cöûu Hoa
5. Töø haûi 3 quyeån: Thöôïng haûi Töø Thö Xuaát baûn xaõ, sôn in naêm 1903.
Thöôïng Haûi, 1989. 5. Phaät thuyeát Cöùu Baït Dieäm Khaåu Ñaø-la-ni kinh, Ñaïi
6. Taân tu Khang Hy töï ñieån, 2 quyeån: Laêng Thieäu Vaên, taïng kinh Haùn ngöõ, baûn Ñaïi Chaùnh taân tu, quyeån
Cao Thuï Phieân, Khaûi Nghieäp thö cuoäc aán haønh, Ñaøi 21, kinh soá 1313, baét ñaàu töø trang 464b.
Baéc, 1998. 6. Tieâu thích kim cöông khoa nghi hoäi yeáu chuù giaûi,
7. Haùn Vieät Töï Ñieån: Thieàu Chöûu, baûn in laàn thöù 2, Ñaïi taïng kinh Haùn ngöõ, baûn Caøn Long, quyeån 24,
Höng Long xuaát baûn, Saøi Goøn, 1966. kinh soá 467, baét ñaàu töø trang 650a.
8. Vieät Haùn töø ñieån toái taân: Chin Hoa, xuaát baûn, Saøi 7. Kim Quang Minh saùm phaùp boå trôï nghi, Ñaïi taïng
Goøn, 1962. kinh Haùn ngöõ, baûn Ñaïi Chaùnh taân tu, quyeån 46,
kinh soá 1945, baét ñaàu töø trang 957b.
9. Ñaïi Töï ñieån chöõ Noâm: Vuõ Vaên Kính, NXB Vaên
Ngheä, TP.HCM, 2002. 8. Du-giaø taäp yeáu Dieäm Khaåu thí thöïc nghi, Ñaïi taïng
kinh Haùn ngöõ, baûn Ñaïi Chaùnh taân tu, quyeån 21,
10. Ñaïi Nam Quoác aâm töï vò, 2 quyeån: Huyønh Tònh
kinh soá 1320, baét ñaàu töø trang 473c.
Cuûa, Coâng ty phaùt haønh saùch TP.HCM in laïi 1982.
128 129
VAÊN TEÁ COÂ HOÀN CUÛA NGUYEÃN DU
PHUÏ LUÏC I: VAÊN TEÁ COÂ HOÀNi Höông löûa ñaõ khoâng nôi nöông töïa,
Hoàn moà coâi laàn löõa maáy nieân.
Nguyeãn Du Coøn chi ai khaù ai heøn,
Coøn chi maø noùi keû hieàn, ngöôøi ngu!
Tieát thaùng baûy möa daàm suøi suït,
Toaùt hôi maây laïnh leõo xöông khoâ. Tieát ñaàu thu laäp ñaøn giaûi thoaùt,
Naõo ngöôøi thay buoåi chieàu thu, Nöôùc tònh bình vaåy haït döông chi.i
Ngaøn lau nhuoäm baïc, laù ngoâ ruïng vaøng! Muoân nhôø ñöùc Phaät töø bi,
Giaûi oan, cöùu khoå, cuøng veà Taây phöông.
Ñöôøng baïch döôngii boùng chieàu man maùc,
Dòp ñöôøng leâiii laùc ñaùc söông sa. Cuõng coù keû tính ñöôøng kieâu haõnh,ii
Loøng naøo loøng chaúng thieát tha, Chí nhöõng laêm caát gaùnh non soâng;
Coõi döông coøn coù, nöõa laø coõi aâm. Noùi chi ñöông buoåi tranh huøng,
Töôûng khi thaát theá vaän cuøng maø ñau!
Trong tröôøng daïiv toái taêm trôøi ñaát,
Coù khoân thieâng phaûng phaát u minh.v Boãng phuùt ñaâu möa sa ngoùi lôû,
Thöông thay, thaäp loaïi chuùng sanh,vi Khoân ñem mình laøm ñöùa thaát phu.iii
Hoàn ñôn, phaùch chieác leânh ñeânh queâ ngöôøi. Giaøu sang caøng naëng oaùn thuø,
i
Maùu töôi lai laùng, xöông khoâ ruïng rôøi
Baøi naøy ñöôïc trích theo saùch Tam baûo vaên chöông do Coá hoïc giaû Ñoaøn Trung
Coøn bieân soaïn, xuaát baûn naêm 1946 taïi Saøi Goøn. Naêm 2004 ñöôïc NXB Toân giaùo
taùi baûn vôùi söï khaûo ñính vaø nhuaän saéc cuûa oâng Nguyeãn Minh Tieán. Ñoaøn voâ töïiv laïc loaøi nheo nhoùc,
ii
Baïch döông: teân moät gioáng caây ngöôøi thöôøng troàng taïi nôi moà maû, laù troøn vaø lôùn,
Quyû khoâng ñaàu ñoùn khoùc ñeâm möa.
beà maët xanh, beà löng traéng, coïng laù daøi, hôi coù gioù thì lieàn lay ñoäng thaønh tieáng
ñìu hiu raàu ró.
iii i
Ñöôøng leâ moät gioáng caây thöôøng troàng taïi leà ñöôøng laáy boùng maùt, tôùi muøa thu thì Tònh bình: bình nöôùc trong saïch, do Tònh thuûy chaâu laø thöù ngoïc ñaõ löôïc ñi (luaän
laù giaø, bò söông thì ruïng, töùc laø caây cam ñöôøng, vì nhaønh coäi cao daøi nhö caây leâ, Trí Ñoä); döông chi: nhaønh döông lieãu. Phaùp Uyeån Haân Laâm Phaät Ñoà Tröøng laø
cho neân coù teân rieâng laø ñöôøng leâ. moät taêng só phaùp thuaät cao sieâu ôû AÁn Ñoä. Baïch Laïc nghe danh, môøi sang Trung
iv quoác. Con trai cuûa Laïc maéc beänh naëng, Phaät Ñoà Tröøng laáy nhaønh döông lieãu
Tröôøng daï: ñeâm daøi.
v nhuùng vaøo bình nöôùc maø vaåy cho, lieàn tænh laïi.
U minh: muø toái, coõi u u minh minh. ii
vi Kieâu haõnh: Caàu may, hy voïng nhöõng chuyeän phi phaän.
Chuùng sanh: moïi sanh linh treân theá giôùi, phaøm coù sanh maïng ñeàu laø chuùng sanh. iii
Theo Phaät thuyeát thì chuùng sanh goàm caû thöôïng löu, trung löu vaø haï löu, caû ngöôøi Thaát phu: ngöôøi daân taàm thöôøng, heøn keùm. Haùn thö: “Caàn vi thaát phu baát ñaéc”
vaø vaät, caû soáng vaø cheát, heát thaûy coù möôøi loaïi. Nhöng baøi naøy goïi laø Thaäp loaïi (OÂng vua luùc sa cô maát nöôùc thì caàn laøm keû daân heøn cho yeân thaân cuõng chaúng
chuùng sanh ñoái vôùi Phaät thuyeát thì sai nghóa, vì ñaây laø baøi vaên cuùng coâ hoàn thì ñöôïc.)
iv
chæ laø moät loaïi ngaï quyû (coâ hoàn) maø thoâi. Voâ töï: khoâng coù con noái doõi.
130 131
MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI VAÊN TEÁ COÂ HOÀN CUÛA NGUYEÃN DU
Cho hay thaønh, baïii laø cô. Keû thaân thích vaéng sau vaéng tröôùc,
Maø coâ hoàn bieát bao giôø cho tan! Bieát laáy ai baùt nöôùc cheùn nhang!
Coâ hoàn thaát theåu doïc ngang,
Cuõng coù keû maøn lan, tröôùng hueä, Naëng oan khoân leõ tìm ñaøng hoùa sanh!
Nhöõng caäy mình cung queá, phoøng hoa.
Moät phen thay ñoåi san haø,ii Kìa nhöõng keû baøy binh, boá traän,
Maûnh thaân chieác laù, bieát laø veà ñaâu? Ñoåi mình vaøo laáy aán nguyeân nhung.
Gioù möa saám seùt ñuøng ñuøng,
Treân laàu cao, döôùi doøng nöôùc chaûy, Daõi thaây traêm hoï laøm coâng moät ngöôøi.
Phaän ñaõ ñaønh traâm gaõy, bình rôi.
Khi sao ñoâng ñuùc vui cöôøi, Khi thaát theá, teân rôi ñaïn laïc,
Maø khi nhaém maét khoâng ngöôøi nhaët xöông? Baõi tröôøng sav thòt naùt maùu troâi.
Meânh moâng goùc beå, beân trôøi,
Ñau ñôùn nheõ khoâng höông, khoâng khoùi, Naém xöông voâ chuûvi bieát nôi choán naøo!
Luoáng ngaån ngô trong coõi röøng sim. Trôøi xaâm xaåm möa gaøo, gioù theùt,
Thöông thay tay yeáu chaân meàm,
Caøng naêm caøng heùo, moät ñeâm moät daøi!
Khí aâm huyeàn môø mòt tröôùc sau.
Kìa nhöõng keû muõ cao aùo roäng, Ngaøn maây noäi coû raàu raàu,
Ngoïn buùt son, soáng, thaùc ôû tay. Naøo ñaâu ñieáu, teá,vii naøo ñaâu chöng, thöôøng?viii
Kinh luaân gom moät tuùi ñaày,
Ñaõ ñeâm Quaûn, Nhaïc,iii laïi ngaøy Y, Chu,iv Cuõng coù keû tính ñöôøng trí phuù,ix
Mình laøm, mình nhòn nguû, keùm aên.
Thònh maõn laém, oaùn thuø caøng laém, Ruoät raø khoâng keû chí thaân,x
Traêm loaøi ma, moà naám chung quanh. Daãu laøm neân ñeå daønh phaàn cho ai?
Ngaøn vaøng khoân ñoåi ñöôïc mình,
v
Laàu cao vieän haùt tan taønh coøn ñaâu! Tröôøng sa: baõi caùt daøi.
vi
Voâ chuû: khoâng coù ngöôøi laøm chuû. YÙ noùi khoâng ngöôøi thaân thích, khoâng bieát cuûa
i ai.
Thaønh: neân, baïi: thua.
ii vii
San haø, hay sôn haø: nuùi soâng, yù noùi caùc trieàu ñaïi thay ñoåi. Ñieáu: vieáng thaêm, teá: cuùng teá.
iii viii
Quaûn Troïng nöôùc Teà, Nhaïc Nghò nöôùc Yeân ñeàu laø nhöõng quan töôùng quoác coù Leã teá veà muøa ñoâng goïi laø chöng, leã teá veà muøa thu goïi laø thöôøng.
ix
danh ñôøi Ñoâng Chu. Trí phuù: laøm neân giaøu coù.
iv x
Y Doaõn nhaø Thöông, Chu Coâng nhaø Chu ñeàu ñöôïc toân xöng laø baäc thaùnh. Chí thaân: raát thaân.
132 133
Khi naèm xuoáng khoâng ai nhaén nhuû, Cuõng coù keû vaøo soâng ra beå,
Cuûa phuø vaâni coù cuõng nhö khoâng! Caùnh buoàm maây chaïy xeá gioù ñoâng.
Soáng thôøi tieàn chaûy baïc doøng, Gaëp côn gioâng toá giöõa doøng,
Thaùc khoâng ñem ñöôïc moät ñoàng naøo ñi. Ñem thaân choân raáp vaøo loøng kình, ngheâ.i
Cuõng coù keû ñi veà buoân baùn,

Khoùc ma möôùn thöông gì haøng xoùm?
Ñoøn gaùnh tre chín raïn hai vai.
Hoøm goã da boù ñoùm ñöa ñeâm!
Gaëp côn möa naéng khí trôøi,
Ngaån ngô trong quaõng ñoàng chieâm.
Hoàn ñöôøng, phaùch xaù laïc loaøi nôi nao?
Taøn höông, gioït nöôùc bieát tìm vaøo ñaâu.
Cuõng coù keû maéc vaøo khoùa lính,
Cuõng coù keû raép caàu chöõ quí, Boû cöûa nhaø, goàng gaùnh vieäc quan.
Daán mình vaøo thaønh thò laân la. Nöôùc khe, côm vaét gian nan,
Maáy thu lìa cöûa, lìa nhaø, Daõi daàu ngaøn daëm, laàm than moät ñôøi!
Vaên chöông ñaõ chaéc ñaâu maø trí thaân.ii
Buoåi chieán traän maïng ngöôøi nhö raùc,ii
Doïc haøng quaùn phaûi tuaân möa naéng,
Phaän ñaõ ñaønh ñaïn laïc teân rôi.
Vôï con naøo nuoâi naáng kieâng khem.
Laäp loøe ngoïn löûa ma trôi,
Voäi vaøng lieäm saáp, choân nghieâng,
Tieáng oan vaêng vaúng toái trôøi caøng thöông.
Anh em: thieân haï; laùng gieàng: ngöôøi döng.
Cuõng coù keû lôõ laøng moät kieáp,
Boùng phaàn töû xa chöøng höông khuùc,
iii iv Lieàu tuoåi xanh buoân nguyeät baùn hoa.
Baõi tha ma keû doïc ngöôøi ngang. Ngaån ngô khi trôû veà giaø,
Coâ hoàn nhôø gôûi tha höông,v Ai choàng con taù, bieát laø caäy ai?
Gioù traêng hiu haét, löûa höông laïnh luøng!
Soáng ñaõ chòu moät ñôøi phieàn naõo,
Thaùc laïi nhôø hôùp chaùo laù ña.iii
i
Phuø vaân: ñaùm maây noåi, tyû vôùi söï sang giaøu baát nghóa, nhö ñaùm maây noåi, tuï roài i
Kình, ngheâ: hai gioáng caù lôùn hung döõ ôû bieån, hay laøm chìm thuyeàn beø ñeå aên thòt
seõ tan. (Luaän ngöõ)
ii
ngöôøi.
Coå thi: Vaên chöông khaû trí thaân. (Vaên chöông coù theå giuùp neân ngöôøi.) ii
iii
Thô Chinh phuï: Coå lai chinh chieán nhaân, taùnh maïng khinh nhö thaûo. (Ngöôøi
Phaàn: caây phaàn, töû: caây töû, chæ laø laøng nhaø queâ, vì chaùnh khu vöïc ñôøi xöa veà caùc trong tröôøng chieán thuôû nay, taùnh maïng nheï nhö coû raùc).
laøng thöôøng troàng hai thöù caây aáy laøm coõi. iii
iv
Ngöôøi mieàn Baéc cuùng coâ hoàn thöôøng chaép nhöõng laù ña laøm caùi ñaøi, muùc chaùo
Höông khuùc: laøng khaùc. vaøo ñoù maø caém taïi caùc leà ñöôøng, coù yù boá thí cho nhöõng hoàn con nít vaø nhöõng
v
Tha höông: laøng khaùc, yù noùi ñi phöông khaùc khoâng coøn ñöôïc ôû nôi queâ quaùn. hoàn taøn taät.
134 135
Ñau ñôùn thay phaän ñaøn baø, Moãi ngöôøi moät nghieäp khaùc nhau,
Kieáp sanh ra theá bieát laø taïi ñaâu! Hoàn xieâu, phaùch laïc bieát ñaâu baây giôø!
Cuõng coù keû naèm caàu, goái ñaát, Hoaëc laø aån ngang bôø, doïc buïi,
Doõi thaùng ngaøy haønh khaáti ngöôïc xuoâi. Hoaëc laø nöông ngoïn suoái, chaân maây.
Thöông thay cuõng moät kieáp ngöôøi, Hoaëc laø ñieám coû, boùng caây,
Soáng nhôø haøng xöù, cheát vuøi ñöôøng quan! Hoaëc laø quaùn noï, caàu naøy bô vô.
Cuõng coù keû maéc ñoaøn tuø giaëc, Hoaëc laø nöông thaàn töøi Phaät töï,ii
Gôûi mình vaøo chieáu raùch moät manh. Hoaëc laø nhôø ñaàu chôï, cuoái soâng.
Naém xöông choân raáp goùc thaønh, Hoaëc laø trong quaõng ñoàng khoâng,
Kieáp naøo côûi ñöôïc oan tình aáy ñi? Hoaëc laø goø ñoáng, hoaëc vuøng lau tre.
Kìa nhöõng ñöùa tieåu nhi taám beù, Soáng ñaõ chòu moät beà thaûm thieát,
Loãi giôø sanh, lìa meï, lìa cha. Ruoät heùo khoâ, da reùt caêm caêm;
Laáy ai boàng beá xoùt xa, Daõi daàu trong maáy muoân naêm,
U ô tieáng khoùc thieát tha noãi loøng. Thôû than döôùi ñaát, aên naèm treân söông.
Cuõng coù keû chìm soâng, laïc suoái; Nghe gaø gaùy, tìm ñöôøng laùnh aån,
Cuõng coù ngöôøi saåy coäi, sa caây; Laën maët trôøi, laån thaån tìm ra.
Coù ngöôøi leo gieáng ñöùt daây, Loâi thoâi, boàng treû, daét giaø,
Ngöôøi troâi nöôùc luõ, keû laây löûa thaønh. Coù khoân thieâng haõy laïi maø nghe Kinh.
Ngöôøi thì maéc sôn tinh, quyû quaùi, Nhôø pheùp Phaät sieâu sinh Tònh ñoä,iii
Ngöôøi thì xoâng nanh hoå, ngaø voi. Phoùng haøo quangiv cöùu khoåv ñoä u.vi
Coù ngöôøi hay ñeû khoâng nuoâi,
Coù ngöôøi sa saåy, coù ngöôøi khoán thöông.
ngöôøi ta cheát ñi maø hoàn nhieàu toäi loãi thì khoâng qua ñöôïc caàu aáy cho neân goïi laø
Gaëp phaûi luùc ñi ñöôøng lôõ böôùc, Naïi haø kieàu (Caàu khoâng theå sang ñöôïc).
i
Thaàn töø: ñeàn thôø thaàn.
Caàu Naïi Haøii keû tröôùc ngöôøi sau. ii
Phaät töï: chuøa thôø Phaät.
iii
i Sieâu sinh Tònh ñoä: thoaùt qua coõi traàn maø sanh vaøo ñaát trong saïch, laø nôi Phaät vaø
Haønh khaát: ñi aên xin.
ii Boà Taùt ôû. Chöõ thoå (土), tuïc quen ñoïc laø ñoä.
Naïi haø: Theo Tuyeân thaát chí, Ñoång Quaùn cheát, hoàn ñi ñeán moät doøng nöôùc beà iv
Haøo quang: tia saùng chieáu ra chung quanh, laø bieåu hieäu quang minh cuûa Phaät.
roäng chæ loái vaøi thöôùc, nguoàn töï ñòa phuû laïi, chaûy qua phía taây nam, nöôùc ñeàu v
laø maùu vaø hoâi tanh khoâng chòu noåi, tuïc goïi teân laø Naïi haø (Soâng Naïi). Laïi saùch Cöùu khoå: cöùu söï khoå naõo.
vi
Coâ Luïc cheùp: Soâng Naïi ôû phía taû nuùi Cao Lyù, treân coù nhòp caàu, ñôøi truyeàn raèng: Ñoä u: daãn qua khoûi choã taêm toái.
136 137
Raép hoøa töù haûii quaàn chu,ii Ñaøn chaån teá vaâng lôøi Phaät giaùo,i
Naõo phieàn truùt saïch, oan thuø röûa khoâng. Cuûa coù chi, baùt chaùo, neùn nhang,
Goïi laø manh aùo, thoi vaøng,
Nhôø ñöùc Phaät thaàn thoâng quaûng ñaïi, Giuùp cho laøm cuûa aên ñöôøng thaêng thieân.
Chuyeån Phaùp luaâniii tam giôùiiv thaäp phöông.v Ai ñeán ñoù, döôùi treân ngoài laïi,
Nhôn nhôn Tieâu Dieän Ñaïi vöông,vi Cuûa laøm duyeân, chôù ngaïi bao nhieâu.
Linh kyøvii moät laù daãn ñöôøng chuùng sanh. Pheùp thieâng bieán ít thaønh nhieàu,
Treân nhôø Toân giaûii chia ñeàu chuùng sanh.
Nhôø pheùp Phaät uy linh doõng maõnh,
Phaät höõu tình töø bi phoå ñoä,
Trong giaác meâ khua tænh chieâm bao.
Chôù ngaïi raèng coù coù chaêng chaêng.
Möôøi loaøi baát keå loaøi naøo.
Nam moâ Ñaø Phaät, Phaùp, Taêng,
Gaùi, trai, giaø, treû ñeàu vaøo nghe kinh.
Ñoä cho nhaát thieát sieâu thaêng linh hoàn.
Kieáp phuø sanh nhö hình, nhö aûnh, Nam moâ Boà Taùt, Theá Toân,
Coù chöõ raèng: Vaïn caûnh giai khoâng.viii Tieáp daãn coâ hoàn Tònh ñoä sieâu sanh.
Ai ôi laáy Phaät laøm loøng,
Keä raèng:
Töï nhieân sieâu thoaùt khoûi trong luaân hoài.ix
Haøn laâm sôû lyù daï traàm traàm,
AÙi ngaïi coâ hoàn khoå naõo thaâm!
i
Töù haûi: boán bieån. Tòch dieät phong traàn voâ löôïng cuùng;
ii
Quaàn chu: caùc chaâu. Hy haâm höôûng thoï höõu thöôøng laâm.
iii
Phaùp luaân: baùnh xe phaùp. Phaät thuyeát phaùp ñoä sinh gioáng nhö laøm xoay chuyeån
baùnh xe phaùp.
iv
Tam giôùi: Ba coõi laø: 1. Coõi duïc, nôi caùc thieân, nhaân ñeàu coù tình duïc; 2. Coõi saéc,
Kim tieâu haïnh ngoä Boà-ñeà quaû;
nôi caùc thieân, nhaân chæ coù hình saéc maø khoâng coøn coù tình duïc. 3. Coõi voâ saéc, nôi Chuùng ñaúng ñöông thi hoan hyû taâm.
caùc thieân, nhaân saéc töôùng ñeàu khoâng coøn gì nöõa, ñöôïc caûnh vui voâ cuøng.
v Chæ chí Thieân ñaøng phi huyeãn loä,
Thaäp phöông: möôøi phöông, saùch Phaät cho boán phöông chaùnh (ñoâng, taây, nam,
baéc), boán phöông giaùp vaø treân trôøi, döôùi ñaát (töù duy, thöôïng, haï) laø möôøi phöông. Quaân moâng giaûi thoaùt xuaát haøn laâm.
vi
Tieâu Dieän Ñaïi Vöông: laø vò thaàn chaån teá chuùng sanh.
vii
Linh kyø: laù côø thieâng. Nam moâ Sanh Tònh ñoä Boà Taùt Ma-ha-taùt!
viii
Vaïn caûnh giai khoâng: muoân caûnh ñeàu thaønh khoâng.
ix
Luaân hoài: voøng xoay chuyeån khoâng bao giôø ngöøng, saùch Phaät noùi: Chuùng sanh i
treân theá giôùi töø xöa ñeán nay cöù soáng thaùc laàn hoài ôû trong Luïc ñaïo, nhö baùnh xe Phaät giaùo: lôøi daïy cuûa Phaät.
ii
quay troøn khoâng bao giôø ngöøng, duy coù ngöôøi thaønh ñaïo laø döùt ñöôïc noãi khoå aáy. Toân giaû: baäc tu haønh chaân chaùnh, cöùu ñoä, boá thí cho chuùng sanh.
138 139
PHUÏ LUÏC II:
NGUYEÂN BAÛN TRANG
BÌA, LÔØI TÖÏA VAØ LÔØI BAÏT
SAÙCH
MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC
KHOA NGHI
140 141
MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI MOÄT SOÁ TRANG NGUYEÂN BAÛN
142 143
144 145
146 147
148 149
150 151
152 153
MUÏC LUÏC
LÔØI NOÙI ÑAÀU .............................................................................. 5
CHÖÔNG I:
NGUOÀN GOÁC MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI ............................. 7
I. Moâng Sôn thí thöïc – Ñaïi Moâng Sôn thí thöïc: ....................... 7
II. Moâng Sôn thí thöïc khoa nghi: ........................................... 12
1. Veà tình traïng vaên baûn: ............................................... 13
2. Dòch giaû: .................................................................... 17
CHÖÔNG II:
CHAÙNH VAÊN MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI.................. 21
BAØI BAÏCH: ........................................................................... 51
KHOÂ LAÂU TAÙN ..................................................................... 57
TRAÏO VAÊN ........................................................................... 63
NHAÄP TIEÅU MOÂNG SÔN PHAÙP ............................................ 87
PHUÏC DÓ VAÊN ................................................................... 103
CHUÙC TOÁNG ...................................................................... 117
CHUÙ GIAÛI PHAÀN DIEÃN NOÂM ................................................. 120
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ........................................................... 128
PHUÏ LUÏC I: VAÊN TEÁ COÂ HOÀN CUÛA NGUYEÃN DU .................. 130
PHUÏ LUÏC II: NGUYEÂN BAÛN TRANG BÌA, LÔØI TÖÏA VAØ LÔØI BAÏT
SAÙCH MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI...............................140
154 155

蒙山施食科仪

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

蒙山施食科仪

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Hoøa thöôïng BÍCH LIEÂN

B aét nguoàn saâu xa töø kinh Cöùu Baït Dieäm Khaåu

Caùc taùc phaåm chính coøn ñeå laïi:

CHÖÔNG II: CHAÙNH VAÊN

MOÂNG SÔN THÍ THÖÏC KHOA NGHI

[1a] Daáu ngöôøi thaäp loaïi bieát laø ñaâu?

UÙm, boä boä ñeá rò, giaø rò ña rò ñaùt ña nga ña da.2

[1b] Coâ hoàn vaên trieäu thænh,

[1b] Nhaát taâm trieäu thænh.

[2a] Nhaát taâm trieäu thænh:

[2a] Nhaát taâm trieäu thænh:

[2b] ... baû Di-ñaø nieäm

[2b] ... Ñaø Phaät hieäu,

[3a] Thuyeàn chieán phuùt ñoåi dôøi vöông khí,

[3b] Ngöïa giaø, chieán töôùng vaéng khoâng,

[4a] Vaên thaàn xieát keå muoân vaøn

[4b] Nhaát taâm trieäu thænh:

[4b] Laïi thænh keû xuaát traàn phi tích,25

[5a] Tu thaân trong ñoäng Ñaøo nguyeân,29

[5b] Thaân söông gioù, thòt choân buïng caù;

[6a] Caùt vaøng vaêng vaúng tieáng ma,

[6b] Nhöõng ngöôøi saûn naïn quy aâm,46

[7a] Nhaát taâm trieäu thænh:

[7a] Laïi thænh keû cung khueâ thuôû tröôùc,

[7b] Gaëp tai nöôùc, löûa haïi mình

[8a] ... y thaûo phuï moäc, ly mî voõng löôïng, treä phaùch

[8a] Nöông caây coû, boùng ma möôøng töôïng;

[8b] Baïch vaân:

[8b] Baïch – dieãn aâm69

[9a] ... daây buoäc,

[9b] ... ñôm quaûy!

Baïch vaên thieân chung.

KHOÂ LAÂU TAÙN

Taïc ñaùn hoang giao khöù ngoaïn du,

[10a] ... chöùng vaøo trong böïc voâ sinh.78

KHOÂ LAÂU TAÙN DIEÃN AÂM

Sôùm qua, ñoàng vaéng ngoaïn du,

[10b] Khoâ laâu!

[10b] Khoâ laâu ôi hôõi khoâ laâu!

[11a] Khoâ laâu!

[11a] Khoâ laâu ôi hôõi khoâ laâu!

[11b] ... tröôùc baûo höông

[11b] Bao nhieâu toäi chöôùng ñeå doàn,

[12a] Tu thieát trai dieân,

[12a] Hoâm nay cuùng thí trai ñaøn,

[12b] ... chaáp trung cung,

[12b] Trong cung teå chaáp ñaïi quan,86

[13a] Vuõ só nhung thaàn,

[13a] Ngöôøi vuõ só, keû nhung thaàn,

[13b] ... vaän tha ñaø,

[13b] Tha ñaø meänh vaän94 laøm sao,

[14a] Vuõ phuïc hoaøng quan,

[14a] Nhöõng ngöôøi vuõ phuïc hoaøng quan,

[14b] ... tieát vong xu,

[14b] Vôùi ngöôøi tröôïng tieát vong khu,97

[15a] Ñòa lyù, thieân vaên,

[15a] Nhöõng ngöôøi ñòa lyù, thieân vaên,

[15b] ... tænh ly höông,

[15b] Queâ xöa höông tænh107 boû luoân,

[16a] Maõ ñaïp xa thöông,

[16a] Nhöõng ngöôøi ngöïa ñaïp xe thöông,

[16b] ... aù manh lung,

[16b] Hoaëc ngöôøi ngoïng lòu, ñieác ñui,

[17a] Ñaïi thí moân khai,