Dhmosiografikos Logos Kai Diakeimenikothta

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ – ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ

ΤΟΜΕΑΣ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑΣ
ΕΛΕΝΗ ΓΙΑΛΑΜΠΟΥΚΗ
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ
ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ
ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ:
ΕΠΟΠΤΡΙΑ: Θ. Σ. ΠΑΥΛΙΔΟΥ
ΜΕΛΗ: Σ. ΤΣΟΧΑΤΖΙΔΗΣ, Σ. ΧΑΤΖΗΣΑΒΒΙΔΗΣ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2008
ii
«ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ: ΥΠΟΤΡΟΦΙΕΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΕ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΒΑΣΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ»

ΜΕΤΡΟ 2.2 «Αναμόρφωση Προγραμμάτων Σπουδών-Διεύρυνση Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης»
ΕΝΕΡΓΕΙΑ 2.2.3 «Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών-Έρευνα-Υποτροφίες»
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΑΞΕΩΝ 2.2.3.β «Υποτροφίες Έρευνας με προτεραιότητα στη Βασική Έρευνα»
iii
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ .................................................................................................. vi
ΕΙΣΑΓΩΓΗ .................……………………………………………….....….. viii
1. ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ……………………...........................… 1
1.1. Μαζική Επικοινωνία και Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας ….….……. 1
1.1.1. Χαρακτηριστικά της μαζικής επικοινωνίας ……...………...….. 4
1.1.2. Οικονομική οργάνωση των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας ...... 9
1.1.3. Ο θεσμικός ρόλος και οι λειτουργίες των Μέσων Μαζικής
Επικοινωνίας ….......................................................…………… 11
1.2. Ο δημοσιογραφικός λόγος …….………………………………...… 13
1.2.1. Χαρακτηριστικά του δημοσιογραφικού λόγου ........................... 14
1.2.2. Είδη του δημοσιογραφικού λόγου …………………………….. 15
1.3. Η είδηση ………………………………………..………………….. 17
1.3.1. Τυπολογία της είδησης ………………....................................... 18
1.3.2. Η είδηση ως αφήγηση ……..………………………….…….…. 20
1.3.3. Αφηγηματική δομή της είδησης ................................................. 24
1.3.4. Η πολυτροπικότητα της τηλεοπτικής είδησης ............................ 27
1.3.5. Διαδικασίες παραγωγής της είδησης .......................................... 29
1.3.5.1. Οργανωτική δομή ........................................................... 30
1.3.5.2. Διαδικασίες επιλογής ...................................................... 32
1.3.5.3. Επεξεργασία του κειμένου της είδησης ……………….. 35
1.3.6. Πηγές της είδησης ....................................................................... 38
1.3.7. Επαγγελματική δεοντολογία …….........…………………..…… 41
1.3.8. Η ιδεολογική διάσταση της δημοσιογραφικής πρακτικής …….. 44
2. ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ....................................................... 50
2.1. Κοινωνία και λόγος ........................................................................... 52
2.2. Συμφραστικό πλαίσιο του λόγου ...................................................... 60
2.3. Εξουσία ............................................................................................. 64
iv
2.4. Ιδεολογία ........................................................................................... 68

2.5. Επίπεδα ανάλυσης ............................................................................. 73
3. ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ..... 81
3.1. Κοινωνική πολυφωνία και διακειμενικότητα …...........………….... 81
3.2. Διακειμενικότητα και ανασυμφραστικοποίηση ……................…… 85
3.3. Διακειμενικότητα και εξουσία .......................................................... 87
3.4. Επίπεδα διακειμενικής ανάλυσης ..................................................... 91
3.4.1. Εμφανής διακειμενικότητα …………..…..……………......…... 92
3.4.2. Συστατική διακειμενικότητα ……………………..............……. 95
3.5. Η διακειμενικότητα στο πλαίσιο του δημοσιογραφικού λόγου ….... 100
4. Η ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΩΣ ΜΟΡΦΗ ΕΜΦΑΝΟΥΣ
ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑΣ ..............................................................……... 103
4.1. Η έννοια της πιστότητας: Αναπαραγωγή ή αναπαράσταση του
λόγου; ………....................................................…………................ 107
4.2. Η περιγραφική επάρκεια της διάκρισης μεταξύ Ευθέος, Πλαγίου
και Ελεύθερου Πλαγίου Λόγου …………...……………………….. 118
4.3. Η αναγκαιότητα μιας πιο σφαιρικής προσέγγισης της
Αναπαράστασης του Λόγου ….......................................................... 131
5. Η ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΥΛΙΚΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ……………... 134
6. Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ …………....... 140
6.1. Αναπαράσταση των πηγών …….........................................……….. 140
6.1.1. Ρητή αναφορά ............................................................................. 141
6.1.2. Έμμεση αναφορά ........................................................................ 149
6.1.3. Απουσία Αναφοράς .................................................................... 153
6.2. Περιεχόμενο της Αναπαράστασης του Λόγου ....…......………..….. 155
6.2.1. Εξωτερικευμένος λόγος .............................................................. 156
6.2.2. Εσωτερικευμένος λόγος .............................................................. 160
6.3. Τρόποι και μορφές Αναπαράστασης του Λόγου …......……............ 163
6.3.1. Παράθεση .................................................................................... 164
6.3.2. Συνήχηση .................................................................................... 168
6.3.3. Παράφραση ................................................................................. 169
6.3.4. Σύνοψη ........................................................................................ 175
6.3.5. Αφηγηματική Απόδοση .............................................................. 176
v
6.3.6. Συνδυασμοί τρόπων .................................................................... 178

6.4. Λειτουργίες της Αναπαράστασης του Λόγου ……......………....…. 179
6.4.1. Λειτουργία της αφήγησης ........................................................... 180
6.4.2. Λειτουργία της αξιολόγησης ...................................................... 185
6.4.3. Λειτουργία του προσανατολισμού .............................................. 197
6.4.4. Λειτουργία της υποστήριξης ....................................................... 199
6.4.5. Κατηγορίες πηγών ...................................................................... 203
7. ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ……………….……….….. 206
7.1. Πηγές της Αναπαράστασης του Λόγου ……………………....…… 206
7.1.1. Αναπαράσταση των πηγών …………………...…..............…… 207
7.1.2. Κατηγορίες πηγών και τρόπος αναπαράστασής τους ……..…... 218
7.1.3. Συζήτηση αποτελεσμάτων .......................................................... 242
7.2. Το περιεχόμενο της Αναπαράστασης του Λόγου ............................. 248
7.2.1. Περιεχόμενο και ενδείκτες αναπαράστασης …….............…….. 249
7.2.2. Κατηγορίες πηγών, περιεχόμενο και ενδείκτες αναπαράστασης 258
7.3. Τρόποι και μορφές Αναπαράστασης του Λόγου ...............……....... 280
7.3.1. Τρόποι και μορφές αναπαράστασης ……….............………….. 280
7.3.2. Κατηγορίες πηγών, τρόποι και μορφές αναπαράστασης ….…... 293
7.4. Λειτουργίες της Αναπαράστασης του Λόγου ……......................…. 315
7.4.1. Λειτουργίες του μεταφερόμενου λόγου …………............…….. 315
7.4.2. Κατηγορίες πηγών και λειτουργίες του μεταφερόμενου λόγου . 324
8. ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ……………………… 343
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΤΑ ΣΥΜΒΟΛΑ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΣΗΣ ................. 355
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ……………………...…………………….........…...…… 359
vi
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η παρούσα έρευνα αποτελεί εν μέρει συνέχεια του θέματος που με

απασχόλησε στη διπλωματική εργασία του Α’ κύκλου των μεταπτυχιακών μου
σπουδών με θέμα «Εμφανής διακειμενικότητα: Αναπαράσταση του Λόγου στον
γραπτό δημοσιογραφικό λόγο». Στη διάρκεια αυτού του κύκλου σπουδών είχα και
την πρώτη μου ουσιαστική επαφή με τον κλάδο της κοινωνιογλωσσολογίας, ένα
πεδίο διερεύνησης της γλώσσας που ελάχιστα κατείχα τότε.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά την καθηγήτρια, κ. Θεοδοσία Παυλίδου, για
την καθοδήγηση και τη βοήθεια που μου προσέφερε σε πολλά από τα θεωρητικά
προβλήματα που αντιμετώπισα στη διάρκεια της έρευνάς μου, καθώς και για το
ενδιαφέρον και την εμπιστοσύνη που μου έδειξε όλο αυτό το διάστημα, αποτέλεσμα
των οποίων ήταν και η εξασφάλιση μιας υποτροφίας στο πλαίσιο του προγράμματος
«Ηράκλειτος», που διευκόλυνε τις συνθήκες εκπόνησης της διατριβής μου. Επίσης,
θα ήθελα να ευχαριστήσω τα μέλη της συμβουλευτικής επιτροπής, τους καθηγητές, κ.
Σωφρόνη Χατζησαββίδη και κ. Σάββα Τσοχατζίδη, των οποίων οι εύστοχες
παρατηρήσεις και επισημάνσεις με βοήθησαν ώστε να βελτιώσω αισθητά το τελικό
κείμενο.
Η εργασία αυτή θα ήταν σημαντικά φτωχότερη χωρίς τη βοήθεια του
καθηγητή, κ. Ιωάννη Σάχαλου, και του διδάκτορα, κ. Κώστα Χατζησάββα, στην
επεξεργασία και στατιστική ανάλυση των δεδομένων της έρευνας, και χωρίς την
προθυμία των μαθητών μου, Έλενας Παπαδοπούλου και Γιώργου Παπαδόπουλου,
καθώς και του αδερφού μου Άλκη, οι οποίοι, παρά τις δικές τους ενασχολήσεις,
βρήκαν τον χρόνο να με βοηθήσουν στη βιντεοσκόπηση του υλικού. Τους ευχαριστώ
ολόψυχα όλους.
Επιπλέον, η υποστήριξη που μου παρείχαν οι φίλες μου, Ελένη Καραφώτη και
Χαρίκλεια Καπελλίδη, υπήρξε πολύτιμη: οι συζητήσεις μας πάνω σε θεωρητικά
προβλήματα και αδιέξοδα που αντιμετώπισα, καθώς και η ανοχή και συμπαράστασή
vii
τους μου έδωσαν κουράγιο σε περιόδους απογοήτευσης και μεμψιμοιρίας. Σας

ευχαριστώ, κορίτσια.
Τέλος, οφείλω ένα μεγάλο ‘ευχαριστώ’ στους γονείς μου, Γιώτα και Μανόλη,
για την υπομονή και την ψυχολογική υποστήριξή τους όλα αυτά τα χρόνια. Χωρίς την
αγάπη και τη βοήθειά τους, η εργασία αυτή δεν θα είχε ολοκληρωθεί.
viii
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Αντικείμενο εξέτασης της παρούσας έρευνας είναι η πολυφωνία του

δημοσιογραφικού λόγου, το γεγονός, δηλαδή, ότι ο θεσμικός λόγος της
δημοσιογραφίας αποτελεί πεδίο άρθρωσης διαφορετικών και συχνά αντιμαχόμενων
φωνών. Η πολυφωνία αυτή είναι απόρροια της διαμεσολαβητικής θέσης που
κατέχουν τα σύγχρονα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας μεταξύ του δημόσιου πεδίου της
κοινωνικής δράσης (π.χ., πολιτική, οικονομία, πολιτισμός) και του ιδιωτικού πεδίου
της καθημερινής ζωής (π.χ., οικογένεια).
Η εργασία μου εξετάζει τους γλωσσικούς μηχανισμούς με τους οποίους
πραγματώνεται η πολυφωνία στην καθημερινή πρακτική του δημοσιογραφικού
λόγου. Απώτερος στόχος είναι να διερευνηθεί τι συνεπάγεται η οργάνωση και
διαχείρισή της για την ιδεολογική λειτουργία του δημοσιογραφικού λόγου και τη
συμβολή του στην αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας.
Η δημοσιογραφία ως κοινωνική πρακτική έχει γίνει αντικείμενο μελέτης σε
διαφορετικούς επιστημονικούς κλάδους όπως είναι η κοινωνιολογία, η πολιτική
οικονομία, οι πολιτισμικές σπουδές και οι σπουδές των Μέσων Μαζικής
Επικοινωνίας. Η έρευνα σε αυτούς τους τομείς συνέβαλε αποφασιστικά στην
καλύτερη κατανόηση του θεσμικού πλαισίου, των συμβάσεων και των πρακτικών της
(π.χ., οργανωτική δομή ειδησεογραφικών τμημάτων, διαδικασίες παραγωγής και
επεξεργασίας της είδησης, επαγγελματική δεοντολογία). Παράλληλα, ανέδειξε μια
σειρά ζητημάτων που σχετίζονται με τις ιδεολογικές διαστάσεις της δημοσιογραφικής
πρακτικής. Ωστόσο, αυτό που παραβλέπεται σε παρόμοιες προσεγγίσεις είναι η
εμπλοκή της ίδιας της γλώσσας σε αυτές τις διεργασίες. Η διερεύνηση της
ιδεολογικής συμβολής της δημοσιογραφίας στην αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας δεν
μπορεί να γίνει χωρίς την ανάλυση των ίδιων των προϊόντων της, δηλαδή, των
κειμένων του δημοσιογραφικού λόγου.
Μια τέτοια ανάλυση δεν μπορεί παρά να έχει ως αφετηρία ένα θεωρητικό
πλαίσιο στο οποίο η σχέση γλώσσας-εξουσίας κατέχει δεσπόζουσα θέση. Το πλαίσιο
ix
αυτό παρέχει η Κριτική Ανάλυση του Λόγου. Θεωρητική αφετηρία της αποτελεί η
θέση ότι η γλώσσα δεν αντικατοπτρίζει μόνο την κοινωνική πραγματικότητα, αλλά
αποτελεί συστατικό παράγοντα στη συγκρότησή της. Κατά συνέπεια, εμπλέκεται
άμεσα στην κοινωνική διαμάχη για την παραγωγή και αναπαραγωγή σχέσεων
εξουσίας και των αντίστοιχων ιδεολογιών τους.
Η Κριτική Ανάλυση του Λόγου ορίζει τον λόγο ως μια μορφή κοινωνικής
πρακτικής με τρεις συνιστώσες: 1) το κείμενο (δηλαδή, το υλικό προϊόν της
γλωσσικής χρήσης σε συγκεκριμένες επικοινωνιακές περιστάσεις) 2) τη γλωσσική
πρακτική (δηλαδή, τις συμβάσεις παραγωγής και ερμηνείας του κειμένου) και 3) την
κοινωνική πρακτική (δηλαδή, το ευρύτερο θεσμικό και κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο
δομούνται οι σταθερές του κειμένου). Με αυτόν τον τρόπο, παρέχει τη δυνατότητα
σύνδεσης και μετάβασης από το επίπεδο της μικροδομής (κείμενο) στο επίπεδο της
μακροδομής (κοινωνική πρακτική). Στόχος της είναι να διερευνήσει τους
συσχετισμούς μεταξύ των γλωσσικών συμβάντων και των ευρύτερων κοινωνικών
δομών και πρακτικών οι οποίες καθορίζουν τις συνθήκες παραγωγής και ερμηνείας
του λόγου, καθώς και τις συνέπειές τους στην αναπαραγωγή ή τον μετασχηματισμό
σχέσεων εξουσίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, η διερεύνηση της πολυφωνικής συγκρότησης του
δημοσιογραφικού λόγου καθιστά αναγκαία την υιοθέτηση μιας διακειμενικής
προσέγγισης στην ανάλυση των κειμένων. Μια τέτοια προσέγγιση δίνει έμφαση στην
ιστορικότητα των συνθηκών παραγωγής και ερμηνείας τόσο των ίδιων των κειμένων
όσο και των συμβάσεων που τα διαμορφώνουν. Το κείμενο, δηλαδή, δεν αποτελεί
απλή πραγμάτωση του αφηρημένου συστήματος της γλώσσας, ούτε μόνον έκφραση
της ατομικότητας του/της δημιουργού του, αλλά και πεδίο άρθρωσης διαφορετικών
και συχνά αντιμαχόμενων φωνών. Η υιοθέτηση μιας διακειμενικής προσέγγισης στην
ανάλυση των κειμένων μπορεί να ρίξει φως στην ετερογενή σύστασή τους από ένα
πλήθος φωνών τις οποίες ο/η δημοσιογράφος αναλαμβάνει να οργανώσει και να
αξιοποιήσει στον λόγο του/της.
Ωστόσο, η διακειμενικότητα των κειμένων δεν αποτελεί προϊόν μιας
ελεύθερης παραγωγικής διαδικασίας, αλλά είναι κοινωνικά καθορισμένη και διέπεται
από σχέσεις εξουσίας. Η ανάλυση της διακειμενικότητας στο πλαίσιο της Κριτικής
Ανάλυσης του Λόγου επιτρέπει αφενός να διερευνήσουμε τον τρόπο με τον οποίον οι
διακειμενικές σχέσεις των κειμένων καθορίζονται και διαμορφώνονται από την
ευρύτερη κοινωνική διαμάχη για την αναπαραγωγή ή τον μετασχηματισμό σχέσεων
x
εξουσίας και αφετέρου να ερμηνεύσουμε τη διακειμενική συγκρότησή τους ως μία

πτυχή αυτής της διαμάχης στο επίπεδο του λόγου.
Η διακειμενική συγκρότηση των κειμένων συντελείται σε δύο επίπεδα: στο
επίπεδο του κειμένου, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα χαρακτηριστικών του (π.χ.,
φωνολογικών, συντακτικών, σημασιακών), και στο επίπεδο της γλωσσικής
πρακτικής, δηλαδή, των συμβάσεων που καθορίζουν την παραγωγή και ερμηνεία του
λόγου. Η αναλυτική διάκριση που κάνει ο Fairclough (1992) μεταξύ εμφανούς και
συστατικής διακειμενικότητας αντικατοπτρίζει και συνδέει μεταξύ τους αυτά τα δύο
επίπεδα.
Στην παρούσα έρευνα, το ενδιαφέρον μου επικεντρώνεται στην
Αναπαράσταση του Λόγου, την οποία θεωρώ ως τη βασικότερη μορφή εμφανούς
διακειμενικότητας στον δημοσιογραφικό λόγο. Επειδή ο/η δημοσιογράφος σπάνια
είναι αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων τα οποία εξιστορεί, ο λόγος τρίτων αποκτά
γι’ αυτόν/ήν πληροφοριακή αξία και μεταφέρεται στον δικό του/της λόγο.
Ο όρος ‘Αναπαράσταση του Λόγου’ αναφέρεται στο σύνολο των γλωσσικών
μηχανισμών που χρησιμοποιεί ο/η ομιλητής/τρια για να ενσωματώσει και να
μεταφέρει στον λόγο του τον λόγο τρίτων. Η Αναπαράσταση του Λόγου δεν αποτελεί
την πιστή αναπαραγωγή ενός προγενέστερου γλωσσικού συμβάντος αλλά την
καταγραφή του τρόπου με τον οποίον αυτό το γλωσσικό συμβάν προσλαμβάνεται και
αφομοιώνεται από τον/την ομιλητή/τρια. Η φύση αυτής της διεργασίας δεν είναι
ατομική, αλλά κοινωνική: οι εκάστοτε επιλογές καθορίζονται από το θεσμικό και το
ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο ενσωματώνεται η Αναπαράσταση του Λόγου,
καθώς και από τους στόχους που καλείται να εξυπηρετήσει σε αυτό.
Η μεταφορά και απόδοση του λόγου τρίτων δεν συνίσταται μόνο στην
επιλογή τρόπου αναπαράστασης (π.χ. επιλογή μεταξύ Ευθέος ή Πλαγίου Λόγου), με
την οποία ασχολήθηκε σχεδόν αποκλειστικά η έρευνα γύρω από την Αναπαράσταση
του Λόγου. Περιλαμβάνει και άλλες διαστάσεις, οι οποίες είτε παραβλέπονται στη
βιβλιογραφία είτε εξετάζονται μεμονωμένα. Επειδή, ωστόσο, και αυτές οι διαστάσεις
είναι εξίσου σημαντικές και ενδεικτικές του τρόπου με τον οποίον προσλαμβάνεται
και αφομοιώνεται ο λόγος τρίτων, επέλεξα να συμπεριλάβω την εξέτασή τους στην
παρούσα εργασία, υιοθετώντας μια πιο σφαιρική προσέγγιση του φαινομένου της
Αναπαράστασης του Λόγου.
Η ανάλυση της Αναπαράστασης του Λόγου, λοιπόν, οργανώνεται σε τέσσερις
άξονες, οι οποίοι περιλαμβάνουν την εξέταση: 1) του τρόπου με τον οποίον
xi
αναπαριστάνονται οι πηγές των οποίων ο λόγος μεταφέρεται, 2) του περιεχομένου

της Αναπαράστασης του Λόγου όπως αυτό γίνεται εμφανές από την επιλογή
ενδεικτών με τους οποίους εισάγεται, 3) των τρόπων και των μορφών με τις οποίες ο
μεταφερόμενος λόγος εντάσσεται στον λόγο του/της δημοσιογράφου και 4) των
λειτουργιών που επιτελεί η Αναπαράσταση του Λόγου στον δημοσιογραφικό λόγο.
Οι τέσσερις αυτοί άξονες συσχετίζονται με το είδος των πηγών που
χρησιμοποιούνται. Οι πηγές του λόγου κατηγοριοποιούνται με βασικό κριτήριο το
κύρος που απολαμβάνουν ως απόρροια του θεσμικού ρόλου και της εξουσίας που
κατέχουν.
Η βασική υπόθεση εργασίας είναι ότι υπάρχει διαφοροποίηση στον τρόπο με
τον οποίον ο/η δημοσιογράφος διαχειρίζεται τον λόγο των πηγών του ανάλογα με το
κύρος τους και ότι αυτή η διαφοροποίηση συμβάλλει στην προβολή, προώθηση και
νομιμοποίηση συγκεκριμένων σημασιοδοτήσεων της κοινωνικής πραγματικότητας
και του κόσμου.
Το είδος του δημοσιογραφικού λόγου με το οποίο ασχολείται η παρούσα
έρευνα είναι η είδηση, και πιο συγκεκριμένα η λεγόμενη ‘σκληρή’ είδηση, γιατί
αποτελεί το κατεξοχήν αντικείμενο της δημοσιογραφικής πρακτικής. Το ενδιαφέρον
μου επικεντρώνεται στην τηλεοπτική είδηση. Το υλικό αποτελείται από το
απομαγνητοφωνημένο κείμενο 89 ειδήσεων, οι οποίες προέρχονται από τα κεντρικά
δελτία ειδήσεων των τηλεοπτικών σταθμών MEGA, STAR και NET της περιόδου
από 1 έως 5 Νοεμβρίου 1999.
Η εξέταση του υλικού και η ανάλυση των αποτελεσμάτων επιβεβαιώνουν την
αρχική υπόθεση εργασίας για την ιδεολογική λειτουργία του δημοσιογραφικού
λόγου: και στους τέσσερις άξονες ανάλυσης, υπάρχει συστηματική διαφοροποίηση
στον τρόπο με τον οποίον ο/η δημοσιογράφος διαχειρίζεται και αξιοποιεί τον λόγο
των πηγών του/της. Ως αποτέλεσμα αυτής της διαφοροποίησης, είναι οι θέσεις και
απόψεις κοινωνικά ισχυρών φωνών που προβάλλονται και νομιμοποιούνται στον
δημοσιογραφικό λόγο. Αντίθετα, ο λόγος πηγών που στερούνται κύρους
περιθωριοποιείται.
Η εργασία μου οργανώνεται σε οκτώ κεφάλαια. Στα κεφάλαια ένα έως
τέσσερα παρατίθεται το θεωρητικό πλαίσιο της έρευνας. Στο πρώτο κεφάλαιο
εξετάζονται τα χαρακτηριστικά της μαζικής επικοινωνίας και το ευρύτερο
επικοινωνιακό, θεσμικό και συμφραστικό πλαίσιο μέσα στο οποίο συντελείται η
παραγωγή και κατανάλωση των προϊόντων της δημοσιογραφίας. Επιπλέον,
xii
εξετάζονται τα γενικά χαρακτηριστικά του δημοσιογραφικού λόγου και του

κειμενικού είδους της είδησης.
Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι βασικές αρχές και στόχοι της
Κριτικής Ανάλυσης του Λόγου και εξετάζονται έννοιες-κλειδιά, όπως ‘συμφραστικό
πλαίσιο του λόγου’, ‘εξουσία’, ‘ιδεολογία’. Το κεφάλαιο κλείνει με την παράθεση
του ευρύτερου πλαισίου ανάλυσης του λόγου, όπως αυτό διατυπώθηκε από τον
Fairclough (1992). Στο τρίτο κεφάλαιο αναλύεται η έννοια της διακειμενικότητας ως
η γλωσσική όψη της κοινωνικής πολυφωνίας και τεκμηριώνεται η αναγκαιότητα μιας
διακειμενικής προσέγγισης στην ανάλυση των κειμένων στο πλαίσιο της Κριτικής
Ανάλυσης του Λόγου. Το τέταρτο κεφάλαιο επικεντρώνεται στο φαινόμενο της
Αναπαράστασης του Λόγου. Σε αυτό, εξετάζονται ζητήματα που έγιναν αντικείμενο
εξέτασης στη βιβλιογραφία και σχετίζονται με διαφορετικές πτυχές της
Αναπαράστασης του Λόγου. Παράλληλα, τεκμηριώνεται η αναγκαιότητα μιας πιο
σφαιρικής προσέγγισης του φαινομένου.
Στο πέμπτο κεφάλαιο διατυπώνεται η προβληματική της έρευνας και στο έκτο
παρουσιάζεται η ανάλυση του φαινομένου της Αναπαράστασης του Λόγου. Επειδή
στο τριμερές πλαίσιο ανάλυσης που προτείνει ο Fairclough η Αναπαράσταση του
Λόγου δεν αναπτύσσεται διεξοδικά, αξιοποίησα μια σειρά αναλυτικών εργαλείων
από διαφορετικές πηγές. Ο συνδυασμός τους στην παρούσα εργασία θεωρείται
αναγκαίος στο πλαίσιο της συνολικότερης θεώρησης των διαφορετικών πτυχών του
φαινομένου της Αναπαράστασης του Λόγου που επιχειρείται.
Για την ανάλυση του τρόπου αναπαράστασης των πηγών του λόγου
αξιοποίησα την τυπολογία του van Leeuwen (1996) για την αναπαράσταση του
δρώντος κοινωνικού υποκειμένου στον λόγο, προσαρμοσμένη στα δεδομένα της
δικής μου έρευνας. Έχοντας ως αφετηρία κοινωνιο-σημασιακά κριτήρια, η τυπολογία
του van Leeuwen επιτρέπει μια πιο διεξοδική εξέταση του τρόπου με τον οποίον
αναπαριστάνεται στον δημοσιογραφικό λόγο η πηγή του μεταφερόμενου λόγου και
δεν περιορίζεται σε γλωσσολογικές κατηγορίες όπως, για παράδειγμα, το γραμματικό
υποκείμενο.
Η ανάλυση του περιεχομένου της Αναπαράστασης του Λόγου, όπως αυτό
γίνεται εμφανές από την επιλογή των ενδεικτών με τους οποίους εισάγεται, έγινε με
βάση τις κατηγοριοποιήσεις των Caldas-Coulthard (1997) (για τον εξωτερικευμένο
λόγο) και Leech (1980) (για τον εσωτερικευμένο λόγο). Κριτήριο και για τις δύο
κατηγοριοποιήσεις αποτελεί η λειτουργία του ενδείκτη σε σχέση με την πρόταση την
xiii
οποία εισάγει. Γι’ αυτόν τον λόγο, συμβαδίζει με το ενδιαφέρον μου για τον τρόπο με
τον οποίον η μεταφορά και απόδοση του λόγου τρίτων διαμεσολαβείται και
ερμηνεύεται από τον/τη δημοσιογράφο.
Για την ανάλυση των τρόπων και των μορφών με τους οποίους ο
μεταφερόμενος λόγος ενσωματώνεται στον λόγο του/της δημοσιογράφου, αξιοποίησα
την κατηγοριοποίηση του Thompson (1996), λόγω της πληρότητας και
περιεκτικότητάς της. Παράλληλα, όμως, έλαβα υπόψη μου το έργο των Leech &
Short (1981) και Semino, Short & Culpeper (1997).
Όσον αφορά την ανάλυση των λειτουργιών, χρησιμοποίησα την τυπολογία
των Vincent & Perrin (1999) για τις αφηγηματικές και μη-αφηγηματικές λειτουργίες
της Αναπαράστασης του Λόγου. Χρειάστηκε, ωστόσο, να την τροποποιήσω εν μέρει,
καθώς οι Vincent & Perrin ασχολήθηκαν με την προφορική αφήγηση, ένα κειμενικό
είδος το οποίο διαφέρει σημαντικά από το κειμενικό είδος της τηλεοπτικής είδησης,
το οποίο εξετάζεται εδώ.
Στο έβδομο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της ανάλυσης. Το
κεφάλαιο χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες, οι οποίες αντιστοιχούν στους τέσσερις
άξονες ανάλυσης του φαινομένου της Αναπαράστασης του Λόγου. Κάθε ενότητα
χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο, παρατίθενται τα συνολικά αποτελέσματα για
κάθε άξονα, με στόχο να προσδιοριστούν οι γενικότερες τάσεις όσον αφορά κάθε μία
από τις υπό εξέταση πτυχές της Αναπαράστασης του Λόγου. Στο δεύτερο μέρος,
παρουσιάζονται τα αποτελέσματα που αφορούν τις διαφορετικές κατηγορίες πηγών.
Η ενότητα κλείνει με τη συζήτηση των αποτελεσμάτων κάθε άξονα ανάλυσης.
Η έρευνα ολοκληρώνεται με τη διατύπωση των γενικών συμπερασμάτων και
τη συζήτησή τους στο όγδοο κεφάλαιο. Σε αυτό, υπογραμμίζεται ότι, μολονότι η
πολυφωνία αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του δημοσιογραφικού λόγου, ο τρόπος
με τον οποίον οργανώνεται και ‘ενορχηστρώνεται’ από τον/τη δημοσιογράφο έχει ως
αποτέλεσμα την προβολή και προώθηση των θέσεων και απόψεων κοινωνικά
ισχυρών φωνών. Με αυτόν τον τρόπο, η δημοσιογραφική πρακτική συμβάλλει στην
αναπαραγωγή της ανισοκατανομής της εξουσίας.
1
1. ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
Στο παρόν κεφάλαιο εξετάζονται τα χαρακτηριστικά και το ευρύτερο

επικοινωνιακό, θεσμικό και κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσεται η
παραγωγή και κατανάλωση του δημοσιογραφικού λόγου, ο οποίος αποτελεί
αντικείμενο εξέτασης της παρούσας έρευνας. Παρατίθενται και αναλύονται τα
αποτελέσματα προσεγγίσεων στη μελέτη του δημοσιογραφικού λόγου, και πιο
συγκεκριμένα του κειμενικού είδους της είδησης, οι οποίες διαμορφώθηκαν στο
πλαίσιο διαφορετικών επιστημονικών κλάδων όπως είναι η κοινωνιολογία, η πολιτική
οικονομία, οι σπουδές των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, οι πολιτισμικές σπουδές,
αλλά και η γλωσσολογία. Το κεφάλαιο λειτουργεί έτσι ως αφετηρία για τη διατύπωση
του δικού μου προβληματισμού γύρω από τη φύση και τη λειτουργία του
δημοσιογραφικού λόγου, αλλά και τη συμβολή του στην αναπαραγωγή σχέσεων
εξουσίας.
1.1. ΜΑΖΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Ο όρος ‘μαζική επικοινωνία’ χρησιμοποιείται στον καθημερινό λόγο για να

αναφερθεί σε εκείνη τη μορφή επικοινωνίας που λαμβάνει χώρα κυρίως μέσω των
εφημερίδων, των περιοδικών, του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης. Συχνά επίσης
περιλαμβάνει και τον κινηματογράφο, τη μουσική βιομηχανία και το βιβλίο. Το εύρος
αυτής της μορφής επικοινωνίας καλύπτει, σύμφωνα με τον McQuail (1994: 6-7), το
2
σύνολο ενός κοινωνικού σχηματισμού, 1 σε αντίθεση με άλλες μορφές επικοινωνίας

των οποίων η εμβέλεια είναι πιο περιορισμένη και αφορά χαμηλότερα επίπεδα
κοινωνικής οργάνωσης, όπως είναι η επικοινωνία στο πλαίσιο ενός θεσμού ή
οργανισμού (π.χ., το πολιτικό σύστημα ή μια επιχείρηση) ή στο επίπεδο των
διαπροσωπικών σχέσεων μεταξύ ατόμων (π.χ., η οικογένεια). Ο όρος ‘μαζική
επικοινωνία’, δηλαδή, χρησιμοποιείται αφενός για να προσδιορίσει και να περιγράψει
ένα ευρύ φάσμα επικοινωνιακών διαδικασιών, οι οποίες, παρά τις ατομικές
ιδιαιτερότητές τους, μοιράζονται ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά, και αφετέρου για
να διαχωρίσει αυτές τις επικοινωνιακές διαδικασίες ως σύνολο από άλλες. Ωστόσο,
ως περιγραφικός και διακριτικός χαρακτηρισμός, ο όρος είναι ασαφής και
προβληματικός, διότι αυτό που αποκαλούμε ‘μαζική επικοινωνία’ δεν φαίνεται να
είναι ούτε ακριβώς μαζική ούτε ακριβώς επικοινωνία.
Το επίθετο μαζικός χρησιμοποιείται συνήθως για να χαρακτηρίσει τους/τις
αποδέκτες και όχι τους/τις παραγωγούς αυτής της μορφής επικοινωνίας. Αναφέρεται
στην ιδιότητα αυτής της μορφής επικοινωνίας να απευθύνεται σε έναν μεγάλο αριθμό
ατόμων, τα οποία συγκροτούν το κοινό της. Υπό αυτήν την έννοια, όμως, ως μορφές
μαζικής επικοινωνίας θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και επικοινωνιακές
περιστάσεις όπως μια διάλεξη, μια προεκλογική ομιλία, το κήρυγμα ενός ιερέα προς
το εκκλησίασμα, ένας ποδοσφαιρικός αγώνας ή η συναυλία ενός συγκροτήματος.
Ωστόσο, τέτοιες επικοινωνιακές περιστάσεις δεν συγκαταλέγονται συνήθως στις
μορφές μαζικής επικοινωνίας παρά τη μαζικότητα των ατόμων που συμμετέχουν σε
αυτές.
Επιπλέον, εκτός από τον αριθμό τους, το επίθετο μαζικός αδυνατεί να

περιγράψει ικανοποιητικά τα διαφορετικά είδη αποδεκτών τα οποία ενδέχεται να
υπάρχουν, τις διαφορετικές συνθήκες υπό τις οποίες αυτοί/ές καταναλώνουν τα
προϊόντα της μαζικής επικοινωνίας, καθώς και τις πιθανές διαφοροποιήσεις μεταξύ
προσδοκώμενων και πραγματικών αποδεκτών (βλ. και Bell 1991: 90-103).
Τέλος, το επίθετο μαζικός δεν έχει απαλλαγεί τελείως από τις αρνητικές
συνδηλώσεις που απέκτησε στο πλαίσιο της θεωρίας της μαζικής κοινωνίας
(Λιβιεράτος & Φραγκούλης 1989, 1991) και της μαρξιστικής εκδοχής της στη Σχολή
της Φρανκφούρτης (Λιβιεράτος & Φραγκούλης 1991, Σαρίκας 1984, Curran,
1
Ο όρος ‘κοινωνικός σχηματισμός’ (social formation) χρησιμοποιείται για να αναφερθεί σε κάθε
ιστορικά καθορισμένη μορφή κοινωνικής οργάνωσης.
3
Gurevitch & Woollacott 1982, Bennett 1982, Adorno & Horkheimer 1977), σύμφωνα
με τις οποίες η ανάπτυξη της μαζικής επικοινωνίας και κουλτούρας οδηγεί στη
δημιουργία πειθήνιων και υπάκουων υποκειμένων, τα οποία δέχονται παθητικά τα
μηνύματα των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας και τη διαστρεβλωμένη εικόνα της
πραγματικότητας που αυτά διαμορφώνουν. Υπό αυτήν την έννοια, η μαζική
επικοινωνία αφορά τις μάζες, τους πολλούς, καθώς προάγει την ηθική και διανοητική
μετριότητα.
Κατά συνέπεια, το επίθετο μαζικός δεν επαρκεί για να οριοθετήσει αυτή τη
μορφή επικοινωνίας ούτε και για να τη διαχωρίσει από άλλες, καθώς αποτελεί έναν
πολύ αφαιρετικό χαρακτηρισμό της διαδικασίας την οποία καλείται να περιγράψει,
αδυνατώντας να αποδώσει τους ποικίλους παράγοντες που την προσδιορίζουν και
επιτρέποντας να συμπεριληφθούν σε αυτήν μορφές επικοινωνίας οι οποίες δεν
συγκαταλέγονται συνήθως σε αυτό που αποκαλούμε ‘μαζική επικοινωνία’.
Από την άλλη πλευρά, και ο όρος ‘επικοινωνία’ δεν φαίνεται λιγότερο
άστοχος, καθώς παραπέμπει σε μορφές διαπροσωπικής επικοινωνίας όπως, για
παράδειγμα, η συνομιλία (Ο’ Sullivan et al. 1994: 172-173). Η ίδια η έννοια της
επικοινωνίας αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης και διαφωνίας μεταξύ των
ερευνητών/τριών και δεν υπάρχει ένας ευρύτερα αποδεκτός ορισμός της (πρβλ. Fiske
1990, Corner & Hawthorn 1989, Ο’ Sullivan et al. 1994). Αν ορίσουμε την
επικοινωνία σύμφωνα με τον Gerbner ως «κοινωνική διεπίδραση μέσω μηνυμάτων»
(παρατίθεται στον McQuail 1994: 10), τότε γίνεται φανερό ότι από την έννοια της
μαζικής επικοινωνίας απουσιάζει ένα βασικό χαρακτηριστικό της, η ανατροφοδότηση
(feedback). Ο όρος ‘μετάδοση’ (transmission) θα ήταν ενδεχομένως πιο κατάλληλος,
καθώς οι αποδέκτες των μηνυμάτων της μαζικής επικοινωνίας δεν έχουν τη
δυνατότητα να ‘απαντήσουν’ άμεσα στα μηνύματα που λαμβάνουν. 2 Η
ανατροφοδότηση 3 είναι πάντοτε έμμεση και υστερόχρονη (π.χ., μέσω ερευνών
αγοράς ή μετρήσεων αναγνωσιμότητας ή τηλεθέασης), ποτέ ταυτόχρονη. Η έλλειψη
ανατροφοδότησης είναι απόρροια του τοπικού και χρονικού διαχωρισμού των
διαδικασιών παραγωγής και κατανάλωσης, ενός από τα βασικά χαρακτηριστικά της
μαζικής επικοινωνίας (βλ. και 1.1.1.).
2
Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι δέχονται παθητικά τα μηνύματα της μαζικής επικοινωνίας ή ότι δεν
επηρεάζονται από αυτήν.
3
Μολονότι η έλλειψη άμεσης ανατροφοδότησης αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της μαζικής
επικοινωνίας, η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη νέων μέσων που καθιστούν
δυνατή την άμεση επικοινωνία, όπως, είναι για παράδειγμα, το διαδίκτυο (McQuail 1994: 20-22).
4
Κατά συνέπεια, είναι φανερό ότι ο όρος ‘μαζική επικοινωνία’ καλείται να

ορίσει μια διαδικασία παραγωγής και κατανάλωσης μηνυμάτων, η οποία μόνο υπό
όρους θα μπορούσε να χαρακτηριστεί είτε ως ‘μαζική’ είτε ως ‘επικοινωνία’. Θα
αναφερθώ στη συνέχεια στα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της μορφής επικοινωνίας
έτσι ώστε να προσδιορίσω καλύτερα τη φύση της και τα στοιχεία εκείνα που τη
διαφοροποιούν από άλλες μορφές επικοινωνίας.
1.1.1. Χαρακτηριστικά της μαζικής επικοινωνίας
Οι ιδιαιτερότητες και τα χαρακτηριστικά της μαζικής επικοινωνίας έχουν γίνει

συχνά αντικείμενο έρευνας στη βιβλιογραφία (βλ. μεταξύ άλλων Bell 1991: 85-90,
Fairclough 1995β: 36-42, 2003: 77-78, McQuail 1994, Thompson 1995: 55-58). Θα
περιοριστώ εδώ στην επισήμανση των πιο σημαντικών από αυτά. Τα βασικά
χαρακτηριστικά, λοιπόν, που διαφοροποιούν τη μαζική επικοινωνία ως μορφή
επικοινωνίας από άλλες μορφές κοινωνικής διεπίδρασης, όπως παραδείγματος χάρη
τη συνομιλία, είναι τα εξής: 1) ευρεία χρήση της τεχνολογίας, 2) χρονικός και τοπικός
διαχωρισμός των διαδικασιών παραγωγής και ερμηνείας/κατανάλωσης, 3) ευρεία
διαθεσιμότητα και 4) παραγωγή μηνυμάτων ως εμπορικών προϊόντων προς
πώληση/κατανάλωση.
1) Χρήση της τεχνολογίας: Ένα από τα πιο σημαντικά διακριτικά
χαρακτηριστικά της μαζικής επικοινωνίας, από το οποίο απορρέουν, λίγο έως πολύ,
οι υπόλοιπες ιδιαιτερότητές της, είναι η χρήση σύγχρονων τεχνολογιών, οι οποίες
καθιστούν δυνατή την επικοινωνία σε ευρεία κλίμακα (Fairclough 1995β: 38-39,
Thompson 1995: 56-57). Οι τεχνολογίες αυτές λειτουργούν, όπως αναφέρει ο
Thompson (1995: 56), ως μηχανισμοί αποθήκευσης πληροφοριών (information
storage mechanisms) και επιτρέπουν την καταγραφή και αναμετάδοση μηνυμάτων με
τρόπους (π.χ., σε φιλμ, κασέτες, CD, DVD) οι οποίοι προσδίδουν σε αυτά μια
μονιμότητα που απουσιάζει από τον εφήμερο και στιγμιαίο χαρακτήρα της
καθημερινής ομιλίας. Αυτή η μονιμότητα οριοθετεί εξαρχής το τι μπορεί ή δεν μπορεί
να καταγραφεί και να αναμεταδοθεί στο εκάστοτε μέσο, καθορίζοντας τη φύση των
προϊόντων της μαζικής επικοινωνίας (Thompson 1995: 56).
5
Η φύση των παραγόμενων προϊόντων, τόσο όσον αφορά τη μορφή όσο και το
περιεχόμενό τους, καθορίζεται περαιτέρω από τη συγκεκριμένη τεχνολογία την οποία
κάθε μέσο αξιοποιεί. Έτσι, η μορφή και το περιεχόμενο των προϊόντων του
ηλεκτρονικού Τύπου (π.χ., τηλεόραση, ραδιόφωνο) καθορίζονται από τα οπτικο-
ακουστικά μέσα τα οποία χρησιμοποιούνται για την παραγωγή των προγραμμάτων
του. Η χρήση των συγκεκριμένων τεχνολογιών διαφοροποιούν, παράλληλα, τα
προϊόντα του ηλεκτρονικού Τύπου από αυτά του έντυπου Τύπου, ο οποίος
χρησιμοποιεί τις σύγχρονες τεχνικές τυπογραφίας για την παραγωγή των εφημερίδων
και περιοδικών του.
Επιπλέον, η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει οδηγήσει στη δημιουργία
εφαρμογών με νέες δυνατότητες, όπως είναι, για παράδειγμα, η ανάπτυξη της
τηλεματικής, οι οποίες θέτουν καινούργια δεδομένα στον τομέα της μαζικής
επικοινωνίας (McQuail 1994: 20-22).
2) Xρονικός και τοπικός διαχωρισμός των διαδικασιών παραγωγής και
ερμηνείας/κατανάλωσης: Η χρήση της τεχνολογίας κατέστησε εφικτό τον
διαχωρισμό, στον χρόνο και τον χώρο, των διαδικασιών παραγωγής και
ερμηνείας/κατανάλωσης (Bell 1991: 85-87, Fairclough 1995β: 36-37, Thompson
1995: 56). Χρονικά, η παραγωγή των προϊόντων της μαζικής επικοινωνίας
προηγείται της κατανάλωσής τους. Τo μεγαλύτερο μέρος των προγραμμάτων των
Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας είναι βιντεοσκοπημένο, ακόμη και σε εκπομπές που
μεταδίδονται απ’ ευθείας, όπως είναι, για παράδειγμα, οι ειδήσεις (Bell 1991: 86).
Από την άλλη πλευρά, η κατανάλωση των παραγόμενων προϊόντων μπορεί να
γίνει με ποικίλους τρόπους και σε διαφορετικό χρόνο για τους διαφορετικούς/ές
καταναλωτές/τριες, όπως, για παράδειγμα, μέσω της ενοικίασης βιντεοκασετών ή της
επιλογής συγκεκριμένων προγραμμάτων όσον αφορά την καλωδιακή τηλεόραση, ή
απλώς μέσω της παρακολούθησης προγραμμάτων τη στιγμή της μετάδοσής τους. Οι
δυνατότητες που προσφέρουν οι σύγχρονες μέθοδοι καταγραφής (π.χ.,
βιντεοσκόπηση, μαγνητοφώνηση, κ.τ.λ.) παρέχουν στους/στις καταναλωτές/τριες των
προϊόντων της μαζικής επικοινωνίας μεγαλύτερη ευχέρεια επιλογής ως προς τον
χρόνο και τον τρόπο κατανάλωσής τους.
Όσον αφορά τον τόπο, η παραγωγή των προϊόντων της μαζικής επικοινωνίας
γίνεται σε συγκεκριμένους χώρους, όπως είναι, για παράδειγμα, τα γραφεία μιας
εφημερίδας ή τα στούντιο ενός τηλεοπτικού σταθμού ή μιας μουσικής εταιρείας, από
6
ομάδες επαγγελματιών, οι οποίες συνεργάζονται γα το τελικό προϊόν. 4 Από την άλλη

πλευρά, οι καταναλωτές/τριες απέχουν τοπικά τόσο από τους/τις παραγωγούς αυτών
των προϊόντων όσο και μεταξύ τους. Η κατανάλωση μπορεί να γίνει σε
διαφορετικούς τόπους για τους διαφορετικούς/ες καταναλωτές/τριες και να είναι είτε
ατομική (π.χ., η ανάγνωση μιας εφημερίδας στο γραφείο) είτε περισσότερο ή
λιγότερο συλλογική (π.χ., η παρακολούθηση μιας ταινίας στο σπίτι ή η
παρακολούθηση ενός ποδοσφαιρικού αγώνα στο καφενείο).
Η δυνατότητα του τοπικού και χρονικού διαχωρισμού των διαδικασιών
παραγωγής και κατανάλωσης σημαίνει ότι μπορούμε να δούμε ένα επικοινωνιακό
γεγονός της μαζικής επικοινωνίας ως, στην ουσία, μια αλυσίδα επικοινωνιακών
γεγονότων (chain of communicative events) (Fairclough 1995β: 37). Για παράδειγμα,
στην περίπτωση των ειδήσεων, το αρχικό επικοινωνιακό γεγονός (π.χ., μια πολιτική
ομιλία) μετασχηματίζεται σε είδηση μέσω μιας σειράς άλλων επικοινωνιακών
γεγονότων που συνολικά συγκροτούν τις διαδικασίες παραγωγής της είδησης.
Επιπλέον, υπάρχει το ίδιο το γεγονός της μετάδοσης και, ενδεχομένως, συνακόλουθα
επικοινωνιακά γεγονότα (π.χ., συζητήσεις, αντιπαραθέσεις) στα οποία η ίδια η είδηση
λειτουργεί ως τροφοδοτικό υλικό. Μια τέτοια αλυσίδα συνδέει το δημόσιο πεδίο της
παραγωγής των προϊόντων με το ιδιωτικό συνήθως πεδίο της κατανάλωσής τους, με
τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας να λειτουργούν ως διαμεσολαβητές μεταξύ των δύο
πεδίων.
Απόρροια της διάσπασης των διαδικασιών παραγωγής και κατανάλωσης είναι
και η έλλειψη άμεσης ανατροφοδότησης, στην οποία αναφέρθηκα παραπάνω. Οι
καταναλωτές/τριες των προϊόντων των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, όντας
αποκομμένοι/ες τοπικά και χρονικά από τα κέντρα παραγωγής αυτών των προϊόντων,
δεν έχουν τη δυνατότητα άμεσης παρέμβασης σε αυτά. Η όποια αντίδρασή τους
καταγράφεται μόνον εκ των υστέρων.
Κατά συνέπεια, η σχέση μεταξύ παραγωγού και αποδέκτη στη μαζική
επικοινωνία δεν είναι ισότιμη, αλλά ιεραρχική. Ο/Η παραγωγός καθορίζει άμεσα τη
μορφή και το περιεχόμενο του παραγόμενου προϊόντος. Ο/Η αποδέκτης, μολονότι
έχει τη δυνατότητα της επιλογής του να καταναλώσει ή μη το προσφερόμενο προϊόν,
ουσιαστικά δεν μπορεί να παρέμβει ατομικά στη διαδικασία παραγωγής και να την
4
Η ανάπτυξη, βέβαια, νέων ηλεκτρονικών μέσων και η παγκοσμιοποίηση του εμπορίου έχει
καταστήσει δυνατή την αποκέντρωση των δικτύων παραγωγής και διάθεσης των προϊόντων της
μαζικής επικοινωνίας, διαμορφώνοντας καινούργια δεδομένα στις διαδικασίες παραγωγής και
προώθησής τους (McQuail 1994: 20-22).
7
τροποποιήσει. Η επιρροή που μπορεί να ασκήσει είναι πάντοτε υστερόχρονη,

μακροπρόθεσμη και συλλογική, όχι ατομική (Bell 1991: 87-88, Fairclough 1995β:
39-40).
3) Ευρεία διαθεσιμότητα: Ένα άλλο χαρακτηριστικό της μαζικής
επικοινωνίας, απόρροια και αυτό των τεχνολογιών που χρησιμοποιεί, είναι η ευρεία
διαθεσιμότητα των προϊόντων της (Thompson 1995: 57-58). Τα μηνύματα και τα
προϊόντα της μαζικής επικοινωνίας διατίθενται εν δυνάμει σε έναν μεγάλο αριθμό
αποδεκτών. Στην πράξη, βέβαια, η διάθεση των προϊόντων της μαζικής επικοινωνίας
δεν γίνεται χωρίς περιορισμούς, αλλά καθορίζεται και ελέγχεται από παράγοντες
εμπορικούς, πολιτικούς και τεχνολογικούς. Έτσι, τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας
συχνά επιδιώκουν τον έλεγχο της κυκλοφορίας των προϊόντων τους, στοχεύοντας σε
συγκεκριμένες ομάδες κοινού, με απώτερο στόχο την εξασφάλιση οικονομικού
κέρδους. Επιπλέον, ο βαθμός διαθεσιμότητας των προϊόντων της μαζικής
επικοινωνίας περιορίζεται από το εκάστοτε νομικό πλαίσιο για τη λειτουργία των
Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας καθώς και την κατανομή και εμβέλεια των
συχνοτήτων εκπομπής τους. Τέλος, η διαθεσιμότητα των προϊόντων της μαζικής
επικοινωνίας εξαρτάται από τον τεχνολογικό εξοπλισμό του κάθε μέσου.
Η δυνατότητα διάθεσης των προϊόντων της μαζικής επικοινωνίας σε ένα
εκτενές κοινό είναι μία από τις ιδιαιτερότητες που εξηγούν, όπως είδαμε, τον
χαρακτηρισμό αυτής της μορφής επικοινωνίας ως ‘μαζικής’. Ωστόσο, το γεγονός
αυτό δεν συνεπάγεται ότι και η κατανάλωσή τους γίνεται με ομοιόμορφο τρόπο για
όλους/ες τους/τις αποδέκτες τους, όπως φαίνεται να υποδηλώνει το επίθετο μαζική. Ο
τρόπος με τον οποίον καταναλώνονται τα προϊόντα της μαζικής επικοινωνίας μπορεί
να διαφοροποιείται ανάλογα με κοινωνικά χαρακτηριστικά των αποδεκτών τους όπως
είναι η κοινωνική θέση, η ηλικία ή το φύλο, αλλά και ανάλογα με περιστασιακούς
παράγοντες, όπως είναι ο βαθμός εστίασης της προσοχής και η παράλληλη ή όχι
ενασχόληση με κάποια άλλη δραστηριότητα. Τέλος, οι διαφορετικές τεχνολογίες που
αξιοποιούν τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό τον
τρόπο με τον οποίον καταναλώνονται τα προϊόντα τους.
4) Παραγωγή μηνυμάτων ως εμπορικών προϊόντων προς κατανάλωση: Ένα
τελευταίο χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί τη μαζική επικοινωνία από άλλες
μορφές επικοινωνίας όπως, για παράδειγμα, τη συνομιλία, είναι και το γεγονός ότι τα
προϊόντα των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας παράγονται εξ αρχής ως εμπορικά
προϊόντα (commodities) που διατίθενται προς πώληση και κατανάλωση με απώτερο
8
στόχο το οικονομικό κέρδος (Fairclough 1995β: 10-11, Thompson 1995: 57). Τα

Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας λειτουργούν ολοένα και περισσότερο με στόχους
εμπορικούς: την εξασφάλιση κοινού, το οποίο στη συνέχεια ‘πωλείται’ στις
διαφημιστικές εταιρείες. Η οργάνωση των προϊόντων της μαζικής επικοινωνίας σε
εμπορική βάση έχει συνέπειες τόσο για το είδος των παραγόμενων προϊόντων όσο
και για τη μορφή και το περιεχόμενό τους (βλ. και 1.1.2.).
Τα παραπάνω χαρακτηριστικά διαφοροποιούν τη μαζική επικοινωνία από
άλλες μορφές επικοινωνίας και εξηγούν την ευρεία απήχηση και επιρροή της στη
σύγχρονη κοινωνία. Όπως ήδη ανέφερα, ο όρος ‘μαζική επικοινωνία’ δεν μπορεί να
αποδώσει το σύνολο αυτών των χαρακτηριστικών. Ωστόσο, η χρήση του έχει
καθιερωθεί τόσο στην καθημερινή ομιλία όσο και σε επιστημονικό επίπεδο. Για τον
λόγο αυτόν, και ελλείψει ενός πιο ικανοποιητικού όρου, θα διατηρήσω τη χρήση του
στην παρούσα έρευνα, αξιοποιώντάς τον περισσότερο ως κύριο όνομα και όχι ως όρο
περιγραφικό.
Λαμβάνοντας, λοιπόν, υπόψη τα παραπάνω, και, επιπλέον, τους ορισμούς που
προτείνονται από τους O’ Sullivan et al. (1994: 173) και McQuail (1994: 10-11), θα
χρησιμοποιήσω τον όρο ‘μαζική επικοινωνία’ για να αναφερθώ σε εκείνη τη μορφή
επικοινωνίας μέσω της οποίας παράγονται και αναμεταδίδονται, με τη βοήθεια των
τεχνολογιών των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, ενημερωτικά και ψυχαγωγικά
εμπορικά προϊόντα, τα οποία προσφέρονται προς κατανάλωση σε ένα ευρύ, άγνωστο
και ετερογενές κοινό, χρονικά και τοπικά διεσπαρμένο τόσο μεταξύ του όσο και με
τα κέντρα παραγωγής.
Ο όρος ‘μέσο’ (medium) αναφέρεται γενικότερα σε οτιδήποτε διαμεσολαβεί
ώστε να καταστήσει δυνατή την επικοινωνία (O’Sullivan et al. 1994: 176). Υπό
αυτήν την έννοια, η ομιλία, η γραφή, ή το ντύσιμο μπορούν να θεωρηθούν ως μέσα
επικοινωνίας. Ωστόσο, ο όρος μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί πιο συγκεκριμένα
για να αναφερθεί στις σύγχρονες τεχνολογίες που επεκτείνουν το εύρος και την
ταχύτητα της επικοινωνίας προς έναν μεγάλο αριθμό αποδεκτών. Υπό αυτήν τη
δεύτερη έννοια θα χρησιμοποιήσω τον όρο στην παρούσα έρευνα και, ακολουθώντας
τον McQuail (1994: 10), θα ορίσω τα ‘Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας’ ως τις
οργανωμένες τεχνολογίες οι οποίες καθιστούν δυνατή τη μαζική επικοινωνία. Έτσι,
οι εφημερίδες, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, το βιβλίο, ο κινηματογράφος αποτελούν
μερικά από τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας.
9
Το σύνολο των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, το οποίο καθιστά εφικτή τη

μαζική επικοινωνία, οριοθετεί ένα θεσμικό πεδίο κοινωνικής ζωής με τη δική του
εσωτερική συνοχή και το δικό του δίκτυο κοινωνικών (συμπεριλαμβανομένων και
γλωσσικών) πρακτικών και των συμβάσεων που τις διαμορφώνουν. Η θέση αυτού
του θεσμικού πεδίου στον εκάστοτε κοινωνικό σχηματισμό καθορίζεται τόσο από τον
τρόπο με τον οποίον το ίδιο δομείται και ιεραρχείται εσωτερικά όσο και από τις
σχέσεις που αναπτύσσει με άλλα πεδία της κοινωνικής ζωής, όπως είναι η πολιτική, η
οικονομία και η οικογένεια. Αυτές οι παράμετροι διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό
τόσο τη μορφή όσο και το περιεχόμενο των παραγόμενων προϊόντων του.
1.1.2. Οικονομική οργάνωση των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας
Η οικονομική οργάνωση των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας παίζει

καθοριστικό ρόλο στην οριοθέτηση και διαμόρφωση του ευρύτερου πλαισίου
λειτουργίας τους, συμπεριλαμβανομένου του συνόλου των πρακτικών που ρυθμίζουν
την παραγωγή και διάθεση των προϊόντων του.
Όσον αφορά την τηλεόραση, διαμορφώθηκαν δύο βασικά μοντέλα
οικονομικής οργάνωσής της (Καστόρας 1994, Barbier & Lavenir 1999: 341-364).
Στην Ευρώπη, η οργάνωση του μέσου γίνεται αρχικά στη βάση δημόσιων
τηλεοπτικών σταθμών, οι οποίοι χρηματοδοτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό
και προσπαθούν να επιτύχουν έναν συνδυασμό υψηλής και λαϊκής κουλτούρας. Στις
Ηνωμένες Πολιτείες, αντίθετα, η τηλεόραση οργανώνεται σε μεγάλα ιδιωτικά δίκτυα
που χρηματοδοτούνται από τη διαφήμιση και αποζητούν τη μεγαλύτερη δυνατή
θεαματικότητα. Ενώ, δηλαδή, η οικονομική οργάνωση του μέσου στις Η.Π.Α. έγινε
εξ αρχής με όρους εμπορικούς, στην Ευρώπη, η τηλεόραση τέθηκε υπό την αιγίδα
της πολιτείας, φιλοδοξώντας να λειτουργήσει ως φορέας πολιτισμού και ενημέρωσης
των πολιτών.
Στο δημόσιο μοντέλο, η χρηματοδότηση της τηλεόρασης από τους/τις πολίτες
με τη μορφή ανταποδοτικών τελών την απαλλάσσει σε μεγάλο βαθμό από την
ανάγκη να αναζητήσει αυξημένα έσοδα μέσω της διαφήμισης και να επιδιώξει με
κάθε τρόπο την αύξηση της τηλεθέασης. Η δημόσια τηλεόραση οργανώνεται εξ
αρχής με όρους μη-εμπορικούς, με στόχο την καλλιέργεια της εθνικής συνοχής, την
10
επιμόρφωση, ενημέρωση και ψυχαγωγία των πολιτών, προσπαθώντας να παράγει

προγράμματα υψηλής ποιότητας με ευρεία απήχηση. Ταυτόχρονα, η εξασφαλισμένη
χρηματοδότηση της επιτρέπει να αντιστέκεται στις πιέσεις του εμπορίου. 5 Σε αυτό το
πλαίσιο, η τηλεόραση θεωρείται πολιτισμικό αγαθό και ο/η τηλεθεατής/τρια
αντιμετωπίζεται πρωτίστως ως πολίτης. Ως πολιτισμικό αγαθό, η τηλεόραση
αποτελεί δικαίωμα όλων των πολιτών, αφού εκείνοι/ες χρηματοδοτούν τη λειτουργία
της. Από την άλλη πλευρά, η δημόσια τηλεόραση καλείται να παράγει προγράμματα
υψηλού επιπέδου τα οποία αποσκοπούν στην ενημέρωση, ψυχαγωγία και
επιμόρφωση των πολιτών-τηλεθεατών/τριών.
Το ιδιωτικό μοντέλο, αντίθετα, οργανώνεται εξ αρχής με όρους εμπορικούς.
Οι ιδιωτικοί τηλεοπτικοί σταθμοί αποβλέπουν στην εξασφάλιση οικονομικού
κέρδους μέσω της ‘πώλησης’ του κοινού τους σε διαφημιστικές εταιρείες, οι οποίες
είναι πρόθυμες να καταβάλουν μεγάλα χρηματικά ποσά προκειμένου να διαφημίσουν
τα προϊόντα των πελατών τους σε όσο το δυνατόν περισσότερους/ες
καταναλωτές/τριες. Σε αυτό το πλαίσιο, ο/η τηλεθεατής/τρια αντιμετωπίζεται ως
καταναλωτής/τρια και η τηλεόραση θεωρείται καταναλωτικό αγαθό. Η λειτουργία
της συνίσταται στη δημιουργία προγραμμάτων ευρείας απήχησης με το χαμηλότερο
δυνατό κόστος με στόχο την προσέλκυση κοινού για τη διαφήμιση (McQuail 1994:
158-162).
Η οργάνωση σε εμπορική βάση αποτελεί πλέον την κυρίαρχη τάση, η οποία
ενισχύεται περαιτέρω από τις υπάρχουσες συνθήκες άσκησης του εμπορίου στο
πλαίσιο μιας καπιταλιστικής οικονομίας, όπου η παγκοσμιοποίηση της αγοράς και η
δραστηριοποίηση εταιρειών σε περισσότερους από έναν οικονομικούς τομείς έχουν
ως αποτέλεσμα την αυξανόμενη συγκέντρωση, μέσω συγχωνεύσεων, της ιδιοκτησίας
και της οικονομικής δραστηριότητας στα χέρια ενός μικρού αριθμού πολυεθνικών
εταιρειών, οι οποίες ελέγχουν το μεγαλύτερο τμήμα της αγοράς,
συμπεριλαμβανομένων και των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας (Murdock 1982,
Murdock & Golding 1977, 1995). 6 Έτσι, όσον αφορά την τηλεόραση, ακόμη και
5
Η κρατική χρηματοδότηση, ωστόσο, καθιστά τη δημόσια τηλεόραση ευάλωτη σε ενδεχόμενες
παρεμβάσεις της κρατικής εξουσίας με στόχο τη χειραγώγησή της.
6
Η διερεύνηση του ρόλου και της λειτουργίας των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας στην κοινωνική
δομή, μέσα από τη συστηματική εξέταση της οικονομικής οργανωσης, του καθεστώτος ιδιοκτησίας
και του εμπορικού προσανατολισμού τους (παράγοντες οι οποίοι θεωρούνται ότι καθορίζουν άμεσα
τις εργασιακές πρακτικές και τη φύση των παραγόμενων προϊόντων τους) έχει γίνει αντικείμενο
μελέτης στο πλαίσιο της πολιτικής οικονομίας (Golding & Murdock 1999, Murdock 1982, Murdock &
Golding 1977, 1995). Για μια κριτική αυτής της προσέγγισης βλ. Curran, Gurevitch & Woollacott
1982.
11
δημόσιοι τηλεοπτικοί σταθμοί, λειτουργώντας κάτω από την πίεση του

ανταγωνισμού για υψηλή τηλεθέαση, προσαρμόζουν την οργάνωση και παραγωγή
των προγραμμάτων τους με στόχο την αύξηση των εσόδων τους, έτσι ώστε να
δικαιολογήσουν τη χρηματοδότησή τους από το κράτος και να μπορέσουν να
επιβιώσουν στις σύγχρονες συνθήκες διεθνοποίησης του χώρου (Fairclough 1995β:
42).
Ο εμπορικός προσανατολισμός και η διαμάχη για μεγαλύτερο οικονομικό
κέρδος επηρεάζουν, όπως θα δούμε παρακάτω, και τη λειτουργία των
ειδησεογραφικών τμημάτων των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, καθώς
διαμορφώνουν τις σχέσεις τους αφενός εσωτερικά με τους ιδιοκτήτες ή μετόχους των
μέσων στα οποία ανήκουν 7 και αφετέρου εξωτερικά με τις πηγές πληροφόρησής
τους, τις διαφημιστικές εταιρείες, και το κοινό τους (McManus 1999). Επιπλέον,
καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την οργανωτική δομή τους, την επαγγελματική
πρακτική των εργαζομένων σε αυτά και, συνακόλουθα, τη φύση των παραγόμενων
προϊόντων τους.
1.1.3. Ο θεσμικός ρόλος και οι λειτουργίες των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας
Η χρήση της τεχνολογίας και οι δυνατότητες που αυτή προσφέρει

διαμορφώνουν μια ιδιάζουσα θέση για τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας στην
κοινωνική δομή. Για την κατανόησή της κλειδί αποτελεί η έννοια της
διαμεσολάβησης (mediation) (Hall et al. 1978: 53-77, McQuail 1994: 64-66).
Η διαμεσολάβηση συντελείται σε διάφορα επίπεδα: τα Μέσα Μαζικής
Επικοινωνίας διαμεσολαβούν μεταξύ των κοινωνικών υποκειμένων και της
πραγματικότητας, λειτουργώντας ως φορείς γνώσης και ενημέρωσης για πτυχές του
κόσμου οι οποίες δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο άμεσης παρατήρησης.
Επιπλέον, διαμεσολαβούν μεταξύ του ατόμου και του κοινωνικού συνόλου,
λειτουργώντας ως μηχανισμοί κοινωνικοποίησης. Τρίτον, συνδέουν και φέρνουν σε
7
Παρά την οργανωτική αυτοτέλειά τους, τα ειδησεογραφικά τμήματα των Μέσων Μαζικής
Επικοινωνίας δεν είναι αυτάρκη και ανεξάρτητα. Ο τρόπος και οι κανόνες λειτουργίας τους
καθορίζονται από το μέσο στο οποίο ανήκουν, το οποίο με τη σειρά του αποτελεί συνήθως τμήμα ενός
ευρύτερου επιχειρηματικού οργανισμού με εμπορικά και οικονομικά συμφέροντα και σε άλλους τομείς
της οικονομίας. Κατά συνέπεια, η γενικότερη οργάνωση και πολιτική τους είναι τέτοια ώστε να
διασφαλίζονται αυτά τα συμφέροντα.
12
επαφή το δημόσιο πεδίο των θεσμών (π.χ., πολιτεία, οικονομία, θρησκεία,

εκπαίδευση) και το ιδιωτικό πεδίο της καθημερινής ζωής (π.χ., οικογένεια). Τέλος,
αποτελούν δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ των διαφημιστικών εταιρειών και των
καταναλωτών/τριών.
Η ιδιάζουσα διαμεσολαβητική θέση των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας
διαμορφώνει γι’ αυτά έναν πολύπλευρο θεσμικό ρόλο, καθώς καλούνται να
επιτελέσουν ποικίλες και, πολλές φορές, αντικρουόμενες μεταξύ τους λειτουργίες,
όπως είναι η ψυχαγωγία, η επιμόρφωση, η ενημέρωση και η διαφήμιση. Αυτή η
πολυ-λειτουργικότητα καθιστά τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας ένα περίπλοκο
θεσμικό πεδίο, του οποίου οι πρακτικές χαρακτηρίζονται από μεγάλη ποικιλία και
ετερογένεια. Έτσι, τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας παράγουν ψυχαγωνικά
πολιτισμικά προϊόντα προς κατανάλωση στο πλαίσιο μιας ελεύθερης, ανταγωνιστικής
αγοράς. Ταυτόχρονα, αποτελούν μέσα ενημέρωσης και επιμόρφωσης, διαμορφώνουν
πολιτισμικές αξίες και ταυτότητες και συμβάλλουν στη διατήρηση της κοινωνικής
συνοχής (McQuail 1994: 78-80). Συντελούν, με αυτόν τον τρόπο, στη συγκρότηση
και αναπαραγωγή της κοινωνικής πραγματικότητας. Όπως αναφέρει ο McQuail, ο
θεσμός των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας
is essentially concerned with the production and distribution of knowledge in

the widest sense of the word. Such knowledge enables us to make some
sense of our experience of the social world, even if the ‘taking of meaning’
occurs in relatively autonomous and very diversified ways. The information,
images and ideas made available by the media may, for most people, be the
main source of an awareness of a shared past time (history) and of a present
social location. They are also a store of memories and a map of where we are
and who we are (identity) and may also provide the materials for orientation
to the future. … The media to a large extent constitute social reality and
normality for purposes of a public, shared social life, and are a key source of
standards, models and norms.
(McQuail 1994: 64)
Η πολυ-λειτουργικότητα των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας

αντικατοπτρίζεται επίσης στην ποικιλία και ετερογένεια των παραγόμενων προϊόντων
τους: προγράμματα ψυχαγωγικά (π.χ., κωμικές σειρές, σαπουνόπερες, τηλεπαιχνίδια),
13
προγράμματα με επιμορφωτικό (π.χ., ντοκιμαντέρ) ή ενημερωτικό (π.χ., δελτία

ειδήσεων, εκπομπές λόγου) χαρακτήρα, διαφημίσεις. Ωστόσο, η διάκριση σε
προγράμματα αμιγώς ψυχαγωγικά και αμιγώς επιμορφωτικά ή ενημερωτικά δεν είναι
στην πράξη τόσο σαφής. Μία από τις τάσεις που παρατηρείται στα σύγχρονα Μέσα
Μαζικής Επικοινωνίας, συνέπεια της εντεινόμενης εμπορευματοποίησής τους, είναι
και η ενίσχυση του στοιχείου της διασκέδασης εις βάρος του στοιχείου της
πληροφόρησης (Fairclough 1995β: 10-11). Ως αποτέλεσμα αυτής της τάσης, ακόμη
και προγράμματα με κατεξοχήν επιμορφωτικό ή ενημερωτικό προσανατολισμό
παρουσιάζουν έναν μικτό χαρακτήρα, συνδυάζοντας την πληροφόρηση με στοιχεία
ψυχαγωγικά.
Η τάση αυτή, όπως θα δούμε παρακάτω, γίνεται εμφανής και στις γλωσσικές
πρακτικές του δημοσιογραφικού λόγου, οι σχέσεις και τα όρια των οποίων συχνά
τροποποιούνται και συγχέονται με γλωσσικές πρακτικές άλλων ειδών λόγου που
αρθρώνονται στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, έχοντας ως αποτέλεσμα τη
δημιουργία κειμένων τα οποία παρουσιάζουν έναν ετερόκλητο χαρακτήρα (βλ. και
1.3.8.).
1.2. Ο ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
Στο θεσμικό πλαίσιο των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, η δημοσιογραφία

αποτελεί ένα πεδίο κοινωνικής ζωής με τις δικές του κοινωνικές πρακτικές. Το
σύνολο αυτών των πρακτικών οριοθετεί έναν πολυδιάστατο χώρο γλωσσικής χρήσης,
στον οποίον τα χαρακτηριστικά και ο ρόλος που διαδραματίζει ο λόγος ποικίλλουν
ανάλογα με τις ιδιαίτερες συνθήκες του εκάστοτε επικοινωνιακού πλαισίου.
Κατά συνέπεια, θα πρέπει να αποκλείσουμε εξ αρχής οποιαδήποτε έννοια
γλωσσικής ομοιογένειας που υποδηλώνεται από τη χρήση του όρου
‘δημοσιογραφικός λόγος’. Ο δημοσιογραφικός λόγος, τουλάχιστον ως ομοιογενές
σύστημα ή ως γλωσσική ποικιλία, δεν υφίσταται (βλ. και Ανδρουτσόπουλος 2001,
Kress 1986, Πολίτης 2001). Ο όρος χρησιμοποιείται περισσότερο ως τυπολογικός
14
χαρακτηρισμός για να αναφερθούμε σε αυτό ακριβώς το ευρύ φάσμα χρήσεων του

λόγου στις κοινωνικές πρακτικές της δημοσιογραφίας και υπό αυτήν την έννοια θα
τον χρησιμοποιήσω στην παρούσα έρευνα.
Ωστόσο, παρά την ετερογένεια των γλωσσικών πρακτικών της
δημοσιογραφίας, έχουν επισημανθεί στη βιβλιογραφία ορισμένα κοινά
χαρακτηριστικά, τα οποία διατρέχουν ολόκληρο το φάσμα των ποικίλων εκφάνσεων
του δημοσιογραφικού λόγου. Αυτά τα χαρακτηριστικά προσδίδουν στον
δημοσιογραφικό λόγο την ιδιαιτερότητά του και τον διαφοροποιούν από άλλα είδη
λόγου που αρθρώνονται στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας (βλ. και Bell 1991, van
Dijk 1988: 71-82, Χατζησαββίδης 1999: 21-33). Ας δούμε ποια είναι αυτά.
1.2.1. Χαρακτηριστικά του δημοσιογραφικού λόγου
Ο δημοσιογραφικός λόγος είναι λόγος θεσμικός. Αποτελεί προϊόν

συγκεκριμένων θεσμικών (γλωσσικών) πρακτικών και διέπεται από συγκεκριμένες
επαγγελματικές αρχές. Σε αντίθεση με άλλα είδη λόγου, όπως παραδείγματος χάρη η
συνομιλία, η οποία εντάσσεται στη σφαίρα του ιδιωτικού πεδίου, ο δημοσιογραφικός
λόγος είναι λόγος δημόσιος, καθώς η παραγωγή του συντελείται στο δημόσιο πεδίο
και τα κείμενά του απευθύνονται σε ένα ευρύ κοινό με στόχο την ενημέρωσή του
γύρω από θέματα της τρέχουσας επικαιρότητας.
Ο θεσμικός χαρακτήρας του δημοσιογραφικού λόγου διαμορφώνει τα
διακριτικά χαρακτηριστικά του, τόσο όσον αφορά τη μορφή όσο και το περιεχόμενό
του. Ως προς το περιεχόμενο, ο δημοσιογραφικός λόγος είναι λόγος πληροφοριακός.
Στόχος του/της δημοσιογράφου είναι η παροχή αξιόπιστης και έγκυρης ενημέρωσης
για τρέχοντα θέματα που αφορούν τον/την πολίτη και επηρεάζουν τη ζωή του/της
(βλ. και Χατζησαββίδη 1999: 36-37). Το ενδιαφέρον του/της επικεντρώνεται σε
ζητήματα που αφορούν τον δημόσιο βίο και γίνονται αντικείμενο δημόσιων
συζητήσεων και αντιπαραθέσεων. Συχνά, βέβαια, στο προσκήνιο της δημοσιότητας
έρχονται και ζητήματα που αφορούν την ιδιωτική ζωή μεμονωμένων ατόμων χωρίς
κανέναν θεσμικό ρόλο. Ωστόσο, ο/η δημοσιογράφος πραγματεύεται και αυτά τα
15
θέματα δημόσια, καθιστώντας τα αντικείμενο ευρύτερης συζήτησης. Λειτουργεί με

αυτόν τον τρόπο ως διαμεσολαβητής/τρια, ως δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ του
δημόσιου πεδίου της (πολιτικής, οικονομικής, πολιτιστικής) δράσης, όπου
λαμβάνονται οι αποφάσεις, και του ιδιωτικού πεδίου της καθημερινής ζωής.
Ως προς τη μορφή, ο δημοσιογραφικός λόγος είναι λόγος επίσημος. Αυτό
σημαίνει ότι, κατά κανόνα, η σύνταξη, το λεξιλόγιο και το γενικότερο ύφος του
προσιδιάζουν στον θεσμικό και δημόσιο χαρακτήρα του. Για παράδειγμα, προτιμάται
ο μακροπερίοδος λόγος και η περίπλοκη συντακτική δομή, η χρήση ορολογίας και
λόγιου λεξιλογίου, καθώς και η πομπώδης και επίσημη γλώσσα (Πολίτης 2001: 115,
van Dijk 1988: 75-82). Ως προς αυτά τα χαρακτηριστικά, ο δημοσιογραφικός λόγος
παρουσιάζει ομοιότητες με άλλα είδη θεσμικού λόγου, όπως είναι, παραδείγματος
χάρη, ο πολιτικός και ο δικαστικός λόγος. Παράλληλα, όμως, δεν αποκλείονται πιο
ανεπίσημες γλωσσικές επιλογές, οι οποίες είναι απόρροια της γενικότερης τάσης που
έχει επισημανθεί στη βιβλιογραφία για την καλλιέργεια ενός πιο ανεπίσημου
δημοσιογραφικού ύφους μέσω της θεσμοποίησης συνομιλιακών πρακτικών του
ιδιωτικού πεδίου (βλ. Fairclough 1995β: 8-12, Fowler 1991: 62-65).
Τέλος, ο δημοσιογραφικός λόγος είναι λόγος απρόσωπος, καθώς αποτελεί
προϊόν συλλογικής εργασίας. Σε αντίθεση, παραδείγματος χάρη, με τη συγγραφή ενός
μυθιστορήματος, η οποία αποτελεί αντικείμενο ατομικής ενασχόλησης, τα προϊόντα
του δημοσιογραφικού λόγου, είτε πρόκειται για το άρθρο μιας εφημερίδας είτε για το
ρεπορτάζ ενός τηλεοπτικού ή ραδιοφωνικού σταθμού, είναι τα τελικά παράγωγα
(outputs) μιας παραγωγικής διαδικασίας στην οποία εμπλέκεται ένας μεγάλος
αριθμός ατόμων (Bell 1991: 56-83, van Dijk 1988: 95-137).
1.2.2. Είδη του δημοσιογραφικού λόγου
Τα παραπάνω χαρακτηριστικά συνιστούν μια αδρομερή περιγραφή του

δημοσιογραφικού λόγου και, σε γενικότερο επίπεδο, μπορούν να θεωρηθούν ως η
κοινή συνισταμένη των ποικίλων εκφάνσεών του. Από την άλλη πλευρά, η ποικιλία
και ετερογένεια του δημοσιογραφικού λόγου γίνεται εμφανής από την ποικιλία και
16
ετερογένεια των ειδών 8 του (βλ., π.χ., Charnley & Charnley 1992: 109-175). Στην
παρούσα έρευνα, θα ακολουθήσω σε γενικές γραμμές την τυπολογία που προτείνει ο
Χατζησαββίδης (1999: 48-52) διότι αποτελεί μια συνεπή κατηγοριοποίηση των ειδών
του δημοσιογραφικού λόγου και των κειμενικών ειδών (genres) στα οποία αυτά
πραγματώνονται. Λαμβάνοντας, λοιπόν, υπόψη τις επικοινωνιακές συνθήκες μέσα
στις οποίες παράγεται ο δημοσιογραφικός λόγος, αλλά και την παράδοση, ο
Χατζησαββίδης διακρίνει τα ακόλουθα είδη δημοσιογραφικού λόγου:
1) ειδησεογραφικός λόγος: Πρόκειται για το κατεξοχήν πληροφοριακό είδος
δημοσιογραφικού λόγου. Στόχος είναι η ενημέρωση και η παροχή πληροφοριών για
γεγονότα της τρέχουσας επικαιρότητας που θεωρούνται σημαντικά και, ως εκ τούτου,
αξιοδημοσίευτα. Ο ειδησεογραφικός λόγος σχετίζεται με μια σειρά κειμενικών ειδών
όπως είναι η τηλεοπτική είδηση και το έντυπο άρθρο. Ως προς τη σύνταξη και το
λεξιλόγιο, ο ειδησεογραφικός λόγος προσιδιάζει περισσότερο στον γραπτό παρά στον
προφορικό λόγο. Το ύφος είναι απρόσωπο και ουδέτερο, αντικατοπτρίζοντας την
απόσταση του/της συντάκτη/τριας από τα περιγραφόμενα γεγονότα.
2) σχολιογραφικός λόγος: Πρόκειται για εκείνο το είδος δημοσιογραφικού
λόγου που στόχο έχει να σχολιάσει και να αναλύσει γεγονότα της τρέχουσας
επικαιρότητας ή να ασκήσει κριτική προβάλλοντας επιχειρήματα υπέρ της μιας ή της
άλλης άποψης. Με τον σχολιογραφικό λόγο συνδέονται κειμενικά είδη όπως είναι η
επιφυλλίδα, η κριτική, το παραπολιτικό σχόλιο ή το πολιτικό άρθρο (editorial). Ο
σχολιογραφικός λόγος χαρακτηρίζεται από μεγάλη ποικιλία. Κάποια από τα
κειμενικά είδη του εμφανίζουν έντονα τα χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου, ενώ
κάποια άλλα προσιδιάζουν περισσότερο στον προφορικό λόγο. Γενικότερα, το ύφος
είναι πιο προσωπικό με έντονο το στοιχείο της επιχειρηματολογίας.
3) ο λόγος της συνέντευξης: Στόχος του/της δημοσιογράφου είναι να
διατυπώσει ερωτήματα και να πάρει απαντήσεις από άτομα με αυξημένο κύρος, των
οποίων ο θεσμικός ρόλος και η εξουσία που κατέχουν τα καθιστούν γνώστες
θεμάτων που άπτονται της τρέχουσας επικαιρότητας. Συνδέεται με κειμενικά είδη
όπως είναι η ατομική συνέντευξη και οι εκπομπές λόγου. Ο λόγος της συνέντευξης
εμφανίζει σε μεγάλο βαθμό χαρακτηριστικά που προσιδιάζουν στον προφορικό λόγο,
όπως είναι, για παράδειγμα, η ελλειπτικότητα και η επανάληψη.
8
Ο όρος ‘είδος λόγου’ (discourse type) αναφέρεται σε κάθε σχετικά παγιωμένο συνδυασμό
συμβάσεων από τις οποίες αντλούν τα κοινωνικά υποκείμενα κατά τη γλωσσική διεπίδραση
(Faircoulgh 1992: 5).
17
4) ο λόγος των τίτλων: Απαντά πάντοτε σε συνδυασμό με κάποια από τα

παραπάνω είδη. Περιλαμβάνει τους τίτλους των δημοσιογραφικών κειμένων στον
έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο. Οι τίτλοι επιτελούν συγκεκριμένες λειτουργίες (Bell
1991: 185-189, Χατζησαββίδης 1997): συνοψίζουν το περιεχόμενο της είδησης που
ακολουθεί, καθορίζουν το βασικό πλαίσιο ερμηνείας της και επιχειρούν να
προσελκύσουν την προσοχή του/της αναγνώστη/τριας. Αυτές οι λειτουργίες
διαμορφώνουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Έτσι, ο λόγος των τίτλων είναι
έντονα υπαινικτικός, ελλειπτικός και χαρακτηρίζεται από τη χρήση στερεότυπων
εκφράσεων του προφορικού λόγου.
Στην παρούσα έρευνα, το ενδιαφέρον μου επικεντρώνεται στον
ειδησεογραφικό λόγο (και πιο συγκεκριμένα, στο κειμενικό είδος της τηλεοπτικής
είδησης), καθώς αυτός αποτελεί τον πυρήνα της δημοσιογραφίας και το βασικό
παραγόμενο προϊόν της δημοσιογραφικής γλωσσικής πρακτικής.
1.3. Η ΕΙΔΗΣΗ
Στην αγγλική, η λέξη ‘είδηση’ (news), σύμφωνα με τον van Dijk (1988: 4),
χρησιμοποιείται στον καθημερινό λόγο για να αναφερθεί στα εξής: 1) σε νέες
πληροφορίες για πρόσωπα και γεγονότα, 2) σ’ εκείνο το είδος προγράμματος στην
τηλεόραση ή το ραδιόφωνο στο οποίο παρέχεται ενημέρωση για θέματα της
τρέχουσας επικαιρότητας και 3) σ’ ένα είδος κειμένου στο οποίο δίνονται οι πιο
πρόσφατες πληροφορίες για τρέχοντα θέματα. Στην παρούσα έρευνα, θα
χρησιμοποιήσω τον όρο ‘είδηση’ με την τρίτη σημασία του: η είδηση ως εκείνο το
κειμενικό είδος του δημοσιογραφικού λόγου με το οποίο δημοσιοποιούνται στα
Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας οι πιο πρόσφατες πληροφορίες για ζητήματα που
βρίσκονται στο επίκεντρο της επικαιρότητας.
18
1.3.1. Τυπολογία της είδησης
Δεν υπάρχει γενική συμφωνία ως προς τα ακριβή κριτήρια ταξινόμησης των

ειδών της είδησης ούτε μεταξύ των ερευνητών/τριών ούτε μεταξύ των
δημοσιογράφων. Ορισμένοι/ες ερευνητές/τριες υιοθετούν ως κριτήρια για την
τυπολογία τους τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ένα γεγονός δημοσιοποιείται (π.χ.,
Molotch & Lester 1999). Άλλοι/ες προτείνουν μια κατηγοριοποίηση των ειδήσεων με
βάση τη θεματική τους. Για παράδειγμα, ο Hartley (1982: 38-39) διακρίνει έξι
θεματικές κατηγορίες ειδήσεων: την πολιτική είδηση (politics), την οικονομική
(economics), την εξωτερική (foreign affairs), την εσωτερική (domestic), την αθλητική
είδηση (sport) και, τέλος, την περιστασιακή είδηση (occasional stories), η οποία
αφορά απρόβλεπτα γεγονότα όπως φυσικές καταστροφές, πολιτικά και οικονομικά
σκάνδαλα, κτλ.
Τέλος, ορισμένοι/ες ερευνητές/τριες προτείνουν μια τυπολογία της είδησης η
οποία στηρίζεται στον τρόπο οργάνωσης της καθημερινής εργασίας των
ειδησεογραφικών τμημάτων (Schlesinger 1999, Tuchman 1978: 49-58), τυπολογία η
οποία αντικατοπτρίζει και την αντίληψη των ίδιων των δημοσιογράφων για τη
δουλειά τους. Έτσι, το είδος της είδησης καθορίζεται με βάση έναν συνδυασμό
παραγόντων οι οποίοι σχετίζονται με τον χρόνο επεξεργασίας της, τη δυνατότητα
προγραμματισμού της δημοσίευσής της, την αναγκαιότητα ή μη της άμεσης
κοινοποίησής της, τον όγκο των διαθέσιμων πληροφοριών καθώς και το περιεχόμενό
της (Tuchman 1978: 39-63).
Από αυτούς τους παράγοντες, η δυνατότητα προγραμματισμού και η
αναγκαιότητα ή μη της άμεσης δημοσιοποίησης της είδησης φαίνεται ότι αποτελούν
τα δύο βασικά κριτήρια που καθορίζουν το είδος της. Βάσει αυτών, η Tuchman
(1978: 51-52) διακρίνει τρεις περιπτώσεις: 1) γεγονότα-ειδήσεις μη προγραμματισμένα
(unscheduled events-as-news), των οποίων η δημοσιοποίηση πρέπει να γίνει άμεσα,
καθώς αφορούν την τρέχουσα επικαιρότητα και, κατά συνέπεια, ο χρόνος
δημοσιοποίησής τους δεν ελέγχεται από το ειδησεογραφικό τμήμα, 2) γεγονότα-
ειδήσεις προγραμματισμένα εκ των προτέρων (prescheduled events-as-news), των
οποίων η δημοσιοποίηση είναι προγραμματισμένη για το άμεσο μέλλον, αλλά και
πάλι δεν ελέγχεται από το ειδησεογραφικό τμήμα και 3) γεγονότα-ειδήσεις χωρίς
προγραμματισμό (nonscheduled events-as-news), των οποίων ο χρόνος
δημοσιοποίησης καθορίζεται αποκλειστικά από το ειδησεογραφικό τμήμα.
19
Με βάση τα παραπάνω, μπορούμε να διακρίνουμε δύο βασικά είδη είδησης

(πρβλ. και Bell 1991: 14-16):
1) τη ‘σκληρή’ είδηση (hard news): Πρόκειται για εκείνη τη μορφή είδησης
της οποίας ο χρόνος δημοσιοποίησης δεν καθορίζεται από το ειδησεογραφικό τμήμα.
Αφορά μη προγραμματισμένα και εκ των προτέρων προγραμματισμένα γεγονότα-
ειδήσεις. 9 Η επεξεργασία των μη προγραμματισμένων γεγονότων-ειδήσεων είναι,
κατά κανόνα, γρήγορη και συνήθως αφορά συγκεκριμένες βασικές πληροφορίες για
το τι έχει συμβεί. Εδώ ανήκουν ειδήσεις για σεισμούς, αεροπορικά, αυτοκινητιστικά
ή άλλα ατυχήματα, πυρκαγιές ή άλλες φυσικές καταστροφές, γεγονότα δηλαδή, των
οποίων ο τόπος και ο χρόνος εκδήλωσης δεν μπορούν να προβλεφθούν. Η ταχύτερη
μορφή δημοσιοποίησης τέτοιων γεγονότων είναι η έκτακτη είδηση (newsflash).
Από την άλλη πλευρά, η επεξεργασία των εκ των προτέρων
προγραμματισμένων γεγονότων-ειδήσεων είναι πιο προσεγμένη, καθώς αφορά
γεγονότα που έχουν προγραμματιστεί να λάβουν χώρα σε συγκεκριμένο τόπο και
χρόνο, των οποίων η δημοσιοποίηση πρέπει να γίνει την ίδια ή την επόμενη ημέρα.
Κατά συνέπεια, υπάρχει ο χρόνος να συγκεντρωθούν οι απαραίτητες πληροφορίες, να
ερευνηθούν διαφορετικές πτυχές του γεγονότος και να υπάρξει κάποιας μορφής
ανάλυση. Εδώ ανήκουν ειδήσεις που αφορούν, παραδείγματος χάρη, την κάλυψη
ομιλιών πολιτικών προσώπων, προγραμματισμένες διαδηλώσεις και κυβερνητικές
ανακοινώσεις.
2) την είδηση-αφιέρωμα (soft-news): Πρόκειται για εκείνη τη μορφή είδησης
της οποίας ο χρόνος δημοσιοποίησης καθορίζεται αποκλειστικά από το ίδιο το
ειδησεογραφικό τμήμα. Αφορά γεγονότα-ειδήσεις χωρίς προγραμματισμό. Η
επεξεργασία αυτών των γεγονότων είναι πληρέστερη, δίνονται περισσότερες
πληροφορίες για αυτά και αναλύονται διαφορετικές πτυχές τους. Σε αυτήν την
κατηγορία εντάσσονται ειδήσεις για γεγονότα ή ζητήματα που δεν εμπίπτουν στο
πεδίο της άμεσης επικαιρότητας, όπως είναι, παραδείγματος χάρη, οι ιστορίες
ανθρώπινου ενδιαφέροντος, ειδήσεις γύρω από περιβαλλοντικά προβλήματα αστικών
ή αγροτικών περιοχών, ή η παρουσίαση μακροχρόνιων επιστημονικών ερευνών.
Στην παρούσα έρευνα, το ενδιαφέρον μου επικεντρώνεται στην πρώτη
κατηγορία ειδήσεων, τη ‘σκληρή’ είδηση, γιατί αποτελεί το κατεξοχήν αντικείμενο
9
Στην κατηγορία της ‘σκληρής’ είδησης συμπεριλαμβάνω και εκείνα τα είδη ειδήσεων που η
Tuchman αποκαλεί ‘spot news’, ‘developing news’ και ‘continuing news,’ καθώς θεωρώ ότι
αποτελούν παραλλαγές, με μικρότερες ή μεγαλύτερες αποκλίσεις, του ίδιου είδους είδησης (βλ.
Tuchman 1978: 47-58).
20
της ειδησεογραφικής πρακτικής και σε αυτό αποτυπώνονται πιο καθαρά τα βασικά

χαρακτηριστικά του δημοσιογραφικού λόγου.
1.3.2. Η είδηση ως αφήγηση
Η είδηση αποτελεί μια μορφή αφήγησης (Bell 1991: 147-174, Caldas-

Coulthard 1997: 45-57, Hartley 1982: 107-129, Toolan 2001: 206-241, van Dijk
1988: 49-59), όπως το μυθιστόρημα, το παραμύθι και η προφορική αφήγηση.
Αντικείμενό της είναι η εξιστόρηση μιας σειράς αλληλοσυνδεόμενων συμβάντων και
γεγονότων, τα οποία αφορούν συγκεκριμένα άτομα (τους/τις ήρωες/ίδες της
αφήγησης) και η οποία εξελίσσεται από μια κατάσταση κρίσης στην επίλυσή της
(Toolan 2001: 8). Βασική αρχή της αφήγησης είναι οι σχέσεις χρονικής συνάφειας
μεταξύ των εξιστορούμενων γεγονότων, δηλαδή, η οργάνωσή τους με βάση τον
χρόνο (Chatman 1990: 9). Επιπλέον, ως μορφή αφήγησης η είδηση ανήκει στην
κατηγορία της ρεαλιστικής αφήγησης. Η εξιστόρηση αφορά σύγχρονα του/της
αφηγητή/τριας συμβάντα, γεγονός που αυξάνει τις απαιτήσεις για τεκμηρίωσή τους.
Η ανάλυση του λόγου των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, και κυρίως της
σύγχρονης ειδησεογραφίας, οικειοποιήθηκε αναλυτικές έννοιες και εργαλεία της
κλασικής αφηγηματολογίας, στόχος της οποίας είναι «να προσδιορίσει το σύστημα
κανόνων που προσιδιάζει στην αφήγηση και διέπει την παραγωγή και την
επεξεργασία των αφηγήσεων» (Prince 2004: 161).
Κεντρική θέση στην αφηγηματολογική έρευνα κατέχει η διάκριση μεταξύ
ιστορίας (story), λόγου (discourse) και εξιστόρησης (narration) (Genette 1980: 27,
Rimmon-Kenan 1983: 3, Toolan 2001: 10-12). Ο όρος ‘ιστορία’ αναφέρεται στην
υποθετική χρονολογική σειρά με την οποία συνέβησαν τα υπό αφήγηση γεγονότα.
Αποτελεί τη βαθειά δομή της αφήγησης, όπου οργανώνονται σε μια ιδεατή
χρονολογική σειρά όλες οι βασικές πληροφορίες που αφορούν τα γεγονότα και
τους/τις ήρωες/ίδες τους. Ο όρος ‘λόγος’ αναφέρεται στον τρόπο με τον οποία η
ιστορία οργανώνεται και πραγματώνεται ως κείμενο με τη βοήθεια αφηγηματικών
τεχνικών που επιλέγει να χρησιμοποιήσει ο/η αφηγητής/τρια. Τέλος, ο όρος
‘εξιστόρηση’ αναφέρεται στη διαδικασία παραγωγής της αφήγησης και στο σύνολο
21
των περιστάσεων κάτω από τις οποίες αυτή λαμβάνει χώρα (Genette 1980: 25-32,
Rimmon-Kenan 1983: 1-5, Toolan 2001: 10-12).
Στην παρούσα έρευνα, είναι η αφήγηση ως λόγος, ως είδος κειμένου που θα
με απασχολήσει στη συνέχεια. Όπως προανέφερα, βασικό χαρακτηριστικό κάθε
αφήγησης είναι η οργάνωσή της με βάση τον χρόνο. Το οργανωτικό πρότυπό της
είναι το λεγόμενο ‘σχήμα’ (schema) (de Beaugrande & Dressler 1981: 184, van Dijk
1988: 49-52).
Προκειμένου, λοιπόν, να εξετάσω την είδηση ως μια μορφή ρεαλιστικής
αφήγησης, θα τη συγκρίνω με ένα άλλο είδος ρεαλιστικής αφήγησης, την προφορική
αφήγηση, όπως αυτή αναλύθηκε από τον Labov (1972) (πρβλ. και Bell 1991: 148-
155, Caldas-Coulthard 1997: 45-57). Το δομικό σχήμα που προτείνει ο Labov για την
ανάλυση της προφορικής αφήγησης περιλαμβάνει τα εξής στοιχεία: 1) τη σύνοψη
(abstract) της ιστορίας, 2) τον προσανατολισμό (orientation), 3) την αφηγηματική
δράση (complicating action), 4) τη λύση (result/resolution), 5) την κατάληξη (coda)
και 6) την αξιολόγηση (evaluation).
1) Σύνοψη: Δεν είναι σπάνιο στην προφορική αφήγηση ο/η αφηγητής/τρια να
ξεκινά την εξιστόρησή του/της με μία ή περισσότερες φράσεις στις οποίες συνοψίζει
το περιεχόμενο της ιστορίας του/της (Labov 1972: 363). Η σύνοψη δεν αποτελεί στην
ουσία τμήμα της αφήγησης, αλλά προηγείται αυτής και είναι προαιρετικό στοιχείο
της (Toolan 2001: 149). Εκτός από τη βασική αναπαραστατική λειτουργία της
συνοπτικής διατύπωσης του περιεχομένου της αφήγησης, η σύνοψη επιτελεί και μια
αξιολογική λειτουργία: ‘διαφημίζει’ κατά κάποιον τρόπο την ιστορία, εστιάζοντας σε
εκείνα ακριβώς τα στοιχεία της που την καθιστούν άξια εξιστόρησης (Labov 1972:
370, Toolan 2001: 149-151).
Στην είδηση, η εισαγωγή (lead) λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο. Σε αντίθεση,
όμως, με τη σύνοψη, η εισαγωγή αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της είδησης. Σε
αυτήν συνοψίζονται τα βασικά στοιχεία της ιστορίας και προβάλλεται η
σπουδαιότητά της (Bell 1991: 149). Εκτός από την εισαγωγή, η είδηση, σε αντίθεση
με την προφορική αφήγηση, περιλαμβάνει και τον τίτλο (headline), 10 ο οποίος
αποτελεί στην ουσία μια σύνοψη της εισαγωγής (Bell 1991: 150). Ο τίτλος της
είδησης αποτελεί το πλέον διαφημιστικό στοιχείο της, καθώς είναι το πρώτο πράγμα
που διαβάζει ο/η αναγνώστης/τρια. Έτσι, εάν ο τίτλος της είδησης κινήσει το
10
Για τη ρητορική των τίτλων στον ελληνικό δημοσιογραφικό λόγο, βλ. Χατζησαββίδη 1997.
22
ενδιαφέρον του/της, ο/η αναγνώστης/τρια θα προχωρήσει στην ανάγνωσή της.

Ειδάλλως, θα την αγνοήσει. Στην τηλεοπτική είδηση, η οποία αποτελεί το
αντικείμενο εξέτασης της παρούσας έρευνας, οι τίτλοι έχουν τη μορφή γραπτού
κειμένου που προβάλλεται στην οθόνη κατά τη διάρκεια εκφώνησης της είδησης από
τον/τη δημοσιογράφο.
2) Προσανατολισμός: Πρόκειται για εκείνο το τμήμα της αφήγησης στο οποίο
προσδιορίζονται οι συμμετέχοντες/ουσες, ο χώρος, ο χρόνος και η αρχική κατάσταση
της ιστορίας (Labov 1972: 364-365, Toolan 2001: 151). Αυτές οι πληροφορίες
δίνονται συνήθως στην αρχή της αφήγησης, αλλά είναι δυνατόν να ενσωματώνονται
στρατηγικά σε μεταγενέστερα τμήματά της με σκοπό να προκαλέσουν έκπληξη και
σασπένς.
Κατά τον ίδιο τρόπο, τα βασικά προσανατολιστικά στοιχεία της είδησης
δίνονται συνήθως στην εισαγωγή, ενώ περαιτέρω πληροφορίες για το παρασκήνιο
(background) των γεγονότων παρέχονται και κατά την ανάπτυξη της αφηγηματικής
δράσης (Bell 1991: 151). Το πόσο λεπτομερείς είναι αυτές εξαρτάται από τον βαθμό
γνώσης των γεγονότων που θεωρείται ότι έχει ο/η αναγνώστης/τρια ή ο/η
τηλεθεατής/τρια. Για παράδειγμα, ειδήσεις που αφορούν τη διεθνή επικαιρότητα είναι
πιθανόν να περιλαμβάνουν περισσότερα προσανατολιστικά στοιχεία απ’ ό,τι
εσωτερικές ειδήσεις, καθώς θεωρείται ότι ο/η αναγνώστης/τρια ή ο/η τηλεθεατής/τρια
δεν είναι εξοικειωμένος/η με τις συνθήκες και τους/τις πρωταγωνιστές/τριες των
γεγονότων αυτών των ειδήσεων.
3) Αφηγηματική Δράση: Αποτελεί τον πυρήνα της αφήγησης και το πιο βασικό
στοιχείο της (Labov 1972: 359-361). Αφορά την εξιστόρηση των κατεξοχήν
γεγονότων της ιστορίας. Στην προφορική αφήγηση, η εξιστόρηση ακολουθεί, κατά
κανόνα, τη χρονολογική σειρά με την οποία έλαβαν χώρα τα γεγονότα.
Στην είδηση, αντίθετα, αυτό σπάνια συμβαίνει (Bell 1991: 152-153). Η
θεωρούμενη πληροφοριακή αξία της ιστορίας αποθαρρύνει την εξιστόρηση με βάση
τη χρονική ακολουθία των γεγονότων και επιβάλλει μια τελείως διαφορετική έκθεσή
τους, προτάσσοντας το αποτέλεσμα ως πληροφοριακά σημαντικό και οργανώνοντας
την αφήγηση σε δομικά περίπλοκες αφηγηματικές ενότητες. Με αυτόν τον τρόπο,
αναδεικνύονται εκείνα τα στοιχεία της ιστορίας που την καθιστούν αξιοδημοσίευτη
και, κατ’ επέκταση, ελκυστική για τον/την αναγνώστη/τρια ή τον/την τηλεθεατή/τρια.
Παράλληλα, αυτός ο τρόπος οργάνωσης της αφηγηματικής ύλης διευκολύνει και την
επεξεργασία του παραγόμενου κειμένου, καθώς τα βασικά στοιχεία της ιστορίας
23
δίνονται στην αρχή έτσι ώστε να υπάρχει η δυνατότητα να αφαιρεθούν

μεταγενέστερα τμήματα του κειμένου εάν αυτό καταστεί αναγκαίο (για παράδειγμα,
λόγω έλλειψης χώρου ή χρόνου). Αυτός ο τρόπος παρουσίασης των γεγονότων της
αφήγησης είναι γνωστός στην ειδησεογραφική πρακτική ως δομή της ‘ανάποδης
πυραμίδας’ (inverted pyramid) (Bell 1991: 168-169).
4) Λύση: Αφορά την τελική έκβαση της ιστορίας και αποτελεί υποχρεωτικό
στοιχείο της προφορικής αφήγησης (Labov 1972: 363).
Η είδηση, ωστόσο, δεν περιλαμβάνει συχνά τη λύση ως απαραίτητο στοιχείο
της. Όταν αυτή υπάρχει, συνήθως διατυπώνεται στην εισαγωγή και όχι στο τέλος της
(Bell 1991: 153-154). Η αποσπασματικότητα στην εξιστόρηση των γεγονότων και η
αδυναμία ένταξής τους στο ιστορικό τους πλαίσιο είναι χαρακτηριστικό της είδησης,
συνέπεια των διαδικασιών παραγωγής και επεξεργασίας της υπό το κράτος πιέσεων
για την εξασφάλιση καθημερινού υλικού (βλ. 1.3.5.). Αυτή η αποσπασματικότητα και
η ελλιπής συμφραστικοποίηση των εξιστορούμενων γεγονότων είναι ένας από τους
λόγους που καθιστά δύσκολη την ερμηνεία τους για τον/την αναγνώστη/τρια ή
τον/την τηλεθεατή/τρια. 11
5) Κατάληξη: Η κατάληξη ‘κλείνει’ την ιστορία και γεφυρώνει το κενό μεταξύ
του παρελθόντος χρόνου της κυρίως αφήγησης και του παρόντος χρόνου της
εξιστόρησής της. Επαναφέρει τον/την αφηγητή/τρια και τον/την ακροατή/τρια στο
παρόν (Labov 1972: 365-366). Η κατάληξη δεν αποτελεί υποχρεωτικό στοιχείο της
προφορικής αφήγησης.
Στην είδηση, κατά κανόνα, δεν υπάρχει κατάληξη, καθώς δεν υφίσταται η
αναγκαιότητά της (Bell 1991: 154). Η τυπογραφική οργάνωση (layout) στον έντυπο
Τύπο και οπτικά μέσα στον ηλεκτρονικό Τύπο επαρκούν για να διαχωρίσουν την
κάθε είδηση-αφήγηση.
6) Αξιολόγηση: Περιλαμβάνει εκείνους τους μηχανισμούς τους οποίους
χρησιμοποιεί ο/η αφηγητής/τρια για να αναδείξει την αξία της ιστορίας, τη
σπουδαιότητα και τον λόγο για τον οποίον έγινε η εξιστόρησή της (Labov 1972:
366). 12
11
Όπως αναφέρει ο Schlesinger (1999: 132), “there is an inherent tendency for the news to be framed
in a discontinuous and a-historical way, and this implies a truncation of ‘context’, and therefore a
reduction of meaningfulness.”
12
Η Αναπαράσταση του Λόγου, με την οποία ασχολείται η παρούσα έρευνα, είναι ένας από τους
μηχανισμούς αξιολόγησης που αναφέρει ο Labov (1972: 371-373). Υπάρχει μια υπόρρητη διάκριση
στο έργο του μεταξύ της δράσης ως πυρήνα της αφήγησης και του λόγου ως αξιολογικού σχολιασμού
αυτής της δράσης (βλ. και Toolan 2001: 153). Ωστόσο, αυτή η διάκριση δεν είναι απόλυτη. Υπάρχουν
24
Στην είδηση, η επαγγελματική δεοντολογία δεν επιτρέπει τη ρητή αξιολόγηση

των εξιστορούμενων γεγονότων (βλ. 1.3.7.). Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι η είδηση
στερείται αξιολόγησης. Απλώς, αυτή συντελείται με έμμεσο τρόπο. Όπως αναφέρει ο
Bell (1991: 151-152), η εισαγωγή της είδησης αποτελεί έναν πρώτο αξιολογικό
πυρήνα. Εκτός από τη λειτουργία της σύνοψης, η εισαγωγή εστιάζει την είδηση προς
μια συγκεκριμένη κατεύθυνση, με αποτέλεσμα η εξιστόρηση των γεγονότων να
γίνεται μέσα από την οπτική που διαμορφώνεται σε αυτήν. Επιπλέον, όπως θα δούμε
παρακάτω, η Αναπαράσταση του Λόγου αποτελεί έναν ακόμη, έμμεσο αξιολογικό
μηχανισμό. Αποδίδοντας την αξιολόγηση των εξιστορούμενων γεγονότων σε τρίτα
πρόσωπα, ο/η δημοσιογράφος αφενός την ενσωματώνει ως συστατικό στοιχείο στην
αφήγησή του/της και αφετέρου αποφεύγει να αναλάβει ο/η ίδιος/α την ευθύνη γι’
αυτήν, διατηρώντας έτσι, μιαν επίφαση ουδετερότητας.
Συνοψίζοντας τα όσα ειπώθηκαν παραπάνω, μπορούμε να πούμε ότι
υπάρχουν σημαντικές ομοιότητες και διαφορές μεταξύ της είδησης και της
προφορικής αφήγησης. Η βασική διαφορά τους έγκειται στον τρόπο με τον οποίον
οργανώνεται η αφηγηματική ύλη σε αυτά τα δύο είδη αφήγησης. Στην προφορική
αφήγηση, η εξιστόρηση ακολουθεί τη χρονολογική σειρά των γεγονότων της ιστορίας
ενώ, αντίθετα, στην είδηση αυτή η χρονική ακολουθία ανατρέπεται, έχοντας ως
αποτέλεσμα μια περίπλοκη αφηγηματική δομή.
1.3.3. Αφηγηματική δομή της είδησης
Το αφηγηματικό σχήμα της είδησης έγινε αντικείμενο εξέτασης από τον van
Dijk (1988: 49-57) στο πλαίσιο της δικής του μελέτης των γλωσσικών πρακτικών της
δημοσιογραφίας. Στο Σχήμα 1 παρατίθεται η δομή του. Το συγκεκριμένο
αφηγηματικό σχήμα αφορά την έντυπη είδηση, μπορεί, όμως, να αξιοποιηθεί και για
την τηλεοπτική είδηση, η οποία δεν διαφέρει σημαντικά από την έντυπη ως προς την
οργάνωση της αφηγηματικής ύλης.
αφηγήσεις, αντικείμενο των οποίων δεν είναι το τι έγινε αλλά το τι ειπώθηκε. Σε αυτές τις περιπτώσεις,
ο λόγος έρχεται στο προσκήνιο της αφηγηματικής δράσης. Η είδηση, όπως θα δούμε παρακάτω,
αποτελεί μία τέτοια περίπτωση.
25
Είδηση (News report)
Σύνοψη (Summary) Ιστορία (Story)
Τίτλος (Headline) Εισαγωγή (Lead) Περίσταση (Situation) Σχολιασμός (Comments)
Επεισόδιο (Episode) Παρασκήνιο (Background) Λεκτικές αντιδράσεις Συμπεράσματα

(Verbal Reactions) (Conclusions)
Κυρίως γεγονότα Συνέπειες

(Main events) (Consequences)
Συμφραστικό πλαίσιο Ιστορικό
(Context) (History)
Συνθήκες (Circumstances) Προγενέστερα γεγονότα

(Previous Events) Προσδοκίες Αξιολογήσεις
(Expectations) (Evaluations)
ΣΧΗΜΑ 1: Δομή του αφηγηματικού σχήματος της είδησης (van Dijk 1988: 55).
26
Όπως προκύπτει από το Σχήμα 1, κάθε είδηση περιλαμβάνει έναν τίτλο

(headline) και μια εισαγωγή (lead). Οι δύο αυτές κατηγορίες συναποτελούν τη
σύνοψη (summary), στην οποία παρουσιάζονται με σύντομο τρόπο τα βασικά
γεγονότα που θα εξιστορηθούν στο κυρίως μέρος της είδησης. Στην τηλεοπτική
είδηση, η εισαγωγή γίνεται από τον/την παρουσιαστή/τρια του δελτίου, ενώ οι τίτλοι
προβάλλονται ως γραπτό κείμενο στην οθόνη τόσο στην αρχή όσο και κατά τη
διάρκεια της εκφώνησής της.
Η ιστορία (story) αποτελεί το κατεξοχήν τμήμα της αφήγησης και
περιλαμβάνει τις κατηγορίες της περίστασης (situation) και του σχολιασμού
(comments). Η κατηγορία της περίστασης συνιστά τον πυρήνα της αφήγησης και
περιλαμβάνει εκείνα τα τμήματα της είδησης που αφορούν την εξιστόρηση των
κυρίως γεγονότων της ιστορίας (main events) καθώς και των συνέπειών τους
(consequences). Οι δύο αυτές κατηγορίες συγκροτούν την κατηγορία του επεισοδίου
(episode). Μια είδηση μπορεί να αποτελείται από περισσότερα από ένα επεισόδια, τα
οποία σχετίζονται μεταξύ τους.
Η κατηγορία του παρασκηνίου (background) αναφέρεται στο σύνολο των επί
μέρους πληροφοριών που σχετίζονται με τα κυρίως γεγονότα της ιστορίας.
Περιλαμβάνει τις πληροφορίες που αφορούν το άμεσο συμφραστικό πλαίσιο
(context) των γεγονότων, δηλαδή, τόσο τις τρέχουσες συνθήκες κάτω από τις οποίες
αυτά εκτυλίσσονται (circumstances) (π.χ., τόπο, χρόνο) όσο και προγενέστερα
γεγονότα (previous events) τα οποία θεωρούνται ότι σχετίζονται με τα κυρίως
γεγονότα της ιστορίας, θέτοντας με αυτόν τον τρόπο το πλαίσιο για την ερμηνεία
τους. Επιπλέον, στη γενικότερη κατηγορία του παρασκηνίου εντάσσεται και το
ιστορικό (history), κατηγορία η οποία περιλαμβάνει πληροφορίες για καταστάσεις και
γεγονότα τα οποία εκτυλίχθηκαν στο απώτερο παρελθόν και θεωρούνται ότι
συγκροτούν το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο των εξιστορούμενων γεγονότων.
Ο σχολιασμός (comments) των κυρίως γεγονότων της αφήγησης μπορεί να
πάρει τη μορφή λεκτικών αντιδράσεων (verbal reactions) συμμετεχόντων ή μη στα
γεγονότα ατόμων ή τη μορφή συμπερασμάτων (conclusions), τα οποία διατυπώνονται
είτε ως προσδοκίες για το μέλλον (expectations) (π.χ., τα οφέλη που προσδοκώνται
από μια κυβερνητική απόφαση) είτε ως αξιολογήσεις (evaluations) των ίδιων των
εξιστορούμενων γεγονότων (π.χ., πόσο επωφελής ή επιβλαβής υπήρξε μια
διπλωματική πρωτοβουλία).
27
Το παραπάνω αφηγηματικό σχήμα οριοθετεί πιθανούς τρόπους οργάνωσης

και συγκρότησης του αφηγηματικού υλικού σε κείμενο. Στην πράξη, δεν είναι όλες οι
κατηγορίες απαραίτητες. Ανάλογα με τη θεματική της είδησης, κάποιες κατηγορίες,
όπως για παράδειγμα, το ιστορικό, μπορεί να απουσιάζουν όταν το ευρύτερο πλαίσιο
των γεγονότων θεωρείται γνωστό για τον/την αναγνώστη/τρια ή τον/την
τηλεθεατή/τρια. Επιπλέον, λόγω της κυκλικότητας της αφήγησης, η κατηγορία των
κυρίως γεγονότων μπορεί να εμφανίζεται σε περισσότερα από ένα σημεία στο
κείμενο. Το ίδιο μπορεί να συμβαίνει και με κατηγορίες όπως αυτές των λεκτικών
αντιδράσεων ή των συμπερασμάτων. Τέλος, ανάλογα με την πληροφοριακή αξία
τους, ορισμένες κατηγορίες, όπως η κατηγορία των συνεπειών, μπορεί να
προβάλλονται σε σημαντικές θέσεις στο κείμενο (π.χ., στην αρχή του) (van Dijk
1988: 56-57).
Σύμφωνα με τον van Dijk, η βασική στρατηγική όσον αφορά το αφηγηματικό
σχήμα της είδησης είναι:
realize high level information of each category/topic first, working from left
to right; and then express lower level information of each category/topic.
(van Dijk 1988: 57)
Το παρόν σχήμα αποτελεί μια ιδεατή απεικόνιση της αφηγηματικής δομής της
(σκληρής) είδησης. Ο τρόπος με τον οποίον αυτό το σχήμα πραγματώνεται σε
κείμενο συγκεκριμένων ειδήσεων μπορεί να ποικίλλει και να διαφέρει σημαντικά από
είδηση σε είδηση. Παρ’ όλα αυτά, η αξιοποίησή του στην παρούσα έρευνα θα μας
επιτρέψει να διερευνήσουμε τη θέση και τη λειτουργία της Αναπαράστασης του
Λόγου στην τηλεοπτική είδηση.
1.3.4. Η πολυτροπικότητα της τηλεοπτικής είδησης
Σε αντίθεση με άλλα κειμενικά είδη, η τηλεοπτική είδηση είναι ένα

πολυτροπικό (multi-modal) είδος κειμένου, καθώς αποτελεί συνδυασμό
διαφορετικών σημειωτικών κωδίκων: αξιοποιώντας τις δυνατότητες των σύγχρονων
28
τεχνολογιών και επιχειρώντας να προσελκύσει μεγαλύτερο κοινό, ο/η δημοσιογράφος

διαχειρίζεται ένα πλήθος οπτικοακουστικών μέσων (π.χ., φιλμ, φωτογραφία, μουσική,
ηχητικά εφέ), τα οποία συνοδεύουν την εξιστόρηση των γεγονότων μέσω του λόγου.
Στην παρούσα έρευνα, το ενδιαφέρον μου επικεντρώνεται στο (εκφωνημένο)
κείμενο της τηλεοπτικής είδησης και όχι στο σύνολο των μηχανισμών με τους
οποίους συντελείται η αναπαράσταση των γεγονότων. Ωστόσο, θα αναφερθώ στο
σημείο αυτό σε ορισμένα χαρακτηριστικά που προσιδιάζουν στην παρουσίαση της
είδησης και αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Hartley (1982: 107-108), η παρουσίαση της
τηλεοπτικής είδησης περιλαμβάνει τρία βασικά στοιχεία: 1) τον/την εκφωνητή/τρια
της είδησης, ο/η οποίος/α εισάγει την είδηση και καθορίζει το πλαίσιο μέσα στο
οποίο θα γίνει η ερμηνεία της, 2) τον/την ανταποκριτή/τρια ή ρεπόρτερ, ο/η οποίος/α
δίνει περισσότερες πληροφορίες για τα γεγονότα είτε εμφανιζόμενος/η ο/η ίδιος/α
στην οθόνη είτε μέσω της ηχογραφημένης μεταφοράς του λόγου του/της (voice-
over) 13 και 3) το βιντεοσκοπημένο ρεπορτάζ, το οποίο αποτελεί την οπτική
καταγραφή των γεγονότων.
Η ιστορία της είδησης πραγματώνεται οπτικά με τη βοήθεια τεσσάρων
βασικών μηχανισμών (Hartley 1982: 108-109): 1) την ομιλούσα κεφαλή (talking
head), που είναι συνήθως ο/η εκφωνητής/τρια της είδησης, αλλά συχνά και οι
ρεπόρτερ που καλύπτουν τα γεγονότα, 2) διαφορετικών ειδών γραφικά (graphics),
όπως σχήματα, πίνακες, φωτογραφίες, τα οποία συνήθως εμφανίζονται στο φόντο
πίσω από τον/την εκφωνητή/τρια ή και κατά τη διάρκεια της είδησης, 3) την ονομασία
(nomination), δηλαδή, το γραπτό κείμενο που εμφανίζεται στην οθόνη και
χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει την ταυτότητα τόσο των ρεπόρτερ όσο και των
διαφόρων ομιλητών/τριών που εμφανίζονται να μιλούν στην κάμερα και 4) το κυρίως
φιλμ, το οποίο αποτελεί την οπτική καταγραφή των γεγονότων και, όπως
προανέφερα, συνοδεύεται κατά κανόνα από τον ηχογραφημένο λόγο του/της
ρεπόρτερ. Σε αυτό, επίσης, παρουσιάζονται άτομα τα οποία διατυπώνουν τις απόψεις
ή τη μαρτυρία τους για τα εξιστορούμενα γεγονότα.
Το σύνολο αυτών των μηχανισμών για την παρουσίαση της τηλεοπτικής
είδησης και τη διαχείριση του οπτικού υλικού της, μηχανισμοί οι οποίοι συνοδεύουν
13
Μπορούμε να πούμε ότι η τηλεοπτική είδηση αποτελεί μια μορφή διακεχυμένης αφήγησης (diffuse
story), όπου διαφορετικοί/ες αφηγητές/τριες εξιστορούν διαφορετικά τμήματα της ιστορίας. Ο όρος
ανήκει στην Polanyi και παρατίθεται στον Toolan (2001: 162).
29
την εξιστόρηση των γεγονότων μέσω του λόγου, προσδίδει στην τηλεοπτική είδηση
τη ρεαλιστικότητά της και επιτείνει την αληθοφάνειά της. 14
Συγκεφαλαιώνοντας τα όσα ειπώθηκαν παραπάνω, η τηλεοπτική είδηση
αποτελεί συνδυασμό διαφορετικών οπτικοακουστικών μέσων για την οργάνωση και
παρουσίαση πληροφοριών γύρω από γεγονότα τα οποία κρίνεται ότι έχουν
πληροφοριακή αξία για το κοινό. Η συλλογή και καταγραφή αυτών των
πληροφοριών, ωστόσο, προϋποθέτουν έναν περίπλοκο μηχανισμό εντοπισμού και
επεξεργασίας τους, ο οποίος καθορίζει σε μεγάλο βαθμό το τι μεταδίδεται ως είδηση
από τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας και με ποιον τρόπο.
1.3.5. Διαδικασίες παραγωγής της είδησης
Η είδηση αποτελεί το τελικό παράγωγο μιας σειράς θεσμικών διεργασιών που

σχετίζονται αφενός με τον τρόπο με τον οποίον οργανώνονται δομικά τα
ειδησεογραφικά τμήματα των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας και αφετέρου με τον
τρόπο με τον οποίο διαχειρίζονται και επεξεργάζονται την πρώτη ύλη τους. Οι
διαδικασίες παραγωγής των ειδήσεων έχουν γίνει αντικείμενο εκτεταμένης έρευνας
σε επιστημονικούς κλάδους όπως είναι η κοινωνιολογία, οι σπουδές των Μέσων
Μαζικής Επικοινωνίας, οι πολιτισμικές σπουδές και η πολιτική οικονομία (βλ. μεταξύ
άλλων, Bantz 1999, Breed 1999, Curran, Gurevitch & Woollacott 1982, Ericson,
Baranek & Chan 1999α, Fishman 1999, Golding & Elliott 1999, Hall, Critcher,
Jefferson, Clarke & Roberts 1978, Hall, Hobson, Lowe & Willis 1980, Hartley 1982,
McQuail 1994, Schlesinger 1999, Shoemaker 1999, Sigelman 1999, Tuchman 1978,
White 1999).
Σύμφωνα με τον McManus (1999: 183), η παραγωγική διαδικασία
οργανώνεται σε τρία στάδια: 1) το στάδιο του εντοπισμού, το οποίο αφορά τον τρόπο
με τον οποίο ένα ειδησεογραφικό τμήμα κατανέμει και αξιοποιεί τα τεχνικά μέσα και
το ανθρώπινο δυναμικό του ώστε να μπορεί να εντοπίσει γεγονότα τα οποία είναι
δυνάμει αξιοδημοσίευτα, 2) το στάδιο της επιλογής, το οποίο αφορά την απομόνωση
και επιλογή εκείνων των γεγονότων από το σύνολο αυτών που έχουν εντοπιστεί τα
14
Αυτό που ο Barthes (1982: 11-17) αποκαλεί ‘reality effect’.
30
οποία θα μετατραπούν σε ειδήσεις και 3) το στάδιο της επεξεργασίας, το οποίο αφορά

τον τρόπο με τον οποίο θα καλυφθούν και θα παρουσιαστούν ως ειδήσεις τα
επιλεγμένα προς δημοσιοποίηση γεγονότα. Το σύνολο αυτών των διεργασιών
καθορίζει άμεσα τόσο τη μορφή όσο και το περιεχόμενο της είδησης.
1.3.5.1. Οργανωτική δομή
Η εξασφάλιση και διαχείριση της καθημερινής ειδησεογραφικής ύλης στο

πλαίσιο του εμπορικού προσανατολισμού των περισσότερων Μέσων Μαζικής
Επικοινωνίας κατέστησε αναγκαία την οργάνωση μιας περίπλοκης γραφειοκρατικής
μηχανής για τον ταχύτερο εντοπισμό και επεξεργασία γεγονότων που πληρούν τις
προϋποθέσεις ώστε να μετασχηματιστούν σε ειδήσεις. Η έρευνα της Tuchman
αποτελεί μια λεπτομερή καταγραφή αυτού του ‘ειδησεογραφικού δικτύου’ (news
net), όπως η ίδια το αποκαλεί (Tuchman 1978: 21).
Σύμφωνα, λοιπόν, με την Tuchman (1978: 15-63), το ειδησεογραφικό δίκτυο
συλλογής και διαχείρισης πληροφοριών εκτείνεται στον χώρο και τον χρόνο. Ως προς
τον χώρο, η οργάνωσή του μπορεί να γίνει με τρεις διαφορετικούς τρόπους ώστε να
καταστεί ευκολότερος ο εντοπισμός των γεγονότων: 1) γεωγραφική κατανομή: Κάθε
δημοσιογράφος ή ομάδα είναι υπεύθυνοι για τον εντοπισμό και την κάλυψη
γεγονότων σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές (π.χ., πόλεις, διοικητικές
περιφέρειες ή χώρες), 2) οργανωτική εξειδίκευση: Κάθε δημοσιογράφος ή ομάδα
καλύπτει έναν συγκεκριμένο θεσμικό τομέα (π.χ., υπουργεία, αστυνομία, δικαστήρια)
και 3) θεματική εξειδίκευση: Κάθε δημοσιογράφος ή ομάδα αναλαμβάνει την
ενημέρωση γύρω από συγκεκριμένα θεματικά πεδία, όπως είναι η πολιτική, η
οικονομία, ο αθλητισμός, ο πολιτισμός. Αυτή η μορφή οργάνωσης έχει ως
αποτέλεσμα τη δημιουργία ανεξάρτητων τμημάτων με δικούς τους προϋπολογισμούς.
Η χωροταξική οργάνωση των ειδησεογραφικών τμημάτων ταξινομεί τον
κόσμο με συγκεκριμένο τρόπο και καθιστά δυνατό τον εντοπισμό γεγονότων σε
συγκεκριμένους χώρους και θεσμικά πεδία. Παράλληλα, αντικατοπτρίζει και την
αξιολόγηση των ίδιων των δημοσιογράφων για τη σπουδαιότητα και το
αξιοδημοσίευτο γεγονότων που λαμβάνουν χώρα σε αυτούς τους χώρους. Για
παράδειγμα, είναι περισσότερο πιθανή η καταγραφή ως ειδήσεων γεγονότων από
31
χώρες του Δυτικού Κόσμου απ’ ό,τι του Τρίτου Κόσμου ή από δημόσιους
οργανισμούς (π.χ., κυβέρνηση, αστυνομία) απ’ ό,τι από ιδιωτικούς (π.χ., μη
κυβερνητικές οργανώσεις, περιβαλλοντικές ενώσεις) (βλ. και Burns 1977: 67-68,
Murdock & Golding 1977: 37-40).
Όσον αφορά την οργάνωση του ειδησεογραφικού δικτύου ως προς τον χρόνο,
η χρονική μονάδα για την καταγραφή και επεξεργασία των γεγονότων είναι το
24ωρο. Αυτό σημαίνει ότι είναι πιθανότερο να καταγραφούν ως ειδήσεις γεγονότα τα
οποία μπορούν να ενταχτούν σε αυτόν τον κύκλο εργασίας απ’ ό,τι γεγονότα των
οποίων η χρονική διάρκεια ξεπερνά το 24ωρο. Για παράδειγμα, ένας φόνος είναι πιο
πιθανό να γίνει είδηση απ’ ό,τι η αστυνομική έρευνα για τον εντοπισμό του δράστη.
Το ημερήσιο πρόγραμμα των ειδησεογραφικών τμημάτων επηρεάζει
αναπόφευκτα τόσο την αξιολόγηση ενός γεγονότος ως είδησης όσο και τον τρόπο
παρουσίασής του. Το πότε θα συμβεί ένα γεγονός έχει αποφασιστική σημασία για το
αν θα συμπεριληφθεί ή όχι σε ένα δελτίο ειδήσεων ή στην ημερήσια έκδοση μιας
εφημερίδας. Επιπλέον, το χρονικό διάστημα μεταξύ του γεγονότος και της
καταγραφής του επηρεάζει τον τρόπο παρουσίασής του (βλ. παραπάνω τη διάκριση
μεταξύ ‘σκληρής’ είδησης και είδησης-αφιερώματος). Οι διαδικασίες αυτές,
σύμφωνα με την Tuchman (1978: 46-47), είναι σχετικά ανεξάρτητες από τη φύση των
ίδιων των γεγονότων και δεν αποτελούν αντικειμενικά κριτήρια καταγραφής τους.
Αφορούν περισσότερο τον τρόπο με τον οποίον λαμβάνουν χώρα τα γεγονότα καθώς
και τη διαχείρισή τους, και λιγότερο τα γεγονότα αυτά καθ’ αυτά.
Η έκταση του δικτύου συλλογής και διαχείρισης πληροφοριών κάθε
ειδησεογραφικού τμήματος καθορίζεται, όπως ήδη ανέφερα, από τους οικονομικούς
πόρους που διαθέτει και από τους στόχους που θέτει στο πλαίσιο της αγοράς στην
οποία δραστηριοποιείται. Όπως επισημαίνει ο van Dijk,
constraints such as sales and subscriptions, budgets for newsgathering, or the

amount of advertising, to name only a few factors, determine the general
limitations on the amount of editorial space. Assumed beliefs and opinions of
both powerful news actors (sources) and the public determine agendas for
topics and issues and the ideological orientation of the opinions formulated
or implied by selection and treatment of stories. The amount of domestic and
especially foreign news depends on the budget for foreign correspondents,
32
agency subscriptions, and the number of reporters and the beats they can
cover.
(van Dijk 1988: 120)
Συνοψίζοντας, λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι το ειδησεογραφικό δίκτυο είναι

έτσι προσαρμοσμένο ώστε να ευνοεί τον εντοπισμό και την καταγραφή
συγκεκριμένων γεγονότων από συγκεκριμένους χώρους και θεσμικά πεδία,
προκρίνοντας τη δημοσιοποίηση ορισμένων από αυτά και αγνοώντας άλλα. Όπως
αναφέρει ο van Dijk,
the periodicity of newspapers, marked by daily deadlines for instance,

determines the overall preference for momentaneous spot news: instants of
events, with clear beginnings and ends. Similarly, the organization of
newsgathering in different sections or beats gives preference to stories about
events produced and defined by corresponding sectors and actors of social
and political life.
(van Dijk 1988: 120)
Με αυτόν τον τρόπο, το ειδησεογραφικό δίκτυο λειτουργεί σαν αρχικό φίλτρο

για τη συλλογή του κατάλληλου πληροφοριακού υλικού που στη συνέχεια θα
μετατραπεί σε είδηση.
1.3.5.2. Διαδικασίες επιλογής
Το δεύτερο στάδιο στην παραγωγή ειδήσεων αφορά τη διαχείριση της πρώτης

ύλης που συγκεντρώνεται από το ειδησεογραφικό δίκτυο. Καθώς ο χώρος και ο
χρόνος δημοσιοποίησης των ειδήσεων είναι πεπερασμένοι, η διαχείριση του όγκου
των πληροφοριών γύρω από τα εξιστορούμενα γεγονότα καθίσταται αναγκαία μέσω
μιας διαδικασίας επιλογής με βάση συγκεκριμένα κριτήρια. Ο όρος ‘gatekeeping’
έχει χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει αυτήν ακριβώς τη διαδικασία επιλογής του
33
υλικού το οποίο θα μετατραπεί σε είδηση (McQuail 1994: 213, Shoemaker 1999,

White 1999).
Για να καταγραφεί, λοιπόν, ένα γεγονός ως είδηση δεν αρκεί απλώς να έχει
συμβεί. Είναι αναγκαίο, ταυτόχρονα, να ικανοποιεί ορισμένες βασικές
ειδησεογραφικές αξίες (news values), οι οποίες χρησιμοποιούνται σαν φίλτρα για την
επιλογή εκείνων των γεγονότων τα οποία θα μετατραπούν σε ειδήσεις. Υπό αυτήν
την έννοια, οι ειδησεογραφικές αξίες λειτουργούν ως οργανωτικές αρχές, καθώς
αφορούν γραφειοκρατικές διαδικασίες επιλογής και διαχείρισης του
ειδησεογραφικού υλικού. Ταυτόχρονα, όμως, μπορούμε να δούμε τις
ειδησεογραφικές αξίες ως ιδεολογικές σηματοδοτήσεις, με την έννοια ότι αφορούν
αξίες και πολιτισμικές επιρροές οι οποίες δεν είναι ατομικές επιλογές του/της
εκάστοτε δημοσιογράφου αλλά διαμορφώνονται στο ευρύτερο κοινωνικό και
θεσμικό συμφραστικό πλαίσιο της δημοσιογραφικής πρακτικής (McQuail 1994: 213).
Θα αναφερθώ εδώ συνοπτικά στις σημαντικότερες από αυτές (βλ. και Bell
1991: 155-160, Galtung & Ruge 1999, van Dijk 1988: 119-124).
1) Το πρόσφατο του γεγονότος (recency): Για να καταγραφεί ένα γεγονός ως
είδηση πρέπει να είναι πρόσφατο, να αφορά, δηλαδή, κάτι που έχει μόλις συμβεί. Το
πρόσφατο του γεγονότος σχετίζεται με τον τρόπο με τον οποίον είναι οργανωμένο
στον χώρο και τον χρόνο το ειδησεογραφικό δίκτυο (βλ. παραπάνω). Γεγονότα των
οποίων η χρονική διάρκεια συμβαδίζει με τον 24ωρο κύκλο εργασιών της
ειδησεογραφίας είναι πιο πιθανό, όπως προανέφερα, να καταγραφούν ως ειδήσεις
(π.χ., ένας φόνος) απ’ ό,τι γεγονότα των οποίων η διάρκεια υπερβαίνει κατά πολύ το
συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο (π.χ. οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές τάσεις και
διεργασίες).
2) Η σημαντικότητα του γεγονότος (superlativeness): Αναφέρεται στο μέγεθος
ενός συμβάντος. Όσο πιο σημαντικό και με σοβαρές επιπτώσεις θεωρείται ότι είναι
ένα γεγονός τόσο πιο πιθανό είναι να καταγραφεί ως είδηση.
3) Η σχετικότητα του γεγονότος (relevance): Πληροφορίες για γεγονότα ή
ενέργειες που θεωρούνται ότι σχετίζονται με την καθημερινή ζωή του/της πολίτη
τείνουν να δημοσιοποιούνται συχνότερα ως ειδήσεις. Για παράδειγμα, υπουργικές
αποφάσεις που αφορούν επιμέρους τομείς της κυβερνητικής πολιτικής (π.χ.,
οικονομία, περιβάλλον) έρχονται πιο συχνά στο προσκήνιο της δημοσιότητας καθώς
οι επιπτώσεις τέτοιων γεγονότων μπορεί να είναι σημαντικές για την καθημερινότητα
του/της πολίτη.
34
4) Η συμφωνία του γεγονότος (consonance): Αφορά τη συμβατότητα ενός

γεγονότος με προκαθορισμένα γνωσιακά σχήματα και κοινωνικές νόρμες. Γεγονότα
(π.χ., ένα αεροπορικό ατύχημα, μια διαδήλωση) των οποίων η κατανόηση και
ερμηνεία στηρίζεται σε προϋπάρχοντα γνωσιακά σχήματα καταγράφονται συχνότερα
ως ειδήσεις, διότι θεωρείται ότι γίνονται πιο εύκολα αποδεκτά από το κοινό.
5) Το αναπάντεχο του γεγονότος (unexpectedness): Γεγονότα τα οποία
λαμβάνουν χώρα ξαφνικά ή σπάνια γίνονται συχνότερα αντικείμενο δημοσιοποίησης
από τον/τη δημοσιογράφο. Η μη προβλεψιμότητα ή η σπανιότητα ενός συμβάντος
αποτελεί σημαντικό κριτήριο για την επιλογή και καταγραφή του ως είδησης, καθώς
τέτοια συμβάντα προσελκύουν το ενδιαφέρον του κοινού. Το αναπάντεχο, βέβαια,
γίνεται πάντοτε αντιληπτό και κατανοητό στο πλαίσιο της συμφωνίας του γεγονότος
με προκαθορισμένα γνωσιακά σχήματα (βλ. παραπάνω).
6) Η αρνητικότητα του γεγονότος (negativity): Όσο πιο αρνητικό ως προς τις
συνέπειές του είναι ένα γεγονός τόσο πιο αξιοδημοσίευτο είναι. Ειδήσεις που
αφορούν σκάνδαλα, εγκλήματα, φυσικές ή άλλες καταστροφές καλύπτουν ένα
μεγάλο μέρος της ειδησεογραφικής θεματολογίας. Επιπλέον, τέτοιου είδους γεγονότα
είναι συνήθως πιο εύκολο να καλυφθούν, αφενός επειδή συμβαδίζουν με τον 24ωρο
κύκλο οργάνωσης της καθημερινής εργασίας και αφετέρου επειδή η αρνητικότητά
τους καθιστά συνήθως την ερμηνεία τους αδιαμφισβήτητη και ευρύτερα αποδεκτή
από το κοινό.
7) Το υψηλό κύρος (eliteness) των συμμετεχόντων/ουσών στο γεγονός:
Γεγονότα που αφορούν επώνυμα και ισχυρά άτομα ή οικονομικά και πολιτισμικά
κυρίαρχα κράτη είναι πιο πιθανό να καταγραφούν ως ειδήσεις απ’ ό,τι γεγονότα που
αφορούν είτε τον μέσο άνθρωπο είτε χώρες του Τρίτου Κόσμου. Ο/Η δημοσιογράφος
επικεντρώνει το ενδιαφέρον του/της στη δράση ατόμων που κατέχουν εξουσία ως
απόρροια του θεσμικού ρόλου τους, όχι μόνο γιατί οι πράξεις και οι ενέργειές τους
έχουν συνέπειες για το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, αλλά και γιατί τέτοια άτομα
λειτουργούν ως μοντέλα κοινωνικής συμπεριφοράς με τα οποία μπορεί να ταυτιστεί
ο/η μέσος/η τηλεθεατής/τρια (Galtung & Ruge 1999: 25).
8) Η προσωποποίηση του γεγονότος (personalization): Όσο πιο
προσωποποιημένο είναι ένα συμβάν, τόσο πιο πολύ αυξάνονται οι πιθανότητές του να
καταγραφεί ως είδηση. Ό,τι μπορεί να αναπαρασταθεί ως δράση συγκεκριμένων
κοινωνικών υποκειμένων ή ομάδων είναι πιο πιθανό να δημοσιοποιηθεί από τον/τη
δημοσιογράφο, καθώς μπορεί πιο εύκολα να απομονωθεί και να παρουσιαστεί ως
35
είδηση (ένα άτομο μπορεί να εμφανιστεί ως ομιλητής/τρια στην οθόνη, γεγονός που
δεν ισχύει στην περίπτωση αφηρημένων κοινωνικών διεργασιών). Επιπλέον, η
προσωποποίηση καθιστά πιο εύκολη την ταύτιση του κοινού με τα πρόσωπα της
είδησης.
Είναι προφανές ότι όσο περισσότερους παράγοντες ικανοποιεί ένα γεγονός
τόσο πιο πιθανό είναι να καταγραφεί ως είδηση. Ωστόσο, οι ειδησεογραφικές αξίες
δεν αποτελούν μόνο ένα σύνολο κριτηρίων για την επιλογή εκείνων των γεγονότων
που θα καταγραφούν ως ειδήσεις. Λειτουργούν, ταυτόχρονα, και ως χαρακτηριστικά
της ίδιας της αναπαράστασης αυτών των γεγονότων ως ειδήσεων. Σύμφωνα με τον
Fowler, οι ειδησεογραφικές αξίες
are not simply features of selection, but, more importantly, features of

representation; and so the distinction between ‘selection’ and
‘transformation’ ceases to be absolute: an item can only be selected if it can
be seen in a certain light of representation, and so selection involves an
ideological act of interpretation.
(Fowler 1991: 19)
Συνοψίζοντας τα όσα ειπώθηκαν παραπάνω, οι ειδησεογραφικές αξίες

αποτελούν το δεύτερο στάδιο στη διαδικασία παραγωγής της είδησης, λειτουργώντας
ως κριτήρια επιλογής εκείνων των γεγονότων που έχουν συλλεγεί από το
ειδησεογραφικό δίκτυο τα οποία θα καταγραφούν ως ειδήσεις. Το τρίτο στάδιο
αφορά την επεξεργασία του υλικού που έχει επιλεγεί και την παρουσίασή του ως
είδησης.
1.3.5.3. Επεξεργασία του κειμένου της είδησης
Από τη στιγμή που ένα γεγονός επιλεγεί για να καταγραφεί ως είδηση, το

ζήτημα που τίθεται είναι πώς οργανώνονται και συγκροτούνται οι σχετικές με αυτό
πληροφορίες σε ένα δομημένο κείμενο. Η επεξεργασία της είδησης περιλαμβάνει μια
36
σειρά σημασιακών και υφολογικών μηχανισμών, οι οποίοι στόχο έχουν την καλύτερη
οργάνωση και αξιοποίηση του αρχικού υλικού.
Ποιοι είναι, λοιπόν, αυτοί οι μηχανισμοί; Σύμφωνα με τον van Dijk (1988:
114-119), μπορούμε να διακρίνουμε τέσσερις βασικούς μηχανισμούς επεξεργασίας
του υλικού της είδησης:
1) την επιλογή (selection): Αφορά τη διαλογή εκείνων των πληροφοριών
του/των αρχικού/ών τροφοδοτικού/ών κειμένου/ων (βλ. 1.3.6.) οι οποίες θα
χρησιμοποιηθούν στο κείμενο της είδησης. Οι αποφάσεις εδώ αφορούν ποια κείμενα
θα χρησιμοποιηθούν και σε ποια έκταση, καθώς και πώς αυτά θα ενσωματωθούν στη
συνολική κειμενική δομή της είδησης.
2) τη σύνοψη (summarization): Αφορά τη διαχείριση του όγκου και της
πολυπλοκότητας των επιλεγμένων προς δημοσιοποίηση πληροφοριών. Μία
στρατηγική σύνοψης είναι η διαγραφή (deletion). Κάποιες πληροφορίες διαγράφονται
είτε γιατί θεωρούνται περιττές είτε γιατί προϋποτίθενται στο εναπομένον κείμενο.
Μια δεύτερη στρατηγική είναι αυτή της γενίκευσης (generalization). Ομοιότητες
μεταξύ διαφορετικών ατόμων ή καταστάσεων γενικεύονται ώστε να συμπεριληφθούν
σε ένα κοινό σχήμα. Για παράδειγμα, μεμονωμένα μέλη του αστυνομικού σώματος
μπορεί να αναφέρονται γενικευτικά ως «η αστυνομία». Τέλος, η στρατηγική της
κατασκευής (construction) αφορά τον συνδυασμό επί μέρους πράξεων ή γεγονότων
σε ένα συνολικό μακρο-γεγονός. Για παράδειγμα, τα γεγονότα της πτήσης ενός
αεροπλάνου, της πτώσης του και της επιχείρησης διάσωσης τυχόν επιζώντων μπορεί
να υπαχθούν στο γενικότερο μακρο-γεγονός του ατυχήματος.
3) τοπικούς σημασιακούς μετασχηματισμούς (local semantic transformations):
Η σύνοψη αφορά τη συνολική κειμενική δομή της είδησης. Ωστόσο, η επεξεργασία
των πληροφοριών απαιτεί και μετασχηματισμούς σε επιμέρους σημεία του κειμένου.
Έτσι, ορισμένες λεπτομέρειες μπορεί να διαγραφούν ή, αντίθετα, να προστεθούν
περαιτέρω διευκρινιστικές πληροφορίες, οι οποίες προέρχονται από διαφορετικά
τροφοδοτικά κείμενα. Επιπλέον, όταν το αρχικό τροφοδοτικό κείμενο δεν ακολουθεί
τη δομή του αφηγηματικού σχήματος της είδησης (βλ. 1.3.3.), η διάταξη των
πληροφοριών στο κείμενο της είδησης μπορεί να διαφοροποιηθεί. Για παράδειγμα,
σημαντικές πληροφορίες μπορεί να μετατεθούν στην αρχή του κειμένου ώστε να
τονιστεί η πληροφοριακή αξία τους. Αντίθετα, λιγότερο σημαντικές πληροφορίες
μπορεί να τοποθετηθούν στο τέλος του κειμένου. Τέλος, όταν αξιοποιούνται
περισσότερα από ένα τροφοδοτικά κείμενα στην ίδια είδηση, τμήματα του ενός
37
κειμένου (π.χ., προτάσεις, παράγραφοι) μπορεί να αντικατασταθούν από αντίστοιχα

τμήματα ενός άλλου.
4) υφολογικούς μετασχηματισμούς (stylistic transformations): Οι τοπικοί
σημασιακοί μηχανισμοί αφορούν την αξιοποίηση και επεξεργασία του περιεχομένου
των τροφοδοτικών κειμένων. Ωστόσο, το αρχικό πληροφοριακό υλικό υφίσταται και
διάφορους υφολογικούς μετασχηματισμούς και ρητορικές αναδιατυπώσεις. Αυτές
μπορεί να αφορούν είτε το λεξιλόγιο (π.χ., «στρατός κατοχής» ή «απελευθερωτικός
στρατός» ως προσδιορισμοί των αμερικανικών στρατευμάτων στο Ιράκ) είτε τη
σύνταξη του παραγόμενου κειμένου (π.χ., χρήση της παθητικής έναντι της
ενεργητικής φωνής, ονοματοποίηση) (βλ. και Bell 1991: 73-74).
Το τελικό παράγωγο των παραπάνω μηχανισμών είναι το ειδησεογραφικό
κείμενο προς δημοσιοποίηση. Η αναγκαιότητα επεξεργασίας του κειμένου της
είδησης συνδέεται με ένα πλήθος παραγόντων. Πρώτον, περιορισμοί χρόνου και
χώρου καθιστούν αναγκαία την επιλογή συγκεκριμένου υλικού από το σύνολο αυτού
που έχει στη διάθεσή του ο/η δημοσιογράφος. Δεύτερον, το παραγόμενο κείμενο
πρέπει να αποτελεί μια νοηματική ενότητα την οποία ο/η τηλεθεατής/τρια μπορεί να
κατανοήσει και το οποίο του/της παρέχει τόσο τις σημαντικές πληροφορίες για τα
γεγονότα όσο και το ευρύτερο συμφραστικό πλαίσιο για την κατανόηση και ερμηνεία
τους. Τρίτον, η ανάγκη για μεγιστοποίηση της πληροφοριακής αξίας της είδησης
καθιστά απαραίτητη την επεξεργασία του κειμένου της ώστε να τονιστούν εκείνα τα
σημεία που πιστεύεται ότι θα την αναδείξουν (βλ. και Bell 1991: 75-83).
Ο τρόπος με τον οποίον αξιοποιούνται οι παραπάνω μηχανισμοί εξαρτάται και
καθορίζεται τόσο από τις υποκειμενικές απόψεις και στάσεις των ίδιων των
δημοσιογράφων απέναντι στα γεγονότα που δημοσιοποιούν όσο και από ιδεολογικές,
επαγγελματικές αξιολογήσεις ενσωματωμένες στη δημοσιογραφική πρακτική. Πιο
συγκεκριμένα, ο van Dijk αναφέρει ότι οι μηχανισμοί αυτοί ελέγχονται γνωσιακά από
πέντε παράγοντες:
1) the subjective model of the situation; that is the interpretation of the events
of the input texts; 2) the model of the reporter about source characteristics
(credibility, authority); 3) the goals and plans of news text production,
involving news schema and macrostructures; 4) models of the readers, and
finally 5) the model of the production context, including general and
38
particular knowledge about news-gathering routines, deadlines, and

interaction constraints.
(van Dijk 1988: 119)
Όσον αφορά την τηλεοπτική είδηση, εκτός από την επεξεργασία του
κειμένου, υπάρχουν αντίστοιχες διαδικασίες επεξεργασίας της εικόνας και του
τρόπου με τον οποίον εικόνα και κείμενο συνδυάζονται στο τελικό παραγόμενο
προϊόν (βλ. Hartley 1982: 118-129, Tuchman 1978: 104-132).
Η επεξεργασία του κειμένου της είδησης αποτελεί προϊόν συλλογικής
εργασίας. Το κείμενο της είδησης είναι το τελικό παράγωγο μιας αλυσίδας
τροποποιήσεων, παρεμβάσεων και επανεγγραφών, στα διάφορα στάδια της οποίας
εμπλέκονται πολλά άτομα, που συμβάλλουν στη διόρθωση και βελτίωση του τελικού
κειμένου. 15 Οι διεργασίες αυτές καθιστούν τον δημοσιογραφικό λόγο πολυφωνικό με
την έννοια της διαστρωμάτωσης: κάθε διαδοχική επεξεργασία του κειμένου από ένα
άτομο έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή ενός δυνάμει διαφορετικού κειμένου, το
οποίο λειτουργεί ως τροφοδοτικό υλικό για το επόμενο στάδιο επεξεργασίας του από
κάποιο άλλο άτομο ως την τελική μορφοποίησή του (βλ. και Bell 1991: 51).
1.3.6. Πηγές της είδησης
Είδαμε παραπάνω ότι η είδηση αποτελεί μια μορφή αφήγησης. Σε αντίθεση,

ωστόσο, με άλλες μορφές αφήγησης, όπως είναι το μυθιστόρημα και το παραμύθι,
όπου η σχέση μεταξύ ιστορίας και πραγματικότητας δεν υφίσταται καθώς η ιστορία
αποτελεί επινόηση του/της συγγραφέα, η είδηση αποτελεί μια ρεαλιστική μορφή
αφήγησης. Κατά συνέπεια, υπάρχει μια σχέση αντιστοιχίας (correspondence) μεταξύ
της γλωσσικής αναπαράστασης και της εξω-γλωσσικής πραγματικότητας που
εξιστορείται σε αυτήν: οι αποδέκτες/τριες της αφήγησης, μην έχοντας λόγο για το
αντίθετο, συνάγουν ότι τα εξιστορούμενα γεγονότα αντιστοιχούν σε μια κατάσταση
πραγμάτων στον κόσμο της πραγματικότητας (Sinclair 1986: 44).
15
Ο Bell (1991: 34-36, 44-83) περιγράφει με περισσότερες λεπτομέρειες τόσο τους/τις
εμπλεκόμενους/ες σε αυτήν τη διαδικασία όσο και τον τρόπο με τον οποίον αυτή συντελείται.
39
Μολονότι τα όρια μεταξύ μυθοπλαστικής και ρεαλιστικής αφήγησης είναι

ρευστά και πολλές φορές δυσδιάκριτα, καθώς αξιοποιούν παρόμοια αφηγηματικά
σχήματα και αφηγηματικούς μηχανισμούς (βλ. Genette, Ben-Ari & McHale 1990),
μια βασική διαφορά μεταξύ τους έγκειται στο γεγονός ότι στην περίπτωση της
ρεαλιστικής αφήγησης οι απαιτήσεις του/της αποδέκτη/τριας για τεκμηρίωση των
εξιστορούμενων γεγονότων είναι αυξημένες: πολύ περισσότερο στην περίπτωση της
είδησης, όπου η εξιστόρηση αφορά σύγχρονα του/της τηλεθεατή/τριας ή του/της
αναγνώστη/τριας γεγονότα, η γνώση των οποίων είναι σημαντική διότι αυτά τα
γεγονότα ενδέχεται να έχουν συνέπειες για την καθημερινή ζωή του/της.
Ωστόσο, από το σύνολο των γεγονότων τα οποία καταγράφονται ως ειδήσεις
από τον/τη δημοσιογράφο ένα πολύ μικρό ποσοστό αποτελεί προϊόν άμεσης
εμπειρίας. Κατά συνέπεια, είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί με κάποιον τρόπο η
γεγονοτικότητα της είδησης, δηλαδή, η τεκμηρίωση των εξιστορούμενων γεγονότων,
προκειμένου αυτά να γίνουν αποδεκτά ως πραγματικά από τον/την τηλεθεατή/τρια ή
τον/την αναγνώστη/τρια.
Βασικός στόχος του/της δημοσιογράφου, λοιπόν, είναι να πείσει για την
αλήθεια των ιστοριών που εξιστορεί. Η τεκμηρίωση των γεγονότων επιτυγχάνεται
είτε μέσω της αναζήτησης άλλων γεγονότων τα οποία επιβεβαιώνουν την αλήθεια
του αρχικού γεγονότος είτε μέσω της παράθεσης πηγών που είναι σε θέση να
γνωρίζουν τι έχει συμβεί (βλ. και Tuchman 1978: 83-103). Η συγκέντρωση και
παράθεση γεγονότων τα οποία τεκμηριώνουν την αλήθεια του αρχικού συμβάντος
συνιστά αυτό που η Tuchman (1978: 86) αποκαλεί ‘ιστό γεγονοτικότητας’ (web of
facticity): κάθε γεγονός χωριστά, αλλά και στο σύνολό τους, λειτουργούν ως
αποδεικτικά στοιχεία παραπέμποντας το ένα στο άλλο. Είναι η επιβολή ενός τέτοιου
πλαισίου ιεραρχημένων γεγονότων που διασφαλίζει τη γεγονοτικότητα της είδησης.
Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις, ένα γεγονός δεν μπορεί να επαληθευτεί με
την παράθεση άλλων γεγονότων που το επιβεβαιώνουν. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι
πηγές πληροφόρησης αποκτούν ιδιαίτερη σημασία: ο/η δημοσιογράφος αναζητά τη
γεγονοτικότητα της είδησης όχι σε άλλα γεγονότα, αλλά στις πηγές του/της.
Θα χρησιμοποιήσω τον όρο ‘πηγή’ (source) για να αναφερθώ σε οποιοδήποτε
μέσο παροχής πληροφοριών, από το οποίο ο/η δημοσιογράφος αντλεί υλικό
προκειμένου να τεκμηριώσει και να καταγράψει ένα γεγονός ως είδηση.
Σύμφωνα με τον van Dijk (1988: 114-115), οι δημοσιογράφοι αντλούν το
μεγαλύτερο μέρος των πληροφοριών τους από τον λόγο τρίτων, είτε αυτός εκφέρεται
40
ως ομιλία είτε ως κείμενο. Ο ίδιος διακρίνει τον λόγο των πηγών σε δύο κατηγορίες:
1) λόγο ο οποίος αποτελεί ο ίδιος είδηση, όπως είναι, για παράδειγμα, μια
κυβερνητική εξαγγελία ή μια πολιτική ομιλία και 2) λόγο ο οποίος χρησιμοποιείται
μόνο για το περιεχόμενό του, όπως είναι, για παράδειγμα, μια συνέντευξη τύπου,
όπου το ίδιο το επικοινωνιακό γεγονός έχει μικρότερη πληροφοριακή αξία από τα
θέματα που εγείρονται σε αυτό.
Προκειμένου να διασφαλίσουν μια ‘αντικειμενική’ και τεκμηριωμένη
αναπαράσταση των γεγονότων (βλ. 1.3.7.), οι δημοσιογράφοι αξιοποιούν συνήθως
περισσότερες από μία πηγές, αντλώντας από μια ευρεία γκάμα, η οποία περιλαμβάνει
μεταξύ άλλων (βλ. και Bell 1991: 56-61, van Dijk 1988: 126-129):
1) προσωπικές ή τηλεφωνικές συνεντεύξεις,
2) δημόσιες ομιλίες,
3) συνεντεύξεις τύπου,
4) γραπτά κείμενα δημόσιων ομιλιών,
5) διαφόρων ειδών έγγραφα που δημοσιοποιούνται από διάφορους
οργανισμούς, όπως αναφορές, γράμματα, πρακτικά, μελέτες,
6) ανακοινώσεις τύπου,
7) προγενέστερες ειδήσεις στο ίδιο ή σε άλλα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας,
8) υλικό από διεθνή πρακτορεία ειδήσεων,
9) σημειώσεις του/της δημοσιογράφου,
10) μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων των γεγονότων.
Από αυτές τις πηγές (κυρίως τις γραπτές), όσες έχουν ήδη υποστεί
επεξεργασία ως ειδήσεις (π.χ., υλικό από διεθνή πρακτορεία, ανακοινώσεις τύπου,
προγενέστερες ειδήσεις άλλων Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας) έχουν μεγαλύτερες
πιθανότητες να αξιοποιηθούν σε μια είδηση (διότι χρειάζονται λιγότερες
προσαρμογές και διορθώσεις) από εκείνες οι οποίες δεν έχουν υποστεί μια τέτοια
διαδικασία (π.χ., αναφορές, πρακτικά, μελέτες) (Bell 1991: 57-58).
Οι μηχανισμοί με τους οποίους όλο αυτό το τροφοδοτικό υλικό (γραπτό ή
προφορικό) ενσωματώνεται στο τελικό κείμενο της είδησης ποικίλλει. Μπορεί είτε
να αποδίδεται στην αρχική πηγή μέσω της Αναπαράστασης του Λόγου (βλ.
παρακάτω) είτε να γίνεται αντικείμενο οικειοποίησης από τη θεσμική φωνή του/της
δημοσιογράφου και προβάλλεται ως δικός του/της λόγος.
Όπως γίνεται φανερό από το είδος των πηγών που αναφέρθηκαν παραπάνω,
δεν έχουν όλες οι πηγές την ίδια βαρύτητα. Ο τρόπος με τον οποίον ο/η
41
δημοσιογράφος αξιολογεί και επιλέγει τις πηγές του/της καθώς και οι σχέσεις που
αναπτύσσει με αυτές έχουν γίνει αντικείμενο εξέτασης σε επιστημονικούς κλάδους
όπως είναι η κοινωνιολογία και οι σπουδές των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας (βλ.,
π.χ., Ericson, Baranek & Chan 1999β, Gans 1999, Gieber 1999, Gitlin 1999,
Schlesinger & Tumber 1999, Sigal 1999, Tuchman 1978). Η έρευνα σε αυτά τα
επιστημονικά πεδία έχει δείξει ότι άτομα που κατέχουν θεσμικά αξιώματα και
εξουσία απολαμβάνουν της ιδιαίτερης εμπιστοσύνης των δημοσιογράφων, καθώς
θεωρούνται όχι μόνο περισσότερο σημαντικά ως δημιουργοί ειδήσεων, αλλά και πιο
αξιόπιστα και φερέγγυα ως πηγές ειδήσεων. Ταυτόχρονα, είναι αυτά που έχουν την
οικονομική δυνατότητα να διατηρούν οργανωμένες σχέσεις με τα Μέσα Μαζικής
Επικοινωνίας (Bell 1991, Fowler 1991). Από την άλλη πλευρά, άτομα που
στερούνται θεσμικής εξουσίας, όπως είναι, για παράδειγμα, απλοί πολίτες ή
εκπρόσωποι μη κυβερνητικών σωματείων και μειονοτικών οργανώσεων, δεν
αξιοποιούνται συχνά από τον/τη δημοσιογράφο, είτε διότι οι πληροφορίες τους δεν
διοχετεύονται στους ειδησεογραφικούς οργανισμούς είτε διότι δεν θεωρούνται
αξιόπιστες ως πηγές (Bell 1991). Η παρουσία τέτοιων ατόμων στα Μέσα Μαζικής
Επικοινωνίας είναι συνήθως περιστασιακή και επιλεκτική. 16
Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι ο ειδησεογραφικός λόγος είναι
πολυφωνικός, όχι μόνο με την έννοια της διαστρωμάτωσης (βλ. 1.3.5.3.), αλλά και με
την έννοια της διακειμενικότητας: τα κείμενά του αποτελούν πεδίο άρθρωσης τόσο
του θεσμικού λόγου του/της δημοσιογράφου όσο και του λόγου ενός πλήθους άλλων
φωνών, οι οποίες τα τροφοδοτούν και τα τεκμηριώνουν. Αυτήν την πολυφωνία
αναλαμβάνει να οργανώσει και να ενορχηστρώσει ο/η δημοσιογράφος.
1.3.7. Επαγγελματική δεοντολογία
Όπως κάθε θεσμική πρακτική, η δημοσιογραφία διέπεται από μια

συγκεκριμένη επαγγελματική δεοντολογία, βάσει της οποίας ρυθμίζονται η
διαχείριση και διεκπεραίωση του όγκου της καθημερινής εργασίας και, ταυτόχρονα,
16
Οι συνέπειες αυτής της πρακτικής για την ιδεολογική λειτουργία της δημοσιογραφίας και τη
συμβολή της στην αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας έχουν επίσης επισημανθεί στη σχετική
βιβλιογραφία. Ωστόσο, τέτοιες προσεγγίσεις παραβλέπουν συνήθως τη συμβολή της γλώσσας σε αυτές
τις διεργασίες (βλ. 1.3.8.).
42
διαμορφώνεται ο θεσμικός ρόλος του/της δημοσιογράφου μέσα από μια ανεπίσημη

διαδικασία επαγγελματικής κοινωνικοποίησης (βλ. Soloski 1999).
Βασική αρχή της δημοσιογραφικής επαγγελματικής δεοντολογίας είναι η
αντικειμενικότητα (objectivity). Σύμφωνα με τον McQuail (1994: 145), ο όρος
χρησιμοποιείται για να αναφερθεί σε μια συγκεκριμένη στάση απέναντι στη συλλογή,
επεξεργασία και διάχυση των πληροφοριών και, ταυτόχρονα, σε μια συγκεκριμένη
μορφή δημοσιογραφικής πρακτικής. Τα βασικά χαρακτηριστικά της, όπως αναφέρει ο
ίδιος, είναι:
adopting a position of detachment and neutrality towards the object of

reporting (thus an absence of subjectivity or personal involvement); lack of
partisanship (not taking sides in matters of dispute or showing bias);
attachment to accuracy and other truth criteria (such as relevance and
completeness); and lack of ulterior motive or service to a third party.
(McQuail 1994: 145)
Ως επαγγελματική στάση και πρακτική, λοιπόν, η αντικειμενικότητα

προϋποθέτει την ουδετερότητα εκ μέρους του/της δημοσιογράφου, δηλαδή, την
απουσία προσωπικής συμμετοχής και τοποθέτησης όσον αφορά την καταγραφή των
γεγονότων. Συνδέεται επίσης με την έννοια της ισοτιμίας, δηλαδή, την απουσία
μεροληψίας και την με ίσους όρους μεταχείριση των αντιπαρατιθέμενων πλευρών
μέσω της εξασφάλισης δίκαιης πρόσβασης και παρουσίασης εναλλακτικών
ερμηνειών για τα γεγονότα (McQuail 1994: 142-143).
Ωστόσο, με την έννοια του σαφούς διαχωρισμού μεταξύ γεγονότος και
αξιολόγησής του, η αντικειμενικότητα δεν αποτελούσε ανέκαθεν ζητούμενο της
δημοσιογραφίας μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα (Schudson 1999: 291-
293). Επιπλέον, σύμφωνα με τον Schudson, οι δημοσιογράφοι, στον βαθμό που
ενδιαφέρονταν για ‘γεγονότα’,
believed that facts are not human statements about the world but aspects of
the world itself.
(Schudson 1999: 293)
43
Η εμπειρία της προπαγάνδας κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο, όμως,

οδήγησε στη συνειδητοποίηση ότι η πίστη στα γεγονότα και την ‘αντικειμενική’
ύπαρξή τους δεν μπορούσε πλέον να διατηρηθεί. Αυτή η συνειδητοποίηση είχε ως
αποτέλεσμα τη διαμόρφωση και καθιέρωση συγκεκριμένων πρακτικών για την
επαλήθευση και τεκμηρίωση των γεγονότων. Τα ‘γεγονότα’ δεν αντιμετωπίζονται
πλέον ως πτυχές της ίδιας της πραγματικότητας και του κόσμου, αλλά θεωρούνται ως
επαγγελματικά τεκμηριωμένες αποφάνσεις για την πραγματικότητα και τον κόσμο
(Schudson 1999: 294).
Υπό αυτήν την έννοια, η αντικειμενικότητα στην αναπαράσταση των
γεγονότων προϋποθέτει τη γεγονοτικότητά τους, δηλαδή, τη δυνατότητα
επαλήθευσης και τεκμηρίωσής τους. Βέβαια, η τεκμηρίωση των γεγονότων μπορεί να
γίνει με ποικίλους τρόπους, καθώς τα γεγονότα επιδέχονται διαφορετικών ερμηνειών.
Κατά συνέπεια, ποια από τις εναλλακτικές ερμηνείες θα καταγραφεί ως ‘γεγονός’
εξαρτάται από το ποιες πηγές αξιοποιούνται και με ποιον τρόπο (βλ. και 1.3.5.).
Σε αυτό το πλαίσιο, ο θεσμικός ρόλος του/της δημοσιογράφου, όπως
τουλάχιστον τον αντιλαμβάνονται οι ίδιοι/ες, συνίσταται σε αυτόν του διαχυτή
πληροφοριών (disseminator), ο/η οποίος/α καταγράφει τα γεγονότα με τρόπο
αντικειμενικό και ουδέτερο, χωρίς να παίρνει θέση για τα ζητήματα τα οποία
δημοσιοποιεί. Η τήρηση των κανόνων της επαγγελματικής δεοντολογίας θεωρείται
ότι διασφαλίζει την αξιόπιστη και αντικειμενική πληροφόρηση του κοινού. Επιπλέον,
καθιστά τη δημοσιογραφία πεδίο γόνιμης αντιπαράθεσης μεταξύ διαφορετικών
φωνών, μέσω της οποίας προωθείται η δημοκρατική ανταλλαγή απόψεων για την
επίλυση κοινωνικών προβλημάτων και ζητημάτων. Με αυτόν τον τρόπο, η
πολυφωνικότητα του δημοσιογραφικού λόγου θεωρείται ότι αντικατοπτρίζει και
προάγει την ευρύτερη κοινωνική πολυφωνία. Από την πλευρά του/της, ο/η
δημοσιογράφος αναλαμβάνει να διαχειριστεί και να ενορχηστρώσει αυτήν την
πολυφωνία, κρατώντας, ταυτόχρονα, ίσες αποστάσεις από τις διαφορετικές θέσεις και
απόψεις στις οποίες ο/η ίδιος/α παρέχει βήμα για να ακουστούν.
Η αρχή της αντικειμενικότητας και οι σχετικές με αυτήν έννοιες της
ουδετερότητας και της ισοτιμίας προϋποθέτουν την οικονομική και πολιτική
αυτονομία της δημοσιογραφίας και την ελευθερία έκφρασής της. Η οποιαδήποτε
μορφή χειραγώγησης του Τύπου θεωρείται τροχοπέδη στη βασική λειτουργία της
δημοσιογραφίας, που είναι η έγκυρη ενημέρωση (McQuail 1994: 140-142). Ωστόσο,
η αυτονομία και η ελευθερία έκφρασης είναι δύσκολο να επιτευχθούν εάν λάβει
44
κανείς υπόψη του τη θέση των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας στο ευρύτερο
κοινωνικό πλαίσιο, τις σχέσεις που αναπτύσσουν με άλλα θεσμικά πεδία και τον
γενικότερο εμπορικό προσανατολισμό των περισσοτέρων από αυτά. Αφενός, το
σύνολο των διαδικασιών παραγωγής της είδησης (οργανωτική δομή των
ειδησεογραφικών τμημάτων, διαδικασίες επιλογής και επεξεργασίας, σχέσεις των
δημοσιογράφων με τις πηγές τους) και αφετέρου η ανάγκη ικανοποίησης του
ετερογενούς κοινού τους, η οποία υπαγορεύεται από πιέσεις για την επίτευξη
οικονομικού κέρδους, καθιστούν οποιαδήποτε έννοια αυτονομίας και ελευθερίας
σχετική.
Κατά συνέπεια, οι αρχές της αντικειμενικότητας, της ουδετερότητας και της
ισοτιμίας που πρεσβεύει η δημοσιογραφική επαγγελματική δεοντολογία φαίνεται ότι
αποτελούν ζητούμενο μάλλον παρά κατάκτηση της σύγχρονης δημοσιογραφίας.
1.3.8. Η ιδεολογική διάσταση της δημοσιογραφικής πρακτικής
Η διερεύνηση των θεσμικών πρακτικών της ειδησεογραφίας στο πλαίσιο της

κοινωνιολογίας, των πολιτισμικών σπουδών, της πολιτικής οικονομίας και των
σπουδών των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας ανέδειξε μια σειρά ζητημάτων που
σχετίζονται με την ιδεολογική λειτουργία τους. Η ιδεολογική διάσταση της
δημοσιογραφικής πρακτικής εξετάστηκε κυρίως σε συνάρτηση με την οικονομική
οργάνωση των ειδησεογραφικών τμημάτων, την οργανωτική δομή τους, τις
διαδικασίες παραγωγής των ειδήσεων και τις σχέσεις μεταξύ των δημοσιογράφων και
των πηγών τους (βλ. μεταξύ άλλων Curran, Gurevitch & Woollacott 1982, Hall 1977,
Hall, Critcher, Jefferson, Clarke & Roberts 1978, Hall, Hobson, Lowe & Willis 1980,
Hartley 1982, McQuail 1994, Tuchman 1978).
Βασική έννοια για την κατανόηση της θέσης και του ρόλου της
δημοσιογραφίας στη σύγχρονη κοινωνία είναι η έννοια της διαμεσολάβησης (Hall et
al. 1978: 53-77, McQuail 1994: 64-66). Η δημοσιογραφία, ως πεδίο κοινωνικής ζωής,
διαμεσολαβεί μεταξύ του δημόσιου πεδίου των θεσμών (π.χ., πολιτική, θρησκεία,
εκπαίδευση, οικονομία) και του ιδιωτικού πεδίου της καθημερινής ζωής (π.χ.,
οικογένεια). Όπως κάθε μορφή διαμεσολάβησης, η δημοσιογραφική πρακτική έχει
ως αποτελέσμα την ανασυμφραστικοποίηση (recontextualization) του αρχικού
45
επικοινωνιακού συμβάντος (βλ. και κεφάλαιο τρία). Για παράδειγμα, μια πολιτική
ομιλία στο Κοινοβούλιο δεν ταυτίζεται με το επικοινωνιακό γεγονός της
παρουσίασής της ως είδησης σ’ ένα τηλεοπτικό δελτίο ειδήσεων: το αρχικό
επικοινωνιακό συμβάν (πολιτική ομιλία) ανασυμφραστικοποιείται στο πλαίσιο ενός
άλλου επικοινωνιακού συμβάντος (δελτίο ειδήσεων), μέσω μιας θεσμικά
καθορισμένης διαδικασίας μετασχηματισμών. Η διαδικασία αυτή δεν αφήνει
ανέπαφο το αρχικό επικοινωνιακό συμβάν.
Η φύση αυτής της διαμεσολάβησης καθορίζεται τόσο από εσωτερικούς όσο
και από εξωτερικούς παράγοντες. Εσωτερικά, ο τρόπος με τον οποίον πραγματώνεται
η διαμεσολαβητική παρέμβαση του/της δημοσιογράφου καθορίζεται αφενός από τις
συνθήκες της μαζικής επικοινωνίας και αφετέρου από το συνολικό θεσμικό πλαίσιο
λειτουργίας της δημοσιογραφίας ως αυτόνομου κοινωνικού πεδίου. Εξωτερικά, η
φύση της διαμεσολάβησης διαμορφώνεται από τις σχέσεις που αναπτύσσει η
δημοσιογραφία με άλλους θεσμούς του δημόσιου και ιδιωτικού πεδίου.
Έχω ήδη εξετάσει παραπάνω το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της
δημοσιογραφίας κι έχω αναφερθεί στις βασικές συνιστώσες που καθορίζουν την
συλλογή, επιλογή και παραγωγή της είδησης βλ. 1.3.5).
Η σχέση της δημοσιογραφίας με άλλους θεσμούς του δημόσιου πεδίου, και
κυρίως την πολιτική και την οικονομία, είναι αμφίδρομη. Η άσκηση της πολιτικής
σήμερα στηρίζεται σε σημαντικό βαθμό στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, καθώς τα
τελευταία αποτελούν τους βασικούς δίαυλους της πολιτικής επικοινωνίας των
κομμάτων και του Κοινοβουλίου με τους/τις πολίτες. Επιπλέον, το Κράτος
εμπλέκεται ενεργά στη διαμόρφωση του ευρύτερου πλαισίου λειτουργίας των Μέσων
Μαζικής Επικοινωνίας, καθώς καθορίζει το νομικό τους πλαίσιο, ελέγχει την έκδοση
αδειών λειτουργίας τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών σταθμών και παρέχει τις
απαιτούμενες συχνότητες. Στην περίπτωση δε της δημόσιας τηλεόρασης, η εμπλοκή
του είναι ακόμη πιο άμεση, καθώς ελέγχει, ταυτόχρονα, και τη στελέχωσή της, όντας
ο κύριος χρηματοδότης της. Από την άλλη πλευρά, οι δημοσιογράφοι στηρίζονται σε
άτομα που δραστηριοποιούνται σε θεσμικά πεδία του δημόσιου βίου προκειμένου να
εξασφαλίσουν πληροφορίες που τέτοια άτομα, λόγω της θέσης και του ρόλου τους,
μπορούν να παρέχουν. 17
17
Όπως ήδη είδαμε (1.3.5.1.), τα ειδησεογραφικά τμήματα είναι δομικά οργανωμένα με τέτοιον τρόπο
ώστε να διευκολύνουν την πρόσβαση τέτοιων ατόμων στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, όχι μόνο ως
δημιουργών ειδήσεων αλλά και ως πηγών τους.
46
Η σχέση της δημοσιογραφίας με την οικονομία διαμορφώνεται στο πλαίσιο

του εμπορικού προσανατολισμού των περισσοτέρων Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας
και της λειτουργία τους με όρους ελεύθερης αγοράς. Η αναζήτηση αυξημένου
οικονομικού κέρδους μέσω της προσέλκυσης μεγαλύτερου κοινού, το οποίο στη
συνέχεια ‘πωλείται’ στις διαφημιστικές εταιρείες, έχει συνέπειες και για τη
λειτουργία των ειδησεογραφικών τμημάτων τους, καθώς καθορίζει τις σχέσεις των
εργαζομένων σε αυτά τόσο με τους ιδιοκτήτες και τη διοίκηση των Μέσων Μαζικής
Επικοινωνίας στα οποία ανήκουν όσο και με τις πηγές τους, τις διαφημιστικές
εταιρείες και το κοινό τους.
Από την άλλη πλευρά, τα προϊόντα της δημοσιογραφίας καταναλώνονται σε
διαφορετικό πλαίσιο από αυτό της παραγωγής τους. Η σχέση της δημοσιογραφίας με
θεσμούς του ιδιωτικού πεδίου διαμορφώνεται από τις ιδιαιτερότητες της μαζικής
επικοινωνίας και είναι, κατά κανόνα, απρόσωπη και εξ αποστάσεως καθώς αποκλείει
την πραγματική επικοινωνία μεταξύ πομπού και αποδέκτη/τριας (βλ. και 1.1.). Το
κοινό της δημοσιογραφίας, όπως και γενικότερα το κοινό των Μέσων Μαζικής
Επικοινωνίας, είναι πολυπληθές και ανομοιογενές. Επιπλέον, είναι διεσπαρμένο
τοπικά και χρονικά και ο τρόπος με τον οποίον καταναλώνει τα δημοσιογραφικά
προϊόντα ποικίλλει. Το απρόσωπο της επικοινωνίας συνιστά πρόβλημα στην
προσπάθεια του/της δημοσιογράφου να έρθει σε επαφή με το κοινό του/της. Μη
γνωρίζοντας ποιοι/ες είναι οι πραγματικοί/ές αναγνώστες/τριες ή τηλεθεατές/τριές
του/της, ο/η δημοσιογράφος είναι υποχρεωμένος/η να επινοήσει έναν/μια ιδανικό/ή
αναγνώστη/τρια ή τηλεθεατή/τρια στον/στην οποίον/α απευθύνει τα κείμενά του/της.
Η ιδιάζουσα διαμεσολαβητική θέση της δημοσιογραφίας την καθιστά πεδίο
αντιφατικών και συχνά αντικρουόμενων πρακτικών. Από τη μια πλευρά, ο δημόσιος
χαρακτήρας της παραγωγής της δεν εναρμονίζεται εύκολα με τον ιδιωτικό
χαρακτήρα της κατανάλωσής της. Από την άλλη, η εντεινόμενη εμπορευματοποίηση
των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας δεν συμβαδίζει με τον θεσμικό ρόλο του/της
δημοσιογράφου ως αντικεμενικού/ής και αμερόληπτου/ης καταγραφέα της
πραγματικότητας (βλ. 1.3.7.).
Σε αυτό το πλαίσιο, ο/η δημοσιογράφος δεν μπορεί να περιοριστεί στον ρόλο
του διαχυτή πληροφοριών. Η λειτουργία των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας με
εμπορικούς όρους τον/την υποχρεώνει να διεκδικήσει μερίδα του κοινού.
Επιδιώκοντας, λοιπόν, την προσέλκυση μεγαλύτερου κοινού, ο/η δημοσιογράφος
υιοθετεί τον ρόλο του/της διαμεσολαβητή/τριας-ερμηνευτή/τριας και αναλαμβάνει
47
όχι μόνο να μεταφέρει, αλλά και να ερμηνεύσει για τον κοινό του/της τη
σπουδαιότητα και τις συνέπειες των πληροφοριών που δημοσιοποιεί, ασκώντας
έλεγχο και κριτική στην πολιτική εξουσία. Επιχειρεί να λειτουργήσει ως εκπρόσωπος
των πολιτών, προασπιζόμενος/η το δημόσιο συμφέρον, αναλύοντας και διερευνώντας
επιλογές και αποφάσεις της πολιτικής ηγεσίας (ο ρόλος του Τύπου ως Τέταρτης
Εξουσίας) (McQuail 1994: 194-197). Ταυτόχρονα, αναλαμβάνει να ακουστεί η
‘κοινή λογική’ του/της μέσου/ης πολίτη με την οποία ο/η ίδιος/α συντάσσεται.
Ενδεικτικές της προσπάθειας να υπερκεραστεί η δυσαρμονία μεταξύ
παραγωγής και κατανάλωσης των προϊόντων της δημοσιογραφίας είναι δύο
συναφείες τάσεις στις οποίες αναφέρθηκα παραπάνω: αφενός, η έμφαση που
αποδίδεται στο στοιχείο της διασκέδασης εις βάρος του στοιχείου της ενημέρωσης, η
οποία γίνεται εμφανής σε χαρακτηριστικά όπως η δραματοποίηση της αφήγησης και
η προσωποποίηση των γεγονότων (Fairclough 1995β), και αφετέρου η καλλιέργεια
ενός πιο ανεπίσημου επικοινωνιακού ύφους (informalization) μέσω της υιοθέτησης
πρακτικών του ιδιωτικού πεδίου (Fairclough 1992, 1995β, Fowler 1991, Hall et al.
1978, Scannell 1992).
Οι συνέπειες αυτών των τάσεων για την ιδεολογική λειτουργία της
δημοσιογραφικής πρακτικής και τη συμβολή της στην αναπαραγωγή σχέσεων
εξουσίας παραμένουν ασαφείς και οι ερμηνείες που δίνονται από διάφορους
ερευνητές ποικίλλουν. Για παράδειγμα, όσον αφορά τη γενικότερη τάση για
εμπορευματοποίηση, ο Abercrombie (1991) υποστηρίζει ότι η μετάθεση του κέντρου
βάρους στις σύγχρονες οικονομίες από την παραγωγή στην κατανάλωση έχει
επιφέρει αλλαγές στις σχέσεις εξουσίας μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών προς
όφελος των δεύτερων, με αποτέλεσμα να δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στις πρακτικές
του ιδιωτικού πεδίου και στις αξίες των απλών ανθρώπων και να υπάρχει μεγαλύτερη
ποικιλία φωνών. Αντίθετα, άλλοι ερευνητές (π.χ., Burns 1977: 67-68, Murdock &
Golding 1977: 37-40) διατείνονται ότι ο εμπορικός προσανατολισμός των
ειδησεογραφικών τμημάτων έχει οδηγήσει σε συρρίκνωση της ατζέντας των υπό
εξέταση ζητημάτων και στον αποκλεισμό φωνών οι οποίες στερούνται οικονομικών
πόρων και δύναμης για την προβολή τους. Επιπλέον, η στροφή προς το στοιχείο της
διασκέδασης εις βάρος του στοιχείου της ενημέρωσης και στον τομέα της
ειδησεογραφίας στην ουσία νομιμοποιεί και φυσικοποιεί ένα καταναλωτικό μοντέλο
48
της κοινωνίας όπου το κοινό αντιμετωπίζεται περισσότερο ως καταναλωτής/τρια

παρά ως πολίτης 18 (Fairclough 1992, 1995β: 42-43, Sampson 1999: 204).
Η ίδια διάσταση απόψεων φαίνεται ότι υπάρχει και ως προς την ερμηνεία της
τάσης για την καλλιέργεια ενός πιο ανεπίσημου επικοινωνιακού ύφους στις
πρακτικές της δημοσιογραφίας: κατά πόσον, δηλαδή, αντιπροσωπεύει κάποιον βαθμό
εκδημοκρατισμού στο πλαίσιο μιας ευρύτερης δομικής αναδιάρθρωσης του δημόσιου
πεδίου μέσω της υιοθέτησης συνομλιακών πρακτικών του ιδιωτικού πεδίου (βλ., π.χ.,
Scannell 1991, 1992, Tolson 1991), ή, αντίθετα, μια στρατηγική προσέλκυσης
κοινού, η οποία, ταυτόχρονα, λειτουργεί ιδεολογικά και αναπαράγει κυρίαρχες
αναπαραστάσεις της κοινωνικής πραγματικότητας και του κόσμου ‘μεταφράζοντας’
τέτοιες σημασιοδοτήσεις σε μια δημοσιογραφική εκδοχή του καθημερινού λόγου
(Hall et al. 1978: 61), η οποία καθιστά πιο εύκολη την αποδοχή τους (Fairclough
1992, 1995β, Fowler 1991, Hall 1977, Hall et al. 1978, Kumar 1977). Σύμφωνα με
αυτήν την ερμηνεία,
while it is true that ‘everyday’ language is already saturated with dominant

inferences and interpretations, the continual process of translating formal
official definitions into the terms of ordinary conversation reinforces, at the
same time as it disguises, the links between the two discourses. That is, the
media ‘take’ the language of the public and, on each occasion, return it to
them inflected with dominant and consensual connotations.
(Hall et al. 1978: 62)
Συνολικότερα, η εξέταση – στους επιστημονικούς κλάδους της

κοινωνιολογίας, της πολιτικής οικονομίας, των σπουδών των Μέσων Μαζικής
Επικοινωνίας και των πολιτισμικών σπουδών - των θεσμικών πρακτικών της
δημοσιογραφίας και των σχέσεων που αυτή αναπτύσσει με άλλα θεσμικά πεδία
φαίνεται να υποδηλώνει ότι, ως κοινωνική πρακτική, η δημοσιογραφία είναι
ιδεολογικά φορτισμένη. Η εξάρτησή της από οικονομικούς και πολιτικούς
παράγοντες καθιστά δύσκολη τη διατήρηση της αυτονομίας της και την
αποστασιοποίησή της από ιδεολογικές διεργασίες οι οποίες συμβάλλουν στην
18
Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, την τάση αυτή ενισχύει και η απουσία οποιασδήποτε
ρυθμιστικής παρέμβασης εκ μέρους της πολιτείας και η απαλλαγή από την υποχρέωση εξυπηρέτησης
μη-εμπορικών στόχων εκ μέρους των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας που αυτή συνεπάγεται (Bagdikian
1999: 148, Golding & Murdock 1999: 160-161).
49
αναπαραγωγή κοινωνικών ανισοτήτων μέσω της διαμόρφωσης μιας συναινετικής

οπτικής, η οποία φυσικοποιεί κυρίαρχες πρακτικές.
Ωστόσο, αυτό που παραβλέπεται σε παρόμοιες προσεγγίσεις είναι η συμβολή
της ίδιας της γλώσσας σε αυτές τις διεργασίες. Όπως θα δούμε στο δεύτερο
κεφάλαιο, η γλώσσα δεν αποτελεί μόνο μέσο αναπαράστασης της κοινωνικής
πραγματικότητας και του κόσμου, αλλά και συστατικό παράγοντα στη συγκρότησή
τους. Ως εκ τούτου, εμπλέκεται άμεσα στην παραγωγή και αναπαραγωγή σχέσεων
εξουσίας. Λαμβάνοντας, λοιπόν, υπόψη τη διαλεκτική σχέση γλώσσας-κοινωνίας, η
διερεύνηση της ιδεολογικής διάστασης της δημοσιογραφικής πρακτικής επιβάλλει
την εξέταση των ίδιων των προϊόντων της, δηλαδή, των κειμένων του
δημοσιογραφικού λόγου. Αυτός είναι και ο στόχος της παρούσας έρευνας. Μια
τέτοια προσέγγιση, βέβαια, δεν μπορεί παρά να έχει ως αφετηρία ένα θεωρητικό
πλαίσιο στο οποίο η σχέση γλώσσας-εξουσίας κατέχει δεσπόζουσα θέση. Αυτό το
πλαίσιο μου το παρέχει η Κριτική Ανάλυση του Λόγου.
50
2. ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Σε αυτό το κεφάλαιο παρατίθενται και αναλύονται βασικές αρχές και έννοιες

της Κριτικής Ανάλυσης του Λόγου, η οποία αποτελεί το ευρύτερο θεωρητικό πλαίσιο
της παρούσας έρευνας. Η επιλογή της Κριτικής Ανάλυσης του Λόγου δεν είναι
τυχαία. Καθώς το ενδιαφέρον μου επικεντρώνεται στην ιδεολογική λειτουργία του
δημοσιογραφικού λόγου και τη συμβολή του στην αναπαραγωγή κοινωνικών
ανισοτήτων, η Κριτική Ανάλυση του Λόγου, με την κεντρική θέση που αποδίδει στη
σχέση γλώσσας-κοινωνίας/εξουσίας, παρέχει το ευρύτερο πλαίσιο μέσα στο οποίο
μπορεί να διερευνηθεί η συμβολή των γλωσσικών πρακτικών της δημοσιογραφίας
στην αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας.
Η Κριτική Ανάλυση του Λόγου αποτελεί μια μορφή θεώρησης και
προσέγγισης της γλώσσας η οποία συνδυάζει τη λεπτομερή γλωσσολογική περιγραφή
και ανάλυση των κειμένων με κοινωνιολογικές θεωρίες για τη συμβολή της γλώσσας
στην κοινωνική οργάνωση και δομή. Επιχειρεί με αυτόν τον τρόπο να συσχετίσει
έννοιες και αρχές επιμέρους κλάδων της γλωσσολογίας (π.χ., ανάλυση συνομιλίας,
ανάλυση του λόγου, κειμενογλωσσολογία, πραγματολογία, κ.τ.λ.), οι οποίοι δεν
επεκτείνονται συνήθως σε ευρύτερες κοινωνικές θεωρήσεις για τη λειτουργία της
γλώσσας, με κοινωνικές θεωρίες οι οποίες αποδίδουν στη γλώσσα κεντρικό ρόλο στη
διαμόρφωση της κοινωνικής πραγματικότητας χωρίς, ωστόσο, να περιλαμβάνουν
λεπτομερείς περιγραφές της. Επιδιώκει, έτσι, να διατυπώσει μια κοινωνική θεωρία
της γλώσσας, η οποία συνδυάζει τη μικρο-ανάλυση των διαφορετικών εκφάνσεων
του λόγου (δηλαδή, τα ίδια τα κείμενα) σε συγκεκριμένες επικοινωνιακές
περιστάσεις, με τη μακρο-ανάλυση της κοινωνικής δομής στην οποία εντάσσεται και
ο λόγος (Caldas-Coulthard & Coulthard 1996, Fairclough 1989, 1992, 1995α, van
Dijk 2001α, Wodak & Chilton 2005, Wodak & Meyer 2001).
Οι βασικές επιρροές της Κριτικής Ανάλυσης του Λόγου προέρχονται από την
κοινωνική θεώρηση της γλώσσας του Foucault (1987), την κριτική αναθεώρηση της
κλασικής μαρξιστικής έννοιας της ιδεολογίας από τον Althusser (1971), την ανάλυση
51
της κοινωνικής εξουσίας ως ηγεμονίας του Gramsci (1971), την κοινωνική θεώρηση
της γλώσσας του Voloshinov (1973) και τη Συστημική Γλωσσολογία του Halliday
(1978, 1985).
Βασική παραδοχή αποτελεί η κοινωνική και αιτιολογημένη (motivated) φύση
της παραγωγής και ερμηνείας του γλωσσικού σημείου (Kress 1993). Για την Κριτική
Ανάλυση του Λόγου, η γλώσσα δεν αποτελεί ένα αφηρημένο σύστημα σημείων, το
οποίο διαμορφώνεται ανεξάρτητα από τη χρήση του. Αντίθετα, αποτελεί συστατικό
στοιχείο του εκάστοτε κοινωνικού σχηματισμού στον οποίον χρησιμοποιείται και
διαμορφώνεται ανάλογα με τις ανάγκες τις οποίες καλείται να ικανοποιήσει σε
συγκεκριμένες επικοινωνιακές περιστάσεις. Παράλληλα, ωστόσο, η γλώσσα
συμβάλλει στη συγκρότηση της κοινωνικής πραγματικότητας.
Η εξουσία αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό κάθε κοινωνικού σχηματισμού
και η εκάστοτε κοινωνική δομή είναι απόρροια της διαμάχης μεταξύ διαφορετικών
κοινωνικών ομάδων για τη διατήρηση ή κατάκτησή της. Σε αυτήν τη διαμάχη
εμπλέκεται και η γλώσσα, η οποία αποτελεί όχι μόνο μέσο άσκησης της εξουσίας,
αλλά και διακύβευμά της. Αυτή η θεώρηση της γλώσσας μπορεί να ειδωθεί,
σύμφωνα με τον van Dijk, ως αντίδραση στις κυρίαρχες φορμαλιστικές
γλωσσολογικές προσεγγίσεις των δεκαετιών του 1960 και 1970, οι οποίες ήταν μη
κοινωνικές και, ταυτόχρονα, μη κριτικές (van Dijk 2001α: 352).
Ωστόσο, οι μηχανισμοί με τους οποίους η γλώσσα εμπλέκεται στην κοινωνική
διαμάχη για την εξουσία δεν είναι πάντοτε εμφανείς στους/στις χρήστες/τριές της. Η
Κριτική Ανάλυση του Λόγου επιχειρεί να φέρει στο φως αυτούς ακριβώς τους
άδηλους συσχετισμούς γλώσσας-εξουσίας και να διαφωτίσει τον τρόπο με τον οποίον
η γλώσσα συμβάλλει στην παραγωγή και αναπαραγωγή κοινωνικών ανισοτήτων και
των ιδεολογιών που τις συντηρούν: συσχετίζοντας χαρακτηριστικά των ίδιων των
κειμένων με τις γλωσσικές και κοινωνικές πρακτικές της παραγωγής και ερμηνείας
τους, επιδιώκει να περιγράψει και να ερμηνεύσει πώς η καθημερινή γλωσσική
πρακτική των κοινωνικών υποκειμένων συμβάλλει στην αναπαραγωγή των εκάστοτε
κοινωνικών δομών και τη νομιμοποίηση και διατήρηση σχέσεων εξουσίας
(Fairclough and Wodak 1997: 272-273, Kress 1996: 15, van Dijk 1993: 252-254,
1996: 84, 2001α: 352, Wodak 2001β: 11).
Επιπλέον, η Κριτική Ανάλυση του Λόγου παίρνει θέση στην κοινωνική
διαμάχη για την εξουσία και υιοθετεί την οπτική κοινωνικά υποτελών κοινωνικών
ομάδων (Fairclough and Wodak 1997: 259, Meyer 2001: 30, van Dijk 2001β: 96),
52
επιχειρώντας να συμβάλει με αυτόν τον τρόπο στην καλύτερη συνειδητοποίηση εκ

μέρους των χρηστών/τριών του λόγου του τι συνεπάγεται ιδεολογικά, κοινωνικά και
πολιτισμικά η καθημερινή γλωσσική πρακτική τους (Fairclough 2001: 125,
Fairclough and Wodak 1997: 259, Fowler 1996: 4-5). Η διαμόρφωση μιας κριτικής
γλωσσικής συνείδησης στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού συστήματος αποτελεί μία
πτυχή αυτής της προσπάθειας (Fairclough 1995α: 215-252, Fairclough and Wodak
1997: 265).
Απώτερος στόχος είναι η κοινωνική αλλαγή μέσα από την αλλαγή των
γλωσσικών πρακτικών και την καλλιέργεια μιας κριτικής στάσης απέναντί τους. Η
Κριτική Ανάλυση του Λόγου, δηλαδή, δεν περιορίζεται σε αμιγώς επιστημονικούς
στόχους (π.χ., περιγραφή και ανάλυση του λόγου), αλλά υιοθετεί πολιτικούς και
ευρύτερα κοινωνικούς στόχους μέσα από την επιστημονική ενασχόληση με τον λόγο
(Fairclough 2005α: 76, Kress 1996: 15, van Dijk 1993: 252, 1997α: 23).
Αν και δεν υπάρχει ένα ενιαίο και ευρύτερα αποδεκτό θεωρητικό πλαίσιο
ανάλυσης της γλώσσας στην Κριτική Ανάλυση του Λόγου, υπάρχουν ορισμένες
βασικές έννοιες οι οποίες διατρέχουν τις επιμέρους θεωρήσεις των ερευνητών/τριών
της και οι οποίες συνιστούν τον κοινό παρανομαστή τους. Οι έννοιες αυτές είναι: 1)
λόγος (discourse), 2) συμφραστικό πλαίσιο (context), 3) εξουσία (power), και 4)
ιδεολογία (ideology). Ας δούμε, λοιπόν, πώς εντάσσονται και πώς σχετίζονται αυτές
οι έννοιες μεταξύ τους στο πλαίσιο της κοινωνικής θεώρησης της γλώσσας που
προτείνει η Κριτική Ανάλυση του Λόγου.
2.1. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΣ
Η σχέση γλώσσας-κοινωνίας κατέχει κεντρική θέση στην Κριτική Ανάλυση

του Λόγου. Η γλώσσα αποτελεί βασικό συστατικό στοιχείο κάθε κοινωνικού
σχηματισμού και διαμορφώνεται ανάλογα με τις λειτουργίες που καλείται να
επιτελέσει στις πρακτικές του κοινωνικού σχηματισμού στον οποίον χρησιμοποιείται.
Κατά συνέπεια, η μελέτη της κοινωνίας προϋποθέτει και την εξέταση της γλώσσας
53
και, αντίστροφα, η μελέτη της γλώσσας δεν μπορεί να γίνει ανεξάρτητα από την
εξέταση και ανάλυση της κοινωνίας της οποίας αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα.
Η κοινωνιολογική έρευνα, σύμφωνα με τον Fairclough (2001: 171),
ασχολείται με την εξέταση των κοινωνικών δομών (social structures), των
κοινωνικών συμβάντων (social events) και των μεταξύ τους σχέσεων. Η έννοια της
κοινωνικής δομής παραμένει αφηρημένη και ασαφής. Ωστόσο, μπορούμε να δούμε
την κοινωνική δομή ως ένα αφηρημένο σύστημα το οποίο καθορίζει ένα σύνολο
δομικών δυνατοτήτων (Fairclough 2003: 23). 19 Από την άλλη πλευρά, κάθε
κοινωνικό συμβάν αποτελεί έκφανση συγκεκριμένων επιλογών από αυτές που είναι
δομικά διαθέσιμες. Η σχέση μεταξύ δομής και συμβάντος δεν είναι μονοδιάστατη,
αλλά διαλεκτική: αφενός, η κοινωνική δομή οριοθετεί και διαμορφώνει τις συνθήκες
κάτω από τις οποίες λαμβάνουν χώρα τα κοινωνικά συμβάντα και αφετέρου, τα ίδια
τα κοινωνικά συμβάντα, ως πραγματώσεις συγκεκριμένων δομικών δυνατοτήτων,
συμβάλλουν στην παραγωγή και αναπαραγωγή των κοινωνικών δομών.
Ωστόσο, τα κοινωνικά συμβάντα δεν αποτελούν άμεση και μηχανιστική
πραγμάτωση των δομικών δυνατοτήτων που οριοθετούν οι εκάστοτε κοινωνικές
δομές. Η διερεύνηση της σχέσης δομής-συμβάντος απαιτεί την υιοθέτηση ενός
ενδιάμεσου θεωρητικού κρίκου: αυτού της κοινωνικής πρακτικής (social practice)
και της δράσης των κοινωνικών υποκειμένων. Η αναπαραγωγή ή ο μετασχηματισμός
των εκάστοτε κοινωνικών δομών συντελείται μέσω της δράσης των κοινωνικών
υποκειμένων στις πρακτικές των διαφορετικών πεδίων κοινωνικής ζωής στα οποία
δραστηριοποιούνται. Όπως αναφέρει ο Fairclough,
social events are constituted through the intersection of two causal powers –
those of social practices (and, behind them, social structures) and those of
social agents. Social agents produce events in occasioned and situated ways,
but they depend on social structures and social practices in doing so – the
causal powers of social agents are mediated by those of social structures and
practices and vice-versa.
(Fairclough 2005α: 78)
19
Υπό αυτήν την έννοια, παραδείγματα κοινωνικών δομών είναι τα συστήματα συγγένειας και η
γλώσσα (Fairclough 2003: 23).
54
Η υιοθέτηση του ενδιάμεσου επιπέδου της κοινωνικής πρακτικής καθιστά πιο

απτή τη διερεύνηση των συσχετισμών μεταξύ δομών και συμβάντων και των τρόπων
με τους οποίους αυτά αλληλοκαθορίζονται και αλληλοδιαμορφώνονται (Fairclough
2000: 171). Ταυτόχρονα, αποφεύγονται τα θεωρητικά προβλήματα που δημιουργεί η
υπερβολική έμφαση του ενός ή του άλλου πόλου. Από τη μια πλευρά, η έμφαση στη
συστατική δύναμη των δομών θα οδηγούσε σε μια στατική θεώρηση της κοινωνίας, η
οποία δεν θα μπορούσε να ερμηνεύσει την κοινωνική αλλαγή. Από την άλλη πλευρά,
ο υπερτονισμός της δυνατότητας των κοινωνικών υποκειμένων να διαμορφώνουν με
τη δράση τους τα συμβάντα θα οδηγούσε σε μια θεώρηση των συμβάντων ως το
αποτέλεσμα της δικής τους ελεύθερης βούλησης, η οποία θα παρέβλεπε τους
περιορισμούς που θέτουν στη δράση τους οι δομές.
Ο όρος ‘κοινωνική πρακτική’ αναφέρεται σε μια σχετικά παγιωμένη μορφή
κοινωνικής δραστηριότητας (Fairlcough 2003: 205). Παραδείγματα κοινωνικών
πρακτικών είναι η διδασκαλία, το τηλεοπτικό δελτίο ειδήσεων και η ιατρική εξέταση.
Κάθε κοινωνική πρακτική αποτελεί την άρθρωση, σε έναν σχετικά σταθερό
σχηματισμό, διαφορετικών στοιχείων. Ποια είναι αυτά αποτελεί αντικείμενο
διαπραγμάτευσης. Ο Fairclough (2000: 168, 2003: 205, 2005α: 77) αναφέρει
ενδεικτικά τα εξής: 1) δραστηριότητες, 2) κοινωνικές σχέσεις, 3) αντικείμενα και
εργαλεία, 4) χρόνο και τόπο, 5) κοινωνικά υποκείμενα με απόψεις, γνώση και αξίες
και 6) τον λόγο. Τα στοιχεία που συγκροτούν τις κοινωνικές πρακτικές
απολαμβάνουν μιας σχετικής αυτονομίας, με την έννοια ότι αποτελούν ξεχωριστές,
επιμέρους πτυχές τους. Ωστόσο, δεν είναι τελείως διακριτά μεταξύ τους, καθώς, κατά
κάποιον τρόπο, το ένα εμπεριέχει το άλλο (Fairclough 2005α: 77). Για παράδειγμα,
ως στοιχείο της κοινωνικής πρακτικής, ο λόγος δεν ταυτίζεται με το στοιχείο των
κοινωνικών σχέσεων. Παρ’ όλα αυτά, οι κοινωνικές σχέσεις συγκροτούνται εν μέρει
και μέσω του λόγου (Fairclough 2003: 205).
Κάθε πεδίο 20 (field) της κοινωνικής ζωής περιλαμβάνει το δικό του
οργανωμένο δίκτυο κοινωνικών πρακτικών. Οι σχέσεις μεταξύ των κοινωνικών
πρακτικών στα διάφορα πεδία κοινωνικής ζωής είναι διαλεκτικές και καθορίζονται
από τις εκάστοτε ιστορικο-πολιτικές συνθήκες και την κοινωνική διαμάχη για την
κατάκτηση ή διατήρηση της εξουσίας (Fairclough 2000: 170). Ως αποτέλεσμα αυτής
20
Ο όρος ‘πεδίο’, τον οποίον ο Fairclough δανείζεται από τον Bourdieu, αναφέρεται σε
συγκεκριμένους τομείς της κοινωνικής ζωής, οι οποίοι παρουσιάζουν μια εσωτερική συνάφεια και
είναι σχετικά διακριτοί μεταξύ τους (Fairclough 2000: 170). Για παράδειγμα, η πολιτική, η
εκπαίδευση, τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας αποτελούν πεδία της κοινωνικής ζωής.
55
της διαμάχης, ορισμένες πρακτικές καθίστανται κυρίαρχες, ενώ άλλες

περιθωριοποιούνται. Μπορούμε, λοιπόν, να δούμε τις κοινωνικές πρακτικές ως
ways of controlling the selection of certain structural possibilities and the

exclusion of others, and the retention of these selections over time, in
particular areas of social life.
(Fairclough 2003: 23-24)
Το ιεραρχημένο σύνολο των κοινωνικών πρακτικών στα διαφορετικά πεδία

κοινωνικής ζωής συγκροτεί την τάξη της κοινωνίας (social order), όπως την αποκαλεί
ο Fairclough (2003: 206).
Συνοψίζοντας τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, μπορούμε να πούμε ότι: 1) οι
κοινωνικές δομές καθορίζουν αυτό που είναι δυνάμει πιθανό, 2) τα κοινωνικά
συμβάντα συνιστούν πραγμάτωση συγκεκριμένων επιλογών από το σύνολο αυτών
που οριοθετούνται και είναι διαθέσιμες από την κοινωνική δομή και 3) η μεταξύ τους
σχέση διαμεσολαβείται και διαμορφώνεται από τις κοινωνικές πρακτικές.
Η γλώσσα συνιστά στοιχείο του κοινωνικού σε κάθε ένα από αυτά τα
επίπεδα: ως σημειωτικό σύστημα, αποτελεί μια μορφή κοινωνικής δομής, ως κείμενο
συνιστά επιμέρους πτυχή συγκεκριμένων κοινωνικών συμβάντων, ενώ ως
λόγος 21 /τάξη του λόγου αποτελεί ένα από τα στοιχεία που συγκροτούν τις κοινωνικές
πρακτικές (Fairclough 2003: 223).
Η Κριτική Ανάλυση του Λόγου ορίζει τον λόγο (discourse) ως μια μορφή
κοινωνικής πρακτικής (form of social practice) (Fairclough 1992: 63, 1995α: 7,
Fairclough & Wodak 1997: 258, Wodak 2001α: 65-66), μια μορφή δράσης (form of
action) (van Dijk 1997β: 8), με την οποία τα κοινωνικά υποκείμενα συμμετέχουν
στην κοινωνική διεπίδραση. Ανάλογα με τη φύση του επικοινωνιακού συμβάντος, ο
λόγος μπορεί να κατέχει πρωτεύουσα ή δευτερεύουσα θέση. Για παράδειγμα, μια
διάλεξη είναι ένα κατ’ εξοχήν (αλλά όχι αποκλειστικά) γλωσσικό συμβάν. Αντίθετα,
σε έναν ποδοσφαιρικό αγώνα ο ρόλος του λόγου είναι περισσότερο βοηθητικός.
21
Στο πιο πρόσφατο έργο του Fairclough, ο όρος ‘λόγος’ (discourse), ο οποίος αναφέρεται κυρίως στη
γραπτή και προφορική γλωσσική χρήση, αντικαθίσταται από τον όρο ‘σημείωση’ (semiosis) για να
συμπεριλάβει και άλλες σημειωτικές τροπικότητες (semiotic modalities) πέραν του λόγου, όπως, για
παράδειγμα, τη φωτογραφία ή τη μη-γλωσσική επικοινωνία (Fairclough 1995α: 131). Όπως αναφέρει
ο ίδιος ο Fairclough, ο λόγος/σημείωση αποτελεί “a category which designates the broadly semiotic
elements (as opposed to and in relation to other, non-semiotic, elements) of social life (language, but
also visual semiosis, ‘body language’ etc.)” (Fairclough 2005α: 77).
56
Αυτός ο τρόπος θεώρησης του λόγου έχει διάφορες συνέπειες. Πρώτον,

συνεπάγεται ότι ο λόγος δεν αποτελεί μόνο μέσο αναπαράστασης της κοινωνικής
πραγματικότητας και του κόσμου, αλλά συνιστά και μια μορφή δράσης, έναν από
τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι επενεργούν στην κοινωνική
πραγματικότητα και τη διαμορφώνουν. Η θέση αυτή έχει τις καταβολές της στη
θεωρία των γλωσσικών πράξεων (Austin 1962, Searle 1969). Ωστόσο, σε αντίθεση με
την περισσότερο ατομιστική προσέγγιση αυτής της θεωρίας, η Κριτική Ανάλυση του
Λόγου βλέπει τον λόγο ως κοινωνικά και ιστορικά προσδιορισμένο: ως μορφή
δράσης, ο λόγος δεν αποτελεί έκφραση της ατομικής βούλησης του ομιλούντος
ατόμου, αλλά τη συνισταμένη κοινωνικών παραγόντων (όπως είναι, για παράδειγμα,
η κοινωνική θέση των υποκειμένων, το φύλο τους, το μορφωτικό επίπεδό τους, οι
σχέσεις εξουσίας μεταξύ τους), οι οποίοι καθορίζουν τη μορφή και το περιεχόμενό
του στις συγκεκριμένες επικοινωνιακές περιστάσεις της χρήσης του (Fairclough
1992: 63).
Δεύτερον, ως μορφή κοινωνικής πρακτικής, ο λόγος βρίσκεται σε διαλεκτική
σχέση με τις εκάστοτε ισχύουσες κοινωνικές δομές (Fairclough 1992: 63-66,
Fairclough & Wodak 1997: 273-275, Jäger 2001: 33-37, Wodak 2001α: 66). Από τη
μια πλευρά, η μορφή και το περιεχόμενο του λόγου διαμορφώνονται και
καθορίζονται στο πλαίσιο των ορίων που θέτουν οι εκάστοτε κοινωνικές δομές.
Σύμφωνα με τον Fairclough,
discourse is shaped and constrained by social structure in the widest sense and
at all levels: by class and other social relations at a societal level, by the
relations specific to particular institutions such as law or education, by systems
of classification, by various norms and conventions of both a discursive and a
non-discursive nature, and so forth. Specific discursive events vary in their
structural determination according to the particular social domain or
institutional framework in which they are generated.
(Fairclough 1992: 64)
Από την άλλη πλευρά, ο λόγος είναι κοινωνικά συστατικός: η καθημερινή

γλωσσική πρακτική συμβάλλει στην αναπαραγωγή ή τον μετασχηματισμό των
κοινωνικών δομών, οι οποίες άμεσα ή έμμεσα τον διαμορφώνουν και τον οριοθετούν.
Ο λόγος, δηλαδή, διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στη συγκρότηση της κοινωνικής
57
πραγματικότητας και του κόσμου. Η Κριτική Ανάλυση του Λόγου υιοθετεί εδώ τις
απόψεις των Foucault (1987) 22 και Voloshinov (1973) για τη συστατική φύση του
λόγου.
Πιο συγκεκριμένα, ο λόγος συμβάλλει στη διαμόρφωση: 1) κοινωνικών
ταυτοτήτων (social identities) και θέσεων υποκειμένου (subject positions), 2)
κοινωνικών σχέσεων (social relationships) και 3) συστημάτων γνώσης και πίστης
(systems of knowledge and belief) (Fairclough 1992: 64-65). Αυτές οι τρεις πτυχές
της συστατικής ικανότητας του λόγου αντιστοιχούν στις δύο βασικές μετα-
λειτουργίες της γλώσσας τις οποίες διακρίνει ο Halliday (1978, 1985): τη
διαπροσωπική λειτουργία (interpersonal function), η οποία αφορά τους τρόπους με
τους οποίους συγκροτούνται και αναπαριστάνονται γλωσσικά οι κοινωνικές σχέσεις
και η ταυτότητα των κοινωνικών υποκειμένων, και την αναπαραστατική λειτουργία
(ideational function), η οποία αφορά τους γλωσσικούς μηχανισμούς με τους οποίους
δομείται η κοινωνική πραγματικότητα και ο κόσμος.
Η διερεύνηση του τρόπου με τον οποίον η γλώσσα ως σύστημα
πραγματώνεται σε κείμενο, δηλαδή, στο υλικό προϊόν της γλωσσικής χρήσης σε
συγκεκριμένες επικοινωνιακές περιστάσεις, καθίσταται πιο απτή με την υιοθέτηση
ενός ενδιάμεσου 23 θεωρητικού επιπέδου: αυτού της γλωσσικής πρακτικής (discursive
practice) (Fairclough 1989, 1992, 1995α, 2000, 2001, 2003, 2005α, Fairclough &
Wodak 1997: 277-278, Meyer 2001: 15-16). Ο όρος αναφέρεται στις συμβάσεις και
τις διαδικασίες οι οποίες καθορίζουν την παραγωγή, κατανομή και ερμηνεία του
κειμένου σε συγκεκριμένα επικοινωνιακά συμβάντα (Fairclough 1992: 78-81).
Το σύνολο των γλωσσικών πρακτικών που συνδέονται με ένα συγκεκριμένο
κοινωνικό πεδίο ή θεσμό συγκροτούν την τάξη του λόγου (order of discourse) αυτού
του πεδίου ή θεσμού (Fairclough 1995α: 12). Το άθροισμα των τάξεων του λόγου
στα διαφορετικά πεδία κοινωνικής ζωής (π.χ., η τάξη του λόγου των Μέσων Μαζικής
Επικοινωνίας, της οικογένειας, της πολιτικής) συνιστά αυτό που ο Fairclough
22
Για μια κριτική αποτίμηση της συμβολής του έργου του Foucault στο πλαίσιο της Κριτικής
Ανάλυσης του Λόγου βλ. Fairclough (1992: 37-61).
23
Ως προς τη φύση αυτού του διαμεσολαβητικού επιπέδου, υπάρχουν διαφορετικές απόψεις μεταξύ
των αναλυτών/τριών της Κριτικής Ανάλυσης του Λόγου. Για παράδειγμα, ο van Dijk (1998, 2001α,
2001β) δίνει μεγαλύτερη έμφαση σε κοινωνιο-γνωσιακούς μηχανισμούς και γνωσιακά μοντέλα. Από
την άλλη πλευρά, η προσέγγιση της Wodak (2001α) είναι περισσότερο ιστορικά προσανατολισμένη.
Τέλος, ο Jäger βρίσκει στο κοινωνικά ενεργό υποκείμενο τον συνδετικό κρίκο μεταξύ λόγου και
κοινωνίας (Jäger 2001).
58
(1995α: 132) αποκαλεί ‘τάξη του λόγου της κοινωνίας’ (order of discourse of a
society).
Οι γλωσσικές πρακτικές σε κάθε επιμέρους τάξη του λόγου είναι απόρροια
συνδυασμού προγενέστερων πρακτικών και συγκροτούν ένα σύστημα ανοικτό και
ευμετάβλητο, το οποίο διαμορφώνεται από τις διεργασίες που λαμβάνουν χώρα σε
συγκεκριμένα επικοινωνιακά συμβάντα (Fairclough 2003: 207). Επιπλέον, η φύση
κάθε γλωσσικής πρακτικής καθορίζεται από τις σχέσεις που αναπτύσσει με άλλες
πρακτικές στην ίδια ή σε διαφορετική τάξη του λόγου (Fairclough 1992: 40) 24 και οι
οποίες μπορεί να είναι συμπληρωματικές, αντικρουόμενες ή αποκλίνουσες
(Fairclough 1995α: 132). Κάποιες γλωσσικές πρακτικές καθίστανται κυρίαρχες και
ευρύτερα αποδεκτές ενώ άλλες περιθωριοποιούνται (Fairclough 2003: 206, 2005α:
78). Η επικράτηση συγκεκριμένων γλωσσικών πρακτικών έναντι άλλων αποτελεί μία
πτυχή της ευρύτερης κοινωνικής διαμάχης μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών ομάδων
για τη διατήρηση ή κατάκτηση της εξουσίας (βλ. και 2.3.).
Μπορούμε, λοιπόν, να δούμε τις τάξεις του λόγου ως την κοινωνική
οργάνωση της γλωσσικής ποικιλίας ή ετερότητας. Η γλώσσα παρέχει ποικίλες
δυνατότητες, αλλά η επιλογή μεταξύ αυτών είναι κοινωνικά καθορισμένη
(Fairclough 2003: 220). Κατά συνέπεια, αλλαγές στις τάξεις του λόγου αποτελούν
μέρος ευρύτερων κοινωνικο-πολιτισμικών αλλαγών. Όπως αναφέρει ο Fairclough,
the outcome of struggles are rearticulations of orders of discourse, both of

relations between elements in ‘local’ orders of discourse such as that of the
school, and of relations between local orders of discourse in a societal order
of discourse. Consequently, boundaries between elements (as well as local
orders of discourse) may shift between relatively strongly or relatively weak
depending upon their current articulation: elements may be discrete and well-
defined, or they may be fuzzy and ill-defined.
Οι έννοιες της γλωσσικής πρακτικής και της τάξης του λόγου επιτρέπουν να
κατανοήσουμε και να ερμηνεύσουμε καλύτερα την πολυπλοκότητα των σχέσεων
24
Πρβλ. την έμφαση που δίνει ο Foucault (1987) στην αλληλεξάρτηση μεταξύ των σχηματισμών του
λόγου (discursive formations) καθώς και τη σημασία που αποδίδει ο Pêcheux (1982) στην έννοια του
δια-λόγου (interdiscourse).
59
μεταξύ του γλωσσικού συμβάντος και των ιστορικών συνθηκών

(συμπεριλαμβανομένων και των συμβάσεων) που το διαμορφώνουν. Τα γλωσσικά
συμβάντα αποτελούν συνήθως πραγμάτωση περισσότερων από μίας γλωσσικών
συμβάσεων. Επιπλέον, ο τρόπος με τον οποίον οι συμβάσεις αυτές συνδυάζονται
μεταξύ τους σε συγκεκριμένες επικοινωνιακές περιστάσεις ποικίλλει: μπορεί να
περιλαμβάνει την πιστή, λίγο έως πολύ, αναπαραγωγή τους ή, αντίθετα, τον
δημιουργικό ανασχηματισμό τους, ο οποίος γίνεται εμφανής στην ετερογένεια των
χαρακτηριστικών (μορφικών και σημασιακών) των ίδιων των κειμένων.
Κοινωνική δομή Γλωσσική δομή
Κοινωνική πρακτική Γλωσσική πρακτική
Κοινωνικό συμβάν Γλωσσικό συμβάν
Κείμενο
ΣΧΗΜΑ 2.: Σχέση γλώσσας-κοινωνίας.
Συνοψίζοντας, λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι η θεώρηση του λόγου ως

μορφής κοινωνικής πρακτικής και η αποδοχή μιας διαλεκτικής σχέσης μεταξύ
γλώσσας και κοινωνίας επιτρέπουν να διερευνήσουμε τη συμβολή της γλώσσας στη
συγκρότηση και αναπαραγωγή της κοινωνικής πραγματικότητας (στο Σχήμα 2
αποτυπώνεται γραφικά η σχέση γλώσσας-κοινωνίας καθώς και τα επιμέρους επίπεδα
που την προσδιορίζουν), αποφεύγοντας, ταυτόχρονα, τα θεωρητικά προβλήματα που
ανακύπτουν από τον υπερτονισμό του ενός ή του άλλου πόλου. Η υπερβολική
έμφαση στον κοινωνικό καθορισμό του λόγου θα τον καθιστούσε απλή αντανάκλαση
της κοινωνικής πραγματικότητας και δεν θα μπορούσε να ερμηνεύσει τη γλωσσική
60
και κοινωνική αλλαγή. 25 Από την άλλη πλευρά, ο υπερτονισμός της συστατικής
ικανότητας του λόγου θα καθιστούσε την κοινωνική πραγματικότητα απλή απόρροια
του λόγου και θα παρέβλεπε την ύπαρξη μη-γλωσσικών πρακτικών, οι οποίες έχουν
με τη σειρά τους πραγματικές συνέπειες στη ζωή των κοινωνικών υποκειμένων. Η
συστατική ικανότητα του λόγου δεν λειτουργεί μεμονωμένα, αλλά σε συνάρτηση με
άλλες, μη-γλωσσικές πρακτικές.
Τέλος, μια τέτοια προσέγγιση καθιστά δυνατή τη διερεύνηση του τρόπου με
τον οποίον η γλώσσα συμβάλλει στην παραγωγή και αναπαραγωγή κοινωνικών
ανισοτήτων. Η γλωσσική σύσταση της κοινωνίας είναι, σύμφωνα με τον Fairclough
(1992: 65-66), το αποτέλεσμα ιστορικά και κοινωνικά καθορισμένων δομών και
πρακτικών, οι οποίες διαμορφώνονται στο πλαίσιο της ευρύτερης κοινωνικής
διαμάχης μεταξύ διαφορετικών ομάδων για την κατάκτηση ή διατήρηση της εξουσίας
και έχουν πραγματικές, υλικές συνέπειες στην καθημερινή ζωή των κοινωνικών
υποκειμένων.
2.2. ΣΥΜΦΡΑΣΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Η ανάλυση του λόγου ως μορφής κοινωνικής πρακτικής δεν μπορεί να γίνει,

όπως προανέφερα, ανεξάρτητα από τη διερεύνηση των ιστορικών συμφραζομένων
της παραγωγής και ερμηνείας του (Fairclough & Wodak 1997: 276-277, Meyer 2001:
15). Κατά συνέπεια, η εξέταση του συμφραστικού πλαισίου του λόγου (context)
διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην Κριτική Ανάλυση του Λόγου (van Dijk 1997β:
15, 2001β: 108-109).
Σύμφωνα με τον van Dijk (1997β: 11), ο όρος ‘συμφραστικό πλαίσιο’
αναφέρεται στο σύνολο εκείνων των ιδιοτήτων της κοινωνικής περίστασης οι οποίες
συστηματικά (δηλαδή, όχι περιστασιακά) σχετίζονται με τον λόγο.
Η διερεύνηση του τρόπου με τον οποίον η παραγωγή και ερμηνεία του λόγου
καθορίζονται και διαμορφώνονται από τις συνθήκες της επικοινωνίας μπορεί να γίνει
25
Bλ. ως προς αυτήν την κατεύθυνση την κριτική που ασκεί ο Fairclough (1992: 25-35) στην
προσέγγιση του λόγου που προτείνεται από τον Pêcheux (1982).
61
σε διαφορετικά επίπεδα γενίκευσης. Σύμφωνα με τον Fairclough (1995β: 16),

μπορούμε να διακρίνουμε τα ακόλουθα: 1) το γλωσσικό συμφραστικό πλαίσιο (co-
text), το οποίο συνίσταται στο τι προηγείται και τι έπεται ενός εκφωνήματος στο
επίπεδο του κειμένου, 2) το συμφραστικό πλαίσιο της περίστασης (context of
situation), το οποίο περιλαμβάνει την εξέταση των συγκεκριμένων επικοινωνιακών
περιστάσεων στις οποίες λαμβάνει χώρα ένα γλωσσικό συμβάν, 3) το θεσμικό
συμφραστικό πλαίσιο (institutional context), δηλαδή, το θεσμικό περιβάλλον το οποίο
ρυθμίζει τη (γλωσσική) συμπεριφορά των κοινωνικών υποκειμένων σε συγκεκριμένα
πεδία κοινωνικής οργάνωσης (π.χ., οικογένεια, εκπαίδευση, Μέσα Μαζικής
Επικοινωνίας, πολιτική) και 4) το κοινωνικό συμφραστικό πλαίσιο (social context),
δηλαδή, τον ευρύτερο κοινωνικό χώρο στον οποίον δομούνται οι σταθερές του λόγου
για κάθε κοινωνικό σχηματισμό στις συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες της ύπαρξής
του.
Σύμφωνα με τον Fairclough (1992: 80-81), οι διαδικασίες παραγωγής και
ερμηνείας των κειμένων είναι κοινωνικά περιορισμένες κατά διπλή έννοια. Πρώτον,
περιορίζονται από αυτό που ο Fairclough αποκαλεί ‘γνωσιακά αποθέματα των
μελών’ (members’ resources), τα οποία αποτελούν, στην ουσία, έναν νοητικό χάρτη
των κοινωνικών δομών και συμβάσεων (συμπεριλαμβανομένων και των συμβάσεων
για την παραγωγή και ερμηνεία των κειμένων) που έχουν διαμορφωθεί ως
αποτέλεσμα της προγενέστερης κοινωνικής πρακτικής και διαμάχης. Δεύτερον,
περιορίζονται από τη φύση της εκάστοτε κοινωνικής πρακτικής, η οποία καθορίζει
ποια στοιχεία των γνωσιακών αποθεμάτων θα χρησιμοποιηθούν και με ποιον
(συμβατικό ή δημιουργικό) τρόπο.
Για να μπορέσει, όμως, να αξιοποιήσει τα γνωσιακά αποθέματά του/της για
την παραγωγή και ερμηνεία του λόγου σε συγκεκριμένες επικοινωνιακές περιστάσεις,
ο/η παραγωγός ή ο/η ερμηνευτής/τρια του λόγου πρέπει πρώτα να έχει καταλήξει σε
μια εκτίμηση του τι συνιστά το συμφραστικό του πλαίσιο - δηλαδή, ποιες παράμετροι
της επικοινωνιακής περίστασης είναι σχετικές και σημαντικές για την παραγωγή και
ερμηνεία του λόγου και, κατ’ επέκταση, ποια είδη κειμένου είναι συναφή με την
κοινωνική περίσταση. Για παράδειγμα, το φύλο ή η εθνικότητα των συμμετεχόντων
ατόμων ενδέχεται να διαδραματίζει σημαντικότερο ρόλο σε μια φιλική συνομιλία απ’
ό,τι σε μια διάλεξη.
62
Ωστόσο, οι συμμετέχοντες/ουσες σε ένα επικοινωνιακό συμβάν δεν

καταλήγουν πάντοτε σε μια κοινή ερμηνεία ως προς τις παραμέτρους εκείνες που
συνιστούν το συμφραστικό πλαίσιο της περίστασης. 26 Η ίδια η φύση του
επικοινωνιακού συμβάντος μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης και
επαναπροσδιορισμού μεταξύ των συμμετεχόντων/ουσών σε αυτό. Μπορούμε, λοιπόν,
να πούμε ότι υπάρχει μια διαλεκτική σχέση μεταξύ του λόγου και του συμφραστικού
πλαισίου του: αφενός, το συμφραστικό πλαίσιο καθορίζει και διαμορφώνει τα
(μορφικά και σημασιακά) χαρακτηριστικά του λόγου και, αφετέρου, η γλωσσική
συμπεριφορά των ατόμων μπορεί να οδηγήσει σε επαναπροσδιορισμό του
επικοινωνιακού συμβάντος στο οποίο συμμετέχουν (van Dijk 1997α: 19-20, 1997β:
15).
Βέβαια, η δυνατότητα των συμμετεχόντων ατόμων να καθορίζουν τις
παραμέτρους του συμφραστικού πλαισίου σ’ ένα επικοινωνιακό συμβάν δεν είναι
ισομερώς κατανεμημένη. Ορισμένοι/ες συμμετέχοντες/ουσες, λόγω του ρόλου, της
θέσης ή της ιδιότητάς τους, έχουν τη δυνατότητα να καθορίζουν μονομερώς τις
παραμέτρους του συμφραστικού πλαισίου, όπως, για παράδειγμα, ποιοι/ες μπορούν
να συμμετέχουν και με ποια δικαιώματα. Ο έλεγχος του συμφραστικού πλαισίου
αποτελεί μία πτυχή της εξουσίας που ασκούν κοινωνικά ισχυρά υποκείμενα σε
λιγότερο ισχυρά (van Dijk 1995: 253, 2001α: 355-357).
Όσον αφορά τα στοιχεία που συγκροτούν το συμφραστικό πλαίσιο του λόγου,
οποιαδήποτε πτυχή της επικοινωνιακής περίστασης είναι δυνάμει σημαντική για την
παραγωγή και ερμηνεία του λόγου (βλ. και 2.1.). Σύμφωνα με τον van Dijk (1997β:
11-16), μπορούμε να οργανώσουμε τα στοιχεία που συγκροτούν το συμφραστικό
πλαίσιο του λόγου στις ακόλουθες κατηγορίες:
1) συμμετέχοντες/ουσες (participants): Ποιοι/ες συμμετέχουν σ’ ένα
επικοινωνιακό γεγονός και με ποιες ιδιότητες και ρόλους αποτελούν σημαντικούς
παράγοντες για την παραγωγή και ερμηνεία του λόγου. Τα άτομα προσαρμόζουν τη
γλωσσική συμπεριφορά τους, λαμβάνοντας υπόψη την θέση και τον ρόλο των
συνομιλητών/τριών τους. Ορισμένες ιδιότητες, όπως το φύλο, η κοινωνική τάξη, η
26
Για τον λόγο αυτόν, ο van Dijk υποστηρίζει ότι, εκτός από τον ορισμό του συμφραστικού πλαισίου
με όρους κοινωνικούς, είναι απαραίτητος κι ένας γνωσιακός ορισμός του. Αυτό επιτρέπει “subjective
interpretations of social situations and differences between language users in the same situation,
strategically incomplete models, and in general a flexible adaptation of discourse to the social
situation. In other words, not the various properties of the local situation that control and constrain text
and talk, but the ways language users interpret or define these properties in their mental context
models” (van Dijk 2001β: 108-109).
63
επαγγελματική ενασχόληση, το μορφωτικό επίπεδο, η ηλικία, είναι συνήθως

περισσότερο σχετικές από άλλες, όπως, για παράδειγμα, το ύψος, το σωματικό βάρος
ή το χρώμα των ματιών.
Παράλληλα, όπως ήδη ανέφερα, δεν έχουν όλοι οι συμμετέχοντες/ουσες τα
ίδια δικαιώματα στον καθορισμό των παραμέτρων του συμφραστικού πλαισίου και,
κατ’ επέκταση, του λόγου. Κατά συνέπεια, οι κοινωνικά ισχυροί/ές
συμμετέχοντες/ουσες μπορούν πιο εύκολα να καθορίζουν για όλα τα συμμετέχοντα
άτομα τη δομή και το θέμα του λόγου καθώς και άλλες, πιο πρακτικές, παραμέτρους
του επικοινωνιακού συμβάντος, όπως, για παράδειγμα, τον τόπο και χρόνο
διεξαγωγής του ή τις μη γλωσσικές δραστηριότητες τις οποίες ενδεχομένως
περιλαμβάνει.
2) σκηνικό (setting): Περιλαμβάνει ‘σκηνικές’ διαστάσεις του επικοινωνιακού
συμβάντος, όπως είναι ο χρόνος και ο τόπος διεξαγωγής του, η τοποθέτηση στον
χώρο των συμμετεχόντων ατόμων και η διαρύθμιση των αντικειμένων στον
περιβάλλοντα χώρο. Για παράδειγμα, το σκηνικό μπορεί να είναι ιδιωτικό (π.χ. σε
ένα σπίτι) ή δημόσιο (π.χ., στο πανεπιστήμιο), ανεπίσημο (π.χ., μια φιλική συνομιλία)
ή επίσημο (π.χ., μια συνέντευξη στην τηλεόραση). Οι ‘σκηνικές’ παράμετροι του
επικοινωνιακού συμβάντος μπορούν να επηρεάσουν τη γλωσσική συμπεριφορά των
συμμετεχόντων ατόμων.
3) εργαλεία (props): Σε πολλά επικοινωνιακά συμβάντα, κυρίως σε επίσημα ή
θεσμικά συμφραζόμενα, είναι απαραίτητη η χρήση συγκεκριμένων αντικειμένων και
εργαλείων, η παρουσία των οποίων μπορεί να επηρεάσει τη γλωσσική συμπεριφορά
των συμμετεχόντων σε αυτά. Για παράδειγμα, η παρουσία της τηλεοπτικής κάμερας
κατά τη διάρκεια μιας εκπομπής λόγου συνήθως ‘υποχρεώνει’ τους/τις
συμμετέχοντες/ουσες να οργανώσουν τη γλωσσική συμπεριφορά τους με
διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι θα την οργάνωναν σε μια μεταξύ τους συνομιλία από την
οποία θα απουσίαζαν οι τηλεοπτικές κάμερες.
4) δράση (action): Περιλαμβάνει το σύνολο των μη γλωσσικών και
παραγλωσσικών δραστηριοτήτων που εκτυλίσσονται παράλληλα με τη γλωσσική
δραστηριότητα σε ένα επικοινωνιακό συμβάν. Για παράδειγμα, η διεπίδραση μεταξύ
γιατρού και ασθενή ή μεταξύ αστυνομικού και συλληφθέντος δεν συντελείται μόνον
μέσω του λόγου, αλλά περιλαμβάνει και μια σειρά μη-γλωσσικών δραστηριοτήτων,
όπως είναι η ιατρική εξέταση ή η καταγραφή των δακτυλικών αποτυπωμάτων, οι
οποίες μπορεί να επηρεάσουν τη γλωσσική συμπεριφορά των συμμετεχόντων
64
ατόμων. Κατά τον ίδιον τρόπο, η παραγλωσσική συμπεριφορά των

συνομιλητών/τριών (π.χ., κινήσεις του σώματος, εκφράσεις του προσώπου) μπορεί
να έχει ως αποτέλεσμα την τροποποίηση και προσαρμογή της γλωσσικής
συμπεριφοράς του ομιλούντος ατόμου σε αυτά τα δεδομένα.
Συνοψίζοντας, η μελέτη των παραμέτρων που συγκροτούν το συμφραστικό
πλαίσιο του λόγου αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη διερεύνηση των διαδικασιών
παραγωγής και ερμηνείας των κειμένων στο πλαίσιο της Κριτικής Ανάλυσης του
Λόγου. Οι συνθήκες της επικοινωνίας καθορίζουν ποικιλοτρόπως τόσο τη μορφή όσο
και το περιεχόμενο των κειμένων και ο έλεγχος του συμφραστικού πλαισίου αποτελεί
μία πτυχή της εξουσίας που ασκούν οι κοινωνικά ισχυροί/ές συμμετέχοντες/ουσες
κατά τη διεπίδραση.
2.3. ΕΞΟΥΣΙΑ
Σε κάθε ιεραρχικά δομημένο κοινωνικό σχηματισμό, η εξουσία αποτελεί

βασική συνθήκη της κοινωνικής ζωής και ρυθμιστικό παράγοντα στις σχέσεις μεταξύ
κοινωνικών υποκειμένων, ομάδων και θεσμών (Wodak 2001β: 11). Μία διάσταση
της εξουσίας είναι και η γλωσσική, δηλαδή η άσκηση εξουσίας μέσω του λόγου
(Fairclough & Wodak 1997: 272-273).
Το ενδιαφέρον της Κριτικής Ανάλυσης του Λόγου επικεντρώνεται στην
κοινωνική εξουσία (social power), δηλαδή, στις ανταγωνιστικές σχέσεις που
αναπτύσσονται μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών ομάδων ή θεσμών, και όχι στις
διαφορετικές μορφές προσωπικής εξουσίας μεταξύ ατόμων. Μια κοινωνική ομάδα,
λοιπόν, ασκεί εξουσία πάνω σε μια άλλη, όταν ασκεί πάνω της κάποια μορφή
ελέγχου (van Dijk 1997β: 17).
Η άσκηση εξουσίας συντελείται με δύο τρόπους: 1) μέσω της καταστολής,
δηλαδή, του εξαναγκασμού δια της βίας υποτελών κοινωνικών ομάδων ώστε να
ενεργήσουν σύμφωνα με τις επιταγές των κοινωνικά κυρίαρχων. Σε αυτήν την
περίπτωση, μιλούμε για κυριαρχία (domination) μιας κοινωνικής ομάδας σε μια
65
άλλη, 2) μέσω της εξασφάλισης της συναίνεσης (consensus) υποτελών ομάδων. Η

συναίνεση επιτυγχάνεται συνήθως με τη δημιουργία συμμαχιών και την αφομοίωση
υποτελών ομάδων είτε με παραχωρήσεις εκ μέρους των κοινωνικά ισχυρών είτε με
ιδεολογικά μέσα (Fairclough 1992: 92) (βλ. και 2.4.). Σε αυτήν την περίπτωση,
μιλούμε για ηγεμονία (hegemony) μιας κοινωνικής ομάδας πάνω σε μια άλλη. Στις
σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, η εξουσία ασκείται πρωτίστως μέσω της εξασφάλισης
συναίνεσης (ηγεμονία) και λιγότερο μέσω της καταστολής (κυριαρχία).
Η έννοια της ηγεμονίας διατυπώθηκε από τον Gramsci (1971) στο πλαίσιο
της δικής του μαρξιστικής θεώρησης της κοινωνίας. Με αφετηρία τη βασική
διάκριση μεταξύ (οικονομικής) δομής (structure) και (πολιτικο-ιδεολογικής)
υπερδομής (superstructure), ο Gramsci (1971: 12) διακρίνει δύο περαιτέρω επίπεδα
της υπερδομής: 1) την ιδιωτική κοινωνία (civil society) και 2) την πολιτική κοινωνία
ή Κράτος (political society/State). Η πρώτη περιλαμβάνει το σύνολο των θεσμών και
οργανισμών οι οποίοι ελέγχονται από ιδιώτες ή ομάδες ιδιωτών και δεν έχουν
δημόσιο χαρακτήρα, δηλαδή, δεν αποτελούν τμήμα του ευρύτερου κρατικού
μηχανισμού. Τέτοιοι θεσμοί είναι, για παράδειγμα, η οικογένεια, η θρησκεία και τα
Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας. Από την άλλη πλευρά, η πολιτική κοινωνία
απαρτίζεται από όλους εκείνους τους θεσμούς και οργανισμούς, όπως είναι η
κυβέρνηση, η διοίκηση, ο στρατός και η αστυνομία, οι οποίοι βρίσκονται υπό τον
άμεσο έλεγχο της κρατικής εξουσίας και συγκροτούν τον κρατικό μηχανισμό.
Η βασική λειτουργία της ιδιωτικής κοινωνίας έγκειται στην άσκηση
ηγεμονίας, δηλαδή, πνευματικής και ηθικής ηγεσίας (intellectual and moral
leadership) (Gramsci 1971: 57), μέσω της οποίας επιχειρείται η εξασφάλιση της
συναίνεσης κοινωνικά υποτελών ομάδων. Η βασική λειτουργία της πολιτικής
κοινωνίας, αντίθετα, έγκειται στην άσκηση κυριαρχίας, δηλαδή, στην πειθάρχηση
υποτελών κοινωνικά ομάδων μέσω κατασταλτικών μηχανισμών.
Η κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας από μια κοινωνική ομάδα ή
συνασπισμό ομάδων προϋποθέτουν τον έλεγχο τόσο της ιδιωτικής όσο και της
πολιτικής κοινωνίας. Πιο συγκεκριμένα, όπως επισημαίνει ο Gramsci,
a social group can, and indeed must, already exercise ‘leadership’ before
winning governmental power (this indeed is one of the principal conditions
for the winning of such power); it subsequently becomes dominant when it
66
exercises power, but even if it holds it firmly in its grasp, it must continue to
‘lead’ as well.
(Gramsci 1971: 57-58)
Η άσκηση ηγεμονίας, λοιπόν, μέσω της εξασφάλισης της συναίνεσης

κοινωνικά υποτελών ομάδων, αποτελεί βασική προϋπόθεση για την κατάκτηση και
διατήρηση της (πολιτικής) εξουσίας. Ωστόσο, η συναίνεση δεν εξασφαλίζεται ποτέ
ολοκληρωτικά και μόνιμα, παρά μόνο ως ‘ασταθής ισορροπία’ (unstable equilibrium)
(Gramsci 1971: 182), η οποία ανά πάσα στιγμή μπορεί να ανατραπεί. Κατά συνέπεια,
η ηγεμονία αποτελεί αντικείμενο συνεχούς κοινωνικής διαμάχης και
διαπραγμάτευσης μεταξύ των κοινωνικών ομάδων για την αναπαραγωγή ή τον
μετασχηματισμό του κοινωνικού status quo και των σχέσεων εξουσίας που το
συντηρούν.
Το ηγεμονικό μοντέλο θεώρησης της εξουσίας συμβαδίζει με την έμφαση που
δίνει η Κριτική Ανάλυση του Λόγου στη διαλεκτική σχέση μεταξύ μικρο- και μακρο-
δομής (Fairclough 1992: 91-96, 1995α: 75-79, 2001: 124, 2005α: 78, van Dijk 1993:
254-255, 1997β: 19-20, 2001α: 354-358). Αυτή η μορφή θεώρησης της εξουσίας
μπορεί να ερμηνεύσει όχι μόνο την αναπαραγωγή των κοινωνικών δομών και των
σχέσεων εξουσίας που τις διαιωνίζουν, αλλά παράλληλα, ενσωματώνει τη
δυνατότητα της κοινωνικής αλλαγής, η οποία αποτελεί βασικό ζητούμενο στην
Κριτική Ανάλυση του Λόγου (Fairclough 1992: 91-96, 2000: 182-183, 2005α: 78)
(βλ. και παραπάνω).
Στο πλαίσιο, λοιπόν, ενός ηγεμονικού μοντέλου θεώρησης της εξουσίας, 27 ο
λόγος διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Η ηγεμονική διαμάχη συντελείται σε διάφορα
επίπεδα: στο οικονομικό, το πολιτικό, το πολιτισμικό, το ιδεολογικό (βλ. και 2.4.).
Μία σημαντική διάσταση αυτής της διαμάχης είναι και η γλωσσική (Fairclough &
Wodak 1997: 272-273). Η σχέση λόγου-εξουσίας/ηγεμονίας είναι διττή: από τη μια
πλευρά, ο λόγος συνιστά ένα από τα πεδία (site) στα οποία διεξάγεται η κοινωνική
διαμάχη για την κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας/ηγεμονίας. Ταυτόχρονα,
όμως, ο λόγος αποτελεί και διακύβευμα (stake) σε αυτήν τη διαμάχη, καθώς ένα από
τα ζητούμενά της είναι η αναπαραγωγή ή ο μετασχηματισμός των τάξεων του λόγου
27
Για την ύπαρξη άλλων μοντέλων θεώρησης της εξουσίας βλ. Fairclough 1992: 94-95.
67
ως μέρους ευρύτερων κοινωνικών, πολιτικών και πολιτισμικών αλλαγών (Fairclough

1992: 67).
Ως εκ τούτου, σύμφωνα με τον Fairclough, η έννοια της ηγεμονίας παρέχει
για τον λόγο,
both a matrix – a way of analysing the social practice within which the
discourse belongs in terms of power relations, in terms of whether they
reproduce, restructure or challenge existing hegemonies – and a model – a
way of analysing discourse practice itself as a mode of hegemonic struggle,
reproducing, restructuring or challenging existing orders of discourse.
Η άσκηση εξουσίας μέσω του λόγου συντελείται σε όλα τα επίπεδα: αφορά

τόσο το επίπεδο της δράσης (δηλαδή, συγκεκριμένα γλωσσικά συμβάντα) όσο και το
επίπεδο των δομών (δηλαδή, τις συμβάσεις και τις πρακτικές που καθορίζουν την
παραγωγή και ερμηνεία του λόγου).
Στην περίπτωση των γλωσσικών συμβάντων, μία διάσταση της εξουσίας είναι
ο έλεγχος του συμφραστικού πλαισίου, στον οποίον αναφέρθηκα παραπάνω (βλ.
2.2.). Οι έχοντες/ουσες εξουσία είναι σε θέση να ελέγχουν τη φύση του γλωσσικού
συμβάντος (τι είδους περίσταση είναι), ποιοι/ες μπορούν να συμμετέχουν σε αυτό και
υπό ποιες ιδιότητες και ρόλους, καθώς και τις πρακτικές παραμέτρους του γεγονότος
(π.χ., πότε και που θα λάβει χώρα) (van Dijk 1997β: 21). Ο έλεγχος των παραμέτρων
του συμφραστικού πλαισίου καθορίζει, ταυτόχρονα, και τα χαρακτηριστικά του ίδιου
του λόγου, τόσο ως προς τη μορφή όσο και ως προς το περιεχόμενό του. Έτσι, οι
έχοντες/ουσες εξουσία μπορούν να καθορίζουν το θέμα, τη δομή και το ύφος του
λόγου, τόσο στο σύνολό του όσο και στις λεπτομέρειές του (van Dijk 1997β: 21-22,
2001α: 356-357).
Απόρροια της κοινωνικής διαμάχης για την εξουσία είναι και οι γλωσσικές
πρακτικές και οι συμβάσεις που καθορίζουν την παραγωγή και ερμηνεία του λόγου
(τάξεις του λόγου), καθώς και οι μεταξύ τους σχέσεις. Ως αποτέλεσμα αυτής της
διαμάχης, κάποιες πρακτικές και συμβάσεις καθίστανται κυρίαρχες ενώ άλλες
περιθωριοποιούνται ή χρησιμοποιούνται εναλλακτικά (Fairclough 2001: 124, 2005α:
78, Fairclough & Wodak 1997: 272-273) (βλ. και 2.1.). Για παράδειγμα, μια
68
συνέντευξη για εργασία αποτελεί συνήθως μια επίσημη επικοινωνιακή περίσταση,

της οποίας οι παράμετροι καθορίζονται από το επίσημο θεσμικό συμφραστικό
πλαίσιο στο οποίο διεξάγεται. Ταυτόχρονα, όμως, υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι
διεξαγωγής της, οι οποίοι είναι πιο ανεπίσημοι και προσομοιάζουν στη συνομιλία. Η
επικράτηση του ενός ή του άλλου τρόπου διεξαγωγής μιας τέτοιας συνέντευξης είναι
απόρροια της κοινωνικής διαμάχης, στο επίπεδο του λόγου, για την αναπαραγωγή
(επίσημη συνέντευξη) ή τον μετασχηματισμό (ανεπίσημη συνέντευξη) των
ισχυουσών γλωσσικών πρακτικών, 28 στο πλαίσιο ευρύτερων κοινωνικο-πολιτικών
διεργασιών για τη διατήρηση ή την ανατροπή των εκάστοτε σχέσεων εξουσίας.
2.4. ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ
Η άσκηση εξουσίας/ ηγεμονίας, όπως είδαμε, προϋποθέτει την εξασφάλιση

της συναίνεσης των κοινωνικά υποτελών ομάδων. Η συναίνεση επιτυγχάνεται είτε με
παραχωρήσεις εκ μέρους των κοινωνικά ισχυρών είτε με ιδεολογικά μέσα, μεταξύ
των οποίων η γλώσσα κατέχει κεντρική θέση. Ο ρόλος της ιδεολογίας είναι ακριβώς
να διατηρήσει αμετάβλητη την ανισοκατανομή της εξουσίας, αναπαράγοντας και
‘φυσικοποιοώντας’ τις συνθήκες που τη συντηρούν.
Η προσέγγιση της ιδεολογίας στην Κριτική Ανάλυση του Λόγου έχει τις
θεωρητικές καταβολές της στο έργο των Althusser (1971) και Gramsci (1971), καθώς
και στην κοινωνική θεώρηση της γλώσσας του Voloshinov (1973). Στηρίζεται δε σε
τέσσερις βασικές θέσεις για τη φύση και τη λειτουργία της ιδεολογίας.
Πρώτον, η ιδεολογία δεν αποτελεί μόνο μια νοητική αναπαράσταση του
κόσμου στο μυαλό των ανθρώπων, αλλά πραγματώνεται στις θεσμικές πρακτικές των
διαφορετικών πεδίων κοινωνικής ζωής, οι οποίες οριοθετούν και ρυθμίζουν τη δράση
28
Βέβαια, η υιοθέτηση ενός πιο φιλικού, συνομιλιακού ύφους σε επικοινωνιακές περιστάσεις στις
οποίες οι σχέσεις εξουσίας είναι δεδομένες δεν σημαίνει απαραίτητα και τον εκδημοκρατισμό των
γλωσσικών πρακτικών τους, με την απαλοιφή της απόστασης μεταξύ των συμμετεχόντων/ουσών.
Όπως ήδη ανέφερα στο πρώτο κεφάλαιο, η τάση προς προφορικότητα στις γλωσσικές πρακτικές του
δημόσιου πεδίου φαίνεται να ενισχύεται στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες. Ωστόσο, το ερώτημα κατά
πόσον συνιστά έκφανση ενός πραγματικού εκδημοκρατισμού των θεσμικών πρακτικών ή, αντίθετα,
μια στρατηγική χρήση του λόγου παραμένει ανοιχτό (βλ. και Fairclough 1992: 201-207, 1995β: 8-14).
69
των κοινωνικών υποκειμένων. Υπό αυτήν την έννοια, μπορούμε να πούμε ότι η
ιδεολογία έχει υλική υπόσταση (material existence) (Althusser 1971: 165-170,
Gramsci 1971: 328, Voloshinov 1973: 11) και να δούμε τις γλωσσικές πρακτικές ως
‘υλικές’ πτυχές της (Fairclough 1992: 87).
Δεύτερον, η ιδεολογία διαμορφώνει κοινωνικά υποκείμενα (subjects)
(Althusser 1971: 170-177, Voloshinov 1973: 11). Η συγκρότηση του ατόμου ως
κοινωνικού υποκειμένου συντελείται: 1) μέσω της κοινωνικής του δράσης, η οποία
οριοθετείται και ρυθμίζεται από τις συμβάσεις και πρακτικές (συμπεριλαμβανομένων
και των γλωσσικών) των θεσμικών πεδίων στα οποία δραστηριοποιείται (π.χ.,
οικογένεια, θρησκεία, εκπαίδευση) και 2) μέσω της αποδοχής και αφομοίωσης των
κοσμοθεωριών που αυτές οι συμβάσεις και πρακτικές συνεπάγονται. Για παράδειγμα,
η συγκρότηση ενός ατόμου ως εκπαιδευτικού προϋποθέτει αφενός τη συμμετοχή του
σε συγκεκριμένες θεσμικές πρακτικές του εκπαιδευτικού συστήματος (π.χ.,
διδασκαλία, αξιολόγηση μαθητών/τριών, σχολικές συνελεύσεις) και αφετέρου την
υιοθέτηση μιας συγκεκριμένης στάσης ή οπτικής απέναντι σε αυτές τις πρακτικές
(π.χ., θέσεις και απόψεις για την αξία της εκπαίδευσης και τον ρόλο του/της
εκπαιδευτικού στη διαμόρφωση του ατόμου).
Ωστόσο, η ιδεολογική συγκρότηση των κοινωνικών υποκειμένων δεν
αποτελεί μια συνειδητή διεργασία, καθώς, όπως αναφέρει ο Althusser,
one of the effects of ideology is the practical denegation of the ideological

character of ideology by ideology.
(Althusser 1971: 175)
Γι’ αυτόν τον λόγο, οι ιδεολογικές διαστάσεις των κοινωνικών (και

γλωσσικών) πρακτικών και των αντίστοιχων κοσμοθεωριών που τις αναπαράγουν
δεν γίνονται εύκολα αντιληπτές από τα κοινωνικά υποκείμενα: η ιδεολογική
λειτουργία τους είναι αποτελεσματικότερη όταν φυσικοποιούνται και μετατρέπονται
σε κοινή λογική (Gramsci 1971: 323).
Τρίτον, θεσμοί όπως η εκπαίδευση, η οικογένεια, η θρησκεία, τα Μέσα
Μαζικής Επικοινωνίας, τους οποίους ο Althusser αποκαλεί ‘Ιδεολογικούς
Μηχανισμούς του Κράτους’ (Ideological State Apparatuses), αποτελούν ταυτόχρονα
πεδίο και διακύβευμα στην κοινωνική διαμάχη για την αναπαραγωγή ή τον
70
μετασχηματισμό των εκάστοτε σχέσεων εξουσίας (Althusser 1971: 141-148). Ο

λόγος, ως βασικό στοιχείο των πρακτικών αυτών των θεσμών, εμπλέκεται άμεσα σε
αυτές τις διεργασίες και συνιστά και ο ίδιος πεδίο αντιπαράθεσης και ζητούμενο στην
κοινωνική διαμάχη για την εξουσία.
Τέλος, η ιδεολογία απολαμβάνει μια σχετική αυτονομία (relative autonomy)
από την (οικονομική) βάση, μολονότι σε τελική ανάλυση καθορίζεται από αυτήν
(Althusser 1971: 135). Αυτή η ιδιότητά της αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο
διαμόρφωσης εναλλακτικών πρακτικών έναντι των κυρίαρχων και, κατ’ επέκταση, τη
δυνατότητα διατύπωσης εναλλακτικών σημασιοδοτήσεων της κοινωνικής
πραγματικότητας και του κόσμου.
Η Κριτική Ανάλυση του Λόγου υιοθετεί μια κριτική προσέγγιση της έννοιας
της ιδεολογίας (Fairclough 1992: 86-91, 1995α: 15-20, 2003: 9-10, Fairclough &
Wodak 1997: 275-276, Fowler 1996: 4, Kress 1993: 176-184, Kress and Hodge 1979:
6, Thompson 1984: 4, van Dijk 1993: 258, 1995: 244-256, 1997β: 25-34, 1998: 8,
2001β: 115, Wodak 2001β: 10). Ο όρος, δηλαδή, δεν αναφέρεται περιγραφικά σε
συστήματα σκέψης ή πίστης που καθορίζουν τη δράση των κοινωνικών υποκειμένων,
αλλά σε σημασιοδοτήσεις/κατασκευές της πραγματικότητας (του φυσικού κόσμου,
των κοινωνικών σχέσεων, των κοινωνικών ταυτοτήτων), οι οποίες είναι
ενσωματωμένες σε διάφορες πτυχές της μορφής και του περιεχομένου των
γλωσσικών πρακτικών και οι οποίες συμβάλλουν στην παραγωγή, αναπαραγωγή ή
τον μετασχηματισμό σχέσεων εξουσίας (Fairclough 1992: 87).
Σύμφωνα με τον van Dijk (1995, 1997β, 1998, 2001β), μπορούμε να
διακρίνουμε δύο συναφείς διαστάσεις της ιδεολογίας: μία κοινωνική (social) και μία
γνωσιακή (cognitive). Η κοινωνική διάσταση της ιδεολογίας αφορά τη λειτουργία της
ως προς τον συντονισμό των πράξεων και των πρακτικών κοινωνικών ομάδων και
υποκειμένων (van Dijk 1997β: 25-27). Οι ιδεολογίες των διαφόρων κοινωνικών
ομάδων συνιστούν σημασιοδοτήσεις της πραγματικότητας οι οποίες, παράλληλα,
διαμορφώνουν συγκεκριμένες ταυτότητες για τα μέλη τους με στόχο να
διασφαλιστούν τα συμφέροντα της ομάδας. Λειτουργούν, δηλαδή, ως σύνδεσμος
μεταξύ των συλλογικών συμφερόντων των κοινωνικών ομάδων και της ατομικής
δράσης των μελών τους. Επιπλέον, αυτές οι σημασιοδοτήσεις καθορίζουν τόσο τις
σχέσεις των μελών της ίδιας κοινωνικής ομάδας μεταξύ τους όσο και τις σχέσεις τους
με άλλες κοινωνικές ομάδες (Fairclough & Wodak 1997: 276, van Dijk 1993: 258,
1995: 248, 1997β: 25-27, 2001β: 115).
71
Ο τρόπος με τον οποίον οργανώνονται αυτές οι σημασιοδοτήσεις ως νοητικές

αναπαραστάσεις (mental representations) συνιστά τη γνωσιακή διάσταση της
ιδεολογίας. Όπως αναφέρει ο van Dijk, οι ιδεολογίες
represent the underlying principles of social cognition, and thus form the
basis of knowledge, attitudes and other, more specific beliefs shared by a
group.
(van Dijk 1997β: 28)
Οι βασικές αρχές τους είναι οργανωμένες σε ένα περίπλοκο γνωσιακό σχήμα

(schema), το οποίο περιλαμβάνει κατηγορίες όπως ταυτότητα μέλους,
δραστηριότητες ομάδας, στόχοι, αξίες, θέση της ομάδας σε σχέση με άλλες,
κοινωνικοί πόροι. Αυτό το γνωσιακό σχήμα διαμορφώνει τις αξιολογικές κρίσεις της
ομάδας, καθορίζει την ταυτότητά της, οργανώνει και προσδιορίζει τη στάση της
απέναντι σε κοινωνικά θέματα και ελέγχει την παραγωγή και ερμηνεία του λόγου των
μελών της (van Dijk 1995: 247-256).
Η ιδεολογία ‘ντύνει’ τη γλώσσα σε όλα τα επίπεδα και ενυπάρχει τόσο στις
δομές και τις συμβάσεις παραγωγής και ερμηνείας του λόγου όσο και στα ίδια τα
γλωσσικά συμβάντα. Όπως αναφέρει ο Fairclough,
ideology is located both in structures (i.e. orders of discourse) which

constitute the outcome of past events and the conditions for current events,
and in events themselves as they reproduce and transform their conditioning
structures. It is an accumulated and naturalized orientation which is built into
norms and conventions, as well as an ongoing work to naturalize and
denaturalize such orientations in discursive events.
Σε σχετικά σταθερές κοινωνικά περιόδους, οι ιδεολογίες που ενυπάρχουν στις

γλωσσικές συμβάσεις και πρακτικές (τάξεις του λόγου) είναι παγιωμένες και
ευρύτερα αποδεκτές και η γλωσσική συμπεριφορά των κοινωνικών υποκειμένων
συντελεί, κατά κανόνα, στην αναπαραγωγή τους και, κατ’ επέκταση, στην
αναπαραγωγή των σχέσεων εξουσίας που τις συντηρούν. Ωστόσο, καθώς τα
72
κοινωνικά υποκείμενα συμμετέχουν σε περισσότερες από μία κοινωνικές ομάδες,

γίνονται αποδέκτες διαφορετικών ιδεολογιών, οι οποίες δεν είναι πάντοτε συναφείς
μεταξύ τους. Ως εκ τούτου, η ταυτότητα των κοινωνικών υποκειμένων αποκτά έναν
σύνθετο και ετερόκλητο χαρακτήρα (βλ. και Gramsci 1971: 324). Αυτή η ετερογένεια
γίνεται εμφανής και στη γλωσσική συμπεριφορά τους και ιδιαίτερα αισθητή σε
περιόδους κοινωνικών κρίσεων, κατά τις οποίες οι γλωσσικές πρακτικές καθώς και οι
συμβάσεις που τις διέπουν καθίστανται προβληματικές. Σε τέτοιες περιπτώσεις, τα
κοινωνικά υποκείμενα αντιμετωπίζουν διλήμματα, τα οποία προσπαθούν να
ξεπεράσουν λειτουργώντας με τρόπο δημιουργικό και καινοτόμο, με αποτέλεσμα να
συμβάλλουν στην αναδιάρθρωση των ισχυουσών πρακτικών και των μεταξύ τους
σχέσεων, δηλαδή, στον μετασχηματισμό των τάξεων του λόγου (Fairclough 1992:
96).
Κατά συνέπεια, όπως επισημαίνει ο Fairclough,
the balance between the subject as ideological ‘effect’, and the subject as
active agent, is a variable which depends upon social conditions such as the
relative stability of relations of domination.
Η διαλεκτική θεώρηση της σχέσης δομής-συμβάντος επιτρέπει να

αποφύγουμε τη μονομερή έμφαση στην αναπαραγωγική λειτουργία της ιδεολογίας
που διαπιστώνεται στο έργο του Althusser (Fairclough 1992: 88-91) λόγω της
στατικής αντίληψης της κοινωνικής δομής που ο ίδιος υιοθετεί. Επιπλέον, ερμηνεύει
με τρόπο πιο ικανοποιητικό την ποικιλία των πολιτικών, πολιτισμικών και
ιδεολογικών πρακτικών που απαντούν στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες. Τέλος,
αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο της κοινωνικής αλλαγής μέσω του ανασχηματισμού
των κοινωνικών δομών και πρακτικών και της διατύπωσης εναλλακτικών
σημασιοδοτήσεων της κοινωνικής πραγματικότητας και του κόσμου.
Όσον αφορά τα ίδια τα κείμενα, οποιοδήποτε (σημασιακό, λεξιλογικό,
συντακτικό, υφολογικό) χαρακτηριστικό τους μπορεί να είναι ιδεολογικά
φορτισμένο. Επιπλέον, η συνολική κειμενική δομή (π.χ., συστήματα συνεισφορών,
συμβάσεις ευγένειας) είναι δυνατόν να αντανακλά συγκεκριμένες ιδεολογικές
στάσεις και αξιολογήσεις για την κοινωνική ταυτότητα και τις σχέσεις των
73
συμμετεχόντων/ουσών σ’ ένα συμβάν (Fairclough 1992: 89-90). Ωστόσο, θα πρέπει

να επισημάνουμε ότι η (ενδεχόμενη) ιδεολογική λειτουργία ενός κειμένου δεν μπορεί
να ‘αναγνωστεί’ αυτόματα από αυτό για δάφορους λόγους. Πρώτον, η σημασία των
κειμένων διαμορφώνεται όχι μόνο κατά την παραγωγή τους αλλά και κατά την
ερμηνεία τους και τα κείμενα είναι πάντοτε ανοικτά σε διαφορετικές ερμηνείες.
Δεύτερον, η ιδεολογική λειτουργία του κειμένου σχετίζεται πάντοτε με τον λόγο ως
συνολικό κοινωνικό συμβάν, όχι μόνο με το ίδιο το κείμενο, το οποίο αποτελεί μία
πτυχή του κοινωνικού συμβάντος (Fairclough 1992: 88-89). Τρίτον, γραμματικά
χαρακτηριστικά του κειμένου (π.χ., ονοματοποίηση, χρήση ενεργητικής ή παθητικής
φωνής) έχουν διαφορετική λειτουργία ανάλογα με το κειμενικό είδος στο οποίο
ανήκει. Η χρήση της παθητικής φωνής, για παράδειγμα, έναντι της ενεργητικής είναι
πιθανότερο να λειτουργεί ιδεολογικά σε μια πολιτική ομιλία ή σε ένα
δημοσιογραφικό άρθρο παρά σε μια επιστημονική ανακοίνωση ή σε μια συνταγή
μαγειρικής.
Συγκεφαλαιώνοντας, η κριτική θεώρηση της ιδεολογίας στην Κριτική
Ανάλυση του Λόγου επιτρέπει να διερευνήσουμε πώς η γλώσσα και η γλωσσική
συμπεριφορά των κοινωνικών υποκειμένων σε συγκεκριμένες επικοινωνιακές
περιστάσεις συμβάλλει ιδεολογικά στην παραγωγή και αναπαραγωγή σχέσεων
εξουσίας.
2.5. ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ
H προσπάθεια σύνδεσης του μικρο-επιπέδου και του μακρο-επιπέδου στην

Κριτική Ανάλυση του Λόγου και η διερεύνηση της διαλεκτικής μεταξύ συμβάντων
(μικρο-ανάλυση) και των ευρύτερων δομών και πρακτικών που διαμορφώνουν τις
συνθήκες ύπαρξής τους (μακρο-ανάλυση) καθιστούν αναγκαία τη διεπιστημονική
προσέγγιση της γλώσσας (Fairclough 1995α: 189-190, Meyer 2001: 16, van Dijk
2001β, Wodak 2001β: 64). Η Κριτική Ανάλυση του Λόγου προϋποθέτει τη
συνδρομή, τόσο σε θεωρητικό όσο και μεθοδολογικό επίπεδο, διαφορετικών
74
επιστημονικών κλάδων, όπως είναι, για παράδειγμα, η γλωσσολογία, η

κοινωνιολογία, η ιστορία, οι πολιτικές και πολιτισμικές σπουδές.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι τρεις διαστάσεις του λόγου (ως κειμένου, ως
γλωσσικής πρακτικής και ως κοινωνικο-πολιτισμικής πρακτικής) συνιστούν τρία
διακριτά, αλλά συναφή μεταξύ τους, επίπεδα ανάλυσης (Fairclough 1992, 1995α,
2003).
Η ανάλυση του λόγου ως κειμένου περιλαμβάνει τη γλωσσολογική περιγραφή
του κειμένου. Αυτή γίνεται κυρίως με τη βοήθεια της Συστημικής Γλωσσολογίας του
Halliday (1985). Παράλληλα, αξιοποιούνται και η ανάλυση υλικού (corpus analysis)
(βλ. Hoey 1996, Krishnamurthy 1996), η εθνογραφική ανάλυση και η έρευνα πεδίου
(Scollon 2001, Wodak 1996, 2001β). Θεωρητικά, οποιοδήποτε χαρακτηριστικό του
κειμένου είναι δυνάμει σημαντικό. Ωστόσο, επειδή η γλωσσολογική ανάλυση ενός
οποιουδήποτε κειμένου είναι μια ιδιαίτερα περίπλοκη και χρονοβόρα διαδικασία,
αυτή μπορεί να οργανωθεί, όπως προτείνει ο Fairclough (1992: 73-78), με βάση
τέσσερις άξονες:
1) γραμματική (grammar): Αφορά τον τρόπο με τον οποίον οι λέξεις του
κειμένου οργανώνονται σε προτάσεις. Κάθε πρόταση είναι πολυλειτουργική,
αποτελεί, δηλαδή, συνδυασμό αναπαραστατικών, διαπροσωπικών και κειμενικών
νοημάτων (βλ. και Halliday 1978, 1985). Ο τρόπος με τον οποίον οργανώνονται οι
προτάσεις ενός κειμένου είναι το αποτέλεσμα συγκεκριμένων επιλογών που κάνει ο/η
παραγωγός του προκειμένου να σημασιοδοτήσει (και να κατασκευάσει) διαφορετικές
πτυχές της κοινωνικής πραγματικότητας (π.χ., συστήματα γνώσης και πίστης,
κοινωνικές σχέσεις, ταυτότητες).
2) λεξιλόγιο (vocabulary): Αφορά την επιλογή συγκεκριμένων λέξεων για τη
σημασιοδότηση επιμέρους πεδίων της κοινωνικής πραγματικότητας. Σύμφωνα με τον
Fairclough (1992: 76-77), οι σημασίες των λέξεων και οι μεταξύ τους σχέσεις δεν
είναι σταθερές, αλλά διαφοροποιούνται ανάλογα με τις γλωσσικές συμβάσεις και
πρακτικές των θεσμικών πεδίων στα οποία χρησιμοποιούνται. Η επιλογή
συγκεκριμένων λεκτικών διατυπώσεων και οι σχέσεις μεταξύ των λέξεων σε ένα
κείμενο ενδέχεται να έχουν πολιτική και ιδεολογική σημασία και να αποτελούν μέρος
της ευρύτερης κοινωνικής διαμάχης για την επικράτηση και νομιμοποίηση
συγκεκριμένων σημασιοδοτήσεων του κόσμου και της κοινωνικής πραγματικότητας
έναντι άλλων.
75
3) συνοχή (cohesion): Αφορά τον τρόπο με τον οποίον συνδέονται οι

προτάσεις ενός κειμένου μεταξύ τους. Αυτός ο τρόπος ποικίλλει ανάλογα με το
κειμενικό είδος (π.χ., διαφορετική είναι η σύνδεση των προτάσεων στα κείμενα μιας
φιλικής συνομιλίας απ’ ό,τι στα κείμενα μιας διάλεξης, μιας είδησης ή ενός
μυθιστόρηματος). Η μελέτη της ‘αρχιτεκτονικής’ δόμησης του κειμένου επιτρέπει να
διερευνήσουμε τη λογική της οργάνωσής του καθώς και τις (ενδεχόμενες)
ιδεολογικές συνέπειες αυτής της οργάνωσης.
4) κειμενική δομή (text structure): Αφορά τη συνολική οργάνωση του
κειμένου: ποια στοιχεία των γλωσσικών συμβάσεων συνδυάζονται και με ποιον
τρόπο έτσι ώστε να παραχθεί το κείμενο. Κάθε κειμενικό είδος έχει τις δικές του
‘δομικές’ συμβάσεις και η εξέταση του τρόπου με τον οποίον αυτές πραγματώνονται
σε συγκεκριμένα κείμενα επιτρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα τους μηχανισμούς με
τους οποίους σημασιοδοτείται η κοινωνική πραγματικότητα μέσω του κειμένου.
Η ανάλυση του λόγου ως γλωσσικής πρακτικής επικεντρώνεται στις
διαδικασίες παραγωγής, κατανομής και κατανάλωσης/ερμηνείας των κειμένων
(Fairclough 1992: 78-86). Η φύση αυτών των διαδικασιών, όπως ήδη ανέφερα,
διαφέρει ανάλογα με το είδος του λόγου και καθορίζεται τόσο από τα διαθέσιμα
γνωσιακά αποθέματα των κοινωνικών υποκειμένων όσο και από τα χαρακτηριστικά
της συγκεκριμένης επικοινωνιακής περίστασης στην οποία χρησιμοποιείται ο λόγος
(βλ. 2.2.). Η ανάλυση της γλωσσικής πρακτικής διαμεσολαβεί και συνδέει την
ανάλυση του λόγου ως κειμένου και ως κοινωνικής πρακτικής.
Τα κείμενα παράγονται με συγκεκριμένους τρόπους σε συγκεκριμένα
συμφραστικά πλαίσια. Για παράδειγμα, η παραγωγή μιας τηλεοπτικής είδησης ή ενός
άρθρου στην εφημερίδα γίνεται με διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι η συγγραφή ενός
μυθιστορήματος. Κάποια κείμενα είναι προϊόν συλλογικής εργασίας και κάποια
ατομικής. Κάποια αποτελούν προϊόν περίπλοκων παραγωγικών διαδικασιών, ενώ η
παραγωγή κάποιων άλλων είναι απλούστερη.
Όπως η παραγωγή, έτσι και η κατανάλωση/ερμηνεία των κειμένων διαφέρει
ανάλογα με το συμφραστικό πλαίσιο στο οποίο λαμβάνει χώρα και ανάλογα με τις
εκάστοτε ισχύουσες συμβάσεις. Για παράδειγμα, ένα άρθρο στην εφημερίδα δεν
διαβάζεται συνήθως ως λογοτεχνικό κείμενο, ούτε ένας ιατρικός φάκελος ως
βιογραφία, μολονότι και οι δύο εναλλακτικές μορφές ανάγνωσης είναι πιθανές.
Επιπλέον, πρακτικοί παράγοντες, όπως ο βαθμός εστίασης της προσοχής, επηρεάζουν
76
την ερμηνεία των κειμένων. Τέλος, όπως η παραγωγή, έτσι και η ερμηνεία μπορεί να
είναι προϊόν συλλογικών ή ατομικών διεργασιών.
Οι διαδικασίες κατανομής των κειμένων μπορεί να είναι περισσότερο ή
λιγότερο απλές. Για παράδειγμα, το κείμενο μιας τηλεφωνικής συνδιάλεξης ανήκει
στο συμφραστικό πλαίσιο της περίστασης στην οποία εντάσσεται και μπορεί να
αναπαραχθεί ίσως και σε μια φιλική συνομιλία. Άλλα κείμενα, όμως, έχουν μια πιο
περίπλοκη αλυσίδα κατανομής, συνήθως σε διαφορετικά θεσμικά πεδία, το καθένα
από τα οποία διαθέτει τις δικές του διαδικασίες αναπαραγωγής, μετασχηματισμού και
ερμηνείας. Για παράδειγμα, η ομιλία ενός πολιτικού προσώπου συνήθως
αναπαράγεται ως είδηση στα τηλεοπτικά δελτία των σταθμών ή στα άρθρα των
εφημερίδων. Στη συνέχεια, μπορεί να αναπαραχθεί και να γίνει αντικείμενο
συζήτησης σε φιλικές συνομιλίες μεταξύ των πολιτών. Κατά τη μεταφορά του από το
ένα συμφραστικό πλαίσιο στο άλλο, σε κάθε ένα από αυτά τα στάδια κατανομής, το
κείμενο υφίσταται μετασχηματισμούς, οι οποίοι έχουν επιπτώσεις τόσο στη μορφή
όσο και στο περιεχόμενό του (βλ. και .3.2.)
Η ανάλυση του λόγου ως γλωσσικής πρακτικής μπορεί να οργανωθεί,
σύμφωνα με τον Fairclough (1992: 78-86), γύρω από τρεις άξονες:
1) τη δύναμη του κειμένου (force): Αφορά την επιτελεστική λειτουργία του,
δηλαδή, ποια γλωσσική πράξη καλείται να επιτελέσει (π.χ., να ενημερώσει, να
απειλήσει, να διατάξει). Κάποια κείμενα είναι αμφίσημα ως προς τη δύναμή τους.
Συνήθως, το γλωσσικό και το θεσμικό συμφραστικό πλαίσιο περιορίζουν την
αμφισημία του κειμένου και συμβάλλουν στον καθορισμό της δύναμής του και, κατ’
επέκταση, στην ερμηνεία του (πρβλ., ωστόσο, τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω για τη
σχέση κειμένου-συμφραστικού πλαισίου).
2) τη συνεκτικότητα του κειμένου (coherence): Περιλαμβάνει τη διερεύνηση
του τρόπου με τον οποίον αρθρώνονται τα διαφορετικά τμήματα του κειμένου ώστε
να συγκροτήσουν ένα κατανοητό νοηματικό σύνολο. Η συνεκτικότητα του κειμένου
μπορεί να είναι εμφανής (π.χ., μέσω της παρουσίας συνδέσμων) ή, αντίθετα, να
στηρίζεται σε αφανείς συσχετισμούς του κειμένου. Η συνεκτικότητα δεν αποτελεί
ιδιότητα μόνο των ίδιων των κειμένων, αλλά και των διαδικασιών ερμηνείας τους
(Fairclough 1992:134). Κάθε κείμενο διαμορφώνει θέσεις υποκειμένου (subject
positions) για αναγνώστες/τριες-ερμηνευτές/τριες οι οποίοι/ες μπορούν να κάνουν
τους απαιτούμενους ερμηνευτικούς συσχετισμούς ώστε να κατανοήσουν το κείμενο.
Στον βαθμό που αυτό επιτυγχάνεται, το κείμενο συμβάλλει ιδεολογικά στη
77
συγκρότηση κοινωνικών υποκειμένων. Ωστόσο, τα κοινωνικά υποκείμενα δεν

καταλαμβάνουν πάντοτε τις θέσεις υποκειμένου που διαμορφώνουν γι’ αυτά τα
κείμενα και διατυπώνουν εναλλακτικές και, πολλές φορές, αντιμαχόμενες ερμηνείες
τους (Fairclough 1992: 133-136).
3) τη διακειμενικότητα του κειμένου (intertextuality): Η ανάλυση της
διακειμενικότητας αφορά τη διερεύνηση των μηχανισμών με τους οποίους
συγκροτείται το κείμενο ενσωματώνοντας και αφομοιώνοντας προγενέστερα κείμενα.
Όπως θα δούμε στο τρίτο κεφάλαιο, η έννοια της διακειμενικότητας κατέχει ιδιαίτερη
θέση στο πλαίσιο της Κριτικής Ανάλυσης του Λόγου, καθώς αναδεικνύει την
ιστορικότητα των διαδικασιών παραγωγής και ερμηνείας των κειμένων και το
γεγονός ότι κάθε κείμενο αποτελεί πεδίο άρθρωσης διαφορετικών και, συχνά,
ανταγωνιστικών μεταξύ τους φωνών. Οι διεργασίες αυτές, όπως θα δούμε, είναι
κοινωνικά καθορισμένες και διέπονται από σχέσεις εξουσίας.
Η εξέταση του λόγου ως γλωσσικής πρακτικής αποτελεί το ερμηνευτικό
στάδιο της ανάλυσης. Σε αυτό το επίπεδο, τα γλωσσικά χαρακτηριστικά του κειμένου
ερμηνεύονται και συσχετίζονται με τις συμβάσεις που καθορίζουν την παραγωγή και
ερμηνεία του λόγου σε συγκεκριμένες επικοινωνιακές περιστάσεις. Η γλωσσολογική
ανάλυση του κειμένου συνδυάζεται με μικρο-κοινωνιολογικές προσεγγίσεις της
κοινωνικής πρακτικής, οι οποίες επιχειρούν να διερευνήσουν πώς τα κοινωνικά
υποκείμενα ρυθμίζουν τη συμπεριφορά τους και κατανοούν τη συμπεριφορά των
άλλων στη διεπίδραση στηριζόμενα στην κοινή γνώση ευρύτερα αποδεκτών
συμβάσεων και νορμών (Fairclough 1992: 72). Οι διεργασίες αυτές, βέβαια,
διαμορφώνονται με τη σειρά τους από τη φύση της κοινωνικής πρακτικής στην οποία
χρησιμοποιείται ο λόγος, καθώς και, συνολικότερα, από τις κοινωνικές δομές και τις
σχέσεις εξουσίας που τις αναπαράγουν.
Η ανάλυση του λόγου ως κοινωνικο-πολιτισμικής πρακτικής περιλαμβάνει τη
διερεύνηση του ρόλου που διαδραματίζει ο λόγος στο θεσμικό (π.χ., οικονομικό,
πολιτικό, πολιτισμικό) και ευρύτερο κοινωνικό συμφραστικό πλαίσιο στο οποίο
χρησιμοποιείται καθώς και των σχέσεών του με άλλες, μη-γλωσσικές παραμέτρους
του συμφραστικού πλαισίου (Fairclough 1992: 86-96). Σε αυτό το επίπεδο
ανακύπτουν ζητήματα εξουσίας και ιδεολογίας.
Ωστόσο, είναι αναγκαίο να επισημάνουμε ότι η ιδεολογική λειτουργία του
λόγου και η συμβολή του στην αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας δεν πρέπει να
78
προϋποτίθενται, αλλά να αποδεικνύονται κατά περίπτωση μέσω της ανάλυσης. Όπως

αναφέρει ο ίδιος ο Fairclough,
ideologies arise in societies characterized by relations of domination on the

basis of class, gender, cultural group, and so forth, and in so far as human
beings are capable of transcending such societies, they are capable of
transcending ideology.
Η ανάλυση του λόγου ως κοινωνικο-πολιτισμικής πρακτικής αποτελεί το

στάδιο της εξήγησης. Τα χαρακτηριστικά του κειμένου λειτουργούν ως ενδείξεις που
επιτρέπουν να ερμηνεύσουμε τη θέση και τη λειτουργία του λόγου στις κοινωνικές
πρακτικές στις οποίες χρησιμοποιείται. Σε αυτό το στάδιο συντελείται η σύνδεση
μεταξύ κειμένου, γλωσσικής πρακτικής και ευρύτερων κοινωνικών διεργασιών. Εδώ
επιστρατεύονται εκείνες οι κοινωνιολογικές θεωρίες οι οποίες μπορούν να
ερμηνεύσουν καλύτερα τον ρόλο και τη λειτουργία του λόγου στο θεσμικό και
ευρύτερο κοινωνικό συμφραστικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται. Αυτές μπορεί να
περιλαμβάνουν: 1) ευρύτερες κοινωνικές θεωρήσεις (grand theories), οι οποίες
επιχειρούν να συλλάβουν και να ερμηνεύσουν συνολικότερα τη διαλεκτική σχέση
μεταξύ κοινωνικής δομής και κοινωνικής πρακτικής, καθώς και τον ρόλο που
διαδραματίζει η γλώσσα σε αυτήν, 2) μεσαίου βεληνεκούς θεωρίες (middle-range
theories), οι οποίες επικεντρώνονται σε συγκεκριμένα κοινωνικά φαινόμενα ή πεδία
της κοινωνικής ζωής (π.χ., πολιτική, Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, εκπαίδευση) ή 3)
μικρο-κοινωνιολογικές θεωρίες, οι οποίες επικεντρώνονται στην εξέταση διεργασιών
της καθημερινής ζωής και πρακτικής βάσει των οποίων τα κοινωνικά υποκείμενα
συμμετέχουν στην κοινωνική διεπίδραση (Meyer 2001: 17-23).
Συνολικότερα, η Κριτική Ανάλυση του Λόγου είναι εκλεκτική τόσο ως προς
τη θεωρητική όσο και ως προς τη μεθοδολογική προσέγγιση των ζητημάτων που
εξετάζει και υιοθετεί έναν πρακτικό προσανατολισμό, ο οποίος σχετίζεται άμεσα με
τα ζητήματα που την απασχολούν. Το ενδιαφέρον της υποκινείται από ευρύτερα
κοινωνικά προβλήματα (π.χ., ρατσισμός, μετανάστευση, φυλετικές ή άλλες
διακρίσεις), τη γλωσσική διάσταση των οποίων επιχειρεί να αναδείξει. Με αυτόν τον
τρόπο, επιδιώκει να συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση του ρόλου που
79
διαδραματίζει η γλώσσα στην παραγωγή και αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας

(Fairclough 2005α: 81, Meyer 2001: 29, van Dijk 1993: 252, 1997α: 22-23, Wodak
2001β: 64, 69).
Στο Σχήμα 3 αναπαριστάνονται οι τρεις διαστάσεις του λόγου και τα επίπεδα
ανάλυσής του.
Περιγραφή
Κείμενο (γραμματική, λεξιλόγιο,
Γλωσσική Πρακτική συνοχή, κειμενική δομή)

(διαδικασίες παραγωγής,
κατανομής και
ερμηνείας) Ερμηνεία
(δύναμη, συνάφεια,
διακειμενικότητα)
Κοινωνικο-πολιτισμική Πρακτική
(συμφραστικό πλαίσιο της περίστασης,
θεσμικό και κοινωνικό συμφραστικό Εξήγηση
πλαίσιο)
(ιδεολογία, ηγεμονία)
Διαστάσεις του Λόγου Επίπεδα Ανάλυσης
ΣΧΗΜΑ 3.: Διαστάσεις του λόγου και επίπεδα ανάλυσής του (Fairclough 1995α: 98).
Συνοψίζοντας τα όσα ειπώθηκαν παραπάνω, η Κριτική Ανάλυση του Λόγου

αποτελεί μια γλωσσολογική προσέγγιση στην οποία επιδιώκεται η διερεύνηση
αφενός της διαλεκτικής σχέσης μεταξύ δομών και πρακτικών και αφετέρου της
συμβολής της γλώσσας στην παραγωγή και αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας. Γι’
αυτόν τον λόγο, αποτελεί το ευρύτερο θεωρητικό πλαίσιο της παρούσας έρευνας, το
ενδιαφέρον της οποίας εστιάζεται στην εξέταση της ιδεολογικής λειτουργίας της
δημοσιογραφικής γλωσσικής πρακτικής (και των μηχανισμών με τους οποίους αυτή
80
συντελείται) και στη διερεύνηση της συμβολής του δημοσιογραφικού λόγου στην
αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας.
81
3. ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Σε αυτό το κεφάλαιο εξετάζεται η έννοια της διακειμενικότητας και η

αναγκαιότητα υιοθέτησης μιας διακειμενικής προσέγγισης στην ανάλυση των
κειμένων. Είδαμε στο πρώτο κεφάλαιο ότι ο δημοσιογραφικός λόγος είναι
πολυφωνικός κατά διπλή έννοια: τόσο με την έννοια της διαστρωμάτωσης, δηλαδή,
της παραγωγής δυνάμει διαφορετικών κειμένων ως αποτέλεσμα των διαδοχικών
επεξεργασιών που υφίσταται το κείμενο, όσο και με την έννοια της
διακειμενικότητας, της συγκρότησης, δηλαδή, του κειμένου από άλλα κείμενα τα
οποία το τροφοδοτούν. Το ενδιαφέρον της παρούσας έρευνας εστιάζεται στην
πολυφωνία του δημοσιογραφικού λόγου με τη δεύτερη έννοια, αυτήν της
διακειμενικότητας. Όπως ανέφερα στο δεύτερο κεφάλαιο, η διακειμενικότητα κατέχει
κεντρική θέση στην Κριτική Ανάλυση του Λόγου, καθώς οι διεργασίες συγκρότησης
του κειμένου από άλλα κείμενα είναι ιστορικά και κοινωνικά καθορισμένες και
διέπονται από σχέσεις εξουσίας.
3.1. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΥΦΩΝΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ
Κάθε κοινωνικός σχηματισμός συγκροτείται από διαφορετικές κοινωνικές

ομάδες. Κάθε μία από αυτές χαρακτηρίζεται από τη δική της ιδιαίτερη ταυτότητα, η
οποία διαμορφώνεται από τις πρακτικές, τις σημασιοδοτήσεις και το σύστημα αξιών
που υιοθετεί, τους στόχους που θέτει και τα συμφέροντα που επιδιώκει να
εξυπηρετήσει στο πεδίο της κοινωνικής ζωής στο οποίο δραστηριοποιείται.
Παράλληλα, η ταυτότητα κάθε ομάδας διαμορφώνεται στο πλαίσιο των σχέσεων που
82
αναπτύσσει με άλλες ομάδες και οι οποίες μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο

φιλικές, περισσότερο ή λιγότερο ανταγωνιστικές. Κατά συνέπεια, η πολυφωνία
αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό κάθε κοινωνικού σχηματισμού σε κάθε χρονική
στιγμή της ύπαρξής του.
Η πολυφωνία αυτή γίνεται εμφανής σε όλες τις μορφές κοινωνικής
διεπίδρασης και πραγματώνεται με διάφορους τρόπους: μπορεί να αφορά
διαφορετικά ρεύματα και τάσεις στην τέχνη, τη μουσική, την αρχιτεκτονική, τη μόδα,
ακόμη και τις διατροφικές συνήθειες. Ο λόγος, ως μορφή κοινωνικής πρακτικής,
αποτελεί βασικό πεδίο άρθρωσης της κοινωνικής πολυφωνίας.
Η διερεύνηση των μηχανισμών με τους οποίους η κοινωνική πολυφωνία
πραγματώνεται στη γλώσσα αποτέλεσε κεντρικό ζητούμενο στο έργο των Bakhtin
(1981, 1984, 1986) και Voloshinov (1973). 29 Σύμφωνα με αυτούς (Bakhtin 1984:
183, Voloshinov 1973: 94-95), οι σχέσεις μεταξύ των διαφορετικών φωνών που
αρθρώνονται στα κείμενα μποροούν να παρομοιαστούν με τις συνεισφορές
διαφορετικών ομιλητών/τριών σε έναν διάλογο. Πιο συγκεκριμένα, όπως αναφέρει ο
Voloshinov,
dialogue, in the narrow sense of the word, is of course, only one of the forms
… of verbal interaction. But dialogue can be understood in a broader sense,
meaning not only direct, face-to-face, vocalized verbal communication
between persons, but also verbal communication of any type whatsoever. A
book, i.e., a verbal performance in print, is also an element of verbal
communication. … Thus the printed verbal performance engages, as it were,
in ideological colloquy of large scale: it responds to something, objects to
something, affirms something, anticipates possible responses and objections,
seeks support, and so on. Any utterance, no matter how weighty and
complete in and of itself, is only a moment in the continuous process of
verbal communication.
(Voloshinov 1973: 95)
29
Ενδεχομένως πρόκειται για έργο του ίδιου του Bakhtin, το οποίο εκδόθηκε υπό το όνομα του
Voloshinov λόγω της πολιτικής κατάστασης στη Ρωσία εκείνης της περιόδου (βλ. Bakhtin 1981: xxvi,
Bakhtin 1986: xv, Holquist 1990: 3).
83
Η ετερο-γλωσσία (heteroglossia), λοιπόν, όπως την αποκαλεί ο Bakhtin,

αποτελεί τη γλωσσική όψη της κοινωνικής πολυφωνίας. Σε κάθε χρονική στιγμή της
ύπαρξής της, η γλώσσα
is heteroglot from top to bottom: it represents the co-existence of socio-

ideological contradictions between the present and the past, between
differing epochs of the past, between different socio-ideological groups in the
present, between tendencies, schools, circles and so forth, all given a bodily
form. These ‘languages’ of heteroglossia intersect each other in a variety of
ways, forming new socially typifying ‘languages’.
(Bakhtin 1981: 291)
Σύμφωνα με αυτήν τη θεώρηση, κάθε γλωσσική πραγμάτωση (κείμενο)

αποτελεί πεδίο συνάντησης και αντιπαράθεσης μεταξύ κεντρομόλων και
φυγόκεντρων κοινωνικών δυνάμεων (Bakhtin 1981: 270-275): οι πρώτες επιδιώκουν
να περιορίσουν την κοινωνική πολυφωνία επιβάλλοντας μια ενοποιητική και
συναινετική γλωσσική νόρμα, ενώ οι δεύτερες αντιμάχονται μια τέτοια προοπτική
καλλιεργώντας και ενισχύοντας την κοινωνική πολυφωνία μέσω της γλωσσικής
ετερογένειας και διαστρωμάτωσης. Σε αυτό το πλαίσιο, το κείμενο δεν αποτελεί απλή
πραγμάτωση του αφηρημένου συστήματος της γλώσσας, ούτε μόνον έκφραση της
ατομικότητας του/της δημιουργού του/της, αλλά μέρος της κοινωνικής διεπίδρασης
που λαμβάνει χώρα σε συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες, στις κοινωνικο-
ιδεολογικές διαμάχες των οποίων συμμετέχει και τις οποίες αντικατοπτρίζει.
Λειτουργεί, με αυτόν τον τρόπο, ως δείκτης των κοινωνικών αντιφάσεων και των
πολιτισμικών διεργασιών που χαρακτηρίζουν κάθε ιστορική συγκυρία (πρβλ. τα όσα
ειπώθηκαν στο δεύτερο κεφάλαιο για τη διαλεκτική σχέση λόγου-κοινωνίας). Κατά
συνέπεια, η ανάλυση του λόγου ως πεδίου άρθρωσης της κοινωνικής πολυφωνίας
μπορεί να συμβάλει στη διερεύνηση ευρύτερων κοινωνικών διεργασιών και
αντιπαραθέσεων.
Για τον σκοπό αυτό, η έννοια της διακειμενικότητας αποτελεί σημαντικό
εννοιολογικό εργαλείο. Η Kristeva (1986) εισήγαγε πρώτη τον όρο
‘διακειμενικότητα’ παρουσιάζοντας το έργο του Bakhtin στη Δύση (Fairclough 1992:
101). Η υιοθέτηση μιας διακειμενικής προσέγγισης στην ανάλυση των κειμένων
84
παραπέμπει στην ιστορικότητα των συνθηκών παραγωγής και ερμηνείας τους. Κάθε
κείμενο ενσωματώνει και συγκροτείται από προγενέστερα κείμενα, στα οποία με
κάποιο τρόπο ‘απαντά’, αναδιατυπώνοντας και τροποποιώντας τα. Το κείμενο
αποτελεί έτσι μια παραγωγική διαδικασία μετασχηματισμού προϋπαρχόντων
κειμένων, μέσω της οποίας συμβάλλει το ίδιο στη διαμόρφωση της ιστορίας, όντας
μέρος ευρύτερων ιστορικο-κοινωνικών διεργασιών (Kristeva 1980, 1986). 30
Για τον λόγο αυτό, η διακειμενικότητα, ως η γλωσσική πραγμάτωση της
κοινωνικής πολυφωνίας, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην Κριτική Ανάλυση του
Λόγου. Παραπέμποντας στην ιστορικότητα των συνθηκών παραγωγής, κατανομής
και κατανάλωσης/ερμηνείας τους, η μελέτη της διακειμενικής συγκρότησης των
κειμένων αναδεικνύει την κοινωνική υπόστασή τους και τονίζει τη διαλογικότητά
τους, το γεγονός, δηλαδή, ότι κάθε κείμενο δεν είναι αυθύπαρκτο και αυτοτελές, αλλά
υπάρχει και διαμορφώνεται μόνο σε σχέση και συνάρτηση με άλλα κείμενα, τα οποία
προϋποθέτει και με τα οποία βρίσκεται σε διάλογο.
Ακολουθώντας τον Fairclough (1992: 84), θα ορίσω τη διακειμενικότητα ως
την ιδιότητα που έχουν τα κείμενα να απαρτίζονται από σπαράγματα άλλων
κειμένων, τα οποία μπορεί να οριοθετούνται ρητά ή να συγχωνεύονται σε αυτά, και
τα οποία το κείμενο μπορεί να αφομοιώνει, να διαψεύδει, να απηχεί ειρωνικά, κ.τ.λ..
Όσον αφορά την παραγωγή, η υιοθέτηση μιας διακειμενικής προσέγγισης
στην ανάλυση των κειμένων δίνει έμφαση στην ιστορικότητα των διεργασιών και των
συμβάσεων βάσει των οποίων παράγονται: το κείμενο συγκροτείται από
προγενέστερα κείμενα στα οποία με κάποιον τρόπο ‘απαντά’. Με αυτόν τον τρόπο,
κάθε κείμενο αποτελεί έναν νέο κρίκο στην αλυσίδα της γλωσσικής επικοινωνίας
(Bakhtin 1986: 94). Ως προς τις διαδικασίες κατανομής, η υιοθέτηση μιας τέτοιας
προσέγγισης διευκολύνει τη διερεύνηση των σχετικά σταθερών δικτύων στα οποία
κινούνται τα κείμενα και των μετασχηματισμών στους οποίους υπόκεινται (π.χ., οι
πολιτικές ομιλίες συχνά μετασχηματίζονται σε τηλεοπτικές ειδήσεις). Τέλος, στην
περίπτωση της κατανάλωσης/ερμηνείας, η υιοθέτηση μιας διακειμενικής προσέγγισης
30
Η Kristeva διακρίνει δύο διαστάσεις διακειμενικότητας (Kristeva 1986: 36-37). Η πρώτη, η
οριζόντια (horizontal), αφορά τις σχέσεις του κειμένου με τα κείμενα που το πλαισιώνουν, δηλαδή,
το γλωσσικό συμφραστικό πλαίσιο του. Η πιο προφανής περίπτωση εδώ είναι η εναλλαγή
συνεισφορών μεταξύ των ομιλητών/τριών σε μια συνομιλία. Κάθε συνεισφορά ενσωματώνει και με
τη σειρά της απαντά σε προηγούμενες συνεισφορές και προσανατολίζεται προς αυτές που θα
ακολουθήσουν. Η δεύτερη διάσταση, η κάθετη (vertical), αφορά τις σχέσεις του κειμένου με άλλα
κείμενα που συνιστούν λίγο έως πολύ το άμεσο ή απώτερο ιστορικό πλαίσιό του, δηλαδή,
προγενέστερα ή σύγχρονα κείμενα. Η θέση του κειμένου, σύμφωνα με την Kristeva, καθορίζεται
από αυτούς τους δύο άξονες.
85
τονίζει το γεγονός ότι η ερμηνεία του κειμένου δεν διαμορφώνεται μόνο από το/τα
κείμενο/α που διακειμενικά το συγκροτούν, αλλά και από τα κείμενα που ο/η
αναγνώστης/τρια αξιοποιεί κατά την ερμηνευτική διαδικασία (Fairclough 1992: 84-
85, πρβλ. και Barthes 1977, Frow 1986).
3.2. ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΣΥΜΦΡΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ
Η διακειμενική άρθρωση του κειμένου δεν αφήνει ανέπαφη την ερμηνεία των
κειμένων που το συγκροτούν. Όπως ήδη είδαμε (2.2.), η παραγωγή και ερμηνεία του
κειμένου διαμορφώνονται στο συμφραστικό πλαίσιο της περίστασης και το ευρύτερο
θεσμικό και κοινωνικό συμφραστικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτό εντάσσεται. Η
ανασυμφραστικοποίηση (recontextualization) του κειμένου, δηλαδή, η απόσπασή του
από το αρχικό συμφραστικό πλαίσιο παραγωγής του και η ενσωμάτωσή του σε ένα
νέο συμφραστικό πλαίσιο (π.χ., η μετατροπή μιας επιστημονικής ανακοίνωσης σε
δημοσιογραφικό άρθρο), αναπόφευκτα συνεπάγεται αλλαγές στον τρόπο ερμηνείας
του και στη δυνατότητά του να ερμηνευθεί με συγκεκριμένο τρόπο. Η
ανασυμφραστικοποίηση του κειμένου δεν αποτελεί ποτέ την απλή μεταφορά μιας
σταθερής σημασίας. Περιλαμβάνει μετασχηματισμούς του σημασιακού δυναμικού
του, οι οποίοι είναι συχνά περίπλοκοι. Κατά συνέπεια, όπως επισημαίνει ο Linell,
είναι σημαντικό να δούμε τις ίδιες τις διαδικασίες ανασυμφραστικοποίησης του
λόγου
as co-constitutive of the sense-making practices; selected parts of discourses

and their meanings in the prior, ‘quoted’ discourse-in-context are used as
resources in creating new meaning in the ‘quoting’ text and its
communicative context.
(Linell 1998: 145)

86
Αυτές οι διεργασίες συνεπάγονται μετασχηματισμούς σε όλα τα επίπεδα του

κειμένου (Fairclough 2003: 139-141, 222, Linell 1998: 144-145). Περιλαμβάνουν,
σύμφωνα με τον Linell,
linguistic expressions, concepts and propositions, ‘facts’, arguments and lines

of argumentation, stories, assessments, values and ideologies, knowledge and
theoretical constructs, ways of seeing things and ways of acting towards
them, ways of thinking, and ways of saying things.
(Linell 1998: 145)
Η ανασυμφραστικοποίηση αποτελεί βασική πηγή της πολυφωνικότητας

(polyvocality), της υβριδικότητας (hybridization) και της αφισημίας των κειμένων. Το
κείμενο αποτελεί το πεδίο όπου συναντώνται, συσχετίζονται και αφομοιώνονται
διαφορετικές μεταξύ τους φωνές, τα όρια μεταξύ των οποίων είναι πολλές φορές
δυσδιάκριτα, καθώς κατά τη μεταφορά τους από το ένα συμφραστικό πλαίσιο στο
άλλο υφίστανται τροποποιήσεις ώστε να μπορέσουν να ενσωματωθούν και να
εξυπηρετήσουν τις ανάγκες και τις απαιτήσεις του νέου συμφραστικού πλαισίου τους
(Fairclough 1992: 104-105, Linell 1998: 150-151).
Οι μετασχηματισμοί που υφίστανται τα κείμενα κατά την
ανασυμφραστικοποίησή τους δεν είναι ούτε ελεύθεροι ούτε τυχαίοι, αλλά θεσμικά
και ειδολογικά οριοθετημένοι. Οι γλωσσικές πρακτικές των διαφόρων θεσμών
συνδέονται με συγκεκριμένα κειμενικά είδη, οι σχέσεις μεταξύ των οποίων
συγκροτούν ένα δίκτυο σχετικά σταθερών διακειμενικών αλυσίδων (intertextual
chains), κατά μήκος των οποίων συντελούνται οι μετασχηματισμοί που υφίστανται τα
κείμενα (Fairclough 1992: 130-133). Έτσι, πολιτικές ομιλίες ή κυβερνητικές
ανακοινώσεις συχνά μετασχηματίζονται σε ειδήσεις.
Ένα παράδειγμα των μετασχηματισμών που υφίστανται τα κείμενα κατά την
ανασυμφραστικοποίησή τους και της θεσμικής και ειδολογικής οριοθέτησης αυτής
της διαδικασίας είναι η έρευνα της Solin (2004) για τις σχέσεις μεταξύ κειμένων από
διαφορετικούς θεσμούς του δημόσιου πεδίου. Αξιοποιώντας την έννοια των
διακειμενικών αλυσίδων του Fairclough, η Solin διερευνά μεταβολές στην έκφραση
της αιτιότητας (causality) κατά τον μετασχηματισμό επιστημονικών άρθρων,
κυβερνητικών ανακοινώσεων και ανακοινώσεων μιας οικολογικής οργάνωσης γύρω
87
από τη σχέση μεταξύ ατμοσφαιρικής ρύπανσης και γενικότερων προβλημάτων υγείας

σε ειδησεογραφικά άρθρα. Τα συμπεράσματά της επιβεβαιώνουν την ύπαρξη ενός
σχετικά σταθερού δικτύου μετασχηματισμών, θεσμικά και ειδολογικά οριοθετημένου,
το οποίο καθορίζει τις σημασιακές μεταβολές και τροποποιήσεις που υφίστανται τα
κείμενα καθώς περνούν από το ένα στάδιο αυτού του δικτύου στο άλλο.
Συγκεφαλαιώνοντας, μπορούμε να πούμε ότι η η διακειμενική συγκρότηση
των κειμένων και η ανασυμφραστικοποίηση που αυτή συνεπάγεται αποτελούν
βασική πηγή της πολυφωνικότητας και, ταυτόχρονα, της αμφισημίας των κειμένων,
καθώς αναπόφευκτα συνεπάγονται αλλαγές στον τρόπο με τον οποίον αυτά
προσλαμβάνονται και ερμηνεύονται. Ωστόσο, οι διακειμενικές σχέσεις μεταξύ των
κειμένων δεν αποτελούν ένα ελεύθερο παιχνίδι σημασιακών μετασχηματισμών, ένα
ανοιχτό πλέγμα σχέσεων από το οποίο τα κείμενα αντλούν τη σημασία τους.
Αντίθετα, αυτοί οι μετασχηματισμοί και οι σχέσεις του κειμένου με τα κείμενα που
διακειμενικά το συγκροτούν καθορίζονται από τις εκάστοτε θεσμικές και ειδολογικές
συμβάσεις παραγωγής και ερμηνείας τους, οι οποίες είναι ιστορικά και κοινωνικά
καθορισμένες και διέπονται με τη σειρά τους από σχέσεις εξουσίας.
3.3. ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΞΟΥΣΙΑ
Η έννοια της διακειμενικότητας τροποποιεί ριζικά τον τρόπο με τον οποίον

αντιλαμβάνεται κανείς τις διαδικασίες παραγωγής, κατανομής και ερμηνείας των
κειμένων. Παραπέμπει στην παραγωγική δύναμη των κειμένων, τη δυνατότητά τους
να μετασχηματίζουν προγενέστερα κείμενα και να αναδομούν υπάρχουσες συμβάσεις
για την παραγωγή νέων. Το κείμενο παύει να αποτελεί μια αυτοτελή και ομοιογενή
ολότητα και μετατρέπεται σε πεδίο άρθρωσης διαφορετικών και συχνά
αντιμαχόμενων φωνών. Ωστόσο, όπως ήδη ανέφερα, η διακειμενική συγκρότηση του
κειμένου δεν αποτελεί ένα ελεύθερο παιχνίδι συνδυασμού. Οι διακειμενικές σχέσεις
μεταξύ των κειμένων καθορίζονται και διαμορφώνονται από τις συμβάσεις
88
παραγωγής και ερμηνείας που ισχύουν στις εκάστοτε ιστορικο-πολιτικές συνθήκες. 31

Είναι αυτές οι συμβάσεις που καθορίζουν ποιες δυνατότητες θα ενεργοποιηθούν κατά
την παραγωγή και ερμηνεία του κειμένου και με ποιον τρόπο. Όπως αναφέρει ο
Frow,
any particular construction of a set of intertextual relations is limited and

relative – not to a reading subject but to the interpretive grid (the regime of
reading) through which both the subject position and the textual relations are
constituted.
(Frow 1986: 155)
Ωστόσο, όπως είδαμε στο δεύτερο κεφάλαιο, οι συμβάσεις που καθορίζουν

την παραγωγή, κατανομή και ερμηνεία των κειμένων σε κάθε πεδίο της κοινωνικής
ζωής δεν αποτελούν προϊόν ελεύθερων επιλογών, αλλά είναι δομικά ιεραρχημένες:
κάποιες καθίστανται κυρίαρχες ενώ άλλες περιθωριακές, αντικρουόμενες ή
εναλλακτικές. Ποιες συμβάσεις καθίστανται κυρίαρχες και ποιες περιθωριοποιούνται
εξαρτάται από τις υφιστάμενες σχέσεις εξουσίας μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών
ομάδων καθώς και από την ευρύτερη διαμάχη για την κατάκτηση της εξουσίας,
τμήμα της οποίας αποτελεί και η διαμάχη για τον καθορισμό του νοήματος.
Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, στο πλαίσιο της Κριτικής Ανάλυσης του Λόγου,
η έννοια της διακειμενικότητας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την έννοια της
ηγεμονίας του Gramsci. Όπως ήδη ανέφερα στο δεύτερο κεφάλαιο, ο λόγος αποτελεί
ταυτόχρονα πεδίο και διακύβευμα στην κοινωνική διαμάχη για τη διατήρηση ή
κατάκτηση της εξουσίας και τα κείμενα αποτελούν δείκτες ευρύτερων κοινωνικο-
πολιτισμικών διεργασιών. Κατά συνέπεια, η μελέτη των ίδιων των κειμένων μάς
επιτρέπει να διερευνήσουμε τη γλωσσική αλλαγή σε σχέση με την ευρύτερη
κοινωνική αλλαγή και να εξετάσουμε τον ρόλο του λόγου στην αναπαραγωγή αλλά
και τον μετασχηματισμό σχέσεων εξουσίας.
Όσον αφορά την παραγωγή των κειμένων, η σύνδεση της έννοιας της
διακειμενικότητας με την έννοια της εξουσίας/ηγεμονίας επιτρέπει αφενός να
εξετάσουμε τους μηχανισμούς με τους οποίους συγκροτείται διακειμενικά το κείμενο
από τις φωνές που αρθρώνονται σε αυτό και αφετέρου να δούμε τη γλωσσική
31
Για μια παρόμοια προσέγγιση της διακειμενικότητας στο πλαίσιο της ανάλυσης της λογοτεχνίας βλ.
Frow 1986, 1990.
89
οργάνωση αυτής της πολυφωνίας ως μία πτυχή της ηγεμονικής διαμάχης για την
αναπαραγωγή ή τον μετασχηματισμό σχέσεων εξουσίας. Σύμφωνα με τον Fairclough,
the combination of hegemony theory with intertextuality is particularly

fruitful. Not only can one chart the possibilities and limitations for
intertextual processes within particular hegemonies and states of hegemonic
struggle, one can also conceptualize intertextual processes and processes of
contesting and restructuring orders of discourse as processes of hegemonic
struggle in the sphere of discourse, which have effects upon, as well as being
affected by, hegemonic struggle in the wider sense.
(Fairclough 1992: 102-103)
Η πολυφωνική συγκρότηση του κειμένου και το είδος των φωνών που

‘ακούγονται’ σε αυτό αποτελούν μία πτυχή της ηγεμονικής διαμάχης στο επίπεδο της
γλώσσας για τον καθορισμό συγκεκριμένων συμβάσεων για την παραγωγή του
λόγου.
Όσον αφορά την ερμηνεία των κειμένων, είδαμε παραπάνω ότι η σημασία του
κειμένου δεν διαμορφώνεται μόνο από το ίδιο και τα κείμενα που διακειμενικά το
συγκροτούν, αλλά και από τα κείμενα που οι ερμηνευτές/τριές του αντλούν
προκειμένου να το κατανοήσουν (βλ. και de Beaugrande & Dressler 1981: 182-208).
Η συνεκτικότητα δεν αποτελεί μόνο ιδιότητα του κειμένου, αλλά και των
ερμηνευτών/τριών του (Fairclough 1992: 134). Επομένως, η σημασία του κειμένου
δεν διαμορφώνεται μόνο κατά την παραγωγή του, αλλά και από το εκάστοτε
ερμηνευτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνεται η ανάγνωση και ερμηνεία του. Όπως
επισημαίνει ο Frow,
the knowledges produced by texts are always relative to a definite social

regulation of the uses and boundaries of interpretation. The historical
problem of assessing the ideological intensity of a text, the degree of its
break with ideological norms and the level at which this occurs is finally the
problem of the historicity of reading: what we notice in a text is guided and
limited by our situation within a field of ideological struggle. A concern with
the lines of power which structure this situation precludes the relegation of
90
the text to the apparently closed context of its initial writing. It can be
situated neither in an unmediated pastness nor in an unmediated presence.
(Frow 1986: 227)
H διαδικασία αυτή κατέχει κεντρική θέση στην κατανόηση της ιδεολογικής

λειτουργίας του κειμένου όσον αφορά τη συγκρότηση των κοινωνικών υποκειμένων.
Το κείμενο έμμεσα διαμορφώνει ερμηνευτικές θέσεις για αναγνώστες/τριες οι
οποίοι/ες είναι σε θέση να αξιοποιήσουν τη γνώση της προηγούμενης εμπειρίας τους
ώστε να κάνουν τους απαραίτητους συσχετισμούς μεταξύ των διακειμενικά ποικίλων
στοιχείων του κειμένου και να διατυπώσουν συνεκτικές ερμηνείες του (Fairclough
1992: 135). Στον βαθμό που αυτό επιτυγχάνεται, οι αναγνώστες/τριες καταλαμβάνουν
τις θέσεις υποκειμένου που διαμορφώνουν για αυτούς/ές τα κείμενα.
Ωστόσο, το πλαίσιο παραγωγής του κειμένου δεν συμπίπτει πάντοτε με το
πλαίσιο ερμηνείας του, γεγονός που καθιστά το κείμενο ανοικτό στη διατύπωση
εναλλακτικών ερμηνειών. Έτσι, υπάρχει πάντοτε η δυνατότητα παραγωγής
περισσότερο ή λιγότερο υπό διαπραγμάτευση αναγνώσεων ή και αντιθετικών
αναγνώσεων του κειμένου (Fairclough 1992: 133-136, Hall 1980).
Στην πρώτη περίπτωση, η ανάγνωση περιλαμβάνει έναν συνδυασμό
αντιθετικών στοιχείων και στοιχείων προσαρμοσμένων στην ερμηνευτική θέση που
θέτει το ίδιο το κείμενο. Μολονότι, δηλαδή, ο/η αναγνώστης/τρια καταλήγει σε μια
γενικότερα συνεκτική ερμηνεία του κειμένου, καταλαμβάνοντας τη θέση
υποκειμένου που το κείμενο διαμορφώνει γι’ αυτόν/ήν, διατηρεί το δικαίωμα να
διατυπώσει τις δικές του/της επιφυλάξεις σε επιμέρους ζητήματα που τίθενται από το
κείμενο.
Στη δεύτερη περίπτωση, η ερμηνεία του κειμένου γίνεται στη βάση ενός
εναλλακτικού πλαισίου αναφοράς, αποδομώντας σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό
τη διακειμενική συγκρότηση του κειμένου. Η αντιθετική ανάγνωση ενός κειμένου
μπορεί να θεωρηθεί ως μία όψη της ηγεμονικής διαμάχης για την εξουσία.
Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι η διακειμενική συγκρότηση του
κειμένου από τις φωνές που αρθρώνονται σε αυτό δεν αποτελεί ένα ελεύθερο παιχνίδι
συνδυασμού, αλλά καθορίζεται από τις υφιστάμενες σχέσεις εξουσίας στις εκάστοτε
ιστορικές συνθήκες ύπαρξης ενός κοινωνικού σχηματισμού, οι οποίες διαμορφώνουν
τις συμβάσεις παραγωγής, κατανομής και ερμηνείας του κειμένου. Μέσα σε αυτό το
91
πλαίσιο, μπορούμε να δούμε την οργάνωση της πολυφωνίας του κειμένου ως μία
πτυχή της ηγεμονικής διαμάχης για την αναπαραγωγή ή τον μετασχηματισμό
σχέσεων εξουσίας. Η ιδεολογική λειτουργία του κειμένου συντελείται μέσω της
διαμόρφωσης θέσεων υποκειμένων τα οποία είναι σε θέση να διατυπώσουν
συνεκτικές ερμηνείες των διακειμενικά ποικίλων στοιχείων που το συγκροτούν.
Επειδή, ωστόσο, το πλαίσιο παραγωγής του κειμένου δεν συμπίπτει πάντοτε με το
πλαίσιο της ερμηνείας του, η ιδεολογική λειτουργία του κειμένου δεν πρέπει να
προϋποτίθεται, καθώς δεν αποκλείεται η διατύπωση εναλλακτικών, αντιθετικών
ερμηνείων του.
3.4. ΕΠΙΠΕΔΑ ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ
Η ανάλυση του τρόπου με τον οποίο συγκροτείται διακειμενικά το κείμενο

μπορεί να γίνει σε δύο επίπεδα: αφενός, στο επίπεδο του ίδιου του κειμένου και
αφετέρου στο επίπεδο των συμβάσεων παραγωγής και ερμηνείας του.
Ο Fairclough κάνει την αναλυτική διάκριση μεταξύ εμφανούς (manifest) και

συστατικής διακειμενικότητας (constitutive intertextuality/interdiscursivity)
(Fairclough 1992: 101-136): Η εμφανής διακειμενικότητα αφορά τους μηχανισμούς
με τους οποίους συγκεκριμένα άλλα κείμενα ενσωματώνονται σε ένα κείμενο, ενώ η
συστατική διακειμενικότητα αφορά τον τρόπο με τον οποίον ένα είδος λόγου
συγκροτείται μέσω του συνδυασμού στοιχείων των τάξεων του λόγου (Fairclough
1992: 85) (βλ. παρακάτω).
Μεθοδολογικά, η διακειμενική ανάλυση αποτελεί μέρος της ανάλυσης της
γλωσσικής πρακτικής (διαδικασίες παραγωγής, κατανομής και ερμηνείας του λόγου)
(βλ. και δεύτερο κεφάλαιο). Κατέχει, συνεπώς, μια ενδιάμεση θέση μεταξύ της
ανάλυσης του λόγου ως κειμένου και της ανάλυσής του ως κοινωνικής πρακτικής.
Αφενός, οι συμβάσεις παραγωγής, κατανομής και ερμηνείας των κειμένων (κατά
συνέπεια, και της διακειμενικής συγκρότησής τους) είναι κοινωνικά περιορισμένες,
92
και αφετέρου, η διακειμενική συγκρότηση των κειμένων πραγματώνεται στα ίδια τα

κείμενα και γίνεται εμφανής στα χαρακτηριστικά τους.
3.4.1. Εμφανής διακειμενικότητα
Στην περίπτωση της εμφανούς διακειμενικότητας, το ενδιαφέρον στρέφεται

στο επίπεδο του κειμένου και στον εντοπισμό των συγκεκριμένων κειμένων τα οποία
αυτό ενσωματώνει. 32 Ο βαθμός στον οποίο η παρουσία του άλλου κειμένου γίνεται
εμφανής ποικίλλει: μπορεί να οριοθετείται περισσότερο ή λιγότερο ρητά ή να
υποδηλώνεται στο κείμενο. 33
Στη δεύτερη περίπτωση, η παρουσία του άλλου κειμένου γίνεται αντιληπτή
μέσα από τη λεκτική διατύπωση του κειμένου και τον τρόπο που ‘αποκρίνεται’ στο
άλλο κείμενο. Για παράδειγμα, ακούγοντας κάποιον/α να συνομιλεί στο τηλέφωνο με
ένα άλλο άτομο, μπορεί κανείς να σχηματίσει μια άποψη για το θέμα της συζήτησης
ακούγοντας μόνο τις συνεισφορές του/της ενός/μιας ομιλητή/τριας. Επιπλέον, η
παρουσία του άλλου κειμένου μπορεί να γίνει αντιληπτή και μέσα από τη γνώση του
θεσμικού ή ευρύτερου κοινωνικού συμφραστικού πλαισίου στο οποίο εντάσσεται το
κείμενο (Fairclough 1992: 104). Ο Fairclough φέρνει ως παράδειγμα την ακόλουθη
περίπτωση: το εκφώνημα «Σταματά τη δουλειά την επόμενη Τετάρτη. Είναι έγκυος»
είναι κατανοητό όταν γνωρίζει κανείς το θεσμικό πλαίσιο των εργασιακών σχέσεων
σύμφωνα με το οποίο οι γυναίκες έχουν τη δυνατότητα να διακόψουν προσωρινά την
εργασία τους κατά την περίοδο της εγκυμοσύνη τους (Fairclough 1992: 134).
Σύμφωνα με τον Fairclough (1992: 118-123), μπορούμε να διακρίνουμε τις
ακόλουθες μορφές εμφανούς διακειμενικότητας:
1) Αναπαράσταση του Λόγου: Πρόκειται για την περίπτωση που η
παραδοσιακή γραμματική πραγματεύεται ως διάκριση μεταξύ Ευθέος και Πλαγίου
Λόγου και αφορά το σύνολο των μηχανισμών με το οποίο το ομιλούν άτομο
32
Για μια τέτοια προσέγγιση, χωρίς, ωστόσο, ευρύτερες κοινωνικές προεκτάσεις, βλ. τη διακειμενική
ανάλυση της ποίησης στο έργο του Riffaterre (1978,1983, 1990).
33
Πρβλ. τη διάκριση μεταξύ καθορισμένης (determinate) και τυχαίας (aleatory) διακειμενικότητας του
Allen (2000: 130) και τη διάκριση μεταξύ ισχυρών (strong) και ασθενών (weak) μορφών
διακειμενικότητας του Jenny (1982: 40-41).
93
μεταφέρει τον λόγο τρίτων. Ωστόσο, θα χρησιμοποιήσω τον όρο ‘Αναπαράσταση του
Λόγου’ (Discourse Representation), διότι αντικατοπτρίζει καλύτερα το γεγονός ότι η
μεταφορά του λόγου τρίτων αναπόφευκτα συνεπάγεται και επιλογές ως προς τον
τρόπο αναπαράστασής του (βλ. και Fairclough 1992: 118). Η Αναπαράσταση του
Λόγου αποτελεί τον πιο ρητό τρόπο δήλωσης της παρουσίας ενός άλλου κειμένου στο
κείμενο.
2) Προϋποθέσεις: Πρόκειται για πληροφορίες οι οποίες θεωρούνται ότι
ισχύουν και είναι γνωστές, οπότε δεν δηλώνονται ρητά στο κείμενο. Υπάρχουν,
όμως, νύξεις στην επιφανειακή δομή του κειμένου που τις ‘ενεργοποιούν’ (π.χ., η
παρουσία του οριστικού άρθρου, η χρήση δεικτικών, η παρουσία γεγονοτικών
ρημάτων) (βλ. και Levinson 1983, Yule 2006).
Όπως επισημαίνει ο Fairclough (1992: 120-121), αυτή η θεώρηση θέτει το
εξής ερώτημα: ποιος/α θεωρεί ως γνωστές και δεδομένες τις πληροφορίες που
προϋποτίθενται στο κείμενο; Ως παράδειγμα αναφέρει την πρόταση «Η Σοβιετική
απειλή είναι μύθος». Εάν υποθέσουμε ότι είναι ο/η παραγωγός του κειμένου που
θεωρεί ως γνωστές τις πληροφορίες που προϋποτίθενται στη συγκεκριμένη πρόταση,
τότε η πρόταση είναι αντιφατική, καθώς ο/η παραγωγός του κειμένου προϋποθέτει
την ύπαρξη Σοβιετικής απειλής (παρουσία του οριστικού άρθρου) και ταυτόχρονα
δηλώνει ότι δε υπάρχει τέτοια απειλή.
Εάν, όμως, υιοθετήσουμε μια διακειμενική προσέγγιση των προϋποθέσεων
και τις θεωρήσουμε ως μια μορφή εμφανούς διακειμενικότητας, τότε αίρεται η
αντιφατικότητα της παραπάνω πρότασης: η ονοματική φράση «η Σοβιετική απειλή»
και η προϋπόθεση που ‘ενεργοποιεί’ προέρχονται από κείμενο που ανήκει σε άλλον/η
παραγωγό το οποίο αντικρούεται στο παρόν κείμενο.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οι περιπτώσεις κατά τις οποίες οι προϋποθέσεις
ενός κειμένου αποτελούν πληροφορίες τις οποίες ο/η ίδιος/α ο/η παραγωγός του
θεωρεί δεδομένες μπορούν να ερμηνευθούν βάσει των διακειμενικών σχέσεων του
συγκεκριμένου κειμένου με προγενέστερα κείμενα του/της ίδιου/ας παραγωγού.
Ακριβώς επειδή οι προϋποθέσεις δεν δηλώνονται ρητά αλλά θεωρούνται
δεδομένες, αποκτούν ιδιαίτερη σημασία για την ιδεολογική λειτουργία του κειμένου
και τη συμβολή του στην αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας (βλ. δεύτερο κεφάλαιο και
Culler 1981: 100-118, Fairclough 2003: 55-61).
3) Άρνηση: Όπως και οι προϋποθέσεις, έτσι και η άρνηση μπορεί να θεωρηθεί
ως μια μορφή εμφανούς διακειμενικότητας. Η άρνηση λειτουργεί διακειμενικά,
94
καθώς οι αρνητικές προτάσεις ενσωματώνουν ένα άλλο κείμενο με σκοπό να το

απορρίψουν (Fairclough 1992: 123). Προϋποθέτουν, δηλαδή, και αυτές την παρουσία
ενός προγενέστερου κειμένου το οποίο αντικρούεται. Για παράδειγμα, η αρνητική
πρόταση «Ο Γιώργος δεν ήταν άρρωστος» προϋποθέτει την ύπαρξη ενός άλλου
κειμένου στο οποίο δηλώνεται το αντίθετο, ότι, δηλαδή, ο Γιώργος ήταν όντως
άρρωστος (πρβλ. και τις προσεγγίσεις των Martin & White 2005: 92-137, Noh 2000:
103-144).
4) Μετα-λόγος: Αφορά εκείνες τις περιπτώσεις κατά τις οποίες ο/η παραγωγός
αποστασιοποιείται με κάποιον τρόπο από το κείμενό του διακρίνοντας διαφορετικά
επίπεδα σε αυτό και αντιμετωπίζοντάς κάποιο από αυτά σαν να προέρχεται από άλλο
κείμενο. Η αποστασιοποίηση επιτυγχάνεται με διάφορους μηχανισμούς επίσχεσης
(hedging), όπως τα επιρρήματα κάπως και λίγο (π.χ., Η διάλεξη ήταν κάπως βαρετή),
ή με εκφράσεις οι οποίες ‘μαρκάρουν’ το κείμενο ως ξένο, ως προερχόμενο από
κάποιο άλλο κείμενο ή είδος λόγου (π.χ., Φύσηξε δυτικός άνεμος, πουνέντες στη
γλώσσα των ναυτικών, και μας δρόσισε λίγο). Τέλος, στην κατηγορία του μετα-λόγου
εντάσσονται και περιπτώσεις επαναδιατύπωσης από τον ομιλούν άτομο του λόγου
ενός/μιας άλλου/ης συνομιλητή/τριας (Fairclough 1992: 122-123).
5) Ειρωνεία: Η διακειμενική φύση της ειρωνείας γίνεται εμφανής από το
γεγονός ότι ένα ειρωνικό εκφώνημα ‘απηχεί’ το εκφώνημα ενός άλλου ομιλούντος
ατόμου. Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι λέτε σε μια φίλη σας «Ωραία μέρα για
περπάτημα». Πηγαίνετε για περπάτημα, αρχίζει να βρέχει, και η φίλη σας λέει
«Ωραία μέρα για περπάτημα». Το εκφώνημά της ‘απηχεί’ το δικό σας, αλλά υπάρχει
διαφορά στη σημασία που εκείνη διατυπώνει απηχώντας το δικό σας εκφώνημα. Η
πραγματική λειτουργία του δικού της εκφωνήματος είναι να εκφράσει μια αρνητική
αξιολόγηση του δικού σας εκφωνήματος. Η ερμηνεία ενός συγκεκριμένου κειμένου
ως ειρωνικού εξαρτάται ακριβώς από τη δυνατότητα του/της αποδέκτη/τριας του να
αντιληφθεί ότι η σημασία του απηχούμενου κειμένου δεν ανήκει στον/στην
παραγωγό του συγκεκριμένου κειμένου (Fairclough 1992: 123, βλ. και Noh 2000: 94-
97).
Η ανίχνευση της ειρωνείας στηρίζεται σε διάφορους παράγοντες: στη
σύγκρουση μεταξύ του περιεχομένου του κειμένου και των επικοινωνιακών
συμφραζομένων του, στην επιτόνιση ή στην προγενέστερη γνώση εκ μέρους του/της
αποδέκτη/τριας του λόγου του συστήματος πεποιθήσεων και αξιών του/της
παραγωγού του κειμένου.
95
Όπως γίνεται φανερό από τα όσα ειπώθηκαν παραπάνω, οι μορφές εμφανούς

διακειμενικότητας διαφοροποιούνται ως προς τον τρόπο με τον οποίο και τον βαθμό
στον οποίο η παρουσία άλλων κειμένων γίνεται εμφανής στο εκάστοτε κείμενο. Στην
παρούσα έρευνα, το ενδιαφέρον μου επικεντρώνεται στην Αναπαράσταση του
Λόγου, καθώς, όπως θα δούμε παρακάτω, αποτελεί τον βασικό μηχανισμό με τον
οποίον ενσωματώνεται στον δημοσιογραφικό λόγο ο λόγος τρίτων.
3.4.2. Συστατική διακειμενικότητα
Η συστατική διακειμενικότητα επεκτείνει την ανάλυση της διακειμενικής

συγκρότησης των κειμένων προς την κατεύθυνση των διαδικασιών και των
συμβάσεων παραγωγής, κατανομής και ερμηνείας τους, δηλαδή των τάξεων του
λόγου (βλ. και 2.1.). Υπό αυτή την έννοια, η διακειμενικότητα αποτελεί μία από τις
συστατικές αρχές της κειμενικότητας (βλ. και de Beaugrande & Dressler 1981: 11). Η
παραγωγή και ερμηνεία του κειμένου προϋποθέτει τη γνώση όχι μόνο των
συγκεκριμένων κειμένων που το συγκροτούν, αλλά και των συμβάσεων παραγωγής
και ερμηνείας του.
Τα στοιχεία που συγκροτούν τις τάξεις του λόγου και αρθρώνονται στα
διάφορα είδη λόγου είναι ποικίλα και διαφορετικού επίπεδου: αφορούν, μεταξύ
άλλων, συστήματα οργάνωσης των συνεισφορών στον διάλογο, το λεξιλόγιο, την
κειμενική δομή, συμβάσεις ευγένειας. Ο Fairclough (1992: 124-130) προτείνει την
οργάνωσή τους σε τρεις ευρύτερες κατηγορίες: κειμενικό είδος (genre), λόγος
(discourse) και ύφος (style). Ωστόσο, όπως και ο ίδιος αναγνωρίζει, υπάρχουν
δυσκολίες με μια τέτοια κατηγοριοποίηση. Πρώτον, τα στοιχεία που συγκροτούν τις
τάξεις του λόγου είναι ποικιλόμορφα και αφορούν διαφορετικά επίπεδα ανάλυσης,
οπότε δεν είναι πάντοτε εύκολο να υπαχθούν σε κάποια από τις παραπάνω
κατηγορίες. Δεύτερον, οι ίδιες οι έννοιες του κειμενικού είδους, του λόγου και του
ύφους είναι ρευστές και δεν υπάρχει ένας ευρύτερα αποδεκτός ορισμός τους. Τρίτον,
δεν υπάρχει μία σαφώς καθορισμένη τυπολογία των διαφόρων κειμενικών ειδών,
λόγων ή υφών. Ο προσδιορισμός τους σε κάθε κείμενο αποτελεί μια ερμηνευτική
διαδικασία η οποία εξαρτάται από την εμπειρία και τη στάση του/της αναλυτή/τριας
(Fairclough 1992: 124-125, 1995α: 212).
96
Παρ’ όλα αυτά, πιστεύω ότι η κατηγοριοποίηση που προτείνει ο Fairclough

παρέχει ένα σημαντικό εργαλείο για τη μελέτη των διαφορετικών στοιχείων που
συγκροτούν τα διάφορα είδη λόγου, με δεδομένη την ποικιλία και την ετερογένειά
τους. Η χρήση ενός μικρού αριθμού κατηγοριών επιτρέπει τον εντοπισμό σημαντικών
διαφορών μεταξύ των ειδών λόγου και διευκολύνει την αναλυτική διαδικασία.
Οι κατηγορίες του κειμενικού είδους, του λόγου και του ύφους έχουν μια
σχετική αυτονομία μεταξύ τους. Ωστόσο, δεν είναι ισοδύναμες. Από τις τρεις, η
κατηγορία του κειμενικού είδους κατέχει τη μεγαλύτερη αυτονομία και καθορίζει
τους πιθανούς συνδυασμούς των δύο άλλων κατηγοριών. Έτσι, συγκεκριμένα
κειμενικά είδη συνήθως συνδυάζονται με συγκεκριμένους λόγους και ύφη, χωρίς
αυτό να αποκλείει άλλους, καινοτόμους συνδυασμούς. Από τις άλλες δύο κατηγορίες,
η κατηγορία του λόγου είναι η λιγότερο αυτόνομη. Ας δούμε, λοιπόν, τι περιλαμβάνει
η εξέταση της κάθε κατηγορίας.
1) Κειμενικό είδος: Η ανάλυση των κειμενικών ειδών έχει μακρά παράδοση,
κυρίως όσον αφορά τη μελέτη της λογοτεχνίας και της ποίησης. Ωστόσο, η
ειδολογική ανάλυση των κειμένων έχει απασχολήσει και μελετητές σε άλλα πεδία,
όπως είναι, για παράδειγμα, η ανάλυση της καθημερινής συνομιλίας (π.χ., Bakhtin
1986), διαφόρων ειδών θεσμικού λόγου (π.χ., Bhatia 1993, Swales 1990) και
κειμενικών ειδών των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας (π.χ., Fairclough 1995β: 85-90,
Feuer 1992, Fiske 2000, Meinhof & Smith 2000). Οι προσεγγίσεις αυτές διαφέρουν
ως προς τα κριτήρια με τα οποία οργανώνουν την ειδολογική ανάλυση τους, και
κυμαίνονται μεταξύ περισσότερων δομικών, σχηματικών θεωρήσεων των κειμενικών
ειδών και θεωρήσεων οι οποίες επιχειρούν να αναδείξουν την ετερογένεια των
στοιχείων που συγκροτούν τα κειμενικά είδη.
Στην παρούσα έρευνα, ο όρος ‘κειμενικό είδος’ χρησιμοποιείται για να
αναφερθεί σε ένα σχετικά παγιωμένο σύνολο συμβάσεων που σχετίζεται, και εν μέρει
θεσπίζει, ένα κοινωνικά επικυρωμένο είδος δραστηριότητας (Fairclough 1992:
126). 34
Έτσι, η τηλεοπτική είδηση, το άρθρο μιας εφημερίδας, η συνέντευξη
αποτελούν διαφορετικά κειμενικά είδη του δημοσιογραφικού λόγου, ενώ η διάλεξη
και το επιστημονικό άρθρο αποτελούν κειμενικά είδη του επιστημονικού λόγου.
34
[a relatively stable set of conventions that is associated with, and partly enacts, a socially ratified
type of activity.]
97
Η ανάλυση του κειμενικού είδους περιλαμβάνει τη διερεύνηση των

μηχανισμών με τους οποίους οργανώνεται η γλωσσική συμπεριφορά των
συμμετεχόντων ατόμων σε ένα κοινωνικό συμβάν, δηλαδή, των τρόπων με τους
οποίους το κείμενο εντάσσεται και συμβάλλει στην κοινωνική δραστηριότητα που
βρίσκεται σε εξέλιξη (Fairclough 2003: 65). Αυτή η διερεύνηση, όπως ήδη ανέφερα,
προϋποθέτει συγκεκριμένες διαδικασίες παραγωγής, κατανομής και ερμηνείας του
κειμένου (Fairclough 1992: 126). Αυτές οι διαδικασίες καθορίζονται από το
κειμενικό είδος στο οποίο ανήκει το κείμενο και διαμορφώνουν τη συνολική
οργάνωσή του και τα επιμέρους χαρακτηριστικά του σε διάφορα επίπεδα: την
κειμενική δομή του, τις μορφικές, γραμματικές και σημασιακές σχέσεις μεταξύ των
προτάσεών του, τη δύναμη του κειμένου, καθώς και τις μορφές εμφανούς
διακειμενικότητας που χρησιμοποιούνται σε αυτό (Fairclough 2003: 67).
Επιπλέον, το κείμενο μπορεί να αποτελεί πραγμάτωση ενός μόνο κειμενικού
είδους ή, αντίθετα, συνδυασμό διαφορετικών κειμενικών ειδών. Στην πρώτη
περίπτωση, το κείμενο παρουσιάζει ομοιογένεια και μια σχετικά παγιωμένη δομή,
ενώ στη δεύτερη εμφανίζεται ετερογενές, περιέχοντας διαφορετικά και, συχνά,
αντιφατικά μεταξύ τους στοιχεία. Για παράδειγμα, μια τηλεοπτική συνέντευξη μπορεί
να ακολουθεί τις καθιερωμένες, συμβατικές διαδικασίες παραγωγής ή να συνδυάζει
στοιχεία του συγκεκριμένου κειμενικού είδους με στοιχεία της καθημερινής ομιλίας,
δημιουργώντας έτσι την επίφαση μιας απλής, καθημερινής συζήτησης.
Μπορούμε να δούμε το κειμενικό είδος ως ένα μηχανισμό πλαισίωσης
(framing device) της γλωσσικής συμπεριφοράς, ο οποίος διαμορφώνει τις
παραμέτρους της δράσης των συμμετεχόντων ατόμων σε κάθε κοινωνικό συμβάν
(Fairclough 2000: 176-179). Κατά συνέπεια, αλλαγές στο εκάστοτε σύστημα
κειμενικών ειδών είναι ενδεικτικές ευρύτερων πολιτισμικών αλλαγών στις κοινωνικές
πρακτικές των διαφόρων πεδίων της κοινωνικής ζωής και εν μέρει προκύπτουν από
αυτές. Η διερεύνησή τους, επομένως, μπορεί να αποβεί χρήσιμη για τη μελέτη
ευρύτερων κοινωνικο-πολιτισμικών διεργασιών. Για παράδειγμα, ένα βασικό
χαρακτηριστικό της σύγχρονης τάξης της κοινωνίας, όπως επισημαίνει ο Fairclough
(2003: 35), είναι η ρευστότητα των ορίων των κοινωνικών πρακτικών της. Μία πτυχή
αυτής της ρευστότητας είναι η αυξανόμενη οικειοποίηση στοιχείων των πρακτικών
του ιδιωτικού πεδίου στις θεσμικές πρακτικές του δημόσιου πεδίου. Η τάση προς
προφορικότητα που χαρακτηρίζει πολλά από τα κειμενικά είδη του δημόσιου πεδίου
(βλ. και 1.3.8.) και γίνεται εμφανής στην ετερογενή σύσταση των ίδιων των κειμένων
98
τους μπορεί να ερμηνευθεί ως η γλωσσική όψη αυτής της αναδιάρθρωσης της τάξης
της κοινωνίας.
2) Λόγος: Ο όρος ‘λόγος’ χρησιμοποιείται στην Κριτική Ανάλυση του Λόγου
και με μια δεύτερη, πιο συγκεκριμένη σημασία (βλ. Fairclough 1992, 1995α, 2003,
Jäger 2001, Wodak 2001α), η οποία αποτελεί αντικείμενο εξέτασης και στο έργο του
Foucault (1987): ο λόγος ως τρόπος σημασιοδότησης ενός συγκεκριμένου πεδίου
κοινωνικής πρακτικής από συγκεκριμένη οπτική γωνία (Fairclough 1995α: 14). 35
Με αυτή τη σημασία, ο όρος αντιστοιχεί, σε γενικές γραμμές, σε ό,τι σε άλλες
προσεγγίσεις εξετάζεται ως το περιεχόμενο του κειμένου, το πεδίο (field) (Halliday
1978) ή ο σχηματισμός του λόγου (discursive formation) (Foucault 1987). Ωστόσο, η
σημασία που του αποδίδεται στην Κριτική Ανάλυση του Λόγου διαφέρει από τη
σημασία αυτών των όρων, καθώς τονίζει το γεγονός ότι η σημασιοδότηση ενός
πεδίου κοινωνικής πρακτικής ή γνώσης διαμορφώνεται πάντοτε από συγκεκριμένη
οπτική γωνία (Fairclough 1992: 127-128). Για παράδειγμα, μπορούμε να μιλούμε για
τον ‘συμβατικό’, ‘εναλλακτικό’ ή ‘πρακτικό’ ιατρικό λόγο, δηλαδή, την ιατρική ως
πεδίο γνώσης από την οπτική των συμβατικών, εναλλακτικών ή καθαρά πρακτικών
μορφών άσκησής της.
Οι λόγοι, ως σημασιοδοτήσεις από συγκεκριμένη οπτική γωνία, σχετίζονται
με τη δραστηριότητα και τη θέση στην κοινωνική δομή των κοινωνικών υποκειμένων
που τους αρθρώνουν, καθώς και από τις σχέσεις μεταξύ τους. Συνδέονται με την
αναπαρασταστική λειτουργία (ideational function) της γλώσσας (Halliday 1978,
1985) και πραγματώνονται σε διάφορα χαρακτηριστικά του κειμένου, όπως είναι το
λεξιλόγιο, οι σημασιακές σχέσεις και η συντακτική δομή του (Fairclough 2003: 129-
133).
Ο λόγος δεν αποτελεί μια στατική και κλειστή μορφή σημασιοδότησης, αλλά
είναι εγγενώς ευμετάβλητος. Η εσωτερική του οργάνωση καθορίζεται τόσο από τη
συσχέτισή του με άλλους λόγους στο ίδιο πεδίο κοινωνικής πρακτικής στο οποίο
ανήκει όσο και με λόγους σε άλλα πεδία. Κάποιοι λόγοι μπορεί να αντικρούουν
άλλους, να τους συμπληρώνουν ή να τους επικαλύπτουν (Fairclough 2003: 129-133
Wodak 2001α: 65-67). Το κείμενο μπορεί να αποτελεί πραγμάτωση περισσότερων
του ενός λόγων, οι σχέσεις μεταξύ των οποίων ποικίλλουν.
35
[a discourse is a way of signifying a particular domain of social practice from a particular
perspective]
99
Επιπλέον, διαφορετικοί λόγοι, υπό συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες,

συνδυάζονται για να παραγάγουν νέους, υβριδικούς λόγους (Fairclough 1992: 4).
Παράδειγμα μιας τέτοιας αναδιάρθρωσης των ορίων μεταξύ διαφορετικών λόγων
είναι η μελέτη του Fairclough (1993) για τον μετασχηματισμό του δημόσιου
θεσμικού λόγου στην ανώτατη εκπαίδευση, κάτω από την πίεση της
εμπορευματοποίησής της, μέσα από την υιοθέτηση διαφημιστικών πρακτικών, οι
οποίες εν μέρει πραγματώνονται στον υβριδικό συνδυασμό περισσότερο
παραδοσιακών και νεωτερικών λόγων.
Τέλος, συγκεκριμένοι λόγοι συνδέονται συνήθως με συγκεκριμένα κειμενικά
είδη (Fairclough 1992: 127-128, 1995α: 14). Για παράδειγμα, ένας συνδικαλιστικός
πολιτικός λόγος συνδέεται συνήθως με κειμενικά είδη του πεδίου της κοινωνικής
ζωής στο οποίο ασκείται (δηλαδή, την πολιτική), όπως είναι η πολιτική ομιλία, η
ανακοίνωση, η έγγραφη αίτηση και διαμαρτυρία, ενώ ταυτόχρονα, μπορεί να
εμφανισθεί και σε κειμενικά είδη άλλων κοινωνικών πεδίων, όπως είναι η
καθημερινή συνομιλία, η τηλεοπτική είδηση, το άρθρο εφημερίδας.
Μπορούμε να δούμε τους λόγους ως συστήματα κατηγοριοποίησης, με τα
οποία τα κοινωνικά υποκείμενα ταξινομούν τα γεγονότα, τις καταστάσεις, τα
πράγματα και τους ανθρώπους γύρω τους (Fairclough 2000: 179-182). Όπως για κάθε
σύστημα κατηγοριοποίησης, και εδώ εγείρονται ερωτήματα για το τι περιλαμβάνεται
και τι αποκλείεται, πώς ιεραρχούνται και πώς σχετίζονται οι διάφορες ταξινομήσεις
μεταξύ τους, καθώς διαφορετικοί λόγοι δομούν και ταξινομούν την κοινωνική
πραγματικότητα και τον κόσμο με διαφορετικούς τρόπους. Οι σχέσεις μεταξύ των
διαφορετικών λόγων σε κάθε κοινωνικό πεδίο δεν είναι ελεύθερες, αλλά
ιεραρχημένες, και καθορίζονται από τις ευρύτερες ιστορικο-κοινωνικές συνθήκες της
χρήσης τους και τις σχέσεις εξουσίας μεταξύ των διαφόρων κοινωνικών ομάδων (βλ.
και παρακάτω). Όπως αναφέρει ο Fairclough,
when different discourses come into conflict and particular discourses are
contested, what is centrally contested is the power of these preconstructed
semantic systems to generate particular visions of the world which may have
the performative power to sustain or remake the world in their image, so to
speak.
100
Ο τρόπος, λοιπόν, με τον οποίον οι λόγοι ιεραρχούνται σε κάθε πεδίο

κοινωνικής ζωής αποτελεί απόρροια και ταυτόχρονα αντικατοπτρίζει την ευρύτερη
διαμάχη των κοινωνικών ομάδων για τη διατήρηση ή κατάκτηση της εξουσίας.
3) Ύφος: Η μελέτη του ύφους σχετίζεται με τη διαπροσωπική λειτουργία της
γλώσσας (Halliday 1978, 1985) και αφορά τον τρόπο με τον οποίον αρθρώνονται στο
κείμενο τόσο οι σχέσεις μεταξύ των κοινωνικών υποκειμένων που συμμετέχουν σε
ένα κοινωνικό συμβάν όσο και τον τρόπο με τον οποίο συγκροτείται η κοινωνική
ταυτότητά τους (Fairclough 1992: 127, 2003: 159-163).
Η ανάλυση του ύφους επικεντρώνεται στη διερεύνηση τριών στοιχείων: του
τόνου (tenor), του τρόπου (mode) και του ρητορικού τρόπου (rhetorical mode) (βλ.
Fairclough 1992: 127, Halliday 1978: 142-145, Halliday & Hasan 1985: 12). Ο τόνος
προσδιορίζει τις κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των συμμετεχόντων/ουσών σε ένα
κοινωνικό συμβάν, τους ρόλους και τη θέση τους σε αυτό. Έτσι, ως προς τον τόνο
του, ένα κείμενο μπορεί να χαρακτηριστεί ως ‘επίσημο’, ‘ανεπίσημο’, ‘υπηρεσιακό’,
‘συνομιλιακό’. Ο τρόπος και ο ρητορικός τρόπος προσδιορίζουν τον ρόλο που
διαδραματίζει ο λόγος στο κοινωνικό συμβάν. Ο τρόπος έχει σχέση με το κανάλι
επικοινωνίας (channel) που χρησιμοποιείται (π.χ., προφορικός λόγος, γραπτός λόγος,
ή κάποιος άλλος συνδυασμός) ενώ ο ρητορικός τρόπος με τη λειτουργία που καλείται
να επιτελέσει το κείμενο. Ως προν τον ρητορικό τρόπο, ένα κείμενο μπορεί να
χαρακτηριστεί ως ‘ενημερωτικό’, ‘περιγραφικό’, ‘διδακτικό’, ‘αξιολογικό’.
3.5. Η ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
Όπως είδαμε στο πρώτο κεφάλαιο, ο δημοσιογραφικός λόγος αποτελεί ένα

από τα είδη λόγου τα οποία αρθρώνονται στο θεσμικό πεδίο των Μέσων Μαζικής
Επικοινωνίας. Τα χαρακτηριστικά του διαμορφώνονται και είναι συνυφασμένα με τις
ιδιαιτερότητες της μαζικής επικοινωνίας και τον θεσμικό ρόλο των Μέσων Μαζικής
Επικοινωνίας.
101
Βασική λειτουργία του δημοσιογραφικού λόγου είναι η ενημέρωση των

πολιτών για γεγονότα, καταστάσεις, ενέργειες και πράξεις θεσμικών φορέων και
ατόμων που δραστηριοποιούνται, κατά κανόνα, στο δημόσιο πεδίο της κοινωνικής
ζωής. Η δημοσιογραφία ως κοινωνική πρακτική, δηλαδή, διαμεσολαβεί μεταξύ του
δημόσιου πεδίου της κοινωνικής δράσης και των θεσμών και του ιδιωτικού πεδίου
της καθημερινής ζωής και πρακτικής.
Αυτή η διαμεσολάβηση, ωστόσο, δεν είναι ουδέτερη. Τα χαρακτηριστικά της
καθορίζονται από το ευρύτερο θεσμικό πλαίσιο της δημοσιογραφικής πρακτικής, το
οποίο απολαμβάνει μια σχετική αυτονομία, με τη δική του επαγγελματική
δεοντολογία και τις δικές του διαδικασίες επιλογής, επεξεργασίας και παραγωγής (βλ.
1.3.5. και 1.3.7.) Ταυτόχρονα, η φύση αυτής της διαμεσολάβησης διαμορφώνεται και
από τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ της δημοσιογραφικής πρακτικής και
άλλων θεσμών του δημόσιου και του ιδιωτικού πεδίου (π.χ., πολιτική, οικονομία,
οικογένεια) (βλ. 1.3.8.)
Η διαμεσολαβητική θέση της δημοσιογραφικής πρακτικής καθιστά την
πολυφωνία βασικό χαρακτηριστικό των κειμένων του δημοσιογραφικού λόγου,
καθώς σε αυτά αρθρώνεται, εκτός από τον θεσμικό λόγο των δημοσιογράφων, και ο
λόγος άλλων ατόμων (βλ. 1.3.6.). Ο/Η δημοσιογράφος σπάνια είναι αυτόπτης
μάρτυρας των γεγονότων τα οποία καταγράφει και εξιστορεί. Κατά συνέπεια,
στηρίζεται στη μαρτυρία και τις απόψεις τρίτων προκειμένου να συντάξει τα κείμενά
του. Ωστόσο, όπως ήδη είδαμε, ο ρόλος του/της δεν περιορίζεται σε αυτόν του
ουδέτερου διαχυτή πληροφοριών. Τα κείμενά του/της δεν αποτελούν απλή παράθεση
διαφορετικών μαρτυριών, αλλά ένα δομικά ιεραρχημένο σύνολο, το οποίο
διαμορφώνεται σύμφωνα με συγκεκριμένες πρακτικές παραγωγής και επεξεργασίας,
οι οποίες υπαγορεύονται από τις συχνά αντικρουόμενες απαιτήσεις του
διαμεσολαβητικού ρόλου του/της και έχουν ως αποτέλεσμα τον μετασχηματισμό του
πρωτογενούς υλικού.
Πώς, λοιπόν, μπορούμε να εξετάσουμε την πολυφωνία του δημοσιογραφικού
λόγου και τους τρόπους με τους οποίους αρθρώνονται και διαπλέκονται οι
διαφορετικές φωνές που ακούγονται σε αυτόν τόσο μεταξύ τους όσο και με τον λόγο
των δημοσιογράφων; Και, επιπλέον, πώς μπορούμε να διερευνήσουμε τις συνέπειες
αυτής της οργάνωσης για την κοινωνική και ιδεολογική λειτουργία της
δημοσιογραφικής πρακτικής;
102
Εξετάσαμε παραπάνω την έννοια της διακειμενικότητας ως τη γλωσσική όψη

της κοινωνικής πολυφωνίας, δηλαδή, ως το σύνολο εκείνων των μηχανισμών με τους
οποίους κωδικοποιούνται στη γλώσσα οι διαφορετικές φωνές που αρθρώνονται σε
έναν κοινωνικό σχηματισμό στις εκάστοτε ιστορικές συνθήκες της ύπαρξής του.
Επειδή, ωστόσο, όπως είδαμε, η διακειμενική συγκρότηση των κειμένων είναι
ιστορικά και κοινωνικά καθορισμένη και διαμορφώνεται από τις εκάστοτε σχέσεις
εξουσίας, είναι αναγκαίο η ανάλυση της διακειμενικότητάς τους να γίνεται στο
πλαίσιο μιας κοινωνικής θεώρησης του λόγου στην οποία οι σχέσεις λόγου-εξουσίας
κατέχουν κεντρική θέση.
Ο συνδυασμός της έννοιας της διακειμενικότητας με την έννοια της ηγεμονίας
του Gramsci (1971) στο πλαίσιο της Κριτικής Ανάλυσης του Λόγου οριοθετούν ένα
τέτοιο πεδίο έρευνας, στο οποίο μπορούν να εξεταστούν οι μηχανισμοί με τους
οποίους πραγματώνεται η κοινωνική πολυφωνία στα ίδια τα κείμενα του
δημοσιογραφικού λόγου. Οι ιδιαιτερότητες της μαζικής επικοινωνίας, σε συνδυασμό
με τους συχνά αντικρουόμενους στόχους και πρακτικές της δημοσιογραφίας, έχουν
ως αποτέλεσμα την παραγωγή κειμένων τα οποία αποτελούνται από ετερόκλητα και
συχνά αντιφατικά μεταξύ τους στοιχεία. Η υιοθέτηση μιας διακειμενικής
προσέγγισης μπορεί να φέρει στο φως την ετερογενή σύσταση αυτών των κειμένων
και τα στοιχεία που τα συγκροτούν. Τα συμπεράσματα μιας τέτοιας ανάλυσης
μπορούν να συμβάλουν στην καλύτερη κατανόηση και ερμηνεία της θέσης και του
ρόλου της δημοσιογραφίας στη σύγχρονη κοινωνία. Παράλληλα, μια τέτοια
προσέγγιση παρέχει τη δυνατότητα μιας κριτικής ανάγνωσης του δημοσιογραφικού
λόγου και των πρακτικών του, η οποία μπορεί να διαφωτίσει και να ερμηνεύσει τη
συμβολή του στην αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας και να συμβάλει στη
διαμόρφωση μιας κριτικής στάσης απέναντί του.
Από τις διαφορετικές μορφές εμφανούς διακειμενικότητας στις οποίες
αναφέρθηκα παραπάνω, το ενδιαφέρον μου στην παρούσα έρευνα εστιάζεται στην
Αναπαράσταση του Λόγου, διότι αυτή η μορφή διακειμενικότητας αποτελεί τον
βασικό μηχανισμό με τον οποίον ενσωματώνεται στα κείμενα του δημοσιογραφικού
λόγου ο λόγος τρίτων.
103
4. Η ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΩΣ ΜΟΡΦΗ

ΕΜΦΑΝΟΥΣ ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑΣ
Ένας από τους τρόπους με τους οποίους πραγματώνεται στη γλώσσα η

κοινωνική πολυφωνία είναι, όπως ήδη είδαμε (3.4.1.), και το σύστημα των
μηχανισμών της Αναπαράστασης του Λόγου, στην οποία επικεντρώνεται το
ενδιαφέρον της παρούσας έρευνας λόγω της σημασίας που κατέχει αυτή η μορφή
εμφανούς διακειμενικότητας στη συγκρότηση του δημοσιογραφικού λόγου. Σε αυτό
το κεφάλαιο αναλύονται και εξετάζονται ορισμένα ζητήματα που σχετίζονται με το
φαινόμενο της Αναπαράστασης του Λόγου. Από την εξέταση προκύπτει ότι η
μεταφορά και απόδοση του λόγου τρίτων δεν αποτελεί μια πιστή αναπαραγωγή αυτού
του λόγου, αλλά μια κατασκευή, η οποία αξιοποιείται από τον μεταφέροντα/ουσα τον
λόγο ομιλητή/τρια για να εξυπηρετήσει τους δικούς του/της στόχους στο πλαίσιο της
επικοινωνιακής περίστασης στην οποία χρησιμοποιείται. Επιπλέον, γίνεται εμφανής η
ανεπάρκεια της περιγραφικής προσέγγισης του φαινομένου από την παραδοσιακή
γραμματική και η αναγκαιότητα μιας πιο σφαιρικής θεώρησής του. Όσον αφορά τον
δημοσιογραφικό λόγο, μια σφαιρική θεώρηση του φαινομένου της Αναπαράστασης
του Λόγου θα επιτρέψει να διερευνήσουμε πιο αποτελεσματικά πώς οργανώνεται η
κοινωνική πολυφωνία στις γλωσσικές πρακτικές της δημοσιογραφίας και πώς αυτή η
οργάνωση συμβάλλει στην ιδεολογική λειτουργία του δημοσιογραφικού λόγου και
στην αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας.
Η Αναπαράσταση του Λόγου αποτελεί μία όψη της ανακλαστικότητας ή
αυτο-αναφορικότητας (reflexivity) της γλώσσας, δηλαδή, της ιδιότητάς της να
αναφέρεται στον ίδιο τον εαυτό της (Lyons 1977: 5): η γλώσσα δεν χρησιμοποιείται
για την κωδικοποίηση μιας εξω-γλωσσικής εμπειρίας ή κατάστασης, αλλά για την
104
αναπαράσταση μιας ήδη γλωσσικά κωδικοποιημένης αναπαράστασης. 36 Σύμφωνα με

τον Voloshinov,
reported speech is speech within speech, utterance within utterance, and at

the same time also speech about speech, utterance about utterance”.
Κατά συνέπεια, το επικοινωνιακό πλαίσιο της Αναπαράστασης του Λόγου

περιλαμβάνει τα εξής τουλάχιστον στοιχεία (βλ. και Leech 1980: 51-56, Li 1986: 37-
39): 1) το αρχικό ομιλούν άτομο, του οποίου ο λόγος μεταφέρεται, 2) τον
μεταφερόμενο λόγο, 3) το αρχικό συμφραστικό πλαίσιο του μεταφερόμενου λόγου, 4)
τον/την ομιλητή/τρια ο/η οποίος/α μεταφέρει τον λόγο του αρχικού ομιλούντος
ατόμου, 5) τον λόγο του/της μεταφέροντος/ουσας τον λόγο ομιλητή/τριας και 6) το
συμφραστικό πλαίσιο στο οποίο ενσωματώνεται ο λόγος του αρχικού ομιλούντος
ατόμου.
Θα χρησιμοποιήσω τον όρο ‘Αναπαράσταση του Λόγου’ για να αναφερθώ
στο σύνολο των γλωσσικών μηχανισμών τους οποίους αξιοποιεί ο/η ομιλητής/τρια
για να απομονώσει από το αρχικό (περισσότερο ή λιγότερο προσδιορισμένο)
συμφραστικό του πλαίσιο τον λόγο άλλων (περισσότερο ή λιγότερο
προσδιορισμένων) ομιλούντων ατόμων και να τον ενσωματώσει στον δικό του/της
λόγο έτσι ώστε να εξυπηρετήσει τις (επικοινωνιακές, ρητορικές, αφηγηματικές, κτλ.)
ανάγκες που υπαγορεύονται από το δικό του/της επικοινωνιακό πλαίσιο. Στην
Αναπαράσταση του Λόγου, ο/η ομιλητής/τρια δηλώνει, με περισσότερο ή λιγότερο
ρητό τρόπο, ότι ο λόγος του/της συμπεριλαμβάνει και ενσωματώνει, εκτός από τη
δική του/της φωνή, και τη φωνή άλλων ατόμων, την οποία αναλαμβάνει να
μεταφέρει, καθιστώντας με αυτόν τον τρόπο τον λόγο του/της πολυφωνικό. Η
Αναπαράσταση του Λόγου αποτελεί ένα από τα μέσα που συντελούν στη διαλογική
διεύρυνση (dialogic expansion) του λόγου, όπως την αποκαλούν οι Martin & White
(2005: 102-104).
Με βάση αυτό το πλαίσιο, στη βιβλιογραφία διακρίνονται δύο βασικοί τρόποι
με τους οποίους μπορεί να μεταφερθεί ο λόγος τρίτων: 1) άμεσα και 2) έμμεσα (βλ.
36
Με όρους του Halliday (1985: 227-228), στην Αναπαράσταση του Λόγου δεν έχουμε την
κωδικοποίηση στη γλώσσα ενός φαινομένου (phenomenon), αλλά ενός μετα-φαινομένου (meta-
phenomenon).
105
π.χ., Banfield 1973, Κλαίρης & Μπαμπινιώτης 2005: 455-457, Partee 1973α, 1973β,
Τζάρτζανος 1928: 277-280, Τσοπανάκης 1994: 561-562, 590, Wierzbicka 1974).
Στην πρώτη περίπτωση, ο/η ομιλητής/τρια θεωρείται ότι αποδίδει με ακρίβεια τόσο
τη μορφή όσο και το περιεχόμενο του μεταφερόμενου λόγου, ενώ στη δεύτερη, μόνο
το περιεχόμενο του λόγου θεωρείται ότι αποδίδεται με ακρίβεια. Πρόκειται για την
παραδοσιακή γραμματική διάκριση μεταξύ Ευθέος και Πλαγίου Λόγου.
Έτσι, εάν υποθέσουμε ότι το αρχικό ομιλούν άτομο εκφώνησε το (1) κάποια
χρονική στιγμή στο παρελθόν, το εκφώνημά του μπορεί να μεταφερθεί είτε σε Ευθύ
(2) είτε σε Πλάγιο Λόγο (3) (βλ. Κλαίρης & Μπαμπινιώτης 2005: 457):
1. Δούλεψα σε ανασκαφές.
2. «Δούλεψα σε ανασκαφές,» είπε.
3. Είπε ότι δούλεψε/είχε δουλέψει σε ανασκαφές.
Από τα παραδείγματα μπορούμε να επισημάνουμε ορισμένες βασικές

διαφορές μεταξύ Ευθέος και Πλαγίου Λόγου. Στον Ευθύ Λόγο, ο/η ομιλητής/τρια
προβάλλει την οπτική του αρχικού ομιλούντος ατόμου, υποδυόμενος/η, κατά κάποιον
τρόπο, τον δικό του ρόλο και υιοθετεί προσωρινά το δικό του δεικτικό κέντρο (deictic
center). Ως εκ τούτου, διατηρούνται ο αρχικός χρόνος και η έγκλιση του ρήματος, το
πρόσωπο και οι χρονικοί και τοπικοί προσδιορισμοί (εάν υπάρχουν) του αρχικού
εκφωνήματος. Ο μεταφερόμενος λόγος εκφέρεται συντακτικά σε πρόταση
ανεξάρτητη, η οποία στον γραπτό λόγο τοποθετείται σε εισαγωγικά. Μπορούμε να
πούμε ότι ο/η μεταφέρων/ουσα τον λόγο ομιλητής/τρια αναλαμβάνει έναν ρόλο
παρόμοιο με αυτόν του/της ηθοποιού στο θέατρο. Εδώ έγκειται και η θεατρικότητα
του Ευθέος Λόγου, όπως επισημαίνει η Wierzbicka (1974: 272-282). Υποδυόμενος/η
το αρχικό ομιλούν άτομο, ο/η ομιλητής/τρια δεν αναλαμβάνει καμία ευθύνη για τη
μορφή και το περιεχόμενο του μεταφερόμενου λόγου, παρά μόνο την ευθύνη της
εκφώνησής του. Με όρους του Goffman 37 (1981: 144-145), στον Ευθύ Λόγο, ο/η
ομιλητής/τρια αναλαμβάνει μόνον τον ρόλο του εμψυχωτή, ενώ οι ρόλοι του
συγγραφέα και του αυτουργού ανήκουν στο αρχικό ομιλούν άτομο.
37
Σύμφωνα με τον Goffman (1981: 144-145), ο ρόλος του ομιλούντος ατόμου μπορεί στην ουσία να
αναλυθεί σε τρεις επιμέρους, διακριτούς μεταξύ τους, ρόλους: 1) τον ρόλο του εμψυχωτή (animator),
του ατόμου που εκφωνεί τον λόγο ή γράφει το κείμενο, 2) τον ρόλο του συγγραφέα (author), του
ατόμου που είναι υπεύθυνο για τη λεκτική διατύπωση και 3) τον ρόλο του αυτουργού (principal), του
ατόμου του οποίου η άποψη διατυπώνεται στον λόγο.
106
Από την άλλη πλευρά, στον Πλάγιο Λόγο, ο/η ομιλητής/τρια μεταφέρει τον
λόγο του αρχικού ομιλούντος ατόμου εξ ολοκλήρου από τη δική του/της οπτική.
Έτσι, ο χρόνος και η έγκλιση του ρήματος, το πρόσωπο, καθώς και οι χρονικοί και
τοπικοί προσδιορισμοί (εάν υπάρχουν) τροποποιούνται έτσι ώστε να προσαρμοστούν
στο δικό του/της δεικτικό κέντρο. Ο μεταφερόμενος λόγος εκφέρεται σε
συμπληρωματική πρόταση, η οποία λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα που τον
εισάγει. Η ελληνική γλώσσα, βέβαια, παρέχει μεγάλη ελευθερία ως προς τη μεταφορά
της χρονικής τοποθέτησης του αρχικού εκφωνήματος, όπως φαίνεται και από τις
διαφορετικές επιλογές στο παράδειγμα 3 (βλ. και Κλαίρης & Μπαμπινιώτης 2005:
455-457). Ωστόσο, η αλλαγή στο πρόσωπο (από πρώτο σε τρίτο) δείχνει ότι είναι
μέσα από την οπτική του/της τρέχοντος/ουσας ομιλητή/τριας που μεταφέρεται ο
λόγος του αρχικού ομιλούντος ατόμου. Στον Πλάγιο Λόγο, ο/η ομιλητής/τρια δεν
αναλαμβάνει την ευθύνη για την άποψη που διατυπώνεται στον μεταφερόμενο λόγο,
είναι, όμως, υπεύθυνος/η για τη λεκτική διατύπωσή της. Αναλαμβάνει, δηλαδή, πέραν
του ρόλου του εμψυχωτή, και τον ρόλο του συγγραφέα, ενώ ο ρόλος του αυτουργού
ανήκει στο αρχικό ομιλούν άτομο, καθώς είναι η δική του άποψη που μεταφέρεται
στο συμφραστικό πλαίσιο του/της τρέχοντος/ουσας ομιλητή/τριας.
Η προσέγγιση και μελέτη του φαινομένου της Αναπαράστασης του Λόγου σε
διαφορετικά κειμενικά είδη (π.χ., στο μυθιστόρημα, την προφορική αφήγηση, τη
συνομιλία, το δημοσιογραφικό άρθρο) ανέδειξε μια σειρά ζητημάτων, για τη μελέτη
των οποίων η παραπάνω περιγραφική προσέγγιση της γραμματικής δεν επαρκεί. Σε
αυτά τα ζητήματα θα αναφερθώ στη συνέχεια, ώστε να οριοθετήσω και να
τεκμηριώσω τη δική μου προσέγγιση του φαινομένου της Αναπαράστασης του Λόγου
στον δημοσιογραφικό λόγο.
Τρία είναι τα ζητήματα που θα με απασχολήσουν: 1) η έννοια της πιστότητας
στην Αναπαράσταση του Λόγου, 2) η περιγραφική επάρκεια της διάκρισης μεταξύ
Ευθέος, Πλαγίου και Ελεύθερου Πλαγίου Λόγου ως μορφών Αναπαράστασης του
Λόγου και 3) η αναγκαιότητα μιας πιο σφαιρικής προσέγγισης του φαινομένου της
107
4.1. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΟΤΗΤΑΣ: ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ Η

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ;
Η έννοια της πιστότητας στη μεταφορά και απόδοση του λόγου τρίτων
αποτέλεσε κεντρικό θέμα στη μελέτη του φαινομένου της Αναπαράστασης του
Λόγου. Γραμματικές προσεγγίσεις του φαινομένου (π.χ., Banfield 1973, Cappelen &
Lepore 1997, Partee 1973α, 1973β, Wierzbicka 1974, Zwicky 1971) προϋποθέτουν
την ύπαρξη ενός προγενέστερου χρονικά γλωσσικού ‘πρωτοτύπου’ βάσει του οποίου
καθίσταται δυνατή και ερμηνεύσιμη η μεταφορά και απόδοση του λόγου. Σε αυτό το
πλαίσιο, οι τρόποι Αναπαράστασης του Λόγου διαφοροποιούνται ως προς την
πιστότητα στην απόδοση διαφορετικών πτυχών αυτού του πρωτοτύπου. Έτσι, όπως
ήδη ανέφερα παραπάνω, ο Ευθύς Λόγος θεωρείται ότι αποτελεί πιστή απόδοση τόσο
της μορφής όσο και του περιεχομένου του μεταφερόμενου λόγου, ενώ ο Πλάγιος
Λόγος θεωρείται ότι αποδίδει με πιστότητα μόνο το περιεχόμενό του.
Είναι γεγονός ότι, σε συγκεκριμένα κειμενικά είδη (π.χ., δημοσιογραφικό
άρθρο, επιστημονικό άρθρο, βιογραφία, προφορική αφήγηση, συνομιλία), η
Αναπαράσταση του Λόγου παραπέμπει στην ύπαρξη ενός προγενέστερου χρονικά
γλωσσικού συμβάντος, το οποίο και μεταφέρεται από τον/την ομιλητή/τρια για να
εξυπηρετήσει τους δικούς του/της σκοπούς (ενημερωτικούς, αφηγηματικούς,
ρητορικούς ή άλλους) στο πλαίσιο του δικού του/της επικοινωνιακού πλαισίου. Για
παράδειγμα, ο/η δημοσιογράφος χρησιμοποιεί κάποια μορφή Αναπαράστασης του
Λόγου προκειμένου να ενημερώσει τους/τις αναγνώστες/τριες ή τηλεθεατές/τριες για
το τι είπε σε μια συγκεκριμένη προγενέστερη χρονική στιγμή ένας πολιτικός ή κάποιο
κυβερνητικό στέλεχος.
Ωστόσο, ακόμη και στην περίπτωση κατά την οποία υπάρχει ένα
προγενέστερο γλωσσικό συμβάν που αποτελεί αντικείμενο της αναπαράστασης, η
έννοια της πιστότητας στην απόδοσή του δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή για διάφορους
λόγους.
Ας ξεκινήσουμε με τον Ευθύ Λόγο, ο οποίος θεωρείται η πιο πιστή μορφή
Αναπαράστασης του Λόγου. Το βασικό ζήτημα αφορά τα κριτήρια που καθορίζουν
την πιστότητα μεταξύ του αρχικού γλωσσικού συμβάντος και της παράθεσής του, ή,
όπως το θέτει ο Lyons (1977: 13-18), τα κριτήρια που καθορίζουν την ταυτότητα
μεταξύ τύπου και δείγματος (type-token identity). Μπορούμε να μιλήσουμε για πιστή
108
αναπαραγωγή (replica) ενός πρωτοτύπου ή μόνον για κάποιας μορφής αναπαράστασή

του; Ποια χαρακτηριστικά (φωνολογικά, μορφικά, σημασιακά, προσωδιακά,
παραγλωσσικά) του πρωτοτύπου πρέπει να αποδίδονται με ακρίβεια στην παράθεσή
του έτσι ώστε αυτή να είναι πιστή;
Όπως επισημαίνει ο Lyons (1977: 742), ως αναγκαίο κριτήριο πιστότητας
συνήθως τίθεται η μορφική ταυτότητα μεταξύ πρωτοτύπου και παράθεσής του,
δηλαδή, το να περιέχουν τις ίδιες λέξεις στην ίδια σειρά. Ωστόσο, το κριτήριο αυτό
δεν φαίνεται να είναι επαρκές. Οποιαδήποτε πτυχή του εκφωνήματος μπορεί να
αποτελέσει δυνάμει αντικείμενο παράθεσης, ανάλογα με τις ανάγκες και τους
στόχους που αυτή καλείται να επιτελέσει στο επικοινωνιακό πλαίσιο του
μεταφέροντος τον λόγο ατόμου.
Για παράδειγμα, παραγλωσσικά χαρακτηριστικά, όπως ο τρόπος εκφοράς
(ύψος και χροιά φωνής), προβλήματα ομιλίας, η προσωδία, η έκφραση του προσώπου
και οι κινήσεις του σώματος που συνοδεύουν την εκφώνηση, καθώς και η προφορά
μπορεί να αποτελέσουν αποκλειστικό αντικείμενο παράθεσης και να αποβούν
καθοριστικής σημασίας, για παράδειγμα, σε μια μαρτυρική κατάθεση στην αστυνομία
για τον εντοπισμό ενός εγκληματία ή στο δικαστήριο για την υπεράσπιση ή καταδίκη
ενός κατηγορουμένου (βλ. Clark & Gerrig 1990: 775-782, Sternberg 1982β: 81-83).
Επιπλέον, έχει επισημανθεί από πολύ νωρίς στη βιβλιογραφία ο ρόλος αυτών
των παραγλωσσικών χαρακτηριστικών στον καθορισμό της σημασίας ενός
εκφωνήματος, και, κατ’ επέκταση, της ερμηνείας του. Για παράδειγμα, η προσωδία
(επιτονισμός του εκφωνήματος, ρυθμός, παύσεις) μπορεί να αποτελέσει μέσο
εκφοράς της ειρωνείας και, γενικότερα, της αξιολογικής τοποθέτησης του ομιλούντος
ατόμου απέναντι στο περιεχόμενο του λόγου του. Η (σκόπιμη ή μη) παράλειψη
τέτοιων χαρακτηριστικών κατά τη μεταφορά του λόγου του αρχικού ομιλούντος
ατόμου από τον/την τρέχοντα/ουσα ομιλητή/τρια μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές
παρερμηνείες του.
Το πρόβλημα της οριοθέτησης των κριτηρίων πιστότητας περιπλέκεται ακόμη
περισσότερο εάν λάβει κανείς υπόψη του το μέσο (medium) μεταφοράς του λόγου.
Πώς καθορίζεται η πιστότητα της παράθεσης σε περιπτώσεις κατά τις οποίες ο
προφορικός λόγος μεταφέρεται γραπτά ή ο γραπτός λόγος προφορικά; Όσον αφορά
την πρώτη περίπτωση, είναι γεγονός ότι ο γραπτός λόγος δεν μπορεί να αποδώσει με
ακρίβεια τον πλούτο και τις ιδιαιτερότητες του προφορικού λόγου, όπως για
παράδειγμα προσωδιακά (επιτονισμός, ρυθμός, παύσεις) ή διαπροσωπικά
109
χαρακτηριστικά (π.χ., φατικά στοιχεία). Εκ των πραγμάτων, η γραπτή παράθεση ενός

προφορικού εκφωνήματος αποτελεί μια απλοποιημένη εκδοχή του, από την οποία
αφαιρούνται, ή αποδίδονται περιγραφικά, όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά τα οποία
είναι αδύνατον να αποδοθούν στον γραπτό λόγο (Baynham & Slembrouck 1999: 447-
448, Caldas-Coulthard 1994: 297-299, Sternberg 1982β: 82-83).
Οι ίδιες δυσκολίες φαίνεται ότι ανακύπτουν και στις περιπτώσεις προφορικής
παράθεσης του γραπτού λόγου. Γραφικά χαρακτηριστικά (στίξη, διαφορετική χρήση
γραμματοσειράς, πλάγια ή υπογραμμισμένη γραφή) ή η αναγκαία διασαφήνιση
στρατηγικών αμφισημιών στην αρχική διατύπωση είναι δυνατό να οδηγήσουν σε
σημασιακές διαφοροποιήσεις κατά την προφορική παράθεση του γραπτού λόγου
(Sternberg 1982β: 84).
Σε περιπτώσεις κατά τις οποίες το μέσο μεταφοράς του λόγου παραμένει το
ίδιο (δηλαδή, όταν ο προφορικός λόγος μεταφέρεται προφορικά και ο γραπτός λόγος
γραπτά), θεωρητικά αίρονται οι τεχνικές δυσκολίες μεταγραφής που αναφέρθηκαν
παραπάνω. Ωστόσο, και στις περιπτώσεις αυτές υπεισέρχονται άλλοι παράγοντες, οι
οποίοι καθιστούν πρακτικά αδύνατη την πιστή μεταφορά του λόγου. Για παράδειγμα,
η μνήμη. Η πιστή παράθεση του μεταφερόμενου λόγου δεν είναι δυνατή διότι η
ανθρώπινη μνήμη αδυνατεί να συγκρατήσει και να αναπαραγάγει με απόλυτη
ακρίβεια όλες τις πτυχές ενός προγενέστερου εκφωνήματος ακόμη κι όταν το χρονικό
περιθώριο μεταξύ της αρχικής εκφώνησης και της μεταφοράς του είναι μικρό
(Baynham & Slembrouck 1999: 448, Clark & Gerrig 1990: 796).
Μια δεύτερη παράμετρος είναι η πρόθεση του/της μεταφέροντος/ουσας τον
λόγο ομιλητή/τριας. Ο λόγος του αρχικού ομιλούντος ατόμου μπορεί να τροποποιηθεί
στρατηγικά ώστε να εξυπηρετήσει τους στόχους του/της τρέχοντος/ουσας
ομιλητή/τριας στο δικό του/της επικοινωνιακό πλαίσιο. Για παράδειγμα, η παράθεση
μπορεί να αποτελεί μια επιλεκτική, συνοπτική απόδοση ενός μεγαλύτερου
αποσπάσματος του λόγου του αρχικού ομιλούντος ατόμου, όπως συμβαίνει συχνά
στους τίτλους των ειδήσεων στον ηλεκτρονικό και τον έντυπο Τύπο (βλ. Short 1989:
65-71).
Η πιστότητα στην παράθεση ενός αρχικού πρωτοτύπου έχει συζητηθεί στη
βιβλιογραφία σε σχέση με τον άνθρωπο στον ρόλο του εμψυχωτή (Goffman 1981:
144-145). Η ανάπτυξη της τεχνολογίας, όμως, έχει οδηγήσει στην εξέλιξη τεχνικών οι
οποίες μπορούν να αντικαταστήσουν τον άνθρωπο σε αυτόν τον ρόλο. Τέτοιες
τεχνικές είναι η βιντεοσκόπηση, η ηχογράφηση και η ανατύπωση. Η δυνατότητα για
110
πιστή αναπαραγωγή στη μεταφορά του λόγου που παρέχουν αυτές οι τεχνολογίες δεν
έχει συζητηθεί στη βιβλιογραφία σε σχέση με το φαινόμενο της Αναπαράστασης του
Λόγου. Ωστόσο, τέτοιες περιπτώσεις μπορούν να θεωρηθούν, όπως θα δούμε
παρακάτω, ως μορφές παράθεσης.
Εκ πρώτης όψεως, η δυνατότητα μεταφοράς του λόγου με τέτοια μέσα
φαίνεται να αντικρούει τη μέχρι τώρα επιχειρηματολογία για την αδυναμία
πιστότητας στην παράθεσή του. Πράγματι, η ηχογραφημένη ή βιντεοσκοπημένη
μεταφορά του λόγου μπορεί να αποδώσει με μοναδική πιστότητα όλες τις πτυχές του
παρατιθέμενου λόγου (συμπεριλαμβανομένων των προσωδιακών και παραγλωσσικών
χαρακτηριστικών του), παρακάμπτοντας ταυτόχρονα τα προβλήματα της μνημονικής
δυνατότητας και της στρατηγικής πρόθεσης του/της ομιλητή/τριας (π.χ., να πει
ψέματα), καθώς φαίνεται να αποτελεί μια απεικονιστική (iconic) αναπαραγωγή του
μεταφερόμενου λόγου, στην οποία η δυνατότητα παρέμβασης είναι μηδενική.
Η παράθεση του λόγου με τεχνικά μέσα θα εξεταστεί διεξοδικότερα
παρακάτω. Ωστόσο, θα επισημάνω εδώ δύο σημεία που αναιρούν το επίχειρημα της
πιστής αναπαραγωγής του λόγου σε αυτές τις περιπτώσεις. Πρώτον, η
βιντεοσκοπημένη ή ηχογραφημένη μεταφορά του λόγου, όσο πιστά κι αν αποδίδει τα
φωνολογικά, μορφικά, προσωδιακά και παραγλωσσικά χαρακτηριστικά του,
εξακολουθεί να είναι επιλεκτική. Η ανασυμφραστικοποίηση του λόγου καθώς και η
λειτουργία που καλείται να επιτελέσει στο νέο συμφραστικό πλαίσιο δεν αφήνουν
ανέπαφη τη σημασία του (βλ. και 3.2.). Δεύτερον, ακόμη και σε αυτές τις
περιπτώσεις, δεν αποκλείεται η δυνατότητα παρέμβασης (π.χ., μέσω του μοντάζ).
Τέλος, η αδυναμία πιστής αναπαραγωγής του μεταφερόμενου λόγου γίνεται
εμφανής και από το γεγονός ότι είναι δυνατή η μετάφρασή του, ακόμη και μέσω της
παράθεσης, από μια γλώσσα σε άλλη (Clark & Gerrig 1990: 798, Tsohatzidis 1998:
662).
Κατά συνέπεια, η παράθεση ενός αρχικού γλωσσικού συμβάντος είναι εκ των
πραγμάτων επιλεκτική (βλ. Baynham & Slembrouck 1999: 446-449, Caldas-
Coulthard 1994: 297-299, Clark & Gerrig 1990: 775-782, Leech 1980: 33-39,
Sternberg 1982β: 81-83) και δεν είναι σαφές εάν όντως υπάρχει, ή εάν μπορεί να
υπάρξει, ένα συγκεκριμένο σύνολο καθολικών κριτηρίων βάσει των οποίων θα
μπορούσε κανείς να τεκμηριώσει, για κάθε περίπτωση, την πιστότητα της παράθεσης
ενός πρωτοτύπου. Πραγματολογικοί παράγοντες φαίνεται ότι καθορίζουν για κάθε
111
περίπτωση τι συνιστά πιστή, ή τουλάχιστον ακριβή, μεταφορά του λόγου του αρχικού
ομιλούντος ατόμου.
Η έννοια της πιστότητας στη μεταφορά του λόγου εξετάστηκε στη
βιβλιογραφία κυρίως σε σχέση με τον Ευθύ Λόγο, ο οποίος θεωρείται η πιο πιστή
μορφή Αναπαράστασης του Λόγου. Ωστόσο, και στην περίπτωση του Πλαγίου
Λόγου, ο οποίος θεωρείται ότι αποδίδει με ακρίβεια μόνο το περιεχόμενο του
μεταφερόμενου λόγου, το ζήτημα της πιστότητας δεν φαίνεται να είναι τόσο
ξεκάθαρο όσο παρουσιάζεται σε ορισμένες μελέτες (π.χ., Banfield 1973, Partee
1973β, Wierzbicka 1974). Όπως και στον Ευθύ Λόγο, το βασικό ερώτημα που
ανακύπτει αφορά τα κριτήρια βάσει των οποίων καθορίζεται η πιστότητα στη
μεταφορά του περιεχομένου. Και σε αυτήν την περίπτωση, όμως, ο καθορισμός των
κριτηρίων φαίνεται ότι εξαρτάται από πραγματολογικούς παράγοντες, όπως είναι οι
ανάγκες και οι λειτουργίες που καλείται να επιτελέσει ο μεταφερόμενος λόγος στο
επικοινωνιακό πλαίσιο στο οποίο ενσωματώνεται.
Ο Πλάγιος Λόγος αποτελεί μια εγγενώς αμφίσημη μορφή Αναπαράστασης
του Λόγου. Η αμφισημία του είναι απόρροια της αναφορικής αδιαφάνειάς του
(referential opacity) (βλ. και Leech 1980: 51-56, Lyons 1977: 192-193). Για
παράδειγμα, εάν υποθέσουμε ότι η Νιόβη είναι η διευθύντρια της τράπεζας, στο
παράδειγμα 4
4. Ο Αχιλλέας είπε ότι μίλησε με τη Νιόβη.
μπορούμε να διακρίνουμε δύο πιθανές ερμηνείες. Σύμφωνα με την πρώτη

ερμηνεία (η de dicto ερμηνεία), μπορούμε να θεωρήσουμε ότι ο/η ομιλητής/τρια
μεταφέρει με σχετική πιστότητα το περιεχόμενο του λόγου του αρχικού ομιλούντος
ατόμου (ο Αχιλλέας είπε Μίλησα με τη Νιόβη). Σύμφωνα με τη δεύτερη ερμηνεία (η
de re ερμηνεία), ο/η ομιλητής/τρια θεωρείται ότι μεταφέρει τη δική του/της ερμηνεία
του περιεχομένου του λόγου του αρχικού ομιλούντος ατόμου (ο Αχιλλέας μπορεί να
είπε Μίλησα με τη διευθύντρια της τράπεζας). Σε αυτήν την περίπτωση, το λογικό
περιεχόμενο της πρότασης στο παράδειγμα 4 είναι ίδιο με το λογικό περιεχόμενο της
πρότασης στο παράδειγμα 5:
5. Ο Αχιλλέας είπε ότι μίλησε με τη διευθύντρια της τράπεζας.

112
Ωστόσο, μολονότι και στις δύο περιπτώσεις μεταφέρεται το ίδιο λογικό

περιεχόμενο (καθώς οι λέξεις Νιόβη και διευθύντρια της τράπεζας αναφέρονται στο
ίδιο πρόσωπο), οι δύο προτάσεις δεν μπορούν να θεωρηθούν σημασιακά συνώνυμες,
διότι εάν ο αρχικός ομιλητής (Αχιλλέας) δεν γνώριζε ότι η Νιόβη ήταν ταυτόχρονα
και διευθύντρια της τράπεζας, θα δεχόταν το 4 ενώ θα απέρριπτε το 5. Το γλωσσικό
συμφραστικό πλαίσιο δεν προκρίνει τη μια ή την άλλη ερμηνεία και η προσπάθεια να
καθοριστεί με βάση συντακτικά ή σημασιακά κριτήρια σε ποιες περιπτώσεις ισχύει η
μια ή η άλλη ερμηνεία δεν φαίνεται να έχουν αποδώσει (βλ. Cappelen & Lepore
1997: 432-435, Leech 1980: 51-56, Lyons 1977: 192-193).
Είναι, λοιπόν, φανερό ότι στον Πλάγιο Λόγο, ο/η ομιλητής/τρια έχει την
ελευθερία να χρησιμοποιήσει, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, τη δική του/της
λεκτική διατύπωση και τη δική του/της αντίληψη του κόσμου κατά τη μεταφορά του
λόγου του αρχικού ομιλούντος ατόμου. Αυτό είναι αναμενόμενο, καθώς σε αυτή τη
μορφή Αναπαράστασης του Λόγου ο/η ομιλητής/τρια αναλαμβάνει, όπως ήδη είδαμε,
τόσο τον ρόλο του εμψυχωτή όσο και τον ρόλο του συγγραφέα κατά τη μεταφορά.
Ως εκ τούτου, υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες η μεταφορά του λόγου
σε Πλάγιο Λόγο δεν αποτελεί μια απλή προσαρμογή του στην οπτική του/της
μεταφέροντος/ουσας τον λόγο ομιλητή/τριας με ελάχιστες τροποποιήσεις (π.χ.,
αλλαγές ως προς τον χρόνο του ρήματος, τις αντωνυμίες και τα δεικτικά), αλλά μια
πιο ελεύθερη, συνοπτική μεταφορά του. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα που δίνει ο
Short (1989: 74): το εκφώνημα He told me that he did not like his sister μπορεί να
αποτελεί μια σχετικά πιστή μεταφορά σε Πλάγιο Λόγο ενός πιθανού αρχικού
εκφωνήματος I don’t like Mary, ή μια πιο συνοπτική απόδοση ενός εκτενέστερου
εκφωνήματος, όπως Mary really gets on my nerves. She’s always bossing me around
and whenever I say something she says I’m too young to have an opinion. I’ll be glad
when she goes to university next month.
Κατά συνέπεια, όπως και στην περίπτωση του Ευθέος Λόγου, έτσι και στον
Πλάγιο Λόγο πραγματολογικοί παράγοντες φαίνεται να καθορίζουν πότε δύο
εκφωνήματα θεωρούνται σημασιακά συνώνυμα (Cappelen & Lepore 1997: 445).
Η μέχρι τώρα εξέταση της έννοιας της πιστότητας αφορούσε εκείνες τις
περιπτώσεις Αναπαράστασης του Λόγου στις οποίες προϋποτίθεται η ύπαρξη ενός
χρονικά προγενέστερου γλωσσικού συμβάντος, το οποίο λειτουργεί ως πρωτότυπο
113
και βάσει του οποίου μπορεί θεωρητικά να ελεγχθεί η ακρίβεια της μεταφοράς του
λόγου τρίτων. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις όπου το ζήτημα της πιστότητας δεν
μπορεί καν να τεθεί, καθώς δεν υφίσταται το αρχικό γλωσσικό συμβάν. Για
παράδειγμα, στην περίπτωση του μυθοπλαστικού αφηγηματικού λόγου (π.χ.,
μυθιστόρημα, παραμύθι), κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι ο/η συγγραφέας
μεταφέρει τον λόγο των ηρώων/ίδων του/της όπως αυτός διατυπώθηκε σε χρόνο
προγενέστερο της εξιστόρησης γιατί, απλώς, η μυθοπλαστική αφήγηση δεν εξιστορεί
πραγματικά γεγονότα. Η Αναπαράσταση του Λόγου των ηρώων/ίδων ενός
μυθιστορήματος αποτελεί έναν λόγο κατασκευασμένο και σε καμία περίπτωση δεν
ερμηνεύεται από τον/την αναγνώστη/τρια ως μεταφορά ενός αρχικού πρωτοτύπου,
καθώς οι συμβάσεις ανάγνωσης και ερμηνείας αυτού του κειμενικού είδους
αποκλείουν μια τέτοια ερμηνεία.
Η απουσία ενός προγενέστερου γλωσσικού συμβάντος δεν αποτελεί
αποκλειστικό χαρακτηριστικό των μη-ρεαλιστικών αφηγηματικών κειμενικών ειδών.
Ακόμη και σε κειμενικά είδη όπως είναι, για παράδειγμα, η προφορική αφήγηση, η
Αναπαράσταση του Λόγου μπορεί να αφορά τη μεταφορά λόγου ο οποίος δεν
εκφωνήθηκε ποτέ (βλ. και Marnette 2005: 39-46, Myers 1999, Semino, Short &
Wynne 1999, Short 1989, Sternberg 1982α, 1982β, Tannen 1989: 98-133). Ας δούμε
ορισμένες περιπτώσεις.
6. Whenever something happened, then “Oh wait until your father

comes.”
(Tannen 1989: 112)
Στο παράδειγμα 6, o ομιλητής μεταφέρει, και μάλιστα σε Ευθύ Λόγο, τον

λόγο της μητέρας του όχι ως κάτι που ειπώθηκε σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή
στο παρελθόν, αλλά ως δείγμα ενός γενικότερου τύπου εκφωνήματος, το οποίο έχει
επαναληφθεί σε περισσότερες από μία περιπτώσεις και το οποίο η μητέρα του
χρησιμοποιούσε για να τον εκφοβίσει.
Μια διαφορετική περίπτωση μεταφοράς λόγου που δεν εκφωνήθηκε ποτέ
έχουμε στο παράδειγμα 7. Η ομιλήτρια μεταφέρει, επίσης σε Ευθύ Λόγο, τι της είπε
μια ομάδα Αμερικανών όταν εκείνη τους εξήγησε ότι είχε μαζί της μικρά παιδιά και
114
γι’ αυτόν τον λόγο προσπάθησε να τους παρακάμψει και να μπει πρώτη στη σειρά
όπου εκείνοι περίμεναν για πολλή ώρα.
7. And then all the Americans said “Oh in that case, go ahead.”
(Tannen 1989: 113)
Εδώ, ο μεταφερόμενος λόγος αποδίδεται σε πολλούς ομιλητές/τριες. Η

επιλογή μάλιστα του Ευθέος Λόγου υποδηλώνει ότι οι Αμερικανοί μίλησαν εν χορώ
χρησιμοποιώντας το ίδιο εκφώνημα, κάτι που μάλλον είναι απίθανο. Και στην
περίπτωση αυτή, λοιπόν, ο μεταφερόμενος λόγος παρατίθεται ως δείγμα του τι
περίπου ειπώθηκε από πολλούς ανθρώπους και όχι ως πιστή αναπαράσταση ενός
προγενέστερου γλωσσικού συμβάντος.
Στο παράδειγμα 8, ο/η ομιλητής/τρια μεταφέρει λόγο που είναι πιθανός ή
υποθετικός, δηλαδή, λόγο που, και στην περίπτωση αυτή, δεν έχει εκφωνηθεί ποτέ,
αλλά θα μπορούσε να εκφωνηθεί υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις.
8. Can you imagine Niles turning up at Sankey’s Soap saying Oh

really I thought it was a soap factory or something like that but I
suppose it would be quite good.
(Myers 1999: 575)
Μια ακόμη περίπτωση μεταφοράς μη εκφωνηθέντος λόγου είναι και αυτή

κατά την οποία ο/η ομιλητής/τρια αναφέρεται σε μελλοντικά γλωσσικά συμβάντα
(παραδείγματα 9-10). 38
9. The most obvious change is the removal of God’s make identity.

Jesus becomes the Human One instead of the Son of Man and
congregations will be asked to thank Our Mother who art in
Heaven. (The Daily Epress, “For God’s sake stop rewriting our
Bible”)
(Semino, Short & Wynne 1999: 325)
38
Πρόκειται για εκείνες τις περιπτώσεις Αναπαράστασης του Λόγου που ο Sternberg, στη δική του
μελέτη του φαινομένου της Αναπαράστασης του Λόγου, η οποία επικεντρώνεται στην εξέταση της
παράθεσης (quotation), αποκαλεί ‘prospective discourse’ (Sternberg 1982α: 137-140).
115
10. … so if you manage to do that and er, it will be a few more years,
that’s when they are going off retiring or dying, they will say yeah
he was promising this and he did it all the way through till he
die.
(Myers 1999: 577)
Τέλος, στα παραδείγματα 11-12, η μεταφορά του λόγου δεν αφορά το τι

ειπώθηκε σε κάποια προγενέστερη χρονική στιγμή ή μπορούσε να ειπωθεί σε κάποια
εναλλακτική πραγματικότητα. Ο/Η ομιλητής/τρια επικεντρώνεται στο τι δεν
ειπώθηκε. Πρόκειται, δηλαδή, και στην περίπτωση αυτή, για μεταφορά λόγου που δεν
εκφωνήθηκε ποτέ.
11. … you don’t tend to say say oh I want to go cause I can’t go, do
you? I’ll go somewhere else.
(Myers 1999: 584)
12. You can’t say, “Well, Daddy I didn’t HEAR you.”
(Tannen 1989: 111)
Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις Αναπαράστασης του Λόγου, είτε υπάρχει

ένα αρχικό γλωσσικό συμβάν το οποίο μεταφέρεται από τον/την ομιλητή/τρια είτε
όχι, αντικείμενο της μεταφοράς είναι ο εξωτερικευμένος λόγος, δηλαδή, λόγος που
πραγματώνεται σε ομιλία. Κι ένας μεγάλος αριθμός μελετών επικεντρώνεται στους
τρόπους με τους οποίους μεταφέρεται και αποδίδεται ο εξωτερικευμένος λόγος (π.χ.,
Cappelen & Lepore 1997, Clark & Gerrig 1990, Partee 1973α, Wierzbicka 1974).
Ωστόσο, αντικείμενο μεταφοράς μπορεί να γίνει και λόγος ο οποίος δεν έχει
πραγματωθεί σε ομιλία, αλλά σχετίζεται με εσωτερικές νοητικές διεργασίες του
αρχικού ομιλούντος ατόμου (μη εξωτερικευμένος λόγος) (βλ., για παράδειγμα,
Marnette 2005: 49-61, Semino, Short & Culpeper 1997: 26-28, Semino, Short &
Wynne 1999). Στα παραδείγματα 13-14, τα οποία προέρχονται από το υλικό της
έρευνας, ο μεταφερόμενος λόγος δεν αναπαριστάνεται ως ομιλία, αλλά ως η μη
εξωτερικευμένη γνωσιακή (τι πίστευε) και συναισθηματική (τι προσδοκούσε) στάση
αντίστοιχα του αρχικού ομιλούντος ατόμου.
116
13. Κι ενώ όλοι πίστευαν ότι οι ταξιδιώτες είχαν σωθεί, πυροσβέστες

ανακαλύπτουν στο γκαράζ του πλοίου (.) Κούρδους
λαθρομετανάστες νεκρούς. Δίπλα στα φορτηγά και τις νταλίκες.
[MEGA 6.126-129]
14. Κανένας νέος φόρος δεν επιβάλλεται εκτός από την αύξηση του
φορολογικού συντελεστή (.) στις χρηματιστηριακές συναλλαγές,
από τον οποίο η κυβέρνηση προσδοκά σημαντικά κέρδη.
[ΝΕΤ 23.50-53]
Συνήθης μορφή για την αναπαράσταση του εσωτερικευμένου λόγου,

τουλάχιστον όσον αφορά τη λογοτεχνία και, πιο συγκεκριμένα, το μυθιστόρημα (βλ.,
για παράδειγμα, Bakhtin 1984, Banfield 1973, Fludernik 1993, Leech & Short 1981),
αποτελεί ο Ελεύθερος Πλάγιος Λόγος (παράδειγμα 15).
15. He had thought her wretchedly altered, and, in the first moment of
appeal, had spoken as he felt. He had not forgiven Anne Elliot. She
had used him ill; deserted and disappointed him; and worse, she had
shewn a feebleness of character in doing so, which his own decided,
confident temper could not endure.
(Leech & Short 1981: 339)
Ο Ελεύθερος Πλάγιος Λόγος κατέχει μια ενδιάμεση θέση μεταξύ Ευθέος και
Πλαγίου Λόγου: αφενός, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι μεταφέρει, με μεγαλύτερη ή
μικρότερη πιστότητα, τη λεκτική διατύπωση του αρχικού ομιλούντος ατόμου, όπως ο
Ευθύς Λόγος, γιατί δεν αποτελεί μεταφορά λόγου που έχει εκφωνηθεί. Αφετέρου, και
σε αντίθεση με τον Πλάγιο Λόγο, αποτελεί κάτι παραπάνω από απλή μεταφορά
περιεχομένου. Συντακτικά, ο Ελεύθερος Πλάγιος Λόγος παρουσιάζει χαρακτηριστικά
τόσο του Ευθέος όσο και του Πλαγίου Λόγου. Πιο συγκεκριμένα, η συντακτική
εκφορά του προσεγγίζει τον Ευθύ Λόγο, καθώς επιτρέπει, μεταξύ άλλων, τη
μεταφορά ημιτελών εκφωνημάτων, ευθέων ερωτήσεων, επιφωνημάτων και δεικτικών
που διατηρούν τη σύνδεσή τους με το δεικτικό κέντρο του αρχικού ομιλούντος
ατόμου. Γενικότερα, η λεκτική διατύπωση είναι πιο ελεύθερη, όπως και στον Ευθύ
Λόγο. Αντίθετα, οι χρόνοι των ρημάτων και οι αντωνυμίες προσαρμόζονται στο
δεικτικό κέντρο του/της μεταφέροντος/ουσας τον λόγο ομιλητή/τριας. Έτσι, οι χρόνοι
117
είναι συνήθως παρελθοντικοί και οι αντωνυμίες τρίτου προσώπου. Επιπλέον, το

εισαγωγικό ρήμα μπορεί να παραλείπεται (βλ. Banfield 1973: 25-33, Clark & Gerrig
1990: 786-788, Leech & Short 1981: 325-334, Marnette 2005: 24, Semino, Short &
Culpeper 1997: 23-24, Wierzbicka 1974: 294-297). Τα παραδείγματα 17, 18 και 19
αποτελούν την κατά σειρά πιο ελεύθερη μεταφορά σε Ελεύθερο Πλάγιο Λόγο του
εκφωνήματος 16.
16. “I’ll come back here to see you again tomorrow”.

17. He would return there to see her again the following day.
18. He would return there to see her again tomorrow.
19. He would come back there to see her again tomorrow.
(Leech & Short 1981: 325)
Μολονότι τα παραπάνω γραμματικά χαρακτηριστικά είναι δηλωτικά της

παρουσίας του Ελεύθερου Πλαγίου Λόγου, δεν αποτελούν πάντοτε επαρκή στοιχεία
προσδιορισμού του. Όπως επισημαίνουν οι Leech & Short (1981: 325-334), στον
Ελεύθερο Πλάγιο Λόγο μπορεί να διατηρείται το εισαγωγικό ρήμα, οι ενεστωτικοί
χρόνοι και το πρώτο πρόσωπο. Αυτό εξαρτάται από το είδος της αφήγησης και από το
γλωσσικό συμφραστικό πλαίσιο.
Η ποικιλία στη συντακτική εκφορά και οι ιδιαιτερότητες αυτής της μορφής
Αναπαράστασης του Λόγου απορρέουν από το γεγονός ότι σε ένα μόνο εκφώνημα
ενσωματώνονται και ‘συνηχούν’ δύο φωνές ταυτόχρονα: αυτή του αρχικού
ομιλούντος ατόμου και αυτή του/της μεταφέροντος/ουσας τον λόγο ομιλητή/τριας
(Leech & Short 1981: 334-336, Marnette 2005: 24, Voloshinov 1973: 141-159,
Wierzbicka1974: 296). Αυτό το χαρακτηριστικό καθιστά τον Ελεύθερο Πλάγιο Λόγο
ιδανικό μέσο, κυρίως στη λογοτεχνία, για την απόδοση της συνείδησης και των
σκέψεων του/της ήρωα/ίδας, όπως αυτή διαθλάται μέσα από την οπτική του/της
αφηγητή/τριας. Όπως αναφέρει η Wierzbicka (1974: 296), ο Ελεύθερος Πλάγιος
Λόγος «δίνει μια ιδέα» του τρόπου με τον οποίον ο/η ήρωας/ίδα είπε ή σκέφτηκε κάτι
(βλ. και Banfield 1973: 29, Leech & Short 1981: 334-336).
Η εξέταση των παραπάνω περιπτώσεων καθιστά σαφές ότι η Αναπαράσταση
του Λόγου δεν αποτελεί ένα σύνολο γλωσσικών μηχανισμών για την πιστή και
‘αντικειμενική’ μεταφορά και απόδοση του λόγου τρίτων, καθώς δεν υπάρχει, και δεν
118
μπορεί να υπάρξει, ένα σύνολο καθολικών κριτηρίων βάσει των οποίων μπορεί να
ελεγχθεί η πιστότητα της απόδοσης. Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες προϋπάρχει ένα
γλωσσικό συμβάν, το οποίο γίνεται αντικείμενο αναπαράστασης, είναι
πραγματολογικοί παράγοντες που καθορίζουν τα εκάστοτε κριτήρια πιστότητας. Από
την άλλη πλευρά, η επίκληση της έννοιας της πιστότητας φαίνεται να στερείται
ουσίας στις περιπτώσεις εκείνες κατά τις οποίες δεν υφίσταται ένα αρχικό γλωσσικό
συμβάν.
Η έμφαση στην έννοια της πιστότητας φαίνεται ότι αποτελεί απόρροια αυτού
που οι Baynham & Slembrouck (1999: 446-449) αποκαλούν ‘μεροληψία του γραπτού
λόγου’ (written bias), δηλαδή, τη μελέτη του φαινομένου της Αναπαράστασης του
Λόγου σε γραπτά κυρίως κείμενα. Ωστόσο, όσο κανείς προχωρά στην εξέταση και
άλλων κειμενικών ειδών, κυρίως του προφορικού λόγου, 39 αντιλαμβάνεται τη
δυσκολία να προσδιορίσει τι ακριβώς περιλαμβάνει η έννοια της ‘πιστής’ απόδοσης
του μεταφερόμενου λόγου.
Είναι, λοιπόν, αναγκαίο να δούμε το φαινόμενο της Αναπαράστασης του
Λόγου όχι ως την πιστή και ‘αντικειμενική’ αναπαραγωγή του λόγου τρίτων, αλλά ως
την έκφραση της επεξεργασίας και αναδιατύπωσης που έχει υποστεί ο λόγος τρίτων
από τον/την ομιλητή/τρια. Η φύση αυτής της διαδικασίας, όπως θα δούμε παρακάτω,
είναι κοινωνική και καθορίζεται από το επικοινωνιακό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται
ο μεταφερόμενος λόγος και από τους στόχους που καλείται να εξυπηρετήσει σε αυτό.
4.2. Η ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ

ΕΥΘΕΟΣ, ΠΛΑΓΙΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΠΛΑΓΙΟΥ ΛΟΓΟΥ
Η εξέταση του φαινομένου της Αναπαράστασης του Λόγου επικεντρώθηκε

στους τρόπους με τους οποίους αποδίδεται και ενσωματώνεται ο μεταφερόμενος
λόγος στον λόγο του ομιλούντος ατόμου. Όπως είδαμε, παραδοσιακά διακρίνονται
39
Για παράδειγμα, προφορική αφήγηση (π.χ., Clark & Gerrig 1990), συνομιλία (π.χ., Tannen 1986,
1989), λόγος της σχολικής τάξης (π.χ., Baynham 1996).
119
τρεις τρόποι Αναπαράστασης του Λόγου: ο Ευθύς Λόγος, ο Πλάγιος Λόγος και ο
Ελεύθερος Πλάγιος Λόγος. Εκτός από το σημασιακό κριτήριο της πιστότητας, την
ανεπάρκεια του οποίου εξετάσαμε στην προηγούμενη ενότητα, στη βιβλιογραφία
έχουν εξεταστεί και συντακτικά κριτήρια για τη διάκριση μεταξύ Ευθέος, Πλαγίου
και Ελεύθερου Πλαγίου Λόγου (βλ., μεταξύ άλλων, Banfield 1973, Κλαίρης &
Μπαμπινιώτης 2005, Partee 1973α, 1973β, Τζάρτζανος 1928, Τσοπανάκης 1994,
Wierzbicka 1974). Όπως ήδη ανέφερα παραπάνω, ο Ευθύς Λόγος ταυτίζεται με την
παρατακτική εκφορά, ο Πλάγιος Λόγος με την υποτακτική εκφορά, ενώ ο Ελεύθερος
Πλάγιος Λόγος, παρά την ποικιλία της συντακτικής εκφοράς του, συνήθως συνδέεται
με την απουσία εισαγωγικού ρήματος και την ανεξάρτητη εκφορά.
Ωστόσο, πιο πρόσφατες προσεγγίσεις του φαινομένου αναδεικνύουν αφενός
την ανεπάρκεια αυτών των κριτηρίων για μια σαφή οριοθέτηση της διάκρισης μεταξύ
Ευθέος, Πλαγίου και Ελεύθερου Πλαγίου Λόγου και αφετέρου την υπάρξη περαιτέρω
διαβαθμίσεων όσον αφορά τους τρόπους με τους οποίους μεταφέρεται και αποδίδεται
ο λόγος τρίτων (βλ., μεταξύ άλλων, Cappelen & Lepore 1997, Fludernik 1993, Leech
& Short 1981, Marnette 2005, Semino, Short & Culpeper 1997, Sternberg 1982α,
1982β, Thompson 1996, Vandelanotte 2004α, 2004β).
Ας ξεκινήσουμε με τη διάκριση μεταξύ Ευθέος και Πλαγίου Λόγου, και πιο
συγκεκριμένα, με τον συσχετισμό της παρατακτικής εκφοράς με τον Ευθύ και της
υποτακτικής εκφοράς με τον Πλάγιο Λόγο. Οι συσχετισμοί αυτοί δεν είναι ούτε
καθολικοί ούτε αναγκαίοι (πρβλ. τις μελέτες του φαινομένου της Αναπαράστασης του
Λόγου σε διαφορετικές γλώσσες στον Coulmas 1986).
Όσον αφορά τον Ευθύ Λόγο, υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες ο
μεταφερόμενος λόγος εκφέρεται σε πρόταση που εισάγεται με τον σύνδεσμο ότι/πως
και λειτουργεί συντακτικά ως συμπλήρωμα του εισαγωγικού στοιχείου της
Αναπαράστασης του Λόγου. Ενδεικτικό ως προς την περίπτωση αυτή είναι το
παράδειγμα 20, το οποίο προέρχεται από το υλικό της έρευνας.
20. Ωστόσο, αμερικανός αξιωματούχος ο οποίος ζήτησε να μη

κατονομασθεί, είπε στην εφημερίδα (.) ότι ●η Ουάσινκτον δε
μπορεί να εγγυηθεί για ανθρώπους σε άλλα επίπεδα της
120
ελληνικής κυβέρνησης, οι οποίοι έχουν ενδεχομένως σχέσεις με

την οργάνωση.● [MEGA 15.40-45] 40
Συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις, η αρχική διατύπωση του παρατιθέμενου

λόγου είναι τέτοια ώστε επιτρέπει τη συντακτική εξάρτησή του από το στοιχείο που
τον εισάγει (Marnette 2005: 155-157). Ως εκ τούτου, το γεγονός ότι εκφέρεται
υποτακτικά δεν έχει καμία επίπτωση στη μορφή ή το περιεχόμενό του. H υποτακτική
εκφορά του Ευθέος Λόγου απαντά και στον έντυπο δημοσιογραφικό λόγο (βλ.
Marnette 2005: 303, Politis & Kakavoulia 2006). Το φαινόμενο δεν είναι καινούριο
στην ελληνική. Όπως αναφέρει ο Καρανάσιος (2007: 42), ο οποίος εξετάζει τις
μορφές πλαγιότητας στα αρχαία ελληνικά, τέτοιες μορφές ‘ήπιας υπόταξης’, όπως τις
χαρακτηρίζει, υπάρχουν ήδη από την ελληνιστική εποχή. 41
Όπως η παράταξη δεν αποτελεί διακριτικό χαρακτηριστικό του Ευθέος
Λόγου, έτσι και η υπόταξη δεν αποτελεί τον μοναδικό τρόπο εκφοράς του Πλαγίου
Λόγου. Ας δούμε τις ακόλουθες περιπτώσεις, οι οποίες προέρχονται από το υλικό της
έρευνας.
21. Οι γονείς του όμως κάνουν λόγο για αδικία, αφού όπως λέν’, το
παιδί τους είν’ ένας άγγελος. [STAR 9.7-8]
22. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο δράστης τους τελευταίους μήνες είχε
προκαλέσει επεισόδια σε βάρος της υπαλλήλου, έξω από το γραφείο
της στη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού. [ΝΕΤ 25.31-34]
23. Ο κύριος Μπερνς, λέει η εφημερίδα, εκφράζει την εμπιστοσύνη του
για την πρόθεση τόσο του πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη όσο και
του υπουργού Δημόσιας Τάξης Μιχάλη Χρυσοχοΐδη (.) να
εξαρθρώσουν την οργάνωση. [MEGA 15.36-40]
Στις παραπάνω περιπτώσεις, ο μεταφερόμενος λόγος εκφέρεται σε

ανεξάρτητη πρόταση, ενώ το εισαγωγικό στοιχείο της Αναπαράστασης του Λόγου
εκφέρεται είτε σε δευτερεύουσα τροπική πρόταση που εισάγεται με το τροπικο-
40
Η μαύρη κουκκίδα δηλώνει την αρχή και το τέλος κειμένου που εμφανίζεται στην οθόνη και
ταυτόχρονα εκφωνείται από τον/τη δημοσιογράφο/ρεπόρτερ.
41
Ένα από τα παραδείγματα που δίνει είναι και το ακόλουθο: Τι έστι τούτο ο λέγει ημίν ότι εγώ υπάγω
προς τον πατέρα; Κατά Ιωάννην, ΙΣΤ’ 17 (Καρανάσιος 2007: 42).
121
αναφορικό επίρρημα όπως (παράδειγμα 21), είτε με την προθετική φράση σύμφωνα
με + αιτ. (παράδειγμα 22) είτε παρενθετικά (παράδειγμα 23).
Με βάση συντακτικά μόνο κριτήρια, οι εν λόγω περιπτώσεις θα μπορούσαν
να θεωρηθούν είτε ως Ευθύς Λόγος είτε ως Ελεύθερος Πλάγιος Λόγος, καθώς σε
αυτές τις δύο μορφές Αναπαράστασης του Λόγου ο μεταφερόμενος λόγος εκφέρεται
συνήθως σε πρόταση ανεξάρτητη από το ρήμα που τον εισάγει. Ωστόσο, καμία από
τις δύο εκδοχές δεν φαίνεται πιθανή. Ας δούμε γιατί.
Η ερμηνεία τους ως Ευθέος Λόγου θα μπορούσε να στηριχτεί κατ’
αντιστοιχία με το ακόλουθο παράδειγμα:
24. Λυπούμαστε, λένε στο κείμενο που υπογράφουν οι εκατόν επτά

καλλιτέχνες, που δεν μπορούμε να ματαιώσουμε τέτοιες επισκέψεις.
[MEGA 9.86-88]
Στην περίπτωση αυτή, όμως, η παρουσία στοιχείων του Ευθέος Λόγου, όπως
η διατήρηση του πρώτου προσώπου των ρημάτων (λυπούμαστε, δεν μπορούμε, να
ματαιώσουμε) καθιστά την ερμηνεία αδιαμφισβήτητη, κάτι που δεν συμβαίνει με τις
περιπτώσεις στα παραδείγματα 21-23. Αντιθέτως, υπάρχουν στοιχεία που αποκλείουν
μια τέτοια ερμηνεία.
Έτσι, στο παράδειγμα 21, το τρίτο πρόσωπο της κτητικής αντωνυμίας (τους)
δεν μπορεί να αποδοθεί στα αρχικά ομιλούντα άτομα, καθώς εδώ ως πηγή του λόγου
αναφέρονται οι γονείς του παιδιού. Κατά συνέπεια, θα ήταν πιο φυσική η
χρησιμοποίηση του πρώτου προσώπου της κτητικής αντωνυμίας (μας) για να
αναφερθούν στο παιδί τους. Είναι, λοιπόν, πιο πιθανό η συγκεκριμένη λεκτική
διατύπωση να ανήκει στον/στην μεταφέροντα/ουσα τον λόγο δημοσιογράφο και να
υιοθετείται έτσι η δική του/της οπτική.
Επιπλέον, στο παράδειγμα 22, ο χρόνος του ρήματος (είχε προκαλέσει)
φαίνεται ότι απηχεί το δεικτικό κέντρο του/της μεταφέροντος/ουσας τον λόγο
δημοσιογράφου, και όχι αυτό του αρχικού ομιλούντος ατόμου, όπου η χρήση του
αορίστου (ή και του παρατατικού) θα ήταν πιο πιθανή. Ακόμη, ο προσδιορισμός του
τόπου (στη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού) φαίνεται περιττός σε μια ερμηνεία Ευθέος
Λόγου, καθώς ο χώρος εργασίας της υπαλλήλου θα ήταν γνωστός στον/στην αρχικό/ή
ομιλητή/τρια.
122
Τέλος, στο παράδειγμα 23, δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να μπορεί να
βοηθήσει την ερμηνεία. Ο μεταφερόμενος λόγος είναι σε τρίτο πρόσωπο, και
επιπλέον, ο χρόνος του ρήματος δεν βοηθά. Ίσως, λοιπόν, να πρόκειται όντως στην
περίπτωση αυτή για Ευθύ Λόγο. Μια τέτοια ερμηνεία, ωστόσο, δε φαίνεται πιθανή,
διότι εάν ο/η ομιλητής/τρια επιθυμούσε να μεταφέρει τον λόγο του αρχικού
ομιλούντος ατόμου σε Ευθύ Λόγο, θα μπορούσε να το κάνει χρησιμοποιώντας
εισαγωγικά (ή την κατάλληλη προσωδία στην προκειμένη περίπτωση καθώς
πρόκειται για προφορικό λόγο) προκειμένου να δηλώσει ξεκάθαρα ότι ο
μεταφερόμενος λόγος παρατίθεται (βλ. και Vandelanotte 2004α: 561-563).
Έχοντας αποκλείσει την ερμηνεία του Ευθέος Λόγου, ας δούμε εάν μπορούμε
να ερμηνεύσουμε τα παραδείγματα 21-23 ως περιπτώσεις Ελεύθερου Πλαγίου
Λόγου. Η ανεξάρτητη εκφορά του μεταφερόμενου λόγου θα ευνοούσε μια τέτοια
ερμηνεία. Όπως ήδη ανέφερα, ο Ελεύθερος Πλάγιος Λόγος είναι διφωνικός, καθώς οι
φωνές του αρχικού ομιλούντος ατόμου και του/της μεταφέροντος/ουσας τον λόγο
ομιλητή/τριας συν-εκφέρονται σε ένα μόνο εκφώνημα. Αυτή η διφωνικότητα γίνεται
εμφανής στην ετερογένεια των γραμματικών χαρακτηριστικών του Ελεύθερου
Πλαγίου Λόγου: το πρόσωπο του ρήματος καθώς και οι αντωνυμίες προσαρμόζονται
στο δεικτικό κέντρο του/της μεταφέροντος/ουσας τον λόγο ομιλητή/τριας, ενώ η
δείξη και εκφραστικά χαρακτηριστικά του μεταφερόμενου λόγου (π.χ., επιφωνήματα,
ερωτήσεις, αποσπασματικός λόγος) διατηρούν την αναφορά τους στο αρχικό
συμφραστικό πλαίσιο (βλ. Fludernik 1993, Leech & Short 1981, McHale 1978,
Vandelanotte 2004α, 2004β).
Ούτε αυτή η ερμηνεία, όμως, φαίνεται πιθανή για τους ακόλουθους λόγους.
Πρώτον, απουσιάζουν όλα εκείνα τα εκφραστικά χαρακτηριστικά που μαρτυρούν την
παρουσία μιας άλλης φωνής διαφορετικής από αυτήν του/της ομιλητή/τριας.
Δεύτερον, απουσιάζουν περιπτώσεις ακαθόριστης αναφοράς (indeterminate
reference), οι οποίες αποτελούν χαρακτηριστικό του Ελεύθερου Πλαγίου Λόγου (βλ.
Fludernik 1993: 143). Αντίθετα, στα παραδείγματα 21-23, έχουμε τη χρήση κύριων
και κοινών ονομάτων για την αναφορά σε τρίτα πρόσωπα (το παιδί, ο δράστης, της
υπαλλήλου, ο κύριος Μπερνς, του πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη, του υπουργού
Δημόσιας Τάξη Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, την οργάνωση), γεγονός που δεν συνάδει με την
έκφραση μιας προσωπικής, υποκειμενικής σχέσης με τα πρόσωπα αυτά και με τον
‘απευθυνόμενο στον εαυτό’ χαρακτήρα που προϋποθέτει ο Ελεύθερος Πλάγιος Λόγος
(Fludernik 1993: 143, Vandelanotte 2004β: 502). Το αρχικό ομιλούν άτομο δεν θα
123
χρειαζόταν να αναφερθεί ονομαστικά σε πρόσωπα και καταστάσεις που το αφορούν,

διότι του είναι ήδη γνωστά. Θα αρκούσε η αντωνυμική αναφορά σε αυτά. Επομένως,
είναι η οπτική του/της ομιλητή/τριας που διατυπώνεται σε αυτές τις περιπτώσεις και
όχι αυτή του αρχικού ομιλούντος ατόμου.
Πώς, λοιπόν, θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε αντίστοιχες περιπτώσεις;
Με εξαίρεση τη συντακτική εκφορά τους, τέτοιες περιπτώσεις είναι παρόμοιες με
αντίστοιχες περιπτώσεις υποτακτικής εκφοράς του Πλαγίου Λόγου, καθώς και εδώ
ο/η ομιλητής/τρια παραφράζει τον λόγο του αρχικού ομιλούντος ατόμου (βλ. και
κεφάλαιο έξι). Η διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι στον υποτακτικά εκφερόμενο
Πλάγιο Λόγο είναι η πράξη της απόδοσης που έρχεται στο προσκήνιο και
προβάλλεται, καθώς ο μεταφερόμενος λόγος εκφέρεται σε συμπληρωματική πρόταση
εξαρτημένη από το εισαγωγικό ρήμα. Αντίθετα, σε περιπτώσεις όπως οι 21-23, ο/η
ομιλητής/τρια επικεντρώνει το ενδιαφέρον του/της όχι τόσο στην πράξη της
απόδοσης του λόγου, αλλά στην πληροφοριακή αξία του περιεχομένου του, η οποία
μόνο εκ των υστέρων ‘μαρκάρεται’ ως προερχόμενη από διαφορετικό/ή ομιλητή/τρια.
Έτσι, ο μεταφερόμενος λόγος εκφέρεται σε ανεξάρτητη πρόταση, παρέχοντας τη
δυνατότητα στο ομιλούν άτομο να οικειοποιηθεί, κατά κάποιον τρόπο, τον λόγο
του/της αρχικού/ής ομιλητή/τριας και να προβεί σε όποιες τροποποιήσεις της μορφής
ή του περιεχομένου του θεωρεί απαραίτητες. Το γεγονός, όμως, ότι η πηγή του λόγου
αναφέρεται, έστω και ‘παρασκηνιακά’, επιτρέπει στο ομιλούν άτομο να
αποστασιοποιηθεί από το περιεχόμενο του μεταφερόμενου λόγου, εάν χρειαστεί.
Ενώ, δηλαδή, στις περιπτώσεις υποτακτικής εκφοράς η πράξη της απόδοσης έρχεται
στο προσκήνιο, στις παραπάνω περιπτώσεις το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στη
μεταφορά του περιεχομένου του λόγου και κατά δεύτερο λόγο στην απόδοσή του σε
μια αρχική πηγή.
Επιπλέον, υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες το εισαγωγικό στοιχείο της
Αναπαράστασης του Λόγου απουσιάζει εντελώς. Ας δούμε το ακόλουθο παράδειγμα.
25. Πάντως, κάποια παιδιά (.) ζητούν να μη φύγει ο συμμαθητής τους.

Να τον βοηθήσουν οι δάσκαλοι, ώστε να ξεπεραστούν τα
προβλήματα. [MEGA 11.51-53]
124
Πώς θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν τέτοιες περιπτώσεις; Μία λύση θα

ήταν να τις ερμηνεύσουμε ως περιπτώσεις Ελεύθερου Πλαγίου Λόγου (βλ.
παραπάνω). Μια άλλη θα ήταν να μη τις θεωρήσουμε καν ως περιπτώσεις
Αναπαράστασης του Λόγου, αλλά να τις αποδώσουμε στον/στην τρέχοντα/ουσα
ομιλητή/τρια (πρβλ. αντίστοιχα παραδείγματα στο Waugh 1995).
Ωστόσο, καμία από τις δύο λύσεις δεν φαίνεται ικανοποιητική. Η ερμηνεία
του παραδείγματος 25 ως Ελεύθερου Πλαγίου Λόγου δεν μπορεί να τεκμηριωθεί για
τους λόγους που ανέφερα παραπάνω σε σχέση με τα παραδείγματα 21-23. Από την
άλλη πλευρά, η απόδοση του λόγου στον/στην ομιλητή/τρια δεν φαίνεται να
υποστηρίζεται από το γλωσσικό συμφραστικό πλαίσιο. Στο παράδειγμα 25
προηγείται μια άλλη μορφή Αναπαράστασης του Λόγου (Πλάγιος Λόγος) (κάποια
παιδιά ζητούν να μη φύγει ο συμμαθητής τους), το περιεχόμενο της οποίας έρχεται να
συμπληρώσει, επεξηγηματικά θα μπορούσαμε να πούμε, η περίπτωση
Αναπαράστασης του Λόγου που μας απασχολεί (με έντονη γραφή).
Και εδώ, όπως και στα παραδείγματα 21-23, η πράξη της απόδοσης του
μεταφερόμενου λόγου τίθεται στο παρασκήνιο (ενδεχομένως, στην περίπτωση αυτή,
για να αποφευχθεί η επανάληψη), ενώ ο ίδιος ο μεταφερόμενος λόγος
ανεξαρτητοποιείται και προβάλλεται ως λόγος του ομιλητή/τριας.
Μπορούμε να δούμε τέτοιες συντακτικές διαφοροποιήσεις (παραδείγματα 21-
23, 25) ως υφολογικές παραλλαγές του ίδιου φαινομένου, οι οποίες εξυπηρετούν τους
ρητορικούς στόχους του/της ομιλητή/τριας, και λιγότερο ως διαφορετικούς τρόπους
Αναπαράστασης του Λόγου (βλ. και κεφάλαιο έξι).
Ας εξετάσουμε τώρα μια διαφορετική περίπτωση μεταφοράς λόγου (βλ. και
Thomspon 1996: 519-520).
26. Αίτημά τους είναι να ενδιαφερθεί η πολιτεία για τα οικονομικά

τους προβλήματα, και να τους δοθούν αξιοπρεπείς αυξήσεις.
[STAR 10.4-6]
Στο παράδειγμα 26, ο μεταφερόμενος λόγος εκφέρεται σε εξαρτημένη

πρόταση (να ενδιαφερθεί η πολιτεία για τα οικονομικά τους προβλήματα), ενώ το
εισαγωγικό στοιχείο της Αναπαράστασης του Λόγου είναι ονοματική φράση (αίτημά
τους) που λειτουργεί συντακτικά ως υποκείμενο στο συνδετικό ρήμα είναι. Και εδώ,
125
ο/η ομιλητής/τρια μεταφέρει τον λόγο του αρχικού ομιλούντος ατόμου

παραφράζοντάς τον. Η διαφοροποίηση στη συντακτική εκφορά φαίνεται να
εξυπηρετεί υφολογικούς σκοπούς, οι οποίοι δεν αφορούν μόνο το φαινόμενο της
Αναπαράστασης του Λόγου, αλλά, συνολικότερα, τον τρόπο με τον οποίον
οργανώνονται οι πληροφορίες στο κείμενο (κειμενική λειτουργία) (βλ. Halliday
1985). Η ονοματοποίηση του εισαγωγικού στοιχείου επιτρέπει την αναπαράσταση
του λόγου ως κάτι αδιαμφισβήτητου και δεδομένου, ως γεγονότος, και, ταυτόχρονα,
τον εμφατικό τονισμό του ως αποτέλεσμα της θεματοποίησής του.
Η εξέταση των παραπάνω περιπτώσεων δείχνει ότι η σύνδεση του Ευθέος και
του Ελεύθερου Πλαγίου Λόγου με την παρατακτική εκφορά και του Πλαγίου Λόγου
με την υποτακτική εκφορά, σε παραδοσιακές, γραμματικές προσεγγίσεις της
Αναπαράστασης του Λόγου, δεν επαρκεί ως κριτήριο για την οριοθέτησή τους.
Επιπλέον, όπως ήδη ανέφερα, οι πιο πρόσφατες μελέτες του φαινομένου της
Αναπαράστασης του Λόγου (βλ., μεταξύ άλλων, Fludernik 1993, Leech & Short
1981, Marnette 2005, McHale 1978, Semino, Short & Culpeper 1997, Thompson
1996) ανέδειξαν περαιτέρω διαβαθμίσεις στον τρόπο μεταφοράς και απόδοσης του
λόγου τρίτων. Ας δούμε ποιες είναι αυτές.
27. Η υπουργός Εσωτερικών ανακοίνωσε την επέκταση της

φοροαπαλλαγής της επιδότησης και στους ιδιοκτήτες ακινήτων που
μισθώνουν διαμερίσματα εκτός Αττικής. [ΝΕΤ 3.3-6]
28. Η αντιπολίτευση μιλά για παροχές της κυβέρνησης που έχουνε
προεκλογικό χρώμα. [STAR 17.4-5]
Στα παραδείγματα 27-28, ο/η ομιλητής/τρια δεν μεταφέρει αναλυτικά το

περιεχόμενο του γλωσσικού συμβάντος, αλλά το συνοψίζει: ο μεταφερόμενος λόγος
εκφέρεται με τη μορφή ονοματικής φράσης που λειτουργεί ως (εμπρόθετο ή μη)
αντικείμενο στο ρήμα. Πρόκειται για εκείνες τις περιπτώσεις τι οποίες οι Leech &
Short (1981: 323-324) αποκαλούν ‘Αφηγηματική Απόδοση της Γλωσσικής Πράξης’
(Narrative Report of Speech Act).
Η συνοπτικότητα της μεταφοράς μπορεί να ποικίλλει (παραδείγματα 29-30).
126
29. Ο συνολικός αριθμός των νεκρών από τη πυρκαγιά έφθασε τώρα

τους δεκατέσσερις, ενώ εκφράζονται φόβοι για άλλους πέντε.
[MEGA 25.3-5]
30. Οι λιμενικές αρχές εκφράζουν φόβους ότι ίσως βρεθούν και άλλοι
νεκροί στα καταστρώματα του πλοίου. [ΝΕΤ 21.19-20]
Στα παραδείγματα 29-30, ο μεταφερόμενος λόγος εκφέρεται με ονοματικές

φράσεις (φόβοι και φόβους αντίστοιχα) που λειτουργούν ως αντικείμενα στα
εισαγωγικά ρήματα (εκφράζονται και εκφράζουν αντίστοιχα). Ωστόσο, στο
παράδειγμα 29 η ονοματική φράση προσδιορίζεται περαιτέρω από την προθετική
φράση για άλλους πέντε, ενώ στο παράδειγμα 30, η μεταφορά του λόγου είναι πιο
αναλυτική, καθώς η ονοματική φράση προσδιορίζεται περαιτέρω από τη
συμπληρωματική πρόταση ότι ίσως βρεθούν και άλλοι νεκροί στα καταστρώματα του
πλοίου.
Οι περιπτώσεις συνοπτικής μεταφοράς και απόδοσης του λόγου τρίτων δεν
αποτελούν τον πιο περιληπτικό τρόπο Αναπαράστασης του Λόγου. Υπάρχουν
περιπτώσεις, τις οποίες ορισμένοι/ες ερευνητές/τριες δεν εντάσσουν στο φαινόμενο
της Αναπαράστασης του Λόγου, κατά τις οποίες ο/η ομιλητής/τρια μεταφέρει μόνο το
γεγονός ότι έχει λάβει χώρα ένα γλωσσικό συμβάν, αλλά δεν δίνει καμία πληροφορία
για το περιεχόμενό του (βλ. Fludernik 1993, McHale 1978, Semino, Short & Culpeper
1997: 24-28, Thompson 1996: 518) (παραδείγματα 31-33).
31. Μόλις έγινε γνωστή η απώλεια των πέντε αντιαρματικών πυραύλων

από το διακόσια ενενήντα πέντε τάγμα της Κω, σήμανε συναγερμός
στις υπηρεσίες ασφαλείας του στρατού, ενώ ενημερώθηκε αμέσως
κι η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών. [STAR 3.17-21]
32. Όμως, η Ευαγγελία Νικολάκου, η οποία ήταν ήδη διαζευγμένη και
μητέρα δύο κοριτσιών, του ζήτησε να διακόψουν τη σχέση τους. Ο
δράστης συχνά την απειλούσε. [MEGA 24.54-57]
33. Το πρωί, μίλησε στο Μέγκα η γυναίκα, που με το μωρό στην
αγκαλιά (.) προσπάθησε να βγει στο κατάστρωμα μόλις άκουσε για
τη πυρκαγιά. [MEGA 14.60-62]
127
Ενδέχεται, ωστόσο, ο/η ομιλητής/τρια να μεταφέρει την προσλεκτική δύναμη

του γλωσσικού συμβάντος, όπως συμβαίνει στα παραδείγματα 31-32. Σε αυτές τις
περιπτώσεις, η αναφορά στον λόγο του αρχικού ομιλούντος ατόμου δεν διαφέρει σε
τίποτε από την αναφορά σε οποιοδήποτε άλλο μη-γλωσσικό γεγονός.
Ένας άλλος τρόπος μεταφοράς και απόδοσης του λόγου τρίτων είναι και η
περίπτωση του αποκαλούμενου ‘Μικτού Λόγου’, κατά την οποία τμήματα σε Ευθύ
Λόγο συνδυάζονται με πιο πλάγιες μορφές απόδοσης (βλ. Cappelen & Lepore 1997,
Clark & Gerrig 1990, Marnette 2005, Semino, Short & Culpeper 1997). Τα τμήματα
σε Ευθύ Λόγο είναι συνήθως πλήρως ενταγμένα, τόσο σημασιακά όσο και
συντακτικά, στο γλωσσικό συμφραστικό πλαίσιο στο οποίο εμφανίζονται
(παραδείγματα 34-36).
34. Τα μέτρα που παίρνουν οι αστυνομικές αρχές εν όψει της

επίσκεψης του Αμερικανού προέδρου στην Ελλάδα (.)
χαρακτηρίζονται <πρωτοφανή,> και δεν έχουν προηγούμενο για
επισκέψεις άλλων ηγετών στη χώρα μας. [ΝΕΤ 16.9-12]
35. Mr. Karamanlis did not fail to express his optimism that “in the end
we will hold safe and perfectly organized Olympic Games”
(Politis & Kakavoulia 2006)
36. The President of the Board of Trade accused Labour of
“undermining the very fabric of our political constitution.”
(Semino, Short & Culpeper 1997: 31)
Η ιδιαιτερότητα του Μικτού Λόγου έγκειται στο γεγονός ότι τα τμήματα σε

Ευθύ Λόγο αφενός αποδίδονται σε κάποιο άλλο άτομο, αλλά ταυτόχρονα γίνονται
αντικείμενο οικειοποίησης από τον/την ομιλητή/τρια, ο/η οποίος/α ‘δανείζεται’ κατά
κάποιον τρόπο τη λεκτική διατύπωση ενός άλλου ατόμου για δική του/της χρήση (βλ.
Clark & Gerrig 1990: 790).
Εκτός από την υπάρξη των παραπάνω τρόπων μεταφοράς και απόδοσης του
λόγου τρίτων, οι πιο πρόσφατες προσεγγίσεις του φαινομένου της Αναπαράστασης
του Λόγου (βλ. Halliday 1985: 240-243, Thompson 1996) ανέδειξαν και τη
δυνατότητα εγκιβωτισμού του μεταφερόμενου λόγου (παραδείγματα 37-40).
128
37. Και παρότι οι ελπίδες να βρεθούν ζωντανοί επιβάτες είναι πια

σχεδόν μηδαμινές καθώς η θερμοκρασία του νερού στην περιοχή δεν
ξεπερνά τους δεκατέσσερις βαθμούς Κελσίου, οι αμερικανικές αρχές
μιλούν ακόμα για επιχείρηση διάσωσης. [MEGA 5.18-22]
38. Έτσι, συνεχίζονται οι εικασίες για τα αίτια της τραγωδίας με τους
διακόσιους δεκαεπτά νεκρούς. [MEGA 19.11-12]
39. Και απαντά (.) με νέα αίτηση ασφαλιστικών μέτρων, η οποία θα
εκδικαστεί αύριο το πρωί. [MEGA 29.32-34]
40. Ακόμη, μ’ εντολή του υφυπουργού Εξωτερικών Γρηγόρη Νιώτη ο
Έλληνας πρέσβης στη Γουάσιγκτον Αλέξανδρος Φίλων (.) έκανε
διάβημα στον αρμόδιο υφυπουργό Μαργκρόσμαν. [NET 16.45-48]
Σε αυτές τις περιπτώσεις, η Αναπαράσταση του Λόγου ονοματοποιείται. Το

εισαγωγικό στοιχείο είναι ονοματική φράση και ο μεταφερόμενος λόγος εκφέρεται ως
προσδιορισμός του. Συντακτικά, ο προσδιορισμός μπορεί να είναι εξαρτημένη
πρόταση (παράδειγμα 37), προθετική φράση (παράδειγμα 38) ή γενική αντικειμενική
(παράδειγμα 39). Τέλος, κατ’ αντιστοιχία με περιπτώσεις όπως αυτές στα
παραδείγματα 31-33 παραπάνω, η ονοματοποιημένη Αναπαράσταση του Λόγου
μπορεί απλώς να αναφέρεται σε ένα γλωσσικό συμβάν, χωρίς να μεταφέρει το
περιεχόμενό του (παράδειγμα 40). Όταν ο μεταφερόμενος λόγος ονοματοποιείται,
προβάλλεται ως κάτι αδιαμφισβήτητο και δεδομένο, και όχι ως κάτι που τίθεται προς
συζήτηση από τον/την ομιλητή/τρια: ο/η ομιλητής/τρια, δηλαδή, προϋποθέτει την
ύπαρξη του γλωσσικού συμβάντος και αναφέρεται σε αυτό προκειμένου να το
σχολιάσει.
Κλείνοντας αυτήν την ενότητα, θα αναφερθώ σε μια μορφή Αναπαράστασης
του Λόγου, της οποίας το μέσο μεταφοράς τη διαφοροποιεί από αυτές που εξετάσαμε
μέχρι τώρα. Εξετάζοντας την έννοια της πιστότητας της αναπαράστασης,
αναφέρθηκα παραπάνω στη δυνατότητα μεταφοράς του λόγου τρίτων με τεχνικά
μέσα, όπως είναι η βιντεοσκόπηση, η ηχογράφηση και η ανατύπωση (βλ. και Bell
1991: 204-205, Zelizer 1989). Πρόκειται για περιπτώσεις κατά τις οποίες ο λόγος
του/της αρχικού/ής ομιλητή/τριας εμφανίζεται να μεταφέρεται από/την ίδιο/α, χωρίς
τη διαμεσολάβηση του/της ομιλητή/τριας (παράδειγμα 41).
41. Ρεπόρτερ Από τους εκατόν είκοσι επιβάτες,

129
λαχτάρισαν όσοι βρίσκονταν εκείνη την

ώρα στο καταπέλτη. Μάλιστα, τρεις
γυναίκες μεταφέρθηκαν στο Κέντρο Υγείας
του νησιού, με εκδορές στο κεφάλι και τα
χέρια.
*Νικόλαος Νίκας, Περιποιήθηκαν εδώ οι κυρίες αυτές,
και
Γιατρός εφημερείας* η: τρίτη: είχε:: ((παύση)) μία κάκωση
των: ε: πλευρών αριστερά,
[MEGA 7.18-26] 42
Αυτή η μορφή μεταφοράς και απόδοσης του λόγου τρίτων δεν έχει συζητηθεί
στη βιβλιογραφία σε σχέση με το φαινόμενο της Αναπαράστασης του Λόγου. Στις
ελάχιστες μελέτες στις οποίες γίνεται αναφορά σε αυτήν (βλ., π.χ., Marnette 2005:
61-63, Short, Semino & Wynne 2002), συνήθως εξετάζεται ως ιδιάζουσα περίπτωση
ανεξάρτητα από τις υπόλοιπες μορφές Αναπαράστασης του Λόγου. Η ιδιαίτερη
μεταχείρισή της τεκμηριώνεται από το γεγονός ότι η χρήση τεχνικών μέσων καθιστά
δυνατή την πιστή αντιγραφή του αρχικού γλωσσικού συμβάντος, κάτι που δεν είναι
δυνατόν, ακόμη και στην περίπτωση της παράθεσης, όταν το μέσο μεταφοράς του
λόγου είναι ο άνθρωπος.
Πιστεύω ότι πρέπει να δούμε την περίπτωση της μεταφοράς του λόγου με
τεχνικά μέσα ως μια μορφή Αναπαράστασης του Λόγου και, πιο συγκεκριμένα, ως
μια μορφή παράθεσης. Μπορούμε να παρομοιάσουμε τη σχέση μεταξύ της
μεταφοράς του λόγου από την ανθρώπινη φωνή και της μεταφοράς του με τεχνικά
μέσα με τη σχέση μεταξύ της ζωγραφικής απεικόνισης ενός τοπίου και της
φωτογραφικής αποτύπωσής του. Η φωτογραφία ως μέσο αναπαραγωγής φαίνεται ότι
αποτελεί μια ‘αντικειμενική’ αποτύπωση της πραγματικότητας, καθώς θεωρείται
τέλειο αντίγραφό της. Ωστόσο, δεν παύει και αυτή να είναι προϊόν μιας θεσμικής
δραστηριότητας, πολιτισμικά και ιστορικά καθορισμένης, με τους δικούς της κανόνες
σημασιοδότησης και ερμηνείας (βλ. Barthes 1977: 15-31, και πρβλ. Tuchman 1978
για τις τεχνικές λήψης εικόνας στην τηλεοπτική είδηση).
Κατά τον ίδιο τρόπο, η μεταφορά του λόγου με τεχνικά μέσα, όσο πιστά κι αν
αποδίδει τα μορφικά χαρακτηριστικά του μεταφερόμενου λόγου, δεν παύει να
42
Το σύμβολο * δηλώνει την αρχή και το τέλος γραπτού κειμένου που εμφανίζεται στην οθόνη αλλά
δεν εκφωνείται από τον/τη δημοσιογράφο.
130
αποτελεί μια επιλεκτική αναπαράστασή του, μια κατασκευή. Η οποιαδήποτε διαφορά

προκύπτει λόγω του μέσου μεταφοράς στη σχέση μεταξύ του αρχικού εκφωνήματος
και της αναπαράστασής του δεν αποτελεί διαφορά τάξης, αλλά βαθμού διότι, ακόμη
και σε αυτές τις περιπτώσεις, τα κριτήρια που καθορίζουν την πιστότητα της
απόδοσης είναι ιστορικά και κοινωνικά καθορισμένα. Επιπλέον, η
ανασυμφραστικοποίηση του μεταφερόμενου λόγου, ακόμη και σε αυτήν την
περίπτωση, δεν τον θωρακίζει από την επίδραση και τον έλεγχο που μπορεί να
ασκήσει σε αυτόν το νέο συμφραστικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται και μέσα στο
οποίο ερμηνεύεται. 43 Τέλος, δεν αποκλείεται και εδώ η δυνατότητα παρέμβασης
μέσω της τεχνικής επεξεργασίας του βιντεοσκοπημένου ή ηχογραφημένου λόγου.
Εν κατακλείδι, είναι σαφές ότι τόσο τα συντακτικά κριτήρια που
χρησιμοποιήθηκαν για την οριοθέτηση της τριμερούς διάκρισης μεταξύ Ευθέος,
Πλαγίου και Ελεύθερου Πλαγίου Λόγου όσο και η ίδια η τριμερής διάκριση στο
σύνολό της δεν επαρκούν για να περιγράψουν την ποικιλία των τρόπων και των
μορφών με τις οποίες μεταφέρεται ο λόγος τρίτων. Όπως είδαμε, υπάρχουν
λεπτότερες διαβαθμίσεις στον τρόπο με τον οποίο ο λόγος του αρχικού ομιλούντος
ατόμου διαπλέκεται και ενσωματώνεται στον λόγο του/της μεταφέροντος/ουσας τον
λόγο ομιλητή/τριας. Κατά συνέπεια, είναι αναγκαίο να δούμε το σύνολο των
γραμματικών μηχανισμών με τους οποίους πραγματώνεται γλωσσικά η
Αναπαράσταση του Λόγου ως ένα συνεχές (continuum), ως ένα σύστημα
διαβαθμισμένων επιλογών από το οποίο ο/η ομιλητής/τρια αξιοποιεί εκείνες τις
μορφές που εξυπηρετούν με τον καλύτερο τρόπο τις ανάγκες του/της στο δικό
του/της επικοινωνιακό πλαίσιο.
Ωστόσο, με δεδομένο το ενδιαφέρον της παρούσας έρευνας σε μια κριτική
προσέγγιση της πολυφωνικής συγκρότησης του δημοσιογραφικού λόγου, η εξέταση
του φαινομένου της Αναπαράστασης του Λόγου δεν μπορεί να περιοριστεί στους
γραμματικούς μηχανισμούς με τους οποίους ο λόγος τρίτων ενσωματώνεται στον
λόγο του/της ομιλητή/τριας. Είναι αναγκαία μια πιο σφαιρική θεώρησή του, η οποία
θα συμπεριλαμβάνει και μια σειρά άλλων χαρακτηριστικών, ώστε να διερευνηθεί
συνολικότερα ο τρόπος με τον οποίον ο/η δημοσιογράφος οργανώνει και
διαχειρίζεται στον λόγο του/της τον λόγο τρίτων.
43
Έτσι, δεν είναι σπάνιο φαινόμενο οι διαμαρτυρίες για ‘αποσπασματική’ ή ‘διαστρεβλωμένη’
απόδοση των δηλώσεων κάποιου/ας ακόμη και στις περιπτώσεις μεταφοράς του λόγου με τεχνικά
μέσα.
131
4.3. Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΜΙΑΣ ΠΙΟ ΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ

ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Όπως προκύπτει από τη μέχρι τώρα εξέταση του φαινομένου, η

Αναπαράσταση του Λόγου δεν αποτελεί ένα ουδέτερο και σαφώς καθορισμένο
σύνολο γραμματικών επιλογών για την πιστή και ‘αντικειμενική’ αναπαραγωγή ενός
γλωσσικού συμβάντος. Αντιθέτως, συνιστά έκφραση μιας δυναμικής διαδικασίας
επεξεργασίας και αναδιατύπωσης, μια κατασκευή του/της ομιλητή/τριας, η οποία δεν
αφήνει ανέπαφο τον μεταφερόμενο λόγο.
Αυτό, λοιπόν, που καταγράφεται στους διαφορετικούς τρόπους
Αναπαράστασης του Λόγου δεν είναι ο λόγος άλλων ομιλητών/τριών, αλλά, όπως
επισημαίνει ο Voloshinov (1973: 117), η ενεργός πρόσληψη (active reception) αυτού
του λόγου απο τον/την τρέχοντα/ουσα ομιλητή/τρια. Οι τρόποι με τους οποίους
μεταφέρεται και ενσωματώνεται στον λόγο του/της ομιλητή/τριας ο λόγος τρίτων
χαρακτηρίζονται από τη δική του/της διαμεσολάβηση: είναι η δική του/της οπτική
μέσα από την οποία διαθλάται ο λόγος άλλων, έτσι ώστε να εξυπηρετήσει τους
δικούς του/της επικοινωνιακούς στόχους (βλ. και Baynham & Slembrouck 1999,
Sternberg 1982α, 1982β).
Η φύση αυτής της διεργασίας δεν ατομική, αλλά κοινωνική. Σύμφωνα με τον
Voloshinov,
the mechanism of this process is located, not in the individual soul, but in
society. It is the function of society to select and to make grammatical (adapt
to the grammatical structure of its language) just those factors in the active
and evaluative reception of utterances that are socially vital and constant and,
hence, that are grounded in the economic existence of the particular
community of speakers. There are, of course, essential differences between
the active reception of another’s speech and its transmission in a bound
context. These differences should not be overlooked. Any type of
transmission – the codified variety in particular – pursues special aims,
appropriate to a story, legal proceedings, a scholarly polemic, or the like.
132
Κατά συνέπεια, η φύση και η λειτουργία της Αναπαράστασης του Λόγου

καθορίζεται από τις συνθήκες της επικοινωνίας, το ευρύτερο θεσμικό πλαίσιο και
τους στόχους που καλείται να εξυπηρετήσει η μεταφορά και απόδοση του λόγου
τρίτων σε αυτό (Baynham & Slembrouck 1999: 442, Caldas-Coulthard 1994,
Sternberg 1982α, 1982β, Thompson 1996). Όπως επισημαίνει ο Fairclough,
contrasting modes and practices of discourse representation develop in

connection with different sorts of social activity, according to the different
significance and values the discourse of others comes to have.
Ως εκ τούτου, η φύση και η λειτουργία, για παράδειγμα, του Ευθέος Λόγου

είναι διαφορετική σε κειμενικά είδη όπως ο λόγος της σχολικής τάξης (βλ. Baynam
1996), ο δικαστικός λόγος (βλ. Fakhri 1998), το δημοσιογραφικό άρθρο (βλ. Caldas-
Coulthard 1994, Fairclough 1995α, 1995β, Short 1989), η προφορική αφήγηση (βλ.
Buttny 1997, Clark & Gerrig 1990, Hamilton 1998, Myers 1999, Tannen 1986, 1989)
ή το μυθιστόρημα (βλ. Bakhtin 1981, 1984, Fludernik 1993, Leech & Short 1981).
Η διερεύνηση, ωστόσο, του τρόπου με τον οποίον ο μεταφερόμενος λόγος
προσλαμβάνεται και αφομοιώνεται από τον/την ομιλητή/τρια προϋποθέτει μια πιο
σφαιρική προσέγγιση του φαινομένου της Αναπαράστασης του Λόγου. Στη
βιβλιογραφία, η έρευνα γύρω από την Αναπαράσταση του Λόγου επικεντρώθηκε
στην εξέταση των γραμματικών μηχανισμών με τους οποίους ενσωματώνεται στον
λόγο του/της ομιλητή/τριας ο λόγος τρίτων. Εξετάσαμε στην προηγούμενη ενότητα
την ποικιλία αυτών των μηχανισμών και διαπιστώσαμε την περιγραφική ανεπάρκεια
της τριμερούς διάκρισης μεταξύ Ευθέος, Πλαγίου και Ελεύθερου Πλαγίου Λόγου.
Μολονότι ο τρόπος αναπαράστασης αποτελεί βασική παράμετρό της, η
Αναπαράσταση του Λόγου δεν συνίσταται μόνο στην επιλογή μεταξύ Ευθέος ή
Πλαγίου Λόγου. Συνεπάγεται επιλογές και σε άλλες παραμέτρους.
Εκτός του τρόπου αναπαράστασης, οι παράμετροι αυτές περιλαμβάνουν: 1)
την πηγή του μεταφερόμενου λόγου (δηλαδή, ποιος/α προβάλλεται ως ο/η αρχικός/ή
ομιλητής/τρια) και πώς αυτή αναπαστάνεται στον λόγο του/της ομιλητή/τριας, 2) το
περιεχόμενο του μεταφερόμενου λόγου και τον τρόπο αναπαράστασής του (δηλαδή,
πώς προβάλλεται από τον/τη ομιλητή/τρια ο λόγος τρίτων) και 3) τις λειτουργίες που
133
επιτελεί ο μεταφερόμενος λόγος στον λόγο του/της ομιλητή/τριας στον οποίον

ενεσωματώνεται.
Είναι το σύνολο αυτών των παραμέτρων που συνιστούν το φαινόμενο της
Αναπαράστασης του Λόγου και είναι στο σύνολο των επιλογών που κάνει ο/η
ομιλητής/τρια στο οποίο αποτυπώνεται η δική του/της διαμεσολάβηση. Η
Αναπαράσταση του Λόγου αποτελεί ένα πολυδιάστατο σύστημα γλωσσικών
μηχανισμών, στις επιλογές του οποίου σηματοδείται με διαφορετικό τρόπο πώς
προσλαμβάνεται και αφομοιώνεται ο μεταφερόμενος λόγος από τον/την
ομιλητή/τρια.
Κατά συνέπεια, η διερεύνηση της πολυφωνικής συγκρότησης του
δημοσιογραφικού λόγου και των ιδεολογικών συνεπειών της, στην οποία
επικεντρώνεται η έρευνά μου, προϋποθέτει μια πιο σφαιρική προσέγγιση στην
ανάλυση της φύσης και της λειτουργίας της Αναπαράστασης του Λόγου. Ωστόσο,
πριν προχωρήσω στην ανάλυση, θα ήθελα να συνοψίσω τα επιμέρους ζητήματα που
τέθηκαν και εξετάστηκαν μέχρι τώρα και να διατυπώσω την προβληματική της
έρευνάς μου.
134
5. Η ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΥΛΙΚΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Αντικείμενο εξέτασης της παρούσας έρευνας είναι η πολυφωνία του

δημοσιογραφικού λόγου, η οποία είναι απόρροια της ιδιαίτερης διαμεσολαβητικής
θέσης που κατέχει η δημοσιογραφία μεταξύ του δημόσιου πεδίου κοινωνικής δράσης
και του ιδιωτικού πεδίου της καθημερινής ζωής.
Το θέμα που πραγματεύεται η εργασία μου είναι το εξής: με ποιους
μηχανισμούς πραγματώνεται η πολυφωνία στη δημοσιογραφική γλωσσική πρακτική
και πώς οργανώνεται στα ίδια τα κείμενα του δημοσιογραφικού λόγου; Στόχος μου
είναι να διερευνήσω τι συνεπάγεται η οργάνωση και διαχείριση αυτής της
πολυφωνίας για την ιδεολογική λειτουργία του δημοσιογραφικού λόγου και τη
συμβολή του στην αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας.
Η δημοσιογραφία ως κοινωνική πρακτική έχει γίνει αντικείμενο εξέτασης σε
επιστημονικούς κλάδους όπως είναι η κοινωνιολογία, οι σπουδές των Μέσων
Μαζικής Επικοινωνίας, οι πολιτισμικές σπουδές και η πολιτική οικονομία. Η έρευνα
σε αυτούς τους τομείς ανέδειξε μια σειρά ζητημάτων γύρω από τις ιδεολογικές
διαστάσεις των θεσμικών πρακτικών της δημοσιογραφίας και τη συμβολή της στην
προβολή και προώθηση κυρίαρχων αναπαραστάσεων της κοινωνικής
πραγματικότητας και του κόσμου. Ωστόσο, αυτό που παραβλέπεται σε παρόμοιες
προσεγγίσεις είναι η συμβολή της γλώσσας σε αυτές τις διεργασίες. Καθώς η γλώσσα
διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στις θεσμικές πρακτικές της δημοσιογραφίας, η
διερεύνηση της ιδεολογικής λειτουργίας της δημοσιογραφικής πρακτικής δεν μπορεί
να γίνει χωρίς την ανάλυση των ίδιων των προϊόντων της, δηλαδή, των κειμένων του
δημοσιογραφικού λόγου.
Μια τέτοια ανάλυση δεν μπορεί παρά να έχει ως αφετηρία ένα θεωρητικό
πλαίσιο στο οποίο οι σχέσεις γλώσσας-εξουσίας κατέχουν δεσπόζουσα θέση. Αυτό το
πλαίσιο μου το παρέχει η Κριτική Ανάλυση του Λόγου, η οποία επιδιώκει να
διερευνήσει τους μηχανισμούς με τους οποίους η γλώσσα εμπλέκεται στην ευρύτερη
κοινωνική διαμάχη για την παραγωγή και αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας. Η
τριμερής ανάλυση του λόγου ως κειμένου, ως γλωσσικής και ως κοινωνικο-
πολιτισμικής πρακτικής επιτρέπει να εξετάσουμε και να ερμηνεύσουμε γλωσσικά
χαρακτηριστικά του κειμένου ως τμήμα ευρύτερων κοινωνικών διεργασιών στις
οποίες οι σχέσεις εξουσίας παίζουν καθοριστικό ρόλο. Με αυτόν τον τρόπο, η
135
Κριτική Ανάλυση του Λόγου παρέχει τη δυνατότητα σύνδεσης και μετάβασης από το
επίπεδο της μικρο-δομής (επίπεδο κειμένου) στο επίπεδο της μακρο-δομής (επίπεδο
κοινωνικής πρακτικής).
Σε αυτό το πλαίσιο, η έννοια της διακειμενικότητας αποτελεί σημαντικό
εννοιολογικό εργαλείο για τη μελέτη της πολυφωνικής συγκρότησης των κειμένων,
καθώς παραπέμπει στην ιστορικότητα των συνθηκών και των συμβάσεων
παραγωγής, κατανομής και ερμηνείας τους. Ο τρόπος με τον οποίον οργανώνεται η
κοινωνική πολυφωνία στον λόγο δεν είναι ελεύθερος, αλλά ιεραρχικά δομημένος και
διέπεται από τις εκάστοτε σχέσεις εξουσίας και την κοινωνική διαμάχη για την
κατάκτηση ή διατήρησή της. Επιπλέον, η ανασυμφραστικοποίηση του κειμένου,
καθώς αυτό αποσπάται από το αρχικό συμφραστικό του πλαίσιο για να ενσωματωθεί
σε ένα νέο, αναπόφευκτα συνεπάγεται και αλλαγές στη σημασία του. Η υιοθέτηση
μιας διακειμενικής προσέγγισης στην ανάλυση των κειμένων του δημοσιογραφικού
λόγου μπορεί να αποκαλύψει τόσο το είδος των φωνών που ‘ακούγονται’ σε αυτόν
όσο και τους μηχανισμούς με τους οποίους η ερμηνεία του λόγου τους
διαμορφώνεται από τον/τη δημοσιογράφο.
Η ανάλυση του τρόπου με τον οποίον συγκροτείται διακειμενικά το κείμενο
γίνεται σε δύο επίπεδα: στο επίπεδο του ίδιου του κειμένου (εμφανής
διακειμενικότητα) και στο επίπεδο των συμβάσεων παραγωγής, κατανομής και
ερμηνείας του (συστατική διακειμενικότητα) (βλ. και κεφάλαιο τρία).
Στην παρούσα έρευνα, το ενδιαφέρον μου επικεντρώνεται στην
Αναπαράσταση του Λόγου, την οποία θεωρώ ως τη βασικότερη μορφή εμφανούς
διακειμενικότητας στον δημοσιογραφικό λόγο. Καθώς ο/η δημοσιογράφος σπάνια
είναι αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων που εξιστορεί, ο λόγος τρίτων αποκτά γι’
αυτόν ιδιαίτερη πληροφοριακή αξία.
Όπως είδαμε στο τέταρτο κεφάλαιο, η Αναπαράσταση του Λόγου δεν
αποτελεί ένα σύνολο γλωσσικών μηχανισμών για την ‘αντικειμενική’ αναπαραγωγή
του μεταφερόμενου λόγου. Αντίθετα, αυτό που καταγράφεται σε αυτούς τους
μηχανισμούς είναι ο τρόπος με τον οποίον ο μεταφερόμενος λόγος προσλαμβάνεται
και αφομοιώνεται από τον/την ομιλητή/τρια.
Στη βιβλιογραφία, αντικείμενο εκτεταμένης έρευνας έγιναν κυρίως οι
μηχανισμοί με τους οποίους ο μεταφερόμενος λόγος ενσωματώνεται στον λόγο
του/της ομιλητή/τριας (π.χ., Ευθύς/Πλάγιος Λόγος). Ωστόσο, η Αναπαράσταση του
Λόγου περιλαμβάνει και άλλες πτυχές, οι οποίες είναι εξίσου σημαντικές για την
136
κατανόηση και ερμηνεία του τρόπου με τον οποίο προσλαμβάνεται και αφομοιώνεται
ο λόγος τρίτων. Το γεγονός αυτό καθιστά αναγκαία την υιοθέτηση μιας πιο σφαιρικής
προσέγγισης του φαινομένου.
Λαμβάνοντας, λοιπόν, υπόψη τα παραπάνω, η πραγμάτευση του φαινομένου
της Αναπαράστασης του Λόγου στην παρούσα έρευνα περιλαμβάνει την εξέταση των
ακόλουθων ζητημάτων:
1) Ποιων πηγών ο λόγος επιλέγεται ως αντικείμενο της Αναπαράστασης του
Λόγου στον δημοσιογραφικό λόγο και πώς αναπαριστάνονται αυτές; Το ενδιαφέρον
μου εδώ επικεντρώνεται στην εξέταση του είδους των δημοσιογραφικών πηγών και
του τρόπου με τον οποίον η κοινωνική ταυτότητα τους αναπαριστάνεται γλωσσικά
από τον/τη δημοσιογράφο.
2) Ποιο είναι το περιεχόμενο της Αναπαράστασης του Λόγου στον
δημοσιογραφικό λόγο και πώς προβάλλεται αυτό; Εδώ εξετάζονται οι επιλογές που
αφορούν τους ενδείκτες αναπαράστασης, δηλαδή, τα γλωσσικά στοιχεία που
εισάγουν και πλαισιώνουν την Αναπαράσταση του Λόγου. Μέσω αυτών, επιδιώκεται
να διερευνηθεί πώς προβάλλεται και πώς ερμηνεύεται ο μεταφερόμενος λόγος από
τον/τη δημοσιογράφο.
3) Πώς πραγματώνεται γλωσσικά η μεταφορά και απόδοση του λόγου τρίτων;
Το ερώτημα αφορά τους τρόπους και τις μορφές με τις οποίες ο/η δημοσιογράφος
μεταφέρει και ενσωματώνει στον λόγο του/της τον λόγο άλλων ομιλητών/τριών. Η
επιλογή των τρόπων αναπαράστασης και των μορφών γλωσσικής πραγμάτωσής τους
σχετίζεται γενικότερα με το ζήτημα της διατήρησης ή μη των ορίων μεταξύ του
λόγου του/της δημοσιογράφου και του μεταφερόμενου λόγου (Fairclough 1995α: 58-
60), καθώς και με το συναφές ζήτημα του ‘ελέγχου’ που ασκεί ο/η δημοσιογράφος
πάνω στον λόγο που μεταφέρει (Leech & Short 1981: 324): κατά πόσον, δηλαδή, ο
μεταφερόμενος λόγος ‘μεταφράζεται’ στη φωνή του/της δημοσιογράφου, ή, αντίθετα,
παραμένει σχετικά διακριτός και οριοθετημένος.
4) Γιατί χρησιμοποιείται η Αναπαράσταση του Λόγου στον δημοσιογραφικό
λόγο; Τα τρία παραπάνω ζητήματα αφορούν τους γλωσσικούς μηχανισμούς με τους
οποίους ο λόγος τρίτων ενσωματώνεται στον λόγο του/της δημοσιογράφου. Το
ερώτημα της χρήσης της Αναπαράστασης του Λόγου σχετίζεται με τις λειτουργίες
και τους στόχους που αυτή καλείται να επιτελέσει στο πλαίσιο της δημοσιογραφικής
πρακτικής.
137
Η εξέταση των παραπάνω ζητημάτων θα επιτρέψει να καταλήξουμε σε

ορισμένα συμπεράσματα για τη γλωσσική πρακτική της δημοσιογραφίας όσον αφορά
την Αναπαράσταση του Λόγου. Η ιδεολογική διάσταση της δημοσιογραφικής
πρακτικής εξετάζεται μέσω της ανάλυσης του συστήματος σχέσεων που υπάρχει
ανάμεσα στις γλωσσικές επιλογές σε κάθε μία από τις παραπάνω διαστάσεις και τις
πηγές των οποίων ο λόγος μεταφέρεται. Η κατηγοριοποίηση των πηγών γίνεται με
κριτήριο το κύρος τους.
Η υπόθεση εργασίας είναι ότι υπάρχει διαφοροποίηση στον τρόπο με τον
οποίον ο/η δημοσιογράφος διαχειρίζεται και αξιοποιεί στον λόγο του/της τον λόγο
των διαφορετικών πηγών και ότι αυτή η διαφοροποίηση συμβάλλει στην προβολή και
προώθηση της οπτικής κοινωνικά κυρίαρχων φωνών και στη νομιμοποίηση των
δικών τους σημασιοδοτήσεων του κόσμου και της κοινωνικής πραγματικότητας.
Το ενδιαφέρον μου στην παρούσα έρευνα επικεντρώνεται στο κειμενικό είδος
της σκληρής είδησης, διότι αποτελεί το βασικό παραγόμενο προϊόν της
δημοσιογραφίας. Πιο συγκεκριμένα, επιλέχθηκε η τηλεοπτική είδηση ως αντικείμενο
ανάλυσης. Η επιλογή αυτή έγινε για δύο λόγους. Πρώτον, η μέχρι τώρα μελέτη της
ειδησεογραφίας επικεντρώθηκε στην ανάλυση κειμενικών ειδών της έντυπης
δημοσιογραφίας (βλ. π.χ., Bell 1991, Caldas-Coulthard 1994, 1997, Marnette 2005,
Short 1988, van Dijk 1988, Waugh 1995). Δεύτερον, η εξέταση της τηλεοπτικής
είδησης στράφηκε όχι τόσο στον ίδιο τον λόγο όσο σε διάφορες πτυχές της
πολυτροπικότητας που χαρακτηρίζει το συγκεκριμένο κειμενικό είδος ή, γενικότερα,
στην ιδεολογική λειτουργία της τηλεοπτικής ειδησεογραφίας, χωρίς, όμως,
λεπτομερή ανάλυση των κειμένων (βλ. π.χ., Fiske 2000, Hartley 1982, Tuchman
1978).
Συνολικά, βιντεοσκοπήθηκαν 90 κεντρικά δελτία ειδήσεων των τηλεοπτικών
σταθμών MEGA, STAR και ΝΕΤ. Η βιντεοσκόπηση έγινε την περίοδο από 1 έως 30
Νοεμβρίου 1999. Από το βιντεοσκοπημένο υλικό, απομαγνητοφωνήθηκαν 21 δελτία
της περιόδου από Δευτέρα, 1 Νοεμβρίου έως Κυριακή, 7 Νοεμβρίου. Η
απομαγνητοφώνηση περιορίστηκε στα συγκεκριμένα δελτία γιατί η μετέπειτα
θεματολογία των δελτίων ειδήσεων επηρεάστηκε σε σημαντικό βαθμό από την
επίσκεψη του τότε προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ελλάδα. Έτσι, τα
υπόλοιπα δελτία που βιντεοσκοπήθηκαν αποκλείστηκαν από την ανάλυση για να
διασφαλιστεί η αντιπροσωπευτικότητα του δείγματος. Επιπλέον, από το
απομαγνητοφωνημένο υλικό αποκλείστηκαν τα κεντρικά δελτία του Σαββάτου (6/11)
138
και της Κυριακής (7/11), διότι συνήθως η θεματολογία και το ύφος των ειδήσεων
διαφοροποιείται κατά το Σαββατοκύριακο (βλ. και Bell 1991: 9-32). Συνολικά, από
τα 21 απομαγνητοφωνημένα δελτία ειδήσεων αξιοποιήθηκαν τα 15, πέντε για κάθε
τηλεοπτικό σταθμό. Η διάρκεια κάθε δελτίου κυμαίνεται από 64 έως 92 λεπτά.
Από αυτό το υλικό απομονώθηκαν οι κοινές σκληρές ειδήσεις των τριών
τηλεοπτικών σταθμών για να διασφαλιστεί η ομοιογένεια του δείγματος όσον αφορά
την μελέτη της Αναπαράστασης του Λόγου σε αυτό. Ο συνολικός αριθμός των
ειδήσεων ανέρχεται στις 89.
Επιπλέον, η επιλογή των τηλεοπτικών σταθμών δεν είναι τυχαία. Και οι τρεις
είναι σταθμοί πανελλαδικής εμβέλειας. Το MEGA και το STAR είναι ιδιωτικοί, ενώ
η ΝΕΤ αποτελεί έναν από τους τηλεοπτικούς σταθμούς της δημόσιας τηλεόρασης.
Από τους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς, το MEGA έχει, κατά κανόνα, το υψηλότερο
ποσοστό τηλεθέασης. Το ποσοστό τηλεθέασης του STAR είναι σαφώς χαμηλότερο.
Ο σταθμός, όμως, συνήθως βρίσκεται στην πρώτη πεντάδα των μετρήσεων. Τέλος, η
ΝΕΤ κατέχει το χαμηλότερο ποσοστό τηλεθέασης. 44
Ακολουθεί ο θεματικός κατάλογος των ειδήσεων του υλικού. Τα περισσότερα
από τα θέματα εμφανίζονται σε περισσότερες από μία ειδήσεις, σε δελτία ειδήσεων
διαφορετικών ημερών, οι οποίες περιλαμβάνουν νεότερες εξελίξεις για κάθε θέμα.
1. Απώλεια αντιαρματικών πυραύλων

2. Προβλήματα σε δημοτικό από συμπεριφορά μαθητή
3. Οικογένειες σεισμοπαθών εγκαθίστανται σε λυόμενα
4. Συντριβή Μπόινγκ αιγυπτιακών αερογραμμών
5. Καταστροφικός κυκλώνας στην Ινδία
6. Πυρκαγιά στο Σούπερ Φαστ 3
7. Πρόσκρουση πλοίου στο λιμάνι της Σάμου
8. Δικαστική διαμάχη για τραγούδια Χατζιδάκι
9. Συγκέντρωση διαμαρτυρίας αστυνομικών
44
Δεν κατέστη δυνατό να εντοπίσω εβδομαδιαίες μετρήσεις τηλεθέασης των συγκεκριμένων σταθμών
για την περίοδο της βιντεοσκόπησης. Οι πιο κοντινές χρονικά στην περίοδο της βιντεοσκόπησης είναι
της περιόδου από 29/10/2001 έως 2/12/2001. Σύμφωνα με αυτές, το εβδομαδιαίο ποσοστό του MEGA
κυμαίνεται μεταξύ 19.9% και 20.7%, του STAR μεταξύ 10.4% και 10.9% και της NET μεταξύ 3.7%
και 3.8% (πηγή AGB Hellas S.A). Επίσης, ενδεικτικά αναφέρω ότι την εβδομάδα βιντεοσκόπησης του
υλικού, οι δέκα από τις είκοσι πρώτες σε θεαματικότητα εκπομπές προέρχονταν από τον τηλεοπτικό
σταθμό MEGA, ενώ καμία εκπομπή των δύο άλλων τηλεοπτικών σταθμών δεν βρίσκεται στην πρώτη
εικοσάδα (πηγή AGB Hellas S.A.).
139
10. Προϋπολογισμός 2000

11. Ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος διεκδικεί αποζημίωση από το Δημόσιο
12. Δημοσίευμα της Washington Post
13. Επίθεση με γκαζάκια στο γραφείο του Θ. Αναγνωστόπουλου
14. Επίσκεψη Κλίντον
15. Σεισμός στην Κυπαρισσία
16. Πενηνταεπτάχρονος τραυμάτισε θανάσιμα τη φίλη του
17. Βομβιστική επίθεση σε κατάστημα της Nike
18. Συνάντηση πρωθυπουργού με αρχηγούς κομμάτων
19. Μαθητές πετούν με πολεμικά αεροσκάφη
140
6. Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Η ανάλυση της Αναπαράστασης του Λόγου οργανώνεται σε τέσσερις άξονες,

οι οποίοι αντιστοιχούν στα τέσσερα επιμέρους ζητήματα που τέθηκαν παραπάνω και
συγκροτούν το αντικείμενο της παρούσας έρευνας. Ο πρώτος άξονας περιλαμβάνει
την εξέταση των πηγών των οποίων ο λόγος γίνεται αντικείμενο αναπαράστασης από
τον/τη δημοσιογράφο και του τρόπου με τον οποίον αυτές αναπαριστάνονται στην
τηλεοπτική είδηση. Ο δεύτερος άξονας αφορά την εξέταση του περιεχομένου της
Αναπαράστασης του Λόγου και του τρόπου αναπαράστασής του. Ο τρίτος άξονας
ανάλυσης περιλαμβάνει την εξέταση των τρόπων με τους οποίους ο λόγος τρίτων
εντάσσεται στον λόγο του/της δημοσιογράφου. Πρόκειται για τους γραμματικούς
μηχανισμούς οι οποίοι επιλέγονται από τον/τη δημοσιογράφο έτσι ώστε να μεταφέρει
και να ενσωματώσει στο κείμενό του/της τον λόγο άλλων ομιλητών/τριών. Τέλος, ο
τέταρτος άξονας περιλαμβάνει την εξέταση των λειτουργιών που καλείται να
επιτελέσει η Αναπαράσταση του Λόγου, δηλαδή, τους ρητορικούς στόχους που
εξυπηρετεί η μεταφορά του λόγου τρίτων στον δημοσιογραφικό λόγο.
Προκειμένου να ελεγχθεί η βασική υπόθεση εργασίας, οι τέσσερις αυτοί
άξονες συσχετίζονται στη συνέχεια με το είδος των πηγών που χρησιμοποιείται, οι
οποίες κατηγοριοποιούνται με κριτήριο το κύρος που απολαμβάνουν ως απόρροια
του θεσμικού ρόλου τους.
6.1. ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΗΓΩΝ
Σε αυτόν τον άξονα ανάλυσης, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στα γλωσσικά

μέσα που χρησιμοποιεί ο/η δημοσιογράφος για να αναπαραστήσει τις πηγές των
οποίων ο λόγος επιλέγεται ως αξιοδημοσίευτος.
141
Για τον σκοπό αυτό, αξιοποίησα την τυπολογία του van Leeuwen (1996) για
την αναπαράσταση των δρώντων κοινωνικών υποκειμένων (social actors) στον λόγο,
προσαρμοσμένη στα δεδομένα της δικής μου έρευνας. Με βάση κοινωνιο-σημασιακά
κριτήρια, η τυπολογία του van Leeuwen αποτυπώνει το σύνολο των επιλογών που
έχει στη διάθεσή του το ομιλούν άτομο προκειμένου να αναπαραστήσει στον λόγο
του τα δρώντα κοινωνικά υποκείμενα στα οποία αναφέρεται. Η τυπολογία του
ενσωματώνει και απηχεί ευρύτερες κοινωνικές κατηγοριοποιήσεις ως προς τον τρόπο
αναπαράστασης των κοινωνικών υποκειμένων στον λόγο χωρίς να περιορίζεται σε
γλωσσολογικές κατηγορίες όπως είναι, για παράδειγμα, το γραμματικό υποκείμενο.
Με βάση, λοιπόν, αυτήν την τυπολογία, η πρώτη βασική επιλογή ως προς την
αναπαράσταση της πηγής του λόγου αφορά το εάν η πηγή 1) αναφέρεται ρητά στο
κείμενο σε σχέση με μια συγκεκριμένη περίπτωση Αναπαράστασης του Λόγου (ρητή
αναφορά), 2) προσδιορίζεται σε άλλο σημείο του κειμένου σε σχέση με μια άλλη
(γλωσσική ή μη) δραστηριότητά της και επομένως η ταυτότητά της μπορεί να
συναχθεί με σχετική βεβαιότητα (υπόρρητη αναφορά) και 3) δεν κατονομάζεται
(απουσία αναφοράς).
6.1.1. Ρητή Αναφορά
Στις περιπτώσεις ρητής αναφοράς, η πηγή του λόγου δηλώνεται στο κείμενο
με ονόματα (κύρια και κοινά), αντωνυμίες και επίθετα. Το μέσο για τον ρητό
προσδιορισμό της πηγής μπορεί να είναι είτε ο προφορικός λόγος (η φωνή του/της
δημοσιογράφου ή ρεπόρτερ που εκφωνεί την είδηση) είτε ο γραπτός (γραπτό κείμενο
που εμφανίζεται στην οθόνη). Στην πρώτη περίπτωση, η αναφορά στην πηγή του
λόγου ενσωματώνεται συντακτικά στην πρόταση με την οποία εκφέρεται η
Αναπαράσταση του Λόγου, ενώ στη δεύτερη, αυτό δεν συμβαίνει. 45
Όσον αφορά την πρώτη περίπτωση, το γλωσσικό στοιχείο με το οποίο
δηλώνεται ρητά η πηγή του λόγου λειτουργεί συντακτικά ως:
1) υποκείμενο (παράδειγμα 42) ή ποιητικό αίτιο (παράδειγμα 43) στο ρήμα με
το οποίο εισάγεται η Αναπαράσταση του Λόγου,
45
Πρβλ. τη διάκριση μεταξύ integral και non-integral citation που κάνει ο Swales (1990: 148).
142
42. Ο Κώστας Λαλιώτης δεσμεύθηκε ότι μέχρι τις είκοσι Δεκεμβρίου

(.) θα έχουν παραδοθεί συνολικά επτάμισι χιλιάδες λυόμενα σπίτια
και τροχόσπιτα. [MEGA 4.3-6]
43. Πριν από τις πτήσεις οι μαθητές ενημερώθηκαν από το διοικητή
της βάσης (.) για το ρόλο που επιτελούν οι Έλληνες αεροπόροι, και
μετά (.) ήρθε η σειρά για να βάλουν οι μαθητές (.) τις φόρμες και τα
κράνη τους. [STAR 29.27-30]
2) προθετική φράση, με την οποία εισάγεται η Αναπαράσταση του Λόγου και

ταυτόχρονα δηλώνεται η πηγή της (παράδειγμα 44),
44. Ο τρόπος κατασκευής, σύμφωνα με την Ασφάλεια, θυμίζει

ανάλογες βόμβες της οργάνωσης Επαναστατικοί Πυρήνες, που είχαν
τοποθετηθεί στο γραφείο του πρώην υπουργού Δημοσίας Τάξεως
Στέλιου Παπαθεμελή, και της υπουργού Ανάπτυξης Βάσως
Παπανδρέου. [MEGA 28.33-38]
3) πτωτικός προσδιορισμός στην ονοματική φράση με την οποία εκφέρεται η

Αναπαράσταση του Λόγου (παράδειγμα 45).
45. Τελικά, μετά από τις πολύωρες καταθέσεις του διοικητή και των
υπευθύνων της στρατιωτικής αποθήκης, διαπιστώθηκε ότι οι
φερόμενοι ως κλαπέντες πύραυλοι είχαν χρησιμοποιηθεί σε άσκηση,
την περασμένη άνοιξη, και δεν είχαν διαγραφεί από το αρχείο της
μονάδας. [MEGA 1.41-46]
Στη δεύτερη περίπτωση, η πηγή του λόγου δηλώνεται με ονοματική φράση

που εμφανίζεται γραπτά στην οθόνη, αλλά δεν εκφωνείται από τον/τη δημοσιογράφο
ή τον/τη ρεπόρτερ) (παραδείγματα 46-47). Αυτός ο τρόπος ρητής αναφοράς
αξιοποιείται κυρίως όταν ο μεταφερόμενος λόγος παρατίθεται με τεχνικά μέσα,
δηλαδή, ο/η αρχικός/ή ομιλητής/τρια εμφανίζεται να ομιλεί ο/η ίδιος/α στην οθόνη
(βλ. 4.2. και 6.3.1.).
143
46. *Επιβάτης Πίνουμε καφέ:, και βλέπουμε και το πλοίο

‘Super Fast’* ει (.) μαυρίσει από καπνούς (θεέ μου)
((παύση)) Και πιάσαν’ οι εκρήξεις. Φωτιά,
βγήκαμ’ όλος ο κόσμος έξω, μιλάμε για
φωτιά. Βγαίναν από τα: (.) απ’ τα
φινιστρίνια, από κάτω που έχει απ’ τα
γκαράζ, μιλάμε φωτιά. [MEGA 6.152-156]
47. *Μαρίνα Τζίμα* Τα παιδιά μας φοβούνται να ’ρθούνε
σχολείο, έχουνε κάνει φοβίες ((παύση)) το
δικό μου παιδί συγκεκριμένα πολλές φορές
μου έχει πει που φοβάται, [NET 4.14-16]
Όταν η πηγή του λόγου αναφέρεται ρητά στο κείμενο της είδησης, ο/η
δημοσιογράφος έχει στη διάθεσή του μια σειρά γλωσσικών μέσων για την
αναπαράστασή της. Στο Σχήμα 4 παρουσιάζεται το σύστημα αυτών των μέσων. Οι
στρογγυλεμένες αγκύλες δηλώνουν συμπληρωματικές επιλογές, ενώ τα άγκιστρα
ταυτόχρονες επιλογές.
Όπως προκύπτει από το Σχήμα 4, η πηγή του λόγου μπορεί να
προσωποποιείται (προσωποποίηση) ή, αντίθετα, να αναπαριστάνεται απρόσωπα
(απο-προσωποποίηση). Στην πρώτη περίπτωση, η πηγή του λόγου δηλώνεται με
γλωσσικά στοιχεία των οποίων η σημασία περιλαμβάνει το σημασιακό
χαρακτηριστικό ‘άνθρωπος’, ενώ στη δεύτερη, η αναπαράστασή της γίνεται με
γλωσσικά στοιχεία από τη σημασία των οποίων απουσιάζει αυτό το σημασιακό
χαρακτηριστικό.
Η απο-προσωποποίηση πραγματώνεται κυρίως μέσω της μετωνυμικής
αναφοράς με τους εξής τρόπους:
1) με ονόματα, κύρια ή κοινά, τα οποία αναφέρονται στον τόπο, τον
οργανισμό ή την αρχή/υπηρεσία με την οποία σχετίζεται ή στην οποία
δραστηριοποιείται το άτομο του οποίου ο λόγος μεταφέρεται (παραδείγματα 48-50),
144
Λειτουργική (functionalization)
Κατηγοριοποίηση
(categorization)
Ταυτοποιητική (identification)
[Ταξινομική (classification)/
Συσχετιστική (relational identification)]
Καθορισμός
(determination)
Όνομα+Επώνυμο (name+Surname)
Προσωποποίηση Ονομασία Τίτλος+Επώνυμο (Title+Surname)
(personalization) (nomination) Άλλο
Ρητή
Αναφορά
Απροσδιοριστία
(indetermination)
Απο-προσωποποίηση
(impersonalization)
ΣΧΗΜΑ 4: Το σύστημα αναπαράστασης της πηγής στην Αναπαράσταση του Λόγου (προσαρμοσμένο με βάση την τυπολογία του van Leeuwen (1996)).
145
48. Αυτός είναι ο οδηγός της νταλίκας στην οποία βρέθηκαν, χθες, τρεις
ακόμη νεκροί Κούρδοι λαθρεπιβάτες, και σύμφωνα με το
Υπουργείο Ναυτιλίας, κατεζητείτο. [STAR 28.33-36]
49. Πρόσφατα, η κυβέρνηση ανακοίνωσε αυξήσεις (.) στο βασικό μισθό
του ανθυπολοχαγού, και σε δύο επιδόματα των αστυνομικών, καθώς
και την θέσπιση επιδόματος διοίκησης μάχιμων υπηρεσιών.
[ΝΕΤ 12.19-22]
50. Η αστυνομία θεωρεί υπεύθυνη την οργάνωση Επαναστατικοί
Πυρήνες, ενώ η βόμβα εξουδετερώθηκε με ελεγχόμενη
έκρηξη.[STAR 25.4-6]
2) με ονόματα τα οποία αναφέρονται στο εκφώνημα του ατόμου του οποίου ο

λόγος μεταφέρεται και όχι στο ίδιο το άτομο (παραδείγματα 51-53). Ο λόγος, δηλαδή,
φαίνεται να αυτονομείται από το άτομο στο οποίο αποδίδεται.
51. Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση, οι πύραυλοι

χρησιμοποιήθηκαν σε εκπαιδευτικές βολές. [ΝΕΤ 6.5-6]
52. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι τα άτομα αυτά (.) ήταν στο πλοίο.
[MEGA 14.121-122]
53. Εν τω μεταξύ ο πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Προστασίας
Τηλεφωνικού Απορρήτου Παναγιώτης Κρητικός (.) θα καλέσει τον
αρχηγό της ΕΛΑΣ και το διοικητή της ΕΥΠ (.) για να τους ρωτήσει
εάν έχουν ζητήσει να παρακολουθούνται τηλέφωνα υπόπτων κατά
τη διάρκεια της επίσκεψης Κλίντον, όπως αναφέρουν σχετικά
δημοσιεύματα. [MEGA 16.84-90]
Όταν η πηγή του λόγου προσωποποιείται, η ταυτότητά της μπορεί είτε να

καθορίζεται (καθορισμός), δηλαδή, να προσδιορίζεται με κάποιον τρόπο, είτε να
παραμένει απροσδιόριστη (απροσδιοριστία).
Απροσδιοριστία έχουμε στις περιπτώσεις εκείνες κατά τις οποίες η πηγή του
λόγου δηλώνεται στο κείμενο με αόριστες αντωνυμίες ή με το ουσιαστικοποιημένο
επίθετο άγνωστος (παραδείγματα 54-57).
146
54. Αν και για την ανακούφιση των πληγέντων έχουν κινητοποιηθεί

ισχυρές δυνάμεις του στρατού και της αστυνομίας, πολλοί
καταγγέλλουν τις ινδικές αρχές για εγκληματική καθυστέρηση στη
παροχή βοήθειας. [MEGA 13.27-31]
55. Η κινητοποίηση της αστυνομίας ήταν άμεση, μετά το τηλεφώνημα
αγνώστου στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία ότι έχει τοποθετηθεί
βόμβα στο κατάστημα. [MEGA 28.22-25]
56. Κάποιοι μάλιστα υποστηρίζουν ότι έχουμε ξεπεράσει έστω και λίγο
το μέσο όρο σεισμικότητας. [STAR 22.14-15]
57. Όλοι πίστευαν ότι το θέμα είχε τελειώσει μόλις οι επιβάτες
εγκατέλειψαν το Φαστ φέρι. [ΝΕΤ 7.31-32]
Από την άλλη πλευρά, ο καθορισμός της πηγής του λόγου συντελείται με δύο
τρόπους:
1) την κατηγοριοποίηση, δηλαδή, την αναπαράσταση της πηγής του λόγου
βάσει λειτουργιών και ιδοτήτων που μοιράζεται με άλλα άτομα και 2) την ονομασία,
δηλαδή, την αναπαράστασή της μέσω του ονόματός της, το οποίο προσδιορίζει την
ατομικότητά της.
Η κατηγοριοποίηση μπορεί να είναι:
α) λειτουργική, να σχετίζεται, δηλαδή, με μια δραστηριότητα που ασκεί η
πηγή, όπως είναι το επάγγελμα ή ο (θεσμικός) ρόλος της. Σε αυτήν την περίπτωση, η
ταυτότητα της πηγής καθορίζεται σε σχέση με τη δράση της (το τι κάνει). Γλωσσικά,
η λειτουργική κατηγοριοποίηση πραγματώνεται με ονόματα δηλωτικά επαγγελμάτων
ή με ονόματα που αναφέρονται στον ρόλο ή το λειτούργημα που ασκεί το άτομο το
οποίο αναφέρεται ως πηγή του λόγου (παραδείγματα 58-61),
58. Οι μετεωρολόγοι χαρακτήρισαν τον κυκλώνα που χτύπησε την

Παρασκευή τις ακτές του κόλπου της Βεγγάλης, ως (.)
υπερκυκλώνα. [STAR 4.10-12]
59. Επιστρέφουμε στο δελτίο μας, με απεργιακές κινητοποιήσεις την
ημέρα που θα φθάσει στην Αθήνα ο πρόεδρος Κλίντον απειλούν οι
αστυνομικοί. [MEGA 12.2-4]
60. Σχολιάζοντας την πολιτική επικαιρότητα, ο πρωθυπουργός
κατέστησε σαφές (.) ότι η κυβέρνηση θα απαντά δυναμικά στη
σκανδαλολογία. [ΝΕΤ 17.5-7]
147
61. *Γιατρός Κ.Υ. Καρλοβάσου* Περιποιήθηκαν εδώ οι κυρίες αυτές,

και η: τρίτη: είχε:: ((παύση)) μία
κάκωση των: ε: πλευρών αριστερά,
[ΝΕΤ 8.18-19]
β) ταυτοποιητική, να σχετίζεται, δηλαδή, με πιο μόνιμες ιδιότητες που

χαρακτηρίζουν την ταυτότητα της πηγής (το ποια είναι). Η ταυτοποιητική
κατηγοριοποίηση μπορεί να είναι:
β1) ταξινομική, να αφορά, δηλαδή, γενικότερες κατηγορίες βάσει των οποίων
μια κοινωνία διαφοροποιεί τα μέλη της. Τέτοιες κατηγορίες, τουλάχιστον για τις
δυτικές κοινωνίες, περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την ηλικία, το φύλο, την κοινωνική
τάξη, τη φυλή και τη θρησκεία. Πρόκειται για ιστορικά και κοινωνικά καθορισμένες
κατηγορίες, οι οποίες μπορεί να διαφέρουν από κοινωνία σε κοινωνία. (βλ. και van
Leeuwen 1996: 54-55). Η ταξινομική ταυτοποίηση πραγματώνεται με ονόματα
δηλωτικά τέτοιων κατηγοριών (παραδείγματα 62-64),
62. Αρκετά παιδιά όμως ζητούν από τους δασκάλους τους να

βοηθήσουν το συμμαθητή τους, ώστε να ξεπεραστούν τα
προβλήματα και να επανέλθει η ηρεμία στο σχολείο. [MEGA 3.5-8]
63. Πάντως, το αγοράκι μιλά με παράπονο (.) για τη συμπεριφορά των
συμμαθητών του, οι οποίοι όπως λένε (.) τον φωνάζουνε φονιά, και
εγκληματία για να το πειράξουν. [STAR 15.8-11]
64. Οι διακόσοι Κούρδοι που έχουν αποκλείσει από χθες την πρώτη
πύλη του λιμανιού (.) δηλώνουν αποφασισμένοι να συνεχίσουν τη
διαμαρτυρία τους. [STAR 13.93-95]
β2) συσχετιστική, να αφορά, δηλαδή, τον καθορισμό της πηγής βάσει των
προσωπικών, συγγενικών ή επαγγελματικών σχέσεων που αναπτύσσει με άλλα
άτομα. Η συσχετιστική ταυτοποίηση πραγματώνεται με ουσιαστικά δηλωτικά τέτοιων
σχέσεων (παραδείγματα 65-68).
65. Τις κινητοποιήσεις αποφάσισαν οι γονείς τους, με αίτημα να

απομακρυνθεί ένας άτακτος μαθητής. [MEGA 3.3-4]
148
66. *Συνάδελφος θύματος* Δε ξέρω πως μπήκε. Πέρασε με μια

τσ/τσάντα του Βασιλόπουλου, που
είπε είχε τελικά ένα ουίσκι μέσα,
[MEGA 24.69-70]
67. Άκρη δε βρίσκεται στη υπόθεση, αφού ο γιος του Χατζιδάκι ζητάει
τριάντα εκατομμύρια, ενώ ο επιχειρηματίας δηλώνει ότι θα δώσει τα
νόμιμα, και δραχμή παραπάνω. [STAR 7.7-10]
68. *Συγγενής θύματος* Σας παρακαλώ … δεν γνωρίζω
τίποτα, πηγαίνω στη Νέα Υόρκη,
αυτό πρέπει να κάνω …
[ΝΕΤ 1.70-71]
Από την άλλη πλευρά, η ονομασία της πηγής συντελείται μέσω της χρήσης
μιας από τις ακόλουθες φόρμουλες: [Όνομα+Επώνυμο], [Τίτλος+Επώνυμο], [Όνομα]
και [Επώνυμο] (παραδείγματα 69-72).
69. Είμαστε πεπεισμένοι, τόνισε ο Τζέιμς Ρούμπιν, ότι ο πρωθυπουργός

κύριος Σημίτης και ο υπουργός Δημόσιας Τάξης κύριος
Χρυσοχοΐδης (.) μοιράζονται τις ανησυχίες μας. [NET 20.47-50]
70. Το μέτρο, όπως ανακοίνωσε η κυρία Παπανδρέου, θα αφορά τους
ιδιοκτήτες ακινήτων σε όλη τη χώρα. [NET 3.10-12]
71. Ο Θεοχάρης όμως (.) δεν ήθελε να το πιστέψει. [STAR 21.62]
72. Ο Μακλάφλιν τσακώθηκε με τις αρχές του αεροδρομίου της Νέας
Υόρκης, γιατί ήθελε να κατέβει από το μοιραίο Μπόινγκ, κάτι που
απαγορεύεται από την αμερικανική νομοθεσία, αφού το Μπόινγκ
είχε προσγειωθεί στη Νέα Υόρκη για ανεφοδιασμό. [NET 1.57-61]
Τέλος, η πηγή του λόγου μπορεί ταυτόχρονα να κατηγοριοποιείται και να

ονομάζεται, όπως συμβαίνει στα παραδείγματα 73-76.
73. *Βάσω Παπανδρέου: Ελπίζουμε ότι με αυτό το: μέτρο (.)

Υπουργός Εσωτερικών* θα: ((παύση)) ωθήσουμε τους
ιδιοκτήτες ν’ ανοίξουν όλα τα
σπίτια, τα οποία είναι κενά (.) ε
149
γιατί αυτό: απαιτεί η εξυπηρέτηση

των σεισμοπαθών, και η κοινωνική:
αλληλεγγύη. [ΝΕΤ 3.13-16]
74. Ο πλοίαρχος, Γιώργος Καζιπίδης, δίνει εντολή να εγκαταλειφθεί
το σκάφος. [MEGA 6.18-20]
75. Η μεταφορά όμως του έργου στο θεατρικό σανίδι (.) έγινε εν μέσω
διαφωνιών, όταν ο θετός γιος του Μάνου Χατζιδάκι Γιώργος
Θεοφανόπουλος (.) αρνήθηκε να χρησιμοποιηθεί στο θέατρο (.) η
μουσική του μεγάλου συνθέτη. [MEGA 26.35-39]
76. *Χρήστος Ψαρρός, Μπορούμε να δούμε και τ’ αυτοκίνητα:,
Ηλεκτρονικός τους ανθρώπους, ε: ((παύση)) αν μάλιστα
σε θέματα ((παύση)) ε: τα αυτοκίνητα, είτε οι
δορυφόρων* άνθρωποι έχουνε πομπούς, οι οποίοι
εκπέμπουν και δέχονται σήματα (.) εκεί
πλέον η παρακολούθηση γίνεται ακόμα
πιο στενή, και πιο: συγκεκριμένη.
[STAR 12.47-51]
6.1.2. Έμμεση Αναφορά
Στην περίπτωση της έμμεσης αναφοράς, η πηγή του λόγου δεν προσδιορίζεται
ρητά σε σχέση με μια συγκεκριμένη περίπτωση Αναπαράστασης του Λόγου, αλλά σε
σχέση με κάποια άλλη (γλωσσική ή μη) δραστηριότητά της στην οποία αναφέρεται
ο/η δημοσιογράφος είτε στην ίδια πρόταση ή περίοδο είτε σε άλλο σημείο του
κειμένου.
Έμμεση αναφορά έχουμε στις περιπτώσεις:
1) μηδενικής αναφοράς στην ίδια (παραδείγματα 77-78) ή σε γειτονικές
περιόδους (παραδείγματα 79-80),
77. Σε πολλές περιπτώσεις λέει η πρώην υπουργός, η αστυνομία δεν

έκανε όσα θα έπρεπε να είχε κάνει, και Ø προσθέτει ότι ενώ
150
παρασκηνιακά εκτοξεύονται βαριές κατηγορίες, στο προσκήνιο δεν

υπάρχει τίποτα το συγκεκριμένο. 46 [MEGA 15.47-51]
78. Από τη πλευρά του, το γραφείο Τύπου του Γενικού Επιτελείου
Στρατού με σχετική του ανακοίνωση τονίζει (.) ότι η απώλεια των
πυραύλων αυτών οφείλεται σε λογιστικό λάθος και Ø υποστηρίζει
(.) ότι οι πύραυλοι αυτοί χρησιμοποιήθηκαν σε ασκήσεις.
[STAR 3.27-31]
79. Το μεσημέρι ο δράστης πήγε αποφασισμένος στη δουλειά της
γυναίκας. Ø Ήθελε να τη πείσει να επιστρέψει κοντά του.
[MEGA 24.64-65]
80. Ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων ζητά την απομάκρυνσή του.
Ø Προειδοποιεί μάλιστα και μ’ επ’ αόριστο αποχή των παιδιών από
τα μαθήματα της δευτέρας τάξης, εάν δε δοθεί αποβολή στον άτακτο
μαθητή. [ΝΕΤ 4.9-13]
2) παραπεμπτικής αναφοράς (παραδείγματα 81-83).
81. Τρεις νέους οικισμούς εγκαινίασε ο υπουργός Περιβάλλοντος

Κώστας Λαλιώτης, ο οποίος είπε ότι η κυβέρνηση (.) βρίσκεται
μέσα στους στόχους της, δηλαδή να έχουν εγκατασταθεί περίπου
εφτάμισι χιλιάδες λυόμενα, έως τις είκοσι Δεκεμβρίου. 47
[NET 2.4-8]
82. Οι σκηνές από τις χθεσινές οδομαχίες στο Όσλο μεταξύ της
νορβηγικής αστυνομίας και νεαρών, που διαδήλωναν κατά της
επίσκεψης του Μπιλ Κλίντον (.) έχουν σημάνει συναγερμό στην
ηγεσία του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως, που εκτιμά ότι ανάλογα
επεισόδια θα γίνουν και στην Αθήνα. [MEGA 8.15-20]
83. Ο κύριος Παπαδόπουλος (.) έκανε λόγο και για δύο περιοχές, εκτός
Αττικής, που σύμφωνα με τον ίδιο, είναι ώριμες να δώσουν σεισμό
μεγέθους έξι βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ. [NET 22.39-42]
46
Με έντονη γραφή δηλώνεται η πρωταρχική αναφορά, ενώ με το σύμβολο Ø η μηδενική αναφορά.
47
Με έντονη γραφή δηλώνεται η πρωταρχική αναφορά, ενώ η παραπεμπτική αναφορά
υπογραμμίζεται.
151
Στο παράδειγμα 81, η αναφορική αντωνυμία (ο οποίος) παραπέμπει στο

υποκείμενο του ρήματος της ανεξάρτητης πρότασης, προσδιορίζοντας έτσι έμμεσα
ως πηγή του λόγου που μεταφέρεται στην αναφορική πρόταση τον υπουργό
Περιβάλλοντος Κώστα Λαλιώτη. Το ίδιο συμβαίνει και στο παράδειγμα 82, στο
οποίο η αναφορική αντωνυμία (που) παραπέμπει στην ηγεσία του Υπουργείου
Δημοσίας Τάξεως, η οποία αναφέρεται ως πηγή του μεταφερόμενου λόγου που
ακολουθεί. Κατά τον ίδιο τρόπο, στο παράδειγμα 83, η αόριστη αντωνυμία (τον ίδιο)
παραπέμπει στον κύριο Παπαδόπουλο, ο οποίος έμμεσα πρσδιορίζεται ως η πηγή του
λόγου που μεταφέρεται.
3) εισαγωγής της Αναπαράστασης του Λόγου με μετοχή (παραδείγματα 84-
86),
84. Για αμετανόητους νοσταλγούς του παρελθόντος μίλησε ο

κυβερνητικός εκπρόσωπος Δημήτρης Ρέππας, αναφερόμενος στις
φιλομοναρχικές απόψεις (.) βουλευτών και στελεχών της Νέας
Δημοκρατίας. [NET 19.21-24]
85. Χιλιάδες άνθρωποι κατασκήνωσαν κοντά στην εθνική οδό,
ζητιανεύοντας φαγητό. [STAR 4.30-31]
86. Ο πρωθυπουργός, Κώστας Σημίτης, μιλώντας στη συνεδρίαση του
Υπουργικού Συμβουλίου επιτέθηκε στον αρχηγό της Αξιωματικής
Αντιπολίτευσης, λέγοντας ότι κάποιοι στο πρόσφατο παρελθόν
είχαν μιλήσει για μακιγιαρισμένα οικονομικά στοιχεία (.) και για
οικονομία τραβεστί. [MEGA 20.46-51]
4) ονοματοποίησης της Αναπαράστασης του Λόγου (παραδείγματα 87-88).
87. Ο Έντουαρντ Μακλάφτιν, που είχε επιβιβαστεί στο Λος Άντζελες

μετά από έντονη αντιπαράθεση με τις αρχές του αεροδρομίου,
κατέβηκε απ’ το αεροσκάφος, αν και απαγορεύεται. [STAR 1.71-74]
88. Τις κινητοποιήσεις αποφάσισαν οι γονείς τους, με αίτημα να
απομακρυνθεί ένας άτακτος μαθητής. [MEGA 3.3-4]
Σε αυτές τις περιπτώσεις, συνάγεται ότι η πηγή του λόγου ταυτίζεται με το

υποκείμενο του ρήματος της πρότασης στην οποία βρίσκεται εγκιβωτισμένη η
152
Αναπαράσταση του Λόγου, ακριβώς επειδή ο μεταφερόμενος λόγος δεν αποδίδεται

σε άτομο διαφορετικό από αυτό που αναφέρεται ως υποκείμενο του ρήματος. Έτσι,
στα παραδείγματα 87 και 88, ως πηγές της αντιπαράθεσης και του αιτήματος
απομάκρυνσης του μαθητή θεωρούνται ο Έντουαρντ Μακλάφτιν και οι γονείς
αντίστοιχα, καθώς δεν προσδιορίζεται κάποιο άλλο άτομο ή ομάδα ως πηγή τους.
5) αναφοράς στην πηγή του λόγου σε προγενέστερο σημείο του κειμένου
89. Παρουσιαστής Η άτυχη γυναίκα δεχόταν εδώ και καιρό

απειλές από το δολοφόνο, επειδή δεν ήθελε
να συνεχίσει τη σχέση μαζί του.
...
Ρεπόρτερ Η σαρανταεξάχρονη Ευαγγελία Νικολάκου
δεχόταν συνεχώς απειλές για τη ζωή της.
[STAR 27.4-6/50-51]
90. Ρεπόρτερ Εν τω μεταξύ σε συνέντευξη οι
επαγγελματίες κι οι βιοτέχνες των
σεισμόπληκτων περιοχών (.)
καταγγέλλουν ότι έχουν καταστραφεί επειδή
τα μέτρα που έχουν εξαγγελθεί είν’
ανεπαρκή, αλλά και αυτά δεν εφαρμόζονται.
[Επαγγελματίας] Εξαγγέλλει δηλαδή το Υπουργείο:
Ανάπτυξης ότι: δεν θα πληρώνουνε: οι
σεισμοπαθείς δ/δ/τη ΔΕΗ. ((παύση)) Και,
πάει ο άνθρωπος, επαγγελματίας στη ΔΕΗ
και του λέει έτσι και δε το πληρώσεις θα
στο κόψω. [MEGA 4.49-57]
Στο παράδειγμα 89, ο ρεπόρτερ δεν αναφέρει ποιος απειλούσε τη γυναίκα.

Ωστόσο, η πηγή των απειλών προσδιορίζεται στην αρχή της είδησης από τον
παρουσιαστή της (έντονη γραφή). Κατά τον ίδιο τρόπο, στο παράδειγμα 90, η πηγή
του λόγου προσδιορίζεται από τον ρεπόρτερ (έντονη γραφή) και αμέσως μετά στην
οθόνη εμφανίζεται να μιλά ένα άτομο, το οποίο συνάγεται ότι είναι ένας από τους
επαγγελματοβιοτέχνες της περιοχής.
153
6.1.3. Απουσία Αναφοράς
Απουσία αναφοράς έχουμε στις περιπτώσεις κατά τις οποίες:

1) η Αναπαράσταση του Λόγου εισάγεται με ρήμα παθητικής φωνής χωρίς
ταυτόχρονα να αναφέρεται η πηγή ως ποιητικό αίτιο. Στα παραδείγματα 91-93, η
πηγή του λόγου παραμένει άγνωστη: δεν γνωρίζουμε ποιος/α λέει το τι υποστηρίζουν
οι πιλότοι (παράδειγμα 91), ποιος/α εκτιμά τις επιπτώσεις του κυκλώνα (παράδειγμα
92) ή ποιος/α ενημέρωσε τον προϊστάμενο της εισαγγελίας Πρωτοδικών για τις
έρευνες (παράδειγμα 93).
91. Πιλότοι, που είχαν πετάξει με το Μπόινγκ των αιγυπτιακών

αερογραμμών από το Κάιρο στο Λος Άντζελες λίγες ώρες πριν από
τη τραγωδία, [?] λέγεται ότι υποστηρίζουν πως είχαν διαπιστώσει
πρόβλημα στον αναστροφέα κινητήρα. [MEGA 19.36-40]
92. Ο κυκλώνας που σάρωσε τη περιοχή τη περασμένη εβδομάδα
έπληξε (.) δύο εκατομμύρια ανθρώπους σε δύο χιλιάδες χωριά και
κόστισε τη ζωή χιλιάδων, όπως [?] εκτιμάται. [ΝΕΤ 5.18-21]
93. Λίγη ώρα αργότερα, στο Σούπερ Φαστ 3, έφτασε ο προϊστάμενος
της Εισαγγελίας Πρωτοδικών, και [?] ενημερώθηκε για τις έρευνες
των πραγματογνωμόνων, ενώ επισκέφθηκε ο ίδιος τους χώρους (.)
που κατέστρεψε η πυρκαγιά. [STAR 13.53-57]
2) η Αναπαράσταση του Λόγου ονοματοποιείται χωρίς ταυτόχρονα να

αποδίδεται σε κάποια πηγή. Στα παραδείγματα 94-96, δεν γνωρίζουμε ποιος/α
αναφέρει ότι έγιναν λεηλασίες (παράδειγμα 94), ποιος/α ελπίζει ότι θα βρεθούν
επιζώντες (παράδειγμα 95), ποιος/α παρείχε τις πληροφορίες για επικείμενη επίθεση
(παράδειγμα 96).
94. Τα τρόφιμα της ανθρωπιστικής βοήθειας δεν επαρκούν, ο κίνδυνος

των επιδημιών είναι πλέον ορατός, ενώ φθάνουν και οι πρώτες
αναφορές για λεηλασίες στα κατεστραμμένα από τη θεομηνία
σπίτια. [MEGA 13.23-27]
154
95. Οι ελπίδες εξανεμίζονται για την ανεύρεση επιζώντων επιβατών του

μοιραίου αιγυπτιακού Μπόινγκ 767, ενώ ο θρήνος των συγγενών
τους δεν έχει τελειωμό. [STAR 1.4-6]
96. Παρότι οι αμερικανικές αρχές τόνισαν εξ αρχής ότι δεν υπάρχουν
ανάλογες ενδείξεις, μεταξύ των επικρατέστερων σεναρίων είναι το
ενδεχόμενο τρομοκρατικής ενέργειας, τα αεροδρόμια στις Ηνωμένες
Πολιτείες άλλωστε είχαν τεθεί σε συναγερμό μετά από πληροφορίες
για επικείμενη επίθεση. [MEGA 5.77-82]
3) ο μεταφερόμενος λόγος παρατίθεται με τεχνικά μέσα (βλ. 4.2. και 6.3.1.), χωρίς
ταυτόχρονα να προσδιορίζεται γλωσσικά με κάποιον τρόπο η ταυτότητα του/της
ομιλητή/τριας.
97. Ομιλητής 48 Ε ήρθε πολύ γρήγορα μέσα. Εκεί που πήγε να

στρίψει: εχτύπησε το μόλο, εκεί πέρα.
Πεταχτήκαν νερά έξω: χαμός έγινε. [MEGA
7.18-20]
Στο παράδειγμα 97, ο ομιλητής εμφανίζεται να μιλά ο ίδιος στην οθόνη,

χωρίς, ωστόσο η ταυτότητά του να προσδιορίζεται είτε προφορικά από τον/τη
δημοσιογράφο είτε γραπτά με κείμενο που εμφανίζεται στην οθόνη. Λόγω της
πολυτροπικότητας του κειμενικού είδους της τηλεοπτικής είδησης, η ταυτότητα του
ομιλητή μπορεί να προσδιοριστεί εν μέρει οπτικά (στη συγκεκριμένη περίπτωση, για
παράδειγμα, πρόκειται για άντρα). Ωστόσο, επειδή το ενδιαφέρον μου
επικεντρώνεται στα γλωσσικά μέσα αναπαράστασης των πηγών του λόγου, έχω
κωδικοποιήσει τέτοιες περιπτώσεις ως περιπτώσεις απουσίας αναφοράς.
48
Σε αυτές τις περιπτώσεις, η πηγή του λόγου δηλώνεται ως ‘ομιλητής/τρια’ στο
απομαγνητοφωνημένο κείμενο.
155
6.2. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Σε αυτόν τον άξονα ανάλυσης, το ενδιαφέρον μου επικεντρώνεται στον τρόπο

με τον οποίον προβάλλεται το περιεχόμενο της Αναπαράστασης του Λόγου και στους
ενδείκτες με τους οποίους εισάγεται στον λόγο του/της δημοσιογράφου.
Όσον αφορά το περιεχόμενο της Αναπαράστασης του Λόγου, διακρίνονται
δύο κατηγορίες: 1) ο εξωτερικευμένος λόγος, δηλαδή, ο λόγος που προβάλλεται με τη
μορφή είτε της ομιλίας (προφορικός λόγος) είτε της γραφής (γραπτός λόγος) και 2) ο
εσωτερικευμένος λόγος, δηλαδή, ο λόγος που προβάλλεται ως εσωτερική νοητική
διεργασία, ως η γνωσιακή ή συναισθηματική στάση του αρχικού ομιλούντος ατόμου.
Ως ενδείκτης του περιεχομένου της αναπαράστασης λειτουργεί το γλωσσικό
στοιχείο που εισάγει την Αναπαράσταση του Λόγου. Πρόκειται για ρήματα και
ονόματα των οποίων η σημασία εμπεριέχει το σημασιακό χαρακτηριστικό της
γλωσσικής έκφρασης ή της νόησης. Στόχος της εξέτασης είναι η διερεύνηση του
τρόπου με τον οποίον η μεταφορά του λόγου τρίτων διαμεσολαβείται και
ερμηνεύεται από την παρουσία του/της δημοσιογράφου, όπως αυτή γίνεται εμφανής
από την επιλογή ενδείκτη αναπαράστασης.
Μολονότι στη βιβλιογραφία υπάρχουν πολλές μελέτες οι οποίες επιχείρησαν,
με διαφορετικά κριτήρια, να κατηγοριοποιήσουν τα γλωσσικά στοιχεία (κατά κανόνα,
ρήματα) τα οποία λειτουργούν ως ενδείκτες της Αναπαράστασης του Λόγου (βλ.
μεταξύ άλλων Halliday 1985: 227-243, Leech & Short 1981, Marnette 2005: 49-63,
Martin & White 2005: 111-117, Semino, Short & Culpeper 1997, Semino, Short &
Wynne 1999, Shaw 1992, Short 1989, Swales 1990: 148-154, Thompson & Yiyun
1991), το ζήτημα της ταξινόμησης των ενδεικτών Αναπαράστασης του Λόγου
εξακολουθεί να παραμένει άλυτο. Παρ’ όλα αυτά, βρήκα τις τυπολογίες των Caldas-
Coulthard (1997: 91-93) (για την ανάλυση του εξωτερικευμένου λόγου) και Leech
(1980: 42) (για την ανάλυση του εσωτερικευμένου λόγου) ιδιαίτερα χρήσιμες για την
ανάλυσή μου. Και στις δύο περιπτώσεις, κριτήριο της κατηγοριοποίησης αποτελεί η
λειτουργία του ενδείκτη της Αναπαράστασης του Λόγου σε σχέση με το ανάπτυγμά
του. 49 Γι’ αυτόν τον λόγο, οι κατηγοριοποιήσεις των Caldas-Coulthard και Leech
συμβαδίζουν με το ενδιαφέρον μου για τον τρόπο με τον οποίον η μεταφορά του
λόγου τρίτων διαμεσολαβείται και ερμηνεύεται από τον/τη δημοσιογράφο μέσω της
49
Ο όρος ‘ανάπτυγμα’, τον οποίο δανείζομαι από τον Καρανάσιο (2007: 22), αναφέρεται στο
ρηματικό ή ονοματικό σύνολο στο οποίο αναπτύσσεται το περιεχόμενο του μεταφερόμενου λόγου.
156
επιλογής ενδείκτη αναπαράστασης. Τις τυπολογίες αυτές επέκτεινα για να

συμπεριλάβω και περιπτώσεις ονομάτων που λειτουργούν ως ενδείκτες
6.2.1. Εξωτερικευμένος Λόγος
Στον Πίνακα 1 παρουσιάζεται η τυπολογία της Caldas-Coulthard για τους

ενδείκτες εξωτερικευμένου λόγου μαζί με παραδείγματα για κάθε μία από τις
κατηγορίες.
ΕΝΔΕΙΚΤΕΣ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΥΜΕΝΟΥ ΛΟΓΟΥ
1. ΟΥΔΕΤΕΡΟΙ λέω, μιλώ για, κάνω λόγο για, αναφέρω,
αναφορά
2. ΜΕΤΑΠΡΟΤΑΣΙΑΚΟΙ
α. Δηλωτικοί ανακοινώνω, δηλώνω, επισημαίνω,
ανακοίνωση, δήλωση, επισήμανση
β. Κατευθυντικοί ζητώ, καλώ, απαγορεύω
απαγόρευση
γ. Δεσμευτικοί δεσμεύομαι, διαβεβαιώνω, απειλώ
δέσμευση, διαβεβαίωση, απειλή
δ. Εκφραστικοί κατηγορώ, καταγγέλλω, διαμαρτύρομαι
κατηγορία, καταγγελία, διαμαρτυρία
3. ΔΗΛΩΤΙΚΟΙ ΕΞΕΛΙΞΗΣ προσθέτω, επαναλαμβάνω
ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
ΠΙΝΑΚΑΣ 1: Ενδείκτες Αναπαράστασης του Εξωτερικευμένου Λόγου (Caldas-Coulthard
1997: 93).
Σύμφωνα, λοιπόν, με την Caldas-Coulthard, ουδέτεροι (neutral) είναι εκείνοι

οι ενδείκτες που εισάγουν την Αναπαράσταση του Λόγου, χωρίς, ωστόσο, να
ερμηνεύουν το περιεχόμενο του μεταφερόμενου λόγου (παραδείγματα 98-101).
98. Οι ειδικοί είπαν ότι το αεροσκάφος (.) έπεφτε με ιλλιγγιώδη

ταχύτητα, ενενήντα μέτρα το δευτερόλεπτο, κι εξετάζουν τώρα δύο
157
σενάρια για τα αίτια που το οδήγησαν στο βυθό του ωκεανού.

[MEGA 5.5-8]
99. Οι δικηγόροι του Χατζιδάκι Θεοφανόπουλου απ’ τη πλευρά τους (.)
κάνουν λόγο για ηθικούς λόγους, αφού δεν υπάρχει καμία
διαβεβαίωση για τη προστασία της μουσικής. [STAR 7.39-42]
100. Κι όμως, λίγες ώρες μετά την τραγωδία χθες βράδυ, Κούρδοι
λαθρομετανάστες (.) ανέφεραν (.) ότι δεκατρείς δικοί τους άνθρωποι
(.) ταξίδευαν στο πλοίο, που μπήκαν και στο Σούπερ Φαστ 3, όπως
καθημερινά επιβιβάζονται στα πλοία της γραμμής Πάτρας Ιταλίας.
[STAR 6.109-113]
101. Μέχρι τώρα υπάρχουν αναφορές για πάνω από διακόσιους νεκρούς.
[STAR 4.19-20]
Σε αντίθεση με τους ουδέτερους, οι μεταπροτασιακοί (metapropositional)

ενδείκτες όχι απλώς εισάγουν την Αναπαράσταση του Λόγου, αλλά ταυτόχρονα
ερμηνεύουν το περιεχόμενο του μεταφερόμενου λόγου, διασαφηνίζοντας την
προσλεκτική δύναμή του. Όπως προκύπτει από τον Πίνακα 1, διακρίνονται τέσσερις
υποκατηγορίες μεταπροτασιακών ενδεικτών:
1) οι δηλωτικοί (assertives), με τους οποίους το περιεχόμενο του
μεταφερόμενου λόγου ερμηνεύεται ως γλωσσική πράξη της δήλωσης: ο/η αρχικός/ή
ομιλητής/τρια εκφράζει τον βαθμό πεποίθησής του/της ως προς την αλήθεια του
περιεχομένου του λόγου του/της (παραδείγματα 102-104),
102. Τελικά το Υπουργείο Αμύνης ανακοίνωσε ότι οι πύραυλοι δεν

εκλάπησαν, αλλά είχαν χρησιμοποιηθεί σε άσκηση κι έγινε
λογιστικό λάθος. [MEGA 1.7-9]
103. Πάντως η Μπόινγκ (.) έσπευσε να υπεραμυνθεί της ποιότητας των
αεροσκαφών της, μετά και τις χθεσινές επισημάνσεις ότι είχαν
ανακληθεί και επιδιορθωθεί τα προβλήματα στο σύστημα
ανάδρομης ώθησης (.) στα 767 και 747-400. [NET 24.30-34]
104. Ο διευθυντής της υπηρεσίας έγκρισης αεροσκαφών δήλωσε πάντως
(.) ότι η απόφαση αυτή δεν σχετίζεται με τη συντριβή του Μπόινγκ
των Αιγυπτιακών Αερογραμμών. [STAR 11.49-52]
158
2) οι κατευθυντικοί (directives), με τους οποίους το περιεχόμενο του

μεταφερόμενου λόγου ερμηνεύεται ως έκφραση της επιθυμίας του/της αρχικού/ής
ομιλητή/τριας να κάνει κάποιος κάτι ή να συμβεί κάτι στο μέλλον (παραδείγματα
105-108),
105. Μέχρι τώρα, πάνω από οχτώμισι χιλιάδες σεισμόπληκτοι έχουν

ζητήσει να επιδοτηθούν για ενοικίαση ή συγκατοίκηση, ενώ το
υπουργείο Περιβάλλοντος (.) έχει στεγάσει σε λυόμενα και σε
τροχόσπιτα πάνω από χίλιες τρακόσιες οικογένειες. [STAR 5.38-42]
106. Οι υπεύθυνοι της εταιρείας (.) κάλεσαν και σήμερα τους δεκάδες
οδηγούς, που παραμένουν, νύχτα μέρα, στις εγκαταστάσεις των
ναυπηγείων, να δείξουν υπομονή. [MEGA 31.46-48]
107. Διατάχθηκε επείγουσα έρευνα (.) για πιθανή εμπλοκή λιμενικών (.)
σε κυκλώματα που διακινούν λαθρομετανάστες. [NET 21.7-9]
108. Την ίδια στιγμή που το μονομελές Πρωτοδικείο απαγόρευε
προσωρινά τη χρήση των τραγουδιών του Μάνου Χατζιδάκι από τις
συγκεκριμένες κινηματογραφικές ταινίες (.) η σύζυγος του Αλέκου
Σακελλάριου κατέθετε αίτηση ασφαλιστικών μέτρων, με την οποία
ζητά να οριστούν εκείνη, ή ο Βαγγέλης Λειβαδάς, προσωρινά
διαχειριστές των δύο έργων. [STAR 26.16-23]
3) οι δεσμευτικοί (commissives), με τους οποίους ο λόγος του/της αρχικού/ής

ομιλητή/τριας ερμηνεύεται ως δέσμευσή του/της να κάνει κάτι στο μέλλον
(παραδείγματα 109-112),
109. Όμως ο πατέρας του οκτάχρονου, εκπαιδευτικός στο επάγγελμα,

υποστηρίζει πως δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα στη συμπεριφορά
του παιδιού, και απειλεί με μηνύσεις εάν διώξουν το αγγελούδι του
από το σχολείο. [STAR 9.31-34]
110. Αμέσως μόλις έγινε γνωστό το περιστατικό, με τον θάνατο δέκα
Κούρδων, πολλές γνωστές οικογένειες της Πάτρας προσφέρθηκαν
να καλύψουν οικονομικά τις κηδείες των νεκρών.
[MEGA 6.249-252]
111. Εδώ και τρεις ημέρες οι μαθητές της δευτέρας τάξης αρνούνται να
159
μπουν στην αίθουσα και να καθίσουν στα ίδια θρανία με τον

υπερκινητικό συμμαθητή τους. [STAR 15.25-27]
112. Η πλοιοκτήτρια εταιρεία υποσχέθηκε πάντως πως θα τους
αποζημιώσει στο ακέραιο. [ΝΕΤ 21.66-67]
4) οι εκφραστικοί (expressive), με τους οποίους το περιεχόμενο του

μεταφερόμενου λόγου ερμηνεύεται ως έκφραση ενός συναισθήματος του/της
αρχικού/ής ομιλητή/τριας (παραδείγματα 113-115).
113. Είναι μόλις οκτώ ετών. Κι όμως, όπως καταγγέλλουν οι γονείς των
συμμαθητών του, η επιθετική του συμπεριφορά έχει αναστατώσει τη
σχολική κοινότητα. [NET 4.7-9]
114. Ανάμεσα στους οδηγούς (.) ήταν κι ο Διαμαντής Ριτσούλης, που
κατηγορήθηκε (.) ότι έκρυψε στο φορτηγό του τρεις
λαθρομετανάστες, που βρέθηκαν χθες νεκροί. [NET 27.26-28]
115. Και τα δύο αεροσκάφη είχαν παραδοθεί ακριβώς πριν αρχίσει η
απεργία των τεχνικών της Μπόινγκ, οι οποίοι διαμαρτύρονταν για
εξαντλητικές υπερωρίες. [STAR 1.119-121]
Η τρίτη κατηγορία περιλαμβάνει εκείνους τους ενδείκτες εξωτερικευμένου

λόγου οι οποίοι προσδιορίζουν τη θέση τμήματος του μεταφερόμενου λόγου σε
σχέση με άλλα που συνήθως προηγούνται ή έπονται (παράδειγμα 116).
116. Ο αμερικανός πρέσβης Νίκολας Μπερνς, που θα γίνει δεκτός αύριο

το πρωί από το πρωθυπουργό, με δήλωσή του στην εφημερίδα τα
Νέα, ξεκαθαρίζει ότι τα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό
βρίσκονται πολύ χαμηλά στην ατζέντα των συζητήσεων. Στο
επίκεντρο των συνομιλιών θα είναι η οικονομική, εμπορική και
αμυντική συνεργασία των δύο χωρών, προσθέτει ο κύριος Μπερνς,
που θα συζητήσει αύριο στο Μέγαρο Μαξίμου το περιεχόμενο της
κατ’ ιδίαν συνάντησης του πρωθυπουργού με το κύριο Κλίντον.
[STAR 2.22-31]
160
Συγκεφαλαιώνοντας, ως προς τον τρόπο με τον οποίον θα προβάλει το

περιεχόμενο του εξωτερικευμένου λόγου, ο/η δημοσιογράφος έχει τις ακόλουθες
επιλογές: 1) να τηρήσει στάση ουδετερότητας, επιλέγοντας ουδέτερους ενδείκτες για
τη μεταφορά του λόγου τρίτων, 2) να ερμηνεύσει το περιεχόμενο του μεταφερόμενου
λόγου με συγκεκριμένο τρόπο, επιλέγοντας μεταξύ των διαφορετικών κατηγοριών
μεταπροτασιακών ενδεικτών και 3) να προσδιορίσει τη θέση τμήματος του
μεταφερόμενου λόγου σε σχέση με άλλα που προηγούνται ή έπονται, επιλέγοντας
κάποιον ενδείκτη δηλωτικό της εξέλιξης του λόγου. Όπως ήδη ανέφερα, οι επιλογές
αυτές σηματοδοτούν τον βαθμό παρέμβασης του/της δημοσιογράφου στον λόγο
του/της αρχικού/ής ομιλητή/τριας τον οποίο μεταφέρει.
6.2.2. Εσωτερικευμένος Λόγος
Στον Πίνακα 2 παρουσιάζεται η τυπολογία του Leech για τους ενδείκτες

εσωτερικευμένου λόγου. Όπως και με την τυπολογία της Caldas-Coulthard, κριτήριο
της κατηγοριοποίησης αποτελεί και εδώ η λειτουργία του ενδείκτη σε σχέση με το
ανάπτυγμά του.
ΕΝΔΕΙΚΤΕΣ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΥΜΕΝΟΥ ΛΟΓΟΥ
1. ΠΡΟΤΑΣΙΑΚΟΙ πιστεύω, εκτιμώ, θεωρώ, κρίνω
εικασία, εκτίμηση
2. ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΟΙ αναρωτιέμαι
3. ΒΟΥΛΗΤΙΚΟΙ ελπίζω, θέλω, προσμένω
ελπίδα
ΠΙΝΑΚΑΣ 2: Ενδείκτες Αναπαράστασης του Εσωτερικευμένου Λόγου (Leech 1980: 42).
Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Leech, προτασιακοί (propositional) είναι εκείνοι οι

ενδείκτες με τους οποίους ο εσωτερικευμένος λόγος ερμηνεύεται ως έκφραση της
161
γνωσιακής στάσης του/της αρχικού/ής ομιλητή/τριας ως προς την αλήθεια του

περιεχομένου του λόγου του/της (παραδείγματα 117-120).
117. Οι άντρες της ακτοφυλακής πιστεύουν ότι πήραν σήμα από ένα από
τα μαύρα κουτιά. [STAR 11.31-33]
118. Ο Συνασπισμός, με ανακοίνωσή του, εκτιμά: ότι παρά τον
προεκλογικό χαρακτήρα του, ο προϋπολογισμός βρίσκεται σε
αντίθεση με τις ανάγκες των εργαζομένων. [ΝΕΤ 17.47-50]
119. Η επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που επισκέφθηκε πρόσφατα
την Ελλάδα και εξέτασε την εφαρμογή της συνθήκης Σέγκεν, που
αφορά και τις μετακινήσεις μη κοινοτικών πολιτών, θεωρεί πάντως
(.) ότι στο λιμάνι της Πάτρας (.) οι έλεγχοι εφαρμόζονται σε
ικανοποιητικό βαθμό. [ΝΕΤ 15.97-102]
120. Οι ειδικοί έκριναν ότι μετά την επισκευή του το πλοίο μπορεί να
αναχωρήσει. [MEGA 7.33-34]
Ενδοιαστικοί (dubitative) είναι εκείνοι οι ενδείκτες με τους οποίους ο λόγος

του/της αρχικού/ής ομιλητή/τριας ερμηνεύεται ως έκφραση της βεβαιότητας ή
αβεβαιότητάς του για το κατά πόσον αυτό στο οποίο αναφέρεται ο λόγος του/της θα
πραγματοποιηθεί ή όχι (παράδειγμα 121-122).
121. Ο εκπρόσωπος Τύπου της Νέας Δημοκρατίας Άρης Σπηλιωτόπουλος

διερωτήθηκε για τη σκοπιμότητα των δημοσιευμάτων.
[ΝΕΤ 20.50-53]
122. Τώρα, να δούμε τι θα πούνε, αναρωτήθηκε ο πρωθυπουργός.
[MEGA 20.51-52]
Τέλος, βουλητικοί (volitional) είναι εκείνοι οι ενδείκτες με τους οποίους ο/η

δημοσιογράφος ερμηνεύει τον λόγο του/της αρχικού/ής ομιλητή/τριας ως προσδοκία
του/της να πραγματοποιηθεί κάτι (παραδείγματα 123-126).
162
123. Πλουσιότερος κατά εξακόσα δεκαπέντε δισεκατομμύρια δραχμές

θέλει να γίνει ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος, και τα ζητάει από το
ελληνικό Δημόσιο.[STAR 14.11-13]
124. Ως μάννα εξ ουρανού προσμένουν τη διεθνή ανθρωπιστική βοήθεια
οι κάτοικοι του ρημαγμένου από το κυκλώνα κρατιδίου Ορίσα.
[ΝΕΤ 5.8-10]
125. Η Κατερίνα Ροβιάδου μέσα στις επόμενες ημέρες θα φέρει στο
κόσμο το δωδέκατο παιδί της. Μέχρι τότε, ελπίζει να έχει καταφέρει
να βρει σπίτι ο σύζυγός της, και να φύγει από το κοντέινερ, τα
κλειδιά του οποίου της έδωσε σήμερα ο υπουργός Περιβάλλοντος
Κώστας Λαλιώτης. [STAR 5.12-16]
126. Οι ελπίδες να βρεθούν επιζώντες μεταξύ των διακοσίων δεκαεπτά
επιβαινόντων του Μπόινγκ των αιγυπτιακών αερογραμμών έχουν
ουσιαστικά σβήσει. [NET 1.4-6]
Συγκεφαλαιώνοντας, ο εσωτερικευμένος λόγος του/της αρχικού/ής

ομιλητή/τριας προβάλλεται από τον/τη δημοσιογράφο με τους ακόλουθους τρόπους:
1) ως έκφραση της γνωσιακής στάσης του, 2) ως έκφραση της βεβαιότητας ή
αβεβαιότητάς του/της και 3) ως έκφραση της επιθυμίας ή προσδοκίας του/της να
πραγματοποιηθεί κάτι. Όπως και στην περίπτωση του εξωτερικευμένου λόγου, η
επιλογή ενδείκτη αναπαράστασης προκαθορίζει το πλαίσιο ερμηνείας του
μεταφερόμενου λόγου.
Ωστόσο, η παρουσία ενδεικτών δεν είναι υποχρεωτική. Η Αναπαράσταση του
Λόγου μπορεί να ενσωματώνεται στον λόγο του/της δημοσιογράφου χωρίς να
εισάγεται με κάποιον ενδείκτη. Ενδεικτικά ως προς αυτό είναι τα παραδείγματα 127-
129.
127. *Γιάννος Παπαντωνίου, Πάταξη φοροδιαφυγής. ((παύση))

Υπουργός Εθνικής Φόρος (.) στο Χρηματιστήριο.
Οικονομίας* ((παύση)) Φόρος (.) στα κέρδη
((παύση)) δημιούργησαν (.) τα
πλεονάσματα του σημερινού
προϋπολογισμού. [ΝΕΤ 23.32-35]
128. *“ΞΕΦΡΑΓΟ”* (τίτλος) [STAR 13.1]
163
129. Σύμφωνα με την εταιρεία, θα καθυστερήσει για λίγες μέρες η

παράδοση τριάντα τεσσάρων αεροσκαφών, 747, 757, 767 και 777.
[STAR 11.47-49]
Το παράδειγμα 127 αποτελεί μια μορφή παράθεσης (βλ. 6.3.1.) με την οποία ο
μεταφερόμενος λόγος εισάγεται με τεχνικά μέσα, με τη βοήθεια των οποίων ο/η
αρχικός/ή ομιλητής/τρια εμφανίζεται να μιλά ο/η ίδιος/α στην οθόνη. Αυτές οι
περιπτώσεις παράθεσης δεν εισάγονται με κάποιον ενδείκτη. Στο παράδειγμα 128, το
οποίο εμφανίζεται ως τίτλος στην οθόνη και δεν εκφωνείται από τον/τη
δημοσιογράφο, το γεγονός ότι πρόκειται για Αναπαράσταση του Λόγου δηλώνεται
μόνο από την παρουσία των εισαγωγικών. Τέλος, στο παράδειγμα 129, είναι η
προθετική φράση σύμφωνα με + αιτ., η οποία αναφέρεται στην πηγή του
μεταφερόμενου λόγου, που υποδεικνύει ότι πρόκειται για Αναπαράσταση του Λόγου.
Σε παρόμοιες περιπτώσεις, είναι το γλωσσικό συμφραστικό πλαίσιο καθώς
και πραγματολογικοί παράγοντες που καθιστούν δυνατή την απόδοση του λόγου σε
ομιλητή/τρια διαφορετικό/ή από τον/τη δημοσιογράφο.
6.3. ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Εξετάσαμε στο τέταρτο κεφάλαιο την έννοια της πιστότητας και καταλήξαμε
στο συμπέρασμα ότι η Αναπαράσταση του Λόγου δεν αποτελεί την πιστή
αναπαραγωγή ενός προγενέστερου γλωσσικού συμβάντος, αλλά τη γλωσσική
καταγραφή του τρόπου με τον οποίον αυτό το γλωσσικό συμβάν προσλαμβάνεται και
αφομοιώνεται από τον/την ομιλητή/τρια. Επιπλέον, διαπιστώσαμε ότι η παραδοσιακή
τριμερής διάκριση μεταξύ Ευθέος, Πλαγίου και Ελεύθερου Πλαγίου Λόγου, η οποία
βασίστηκε σε συντακτικά κριτήρια, είναι περιγραφικά ανεπαρκής και ότι είναι
αναγκαίο να δούμε το σύνολο των γραμματικών μηχανισμών με τους οποίους
πραγματώνεται γλωσσικά η μεταφορά και απόδοση του λόγου τρίτων ως ένα συνεχές,
δηλαδή, ως ένα σύστημα διαβαθμισμένων επιλογών.
164
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, η Αναπαράσταση του Λόγου στην

παρούσα έρευνα προσεγγίζεται λειτουργικά και αναλύεται μέσα από την εξέταση των
τρόπων και των μορφών με τις οποίες πραγματώνονται στο κείμενο. Η εξέταση των
τρόπων αφορά τις επιλογές ως προς την απόδοση ενός γλωσσικού συμβάντος - ποιες
πτυχές (π.χ., φωνολογικές, συντακτικές, σημασιακές) του γλωσσικού συμβάντος
θεωρείται ότι αποδίδονται κατά τη μεταφορά του και, κατ’ επέκταση, σε ποιον βαθμό
θεωρείται ότι αναπαριστάνεται η οπτική του/της αρχικού/ής ομιλητή/τριας. Η
εξέταση των μορφών περιλαμβάνει τους συντακτικούς μηχανισμούς με τους οποίους
πραγματώνονται στο κείμενο οι τρόποι Αναπαράστασης του Λόγου.
Η ανάλυση στηρίχθηκε στην τυπολογία του Thompson (1996) για δύο λόγους:
πρώτον, γιατί συμβαδίζει με την προσέγγιση του φαινομένου της Αναπαράστασης
του Λόγου που υιοθετείται εδώ και, δεύτερον, γιατί είναι περιγραφικά επαρκής. Με
βάση, λοιπόν, αυτήν την τυπολογία, διέκρινα πέντε τρόπους Αναπαράστασης του
Λόγου: 1) παράθεση, 2) συνήχηση, 3) παράφραση, 4) σύνοψη και 5) αφηγηματική
απόδοση.
6.3.1. Παράθεση
Στην παράθεση, ο/η ομιλητής/τρια θεωρείται ότι αποδίδει με ακρίβεια τόσο τη

μορφή όσο και το περιεχόμενο του μεταφερόμενου λόγου, υιοθετώντας την οπτική
του αρχικού ομιλούντος ατόμου, όπως αυτή διατυπώνεται στο δικό του συμφραστικό
πλαίσιο. Κατά συνέπεια, ο χρόνος των ρημάτων, οι αντωνυμίες και τα δεικτικά
(τόπου και χρόνου) παραμένουν αμετάβλητα. Ο/Η ομιλητής/τρια δεν αναλαμβάνει
καμία ευθύνη για το περιεχόμενο του μεταφερόμενου λόγου, μόνο την ευθύνη της
εκφώνησής του.
Η παράθεση πραγματώνεται συντακτικά με τις εξής μορφές:
1) [+ εισαγωγικό στοιχείο + ρηματικό ανάπτυγμα]: Πρόκειται για την
περίπτωση του παραδοσιακού Ευθέος Λόγου, όπου ο μεταφερόμενος λόγος
εκφέρεται σε πρόταση ανεξάρτητη από το ρήμα (το οποίο μπορεί να προηγείται, να
παρεμβάλλεται ή να έπεται) ή το ουσιαστικό που τον εισάγει (παραδείγματα 130-
165
133). Όταν ο Ευθύς Λόγος αποδίδεται με γραπτό λόγο, 50 η παρουσία εισαγωγικών

μαρκάρει την αρχή και το τέλος του παρατιθέμενου λόγου.
130. Κι ο τριανταδυάχρονος μηχανικός Χισάμ Αχμέτ Ομάρ, που για λίγα

λεπτά καθυστέρησης, στα μαγαζιά, έχασε τη πτήση εννέα ενενήντα.
Ήμουνα εξοργισμένος που έχασα τ’ αεροπλάνο, είπε, αλλά
τελικά, ήταν δώρο θεού. [MEGA 5.44-47]
131. Στη σημερινή συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου, ο
πρωθυπουργός υπενθύμισε δηλώσεις του προέδρου της Νέας
Δημοκρατίας Κώστα Καραμανλή (.) περί μακιγιαρισμένης
οικονομίας που δεν οδηγεί στην ΟΝΕ. Να ένα παράδειγμα, μεταξύ
άλλων, είπε ο πρωθυπουργός, ποιοι προσπάθησαν να
υπονομεύσουν τη χώρα, και ποιοι διαψεύστηκαν παταγωδώς.
[NET 17.27-33]
132. Στο Υπουργικό Συμβούλιο ο κύριος Σημίτης (.) υπενθύμισε (.) τι
έλεγε για τους προηγούμενους προϋπολογισμούς ο αρχηγός της
Νέας Δημοκρατίας. ●Κάποιοι ανέφερε (.) μιλούσαν στο παρελθόν
για προϋπολογισμό τραβεστί. Τώρα που πετύχαμε τους στόχους
μας, τι έχουν να πουν;● [STAR 17.58-63] 51
133. Πληθαίνουν μέρα με την ημέρα οι φωνές διαμαρτυρίας από
γνωστούς ηθοποιούς, αλλά κι από ανθρώπους του πνεύματος.
Αντιδρούν (.) στην αναμενόμενη επίσκεψη Κλίντον στην Αθήνα.
Δεν έχει θέση στη χώρα μας λένε για τον Αμερικανό πρόεδρο και
προγραμματίζουν συλλαλητήρια, στην Αθήνα και την επαρχία.
[MEGA 9.1-6]
2) [– εισαγωγικό στοιχείο + ρηματικό ανάπτυγμα]: Πρόκειται για περιπτώσεις

παράθεσης από τις οποίες απουσιάζει το εισαγωγικό στοιχείο (παραδείγματα 134-
136). Ως εκ τούτου, τέτοιες περιπτώσεις χαρακτηρίζονται ως Ελεύθερος Ευθύς Λόγος
(Leech & Short 1981: 322-323, Marnette 2005: 23). Ο Ελεύθερος Ευθύς Λόγος
διαφοροποιείται από τον Ευθύ μόνο ως προς την απαλοιφή του εισαγωγικού
50
Στην τηλεοπτική είδηση, γραπτό λόγο έχουμε στις περιπτώσεις τίτλων ή κειμένων τα οποία
εμφανίζονται στην οθόνη και τα οποία εκφωνεί ο/η δημοσιογράφος.
51
Η μαύρη κουκκίδα δηλώνει την αρχή και το τέλος κειμένου που εμφανίζεται στην οθόνη και το
οποίο εκφωνεί ο/η δημοσιογράφος.
166
στοιχείου και/ή των εισαγωγικών που τον μαρκάρουν ως παρατιθέμενο λόγο

(Semino, Short & Culpeper 1997: 23).
134. *ΣΠΙΤΙ ΜΟΥ, ΣΠΙΤΑΚΙ ΜΟΥ* (τίτλος) [MEGA 4.9]

135. Χάσαμε μία μάχη, δε χάσαμε το πόλεμο. Μ’ αυτή την αντίληψη, το
Ελληνικό Δημόσιο (.) θα δώσει τη τελευταία δικαστική μάχη κατά
του έκπτωτου μονάρχη (.) τους προσεχείς οκτώ μήνες.
[MEGA 17.12-15]
136. Ρεπόρτερ Η Αθήνα προχώρησε χθες σε έντονα διαβήματα
διαμαρτυρίας, γεγονός που οδήγησε τον
εκπρόσωπο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ (.) να
εκδώσει ανακοίνωση που να καλύπτει την
ελληνική κυβέρνηση.
*Τζέιμς ●Δηλώσεις που αποδίδονται σε
Ρούμπιν* ανώνυμους Αμερικανούς αξιωματούχους,
σύμφωνα με τις οποίες, ύποπτοι
τρομοκρατικών ενεργειών συνδέονται με την
ελληνική κυβέρνηση (.) δεν εκφράζουν τη
πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών.●
[MEGA 21.48-55]
Υπάρχουν περιπτώσεις παράθεσης, όπως η ακόλουθη, στις οποίες η διάκριση

μεταξύ Ευθέος και Ελεύθερου Ευθέος Λόγου καθίσταται προβληματική για την
κωδικοποίηση.
137. Η αμερικανική εφημερίδα όμως, επικαλούμενη ανώνυμους

αμερικανούς αξιωματούχους, μιλάει ακόμη και για διασυνδέσεις του
ΠΑΣΟΚ (.) με τα μέλη της Δεκαεφτά Νοέμβρη τη περίοδο της
δικτατορίας, φθάνοντας στο συμπέρασμα ότι η ελληνική κυβέρνηση
δε θέλει την εξάρθρωση της οργάνωσης, διότι ενδεχόμενη σύλληψη
στελεχών της Δεκαεφτά Νοέμβρη θα προκαλούσε (.) αμηχανία στο
κυβερνόν κόμμα. ●Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι οι άνθρωποι
δε θέλουν να ψάξουν κάτω από κάθε πέτρα. Εάν συλληφθεί ο
ηγέτης της Δεκαεφτά Νοέμβρη, παραδείγματος χάριν, και
αποδειχθεί ότι είναι ένας απ’ τους καλύτερους πρώην φίλους
κάποιου αρχηγού του ΠΑΣΟΚ, αυτό θα τους φέρει σε δύσκολη
167
θέση● (.) σημειώνει χαρακτηριστικά η εφημερίδα, επικαλούμενη

ανώνυμο αμερικανό αξιωματούχο. [MEGA 15.22-36]
Το παράδειγμα 137 περιλαμβάνει μια αρκετά εκτενή παράθεση, η οποία θα

μπορούσε να κωδικοποιηθεί ως εξής: είτε να θεωρήσουμε ότι έχουμε δύο περιπτώσεις
παράθεσης, μία σε Ελεύθερο Ευθύ (Είναι λογικό ... κάτω από κάθε πέτρα.) και μία σε
Ευθύ Λόγο (Εάν συλληφθεί ... σημειώνει χαρακτηριστικά η εφημερίδα), είτε να
κωδικοποιήσουμε ολόκληρο το απόσπασμα ως Ευθύ Λόγο. Επέλεξα το δεύτερο, γιατί
η μόνη διαφορά τέτοιων περιπτώσεων από πρωτοτυπικές περιπτώσεις Ευθέος Λόγου,
όπως αυτές των παραδειγμάτων 130-133, είναι ότι η ‘απόσταση’ μεταξύ του
παρατιθέμενου λόγου και του λόγου του ομιλούντος ατόμου που τον εισάγει έχει
διευρυνθεί, καθώς εδώ η παράθεση εκτείνεται σε δύο περιόδους και όχι σε μία.
3) [- εισαγωγικό στοιχείο + τεχνικά αποδιδόμενο ανάπτυγμα]: Σε αυτήν τη
μορφή παράθεσης εντάσσονται περιπτώσεις κατά τις οποίες η Αναπαράσταση του
Λόγου εκφέρεται με τεχνικά μέσα. Πρόκειται για περιπτώσεις ηχογραφημένων-
βιντεοσκοπημένων παραθεμάτων λόγου, στα οποία ο/η αρχικός/ή ομιλητής/τρια
εμφανίζεται να μιλά ο/η ίδιος/α στην οθόνη (παραδείγματα 138-140). Όπως ήδη
ανέφερα στην ενότητα 4.2., αυτή η μορφή παράθεσης διαφοροποιείται από τις άλλες
κυρίως ως προς το μέσο μεταφοράς του λόγου που χρησιμοποιείται. Ωστόσο,
αποτελεί μία από τις μορφές με τις οποίες παρατίθεται ο λόγος τρίτων στο κειμενικό
είδος το οποίο εξετάζω.
138. Ρεπόρτερ Αναγκάστηκαν όπως λένε να καταφύγουν

στην αποχή, αφού δεν απέδωσαν άλλες
λύσεις, όπως αυτή της παρουσίας και
δεύτερου δασκάλου, την ώρα του
μαθήματος.
*Χρήστος Στο σχολείο μας όντως υπάρχει πρόβλημα
Λασκαρέλης, με το συγκεκριμένο μαθητή, δημιουργεί
ου
Δ/ντης 80 προβλήματα στην τάξη (.) αλλά και
Δημοτικού* γενικά σ’ ολόκληρο το σχολείο ((παύση))
δυστυχώς, ε: έχουμε προβλήματα ακόμη
και από τους γονείς (.) του παιδιού, οι
168
οποίοι δεν μας πλησιάζουν ούτε μας

καταλαβαίνουν, [MEGA 3.24-33]
139. Ρεπόρτερ Εδώ και τρεις ημέρες οι μαθητές της
δευτέρας τάξης αρνούνται να μπουν στην
αίθουσα και να καθίσουν στα ίδια θρανία με
τον υπερκινητικό συμμαθητή τους.
*Μαθήτρια Ε δεν μας αφήνει να διαβά:σουμε
ου
80 Δημοτικού ((παύση)) ε: χτυ/χτυπάει τα παιδιά χωρίς
Σχολείου* να τον κάνουν τί:ποτε, [STAR 15.25-29]
140. Ρεπόρτερ Η προανάκριση για τα αίτια της τραγωδίας
συνεχίζεται. Πραγματογνώμονες, ορισμένοι
από την Εισαγγελία Πάτρας, μα και
κλιμάκιο της Διεύθυνσης Επιθεώρησης
Επιβατικών Πλοίων (.) ερευνούν,
εξονυχιστικά, τα καταστρώματα.
*Κώστας Ήδη: (.) ε μετέβησαν: εχθές επάνω στο
Παπαδημητρίου, πλοίο (.) έκαναν τη πρώτη
Λιμενάρχης πραγματογνωμοσύνη, μέχρι το βράδυ, και
Πάτρας* αποβιβάστηκαν ((παύση)) και:: σήμερα
πάλι, θα μας δώσουν τα πρώτα στοιχεία,
και πιθανόν, να ξανανέβουν επάνω:: για
έναν δεύτερο έλεγχο. [ΝΕΤ 15.42-51]
Οι τρεις παραπάνω μορφές αποτελούν το σύνολο των μηχανισμών με τους

οποίους πραγματώνεται η παράθεση στο κειμενικό είδος της τηλεοπτικής είδησης.
6.3.2. Συνήχηση
Σε αυτόν τον τρόπο Αναπαράστασης του Λόγου η οπτική του/της αρχικού/ής

ομιλητή/τριας και του μεταφέροντος τον λόγο ατόμου διαπλέκονται και συν-
εκφέρονται κατά τη μεταφορά. Πρόκειται για εκείνον τον τρόπο Αναπαράστασης του
Λόγου που, όπως είδαμε στο τέταρτο κεφάλαιο, αποκαλείται Ελεύθερος Πλάγιος
169
Λόγος στη βιβλιογραφία (βλ. π.χ., Fludernik 1993, Leech & Short 1981, McHale
1978). (παραδείγματα 141-142).
141. *ΔΙΟΤΙ ΔΕΝ ΣΥΝΕΜΟΡΦΩΘΗ ...* (τίτλος) [M11.8]

142. *ΟΥΚ ΑΝ ΛΑΒΟΙ ...* (τίτλος) [MEGA 17.11]
Το ομιλούν άτομο φιλτράρει τον μεταφερόμενο λόγο μέσα από τη δική του
οπτική, διατηρώντας, όμως, ταυτόχρονα εκφραστικά στοιχεία του λόγου του/της
αρχικού/ής ομιλητή/τριας, τα οποία θεωρείται ότι δίνουν μια γεύση της αρχικής
‘διατύπωσης’, χωρίς να αποτελούν πιστή μεταφορά της. Το βασικό χαρακτηριστικό
αυτού του τρόπου αναπαράστασης έγκειται στη διφωνικότητά του (double-
voicedness). Το ίδιο εκφώνημα ανήκει ταυτόχρονα και στον/στην αρχικό/ή
ομιλητή/τρια και στο μεταφέρον τον λόγο του/της άτομο. Η εγγενής διφωνικότητα
αυτού του τρόπου Αναπαράστασης του Λόγου τον καθιστά, όπως είδαμε, ιδανικό
μέσο στα χέρια του ομιλούντος ατόμου για την εξωτερίκευση της συνείδησης και της
σκέψης του/της αρχικού/ής ομιλητή/τριας, οι οποίες, καθώς συνήθως δεν
πραγματώνονται σε ομιλία, δεν μπορούν να αποδοθούν με παράθεση, ενώ, από την
άλλη πλευρά, η περιφραστική μεταφορά τους δεν μπορεί να αποδώσει τη ζωντάνια,
τον αυθορμητισμό και την αποσπασματικότητα μιας σκέψης σε εξέλιξη.
Η διφωνικότητα της συνήχησης αντικατοπτρίζεται και στη μορφική
ποικιλότητά της. Σε γενικές γραμμές, ο μεταφερόμενος λόγος εκφέρεται σε πρόταση
ανεξάρτητη. Το εισαγωγικό στοιχείο της αναπαράστασης μπορεί να δηλώνεται, αλλά
συνήθως απουσιάζει. Οι χρόνοι του ρήματος και οι αντωνυμίες προσαρμόζονται στην
οπτική του ομιλούντος ατόμου, ταυτόχρονα, όμως, υπάρχουν εκφραστικά στοιχεία τα
οποία διατηρούν την οπτική του/της αρχικού/ής ομιλητή/τριας.
6.3.3. Παράφραση
Στην παράφραση, το ομιλούν άτομο μεταφέρει τον λόγο άλλων

ομιλητών/τριών εξ ολοκλήρου από τη δική του οπτική. Κατά συνέπεια, στοιχεία του
μεταφερόμενου λόγου τα οποία παραπέμπουν στο γλωσσικό συμφραστικό πλαίσιο
170
του/της αρχικού/ής ομιλητή/τριας (χρόνοι, αντωνυμίες, δεικτικά) τροποποιούνται

ώστε να προσαρμοστούν στην οπτική του ομιλούντος ατόμου και στο δικό του
συμφραστικό πλαίσιο. Το ομιλούν άτομο θεωρείται ότι μεταφέρει με πιστότητα μόνο
το περιεχόμενο του μεταφερόμενου λόγου, χωρίς να δεσμεύεται ως προς την ακριβή
λεκτική διατύπωσή του.
Συντακτικά, η παράφραση πραγματώνεται με τις εξής μορφές:
1) [+ εισαγωγικό στοιχείο + συμπληρωματικός σύνδεσμος + ρηματικό
ανάπτυγμα]: Πρόκειται για την περίπτωση του παραδοσιακού Πλαγίου Λόγου, κατά
την οποία ο μεταφερόμενος λόγος εκφέρεται σε πρόταση εξαρτημένη από το
γλωσσικό στοιχείο που τον εισάγει (παραδείγματα 143-147).
143. Το αστρονομικό ποσό των εξακοσίων δεκαπέντε δισεκατομμυρίων

διεκδικεί από το Ελληνικό Δημόσιο ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος.
Ο υπουργός Χρήστος Ροκόφυλλος, που χειρίζεται τη
κιν:/υπόθεση (.) δήλωσε ότι η πολιτική διάσταση της προσφυγής
του έκπτωτου μονάρχη (.) έχει ήδη κριθεί. [MEGA 17.1-6]
144. Σήμερα, ο υπουργός Περιβάλλοντος κύριος Λαλιώτης παρέδωσε
συνολικά εκατόν εξήντα τέσσερις νέους οικίσκους στο Μενίδι και το
Ζεφείρι, ενώ ανακοίνωσε ότι μέχρι τις είκοσι Δεκεμβρίου (.) θα
έχουνε στεγαστεί σε λυόμενα επτάμισι χιλιάδες οικογένειες.
[STAR 5.4-8]
145. Οι πυροσβέστες και οι άνδρες του λιμενικού επιβιβάστηκαν στο
Φαστ φέρι για να αντιμετωπίσουν τη φωτιά μέσα από το πλοίο. Ενώ
οι επιβάτες είχαν εγκαταλείψει το πλοίο, πίστευαν (.) ότι όλοι είχαν
σωθεί. [NET 7.9-12]
146. Ο φόβος ότι μπορεί να έχουν πέσει στα χέρια της Δεκαεπτά
Νοέμβρη ξύπνησε τις μνήμες από την επίθεση με ρουκέτα κατά της
αμερικανικής πρεσβείας πριν από τριάμισι χρόνια. [MEGA 1.59-62]
147. Ο Έλληνας πρεσβευτής στην Ουόσιγκτον επέδωσε διάβημα
διαμαρτυρίας. Ενώ στ/το Στέιτ Ντιπάρτμεντ επεχείρησε (.) να
αμβλύνει τις εντυπώσεις, λέγοντας ότι ανώνυμες δηλώσεις δεν
εκφράζουν τη πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών.
[MEGA 21.6-10]
171
2) [+ εισαγωγικό στοιχείο + συνδετικό ρήμα + ρηματικό ανάπτυγμα]:

Πρόκειται για περιπτώσεις κατά τις οποίες το εισαγωγικό στοιχείο είναι ονοματική
φράση που λειτουργεί συντακτικά ως υποκείμενο του ρήματος είναι και η οποία
τονίζεται εμφατικά, καθώς τίθεται στην αρχή της πρότασης (βλ. και 4.2.)
148. .Μόλις ενημερώθηκε η αστυνομία, σήμανε αμέσως συναγερμός. Η

εντολή που δόθηκε από την ηγεσία στους αστυνομικούς της
Αντιτρομοκρατικής Υπηρεσίας, και τους πυροτεχνουργούς (.)
ήταν να εξουδετερωθεί η βόμβα πάση θυσία πριν εκραγεί, κατά
παράβαση των κανόνων ασφαλείας, που ισχύουν σε τέτοιες
περιπτώσεις. [STAR 25.35-41]
149. Αυτή ήταν η άποψη της κυβέρνησης. Η άποψη της αντιπολίτευσης
(.) είναι ότι πρόκειται για προεκλογικό προϋπολογισμό.
[STAR 17.25-27]
3) [όπως + εισαγωγικό στοιχείο + ρηματικό ανάπτυγμα]: Σε αυτές τις

περιπτώσεις, ο μεταφερόμενος λόγος εκφέρεται σε ανεξάρτητη πρόταση. Το
εισαγωγικό στοιχείο εκφέρεται σε αναφορικη-τροπική εξαρτημένη πρόταση, η οποία
μπορεί να προηγείται (παράδειγμα 150), να παρεμβάλλεται (παράδειγμα 151) ή να
έπεται της παράφρασης (παράδειγμα 152).
150. Οι μετακινήσεις του πλανητάρχη θα ανακοινώνονται τη τελευταία

στιγμή και η κυκλοφορία θα διακόπτεται ξαφνικά στους δρόμους
από τους οποίους θα περνά η πομπή. Όπως αποκάλυψε χθες ο
Γενικός Γραμματέας του υπουργείου Δημοσίας Τάξεως, θα
απαγορεύονται οι πορείες αν διαπιστωθεί ότι συμπίπτουν με το
δρομολόγιο του αμερικανού προέδρου. [MEGA 16.41-47]
151. Και οι τρεις (.) θα είναι πάντως όπως μας είπαν (.) υποψήφιοι για
τη σχολή Ικάρων. Λίγο νωρίτερα, και οι δέκα μαθητές (.) πέρασαν
από εξονυχιστικές ιατρικές εξετάσεις. [STAR 24.43-46]
152. Έτσι, συνεχίζονται οι εικασίες για τα αίτια της τραγωδίας με τους
διακόσιους δεκαεπτά νεκρούς. Τα συντρίμμια του Μπόινγκ 767
των αιγυπτιακών αερογραμμών που ανασύρθηκαν προχθές, και
172
οι σοροί των θυμάτων (.) δείχνουν ότι το αεροσκάφος δεν είχε

διαλυθεί πριν πέσει στο νερό, όπως ανέφεραν Αμερικανοί
εμπειρογνώμονες. [MEGA 19.11-17]
4) [+ παρενθετικό εισαγωγικό στοιχείο + ρηματικό ανάπτυγμα]: Και σε αυτήν

την περίπτωση, ο μεταφερόμενος λόγος εκφέρεται σε πρόταση ανεξάρτητη, ενώ το
εισαγωγικό ρήμα παρεμβάλλεται ή έπεται σε παρενθετική πρόταση (παραδείγματα
153-155).
153. Σε πολλές περιπτώσεις λέει η πρώην υπουργός, η αστυνομία δεν

έκανε όσα θα έπρεπε να είχε κάνει, και προσθέτει ότι ενώ
παρασκηνιακά εκτοξεύονται βαριές κατηγορίες, στο προσκήνιο δεν
υπάρχει τίποτα το συγκεκριμένο. [MEGA 15.47-51]
154. Ο υπουργός Χρήστος Ροκόφυλλος, που χειρίζεται τη κιν:/υπόθεση
(.) δήλωσε ότι η πολιτική διάσταση της προσφυγής του έκπτωτου
μονάρχη (.) έχει ήδη κριθεί. Το μόνο που εκκρεμεί είπε είναι η
διεκδίκηση της αποζημίωσης. [MEGA 17. 3-7]
155. Στο διεθνή χώρο, ανακοίνωση των αμερικανικών αρχών υποστηρίζει
ότι το αιγυπτιακό αεροσκάφος δεν κατέπεσε ανέπαφο στη θάλασσα,
αλλά είχε κομματιαστεί κατά τη διάρκεια της βουτιάς θανάτου.
Καμία σχέση με το δυστύχημα δεν έχει το συσ/το σύστημα
ανάδρομης προώθησης, λέει η Μπόινγκ. [ΝΕΤ 24.1-6]
5) [προθετική φράση + ρηματικό ανάπτυγμα]: Όπως και στις περιπτώσεις 3-4,

ο μεταφερόμενος λόγος εκφέρεται και εδώ σε πρόταση ανεξάρτητη. Ως εισαγωγικό
στοιχείο της Αναπαράστασης του Λόγου λειτουργεί η προθετική φράση σύμφωνα με
+ αιτ., η οποία μπορεί να προηγείται (παραδείγματα 156-157) ή να παρεμβάλλεται
156. Σύμφωνα με μαρτυρίες, ο πλοίαρχος καθυστέρησε να

ειδοποιήσει για το περιστατικό. Ενώ η φωτιά εκδηλώθηκε αρκετή
ώρα πριν τις οχτώ και μισή το βράδυ, το λιμεναρχείο Πάτρας
ειδοποιήθηκε στις εννέα παρά τέταρτο, και μάλιστα, από λιμενικό
που υπηρετεί στη Κρήτη. [NET 21.47-51]
173
157. Χωρίς καν τον τυπικό τελωνειακό έλεγχο, η πομπή των αυτοκινήτων
(.) βγήκε από τη πύλη, και κατευθύνθηκε προς την Αθήνα με
αστυνομική συνοδεία. Σύμφωνα με πληροφορίες, το πολύτιμο
φορτίο ήταν μηχανήματα ενδοεπικοινωνίας τελευταίου τύπου,
ανιχνευτές εκρηκτικών υλών, καθώς και ηλεκτρονικά
μηχανήματα για τον εντοπισμό (.) και την καταγραφή
τηλεφωνικών συνδιαλέξεων από ψηφιακές (.) και κινητές
συσκευές. STAR 12.29-37]
158. Το Γαρύφαλλο στ’ Αυτί, και άλλα τέσσερα τραγούδια του
Μάνου Χατζιδάκι, που αγαπήθηκαν μέσα από τις
κινηματογραφικές επιτυχίες του Αλέκου Σακελλάριου, δεν
επιτρέπεται ν’ ακουσθούν, σύμφωνα με δικαστική απόφαση, στο
θέατρο Βέμπο, στην παράσταση του έργου Λατέρνα Φτώχεια και
Φιλότιμο. Το δικαστήριο δικαίωσε τον θετό γιο και μοναδικό
κληρονόμο του μεγάλου δημιουργού, Γιώργο Θεοφανόπουλο
Χατζιδάκι, και απαγορεύει στον θεατρικό επιχειρηματία Βαγγέλη
Λειβαδά (.) να χρησιμοποιήσει τα τραγούδια στην παράσταση.
[MEGA 29.12-21]
159. Η σαρανταεξάχρονη μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός,
και εισήχθη αμέσως στο χειρουργείο. Λίγη ώρα αργότερα όμως
υπέκυψε. Ο Στυλιανού, σύμφωνα με την αστυνομία, διατηρούσε
ερωτική σχέση με τη Νικολάκου (.) εδώ και πολλά χρόνια.
[NET 25.22-26]
6) [- εισαγωγικό στοιχείο + ρηματικό ανάπτυγμα]: Σε αυτή τη μορφή

παράφρασης, ο μεταφερόμενος λόγος αυτονομείται πλήρως, καθώς εκφέρεται σε
πρόταση ανεξάρτητη χωρίς, ταυτόχρονα, την παρουσία εισαγωγικού στοιχείου
(παραδείγματα 160-162). Στις περιπτώσεις αυτές, το ομιλούν άτομο έχει μεγαλύτερη
ελευθερία στην παράφραση του λόγου του/της αρχικού/ής ομιλητή/τριας, ενώ,
παράλληλα, οικειοποιείται το περιεχόμενό του, προβάλλοντάς το σε πρόταση
ανεξάρτητη. Ως εκ τούτου, η πράξη της απόδοσης του λόγου στην πηγή του τίθεται
στο παρασκήνιο, καθώς το ενδιαφέρον του ομιλούντος ατόμου επικεντρώνεται στην
πληροφοριακή αξία του περιεχομένου του μεταφερόμενου λόγου.
174
160. Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο για το μοιραίο Μπόινγκ των

αιγυπτιακών αερογραμμών που παρέσυρε στο θάνατο διακόσους
δεκαεπτά ανθρώπους έγινε γνωστό σήμερα. Σε μια από τις
τελευταίες πτήσεις του, καταγράφηκε πρόβλημα στους
κινητήρες, ανάλογο μ’ εκείνο που προκάλεσε τη τραγωδία πάλι
με Μπόινγκ 767 (.) το ’91 στη Ταϊλάνδη. [MEGA 19.1-6]
161. Οι αμερικανικές αρχές ανέφεραν ότι το Μπόινγκ πετούσε στα
τριάντα τρεις χιλιάδες πόδια, με ταχύτητα χιλίων εκατό τεσσάρων
χιλιομέτρων την ώρα, όταν ξαφνικά έκανε βουτιά στα δεκαέξι
χιλιάδες επτακόσια πόδια, μέσα σε σαράντα δευτερόλεπτα. Το
αεροσκάφος έστριψε στη συνέχεια προς τα δεξιά, για τριάντα
επτά δευτερόλεπτα, πριν χαθεί από τα ραντάρ. [MEGA 19.19-25]
162. Όπως λένε οι συνδικαλιστές των τριών σωμάτων, δεν αντέχουν άλλο
την οικονομική εξαθλίωση. Ο κόμπος (.) έχει φτάσει στο χτένι, και
η σημερινή κινητοποίηση έξω από τη Βουλή είναι μόνο η αρχή.
[STAR 10.28-31]
Παρόμοιες περιπτώσεις ενέχουν μια αμφισημία ως προς το εάν ο λόγος ανήκει

στον/στην ίδιο/α τον/τη δημοσιογράφο ή εάν αποδίδεται σε κάποιον/α άλλον/η
ομιλητή/τρια (βλ. 4.2. και Waugh 1995: 145-146). Ωστόσο, επέλεξα να τις εντάξω
στην κατηγορία της παράφρασης, γιατί πιστεύω ότι το γλωσσικό συμφραστικό
πλαίσιο μάς προσανατολίζει σε μια τέτοια ερμηνεία. Όπως φαίνεται και από τα
παραδείγματα 160-162, τέτοιες περιπτώσεις έπονται, κατά κανόνα, άλλων, πιο
πλάγιων συνήθως μορφών Αναπαράστασης του Λόγου, οι οποίες αποδίδονται σε
ομιλητή/τρια διαφορετικό/ή από τον/τη δημοσιογράφο. Αυτές οι μορφές λειτουργούν
προεξαγγελτικά, κατά κάποιον τρόπο, παρόμοιων περιπτώσεων παράφρασης. Ως εκ
τούτου, η απόδοσή τους σε ομιλητή/τρια διαφορετικό/ή από τον/τη δημοσιογράφο
γίνεται έμμεσα. Πρόκειται για περιπτώσεις που η Waugh (1995: 145), αναφερόμενη
στην αμερικανική δημοσιογραφία, αποκαλεί ‘έμμεση απόδοση’ (indirect attribution).
Άλλωστε, σε όλες τις περιπτώσεις ανεξάρτητης εκφοράς της παράφρασης,
όπως είδαμε στην ενότητα 4.2., ο/η δημοσιογράφος προτάσσει το περιεχόμενο του
μεταφερόμενου λόγου και όχι την πράξη της απόδοσής του, λόγω της πληροφοριακής
αξίας του. Η ανεξάρτητη εκφορά του μεταφερόμενου λόγου τού/τής δίνει, επιπλέον,
τη δυνατότητα να επέμβει πιο ελεύθερα στη μορφή και το περιεχόμενό του και να τα
οικειοποιηθεί. Ωστόσο, έστω και έμμεσα ή παρασκηνιακά, ο λόγος αποδίδεται σε
175
εξωτερική πηγή, γεγονός που επιτρέπει στον/στη δημοσιογράφο να αποποιηθεί την

ευθύνη για το περιεχόμενό του, εάν χρειαστεί.
6.3.4. Σύνοψη
Στη σύνοψη, όπως και στην παράφραση, το ομιλούν άτομο μεταφέρει τον
λόγο άλλων ομιλητών/τριών από τη δική του οπτική, αλλά με τρόπο ακόμη πιο
έμμεσο και περιληπτικό απ’ ό,τι στην παράφραση, καθώς σε αυτές τις περιπτώσεις το
περιεχόμενο του μεταφερόμενου λόγου συνοψίζεται σε μεγαλύτερο ή μικρότερο
βαθμό. Αυτή η διαφοροποίηση γίνεται εμφανής από το γεγονός ότι στις περιπτώσεις
σύνοψης, ο μεταφερόμενος λόγος δεν εκφέρεται με (συμπληρωματική ή ανεξάρτητη)
πρόταση, αλλά ονοματοποιείται.
Συντακτικά, η σύνοψη πραγματώνεται με τις εξής μορφές:
1) [+ εισαγωγικό στοιχείο + απλό ονοματικό ανάπτυγμα]: Ο μεταφερόμενος
λόγος εκφέρεται με ονοματική φράση, η οποία λειτουργεί ως αντικείμενο
(παραδείγματα 163-164) ή υποκείμενο (παράδειγμα 165) στο ρήμα ή τη μετοχή που
εισάγει την Αναπαράσταση του Λόγου ή ως προσδιορισμός στις περιπτώσεις εκείνες
που η Αναπαράσταση του Λόγου ονοματοποιείται (παράδειγμα 166).
163. Οι σεισμόπληκτοι που ζουν σε σκηνές, εκτός από τη λύση του

λυόμενου, μπορούν να επιλέξουν και τη λύση της επιδότησης του
ενοικίου ή της συγκατοίκησης, η οποία φτάνει τις εκατόν είκοσι
χιλιάδες δραχμές. Την επιδότηση αυτή έχουν ζητήσει έως τώρα
οχτώμισι χιλιάδες (.) σεισμόπληκτες οικογένειες. [ΝΕΤ 2.38-43]
164. Το πρωί μαζί με πυροσβέστες και λιμενικούς, διαδήλωσαν έξω από
τη Βουλή, ζητώντας αυξήσεις. [MEGA 12.4-6]
165. Μόλις έγινε γνωστή η μυστηριώδης εξαφάνιση των πυραύλων,
το κλιμάκιο του Εφ Μπι Άι στην Αθήνα ζήτησε να ενημερωθεί από
την ΕΥΠ. [MEGA 1.57-59]
166. Έσβησαν και οι τελευταίες ελπίδες για ανεύρεση επιζώντων. Το
Μπόινγκ 767 πήρε στο βαλτώδη βυθό του Ατλαντικού (.) διακόσους
δεκαεπτά ανθρώπους. [ΝΕΤ 9.10-12]
176
2) [+ εισαγωγικό στοιχείο + σύνθετο ονοματικό ανάπτυγμα]: Σε αυτές τις

περιπτώσεις, το περιεχόμενο του μεταφερόμενου λόγου αναπτύσσεται κάπως
περισσότερο, καθώς εκφέρεται με ονοματική φράση, η οποία προσδιορίζεται
συμπληρωματικά με διάφορους τρόπους, όπως με συμπληρωματική πρόταση
(παράδειγμα 167), εμπρόθετο προσδιορισμό της αναφοράς (παράδειγμα 168), ή και
με την προσθήκη πιο σύνθετων ονοματικών ή ρηματικών φράσεων (παράδειγμα 169).
167. Πυροσβέστες με ειδικές στολές βρίσκονται πάνω στο επιβατηγό

πλοίο Σούπερ Φαστ 3. Συμμετέχουν, μαζί με τα μέλη του
πληρώματος, στις έρευνες (.) για ν’ ανακαλύψουν εάν υπάρχει και
άλλος νεκρός λαθρομετανάστης στο πλοίο. Το Υπουργείο
Εμπορικής Ναυτιλίας εκφράζει φόβους (.) ότι εκτός από τους
έντεκα νεκρούς, που ήδη έχουν βρεθεί, να υπάρχουν στο
εσωτερικό του επιβατηγού, νεκρά, και άλλα οκτώ άτομα.
[MEGA 14.13-20]
168. Κάποιοι εκφράζουν ανοιχτά φόβους για νέο αιματηρό χτύπημα,
ενώ το Γενικό Επιτελείο Στρατού θολώνει τα νερά μιλώντας για
λάθος (.) στην καταμέτρηση των πυραύλων. [STAR 3.6-9]
169. Οι επαγγελματοβιοτέχνες απειλούν με κινητοποιήσεις αν δεν
ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα, κι αν δεν υπάρξει συντονισμός.
[MEGA 4.58-60]
Συνοψίζοντας τα όσα ειπώθηκαν παραπάνω, μπορούμε να πούμε ότι στις

περιπτώσεις σύνοψης, το ομιλούν άτομο μεταφέρει αυτό που θεωρεί ως τον θεματικό
πυρήνα του μεταφερόμενου λόγου, ενώ, παράλληλα, έχει τη δυνατότητα μεγαλύτερης
ερμηνευτικής παρέμβασης.
6.3.5. Αφηγηματική απόδοση
Σε αυτόν τον τρόπο Αναπαράστασης του Λόγου, το περιεχόμενο του

μεταφερόμενου λόγου παραλείπεται εξ ολοκλήρου και αυτό που το ομιλούν άτομο
177
αναφέρει είναι το γεγονός ότι έλαβε χώρα ένα γλωσσικό συμβάν. Η αφηγηματική
απόδοση, δηλαδή, αποτελεί το οριακό σημείο μεταξύ της χρήσης της γλώσσας για
την αναπαράσταση μιας ήδη γλωσσικά κωδικοποιημένης αναπαράστασης
(Αναπαράσταση του Λόγου) και της χρήσης της γλώσσας για την κωδικοποίηση εξω-
γλωσσικών εμπειριών ή καταστάσεων. Στις περισσότερες προσεγγίσεις, τέτοιες
περιπτώσεις δεν εντάσσονται καν στην εξέταση του φαινομένου της Αναπαράστασης
του Λόγου.
Ωστόσο, αποφάσισα να τις συμπεριλάβω στην παρούσα έρευνα για δύο
λόγους. Πρώτον, στο πλαίσιο της θεώρησης του φαινομένου της Αναπαράστασης του
Λόγου ως συστήματος διαβαθμισμένων επιλογών, ως συνεχούς, η αφηγηματική
απόδοση αποτελεί μία από τις επιλογές που έχει στη διάθεσή του το ομιλούν άτομο.
Όπως κάθε επιλογή από αυτό το σύστημα, έτσι και η επιλογή της αφηγηματικής
απόδοσης του λόγου τρίτων μπορεί να είναι εξίσου σημαντική με την επιλογή
οποιουδήποτε άλλου τρόπου Αναπαράστασης του Λόγου (βλ. και Thompson 1996:
518). Δεύτερον, μολονότι στον συγκεκριμένο τρόπο Αναπαράστασης του Λόγου
αναφέρεται μόνο το γεγονός ότι έλαβε χώρα ένα γλωσσικό συμβάν, ο/η ομιλητής/τρια
μπορεί, ταυτόχρονα, να μεταφέρει και την προσλεκτική δύναμή του, όπως αυτή
γίνεται εμφανής από την επιλογή ενδείκτη αναπαράστασης, ερμηνεύοντας με αυτόν
τον τρόπο το περιεχόμενο του λόγου του/της αρχικού/ής ομιλητή/τριας χωρίς να τον
μεταφέρει.
Συντακτικά, η αφηγηματική απόδοση πραγματώνεται με την παρουσία μόνο
του ενδείκτη αναπαράστασης (παραδείγματα 170-174).
170. Στο κλίμα αυτό ήταν και η Μαίρη Μπόση, πρώην σύμβουλος για
θέματα τρομοκρατίας, στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης, που μίλησε
στην εκπομπή του Μέγκα Οκτώ στον Αέρα. [MEGA 21.58-61]
171. Πολλοί οδηγοί ξέσπασαν σήμερα. Καταγγέλλουν ακόμα και
λιμενικούς στη Πάτρα. [MEGA 31.55-56]
172. Ο υπουργός Τύπου όταν ρωτήθηκε (.) προχώρησ’ ένα βήμα
περισσότερο κατηγορώντας ευθέως τον αρχηγό της Νέας
Δημοκρατίας. [MEGA 20.52-54]
173. Το Σούπερ Φαστ 3 έπειτα από παραγγελία του εισαγγελέα Πατρών
(.) θα επιθεωρηθεί από πραγματογνώμονες (.) για να διαπιστωθούν
τα ακριβή (.) αίτια της τραγωδίας. [NET 7.172-174]
178
174. Παρά τις διαβεβαιώσεις όμως της μεγάλης αεροπορικής εταιρείας,

χθες, Μπόινγκ 767 παρουσίασε πρόβλημα στο συγκεκριμένο
σύστημα, ενώ ανεφοδιαζόταν στο αεροδρόμιο του Γκάτε του
Καναδά. [NET 24.39-42]
Η αφηγηματική απόδοση αποτελεί τον πιο περιληπτικό τρόπο

Αναπαράστασης του Λόγου, καθώς επιτρέπει στον/στην ομιλητή/τρια να αναφερθεί
σε ένα γλωσσικό συμβάν χωρίς, ωστόσο, να μεταφέρει το περιεχόμενό του.
6.3.6. Συνδυασμοί τρόπων
Η αρχική επιλογή τρόπου Αναπαράστασης του Λόγου δεν είναι απαραίτητο

να διατηρηθεί σταθερή για το σύνολο του μεταφερόμενου λόγου. Το ομιλούν άτομο
μπορεί να συνδυάσει διαφορετικούς τρόπους, συνήθως την παράθεση με πιο πλάγιους
τρόπους Αναπαράστασης του Λόγου, όπως την παράφραση και τη σύνοψη
(παραδείγματα 175-178)
175. Πάντως, ο Νίκολας Μπερνς, παρότι στην Ουάσιγκτον Ποστ δήλωσε

απογοητευμένος γιατί δεν υπάρχουν μέχρι τώρα αποτελέσματα στη
τρομοκρατία, με δήλωσή του, αργά χθες το βράδυ, χαρακτήρισε
ανεδαφικές 52 τις υπόνοιες (.) ότι τρομοκράτες συνδέονται με την
ελληνική κυβέρνηση. [MEGA 21.67-71]
176. Οι καταστροφές απλώνονται σε έκταση εκατόν σαράντα
χιλιομέτρων, στις ακτές της Ορίσα. Τα νερά της θάλασσας έχουν
εισχωρήσει σε ακτίνα ενός χιλιομέτρου μέσα στη στεριά. Πρώην
αγροί έχουν μετατραπεί σε ψαρότοπους. Η κυβέρνηση
χαρακτήρισε την κατάσταση στην περιοχή ως εθνική
καταστροφή. [STAR 4.40-45]
177. Με αφορμή το δημοσίευμα της Ουάσιγκτον Ποστ, ο κυβερνητικός
εκπρόσωπος δήλωσε ότι η προσπάθεια της κυβέρνησης για τη
πάταξη της τρομοκρατίας (.) δεν μπορεί ν’ αμφισβητηθεί. Και
52
Με έντονη και πλάγια γραφή δηλώνονται εκείνα τα τμήματα του μεταφερόμενου λόγου που
αποδίδονται με παράθεση.
179
χαρακτήρισε εκτός πραγματικότητας και επιζήμιες για τις

ελληνοαμερικανικές σχέσεις (.) τις θέσεις ανωνύμων
αξιωματούχων, που περιλαμβάνονται στο δημοσίευμα.
[NET 16.39-45]
178. *ΟΙ ΣΕΙΣΜΟΛΟΓΟΙ ΕΚΦΡΑΖΟΥΝ ... ‘ΩΡΙΜΕΣ’
ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ* (τίτλος) [MEGA 23.9-10]
Η κωδικοποίηση παρόμοιων περιπτώσεων Αναπαράστασης του Λόγου ως

συνδυασμών διαφορετικών τρόπων έγινε κυρίως με βάση τα σημασιακά
χαρακτηριστικά του εισαγωγικού ρήματος και την επιτόνιση του εκφωνήματος,
καθώς πρόκειται, κατά κανόνα, για περιπτώσεις εκφωνημένου λόγου. Αντίθετα, σε
περιπτώσεις γραπτού λόγου, όπως είναι ο τίτλος στο παράδειγμα 178, η παρουσία
των εισαγωγικών σε τμήμα του μεταφερόμενου λόγου καθιστά τον εντοπισμό τέτοιων
περιπτώσεων πιο εύκολη.
6.4. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Ο τέταρτος άξονας ανάλυσης περιλαμβάνει την εξέταση των λειτουργιών της

Αναπαράστασης του Λόγου, δηλαδή, των σκοπών που καλείται να εξυπηρετήσει η
μεταφορά και απόδοση του λόγου τρίτων στην αφηγηματική δομή της τηλεοπτικής
είδησης.
Η ανάλυση στηρίχτηκε στη μελέτη των Vincent & Perrin (1999) για τις
αφηγηματικές και μη-αφηγηματικές λειτουργίες της Αναπαράστασης του Λόγου,
καθώς η πραγματολογική προσέγγισή τους συμβαδίζει με το ενδιαφέρον μου στην
παρούσα έρευνα για τους ρητορικούς στόχους που εξυπηρετεί η Αναπαράσταση του
Λόγου στον δημοσιογραφικό λόγο. Επειδή, ωστόσο, η φύση και η δομή της
τηλεοπτικής είδησης διαφέρει από τη φύση και τη δομή της προσωπικής αφήγησης,
που αποτελεί αντικείμενο εξέτασης των Vincent & Perrin, χρειάστηκε να
προσαρμόσω τη δική τους τυπολογία στα δικά μου δεδομένα.
180
Η διάκριση των λειτουργιών της Αναπαράστασης του Λόγου στηρίζεται σε

κειμενικά και γραμματικά κριτήρια. Πιο συγκεκριμένα, τα κριτήρια που
χρησιμοποιήθηκαν είναι τα εξής: 1) το είδος του εισαγωγικού στοιχείου και τα
γραμματικά χαρακτηριστικά του (π.χ., χρόνος και όψη του ρήματος) και 2) η θέση
της Αναπαράστασης του Λόγου στην αφηγηματική δομή της είδησης με βάση το
σχήμα που προτείνει ο van Dijk (1988: 55) (βλ. 1.3.3.).
Στην ανάλυση δεν συμπεριέλαβα περιπτώσεις Αναπαράστασης του Λόγου
που εμφανίζονται στην εισαγωγή και στους τίτλους της τηλεοπτικής είδησης. Στο
πρώτο κεφάλαιο, είδαμε ότι η εισαγωγή της είδησης επιτελεί την ίδια λειτουργία που
επιτελεί η σύνοψη στην προφορική αφήγηση: και στις δύο περιπτώσεις συνοψίζεται
και προαναγγέλλεται το περιεχόμενο της ιστορίας. Κατά συνέπεια, η εισαγωγή δεν
αποτελεί στην ουσία τμήμα της ιστορίας στην τηλεοπτική είδηση αλλά προηγείται
αυτής. Γι’ αυτόν, λοιπόν, τον λόγο αποκλείστηκαν από την ανάλυση εκείνες οι
περιπτώσεις Αναπαράστασης του Λόγου που εμφανίζονται σε αυτό το τμήμα της
τηλεοπτικής είδησης. Για τον ίδιο λόγο αποκλείστηκαν και οι περιπτώσεις
Αναπαράστασης του Λόγου που εμφανίζονται στους τίτλους της τηλεοπτικής
είδησης, καθώς οι τίτλοι δεν αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της αφήγησης. Η
ανάλυση, δηλαδή, επικεντρώθηκε στην καθαυτό ιστορία.
Με βάση, λοιπόν, τα παραπάνω κριτήρια, διέκρινα στο υλικό τέσσερις
λειτουργίες της Αναπαράστασης του Λόγου: 1) τη λειτουργία της αφήγησης, 2) τη
λειτουργία της αξιολόγησης, 3), τη λειτουργία του προσανατολισμού, και 4) τη
λειτουργία της υποστήριξης.
6.4.1. Λειτουργία της αφήγησης
Η Αναπαράσταση του Λόγου λειτουργεί αφηγηματικά όταν χρησιμοποιείται

για να προσδιορίσει ένα γλωσσικό συμβάν σε μια αλληλουχία (γλωσσικών και/ή μη)
συμβάντων η οποία καθορίζεται από τις σχέσεις χρονικής συνάφειας και αιτιότητας
των γεγονότων που την απαρτίζουν. Ο βασικός στόχος της Αναπαράστασης του
Λόγου σε αυτήν την περίπτωση είναι να συμβάλει στην εξέλιξη της αφήγησης (βλ.
και Vincent & Perrin 1999: 294).
181
Όταν η Αναπαράσταση του Λόγου λειτουργεί αφηγηματικά, ο μεταφερόμενος

λόγος αποτελεί ένα από τα κυρίως γεγονότα της ιστορίας ή μία από τις συνέπειές τους
στο αφηγηματικό σχήμα του van Dijk (βλ. 1.3.3.). Σε αυτές τις περιπτώσεις, η
Αναπαράσταση του Λόγου εκφέρεται σε πρόταση ανεξάρτητη ή εξαρτημένη χρονική,
ενώ το εισαγωγικό στοιχείο είναι κατά κανόνα λεκτικό ρήμα, σε χρόνο αόριστο ή
ιστορικό ενεστώτα. Η πηγή του λόγου είναι άτομο που συμμετέχει στο
εξιστορούμενο γεγονός.
Το παράδειγμα 179 είναι αποσπάσμα από μια είδηση με θέμα την απώλεια
πέντε αντιαρματικών πυραύλων από ένα στρατόπεδο στην Κω. Εκφωνείται αμέσως
μετά την εισαγωγή του παρουσιαστή. Ο ρεπόρτερ εδώ εξιστορεί τα γεγονότα της
ιστορίας με τη χρονολογική σειρά με την οποία συνέβησαν.
179. Πέντε αντιαρματικοί πύραυλοι τύπου Λόου εξαφανίστηκαν από το

στρατόπεδο της Κω, με αποτέλεσμα οι αρχές ασφαλείας να τεθούν
σε κατάσταση επιφυλακής. Οι αντιαρματικοί αυτοί πύραυλοι έχουν
μεγάλη διατρητική ικανότητα, σχεδόν ενενήντα πέντε τοις εκατό,
ακρίβεια βολής και δραστικό βεληνεκές εκατόν πενήντα μέτρα, ενώ
το μέγιστο βεληνεκές τους φτάνει τα τρακόσια μέτρα. Μόλις έγινε
γνωστή η απώλεια των πέντε αντιαρματικών πυραύλων από το
διακόσια ενενήντα πέντε τάγμα της Κω, σήμανε συναγερμός στις
υπηρεσίες ασφαλείας του στρατού, ενώ ενημερώθηκε αμέσως κι η
Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών. [STAR 3.10-21] 53
Η αφήγηση ξεκινά με το γεγονός της εξαφάνισης των πυραύλων (Πέντε

αντιαρματικοί πύραυλοι τύπου Λόου εξαφανίστηκαν από το στρατόπεδο της Κω) και με
τις συνέπειες που είχε αυτό το γεγονός (με αποτέλεσμα οι αρχές ασφαλείας να τεθούν
σε κατάσταση επιφυλακής). Ο ρεπόρτερ, έχοντας παρεμβάλει ορισμένες πληροφορίες
για τις δυνατότητες αυτών των πυραύλων (Οι αντιαρματικοί αυτοί πύραυλοι ... τα
τρακόσια μέτρα), συνεχίζει την εξιστόρηση των γεγονότων (Μόλις έγινε γνωστή ...η
Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών.), δύο από τα οποία είναι γλωσσικά.
Στο παράδειγμα 180, ο ρεπόρτερ εξιστορεί την εξουδετέρωση μιας βόμβας
που τοποθέτησαν άγνωστοι στο σύστημα εξαερισμού της εταιρείας Νάικ.
53
Με έντονη γραφή δηλώνονται τα κυρίως γεγονότα της ιστορίας, ενώ με έντονη και πλάγια γραφή
δηλώνονται όσα από τα κυρίως γεγονότα είναι γλωσσικά.
182
180. Η βόμβα είχε τοποθετηθεί στο σύστημα εξαερισμού της εταιρείας

Νάικ, που βρίσκεται στη διασταύρωση των οδών Ελευθερίου
Βενιζέλου και Μετσόβου στο Παλαιό Φάληρο. Γύρω στις τρεις παρά
τέταρτο τα ξημερώματα άγνωστος τηλεφώνησε στην
Ελευθεροτυπία, και λίγο αργότερα στον τηλεοπτικό σταθμό Άλφα,
και: ανέφερε για την τοποθέτηση της βόμβας τη συγκεκριμένη
εταιρεία, και μάλιστα είπε ότι πρόκειται να εκραγεί στις τέσσερις.
Πυροτεχνουργοί και άντρες της Αντιτρομοκρατικής που έφτασαν
στο Φάληρο με τον εκπαιδευμένο σκύλο (.) εντόπισαν την βόμβα
και την εξουδετέρωσαν με ελεγχόμενη έκρηξη. [NET 29.6-16]
Ξεκινώντας την αφήγηση με το γεγονός της τοποθέτησης της βόμβας (Η

βόμβα είχε τοποθετηθεί …στο Παλαιό Φάληρο), ο ρεπόρτερ εξιστορεί την τηλεφωνική
συνομιλία του άγνωστου δράστη με τους ανθρώπους της εφημερίδας και του
τηλεοπτικού σταθμού (Γύρω στις τρεις παρά τέταρτο … στις τέσσερις). Η αφήγηση
ολοκληρώνεται με την εξιστόρηση των γεγονότων του εντοπισμού και της
εξουδετέρωσης της βόμβας (Πυροτεχνουργοί … με ελεγχόμενη έκρηξη.). Και εδώ, δύο
από τα κυρίως γεγονότα της ιστορίας είναι γλωσσικά.
Στα παραπάνω παραδείγματα, η αφήγηση περιλαμβάνει την εξιστόρηση τόσο
γλωσσικών όσο και μη γλωσσικών γεγονότων. Συχνά, ωστόσο, αντικείμενο
αφήγησης στην τηλεοπτική είδηση γίνονται αποκλειστικά γλωσσικά συμβάντα λόγω
της πληροφιακής αξίας που θεωρείται ότι έχουν. Ενδεικτικό ως προς αυτό είναι το
ακόλουθο παράδειγμα, στο οποίο παρατίθεται ολόκληρο το κείμενο της
συγκεκριμένης είδησης.
184. Παρουσιαστής Επιστρέφουμε στο θέμα του

προϋπολογισμού, η δημοσιοποίηση των
μεγεθών του (.) ήταν η αφορμή για νέα
οξύτατη αντιπαράθεση κυβέρνησης και
αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Ρεπόρτερ Σχολιάζοντας την πολιτική επικαιρότητα, ο
πρωθυπουργός κατέστησε σαφές (.) ότι η
183
κυβέρνηση θα απαντά δυναμικά στη

σκανδαλολογία.
*Δημήτρης Ρέππας, Θα δίδεται απάντηση (.) αποστομωτική, και
Κυβερνητικός άμεση ((παύση)) σε κάθε απόπειρα από την
εκπρόσωπος* πλευρά της Νέας Δημοκρατίας ((παύση))
και των στελεχών της ((παύση)) να
συσκοτίσουν ((παύση)) το πολιτικό τοπίο,
και να δηλητηριάσουν τη δημόσια ζωή
((παύση)) η κυβέρνηση δεν πρόκειται να
δεχθεί ((παύση)) αυτούς τους αστήρικτους
ισχυρισμούς απ’ τη πλευρά της Νέας
Δημοκρατίας ((παύση)) που στόχο έχουν (.)
να συγκαλύψουν ((παύση)) την αδυναμία
και την ένδεια την πολιτική, ιδεολογική και
προγραμματική της Νέας Δημοκρατίας,
Ρεπόρτερ Η Νέα Δημοκρατία εκτιμά ότι ο
προϋπολογισμός δεν δημιουργεί ευνοϊκές
προϋποθέσεις για την μετά ΟΝΕ εποχή.
*Γιώργος Είμαστε οι πρώτοι που θέλουμε και θα
Αλογοσκούφης, επιδιώξουμε και θα καταφέρουμε (.)
Υπεύθυνος να μπει η Ελλάδα στην ΟΝΕ το
Οικονομικού συντομότερο δυνατόν. Αυτό όμως είναι
Τομέα Ν.Δ.* ανεξάρτητον (.) από το: (.) τι περιέχει
αυτός ο προϋπολογισμός ((παύση)) κι
αυτός ο προϋπολογισμός σίγουρα (.) δε
διευκολύνει τη πορεία της χώρας ((παύση))
στη μετά ΟΝΕ εποχή.
Ρεπόρτερ Στη σημερινή συνεδρίαση του
Υπουργικού Συμβουλίου, ο
πρωθυπουργός υπενθύμισε δηλώσεις του
προέδρου της Νέας Δημοκρατίας Κώστα
Καραμανλή (.) περί μακιγιαρισμένης
οικονομίας που δεν οδηγεί στην ΟΝΕ. Να
ένα παράδειγμα, μεταξύ άλλων, είπε ο
πρωθυπουργός, ποιοι προσπάθησαν να
υπονομεύσουν τη χώρα, και ποιοι
διαψεύστηκαν παταγωδώς.
184
((Δημήτρης Ρέππας, Οι ισχυρισμοί του κυρίου Καραμανλή

Κυβερνητικός ((παύση)) αποδείχθηκε ((παύση))
54
Εκπρόσωπος)) διαψεύστηκαν παταγωδώς. ((παύση))
Θεαματικά ((παύση)) από την εξέλιξη των
πραγμάτων. Είμαστε σε απόσταση
αναπνοής από την ΟΝΕ (.) η ελληνική
οικονομία είναι πιο ισχυρή παρά ποτέ
((παύση)) άρα, αυτά τα οποία ισχυρίστηκε
τότε ο κύριος Καραμανλής (.) δείχνουν
((παύση)) ότι είναι ένας (.) πολιτικός (.)
είτε επιπόλαιος (.) είτε κακόπιστος (.) είτε
ανίκανος να σταθμίσει τα πράγματα. Άρα,
δε μπορεί να εγγυηθεί ((παύση)) τη πορεία
της χώρας στο μέλλον.
Ρεπόρτερ Με ανακοίνωση της Κεντρικής Επιτροπής,
το Κάπα Κάπα Έψιλον χαρακτηρίζει
υποκριτική τη θέση ότι ο πλούτος που
συσσωρεύεται αναδιανέμεται, υπέρ των
χαμηλόμισθων και συνταξιούχων. Ο
Συνασπισμός, με ανακοίνωσή του, εκτιμά:
ότι παρά τον προεκλογικό χαρακτήρα
του, ο προϋπολογισμός βρίσκεται σε
αντίθεση με τις ανάγκες των
εργαζομένων. Ο πρόεδρος του ΔΗΚΚΙ
Δημήτρης Τσοβόλας δήλωσε ότι ο:
προϋπολογισμός προωθεί κοινωνικά
άδικες επιλογές, ενώ υποθηκεύει το
μέλλον της πραγματικής οικονομίας.
[ΝΕΤ 17.1-53]
Το θέμα της δίνεται από τον παρουσιαστή στην εισαγωγή. Πρόκειται για την
αντιπαράθεση κυβέρνησης και αντιπολίτευσης όσον αφορά τη δημοσιοποίηση των
μεγεθών του προϋπολογισμού. Αυτή η αντιπαράθεση παίρνει τη μορφή μιας
αλληλουχίας γλωσσικών συμβάντων με πρωταγωνιστές τους εκπροσώπους τόσο της
54
Σε διπλή παρένθεση δηλώνεται η ταυτότητα ομιλητών/τριών που έχει προσδιοριστεί με κείμενο που
εμφανίζεται στην οθόνη σε προγενέστερο σημείο της είδησης.
185
κυβέρνησης όσο και της αντιπολίτευσης. Ο ρεπόρτερ της είδησης ξεκινά την
αφήγησή του μεταφέροντας τον λόγο του πρωθυπουργού (ο πρωθυπουργός ... στη
σκανδαλολογία). Ως απάντηση, ακολουθεί η εκτίμηση των εκπροσώπων της
αντιπολίτευσης (Η Νέα Δημοκρατία εκτιμά ... για την μετά ΟΝΕ εποχή.). Η αφήγηση
συνεχίζεται με τη μεταφορά και πάλι του λόγου του πρωθυπουργού (Στη σημερινή
συνεδρίαση ... που δεν οδηγεί στην ΟΝΕ.), για να ολοκληρωθεί με τις δηλώσεις των
εκπροσώπων των άλλων κομμάτων της αντιπολίτευσης για το θέμα (το Κάπα Κάπα
Έψιλον χαρακτηρίζει ... και συνταξιούχων, ο Συνασπισμός εκτιμά: ... των
εργαζομένων, ο πρόεδρος του ΔΗΚΚΙ Δημήτρης Τσοβόλας δήλωσε ...της πραγματικής
οικονομίας.). Η εξιστόρηση των κυρίως γεγονότων της αφήγησης διακόπτεται από
μια σειρά περιπτώσεων Αναπαράστασης του Λόγου, των οποίων η λειτουργία είναι
διαφορετική (βλ. παρακάτω).
Συνοψίζοντας τα όσα ειπώθηκαν παραπάνω, όταν η Αναπαράσταση του
Λόγου λειτουργεί αφηγηματικά, ο μεταφερόμενος λόγος έρχεται στο επίκεντρο της
αφηγηματικής δομής της είδησης, καθώς το τι ειπώθηκε αποκτά πληροφοριακό
ενδιαφέρον.
6.4.2. Λειτουργία της αξιολόγησης
Η Αναπαράσταση του Λόγου λειτουργεί αξιολογικά όταν χρησιμοποιείται για

να αξιολογήσει ένα γεγονός της ιστορίας που αφηγείται ο/η δημοσιογράφος και όχι
για να αναπαραστήσει ένα γλωσσικό συμβάν ως γεγονός της αφήγησης (βλ. και
Vincent & Perrin 1999: 296). Σε αυτήν την περίπτωση, ο μεταφερόμενος λόγος
αποτελεί μέρος του σχολιασμού των κυρίως γεγονότων της ιστορίας στο
αφηγηματικό σχήμα του van Dijk (βλ. 1.3.3.). Το εισαγωγικό στοιχείο μπορεί να είναι
ρήμα είτε εξωτερικευμένου είτε εσωτερικευμένου λόγου (σε χρόνο ενεστώτα,
παρατατικό, αόριστο ή παρακείμενο), σε πρόταση ανεξάρτητη ή εξαρτημένη, ενώ η
πηγή του λόγου μπορεί να είναι άτομο που συμμετέχει στα γεγονότα της ιστορίας
(οπότε η αξιολόγηση είναι εκ των έσω) ή άτομο που δεν έχει άμεση σχέση με τα
γεγονότα της ιστορίας (οπότε η αξιολόγηση είναι εξωτερική). Η αξιολόγηση μπορεί
να γίνει σε οποιοδήποτε σημείο στη διάρκεια της αφήγησης, διακόπτοντας τη ροή
των κυρίως γεγονότων της ιστορίας (πρβλ. και Labov 1972).
186
Επειδή η αξιολόγηση αποτελεί βασικό στοιχείο κάθε αφήγησης, καθώς

αναδεικνύει, όπως ανέφερα στο πρώτο κεφάλαιο (1.3.2.), την αξία της ιστορίας και
τον λόγο για τον οποίον έγινε η εξιστόρησή της, αποφάσισα να εξετάσω τη φύση της
αξιολόγησης στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η Αναπαράσταση του Λόγου
λειτουργεί ως αξιολογικός μηχανισμός των γεγονότων στην τηλεοπτική είδηση.
Για τον σκοπό αυτό, ανέλυσα το περιεχόμενο του μεταφερόμενου λόγου
στηριζόμενη στη μελέτη της Almeida (1992) για τη γεγονοτικότητα στον
ειδησεογραφικό λόγο, στο έργο των Martin & White (2005), το οποίο εντάσσεται στο
πλαίσιο της συστημικής γλωσσολογίας του Halliday και επικεντρώνεται στη
διαπροσωπική λειτουργία της γλώσσας, και στη μελέτη των Biber & Finegan (1989)
για τη γλωσσική πραγμάτωση της στάσης (stance) του ομιλούντος ατόμου απέναντι
στο περιεχόμενο του λόγου του. Η ποικιλία των διαστάσεων αξιολόγησης και των
γλωσσικών μέσων με τα οποία πραγματώνεται επέβαλαν τον συνδυασμό των
παραπάνω προσεγγίσεων στην παρούσα έρευνα.
Σύμφωνα με τους Martin & White (2005: 61-68), η στάση του αξιολογούντος
ατόμου μπορεί να εγγράφεται ρητά στο κείμενο ή να υποδηλώνεται. Η ρητή εγγραφή
της στάσης πραγματώνεται με γλωσσικούς ενδείκτες όπως επίθετα, ουσιαστικά και
ρήματα αξιολογικά μαρκαρισμένα (θετικά ή αρνητικά). Αντίθετα, στην περίπτωση
της έμμεσης αξιολόγησης, είναι η επιλογή και διατύπωση συγκεκριμένων
αναπαραστατικών νοημάτων και των συνδηλώσεων που συνήθως συνδέονται με αυτά
που υποδηλώνουν τη στάση του αξιολογούντος ατόμου.
Για την ανάλυση των διαστάσεων αξιολόγησης, χρησιμοποίησα τη διάκριση
της Almeida (1992: 239-241) μεταξύ γεγονοτικών και μη γεγονοτικών δηλώσεων
(factual/non-factual statements) στον ειδησεογραφικό λόγο. Σύμφωνα, λοιπόν, με
αυτή τη διάκριση, η αξιολόγηση είναι γεγονοτική, όταν ο/η ομιλητής/τρια εκφράζει
τη στάση του/της απέναντι σε γεγονότα και καταστάσεις τα οποία προβάλλει ως
υπαρκτά. Αντίθετα, η αξιολόγηση είναι μη γεγονοτική, όταν αφορά γεγονότα και
καταστάσεις που προβάλλονται ως μη υπαρκτά, ως πιθανά ή μελλοντικά. Η
γεγονοτικότητα ή μη της αξιολόγησης γίνεται εμφανής από την ύπαρξη γλωσσικών
ενδεικτών, όπως είναι η επιλογή του ρήματος, ο χρόνος και η έγκλισή του ή η
παρουσία συγκεκριμένων συντακτικών δομών.
Στη συνέχεια, λαμβάνοντας υπόψη τις μελέτες των Martin & White (2005) και
Biber & Finegan (1989), διέκρινα πέντε αξιολογικά πεδία, με κριτήριο το αντικείμενο
της αξιολόγησης. Τα πεδία αυτά είναι: 1) το πεδίο του συναισθήματος, 2) το πεδίο
187
της κρίσης, 3) το πεδίο της εκτίμησης, 4) το πεδίο της εικασίας και 5) το πεδίο της
υποχρέωσης/αναγκαιότητας. Στις τρεις πρώτες κατηγορίες, η αξιολόγηση είναι
γεγονοτική, ενώ στις υπόλοιπες δύο η αξιολόγηση είναι μη γεγονοτική.
Ας δούμε κάθε αξιολογικό πεδίο χωριστά.
1) Το πεδίο του συναισθήματος: Αφορά την έκφραση της συναισθηματικής
στάσης του ομιλούντος ατόμου απέναντι στο αντικείμενο της αξιολόγησης, για
παράδειγμα, εάν χαίρεται ή λυπάται για κάτι, εάν αισθάνεται ασφαλές ή ανασφαλές
για κάτι ή εάν είναι ευχαριστημένο ή δυσαρεστημένο από κάτι. Η συναισθηματική
στάση του αξιολογούντος ατόμου δηλώνεται με ρήματα, ουσιαστικά, επίθετα και
επιρρήματα που λειτουργούν ως ενδείκτες συναισθημάτων, διαθέσεων και
συναισθηματικών τάσεων (βλ. και Biber & Finegan 1989, Martin & White 2005).
182. Ομιλητής Εγώ πολύ τους αγαπάω, αλλά θέλω και να μείνω.
[MEGA 11.49]
Στο παράδειγμα 182, εμφανίζεται να μιλά στην οθόνη ένας μικρός μαθητής, η
συμπεριφορά του οποίου έχει προκαλέσει προβλήματα στη σχέση του με τα άλλα
παιδιά και τους δασκάλους στο σχολείο. Έτσι, δάσκαλοι και μαθητές κάνουν αποχή
από τα μαθήματά τους και ζητούν την απομάκρυνσή του. Στο συγκεκριμένο
απόσπασμα, ο μικρός μαθητής αξιολογεί την όλη κατάσταση, εκφράζοντας τη
συναισθηματική του στάση απέναντι στα γεγονότα (αγαπάω, θέλω, έμφαση στο
πολύ).
183. Δύο ήταν αυτοί που στάθηκαν πολύ τυχεροί. Ο Έντουαρντ

Μακλάφλιν, σύμβουλος των αιγυπτιακών αερογραμμών, κοινωνικός
ψυχολόγος, που αποβιβάστηκε απ’ το αεροσκάφος στη Νέα Υόρκη
προερχόμενος απ’ το Λος Άντζελες. Κι ο τριανταδυάχρονος
μηχανικός Χισάμ Αχμέτ Ομάρ, που για λίγα λεπτά καθυστέρησης,
στα μαγαζιά, έχασε τη πτήση εννέα ενενήντα. Ήμουνα εξοργισμένος
που έχασα τ’ αεροπλάνο είπε αλλά τελικά, ήταν δώρο θεού.
[MEGA 5.40-47]
188
Στο παράδειγμα 183, το οποίο προέρχεται από μια είδηση για την πτώση ενός
αεροπλάνου, ο ρεπόρτερ αφηγείται πώς δύο άτομα που επρόκειτο να ταξιδέψουν με
το εν λόγω αεροπλάνο σώθηκαν επειδή για διαφορετικούς λόγους έχασαν την πτήση
τους. Ο ρεπόρτερ παραθέτει τον λόγο ενός από αυτούς, ο οποίος αξιολογεί εκ των
υστέρων το γεγονός, εκφράζοντας τη συναισθηματική του στάση απέναντι σ’ αυτό
(εξοργισμένος, δώρο θεού).
184. Ρεπόρτερ Όμως, τρεις νεαροί, που στάθηκαν περισσότερο

τυχεροί μετά από κλήρωση, θα είναι συγκυβερνήτες,
σε πραγματική πτήση, με Μιράζ 2000.
Ομιλητής Υπέροχα. Ήθελα:: από καιρό να γίνει: κάτι
τέτοιο, εκπληρώθηκε ένα όνειρο,
[MEGA 27.30-34]
Τέλος, στο παράδειγμα 184, το οποίο προέρχεται από μια είδηση για τις
πτήσεις μαθητών με πολεμικά αεροσκάφη στο πλαίσιο του εορτασμού της Πολεμικής
Αεροπορίας, εμφανίζεται να μιλά στην οθόνη ένας από τους μαθητές που ήδη
πέταξαν με μαχητικά, ο οποίος αξιολογεί το γεγονός, τοποθετούμενος
συναισθηματικά απέναντί του (υπέροχα, ήθελα::, ένα όνειρο).
2) Το πεδίο της κρίσης: Αφορά τη στάση του αξιολογούντος ατόμου απέναντι
στη συμπεριφορά άλλων ατόμων ή και του ίδιου του εαυτού του βάσει γενικότερα
αποδεκτών κανόνων και αρχών που ρυθμίζουν θεσμικά τη συμπεριφορά των
κοινωνικών υποκειμένων. Η αξιολόγηση παίρνει εδώ τη μορφή κρίσεων για τη
συμπεριφορά του αξιολογούμενου ατόμου, για παράδειγμα, πόσο ιδιαίτερο, ικανό,
αξιόπιστο, ειλικρινές ή ενάρετο είναι (βλ. και Martin & White 2005).
185. *Βύρωνας Πολύδωρας, Σημειώνω ότι είναι ((παύση))

Βουλευτής Ν.Δ.* επιεικώς απαράδεκτη ((παύση)) η
στάση και ο τρόπος (.) με τον
οποίον (.) η κυβέρνηση κατέθεσε
τον: ε (.) καταθέτει το
προϋπολογισμό της, δηλαδή με
φωνές και ύβρεις ((παύση)) προς
την: αξιωματική αντιπολίτευση.
189
((παύση)) Τους ε:/οι φωνές και οι

ύβρεις ((παύση)) τους
χαρακτηρίζουν ως πολιτικάντηδες
της κακιάς ώρας. [STAR 17.64-70]
Στο παράδειγμα 185, ο βουλευτής αξιολογεί τη συμπεριφορά των μελών της

κυβέρνησης κατά την κατάθεση του προϋπολογισμού στη Βουλή, χρησιμοποιώντας
μια σειρά αρνητικών επιθέτων και ουσιαστικών (απαράδεκτη, με φωνές και ύβρεις,
φωνές και ύβρεις, πολτικάντηδες της κακιάς ώρας).
186. Οι μικροί μαθητές της δεύτερης τάξης του ογδοηκοστού δημοτικού

σχολείου Θεσσαλονίκης (.) βρίσκονται από νωρίς το πρωί στο
προαύλιο μαζί με τους γονείς τους. Ο Σύλλογος Γονέων και
Κηδεμόνων (.) αποφάσισε να προχωρήσουν σε αποχή από τα
μαθήματά τους, με το αίτημα ν’ απομακρυνθεί από το σχολείο ένας
οκτάχρονος μαθητής, που θεωρείται ιδιαίτερα άτακτος.
[MEGA 3.10-16]
Στο παράδειγμα 186, το οποίο αφορά την περίπτωση του μαθητή που ανέφερα
παραπάνω (βλ. παράδειγμα 182), η αξιολόγηση γίνεται ανώνυμα και αφορά τη
συμπεριφορά του ίδιου του μικρού μαθητή (ιδιαίτερα άτακτος).
187. Μπορεί ο κύριος Παπαδόπουλος να εκτιμά ότι δύο σεισμογόνες

περιοχές στη χώρα μας (.) είναι ώριμες για μεγάλους σεισμούς, τα
στοιχεία όμως αυτά αρνήθηκε να τα στείλει (.) στην Επιτροπή
Εκτίμησης Σεισμικού Κινδύνου, την οποίαν χαρακτήρισε
αφερέγγυα. [MEGA 23.79-83]
Τέλος, στο παράδειγμα 187, το οποίο προέρχεται από μια είδηση με θέμα μια
σειρά σεισμών που έγιναν στη Δυτική Ελλάδα και την αντιπαράθεση που
πυροδότησαν μεταξύ των επιστημόνων, ο ρεπόρτερ μεταφέρει την αρνητική κρίση
ενός από αυτούς για την Επιτροπή Εκτίμησης Σεισμικού Κινδύνου (αφερέγγυα).
190
3) Το πεδίο της εκτίμησης: Αφορά τη στάση του αξιολογούντος ατόμου

απέναντι σε πράγματα, ενέργειες, γεγονότα και καταστάσεις. Η αξιολόγηση εδώ
παίρνει τη μορφή εκτίμησης της αξίας, της ποιότητας και της επίδρασης που έχουν
πράγματα και καταστάσεις για το αξιολογούν άτομο, για παράδειγμα, πόσο αξιόλογο,
ποιοτικό, περίπλοκο ή ενδιαφέρον είναι κάτι (βλ. και Martin & White 2005).
188. Η ταχύτητα τρομακτική, είναι απόδειξη ότι το αεροσκάφος ήταν

εκτός ελέγχου λένε οι ειδικοί, έχανε σε ύψος σχεδόν (.) ενενήντα
μέτρα το δευτερόλεπτο. [MEGA 5.63-65]
Στο παράδειγμα 188, το οποίο προέρχεται από μια είδηση για τη συντριβή
ενός αεροπλάνου των αιγυπτιακών αερογραμμών, η αξιολόγηση παίρνει τη μορφή
της εκτίμησης από ειδικούς της κατάστασης του αεροπλάνου που συνετέλεσε στην
πτώση του (τρομακτική, εκτός ελέγχου).
189. Ινδοί αξιωματούχοι μιλούν (.) για τις χειρότερες πλημμύρες των
τελευταίων εκατό ετών. [STAR 4.17-18]
Στο παράδειγμα 189, το οποίο προέρχεται από μια είδηση που αφορά τις
καταστροφές που προκάλεσαν πλημμύρες στην Ινδία, Ινδοί αξιωματούχοι αξιολογούν
το μέγεθος της καταστροφής για τη χώρα, συγκρίνοντάς την με αντίστοιχες
περιπτώσεις καταστροφών στο παρελθόν (χειρότερες, των τελευταίων εκατό ετών).
190. Ρεπόρτερ Στις δέκα και δέκα, ο πλοίαρχος του

σκάφους, Γιώργος Καζιπίδης, ανέφερε ότι η
φωτιά τέθηκε υπό πλήρη έλεγχο.
*Σταύρος Σουμάκης, Ήταν μια: επιχείρηση: η οποία πραγματικά
Υπουργός Εμπορικής ήτανε δύσκολο μεν, αλλά όπως ήδη
Ναυτιλίας* γνωρίζετε, εστέφη μ’ απόλυτη επιτυχία:,
έγιν’ άμεση κινητοποίηση παραπλεόντων
σκαφών ((παύση)) οι επιβάτες ε:
επιβιβάσθησαν: ομαλότατα:,
[MEGA 6.173-179]
191
Τέλος, στο παράδειγμα 190, το οποίο προέρχεται από μια είδηση για την
εκδήλωση πυρκαγιάς σε πλοίο της γραμμής Πάτρα-Αγκόνα, στην οποία έχασαν τη
ζωή τους Κούρδοι λαθρομετανάστες, ο υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας εμφανίζεται
να μιλά ο ίδιος στην οθόνη και να διατυπώνει τη δική του εκτίμηση για την
επιχείρηση διάσωσης των επιβατών του πλοίου (πραγματικά, δύσκολο, μ’ απόλυτη
επιτυχία, άμεση, ομαλότατα:).
4) Το πεδίο της εικασίας: Αφορά εκείνο το είδος αξιολόγησης το οποίο
συνίσταται στη διατύπωση υποθέσεων για το τι συνέβη στο παρελθόν ή πρόκειται να
συμβεί στο μέλλον. Η αξιολόγηση, δηλαδή, των γεγονότων γίνεται μέσω της
προβολής των πιθανών ή ενδεχόμενων εξελίξεων και συνεπειών τους στο μέλλον, ή
μέσω της διατύπωσης υποθέσεων για το τι θα μπορούσε να είχε συμβεί στο
παρελθόν. Η διατύπωση εικασιών πραγματώνεται με τη χρήση τροπικών ρημάτων
(π.χ., μπορεί) και επιρρημάτων (π.χ., ίσως, πιθανόν), του μορίου θα με παρατατικό, τη
χρήση μελλοντικών χρόνων, υποθετικών λόγων, ή ρημάτων (π.χ., φαίνεται,
αναμένεται, ενδέχεται), επιθέτων (π.χ., πιθανόν, σίγουρο, βέβαιο) και ουσιαστικών
(π.χ., ενδεχόμενο) τα οποία λειτουργούν ως τροπικά (βλ. και Biber & Finegan 1989).
191. Τα αίτια της πυρκαγιάς παραμένουν ακόμα άγνωστα. Πάντως, οι

λιμενικές αρχές απέκλεισαν το ενδεχόμενο οι Κούρδοι να είχαν
βάλει φωτιά. [MEGA 6.193-195]
Στο παράδειγμα 191, το οποίο προέρχεται από μια είδηση για την εκδήλωση
πυρκαγιάς σε πλοίο της γραμμής Πάτρα-Αγκόνα, ο ρεπόρτερ αποδίδει στις λιμενικές
αρχές την αξιολόγηση για τα αίτια της πυρκαγιάς. Η αξιολόγησή τους διατυπώνεται
ως εικασία, με την οποία, στη συγκεκριμένη περίπτωση, αποκλείεται η πιθανότητα οι
Κούρδοι λαθρομετανάστες που επέβαιναν στο πλοίο να προκάλεσαν την πυρκαγιά (το
ενδεχόμενο, να είχαν βάλει).
192. Η τελευταία μήνυση (.) έγινε πριν από δύο ημέρες στο αστυνομικό
τμήμα της Ακροπόλεως. Ήτανε μια κίνηση απελπισίας καθώς η ίδια
(.) προαισθανόταν ότι κάτι κακό θα συνέβαινε. [STAR 21.66-69]
192
Το παράδειγμα 192 προέρχεται από μια είδηση για τη δολοφονία, μέσα στο
γραφείο της, μιας υπαλλήλου από τον σύντροφό της. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα,
ο/η δημοσιογράφος αναφέρεται στα γεγονότα που προηγήθηκαν της δολοφονίας,
μεταξύ των οποίων ήταν και η κατάθεση δύο μηνύσεων του θύματος κατά του
συντρόφου του. Η Αναπαράσταση του Λόγου χρησιμοποιείται εδώ για να ερμηνεύσει
τη συμπεριφορά της γυναίκας, μέσω της διατύπωσης μιας εικασίας της ίδιας για τη
μελλοντική εξέλιξη της κατάστασής της (θα συνέβαινε).
193. Ρεπόρτερ Στο Μενίδι, ο κύριος Λαλιώτης εγκαινίασε

οικισμό εκατόν είκοσι λυομένων κατοικιών,
και είκοσι τροχόσπιτων.
*Κώστας Λαλιώτης, Μέχρι: τις δεκαπέντε Νοεμβρίου (.) ισχύει
Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ* η δέσμευσή μας (.)άλλωστε γίνεται μέρα
με τη μέρα πραγματικότητα, θα έχουν
εγκατασταθεί (.) περίπου τέσσερις χιλιάδες
(.) λυόμενοι και μεταφερόμενοι οικίσκοι, σε
αντίστοιχους οικισμούς ((παύση)) μέχρι:
((παύση)) τις ε:/το τέλος του: Νοεμβρίου
((παύση)) αρχές Δεκεμβρίου ((παύση)) θα
έχουν εγκατασταθεί πέντε χιλιάδες
λυόμενοι: (.) οικίσκοι, και μεταφερόμενοι
οικίσκοι, και στις είκοσι Δεκεμβρίου, θα
έχουν εγκατασταθεί (.) σε: ((παύση))
η/οργανωμένους οικισμούς εφτάμισι (.)
χιλιάδες (.) σπίτια, [ΝΕΤ 2.19-32]
Τέλος, στο παράδειγμα 193, το οποίο προέρχεται από μια είδηση με θέμα τα
εγκαίνια ενός νέου οικισμού σεισμοπλήκτων από τον υπουργό ΠΕΧΩΔΕ, ο
δημοσιογράφος παραθέτει τον λόγο του υπουργού, ο οποίος διατυπώνει την
πρόβλεψή του για το τι θα έχει συμβεί σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή στο μέλλον
(θα έχουν εγκατασταθεί ... θα έχουν εγκατασταθεί ... θα έχουν εγκατασταθεί).
5) Το πεδίο της υποχρέωσης/αναγκαιότητας: Αφορά περιπτώσεις κατά τις
οποίες η αξιολόγηση γεγονότων και καταστάσεων παίρνει τη μορφή διατύπωσης
κρίσεων για το τι (δεν) πρέπει ή (δεν) χρειάζεται να γίνει στο μέλλον, ή τι (δεν)
193
έπρεπε να είχε γίνει στο παρελθόν. Aυτή η μορφή αξιολόγησης πραγματώνεται με τη

χρήση ρημάτων και ρηματικών εκφράσεων δεοντικής τροπικότητας (π.χ., πρέπει,
χρειάζεται, είναι αναγκαίο, επιβάλλεται).
194. *Άρης Σπηλιωτόπουλος, Δεν πρέπει να υποτιμούμε ότι οι

Εκπρόσωπος Τύπου Ν.Δ.* προτεραιότητες, και φυσικά οι
εθνικές αναμονές από την επίσκεψη
(.) του προέδρου Κλίντον είν’
εντελώς διαφορετικές.
[ΝΕΤ 20.54-56]
Το παράδειγμα 194 αποτελεί απόσπασμα από μια είδηση που αναφέρεται στη
δημοσίευση σε αμερικανική εφημερίδα ενός άρθρου για την τρομοκρατία στην
Ελλάδα λίγες ημέρες πριν από την επίσκεψη Κλίντον στη χώρα. Στη συγκεκριμένη
περίπτωση Αναπαράστασης του Λόγου, η αξιολόγηση του εκπροσώπου της Ν.Δ. για
τη σκοπιμότητα της δημοσίευσης του άρθρου στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία
διατυπώνεται ως αναγκαιότητα να εξεταστούν οι πραγματικές προτεραιότητες και τα
οφέλη που μπορεί να έχει η χώρα από την επίσκεψη του Αμερικανού προέδρου (δεν
πρέπει να ...).
195. Στελέχη της κυβέρνησης έλεγαν σήμερα (.) ότι οι Έλληνες πρέπει
να ξεφύγουν από τα ανακλαστικά μιας πολιτικής του Ψυχρού
Πολέμου, και να δουν την επίσκεψη Κλίντον στο πλαίσιο των
διμερών σχέσεων με τη μεγαλύτερη χώρα στο κόσμο.
[MEGA 8.36-40]
Στο παράδειγμα 195, το οποίο προέρχεται από μια είδηση με το ίδιο θέμα, ο
ρεπόρτερ μεταφέρει τον λόγο στελεχών της κυβέρνησης, τα οποία αξιολογούν το
κλίμα που επικρατεί στην Αθήνα λίγες μέρες πριν την επίσκεψη εκφράζοντας την
άποψή τους για το ποια πρέπει να είναι η στάση των Ελλήνων απέναντι σε αυτό το
γεγονός (πρέπει να ...).
194
196. Ο ερευνητής σεισμολόγος Γεράσιμος Παπαδόπουλος αναφερόμενος

στο σεισμό αυτό, αλλά και σε άλλους με μέγεθος τέσσερα έως πέντε
Ρίχτερ, που σημειώνονται τις τελευταίες εβδομάδες (.) στη Στερεά
Ελλάδα και τη Πελοπόννησο, είπε ότι το φαινόμενο θα πρέπει να
εξεταστεί προσεκτικά. [MEGA 23.27-32]
Τέλος, στο παράδειγμα 196, το οποίο προέρχεται από μια είδηση με θέμα την
εκδήλωση σεισμών και τη γενικότερη σεισμική δραστηριότητα στη Δυτική Ελλάδα, ο
ρεπόρτερ μεταφέρει τον λόγο ενός σεισμολόγου, ο οποίος αξιολογεί το φαινόμενο
διατυπώνοντας την άποψή του για το ποια πρέπει να είναι η στάση των επιστημόνων
απέναντι σε αυτό (θα πρέπει να ...).
Στο Σχήμα 5 συνοψίζονται οι διαστάσεις αξιολόγησης της Αναπαράστασης
του Λόγου, όπως αυτές εξετάστηκαν παραπάνω.
συναίσθημα
Γεγονοτική κρίση
εκτίμηση
Αξιολόγηση
εικασία
Μη-γεγονοτική αναγκαιότητα/υποχρέωση
ΣΧΗΜΑ 5: Διαστάσεις αξιολόγησης της Αναπαράστασης του Λόγου.
Υπάρχουν, ωστόσο, και μικτές περιπτώσεις, κατά τις οποίες σε μία περίπτωση
Αναπαράστασης του Λόγου η αξιολόγηση συντελείται σε περισσότερες από μία
διαστάσεις. Ας δούμε μερικά παραδείγματα.
197. *Νίκος Αθανασάκης, Το δημοσίευμα περιείχε ((παύση))

Γ.Γ. Υπουργείου Τύπου* γελοιότητες (.) και αθλιότητες.
((παύση)) Αναμασήματα ((παύση))
πρακτορολογούντων ανοήτων
((παύση)) τα οποία ((παύση))
195
λυπούμαι γιατί βρήκαν θέση σε μια

εφημερίδα όπως (.) η Ουάσιγκτον
Ποστ. [STAR 19.29-33]
Στο παράδειγμα 197, το οποίο προέρχεται από μια είδηση με θέμα τη

δημοσίευση σε αμερικανική εφημερίδα ενός άρθρου για την τρομοκρατία στην
Ελλάδα λίγες ημέρες πριν από την επίσκεψη Κλίντον στη χώρα, η αξιολόγηση του
ομιλούντος ατόμου ξεκινά με τη διατύπωση της εκτίμησής του για το περιεχόμενο
του δημοσιεύματος (γελοιότητες, αθλιότητες, αναμασήματα), συνεχίζεται με τη
διατύπωση της κρίσης του για τους συγγραφείς του (πρακτορολογούντων ανοήτων)
και ολοκληρώνεται με την έκφραση της δικής του συναισθηματικής στάσης απέναντι
στο γεγονός (λυπούμαι).
198. *Δημήτρης Ρέππας, Είναι: λυπηρή αυτή η εξέλιξη, αυτά τα

Υπουργός Τύπου* φαινόμενα ((παύση)) το να χάνουν τη ζωή
τους άνθρωποι (.) στη προσπάθειά τους να
αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή ((παύση))
είναι:: ((παύση)) τραγικά ((παύση))
συμβάντα, τα οποία: όλους μας ε λυπούν.
((παύση)) Ο έλεγχος γίνεται ((παύση)) στο
λιμάνι της Πάτρας λαμβάνονται ((παύση))
όλα τα μέτρα ((παύση)) αλλά: πάντα
υπάρχει: (.) αυτό το περιθώριο, κάποιοι να
διαφύγουν. [STAR 6.94-101]
Το παράδειγμα 198 αποτελεί απόσπασμα μιας είδησης για την εκδήλωση

πυρκαγιάς σε πλοίο που ταξίδευε για την Ιταλία. Όλοι οι επιβάτες διεσώθησαν, όμως,
Κούρδοι λαθρομετανάστες που είχαν μπει κρυφά στο πλοίο κάηκαν στην προσπάθειά
τους να γλιτώσουν. Σε αυτήν την περίπτωση Αναπαράστασης του Λόγου, ο ομιλητής
αξιολογεί το γεγονός διατυπώνοντας αρχικά μια εκτίμηση για την εξέλιξη των
γεγονότων και την κατάληξή τους (λυπηρή, τραγικά) και στη συνέχεια εκφράζει τη
δική του συναισθηματική στάση απέναντι στο γεγονός, η οποία, όπως αναφέρει,
ταυτίζεται με αυτή των υπολοίπων στη συγκεκριμένη περίπτωση (λυπούν).
196
199. ((Δημήτρης Ρέππας, Οι ισχυρισμοί του κυρίου Καραμανλή

Κυβερνητικός ((παύση)) αποδείχθηκε ((παύση))
Εκπρόσωπος)) διαψεύστηκαν παταγωδώς. ((παύση))
Θεαματικά ((παύση)) από την εξέλιξη των
πραγμάτων. Είμαστε σε απόσταση αναπνοής
από την ΟΝΕ (.) η ελληνική οικονομία είναι
πιο ισχυρή παρά ποτέ ((παύση)) άρα, αυτά
τα οποία ισχυρίστηκε τότε ο κύριος
Καραμανλής (.) δείχνουν ((παύση)) ότι είναι
ένας (.) πολιτικός (.) είτε επιπόλαιος (.) είτε
κακόπιστος (.) είτε ανίκανος να σταθμίσει
τα πράγματα. Άρα, δε μπορεί να εγγυηθεί
((παύση)) τη πορεία της χώρας στο μέλλον.
[NET 17.34-43]
Τέλος, το παράδειγμα 199 αποτελεί απόσπασμα της είδησης για την

αντιπαράθεση μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης με αφορμή την κατάθεση του
προϋπολογισμού στη Βουλή, στην οποία αναφέρθηκα και παραπάνω εξετάζοντας την
αφηγηματική λειτουργία της Αναπαράστασης του Λόγου (βλ. παράδειγμα 184). Στη
συγκεκριμένη περίπτωση, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος ξεκινά διατυπώνοντας την
εκτίμησή του για τους ισχυρισμούς του προέδρου της Ν.Δ. (διαψεύστηκαν
παταγωδώς, θεαματικά), προχωρά σε μια εκτίμηση της κατάστασης της ελληνικής
οικονομίας (πιο ισχυρή παρά ποτέ) και καταλήγει με τη διατύπωση της κρίσης του για
τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης (επιπόλαιος, κακόπιστος, ανίκανος, δε
μπορεί).
Συγκεφαλαιώνοντας, όταν η Αναπαράσταση του Λόγου λειτουργεί
αξιολογικά, χρησιμοποιείται για να αναδείξει τη σπουδαιότητα των γεγονότων στις
διαφορετικές διαστάσεις τους και να τεκμηριώσει το γεγονός της εξιστόρησής τους
από τον/τη δημοσιογράφο.
197
6.4.3. Λειτουργία του προσανατολισμού
Η Αναπαράσταση του Λόγου λειτουργεί προσανατολιστικά όταν

χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει διάφορες πτυχές του συμφραστικού πλαισίου
των γεγονότων της ιστορίας και όχι για να συμβάλει στην εξέλιξη της αφήγησης
(αφηγηματική λειτουργία) ή στην αξιολόγηση των γεγονότων (αξιολογική
λειτουργία). Στο αφηγηματικό σχήμα του van Dijk (βλ. 1.3.3.), ο μεταφερόμενος
λόγος αποτελεί τμήμα του παρασκηνίου της ιστορίας. Η Αναπαράσταση του Λόγου
χρησιμοποιείται σε αυτήν την περίπτωση για να προσδιοριστούν οι συνθήκες των
γεγονότων (π.χ., ο χρόνος, ο τρόπος ή οι συμμετέχοντες/ουσες) ή αποτελεί μέρος της
εξιστόρησης προγενέστερων γεγονότων ή του ιστορικού της ιστορίας με την οποία
διασαφηνίζονται διάφορες πτυχές των κυρίως γεγονότων. Σε αυτές τις περιπτώσεις,
συνήθως εισάγεται με ρήματα παρελθοντικού χρόνου (κατά κανόνα, υπερσυντέλικο ή
παρατατικό) σε ανεξάρτητες και εξαρτημένες (χρονικές και αναφορικές) προτάσεις,
καθώς και με προθετικές φράσεις ή μετοχές.
Ας δούμε μερικά παραδείγματα.
200. Πάντως η Μπόινγκ (.) έσπευσε να υπεραμυνθεί της ποιότητας των

αεροσκαφών της, μετά και τις χθεσινές επισημάνσεις ότι είχαν
ανακληθεί και επιδιορθωθεί τα προβλήματα στο σύστημα
ανάδρομης ώθησης (.) στα 767 και 747-400. [ΝΕΤ 24.30-34]
Το παράδειγμα 200 προέρχεται από μια είδηση με θέμα τις τελευταίες

εξελίξεις σε σχέση με τα αίτια της πτώσης ενός αεροσκάφους των αιγυπτιακών
αερογραμμών. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα, η Αναπαράσταση του Λόγου εισάγεται
με προθετική φράση και χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει χρονικά την αντίδραση
της εταιρείας Μπόινγκ σε σχέση με αυτές τις εξελίξεις.
201. Σήμερα όμως ήταν η σειρά των οδηγών, που πέρασαν στην
αντεπίθεση κατηγορώντας λιμενικούς και τελωνειακούς (.) για το
όργιο των παρανομιών στο λιμάνι της Πάτρας. [STAR 28.43-45]
198
Στο παράδειγμα 201, το οποίο προέρχεται από μια είδηση με θέμα τη

διαδικασία εκφόρτωσης των οχημάτων από πλοίο στο οποίο εκδηλώθηκε πυρκαγιά
καθώς έπλεε για την Ιταλία, ο ρεπόρτερ αναφέρεται στην αντίδραση των οδηγών των
οχημάτων, οι οποίοι περίμεναν πολύ για να ενημερωθούν από την εταιρεία εάν τα
οχήματά τους υπέστησαν ζημιές ή όχι. Η Αναπαράσταση του Λόγου εισάγεται σε
αυτήν την περίπτωση με μετοχή και χρησιμοποιείται για να αναφερθεί στον τρόπο με
τον οποίον αντέδρασαν οι οδηγοί και ο οποίος συνίστατο στο να κατηγορήσουν τους
υπευθύνους του λιμανιού για παράνομες ενέργειες.
202. Οι φωνές μιας γυναίκας που καλούσε απεγνωσμένα σε βοήθεια (.)

αναστάτωσαν το μεσημέρι τους υπαλλήλους στη Γενική Γραμματεία
Αθλητισμού, στην οδό Πανεπιστημίου είκοσι πέντε στο κέντρο της
Αθήνας. [MEGA 24.8-11]
203. Επίσης, ο νέος προϋπολογισμός που είναι ο τελευταίος ο οποίος
συντάσσεται σε δραχμές (.) περιλαμβάνει το πακέτο των
φορολογικών ελαφρύνσεων, ύψους τετρακοσίων εβδομήντα
δισεκατομμυρίων δραχμών, που είχε εξαγγείλει στις αρχές
Σεπτεμβρίου ο πρωθυπουργός. [MEGA 20.20-24]
Στα παραδείγματα 202-203 η Αναπαράσταση του Λόγου χρησιμοποιείται για

να προσδιορίσει πρόσωπα και πράγματα που σχετίζονται με τα κυρίως γεγονότα της
ιστορίας. Το παράδειγμα 202 προέρχεται από μια είδηση με θέμα τη δολοφονία μιας
υπαλλήλου από τον σύντροφό της. Το απόσπασμα ακολουθεί αμέσως μετά την
εισαγωγή του παρουσιαστή της είδησης. Σε αυτό, η Αναπαράσταση του Λόγου
εισάγεται με ρήμα παρατατικού χρόνου σε εξαρτημένη αναφορική πρόταση και
χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει ένα από τα πρόσωπα της ιστορίας, το θύμα. Στο
παράδειγμα 203, η Αναπαράσταση του λόγου εισάγεται με ρήμα υπερυντέλικου
χρόνου σε εξαρτημένη αναφορική πρόταση και χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει
ποιο πακέτο ελαφρύνσεων περιλαμβάνεται στον υπό κατάθεση προϋπολογισμό.
204. Οι εμπειρογνώμονες εξετάζουν και το ενδεχόμενο μηχανικής

βλάβης, όπως εκείνη που προκάλεσε τη συντριβή ενός άλλου
Μπόινγκ, το 1991 στη Ταϊλάνδη. Τότε είχε διαπιστωθεί ότι τέθηκε
ξαφνικά σε λειτουργία το σύστημα αναστροφής του κινητήρα, το
199
οποίο χρησιμοποιείται μόνο όταν το αεροπλάνο βρίσκεται στο

έδαφος. [MEGA 19.25-31]
205. Σε δύο από τους νεκρούς Κούρδους βρέθηκαν ελληνικά διαβατήρια,
με τ’ όνομα Κανελλάκης από το Βύρωνα, και Καραχάλιου από τα
Χανιά. Και οι δύο πάντως, έγκαιρα είχαν δηλώσει απώλεια στις
αρχές, οπότε τα διαβατήρια αυτά (.) ήταν ή πλαστά (.) ή κλεμμένα.
[MEGA 14.127-132]
Τέλος, στα παραδείγματα 204-205, η Αναπαράσταση του Λόγου αποτελεί

μέρος της εξιστόρησης γεγονότων που δεν ανήκουν στην κυρίως αφήγηση, αλλά
έλαβαν χώρα σε προγενέστερο χρόνο. Η αναφορά τους εδώ γίνεται για να
διασαφηνιστούν, όπως προανέφερα, πτυχές των κυρίως γεγονότων της ιστορίας. Και
στις δύο περιπτώσεις, η Αναπαράσταση του Λόγου εισάγεται με ρήμα
υπερσυντέλικου χρόνου σε ανεξάρτητη πρόταση.
Συνοψίζοντας τα όσα ειπώθηκαν παραπάνω, όταν η Αναπαράσταση του
Λόγου λειτουργεί προσανατολιστικά, χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει, σε
συνδυασμό με την εξιστόρηση μη-γλωσσικών συμβάντων, τις συνθήκες και τα
προγενέστερα γεγονότα που, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, συνετέλεσαν στο να
λάβουν χώρα τα κυρίως γεγονότα της ιστορίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η συμβολή
της στην αφηγηματική πλοκή είναι δευτερεύουσα, καθώς δεν αποτελεί ουσιαστικό
μέρος της κυρίως αφήγησης.
6.4.4. Λειτουργία της υποστήριξης
Η Αναπαράσταση του Λόγου λειτουργεί υποστηρικτικά όταν η μεταφορά του

λόγου τρίτων χρησιμοποιείται για να υποστηρίξει και να τεκμηριώσει μέρος της
αφήγησης του/της δημοσιογράφου (βλ. και Vincent & Perrin 1999: 297-300). Σε
αυτές τις περιπτώσεις, η Αναπαράσταση του Λόγου δεν αντιστοιχεί σε καμία από τις
κατηγορίες του αφηγηματικού σχήματος του van Dijk (βλ. 1.3.3.). Η αξιοποίησή της,
δηλαδή, δεν απορρέει από κάποια αφηγηματική ανάγκη και θα μπορούσε θεωρητικά
να παραληφθεί, χωρίς να δημιουργηθεί αφηγηματικό κενό στην εξιστόρηση των
γεγονότων. Η υποστηρικτική λειτουργία της Αναπαράστασης του Λόγου
200
υπαγορεύεται από το γεγονός ότι ο/η δημοσιογράφος σπάνια έχει άμεση αντίληψη
των γεγονότων που αφηγείται, γιατί δεν είναι παρών/ούσα σε αυτά τη στιγμή που
λαμβάνουν χώρα. Κατά συνέπεια, η αφήγησή του/της χρειάζεται να τεκμηριωθεί
μέσω της επίκλησης του λόγου άλλων ατόμων, που είτε συμμετείχαν είτε υπήρξαν
μάρτυρες των γεγονότων. Η τεκμηρίωση μπορεί να αφορά είτε γλωσσικά είτε μη
γλωσσικά γεγονότα τα οποία μεταφέρει ο/η δημοσιογράφος.
Ας δούμε ορισμένα παραδείγματα της υποστηρικτικής λειτουργίας.
206. Ρεπόρτερ Το επιβατηγό πλοίο προσέκρουσε με την

πλώρη στη προβλήτα, την ώρα της
πρόσδεσης. Ενώ μάταια ο πλοίαρχος
προσπαθούσε με χειρισμούς να το
επαναφέρει στην κανονική του πορεία.
Ομιλητής Ε ήρθε πολύ γρήγορα μέσα. Εκεί που
πήγε να στρίψει: εχτύπησε το μόλο,
εκεί πέρα. Πεταχτήκαν νερά έξω:
χαμός έγινε.
Ρεπόρτερ Από τους εκατόν είκοσι επιβάτες,
λαχτάρισαν όσοι βρίσκονταν εκείνη την
ώρα στο καταπέλτη. Μάλιστα, τρεις
γυναίκες μεταφέρθηκαν στο Κέντρο
Υγείας του νησιού, με εκδορές στο
κεφάλι και τα χέρια.
*Νικόλαος Νίκας Περιποιήθηκαν εδώ οι κυρίες αυτές,
και
Γιατρός εφημερείας* η: τρίτη: είχε:: ((παύση)) μία
κάκωση των: ε: πλευρών αριστερά,
[MEGA 7.14-26]
Το παράδειγμα 206 αποτελεί απόσπασμα από μια είδηση με θέμα την

πρόσκρουση ενός πλοίου στην προβλήτα του λιμανιού στο Καρλόβασι της Σάμου. Ο
ρεπόρτερ της είδησης εξιστορεί τις λεπτομέρειες του ατυχήματος. Στην αφήγησή του
παρεμβάλλεται η παράθεση του λόγου ενός ανώνυμου αυτόπτη μάρτυρα, ο οποίος
δίνει τη δική του μαρτυρία για το συμβάν, που τεκμηριώνει και συμπληρώνει την
εκδοχή του ρεπόρτερ. Στη συνέχεια, ο ρεπόρτερ μιλά για τον τραυματισμό τριών
επιβατών και τη μεταφορά τους στο κέντρο υγείας του νησιού. Η αφήγησή του
συμπληρώνεται και πάλι από την παράθεση του λόγου ενός άλλου αυτόπτη μάρτυρα,
201
του γιατρού που περιέθαλψε τις τρεις τραυματίες, ο οποίος επιβεβαιώνει την
αφήγηση του ίδιου του ρεπόρτερ για το συμβάν παρέχοντας περισσότερες
λεπτομέρειες.
Λειτουργώντας υποστηρικτικά, οι παραπάνω περιπτώσεις Αναπαράστασης
του Λόγου αποτελούν μικρο-αφηγήσεις που εντάσσονται και συμπληρώνουν την
μακρο-αφήγηση του/της ρεπόρτερ. Επικεντρώνονται, κατά κανόνα, στην εξιστόρηση
των γεγονότων (π.χ., ρήματα παρελθοντικού χρόνου, συνοπτική ρηματική όψη) της
είδησης, χωρίς να αποκλείεται και η παρουσία αξιολόγησης σε αυτές, όπως, για
παράδειγμα, η αξιολόγηση στον λόγο του ανώνυμου αυτόπτη μάρτυρα (χαμός έγινε)
στο παραπάνω παράδειγμα. Ωστόσο, η βασική λειτουργία της Αναπαράστασης του
Λόγου σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η τεκμηρίωση που παρέχει για τον/τη
δημοσιογράφο, λειτουργώντας ως μαρτυρία και απόδειξη της δικής του/της εκδοχής
των εξιστορούμενων γεγονότων. Σε αυτό έγκειται και η αξία της.
207. Ρεπόρτερ Το μεσημέρι, στο λιμάνι της Πάτρας, οι

λιμενικοί εντόπισαν σε μία νταλίκα
δεκατρείς Κούρδους, που ετοιμάζονταν να
επιβιβαστούν παράνομα σε πλοίο της
γραμμής Πάτρα Ιταλία.
*Ιδιοκτήτης (..........) ακούσανε κάποια: (.)κουνήματα
νταλίκας* της νταλίκας ((παύση)) και το πρωί μου
είπανε ότι πρέπει να ’χω Κούρδους μέσα.
Εγώ ειδοποίησα το λιμεναρχείο, ήρθε
πράγματι ((παύση)) άνοιξε τη νταλίκα,
βρήκαν εδώ πέρα δεκατρία κομμάτια,
Κούρδοι (.) και τους βγάλαν’ και φύγανε.
Βέβαια, και στις άλλες προσπαθήσανε να
μπούνε μέσα ((παύση)) γιατί τη μία την
έχουν σκίσει το μουσαμά επάνω (.) αλλά
δε μπορέσανε να μπούνε, γιατί έχουνε
κεράσια και αυτό: μυρίζει, έχει μια
μυρωδιά την οποία δε την αντέχουνε.
[MEGA 25.52-65]
202
Κατά τον ίδιο τρόπο, στο παράδειγμα 207, ο ρεπόρτερ παραθέτει τον λόγο
ενός αυτόπτη μάρτυρα έτσι ώστε να τεκμηριώσει τη δική του αφήγηση όσον αφορά
τον εντοπισμό Κούρδων λαθρομεταναστών στην Πάτρα. Η μικρο-αφήγηση του
ιδιοκτήτη της νταλίκας στην οποία εντοπίστηκαν οι Κούρδοι λαθρομετανάστες
συμπληρώνει και επιβεβαιώνει τη μακρο-αφήγηση του ρεπόρτερ για το γεγονός.
Στα δύο παραπάνω παραδείγματα, η τεκμηρίωση που παρέχει η
Αναπαράσταση του Λόγου αφορά μη γλωσσικά γεγονότα τα οποία μεταφέρει ο/η
δημοσιογράφος. Ωστόσο, η Αναπαράσταση του Λόγου μπορεί να χρησιμοποιηθεί
υποστηρικτικά για να τεκμηριώσει και γλωσσικά γεγονότα. Σε αυτές τις περιπτώσεις,
προηγείται μια άλλη, κατά κανόνα πιο πλάγια μορφή Αναπαράστασης του Λόγου, η
οποία λειτουργεί είτε αφηγηματικά είτε αξιολογικά. Ας δούμε μερικά παραδείγματα.
208. Ρεπόρτερ Ο επίτιμος πρόεδρος της Νέας

Δημοκρατίας Κωνσταντίνος
Μητσοτάκης δήλωσε ότι αυτή την
ώρα η συζήτηση για τη
τρομοκρατία δεν είναι ωφέλιμη.
*Κωνσταντίνος Δε νομίζω ότι η συζήτηση για τη
Μητσοτάκης, τρομοκρατία αυτή την ώρα είν’
Επίτιμος Πρόεδρος Ν.Δ.* επίκαιρη και ωφελεί.
[ΝΕΤ 20.57-61]
Στο παράδειγμα 208, το οποίο προέρχεται από μια είδηση με θέμα τις
αντιδράσεις που προκάλεσε δημοσίευμα αμερικανικής εφημερίδας για την
τρομοκρατία στην Ελλάδα, ο ρεπόρτερ μεταφέρει σε παράφραση τη δήλωση του
επίτιμου προέδρου της Νέας Δημοκρατίας σχετικά με το δημοσίευμα. Αυτή η
περίπτωση Αναπαράστασης του Λόγου λειτουργεί αξιολογικά, καθώς με αυτήν
μεταφέρεται η άποψη του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη για το γεγονός. Στη συνέχεια, ο
επίτιμος πρόεδρος εμφανίζεται να μιλά ο ίδιος στην οθόνη. Η παράθεση του λόγου
του δεν εξυπηρετεί σε τίποτε την οικονομία της αφήγησης. Ωστόσο, με αυτήν
τεκμηριώνεται η ακρίβεια της μεταφοράς του λόγου του συγκεκριμένου ομιλητή από
τον ρεπόρτερ.
203
209. Ρεπόρτερ Ο κύριος Παπαδόπουλος (.) έκανε λόγο και

για δύο περιοχές, εκτός Αττικής, που
σύμφωνα με τον ίδιο, είναι ώριμες να
δώσουν σεισμό μεγέθους έξι βαθμών της
κλίμακας Ρίχτερ.
((Γεράσιμος Πάντοτε σε τέτοιες έρευνες, παίρνουμε
Παπαδόπουλος, αποτελέσματα, που μας δείχνουν ότι σε
Σεισμολόγος- κάποιες περιοχές οι συνθήκες είναι πιο
ερευνητής)) ώριμες, σε κάποιες άλλες περιοχές οι
συνθήκες είναι λιγότερο ώριμες. Αυτό
είναι πάρα πολύ λογικό και πάρα πολύ
φυσικό. [ΝΕΤ 22.39-47]
Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση του παραδείγματος 209, το οποίο αποτελεί
απόσπασμα από μια είδηση για την εκδήλωση μιας σειράς σεισμικών δονήσεων στη
Δυτική Ελλάδα. Η παράφραση του λόγου ενός από τους σεισμολόγους ακολουθείται
από την παράθεσή του, η οποία λειτουργεί υποστηρικτικά προς την πρώτη.
Συγκεφαλαιώνοντας, μπορούμε να πούμε ότι οι περιπτώσεις κατά τις οποίες η
Αναπαράσταση του Λόγου λειτουργεί υποστηρικτικά δεν προσθέτουν τίποτε στην
αφηγηματική πλοκή της είδησης και θα μπορούσαν να απουσιάζουν χωρίς να
διαταράσσουν την ομαλότητα της αφήγησης. Η χρήση τους καθίσταται αναγκαία από
το γεγονός ότι ο/η δημοσιογράφος χρειάζεται να τεκμηριώσει τη δική του/της εκδοχή
των γεγονότων που αφηγείται, είτε αυτά είναι γλωσσικά είτε όχι.
6.4.5. Κατηγορίες πηγών
Οι παραπάνω άξονες ανάλυσης αφορούν το σύνολο των μηχανισμών με τους

οποίους ενσωματώνεται στον δημοσιογραφικό λόγο ο λόγος των κοινωνικών
υποκειμένων που αξιοποιούνται ως πηγές. Η διάσταση της εξουσίας εισάγεται στην
έρευνά μου, όπως ανέφερα στο πέμπτο κεφάλαιο, μέσα από την εξέταση των
διαφορετικών πηγών των οποίων ο λόγος αρθρώνεται στον δημοσιογραφικό λόγο και
του τρόπου με τον οποίον αυτές οργανώνονται και αξιοποιούνται από τον/τη
204
δημοσιογράφο. Σε ένα συνολικότερο επίπεδο, η μελέτη της διαχείρισης αυτών των

πηγών θα επιτρέψει να καταλήξουμε σε ορισμένα συμπεράσματα για την οργάνωση
της πολυφωνίας στον δημοσιογραφικό λόγο και για τις ιδεολογικές συνέπειες αυτής
της οργάνωσης στην προβολή και προώθηση συγκεκριμένων σημασιοδοτήσεων της
κοινωνικής πραγματικότητας και του κόσμου.
Για τον σκοπό αυτό, ομαδοποίησα τις πηγές των οποίων ο λόγος μεταφέρεται
από τον/τη δημοσιογράφο σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες. Κριτήριο της
κατηγοριοποίησης αποτέλεσε το κύρος που αυτές οι πηγές απολαμβάνουν ως
απόρροια του θεσμικού ρόλου και της εξουσίας που κατέχουν.
Οι κατηγορίες των πηγών είναι:
1) Απλοί Άνθρωποι: Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται άτομα τα οποία δεν
κατέχουν κάποιο αξίωμα και, επομένως, στερούνται θεσμικής εξουσίας και, κατ’
επέκταση, κύρους. Η αξιοποίησή τους ως πηγών του λόγου απορρέει από τη
συμμετοχή τους σε γεγονότα τα οποία καταγράφει ο/η δημοσιογράφος. Στην
κατηγορία αυτή ανήκουν θύματα ατυχημάτων, φυσικών καταστροφών ή
εγκληματικών ενεργειών, αυτόπτες μάρτυρες γεγονότων, συγγενείς, φίλοι ή
συνάδελφοι συμμετεχόντων στα γεγονότα ατόμων.
2) Επαγγελματίες: Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται άτομα τα οποία
διαθέτουν κύρος λόγω της θέσης ή της γνώσης που έχουν αποκτήσει στα θεσμικά
πεδία στα οποία δραστηριοποιούνται. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν ειδικοί σε
διάφορους επιστημονικούς ή επαγγελματικούς τομείς και, γενικότερα, άτομα των
οποίων η επαγγελματική δραστηριότητά τους τα καθιστά δημόσια πρόσωπα.
3) Πολιτικοί/Αξιωματούχοι: Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται άτομα τα
οποία διαθέτουν υψηλό κύρος λόγω του ρόλου που διαδραματίζουν στην πολιτική
σκηνή και της θεσμικής εξουσίας που απολαμβάνουν. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν
κυβερνητικά στελέχη, μέλη του κοινοβουλίου, πολιτικοί και αρχηγοί διαφόρων
κομμάτων, αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπλέον, στην κατηγορία αυτή
εντάσσονται άτομα των οποίων το υψηλό κύρος απορρέει από τη θέση που κατέχουν
σε διάφορους δημόσιους θεσμούς, όπως ο κρατικός μηχανισμός, η εκκλησία και τα
δικαστήρια: πρόεδροι και διοικητές τμημάτων του κρατικού μηχανισμού, πρόεδροι
και μέλη συνδικαλιστικών οργανώσεων, δικαστικοί λειτουργοί, θρησκευτικοί ηγέτες,
διπλωμάτες.
4) Ø/?: Σε αυτήν την κατηγορία εντάσσονται πηγές το κύρος των οποίων δεν
μπορεί να προσδιοριστεί είτε γιατί οι πηγές αυτές δεν κατονομάζονται είτε γιατί, αν
205
και κατονομάζονται, οι πληροφορίες που δίνονται γι’ αυτές δεν επαρκούν για να
προσδιοριστεί το κύρος το οποίο ενδεχομένως διαθέτουν.
206
7. ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ
Στις τέσσερις ενότητες αυτού του κεφαλαίου, οι οποίες αντιστοιχούν στους

τέσσερις άξονες ανάλυσης του φαινομένου της Αναπαράστασης του Λόγου που
εξετάστηκαν στο προηγούμενο κεφάλαιο, παρατίθενται τα αποτελέσματα της
έρευνας. Κάθε ενότητα χωρίζεται σε τρεις υπο-ενότητες. Στην πρώτη από αυτές
παρουσιάζονται τα συνολικά αποτελέσματα για κάθε άξονα ανάλυσης. Στη δεύτερη,
παρατίθενται τα αποτελέσματα που αφορούν τον συσχετισμό κάθε άξονα ανάλυσης
με τις κατηγορίες των πηγών των οποίων ο λόγος γίνεται αντικείμενο αναπαράστασης
από τον/τη δημοσιογράφο. Η εξέταση ολοκληρώνεται με τη συζήτηση και ερμηνεία
των αποτελεσμάτων.
Η στατιστική ανάλυση των δεδομένων έγινε με το πακέτο SPSS. Πιο
συγκεκριμένα, για την εξέταση της στατιστικής σημαντικότητας χρησιμοποιήθηκε
κυρίως η μέθοδος του χ2. Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η μέθοδος αυτή δεν ήταν
αξιόπιστη, αξιοποιήθηκαν εναλλακτικές μέθοδοι υπολογισμού της στατιστικής
σημαντικότητας, όπως η ανάλυση διακύμανσης προς ένα παράγοντα (one-way
ANOVA) και ο μη συσχετισμένος έλεγχος t (T-Tests).
7.1. ΠΗΓΕΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Σε αυτήν την ενότητα παρουσιάζονται τα αποτελέσματα που αφορούν: 1) τον

τρόπο με τον οποίο αναπαριστάνονται γλωσσικά οι πηγές του λόγου και 2) τον
συσχετισμό του τρόπου αναπαράστασης με τις διαφορετικές κατηγορίες πηγών.
207
7.1.1. Αναπαράσταση των πηγών
Στον Πίνακα 3 παρατίθενται τα αποτελέσματα που αφορούν την πρώτη

βασική επιλογή ως προς τον τρόπο αναπαράστασης της πηγής του λόγου, δηλαδή, το
εάν ο/η δημοσιογράφος 1) αναφέρεται ρητά στην πηγή του λόγου, 2) αναφέρεται
έμμεσα στην πηγή του λόγου ή 3) δεν κατονομάζει την πηγή του λόγου.
ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟΣ
ΣΤΑΘΜΟΣ
ΕΙΔΟΣ
MEGA STAR NET ΣΥΝΟΛΟ
ΑΝΑΦΟΡΑΣ
253 207 174 634
Ρητή αναφορά (39.9%) (32.6%) (27.5%) (100%)
(54.9%) (53.1%) (60.0%) (55.6%)
157 126 76 359
Έμμεση αναφορά (43.7%) (35.1%) (21.2%) (100%)
(34.1%) (32.3%) (26.2%) (31.4%)
51 57 40 148
Απουσία αναφοράς (34.5%) (38.5%) (27.0%) (100%)
(11.0%) (14.6%) (13.8%) (13.0%)
461 390 290 1141
ΣΥΝΟΛΟ (40.4%) (34.2%) (25.4) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 3: Είδος αναφοράς ανά τηλεοπτικό σταθμό (χ2=7.378, df=4, p=0.117).
Από τον Πίνακα προκύπτει ότι η πηγή του λόγου αναφέρεται ρητά στο 55.6%
των περιπτώσεων Αναπαράστασης του Λόγου (παράδειγμα 210) και έμμεσα στο
31.4% (παράδειγμα 211). Η πηγή του λόγου δεν κατονομάζεται σε ποσοστό 13%
210. Οι αξιωματικοί του ΓΕΣ διευκρινίζουν (.) πως οι πύραυλοι Λόου

δεν μπορούν να εκτοξευθούν από ένα κοινό πυροσωλήνα (.) παρά
μόνον από αυτόν, στον οποίο είναι ενσωματωμένο και το
πυρομαχικό. [MEGA 1.38-41]
211. Ο Νίκολας Μπερνς εξέφρασε την ικανοποίησή του και Ø είπε
ότι οι λεπτομέρειες του σχεδίου θα συζητηθούν τη Πέμπτη,
208
όταν θα φτάσουν στην Αθήνα και οι πράκτορες της μυστικής

υπηρεσίας. [MEGA 8.71-74]
212. Επίσημα, [?] γίνεται λόγος για ενενήντα επτά νεκρούς αλλά
[?] εκτιμάται ότι τα θύματα (.) ανέρχονται σε χιλιάδες. [NET 5.4-6]
Από τον Πίνακα 3 δεν προκύπτουν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ

των τριών τηλεοπτικών σταθμών ως προς το είδος της αναφοράς. Και στους τρεις, η
ρητή αναφορά αποτελεί την πρώτη σε συχνότητα επιλογή. Έτσι, στο MEGA και το
STAR το ποσοστό αυτού του είδους αναφοράς ανέρχεται στο 54.9% και 53.1%
αντίστοιχα, ενώ για τη ΝΕΤ το ποσοστό είναι ελαφρώς υψηλότερο, 60%.
Η βασική επιλογή του/της δημοσιογράφου, λοιπόν, είναι η ρητή αναφορά
στην πηγή του λόγου. Ο λόγος τρίτων δεν μεταφέρεται ανώνυμα, αλλά αποδίδεται σε
συγκεκριμένα άτομα. Η απόδοση του λόγου φαίνεται να είναι εξίσου σημαντική με
τον ίδιο τον μεταφερόμενο λόγο, καθώς στη συντριπτική πλειοψηφία των
περιπτώσεων (87%) η πηγή του λόγου αναφέρεται στο κείμενο, είτε ρητά είτε
έμμεσα.
Ας δούμε τώρα πώς αναπαριστάνεται η πηγή του λόγου όταν ο/η
δημοσιογράφος επιλέξει να τη αναφέρει ρητά.
ΣΤΑΘΜΟΣ
ΡΗΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ
213 168 135 516
Προσωποποίηση (41.3%) (32.6%) (26.1%) (100%)
(84.2%) (81.2%) (77.6%) (81.4%)
40 39 39 118
Απο-προσωποποίηση (33.8%) (33.1%) (33.1%) (100%)
(15.8%) (18.8%) (22.4%) (18.6%)
253 207 174 634
ΣΥΝΟΛΟ (39.9%) (32.6%) (27.5%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 4: Ρητή αναφορά ανά τηλεοπτικό σταθμό (χ2=2.978, df=2, p=0.226).
Aπό τον Πίνακα 4 προκύπτει ότι στη συντριπτική πλειοψηφία των

περιπτώσεων (81.4%) η πηγή του λόγου προσωποποιείται (παράδειγμα 213). Η απο-
209
προσωποποίηση καλύπτει μόλις το 18.6% των περιπτώσεων του υλικού (παράδειγμα

214). Στο MEGA και το STAR, το ποσοστό προσωποποίησης ανέρχεται στο 84.2%
και 81.2% αντίστοιχα, ενώ το ποσοστό για τη ΝΕΤ είναι 77.6%. Από τον Πίνακα δεν
προκύπτουν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των τριών τηλεοπτικών
σταθμών ως προς τον τρόπο ρητής αναφοράς στην πηγή του λόγου.
213. Ο κύριος Ρούμπιν τόνισε ότι (.) δηλώσεις που αποδίδονται σε

ανώνυμους Αμερικανούς αξιωματούχους, σύμφωνα με τις οποίες,
ύποπτοι τρομοκρατικών ενεργειών συνδέονται με την ελληνική
κυβέρνηση, δεν εκφράζουν την πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών.
[NET 20.35-40]
214. Και σε αυτό το φορτηγό (.) οι πινακίδες σύμφωνα με πληροφορίες
είναι πλαστές, ενώ ο οδηγός Διαμαντής (Γιτζούλης) αναζητείται.
[STAR 23.28-30]
Όσον αφορά τη φύση της απο-προσωποποίησης, από τις 118 περιπτώσεις του
υλικού, στις 96 (81.3%) ως πηγή του λόγου αναφέρεται μετωνυμικά ο τόπος, ο
οργανισμός ή η αρχή/υπηρεσία στην οποία δραστηριοποιείται το άτομο του οποίου ο
λόγος μεταφέρεται (παράδειγμα 215). Στις υπόλοιπες 22 περιπτώσεις (18.7%), ως
πηγή του λόγου αναφέρεται μετωνυμικά το εκφώνημα του ατόμου του οποίου ο
λόγος μεταφέρεται και όχι το ίδιο το άτομο που το εκφέρει (παράδειγμα 216).
215. Στις ένδεκα η ώρα, δόθηκε το πράσινο φως από το υπουργείο για
να/την: αναχώρηση του πλοίου με επιβάτες, και προορισμό τον
Πειραιά. [NET 8. 27-29]
216. Στο διεθνή χώρο, ανακοίνωση των αμερικανικών αρχών
υποστηρίζει ότι το αιγυπτιακό αεροσκάφος δεν κατέπεσε ανέπαφο
στη θάλασσα, αλλά είχε κομματιαστεί κατά τη διάρκεια της βουτιάς
θανάτου. [NET 24.1-4]
Όταν η πηγή του λόγου αναφέρεται ρητά και προσωποποιείται, η ταυτότητά

της, όπως είδαμε, μπορεί να καθορίζεται με κάποιον τρόπο ή, αντίθετα, να παραμένει
210
απροσδιόριστη. Στον Πίνακα 5 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα των επιλογών ως

προς τον καθορισμό ή μη της πηγής του λόγου, όταν αυτή προσωποποιείται.
ΣΤΑΘΜΟΣ
ΠΡΟΣΩΠΟΠΟΙΗΣΗ
202 161 132 495
Καθορισμός (40.8%) (32.5%) (26.7%) (100%)
(94.8%) (95.8%) (97.8%) (95.9%)
11 7 3 21
Απροσδιοριστία (52.4%) (33.3%) (14.3%) (100%)
(5.2%) (4.2%) (2.2%) (4.1%)
213 168 135 516
ΣΥΝΟΛΟ (41.3%) (32.6%) (26.1%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 5: Προσωποποίηση ανά τηλεοπτικό σταθμό (χ2=1.838, df=2, p=0.399).
Από τον Πίνακα 5 προκύπτει ότι η πηγή του λόγου καθορίζεται στο 95.9%
των περιπτώσεων (παράδειγμα 217), ενώ παραμένει απροσδιόριστη σε ποσοστό μόλις
4.1% (παράδειγμα 218). Και στην περίπτωση αυτή, δεν υπάρχουν στατιστικά
σημαντικές διαφορές μεταξύ των τριών τηλεοπτικών σταθμών. Έτσι, για το MEGA,
το ποσοστό καθορισμού ανέρχεται στο 94.8%, ενώ για το STAR και τη ΝΕΤ τα
ποσοστα είναι 95.8% και 97.8% αντίστοιχα.
217. *Αντώνης Βγόντζας, Ζητήσαμε λοιπόν να οριστεί <η κυρία

Συνήγορος Σακελλάριου ως προσωρινή διαχειρίστρια
Βαγ. Λιβαδά* για το συνολικό έργο,> στο οποίον
((παύση)) συμπεριλαμβάνει (.) και τα
λογ/°ε°/τα λόγια τα συγκεκριμένα και τη
μουσική του Μάνου Χατζιδάκι.
[MEGA 29.39-43]
218. Πολλοί μιλάνε μάλιστα για το τρίγωνο της κολάσεως, ανοιχτά των
ακτών της Μασαχουσέτης. [ΝΕΤ 1.15-16]
211
Ας δούμε τώρα με ποιον τρόπο προσδιορίζεται η ταυτότητα της πηγής του

λόγου. Στον Πίνακα 6 παρουσιάζονται τα σχετικά αποτελέσματα.
ΣΤΑΘΜΟΣ
ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ
86 71 53 210
Κατηγοριοποίηση (41.0%) (33.8%) (25.2%) (100%)
(42.6%) (44.1%) (40.1%) (42.4%)
19 10 10 39
Ονομασία (48.8%) (25.6%) (25.6%) (100%)
(9.4%) (6.2%) (7.6%) (7.9%)
97 80 69 246
Κατηγοριοποίηση+Ονομασία (39.5%) (32.5%) (28.0%) (100%)
(48.0%) (49.7%) (52.3%) (49.7%)
202 161 132 495
ΣΥΝΟΛΟ (40.8%) (32.5%) (26.7%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 6: Καθορισμός ανά τηλεοπτικό σταθμό (χ2=1.740, df=4, p=0.783).
Από τον Πίνακα προκύπτει ότι η πηγή του λόγου κατηγοριοποιείται και
ταυτόχρονα ονομάζεται σε ποσοστό 49.7%. (παράδειγμα 219). Ο δεύτερος σε
συχνότητα τρόπος καθορισμού είναι η κατηγοριοποίηση, το συνολικό ποσοστό της
οποίας ανέρχεται στο 42.4% (παράδειγμα 220). Τέλος, η πηγή καθορίζεται μέσω της
ονομασίας της σε ποσοστό μόλις 7.9% (παράδειγμα 221).
219. *Δημήτρης Κυριαζίδης, Ζητάμε ο:/αυτός που πραγματικά

Πρόεδρος ΠΟΑΣΥ * εργάζεται, πραγματικά ν’ αμείβεται.
Ε δηλαδή, ν’ αμείβεται για τη νύχτα
του, ν’ αμείβεται για τις Κυριακές
τις αργίες. Όπως επίσης και να
χαρακτηριστεί αυτό το/αυτή η
εργασία το επάγγελμα (.) ως
επικίνδυνο κι ανθυγιεινό.
[ΝΕΤ 12.14-18]
220. Όπως ανακοίνωσε ο υπουργός, έχουν ήδη παραδοθεί χίλια
τριακόσια λυόμενα, μέχρι τις δεκαπέντε Νοεμβρίου θα έχουν
212
εγκατασταθεί συνολικά τέσσερις χιλιάδες οικογένειες, και από τις

οκτώμισι χιλιάδες αιτήσεις για επιδότηση ενοικίου και
συγκατοίκησης (.) έχουν ήδη εγκριθεί τρεισήμισι χιλιάδες, ενώ
κόβονται ήδη επιταγές. [MEGA 4.38-43]
221. *Πέτρος Φιλιππίδης* Πρόκειται για έναν ((παύση)) πολύ μεγάλο
και κλασικό συγγραφέα, και έναν ((παύση))
κι είναι σπουδαίος και κλασικός ακριβώς
επειδή έγραφε έτσι. Έχει μία (.)
καταπληκτική τεχνική (.) μία τέλεια δομή (.)
και: συγκλονιστικούς διαλόγους.
[MEGA 26.26-30]
Δεν προκύπτουν στατιστικά σημαντικές αποκλίσεις ως προς τον τρόπο

καθορισμού των πηγών μεταξύ των τριών τηλεοπτικών σταθμών. Έτσι, η ΝΕΤ
κατηγοριοποιεί και ονομάζει τις πηγές της σε ποσοστό 52.3%, ενώ τα ποσοστά για το
MEGA και το STAR είναι 48% και 49.7% αντίστοιχα. Η κατηγοριοποίηση αποτελεί
τη δεύτερη σε συχνότητα κατηγορία και για τους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς
(42.6% για το MEGA, 44.1% για το STAR και 40.1% για τη NET). Τέλος, η
ονομασία χρησιμοποιείται πολύ λίγο και στους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς (9.4%,
6.2% και 7.6% για το MEGA, το STAR και τη NET αντίστοιχα).
Όσον αφορά τους τρόπους καθορισμού, έχει ενδιαφέρον να εξετάσουμε τη
φύση της κατηγοριοποίησης και τις φόρμουλες ονομασίας της πηγής του λόγου και
για τις τρεις κατηγορίες καθορισμού.
Ξεκινώντας από την κατηγορία της ταυτόχρονης κατηγοριοποίησης και
ονομασίας, η οποία είναι και η πρώτη σε συχνότητα στο υλικό, από τον Πίνακα 7
προκύπτει ότι στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων (97.6%) η πηγή του
λόγου κατηγοριοποιείται λειτουργικά, δηλαδή, με βάση τον ρόλο που επιτελεί ή τη
δραστηριότητα που ασκεί, και ταυτόχρονα ονομάζεται μέσω της φόρμουλας
[Όνομα+Επώνυμο] (παράδειγμα 222).
213
ΣΤΑΘΜΟΣ
ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ
+ΟΝΟΜΑΣΙΑ
93 79 68 240
Λειτουργική+ (38.8%) (32.9%) (28.3%) (100%)
[Όνομα+Επώνυμο] (95.9%) (98.8%) (98.6%) (97.6%)
3 0 1 4
Ταυτοποιητική+ (75.0%) (0.0%) (25.0%) (100%)
[Όνομα+Επώνυμο] (3.1%) (0.0%) (1.4%) (1.6%)
1 1 0 2
Άλλο (50.0%) (50.0%) (0.0%) (100%)
(1.0%) (1.2%) (0.0%) (0.8%)
97 80 69 246
ΣΥΝΟΛΟ (39.4%) (32.5%) (28.1%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 7: Κατηγοριοποίηση και ονομασία ανά τηλεοπτικό σταθμό (one-way ANOVA:
F=0.646, p=0.525).
Σε ένα πολύ μικρό ποσοστό (1.6%), η πηγή του λόγου κατηγοριοποιείται

ταυτοποιητικά, δηλαδή, με βάση πιο μόνιμα χαρακτηριστικά που προσδιορίζουν τη
φύση της προσωπικότητάς της και όχι την κοινωνική δράση της, και ταυτόχρονα
ονομάζεται μέσω της ίδιας φόρμουλας (παράδειγμα 223). Τέλος, υπάρχουν δύο
περιπτώσεις (0.8%), όπου η πηγή του λόγου κατηγοριοποιείται λειτουργικά και
ταυτόχρονα ονομάζεται μέσω των φορμουλών [Τίτλος+Επώνυμο] (παράδειγμα 224)
και [Όνομα] (παράδειγμα 225). Aπό τον Πίνακα 7 δεν προκύπτουν στατιστικά
σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των τριών τηλεοπτικών σταθμών.
222. Ο γενικός γραμματέας Τύπου, Νίκος Αθανασάκης, τόνισε ότι το

πλαίσιο της επίσκεψης Κλίντον (.) δε μπορεί να επηρεαστεί από ένα
δημοσίευμα. [NET 20.13-16]
223. *Φακρί Χασάν, Δεν ξέρω αν είναι ζωντανός, αν κολυμπάει
Συγγενής θύματος* στο νερό, ή αν είναι κάτω από την επιφάνεια
… Δεν ξέρω τίποτα. [NET 1.65-66]
224. Ο εισαγγελέας ερευνά τώρα προς κάθε κατεύθυνση (.) για τα αίτια
της πυρκαγιάς, ενώ ο υπουργός, κύριος Σουμάκης, δεν αποκλείει
το ενδεχόμενο δολιοφθοράς. [MEGA 14.6-9]
214
225. Πλουσιότερος κατά εξακόσα δεκαπέντε δισεκατομμύρια δραχμές

θέλει να γίνει ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος, και τα ζητάει από το
ελληνικό Δημόσιο. [STAR 14.11-13]
Όταν ο καθορισμός της πηγής συντελείται μέσω της κατηγοριοποίησής της, η

οποία, όπως είδαμε, αποτελεί τη δεύτερη σε συχνότητα κατηγορία στο υλικό, είναι
και πάλι η λειτουργική κατηγοριοποίηση που κυριαρχεί, όπως προκύπτει από τον
Πίνακα 8.
ΣΤΑΘΜΟΣ
64 48 41 153
Λειτουργική (41.8%) (31.4%) (26.8%) (100%)
(74.4%) (67.6%) (77.4%) (72.9%)
22 23 12 57
Ταυτοποιητική (38.6%) (40.4%) (21.0%) (100%)
(25.6%) (32.4%) (22.6%) (27.1%)
86 71 53 210
ΣΥΝΟΛΟ (41.0%) (33.8%) (25.2%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 8: Κατηγοριοποίηση ανά τηλεοπτικό σταθμό (χ2=1.639, df=2, p=0.441).
Ο καθορισμός της πηγής, δηλαδή, γίνεται βάσει του (θεσμικού) ρόλου ή της
δραστηριότητας την οποία ασκεί (συνήθως το επάγγελμα) ή στην οποία εμπλέκεται,
σε ποσοστό 72.9% (παράδειγμα 226). Η ταυτοποιητική κατηγοριοποίηση
χρησιμοποιείται σε ποσοστό 27.1% (παράδειγμα 227).
226. Η άνοδος που ενδέχεται να παρουσιάσει τους προσεχείς μήνες ο

πληθωρισμός χαρακτηρίζεται συγκυριακή από τη κυβέρνηση, κι ο
υπουργός Εθνικής Οικονομίας υπογραμμίζει ότι ο εναρμονισμένος
δείκτης από τον οποίο θα κριθεί η ένταξη της Ελλάδος στην ΟΝΕ (.)
βρίσκεται σε επίπεδα κάτω του δύο τοις εκατό. [ΝΕΤ 11.21-27]
227. Οι συνάδελφοι της σαρανταεξάχρονης υπαλλήλου ειδοποίησαν
αμέσως το 166. [MEGA 24.44-46]
215
Οι περισσότερες περιπτώσεις ταυτοποιητικής κατηγοριοποίησης αφορούν τη

συσχετιστική κατηγοριοποίηση, δηλαδή, τον καθορισμό της πηγής βάσει των
σχέσεών της με άλλα άτομα: οι 37 (64.9%) από τις συνολικά 57 περιπτώσεις
ταυτοποιητικής κατηγοριοποίησης στο υλικό ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία
(παράδειγμα 228). Οι υπόλοιπες 20 (35.1%) είναι περιπτώσεις ταξινομικής
κατηγοριοποίησης, αφορούν δηλαδή, τον καθορισμό της πηγής βάσει πιο μόνιμων
χαρακτηριστικών της, όπως είναι η ηλικία, το φύλο, η εθνικότητα, κτλ. (παράδειγμα
229).
228. Η υπόθεση όμως περιπλέκεται ακόμα περισσότερο, αφού η σύζυγος

του Αλέκου Σακελλάριου (.) έδωσε τη συγκατάθεσή της να
χρησιμοποιηθούν οι στίχοι των τραγουδιών. [STAR 7.46-49]
229. Τα παιδιά: υποστηρίζουν πως με τη συμπεριφορά του δημιουργεί
τόσα προβλήματα μέσα στην αίθουσα που είναι αδύνατον να γίνει
μάθημα. [STAR 9.11-13]
Και στην περίπτωση της κατηγοριοποίησης, ωστόσο, δεν υπάρχουν

στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των τριών τηλεοπτικών σταθμών.
Ας δούμε τώρα πώς αναπαριστάνεται η πηγή του λόγου όταν ο καθορισμός
της συντελείται μέσω της ονομασίας της.
ΣΤΑΘΜΟΣ MEGA STAR NET ΣΥΝΟΛΟ
ΟΝΟΜΑΣΙΑ
15 5 3 23
Όνομα+Επώνυμο (65.2%) (21.7%) (13.1%) (100%)
(78.9%) (50.0%) (30.0%) (59.0%)
4 4 6 14
Τίτλος+Επώνυμο (28.6%) (28.6%) (42.8%) (100%)
(21.1%) (40.0%) (60.0%) (35.9%)
0 1 1 2
Άλλο (0.0%) (50.0%) (50.0%) (100%)
(0.0%) (10.0%) (10.0%) (5.1%)
19 10 10 39
ΣΥΝΟΛΟ 48.8%) (25.6%) (25.6%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 9: Ονομασία ανά τηλεοπτικό σταθμό (one-way ANOVA: F=4.089, p=0.025).
216
Η βασική φόρμουλα, όπως προκύπτει από τον Πίνακα 9, είναι η

[Όνομα+Επώνυμο] (παράδειγμα 230). Χρησιμοποιείται στο 59% των περιπτώσεων.
Η δεύτερη σε συχνότητα φόρμουλα είναι η [Τίτλος+Επώνυμο] (παράδειγμα 231), η
οποία χρησιμοποιείται σε ποσοστό 35.9%. Σε μία περίπτωση χρησιμοποιείται η
φόρμουλα [Επώνυμο] (παράδειγμα 232) και σε μία περίπτωση η φόρμουλα [Όνομα]
(παράδειγμα 233), οι οποίες καλύπτουν συνολικά το 5.1% των περιπτώσεων
ονομασίας στο υλικό (κατηγορία Άλλο στον Πίνακα 9).
230. *Βλάσης Η Μαφία της Ιταλίας ((παύση)) έχει αναλάβει τη

Βελόπουλος* διεκπεραίωση απ’ τα ιταλικά λιμάνια. Έτσι και
περάσουνε: ((παύση)) τα χι/ε: τα τα δυο χιλιόμετρα,
απ’ τη λιμενική ζώνη, από ’κεί και πέρα είν’
ελεύθεροι σ’ όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
[ΝΕΤ 7.63-67]
231. Σε δήλωσή του, το απόγευμα, ο κύριος Ροκόφυλλος σημειώνει πως
τίποτε ακόμη δεν έχει κριθεί. [MEGA 17.22-23]
232. Ο Μακλάφλιν τσακώθηκε με τις αρχές του αεροδρομίου της Νέας
Υόρκης, γιατί ήθελε να κατέβει από το μοιραίο Μπόινγκ, κάτι που
απαγορεύεται από την αμερικανική νομοθεσία, αφού το Μπόινγκ
είχε προσγειωθεί στη Νέα Υόρκη για ανεφοδιασμό. [NET 1.57-61]
233. Ο Θεοχάρης όμως (.) δεν ήθελε να το πιστέψει. [STAR 21.62]
Από τον Πίνακα προκύπτει στατιστικά σημαντική διαφοροποίηση μεταξύ των

τριών τηλεοπτικών σταθμών ως προς τον τρόπο ονομασίας των πηγών. Στο MEGA η
κυρίαρχη φόρμουλα είναι η [Όνομα+Επώνυμο] (78.9%). Το ίδιο ισχύει και για το
STAR, μολονότι το ποσοστό είναι χαμηλότερο (50%). Αντίθετα, η NET προτιμά την
πιο επίσημη φόρμουλα [Τίτλος+Επώνυμο] (60%), σε αντίθεση με τη φόρμουλα
[Όνομα+Επώνυμο], την οποία χρησιμοποιεί σε ποσοστό 30%. Θα πρέπει, ωστόσο,
να επισημάνουμε ότι το δείγμα είναι πολύ μικρό για να εξαχθούν γενικότερα
συμπεράσματα.
217
Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της ανάλυσης ως προς τον τρόπο

αναπαράστασης της πηγής του λόγου στην τηλεοπτική είδηση, μπορούμε να πούμε τα
εξής:
1) Η πηγή του λόγου αναφέρεται στο κείμενο στο μεγαλύτερο ποσοστό των
περιπτώσεων, είτε ρητά, που είναι και η συχνότερη επιλογή, είτε έμμεσα.
2) Όταν η πηγή του λόγου αναφέρεται ρητά, στο μεγαλύτερο ποσοστό των
περιπτώσεων προσωποποιείται, αναπαριστάνεται, δηλαδή, ως συγκεκριμένο άτομο ή
ομάδα.
3) Όταν η πηγή του λόγου αναφέρεται ρητά και προσωποποιείται, στη
συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων καθορίζεται, δηλαδή, η ταυτότητά της
προσδιορίζεται με κάποιον τρόπο.
4) Ο πιο συχνός τρόπος καθορισμού της πηγής είναι η ταυτόχρονη
κατηγοριοποίηση και ονομασία της. Ο δεύτερος σε συχνότητα τρόπος καθορισμού
είναι ο προσδιορισμός της μέσω μόνον της κατηγοριοποίησής της. Αντίθετα, η
ονομασία χρησιμοποιείται ελάχιστα.
5) Όταν η πηγή του λόγου καθορίζεται μέσω της ταυτόχρονης
κατηγοριοποίησης και ονομασίας της, στη συντριπτική πλειοψηφία των
περιπτώσεων, η κατηγοριοποίηση είναι λειτουργική και συνδυάζεται με τη φόρμουλα
[Όνομα+Επώνυμο].
6) Όταν η πηγή του λόγου καθορίζεται μέσω της κατηγοριοποίησής της, είναι
και πάλι η λειτουργική κατηγοριοποίηση που χρησιμοποιείται συχνότερα.
7) Όταν η πηγή του λόγου καθορίζεται μέσω της ονομασίας της, αυτό
επιτυγχάνεται κυρίως μέσω της φόρμουλας [Όνομα+Επώνυμο] και λιγότερο μέσω
της φόρμουλας [Τίτλος+Επώνυμο].
8) Συνολικότερα, όσον αφορά τη φύση της κατηγοριοποίησης, είναι η
λειτουργική κατηγοριοποίηση που χρησιμοποιείται συχνότερα, ενώ όσον αφορά την
ονομασία, προτιμάται η φόρμουλα [Όνομα+Επώνυμο].
9) Δεν προκύπτουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των τριών
τηλεοπτικών σταθμών ως προς τον τρόπο αναπαράστασης της πηγής του λόγου. Η
μοναδική στατιστικά σημαντική διαφοροποίηση αφορά την ονομασία, όπου το
MEGA και το STAR χρησιμοποιούν συχνότερα τη φόρμουλα [Όνομα+Επώνυμο],
ενώ η NET προτιμά την πιο επίσημη φόρμουλα [Τίτλος+Επώνυμο].
218
7.1.2. Κατηγορίες πηγών και τρόπος αναπαράστασής τους
Ας δούμε, τώρα, εάν και με ποιον τρόπο διαφοροποιούνται οι γενικότερες

τάσεις που επισημάναμε παραπάνω ως προς τον τρόπο αναπαράστασης των πηγών
του λόγου ανάλογα με το κύρος που αυτές απολαμβάνουν.
Ας ξεκινήσουμε με τη συχνότητα εμφάνισης στην τηλεοπτική είδηση των
διαφορετικών κατηγοριών πηγών των οποίων τον λόγο μεταφέρει και αξιοποιεί ο/η
δημοσιογράφος. Στον Πίνακα 10 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ
ΠΗΓΩΝ
Απλοί άνθρωποι 100 110 50 260
(38.5%) (42.3%) (19.2%) (100%)
(21.7%) (28.2%) (17.2%) (22.8%)
Επαγγελματίες 153 75 57 285
(53.7%) (26.3%) (20.0%) (100%)
(33.2%) (19.2%) (19.6%) (25.0%)
Πολιτικοί/Αξιωματούχοι 142 137 135 414
(34.3%) (33.1%) (32.6%) (100%)
(30.8%) (35.1%) (46.6%) (36.2%)
Ø/? 66 68 48 182
(36.3%) (37.4%) (26.3%) (100%)
(14.3%) (17.5%) (16.6%) (16.0%)
ΣΥΝΟΛΟ 461 390 290 1141
(40.4%) (34.2%) (25.4%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 10: Κατηγορίες πηγών ανά τηλεοπτικό σταθμό (χ2=43.834, df=6, p=0.000).
Η κατηγορία των πολιτικών/αξιωματούχων είναι η στατιστικά επικρατέστερη

στο υλικό (36.2%). Ακολουθεί η κατηγορία των επαγγελματιών με 25.0%, ενώ τρίτη
σε συχνότητα είναι η κατηγορία των απλών ανθρώπων με ποσοστό 22.8%. Τέλος, σε
ποσοστό 16.0%, το κύρος της πηγής δεν μπορεί να εξακριβωθεί, είτε γιατί η πηγή δεν
κατονομάζεται στο κείμενο είτε γιατί, αν και κατονομάζεται, δεν προσδιορίζεται με
ακρίβεια. Από τον Πίνακα προκύπτουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις
μεταξύ των τριών τηλεοπτικών σταθμών ως προς τη συχνότητα εμφάνισης των
διαφορετικών κατηγοριών πηγών.
219
Στη ΝΕΤ, η κατηγορία των πολιτικών/αξιωματούχων είναι, με πολύ μεγάλη

διαφορά από τις υπόλοιπες, η συχνότερη κατηγορία πηγών, με ποσοστό 46.6%. Το
ποσοστό αυτής της κατηγορίας είναι μικρότερο για τους δύο ιδιωτικούς τηλεοπτικούς
σταθμούς MEGA και STAR (30.8% και 35.1% αντίστοιχα). Στο MEGA, η πρώτη σε
συχνότητα κατηγορία είναι αυτή των επαγγελματιών με ποσοστό 33.2%. Αντίθετα, ο
λόγος των επαγγελματιών γίνεται αντικείμενο αναπαράστασης σε πολύ μικρότερο
βαθμό στο STAR και τη ΝΕΤ (19.2% και 19.6% αντίστοιχα). Από την άλλη πλευρά,
η κατηγορία των απλών ανθρώπων εμφανίζεται πολύ συχνότερα στους δύο
ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς (38.5% και 42.3% για το MEGA και το STAR
αντίστοιχα) απ’ ό,τι στη δημόσια τηλεόραση (19.2%). Επιπλέον, το MEGA και, πολύ
περισσότερο, το STAR χρησιμοποιούν αυτήν την κατηγορία πηγών συχνότερα
(21.7% και 28.2% αντίστοιχα) από τη ΝΕΤ (17.2%). Τέλος, το ποσοστό εκείνων των
περιπτώσεων κατά τις οποίες το κύρος της πηγής δεν μπορεί να εξακριβωθεί είναι
παρόμοιο και για τους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς και ανέρχεται στο 14.3% για το
MEGA, στο 17.5% για το STAR και στο 16.6% για τη NET.
Συνοψίζοντας, λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι είναι ο λόγος κοινωνικών
υποκειμένων με υψηλό κύρος (επαγγελματίες και πολιτικοί/αξιωματούχοι) που
μεταφέρεται και ακούγεται συχνότερα στην τηλεοπτική είδηση. Αντίθετα, ο λόγος
κοινωνικών υποκειμένων τα οποία στερούνται κύρους γίνεται αντικείμενο
αναπαράστασης σε πολύ μικρότερο βαθμό. Η φωνή τους προβάλλεται περισσότερο
στους δύο ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς και λιγότερο στη δημόσια τηλεόραση.
Ας δούμε τώρα αναλυτικότερα πώς αναπαριστάνονται οι διαφορετικές
κατηγορίες πηγών στην τηλεοπτική είδηση. Θα ξεκινήσουμε με το είδος της
αναφοράς, δηλαδή, με το εάν οι διαφορετικές κατηγορίες πηγών αναφέρονται ρητά
στο κείμενο (ρητή αναφορά), οπότε η ταυτότητά τους έρχεται στο προσκήνιο και
προβάλλεται, ή, αντίθετα, εάν ο προσδιορισμός τους ως πηγών γίνεται έμμεσα
(έμμεση αναφορά), οπότε η ταυτότητά τους τίθεται στο παρασκήνιο.
220
ΠΗΓΩΝ Απλοί Επαγγελματίες Πολιτικοί/ Ø/? ΣΥΝΟΛΟ
Άνθρωποι Αξιωματούχοι
ΕΙΔΟΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ
130 183 295 26 634
Ρητή αναφορά (20.5%) (28.9%) (46.5%) (4.1%) (100%)
(50.0%) (64.2%) (71.3%) (76.5%) (63.8%)
130 102 119 8 359
Έμμεση αναφορά (36.2%) (28.4%) (33.1%) (2.3%) (100%)
(50.0%) (35.8%) (28.7%) (23.5%) (36.2%)
260 285 414 34 993
ΣΥΝΟΛΟ (26.2%) (28.7%) (41.7%) (3.4%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 11: Κατηγορίες πηγών και είδος αναφοράς (χ2=33.806, df=3, p=0.000).
221
Από τον Πίνακα 11 προκύπτουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις

μεταξύ των διαφορετικών κατηγοριών πηγών ως προς τον τρόπο με τον οποίον
αναφέρονται στο κείμενο. Η κατηγορία των πολιτικών/αξιωματούχων αναφέρεται
ρητά σε ποσοστό 71.3%. Ανάλογη είναι η κατάσταση και όσον αφορά την κατηγορία
των επαγγελματιών, το ποσοστό ρητής αναφοράς της οποίας ανέρχεται στο 64.2%.
Αντίθετα, οι απλοί άνθρωποι αναφέρονται ρητά ως πηγή του μεταφερόμενου λόγου
σε πολύ μικρότερο βαθμό (50%).
Συνολικά, λοιπόν, πηγές που απολαμβάνουν υψηλό κύρος όχι μόνο
ακούγονται συχνότερα στην τηλεοπτική είδηση, αλλά και προσδιορίζονται ρητά με
μεγαλύτερη συχνότητα, με αποτέλεσμα να προβάλλονται περισσότερο. Αντίθετα, η
ταυτότητα πηγών χωρίς κύρος τίθεται συχνότερα στο παρασκήνιο, καθώς ο/η
δημοσιογράφος αναφέρεται ρητά σε αυτές λιγότερο συχνά.
Δεν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις ανάμεσα στους τρεις
τηλεοπτικούς σταθμούς ως προς το είδος αναφοράς ανά κατηγορία πηγών, όπως
προκύπτει από τον Πίνακα 12. Και στους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς το ποσοστό
ρητής αναφοράς της κατηγορίας των απλών ανθρώπων κυμαίνεται γύρω στο 50%
(47% για το MEGA, 50.9% για το STAR και 54% για τη NET). Αντίθετα, στις
κατηγορίες των επαγγελματιών και των πολιτικών/αξιωματούχων τα ποσοστά ρητής
αναφοράς είναι πολύ υψηλότερα. Για την κατηγορία των επαγγελματιών, η ρητή
αναφορά στην πηγή του λόγου καλύπτει το 65.4%, 60% και 66.7% των περιπτώσεων
για το MEGA, το STAR και τη ΝΕΤ αντίστοιχα. Τα ποσοστά αυτά είναι ακόμη πιο
υψηλά για την κατηγορία των πολιτικών/αξιωματούχων και ανέρχονται στο 66.2%
για το MEGA, στο 70.8% για το STAR, ενώ η ΝΕΤ κατέχει το υψηλότερο ποσοστό,
77%. Τα αποτελέσματα αυτά υποδεικνύουν μια γενικευμένη τάση όσον αφορά τον
τρόπο με τον οποίον αναφέρονται στην τηλεοπτική είδηση οι διαφορετικές
κατηγορίες πηγών.
222
ΠΗΓΩΝ Απλοί Επαγγελματίες Πολιτικοί/ Ø/?
ΕΙΔΟΣ
ΑΝΑΦΟΡΑΣ
ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ
MEGA STAR NET MEGA STAR NET MEGA STAR NET MEGA STAR NET
47 56 27 100 45 38 94 97 104 12 9 5
Ρητή αναφορά
(47.0%) (50.9%) (54.0%) (65.4%) (60.0%) (66.7%) (66.2%) (70.8%) (77.0%) (80.0%) (81.8%) (62.5%)
53 54 23 53 30 19 48 40 31 3 2 3
Έμμεση αναφορά
(53.0%) (49.1%) (46.0%) (34.6%) (40.0%) (33.3%) (33.8%) (29.2%) (23.0%) (20.0%) (18.2%) (37.5%)
100 110 50 153 75 57 142 137 135 15 11 8

ΣΥΝΟΛΟ
(100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 12: Σχέση τηλεοπτικού σταθμού και είδους αναφοράς ανά κατηγορία πηγής (one-way ANOVA: απλοί άνθρωποι: F=0.355, p= 0.701,
επαγγελματίες: F=0.405, p=0.667, πολιτικοί/αξιωματούχοι: F=2.000, p=0.137, Ø/?: F=0.541, p=0.588).
223
Ας δούμε τώρα με ποιους τρόπους αναπαριστάνονται οι διαφορετικές

κατηγορίες πηγών όταν αυτές αναφέρονται ρητά στο κείμενο. Ας ξεκινήσουμε με τη
διάκριση μεταξύ προσωποποίησης και απο-προσωποποίησης. Είδαμε ότι στο
μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων οι πηγές του λόγου προσωποποιούνται στην
τηλεοπτική είδηση. Η απο-προσωποποίηση κατέχει ένα σχετικά μικρό ποσοστό στο
σύνολο του υλικού (βλ. Πίνακα 4).
Στον Πίνακα 13 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα που αφορούν την
κατανομή των περιπτώσεων προσωποποίησης και απο-προσωποποίησης ανά
κατηγορία πηγών. Από τον Πίνακα προκύπτουν στατιστικά σημαντικές
διαφοροποιήσεις μεταξύ των διαφορετικών κατηγοριών πηγών. Έτσι, μολονότι για
όλες τις κατηγορίες η προσωποποίηση αποτελεί την πρώτη σε συχνότητα επιλογή, η
απο-προσωποποίηση χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά για τις κατηγορίες των
επαγγελματιών και των πολιτικών/αξιωματούχων. Η κατηγορία των
πολιτικών/αξιωματούχων αποπροσωποποιείται με τη μεγαλύτερη συχνότητα (67.8%)
(παράδειγμα 234), ενώ σημαντικά υψηλό είναι και το αντίστοιχο ποσοστό της
κατηγορίας των επαγγελματιών (27.1%) (παράδειγμα 235). Αντίθετα, υπάρχει μόνο
μία περίπτωση απο-προσωποποίησης στην κατηγορία των απλών ανθρώπων, η οποία
αντιστοιχεί στο 0.9% των περιπτώσεων απο-προσωποποίησης στο υλικό (παράδειγμα
236).
234. Οι αρχές εκτιμούν ότι πρόκειται για έργο αναρχικής ομάδας, από
αυτές που κατά το παρελθόν έχουν κάνει επιθέσεις και σε άλλα
γραφεία (.) πολιτικών προσώπων στην Αθήνα. [MEGA 22.43-46]
235. Τρεις ημέρες μετά την αεροπορική τραγωδία στ’ ανοιχτά των ακτών
της Μασαχουσέτης, και η κατασκευάστρια εταιρεία ανακοίνωσε
ότι σταματά τις παραδόσεις (.) τεσσάρων μοντέλων της, λόγω
προβλημάτων στο παράθυρο του πιλοτηρίου. [STAR 11.1-5]
236. Η πλευρά των κληρονόμων του θεατρικού συγγραφέα υποστηρίζει
ότι τα τραγούδια αυτά ανήκουν στο κοινό. [MEGA 10.69-71]
224
ΡΗΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ
129 151 215 21 516
Προσωποποίηση (25.0%) (29.3%) (41.7%) (4.0%) (100%)
(99.2%) (82.5%) (72.9%) (80.8%) (81.4%)
1 32 80 5 118
Απο-προσωποποίηση (0.9%) (27.1%) (67.8%) (4.2%) (100%)
(0.8%) (17.5%) (27.1%) (19.2%) (18.6%)
130 183 295 26 634
ΣΥΝΟΛΟ (20.5%) (28.9%) (46.5%) (4.1%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 13: Κατηγορίες πηγών και ρητή αναφορά (χ2=41.574, df=3, p=0.000).
225
Από τον Πίνακα 14 δεν προκύπτουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις

μεταξύ των τριών τηλεοπτικών σταθμών ως προς τον τρόπο ρητής αναφοράς των
κατηγοριών των απλών ανθρώπων, των πολιτικών/αξιωματούχων και των
περιπτώσεων κατά τις οποίες το κύρος της πηγής δεν μπορεί να προσδιοριστεί. Η
μόνη στατιστικά σημαντική διαφοροποίηση προκύπτει στην κατηγορία των
επαγγελματιών μεταξύ του MEGA και της NET. Η κατηγορία αυτή απο-
προσωποποιείται στη ΝΕΤ σε ποσοστό 28.9%, σε αντίθεση με το MEGA, στο οποίο
το ποσοστό απο-προσωποποίησής της είναι πολύ χαμηλό (12%).
Συνολικά, λοιπόν, η προσωποποίηση αποτελεί τον κυρίαρχο τρόπο ρητής
αναφοράς στην πηγή του λόγου στην τηλεοπτική είδηση. Όσον αφορά την απο-
προσωποποίηση, μολονότι η χρήση της είναι περιορισμένη, χρησιμοποιείται σχεδόν
αποκλειστικά όταν η πηγή του λόγου ανήκει στις κατηγορίες των επαγγελματιών και
των πολιτικών/αξιωματούχων. Είναι, δηλαδή, κοινωνικά ισχυρές φωνές που κατά
κανόνα αποπροσωποποιούνται. Με αυτόν τον τρόπο, ενισχύεται το κύρος τους ως
πηγών, καθώς τους αποδίδεται μια απρόσωπη μορφή εξουσίας, γεγονός που καθιστά
τον λόγο τους πιο εύκολα αποδεκτό.
Είδαμε παραπάνω ότι όταν η πηγή του λόγου αναφέρεται ρητά στο κείμενο
και προσωποποιείται, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων καθορίζεται,
δηλαδή, η ταυτότητά της προσδιορίζεται με κάποιον τρόπο (βλ. Πίνακα 5). Είδαμε
επίσης ότι ο καθορισμός της πηγής γίνεται κυρίως μέσω της ταυτόχρονης
κατηγοριοποίησης και ονομασίας της και, δευτερευόντως, μέσω μόνον της
κατηγοριοποίησής της (βλ. Πίνακα 6). Στον Πίνακα 15 παρουσιάζονται τα
αποτελέσματα ως προς τον τρόπο καθορισμού των διαφορετικών κατηγοριών πηγών.
226
ΡΗΤΗ
ΑΝΑΦΟΡΑ
46 56 27 88 36 27 68 69 78 11 7 3
Προσωποποίηση
(97.9%) (100%) (100%) (88.0%) (80.0%) (71.1%) (72.3%) (71.1%) (75.0%) (91.7%) (77.8%) (60.0%)
1 0 0 12 9 11 26 28 26 1 2 2
Απο-προσωποποίηση
(2.1%) (0.0%) (0.0%) (12.0%) (20.0%) (28.9%) (27.7%) (28.9%) (25.0%) (8.3%) (22.2%) (40.0%)
47 56 27 100 45 38 94 97 104 12 9 5
ΣΥΝΟΛΟ
(100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 14: Σχέση τηλεοπτικού σταθμού και είδους αναφοράς ανά κατηγορία πηγής (one-way ANOVA: απλοί άνθρωποι: F=0.881, p= 0.417,
επαγγελματίες: επειδή η ανάλυση της διακύμανσης σε αυτήν την περίπτωση δεν είναι αξιόπιστη, καθώς ο έλεγχος Levene είναι στατιστικά
σημαντικός (p<0.05), χρησιμοποιήθηκε ο μη συσχετισμένος έλεγχος t, από τον οποίον προέκυψε στατιστικά σημαντική διαφοροποίηση
μεταξύ του MEGA και της NET (t=-2.082, df=51.848, p=0.042), πολιτικοί/αξιωματούχοι: F=0.198, p=0.820, Ø/?: F=1.147, p=0.335).
227
Από τον Πίνακα 15 προκύπτουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις. Η

κατηγορία των απλών ανθρώπων καθορίζεται κυρίως μέσω της κατηγοριοποίησής
της (67.4%) (παράδειγμα 237), ενώ σε πολύ μικρότερο βαθμό μέσω της ταυτόχρονης
κατηγοριοποίησης και ονομασίας της (25.6%) (παράδειγμα 238). Αντίθετα, οι
κατηγορίες των επαγγελματιών και των πολιτικών/αξιωματούχων καθορίζονται
συχνότερα μέσω της ταυτόχρονης κατηγοριοποίησης και ονομασίας τους (57.6% και
58.6% αντίστοιχα) (παραδείγματα 239-240). Σε πολύ μικρότερο βαθμό, αυτές οι
κατηγορίες πηγών καθορίζονται μέσω μόνον της κατηγοριοποίησής τους (35.1% και
32.6% αντίστοιχα) (παραδείγματα 241-242).
Τέλος, η ονομασία ως τρόπος καθορισμού χρησιμοποιείται σε πολύ μικρό
βαθμό και για τις τρεις κατηγορίες πηγών. Ωστόσο, η κατηγορία των επαγγελματιών
και, πολύ περισσότερο, η κατηγορία των πολιτικών/αξιωματούχων ονομάζονται με
μεγαλύτερη συχνότητα απ’ ό,τι η κατηγορία των απλών ανθρώπων (28.2% και 48.7%
αντίστοιχα) (παραδείγματα 243-244).
237. Οι συμμαθητές του γιου της (.) κάνουν αποχή, και οι γονείς τους (.)
ζητούν να απομακρυνθεί το οκτάχρονο παιδί από το σχολείο, γιατί
είναι υπερκινητικό. [MEGA 11.12-14]
238. *Τ. Μπάκα, Μητέρα* Είχα σίγουρα ένα άγχος, αλλά:
ήξερα ότι το ήθελε πάρα πολύ ο
Γιώργος, και ήτανε μία μοναδική
ευκαιρία γι’ αυτόν ((παύση)) και
χάρηκα πάρα πολύ.
[MEGA 30.41-43]
239. Πάντως, ο πρωταγωνιστής της ιστορίας, ο δημοσιογράφος Τζέφρι
Σμιθ, που υπογράφει το επίμαχο άρθρο, μιλώντας στο Μέγκα,
επέμεινε στις απόψεις του, και επικαλέστηκε μάλιστα τον Αμερικανό
πρέσβη κύριο Μπερνς. [MEGA 21.20-24]
240. *Σταύρος Σουμάκης, Έχει φύγει ήδη κλιμάκιο της
Υπουργός Εμπορικής Επιθεώρησης ε: Εμπορικών Πλοίων
Ναυτιλίας* για τη Πάτρα, προκειμένου να:: πάει
στο πλοίο, να κάνει αυτοψία, διότι
εκεί ((ένας θόρυβος τον διακόπτει))
και ο εισαγγελέας για να είναι
ενήμερος, [NET 7.175-178]
228
ΠΗΓΩΝ Απλοί Επαγγελματίες Πολιτικοί/ ΣΥΝΟΛΟ
87 53 70 210
(67.4%) (35.1%) (32.6%) (42.4%)
9 11 19 39
Ονομασία (23.1%) (28.2%) (48.7%) (100%)
(7.0%) (7.3%) (8.8%) (7.9%)
33 87 126 246
+Ονομασία (25.6%) (57.6%) (58.6%) (49.7%)
129 151 215 495
ΣΥΝΟΛΟ (26.1%) (30.5%) (43.4%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 15: Κατηγορίες πηγών και καθορισμός τους (χ2=46.759, df=4, p=0.000).
229
241. Λίγο μετά τις εννέα ο πλοίαρχος, βλέποντας τη πυρκαγιά να

συνεχίζει με αμείωτη ένταση, έδωσε εντολή για εγκατάλειψη του
σκάφους. [STAR 6.230-232]
242. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος είπε ότι πέραν των θεμάτων
οικονομικής και στρατιωτικής συνεργασίας, η ατζέντα του
Αμερικανού προέδρου (.) είναι ακόμα ανοιχτή. [NET 10.4-6]
243. *Γιάννης Μπέζος* Ε είμαι πολύ ευτυχής που ξαναβρίσκομαι με
το φίλο μου το Πέτρο ((παύση)) με τον
οποίον έχουμε κάνει ((παύση)) δύο τρεις
έτσι επιτυχίες καραμπινάτες ((παύση)) κι
ελπίζω να κάνουμε άλλη μία, μεγαλύτερη.
[MEGA 26.31-34]
244. Λίγο νωρίτερα, ο Γιάννος Παπαντωνίου, παρουσιάζοντας το
προϋπολογισμό στους δημοσιογράφους αναφέρθηκε στις αυξήσεις
που θα πάρουν οι δημόσιοι υπάλληλοι και οι συνταξιούχοι.
[MEGA 20.11-14]

τηλεοπτικούς σταθμούς όσον αφορά τον τρόπο καθορισμού των διαφορετικών
κατηγοριών πηγών, όπως προκύπτει από τον Πίνακα 16. Και στους τρεις, οι απλοί
άνθρωποι καθορίζονται πρωτίστως μέσω της κατηγοριοποίησής τους (63%, 73.2%
και 63% για το MEGA, το STAR και τη NET αντίστοιχα), ενώ οι επαγγελματίες και
οι πολιτικοί/αξιωματούχοι μέσω της ταυτόχρονης κατηγοριοποίησης και ονομασίας
τους (55.7%, 61.1% και 59.3% για την κατηγορία των επαγγελματιών και 50%,
66.7% και 59% για την κατηγορία των πολιτικών/αξιωματούχων στο MEGA, το
STAR και τη NET αντίστοιχα).
Ας δούμε τώρα πιο αναλυτικά τη φύση των διαφορετικών τρόπων καθορισμού
και τις διαφοροποιήσεις που προκύπτουν ανάλογα με την κατηγορία της πηγής,
ξεκινώντας με την ταυτόχρονη κατηγοριοποίηση και ονομασία, η οποία αποτελεί και
τον συχνότερο τρόπο καθορισμού στην τηλεοπτική είδηση (βλ. Πίνακα 6).
230
ΠΗΓΩΝ Απλοί Επαγγελματίες Πολιτικοί/
MEGA STAR NET MEGA STAR NET MEGA STAR NET
29 41 17 31 12 10 26 18 26
Κατηγοριοποίηση
(63.0%) (73.2%) (63.0%) (35.2%) (33.3%) (37.0%) (38.2%) (26.1%) (33.3%)
3 3 3 8 2 1 8 5 6
Ονομασία
(6.5%) (5.4%) (11.1%) (9.1%) (5.6%) (3.7%) (11.8%) (7.2%) (7.7%)
14 12 7 49 22 16 34 46 46
Κατηγοριοποίηση+Ονομασία
(30.5%) (21.4%) (25.9%) (55.7%) (61.1%) (59.3%) (50.0%) (66.7%) (59.0%)
46 56 27 88 36 27 68 69 78
ΣΥΝΟΛΟ
(100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 16: Σχέση τηλεοπτικού σταθμού και καθορισμού ανά κατηγορία πηγής (one-way ANOVA: απλοί άνθρωποι: F=0.659, p= 0.519, επαγγελματίες:
F=0.077, p=0.926, πολιτικοί/αξιωματούχοι: F=1.689, p=0.187).
231
Από τον Πίνακα 17 προκύπτουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις

μεταξύ των διαφορετικών κατηγοριών πηγών ως προς τη φύση της κατηγοριοποίησης
στις περιπτώσεις ταυτόχρονης κατηγοριοποίησης και ονομασίας τους. Η λειτουργική
κατηγοριοποίηση και η ονομασία μέσω της φόρμουλας [Όνομα+Επώνυμο]
χρησιμοποιείται με πολύ μεγαλύτερη συχνότητα για τον καθορισμό των
επαγγελματιών και των πολιτικών/αξιωματούχων (36.3% και 51.6% αντίστοιχα)
(παραδείγματα 245-246). Αντίθετα, η ταυτοποιητική κατηγοριοποίηση και η
ονομασία μέσω της ίδιας φόρμουλας χρησιμοποιείται αποκλειστικά για την
κατηγορία των απλών ανθρώπων (100%) (παράδειγμα 247). Η λειτουργική
κατηγοριοποίηση και η ονομασία μέσω της φόρμουλας [Όνομα+Επώνυμο]
χρησιμοποιείται σε πολύ μικρότερο βαθμό (12.1%) γι’ αυτήν την κατηγορία πηγών
245. *Δημήτριος Σκούρτης, Ο κύριος Λειβαδάς τα είπε όλα.

Δικηγόρος Μ. Χατζηδάκι* Εγώ δεν έχω να πω τίποτα.
Εκπλήσσομαι ((παύση)) δια την
((παύση)) δια την οικονομική του,
μάλλον για την επιχειρηματική του
θρασύτητα. [STAR 7.32-35]
246. *Δημήτρης Ρέππας, Αυτό δείχνει πως κάποιοι (.) είν’
Υπουργός Τύπου* αμετανόητα προσδεδεμένοι στο
παρελθόν, [MEGA 17.53-54]
247. Η μεταφορά όμως του έργου στο θεατρικό σανίδι (.) έγινε εν μέσω
διαφωνιών, όταν ο θετός γιος του Μάνου Χατζιδάκι Γιώργος
Θεοφανόπουλος (.) αρνήθηκε να χρησιμοποιηθεί στο θέατρο (.) η
μουσική του μεγάλου συνθέτη. [MEGA 26.35-39]
248. *Γιώργος Χρονόπουλος, Μπαίνουνε στα αξόνια, μπαίνουν
Οδηγός φορτηγού* απάνω στους ε: στη ε: (.) αεροτομές
((παύση)) δε μπορούμε να
ελέγξουμε (.) πως μπαίνουνε μέσα.
[ΝΕΤ 7.68-70]
232
+ΟΝΟΜΑΣΙΑ
29 87 124 240
Λειτουργική+[Όνομα+Επώνυμο] (12.1%) (36.3%) (51.6%) (100%)
(87.9%) (100%) (98.4%) (97.6%)
4 0 0 4
Ταυτοποιητική + [Όνομα+Επώνυμο] (100%) (0.0%) (0.0%) (100%)
(12.1%) (0.0%) (0.0%) (1.6%)
0 0 2 2
Άλλο (0.0%) (0.0%) (100%) (100%)
(0.0%) (0.0%) (1.6%) (0.8%)
33 87 126 246
ΣΥΝΟΛΟ 13.4%) (35.4%) (51.2%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 17: Κατηγοριοποίηση και ονομασία ανά κατηγορία πηγής (one-way ANOVA: F=3.752, p= 0.025).
233
Τέλος, υπάρχουν δύο περιπτώσεις όπου ο καθορισμός της πηγής μέσω της
ταυτόχρονης κατηγοριοποίησης και ονομασίας της επιτυγχάνεται με άλλο τρόπο. Και
οι δύο περιπτώσεις αφορούν την κατηγορία των πολιτικών/αξιωματούχων (βλ.
παραδείγματα 224-225).
Δεν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές αποκλίσεις ανάμεσα στους τρεις
τηλεοπτικούς σταθμούς όσον αφορά τον τρόπο κατηγοριοποίησης και ονομασίας των
διαφορετικών κατηγοριών πηγών, όπως προκύπτει από τον Πίνακα 18. Και στους
τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς, είναι οι κατηγορίες των επαγγελματιών και των
πολιτικών/αξιωματούχων που καθορίζονται πρωτίστως μέσω της λειτουργικής
κατηγοριοποίησης και ονομάζονται μέσω της φόρμουλας [Όνομα+Επώνυμο]. Αυτός
ο τρόπος καθορισμού είναι καθολικός για την κατηγορία των επαγγελματιών, ενώ τα
ποσοστά για την κατηγορία των πολιτικών/αξιωματούχων είναι 97.1%, 97.8% και
100% για το MEGA, το STAR και τη NET αντίστοιχα. Αντίθετα, η ταυτοποιητική
κατηγοριοποίηση και η ονομασία μέσω της ίδιας φόρμουλας χρησιμοποιείται
αποκλειστικά όταν η πηγή του λόγου ανήκει στην κατηγορία των απλών ανθρώπων.
Η κατηγοριοποίηση, όπως είδαμε, αποτελεί τον δεύτερο σε συχνότητα τρόπο
καθορισμού της πηγής του λόγου στην τηλεοπτική είδηση (βλ. Πίνακα 6). Από τον
Πίνακα 19 προκύπτουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των
διαφορετικών κατηγοριών πηγών και ως προς αυτόν τον τρόπο καθορισμού. Η
ταυτοποιητική κατηγοριοποίηση χρησιμοποιείται και στην περίπτωση αυτή σχεδόν
αποκλειστικά για τον καθορισμό της κατηγορίας των απλών ανθρώπων (94.7%).
Όσον αφορά τη φύση της ταυτοποίησης, από τις συνολικά 54 περιπτώσεις
ταυτοποιητικής κατηγοριοποίησης, στις 37 (68.5%) η ταυτοποίηση είναι
συσχετιστική (παράδειγμα 249), ενώ στις υπόλοιπες 17 (31.5%) η πηγή του λόγου
ταυτοποιείται ταξινομικά (παράδειγμα 250). Η λειτουργική κατηγοριοποίηση,
αντίθετα, χρησιμοποιείται λιγότερο συχνά σε αυτή την κατηγορία πηγών (21.6%)
Από την άλλη πλευρά, οι κατηγορίες των επαγγελματιών και των
πολιτικών/αξιωματούχων κατηγοριοποιούνται και πάλι σχεδόν αποκλειστικά μέσω
της λειτουργικής κατηγοριοποίησης (98.1% και 97.1% αντίστοιχα) (παραδείγματα
252-253). Υπάρχουν μόνο τρεις περιπτώσεις ταυτοποιητικής κατηγοριοποίησης σε
αυτές τις κατηγορίες πηγών (παράδειγμα 254).
234
+ΟΝΟΜΑΣΙΑ
Λειτουργική + [Όνομα+Επώνυμο] 11 12 6 49 22 16 33 45 46
(78.6%) (100%) (85.7%) (100%) (100%) (100%) (97.1%) (97.8%) (100%)
Ταυτοποιητική +[Όνομα+Επώνυμο] 3 0 1 0 0 0 0 0 0
(21.4%) (0.0%) (14.3%) (0.0%) (0.0%) (0.0%) (0.0%) (0.0%) (0.0%)
Άλλο 0 0 0 0 0 0 1 1 0
(0.0%) (0.0%) (0.0%) (0.0%) (0.0%) (0.0%) (2.9%) (2.2%) (0.0%)
ΣΥΝΟΛΟ 14 12 7 49 22 16 34 46 46
(100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 18: Σχέση τηλεοπτικού σταθμού και κατηγοριοποίησης & ονομασίας ανά κατηγορία πηγής (one-way ANOVA: απλοί άνθρωποι: F=1.404,
p= 0.261, επαγγελματίες: -, πολιτικοί/αξιωματούχοι: F=0.612, p=0.544).
235
249. Ο Εμάρ, τριάντα ενός ετών, ήταν ένας από τους πιλότους. Ο
ξάδελφός του εξηγεί ότι ο Εμάρ άφησε πίσω μία νέα γυναίκα και
δύο μικρά παιδιά. [STAR 11.24-26]
250. Τυφλωμένος από ερωτικό πάθος, πήρε την απόφαση να τη σκοτώσει
γιατί η άτυχη γυναίκα (.) ήθελε να διακόψουν τη σχέση τους.
[STAR 27.31-33]
251. Οι αγανακτισμένοι οδηγοί των οχημάτων (.) αρνούνται να δώσουν
τα κλειδιά ζητώντας εγγυήσεις, ενώ το Σούπερ Φαστ 3 (.) παραμένει
στη ράμπα, μαζί με το μακάβριο φορτίο του. [STAR 23.57-61]
252. Το ερώτημα βέβαια είναι κατά πόσο πρέπει ν’ απομακρύνονται από
το σχολείο τους παιδιά που εμφανίζουν σύνδρομο
υπερκινητικότητας. Παιδιά, που όπως τονίζουν οι γιατροί,
παρουσιάζουν πρόβλημα στην αυτοσυγκέντρωσή τους, ενώ
σπανιότερα μπορούν να εμφανίσουν ακόμη κι επιθετικότητα.
[NET 4.26-31]
253. Τοπικοί αξιωματούχοι αναφέρουν ότι το λιμάνι του Παραντί, στον
κόλπο της Βεγγάλης, έχει κυριολεκτικά εξαφανιστεί κάτω από τη
θάλασσα, και το μοναδικό στοιχείο, που μαρτυρεί ότι εκεί υπήρχε
κάποτε ζωή, είναι τα άψυχα κορμιά των κατοίκων, που επιπλέουν.
[MEGA 13.16-20]
254. Οι άντρες της ακτοφυλακής πιστεύουν ότι πήραν σήμα από ένα από
τα μαύρα κουτιά. [STAR 11.31-33]

τηλεοπτικούς σταθμούς όσον αφορά τον τρόπο κατηγοριοποίησης των διαφορετικών
κατηγοριών πηγών, όπως προκύπτει από τον Πίνακα 20. Τόσο στο MEGA, όσο και
στο STAR και τη NET οι απλοί άνθρωποι κατηγοριοποιούνται κατά κανόνα
ταυτοποιητικά (72.4%, 51.2% και 70.6% αντίστοιχα). Αντίθετα, οι επαγγελματίες και
οι πολιτικοί/αξιωματούχοι κατηγοριοποιούνται σχεδόν αποκλειστικά μέσω της
λειτουργικής κατηγοριοποίησης, όπως και στις αντίστοιχες περιπτώσεις ταυτόχρονης
κατηγοριοποίησης και ονομασίας τους (βλ. Πίνακα 18). Τα ποσοστά λειτουργικής
κατηγοριοποίησης για την κατηγορία των επαγγελματιών είναι 100%, 91.7% και
100% για το MEGA, το STAR και τη NET αντίστοιχα, ενώ για την κατηγορία των
πολιτικών/αξιωματούχων είναι 96.2%, 94.4% και 100% για το MEGA, το STAR και
τη NET αντίστοιχα.
236
33 52 68 153
Λειτουργική (21.6%) (34.0%) (44.4%) (100%)
(37.9%) (98.1%) (97.1%) (72.9%)
54 1 2 57
Ταυτοποιητική (94.7%) (1.8%) (3.5%) (100%)
(62.1%) (1.9%) (2.9%) (27.1%)
87 53 70 210
ΣΥΝΟΛΟ (41.4%) (25.2%) (33.4%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 19: Κατηγοριοποίηση ανά κατηγορία πηγής (χ2=91.638, df=2, p=0.000).
237
8 20 5 31 11 10 25 17 26
Λειτουργική
(27.6%) (48.8%) (29.4%) (100%) (91.7%) (100%) (96.2%) (94.4%) (100%)
21 21 12 0 1 0 1 1 0
Ταυτοποιητική
(72.4%) (51.2%) (70.6%) (0.0%) (8.3%) (0.0%) (3.8%) (5.6%) (0.0%)
29 41 17 31 12 10 26 18 26
ΣΥΝΟΛΟ
(100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 20: Σχέση τηλεοπτικού σταθμού και κατηγοριοποίησης ανά κατηγορία πηγής (one-way ANOVA: απλοί άνθρωποι: F=1.967, p= 0.146,
επαγγελματίες: F=1.758, p=0.183, πολιτικοί/αξιωματούχοι: F=0.648, p=0.526).
238
Συνολικότερα, λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι η ταυτοποιητική

κατηγοριοποίηση χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά για τον καθορισμό πηγών
που στερούνται κύρους και εξουσίας, είτε αυτές ονομάζονται ταυτόχρονα είτε όχι.
Επιπλέον, είναι η συσχετιστική ταυτοποίηση που χρησιμοποιείται με μεγαλύτερη
συχνότητα. Η ταυτότητα, δηλαδή, αυτής της κατηγορίας πηγών προσδιορίζεται
κυρίως βάσει των διαπροσωπικών (συγγενικών,επαγγελματικών, κτλ.) σχέσεών τους.
Αντίθετα, πηγές με υψηλό κύρος κατηγοριοποιούνται σχεδόν αποκλειστικά μέσω της
λειτουργικής κατηγοριοποίησης, είτε αυτές ονομάζονται ταυτόχρονα είτε όχι. Με
αυτόν τον τρόπο, ο θεσμικός ρόλος και η κοινωνική δράση τους έρχεται στο
προσκήνιο και προβάλλεται.
Η ονομασία, όπως ήδη είδαμε, είναι ο λιγότερα συχνός τρόπος καθορισμού
της πηγής του λόγου στην τηλεοπτική είδηση (βλ. Πίνακα 6). Η φόρμουλα
[Όνομα+Επώνυμο] είναι η πρώτη σε συχνότητα επιλογή, ενώ η φόρμουλα
[Τίτλος+Επώνυμο] χρησιμοποιείται λιγότερο συχνά (βλ. Πίνακα 9). Ας δούμε τώρα
εάν υπάρχουν διαφοροποιήσεις μεταξύ των διαφορετικών κατηγοριών πηγών όσον
αφορά τον τρόπο ονομασίας τους.
ΟΝΟΜΑΣΙΑ
7 6 10 23
Όνομα+Επώνυμο (30.4%) (26.1%) (43.5%) (100%)
(77.8%) (54.5%) (52.6%) (59.0%)
0 5 9 14
Τίτλος+Επώνυμο (0.0%) (35.7%) (64.3%) (100%)
(0.0%) (45.5%) (47.4%) (35.9%)
2 0 0 2
Άλλο (100%) (0.0%) (0.0%) (100%)
(22.2%) (0.0%) (0.0%) (5.1%)
9 11 19 39
ΣΥΝΟΛΟ (23.1%) (28.2%) (48.7%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 21: Ονομασία ανά κατηγορία πηγής (one-way ANOVA: F=0.008, p=0.992).

όσον αφορά τον τρόπο ονομασίας των διαφορετικών κατηγοριών πηγών. Ωστόσο,
239
διαφαίνονται ορισμένες αποκλίσεις. Έτσι, μολονότι η φόρμουλα [Όνομα+Επώνυμο]

φαίνεται να χρησιμοποιείται με την ίδια περίπου συχνότητα και για τις τρεις
κατηγορίες πηγών (30.4%, 26.1% και 43.5% για τους απλούς ανθρώπους, τους
επαγγελματίες και τους πολιτικούς/αξιωματούχους αντίστοιχα), η πιο επίσημη
φόρμουλα [Τίτλος+Επώνυμο] επιλέγεται μόνο για την ονομασία των επαγγελματιών
(35.7%) και, πολύ περισσότερο, των πολιτικών/αξιωματούχων (64.3%). Μάλιστα, οι
δύο φόρμουλες φαίνεται να χρησιμοποιούνται με την ίδια περίπου συχνότητα γι’
αυτές τις κατηγορίες πηγών (54.5% έναντι 45.5% για την κατηγορία των
επαγγελματιών και 52.6% έναντι 47.4% για την κατηγορία των
πολιτικών/αξιωματούχων).
Aπό τον Πίνακα 22 δεν προκύπτουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις
μεταξύ των τριών τηλεοπτικών σταθμών όσον αφορά τον τρόπο ονομασίας των
κατηγοριών των απλών ανθρώπων και των επαγγελματιών. Αντίθετα, στατιστικά
σημαντική διαφοροποίηση προκύπτει στην κατηγορία των πολιτικών/αξιωματούχων
μεταξύ του MEGA και της NET. Το MEGA χρησιμοποιεί συχνότερα τη φόρμουλα
[Όνομα+Επώνυμο] (87.5%) για την ονομασία αυτής της κατηγορίας πηγών, ενώ η
ΝΕΤ προτιμά τη φόρμουλα [Τίτλος+Επώνυμο] (83.3%). Όπως ήδη είδαμε (βλ.
Πίνακα 9), η ΝΕΤ διαφοροποιείται από τους δύο ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς
όσον αφορά τη γενικότερη προτίμησή της στη φόρμουλα [Τίτλος+Επώνυμο] ως
τρόπου ονομασίας της πηγής του λόγου. Από τον Πίνακα 22 προκύπτει ότι η
φόρμουλα αυτή χρησιμοποιείται στη δημόσια τηλεόραση σχεδόν αποκλειστικά ως
τρόπος ονομασίας της κατηγορίας των πολιτικών/αξιωματούχων. Ωστόσο, όπως
προανέφερα, το δείγμα είναι πολύ μικρό για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα.
Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της ανάλυσης ως προς τον τρόπο

αναπαράστασης των διαφορετικών κατηγοριών πηγών, μπορούμε να πούμε τα εξής:
1) Οι κατηγορίες των πολιτικών/αξιωματούχων και των επαγγελματιών
χρησιμοποιούνται πολύ συχνότερα ως πηγές στην τηλεοπτική είδηση. Αντίθετα, ο
λόγος απλών ανθρώπων γίνεται αντικείμενο αναπαράστασης σε πολύ μικρότερο
βαθμό. Προβάλλεται δε περισσότερο στους δύο ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς
και λιγότερο στη δημόσια τηλεόραση.
240
ΟΝΟΜΑΣΙΑ
Όνομα+Επώνυμο 3 2 2 5 1 0 7 2 1
(100%) (66.7%) (66.7%) (62.5%) (50.0%) (0.0%) (87.5%) (40.0%) (16.7%)
Τίτλος+Επώνυμο 0 0 0 3 1 1 1 3 5
(0.0%) (0.0%) (0.0%) (37.5%) (50.0%) (100%) (12.5%) (60.0%) (83.3%)
Άλλο 0 1 1 0 0 0 0 0 0
(0.0%) (33.3%) (33.3%) (0.0%) (0.0%) (0.0%) (0.0%) (0.0%) (0.0%)
ΣΥΝΟΛΟ 3 3 3 8 2 1 8 5 6
(100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 22: Σχέση τηλεοπτικού σταθμού και ονομασίας ανά κατηγορία πηγής (o μη συσχετισμένος έλεγχος t έδειξε ότι υπάρχει στατιστική
διαφοροποίηση μόνο στην κατηγορία των πολιτικών/αξιωματούχων μεταξύ του MEGA και της NET (t=-3.476, df=12, p=0.005)).
241
2) Οι κατηγορίες των επαγγελματιών και των πολιτικών/αξιωματούχων

αναφέρονται ρητά στο κείμενο με πολύ μεγαλύτερη συχνότητα απ’ ό,τι η κατηγορία
των απλών ανθρώπων.
3) Μολονότι, γενικότερα, η απο-προσωποποίηση δεν χρησιμοποιείται συχνά
στην τηλεοπτική είδηση, είναι κατεξοχήν οι κατηγορίες των
πολιτικών/αξιωματούχων και των επαγγελματιών που αναπαριστάνονται απρόσωπα.
4) Οι κατηγορίες των επαγγελματιών και των πολιτικών/αξιωματούχων
καθορίζονται πρωτίστως μέσω της ταυτόχρονης κατηγοριοποίησης και ονομασίας
τους. Αντίθετα, η κατηγορία των απλών ανθρώπων καθορίζεται κατά κανόνα μέσω
της κατηγοριοποίησής της. Η ονομασία ως τρόπος καθορισμού της πηγής του λόγου
είναι λιγότερο συχνή. Χρησιμοποιείται δε με μεγαλύτερη συχνότητα στις κατηγορίες
των επαγγελματιών και, κυρίως, των πολιτικών/αξιωματούχων.
5) Όσον αφορά τον καθορισμό της πηγής του λόγου μέσω της ταυτόχρονης
κατηγοριοποίησης και ονομασίας, οι κατηγορίες των επαγγελματιών και των
πολιτικών/αξιωματούχων καθορίζονται πρωτίστως μέσω της λειτουργικής
κατηγοριοποίησης και της φόρμουλας [Όνομα+Επώνυμο]. Αντίθετα, η
ταυτοποιητική κατηγοριοποίηση και η ονομασία της πηγής μέσω της φόρμουλας
[Όνομα+Επώνυμο] χρησιμοποιείται αποκλειστικά για την κατηγορία των απλών
ανθρώπων, η οποία, παράλληλα, κατηγοριοποιείται λειτουργικά πολύ λιγότερο απ’
ό,τι οι δύο άλλες κατηγορίες πηγών.
6) Και στην περίπτωση της κατηγοριοποίησης, οι κατηγορίες των
επαγγελματιών και των πολιτικών/αξιωματούχων κατηγοριοποιούνται σχεδόν
αποκλειστικά μέσω της λειτουργικής κατηγοριοποίησης, ενώ η κατηγορία των απλών
ανθρώπων κυρίως μέσω της ταυτοποιητικής κατηγοριοποίησης, και δη συσχετιστικά.
7) Όσον αφορά την ονομασία, δεν προκύπτουν στατιστικά σημαντικές
διαφοροποιήσεις μεταξύ των διαφορετικών κατηγοριών πηγών. Η φόρμουλα
[Όνομα+Επώνυμο] χρησιμοποιείται με την ίδια περίπου συχνότητα για όλες τις
κατηγορίες πηγών. Ωστόσο, διαφαίνονται ορισμένες αποκλίσεις ως προς τη χρήση
της πιο επίσημης φόρμουλας [Τίτλος+Επώνυμο], η οποία φαίνεται να
χρησιμοποιείται αποκλειστικά για την ονομασία πηγών που ανήκουν στις κατηγορίες
των επαγγελματιών και των πολιτικών/αξιωματούχων.
8) Συνολικότερα, με εξαίρεση δύο μόνο περιπτώσεις, δεν προκύπτουν
στατιστικά σημαντικές αποκλίσεις ανάμεσα στους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς όσον
αφορά τον τρόπο αναπαράστασης των διαφορετικών κατηγοριών πηγών. Οι
242
εξαιρέσεις αφορούν: 1) την τάση για συχνότερη απο-προσωποποίηση της κατηγορίας

των επαγγελματιών στη ΝΕΤ έναντι του MEGA, και 2) τη διαφοροποίηση στον
τρόπο ονομασίας της κατηγορίας των πολιτικών/αξιωματούχων μεταξύ του MEGA,
το οποίο προτιμά τη φόρμουλα [Όνομα+Επώνυμο], και της NET, η οποία
χρησιμοποιεί πρωτίστως τη φόρμουλα [Τίτλος+Επώνυμο] γι’ αυτήν την κατηγορία
πηγών. Ωστόσο, όσον αφορά τη δεύτερη περίπτωση, όπως ήδη ανέφερα, το δείγμα
είναι πολύ μικρό για να εξαχθούν συνολικότερα συμπεράσματα.
7.1.3. Συζήτηση αποτελεσμάτων
Οι τάσεις αυτές ως προς την αναπαράσταση της πηγής του λόγου στην
τηλεοπτική είδηση μπορούν να ερμηνευθούν με βάση τις γενικότερες συμβάσεις της
δημοσιογραφικής γλωσσικής πρακτικής, όπως αυτές διαμορφώνονται από το θεσμικό
πλαίσιο της δημοσιογραφίας, το οποίο εξετάσαμε στο πρώτο κεφάλαιο.
Ξεκινώντας, λοιπόν, από το είδος της αναφοράς, η προτίμηση στη ρητή
αναφορά της πηγής του λόγου υπαγορεύεται από τις δημοσιογραφικές συμβάσεις της
έγκυρης και αξιόπιστης πληροφόρησης, οι οποίες καθιστούν απαραίτητο τον σαφή
προσδιορισμό της πηγής σε κάθε περίπτωση μεταφοράς λόγου. Όσον αφορά δε την
έμμεση αναφορά, μπορούμε να τη δούμε εν μέρει ως απόρροια της σημασιακής
πυκνότητας και της συντακτικής πολυπλοκότητας του δημοσιογραφικού λόγου (βλ.
και van Dijk 1988), ο οποίος, ως προς αυτό, βρίσκεται πιο κοντά στον γραπτό παρά
τον προφορικό λόγο (βλ. και Χατζησαββίδης 1999). Το κείμενο της τηλεοπτικής
είδησης κατά κανόνα συντάσσεται γραπτά και εκφωνείται από τον παρουσιαστή ή
τον ρεπόρτερ στη διάρκεια του δελτίου. Η έμμεση αναφορά εξυπηρετεί την
οικονομία του λόγου καθώς αποφεύγεται η επανάληψη. Ωστόσο, με τον τρόπο αυτό,
μειώνεται παράλληλα και ο αριθμός των περιπτώσεων που ο/η δημοσιογράφος
αναφέρεται ρητά στην πηγή του λόγου, θέτοντας έτσι την ταυτότητά της στο
παρασκήνιο (βλ. και van Leeuwen 1996).
Συνεχίζοντας με τους τρόπους με τους οποίους αναπαριστάνεται γλωσσικά η
πηγή του λόγου όταν αυτή αναφέρεται ρητά στο κείμενο της τηλεοπτικής είδησης,
μπορούμε να ερμηνεύσουμε την προτίμηση στην προσωποποίηση της πηγής του
λόγου ως απόρροια της γενικότερης τάσης για προσωποποίηση της είδησης και,
243
ταυτόχρονα, της έμφασης που αποδίδεται σε αυτήν στο συγκεκριμένο και απτό (βλ.
και Tumber 1999, van Dijk 1988). Παράλληλα, η επίκληση του λόγου συγκεκριμένων
ατόμων, των οποίων η ταυτότητα προσδιορίζεται με ακρίβεια, συντελεί σε αυτό που ο
van Dijk (1988: 86) αποκαλεί ‘ψευδαίσθηση της αλήθειας’ (the illusion of truth) και
συμβάλλει στην επίταση της αντικειμενικότητας, η οποία αποτελεί βασική
ειδησεογραφική αξία στη δημοσιογραφική πρακτική. Λειτουργεί, δηλαδή, ως
ρητορικός μηχανισμός στοιχειοθέτησης της αξιοπιστίας της δημοσιογραφικής
πρακτικής και, ταυτόχρονα, ως μηχανισμός ενίσχυσης της γεγονοτικότητας της
είδησης.
Όπως ήδη είδαμε, όταν οι πηγές του λόγου αναφέρονται ρητά και
προσωποποιούνται, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων η ταυτότητά τους
προσδιορίζεται με κάποιον τρόπο. Οι γλωσσικοί μηχανισμοί με τους οποίους
επιτυγχάνεται αυτό είναι απόρροια του τρόπου με τον οποίο αξιολογείται η
σημαντικότητά τους ως πηγών και, κατ’ επέκταση, η αξιοπιστία και η σπουδαιότητα
του μεταφερόμενου λόγου τους. Έτσι, με δεδομένο τον γενικότερο προσανατολισμό
της δημοσιογραφίας στο δημόσιο πεδίο κοινωνικής δράσης, η προτίμηση στην
ταυτόχρονη λειτουργική κατηγοριοποίηση και ονομασία των πηγών του λόγου, σε
συνδυασμό με το χαμηλό ποσοστό καθορισμού μέσω μόνο της ονομασίας τους,
υπαγορεύεται από το γεγονός ότι το ενδιαφέρον του/της δημοσιογράφου δεν
επικεντρώνεται στις πηγές πρωτίστως ως άτομα με ξεχωριστή προσωπικότητα, αλλά
ως άτομα με συγκεκριμένο θεσμικό ρόλο και δράση. Αυτό γίνεται εμφανές και από
τις περιπτώσεις καθορισμού της πηγής του λόγου μέσω μόνον της κατηγοριοποίησής
της, καθώς και εδώ η λειτουργική κατηγοριοποίηση κυριαρχεί.
Συνολικότερα, ο τρόπος με τον οποίον αναπαριστάνονται οι πηγές του λόγου
στην τηλεοπτική είδηση είναι παγιωμένος και γενικευμένος, καθώς δεν προκύπτουν
στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των τριών τηλεοπτικών σταθμών. Η
συχνότερη χρήση από τη ΝΕΤ της φόρμουλας [Τίτλος+Επώνυμο] ως τρόπου
ονομασίας της πηγής του λόγου έναντι της φόρμουλας [Όνομα+Επώνυμο], που
προτιμάται από το MEGA και το STAR, μπορεί να ερμηνευθεί ως απόρροια του πιο
‘σοβαρού’ προφίλ που προβάλλει η δημόσια τηλεόραση, υιοθετώντας πιο αυστηρές
γλωσσικές επιλογές που προσδίδουν έναν τόνο κύρους και επισημότητας.
Εξετάζοντας το είδος των πηγών και τη συχνότητα εμφάνισής τους, είδαμε
ότι, συνολικά, είναι η φωνή κοινωνικών υποκειμένων με υψηλό κύρος, όπως
πολιτικοί, αξιωματούχοι και επαγγελματίες, η οποία ακούγεται πιο συχνά στην
244
τηλεοπτική είδηση. Αυτό ισχύει τόσο για τους δύο ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς
(MEGA και STAR), όσο και για τη ΝΕΤ, σε μεγαλύτερο μάλιστα ποσοστό. Αντίθετα,
μολονότι ο λόγος τους δεν απουσιάζει από τα δελτία ειδήσεων, φωνές που στερούνται
κύρους (απλοί άνθρωποι) ακούγονται λιγότερο συχνά. Τέτοιες φωνές έχουν
συχνότερα πρόσβαση στους δύο ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς απ’ ό,τι στη
δημόσια τηλεόραση.
Τα αποτελέσματα αυτά βρίσκονται σε συμφωνία με τα αποτελέσματα άλλων
ερευνών γύρω από τους μηχανισμούς επιλογής και αξιολόγησης των
δημοσιογραφικών πηγών (βλ. 1.3.6.) και μπορούν να συσχετιστούν με τα όσα
ανέφερα στο πρώτο κεφάλαιο για τις συμβάσεις που καθορίζουν τη δημοσιογραφική
πρακτική και για τη γενικότερη οργάνωση και λειτουργία των ειδησεογραφικών
τμημάτων των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας. Μία από αυτές τις συμβάσεις είναι και
η ποιότητα της απόδοσης, δηλαδή, η αξιοπιστία της πηγής της οποίας ο λόγος
μεταφέρεται από τον/τη δημοσιογράφο. Επειδή, λοιπόν, στη δημοσιογραφική
πρακτική, αξιόπιστες θεωρούνται, όπως είδαμε, εκείνες οι πηγές που έχουν
πρόσβαση (και, επομένως, γνώση) σε δημόσιους θεσμούς (π.χ., κυβέρνηση,
αστυνομία), δηλαδή, πηγές με κύρος και θεσμική εξουσία, ο λόγος τους γίνεται πιο
συχνά αντικείμενο μεταφοράς και προβολής από τον/τη δημοσιογράφο. Επιπλέον, η
συχνότερη παρουσία τέτοιων πηγών διευκολύνεται από τη χωροταξική διάρθρωση
των ειδησεογραφικών τμημάτων των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, η οποία είναι
τέτοια ώστε να ευνοεί την πρόσβαση και προβολή κοινωνικών υποκειμένων που
συνδέονται με αυτούς τους θεσμικούς χώρους. Αντίθετα, η πρόσβαση στα Μέσα
Μαζικής Επικοινωνίας κοινωνικών υποκειμένων που στερούνται κύρους και
εξουσίας είναι πιο περιορισμένη και λιγότερο συστηματική.
Σε αυτό το γενικότερο πλαίσιο, η διαφοροποίηση ως προς τη συχνότητα
εμφάνισης της κατηγορίας των απλών ανθρώπων μεταξύ των δύο ιδιωτικών
τηλεοπτικών σταθμών και της ΝΕΤ μπορεί να αποδοθεί στις διαφορετικές
προσεγγίσεις και προτεραιότητες της ειδησεογραφικής πρακτικής τους. Η ΝΕΤ, ως
δημόσιος τηλεοπτικός σταθμός που προσεγγίζει τον/την τηλεθεατή/τρια ως πολίτη
που χρειάζεται αξιόπιστη και έγκυρη ενημέρωση για σημαντικά ζητήματα που
τον/την αφορούν, υιοθετεί μια πιο θεσμική προσέγγιση της δημοσιογραφίας,
αποδίδοντας μεγαλύτερη έμφαση στο δημόσιο πεδίο της κοινωνικής δράσης, όπου
λαμβάνονται οι σημαντικές αποφάσεις. Κατά συνέπεια, η θεματολογία της είναι
περισσότερο πολιτική, με αποτέλεσμα να ακούγονται συχνότερα σε αυτήν οι φωνές
245
εκείνων των κοινωνικών υποκειμένων που δραστηριοποιούνται σε αυτήν την αρένα

δράσης, όπως πολιτικοί, αξιωματούχοι, διαφόρων ειδών ειδικοί και επαγγελματίες.
Από την άλλη πλευρά, η συχνότερη παρουσία της φωνής των απλών
ανθρώπων στους δύο ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς θα μπορούσε να ερμηνευθεί
με δύο τρόπους: είτε ως απόρροια μιας πιο ισότιμης προσέγγισης και αντιμετώπισης
των διαφορετικών φωνών και, κατ’ επέκταση, ως απόρροια εκδημοκρατισμού των
τάξεων του λόγου της δημοσιογραφίας, είτε ως αποτέλεσμα της εντεινόμενης
εμπορευματοποίησης της δημοσιογραφικής πρακτικής (βλ. και Fairclough 1992: 207-
215, 1995β: 10-14).
Η δεύτερη ερμηνεία είναι πιο πειστική καθώς συμβαδίζει με το θεσμικό και
ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο λειτουργίας των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας. Είδαμε
στο πρώτο κεφάλαιο ότι ένα βασικό χαρακτηριστικό της ιδιωτικής τηλεόρασης, το
οποίο καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τόσο τη μορφή όσο και το περιεχόμενο των
προσφερόμενων προγραμμάτων-προϊόντων της, είναι ο εμπορικός προσανατολισμός
της και η επιδίωξη αύξησης του οικονομικού κέρδους μέσω της αύξησης της
τηλεθέασης. Αυτός ο γενικότερος προσανατολισμός έχει επίπτωση και στο
παραγόμενο δημοσιογραφικό προϊόν, την είδηση. Σε αυτό το πλαίσιο, η συχνότερη
παρουσία φωνών του ιδιωτικού πεδίου στο MEGA και το STAR μπορεί να
ερμηνευθεί ως απόροια ενός πιο έντονου ενδιαφέροντος για ανθρώπινες ιστορίες, οι
οποίες προσφέρονται, πολύ περισσότερο απ’ ό,τι άλλες, για δραματοποίηση και
προσωποποίηση, γεγονός που τις καθιστά ιδιαίτερα ελκυστικές για τον/την
τηλεθεατή/τρια. Η ερμηνεία αυτή φαίνεται να ενισχύεται από τα αποτελέσματα της
έρευνας και στους υπόλοιπους άξονες ανάλυσης (βλ. παρακάτω).
Ωστόσο, η δημοσιογραφική πρακτική διαφοροποιείται όχι μόνο ως προς τη
συχνότητα χρήσης των διαφορετικών κατηγοριών πηγών, αλλά και ως προς τον
τρόπο με τον οποίον αυτές αναπαριστάνονται γλωσσικά. Οι αποκλίσεις αυτές
μπορούν να ερμηνευθούν ως απόρροια της διαφορετικής πληροφοριακής αξίας που
έχουν για τον/τη δημοσιογράφο οι διαφορετικές κατηγορίες πηγών, καθώς η
αξιοποίησή τους εξυπηρετεί διαφορετικούς στόχους. Από τη μια πλευρά, πηγές με
υψηλό κύρος χρησιμοποιούνται για να προσδώσουν αξιοπιστία και εγκυρότητα στην
είδηση και, ταυτόχρονα, να αναδείξουν το αξιοδημοσίευτο των γεγονότων που
εξιστορεί ο/η δημοσιογράφος. Είναι το κύρος αυτών των πηγών, ως απόρροια του
θεσμικού ρόλου και της εξουσίας που κατέχουν, που, όπως προανέφερα, καθιστά τον
λόγο τους πληροφοριακά σημαντικό και αξιόπιστο για τον/τη δημοσιογράφο. Γι’
246
αυτόν ακριβώς τον λόγο, επιλέγονται εκείνοι οι τρόποι αναπαράστασής τους ως

πηγών οι οποίοι αναδεικνύουν και προβάλλουν το υψηλό κύρος και τον θεσμικό τους
ρόλο.
Έτσι, και στους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς οι κατηγορίες των
πολιτικών/αξιωματούχων και των επαγγελματιών αναφέρονται ρητά στο κείμενο με
πολύ μεγαλύτερη συχνότητα απ’ ό,τι η κατηγορία των απλών ανθρώπων. Επιπλέον,
καθορίζονται πρωτίστως μέσω της ταυτόχρονης λειτουργικής κατηγοριοποίησης και
ονομασίας τους, καθώς με αυτόν τον τρόπο έρχονται στο προσκήνιο και
προβάλλονται τόσο η ατομικότητά τους όσο και ο θεσμικός τους ρόλος. Η έμφαση
που αποδίδεται στον θεσμικό ρόλο αυτών των κατηγοριών πηγών γίνεται ακόμη πιο
εμφανής από το γεγονός ότι κατηγοριοποιούνται λειτουργικά ακόμη και στις
περιπτώσεις κατά τις οποίες η ταυτότητά τους ως πηγών καθορίζεται μέσω μόνον της
κατηγοριοποίησής τους. Ακόμη, όσον αφορά την ονομασία αυτών των κατηγοριών
πηγών, η χρήση της πιο επίσημης φόρμουλας [Τίτλος+Επώνυμο] φαίνεται να
περιορίζεται αποκλειστικά σε αυτές.
Τέλος, στην ενίσχυση της αξιοπιστίας, της εγκυρότητας και της
σημαντικότητας της είδησης αποσκοπεί και η τάση για συχνότερη απο-
προσωποποίηση αυτών των κατηγοριών πηγών, μολονότι συνολικότερα η απο-
προσωποποίηση δεν αξιοποιείται συχνά στην τηλεοπτική είδηση. Μέσω της
μετωνυμικής αναφοράς στον τόπο, τον οργανισμό ή την αρχή/υπηρεσία στην οποία
δραστηριοποιούνται αυτές οι κατηγορίες πηγών, αποδίδεται στον λόγο τους μια
απρόσωπη μορφή εξουσίας και επισημότητας, που τον καθιστά πιο εύκολα αποδεκτό
από το κοινό.
Από την άλλη πλευρά, ο λόγος πηγών που στερούνται κύρους αξιοποιείται
στην τηλεοπτική είδηση ως μηχανισμός με τον οποίον επιδιώκεται η συναισθηματική
εμπλοκή και ταύτιση του κοινού με τα εξιστορούμενα γεγονότα. Καθώς αυτές οι
πηγές δεν κατέχουν θεσμική εξουσία, η πληροφοριακή αξία του λόγου τους έγκειται
ακριβώς στην αντιπροσωπευτικότητα της μαρτυρίας που παρέχουν, όχι ως
ξεχωριστές προσωπικότητες, αλλά ως μέλη ευρύτερων κοινωνικών ομάδων με τις
οποίες το κοινό ή μέρος του μπορεί να ταυτιστεί. Αξιοποιούνται, δηλαδή, ως
εκφραστές της ‘κοινής λογικής’ του/της μέσου/ης τηλεθεατή/τριας.
Έτσι, και στους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς η κατηγορία των απλών
ανθρώπων αναφέρεται ρητά στο κείμενο με μικρότερη συχνότητα απ’ ό,τι οι
κατηγορίες των επαγγελματιών και των πολιτικών/αξιωματούχων, καθώς ο ακριβής
247
προσδιορισμός της ταυτότητάς τους δεν αποτελεί βασική προτεραιότητα για τον/τη
δημοσιογράφο. Όταν δε αυτές οι πηγές αναφέρονται ρητά, καθορίζονται πρωτίστως
μέσω της κατηγοριοποίησής τους, και μάλιστα ταυτοποιητικά, δηλαδή, βάσει πιο
μόνιμων ιδιοτήτων που τις χαρακτηρίζουν και τις οποίες μοιράζονται με άλλα άτομα.
Στο μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων, η ταυτοποιητική κατηγοριοποίηση είναι
συσχετιστική, δηλαδή, η ταυτότητα αυτών των πηγών προσδιορίζεται βάσει των
(συγγενικών, επαγγελματικών, κτλ.) σχέσεών τους με άλλα άτομα. Η ταξινομική
ταυτοποίηση, δηλαδή, η κατηγοριοποίησή τους βάσει χαρακτηριστικών, όπως είναι η
ηλικία, το φύλο ή η εθνικότητα, χρησιμοποιείται σε μικρότερο βαθμό.
Συνολικότερα, δεν προκύπτουν στατιστικά σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ
των τριών τηλεοπτικών σταθμών ως προς τον τρόπο καθορισμού των διαφορετικών
κατηγοριών πηγών. Μοναδικές εξαιρέσεις, όπως προανέφερα, είναι η τάση της ΝΕΤ,
σε σχέση με το MEGA, αφενός για συχνότερη από-προσωποποίηση της κατηγορίας
των επαγγελματιών και αφετέρου για συχνότερη χρήση της φόρμουλας
[Τίτλος+Επώνυμο] ως τρόπου ονομασίας της κατηγορίας των
πολιτικών/αξιωματούχων. Η διαφοροποίηση της ΝΕΤ σε αυτές τις δύο περιπτώσεις
μπορεί να ερμηνευθεί ως απόρροια του πιο επίσημου ύφους που προβάλλει και της
πιο θεσμικής προσέγγισης της ειδησεογραφίας που υιοθετεί ως δημόσια τηλεόραση.
Συνοψίζοντας τα όσα ειπώθηκαν παραπάνω, μπορούμε να πούμε ότι η
δημοσιογραφική πρακτική διαφοροποιείται τόσο ως προς τη συχνότητα χρήσης των
διαφορετικών πηγών όσο και ως προς τον τρόπο αναπαράστασής τους στα κείμενα
του δημοσιογραφικού λόγου. Η διαφοροποίηση αυτή είναι απόρροια της
διαφορετικής πληροφοριακής αξίας που αποδίδει ο/η δημοσιογράφος στις
διαφορετικές κατηγορίες πηγών. Από τη μια πλευρά, πηγές που απολαμβάνουν
υψηλού κύρους αξιοποιούνται με στόχο να διασφαλιστεί η αξιοπιστία και η
εγκυρότητα των εξιστορούμενων γεγονότων. Από την άλλη πλευρά, πηγές που
στερούνται κύρους και θεσμικής εξουσίας χρησιμοποιούνται προκειμένου να
προκαλέσουν τη συναισθηματική εμπλοκή και ταύτιση του κοινού με τα γεγονότα
και να καταστήσουν με αυτόν τον τρόπο την είδηση πιο ελκυστική για τον/την
τηλεθεατή/τρια.
Το αποτέλεσμα αυτής της πρακτικής είναι η συστηματική προβολή και
προώθηση κοινωνικά ισχυρών φωνών και η ταυτόχρονη περιθωριοποίηση φωνών
που στερούνται κύρους και εξουσίας. Από τη μια πλευρά, είναι ο θεσμικός ρόλος και
η ατομικότητα κοινωνικά ισχυρών φωνών που προβάλλονται μέσω της συχνότητας
248
εμφάνισής τους και κυρίως του τρόπου με τον οποίον αναπαριστάνονται στα κείμενα
του δημοσιογραφικού λόγου, με αποτέλεσμα τη νομιμοποίηση και αναπαραγωγή,
μέσω της δημοσιογραφικής πρακτικής, της θεσμικής εξουσίας που αυτές κατέχουν.
Από την άλλη πλευρά, φωνές που στερούνται κύρους και θεσμικής εξουσίας τίθενται
στο παρασκήνιο, τόσο με την περιορισμένη συχνότητα εμφάνισής τους ως πηγών όσο
και μέσω του τρόπου αναπαράστασής τους, καθώς είναι κυρίως βάσει των
διαπροσωπικών τους σχέσεων ή βάσει ιδιοτήτων και χαρακτηριστικών που
μοιράζονται με άλλα άτομα ως μέλη ευρύτερων κοινωνικών ομάδων που
αναπαριστάνονται στην τηλεοπτική είδηση και όχι ως ατόμων με τη δική τους
ξεχωριστή προσωπικότητα. Από την ανάλυση των αποτελεσμάτων προκύπτει ότι η
τάση αυτή είναι γενικευμένη στη δημοσιογραφική πρακτική, καθώς, συνολικότερα,
δεν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις ανάμεσα στους τρεις
τηλεοπτικούς σταθμούς ως προς τον τρόπο αναπαράστασης των διαφορετικών
κατηγοριών πηγών.
Όσον αφορά, λοιπόν, την αναπαράσταση των πηγών του λόγου στην
τηλεοπτική είδηση, η διαφοροποίηση στον τρόπο με τον αναπαριστάνονται γλωσσικά
οι διαφορετικές κατηγορίες πηγών έχει ως αποτέλεσμα την προβολή και προώθηση
κοινωνικά ισχυρών φωνών και την περιθωριοποίηση, ταυτόχρονα, φωνών που
στερούνται κύρους και εξουσίας. Ως εκ τούτου, η δημοσιογραφική πρακτική
λειτουργεί ιδεολογικά και συμβάλλει στην αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας.
7.2. ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Σε αυτήν την ενότητα παρατίθενται τα αποτελέσματα που αφορούν: 1) το

περιεχόμενο της Αναπαράστασης του Λόγου, όπως αυτό προβάλλεται και
ερμηνεύεται από τον/τη δημοσιογράφο μέσα από την επιλογή ενδεικτών
αναπαράστασης, και 2) τον συσχετισμό του περιεχομένου της αναπαράστασης και
των ενδεικτών με τους οποίους εισάγεται και ερμηνεύεται με τις διαφορετικές
249
7.2.1. Περιεχόμενο και ενδείκτες αναπαράστασης
Στο έκτο κεφάλαιο διέκρινα δύο γενικότερες κατηγορίες ως προς το

περιεχόμενο της Αναπαράστασης του Λόγου: τον εξωτερικευμένο λόγο (αυτόν,
δηλαδή, που προβάλλεται με τη μορφή είτε της ομιλίας είτε της γραφής) και τον
εσωτερικευμένο λόγο (δηλαδή, τον λόγο που προβάλλεται ως εσωτερική νοητική
διεργασία). Στον Πίνακα 23 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ
ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
402 329 243 974
Εξωτερικευμένος λόγος (41.3%) (33.8%) (24.9%) (100%)
(87.2%) (84.4%) (83.8%) (85.4%)
59 61 47 167
Εσωτερικευμένος λόγος (35.3%) (36.5%) (28.2%) (100%)
(12.8%) (15.6%) (16.2%) (14.6%)
461 390 290 1141
ΣΥΝΟΛΟ (40.4%) (34.2%) (25.4%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 23: Περιεχόμενο της Αναπαράστασης του Λόγου ανά τηλεοπτικό σταθμό
(χ2=2.134, df=2, p=0.344).
Όπως προκύπτει από τον Πίνακα, στη συντριπτική πλειοψηφία των

περιπτώσεων το περιεχόμενο της Αναπαράστασης του Λόγου αφορά τον
εξωτερικευμένο λόγο, δηλαδή, την ομιλία ή τη γραφή. Αποτελεί το 85.4% των
περιπτώσεων στο υλικό (παράδειγμα 255). Αντίθετα, ο μεταφερόμενος λόγος
αναπαριστάνεται ως εσωτερική νοητική διεργασία σε πολύ μικρότερο ποσοστό,
14.6% (παράδειγμα 256).
255. Οι ηθοποιοί υπόσχονται και αρκετές εκπλήξεις (.) στη συγκέντρωση

διαμαρτυρίας που προετοιμάζουν για την επόμενη εβδομάδα.
[MEGA 2.63-65]
256. Δέκα άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ακριβώς όταν πίστεψαν ότι
γυρίζουν νέα σελίδα. [NET 7.2-4]
250

ανάμεσα στους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς όσον αφορά το περιεχόμενο της
αναπαράστασης. Στο MEGA, ο εξωτερικευμένος λόγος καλύπτει το 87.2% των
περιπτώσεων Αναπαράστασης του Λόγου για τον συγκεκριμένο τηλεοπτικό σταθμό,
ενώ για το STAR και τη ΝΕΤ τα ποσοστά είναι 84.4% και 83.8% αντίστοιχα. Από
την άλλη πλευρά, και στους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς ο μεταφερόμενος λόγος
σπάνια αναπαριστάνεται ως εσωτερικευμένη νοητική δεργασία (12.8%, 15.6% και
16.2% για το MEGA, το STAR και τη NET αντίστοιχα).
Ας δούμε τώρα πώς ερμηνεύεται από τον/τη δημοσιογράφο ο λόγος τρίτων
μέσα από την εξέταση των ενδεικτών αναπαράστασής του. Όπως ήδη είδαμε στο
έκτο κεφάλαιο, η επιλογή ενδείκτη δεν προσδιορίζει μόνο το περιεχόμενο της
αναπαράστασης ως εξωτερικευμένο ή εσωτερικευμένο λόγο, αλλά, ταυτόχρονα,
αναδεικνύει και τη διαμεσολαβητική παρέμβαση του/της δημοσιογράφου, καθώς
λειτουργεί ερμηνευτικά, προκαθορίζοντας με αυτόν τον τρόπο την ‘ανάγνωση’ του
μεταφερόμενου λόγου. Βέβαια, η παρουσία ενδείκτη δεν είναι υποχρεωτική. Η
Αναπαράσταση του Λόγου μπορεί να εκφέρεται χωρίς κάποιο εισαγωγικό στοιχείο
(ρήμα ή ουσιαστικό) που να την ‘μαρκάρει’ ως μεταφερόμενο λόγο.
Ξεκινώντας από τον εξωτερικευμένο λόγο, ας δούμε κατ’ αρχήν σε τι
ποσοστό αυτός εισάγεται στον λόγο του/της δημοσιογράφου με κάποιον ενδείκτη.
ΠΑΡΟΥΣΙΑ/ΑΠΟΥΣΙΑ
ΕΝΔΕΙΚΤΗ
247 191 142 580
Παρουσία ενδείκτη (42.6%) (32.9%) (24.5%) (100%)
(61.4%) (58.1%) (58.4%) (59.5%)
155 138 101 394
Απουσία ενδείκτη (39.3%) (35.0%) (25.7%) (100%)
(38.6%) (41.9%) (41.6%) (40.5%)
402 329 243 974
ΣΥΝΟΛΟ (41.3%) (33.8%) (24.9%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 24: Παρουσία-απουσία ενδείκτη εξωτερικευμένου λόγου ανά τηλεοπτικό
σταθμό (χ2=1.028, df=2, p=0.598).
251
Όπως προκύπτει από τον Πίνακα 24, στο μεγαλύτερο ποσοστό των
περιπτώσεων ο εξωτερικευμένος λόγος εισάγεται με κάποιον ενδείκτη (59.5%).
Απουσία ενδείκτη έχουμε στο 40.5% των περιπτώσεων. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο
λόγος τρίτων ενσωματώνεται στο κείμενο της τηλεοπτικής είδησης χωρίς τη
διαμεσολαβητική παρέμβαση του/της δημοσιογράφου. Πρόκειται κυρίως για
περιπτώσεις παράθεσης του λόγου τρίτων με τεχνικά μέσα (παράδειγμα 257) και
τίτλων που εμφανίζονται γραπτά στην οθόνη (παράδειγμα 258) (βλ. και 6.2.).
257. *Στράτος Παραδιάς, Η: φορολογική απαλλαγή των μισθωμάτων

Πρόεδρος Π.Ο.Ι.Α.* των σεισμοπαθών (.) είν’ ένα πάρα πολύ
σημαντικό κοινωνικό μέτρο, που θα
καταστήσει τους (.) σεισμοπαθείς (.)
προτιμητέους ενοικιαστές, και θα τους
εξασφαλίσει άμεση (.) στέγαση.
[ΝΕΤ 3.24-28]
258. *“ΞΕΦΡΑΓΟ”* (τίτλος) [STAR 13.1]
Δεν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των τριών

τηλεοπτικών σταθμών ως προς την παρουσία ή απουσία ενδείκτη αναπαράστασης
όσον αφορά τον εξωτερικευμένο λόγο. Και στους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς, ο
μεταφερόμενος λόγος εισάγεται, κατά κανόνα, με κάποιον ενδείκτη. Τα ποσοστά
είναι 61.4%, 58.1% και 58.4% για το MEGA, το STAR και τη NET αντίστοιχα.
Ας δούμε τώρα πώς ο/η δημοσιογράφος ερμηνεύει τον εξωτερικευμένο λόγο
που μεταφέρει μέσα από την ανάλυση των ενδεικτών αναπαράστασης τους οποίους
επιλέγει για την εισαγωγή του στις περιπτώσεις εκείνες κατά τις οποίες ο
εξωτερικευμένος λόγος εισάγεται με κάποιον ενδείκτη. Στον Πίνακα 25
παρουσιάζονται τα αποτελέσματα.
252
ΕΝΔΕΙΚΤΕΣ
ΕΞΩΤ/ΜΕΝΟΥ ΛΟΓΟΥ
1. ΟΥΔΕΤΕΡΟΙ 88 59 40 187
(47.0%) (31.6%) (21.4%) (100%)
(35.6%) (30.8%) (28.2%) (32.2%)
2.1. Δηλωτικοί 84 66 66 216
(38.8%) (30.6%) (30.6%) (100%)
(34.0%) (34.6%) (46.5%) (37.3%)
2.2. Κατευθυντικοί 32 37 19 88
(36.4%) (42.0%) (21.6%) (100%)
(13.0%) (19.4%) (13.4%) (15.2%)
2.3. Δεσμευτικοί 19 16 7 42
(45.2%) (38.1%) (16.7%) (100%)
(7.7%) (8.4%) (4.9%) (7.2%)
2.4. Εκφραστικοί 23 10 10 43
(53.4%) (23.3%) (23.3%) (100%)
(9.3%) (5.2%) (7.0%) (7.4%)
3. ΔΗΛΩΤΙΚΟΙ ΕΞΕΛΙΞΗΣ 1 3 0 4
ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ (25.0%) (75.0%) (0.0%) (100%)
(0.4%) (1.6%) (0.0%) (0.7%)
247 191 142 580
ΣΥΝΟΛΟ (42.6%) (32.9%) (24.5%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 25: Ενδείκτες εξωτερικευμένου λόγου ανά τηλεοπτικό σταθμό (one-way
ANOVA: F=0.331, p= 0.718).
Από τον Πίνακα προκύπτει ότι οι ουδέτεροι ενδείκτες, με τους οποίους

δηλώνεται μόνο η πράξη της εκφώνησης του λόγου χωρίς ταυτόχρονα να
ερμηνεύεται η προσλεκτική δύναμή του, χρησιμοποιούνται συχνά, τόσο στο σύνολο
του υλικού (32.2%) όσο και σε κάθε τηλεοπτικό σταθμό χωριστά (35.6%, 30.8% και
28.2% για το MEGA, το STAR και τη NET αντίστοιχα (παράδειγμα 259).
259. Το απόγευμα, οι Κούρδοι συγκεντρώθηκαν στο λιμάνι της Πάτρας.

Μιλούν για κυκλώματα που τους εκμεταλλεύονται προκειμένου να
τους βοηθήσουν (.) να προωθηθούν στους προορισμούς τους.
[ΝΕΤ 7.59-62]
253
Ωστόσο, είναι η κατηγορία των μεταπροτασιακών ενδεικτών η οποία

χρησιμοποιείται συχνότερα στην τηλεοπτική είδηση, το συνολικό ποσοστό της
οποίας ανέρχεται στο 67.1%. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η διαμεσολαβητική
παρέμβαση του/της δημοσιογράφου είναι περισσότερο εμφανής, καθώς ο/η
δημοσιογράφος δεν περιορίζεται στον ρόλο του ουδέτερου διαχυτή πληροφοριών
κατά τη μεταφορά του λόγου τρίτων, αλλά παρεμβαίνει με ουσιαστικό τρόπο,
προκαθορίζοντας την ‘ανάγνωση’ του μεταφερόμενου λόγου μέσω της επιλογής
ενδεικτών που όχι μόνο δηλώνουν την παρουσία του λόγου τρίτων, αλλά,
ταυτόχρονα, ερμηνεύουν και την προσλεκτική δύναμή του.
Από την κατηγορία των μεταπροτασιακών ενδεικτών, είναι οι δηλωτικοί που
χρησιμοποιούνται συχνότερα, σε ποσοστό 37.3%. Τα ποσοστά για κάθε τηλεοπτικό
σταθμό χωριστά είναι 34%, 34.6% και 46.5% για το MEGA, το STAR και τη NET
αντίστοιχα (παράδειγμα 260). Ο λόγος τρίτων, δηλαδή, ερμηνεύεται ως γλωσσική
πράξη με την οποία ο/η αρχικός/ή ομιλητής/τρια αποφαίνεται, με μεγαλύτερη ή
μικρότερη βεβαιότητα, για την αλήθεια του περιεχομένου του λόγου του/της.
260. Ο πρόεδρος του ΔΗΚΚΙ Δημήτρης Τσοβόλας δήλωσε ότι ο:

προϋπολογισμός προωθεί κοινωνικά άδικες επιλογές, ενώ
υποθηκεύει το μέλλον της πραγματικής οικονομίας. [ΝΕΤ 17.50-53]
Η χρήση κατευθυντικών, δεσμευτικών και εκφραστικών ενδεικτών είναι πιο

περιορισμένη. Οι κατευθυντικοί ενδείκτες χρησιμοποιούνται συνολικά στο 15.2%
των περιπτώσεων του υλικού (13%, 19.4% και 13.4% για το MEGA, το STAR και τη
NET αντίστοιχα) (παράδειγμα 261), οι δεσμευτικοί στο 7.2% (7.7%, 8.4% και 4.9%
για το MEGA, το STAR και τη NET αντίστοιχα) (παράδειγμα 262) και οι
εκφραστικοί στο 7.4% (9.3%, 5.2% και 7% για το MEGA, το STAR και τη NET
αντίστοιχα) (παράδειγμα 263).
261. Για να μην προκληθούν επεισόδια, το Λιμενικό έδωσε εντολή στο

ρυμουλκό να επιστρέψει στο επιβατηγό πλοίο, που ήταν
αγκυροβολημένο ανοιχτά του λιμανιού. [ΜEGA 6.241-243]
254
262. Ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ υποσχέθηκε ότι θα της δοθεί και δεύτερη

κατοικία ενώ το ίδιο θα συμβεί (.) σε όλους τους σεισμόπληκτους,
που έχουν πάνω από πέντε παιδιά. [NET 2.16-19]
263. Από σήμερα λοιπόν άρχισε η καταβολή της επιδότησης ενοικίου, και
ήδη έχουν εγκριθεί τρεισήμισι χιλιάδες αιτήσεις. [NET 3.1-3]
Τέλος, σε ένα πολύ μικρό ποσοστό (0.7%), η Αναπαράσταση του Λόγου

εισάγεται με ενδείκτες δηλωτικούς της εξέλιξης του λόγου, οι οποίοι προσδιορίζουν
τη θέση ενός τμήματος του μεταφερόμενου λόγου σε σχέση με άλλα που
προηγούνται ή έπονται (παράδειγμα 264).
264. Ο Αμερικανός πρέσβης στη χώρα μας Νίκολας Μπερνς,

((μουσική ......................................................................
μετά από εντολή του Λευκού Οίκου, πήρε τηλέφωνο το
...................................................................................
Δημήτρη Ρέππα επιχειρώντας να τα μπαλώσει (.) και
.................................................................................
επανέλαβε (.) ότι οποιοσδήποτε υπαινιγμός είναι
..........................................................................
αβάσιμος, και δεν ανταποκρίνεται στη πραγματικότητα.
..................................................................................))
[STAR 19.53-63]

ανάμεσα στους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς ως προς το είδος και τη συχνότητα
εμφάνισης των ενδεικτών εξωτερικευμένου λόγου που χρησιμοποιούνται.
Συνοψίζοντας, λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι ο εξωτερικευμένος λόγος
συνήθως εισάγεται στο κείμενο της τηλεοπτικής είδησης με κάποιον ενδείκτη. Στο
μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων, η ερμηνεία του ‘διαμορφώνεται’ μέσα από
την επιλογή μεταπροτασιακών ενδεικτών, οι οποίοι προσδιορίζουν την προσλεκτική
δύναμή του, αποδίδοντας τη θεωρούμενη πρόθεση του/της αρχικού/ής ομιλητή/τριας.
Από τους μεταπροτασιακούς ενδείκτες, η κατηγορία των δηλωτικών είναι η
συχνότερη στο υλικό, ενώ η χρήση κατευθυντικών, δεσμευτικών και εκφραστικών
255
ενδεικτών είναι πιο περιορισμένη. Είναι, λοιπόν, η γλωσσική πράξη της απόφανσης η
οποία συγκεντρώνει το ενδιαφέρον του/της δημοσιογράφου.
Όπως ήδη είδαμε, ο εσωτερικευμένος λόγος δεν χρησιμοποιείται συχνά στην
τηλεοπτική είδηση (βλ. Πίνακα 23). Στον Πίνακα 26 παρουσιάζονται τα
αποτελέσματα που αφορούν την παρουσία ή απουσία ενδείκτη με τον οποίον ο
εσωτερικευμένος λόγος εισάγεται στο κείμενο της τηλεοπτικής είδησης όταν ο/η
δημοσιογράφος επιλέξει να τον μεταφέρει.
ΕΝΔΕΙΚΤΗ
58 60 47 165
Παρουσία ενδείκτη (35.1%) (36.4%) (28.5%) (100%)
(98.3%) (98.4%) (100%) (98.8%)
1 1 0 2
Απουσία ενδείκτη (50.0%) (50.0%) (0.0%) (100%)
(1.7%) (1.6%) (0.0%) (1.2%)
59 61 47 167
ΣΥΝΟΛΟ (35.3%) (36.5%) (28.2%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 26: Παρουσία-απουσία ενδείκτη εσωτερικευμένου λόγου ανά τηλεοπτικό
σταθμό (one-way ANOVA: F=0.392, p= 0.677).
Από τον Πίνακα 26 προκύπτει ότι στη συντριπτική πλειοψηφία των

περιπτώσεων ο εσωτερικευμένος λόγος εισάγεται με κάποιον ενδείκτη (98.8%).
Υπάρχουν μόνο δύο περιπτώσεις εισαγωγής του χωρίς ενδείκτη (1.2%)
265. Χάσαμε μία μάχη, δε χάσαμε το πόλεμο. Μ’ αυτή την αντίληψη, το

Ελληνικό Δημόσιο (.) θα δώσει τη τελευταία δικαστική μάχη κατά
του έκπτωτου μονάρχη (.) τους προσεχείς οκτώ μήνες.
[MEGA 17.12-15]
266. Στη Φλόριδα, ο Χάρολντ και η Μπεθ Γκριν προσέχουν τα πουλάκια
των γειτόνων τους. Του Ρίτσαρντ και της Λενόρ Πάρσον, οι οποίοι
επιβιβάστηκαν στο Μπόινγκ των αιγυπτιακών αερογραμμών για να
256
εκπληρώσουν το όνειρο της ζωής τους. Να δουν από κοντά τις

πυραμίδες. [STAR 16.16-21]

τηλεοπτικούς σταθμούς ως προς την παρουσία ή απουσία ενδείκτη αναπαράστασης.
Και στους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς ο εσωτερικευμένος λόγος εισάγεται, κατά
κανόνα, με κάποιον ενδείκτη (τα ποσοστά είναι 98.3%, 98.4% και 100% για το
MEGA, το STAR και τη NET αντίστοιχα).
Ας δούμε τώρα πώς ερμηνεύεται ο εσωτερικευμένος λόγος από τον/τη
δημοσιογράφο, εξετάζοντας τους ενδείκτες με τους οποίους εισάγεται.
ΕΝΔΕΙΚΤΕΣ
ΕΣΩΤ/ΜΕΝΟΥ ΛΟΓΟΥ
1. ΠΡΟΤΑΣΙΑΚΟΙ 37 28 27 92
(40.2%) (30.4%) (29.4%) (100%)
(63.8%) (46.7%) (57.4%) (55.8%)
2. ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΟΙ 3 5 2 10
(30.0%) (50.0%) (20.0%) (100%)
(5.2%) (8.3%) (4.3%) (6.0%)
3. ΒΟΥΛΗΤΙΚΟΙ 18 27 18 63
(28.6%) (42.8%) (28.6%) (100%)
(31.0%) (45.0%) (38.3%) (38.2%)
ΣΥΝΟΛΟ 58 60 47 165
(35.2%) (36.3%) (28.5%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 27: Ενδείκτες εσωτερικευμένου λόγου ανά τηλεοπτικό σταθμό (one-way
ANOVA: F=1.580, p= 0.209).
Από τον Πίνακα 27 προκύπτει ότι η πρώτη σε συχνότητα κατηγορία είναι

αυτή των προτασιακών ενδεικτών, με τους οποίους ο εσωτερικευμένος λόγος
ερμηνεύεται ως η γνωσιακή στάση του/της αρχικού/ής ομιλητή/τριας όσον αφορά την
αλήθεια του περιεχομένου του λόγου που του αποδίδεται. Αποτελεί το 55.8% των
περιπτώσεων εσωτερικευμένου λόγου στο υλικό (παράδειγμα 267).
257
267. Ο έκπτωτος θεωρεί ότι ξεκινά από καλύτερη θέση, αφού είναι υπέρ
του η απόφαση του Συμβουλίου της Ευρώπης. [MEGA 17.60-62]
Η δεύτερη σε συχνότητα κατηγορία είναι η κατηγορία των βουλητικών

ενδεικτών, με τους οποίους ο εσωτερικευμένος λόγος ερμηνεύεται ως προσδοκία
του/της αρχικού/ής ομιλητή/τριας να πραγματοποιηθεί κάτι. Αποτελεί το 38.2% των
περιπτώσεων εσωτερικευμένου λόγου (παράδειγμα 268).
268. Ο πόνος (.) ήταν αβάσταχτος για την εικοσάχρονη Φωτεινή. Τα

δάκρυα είχαν στερέψει έσφιξε όμως τη καρδιά της (.) και το πρωί,
πήγε για τελευταία φορά στο γραφείο της μητέρας της. Ήθελε να
παραλάβει τα προσωπικά της αντικείμενα. [STAR 27.11-15]
Τέλος, σε ένα πολύ μικρό ποσοστό (6%) χρησιμοποιούνται ενδοιαστικοί

ενδείκτες με τους οποίους δηλώνεται η αμφιβολία του/της αρχικού/ής ομιλητή/τριας
για το εάν θα πραγματοποιηθεί ή όχι αυτό στο οποίο αναφέρεται ο λόγος του/της
269. Το ρεπορτάζ της εφημερίδας εμφανίζεται σε μία συγκεκριμένη

((μουσική ................................,.............................................
στιγμή. Λίγες μέρες δηλαδή πριν από την έλευση Κλίντον στη χώρα
.......................................................................................................
μας, γεγονός που κάνει πολλούς υπουργούς και στελέχη του
.........................................................................................
ΠΑΣΟΚ (.) να διερωτώνται για τις σκοπιμότητες που μπορεί να
...................................................................................................
έχουν τέτοιου είδους δημοσιεύματα.
....................................................))
[STAR 19.78-89]
Συνολικότερα, δεν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές αποκλίσεις ανάμεσα

στους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς όσον αφορά το είδος των ενδεικτών
εσωτερικευμένου λόγου που χρησιμοποιούνται. Και στους τρεις τηλεοπτικούς
258
σταθμούς είναι οι προτασιακοί ενδείκτες που χρησιμοποιούνται με μεγαλύτερη

συχνότητα.
Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι ο εσωτερικευμένος λόγος ως
περιεχόμενο της Αναπαράστασης του Λόγου εισάγεται στο κείμενο της τηλεοπτικής
είδησης με κάποιον ενδείκτη. Από τους ενδείκτες εσωτερικευμένου λόγου, είναι η
κατηγορία των προτασιακών που χρησιμοποιείται συχνότερα. Το ενδιαφέρον,
δηλαδή, του/της δημοσιογράφου επικεντρώνεται στη γνωσιακή στάση του/της
αρχικού/ής ομιλητή/τριας απέναντι στο περιεχόμενο του λόγου που του αποδίδεται.
Συνολικότερα, όσον αφορά το περιεχόμενο της Αναπαράστασης του Λόγου

και τους ενδείκτες με τους οποίους εισάγεται, τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν
τα εξής:
1) Ο εξωτερικευμένος λόγος αποτελεί το κατεξοχήν αντικείμενο
αναπαράστασης στην τηλεοπτική είδηση, σε αντίθεση με τον εσωτερικευμένο λόγο,
ο οποίος δεν εμφανίζεται συχνά.
2) Τόσο ο εξωτερικευμένος όσο και ο εσωτερικευμένος λόγος εισάγονται,
κατά κανόνα, με κάποιον ενδείκτη.
3) Από τους ενδείκτες εξωτερικευμένου λόγου, είναι κυρίως οι
μεταπροτασιακοί, και από αυτούς οι δηλωτικοί, που χρησιμοποιούνται συχνότερα
στην τηλεοπτική είδηση, ενώ από τους ενδείκτες εσωτερικευμένου λόγου,
αξιοποιούνται συχνότερα οι προτασιακοί και, σε μικρότερο βαθμό, οι βουλητικοί.
4) Δεν προκύπτουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις ανάμεσα στους
τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς όσον αφορά το περιεχόμενο της Αναπαράστασης του
Λόγου και τους ενδείκτες με τους οποίους εισάγεται στην τηλεοπτική είδηση.
7.2.2. Κατηγορίες πηγών, περιεχόμενο και ενδείκτες αναπαράστασης
Ας δούμε τώρα πώς διαφοροποιούνται οι γενικότερες τάσεις που επισημάναμε

παραπάνω όσον αφορά το περιεχόμενο και τους ενδείκτες αναπαράστασης ανάλογα
με την κατηγορία της πηγής της οποίας ο λόγος μεταφέρεται από τον/τη
δημοσιογράφο.
259
Στον Πίνακα 28 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα που αφορούν τη διάκριση

μεταξύ εξωτερικευμένου και εσωτερικευμένου λόγου. Από τον Πίνακα προκύπτoυν
στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις ως προς το περιεχόμενο της αναπαράστασης
μεταξύ των διαφορετικών κατηγοριών πηγών. Έτσι, μολονότι ο εξωτερικευμένος
λόγος αποτελεί το κατεξοχήν αντικείμενο αναπαράστασης για όλες τις κατηγορίες
πηγών, είναι ο εξωτερικευμένος λόγος των πολιτικών/αξιωματούχων που ακούγεται
με τη μεγαλύτερη συχνότητα (38.1%). Αυτό είναι αναμενόμενο με δεδομένο ότι αυτή
η κατηγορία πηγών είναι η πιο συχνά αξιοποιούμενη στην τηλεοπτική είδηση (βλ.
Πίνακα 10). Από την άλλη πλευρά, ο εξωτερικευμένος λόγος των επαγγελματιών και
των απλών ανθρώπων γίνεται αντικείμενο αναπαράστασης σε μικρότερο βαθμό
(26.7% και 22.7% αντίστοιχα).
Όσον αφορά τον εσωτερικευμένο λόγο, στο μεγαλύτερο ποσοστό των
περιπτώσεων αυτός παραμένει ανώνυμος, είτε γιατί δεν αποδίδεται είτε γιατί η
ταυτότητα της πηγής δεν προσδιορίζεται (35.9%). Ακολουθούν οι κατηγορίες των
πολιτικών/αξιωματούχων και των απλών ανθρώπων, με ποσοστά 25.7% και 23.4%
αντίστοιχα. Αντίθετα, ο εσωτερικευμένος λόγος της κατηγορίας των επαγγελματιών
αναπαριστάνεται σε πολύ μικρότερο βαθμό στην τηλεοπτική είδηση (15%).
τηλεοπτικούς σταθμούς όσον αφορά το περιεχόμενο της Αναπαράστασης του Λόγου
των διαφορετικών κατηγοριών πηγών, όπως προκύπτει από τον Πίνακα 29. Τόσο στο
MEGA όσο και στο STAR και τη NET, ο εξωτερικευμένος λόγος αποτελεί το
κατεξοχήν περιεχόμενο της Αναπαράστασης του Λόγου για όλες τις κατηγορίες
πηγών. Επιπλέον, και στους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς, ο εσωτερικευμένος λόγος
παραμένει συνήθως ανώνυμος. Τέλος, ο εσωτερικευμένος λόγος της κατηγορίας των
επαγγελματιών γίνεται αντικείμενο αναπαράστασης σε μικρότερο βαθμό.
260
221 260 371 122 974
Εξωτερικευμένος λόγος (22.7%) (26.7%) (38.1%) (12.5%) (100%)
(85.0%) (91.2%) (89.6%) (67.0%) (85.4%)
39 25 43 60 167
Εσωτερικευμένος λόγος (23.4%) (15.0%) (25.7%) (35.9%) (100%)
(15.0%) (8.8%) (10.4%) (33.0%) (14.6%)
260 285 414 182 1141
ΣΥΝΟΛΟ (22.8%) (25.0%) (36.2%) (16.0%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 28: Κατηγορίες πηγών και περιεχόμενο αναπαράστασης (χ2=62.804, df=3, p=0.000).
261
Εξωτερικευμένος λόγος 87 91 43 143 68 49 127 122 122 45 48 29

(87.0%) (82.7%) (86.0%) (93.5%) (90.7%) (86.0%) (89.4%) (89.1%) (90.4%) (68.2%) (70.6%) (60.4%)
Εσωτερικευμένος λόγος 13 19 7 10 7 8 15 15 13 21 20 19
(13.0%) (17.3%) (14.0%) (6.5%) (9.3%) (14.0%) (10.6%) (10.9%) (9.6%) (31.8%) (29.4%) (39.6%)
ΣΥΝΟΛΟ 100 110 50 153 75 57 142 137 135 66 68 48

(100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 29: Σχέση τηλεοπτικού σταθμού και περιεχομένου αναπαράστασης ανά κατηγορία πηγής (απλοί άνθρωποι: χ2=0.799, df=2, p= 0.671,
επαγγελματίες: χ2=2.958, df=2, p=0.228, πολιτικοί/αξιωματούχοι: χ2=0.134, df=2, p=0.935, Ø/?: χ2=1.379, df=2, p=0.502).
262
Ξεκινώντας με τον εξωτερικευμένο λόγο, ας δούμε τώρα πιο αναλυτικά εάν

υπάρχουν διαφοροποιήσεις μεταξύ των διαφορετικών κατηγοριών πηγών όσον
αφορά τον τρόπο με τον οποίο αυτός εισάγεται και ερμηνεύεται.
Στον Πίνακα 30 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα που αφορούν τον τρόπο με
τον οποίον εισάγεται ο εξωτερικευμένος λόγος στο κείμενο της τηλεοπτικής είδησης.
Από τον Πίνακα προκύπτουν στατιστικά σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των
διαφορετικών κατηγοριών πηγών. Έτσι, ο εξωτερικευμένος λόγος της κατηγορίας
των απλών ανθρώπων εισάγεται χωρίς την παρουσία ενδείκτη με μεγαλύτερη
συχνότητα (50.4%) (παράδειγμα 270) απ’ ό,τι ο λόγος των άλλων κατηγοριών πηγών.
Τα αντίστοιχα ποσοστά για τις κατηγορίες των επαγγελματιών και των
πολιτικών/αξιωματούχων είναι 40.5% 38.4% αντίστοιχα (παραδείγματα 271-272) και
27.9% για τις περιπτώσεις εκείνες στις οποίες το κύρος της πηγής παραμένει
απροσδιόριστο. Ο εξωτερικευμένος λόγος των απλών ανθρώπων, δηλαδή, υφίσταται
τη διαμεσολαβητική παρέμβαση του/της δημοσιογράφου σε μικρότερο βαθμό σε
σχέση με τις υπόλοιπες κατηγορίες πηγών.
270. *Γιώργος Μαραγκάκης, Κανένας οδηγός μα κανένας (.)

Οδηγός* <δεν έβαλε μέσα στ’ αυτοκίνητο σε
κρύπτη το δηλώνω. ((παύση)) Σε
κρύπτη να βάλει ανθρώπους.>
[NET 27.40-42]
271. Οι πυροτεχνουργοί της: Αντιτρομοκρατικής Υπηρεσίας
αποφάνθηκαν (.) ότι ήταν (.) ύποπτη η τσάντα (.) βεβαιώθηκαν ότι
επρόκειτο για εμπρηστικό μηχανισμό (.) τον οποίο και
εξουδετέρωσαν με ελεγχόμενη έκρηξη. [NET 26.19-22]
272. Τότε, τους χειροκροτούσαν, και η πολιτεία υποσχέθηκε (.) ότι θα
τους ανταμείψει, ηθικά, και υλικά. [STAR 10.13-15]
Ως προς αυτό, δεν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις

ανάμεσα στους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς, όπως προκύπτει από τον Πίνακα 31.
Και στους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς, ο εξωτερικευμένος λόγος των απλών
ανθρώπων εισάγεται συχνότερα χωρίς την παρουσία ενδείκτη απ’ ό,τι ο λόγος των
άλλων κατηγοριών πηγών, με ποσοστά που κυμαίνονται γύρω στο 50%.
263
ΕΝΔΕΙΚΤΗ
112 154 226 88 580
Παρουσία ενδείκτη (19.3%) (26.6%) (39.0%) (15.1%) (100%)
(49.6%) (59.5%) (61.6%) (72.1%) (59.5%)
114 105 141 34 394
Απουσία ενδείκτη (28.9%) (26.6%) (35.8%) (8.7%) (100%)
(50.4%) (40.5%) (38.4%) (27.9%) (40.5%)
226 259 367 122 974
ΣΥΝΟΛΟ (23.2%) (26.6%) (37.7%) (12.5%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 30: Κατηγορίες πηγών και παρουσία-απουσία ενδείκτη εξωτερικευμένου λόγου (χ2=18.014, df=3, p=0.000).
264
ΕΝΔΕΙΚΤΗ
Παρουσία ενδείκτη 45 47 20 91 38 25 80 72 74 31 34 23
(48.9%) (51.6%) (46.5%) (64.1%) (55.9%) (51.0%) (65.0%) (59.0%) (60.7%) (68.9%) (70.8%) (79.3%)
Απουσία ενδείκτη 47 44 23 51 30 24 43 50 48 14 14 6
(51.1%) (48.4%) (53.5%) (35.9%) (44.1%) (49.0%) (35.0%) (41.0%) (39.3%) (31.1%) (29.2%) (20.7%)
ΣΥΝΟΛΟ 92 91 43 142 68 49 123 122 122 45 48 29

(100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 31: Σχέση τηλεοπτικού σταθμού και παρουσίας-απουσίας ενδείκτη εξωτερικευμένου λόγου ανά κατηγορία πηγής (απλοί άνθρωποι: χ2=0.334,
df=2, p= 0.846, επαγγελματίες: χ2=3.069, df=2, p=0.216, πολιτικοί/αξιωματούχοι: χ2=1.006, df=2, p=0.605, Ø/?: χ2=1.019, df=2, p=0.601).
265
Όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύεται ο εξωτερικευμένος λόγος

των διαφορετικών κατηγοριών πηγών, στον Πίνακα 32 παρουσιάζονται τα
αποτελέσματα που σχετίζονται με την επιλογή ενδείκτη αναπαράστασης στις
περιπτώσεις εκείνες κατά τις οποίες ο εξωτερικευμένος λόγος εισάγεται με κάποιον
ενδείκτη.
Από τον Πίνακα προκύπτουν στατιστικά σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των
διαφορετικών κατηγοριών πηγών. Μολονότι οι ουδέτεροι ενδείκτες
χρησιμοποιούνται συχνά για όλες τις κατηγορίες πηγών, αξιοποιούνται περισσότερο
όταν η πηγή του λόγου δεν προσδιορίζεται (40.9%) ή ανήκει στην κατηγορία των
επαγγελματιών (38.3%) (παραδείγματα 273-274). Αντίθετα, η χρήση τους είναι πιο
περιορισμένη όταν η πηγή του λόγου ανήκει στην κατηγορία των απλών ανθρώπων
και των πολιτικών/αξιωματούχων (24.9% και 28.3% αντίστοιχα) (παραδείγματα 275-
276).
273. Μετά το σεισμό της εβδόμης Σεπτεμβρίου, πολλοί είπαν ότι οι

πυροσβέστες είναι ήρωες (.) καθώς, με αυταπάρνηση, έσωσαν
ανθρώπινες ζωές. [STAR 10.11-13]
274. Ο κύριος Παπαδόπουλος, μιλώντας σήμερα στο διεθνές συνέδριο
Σεισμολογίας που γίνεται στην Αθήνα, ανέφερε ότι διαθέτει
ολοκληρωμένα στοιχεία (.) για τη σεισμική δραστηριότητα που
αναμένεται τα επόμενα χρόνια στη χώρα μας. [MEGA 23.48-52]
275. Όσοι εργάζονται στο λιμάνι λένε ότι και άλλες φορές, πλοία είχαν
προσκρούσει κατά το δέσιμο στην προβλήτα. [MEGA 7.38-39]
276. Ο κύριος Μπερνς συζήτησε με το πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη
όλο το φάσμα των διμερών θεμάτων, αλλά και των θεμάτων
περιφερειακού ενδιαφέροντος. [NET 10.20-22]
Συνολικότερα, ωστόσο, είναι οι μεταπροτασιακοί ενδείκτες που

χρησιμοποιούνται με μεγαλύτερη συχνότητα για όλες τις κατηγορίες πηγών.
Υπάρχουν, όμως, σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των διαφορετικών κατηγοριών
πηγών ως προς το είδος των μεταπροτασιακών ενδεικτών που επιλέγεται.
266
ΕΝΔΕΙΚΤΕΣ
1. ΟΥΔΕΤΕΡΟΙ 28 59 64 36 187
(15.0%) (31.6%) (34.2%) (19.2%) (100%)
(24.9%) (38.3%) (28.3%) (40.9%) (32.2%)
2.1. Δηλωτικοί 20 54 108 34 216
(9.3%) (25.0%) (50.0%) (15.7%) (100%)
(17.9%) (35.1%) (47.8%) (38.6%) (37.3%)
2.2. Κατευθυντικοί 29 18 29 12 88
(33.0%) (20.5%) (33.0%) (13.5%) (100%)
(25.9%) (11.7%) (12.8%) (13.6%) (15.2%)
2.3. Δεσμευτικοί 20 9 12 1 42
(47.6%) (21.4%) (28.6%) (2.4%) (100%)
(17.9%) (5.8%) (5.3%) (1.1%) (7.2%)
2.4. Εκφραστικοί 15 13 10 5 43
(34.9%) (30.2%) (23.3%) (11.6%) (100%)
(13.4%) (8.4%) (4.4%) (5.8%) (7.4%)
3. ΔΗΛΩΤΙΚΟΙ ΕΞΕΛΙΞΗΣ 0 1 3 0 4
ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ (0.0%) (25.0%) (75.0%) (0.0%) (100%)
(0.0%) (0.7%) (1.4%) (0.0%) (0.7%)
ΣΥΝΟΛΟ 112 154 226 88 580
(19.3%) (26.6%) (39.0%) (15.1%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 32: Κατηγορίες πηγών και ενδείκτες εξωτερικευμένου λόγου (one-way ANOVA: F=10.367, p= 0.000).
267
Ο λόγος των απλών ανθρώπων εισάγεται συχνότερα με κατευθυντικούς

(25.9%), δεσμευτικούς (17.9%) και εκφραστικούς ενδείκτες (13.4%) απ’ ό,τι ο λόγος
των επαγγελματιών (11.7%, 5.8% και 8.4% αντίστοιχα) και των
πολιτικών/αξιωματούχων (12.8%, 5.3% και 4.4% αντίστοιχα) (παραδείγματα 277-
279).
277. Αιτία (.) η διαμάχη μεταξύ του θεατρικού επιχειρηματία και του γιου
του Μάνου Χατζιδάκι, που ζητά δικαιώματα για ν’ ακουστεί η
μουσική του πατέρα του. [NET 13.4-7]
278. Αντίθετα (.) με τους κληρονόμους του Αλέκου Σακελλάριου,
((μουσική ……………………………………..……………………..
που έχουν συμφωνήσει ν’ ακουστούν τα τραγούδια της
………………………………………….………………………
θρυλικής ταινίας στη θεατρική της επανέκδοση.
……………………………………………….……..))
[ΝΕΤ 13.29-36]
279. Σήμερα όμως ήταν η σειρά των οδηγών, που πέρασαν στην
αντεπίθεση κατηγορώντας λιμενικούς και τελωνειακούς (.) για το
όργιο των παρανομιών στο λιμάνι της Πάτρας. [STAR 28.43-45]
Μέσα από τη συχνότερη χρήση αυτών των κατηγοριών μεταπροτασιακών

ενδεικτών, οι απλοί άνθρωποι αναπαριστάνονται κατεξοχήν να ζητούν κάτι (το ρήμα
ζητώ είναι ο συχνότερος κατευθυντικός ενδείκτης), να εκφράζουν την πρόθεσή τους
να κάνουν κάτι (με πιο συχνά χρησιμοποιούμενους δεσμευτικούς ενδείκτες τα
ρήματα αρνούμαι, αποφασίζω να και απειλώ), ή να εκφράζουν τα συναισθήματά τους
για κάτι (με συχνότερους εκφραστικούς ενδείκτες τα ρήματα κατηγορώ και
καταγγέλλω). Ο λόγος τους, δηλαδή, αποκτά πληροφοριακή αξία για τον/τη
δημοσιογράφο όταν χρησιμοποιείται ως μέσο για την επίτευξη εξωγλωσσικών
στόχων και ως τέτοιος γίνεται συχνότερα αντικείμενο αναπαράστασης στην
τηλεοπτική είδηση.
Από την άλλη πλευρά, ο λόγος επαγγελματιών (παράδειγμα 280) και, πολύ
περισσότερο, πολιτικών/αξιωματούχων (παράδειγμα 281) εισάγεται κατά κανόνα με
δηλωτικούς ενδείκτες (35.1% και 47.8% αντίστοιχα).
268
280. Όμως ειδικοί επιστήμονες επιμένουν πως τα παιδιά με αυτήν τη

συμπεριφορά, παρά τα προβλήματα που δημιουργούν, δε πρέπει να
απομονώνονται από το σύνολο. [STAR 15.17-19]
281. Άλλοι υπουργοί δήλωσαν ότι δεν πρόκειται να πάρει τα χρήματα.
[MEGA 17.7-8]
Μέσα από την συχνότερη χρήση αυτής της κατηγορίας μεταπροτασιακών

ενδεικτών, οι επαγγελματίες και οι πολιτικοί/αξιωματούχοι αναπαριστάνονται
πρωτίστως να αποφαίνονται ή να διατυπώνουν την άποψή τους για κάτι (οι
συχνότεροι δηλωτικοί ενδείκτες είναι τα ρήματα δηλώνω, επισημαίνω, επιμένω,
σημειώνω, ισχυρίζομαι, υποστηρίζω και τονίζω). Στις περιπτώσεις αυτές, δηλαδή, ο/η
δημοσιογράφος εστιάζει το ενδιαφέρον του/της στον ίδιο τον λόγο αυτών των
κατηγοριών πηγών και στην αυτόνομη πληροφοριακή του αξία ως άποψη (πρβλ. τη
διάκριση μεταξύ goods & services και information που κάνει ο Halliday (1985: 68-
71)).
μεταξύ των τριών τηλεοπτικών σταθμών όσον αφορά τη χρήση των ενδεικτών
εξωτερικευμένου λόγου ανάλογα με την κατηγορία της πηγής της οποίας ο λόγος
μεταφέρεται. Και στους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς, οι διαφορετικές κατηγορίες
πηγών αναπαριστάνονται να επιτελούν διαφορετικές γλωσσικές πράξεις. Έτσι, τόσο
στο MEGA όσο και στο STAR και τη NET, ο λόγος των απλών ανθρώπων, μέσω της
χρήσης κατευθυντικών, δεσμευτικών και εκφραστικών ενδεικτών, ερμηνεύεται
πρωτίστως ως αίτημα, πρόθεση ή έκφραση συναισθημάτων. Είναι οι επιθυμίες, οι
προσδοκίες και τα συναισθήματά τους που αναπαριστάνονται συχνότερα και στους
τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς. Αντίθετα, ο λόγος των επαγγελματιών και των
πολιτικών/αξιωματούχων, μέσω της χρήσης δηλωτικών κυρίως ενδεικτών,
ερμηνεύεται πρωτίστως ως απόφανση. Είναι οι απόψεις και οι θέσεις τους πάνω σε
διάφορα ζητήματα που μεταφέρονται συχνότερα στον ειδησεογραφικό λόγο.
269
ΕΝΔΕΙΚΤΕΣ
1. ΟΥΔΕΤΕΡΟΙ
8 16 4 39 13 7 29 16 19 12 14 10
(17.8%) (34.0%) (20.0%) (42.9%) (34.2%) (28.0%) (36.3%) (22.2%) (25.6%) (38.7%) (41.2%) (43.5%)
2.1. Δηλωτικοί
9 6 5 26 14 14 34 34 40 15 12 7
(20.0%) (12.8%) (25.0%) (28.6%) (36.9%) (56.0%) (42.5%) (47.2%) (54.1%) (48.4%) (35.3%) (30.4%)
2.2. Κατευθυντικοί
11 12 6 10 6 2 10 12 7 1 7 4
(24.4%) (25.5%) (30.0%) (11.0%) (15.8%) (8.0%) (12.5%) (16.7%) (9.5%) (3.2%) (20.6%) (17.4%)
2.3. Δεσμευτικοί
10 8 2 7 1 1 2 6 4 0 1 0
(22.2%) (17.0%) (10.0%) (7.7%) (2.6%) (4.0%) (2.5%) (8.3%) (5.4%) (0.0%) (2.9%) (0.0%)
2.4. Εκφραστικοί
7 5 3 9 3 1 4 2 4 3 0 2
(15.6%) (10.7%) (15.0%) (9.8%) (7.9%) (4.0%) (5.0%) (2.8%) (5.4%) (9.7%) (0.0%) (8.7%)
3. ΔΗΛΩΤΙΚΟΙ
ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ 0 0 0 0 1 0 1 2 0 0 0 0
(0.0%) (0.0%) (0.0%) (0.0%) (2.6%) (0.0%) (1.2%) (2.8%) (0.0%) (0.0%) (0.0%) (0.0%)
45 47 20 91 38 25 80 72 74 31 34 23
ΣΥΝΟΛΟ (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 33: Σχέση τηλεοπτικού σταθμού και ενδεικτών εξωτερικευμένου λόγου ανά κατηγορία πηγής (one-way ANOVA: απλοί άνθρωποι: F=1.010,
p=0.368, επαγγελματίες: F=0.208, p=0.812, πολιτικοί/αξιωματούχοι: F=1.375, p=0.255, Ø/?: F=0.214, p=0.808).
270
Είδαμε παραπάνω ότι ο εσωτερικευμένος λόγος δεν γίνεται συχνά

αντικείμενο αναπαράστασης στην τηλεοπτική είδηση (βλ. Πίνακα 23). Επιπλέον, σε
αντίθεση με τον εξωτερικευμένο λόγο, εισάγεται σχεδόν πάντοτε με κάποιον
ενδείκτη (βλ. Πίνακα 26). Ας δούμε τώρα πώς ερμηνεύεται από τον/τη δημοσιογράφο
ο εσωτερικευμένος λόγος των διαφορετικών κατηγοριών πηγών μέσα από την
επιλογή ενδείκτη αναπαράστασης.
Στον Πίνακα 34 παρουσιάζονται τα σχετικά αποτελέσματα. Από τον Πίνακα
προκύπτουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των διαφορετικών
κατηγοριών πηγών. Οι βουλητικοί ενδείκτες χρησιμοποιούνται συχνότερα όταν η
πηγή του λόγου ανήκει στην κατηγορία των απλών ανθρώπων (35%) ή όταν
παραμένει απροσδιόριστη (47.6%) (παραδείγματα 282-283). Επιπλέον, ο
εσωτερικευμένος λόγος της κατηγορίας των απλών ανθρώπων εισάγεται κατά κανόνα
με βουλητικούς ενδείκτες (66.7%).
282. Να παραμείνει στο σχολείο, μαζί με τους συμμαθητές του, θέλει ο

οκτάχρονος μαθητής από τη Τριανδρία Θεσσαλονίκης, τον οποίο οι
γονείς των άλλων μαθητών θεωρούν άτακτο και ζητούν τη
απομάκρυνσή του, ή έστω τη παρουσία δεύτερου δασκάλου στη
τάξη. [MEGA 18.1-5]
283. Όλοι ελπίζουν πως σε σύντομο χρονικό διάστημα θα μπορέσουν να
βρουν ένα κανονικό σπίτι. [STAR 5.31-32]
Μέσα από τη συχνότερη χρήση βουλητικών ενδεικτών, ο εσωτερικευμένος

λόγος αυτών των κατηγοριών πηγών αναπαριστάνεται κυρίως ως προσδοκία ή
επιθυμία να συμβεί κάτι (με συχνότερους ενδείκτες τα ρήματα θέλω και ελπίζω). Ο/Η
δημοσιογράφος, δηλαδή, επικεντρώνει το ενδιαφέρον του/της σε συναισθηματικές
πτυχές του εσωτερικευμένου λόγου τους και σε αυτές αποδίδει πληροφοριακή αξία.
Από την άλλη πλευρά, ο εσωτερικευμένος λόγος των κατηγοριών των
επαγγελματιών και των πολιτικών/αξιωματούχων εισάγεται κατά κανόνα με
προτασιακούς ενδείκτες (76.9% και 69.6% αντίστοιχα) (παραδείγματα 284-285).
271
ΕΝΔΕΙΚΤΕΣ
1. ΠΡΟΤΑΣΙΑΚΟΙ 10 20 32 30 92
(10.9%) (21.7%) (34.8%) (32.6%) (100%)
(30.3%) (76.9%) (69.6%) (50.0%) (55.8%)
2. ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΟΙ 1 2 7 0 10
(10.0%) (20.0%) (70.0%) (0.0%) (100%)
(3.0%) (7.7%) (15.2%) (0.0%) (6.0%)
3. ΒΟΥΛΗΤΙΚΟΙ 22 4 7 30 63
(35.0%) (6.3%) (11.1%) (47.6%) (100%)
(66.7%) (15.4%) (15.2%) (50.0%) (38.2%)
ΣΥΝΟΛΟ 33 26 46 60 165
(20.0%) (15.8%) (27.9%) (36.3%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 34: Κατηγορίες πηγών και ενδείκτες εσωτερικευμένου λόγου (χ2=37.568, df=6, p=0.000).
272
284. Κρατούσε μια σακούλα μ’ ένα μπουκάλι ουίσκι. Για να μη δώσει

στόχο στην είσοδο του κτιρίου. Και για να κρύψει το μαχαίρι όπως
πιστεύουν οι αστυνομικοί. [MEGA 24.66-68]
285. Από το πρωί στη Βουλή, υπουργοί, βουλευτές, και στελέχη του
((μουσική ...................................................................................
κυβερνώντος κόμματος (.) αναζητούσαν τη σκοπιμότητα του
..............................................................................................
δημοσιεύματος, και εκτιμούσαν (.) ότι πρόκειται για πιέσεις της
.................................................................................................
αμερικανικής κυβέρνησης, προκειμένου να υπογράψει με την
...........................................................................................
ελληνική κυβέρνηση συμφωνία (.) για τη πάταξη της τρομοκρατίας,
......................................................................................................
όπου (.) η Σι Άι Έι και το Εφ Μπι Άι (.) θα είχαν το πρώτο λόγο.
................................................................................................))
[STAR 19.100-113]
Μέσα από τη συχνότερη χρήση προτασιακών ενδεικτών, ο εσωτερικευμένος

λόγος αυτών των κατηγοριών πηγών αναπαριστάνεται κυρίως ως έκφραση της
γνωσιακής στάσης τους απέναντι σε γεγονότα και καταστάσεις (τι πιστεύουν, τι
εκτιμούν τι προβλέπουν) (με συχνότερους ενδείκτες τα ρήματα εκτιμώ, θεωρώ,
κρίνω, πιστεύω και προβλέπω). Σε αντίθεση, λοιπόν, με την κατηγορία των απλών
ανθρώπων, είναι οι θέσεις και οι απόψεις αυτών των κατηγοριών πηγών που έχουν
πληροφοριακή αξία και συγκεντρώνουν την προσοχή του/της δημοσιογράφου.
μεταξύ των τριών τηλεοπτικών σταθμών ως προς τη χρήση των ενδεικτών
εσωτερικευμένου λόγου ανάλογα με την κατηγορία της πηγής της οποίας ο λόγος
μεταφέρεται. Και στους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς, ο εσωτερικευμένος λόγος της
κατηγορίας των απλών ανθρώπων εισάγεται πρωτίστως με βουλητικούς ενδείκτες
(62.5%, 72.2% και 57.1% για το MEGA, το STAR και τη NET αντίστοιχα).
273
ΕΝΔΕΙΚΤΕΣ
1. ΠΡΟΤΑΣΙΑΚΟΙ
3 4 3 9 4 7 13 9 10 12 11 7
(37.5%) (22.2%) (42.9%) (81.8%) (57.1%) (87.5%) (72.2%) (60.0%) (76.9%) (57.1%) (55.0%) (36.8%)
2. ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΟΙ
0 1 0 0 1 1 3 3 1 0 0 0
(0.0%) (5.6%) (0.0%) (0.0%) (14.3%) (12.5%) (16.7%) (20.0%) (7.7%) (0.0%) (0.0%) (0.0%)
3. ΒΟΥΛΗΤΙΚΟΙ
5 13 4 2 2 0 2 3 2 9 9 12
(62.5%) (72.2%) (57.1%) (18.2%) (28.6%) (0.0%) (11.1%) (20.0%) (15.4%) (42.9%) (45.0%) (63.2%)
8 18 7 11 7 8 18 15 13 21 20 19
ΣΥΝΟΛΟ (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 35: Σχέση τηλεοπτικού σταθμού και ενδεικτών εσωτερικευμένου λόγου ανά κατηγορία πηγής (one-way ANOVA: απλοί άνθρωποι: F=0.435,
274
Αντίθετα, ο εσωτερικευμένος λόγος των επαγγελματιών και των

πολιτικών/αξιωματούχων εισάγεται κατά κανόνα με προτασιακούς ενδείκτες: για την
κατηγορία των επαγγελματιών, τα ποσοστά είναι 81.8%, 57.1% και 87.5% για το
MEGA, το STAR και τη NET αντίστοιχα, ενώ για την κατηγορία των
πολιτικών/αξιωματούχων οι προτασιακοί ενδείκτες χρησιμοποιούνται σε ποσοστό
72.2%, 60% και 76.9% στο MEGA, το STAR και τη NΕΤ αντίστοιχα.
Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας ως προς το περιεχόμενο της

αναπαράστασης και τους ενδείκτες με τους οποίους εισάγεται και μεταφέρεται ο
λόγος των διαφορετικών κατηγοριών πηγών, μπορούμε να πούμε τα εξής:
1) Ο εξωτερικευμένος λόγος αποτελεί το κατεξοχήν αντικείμενο
αναπαράστασης στην τηλεοπτική είδηση για όλες τις κατηγορίες πηγών. Ο
εσωτερικευμένος λόγος, μολονότι δεν αναπαριστάνεται συχνά, παραμένει συνήθως
ανώνυμος ή απροσδιόριστος.
2) Ο εξωτερικευμένος λόγος της κατηγορίας των απλών ανθρώπων εισάγεται
συχνότερα χωρίς την παρουσία ενδείκτη. Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες υπάρχει
ενδείκτης αναπαράστασης, είναι οι μεταπροτασιακοί, και κυρίως οι κατευθυντικοί,
δεσμευτικοί και εκφραστικοί ενδείκτες που χρησιμοποιούνται πιο συχνά. Όσον
αφορά τον εσωτερικευμένο λόγο αυτής της κατηγορίας πηγών, εισάγεται, κατά
κανόνα, με βουλητικούς ενδείκτες.
3) Ο εξωτερικευμένος λόγος των κατηγοριών των επαγγελματιών και των
πολιτικών/αξιωματούχων εισάγεται, κατά κανόνα, με κάποιον ενδείκτη. Ο λόγος
επαγγελματιών εισάγεται συχνότερα με ουδέτερους ενδείκτες απ’ ό,τι ο λόγος
πολιτικών/αξιωματούχων. Ωστόσο, και στις δύο κατηγορίες πηγών, όπως και στην
κατηγορία των απλών ανθρώπων, είναι οι μεταπροτασιακοί ενδείκτες που
χρησιμοποιούνται συχνότερα. Σε αντίθεση, όμως, με την κατηγορία των απλών
ανθρώπων, ο λόγος επαγγελματιών και, πολύ περισσότερο, ο λόγος
πολιτικών/αξιωματούχων εισάγεται πρωτίστως με δηλωτικούς ενδείκτες. Επιπλέον, ο
εσωτερικευμένος λόγος πολιτικών/αξιωματούχων και κυρίως επαγγελματιών σπάνια
γίνεται αντικείμενο αναπαράστασης στην τηλεοπτική είδηση. Όταν δε
αναπαριστάνεται, εισάγεται πρωτίστως με προτασιακούς ενδείκτες.
275
4) Δεν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των τριών

τηλεοπτικών σταθμών ως προς το περιεχόμενο και τους ενδείκτες με τους οποίους
εισάγεται και ερμηνεύεται ο λόγος των διαφορετικών κατηγοριών πηγών.
Όπως προκύπτει από την ανάλυση των αποτελεσμάτων, ο εξωτερικευμένος

λόγος αποτελεί το κατεξοχήν αντικείμενο αναπαράστασης στην τηλεοπτική είδηση.
Η προτίμηση αυτή σχετίζεται με τις συμβάσεις παραγωγής του συγκεκριμένου
κειμενικού είδους καθώς και με τις γενικότερες αρχές που διέπουν τη
δημοσιογραφική πρακτική. Όπως είδαμε στο πρώτο κεφάλαιο (1.3.7.), μία από τις
βασικές ειδησεογραφικές αξίες που καθορίζουν την επιλογή των γεγονότων-
ειδήσεων είναι η γεγονοτικότητά τους. Για να χαρακτηριστεί, δηλαδή, ένα συμβάν ως
γεγονός δεν αρκεί μόνο να έχει λάβει χώρα. Είναι αναγκαία η τεκμηρίωση της
ύπαρξής του μέσα από καθιερωμένες επαγγελματικές διαδικασίες επιβεβαίωσης και
επαλήθευσης των πληροφοριών γύρω από αυτό. Ο εξωτερικευμένος λόγος, ως
συμβάν που πραγματώνεται είτε σε ομιλία είτε σε γραφή, πληροί αυτές τις
προϋποθέσεις, καθώς παρέχει τη δυνατότητα τεκμηρίωσής του. Το γεγονός αυτό
εξηγεί τη σχεδόν αποκλειστική παρουσία του ως αντικειμένου της Αναπαράστασης
του Λόγου στον δημοσιογραφικό λόγο.
Από την άλλη πλευρά, ο εσωτερικευμένος λόγος δεν μπορεί να λειτουργήσει
με αυτόν τον τρόπο γιατί δεν αποτελεί αντικείμενο άμεσης παρατήρησης, καθώς
αφορά μη προσπελάσιμες, εσωτερικές νοητικές διεργασίες. Σε αντίθεση με άλλα
κειμενικά είδη, όπως είναι η μυθοπλαστική αφήγηση, όπου ο/η αφηγητής/τρια έχει
πρόσβαση στον νου, τις σκέψεις και τις επιθυμίες των ηρώων/ίδων του/της καθώς
τους/τις έχει επινοήσει ο/η ίδιος/α, ο/η δημοσιογράφος δεν έχει αυτή τη δυνατότητα.
Κατά συνέπεια, η αναπαράσταση του εσωτερικευμένου λόγου στην τηλεοπτική
είδηση εγείρει ερωτήματα τόσο ως προς την αξιοπιστία της όσο και ως προς τη
δυνατότητα τεκμηρίωσής της, γιατί, στον βαθμό που μπορούμε να εκλάβουμε τέτοιες
περιπτώσεις ως ‘γεγονότα’, θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι ο/η δημοσιογράφος
συνάγει τις σκέψεις ή τις επιθυμίες των κοινωνικών υποκειμένων από τον
εξωτερικευμένο λόγο τους ή τη συμπεριφορά τους και μόνον εκ των υστέρων, καθώς
276
δεν έχει άμεση πρόσβαση σε αυτά. Ως αποτέλεσμα, η αξιοπιστία τους ως γεγονότων

είναι δύσκολο να προσδιοριστεί (βλ. και Semino, Short & Culpeper 1997: 27-28).
Αυτό εξηγεί και το χαμηλό ποσοστό εμφάνισης του εσωτερικευμένου λόγου στην
τηλεοπτική είδηση, καθώς και το γεγονός ότι όταν αξιοποιείται, η πηγή του
παραμένει συνήθως ανώνυμη ή απροσδιόριστη.
Η παρουσία ενδεικτών στο μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων
Αναπαράστασης του Λόγου, και κυρίως ενδεικτών οι οποίοι όχι μόνο προσδιορίζουν
το αντικείμενο της αναπαράστασης αλλά ταυτόχρονα ερμηνεύουν το περιεχόμενό
του, μπορεί να ερμηνευθεί ως απόρροια του πιο παρεμβατικού ρόλου που
αναλαμβάνει ο/η δημοσιογράφος. Είδαμε στο πρώτο κεφάλαιο (1.3.8.) ότι ο θεσμικός
ρόλος του/της δημοσιογράφου, υπό το βάρος πιέσεων για μεγαλύτερο κέρδος στο
πλαίσιο ενός εμπορικού μοντέλου οικονομικής οργάνωσης των Μέσων Μαζικής
Επικοινωνίας, έχει τροποποιηθεί: στον παραδοσιακό ρόλο του ουδέτερου
καταγραφέα και διαχυτή πληροφοριών, όπως αυτός υπαγορεύεται από τη
δημοσιογραφική επαγγελματική δεοντολογία, έχει προστεθεί ο ρόλος του
διαμεσολαβητή-ερμηνευτή, του ατόμου, δηλαδή, που αναλαμβάνει όχι μόνο να
μεταφέρει αξιοδημοσίευτα γεγονότα, αλλά και να τα ‘μεταφράσει’ ταυτόχρονα σε
όρους ‘κοινής λογικής’, υιοθετώντας γι’ αυτόν τον σκοπό γλωσσικές επιλογές που
του επιτρέπουν να ταυτιστεί με το κοινό του και να καλλιεργήσει μια σχέση
αλληλεγύης μαζί του.
Η προτίμηση στη χρήση δηλωτικών ενδεικτών για τον εξωτερικευμένο λόγο
και προτασιακών ενδεικτών για τον εσωτερικευμένο λόγο υπαγορεύεται από το
γεγονός ότι το ενδιαφέρον του/της δημοσιογράφου επικεντρώνεται σε απόψεις και
θέσεις, είτε αυτές πραγματώνονται σε ομιλία και γραφή είτε αναπαριστάνονται ως η
γνωσιακή στάση των ατόμων στα οποία αποδίδονται. Είναι ο λόγος ως απόφανση και
ως γνωσιακή στάση που έχουν πληροφοριακή αξία για τον/τη δημοσιογράφο,
γεγονός που αποτελεί απόρροια του γενικότερου θεματικού προσανατολισμού της
δημοσιογραφίας στο δημόσιο πεδίο κοινωνικής δράσης και στο ενδιαφέρον της για
τις θέσεις, τις απόψεις και τη στάση κοινωνικών υποκειμένων απέναντι σε γεγονότα
και καταστάσεις.
Δεν υπάρχουν, όπως είδαμε, στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις
ανάμεσα στους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς όσον αφορά το περιεχόμενο της
αναπαράστασης και το είδος των ενδεικτών με τους οποίους εισάγεται, κάτι που
277
υποδηλώνει μια γενικευμένη και παγιωμένη δημοσιογραφική πρακτική ως προς τον

τρόπο με τον οποίον εισάγεται και ερμηνεύεται ο λόγος τρίτων.
Ωστόσο, οι γενικότερες τάσεις που επισημάναμε παραπάνω διαφοροποιούνται
ανάλογα με την κατηγορία της πηγής της οποίας ο λόγος μεταφέρεται. Ο/Η
δημοσιογράφος, δηλαδή, διαχειρίζεται με διαφορετικό τρόπο τον λόγο πηγών που
απολαμβάνουν υψηλού κύρους ως απόρροια του θεσμικού ρόλου και της εξουσίας
που κατέχουν από τον λόγο πηγών που στερούνται κύρους.
Η κυριαρχία του εξωτερικευμένου λόγου ως περιεχομένου της
αναπαράστασης για όλες τις κατηγορίες πηγών αποτελεί απόρροια, όπως
προανέφερα, της δημοσιογραφικής πρακτικής και της επαγγελματικής δεοντολογίας
που τη διέπει. Ωστόσο, υπάρχει διαφοροποίηση ως προς τον τρόπο με τον οποίον
εισάγεται ο εξωτερικευμένος λόγος των διαφορετικών κατηγοριών πηγών. Η
ερμηνευτική παρέμβαση του/της δημοσιογράφου γίνεται περισσότερο αισθητή στις
περιπτώσεις κατά τις οποίες αντικείμενο αναπαράστασης είναι ο εξωτερικευμένος
λόγος πηγών με υψηλό κύρος, καθώς είναι ο δικός τους λόγος που εισάγεται
συχνότερα με κάποιον ενδείκτη. Αντίθετα, ο εξωτερικευμένος λόγος πηγών που
στερούνται κύρους εισάγεται με μεγαλύτερη συχνότητα χωρίς την παρουσία κάποιου
ενδείκτη.
Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως απόρροια μιας τάσης
εκδημοκρατισμού της δημοσιογραφικής πρακτικής, ως αποτέλεσμα της οποίας η
φωνή των απλών ανθρώπων βρίσκει βήμα για να ακουστεί ξεκάθαρα και χωρίς
περιττές παρεμβάσεις. Μια τέτοια ερμηνεία, όμως, δεν φαίνεται πειστική έαν
λάβουμε, παράλληλα, υπόψη τον τρόπο με τον οποίον εκδηλώνεται η
διαμεσολαβητική παρέμβαση του/της δημοσιογράφου στις περιπτώσεις εκείνες κατά
τις οποίες η Αναπαράσταση του Λόγου εισάγεται με κάποιον ενδείκτη, τόσο όσον
αφορά τον εξωτερικευμένο όσο και τον εσωτερικευμένο λόγο.
Ως προς τον εξωτερικευμένο λόγο, είδαμε ότι ο λόγος πηγών που δεν
διαθέτουν κύρος εισάγεται συχνότερα με κατευθυντικούς, δεσμευτικούς και
εκφραστικούς ενδείκτες. Το ενδιαφέρον του/της δημοσιογράφου, δηλαδή, όσον
αφορά την πληροφοριακή αξία του λόγου τους, δεν επικεντρώνεται στις θέσεις και
απόψεις που διατυπώνουν, αλλά στους εξωγλωσσικούς στόχους που επιδιώκουν να
πετύχουν μέσω του λόγου. Ο ίδιος ο λόγος τους, ως άποψη, δεν έρχεται στο
προσκήνιο.Αντίθετα, ο λόγος πηγών με υψηλό κύρος εισάγεται κατά κανόνα με
278
δηλωτικούς ενδείκτες. Ο/Η δημοσιογράφος, δηλαδή, εστιάζει στον ίδιο τον λόγο
αυτών των κατηγοριών πηγών ως απόφανση, ως επίσημα διατυπωμένη άποψη.
Όσον αφορά τον εσωτερικευμένο λόγο, ο λόγος πηγών που στερούνται
κύρους εισάγεται συχνότερα με βουλητικούς ενδείκτες. Το ενδιαφέρον, δηλαδή,
του/της δημοσιογράφου επικεντρώνεται σε πιο συναισθηματικές πτυχές της σκέψης
τους. Από την άλλη πλευρά, ο εσωτερικευμένος λόγος πηγών με υψηλό κύρος
εισάγεται κατά κανόνα με προτασιακούς ενδείκτες. Και στην περίπτωση αυτή,
δηλαδή, η πληροφοριακή αξία του λόγου αυτών των κατηγοριών πηγών έγκειται στις
θέσεις και απόψεις που διατυπώνονται σε αυτόν, αυτή τη φορά ως γνωσιακή στάση.
Μπορούμε να ερμηνεύσουμε τις διαφοροποιήσεις αυτές ως προς τον τρόπο με
τον οποίον εισάγεται και ερμηνεύεται ο λόγος των διαφορετικών κατηγοριών πηγών
στο πλαίσιο της γενικότερης τάσης για εμπορευματοποίηση των Μέσων Μαζικής
Επικοινωνίας, η οποία έχει επιπτώσεις και στη δημοσιογραφία. Μία από αυτές, όπως
είδαμε στο πρώτο κεφάλαιο, είναι και η έμφαση που αποδίδεται στο στοιχείο της
διασκέδασης εις βάρος του στοιχείου της ενημέρωσης, η οποία δεν εναρμονίζεται
εύκολα με την επαγγελματική δεοντολογία του/της δημοσιογράφου για αξιόπιστη και
έγκυρη ενημέρωση. Επιχειρώντας, λοιπόν, να ανταποκριθεί σε αυτές τις
αντικρουόμενες απαιτήσεις και ανάγκες, ο/η δημοσιογράφος αξιοποιεί με
διαφορετικό τρόπο τον λόγο των διαφορετικών κατηγοριών πηγών. Από τη μια
πλευρά, ο λόγος πηγών χωρίς κύρος χρησιμοποιείται ως μηχανισμός δραματοποίησης
της είδησης, με τον οποίον επιδιώκεται η συναισθηματική εμπλοκή του κοινού.
Μέσω της ενίσχυσης του δραματικού στοιχείου, ενισχύεται και το αξιοδημοσίευτο
των γεγονότων-ειδήσεων. Γι’ αυτόν τον λόγο, ο/η δημοσιογράφος επικεντρώνεται
αφενός στον εξωτερικευμένο λόγο αυτής της κατηγορίας πηγών όχι ως άποψη αλλά
ως μέσο για την επίτευξη εξωγλωσσικών στόχων και αφετέρου σε πιο
συναισθηματικές πτυχές του εσωτερικευμένου λόγου τους.
Από την άλλη πλευρά, ο λόγος πηγών με υψηλό κύρος αξιοποιείται ως
μηχανισμός ενίσχυσης της αξιοπιστίας και της εγκυρότητας της ενημέρωσης που
παρέχει ο/η δημοσιογράφος, καθώς είναι αυτές οι πηγές που έχουν πρόσβαση σε
δημόσιους θεσμούς και, επομένως, καλύτερη γνώση των θεμάτων που ο/η ίδιος/α
δημοσιοποιεί. Επιπλέον, με δεδομένο τον θεματικό προσανατολισμό της
ειδησεογραφίας στο δημόσιο πεδίο, ο λόγος αυτών των κατηγοριών πηγών έχει
αυτόνομη πληροφοριακή αξία και είναι σημαντικός, καθώς μπορεί, όπως, άλλωστε,
και οι (μη γλωσσικές) πράξεις τους, να έχει επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή του
279
πολίτη. Είναι, λοιπόν, μέσω της σπουδαιότητας και της αξιοπιστίας που η παρουσία
του λόγου τους ενισχύει το αξιοδημοσίευτο των εξιστορούμενων γεγονότων. Γι’
αυτόν τον λόγο, ο/η δημοσιογράφος επικεντρώνει τον ενδιαφέρον του/της στις θέσεις
και απόψεις αυτών των κατηγοριών πηγών, είτε αυτές διατυπώνονται ως ομιλία ή
γραφή είτε ως γνωσιακή στάση. Έτσι, ο εξωτερικευμένος λόγος αυτών των πηγών
εισάγεται συχνότερα με δηλωτικούς ενδείκτες και ο εσωτερικευμένος λόγος τους με
βουλητικούς.
Συνολικότερα, δεν υπάρχουν, όπως είδαμε, στατιστικά σημαντικές
διαφοροποιήσεις ανάμεσα στους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς ως προς το
περιεχόμενο της αναπαράστασης και τους ενδείκτες με τους οποίους εισάγεται ο
λόγος των διαφορετικών κατηγοριών πηγών.
δημοσιογραφική πρακτκή διαφοροποιείται ως προς τον τρόπο με τον οποίον
εισάγεται και ερμηνεύεται ο λόγος των διαφορετικών κατηγοριών πηγών. Το
ενδιαφέρον του/της δημοσιογράφου επικεντρώνεται αφενός στις θέσεις και τις
απόψεις κοινωνικά ισχυρών φωνών και αφετέρου στις προσδοκίες, τις επιθυμίες και
τις ελπίδες φωνών που στερούνται κύρους και εξουσίας.
Αυτή η διαφοροποίηση έχει επιπτώσεις για την ιδεολογική λειτουργία του
δημοσιογραφικού λόγου και τη συμβολή του στην αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας.
Ερμηνεύοντας ως διαφορετικές γλωσσικές πράξεις τον εξωτερικευμένο λόγο των
διαφορετικών κατηγοριών πηγών (και αποδίδοντας με αυτόν τον τρόπο το δικαίωμα
για την επίτευξη συγκεκριμένων γλωσσικών πράξεων σε διαφορετικές πηγές), και
εστιάζοντας σε διαφορετικές πτυχές του εσωτερικευμένου λόγου τους, η
δημοσιογραφική πρακτική συμβάλλει στην προβολή και προώθηση των θέσεων και
απόψεων κοινωνικά ισχυρών φωνών, αποκλείοντας, ταυτόχρονα, τη διατύπωση της
οπτικής φωνών που στερούνται κύρους. Με αυτόν τον τρόπο, ωστόσο, η
δημοσιογραφική πρακτική λειτουργεί ιδεολογικά και συμβάλλει στην αναπαραγωγή
σχέσεων εξουσίας.
280
7.3. ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει τα αποτελέσματα που αφορούν: 1) τους

τρόπους και τις μορφές Αναπαράστασης του Λόγου, δηλαδή, τους γραμματικούς
μηχανισμούς με τους οποίους ενσωματώνεται ο λόγος τρίτων στον λόγο του/της
δημοσιογράφου, και 2) τον συσχετισμό αυτών των μηχανισμών με τις διαφορετικές
7.3.1. Τρόποι και μορφές αναπαράστασης
Ας ξεκινήσουμε με την εξέταση των τρόπων Αναπαράστασης του Λόγου

στην τηλεοπτική είδηση. Στον Πίνακα 36 παρουσιάζεται η κατανομή τους ανά
τηλεοπτικό σταθμό.
ΤΡΟΠΟΣ
153 132 92 377
Παράθεση (40.6%) (35.0%) (24.4%) (100%)
(33.2%) (33.8%) (31.7%) (33.0%)
137 99 88 324
Παράφραση (42.3%) (30.6%) (27.1%) (100%)
(29.7%) (25.4%) (30.3%) (28.4%)
102 97 66 265
Σύνοψη (38.5%) (36.6%) (24.9%) (100%)
(22.1%) (24.9%) (22.8%) (23.2%)
63 60 35 158
Αφηγηματική (39.8%) (38.0%) (22.2%) (100%)
Απόδοση (13.7%) (15.4%) (12.1%) (13.8%)
6 2 9 17
Άλλο (35.3%) (11.8%) (52.9%) (100%)
(1.3%) (0.5%) (3.1%) (1.6%)
461 390 290 1141
ΣΥΝΟΛΟ (40.4%) (34.2%) (25.4%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 36: Τρόποι Αναπαράστασης του Λόγου ανά τηλεοπτικό σταθμό (χ2=11.886,
df=8, p=0.156).
281
Aπό τον Πίνακα προκύπτει ότι ο πιο συχνός τρόπος Αναπαράστασης του
Λόγου στην τηλεοπτική είδηση είναι η παράθεση, το συνολικό ποσοστό της οποίας
ανέρχεται στο 33%. Επιπλέον, η παράθεση αποτελεί τον πρώτο σε συχνότητα τρόπο
Αναπαράστασης του Λόγου και σε κάθε τηλεοπτικό σταθμό χωριστά. Τα αντίστοιχα
ποσοστά είναι 33.2% για το MEGA, 33.8% για το STAR και 31.7% για τη ΝΕΤ.
Η παράφραση χρησιμοποιείται σε ποσοστό 28.4% και αποτελεί τον δεύτερο
σε συχνότητα τρόπο Αναπαράστασης του Λόγου, τόσο συνολικά όσο και για κάθε
τηλεοπτικό σταθμό χωριστά. Τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 29.7% για το MEGA,
25.4% για το STAR και 30.3% για τη ΝΕΤ.
Η σύνοψη και η αφηγηματική απόδοση χρησιμοποιούνται σε μικρότερο
βαθμό στην τηλεοπτική είδηση. Αποτελούν το 23.2% και το 13.8% αντίστοιχα των
περιπτώσεων Αναπαράστασης του Λόγου στο υλικό. Τέλος, σε ένα πολύ μικρό
ποσοστό (1.6%), ο λόγος τρίτων μεταφέρεται μέσω της συνήχησης και του
συνδυασμού τρόπων, που έχουν ενταχθεί στην κατηγορία Άλλο του Πίνακα. Από τις
συνολικά 17 περιπτώσεις αυτής της κατηγορίας, οι 15 αφορούν συνδυασμούς τρόπων
και μόλις δύο είναι περιπτώσεις συνήχησης.
ανάμεσα στους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς ως προς τους τρόπους Αναπαράστασης
του Λόγου που αξιοποιούνται.
Η παράθεση, λοιπόν, αποτελεί τον πρώτο σε συχνότητα τρόπο
Αναπαράστασης του Λόγου στην τηλεοπτική είδηση. Ωστόσο, συνολικότερα, είναι οι
πιο πλάγιοι τρόποι που κυριαρχούν. Έτσι, το ποσοστό της παράφρασης, της σύνοψης
και της αφηγηματικής απόδοσης μαζί ανέρχεται στο 65.4% για το σύνολο του
υλικού, ενώ το ίδιο υψηλά είναι και τα ποσοστά για κάθε τηλεοπτικό σταθμό χωριστά
(65.5%, 65.7% και 65.2% για το MEGA, το STAR και τη NET αντίστοιχα).
Ας δούμε τώρα με ποιες μορφές πραγματώνονται γραμματικά οι διαφορετικοί
τρόποι Αναπαράστασης του Λόγου, ξεκινώντας από την παράθεση. Στον Πίνακα 37
παρουσιάζονται τα σχετικά αποτελέσματα.
282
ΜΟΡΦΕΣ
ΠΑΡΑΘΕΣΗΣ
8 4 2 14
+ εισαγωγικό στοιχείο (57.1%) (28.6%) (14.3%) (100%)
+ ρηματικό ανάπτυγμα (5.2%) (3.0%) (2.2%) (3.7%)
4 1 0 5
- εισαγωγικό στοιχείο (80.0%) (20.0%) (0.0%) (100%)
+ ρηματικό ανάπτυγμα (2.6%) (0.8%) (0.0%) (1.3%)
141 127 90 358
- εισαγωγικό στοιχείο (39.4%) (35.5%) (25.1%) (100%)
+ τεχνικά αποδιδόμενο ανάπτυγμα (92.2%) (96.2%) (97.8%) (95.0%)
153 132 92 377
ΣΥΝΟΛΟ (40.6%) (35.0%) (24.4%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 37: Μορφές παράθεσης ανά τηλεοπτικό σταθμό (one-way ANOVA: F=1.667,
p= 0.190).
Από τον Πίνακα προκύπτει ότι η κατεξοχήν μορφή παράθεσης στην

τηλεοπτική είδηση είναι οι περιπτώσεις εκείνες κατά τις οποίες ο μεταφερόμενος
λόγος αποδίδεται με τεχνικά μέσα. Ο/Η αρχικός ομιλητής/τρια, δηλαδή,
παρουσιάζεται να μιλά ο/η ίδιος/α στην οθόνη (παράδειγμα 286). Η παράθεση με
τεχνικά μέσα αποτελεί συνολικά το 95% των περιπτώσεων παράθεσης στο υλικό.
Από τις άλλες μορφές, ο παραδοσιακά αποκαλούμενος Ευθύς Λόγος αποτελεί το
3.7% των περιπτώσεων παράθεσης στο υλικό (παράδειγμα 287), ενώ υπάρχουν και
πέντε περιπτώσεις του λεγόμενου Ελεύθερου Ευθέος Λόγου, οι οποίες αντιστοιχούν
στο 1.3% των περιπτώσεων παράθεσης στο υλικό (παράδειγμα 288).
286. Ρεπόρτερ Το υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας γνωρίζει και

αναγνωρίζει το πρόβλημα και έχει καταβάλει
προσπάθειες για να το αντιμετωπίσει. Το Λιμενικό
Σώμα έχει προμηθευτεί ειδικές συσκευές, που
εντοπίζουν κάθε ίχνος ζωής, και με αυτές (.)
ελέγχουν τα οχήματα που μπαίνουν στο πλοίο.
*Αθανάσιος Είναι αδύνατο όπως αντιλαμβάνεστε, όλ’ αυτά τα
Τσουροπλής, φορτία που: ((παύση)) από εκατοντάδες
Γ.Γ. Υ.Ε.Ν.* φορτηγά μετακινούνται κάθε μέρα στο λιμάνι
283
της Πάτρας, να ελέγχονται (.) εξονυχιστικά, με

την έννοια να κατεβαίνουν όλα τα φορτία, να
δούμε τι ακριβώς υπάρχει. [ΝΕΤ 7.71-81]
287. Η Αϊτά Ινάκλα προσπαθεί να συνειδητοποιήσει το χαμό του συζύγου
της και να παρηγορήσει τα δύο παιδιά τους. Δεν είναι εύκολο. Ο
μπαμπάς μου είν’ ακόμη ζωντανός (.) είναι ο καλύτερος
κολυμβητής στον κόσμο, λέει το μικρό αγόρι. [STAR 16.12-15]
288. *“NON PASSARAN!”* (τίτλος) [MEGA 9.9]

ανάμεσα στους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς όσον αφορά τις διαφορετικές μορφές
παράθεσης. Και στους τρεις, η παράθεση με τεχνικά μέσα αποτελεί τη σχεδόν
αποκλειστική επιλογή. Τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 92.2% για το MEGA, 96.2% για
το STAR και 97.8% για τη NET.
Η προτίμηση σε αυτή τη μορφή παράθεσης μπορεί να ερμηνευθεί ως
απόρροια, αλλά ταυτόχρονα και ως αναγκαιότητα, των τεχνολογικών δυνατοτήτων
του μέσου της τηλεόρασης και της πολυ-τροπικότητας του κειμενικού είδους της
τηλεοπτικής είδησης. Επιπλέον, αυτή η μορφή παράθεσης προσδίδει μεγαλύτερη
ρεαλιστικότητα και αυθεντικότητα στην αφήγηση, καθώς ο/η αρχικός/ή
ομιλητής/τρια εμφανίζεται να μιλά ο/η ίδιος/α στην οθόνη χωρίς την παρέμβαση
του/της δημοσιογράφου, ενισχύοντας με αυτόν τον τρόπο τη γεγονοτικότητα της
είδησης.
Μολονότι ο αριθμός των περιπτώσεων Ευθέος Λόγου είναι πολύ μικρός για
να εξαχθούν γενικότερα συμπεράσματα, φαίνεται ότι αυτή η μορφή παράθεσης
επιλέγεται όταν η παράθεση με τεχνικά μέσα δεν είναι εφικτή. Από τις συνολικά 14
περιπτώσεις Ευθέος Λόγου στο υλικό, οι έξι αποτελούν αναπαράσταση της γραφής
(βλ. παράδειγμα 24), μία αποτελεί μεταφορά του λόγου πολλών ατόμων (βλ.
παράδειγμα 133), και τέσσερις εμφανίζονται σε εξωτερικές ειδήσεις (βλ. παράδειγμα
287), των οποίων η κάλυψη δεν γίνεται από τον τηλεοπτικό σταθμό. Σε αυτές τις
περιπτώσεις, το υλικό της είδησης αγοράζεται έτοιμο από τα διεθνή πρακτορεία
ειδήσεων και η παράθεση του λόγου τρίτων είναι προϊόν μετάφρασης. Οι υπόλοιπες
τρεις περιπτώσεις αποτελούν αναπαράσταση του λόγου του τότε πρωθυπουργού της
ελληνικής κυβέρνησης στη διάρκεια μιας συνεδρίασης του υπουργικού συμβουλίου,
όπου, προφανώς, η βιντεοσκόπηση δεν επιτρέπεται (βλ. παραδείγματα 131-132).
284
Το ίδιο φαίνεται ότι ισχύει και για τον Ελεύθερο Ευθύ Λόγο. Από τις πέντε
περιπτώσεις Ελεύθερου Ευθέος Λόγου στο υλικό, οι τρεις είναι τίτλοι που
εμφανίζονται γραπτά στην οθόνη (βλ. παράδειγμα 288), μία αποτελεί αναπαράσταση
εσωτερικευμένου λόγου, όπως προκύπτει από τα συμφραζόμενα (Μ’ αυτή την
αντίληψη) (βλ. παράδειγμα 265), ενώ η τελευταία αποτελεί αναπαράσταση γραπτού
λόγου (βλ. παράδειγμα 136). Επιπλέον, η απουσία εισαγωγικού στοιχείου και η
αδυναμία, στον προφορικό λόγο, σαφούς οριοθέτησης του λόγου άλλων
ομιλητών/τριών από τον λόγο του ομιλούντος ατόμου (με έναν μηχανισμό
αντίστοιχο, για παράδειγμα, με τα εισαγωγικά στον γραπτό λόγο) καθιστούν ακόμη
πιο δύσκολη τη χρήση αυτής της μορφής παράθεσης σε ένα κειμενικό είδος στο
οποίο η σαφής οριοθέτηση του λόγου τρίτων θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση.
Η παράφραση, όπως προανέφερα, αποτελεί τον δεύτερο σε συχνότητα τρόπο
Αναπαράστασης του Λόγου στην τηλεοπτική είδηση. Στον Πίνακα 38 παρουσιάζεται
η κατανομή των μορφών με τις οποίες πραγματώνεται συντακτικά. Οι μορφές
παράφρασης έχουν ομαδοποιηθεί ανάλογα με το εάν το ανάπτυγμα εκφέρεται σε
συμπληρωματική πρόταση εξαρτημένη από το ρήμα ή το ουσιαστικό που το εισάγει
(εξαρτημένη εκφορά) ή, αντίθετα, σε πρόταση ανεξάρτητη από το εισαγωγικό
στοιχείο (ανεξάρτητη εκφορά).
ΜΟΡΦΕΣ
ΠΑΡΑΦΡΑΣΗΣ
110 75 70 255
Εξαρτημένη εκφορά (43.1%) (29.4%) (27.5%) 100%)
(80.3%) (75.8%) (79.5%) (78.7%)
27 24 18 69
Ανεξάρτητη εκφορά (39.1%) (34.8%) (26.1%) (100%)
(19.7%) (24.2%) (20.5%) (21.3%)
137 99 88 324
ΣΥΝΟΛΟ (42.3%) (30.6%) (27.1%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 38: Μορφές παράφρασης ανά τηλεοπτικό σταθμό (χ2=0.756, df=2, p=0.685).
Όπως προκύπτει από τον Πίνακα 38, η πιο συχνή μορφή παράφρασης είναι ο
παραδοσιακά αποκαλούμενος Πλάγιος Λόγος, όπου η Αναπαράσταση του Λόγου
285
εκφέρεται σε συμπληρωματική πρόταση εξαρτημένη από το ρήμα ή το ουσιαστικό

που τον εισάγει (παράδειγμα 289). Αποτελεί συνολικά το 78.7% των περιπτώσεων
παράφρασης στο υλικό.
289. Στη στεριά, δεκάδες συγγενείς των θυμάτων, που άρχισαν να

φτάνουν από την Αίγυπτο, κοιτούν αμίλητοι προς τον ωκεανό.
Σαράντα οκτώ ώρες μετά το τραγικό δυστύχημα, οι υπεύθυνοι
των ερευνών ανακοίνωσαν επίσημα ότι έχουν εξανεμιστεί πια οι
ελπίδες για την ανεύρεση επιζώντων (.) στη θαλάσσια περιοχή
όπου κατέπεσε το Μπόινγκ 767 των αιγυπτιακών αερογραμμών.
[ΝΕΤ 9.15-22]
Στις περιπτώσεις εξαρτημένης εκφοράς έχω συμπεριλάβει και τέσσερις

περιπτώσεις παράφρασης στις οποίες το εισαγωγικό στοιχείο είναι ονοματική φράση
που λειτουργεί συντακτικά ως υποκείμενο στο συνδετικό ρήμα είμαι (παράδειγμα
290). Και οι τέσσερις περιπτώσεις προέρχονται από τον τηλεοπτικό σταθμό STAR.
290. Για να πετάξει κάποιος με πολεμικό αεροσκάφος πρέπει να είναι

απόλυτα υγιής. Ακόμη κι ένα κρυολόγημα μπορεί να δημιουργήσει
προβλήματα. Γι’ αυτό οι συμβουλές που πήραν (.) είναι να
προσέχουν πολύ αυτές τις ημέρες. [STAR 24.46-50]
Σε αυτήν τη μορφή παράφρασης, το μεταφερόμενο γλωσσικό συμβάν

ονοματοποιείται και έρχεται στο προσκήνιο, καθώς θεματοποιείται. Ο/Η
δημοσιογράφος παρουσιάζει τον μεταφερόμενο λόγο ως κάτι τετελεσμένο, ως
γεγονός, και η πρόταξη του ονοματοποιημένου εισαγωγικού στοιχείου γίνεται για να
δοθεί έμφαση στο περιεχόμενο και την προσλεκτική δύναμη του μεταφερόμενου
λόγου (βλ. 4.2. και 6.3.3.).
Οι περιπτώσεις ανεξάρτητης εκφοράς του μεταφερόμενου λόγου αποτελούν
το ένα πέμπτο περίπου των περιπτώσεων παράφρασης στο υλικό (21.3%). Από αυτές,
οι περιπτώσεις κατά τις οποίες το εισαγωγικό στοιχείο της Αναπαράστασης του
Λόγου εκφέρεται σε παρενθετική, αναφορικο-τροπική πρόταση που εισάγεται με το
286
επίρρημα όπως αποτελούν τη συχνότερη μορφή. Από τις 69 περιπτώσεις

ανεξάρτητης εκφοράς, οι 28 είναι αυτής της μορφής (40.6%) (παράδειγμα 291).
291. Όπως υποστηρίζουν οι γονείς των μαθητών, οι αρμόδιες υπηρεσίες

έχουν ενημερωθεί από πέρυσι, το πρόβλημα όμως παραμένει.
[ΝΕΤ 4.21-23]
Είδαμε ότι αυτή η μορφή παράφρασης φέρνει στο προσκήνιο τον ίδιο τον
μεταφερόμενο λόγο, ενώ θέτει στο περιθώριο την πράξη της απόδοσής του στον/στην
αρχικό/ή ομιλητή/τρια, επιτρέποντας ταυτόχρονα στον/στη δημοσιογράφο να
οικειοποιηθεί το περιεχόμενό του, χωρίς, ωστόσο, να αναλαμβάνει και την ευθύνη
για αυτό, καθώς ο μεταφερόμενος λόγος αποδίδεται, έστω και έμμεσα, στην πηγή
του.
Η δεύτερη σε συχνότητα μορφή ανεξάρτητης εκφοράς του μεταφερόμενου
λόγου αφορά εκείνες τις περιπτώσεις στις οποίες ως εισαγωγικό στοιχείο λειτουργεί
η προθετική φράση σύμφωνα με+αιτ., η οποία δηλώνει, ταυτόχρονα, και την πηγή
του λόγου. Από τις 69 περιπτώσεις ανεξάρτητης εκφοράς, οι 22 είναι αυτής της
μορφής (31.9%) (παράδειγμα 292).
292. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο δράστης τους τελευταίους μήνες είχε

προκαλέσει επεισόδια σε βάρος της υπαλλήλου, έξω από το γραφείο
της στη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού. [ΝΕΤ 25.31-34]
Και σε αυτήν τη μορφή παράφρασης, όπως και στην προηγούμενη,

προτάσσεται το περιεχόμενο και όχι η πράξη απόδοσης του λόγου, καθώς ο
μεταφερόμενος λόγος εκφέρεται σε πρόταση ανεξάρτητη. Ο/Η δημοσιογράφος
φέρνει στο προσκήνιο και προβάλλει τον μεταφερόμενο λόγο, θέτοντας σε δεύτερη
μοίρα την πράξη της απόδοσής του στην αρχική πηγή.
Η τρίτη σε συχνότητα μορφή ανεξάρτητης εκφοράς αφορά περιπτώσεις κατά
τις οποίες απουσιάζει το εισαγωγικό στοιχείο και ο μεταφερόμενος λόγος
εμφανίζεται σε ανεξάρτητη πρόταση. Υπάρχουν 12 τέτοιες περιπτώσεις στο υλικό, οι
οποίες αποτελούν το 17.4% των περιπτώσεων ανεξάρτητης εκφοράς της παράφρασης
287
293. Εν τω μεταξύ, πυκνό μυστήριο καλύπτει την κράτηση τριών

Κούρδων στο λιμεναρχείο Πάτρας. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι
τα άτομα αυτά (.) ήταν στο πλοίο. Σώθηκαν (.) και μόλις βγήκαν
στη στεριά συνελήφθησαν. [MEGA 14.120-123]
Αναφέρθηκα ήδη στους λόγους για τους οποίους συμπεριέλαβα τέτοιες

περιπτώσεις ως μορφές παράφρασης στην εξέταση του φαινομένου της
Αναπαράστασης του Λόγου (βλ. 4.2. και 6.3.3.). Αποτελούν ‘συνέχεια’ του
μεταφερόμενου λόγου, μέρος του οποίου εκφέρεται με άλλο τρόπο ή μορφή
αναπαράστασης, η οποία προηγείται. Και στην περίπτωση αυτή, ο μεταφερόμενος
λόγος ανεξαρτητοποιείται και γίνεται αντικείμενο οικειοποίησης από τον/τη
δημοσιογράφο, ο/η οποίος/α τη μεταφέρει σαν να ανήκε στον/στην ίδιο/α.
Τέλος, υπάρχουν επτά περιπτώσεις ανεξάρτητης εκφοράς στις οποίες το
εισαγωγικό ρήμα εκφέρεται παρενθετικά. Αποτελούν το 10.1% των περιπτώσεων
ανεξάρτητης εκφοράς της παράφρασης στο υλικό (παράδειγμα 294).
294. Πολλοί οδηγοί ξέσπασαν σήμερα. Καταγγέλλουν ακόμα και

λιμενικούς στη Πάτρα. Κάνουν, λένε, τα στραβά μάτια στους
λαθρομετανάστες, που τρυπώνουν στα οχήματά τους.
[MEGA 31.55-58]
Η ανεξαρτητοποίηση του μεταφερόμενου λόγου σε αυτήν τη μορφή

παράφρασης, μολονότι και εδώ φέρνει στο προσκήνιο τον ίδιο τον λόγο θέτοντας στο
παρασκήνιο την πράξη της απόδοσής του, δεν φαίνεται να οδηγεί στην οικειοποίηση
του μεταφερόμενου λόγου από τον/τη δημοσιογράφο, αλλά, αντίθετα, στην
αποστασιοποίησή του/της από αυτόν (βλ. και Βελούδη 1992: 487). Και στις επτά
περιπτώσεις του υλικού, το περιεχόμενο του μεταφερόμενου λόγου είναι έντονα
επικριτικό ή αμφισβητούμενο και ο/η δημοσιογράφος, χρησιμοποιώντας αυτή τη
μορφή παράφρασης, επιθυμεί να αποστασιοποιηθεί από αυτό παρά να το
προσυπογράψει.
ανάμεσα στους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς ως προς τις μορφές παράφρασης που
χρησιμοποιούνται. Και στους τρεις, η εξαρτημένη εκφορά (Πλάγιος Λόγος) αποτελεί
288
τη βασική μορφή παράφρασης (80.3%, 75.8% και 79.5% για το MEGA, το STAR
και τη NET αντίστοιχα), ενώ οι ανεξάρτητες μορφές της χρησιμοποιούνται με
μικρότερη συχνότητα.
Περνώντας στις μορφές σύνοψης, στον Πίνακα 39 παρουσιάζεται η κατανομή
τους στο υλικό.
ΜΟΡΦΕΣ
ΣΥΝΟΨΗΣ
82 75 48 205
+ απλό ονοματικό ανάπτυγμα (80.4%) (77.3%) (72.7%) (77.4%)
20 22 18 60
+ σύνθετο ονοματικό ανάπτυγμα (19.6%) (22.7%) (27.3%) (22.6%)
102 97 66 265
ΣΥΝΟΛΟ (38.5%) (36.6%) (24.9%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 39: Μορφές σύνοψης ανά τηλεοπτικό σταθμό (χ2=1.344, df=2, p=0.511).
Από τον Πίνακα προκύπτει ότι η πιο συχνή μορφή σύνοψης και για τους τρεις
τηλεοπτικούς σταθμούς είναι εκείνη στην οποία ο μεταφερόμενος λόγος αποδίδεται
με απλό ονοματικό ανάπτυγμα που λειτουργεί ως συμπλήρωμα ή ως προσδιορισμός
στο εισαγωγικό στοιχείο της Αναπαράστασης του Λόγου (ρήμα ή ουσιαστικό
αντίστοιχα). Αποτελεί το 77.4% των περιπτώσεων σύνοψης στο υλικό (παράδειγμα
295). Η χρήση σύνθετων μορφών σύνοψης είναι πιο περιορισμένη (22.6%)
(παράδειγμα 296). Από τον Πίνακα δεν προκύπτουν στατιστικά σημαντικές
διαφοροποιήσεις μεταξύ των τριών τηλεοπτικών σταθμών.
295. Ο κύριος Μπερνς συζήτησε με το πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη όλο

το φάσμα των διμερών θεμάτων, αλλά και των θεμάτων
περιφερειακού ενδιαφέροντος. Άλλωστε, ο κύριος Μπερνς θα είναι
ένας εκ των συντακτών της επίσημης ομιλίας του προέδρου Κλίντον.
Η Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής ζήτησε εν
289
όψει της επίσκεψης Κλίντον (.) ενημέρωση από τον υπουργό

Εξωτερικών, Γιώργο Παπανδρέου. [ΝΕΤ 10.20-27]
296. Δημοσίευμα της Ουάσινγκτον Ποστ, η οποία έχει παραδοσιακά
στενή σχέση με το Λευκό Οίκο και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, φιλοξενεί
δήλωση του αμερικανού πρέσβη στην Αθήνα Νίκολας Μπερνς, ο
οποίος εκφράζει τη δυσφορία των Ηνωμένων Πολιτειών για την
αδυναμία των ελληνικών διωκτικών αρχών (.) στην εξάρθρωση
της Δεκαεφτά Νοέμβρη. [MEGA 15.16-22]
Συνολικότερα, η σύνοψη αποτελεί έναν χρήσιμο μηχανισμό Αναπαράστασης

του Λόγου για τον/τη δημοσιογράφο, καθώς του/της δίνει τη δυνατότητα να
απομονώσει και να μεταφέρει εκείνα τα σημεία του λόγου άλλων ομιλητών/τριών
που αποτελούν, κατά την εκτίμησή του/της, την ουσία του μεταφερόμενου λόγου,
απαλλάσσοντάς τον/την από την ανάγκη να μεταφέρει αναλυτικά το περιεχόμενό του
και εξοικονομώντας παράλληλα χρόνο, που είναι πολύτιμος στην τηλεοπτική είδηση.
Επιπλέον, η συνοπτικότητα της εκφοράς διευκολύνει την ενσωμάτωση του
μεταφερόμενου λόγου στον λόγο του/της δημοσιογράφου και του/της παρέχει
μεγαλύτερη ευχέρεια διαμεσολάβησης και αξιολόγησης.
Η αφηγηματική απόδοση καλύπτει καλύπτει ένα σχετικά μικρό ποσοστό των
περιπτώσεων Αναπαράστασης του Λόγου στο υλικό (13.8%) (βλ. Πίνακα 36). Όπως
προανέφερα, σε αυτόν τον τρόπο αναπαράστασης, το περιεχόμενο του λόγου δεν
μεταφέρεται από τον/τη δημοσιογράφο. Δηλώνεται μόνο το γεγονός ότι έλαβε χώρα
κάποιο γλωσσικό συμβάν. Κατά συνέπεια, στην περίπτωση αυτή, ο λόγος
αναπαριστάνεται όπως και κάθε άλλο, μη-γλωσσικό συμβάν. Στο επίπεδο της
γλωσσικής πράγματωσης, υπάρχει μόνο ο ενδείκτης αναπαράστασης, χωρίς την
αναπαράσταση (παραδείγματα 297-298).
297. Τότε ήταν ο Βασίλης Αυλωνίτης που τσακωνόταν με το Μίμη

Φωτόπουλο (.) για τις ανάγκες του σεναρίου της ταινίας Λατέρνα
φτώχια και φιλότιμο. [STAR 7.12-14]
298. Η τσάντα του κίνησε τη περιέργεια, γιατί ήταν από τα εστιατόρια
Γκούντις, ενώ στο ισόγειο του κτιρίου στεγάζεται εστιατόριο της
εταιρείας Γουέντις. Φοβάται ότι πρόκειται για βόμβα, και ειδοποιεί
τις αρχές. [MEGA 22.19-22]
290
Μολονότι στην αφηγηματική απόδοση το περιεχόμενο του λόγου δεν

μεταφέρεται, μπορεί να δηλώνεται η προσλεκτική δύναμή του, όπως γίνεται φανερό
και από τα παραδείγματα 297-298. Η προσλεκτική δύναμη αποτελεί, βέβαια, μία
πτυχή του περιεχομένου του μεταφερόμενου λόγου. Η απόδοσή της, σε συνδυασμό
με τη μη αναπαράσταση του περιεχομένου του μεταφερόμενου λόγου, αποτελεί την
ερμηνεία που προβάλλει ο/η δημοσιογράφος στο γλωσσικό συμβάν, χωρίς,
παράλληλα, να δίνει το ακριβές περιεχόμενό του. Με αυτόν τον τρόπο, ελέγχει
πλήρως την ‘ανάγνωσή’ του.
Όπως προανέφερα, στην κατηγορία Άλλο του Πίνακα 36 έχω συμπεριλάβει τις
περιπτώσεις στις οποίες συνδυάζονται διαφορετικοί τρόποι Αναπαράστασης του
Λόγου (Μικτός Λόγος) και τις περιπτώσεις συνήχησης (Ελεύθερος Πλάγιος Λόγος),
γιατί αποτελούν ένα πολύ μικρό τμήμα του υλικού, μόλις 1.6% του συνόλου.
Οι περιπτώσεις Μικτού Λόγου αφορούν συνδυασμούς της παράθεσης με πιο
πλάγιους τρόπους, όπως είναι η παράφραση και η σύνοψη (παράδειγμα 299). Όπως
ανέφερα παραπάνω, από τις 17 περιπτώσεις της κατηγορίας Άλλο, οι 15 είναι
περιπτώσεις συνδυασμού τρόπων.
299. Πάντως, οι γονείς του μαθητή χαρακτηρίζουν μεσαιωνική την

απόφαση του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων, κι έχουν ήδη
καταθέσει μήνυση κατά του διευθυντή του σχολείου για τη
κοινοποίηση της ιατρικής γνωμάτευσης του παιδιού τους.
[NET 4.31-35]
Υπάρχουν πολλοί λόγοι που δικαιολογούν τη χρήση μικτών τρόπων

Αναπαράστασης του Λόγου στον δημοσιογραφικό λόγο, όπως, για παράδειγμα, όταν
ο μεταφερόμενος λόγος είναι εκτενής, αλλά ο/η δημοσιογράφος θέλει να εξασφαλίσει
ακρίβεια στην παράθεση συγκεκριμένων τμημάτων του, ή όταν συγκεκριμένα
τμήματα του μεταφερόμενου λόγου είναι καλά διατυπωμένα και ο/η δημοσιογράφος
επιθυμεί να τα παραθέσει αντί να τα παραφράσει. Τέλος, ο/η δημοσιογράφος μπορεί
να επιθυμεί να αποποιηθεί την ευθύνη για τη χρήση ορισμένων λέξεων ή φράσεων
του μεταφερόμενου λόγου, την οποία δεν συμμερίζεται, και γι’ αυτόν τον λόγο τις
μεταφέρει αυτολεξεί. Ωστόσο, η μη ύπαρξη στον προφορικό λόγο δεικτών,
αντίστοιχων με τα εισαγωγικά στον γραπτό λόγο, για τη δήλωση των τμημάτων
291
εκείνων του μεταφερόμενου λόγου που αποδίδονται παραθετικά, καθώς και η

δυσκολία να ενσωματωθούν αυτά τα τμήματα στο εκάστοτε γλωσσικό συμφραστικό
πλαίσιο, εξηγούν την πολύ περιορισμένη χρήση αυτού του τρόπου Αναπαράστασης
του Λόγου στην τηλεοπτική είδηση.
Η συνήχηση αποτελεί τον λιγότερα χρησιμοποιούμενο τρόπο Αναπαράστασης
του Λόγου στο υλικό. Υπάρχουν μόνο δύο περιπτώσεις, οι οποίες εμφανίζονται ως
τίτλοι. Και οι δύο προέρχονται από το MEGA. Πρόκειται για τα παραδείγματα 141-
142, τα οποία επαναλαμβάνονται εδώ για μεγαλύτερη ευκολία.
300. *ΔΙΟΤΙ ΔΕΝ ΣΥΝΕΜΟΡΦΩΘΗ ...* (τίτλος) [MEGA 11.8]

301. *ΟΥΚ ΑΝ ΛΑΒΟΙ ...* (τίτλος) [MEGA 17.11]
Το παράδειγμα 300 εμφανίζεται σε μια είδηση για την αναστάτωση που

προκάλεσε σε δημοτικό σχολείο της Θεσσαλονίκης ένας μαθητής με πρόβλημα
υπερκινητικότητας. Ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων, μαζί με τους
εκπαιδευτικούς του σχολείου, ζητούν την απομάκρυνση του μικρού μαθητή από το
σχολείο, σε αντίθεση με τους γονείς του, οι οποίοι επιμένουν ότι το παιδί δεν πρέπει
να αλλάξει σχολείο. Το ύφος και η ελλειπτικότητα του λόγου υποδηλώνουν ότι δεν
πρόκειται για τον λόγο του/της δημοσιογράφου. Επιπλέον, η επιλογή του ρήματος
και η γραμματική εκφορά του (συνεμορφώθη, αντί, για παράδειγμα, συμμορφώθηκε)
παραπέμπουν σε έναν εκπαιδευτικό λόγο πειθάρχησης μιας άλλης εποχής. Ωστόσο,
δεν υπάρχουν εισαγωγικά ή κάποιο άλλο στοιχείο που να υποδηλώνει ότι πρόκειται
για τον λόγο άλλου/ης ομιλητή/τριας. Φαίνεται, λοιπόν, ότι το εκφώνημα αυτό
λειτουργεί ως ‘υπηρέτης δύο αφεντάδων’. Αφενός, μέσω του τρόπου εκφοράς του
αποδίδεται έμμεσα και απηχεί τον λόγο της εκπαιδευτικής κοινότητας που ζητά την
απομάκρυνση του μαθητή και αφετέρου γίνεται αντικείμενο οικειοποίησης, με μια
δόση ειρωνείας, από τον/τη δημοσιογράφο, που μ’ αυτόν τον τρόπο έμμεσα ασκεί
κριτική για την απόφαση γονέων και μαθητών (το παρωχημένο της έκφρασης
αντικατοπτρίζει το παρωχημένο της απόφασης).
Το παράδειγμα 301 προέρχεται από μια είδηση που αφορά τη δικαστική
αντιδικία μεταξύ του ελληνικού Δημοσίου και του τέως βασιλιά Κωνσταντίνου. Ο
Κωνσταντίνος διεκδικεί 600 δισεκατομμύρια δραχμές ως αποζημίωση για την
απαλλοτροίωση της λεγόμενης βασιλικής περιουσίας. Η απόφαση από την αρμόδια
292
επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης τον δικαιώνει αρχικά, αλλά η δικαστική
διαμάχη δεν έχει ολοκληρωθεί. Όπως και στην περίπτωση του παραδείγματος 300, η
ελλειπτικότητα του λόγου και το ύφος υποδηλώνουν ότι δεν πρόκειται για τον λόγο
του/της δημοσιογράφου. Αντίθετα, στο συγκεκριμένο παράδειγμα φαίνεται να
συνοψίζεται η στάση του ελληνικού Δημοσίου απέναντι στις απαιτήσεις του τέως
βασιλιά. Μάλιστα, σε μια είδηση για το ίδιο θέμα στο STAR, ο λόγος αποδίδεται
στον υφυπουργό Εσωτερικών της κυβέρνησης (παράδειγμα 302).
302. *Λεωνίδας Τζαννής, Δε θα ’λεγα ουκ αν λάβοι παρά του

Υφυπουργός Εσωτερικών* μη έχοντος, σίγουρα ουκ αν λάβοι.
[STAR 14.45-46]
Ωστόσο, η μη απόδοσή του στη συγεκριμένη είδηση σε άλλον/η ομιλητή/τρια

υποδηλώνει την έμμεση οικειοποίησή του από τον/τη δημοσιογράφο και τη
συμφωνία του/της με το περιεχόμενό του. Ως εκ τούτου, στη συγκεκριμένη
περίπτωση συνεκφέρονται τόσο η θέση των εκπροσώπων της ελληνικής κυβέρνησης
όσο και (έμμεσα) του/της δημοσιογράφου.
Η εγγενής διφωνικότητα αυτού του τρόπου Αναπαράστασης του Λόγου
αιτιολογεί την πολύ περιορισμένη χρήση του σ’ ένα κειμενικό είδος το οποίο, όπως
προανέφερα, επιδιώκει τη σαφή οριοθέτηση του μεταφερόμενου λόγου και την
απόδοσή του στον/στην αρχικό/ή ομιλητή/τρια.
Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της ανάλυσης όσον αφορά τους τρόπους και

της μορφές Αναπαράστασης του Λόγου στην τηλεοπτική είδηση, μπορούμε να πούμε
τα εξής:
1) Η παράθεση αποτελεί τον συχνότερο τρόπο Αναπαράστασης του Λόγου.
Συνολικότερα, ωστόσο, είναι οι πιο πλάγιοι τρόποι που κυριαρχούν.
2) Από τις μορφές παράθεσης, είναι η παράθεση με τεχνικά μέσα που
χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά. Όσον αφορά την παράφραση, είναι οι
εξαρτημένες μορφές που χρησιμοποιούνται συχνότερα (Πλάγιος Λόγος), ενώ από τις
μορφές σύνοψης είναι οι πιο απλές συντακτικά μορφές που αξιοποιούνται με
293
μεγαλύτερη συχνότητα. Τέλος, η αφηγηματική απόδοση, οι συνδυασμοί τρόπων και η

συνήχηση δεν χρησιμοποιούνται συχνά.
3) Δεν προκύπτουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις ανάμεσα στους
τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς όσον αφορά τους τρόπους Αναπαράστασης του Λόγου
και τις μορφές με τις οποίες πραγματώνονται συντακτικά.
7.3.2. Κατηγορίες πηγών, τρόποι και μορφές αναπαράστασης
Ας δούμε τώρα πώς διαφοροποιούνται οι γενικότερες τάσεις που επισημάναμε

παραπάνω όσον αφορά τους τρόπους και τις μορφές Αναπαράστασης του Λόγου
ανάλογα με την κατηγορία της πηγής της οποίας ο λόγος μεταφέρεται.
Στον Πίνακα 40 παρουσιάζεται η κατανομή των τρόπων Αναπαράστασης του
Λόγου ανά κατηγορία πηγής. Από τον Πίνακα προκύπτουν στατιστικά σημαντικές
διαφοροποιήσεις μεταξύ των διαφορετικών κατηγοριών πηγών. Μολονότι η
παράθεση αποτελεί τον πρώτο σε συχνότητα τρόπο Αναπαράστασης του Λόγου για
τις κατηγορίες των απλών ανθρώπων, των επαγγελματιών και των
πολιτικών/αξιωματούχων, ο λόγος των απλών ανθρώπων παρατίθεται με μεγαλύτερη
συχνότητα απ’ ό,τι ο λόγος των άλλων κατηγοριών πηγών (43.8% έναντι 36.1% και
32.6% των κατηγοριών των επαγγελματιών και των πολιτικών/αξιωματούχων
αντίστοιχα) (παράδειγμα 303).
303. Ρεπόρτερ Ο πατέρας του παιδιού, εκπαιδευτικός κι αυτός, έχει

υποβάλει μήνυση κατά του διευθυντή του σχολείου,
γιατί παρουσίασε ιατρική γνωμάτευση για το
οκτάχρονο αγόρι, σε συνεδρίαση του Συλλόγου
Γονέων και Κηδεμόνων.
*Πατέρας Μήνυση γιατί κυκλοφόρησε ((παύση)) σε
8χρονου* εκθέσεις σας λέω σε: (.) φωτοτυπίες, στους γονείς
που κάλεσε ((παύση)) την μαθητή
<ιατροπαιδαγωγική> έκθεση του:: του Κέντρου:
(.) του Ιπποκρατείου. Το οποίο έλεγε: ότι είναι::
είν’ υπερκινητικό κι αυθόρμητο παιδί. Ότι είν’
294
ΤΡΟΠΟΙ Άνθρωποι Αξιωματούχοι
ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
114 103 135 25 377
Παράθεση (30.2%) (27.3%) (35.8%) (6.7%) (100%)
(43.8%) (36.1%) (32.6%) (13.7%) (33.0%)
74 73 107 70 324
Παράφραση (22.8%) (22.6%) (33.0%) (21.6%) (100%)
(28.5%) (25.6%) (25.9%) (38.5%) (28.4%)
43 60 102 60 265
Σύνοψη (16.3%) (22.6%) (38.5%) (22.6%) (100%)
(16.5%) (21.1%) (24.6%) (33.0%) (23.2%)
28 45 62 23 158
Αφηγηματική Απόδοση (17.7%) (28.5%) (39.2%) (14.6%) (100%)
(10.8%) (15.8%) (15.0%) (12.6%) (13.8%)
1 4 8 4 17
Άλλο (5.9%) (23.5%) (47.1%) (23.5%) (100%)
(0.4%) (1.4%) (1.9%) (2.2%) (1.6%)
260 285 414 182 1141
ΣΥΝΟΛΟ (22.8%) (25.0%) (36.2%) (16.0%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 40: Κατηγορίες πηγών και τρόποι Αναπαράστασης του Λόγου (χ2=58.594, df=12, p=0.000).
295
υπερκινητικό παιδί, και είχε κάποιες οδηγίες

((παύση)) πως ν’ αντιμετωπίσουν οι δάσκαλοι το:
πράγμα αυτό. [MEGA 11.38-48]
Από την άλλη πλευρά, η σύνοψη και η αφηγηματική απόδοση

χρησιμοποιούνται με μεγαλύτερη συχνότητα στις περιπτώσεις κατά τις οποίες
αντικείμενο μεταφοράς είναι ο λόγος επαγγελματιών και πολιτικών/αξιωματούχων.
Όσον αφορά τη σύνοψη, τα ποσοστά αυτών των κατηγοριών πηγών είναι 22.6% και
38.5% αντίστοιχα, έναντι 16.3% της κατηγορίας των απλών ανθρώπων (παράδειγμα
304). Τα ποσοστά αφηγηματικής απόδοσης του λόγου τους ανέρχονται στο 28.5% και
39.2% αντίστοιχα, έναντι 17.7% της κατηγορίας των απλών ανθρώπων (παράδειγμα
305).
304. Πριν επιβιβαστούν στο εκπαιδευτικό αεροσκάφος, οι δύο μαθητές

ενημερώθηκαν από κλιμάκιο πιλότων για τις λεπτομέρειες της
πτήσης. Λίγη ώρα αργότερα, έκαναν τη θεωρία πράξη.
[MEGA 30.23-26]
305. Η αμερικανική κυβέρνηση με επίσημες συντονισμένες δηλώσεις
αξιωματούχων της πήρε σαφείς αποστάσεις από το δημοσίευμα της
εφημερίδας Ουάσιγκτον Ποστ (.) που προκάλεσε τις έντονες
αντιδράσεις της κυβέρνησης, και σύσσωμου του πολιτικού κόσμου
της χώρας. [ΝΕΤ 20.9-13]
Η παράφραση χρησιμοποιείται με μεγαλύτερη συχνότητα όταν αντικείμενο

αναπαράστασης γίνεται ο λόγος πολιτικών/αξιωματούχων (33% έναντι 22.8% για την
κατηγορία των απλών ανθρώπων και 22.6% για την κατηγορία των επαγγελματιών)
(παραδείγματα 306-308), ενώ αποτελεί την πρώτη σε συχνότητα επιλογή για εκείνη
την κατηγορία πηγών των οποίων η ταυτότητα παραμένει απροσδιόριστη (38.5%)
(παράδειγμα 309). Επιπλέον, σε αυτήν την κατηγορία πηγών, η σύνοψη
χρησιμοποιείται επίσης συχνά (33%) (παράδειγμα 310).
306. Προβλέπεται ακόμη ότι σε πρώτη φάση θα δοθούν (.) ογδόντα πέντε
δισεκατομμύρια (.) στους σεισμοπαθείς της Αττικής. Ο υπουργός
296
Εθνικής Οικονομίας υπογράμμισε ότι δημιουργήθηκε εθνικός

πλούτος (.) με αποτέλεσμα να υπάρχει δυνατότητα βοήθειας (.)
προς στις ασθενέστερες τάξεις. [NET 14.55-60]
307. Την ίδια ώρα, αγανακτισμένοι επιβάτες πολιόρκησαν τα γραφεία της
εταιρείας, στο λιμάνι της Πάτρας. Οι περισσότεροι από αυτούς (.)
είναι οδηγοί φορτηγών αυτοκινήτων, που μεταφέρουν ευπαθή
προϊόντα, σε πόλεις της Ευρώπης. Ζητούν να μάθουν τι πρόκειται
να γίνει με τ’ αυτοκίνητά τους, αλλά και με τα προσωπικά τους
αντικείμενα, που εξακολουθούν να βρίσκονται στο πλοίο.
[MEGA 14.103-109]
308. Αστυνομικοί λιμενικοί και πυροσβέστες (.) απειλούν (.) ότι θα
επαναλάβουν τις κινητοποιήσεις τους, την ημέρα της επίσκεψης του
Αμερικανού προέδρου στην Αθήνα. [MEGA 12.46-48]
309. *ΗΞΕΡΑΝ ΟΤΙ ΕΙΧΕ ΒΛΑΒΗ* (τίτλος) [STAR 16.11]
310. Τελικώς, το Ναϊάς Εξπρές, αφού κρίθηκε αξιόπλοο, απέπλευσε από
το Καρλόβασι με έξι ώρες καθυστέρηση, και κατέπλευσε στο λιμάνι
του Πειραιά στις 9.30 το πρωί. [STAR 8.35-37]
Συνολικότερα, λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι ο λόγος πηγών με υψηλό κύρος

διαμεσολαβείται σε μεγαλύτερο βαθμό από την ερμηνευτική παρέμβαση του/της
δημοσιογράφου, καθώς η μεταφορά του λόγου τους γίνεται συχνότερα με πιο
πλάγιους τρόπους. Αντίθετα, ο λόγος πηγών που στερούνται κύρους συνήθως
μεταφέρεται μέσω της παράθεσης. Κατά συνέπεια, υφίσταται σε μικρότερο βαθμό τη
διαμεσολαβητική παρέμβαση του/της δημοσιογράφου.
Δεν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των τριών
τηλεοπτικών σταθμών ως προς τους τρόπους Αναπαράστασης του Λόγου των
διαφορετικών κατηγοριών πηγών, όπως προκύπτει από τον Πίνακα 41. Τόσο στο
MEGA, όσο και στο STAR και τη NET, όταν αντικείμενο αναπαράστασης γίνεται ο
λόγος των απλών ανθρώπων, η παράθεση χρησιμοποιείται με μεγαλύτερη συχνότητα
απ’ ό,τι οι άλλοι τρόποι Αναπαράστασης του Λόγου. Αντίθετα, στις κατηγορίες των
επαγγελματιών και των πολιτικών/αξιωματούχων, η χρήση πιο πλάγιων τρόπων
αναπαράστασης είναι περισσότερο συχνή.
297
ΤΡΟΠΟΙ
ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Παράθεση 47 44 23 56 27 20 41 49 45 9 12 4
(47.0%) (40.0%) (46.0%) (36.5%) (36.0%) (35.1%) (28.9%) (35.8%) (33.3%) (13.6%) (17.6%) (8.3%)
Παράφραση 31 30 13 39 20 14 44 24 39 23 25 22
(31.0%) (27.3%) (26.0%) (25.5%) (26.7%) (24.6%) (31.0%) (17.5%) (28.9%) (34.8%) (36.8%) (45.8%)
Σύνοψη 12 23 8 35 12 13 32 41 29 23 21 16
(12.0%) (20.9%) (16.0%) (22.9%) (16.0%) (22.8%) (22.5%) (29.9%) (21.5%) (34.8%) (30.9%) (33.3%)
Αφηγηματική Απόδοση 10 13 5 20 15 10 24 22 16 9 10 4
(10.0%) (11.8%) (10.0%) (13.1%) (20.0%) (17.5%) (16.9%) (16.1%) (11.9%) (13.6%) (14.7%) (8.3%)
Άλλο 0 0 1 3 1 0 1 1 6 2 0 2
(0.0%) (0.0%) (2.0%) (2.0%) (1.3%) (0.0%) (0.7%) (0.7%) (4.4%) (3.2%) (0.0%) (4.2%)
100 110 50 153 75 57 142 137 135 66 68 48

ΣΥΝΟΛΟ (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 41: Σχέση τηλεοπτικού σταθμού και τρόπων Αναπαράστασης του Λόγου ανά κατηγορία πηγής (one-way ANOVA: απλοί άνθρωποι: F=0.935,
298
Ας δούμε τώρα εάν υπάρχουν διαφοροποιήσεις όσον αφορά τις διαφορετικές

μορφές με τις οποίες πραγματώνονται συντακτικά οι παραπάνω τρόποι
Αναπαράστασης του Λόγου ανάλογα με την κατηγορία της πηγής της οποίας ο λόγος
μεταφέρεται.
Στον Πίνακα 42 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της ανάλυσης που
αφορούν τις μορφές παράθεσης. Από τον Πίνακα δεν προκύπτουν στατιστικά
σημαντικές αποκλίσεις ανάμεσα στις διαφορετικές κατηγορίες πηγών. Σε όλες, είναι
η παράθεση με τεχνικά μέσα που χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά. Τα ποσοστά
αυτής της μορφής παράθεσης είναι 98.2%, 95.1% και 93.4% για τις κατηγορίες των
απλών ανθρώπων, των επαγγελματιών και των πολιτικών/αξιωματούχων αντίστοιχα,
ενώ το ποσοστό για τις περιπτώσεις κατά τις οποίες η πηγή του λόγου δεν
προσδιορίζεται ανέρχεται στο 88% (παράδειγμα 311). Αντίθετα, ο Ευθύς και ο
Ελεύθερος Ευθύς Λόγος χρησιμοποιούνται ελάχιστα σε όλες τις κατηγορίες πηγών
311. *Δημήτρης Τσακόπουλος, Μου δίνεται η ευκαιρία

Μαθητής Γ Λυκείου* ((παύση)) ε: να πετάξω μ’ ένα
αεροπλάνο: ((παύση)) το: οποίο:: μ’
αρέσει πάρα πολύ ((παύση)) και:
γενικά μ’ αρέσει:: (.) να πετάω μ’
αεροπλάνα. [STAR 29.21-24]
312. Συγκεκριμένα στο επίμαχο άρθρο της Ουάσιγκτον Ποστ, ο
δημοσιογράφος σημείωνε. ●Μερικοί μέσα στην ελληνική
κυβέρνηση μπορεί να ’χουν επιδιώξει να διατηρήσουν την
ανωνυμία (.) της ομάδας Δεκαεφτά Νοέμβρη, για να κρύψουν
ενδεχόμενους παλιούς δεσμούς με την οργάνωση (.) ανώτατων
Ελλήνων αξιωματούχων.● [MEGA 21.31-36]
313. *ΣΠΙΤΙ ΜΟΥ, ΣΠΙΤΑΚΙ ΜΟΥ* (τίτλος) [MEGA 4.9]

μεταξύ των τριών τηλεοπτικών σταθμών ως προς τις μορφές με τις οποίες
παρατίθεται ο λόγος των διαφορετικών κατηγοριών πηγών. Και στους τρεις, η
παράθεση με τεχνικά μέσα αποτελεί την σχεδόν αποκλειστική επιλογή για όλες τις
299
ΜΟΡΦΕΣ
ΠΑΡΑΘΕΣΗΣ
2 5 6 1 14
+ εισαγωγικό στοιχείο (14.3%) (35.7%) (42.9%) (7.1%) (100%)
+ ρηματικό ανάπτυγμα (1.8%) (4.9%) (4.4%) (4.0%) (3.7%)
0 0 3 2 5
- εισαγωγικό στοιχείο (0.0%) (0.0%) (60.0%) (40.0%) (100%)
+ ρηματικό ανάπτυγμα (0.0%) (0.0%) (2.2%) (8.0%) (1.3%)
112 98 126 22 358
- εισαγωγικό στοιχείο (31.3%) (27.4%) (35.2%) (6.1%) (100%)
+ τεχνικά αποδιδόμενο ανάπτυγμα (98.2%) (95.1%) (93.4%) (88.0%) (95.0%)
114 103 135 25 377
ΣΥΝΟΛΟ (30.2%) (27.3%) (35.8%) (6.7%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 42: Κατηγορίες πηγών και μορφές παράθεσης (T-Tests: απλοί άνθρωποι-επαγγελματίες: t=1.260, df=165.355, p=0.209, απλοί άνθρωποι-
πολιτικοί/αξιωματούχοι: t=1.695, df=225.450, p=0.091, απλοί άνθρωποι- Ø/?: t=1.279, df=27.363, p=0.212, επαγγελματίες-
πολιτικοί/αξιωματούχοι: t=0.247, df=236, p=0.805, επαγγελματίες-Ø/?: t=0.641, df=126, p=0.522, πολιτικοί/αξιωματούχοι- Ø/?: t=0.509,
df=158, p=0.611).
300
ΜΟΡΦΕΣ
ΠΑΡΑΘΕΣΗΣ
+ εισαγωγικό στοιχείο 1 1 0 5 0 0 2 2 2 0 1 0
(2.1%) (2.3%) (0.0%) (8.9%) (0.0%) (0.0%) (4.9%) (4.1%) (4.4%) (0.0%) (8.3%) (0.0%)
+ ρηματικό ανάπτυγμα
- εισαγωγικό στοιχείο 0 0 0 0 0 0 2 1 0 2 0 0
(0.0%) (0.0%) (0.0%) (0.0%) (0.0%) (0.0%) (4.9%) (2.0%) (0.0%) (22.2%) (0.0%) (0.0%)
+ ρηματικό ανάπτυγμα
- εισαγωγικό στοιχείο 46 43 23 51 27 20 37 46 43 7 11 4
(97.9%) (97.7%) (100%) (91.1%) (100%) (100%) (90.2%) (93.9%) (95.6%) (77.8%) (91.7%) (100%)
+ τεχνικά αποδιδόμενο ανάπτυγμα
47 44 23 56 27 20 41 49 45 9 12 4
ΣΥΝΟΛΟ (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 43: Σχέση τηλεοπτικού σταθμού και μορφών παράθεσης ανά κατηγορία πηγής (one-way ANOVA: απλοί άνθρωποι: F=0.253, p=0.777,
301
Από τα παραπάνω αποτελέσματα προκύπτει ότι η επιλογή των εκάστοτε

μορφών παράθεσης δεν σχετίζεται με την κατηγορία της πηγής της οποίας ο λόγος
μεταφέρεται. Η σχεδόν αποκλειστική χρήση της παράθεσης με τεχνικά μέσα φαίνεται
ότι υπαγορεύεται πρωτίστως από το γεγονός ότι αυτή η μορφή προσδίδει μεγαλύτερη
ρεαλιστικότητα και αυθεντικότητα στην αφήγηση, ενισχύοντας με αυτόν τον τρόπο
τη γεγονοτικότητα των εξιστορούμενων γεγονότων. Από την άλλη πλευρά, οι άλλες
μορφές παράθεσης φαίνεται ότι χρησιμοποιούνται στις περιπτώσεις εκείνες κατά τις
οποίες η παράθεση με τεχνικά μέσα δεν είναι εφικτή (βλ. και 7.3.1.).
Περνώντας στην εξέταση των συσχετισμών μεταξύ των μορφών παράφρασης
και των διαφορετικών κατηγοριών πηγών, στον Πίνακα 44 παρουσιάζονται τα
σχετικά αποτελέσματα. Από τον Πίνακα δεν προκύπτουν στατιστικά σημαντικές
διαφοροποιήσεις. Σε όλες τις κατηγορίες πηγών, η εξαρτημένη εκφορά (Πλάγιος
Λόγος) αποτελεί την κυρίαρχη επιλογή (83.8.%, 68.5% και 80.4% για τις κατηγορίες
των απλών ανθρώπων, των επαγγελματιών και των πολιτικών/αξιωματούχων
αντίστοιχα και 81.4% για τις περιπτώσεις κατά τις οποίες η πηγή του λόγου δεν
προσδιορίζεται με ακρίβεια) (παραδείγματα 314-317).
314. Οι εκπρόσωποι της εταιρείας (.) ζήτησαν από τους οδηγούς τα

κλειδιά για να βγάλουν τα αυτοκίνητα. Εκείνοι όμως (.) αρνήθηκαν
να τα παραδώσουν. [MEGA 25.26-29]
315. Η παιδοψυχίατρος που εξήτασε το μαθητή λέει ότι χρειάζεται ειδική
αντιμετώπιση, και καλεί γονείς, μαθητές και δασκάλους να βρουν τη
χρυσή τομή. [MEGA 18.5-8]
316. Η αντιπολίτευση μιλά για παροχές της κυβέρνησης που έχουνε
προεκλογικό χρώμα. Αντίθετα, ο πρωθυπουργός δήλωσε ότι δεν
μπορούν ν’ αμφισβητηθούν πλέον οι επιτυχίες (.) της
οικονομικής πολιτικής, και σε πανηγυρικούς τόνους ανήγγειλε (.)
ότι ο επόμενος προϋπολογισμός θα συνταχθεί σε ευρώ
[STAR 17.4-9]
317. Στο λιμεναρχείο της Πάτρας, ανακρίνονται τρεις Κούρδοι (.) που
πιθανολογείται πως βρίσκονταν μέσα στο πλοίο την ώρα της
φωτιάς. Το γεγονός πάντως διαψεύδεται από τους λιμενικούς.
[NET 15.64-67]
302
ΜΟΡΦΕΣ Άνθρωποι Αξιωματούχοι
62 50 86 57 255
Εξαρτημένη εκφορά (24.3%) (19.6%) (33.7%) (22.4%) (100%)
(83.8%) (68.5%) (80.4%) (81.4%) (78.7%)
12 23 21 13 69
Ανεξάρτητη εκφορά (17.4%) (33.3%) (30.5%) (18.8%) (100%)
(16.2%) (31.5%) (19.6%) (18.6%) (21.3%)
74 73 107 70 324
ΣΥΝΟΛΟ (22.8%) (22.6%) (33.0%) (21.6%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 44: Κατηγορίες πηγών και μορφές παράφρασης (χ2=6.168, df=3, p=0.104).
303
Ωστόσο, από τον Πίνακα διαφαίνεται μια προτίμηση στη χρήση ανεξάρτητων
μορφών παράφρασης όταν η πηγή του λόγου ανήκει στις κατηγορίες των
επαγγελματιών και των πολιτικών/αξιωματούχων (33.3% έναντι 30.5% αντίστοιχα)
318. Όπως λένε οι συνδικαλιστές των τριών σωμάτων, δεν αντέχουν άλλο
την οικονομική εξαθλίωση. [STAR 10.28-29]
319. Τα συντρίμμια του Μπόινγκ 767 των αιγυπτιακών αερογραμμών που
ανασύρθηκαν προχθές, και οι σοροί των θυμάτων (.) δείχνουν ότι το
αεροσκάφος δεν είχε διαλυθεί πριν πέσει στο νερό, όπως ανέφεραν
Αμερικανοί εμπειρογνώμονες. [MEGA 19.12-17]
320. Όπως είπαν στο Σταρ ανώτατα κυβερνητικά στελέχη, οι απαιτήσεις
του τέως βασιλιά έχουν νομική βάση, γι’ αυτό και η κυβέρνηση θα
επιχειρήσει σ’ επαφές που θα κάνει στο Στρασβούργο (.) να
πολιτικοποιήσει το θέμα. [STAR 14.41-44]
321. Ο Διαμαντής Ριτσούλης είναι ο οδηγός της νταλίκας, στην οποία
σύμφωνα με το Υπουργείο Ναυτιλίας, βρέθηκαν χθες νεκροί (.)
τρεις Κούρδοι λαθρομετανάστες (.) μέσα σε ειδικά
διαμορφωμένη κρύπτη. [MEGA 31.23-26]
Από τον Πίνακα 45 δεν προκύπτουν στατιστικά σημαντικές αποκλίσεις

μεταξύ των τριών τηλεοπτικών σταθμών ως προς τις μορφές παράφρασης που
χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά του λόγου των διαφορετικών κατηγοριών πηγών.
Και στους τρεις, η εξαρτημένη εκφορά (Πλάγιος Λόγος) αποτελεί τη συχνότερη
μορφή παράφρασης για όλες τις κατηγορίες πηγών.
304
ΜΟΡΦΕΣ
Εξαρτημένη εκφορά 27 25 10 28 14 8 35 18 33 20 18 19
(87.1%) (83.3%) (76.9%) (71.8%) (70.0%) (57.1%) (79.5%) (75.0%) (84.6%) (87.0%) (72.0%) (86.4%)
Ανεξάρτητη εκφορά 4 5 3 11 6 6 9 6 6 3 7 3
(12.9%) (16.7%) (23.1%) (28.2%) (30.0%) (42.9%) (20.5%) (25.0%) (15.4%) (13.0%) (28.0%) (13.6%)
31 30 13 39 20 14 44 24 39 23 25 22
ΣΥΝΟΛΟ (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 45: Σχέση τηλεοπτικού σταθμού και μορφών παράφρασης ανά κατηγορία πηγής (one-way ANOVA: απλοί άνθρωποι: F=0.342, p=0.712,
305
Περνώντας τώρα στη σύνοψη, στον Πίνακα 46 παρουσιάζονται τα

αποτελέσματα που αφορούν την κατανομή των μορφών της ανά κατηγορία πηγών.
Από τον Πίνακα δεν προκύπτουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις. Σε όλες τις
κατηγορίες πηγών, είναι η συντακτικά πιο απλή μορφή που χρησιμοποιείται με
μεγαλύτερη συχνότητα. Τα ποσοστά είναι 81.4%, 80% και 74.5% για τις κατηγορίες
των απλών ανθρώπων, των επαγγελματιών και των πολιτικών/αξιωματούχων
αντίστοιχα, ενώ το ποσοστό αυτής της μορφής σύνοψης για τις περιπτώσεις κατά τις
οποίες η πηγή του λόγου δεν προσδιορίζεται με ακρίβεια ανέρχεται στο 76.7%
(παραδείγματα 322-323). Αντίθετα, η πιο σύνθετη μορφή σύνοψης χρησιμοποιείται
με μικρότερη συχνότητα (παράδειγμα 324) για όλες τις κατηγορίες πηγών.
322. Κάτω από αυτή την οικονομική πραγματικότητα, πυροσβέστες,

αστυνομικοί, και άντρες του Λιμενικού Σώματος (.) διαδηλώνουν
από το πρωί μπροστά στη Βουλή. Εκτός από την αύξηση του
μισθού τους, και τη καταβολή των υπερωριών, ζητούν και το
επίδομα ανθυγιεινής εργασίας. [MEGA 12.36-41]
323. Για το θέμα ενημερώθηκε αμέσως ο Υπουργός Εθνικής Αμύνης,
κι ο πρωθυπουργός, ο οποίος αύριο θα δεχτεί στο γραφείο του τον
Αμερικανό πρέσβη, Νίκολας Μπερνς, για να συζητήσουν τις
τελευταίες λεπτομέρειες της επίσκεψης Κλίντον στην Αθήνα.
[MEGA 1.50-54]
324. Στη σημερινή συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου, ο
πρωθυπουργός υπενθύμισε δηλώσεις του προέδρου της Νέας
Δημοκρατίας Κώστα Καραμανλή (.) περί μακιγιαρισμένης
οικονομίας που δεν οδηγεί στην ΟΝΕ. [ΝΕΤ 17.27-30]

μεταξύ των τριών τηλεοπτικών σταθμών όσον αφορά την κατανομή των μορφών
σύνοψης ανάλογα με την κατηγορία της πηγής της οποίας ο λόγος μεταφέρεται. Τόσο
στο MEGA, όσο και στο STAR και τη NET η πιο απλή μορφή χρησιμοποιείται με
μεγαλύτερη συχνότητα για όλες τις κατηγορίες πηγών. Η χρήση της πιο σύνθετης
μορφής σύνοψης, αντίθετα, είναι, συνολικότερα, περιορισμένη.
306
ΜΟΡΦΕΣ Άνθρωποι Αξιωματούχοι
ΣΥΝΟΨΗΣ
35 48 76 46 205
+ απλό ονοματικό ανάπτυγμα (81.4%) (80.0%) (74.5%) (76.7%) (77.4%)
8 12 26 14 60
+ σύνθετο ονοματικό ανάπτυγμα (18.6%) (20.0%) (25.5%) (23.3%) (22.6%)
43 60 102 60 265
ΣΥΝΟΛΟ (16.2%) (22.6%) (38.6%) (22.6%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 46: Κατηγορίες πηγών και μορφές σύνοψης (χ2=1.128, df=3, p=0.770).
307
ΜΟΡΦΕΣ
ΣΥΝΟΨΗΣ
Απλό ονοματικό ανάπτυγμα 11 20 4 32 7 9 21 33 22 18 15 13

(91.7%) (87.0%) (50.0%) (91.4%) (58.3%) (69.2%) (65.6%) (80.5%) (75.9%) (78.3%) (71.4%) (81.3%)
Σύνθετο ονοματικό ανάπτυγμα 1 3 4 3 5 4 11 8 7 5 6 3

(8.3%) (13.0%) (50.0%) (8.6%) (41.7%) (30.8%) (34.4%) (19.5%) (24.1%) (21.7%) (28.6%) (18.8%)
12 23 8 35 12 13 32 41 29 23 21 16
ΣΥΝΟΛΟ (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 47: Σχέση τηλεοπτικού σταθμού και μορφών σύνοψης ανά κατηγορία πηγής.
308
Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της ανάλυσης όσον αφορά τους τρόπους και

τις μορφές Αναπαράστασης του Λόγου των διαφορετικών κατηγοριών πηγών,
μπορούμε να πούμε τα εξής:
1) Η παράθεση αποτελεί τον συχνότερο τρόπο Αναπαράστασης του Λόγου για
τις κατηγορίες των απλών ανθρώπων, των επαγγελματιών και των
πολιτικών/αξιωματούχων. Ωστόσο, ο λόγος των απλών ανθρώπων παρατίθεται με
μεγαλύτερη συχνότητα απ’ ό,τι ο λόγος των δύο άλλων κατηγοριών πηγών.
2) Η σύνοψη και η αφηγηματική απόδοση χρησιμοποιούνται με μεγαλύτερη
συχνότητα όταν η πηγή του λόγου ανήκει στις κατηγορίες των επαγγελματιών και
των πολιτικών/αξιωματούχων.
3) Η παράφραση χρησιμοποιείται με μεγαλύτερη συχνότητα όταν αντικείμενο
αναπαράστασης γίνεται ο λόγος πολιτικών/αξιωματούχων, ενώ αποτελεί την πρώτη
σε συχνότητα επιλογή όταν η πηγή του λόγου δεν δηλώνεται ή δεν προσδιορίζεται με
ακρίβεια.
4) Όσον αφορά τις μορφές με τις οποίες πραγματώνεται η παράθεση, η
παράθεση με τεχνικά μέσα αποτελεί τη σχεδόν αποκλειστική επιλογή για όλες τις
5) Από τις μορφές παράφρασης, είναι η εξαρτημένη μορφή (Πλάγιος Λόγος)
που χρησιμοποιείται με τη μεγαλύτερη συχνότητα για όλες τις κατηγορίες πηγών.
Ωστόσο, οι ανεξάρτητες μορφές παράφρασης φαίνεται να χρησιμοποιούνται πιο
συχνά όταν η πηγή του λόγου ανήκει στις κατηγορίες των επαγγελματιών και των
πολιτικών/αξιωματούχων.
6) Όσον αφορά τη σύνοψη, η συντακτικά πιο απλή μορφή της χρησιμοποιείται
με μεγαλύτερη συχνότητα για όλες τις κατηγορίες πηγών.
7) Δεν προκύπτουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των τριών
τηλεοπτικών σταθμών όσον αφορά τους τρόπους και τις μορφές Αναπαράστασης του
Λόγου των διαφορετικών κατηγοριών πηγών.
309
Μπορούμε να ερμηνεύσουμε τις γενικότερες τάσεις που επισημάναμε

παραπάνω όσον αφορά τους τρόπους με τους οποίους μεταφέρεται ο λόγος τρίτων
στην τηλεοπτική είδηση εάν λάβουμε υπόψη αφενός τις ιδιαιτερότητες και τα
χαρακτηριστικά τους και αφετέρου τις δημοσιογραφικές συμβάσεις που καθορίζουν
την επιλογή τους στο γενικότερο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της δημοσιογραφίας
ως κοινωνικής πρακτικής. Είδαμε στο τέταρτο κεφάλαιο ότι η Αναπαράσταση του
Λόγου δεν αποτελεί ένα σύστημα γλωσσικών μηχανισμών για τη μηχανιστική
αναπαραγωγή του μεταφερόμενου λόγου, αλλά ένα σύστημα επιλογών στο οποίο
αποτυπώνεται ο τρόπος με τον οποίο προσλαμβάνεται ο λόγος τρίτων. Επιπλέον,
είδαμε ότι η διαδικασία αυτή δεν είναι ατομική, αλλά ιστορικά και κοινωνικά
καθορισμένη.
Η προτίμηση, λοιπόν, στη χρήση πιο πλάγιων τρόπων Αναπαράστασης του
Λόγου στην τηλεοπτική είδηση φαίνεται ότι υπαγορεύεται από την έμφαση που
αποδίδεται στην πληροφοριακή αξία του περιεχομένου του μεταφερόμενου λόγου.
Όπως είδαμε στο έκτο κεφάλαιο, σε αυτούς τους τρόπους Αναπαράστασης του
Λόγου, το περιεχόμενο είναι αυτό που θεωρείται ότι μεταφέρεται με σχετική
ακρίβεια. Ο/Η δημοσιογράφος, δηλαδή, επικεντρώνει το ενδιαφέρον του/της στο
αναπαρασταστικό νόημα (τι ειπώθηκε) και όχι στο διαπροσωπικό νόημα (πώς
ειπώθηκε κάτι) του μεταφερόμενου λόγου. Αυτή η προσέγγιση, βέβαια, παραβλέπει
το γεγονός ότι το τι λέγεται συχνά καθορίζεται από τον τρόπο με τον οποίο λέγεται
(βλ. και Caldas-Coulthard 1994: 297-299, Fairclough 1995α: 63-64), ενώ,
ταυτόχρονα, προϋποθέτει μια θεώρηση της γλώσσας ως ουδέτερου συστήματος
σημασιοδότησης της πραγματικότητας, αγνοώντας τη συμβολή της γλώσσας στη
συγκρότηση της κοινωνικής πραγματικότητας και του κόσμου (βλ. και κεφάλαιο
δύο).
Επιπλέον, η χρήση πιο πλάγιων τρόπων Αναπαράστασης του Λόγου
καθιστούν πιο εύκολη την οργάνωση και διαχείριση του μεταφερόμενου λόγου,
καθώς επιτρέπουν στον/στη δημοσιογράφο να απομονώσει και να αποδώσει εκείνα
τα σημεία του λόγου τρίτων που ο/η ίδιος/α αξιολογεί ως σημαντικά. Με αυτόν τον
τρόπο, εξοικονομείται, παράλληλα, χρόνος, που είναι πολύτιμος στην τηλεοπτική
είδηση.
310
Τέλος, η χρήση πιο πλάγιων τρόπων αναπαράστασης παρέχουν στον/στη

δημοσιογράφο μεγαλύτερη ευχέρεια διαμεσολάβησης και παρέμβασης στον
μεταφερόμενο λόγο, καθώς τόσο στην παράφραση, όσο και στη σύνοψη και την
αφηγηματική απόδοση, η μεταφορά του λόγου τρίτων γίνεται εξ ολοκλήρου από την
οπτική του ομιλούντος ατόμου. Η προτίμηση σε αυτούς τους τρόπους σχετίζεται με
τον θεσμικό ρόλο του/της δημοσιογράφου ως διαμεσολαβητή-ερμηνευτή της
πραγματικότητας. Όπως ήδη είδαμε (1.3.8. και 7.2.3.), η επαγγελματική δεοντολογία
για αντικειμενική και ουδέτερη καταγραφή των γεγονότων δεν εναρμονίζεται εύκολα
με τον γενικότερο εμπορικό προσανατολισμό των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, ο
οποίος επιβάλλει τη διεκδίκηση οικονομικού κέρδους μέσω της αύξησης της
τηλεθέασης: από τη μια πλευρά, ο/η δημοσιογράφος καλείται να λειτουργήσει ως
αντικειμενικός/ή και αξιόπιστος/η καταγραφέας των γεγονότων που εξιστορεί και,
από την άλλη πλευρά, να διεκδικήσει μερίδα του κοινού, λειτουργώντας ως
διαμεσολαβητής-ερμηνευτής, ο/η οποίος/α αποσαφηνίζει και ερμηνεύει τα γεγονότα
εξ ονόματός του. Η χρήση πιο πλάγιων τρόπων Αναπαράστασης του Λόγου του/της
επιτρέπει, αφενός, να διατηρήσει μιαν επίφαση αντικειμενικότητας, καθώς στο
πλαίσιο της ενημέρωσης ο λόγος τρίτων γίνεται αντικείμενο αναπαράστασης, και,
αφετέρου, να διαμορφώσει την ερμηνεία του μεταφερόμενου λόγου, ‘περνώντας’
έμμεσα τη δική του/της οπτική.
Η παράθεση, από την άλλη πλευρά, όπως προκύπτει από την ανάλυση των
αποτελεσμάτων, αποτελεί, μεμονωμένα, τον πιο συχνό τρόπο Αναπαράστασης του
Λόγου στην τηλεοπτική είδηση. Η χρήση της υπαγορεύεται από τα αναπαραστατικά
χαρακτηριστικά της, δηλαδή, τις ιδιότητες που της αποδίδονται ως τρόπου
Αναπαράστασης του Λόγου (βλ. και Sternberg 1982α). Τα χαρακτηριστικά αυτά
μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: 1) η παράθεση θεωρείται ότι αποτελεί τον πιο
ρεαλιστικό, λεπτομερή και άμεσο τρόπο μεταφοράς του λόγου τρίτων, 2) λόγω της
ρεαλιστικότητας και της αμεσότητάς της, προκαλεί τη συναισθηματική εμπλοκή
του/της τηλεθεατή/τριας και 3) θεωρείται ότι αποτελεί τον πιο πιστό στο αρχικό
‘πρωτότυπο’ τρόπο αναπαράστασης, καθώς αποδίδει όχι μόνο το περιεχόμενο αλλά
και την ακριβή λεκτική διατύπωση του μεταφερόμενου λόγου. Ο λόγος άλλων
ομιλητών/τριών αποδίδεται με τον μικρότερο βαθμό διαμεσολάβησης εκ μέρους του
ομιλούντος ατόμου.
Το γεγονός ότι η ρεαλιστικότητα και η αμεσότητα της παράθεσης προσδίδουν
ζωντάνια στην αφήγηση έχει ήδη επισημανθεί στη βιβλιογραφία (βλ., π.χ., Clark &
311
Gerrig 1990, Leech & Short 1981, Sternberg 1982α, Tannen 1989, Wierzbicka 1974),
όπως επίσης και το γεγονός ότι αυτή η ζωντάνια συμβάλλει στη συναισθηματική
εμπλοκή του/της ακροατή/τριας ή τηλεθεατή/τριας, καθώς συντελεί στη
δραματοποίηση της αφήγησης (βλ. Chafe 1982). Αυτή ακριβώς η ιδιότητα της
παράθεσης την καθιστά ιδιαίτερα δημοφιλή και στην τηλεοπτική είδηση. Επιπλέον,
ως ο θεωρούμενος πιο πιστός τρόπος Αναπαράστασης του Λόγου, η παράθεση
προσδίδει αυθεντικότητα στην τηλεοπτική είδηση και συμβάλλει στη γεγονοτικότητά
της, καθώς είναι εκείνος ο τρόπος Αναπαράστασης του Λόγου όπου η
διαμεσολάβηση του/της δημοσιογράφου γίνεται λιγότερο αισθητή. Συμβαδίζει, έτσι,
με τη δημοσιογραφική αρχή της αντικειμενικότητας στην παρουσίαση των ειδήσεων.
Λειτουργεί, με αυτόν τον τρόπο, ως ένας από τους ρητορικούς μηχανισμούς μέσω
των οποίων συγκροτείται γλωσσικά ο θεσμικός ρόλος του/της δημοσιογράφου ως
αντικειμενικού και αξιόπιστου καταγραφέα της πραγματικότητας. Παράλληλα,
επιτρέπει στον/στη δημοσιογράφο να μεταφέρει τον λόγο άλλων ομιλητών/τριών
χωρίς ταυτόχρονα να αναλαμβάνει την ευθύνη για το περιεχόμενό του.
Επιτυγχάνεται, έτσι, η καταγραφή του λόγου τρίτων ως γεγονότος, ενώ παράλληλα η
ευθύνη για την επαλήθευση του περιεχομένου του μετατίθεται στις ίδιες τις πηγές
(βλ. Tuchman 1978: 89-90). Η χρήση της παράθεσης με τεχνικά μέσα εξυπηρετεί με
τον καλύτερο τρόπο αυτούς τους στόχους, γι’ αυτό και αποτελεί τη σχεδόν
αποκλειστική μορφή παράθεσης στην τηλεοπτική είδηση.
Το γεγονός ότι δεν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ
των τριών τηλεοπτικών σταθμών δείχνει μια παγιωμένη δημοσιογραφική πρακτική
όσον αφορά τους γλωσσικούς μηχανισμούς με τους οποίους μεταφέρεται ο λόγος
τρίτων στην τηλεοπτική είδηση. Αυτή η πρακτική είναι αποτέλεσμα των κοινών
διλημμάτων που αντιμετωπίζει και των αντιφατικών αναγκών που καλείται να
ικανοποιήσει ο/η δημοσιογράφος τόσο στην ιδιωτική όσο και στη δημόσια
τηλεόραση: αφενός να λειτουργήσει ως αντικειμενικός και ουδέτερος καταγραφέας
των γεγονότων που εξιστορεί, όπως επιτάσσει η δημοσιογραφική δεοντολογία, και
αφετέρου να προσελκύσει μεγαλύτερο κοινό στο πλαίσιο της ευρύτερης
εμπορευματοποίησης των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, υιοθετώντας έναν ρόλο
διαμεσολαβητή-ερμηνευτή. Ως εκ τούτου, ακόμη και η ΝΕΤ, η οποία ως δημόσια
τηλεόραση καλείται πιο επιτακτικά να καλύψει τις ανάγκες του τηλεθεατή-πολίτη για
έγκυρη και αξιόπιστη ενημέρωση και της οποίας η οικονομική επιβίωση δεν
εξαρτάται τόσο άμεσα από τους κανόνες του ελεύθερου εμπορίου καθώς
312
διασφαλίζεται μέσω των ανταποδοτικών τελών, φαίνεται να υιοθετεί μια προσέγγιση

παρόμοια με αυτήν των δύο ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών MEGA και STAR.
Ωστόσο, οι γενικότερες τάσεις της δημοσιογραφικής γλωσσικής πρακτικής
που επισημάναμε παραπάνω όσον αφορά τους τρόπους Αναπαράστασης του Λόγου
διαφοροποιούνται ανάλογα με την κατηγορία της πηγής της οποίας ο λόγος
μεταφέρεται.
Όπως είδαμε, οι πιο πλάγιοι τρόποι Αναπαράστασης του Λόγου
χρησιμοποιούνται με μεγαλύτερη συχνότητα για τη μεταφορά και απόδοση του λόγου
πηγών με υψηλό κύρος (επαγγελματίες και πολιτικοί/αξιωματούχοι). Η επιλογή αυτή
φαίνεται ότι υπαγορεύεται από την πληροφοριακή αξία που αποδίδεται από τον/τη
δημοσιογράφο στο περιεχόμενο του λόγου αυτών των κατηγοριών πηγών. Είναι το
αναπαραστατικό νόημα του λόγου τους που τον καθιστά αξιοδημοσίευτο για τον/τη
δημοσιογράφο, καθώς το υψηλό κύρος τους, το οποίο απορρέει από τον θεσμικό ρόλο
και την εξουσία που απολαμβάνουν δραστηριοποιούμενες στο δημόσιο πεδίο,
διασφαλίζει για τον/τη δημοσιογράφο την αξιοπιστία τους ως πηγών πληροφόρησης.
Η σημασία και η αξιοπιστία που αποδίδεται στον λόγο αυτών των κατηγοριών πηγών
γίνεται ακόμη πιο εμφανής στις περιπτώσεις χρήσης ανεξάρτητων μορφών
παράφρασης. Μολονότι, όπως είδαμε, δεν χρησιμοποιούνται με μεγάλη συχνότητα
στην τηλεοπτική είδηση, η συχνότερη αξιοποίησή τους στις περιπτώσεις κατά τις
οποίες ως πηγές του λόγου αναφέρονται κοινωνικά υποκείμενα που κατέχουν
θεσμική εξουσία δείχνει την εμπιστοσύνη του/της δημοσιογράφου στον λόγο αυτών
των κατηγοριών πηγών, ο οποίος σε αυτές τις μορφές παράφρασης έρχεται στο
προσκήνιο και τονίζεται, δίνοντας, παράλληλα, τη δυνατότητα στον/στη
δημοσιογράφο να τον οικειοποιηθεί λόγω της πληροφοριακή αξία του.
Επιπλέον, με δεδομένη τη συχνότερη παρουσία στην τηλεοπτική είδηση
αυτών των κατηγοριών πηγών (βλ. 7.1.2.), η χρήση πιο πλάγιων τρόπων
αναπαράστασης για τη μεταφορά του λόγου τους επιτρέπει στον/στη δημοσιογράφο
να απομονώσει και να αποδώσει με μεγαλύτερη ευκολία εκείνες τις πτυχές του λόγου
τους που θεωρεί πιο σημαντικές, εξοικονομώντας, παράλληλα, τηλεοπτικό χρόνο.
Τέλος, η διαμεσολαβητική παρέμβαση του/της δημοσιογράφου φαίνεται ότι
θεωρείται περισσότερο απαραίτητη στις περιπτώσεις μεταφοράς του λόγου πηγών με
θεσμική εξουσία, καθώς είναι οι δικές τους αποφάσεις, εξαγγελίες και δηλώσεις που
μπορεί να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην καθημερινότητα και τη ζωή του μέσου
πολίτη. Ο/Η δημοσιογράφος, λοιπόν, χρειάζεται να αποσαφηνίσει και να ερμηνεύσει
313
το περιεχόμενο του λόγου τους, επιστρατεύοντας τη δική του/της εκδοχή της ‘κοινής
λογικής’, την οποία ισχυρίζεται ότι μοιράζεται με τον/τη μέσο/η τηλεθεατή/τρια. Η
χρήση πιο πλάγιων τρόπων Αναπαράστασης του/της δίνει αυτή τη δυνατότητα,
επιτρέποντάς του/της, ταυτόχρονα, να διατηρήσει μιαν επίφαση αντικειμενικότητας.
Από την άλλη πλευρά, ο λόγος πηγών που στερούνται κύρους μεταφέρεται με
μεγαλύτερη συχνότητα, όπως είδαμε, μέσω της παράθεσης. Η προτίμηση αυτή
φαίνεται ότι υπαγορεύεται από τις διαφορετικές ανάγκες που καλείται να καλύψει η
μεταφορά του λόγου τους στην τηλεοπτική είδηση. Καθώς στερούνται θεσμικής
εξουσίας και, επομένως, κύρους ως πηγές πληροφόρησης, η πληροφοριακή αξία του
λόγου αυτών των πηγών δεν έγκειται στο περιεχόμενό του. Ο/Η δημοσιογράφος
εστιάζει το ενδιαφέρον του/της σε διαπροσωπικές πτυχές του λόγου τους, στο πώς
λέγεται κάτι και όχι στο τι λέγεται. Γι’ αυτόν τον λόγο, επιλέγεται συχνότερα η
παράθεση ως τρόπος μεταφοράς του λόγου τους. Με αυτόν τον τρόπο, εισάγονται
στην τηλεοπτική είδηση πιο ανεπίσημες γλωσσικές πρακτικές με τις οποίες ο/η
τηλεθεατής/τρια μπορεί πιο εύκολα να ταυτιστεί. Η χρήση της παράθεσης στις
περιπτώσεις αυτές αποτελεί μία πτυχή της γενικότερης τάσης για τη διαμόρφωση και
καλλιέργεια στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας ενός πιο ανεπίσημου επικοινωνιακού
ύφους μέσα από τη θεσμοποίηση συνομιλιακών πρακτικών του ιδιωτικού πεδίου (βλ.
Fairclough 1992: 201-207, Hall et al. 1978, Scannell 1992). Ταυτόχρονα, η
ρεαλιστικότητα και η αμεσότητα που χαρακτηρίζουν αυτόν τον τρόπο
Αναπαράστασης του Λόγου συμβάλλουν στη συναισθηματική εμπλοκή του/της
τηλεθεατή/τριας και, κατ’ επέκταση, στη δραματοποίηση της αφήγησης.
Στο πλαίσιο, λοιπόν, του γενικότερου εμπορικού προσανατολισμού των
Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας και με δεδομένο το γεγονός ότι, συνολικότερα, πηγές
που στερούνται κύρους ακούγονται με πολύ μικρότερη συχνότητα στην τηλεοπτική
είδηση (βλ. και 7.1.2.), μπορούμε να πούμε ότι η χρήση της παράθεσης ως του
συχνότερου τρόπου Αναπαράστασης του Λόγου πηγών που στερούνται κύρους
αποτελεί έναν μηχανισμό ενίσχυσης του στοιχείου της διασκέδασης, μέσω του οποίου
επιδιώκεται η ενίσχυση του αξιοδημοσίευτου της είδησης. Ταυτόχρονα, η χρήση της
παράθεσης σε αυτές τις περιπτώσεις συντελεί, υφολογικά, στη διαμόρφωση ενός πιο
φιλολαϊκού προφίλ, με το οποίο καλλιεργείται η εντύπωση ότι η φωνή του απλού
πολίτη έχει βήμα να ακουστεί. Η τάση αυτή είναι αντίστοιχη, σε ένα γενικότερο
επίπεδο, της διαμόρφωσης σε ατομικό επίπεδο αυτού που ο Tolson (1991) αποκαλεί
‘συνθετική προσωπικότητα’ (synthetic personality). Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι
314
οι φωνές των απλών ανθρώπων ακούγονται με μεγαλύτερη συχνότητα στους δύο

ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς απ’ ό,τι στη δημόσια τηλεόραση. Εξαρτώμενοι
περισσότερο από τα έσοδα της διαφήμισης, οι δύο ιδιωτικοί τηλεοπτικοί σταθμοί
επιδιώκουν να προσελκύσουν μεγαλύτερο κοινό, καθιστώντας τις ειδήσεις τους
περισσότερο ελκυστικές.
Από την ανάλυση των αποτελεσμάτων δεν προέκυψαν στατιστικά σημαντικές
διαφοροποιήσεις μεταξύ των διαφορετικών κατηγοριών πηγών ως προς τις μορφές με
τις οποίες πραγματώνονται γλωσσικά οι διαφορετικοί τρόποι Αναπαράστασης του
Λόγου. Η επιλογή τους φαίνεται ότι υπαγορεύεται από άλλους παράγοντες που
σχετίζονται είτε με τις τεχνολογικές δυνατότητες του μέσου της τηλεόρασης (βλ. τα
όσα ειπώθηκαν παραπάνω για τις μορφές παράθεσης) είτε με ζητήματα κειμενικής
οργάνωσης των διαθέσιμων πληροφοριών.
Τέλος, το γεγονός ότι δεν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ
των τριών τηλεοπτικών σταθμών ως προς τους τρόπους και τις μορφές
Αναπαράστασης του Λόγου των διαφορετικών κατηγοριών πηγών υποδηλώνει ότι,
και στην περίπτωση αυτή, η δημοσιογραφική πρακτική είναι γενικευμένη και
παγιωμένη.
Συνοψίζοντας τα όσα ειπώθηκαν παραπάνω, μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει
διαφοροποίηση στους τρόπους με τους οποίους μεταφέρεται ο λόγος των
διαφορετικών κατηγοριών πηγών στην τηλεοπτική είδηση. Από τη μια πλευρά, ο
λόγος πηγών με υψηλό κύρος μεταφέρεται συχνότερα με πιο πλάγιους τρόπους
Αναπαράστασης του Λόγου επειδή είναι το περιεχόμενο του λόγου τους που έχει
πληροφοριακή αξία για τον/τη δημοσιογράφο, καθώς αυτό ενισχύει το
αξιοδημοσίευτο της είδησης και, ταυτόχρονα, την αξιοπιστία της. Από την άλλη
πλευρά, ο λόγος πηγών χωρίς κύρος μεταφέρεται συχνότερα μέσω της παράθεσης
επειδή ο λόγος τους αξιοποιείται περισσότερο ως μηχανισμός δραματοποίησης της
είδησης, με την οποία επιδιώκεται η συναισθηματική εμπλοκή και ταύτιση του/της
τηλεθεατή/τριας.
Το αποτέλεσμα αυτής της διαφοροποίησης είναι η προβολή και προώθηση
του λόγου και, κατ’ επέκταση, της οπτικής κοινωνικά ισχυρών φωνών και η
ταυτόχρονη περιθωριοποίηση φωνών που στερούνται θεσμικής εξουσίας. Από τη μια
πλευρά, είναι οι απόψεις και οι θέσεις κοινωνικών υποκειμένων με κύρος και εξουσία
που έρχονται στο προσκήνιο και αναπαράγονται μέσω της μεταφοράς του λόγου τους
από τον/τη δημοσιογράφο. Από την άλλη πλευρά, η οπτική φωνών που στερούνται
315
κύρους και εξουσίας τίθεται στο παρασκήνιο, καθώς ο λόγος τους αξιοποιείται όχι
τόσο για την πληροφοριακή αξία του περιεχομένου του όσο για το δραματικό
στοιχείο που εισάγει στην εξιστόρηση των γεγονότων από τον/τη δημοσιογράφο.
Συμπερασματικά, λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι η διαχείριση των
διαφορετικών φωνών από τον/τη δημοσιογράφο, όπως αυτή γίνεται εμφανής μέσα
από την επιλογή των τρόπων Αναπαράστασης του Λόγου τους, λειτουργεί ιδεολογικά
και συμβάλλει στην αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας.
7.4. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Σε αυτήν την ενότητα παρουσιάζονται τα αποτελέσματα που αφορούν: 1) τις

λειτουργίες που επιτελεί η Αναπαράσταση του Λόγου στην τηλεοπτική είδηση και 2)
τον συσχετισμό αυτών των λειτουργιών με τις διαφορετικές κατηγορίες πηγών.
7.4.1. Λειτουργίες του μεταφερόμενου λόγου
Η μέχρι τώρα ανάλυση επικεντρώθηκε στην εξέταση των γλωσσικών

μηχανισμών με τους οποίους η Αναπαράσταση του Λόγου πραγματώνεται στο
κείμενο της τηλεοπτικής είδησης. Η εξέταση των λειτουργιών αφορά τους
ρητορικούς στόχους που εξυπηρετεί η χρήση της Αναπαράστασης του Λόγου στην
αφηγηματική δομή της τηλεοπτικής είδησης, δηλαδή, τους λόγους για τους οποίους
ο/η δημοσιογράφος επιλέγει να ενσωματώσει τον λόγο τρίτων στον δικό του/της
λόγο.
Όπως ήδη είδαμε (6.4.), η ανάλυση ανέδειξε τέσσερις λειτουργίες τις οποίες
εξυπηρετεί η μεταφορά του λόγου τρίτων στην τηλεοπτική είδηση. Αυτές είναι: 1) η
λειτουργία της αφήγησης, 2) η λειτουργία της αξιολόγησης, 3) η λειτουργία του
316
προσανατολισμού και 4) η λειτουργία της υποστήριξης. Στον Πίνακα 48

παρουσιάζεται η κατανομή τους ανά τηλεοπτικό σταθμό.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ
94 80 58 232
Αφήγηση (40.5%) (34.5%) (25.0%) (100%)
(23.7%) (24.1%) (23.1%) (23.7%)
150 127 91 368
Αξιολόγηση (40.8%) (34.5%) (24.7%) (100%)
(37.8%) (38.3%) (36.3%) (37.6%)
71 55 46 172
Προσανατολισμός (41.3%) (32.0%) (26.7%) (100%)
(17.8%) (16.5%) (18.3%) (17.5%)
82 70 56 208
Υποστήριξη (39.4%) (33.7%) (26.9%) (100%)
(20.7%) (21.1%) (22.3%) (21.2%)
397 332 251 980
ΣΥΝΟΛΟ (40.5%) (33.9%) (25.6%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 48: Λειτουργίες της Αναπαράστασης του Λόγου ανά τηλεοπτικό σταθμό
(χ2=0.718, df=6, p=0.994).
Από τον Πίνακα προκύπτει ότι η βασική λειτουργία της Αναπαράστασης του
Λόγου στην τηλεοπτική είδηση είναι η αξιολογική, με ποσοστό 37.6%. Ο λόγος
τρίτων, δηλαδή, χρησιμοποιείται για να αξιολογήσει τη σημασία και τη σοβαρότητα
των γεγονότων που εξιστορούνται από τον/τη δημοσιογράφο. Η αξιολόγηση μπορεί
να γίνεται, όπως είδαμε, είτε από συμμετέχοντα στα γεγονότα άτομα είτε από άτομα
που δεν σχετίζονται άμεσα με την υπό αφήγηση ιστορία.
Έτσι, στο παράδειγμα 325, το οποίο αποτελεί απόσπασμα από μια είδηση για
τη συντριβή ενός αεροσκάφους των αιγυπτιακών αερογραμμών, η ρεπόρτερ
παραθέτει τον λόγο ενός ειδικού, ο οποίος διατυπώνει τη δική του εκτίμηση για το
δυστύχημα, απαντώντας με αυτόν τον τρόπο στο ερώτημα που θέτει η ίδια σχετικά με
τα αίτια της πτώσης του αεροσκάφους.
325. Το χθεσινό είναι το τέταρτο αεροπορικό δυστύχημα στην ίδια

περιοχή μέσα σε τρία χρόνια. Διαβολική σύμπτωση ή κάτι πέρα απ’
317
αυτό; Δεν νομίζω ότι πρόκειται για το τρίγωνο του Διαβόλου των
Βερμούδων, δήλωσε ο υπεύθυνος ερευνών μίας άλλης πτώσης,
αυτής της Τι Ντάμπλγιου Έι τον Ιούλιο του ενενήντα έξι.
[STAR 1.87-92]
Η αφήγηση αποτελεί τη δεύτερη σε συχνότητα λειτουργία της

Αναπαράστασης του Λόγου, με ποσοστό 23.7%. Όπως είδαμε στο έκτο κεφάλαιο, η
Αναπαράσταση του Λόγου λειτουργεί αφηγηματικά όταν χρησιμοποιείται για να
προσδιορίσει ένα γλωσσικό συμβάν σε μια αλληλουχία (γλωσσικών ή μη)
συμβάντων η οποία καθορίζεται από τις σχέσεις χρονικής συνάφειας και αιτιότητας
των γεγονότων που τη συγκροτούν. Όταν, λοιπόν, η Αναπαράσταση του Λόγου
λειτουργεί αφηγηματικά, ο μεταφερόμενος λόγος έρχεται στο επίκεντρο της
αφηγηματικής δράσης, καθώς αποτελεί ένα από τα κυρίως γεγονότα της ιστορίας.
Έτσι, στο παράδειγμα 326, το οποίο αποτελεί απόσπασμα από μια είδηση με
θέμα την πτήση με πολεμικά αεροσκάφη μαθητών Λυκείου στο πλαίσιο του
εορτασμού της Πολεμικής Αεροπορίας, ο ρεπόρτερ εξιστορεί τα συμβάντα της
πτήσης, ένα από τα οποία είναι γλωσσικό (δίνουν στον πιλότο οδηγίες).
326. Το μαχητικό αεροσκάφος Μιράζ 2000 έχει μόλις απογειωθεί από το

αεροδρόμιο της Τανάγρας. Οι εκπαιδευτές της Πολεμικής
Αεροπορίας (.) δίνουν στο πιλότο οδηγίες. [MEGA 27.10-13]
Η Αναπαράσταση του Λόγου λειτουργεί υποστηρικτικά σε ποσοστό 21.2%.

Καθώς ο/η δημοσιογράφος σπάνια είναι αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων που
εξιστορεί, ο λόγος ατόμων που συμμετείχαν σε αυτά ή υπήρξαν μάρτυρές τους
χρησιμοποιείται για να τεκμηριώσει την εγκυρότητα της δημοσιογραφικής
εξιστόρησης, είτε αυτή αφορά γλωσσικά είτε μη γλωσσικά γεγονότα.
Το παράδειγμα 327 προέρχεται από μια είδηση με θέμα δύο επιθέσεις με
γκαζάκια που έλαβαν χώρα σε περιοχές της Αθήνας. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα,
ο ρεπόρτερ εξιστορεί τη δεύτερη επίθεση και τεκμηριώνει την αφήγησή του
επικαλούμενος τη μαρτυρία του υποπυραγού που έλαβε μέρος στην κατάσβεση της
πυρκαγιάς που εκδηλώθηκε ως αποτέλεσμα της έκρηξης. Η υποστηρικτική
λειτουργία της Αναπαράστασης του Λόγου σε αυτήν την περίπτωση αφορά μη
318
γλωσσικά γεγονότα. Κατά τον ίδιο τρόπο, στο παράδειγμα 328 ο μεταφερόμενος
λόγος χρησιμοποιείται για να υποστηρίξει την εξιστόρηση του/της δημοσιογράφου,
μόνο που στην περίπτωση αυτή το γεγονός που τεκμηριώνεται είναι γλωσσικό.
327. Ρεπόρτερ Στόχος όμως εμπρηστών έγινε στις τρεις και

μισή τα ξημερώματα η αντιπροσωπεία
αυτοκινήτων της Ρενό στους Αμπελόκηπους.
Οι δράστες (.) τοποθέτησαν γκαζάκια και
στουπιά με βενζίνη (.) κάτω από σταθμευμένα
αυτοκίνητα.
*Κυριακούλης Εδώ: πρόκειται για: εμπρηστική ενέργεια,
Κυριακουλέας, βρέθηκαν γκαζάκια:: στο πάρκινγκ της
Υποπυραγός* αντιπροσωπείας, [STAR 20.51-56]
328. Ρεπόρτερ Όσοι εργάζονται στο λιμάνι λένε ότι και άλλες
φορές, πλοία είχαν προσκρούσει κατά το δέσιμο
στην προβλήτα.
Ομιλητής Ενώ έχουν οι καπετανέοι, κάθε μέρα (.) παράπονα
και: (.) κάνουν μηνύματα στο λιμεναρχείο και
σε/το Υπουργείο, να φεύγουν τα μοτορσίπια
απέναντι, ’κεί που ακριβώς /που έγιν’ η
σύγκρουση. Σ/με το μόλο. Αλλά δυστυχώς δε
γίνεται. Και κάθε μέρα έχουμε μοτορσίπια με
εύφλεκτα, με με/να μη πω, χίλια δυο πράματα,
[MEGA 7.38-45]
Τέλος, σε ποσοστό 17.5%, η Αναπαράσταση του Λόγου χρησιμοποιείται ως

μηχανισμός προσανατολισμού από τον/τη δημοσιογράφο, με τον οποίο δίνονται
στον/στην τηλεθεατή/τρια απαραίτητες πληροφορίες που αφορούν το ευρύτερο
συμφραστικό πλαίσιο των κυρίως γεγονότων της είδησης έτσι ώστε η σημασία και η
σπουδαιότητά τους να γίνει καλύτερα κατανοητή (παράδειγμα 329).
329. Ο προϋπολογισμός ενσωματώνει τις φορολογικές ελαφρύνσεις και

τις εισοδηματικές ενισχύσεις που ανακοίνωσ’ ο πρωθυπουργός (.)
στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. [NET 14.52-55]
319

μεταξύ των τριών τηλεοπτικών σταθμών ως προς τις λειτουργίες της Αναπαράστασης
του Λόγου. Και στους τρεις, βασική λειτουργία είναι η αξιολογική (37.8%, 38.3%
και 36.3% για το MEGA, το STAR και τη NET αντίστοιχα). Δεύτερη σε συχνότητα
λειτουργία είναι η αφηγηματική (23.7%, 24.1% και 23.1% για το MEGA, το STAR
και τη NET αντίστοιχα), ενώ σε μικρότερο βαθμό η Αναπαράσταση του Λόγου
χρησιμοποιείται υποστηρικτικά ή ως μηχανισμός προσανατολισμού.
Επειδή η αξιολόγηση αποτελεί τη βασική λειτουργία της Αναπαράστασης του
Λόγου στην τηλεοπτική είδηση, και μάλιστα με σημαντική διαφορά ως προς τη
συχνότητα χρήσης της από τις άλλες λειτουργίες, έχει ενδιαφέρον να εξετάσουμε τη
φύση της. Στον Πίνακα 49 παρουσιάζεται η κατανομή των διαστάσεων αξιολόγησης
ανά τηλεοπτικό σταθμό για τις περιπτώσεις εκείνες στις οποίες η Αναπαράσταση του
Λόγου λειτουργεί αξιολογικά.
ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
18 15 9 42
Συναίσθημα (42.9%) (35.7%) (21.4%) (100%)
(12.0%) (11.9%) (9.9%) (11.4%)
32 20 16 68
Κρίση (47.1%) (29.4%) (23.5%) (100%)
(21.3%) (15.7%) (17.6%) (18.5%)
37 38 36 111
Εκτίμηση (33.3%) (34.2%) (32.5%) (100%)
(24.7%) (29.9%) (39.6%) (30.2%)
35 25 16 76
Εικασία (46.0%) (32.9%) (21.1%) (100%)
(23.3%) (19.7%) (17.6%) (20.7%)
3 5 3 11
Υποχρέωση/Αναγκαιότητα (27.3%) (45.4%) (27.3%) (100%)
(2.0%) (3.9%) (3.3%) (3.0%)
25 24 11 60
Συνδυασμοί (41.7%) (40.0%) (18.3%) (100%)
(16.7%) (18.9%) (12.0%) (16.2%)
150 127 91 368
ΣΥΝΟΛΟ (40.8%) (34.5%) (24.7%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 49: Διαστάσεις αξιολόγησης ανά τηλεοπτικό σταθμό (one-way ANOVA:
F=0.568, p=0.567).
320
Από τον Πίνακα προκύπτει ότι η αξιολόγηση διατυπώνεται συνήθως ως

εκτίμηση για γεγονότα, πράγματα και καταστάσεις της ιστορίας που αφηγείται ο/η
δημοσιογράφος. Αυτή η μορφή αξιολόγησης καλύπτει το 30.2% των περιπτώσεων
Αναπαράστασης του Λόγου που λειτουργούν αξιολογικά. Στο παράδειγμα 330, το
οποίο προέρχεται από μια είδηση σχετικά με την αναστάτωση που προκάλεσε στο
σχολείο του ένας μικρός μαθητής με προβλήματα υπερκινητικότητας και την
απόφαση γονέων και μαθητών να κάνουν αποχή ζητώντας την απομάκρυνσή του, ο
δημοσιογράφος μεταφέρει τον λόγο του δικηγόρου των γονέων του παιδιού, ο οποίος
αξιολογεί την ενέργεια του διευθυντή του σχολείου να παρουσιάσει ιατρική
γνωμάτευση για το αγοράκι σε συνεδρίαση του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων
(ανεπίτρεπτο, παραβίαση, παράβαση καθήκοντος, κοινωνικά αποκρουστέα πράξις
ρατσισμού).
330. Ρεπόρτερ Ο πατέρας του παιδιού εκπαιδευτικός κι

αυτός υποστηρίζει ότι το παιδί του δεν έχει
κανένα πρόβλημα και δεν πρέπει ν’
απομακρυνθεί. Μάλιστα, έχει υποβάλει
μήνυση κατά του διευθυντή του σχολείου,
γιατί παρουσίασε ιατρική γνωμάτευση για
το οκτάχρονο αγόρι, σε συνεδρίαση του
Συλλόγου Γονέων.
*Νίκος Διαλυνάς, Αυτό είν’ ανεπίτρεπτο, είναι
Συνήγορος* παραβίαση ιατρικού απορρήτου, ει/είναι
παράβαση καθήκοντος, ο/αλλά πάνω απ’
όλα, είναι μία <κοινωνικά αποκρουστέα
πράξις ρατσισμού.> [MEGA 3.34-43]
Η διατύπωση εικασιών αποτελεί τη δεύτερη σε συχνότητα μορφή

αξιολόγησης, με ποσοστό 20.7%. Στο παράδειγμα 331, το οποίο προέρχεται από μια
είδηση για την πτώση ενός αεροσκάφους των αιγυπτιακών αερογραμμών, η ρεπόρτερ
μεταφέρει τον λόγο των επικεφαλής του FBI, με τον οποίο αποκλείεται η πιθανότητα
η συντριβή του αεροπλάνου να οφείλεται σε τρομοκρατική ενέργεια (το ενδεχόμενο).
321
331. Αν και αποκλείουν το ενδεχόμενο τρομοκρατικής ενέργειας, οι

επικεφαλής του Εφ Μπι Άι έχουν ρίξει στην υπόθεση περισσότερους
από εξακόσους πράκτορες. [ΝΕΤ 9.46-48]
Η τρίτη σε συχνότητα μορφή αξιολόγησης αφορά τη διατύπωση κρίσεων για

τη στάση και τη συμπεριφορά πρωταγωνιστών/τριών της ιστορίας. Αποτελεί το
18.5% των περιπτώσεων αξιολόγησης στο υλικό. Στο παράδειγμα 332, το οποίο
προέρχεται από μια είδηση με θέμα την πτήση με πολεμικά αεροσκάφη μαθητών
Λυκείου στο πλαίσιο του εορτασμού της Πολεμικής Αεροπορίας, παρατίθεται ο
λόγος ενός από τους πιλότους που πέταξαν με τους μαθητές. Στο συγκεκριμένο
απόσπασμα, ο πιλότος διατυπώνει την κρίση του για τη συμπεριφορά και τη στάση
του μαθητή με τον οποίον πέταξε (απ’ τους καλύτερους μαθητές, πολύ συνεργάσιμος,
πολύ εξοικειωμένος).
332. *Π. Στεργίου, Ήταν απ’ τους καλύτερους μαθητές που

Πιλότος είχα, πολύ συνεργάσιμος ((παύση)) και:
Εκπαιδευτής* πολύ εξοικειωμένος γενικά με το χώρο
του κόκπιτ.
Ρεπόρτερ Κοντά στους δύο μαθητές (.) και οι γονείς
τους που με αγωνία (.) έβλεπαν τα παιδιά
τους να κάνουν το όνειρό τους
πραγματικότητα. [MEGA 30.35-40]
Από τις υπόλοιπες μορφές αξιολόγησης, οι περιπτώσεις συνδυασμού

καλύπτουν το 16.2% των περιπτώσεων αξιολογικής λειτουργίας της Αναπαράστασης
του Λόγου στο υλικό (παράδειγμα 333), η συναισθηματική αξιολόγηση το 11.4%
(παράδειγμα 334), ενώ η αξιολόγηση μέσω της διατύπωσης κρίσεων για το τι πρέπει
ή είναι αναγκαίο να γίνει αποτελεί μόλις το 3% των περιπτώσεων αξιολόγησης στο
υλικό (παράδειγμα 335).
333. Ρεπόρτερ Ο υπουργός Τύπου όταν ρωτήθηκε (.)

322
προχώρησ’ ένα βήμα περισσότερο

κατηγορώντας ευθέως τον αρχηγό της Νέας
Δημοκρατίας.
*Δημήτρης Ρέππας, Η ελληνική οικονομία είναι πιο ισχυρή
Υπουργός Τύπου* παρά ποτέ ((παύση)) άρα, αυτά τα οποία
ισχυρίστηκε τότε ο κύριος Καραμανλής (.)
δείχνουν ((παύση)) ότι είναι ένας (.)
πολιτικός (.) είτε επιπόλαιος (.) είτε
κακόπιστος (.) είτε ανίκανος να σταθμίσει
τα πράγματα. [MEGA 20.52-59]
334. *Γιώργος Ναούμ, Εντάξει. Ενθουσιασμένο:ς ((παύση)) και:
Μαθητής Γ ελπίζω να ξαναφορέσω τη στολή αυτή
Λυκείου* σύντομα.
Ρεπόρτερ Στο πλευρό των μαθητών και οι γονείς τους,
που δεν έκρυβαν την αγωνία τους.
[STAR 29.65-68]
335. Ρεπόρτερ Λίγο πριν τις έντεκα, άλλη μία σεισμική
δόνηση μεγέθους 3,9 Ρίχτερ (.) έγινε
αισθητή στη περιοχή της Ευρυτανίας.
*Γεράσιμος Νομίζω ότι θα πρέπει να υπάρξει μία
Παπαδόπουλος επιφυλακτικότητα από μέρους των
Σεισμολόγος- επιστημόνων, και μία εξαιρετική προσοχή
Ερευνητής* ((παύση)) όχι: αποκλειστικά για την
ιδιαίτερη περιοχή ((παύση)) αλλά
γενικότερα ((παύση)) με την έννοια ότι: ε τις
τελευταίες μέρες έχουμε: ε <αρκετές> (.)
δονήσεις, σε διάφορα σημεία του ελλαδικού
χώρου με μεσαία μεγέθη ((παύση)) και αυτό
είναι που θα πρέπει να προσεχθεί πάρα
πάρα πολύ από τους επιστήμονες.
[STAR 22.35-44]
Στο παράδειγμα 333, το οποίο προέρχεται από μια είδηση με θέμα την
κατάθεση από την κυβέρνηση του προϋπολογισμού στη Βουλή, ο ρεπόρτερ
παραθέτει τον λόγο του υπουργού Τύπου της κυβέρνησης, ο οποίος σχολιάζει
παλαιότερες δηλώσεις του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης για την
323
ελληνική οικονομία και τις συσχετίζει με την κατάθεση του προϋπολογισμού. Ο

λόγος του λειτουργεί εδώ αξιολογικά, εκτιμώντας πρώτα την κατάσταση της
οικονομίας (πιο ισχυρή παρά ποτέ) και στη συνέχεια τη συμπεριφορά και τη στάση
του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης (επιπόλαιος, κακόπιστος, ανίκανος).
Στο παράδειγμα 334, το οποίο προέρχεται από μια είδηση με θέμα τις πτήσεις
μαθητών με πολεμικά αεροσκάφη, παρατίθεται ο λόγος ενός από τους μαθητές, ο
οποίος αξιολογεί το γεγονός της πτήσης του με πολεμικό αεροσκάφος εκφράζοντας
τη συναισθηματική του στάση απέναντι σε αυτό (ενθουσιασμένος, ελπίζω).
Τέλος, στο παράδειγμα 335, η αξιολόγηση πραγματώνεται μέσω της
διατύπωσης της κρίσης του ομιλητή για την αναγκαιότητα υιοθέτησης μιας
συγκεκριμένης πορείας δράσης. Το απόσπασμα προέρχεται από μια είδηση με θέμα
μια σειρά σεισμικών δονήσεων που έλαβαν χώρα στη δυτική Πελοπόννησο και την
Ευρυτανία. Ο δημοσιογράφος παρεμβάλλει στην εξιστόρησή του τον λόγο ενός
σεισμολόγου, ο οποίος αξιολογεί τα γεγονότα διατυπώνοντας την άποψή του για το
πώς πρέπει να προσεγγίσουν και να χειριστούν οι επιστήμονες το φαινόμενο (θα
πρέπει, θα πρέπει).
μεταξύ των τριών τηλεοπτικών σταθμών όσον αφορά τις διαστάσεις αξιολόγησης της
Αναπαράστασης του Λόγου. Και στους τρεις, η αξιολόγηση διατυπώνεται πρωτίστως
ως εκτίμηση για καταστάσεις και γεγονότα που εξιστορεί ο/η δημοσιογράφος
(24.7%, 29.9% και 39.6% για το MEGA, το STAR και τη NET αντίστοιχα). Η
διατύπωση εικασιών είναι η δεύτερη σε συχνότητα διάσταση αξιολόγησης και στους
τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς (23.3% και 19.7% για το MEGA και το STAR
αντίστοιχα, ενώ στη ΝΕΤ η διατύπωση εικασιών και κρίσεων αξιοποιείται με την ίδια
συχνότητα, 17.6%). Οι υπόλοιπες διαστάσεις αξιολόγησης χρησιμοποιούνται
λιγότερο συχνά.
Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της ανάλυσης όσον αφορά τις λειτουργίες της

Αναπαράστασης του Λόγου στην τηλεοπτική είδηση, μπορούμε να πούμε τα εξής:
1) Η Αναπαράσταση του Λόγου χρησιμοποιείται πρωτίστως για να
αξιολογήσει τα εξιστορούμενα γεγονότα. Σε μικρότερο βαθμό, ο μεταφερόμενος
λόγος λειτουργεί αφηγηματικά, αποτελώντας ένα από τα κυρίως γεγονότα της
αφήγησης.
324
2) Όσον αφορά τη φύση της αξιολόγησης, ο λόγος τρίτων χρησιμοποιείται

κυρίως για να διατυπώσει εκτιμήσεις για φαινόμενα, ενέργειες, γεγονότα και
καταστάσεις που αφηγείται ο/η δημοσιογράφος. Σε μικρότερο βαθμό, η αξιολόγηση
συντελείται μέσω της διατύπωσης εικασιών για τα γεγονότα και κρίσεων για τους
πρωταγωνιστές/τριές τους. Οι υπόλοιπες διαστάσεις αξιολόγησης εμφανίζονται
λιγότερο συχνά στην τηλεοπτική είδηση.
3) Δεν προκύπτουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των
τριών τηλεοπτικών σταθμών τόσο όσον αφορά τις λειτουργίες της Αναπαράστασης
του Λόγου όσο και τις διαστάσεις αξιολόγησης στις περιπτώσεις εκείνες κατά τις
οποίες η Αναπαράσταση του Λόγου λειτουργεί αξιολογικά.
7.4.2. Κατηγορίες πηγών και λειτουργίες του μεταφερόμενου λόγου
Ας δούμε τώρα με ποιον τρόπο διαφοροποιούνται οι γενικότερες τάσεις που

επισημάναμε παραπάνω όσον αφορά τις λειτουργίες της Αναπαράστασης του Λόγου
στην τηλεοπτική είδηση ανάλογα με την κατηγορία της πηγής της οποίας ο λόγος
μεταφέρεται από τον/τη δημοσιογράφο.
Στον Πίνακα 50 παρουσιάζεται η κατανομή των λειτουργιών ανά κατηγορία
πηγών. Από τον Πίνακα προκύπτουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις.
Πρώτον, οι κατηγορίες των επαγγελματιών και των πολιτικών/αξιωματούχων
αξιολογούν τα γεγονότα με μεγαλύτερη συχνότητα απ’ ό,τι η κατηγορία των απλών
ανθρώπων. Τα ποσοστά είναι 26.4% και 36.7% για τις κατηγορίες αυτές αντίστοιχα,
έναντι 19% της κατηγορίας των απλών ανθρώπων. Επιπλέον, η αξιολόγηση είναι η
βασική λειτουργία που επιτελεί η Αναπαράσταση του Λόγου αυτών των κατηγοριών
πηγών, όταν ο λόγος τους μεταφέρεται από τον/τη δημοσιογράφο (40.6% και 38.4%
αντίστοιχα).
325
55 52 85 40 232
Αφήγηση (23.7%) (22.4%) (36.7%) (17.2%) (100%)
(23.4%) (21.8%) (24.1%) (26.0%) (23.7%)
70 97 135 66 368
Αξιολόγηση (19.0%) (26.4%) (36.7%) (17.9%) (100%)
(29.8%) (40.6%) (38.4%) (42.9%) (37.6%)
31 44 58 39 172
Προσανατολισμός (18.0%) (25.6%) (33.7%) (22.7%) (100%)
(13.2%) (18.4%) (16.5%) (25.3%) (17.5%)
79 46 74 9 208
Υποστήριξη (38.0%) (22.1%) (35.6%) (4.3%) (100%)
(33.6%) (19.2%) (21.0%) (5.8%) (21.2%)
235 239 352 154 980
ΣΥΝΟΛΟ (24.0%) (24.4%) (35.9%) (15.7%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 50: Κατηγορίες πηγών και λειτουργίες Αναπαράστασης του Λόγου (χ2=49.123, df=9, p=0.000).
326
Έτσι, στο παράδειγμα 336, το οποίο αποτελεί απόσπασμα από μια είδηση με
θέμα ένα δημοσίευμα αμερικανικής εφημερίδας στο οποίο διατυπώνονται αρνητικές
κρίσεις αμερικανών αξιωματούχων για την αναποτελεσματικότητα των ελληνικών
αρχών να εξαρθρώσουν την τρομοκρατία, ο ρεπόρτερ παραθέτει τον λόγο του τότε
υπουργού ΠΕΧΩΔΕ, ο οποίος διατυπώνει τη δική του εκτίμηση για το περιεχόμενο
του δημοσιεύματος (απαράδεκτο, κατάπτυστο, παράλογο, προκλητικό).
336. *Κώστας Λαλιώτης, Αυτό το: δημοσίευμα της

Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ* Ουάσιγκτον Ποστ ((παύση)) είναι:
(.) απαράδεκτο ((παύση)) είναι
κατάπτυστο ((παύση)) είν’ ένα:
δημοσίευμα ((παύση)) παράλογο
((παύση)) και βεβαίως προκλητικό.
[NET 20.75-78]
Δεύτερον, ο λόγος πολιτικών/αξιωματούχων γίνεται αντικείμενο αφήγησης

πολύ συχνότερα (36.7%) απ’ ό,τι ο λόγος απλών ανθρώπων (23.7%) και
επαγγελματιών (22.4%). Ταυτόχρονα, η αφήγηση είναι η δεύτερη σε συχνότητα
λειτουργία της Αναπαράστασης του Λόγου αυτής της κατηγορίας πηγών, όταν ο
λόγος τους μεταφέρεται από τον/τη δημοσιογράφο (24.1%).
Έτσι, στο παράδειγμα 337, το οποίο αποτελεί απόσπασμα από μια είδηση για
την πρόσκρουση πλοίου στην προβλήτα του λιμανιού της Σάμου, ο ρεπόρτερ
ολοκληρώνει την αφήγησή του αναφερόμενος στην έγκριση που δόθηκε τελικά από
το υπουργείο για την αναχώρηση του πλοίου μετά την επισκευή του (δόθηκε το
πράσινο φως).
337. Έχουν περάσει πέντε ολόκληρες ώρες, και η: αγωνία σιγά σιγά
κορυφώνεται. Δεν έχει ακόμα αποφανθεί η αρμόδια επιτροπή εάν θα
επιτρέψει στο πλοίο Ναϊάς Εξπρές να συνεχίσει το ταξίδι του. Στις
ένδεκα η ώρα, δόθηκε το πράσινο φως από το υπουργείο για να/την:
αναχώρηση του πλοίου με επιβάτες, και προορισμό τον Πειραιά.
[NET 8.24-29]
327
Τρίτον, η υποστήριξη είναι η βασική λειτουργία που επιτελεί ο λόγος της

κατηγορίας των απλών ανθρώπων (33.6%), σε αντίθεση με τις κατηγορίες των
επαγγελματιών και των πολιτικών/αξιωματούχων, των οποίων ο λόγος αξιοποιείται
υποστηρικτικά με πολύ μικρότερη συχνότητα (19.2% και 21% αντίστοιχα). Αντίθετα,
η κατηγορία των απλών ανθρώπων αξιολογεί τα εξιστορούμενα γεγονότα σε πολύ
μικρότερο βαθμό, όπως είδαμε, απ’ ό,τι οι κατηγορίες των επαγγελματιών και των
πολιτικών/αξιωματούχων, μολονότι η αξιολόγηση είναι η δεύτερη σε συχνότητα
λειτουργία που επιτελεί η μεταφορά του λόγου τους στην τηλεοπτική είδηση.
Στο παράδειγμα 338, το οποίο αποτελεί απόσπασμα από μια είδηση με θέμα
την πτήση με πολεμικά αεροσκάφη μαθητών Λυκείου, η ρεπόρτερ παραθέτει τον
λόγο της μητέρας ενός από αυτούς για να τεκμηριώσει τη δική της εξιστόρηση των
γεγονότων.
338. Ρεπόρτερ Στο πλευρό των μαθητών και οι γονείς τους, που δεν
έκρυβαν την αγωνία τους.
*Μητέρα Σίγουρα ένα άγχος, αλλά: ήξερα ότι το ήθελε
Γ. Μπάκα* πάρα πολύ ο Γιώργος, και ήτανε μία μοναδική
ευκαιρία γι’ αυτόν ((παύση)) και χάρηκα πάρα
πολύ. [STAR 29.67-71]
Δεν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των τριών

τηλεοπτικών σταθμών όσον αφορά τις λειτουργίες που επιτελεί η Αναπαράσταση του
Λόγου των διαφορετικών κατηγοριών πηγών, όπως προκύπτει από τον Πίνακα 51.
Τόσο στο MEGA, όσο και στο STAR και τη NET, ο λόγος επαγγελματιών και
πολιτικών/αξιωματούχων χρησιμοποιείται πρωτίστως για να αξιολογήσει τα
εξιστορούμενα γεγονότα (42.1%, 39.1% και 38.8% για την κατηγορία των
επαγγελματιών και 36.3%, 42.5% και 36.5% για την κατηγορία των
πολιτικών/αξιωματούχων στο MEGA, το STAR και τη NET αντίστοιχα). Από την
άλλη πλευρά, ο λόγος της κατηγορίας των απλών ανθρώπων χρησιμοποιείται και
στους τρεις τηλεοπτικούς σταθμούς κυρίως για να υποστηρίξει και να τεκμηριώσει τη
δημοσιογραφική εκδοχή των εξιστορούμενων γεγονότων (33.3%, 34.1% και 33.3%
για το MEGA, το STAR και τη NET αντίστοιχα).
328
Αφήγηση 25 21 9 28 15 9 32 27 26 9 17 14
(26.9%) (21.6%) (20.1%) (22.2%) (23.3%) (18.4%) (25.8%) (23.9%) (22.6%) (16.7%) (29.3%) (33.3%)
Αξιολόγηση 28 27 15 53 25 19 45 48 42 24 27 15
(30.1%) (27.8%) (33.3%) (42.1%) (39.1%) (38.8%) (36.3%) (42.5%) (36.5%) (44.4%) (46.5%) (35.7%)
Προσανατολισμός 9 16 6 22 12 10 22 16 20 18 11 10
(9.7%) (16.5%) (13.3%) (17.5%) (18.8%) (20.4%) (17.7%) (14.2%) (17.4%) (33.3%) (19.0%) (23.8%)
Υποστήριξη 31 33 15 23 12 11 25 22 27 3 3 3
(33.3%) (34.1%) (33.3%) (18.2%) (18.8%) (22.4%) (20.2%) (19.4%) (23.5%) (5.6%) (5.2%) (7.2%)
ΣΥΝΟΛΟ 93 97 45 126 64 13 124 113 115 54 58 42

(100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 51: Σχέση τηλεοπτικού σταθμού και λειτουργιών Αναπαράστασης του Λόγου ανά κατηγορία πηγής (απλοί άνθρωποι: χ2=2.830, df=6, p= 0.830,
επαγγελματίες: χ2=1.004, df=6, p=0.985, πολιτικοί/αξιωματούχοι: χ2=2.047, df=6, p=0.915, Ø/?: χ2=6.147, df=6, p=0.407).
329
Ας προχωρήσουμε τώρα στην εξέταση των τρόπων με τους οποίους

αξιολογούν τα γεγονότα της είδησης οι διαφορετικές κατηγορίες πηγών όταν η
Αναπαράσταση του Λόγου τους χρησιμοποιείται αξιολογικά.
Στον Πίνακα 52 παρουσιάζεται η κατανομή των διαστάσεων αξιολόγησης ανά
κατηγορία πηγών. Από τον Πίνακα προκύπτουν στατιστικά σημαντικές
διαφοροποιήσεις μεταξύ των διαφορετικών κατηγοριών πηγών ως προς τον τρόπο με
τον οποίον αυτές αξιολογούν τα γεγονότα. Πρώτον, οι κατηγορίες των
επαγγελματιών και των πολιτικών/αξιωματούχων αξιολογούν τα γεγονότα,
διατυπώνοντας πρωτίστως εκτιμήσεις γύρω από αυτά (27.8% και 31.9% αντίστοιχα)
(παραδείγματα 339-340). Επιπλέον, οι εκτιμήσεις πολιτικών/αξιωματούχων είναι
αυτές που μεταφέρονται με τη μεγαλύτερη συχνότητα στην τηλεοπτική είδηση
(38.8%).
339. Ο σεισμολόγος ερευνητής Γεράσιμος Παπαδόπουλος παρουσίασε

στο συνέδριο μελέτη που κάνει σε όλη τη χώρα, η οποία θα
ολοκληρωθεί μέσα στον επόμενο χρόνο. Η μελέτη βασίζεται στη
προσομοίωση του σεισμικού κύκλου και σύμφωνα με αυτήν,
υπάρχουν δύο με τρεις περιοχές στη χώρα εκτός της Αττικής,
ώριμες πλέον να δώσουν ισχυρούς σεισμούς. [STAR 22.57-63]
340. Ο πρόεδρος του Συνασπισμού Νίκος Κωνσταντόπουλος
χαρακτηρίζει προκλητικό και καθόλου τυχαίο το δημοσίευμα της
Ουάσιγκτον Ποστ. [NET 11.64-66]
Δεύτερον, η διατύπωση εικασιών γίνεται με μεγαλύτερη συχνότητα από

πολιτικούς/αξιωματούχους (43.4%), ενώ, ταυτόχρονα, η εικασία αποτελεί τη δεύτερη
σε συχνότητα διάσταση αξιολόγησης γι’ αυτήν την κατηγορία πηγών (24.4%)
330
26 6 8 2 42
Συναίσθημα (61.9%) (14.3%) (19.0%) (4.8%) (100%)
(37.2%) (6.2%) (5.9%) (3.1%) (11.4%)
13 24 22 9 68
Κρίση (19.1%) (35.3%) (32.4%) (13.2%) (100%)
(18.6%) (24.7%) (16.3%) (13.6%) (18.5%)
14 27 43 27 111
Εκτίμηση (12.6%) (24.3%) (38.8%) (24.3%) (100%)
(20.0%) (27.8%) (31.9%) (40.9%) (30.2%)
5 12 33 26 76
Εικασία (6.6%) (15.8%) (43.4%) (34.2%) (100%)
(7.1%) (12.4%) (24.4%) (39.4%) (20.7%)
1 5 4 1 11
Υποχρέωση/Αναγκαιότητα (9.1%) (45.4%) (36.4%) (9.1%) (100%)
(1.4%) (5.2%) (3.0%) (1.5%) (3.0%)
11 23 25 1 60
Συνδυασμοί (18.3%) (38.3%) (41.7%) (1.7%) (100%)
(15.7%) (23.7%) (18.5%) (1.5%) (16.2%)
70 97 135 66 368
ΣΥΝΟΛΟ (19.0%) (26.4%) (36.7%) (17.9%) (100%)
(100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 52: Κατηγορίες πηγών και διαστάσεις αξιολόγησης (χ2=95.706, df=15, p=0.000).
331
341. Ρεπόρτερ Αυτή είναι μια απ’ τις δεκάδες νταλίκες, που
καθημερινά περνούν μπροστά απ’ τα μάτια
λιμενικών και τελωνειακών στο λιμάνι της
Πάτρας, με προορισμό την Ιταλία. Και
χρησιμοποιούνται απ’ το αδίστακτο
κύκλωμα των δουλεμπόρων, που
στοιβάζουν μέσα σ’ αυτές Κούρδους
λαθρομετανάστες.
* Κώστας Και: εχθές που με ρωτήσατε:: σε: μια
Καραντώνης, συνέντευξη που: έδωσα (.) αν: ε:: (.) θα
Περιφερειάρχης είναι κι άλλα άτομα μέσα, κανείς (.) είχα
Π.Υ.* πει ότι κανείς δε μπορεί ν’ αποκλείσει
κάτι τέτοιο. [STAR 23.17-25]
Αντίθετα, η κατηγορία των επαγγελματιών δεν αξιολογεί συχνά μέσω της

διατύπωσης εικασιών (12.4%), ενδεχομένως γιατί αυτή η μορφή αξιολόγησης δεν
συνάδει με τη γνώση και την επιστημονική κατάρτιση που αποδίδεται σε αυτήν την
κατηγορία πηγών.
Τρίτον, κρίσεις για τη στάση και τη συμπεριφορά συμμετεχόντων στα
γεγονότα ατόμων διατυπώνουν πρωτίστως οι κατηγορίες των επαγγελματιών και των
πολιτικών/αξιωματούχων (35.3% και 32.4% αντίστοιχα) (παραδείγματα 342-343).
342. [Ρεπόρτερ] Η μελέτη αυτή δεν έχει παραδοθεί στην

Επιτροπή Εκτίμησης Σεισμικού Κινδύνου.
((Γεράσιμος Η Επιτροπή Σεισμικού Κινδύνου νομίζω
Παπαδόπουλος, ότι δεν έδειξε και πολλά δείγματα
Σεισμολόγος- σοβαρότητας, ιδίως με τη δεύτερη
Ερευνητής)) πρόγνωση του κυρίου Βαρώτσου.
((παύση)) Θυμόμαστε όλοι, και νομίζω ότι
είναι πολύ πρόσφατο, πως ο ένας γύρναγε
τις πλάτες στις κάμερες ((παύση)) πως ο
δεύτερος μας έλεγε ο θεός να βάλει το χέρι
του (.) και πως ο τρίτος χαζολογούσε
λέγοντας δε ξέρουμε γιατί ήρθαμ’ εδώ.
[STAR 22.73-81]
332
343. Ρεπόρτερ Τη Παρασκευή, ο πρωθυπουργός θα

συναντηθεί με τους πολιτικούς αρχηγούς,
εκτός από το πρόεδρο της Νέας
Δημοκρατίας, για να τους ενημερώσει και
να τους ζητήσει να κρατήσουν χαμηλούς
τόνους γύρω από το θέμα της επίσκεψης.
*Νίκος Η κυβέρνηση αντιμετωπίζει το πρόβλημα
Κωνσταντόπουλος, με μία νευρικότητα ανεξήγητη ((παύση))
Πρόεδρος ΣΥΝ* ε:: αισθάνεται μία αλλεργία απέναντι σε
αυτές τις δημοκρατικές διαμαρτυρίες
((παύση)) και κυρίως (.) περιφρονεί (.)
την ανάγκη να ενημερώσει ((παύση)) τα
άλλα πολιτικά κόμματα, να ενημερώσει
τη Βουλή. [MEGA 16.65-75]
Τέταρτον, μολονότι η αξιολόγηση μέσω της διατύπωσης εκτιμήσεων για την

αναγκαιότητα ή την υποχρέωση να γίνει ή να μη γίνει κάτι είναι σπάνια στην
τηλεοπτική είδηση, είναι και πάλι οι κατηγορίες των επαγγελματιών και των
πολιτικών/αξιωματούχων που κατεξοχήν αξιολογούν με αυτόν τον τρόπο (45.4% και
36.4% αντίστοιχα) (παράδειγμα 344).
344. *Θύμιος Καρακατσάνης, Αν πρέπει να συνεχίσει να υπάρχει

Ηθοποιός* ζωή στο πλανήτη, πρέπει ν’
αρχίσουμε να συνειδητοποιούμε (.)
τι μας συμβαίνει, και πότε, και π/με
ποιους πρέπει να αντισταθούμε. Θα
μου πείτε εμείς (.) ε κάνουμε ένα: (.)
πολιτιστικό έργο, που θα
μπορούσαμε με το έργο μας να
μιλήσουμε. Ε να. Να όμως που
χρειάζεται κι αυτό (.) να μιλήσουμε
εκ/εκτός έργου. [MEGA 2.31-37]
Τέλος, συναισθηματικά αξιολογεί πρωτίστως η κατηγορία των απλών

ανθρώπων (61.9%), μολονότι η Αναπαράσταση του Λόγου τους χρησιμοποιείται
333
λιγότερο συχνά για να αξιολογήσει γεγονότα και καταστάσεις που εξιστορούνται

στην τηλεοπτική είδηση (βλ. Πίνακα 50). Επιπλέον, η αξιολόγηση των γεγονότων
μέσω της έκφρασης της συναισθηματικής στάσης απέναντι σε αυτά αποτελεί την
πρώτη σε συχνότητα διάσταση αξιολόγησης γι’ αυτήν την κατηγορία πηγών (37.2%)
345. Ρεπόρτερ Ήταν άλλη μία εκπαιδευτική πτήση. Αυτή

τη φορά όμως, στη θέση του συγκυβερνήτη
κάθισαν δύο μαθητές από την Θεσσαλονίκη,
στα πλαίσια των εορτασμών για τη γιορτή
της Πολεμικής Αεροπορίας. Το άγχος και
για τους δύο υποψήφιους πιλότους (.)
μεγάλο.
*Γ. Ναούμ, Μαθητής* Ενθουσιασμένο:ς, και: πιστεύω όλα να
πάνε καλά, αισιόδοξος δηλαδή,
[MEGA 30.15-22]

μεταξύ των τριών τηλεοπτικών σταθμών όσον αφορά τους τρόπους με τους οποίους
αξιολογούν τα γεγονότα της είδησης οι κατηγορίες των απλών ανθρώπων και των
επαγγελματιών. Τόσο στο MEGA, όσο και στο STAR και τη NET η κατηγορία των
απλών ανθρώπων αξιολογεί πρωτίστως συναισθηματικά (32.2%, 40.8% και 40% για
το MEGA, το STAR και τη NET αντίστοιχα), ενώ η κατηγορία των επαγγελματιών
αξιολογεί κυρίως μέσω της διατύπωσης εκτιμήσεων (26.4%, 20% και 42.1% για το
MEGA, το STAR και τη NET αντίστοιχα) και κρίσεων (26.4%, 28% και 15.8% για
το MEGA, το STAR και τη NET αντίστοιχα).
Στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των τριών τηλεοπτικών
σταθμών προκύπτουν για την κατηγορία των πολιτικών/αξιωματούχων. Στο MEGA
και το STAR, οι πολιτικοί/αξιωματούχοι αξιολογούν διατυπώνοντας εικασίες με πολύ
μεγαλύτερη συχνότητα απ’ ό,τι στη NET (35.6% και 27.1% αντίστοιχα έναντι 9.5%
για τη ΝΕΤ). Αντίθετα, στη ΝΕΤ, οι μισές σχεδόν περιπτώσεις αξιολόγησης αυτής
της κατηγορίας πηγών αφορούν τη διατύπωση εκτιμήσεων για γεγονότα και
καταστάσεις της είδησης (47.6% έναντι 22.2% και 27.1% για το MEGA και το STAR
αντίστοιχα). Επιπλέον, η κατηγορία των πολιτικών/αξιωματούχων διατυπώνει κρίσεις
334
Συναίσθημα 9 11 6 4 1 1 4 2 2 1 1 0
(32.2%) (40.8%) (40.0%) (7.5%) (4.0%) (5.3%) (8.9%) (4.2%) (4.8%) (4.2%) (3.7%) (0.0%)
Κρίση 6 6 1 14 7 3 9 4 9 3 3 3
(21.4%) (22.2%) (6.7%) (26.4%) (28.0%) (15.8%) (20.0%) (8.3%) (21.4%) (12.5%) (11.1%) (20.0%)
Εκτίμηση 7 4 3 14 5 8 10 13 20 6 16 5
(25.0%) (14.8%) (20.0%) (26.4%) (20.0%) (42.1%) (22.2%) (27.1%) (47.6%) (25.0%) (59.3%) (33.3%)
Εικασία 2 3 0 4 3 5 16 13 4 13 6 7
(7.1%) (11.1%) (0.0%) (7.5%) (12.0%) (26.3%) (35.6%) (27.1%) (9.5%) (54.1%) (22.2%) (46.7%)
Υποχρέωση/Αναγκαιότητα 0 0 1 3 2 0 0 2 2 0 1 0
(0.0%) (0.0%) (6.7%) (5.8%) (8.0%) (0.0%) (0.0%) (4.2%) (4.8%) (0.0%) (3.7%) (0.0%)
Συνδυασμοί 4 3 4 14 7 2 6 14 5 1 0 0
(14.3%) (11.1%) (26.6%) (26.4%) (28.0%) (10.5%) (13.3%) (29.1%) (11.9%) (4.2%) (0.0%) (0.0%)
ΣΥΝΟΛΟ 28 27 15 53 25 19 45 48 42 24 27 15
(100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%)
ΠΙΝΑΚΑΣ 53: Σχέση τηλεοπτικού σταθμού και διαστάσεων αξιολόγησης ανά κατηγορία πηγής (one-way ANOVA: απλοί άνθρωποι: F=0.663, p=0.519,
335
με μεγαλύτερη συχνότητα στο MEGA και τη NET (20% και 21.4%) απ’ ό,τι στο
STAR, το ποσοστό του οποίου ανέρχεται στο 8.3%. Φαίνεται, λοιπόν, ότι η δημόσια
τηλεόραση επικεντρώνει το ενδιαφέρον της σε γεγονοτικές διαστάσεις της
αξιολόγησης πολιτικών/αξιωματούχων, σε αντίθεση με τους δύο ιδιωτικούς
τηλεοπτικούς σταθμούς, στους οποίους μη γεγονοτικές διαστάσεις της αξιολόγησης
αυτής της κατηγορίας πηγών αξιοποιούνται περισσότερο συχνά.
Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της ανάλυσης όσον αφορά τις λειτουργίες που

επιτελεί η Αναπαράσταση του Λόγου των διαφορετικών κατηγοριών πηγών στην
τηλεοπτική είδηση, μπορούμε να πούμε τα εξής:
1) Ο λόγος επαγγελματιών και πολιτικών/αξιωματούχων στην τηλεοπτική
είδηση λειτουργεί πρωτίστως αξιολογικά. Χρησιμοποιείται, δηλαδή, για να
διατυπωθούν αξιολογικές κρίσεις γύρω από τα γεγονότα και τις καταστάσεις που
εξιστορεί ο/η δημοσιογράφος.
2) Ο λόγος πολιτικών/αξιωματούχων γίνεται συχνότερα ο ίδιος ‘γεγονός’ στην
τηλεοπτική είδηση, λειτουργώντας αφηγηματικά.
3) Η βασική λειτουργία της Αναπαράστασης του Λόγου της κατηγορίας των
απλών ανθρώπων είναι η υποστηρικτική. Ο λόγος τους χρησιμοποιείται συχνότερα
για να τεκμηριώσει και να υποστηρίξει τη δημοσιογραφική εκδοχή των
εξιστορούμενων γεγονότων. Επιπλέον, αν και η αξιολόγηση είναι η δεύτερη σε
συχνότητα λειτουργία της Αναπαράστασης του Λόγου αυτής της κατηγορίας πηγών,
οι απλοί άνθρωποι αξιολογούν με πολύ μικρότερη συχνότητα απ’ ό,τι οι
επαγγελματίες και οι πολιτικοί/αξιωματούχοι.
4) Όσον αφορά τις διαστάσεις αξιολόγησης, υπάρχουν στατιστικά σημαντικές
διαφοροποιήσεις μεταξύ των διαφορετικών κατηγοριών πηγών. Η κατηγορία των
πολιτικών/αξιωματούχων αξιολογεί συχνότερα μέσω της διατύπωσης εκτιμήσεων,
κρίσεων και εικασιών για τα γεγονότα και τους/τις πρωταγωνιστές/τριες των
ειδήσεων. Το ίδιο ισχύει και για την κατηγορία των επαγγελματιών, με τη διαφορά
ότι αυτή η κατηγορία πηγών δεν διατυπώνει συχνά εικασίες για τα γεγονότα.
Αντίθετα, οι απλοί άνθρωποι αξιολογούν πρωτίστως συναισθηματικά. Επιπλέον, είναι
αυτή η κατηγορία πηγών που αξιολογεί συχνότερα με αυτόν τον τρόπο στην
τηλεοπτική είδηση.
336
5) Συνολικότερα, δεν προκύπτουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις

μεταξύ των τριών τηλεοπτικών σταθμών ούτε όσον αφορά τις λειτουργίες που
επιτελεί η Αναπαράσταση του Λόγου των διαφορετικών κατηγοριών πηγών ούτε ως
προς τις διαστάσεις αξιολόγησης όταν η Αναπαράσταση του Λόγου τους λειτουργεί
αξιολογικά. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί ο τρόπος αξιολόγησης της κατηγορίας των
πολιτικών/αξιωματούχων: στους δύο ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς, οι
πολιτικοί/αξιωματούχοι αξιολογούν μέσω της διατύπωσης εικασιών με μεγαλύτερη
συχνότητα απ’ ό,τι στη δημόσια τηλεόραση, η οποία επικεντρώνει το ενδιαφέρον της
σε γεγονοτικές διαστάσεις της αξιολόγησης αυτής της κατηγορίας πηγών, κυρίως τη
διατύπωση εκτιμήσεων.
Από τα αποτελέσματα της ανάλυσης προκύπτει ότι η Αναπαράσταση του

Λόγου χρησιμοποιείται στην τηλεοπτική είδηση πρωτίστως ως μηχανισμός
αξιολόγησης των γεγονότων. Ο/Η δημοσιογράφος, δηλαδή, ενσωματώνει στον δικό
του/της λόγο τον λόγο τρίτων προκειμένου να προβάλλει και να τονίσει τη σημασία
και τη σπουδαιότητα των γεγονότων που ο/η ίδιος/α εξιστορεί. Η αξιολόγηση
αποτελεί, όπως είδαμε (1.3.2.), βασικό στοιχείο κάθε αφήγησης, καθώς αναδεικνύει
την αξία της ιστορίας και τον λόγο για τον οποίον έγινε η εξιστόρησή της (βλ. και
Labov 1972, Toolan 2001). Ωστόσο, η δημοσιογραφική δεοντολογία δεν επιτρέπει τη
ρητή αξιολόγηση των εξιστορούμενων γεγονότων από τον/τη δημοσιογράφο (βλ. και
1.3.7.). Αξιοποιώντας, λοιπόν, την Αναπαράσταση του Λόγου ως αξιολογικό
μηχανισμό, ο/η δημοσιογράφος επιτυγχάνει ταυτόχρονα δύο πράγματα: αφενός, να
ενσωματώσει στο κείμενο της είδησης απόψεις και κρίσεις για τα γεγονότα, οι
οποίες, μολονότι δεν είναι δικές του/της, είναι ‘αντικειμενικές’ διότι έχουν πράγματι
διατυπωθεί από τρίτους/ες, και αφετέρου, να αποστασιοποιηθεί ο/η ίδιος/α από τις
διατυπωμένες αξιολογήσεις και να αποποιηθεί την ευθύνη για τη διατύπωσή τους,
τηρώντας έτσι τις αρχές της αντικειμενικότητας και της ουδετερότητας που επιτάσσει
η δημοσιογραφική δεοντολογία (βλ. και Bell 1991, van Dijk 1988: 54-55). Βέβαια, η
επιλογή των ατόμων των οποίων οι απόψεις διατυπώνονται δεν είναι απαραίτητα
αντικειμενική, όπως θα δούμε παρακάτω.
337
Η λειτουργία της αφήγησης είναι η δεύτερη σε συχνότητα λειτουργία που

επιτελεί η Αναπαράσταση του Λόγου στην τηλεοπτική είδηση. Ο λόγος τρίτων,
δηλαδή, έρχεται στο προσκήνιο της αφήγησης και αποτελεί ένα από τα κυρίως
γεγονότα της ιστορίας. Αυτή η λειτουργία της Αναπαράστασης του Λόγου είναι
απόρροια του γεγονότος ότι η ειδησεογραφική θεματολογία δεν περιορίζεται στη
δημοσιοποίηση και εξιστόρηση μη γλωσσικών γεγονότων, αλλά, σε σημαντικό
βαθμό, περιλαμβάνει και την εξιστόρηση γλωσσικών συμβάντων, τα οποία ως
(γλωσσικές) πράξεις μπορούν να έχουν εξίσου σημαντικές συνέπειες (για
παράδειγμα, κυβερνητικές ανακοινώσεις ή επίσημες διακηρύξεις) (βλ. και Bell 1991:
190-198).
Περνώντας στις διαστάσεις αξιολόγησης στις περιπτώσεις εκείνες κατά τις
οποίες η Αναπαράσταση του Λόγου λειτουργεί αξιολογικά, είδαμε ότι το ενδιαφέρον
του/της δημοσιογράφου επικεντρώνεται στις εκτιμήσεις που διατυπώνονται για την
αξία, την ποιότητα, τη σημασία και τις συνέπειες που μπορεί να έχουν τα γεγονότα
της είδησης. Σε σημαντικό επίσης βαθμό, η αξιολόγηση των γεγονότων συντελείται
μέσω της διατύπωσης εικασιών για τις συνέπειές τους και κρίσεων για τη στάση και
τη συμπεριφορά των πρωταγωνιστών/τριών τους. Η προτίμηση σε αυτές τις
διαστάσεις αξιολόγησης φαίνεται να υπαγορεύεται από τη γενικότερη ανάγκη για
ενίσχυση και τεκμηρίωση της σπουδαιότητας των εξιστορούμενων γεγονότων που
καθιστούν την είδηση αξιοδημοσίευτη. Έτσι, η διατύπωση εκτιμήσεων για τη
σημασία και τη σοβαρότητα των γεγονότων της είδησης αναδεικνύουν με τον
καλύτερο τρόπο την πληροφοριακή αξία της, εστιάζοντας στις (θετικές ή αρνητικές)
συνέπειες των γεγονότων για το κοινό. Όταν η διατύπωση εκτιμήσεων δεν είναι, για
κάποιον λόγο, εφικτή (για παράδειγμα, όταν τα γεγονότα είναι ακόμη ρευστά ή η
ερμηνεία τους παραμένει ασαφής), η αξιολόγηση μέσω της διατύπωσης εικασιών για
τις ενδεχόμενες συνέπειες και επιπτώσεις των γεγονότων φαίνεται ότι αποτελεί τη
δεύτερη επιλογή. Όταν το τι συνέβη και τι επιπτώσεις είχε δεν μπορεί να εκτιμηθεί,
το τι, θεωρητικά, θα μπορούσε να συμβεί και ποιες επιπτώσεις θα μπορούσε να έχει
επιστρατεύεται για να αναδείξει τη σπουδαιότητα της είδησης (πρβλ. Labov 1972:
380-387). Τέλος, η διατύπωση κρίσεων για τη στάση και τη συμπεριφορά των
πρωταγωνιστών/τριών των γεγονότων αποτελεί έναν ακόμη τρόπο με τον οποίο
προβάλλεται η αξία της ιστορίας. Αξιολογώντας τους/τις συμμετέχοντες/ουσες στα
γεγονότα, αναδεικνύεται, ταυτόχρονα, και η σημασία των πράξεών τους.
338
Το γεγονός ότι δεν προκύπτουν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις

μεταξύ των τριών τηλεοπτικών σταθμών όσον αφορά τις λειτουργίες της
Αναπαράστασης του Λόγου και τις διαστάσεις αξιολόγησης όταν η Αναπαράσταση
του Λόγου λειτουργεί αξιολογικά υποδηλώνει, και σε αυτήν την περίπτωση, μια
γενικευμένη και παγιωμένη δημοσιογραφική πρακτική.
Ωστόσο, η ανάλυση των αποτελεσμάτων έδειξε ότι υπάρχει διαφοροποίηση
στον τρόπο με τον οποίο αξιοποιείται η Αναπαράσταση του Λόγου των διαφορετικών
κατηγοριών πηγών στην τηλεοπτικη είδηση. Από τη μια πλευρά, είναι ο λόγος
επαγγελματιών και πολιτικών/αξιωματούχων που χρησιμοποιείται με μεγαλύτερη
συχνότητα για να διατυπωθούν αξιολογικές κρίσεις για τα γεγονότα που εξιστορεί ο/η
δημοσιογράφος. Επιπλέον, ο λόγος πολιτικών/αξιωματούχων έρχεται συχνότερα στο
επίκεντρο της αφήγησης του/της δημοσιογράφου, λειτουργώντας αφηγηματικά. Από
την άλλη πλευρά, η Αναπαράσταση του Λόγου της κατηγορίας των απλών ανθρώπων
αξιοποιείται κυρίως υποστηρικτικά, ως μέσο τεκμηρίωσης της δημοσιογραφικής
εκδοχής των εξιστορούμενων γεγονότων.
Διαφοροποιήσεις μεταξύ των διαφορετικών κατηγοριών πηγών προκύπτουν
και ως προς τον τρόπο με τον οποίον αυτές αξιολογούν τα γεγονότα της είδησης, όταν
η Αναπαράσταση του Λόγου τους λειτουργεί αξιολογικά. Εκτιμήσεις και κρίσεις για
τα γεγονότα και τους/τις πρωταγωνιστές/τριές τους διατυπώνουν συχνότερα οι
κατηγορίες των επαγγελματιών και των πολιτικών/αξιωματούχων. Επιπλέον, η
κατηγορία των πολιτικών/αξιωματούχων διατυπώνει εικασίες με πολύ μεγαλύτερη
συχνότητα απ’ ό,τι οι άλλες κατηγορίες πηγών. Αντίθετα, συναισθηματικά αξιολογεί
πρωτίστως η κατηγορία των απλών ανθρώπων. Επιπλέον, είναι αυτή η διάσταση
αξιολόγησης που αξιοποιείται συχνότερα από τον/τη δημοσιογράφο, όταν ο λόγος
αυτής της κατηγορίας πηγών χρησιμοποιείται αξιολογικά.
Μπορούμε να ερμηνεύσουμε τις παραπάνω διαφοροποιήσεις μεταξύ των
διαφορετικών κατηγοριών πηγών ως προς τον τρόπο με τον οποίον αξιοποιείται η
Αναπαράσταση του Λόγου τους στην τηλεοπτική είδηση εάν λάβουμε και πάλι
υπόψη το γενικότερο επικοινωνιακό και θεσμικό συμφραστικό πλαίσιο μέσα στο
οποίο διαμορφώνεται η δημοσιογραφική γλωσσική πρακτική. Όπως ήδη είδαμε, ο
θεσμικός ρόλος του/της δημοσιογράφου συνίσταται στην εξασφάλιση και παροχή
αξιόπιστης και έγκυρης πληροφόρησης. Ταυτόχρονα, ωστόσο, λειτουργώντας κάτω
από οικονομικές πιέσεις για την εξασφάλιση μεγαλύτερου κοινού, ο/η
δημοσιογράφος επιδιώκει να καταστήσει την είδηση περισσότερο ελκυστική για
339
τον/την τηλεθεατή/τρια, ενισχύοντας το στοιχείο της διασκέδασης μέσω της

δραματοποίησης των γεγονότων. Η διαφοροποίηση στις λειτουργίες που επιτελεί η
Αναπαράσταση του Λόγου των διαφορετικών κατηγοριών πηγών φαίνεται ότι
υπαγορεύεται από τους διαφορετικούς στόχους που καλείται να ικανοποιήσει η
αξιοποίηση του λόγου τους στην τηλεοπτική είδηση.
Ο λόγος επαγγελματιών και πολιτικών/αξιωματούχων χρησιμοποιείται
συχνότερα για να αξιολογήσει τα γεγονότα της είδησης, καθώς η αξιοπιστία που
αυτές οι πηγές απολαμβάνουν,λόγω του κύρους τους θεωρείται ότι διασφαλίζει την
αξιοπιστία και την εγκυρότητα της είδησης και, ταυτόχρονα, αναδεικνύει τη
σπουδαιότητά της. Για τον ίδιο λόγο, η Αναπαράσταση του Λόγου της κατηγορίας
των πολιτικών/αξιωματούχων έρχεται συχνότερα στο επίκεντρο της είδησης
λειτουργώντας αφηγηματικά. Καθώς η δράση κοινωνικών υποκειμένων που
δραστηριοποιούνται σε θεσμικά πεδία του δημόσιου βίου μπορεί να έχει σημαντικές
επιπτώσεις στην καθημερινότητα και τη ζωή των πολιτών, ο λόγος τους ως γλωσσική
πράξη αποκτά σημαντική πληροφοριακή αξία για τον/τη δημοσιογράφο.
Από την άλλη πλευρά, ο λόγος απλών ανθρώπων δεν φαίνεται να
διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στην αφηγηματική δομή της είδησης.
Χρησιμοποιείται με πολύ μικρότερη συχνότητα ως μηχανισμός αξιολόγησης των
γεγονότων της είδησης, καθώς, λόγω έλλειψης κύρους, η εγκυρότητα των
πληροφοριών που παρέχουν θεωρείται αμφισβητήσιμη. Επιπλέον, η κοινωνική δράση
αυτής της κατηγορίας πηγών περιορίζεται στο ιδιωτικό πεδίο. Ως εκ τούτου, οι
(γλωσσικές) πράξεις τους δεν έχουν συχνά σημαντικό αντίκτυπο στο κοινωνικό
σύνολο και γι’ αυτό ο λόγος τους δεν έρχεται συχνά στο προσκήνιο της αφήγησης ως
ένα από τα κυρίως γεγονότα της. Ο λόγος τους αξιοποιείται συχνότερα ως
μηχανισμός υποστήριξης της δημοσιογραφικής εκδοχής των γεγονότων. Δηλαδή, θα
μπορούσε θεωρητικά να απουσιάζει χωρίς να διαταράξει τη συνοχή της αφήγησης,
καθώς η υποστήριξη, όπως ανέφερα στο έκτο κεφάλαιο, δεν αποτελεί συστατικό
στοιχείο της αφηγηματικής δομής της είδησης. Γιατί, λοιπόν, ο/η δημοσιογράφος
επιλέγει να αξιοποιήσει στην αφήγησή του τον λόγο αυτής της κατηγορίας πηγών από
τη στιγμή που η συμβολή του είτε στην αφηγηματική ροή είτε στην αξιολόγηση των
γεγονότων της ιστορίας είναι περιορισμένη;
Πιστεύω ότι η απάντηση σε αυτό το ερώτημα μπορεί να δοθεί εάν λάβουμε
υπόψη τον τρόπο με τον οποίον μεταφέρεται ο λόγος των απλών ανθρώπων σε αυτές
τις περιπτώσεις. Από τις συνολικά 79 περιπτώσεις Αναπαράστασης του Λόγου της
340
κατηγορίας των απλών ανθρώπων που λειτουργούν υποστηρικτικά (βλ. Πίνακα 50),
οι 76 είναι περιπτώσεις παράθεσης. Ο αριθμός αυτός αποτελεί το 66.7% του συνόλου
των περιπτώσεων παράθεσης γι’ αυτήν την κατηγορία πηγών, οι οποίες ανέρχονται
σε 114 (βλ. Πίνακα 40). Φαίνεται, λοιπόν, ότι, μολονότι η μεταφορά του λόγου της
κατηγορίας των απλών ανθρώπων δεν συνεισφέρει πολλά στην αφηγηματική δομή
της είδησης, χρησιμοποιείται, ωστόσο, ως μηχανισμός δραματοποίησής της, καθώς
προσδίδει έναν τόνο αυθεντικότητας, ρεαλιστικότητας και αμεσότητας στην
εξιστόρηση των γεγονότων, καθιστώντας έτσι την είδηση περισσότερο ελκυστική για
τον/την τηλεθεατή/τρια. Η ερμηνεία αυτή συμβαδίζει με τα όσα είπαμε παραπάνω
(7.3.3.) για τη χρήση της παράθεσης ως ρητορικού μηχανισμού συνομιλιοποίησης του
δημοσιογραφικού λόγου σε αυτές τις περιπτώσεις. Ο λόγος, λοιπόν, αυτής της
κατηγορίας πηγών αποτελεί έναν μηχανισμό ενίσχυσης του στοιχείου της
διασκέδασης στην τηλεοπτική είδηση.
Η ερμηνεία αυτή συμβαδίζει και με τις διαφοροποιήσεις που προκύπτουν από
την ανάλυση των αποτελεσμάτων ως προς τους τρόπους με τους οποίους αξιολογούν
τα γεγονότα της τηλεοπτικής είδησης οι διαφορετικές κατηγορίες πηγών όταν η
Αναπαράσταση του Λόγου τους λειτουργεί αξιολογικά. Όπως είδαμε, είναι οι
επαγγελματίες και οι πολιτικοί/αξιωματούχοι που διατυπώνουν συχνότερα
εκτιμήσεις, εικασίες και κρίσεις για τα γεγονότα και τους/τις πρωταγωνιστές/τριες
των ειδήσεων. Αντίθετα, οι απλοί άνθρωποι αξιολογούν πρωτίστως μέσω της
έκφρασης της συναισθηματικής στάσης τους απέναντι στα γεγονότα. Η
διαφοροποίηση αυτή είναι απόρροια των διαφορετικών στόχων που καλείται να
εξυπηρετήσει η αξιολόγησή τους στην τηλεοπτική είδηση. Διατυπώνοντας
εκτιμήσεις, εικασίες και κρίσεις, πηγές με υψηλό κύρος αναδεικνύουν τη
σπουδαιότητα της είδησης, τονώνοντας την αξιοπιστία της. Αντίθετα, εκφράζοντας τη
σναισθηματική τους στάση απέναντι στα γεγονότα, πηγές που στερούνται κύρους
τονώνουν το δραματικό στοιχείο της είδησης, καθιστώντας την περισσότερο
ελκυστική για τον/την τηλεθεατή/τρια.
Συνολικότερα, δεν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των
τριών τηλεοπτικών σταθμών ως προς τις λειτουργίες που επιτελεί η Αναπαράσταση
του Λόγου των διαφορετικών κατηγοριών πηγών, γεγονός που δείχνει ότι και στην
περίπτωση των λειτουργιών υπάρχει μια παγιωμένη και γενικευμένη δημοσιογραφική
γλωσσική πρακτική. Όσον αφορά τις διαστάσεις αξιολόγησης όταν ο λόγος των
διαφορετικών κατηγοριών πηγών χρησιμοποιείται αξιολογικά, η διαφοροποίηση
341
μεταξύ της NET και των δύο ιδιωτικών σταθμών MEGA και STAR ως προς τις
διαστάσεις αξιολόγησης της κατηγορίας των πολιτικών/αξιωματούχων μπορεί να
αποδοθεί στο διαφορετικό ειδησεογραφικό ύφος που υιοθετούν: εμμένοντας σε
γεγονοτικές διαστάσεις της αξιολόγησης αυτής της κατηγορίας πηγών (κυρίως
εκτιμήσεις), η ΝΕΤ ενισχύει το πιο ‘σοβαρό’ προφίλ που προβάλλει σε σχέση με τους
δύο ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς, στους οποίους η κατηγορία των
πολιτικών/αξιωματούχων αξιολογεί συχνότερα μέσω της διατύπωσης εικασιών για τα
γεγονότα.
δημοσιογραφική πρακτική διαφοροποιείται τόσο ως προς τις λειτουργίες που επιτελεί
η Αναπαράσταση του Λόγου των διαφορετικών κατηγοριών πηγών σε αυτήν όσο και
ως προς τους τρόπους με τους οποίους οι διαφορετικές κατηγορίες πηγών αξιολογούν
τα γεγονότα που εξιστορεί ο/η δημοσιογράφος. Από τη μια πλευρά, ο λόγος πηγών με
υψηλό κύρος αξιοποιείται πρωτίστως για να αξιολογήσει τα γεγονότα της είδησης,
καθώς με αυτόν τον τρόπο αναδεικνύεται η αξιοπιστία και η εγκυρότητα της
δημοσιογραφικής αφήγησης. Επιπλέον, ο λόγος αυτών των κατηγοριών πηγών
έρχεται συχνότερα στο προσκήνιο της είδησης λειτουργώντας αφηγηματικά, λόγω
της αυξημένης πληροφοριακής αξίας του. Τέλος, πηγές με υψηλό κύρος αξιολογούν
συχνότερα τα γεγονότα και τους/τις πρωταγωνιστές/τριες της είδησης,
διατυπώνοντας, κατά κανόνα, εκτιμήσεις, εικασίες και κρίσεις για αυτά. Από την
άλλη πλευρά, ο λόγος πηγών που στερούνται κύρους αξιοποιείται πρωτίστως ως
μηχανισμός υποστήριξης της δημοσιογραφικής εκδοχής των γεγονότων, καθώς δεν
αξιοποιείται για να προωθήσει την αφήγηση, αλλά για να συμβάλλει στη
δραματοποίησή της. Επιπλέον, αυτή η κατηγορία πηγών αξιολογεί τα γεγονότα της
είδησης κυρίως μέσω της έκφρασης της συναισθηματικής της στάσης απέναντι σε
αυτά.
Συνολικότερα, λοιπόν, είναι ο λόγος φωνών με κύρος και θεσμική εξουσία
που κατέχει κεντρική θέση στην αφηγηματική δομή της τηλεοπτικής είδησης,
λειτουργώντας είτε αφηγηματικά είτε αξιολογικά. Κατά συνέπεια, είναι η δική τους
οπτική που διαμορφώνει την ερμηνεία των εξιστορούμενων γεγονότων και
προβάλλεται συστηματικά από τον/τη δημοσιογράφο. Αντίθετα, οι απόψεις,
αξιολογήσεις και, γενικότερα, η οπτική φωνών που στερούνται κύρους και θεσμικής
εξουσίας αξιοποιείται με μικρότερη συχνότητα από τον/τη δημοσιογράφο. Το
ενδιαφέρον του/της επικεντρώνεται σε συναισθηματικές πτυχές του λόγου τους, ο
342
οποίος αξιοποιείται πρωτίστως για να δραματοποιήσει την αφήγηση. Όπως

επισημαίνει η Scannell (1991), οι απλοί άνθρωποι έχουν δικαίωμα στη διατύπωση
των εμπειριών και των συναισθημάτων τους, αλλά όχι στη διατύπωση των απόψεών
τους. Με αυτόν τον τρόπο, ωστόσο, η δημοσιογραφική πρακτική συστηματικά
συμβάλλει στην αναπαραγωγή της ανισοκατανομής της εξουσίας.
343
8. ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ
Αντικείμενο εξέτασης της παρούσας έρευνας ήταν η πολυφωνία του

δημοσιογραφικού λόγου. Το ενδιαφέρον μου επικεντρώθηκε στη μελέτη και ανάλυση
των γλωσσικών μηχανισμών με τους οποίους συγκροτούνται πολυφωνικά τα κείμενα
του δημοσιογραφικού λόγου, με απώτερο στόχο να διερευνηθεί τι συνεπάγεται η
οργάνωση και διαχείριση αυτής της πολυφωνίας για την ιδεολογική λειτουργία του
δημοσιογραφικού λόγου στην αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας.
Γι’ αυτόν τον σκοπό, η Κριτική Ανάλυση του Λόγου, η οποία θέτει το ζήτημα
της εξουσίας ως άμεσα διαπλεκόμενο με τη γλώσσα, παρείχε το ευρύτερο θεωρητικό
πλαίσιο. Η αποδοχή μιας διαλεκτικής σχέσης μεταξύ γλώσσας και κοινωνίας και η
θεώρηση του λόγου ως μορφής κοινωνικής πρακτικής με τρεις συνιστώσες (κείμενο,
γλωσσική πρακτική, κοινωνικο-πολιτισμική πρακτική) - βασικές θέσεις της Κριτικής
Ανάλυσης του Λόγου - αποτέλεσαν τη θεωρητική αφετηρία για την εξέταση και
ερμηνεία των γλωσσικών χαρακτηριστικών των κειμένων ως μέρους ευρύτερων
κοινωνικών διεργασιών στις οποίες οι σχέσεις εξουσίας διαδραματίζουν καθοριστικό
ρόλο.
Η διερεύνηση της πολυφωνικής συγκρότησης του δημοσιογραφικού λόγου
επέβαλε την υιοθέτηση μιας διακειμενικής προσέγγισης στην ανάλυση των κειμένων
του. Η έννοια της διακειμενικότητας, ως η γλωσσική όψη της κοινωνικής
πολυφωνίας, αποτέλεσε σημαντικό εννοιολογικό εργαλείο, καθώς παραπέμπει στην
ιστορικότητα των συνθηκών και των συμβάσεων παραγωγής, κατανομής και
ερμηνείας των κειμένων και τονίζει την ετερογενή συγκρότησή τους από
προγενέστερα κείμενα. Ωστόσο, η διακειμενική συγκρότηση των κειμένων δεν είναι
ένα ελεύθερο παιχνίδι επιλογών, αλλά αποτελεί προϊόν ιεραρχικά δομημένων
συμβάσεων οι οποίες διέπονται από σχέσεις εξουσίας. Γι’ αυτόν τον λόγο, η
διακειμενική ανάλυση συνδυάστηκε με την Κριτική Ανάλυση του Λόγου,
καθιστώντας, με αυτόν τον τρόπο, δυνατή την εξέταση της σύστασης και της
344
οργάνωσης της πολυφωνίας στον δημοσιογραφικό λόγο και τη διερεύνηση των

ιδεολογικών συνεπειών της.
Το ενδιαφέρον μου επικεντρώθηκε στην Αναπαράσταση του Λόγου διότι
αποτελεί τη βασικότερη μορφή διακειμενικότητας στο κειμενικό είδος της
τηλεοπτικής είδησης, με το οποίο ασχολήθηκα, λόγω της πληροφοριακής αξίας που
αποκτά σε αυτό ο λόγος τρίτων. Όπως είδαμε στο τέταρτο κεφάλαιο, η
Αναπαράσταση του Λόγου δεν αποτελεί την πιστή και ‘αντικειμενική’ αναπαραγωγή
του λόγου τρίτων, αλλά την καταγραφή του τρόπου με τον οποίον προσλαμβάνεται
και αφομοιώνεται ο λόγος τρίτων από τον/την ομιλητή/τρια. Η διαδικασία αυτή δεν
είναι ατομική, αλλά κοινωνική: καθορίζεται από τις συνθήκες της επικοινωνίας και
το ευρύτερο θεσμικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται η Αναπαράσταση του Λόγου,
καθώς και από τους στόχους που καλείται να επιτελέσει σε αυτό.
Η έρευνα γύρω από την Αναπαράσταση του Λόγου επικεντρώθηκε στους
γραμματικούς μηχανισμούς με τους οποίους ο μεταφερόμενος λόγος ενσωματώνεται
στον λόγο του/της ομιλητή/τριας (π.χ., επιλογή μεταξύ Ευθέος ή Πλαγίου Λόγου).
Επειδή, ωστόσο, η μεταφορά και απόδοση του λόγου τρίτων περιλαμβάνει και άλλες
πτυχές πέραν του τρόπου αναπαράστασης (π.χ., την πηγή του λόγου και τον τρόπο
αναπαράστασής της), οι οποίες είτε δεν εξετάζονται καθόλου στη βιβλιογραφία είτε
εξετάζονται μεμονωμένα, υιοθετήθηκε μια πιο σφαιρική προσέγγιση του φαινομένου
της Αναπαράστασης του Λόγου.
Η ανάλυση της Αναπαράστασης του Λόγου στην παρούσα έρευνα, λοιπόν,
οργανώθηκε γύρω από τέσσερις άξονες, οι οποίοι περιέλαβαν την εξέταση: 1) των
γλωσσικών μηχανισμών τους οποίους χρησιμοποιεί ο/η δημοσιογράφος για να
αναπαραστήσει τις πηγές των οποίων τον λόγο μεταφέρει, 2) του περιεχομένου της
Αναπαράστασης του Λόγου, όπως αυτό γίνεται εμφανές από την επιλογή ενδεικτών,
οι οποίοι εισάγουν την Αναπαράσταση του Λόγου και, ταυτόχρονα, ερμηνεύουν το
περιεχόμενό της, 3) των τρόπων και των μορφών με τις οποίες μεταφέρεται στον
λόγο του/της δημοσιογράφου ο λόγος τρίτων και 4) των λειτουργιών που καλείται να
επιτελέσει η Αναπαράσταση του Λόγου.
Η ιδεολογική διάσταση της δημοσιογραφικής πρακτικής εξέταστηκε μέσω της
ανάλυσης του συστήματος σχέσεων μεταξύ των γλωσσικών επιλογών σε κάθε
επιμέρους άξονα και των κατηγοριών των πηγών των οποίων ο λόγος μεταφέρεται
από τον/τη δημοσιογράφο. Η κατηγοριοποίηση των πηγών έγινε με κριτήριο το
κύρος τους.
345
Το κειμενικό είδος με το οποίο ασχολήθηκα είναι η λεγόμενη ‘σκληρή’

είδηση (και πιο συγκεκριμένα, η τηλεοπτική ‘σκληρή’ είδηση). Συνολικότερα,
απομαγνητοφωνήθηκαν 89 ειδήσεις των κεντρικών δελτίων ειδήσεων των
τηλεοπτικών σταθμών MEGA, STAR και NET της περιόδου 1-5 Νοεμβρίου 1999.
Η οργάνωση και επεξεργασία των αποτελεσμάτων της έρευνας έγινε σε δύο
στάδια. Στο πρώτο στάδιο, διερευνήθηκαν συνολικότερα οι γλωσσικές επιλογές όσον
αφορά τους τέσσερις άξονες ανάλυσης που προανέφερα, με στόχο να
προσδιοριστούν οι γενικότερες τάσεις ως προς τρόπο με τον οποίο ενσωματώνεται
και αξιοποιείται ο λόγος τρίτων στον δημοσιογραφικό λόγο και να εντοπιστούν
ενδεχόμενες διαφοροποιήσεις στην ειδησεογραφική πρακτική των τριών τηλεοπτικών
σταθμών. Τα αποτελέσματα αυτού του σταδίου της έρευνας χρησιμοποιήθηκαν στη
συνέχεια ως βάση και μέτρο σύγκρισης για τη διερεύνηση πιθανών αποκλίσεων και
διαφοροποιήσεων στον τρόπο με τον οποίον ο/η δημοσιογράφος χειρίζεται και
αξιοποιεί τον λόγο των πηγών του/της ανάλογα με το κύρος που αυτές
απολαμβάνουν.
Ας συγκεφαλαιώσουμε, λοιπόν, τα αποτελέσματα της έρευνας, ξεκινώντας
από τις γενικότερες επιλογές ως προς τον τρόπο με τον οποίον μεταφέρεται και
αποδίδεται ο λόγος τρίτων στον δημοσιογραφικό λόγο.
Όσον αφορά τον τρόπο αναπαράστασης της πηγής του λόγου, είδαμε ότι η
πηγή του λόγου αναφέρεται ρητά στο κείμενο και προσωποποιείται,
αναπαριστάνεται, δηλαδή, ως συγκεκριμένο άτομο ή ομάδα ατόμων. Στη συντριπτική
πλειοψηφία αυτών των περιπτώσεων, η πηγή καθορίζεται, δηλαδή, η ταυτότητά της
προσδιορίζεται με κάποιον τρόπο. Ο πιο συχνός τρόπος καθορισμού είναι η
ταυτόχρονη κατηγοριοποίηση και ονομασία. Πιο συγκεκριμένα, η πηγή καθορίζεται
μέσω της λειτουργικής κατηγοριοποίησης και ονομάζεται μέσω της φόρμουλας
[Όνομα+Επώνυμο].
Ως προς το περιεχόμενο της Αναπαράστασης του Λόγου και τους ενδείκτες
με τους οποίους εισάγεται, είδαμε ότι ο εξωτερικευμένος λόγος αποτελεί το
κατεξοχήν αντικείμενο αναπαράστασης στην τηλεοπτική είδηση, σε αντίθεση με τον
εσωτερικευμένο λόγο, ο οποίος δεν χρησιμοποιείται συχνά. Ωστόσο, και στις δύο
περιπτώσεις, ο μεταφερόμενος λόγος εισάγεται, κατά κανόνα, με κάποιον ενδείκτη.
Από αυτούς, είναι οι δηλωτικοί και οι προτασιακοί που αξιοποιούνται με μεγαλύτερη
συχνότητα από τον/τη δημοσιογράφο για την εισαγωγή του εξωτερικευμένου και
εσωτερικευμένου λόγου αντίστοιχα.
346
Ως προς τους τρόπους και τις μορφές Αναπαράστασης του Λόγου, η

παράθεση, και μάλιστα η παράθεση με τεχνικά μέσα, αποτελεί τον συχνότερο τρόπο
Αναπαράστασης του Λόγου στην τηλεοπτική είδηση. Συνολικότερα, ωστόσο, είναι οι
πιο πλάγιοι τρόποι που χρησιμοποιούνται με μεγαλύτερη συχνότητα, κυρίως η
παράφραση και η σύνοψη. Η αφηγηματική απόδοση, η συνήχηση και οι συνδυασμοί
τρόπων, αντίθετα, δεν αποτελούν συνήθεις τρόπους μεταφοράς και απόδοσης του
λόγου τρίτων στην τηλεοπτική είδηση.
Τέλος, όσον αφορά τις λειτουργίες της Αναπαράσταση του Λόγου, ο λόγος
τρίτων χρησιμοποιείται κατά κανόνα ως μηχανισμός αξιολόγησης των γεγονότων της
είδησης. Η αξιολόγηση παίρνει συνήθως τη μορφή διατύπωσης εκτιμήσεων για τα
γεγονότα. Σε μικρότερο βαθμό, συνίσταται στη διατύπωση εικασιών γι’ αυτά και
κρίσεων για τους πρωταγωνιστές τους. Από την άλλη πλευρά, η αξιολόγηση ως
έκφραση της συναισθηματικής στάσης του αξιολογούντος ατόμου απέναντι στα
γεγονότα και ως διατύπωση κρίσεων για την υποχρέωση ή αναγκαιότητα να γίνει
κάτι δεν είναι συχνή στην τηλεοπτική είδηση.
Από τις υπόλοιπες λειτουργίες, είναι η αφηγηματική που εμφανίζεται
περισσότερο συχνά στην τηλεοπτική είδηση. Ο λόγος τρίτων, δηλαδή, έρχεται στο
επίκεντρο της αφηγηματικής δράσης, όντας ένα από τα κυρίως γεγονότα της
ιστορίας.
Η επεξεργασία και ανάλυση του υλικού έδειξε ότι οι παραπάνω γλωσσικές
επιλογές δεν είναι καθολικές και ότι υπάρχουν συστηματικές διαφοροποιήσεις
μεταξύ των διαφορετικών κατηγοριών πηγών ως προς τον τρόπο με τον οποίον
μεταφέρεται και αποδίδεται ο λόγος τους.
Ως προς τη συχνότητα εμφάνισής τους, οι κατηγορίες των
πολιτικών/αξιωματούχων και των επαγγελματιών χρησιμοποιούνται συχνότερα ως
πηγές στην τηλεοπτική είδηση, σε αντίθεση με την κατηγορία των απλών ανθρώπων,
των οποίων ο λόγος γίνεται αντικείμενο αναπαράστασης σε μικρότερο βαθμό. Ο
λόγος των δεύτερων, ωστόσο, ακούγεται πιο συχνά στους δύο ιδιωτικούς
τηλεοπτικούς σταθμούς απ’ ό,τι στη δημόσια τηλεόραση.
Όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίον αναπαριστάνονται οι διαφορετικές
κατηγορίες πηγών, οι κατηγορίες των πολιτικών/αξιωματούχων και των
επαγγελματιών αναφέρονται ρητά στο κείμενο της τηλεοπτικής είδησης με πολύ
μεγαλύτερη συχνότητα απ’ ό,τι η κατηγορία των απλών ανθρώπων. Κατά συνέπεια, η
ταυτότητά τους έρχεται συχνότερα στο προσκήνιο και προβάλλεται. Επιπλέον, αν και
347
η απο-προσωποποίηση ως τρόπος αναπαράστασης της πηγής δεν χρησιμοποιείται

συχνά στην τηλεοπτική είδηση, είναι οι κατηγορίες των πολιτικών/αξιωματούχων και
των επαγγελματιών που κατά κύριο λόγο αποπροσωποποιούνται, γεγονός που τους
αποδίδει μια απρόσωπη μορφή κύρους και επισημότητας, καθιστώντας τον λόγο τους
πιο εύκολα αποδεκτό.
Διαφοροποιήσεις υπάρχουν και ως προς τον τρόπο καθορισμού των
διαφορετικών κατηγοριών πηγών. Οι κατηγορίες των πολιτικών/αξιωματούχων και
των επαγγελματιών καθορίζονται κυρίως μέσω της ταυτόχρονης κατηγοριοποίησης
και ονομασίας τους. Η κατηγοριοποίηση, σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι σχεδόν
αποκλειστικά λειτουργική ενώ η ονομασία γίνεται μέσω της φόρμουλας
[Όνομα+Επώνυμο]. Η λειτουργική κατηγοριοποίηση αποτελεί τον σχεδόν
αποκλειστικό τρόπο αναπαράστασης αυτών των κατηγοριών πηγών ακόμη και όταν ο
καθορισμός τους συντελείται μέσω μόνον της κατηγοριοποίησής τους. Αντίθετα, η
κατηγορία των απλών ανθρώπων καθορίζεται πρωτίστως μέσω της
κατηγοριοποίησής της, και μάλιστα μέσω της ταυτοποιητικής (συσχετιστικής)
κατηγοριοποίησης. Τέλος, αποκλίσεις διαφαίνονται και όσον αφορά την ονομασία
των διαφορετικών κατηγοριών πηγών: μολονότι η φόρμουλα [Όνομα+Επώνυμο]
χρησιμοποιείται για όλες τις κατηγορίες πηγών, η φόρμουλα [Τίτλος+Επώνυμο]
χρησιμοποιείται αποκλειστικά για τις κατηγορίες των επαγγελματιών και των
πολιτικών/αξιωματούχων.
Διαφοροποιήσεις υπάρχουν και ως προς το περιεχόμενο και τους ενδείκτες με
τους οποίους εισάγεται ο λόγος των διαφορετικών κατηγοριών πηγών. Ο
εξωτερικευμένος λόγος της κατηγορίας των απλών ανθρώπων εισάγεται χωρίς την
παρουσία ενδείκτη με μεγαλύτερη συχνότητα απ’ ό,τι ο λόγος των επαγγελματιών
και των πολιτικών/αξιωματούχων και, κατά συνέπεια, χωρίς την ερμηνευτική
παρέμβαση του/της δημοσιογράφου όπως αυτή εκφράζεται μέσα από την επιλογή
ενδείκτη. Η διαμεσολαβητική παρέμβαση του/της δημοσιογράφου, δηλαδή, είναι
περισσότερο συχνή στην περίπτωση μεταφοράς του λόγου κοινωνικά ισχυρών
πηγών, οι οποίες και αποτελούν την πλειοψηφία των φωνών των οποίων ο λόγος
ακούγεται στην τηλεοπτική είδηση.
Επιπλέον, στις περιπτώσεις κατά τις οποίες υπάρχει ενδείκτης
αναπαράστασης, ο εξωτερικευμένος λόγος της κατηγορίας των απλών ανθρώπων
εισάγεται συχνότερα με κατευθυντικούς, δεσμευτικούς και εκφραστικούς ενδείκτες.
348
Αντίθετα, ο λόγος επαγγελματιών και πολιτικών/αξιωματούχων εισάγεται κατά

κανόνα με δηλωτικούς ενδείκτες.
Τέλος, όσον αφορά τον εσωτερικευμένο λόγο, οι βουλητικοί ενδείκτες
χρησιμοποιούνται με μεγαλύτερη συχνότητα όταν η πηγή ανήκει στην κατηγορία των
απλών ανθρώπων. Αντίθετα, ο εσωτερικευμένος λόγος επαγγελματιών και
πολιτικών/αξιωματούχων εισάγεται πρωτίστως με προτασιακούς ενδείκτες.
Περνώντας στους τρόπους και τις μορφές Αναπαράστασης του Λόγου, είδαμε
ότι ο λόγος των απλών ανθρώπων παρατίθεται με μεγαλύτερη συχνότητα απ’ ό,τι ο
λόγος των επαγγελματιών και των πολιτικών/αξιωματούχων, για την απόδοση του
οποίου επιλέγονται πιο πλάγιοι τρόποι αναπαράστασης.
Τέλος, διαφοροποιήσεις προέκυψαν και όσον αφορά τις λειτουργίες που
επιτελεί η Αναπαράσταση του Λόγου των διαφορετικών κατηγοριών πηγών. Ο λόγος
επαγγελματιών και πολιτικών/αξιωματούχων χρησιμοποιείται πρωτίστως αξιολογικά.
Επιπλέον, ο λόγος πολιτικών/αξιωματούχων γίνεται συχνότερα ο ίδιος ‘γεγονός’,
λειτουργώντας αφηγηματικά. Αντίθετα, η βασική λειτουργία της Αναπαράστασης
του Λόγου της κατηγορίας των απλών ανθρώπων είναι η υποστηρικτική. Ο λόγος
τους χρησιμοποιείται συχνότερα ως μέσο τεκμηρίωσης της δημοσιογραφικής
εκδοχής των γεγονότων.
Ως προς τις διαστάσεις αξιολόγησης όταν η Αναπαράσταση του Λόγου τους
λειτουργεί αξιολογικά, οι κατηγορίες των επαγγελματιών και των
πολιτικών/αξιωματούχων αξιολογούν κατά κανόνα μέσω της διατύπωσης
εκτιμήσεων, εικασιών και κρίσεων για τα γεγονότα και τους/τις πρωταγωνιστές/τριές
τους. Από την άλλη πλευρά, οι απλοί άνθρωποι αξιολογούν πρωτίστως
συναισθηματικά, μέσω της έκφρασης της συναισθηματικής τους στάσης απέναντι
στα γεγονότα.
Συνολικότερα, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, από την επεξεργασία των
αποτελεσμάτων δεν προέκυψαν στατιστικά σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των
τριών τηλεοπτικών σταθμών όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίον μεταφέρεται και
αποδίδεται ο λόγος των διαφορετικών κατηγοριών πηγών.
Τα βασικά χαρακτηριστικά της Αναπαράστασης του Λόγου στον
δημοσιογραφικό λόγο και οι διαφοροποιήσεις στον τρόπο μεταφοράς και απόδοσης
του λόγου των διαφορετικών κατηγοριών πηγών ερμηνεύθηκαν με βάση το θεσμικό
και το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο λειτουργίας της δημοσιογραφίας. Είδαμε ότι ο
θεσμικό ρόλος του/της δημοσιογράφου παραδοσιακά συνίσταται στο να παρέχει
349
στον/στην πολίτη ενημέρωση για θέματα του δημόσιου βίου που τον/την αφορούν
και ενδέχεται να επηρεάσουν την καθημερινότητά του/της. Προκειμένου, όμως, να
λειτουργήσει ως αποτελεσματικός/ή διαχυτής πληροφοριών, ο/η δημοσιογράφος
οφείλει να διασφαλίσει τόσο την αξιοπιστία των πληροφοριών που μεταφέρει όσο και
την αντικειμενική καταγραφή τους.
Ο ρόλος αυτός, ωστόσο, δεν εναρμονίζεται εύκολα με τον γενικότερο
εμπορικό προσανατολισμό των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, ο οποίος αποβλέπει
στην εξασφάλιση μέγιστου κέρδους μέσω της ‘πώλησης’ κοινού σε διαφημιστικές
εταιρείες, αντιμετωπίζοντας τον/την τηλεθεατή ως καταναλωτή/τρια. Σε αυτό το
πλαίσιο, ο/η δημοσιογράφος δεν μπορεί να παραμείνει αμέτοχος/η. Η αναζήτηση του
οικονομικού κέδρους τον/την υποχρεώνει να διεκδικήσει μερίδα του κοινού και να
επιδιώξει την ταύτιση μαζί του/της. Γι’ αυτόν τον λόγο, υιοθετεί τον ρόλο του
διαμεσολαβητή-ερμηνευτή, και αναλαμβάνει όχι μόνο να μεταφέρει, αλλά και να
‘αναγνώσει’ για το κοινό του/της τη σημαντικότητα και τις συνέπειες των γεγονότων
που εξιστορεί, μιλώντας σε μια γλώσσα που το κοινό κατανοεί. Ταυτόχρονα,
επιχειρεί να καταστήσει την είδηση πιο ελκυστική για το κοινό του/της, ενισχύοντας
το στοιχείο της διασκέδασης μέσω της δραματοποίησης της αφήγησης.
Μέσα σε αυτό το πλέγμα των αντικρουόμενων απαιτήσεων και αναγκών,
είδαμε ότι οι διαφοροποιήσεις ως προς τον τρόπο με τον οποίο αναπαριστάνεται και
αξιοποιείται στον λόγο του/της δημοσιογράφου ο λόγος των διαφορετικών
κατηγοριών πηγών είναι απόρροια των διαφορετικών στόχων που καλείται να
εξυπηρετήσει η μεταφορά και απόδοση του λόγου τους.
Ο λόγος πηγών που απολαμβάνουν υψηλού κύρους (επαγγελματίες και
πολιτικοί/αξιωματούχοι) χρησιμοποιείται για να αναδείξει το αξιοδημοσίευτο και τη
σπουδαιότητα των γεγονότων της είδησης, προσδίδοντάς τους αξιοπιστία και
εγκυρότητα. Είναι το υψηλό κύρος αυτών των πηγών που καθιστά τον λόγο τους
πληροφοριακά σημαντικό για τον/τη δημοσιογράφο.
Γι’ αυτόν τον λόγο, ακούγονται συχνότερα στην τηλεοπτική είδηση.
Επιπλέον, αναφέρονται ρητά και καθορίζονται μέσω της ταυτόχρονης (λειτουργικής)
κατηγοριοποίησης και ονομασίας τους με πολύ μεγαλύτερη συχνότητα απ’ ό,τι πηγές
που στερούνται κύρους, καθώς οι επιλογές αυτές αναδεικνύουν τόσο την
ατομικότητα όσο και τον θεσμικό τους ρόλο. Στην ανάδειξη του κύρους τους ως
μέσου για την ενίσχυση της αξιοπιστίας και της εγκυρότητας της είδησης αποσκοπεί
και η απο-προσωποποίηση αυτών των κατηγοριών πηγών, όπως και η χρήση της πιο
350
επίσημης φόρμουλας [Τίτλος+Επώνυμο] όταν αυτές καθορίζονται μέσω μόνον της

ονομασίας τους.
Ως απόρροια, επίσης, του υψηλού τους κύρους και, κατ’ επέκταση, της
αξιοπιστίας που προσδίδουν στην τηλεοπτική είδηση, ο λόγος αυτών των κατηγοριών
πηγών χρησιμοποιείται συχνότερα για να αξιολογήσει τα γεγονότα της είδησης,
εστιάζοντας, μάλιστα, σε εκείνες τις διαστάσεις (εκτιμήσεις, εικασίες και κρίσεις) οι
οποίες αναδεικνύουν τη σπουδαιότητα των γεγονότων που εξιστορεί ο/η
δημοσιογράφος.
Επιπλέον, με δεδομένο τον θεματικό προσανατολισμό της ειδησεογραφίας
στο δημόσιο πεδίο και τη δράση ατόμων που δραστηριοποιούνται σε αυτό, ο λόγος
πηγών με υψηλό κύρος αποκτά πολύ συχνά αυτόνομη πληροφοριακή αξία και γίνεται
ο ίδιος είδηση. Το γεγονός αυτό εξηγεί γιατί ο λόγος τους, ως γλωσσική πράξη,
έρχεται συχνότερα στο προσκήνιο της είδησης λειτουργώντας αφηγηματικά.
Με την πληροφοριακή αξία του λόγου τους σχετίζεται και το γεγονός ότι ο
λόγος αυτών των κατηγοριών πηγών αποδίδεται συχνότερα με πιο πλάγιους τρόπους
Αναπαράστασης του Λόγου και, ταυτόχρονα, εισάγεται συχνότερα με δηλωτικούς
και προτασιακούς ενδείκτες απ’ ό,τι ο λόγος πηγών που στερούνται κύρους. Είναι το
περιεχόμενο του λόγου τους, το οποίο ερμηνεύεται είτε ως επίσημα διατυπωμένη
άποψη (τι δηλώνουν) είτε ως γνωσιακή στάση (τι πιστεύουν), που έχει σημασία για
τον/την δημοσιογράφο. Η χρήση των πιο πλάγιων τρόπων απόδοσης εξυπηρετεί,
παράλληλα, και μια άλλη σκοπιμότητα: καθιστά πιο εύκολη τη διαμεσολαβητική
παρέμβαση του/της ίδιου/ας του/της δημοσιογράφου, ο/η οποίος/α, στον ρόλο του
διαμεσολαβητή-ερμηνευτή, αναλαμβάνει να αναδείξει και να αποσαφηνίσει τη
σημασία του μεταφερόμενου λόγου.
Από την άλλη πλευρά, ο λόγος πηγών που στερούνται κύρους (απλοί
άνθρωποι) αναδεικνύει το αξιοδημοσίευτο των γεγονότων με διαφορετικό τρόπο:
λειτουργώντας περισσότερο ως μηχανισμός δραματοποίησης της είδησης και
στοχεύοντας στη συναισθηματική εμπλοκή και ταύτιση του κοινού - δεν είναι τυχαίο,
όπως είδαμε, το γεγονός ότι αυτή η κατηγορία πηγών ακούγεται συχνότερα στους
δύο ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς απ’ ό,τι στη δημόσια τηλεόραση.
Γι’ αυτόν τον λόγο, ο λόγος πηγών που στερούνται κύρους αποδίδεται
συχνότερα μέσω της παράθεσης: ο/η δημοσιογράφος επικεντρώνει το ενδιαφέρον
του/της όχι στο τι ειπώθηκε, αλλά στο πώς ειπώθηκε κάτι (διαπροσωπικό νόημα). Με
αυτόν τον τρόπο, προσδίδει ρεαλιστικότητα και αυθεντικότητα στην αφήγησή
351
του/της, ενώ, ταυτόχρονα, καθιστά τον λόγο του/της περισσότερο οικείο για το κοινό,
εισάγοντας ένα πιο ανεπίσημο, συνομιλιακό ύφος. Αυτή η ερμηνεία της παράθεσης
ενισχύεται ακόμη περισσότερο εάν ληφθεί υπόψη η λειτουργία που επιτελεί στην
αφηγηματική δομή της είδησης. Τα 2/3 περίπου των περιπτώσεων παράθεσης του
λόγου πηγών που στερούνται κύρους λειτουργούν υποστηρικτικά. Η αφηγηματική
αξία τους, δηλαδή, είναι δευτερεύουσα, καθώς θα μπορούσαν θεωρητικά να
απουσιάζουν χωρίς να διαταράσσουν την αφηγηματική ροή.
Επιπλέον, η αξιοποίηση του λόγου αυτής της κατηγορίας πηγών ως
μηχανισμού δραματοποίησης και συναισθηματικής ταύτισης εξηγεί, παράλληλα,
τόσο τον τρόπο με τον οποίον αναφέρονται ως πηγές στην τηλεοπτική είδηση όσο και
τον τρόπο με τον οποίον εισάγεται ο λόγος τους. Πρώτον, η ρητή αναφορά σε αυτές
είναι λιγότερο συχνή. Δεύτερον, όταν αυτή η κατηγορία πηγών αναφέρεται ρητά,
καθορίζεται συχνότερα μέσω της (ταυτοποιητικής) κατηγοριοποίησης. Είναι, δηλαδή,
ως αντιπροσωπευτικά μέλη ευρύτερων κοινωνικών ομάδων – με τα οποία μπορεί να
ταυτιστεί το κοινό - και λιγότερο ως ξεχωριστές προσωπικότητες που έχουν αξία ως
πηγές για τον/τη δημοσιογράφο. Μάλιστα, η ειδησεογραφική τους αξία έγκειται
περισσότερο στις διαπροσωπικές σχέσεις που αναπτύσσουν στο ιδιωτικό πεδίο, όπως
φαίνεται από το γεγονός ότι αυτή η κατηγορία πηγών κατηγοριοποιείται, κατά
κανόνα, συσχετιστικά.
Τέλος, ο λόγος αυτής της κατηγορίας πηγών εισάγεται συχνότερα με
κατευθυντικούς, δεσμευτικούς, εκφραστικούς και βουλητικούς ενδείκτες ακριβώς
επειδή ο/η δημοσιογράφος εστιάζει σε πιο συναισθηματικές πτυχές του (τι ζητούν, τι
επιθυμούν, τι προσδοκούν). Ο λόγος τους ως άποψη δεν έρχεται στο επίκεντρο του
δημοσιογραφικού λόγου. Αυτό, άλλωστε, γίνεται εμφανές και από το γεγονός ότι
αυτή η κατηγορία πηγών αξιολογεί πρωτίστως συναισθηματικά.
Οι παραπάνω διαφοροποιήσεις ως προς τον τρόπο με τον οποίον μεταφέρεται
και αποδίδεται στον δημοσιογραφικό λόγο ο λόγος των των διαφορετικών
κατηγοριών πηγών έχουν ως αποτέλεσμα την προβολή και προώθηση της οπτικής
κοινωνικά ισχυρών φωνών. Η δημοσιογραφική γλωσσική πρακτική συστηματικά
αναπαράγει τις δικές τους προσεγγίσεις και αναπαράστασεις της κοινωνικής
πραγματικότητας και του κόσμου, καθιστώντας τες, παράλληλα, πιο εύκολα
αποδεκτές μέσω της διαμεσολαβητικής παρέμβασης του/της δημοσιογράφου. Από
την άλλη πλευρά, η οπτική φωνών που στερούνται κύρους και εξουσίας σπάνια
έρχεται στο προσκήνιο, καθώς το ενδιαφέρον του/της δημοσιογράφου δεν
352
επικεντρώνεται στις θέσεις και απόψεις που διατυπώνουν, αλλά στις εμπειρίες και τα
συναισθήματά τους. Η πρακτική αυτή είναι γενικευμένη και παγιωμένη, όπως
προκύπτει από το γεγονός ότι δεν υπάρχουν, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων,
συστηματικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των τριών τηλεοπτικών σταθμών που
εξετάστηκαν.
Από τη συζήτηση που προηγήθηκε επιβεβαιώνεται η αρχική υπόθεση
εργασίας για την ιδεολογική λειτουργία του δημοσιογραφικού λόγου και τη συμβολή
του στην αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας. Συμπερασματικά, λοιπόν, μπορούμε να
πούμε ότι, μολονότι η πολυφωνία αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του
δημοσιογραφικού λόγου, η οργάνωση και διαχείρισή της από τον/τη δημοσιογράφο
έχει ως αποτέλεσμα την αναπαραγωγή της ανισοκατανομής της εξουσίας,
προβάλλοντας και ενισχύοντας την οπτική των κοινωνικά ισχυρών.
Κλείνοντας, θα ήθελα να αναφερθώ σε ορισμένα θεωρητικά και
μεθοδολογικά ζητήματα τα οποία προκύπτουν από την υιοθέτηση μιας κριτικής
προσέγγισης στη διερεύνηση της σχέσης γλώσσας-κοινωνίας και, ως εκ τούτου,
σχετίζονται με το θεωρητικό πλαίσιο της εργασίας μου. Τα ζητήματα αυτά έχουν
γίνει αντικείμενο εκτεταμένης κριτικής στη βιβλιογραφία.
Το πρώτο ζήτημα αφορά την αντικειμενικότητα και τα κριτήρια
επιστημονικότητας που πληροί μια τέτοια προσέγγιση. Σύμφωνα με ορισμένους/ες
ερευνητές/τριες (π.χ., Richardson 1987, Tyrwhitt-Drake 1999, Widdowson 1998,
2000), η Κριτική Ανάλυση του Λόγου δεν αποτελεί μια επιστημονικά ‘αντικειμενική’
προσέγγιση της γλώσσας, αλλά, αντίθετα, μια ερμηνεία της, η οποία, μάλιστα,
θεωρείται ότι προκαθορίζεται από την εκάστοτε τοποθέτηση των αναλυτών/τριών της
και δεν προκύπτει από την ανάλυση.
Ωστόσο, πιστεύω ότι το ζήτημα της αντικειμενικότητας ανακύπτει σε κάθε
είδους ανάλυση, και δεν αφορά μόνο την Κριτική Ανάλυση του Λόγου. Κάθε
ανάλυση συνιστά μια ερμηνεία και σχετίζεται άμεσα με τους στόχους που θέτει και
τις θεωρητικές βάσεις που υιοθετεί. Όπως αναφέρει ο Fairclough,
the general point is that there are always particular motivations for choosing to
ask certain questions about texts and not others. … Our ability to know what is
‘there’ is inevitably limited and partial. And the questions we ask necessarily
arise from particular motivations which go beyond what is ‘there’.
(Fairclough 2003: 14-15)
353
Η διαφορά μεταξύ της Κριτικής Ανάλυσης του Λόγου και άλλων

προσεγγίσεων έγκειται στο ότι η ίδια δηλώνει ρητά τις θεωρητικές καταβολές και
τους στόχους της ανάλυσής της, υιοθετώντας μια πιο πρακτικά προσανατολισμένη
επιστημονική προσέγγιση (Fairclough 2003: 14-15, Wodak 2001β: 63-65).
Μία άλλη πτυχή της κριτικής που ασκείται στη γλωσσολογική προσέγγιση
που υιοθετεί η Κριτική Ανάλυση του Λόγου είναι και το ζήτημα της προνομιακής
πρόσβασης στην ‘αλήθεια’ και τη γνώση που αυτή θεωρείται ότι προϋποθέτει.
Ωστόσο, η κριτική διερεύνηση των μηχανισμών με τους οποίους η γλώσσα
εμπλέκεται στην αναπαραγωγή κοινωνικών ανισοτήτων δεν σημαίνει απαραίτητα ότι
κάποιος/α έχει πρόσβαση στην ‘αλήθεια’ ή τη γνώση. Απλώς, αναγνωρίζει το
γεγονός ότι η γλώσσα συμβάλλει στην αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας. Το
ζητούμενο, δηλαδή, δεν είναι η αξιολόγηση των διαφόρων ιδεολογιών ως ‘αληθινών’
ή ‘ψευδών’, αλλά η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς τους στην προώθηση των
συμφερόντων συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων (van Dijk 1995: 245-246).
Το ζήτημα της σύνδεσης του μικροεπιπέδου με το μακροεπίπεδο, το οποίο
αποτελεί κεντρικό ζητούμενο στην Κριτική Ανάλυση του Λόγου, έχει επίσης γίνει
αντικείμενο κριτικής από διάφορους/ες ερευνητές/τριες, κυρίως σε σχέση με τη ρητή
επιδίωξη της Κριτικής Ανάλυσης του Λόγου να συμβάλει στην κοινωνική αλλαγή
μέσω της αποκάλυψης των ιδεολογικών μηχανισμών της γλώσσας (βλ. Luke 2002,
Παυλίδου 1999). Όπως επισημαίνει η Παυλίδου (1999: 191), δεν διευκρινίζεται με
σαφήνεια η πορεία από τα ίδια τα γλωσσικά συμβάντα προς τις τάξεις του λόγου και,
κατ’ επέκταση, η μετάβαση από το ένα είδος εξουσίας (εξουσία στον λόγο) στο άλλο
(εξουσία πίσω από τον λόγο).
Πράγματι, το ζήτημα της σύνδεσης μικρο- και μακροδομής χρειάζεται να
διερευνηθεί πιο μεθοδικά. Εδώ, η συμβολή άλλων επιστημονικών κλάδων μπορεί να
αποβεί ιδιαίτερα χρήσιμη, κυρίως όσον αφορά την εξέταση του ρόλου των
συν-ομιλούντων ατόμων ως κοινωνικά δομημένων υποκειμένων στη

δημιουργία των γλωσσικών και κοινωνικών δομών.
(Παυλίδου 1999: 194)
354
Συνολικότερα, ωστόσο, πιστεύω ότι η Κριτική Ανάλυση του Λόγου παρέχει

το ευρύτερο θεωρητικό πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορεί να διερευνηθεί η συμβολή
της γλώσσας στην αναπαραγωγή κοινωνικών ανισοτήτων.
Εν κατακλείδι, με δεδομένη τη σπουδαιότητα των Μέσων Μαζικής
Επικοινωνίας στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, η παρούσα εργασία επιχείρησε να
περιγράψει και να ερμηνεύσει κριτικά την πολυφωνία του δημοσιογραφικού λόγου
μέσα από μια πιο σφαιρική θεώρηση του τρόπου με τον οποίον αυτή οργανώνεται και
αξιοποιείται στην καθημερινή δημοσιογραφική πρακτική. Με αυτόν τον τρόπο,
επιδίωξε να συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση των μηχανισμών με τους οποίους η
γλώσσα εμπλέκεται στην αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας και των ιδεολογιών που
τις συντηρούν.
355
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΤΑ ΣΥΜΒΟΛΑ ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΣΗΣ
Το σύστημα απομαγνητοφώνησης που χρησιμοποιείται στην παρούσα έρευνα

στηρίζεται στο σύστημα απομαγνητοφώνησης της Ανάλυσης της Συνομιλίας, όπως
αυτό διαμορφώθηκε στο βιβλίο της Παυλίδου (2002), το οποίο με τη σειρά του
αποτελεί προσαρμογή του συστήματος των Ochs, Schegloff & Thompson (1996). Σε
αυτό έχουν προστεθεί ορισμένα σύμβολα προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες
απομαγνητοφώνησης του παρόντος υλικού. Η ακολουθία ‘xxx’ χρησιμοποιείται ως
μεταβλητή για να δηλώσει απόσπασμα λόγου.
[xxx] Eπικάλυψη. Οι αγκύλες που περικλείουν κείμενο δηλώνουν την

επικάλυψη μιας συγκεκριμένης συνεισφοράς από την αμέσως επόμενη
– σημαδεύεται επίσης με αντίστοιχες αγκύλες – η οποία είναι και
μετατοπισμένη ώστε να δηλώνεται και χωρικά η ταυτόχρονη εκφορά.
(xxx) Δυσδιάκριτο ή ακατανόητο κομμάτι λόγου. Η απλή παρένθεση σημαίνει
ότι ένα μέρος του εκφωνήματος – αυτό που περικλείεται σε παρένθεση
– δεν ήταν αναγνωρίσιμο με βεβαιότητα και δίνει την πιθανή εκδοχή
του.
( ) Η απλή παρένθεση που δεν περιέχει κείμενο δείχνει ότι ένα μέρος του
εκφωνήματος παρέμεινε εντελώς ακατανόητο. Το κενό διάστημα
αναπαριστά κατά προσέγγιση το μήκος του ακατανόητου τμήματος.
((xxx)) Μεταγλωσσικά σχόλια. Η διπλή παρένθεση και η πλάγια γραφή
δηλώνει ότι το περικλειόμενο κείμενο αποτελεί σχόλιο του/της
ερευνητή/τριας.
(.) Παύσεις. Η απλή παρένθεση, όταν περιέχει μια τελεία, δηλώνει παύση
μικρότερη του ενός δευτερολέπτου.
((παύση)) Η διπλή παρένθεση με τη λέξη παύση δηλώνει παύση μεγαλύτερη του
ενός δευτερολέπτου.
356
xx/x Αυτοδιόρθωση. Η απλή πλάγια γραμμή δηλώνει ότι ο/η ομιλητής/τρια

κόβουν τη φράση τους για να την επαναδιατυπώσουν ή για να που κάτι
άλλο.
xxx//x Διακοπή. Η διπλή πλάγια γραμμή δηλώνει ότι στο σημείο εκείνο ο/η
ομιλητής/τρια διακόπτεται από το εκφώνημα κάποιου άλλου ατόμου.
Το εκφώνημα που ‘εισβάλλει’ στο προηγούμενό του σημαδεύεται
επίσης με διπλή πλάγια γραμμή. Αν η διακοπή δεν συντελεστεί
ακαριαία, και το διακοπτόμενο άτομο συνεχίσει για λίγο το εκφώνημά
του, χωρίς να το ολοκληρώσει, τότε δηλώνεται και η επικάλυψη με τις
αντίστοιχες αγκύλες.
xxx= Συγκόλληση εκφωνημάτων. Το σημείο του ίσον δείχνει ότι ανάμεσα
στο τέλος ενός εκφωνήματος και την έναρξη του επόμενου δεν
μεσολαβεί καμία παύση, είναι, με άλλα λόγια, σαν να ‘αρπάζει’ το
επόμενο άτομο τον λόγο από το προηγούμενο.
xxx Έμφαση. Η υπογράμμιση λέξης, συλλαβής, κ.λ.π. δείχνει ότι αυτό το
τμήμα του εκφωνήματος εκφέρεται με έμφαση.
ΧΧΧ Ιδιαίτερη έμφαση. Η κεφαλαιογράμματη γραφή δείχνει ότι αυτό το
τμήμα του εκφωνήματος εκφέρεται με ιδιαίτερη έμφαση, συνήθως
οφειλόμενη στην αύξηση της έντασης της φωνής.
xxx: Ποσότητα φωνήεντος. Η άνω και κάτω τελεία δείχνει ότι το φωνήεν
που προηγείται προφέρεται ως μακρό xxx:: ή και ιδιαίτερα μακρό
(ανάλογα με τον αριθμό των ζευγών άνω και κάτω τελείας).
°xxx° Πτώση της έντασης της φωνής. Το σύμβολο των βαθμών θερμοκρασίας
εκατέρωθεν αποσπάσματος λόγου δείχνει ότι το κομμάτι αυτό
εκφέρεται χαμηλόφωνα.
<xxx> Επιβράδυνση. Οι γωνιώδεις αγκύλες με εξωτερική φορά δηλώνουν ότι
το περικλειόμενο τμήμα του εκφωνήματος εκφέρεται με βραδύτερο
ρυθμό σε σχέση με το υπόλοιπο εκφώνημα (ή συλλαβιστή εκφορά αν
πρόκειται για μεμονωμένες λέξεις).
>xxx< Επιτάχυνση. Οι γωνιώδεις αγκύλες με εσωτερική φορά δηλώνουν ότι
το περικλειόμενο τμήμα του εκφωνήματος εκφέρεται με ταχύτερο
ρυθμό σε σχέση με το υπόλοιπο εκφώνημα.
Σημεία Επιτονισμός. Τα σημεία στίξης χρησιμοποιούνται για τη δήλωση της
357
στίξης επιτονικής καμπύλης. Ειδικότερα: η τελεία σημαδεύει την καθοδική-

τελική επιτόνιση, το κόμμα σημαδεύει την εξακολουθητική-μη τελική
επιτόνιση, ενώ το ερωτηματικό την ανοδική επιτόνιση.
xxx Υπότιτλοι. Η μικρότερη γραμματοσειρά (Times New Roman 10)
δηλώνει ότι το απόσπασμα αποτελεί μετάφραση του λόγου
ξενόγλωσσων ομιλητών/τριών.
*ΧΧΧ* Ο αστερίσκος δηλώνει την αρχή και το τέλος κειμένου που
εμφανίζεται στην οθόνη και το οποίο δεν εκφωνείται από τον/τη
δημοσιογράφο/ρεπόρτερ. Η κεφαλαιογράμματη γραφή ανάμεσα στους
αστερίσκους χρησιμοποιείται για να δηλώσει τους τίτλους των
ειδήσεων. Στο απομαγνητοφωνημένο κείμενο, οι τίτλοι τοποθετούνται
στην αρχή της συνεισφοράς στη διάρκεια της οποίας εμφανίζονται
στην οθόνη.
•xxx• Η μαύρη κουκκίδα δηλώνει την αρχή και το τέλος κειμένου που
εμφανίζεται στην οθόνη και το οποίο ταυτόχρονα εκφωνείται από
τον/τη δημοσιογράφο/ρεπόρτερ.
Η δήλωση των ομιλητών/τριών γίνεται με τους ακόλουθους τρόπους:
Παρουσιαστής/ Η ταυτότητα των δημοσιογράφων της είδησης προσδιορίζεται

Ρεπόρτερ 1 μόνο μέσω του θεσμικού ρόλου τους, χωρίς να δηλώνεται το
ονοματεπώνυμό τους. Επιπλέον, χρησιμοποιείται αρίθμηση
στις περιπτώσεις που η είδηση εκφωνείται από
περισσότερους/ες από έναν/μία ρεπόρτερ.
*xxx* Ο αστερίσκος σε συνδυασμό με τη μικρογράμματη γραφή
χρησιμοποιείται για τη δήλωση της ταυτότητας
ομιλητών/τριών, οι οποίοι/ες δεν είναι δημοσιογράφοι και των
οποίων η ταυτότητα δηλώνεται με κείμενο που εμφανίζεται
στην οθόνη χωρίς να εκφωνείται από τον/τη δημοσιογράφο.
Όταν δύο διαφορετικοί/ές ομιλητές/τριες προσδιορίζονται με
τον ίδιο τρόπο, τότε υπάρχει και αρίθμηση (π.χ., *xxx*-1).
Ομιλητής/ Όταν η ταυτότητα των ομιλητών/τριών δεν προσδιορίζεται με
358
Ομιλήτρια κείμενο που εμφανίζεται στην οθόνη, αυτοί δηλώνονται μόνο

ως ομιλητές/τριες. Επιπλέον, χρησιμοποιείται αρίθμηση στις
περιπτώσεις που υπάρχουν περισσότεροι/ες από έναν/μία
ομιλητές/τριες στην ίδια είδηση (π.χ., Ομιλητής-1).
((xxx)) Σε διπλή παρένθεση χωρίς πλάγια γραφή δηλώνεται η
ταυτότητα ομιλητών/τριών η οποία έχει προσδιοριστεί με
κείμενο που εμφανίζεται στην οθόνη σε προγενέστερο σημείο
της είδησης.
((>>)) Το σύμβολο αυτό παραπέμπει σε κείμενο που εμφανίζεται στην
οθόνη και με το οποίο δηλώνεται η ταυτότητα ομιλητών/τριών
(όχι δημοσιογράφων ή ρεπόρτερ) σε περιπτώσεις
βιντεοσκοπημένου διαλόγου τους με κάποιον/α ρεπόρτερ του
τηλεοπτικού σταθμού.
Ο κωδικός που δίνεται σε αγκύλες στο τέλος κάθε αποσπάσματος λόγου που
παρατίθεται στην παρούσα έρευνα προσδιορίζει τη θέση του αποσπάσματος στο
σύνολο του υλικού. Έτσι, για παράδειγμα, ο κωδικός [ΝΕΤ 5.3] δηλώνει τα εξής: α)
τον τηλεοπτικό σταθμό, β) τον αριθμό της είδησης στο υλικό, και γ) την αράδα ή τις
αράδες του αποσπάσματος.
359
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Abercrombie N. 1991. The privilege of the producer. In Enterprise Culture. Keat R.

& Abercrombie N. (eds.), 171-185. London & New York: Routledge.
Adorno T. & Horkheimer M. 1977. The Culture Industry: Enlightenment as Mass

Deception. In Mass Communication and Society. Curran J., Gurevitch M. &
Woollacott (eds.), 349-383. London: Edward Arnold.
Allen G. 2000. Intertextuality. London: Routledge.
Almeida E.P. 1992. A category system for the analysis of factuality in newspaper
discourse. Text 12(2): 233-262.
Althusser L. 1971. Lenin and Philosophy and Other Essays. London: New Left
Books.
Ανδρουτσόπουλος Γ. 2001. Γλωσσολογικές προσεγγίσεις στο δημοσιογραφικό λόγο:

Είδη, ποικιλότητα και ιδεολογία. Στο Δημοσιογραφία και Γλώσσα. Πρακτικά
Συνεδρίου (15-16 Απριλίου 2000), 167-183. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα της
Ενώσεως Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών.
Austin J. L. 1962. How to Do Things with Words. Oxford: Oxford University Press.
Bagdikian B.H. 1999. The Media monopoly. In News: A Reader. Tumber H. (ed.),
148-154. Oxford: Oxford University Press.
Bakhtin M. M. 1981. The Dialogic Imagination. Austin: University of Texas Press.
Bakhtin M. M. 1984. Problems of Dostoevsky’s Poetics. Minneapolis: University of

360
Minnesota Press.
Bakhtin M. M. 1986. Speech Genres and Other Late Essays. Austin: University of
Texas Press.
Banfield A. 1973. Narrative Style and the Grammar of Direct and Indirect Speech.
Foundations of Language 10: 1-39.
Bantz C. R. 1999. News Organizations: Conflict as a Crafted Cultural Norm. In

News: A Reader. Tumber H. (ed.), 134-142. Oxford: Oxford University Press.
Barbier F. & Lavenir C. B. 1999. Ιστορία των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας: Από
τον Ντιντερό στο Internet. Αθήνα: Εκδόσεις Δρομέας.
Barthes R. 1977. Image – Music – Text. London: Fontana Press.
Barthes R. 1982. The reality effect. In French Literary Theory Today: A Reader.
Todorov T. (ed.), 11-17. Cambridge: Cambridge University Press.
Baynham M. 1996. Direct speech: what’s it doing in non-narrative discourse?.

Journal of Pragmatics 25(1): 61-81.
Baynham M. & Slembrouck S. 1999. Speech representation and institutional

discourse. Text 19(4): 439-457.
Bell A. 1991. The Language of News Media. Oxford: Blackwell.
Βελούδης Γ. 1992. Τα ‘συστήματα χρόνου-τρόπου-όψης’ και η υποκειμενικότητα.

Πρακτικά της 13ης Ετήσιας Συνάντησης του Τομέα Γλωσσολογίας της
Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης,
485-504. Θεσσαλονίκη.
Bennett T. 1982. Theories of the Media, Theories of Society. In Culture, Society and
the Media. Gurevitch M., Bennett T., Curran J. & Woollacott J. (eds.), 30-55.
London: Routledge.
361
Bhatia V. K. 1993. Analysing Genre: Language Use in Professional Settings. London:

Longman.
Biber D. & Finegan E. 1989. Styles of stance in English: Lexical and grammatical
marking of evidentiality and affect. Text 9(1): 93-124.
Breed W. 1999. Social Control in the Newsroom: A Functional Analysis. In News: A

Reader. Tumber H. (ed.), 79-84. Oxford: Oxford University Press.
Burns T. 1977. The Organization of Public Opinion. In Mass Communication and

Society. Curran J., Gurevitch M. & Woollacott (eds.), 44-69. London: Edward
Arnold.
Buttny R. 1997. Reporting speech in talking race on campus. Human Communication

Research 23(4): 477-506.
Caldas-Coulthard C. R. 1994. On reporting reporting: the representation of speech in

factual and factional narratives. In Advances in Written Text Analysis.
Coulthard M. (ed.), 295-308. London & New York: Routledge.
Caldas-Coulthard C. R. 1997. News as Social Practice: A Study in Critical Discourse

Analysis. Florianópolis: Advanced Research in English Series.
Caldas-Coulthard C. R. & Coulthard M. (eds.) 1996. Texts and Practices: Readings

in Critical Discourse Analysis. London: Routledge.
Cappelen H. & Lepore E. 1997. Varieties of quotation. Mind 106: 429-450.
Chafe W. L. 1982. Integration and involvement in speaking,writing and oral literature.

In Spoken and Written Langauge: Exploring Orality and Literacy. Tannen D.
(ed.), 35-53. Norwood, NJ: Ablex Publishing Corporation.
Charnley M. V. & Charnley B. 1992. Η Τέχνη του Ρεπορτάζ. Αθήνα: Εκδόσεις

362
«Γνώση».
Chatman S. 1990. Coming to Terms: The Rhetoric of Narrative in Fiction and Film.
Ithaca: Cornell University Press.
Clark H. .H. & Gerrig R. J. 1990. Quotations as demonstrations. Language 66 (4):

764-805.
Corner J. & Hawthorn J. (eds.) 1989. Communication Studies. London: Edward

Arnold.
Coulmas F. (ed.) 1986. Direct and Indirect Speech. Berlin/New York/Amsterdam:

Mouton de Gruyter.
Culler J. 1981. The Pursuit of Signs: Semiotics, Literature, Deconstruction. London:

Routledge & Kegan Paul.
Curran J., Gurevitch M. & Woollacott J. 1982. The Study of the Media: Theoretical
Approaches. In Culture, Society and the Media. Gurevitch M., Bennett T.,
Curran J. & Woollacott J. (eds.), 11-29. London: Routledge.
de Beaugrande R. A. & Dressler W. U. 1981. Introduction to Text Linguistics.

London: Longman.
Ericson R. V., Baranek P. M. & Chan J. B. 1999α. Visualizing Deviance: A Study of

News Organization. In News: A Reader. Tumber H. (ed.), 97-101. Oxford:
Oxford University Press.
Ericson R. V., Baranek P. M. & Chan J. B. 1999β. Negotiating Control: A Study of

News Sources. In News: A Reader. Tumber H. (ed.), 280-284. Oxford: Oxford
University Press.
Fairclough N. 1989. Language and Power. London: Longman.

363
Fairclough N. 1992. Discourse and Social Change. Oxford: Polity Press.
Fairclough N. 1993. Critical discourse analysis and the marketization of public

discourse: the universities. Discourse & Society 4(2): 133-168.
Fairclough N. 1995α. Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language.

London: Longman.
Fairclough N. 1995β. Media Discourse. London: Edward Arnold.
Fairclough N. 2000. Discourse, social theory, and social research: the discourse of
welfare reform. Journal of Sociolinguistics 4(2): 163-195.
Fairclough N. 2001. Critical discourse analysis as a method in social scientific

research. In Methods of Critical Discourse Analysis. Wodak R. & Meyer M.
(eds.),121-138. London: Sage Publications.
Fairclough N. 2003. Analysing Discourse: Textual Analysis for Social Research.

London: Routledge.
Fairclough N. 2005α. Critical discourse analysis. Marges Linguistiques 9: 76-94.
Fairclough N. 2005β. Critical discourse analysis in transdisciplinary research. In A

New Agenda in (Critical) Discourse Analysis: Theory, Methodology and
Interdisciplinarity. Wodak R. & Chilton P. (eds.), 53-70.
Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Fairclough N. & Wodak R. 1997. Critical discourse Analysis. In Discourse as Social

Interaction. van Dijk T. A. (ed.), 258-284. London: Sage Publications.
Feuer J. 1992. Genre Study and Television. In Channels of Discourse, Reassembled.

Allen R. C. (ed.), 138-160. London: Routledge.
Fishman M. 1999. Manufacturing the News. In News: A Reader. Tumber H. (ed.),

364
Fiske J. 1990. Introduction to Communication Studies. London & New York:

Routledge.
Fiske J. 2000. Η Ανατομία του Τηλεοπτικού Λόγου. Αθήνα: Εκδόσεις Δρομέας.
Fludernik M. 1993. The Fictions of Language and the Languages of Fiction: The
Linguistic Representation of Speech and Consciousness. London & New
York: Routledge.
Foucault M. 1987. Η Αρχαιολογία της Γνώσης. Αθήνα: Εξάντας.
Fowler R. 1991. Language in the News. London: Routledge.
Fowler R. 1996. On critical linguistics. In Texts and Practices: Readings in Critical

Discourse Analysis. Caldas-Coulthard C.R. & Coulthard M. (eds.), 3-14.
London: Routledge.
Frow J. 1986. Marxism and Literary History. Cambridge, Massachusetts: Harvard

University Press.
Frow J. 1990. Intertextuality and Ontology. In Intertextuality: Theories and Practices.

Worton M. & Still J. (eds.), 45-55. Manchester: Manchester University Press.
Galtung J. & Ruge M. H. (1999. The Structure of Foreign News. In News: A Reader.
Tumber H. (ed.),21-31. Oxford: Oxford University Press.
Gans H. J. 1999. Deciding What’s News. In News: A Reader. Tumber H. (ed.),

Genette G. 1980. Narrative Discourse. Ithaca: Cornell University Press.
Genette G., Ben-Ari N. & McHale B. 1990. Fictional Narrative, Factual Narrative.
Poetics Today 11(4): 755-774.
365
Gieber W. 1999. News is What Newspapermen Make It. In News: A Reader. Tumber
H. (ed.), 218-223. Oxford: Oxford University Press.
Gitlin T. 1999. The Whole World is Watching. In News: A Reader. Tumber H. (ed.),
Goffman E. 1974. Frame Analysis. New York: Harper & Row Publishers.
Goffman E. 1981. Forms of Talk. Oxford: Blackwell.
Golding P. & Elliott P. 1999. Making the News. In News: A Reader. Tumber H.
(ed.), 112-120. Oxford: Oxford University Press.
Golding P. & Murdock G. 1999. Culture, communication and political economy. In

Gramsci A. 1971. Selections from the Prison Notebooks. London: Lawrence and
Wishart.
Hall S. 1977. Culture, the media and the ‘ideological effect’. In Mass Communication
and Society. Curran J., Gurevitch M. & Woollacott J. (eds.), 315-348. London:
Edward Arnold.
Hall S. 1980. Encoding/Decoding. In Culture, Media, Language. Hall S., Hobson D.,
Lowe A. & Willis P., 128-138. London: Routledge.
Hall S. 1982. The Rediscovery of ‘Ideology’: Return of the Repressed in Media

Studies. In Culture, Society and the Media. Gurevitch M., Bennett T., Curran
J. & Woollacott J. (eds.),56-90. London: Routledge.
Hall S., Critcher C., Jefferson T., Clarke J. & Roberts B. 1978. Policing the Crisis:
Mugging, the State, and Law and Order. Hampshire: Palgrave.
Hall S., Hobson D., Lowe A. & Willis P. 1980. Culture, Media, Language. London:
366
Routledge.
Halliday M. A. K. 1978. Language as Social Semiotic: The Social Interpretation of

Language and Meaning. London: Edward Arnold.
Halliday M. A. K. 1985. An Introduction to Functional Grammar. London: Edward

Arnold.
Halliday M. A. K. & Hasan R. 1985. Language, Context and Text: Aspects of

Language in a Social-Semiotic Perspective. Oxford: Oxford University Press.
Hamilton H. E. 1998. Reported speech and survivor identity in on-line bone marrow
transplantation narratives. Journal of Sociolinguistics 2(1): 53-67.
Hartley J. 1982. Understanding News. London: Routledge.
Hoey M. 1996. A clause-relational analysis of selected dictionary entries: contrast and

compatibility in the definitions of ‘man’ and ‘woman’. In Texts and Practices:
Readings in Critical Discourse Analysis. Caldas-Coulthard C.R. & Coulthard
M. (eds.), 150-165. London: Routledge.
Holquist M. 1990. Dialogism: Bakhtin and his World. London & New York:
Routledge.
Jäger S. 2001. Discourse and knowledge: theoretical and methodological aspects of a

critical discourse and dispositive analysis. In Methods of Critical Discourse
Analysis. Wodak R. & Meyer M. (eds.), 32-62. London: Sage Publications.
Jenny L. 1982. The Strategy of Form. In French Literary Theory Today: A Reader.
Todorov T. (ed.), 34-63. Cambridge: Cambridge University Press.
Καρανάσιος Γ. 2007. Πλάγιος Λόγος: Μορφές Πλαγιότητας στα Ελληνικά. Αθήνα:

Εκδόσεις Πατάκη.
367
Καστόρας Σ. Δ. 1994. Ραδιόφωνο και Τηλεόραση: Οργάνωση-Λειτουργία. Αθήνα:

Εκδόσεις Παπαζήση.
Κλαίρης Χ. & Μπαμπινιώτης Γ. 2005. Γραμματική της Νέας Ελληνικής. Αθήνα:

Ελληνικά Γράμματα.
Kress G. 1986. Language in the media: the construction of the domains of public and
private. Media, Culture & Society 8: 395-419.
Kress G. 1993. Against arbitrariness: the social production of the sign as a

foundational issue in critical discourse analysis. Discourse & Society
4(2): 169-191.
Kress G. 1996. Representational resources and the production of subjectivity:

questions for the theoretical development of Critical Discourse Analysis in a
multicultural society. In Texts and Practices: Readings in Critical Discourse
Analysis. Caldas-Coulthard C.R. & Coulthard M. (eds.), 15-31. London:
Routledge.
Kress G. & Hodge R. 1979. Language as Ideology. London: Routledge & Kegan
Paul.
Krishnamurthy R. 1996. Ethnic, racial and tribal: the language of racism?. In

Texts and Practices: Readings in Critical Discourse Analysis. Caldas-
Coulthard C.R. & Coulthard M. (eds.), 129-149. London: Routledge.
Kristeva J. 1980. Desire in Language. Oxford: Basil Blackwell.
Kristeva J. 1986. Word, dialogue and novel. In The Kristeva Reader. Moi T. (ed.),
34-61. Oxford: Basil Blackwell.
Kumar K. 1977. Holding the middle ground: the BBC, the public and the
professional broadcaster. In Mass Communication and Society. Curran J.,
Gurevitch M. & Woollacott J. (ed.), 231-248. London: Edward Arnold.
368
Labov W. 1972. Language in the Inner City: Studies in the Black English
Vernacular. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Leech G.N. 1980. Explorations in Semantics and Pragmatics. Amsterdam: John

Benjamins B.V.
Leech G.N. & Short M.H. 1981. Style in Fiction. London/New York: Longman.
Levinson S. C. 1983. Pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press.
Li C. N. 1986. Direct and indirect speech: A functional study. In Direct and Indirect
Speech. Coulmas F. (ed.), 29-45. Berlin/New York/Amsterdam: Mouton de
Gruyter.
Λιβιεράτος Κ. & Φραγκούλης Τ. (επιμ.) 1989. Το Μήνυμα του Μέσου: Η Έκρηξη

της Μαζικής Επικοινωνίας. Αθήνα: Εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
Λιβιεράτος Κ. & Φραγκούλης Τ. (επιμ.) 1991. Η Κουλτούρα των Μέσων: Μαζική

Κοινωνία και Πολιτιστική Βιομηχανία. Αθήνα: Εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
Linell P. 1998. Discourse across boundaries: on recontextualizations and the

blending of voices in professional discourse. Text 18(2): 143-157.
Luke A. 2002. Beyond science and ideology critique: developments in Critical

Discourse Analysis. Annual Review of Applied Linguistics 22(1): 96-110.
Lyons J. 1977. Semantics. τ. 2. Cambridge: Cambridge University Press.
Marnette S. 2005. Speech and Thought Presentation in French. Amsterdam: John

Benjamins Publishing Company.
Martin J. R. & White P. R. R. 2005. Appraisal in English. New York: Palgrave.
McHale B. 1978. Free Indirect Discourse: A survey of recent accounts. PTL

369
3: 249-287.
McManus 1999. Market driven journalism: Let the citizen beware. In News: A
Reader. Tumber H. (ed.),180-190. Oxford: Oxford University Press.
McQuail D. 1994. Mass Communication Theory: An Introduction. London: Sage

Publications.
Meyer M. 2001. Between theory, method, and politics: positioning of the approaches
to CDA. In Methods of Critical Discourse Analysis. Wodak R. & Meyer M.
(eds.), 14-31. London: Sage Publications.
Molotch H. & Lester M. 1999. News as Purposive Behavior: On the Strategic Use of
Routine Events, Accidents, and Scandals. In News: A Reader. Tumber H.
Murdock G. 1982. Large Corporations and the Control of the Communications

Industry. In Culture, Society and the Media. Gurevitch M., Bennett T., Curran
J. & Woollacott J. (eds.), 118-150. London: Routledge.
Murdock G. & Golding P. 1977. Capitalism, Communication and Class Relations. In

Mass Communication and Society. Curran J., Gurevitch M. & Woollacott
(eds.), 12-43. London: Edward Arnold.
Murdock G. & Golding P. 1995. For a Political Economy of Mass Communications.

In Approaches to Media: A Reader. Boyd-Barrett O. & Newbold C. (eds.),
201-215. London: Arnold.
Myers G. 1999. Functions of reported speech in group discussion. Applied Linguistics

20(3): 376-401.
Noh E. J. 2000. Metarepresentation. Amsterdam: John Benjamins.
O’Sullivan T., Hartley J., Saunders D., Montgomery M. & Fiske J. 1994. Key
370
Concepts in Communication and Cultural Studies. London & New York:

Routledge.
Partee B.H. 1973α. The Syntax and Semantics of Quotation. In A Festschrift for
Morris Halle. Anderson S.R. & Kiparsky P. (eds.), 410-418. Holt, Rinehart
and Winston Inc.
Partee B.H. 1973β. The Semantics of Belief-Sentences. In Approaches to Natural

Language. Hintikka K.J.J., Moravcsik J.M.E. & Suppes P. (eds.), 309-336.
Dordrecht/Boston: D. Reidel Publishing Company.
Παυλίδου Θ. Σ. 1999. Αναζητώντας μια θεωρία της γλωσσικής ανισότητας. Στο

«Ισχυρές» και «Ασθενείς» Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Όψεις του
Γλωσσικού Ηγεμονισμού. τομ. Α. Χριστίδης Α. Φ. (επιμ.), 187-195.
Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.
Παυλίδου Θ.Σ. (επιμ.) 2002. Γλώσσα-Γένος-Φύλο. Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής.
Pêcheux M. 1982. Language, Semantics and Ideology: Stating the Obvious. London:
The Macmillan Press.
Πολίτης Π. 2001. Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης: το επικοινωνιακό πλαίσιο και η

γλώσσα τους. Στο Εγκυκλοπαιδικός Οδηγός για τη Γλώσσα. Χριστίδης Α.Φ.
(επιμ.), 114-120. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.
Politis P. & Kakavoulia Μ. 2006. Direct discourse in the Greek press: Between
evidentiality and subjectivity. Revista Alicantina de Estudios Ingleses (Special
Issue on linguistic analyses of media discourse(s)) 19: 345-363.
Prince G. 2004. Αφηγηματολογία. Στο Από τον Φορμαλισμό στον Μεταδομισμό.

Selden R. (επιμ.), 161-189. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών
Σπουδών.
Richardson K. 1987. Critical linguistics and textual diagnosis. Text 7(2): 145-163.
371
Riffaterre M. 1978. Semiotics of Poetry. Bloomington & London: Indiana University

Press.
Riffaterre M. 1983. Text Production. New York: Columbia University Press.
Riffaterre M. 1990. Compulsory Reader Response: The Intertextual Drive. In

Intertextuality: Theories and Practices. Worton M. & Still J. (eds.), 56-78.
Manchester: Manchester University Press.
Rimmon-Kenan S. 1983. Narrative Fiction: Contemporary Poetics. London:

Routledge.
Sampson A. 1999. The crisis at the heart of our media. In News: A Reader. Tumber H.
Σαρίκας Ζ. (επιμ.) 1984. Τέχνη και Μαζική Κουλτούρα. Αθήνα: Ύψιλον/βιβλία.
Scannell P. (ed.) 1991. Broadcast Talk. London: Sage Publications.
Scannell P. 1992. Public service broadcasting and modern public life. In Culture and
Power: A Media, Culture and Society Reader. Scannell P., Schlesinger P. &
Sparks C. (eds.), 317-348. London: Sage Publications.
Schlesinger P. 1999. Putting ‘Reality’ Together: BBC News. In News: A Reader.

Tumber H. (ed.), 121-133. Oxford: Oxford University Press.
Schlesinger P. & Tumber H. 1999. Reporting Crime: The Media Politics of Criminal
Justice. In News: A Reader. Tumber H. (ed.), 257-266. Oxford: Oxford
University Press.
Schudson M. 1999. Discovering the news: A social history of american newspapers.

In News: A Reader. Tumber H. (ed.), 291-296. Oxford: Oxford University
Press.
372
Scollon R. 2001. Action and text: towards an integrated understanding of the place of
text in social (inter)action, mediated discourse analysis and the problem of
social action. In Methods of Critical Discourse Analysis. Wodak R. & Meyer
M. (eds.), 139-183. London: Sage Publications.
Searle J. 1969. Speech Acts: An Essay in the Philosophy of Language. Cambridge:

Cambridge University Press.
Semino E., Short M. & Culpeper J. 1997. Using a corpus to test a model of speech
and thought presentation. Poetics 25(1): 17-43.
Semino E., Short M. & Wynne M. 1999. Hypothetical words and thoughts in
contemporary British narratives. Narrative 7(3): 307-334.
Shaw P. 1992. Reasons for the correlation of voice, tense, and sentence function in
reporting verbs. Applied Linguistics 13(3): 302-319.
Shoemaker P. J. 1999. Gatekeeping. In News: A Reader. Tumber H. (ed.), 73-78.

Oxford: Oxford University Press.
Short M. 1989. Speech Presentation, the Novel and the Press. In The Taming of the
Text: Explorations in Language, Literature and Culture. van Peer W. (ed.),
61-81. London & New York: Routledge.
Short M., Semino E. & Wynne M. 2002. Revisiting the notion of faithfulness in
discourse presentation using a corpus approach. Language & Literature 11:
325-355.
Sigal L. V. 1999. Reporters and Officials: The Organization and Politics of

Newsmaking. In News: A Reader. Tumber H. (ed.), 224-234. Oxford: Oxford
University Press.
Sigelman L. 1999. Reporting the News: An Organizational Analysis. In News: A

373
Reader. Tumber H. (ed.), 85-96. Oxford: Oxford University Press.
Sinclair J. 1986. Fictional Worlds. In Talking about Text. Coulthard R. M. (ed.),

43-60. Birmingham: University of Birmingham: English Language Research.
Solin A. 2004. Intertextuality as mediation: On the analysis of intertextual relations

in public discourse. Text 24(2): 267-296.
Soloski J. 1999. News reporting and professionalism: Some constraints on the

reporting of the news. In News: A Reader. Tumber H. (ed.), 308-319. Oxford:
Sternberg M. 1982α. Proteus in quotation land: mimesis and the forms of reported
Discourse. Poetcis Today 3(2): 107-156.
Sternberg M. 1982β. Point of view and the indirections of direct speech.

Language and Style 15(1): 67-117.
Swales J. M. 1990. Genre Analysis: English in Academic and Research Settings.

Cambridge: Cambridge University Press.
Tannen D. 1986. Introducing Constructed Dialogue in Greek and American

Conversational and Literary Narrative. In Direct and Indirect Speech.
Coulmas F. (ed.), 311-332. Berlin/New York/Amsterdam: Mouton de
Gruyter.
Tannen D. 1989. Talking Voices: Repetition, Dialogue, and Imagery in

Conversational Discourse. Cambridge: Cambridge University Press.
Τζάρτζανος Α. Α. 1928. Νεοελληνική Σύνταξις, Ήτοι Συντακτικόν της Νέας

Ελληνικής Γλώσσης. Αθήναι: Βιβλιοπωλείον της Εστίας.
Thompson G. 1996. Voices in the text: Discourse perspectives on language

Reports. Applied Linguistics 17(4): 501-530.
374
Thompson G. & Yiyun Y. 1991. Evaluation in the reporting verbs used in academic
papers. Applied Linguistics 12(4): 365-382.
Thompson J. B. 1984. Studies in the Theory of Ideology. Cambridge: Polity Press.
Thompson J. B. 1995. Mass Communication and Modern Culture: Contribution to a

Critical Theory of Ideology. In Approaches to Media: A Reader. Boyd-Barrett
O. & Newbold C. (eds.), 54-65. London: Arnold.
Tolson A. 1991. Televised chat and the synthetic personality. In Broadcast Talk.
Scannell P. (ed.), 178-200. London: Sage Publications.
Toolan M. 2001. Narrative: A Critical Linguistic Introduction. London: Routledge.
Tsohatzidis S.L. 1998. The Hybrid Theory of Mixed Quotation. Mind 107: 661-664.
Τσοπανάκης Α. Γ. 1994. Νεοελληνική Γραμματική. Αθήνα: Εκδοτικός Οίκος

Αδελφών Κυριακίδη.
Tuchman G. 1978. Making News. New York: Free Press.
Tuchman G. 1999. Objectivity as Strategic Ritual: An Examination of Newsmen’s

Notions of Objectivity. In News: A Reader. Tumber H. (ed.), 297-307. Oxford:
Tumber H. (ed.) 1999. News: A Reader. Oxford: Oxford University Press.
Tyrwhitt-Drake H. 1999. Discussion: Resisting the discourse of critical discourse

analysis: Reopening a Hong Kong case study. Journal of Pragmatics
31: 1081-1088.
Vandelanotte L. 2004α. Deixis and grounding in speech and thought presentation.

Journal of Pragmatics 36(3): 489-520.
375
Vandelanotte L. 2004β. From representational to scopal distancing indirect speech

or thought: A cline of subjectification. Text 24(4): 547-585.
van Dijk T. A. 1988. News as Discourse. Hillsdale, NJ.: Lawrence Erlbaum

Associates.
van Dijk T. A. 1993. Principles of critical discourse analysis. Discourse & Society
4(2): 249-283.
van Dijk T. A. 1995. Discourse semantics and ideology. Discourse & Society
6(2): 243-289.
van Dijk T. A. 1996. Discourse, power and access. In Texts and Practices: Readings
in Critical Discourse Analysis. Caldas-Coulthard C.R. & Coulthard M. (eds.),
84-104. London: Routledge.
van Dijk T. A. 1997α. The study of discourse. In Discourse as Structure and Process.
van Dijk T. A. (ed.), 1-34. London: Sage Publications.
van Dijk T. A. 1997β. Discourse as interaction in society. In Discourse as Social

Interaction. van Dijk T. A. (ed.), 1-37. London: Sage Publications.
van Dijk T. A. 1998. Ideology: A Multidisciplinary Approach. London: Sage

Publications.
van Dijk T. A. 2001α. Critical discourse analysis. In The Handbook of Discourse

Analysis. Schiffrin D., Tannen D. & Hamilton H. (eds.), 352-371. Oxford:
Blackwell Publishers.
van Dijk T. A. 2001β. Multidisciplinary CDA: a plea for diversity. In Methods of

Critical Discourse Analysis. Wodak R. & Meyer M. (eds.), 95-120. London:
Sage Publications.
376
van Leeuwen T. 1996. The representation of social actors. In Texts and Practices:
Readings in Critical Discourse Analysis. Caldas-Coulthard C. R. & Coulthard
M. (eds.), 32-70. London: Routledge.
Vincent D. & Perrin L. 1999. On the narrative vs non-narrative functions of reported

speech: A socio-pragmatic study. Journal of Sociolinguistics 3(3): 291-313.
Voloshinov V.N. 1973. Marxism and The Philosophy of Language. New

York & London: Seminar Press.
Waugh L. R. 1995. Reported speech in journalistic discourse: The relation of function

and text. Text 15(1): 129-173.
White D. M. 1999. The ‘Gatekeeper’: A Case Study in the Selection of News. In

Widdowson H. G. 1998. The theory and practice of Critical Discourse Analysis.

Applied Linguistics 19(1): 136-151.
Widdowson H. G. 2000. On the limitations of linguistics applied. Applied

Linguistics 21(1): 3-25.
Wierzbicka A. 1974. The Semantics of direct and indirect discourse. Papers in

Linguistics 7(3-4): 267-307.
Wodak R. 1996. The genesis of racist discourse in Austria since 1989. In Texts and
Practices: Readings in Critical Discourse Analysis. Caldas-Coulthard C. R. &
Coulthard M. (eds.), 107-128. London: Routledge.
Wodak R. 2001α. The discourse-historical approach. In Methods of Critical Discourse

Analysis. Wodak R. & Meyer M. (eds.), 63-94. London: Sage Publications.
Wodak R. 2001β. What CDA is about – a summary of its history, important concepts
and its developments. In Methods of Critical Discourse Analysis. Wodak R. &
377
Meyer M. (eds.), 1-13. London: Sage Publications.
Wodak R. & Chilton P. (eds.) 2005. A New Agenda in (Critical) Discourse Analysis:
Theory, Methodology and Interdisciplinarity.
Wodak R. & Meyer M. (επιμ.) (2001) Methods of Critical Discourse Analysis,

London, Sage Publications. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins
Publishing Company.
Χατζησαββίδης Σ. 1997. Η ρητορική των τίτλων στον ελληνικό δημοσιογραφικό

Λόγο. Πρακτικά της 17ης Ετήσιας Συνάντησης του Τομέα Γλωσσολογίας της
Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης,
643-657. Θεσσαλονίκη.
Χατζησαββίδης Σ. 1999. Ελληνική Γλώσσα και Δημοσιογραφικός Λόγος. Αθήνα:

Gutenberg.
Yule G. 2006. Πραγματολογία. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών.
Zelizer B. 1989. ‘Saying’ as collective practice: Quoting and differential address in

the news. Text 9(4): 369-388.
Zwicky A. M. 1971. On reported speech. In Studies in Linguistic Semantics. Fillmore

C. J. & Langendoen D. T. (eds.), 72-77. Holt, Rinehart and Winston.
378
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η παρούσα εργασία πραγματεύεται την πολυφωνική συγκρότηση του

δημοσιογραφικού λόγου, το γεγονός, δηλαδή, ότι ο θεσμικός λόγος της
δημοσιογραφίας αποτελεί πεδίο άρθρωσης διαφορετικών και συχνά αντικρουόμενων
μεταξύ τους φωνών. Με αφετηρία την έννοια της διακειμενικότητας, όπως αυτή
διαμορφώνεται στο πλαίσιο της Κριτικής Ανάλυσης του Λόγου, επιχειρείται μια
κριτική προσέγγιση του τρόπου με τον οποίον ο/η δημοσιογράφος οργανώνει και
διαχειρίζεται στον λόγο του/της τον λόγο άλλων φωνών. Στόχος της έρευνας είναι να
διερευνήσει τι συνεπάγεται η οργάνωση και διαχείριση αυτής της πολυφωνίας για την
ιδεολογική λειτουργία του δημοσιογραφικού λόγου και τη συμβολή του στην
αναπαραγωγή σχέσεων εξουσίας, μέσα από μια σφαιρική θεώρηση του φαινομένου
της Αναπαράστασης του Λόγου στο κειμενικό είδος της τηλεοπτικής είδησης. Η
ανάλυση του φαινομένου της Αναπαράστασης του Λόγου οργανώθηκε γύρω από
τέσσερις άξονες: 1) την εξέταση του τρόπου με τον οποίον αναπαριστάνονται
γλωσσικά οι πηγές του μεταφερόμενου λόγου, 2) την εξέταση του αντικειμένου της
Αναπαράστασης του Λόγου, όπως αυτό γίνεται εμφανές από την επιλογή των
ενδεικτών (ρημάτων ή ουσιαστικών) με τους οποίους εισάγεται, 3) την εξέταση των
τρόπων και των μορφών με τους οποίους ο λόγος τρίτων ενσωματώνεται συντακτικά
στον λόγο του/της δημοσιογράφου και 4) την εξέταση των λειτουργιών που επιτελεί η
Αναπαράσταση του Λόγου στον δημοσιογραφικό λόγο. Από την έρευνα προκύπτει
ότι, μολονότι η πολυφωνία αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του δημοσιογραφικού
λόγου, ο τρόπος με τον οποίον ο/η δημοσιογράφος τη διαχειρίζεται και την αξιοποιεί
έχει ως αποτελέσμα την προβολή και προώθηση της οπτικής κοινωνικά ισχυρών
φωνών και την ταυτόχρονη περιθωριοποίηση φωνών που στερούνται κύρους και
εξουσίας. Με αυτόν τον τρόπο, η δημοσιογραφική πρακτική συμβάλλει στην
αναπαραγωγή της ανισοκατανομής της εξουσίας.
379
ABSTRACT
The present study discusses the polyphonic construction of journalistic

discourse, that is, the fact that the institutional discourse of journalism constitutes a
site where different, and often oppositional, voices are articulated. Based on the
notion of intertextuality, as it is developed in the framework of Critical Discourse
Analysis, the study critically examines the ways in which the discourse of others is
organized and utilized by the journalist. Through a comprehensive examination of the
phenomenon of Discourse Representation in the genre of television news, the study
aims at investigating the ideological consequences of this ‘orchestration’ of voices
and its contribution to the reproduction of power relations. The analysis of Discourse
Representation is organized around four axes: 1) the examination of the way in which
news sources are represented in discourse, 2) the examination of the object of
Discourse Representation and the linguistic means (verbs and nouns) with which it is
introduced, 3) the examination of the modes and forms with which the discourse of
others is syntactically incorporated into the discourse of the journalist and 4) the
examination of the functions Discourse Representation performs in journalistic
discourse. The study shows that, although polyphony is a characteristic trait of
journalistic discourse, the way in which it is organized and utilized by the journalist
results in the promotion of dominant representations of the world and social reality
and, simultaneously, in the marginalization of the views of the socially powerless. In
this way, it is concluded, journalistic practice contributes to the reproduction of power
relations.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ – ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ
ΤΟΜΕΑΣ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑΣ
ΕΛΕΝΗ ΓΙΑΛΑΜΠΟΥΚΗ
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΤΟ ΥΛΙΚΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ:
ΕΠΟΠΤΡΙΑ: Θ. Σ. ΠΑΥΛΙΔΟΥ
ΜΕΛΗ: Σ. ΤΣΟΧΑΤΖΙΔΗΣ, Σ. ΧΑΤΖΗΣΑΒΒΙΔΗΣ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2008
ii
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
1. MEGA ……………………………………………………………….......... 1
2. STAR ……………………………………………………………………… 84
3. NET ………………………………………………………………………... 163
1
1. ΜEGA [1.11.1999]
1. Παρουσιαστής Συναγερμός κυρίες και κύριοι σήμανε για τις ελληνικές
2. αρχές αλλά και για τους Αμερικανούς του Εφ Μπι Άι που
3. βρίσκονται στην Ελλάδα, μόλις διαπιστώθηκε ότι χάθηκαν
4. μυστηριωδώς (.) πέντε αντιαρματικοί πύραυλοι από
5. μονάδα στη Κω. Η κινητοποίηση ήταν άμεση καθώς
6. επίκειται η επίσκεψη Κλίντον (.) και εκφράστηκαν φόβοι
7. για τρομοκρατική ενέργεια. Τελικά το Υπουργείο Αμύνης
8. ανακοίνωσε ότι οι πύραυλοι δεν εκλάπησαν, αλλά είχαν
9. χρησιμοποιηθεί σε άσκηση κι έγινε λογιστικό λάθος.
10. ((μουσική))
11. *ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΥΡΑΥΛΟΥΣ*
12. Ρεπόρτερ 1 Η κινητοποίηση των στρατιωτικών αρχών ξεκίνησε τη
13. περασμένη Πέμπτη. Τότε, διαπιστώθηκε από την
14. επιθεώρηση στις αποθήκες οπλισμού, του δύο ενενήντα
15. πέντε τάγματος εθνοφυλακής, στο Πλατάνι της Κω, ότι
16. έλειπαν πέντε αντιαρματικοί πύραυλοι τύπου Λόου, ενώ οι
17. αντίστοιχοι πυροσωλήνες υπήρχαν στα κιβώτια. Αμέσως,
18. σήμανε συναγερμός, και κάτω από απόλυτη μυστικότητα,
19. ξεκίνησαν οι έρευνες. Ακόμη, ειδοποιήθηκε η Εθνική
20. Υπηρεσία Πληροφοριών, καθώς εξετάστηκε το ενδεχόμενο
21. να είχαν κλαπεί από τρομοκράτες, για να χρησιμοποιηθούν
22. εναντίον του προέδρου Κλίντον, που φθάνει στην Αθήνα
23. στις δεκατρείς Νοεμβρίου.
24. Ομιλητής Είν’ ένα ελαφρύ αντιαρματικό (.) βλήμα, φέρεται από ένα
25. άτομο, και είναι επιπλέον του φορητού οπλισμού.
26. ((παύση)) Ε: (.) στην ουσία είναι δύο σωλήνες (.)
27. συνεπτυγμένοι, μέσα στον ένα σωλήνα (.) βρίσκεται το
28. βλήμα. Η λειτουργία του είναι εντελώς απλή (.) τραβώντας
29. τον έναν σωλήνα ((τραβά τον σωλήνα)) αναπτύσσεται το
30. όπλο, σ’ αυτό το σωλήνα που είναι από αλουμίνιο είναι το
31. βλήμα μέσα (.) κι αυτός ο σωλήνας είναι από πολυεστέρα.
32. Τα σκοπευτικά όργανα είδατε ότι αναπτύχθησαν ((παύση))
2
33. κι εδώ υπάρχει η σκανδάλη του όπλου, ποτου/όπου

34. εκ/εκτοξεύεται το βλήμα. ((παύση)) Ήθελα να έχετε υπ’
35. όψη σας ότι:: (.) αυτό το: πυρομαχικό όπως (.) λέγεται στην
36. ουσία είναι (.) μίας χρήσεως, ο σωλήνας δεν μπορεί να
37. χρησιμοποιηθεί μετά απ’ την εκτόξευση του βλήματος,
38. Ρεπόρτερ 1 Οι αξιωματικοί του ΓΕΣ διευκρινίζουν (.) πως οι πύραυλοι
39. Λόου δεν μπορούν να εκτοξευθούν από ένα κοινό
40. πυροσωλήνα (.) παρά μόνον από αυτόν, στον οποίο είναι
41. ενσωματωμένο και το πυρομαχικό. Τελικά, μετά από τις
42. πολύωρες καταθέσεις του διοικητή και των υπευθύνων της
43. στρατιωτικής αποθήκης, διαπιστώθηκε ότι οι φερόμενοι ως
44. κλαπέντες πύραυλοι είχαν χρησιμοποιηθεί σε άσκηση, την
45. περασμένη άνοιξη, και δεν είχαν διαγραφεί από το αρχείο
46. της μονάδας.
47. *Δημήτρης Ρέππας, Υπήρξε κάποια παρανόηση, κάποιο λάθος (.) οι::
48. Υπουργός Τύπου* πυροσωλήνες υπάρχουν, τα βλήματα έχουν
49. χρησιμοποιηθεί, δεν υπάρχει θέμα λοιπόν κλοπής,
50. Ρεπόρτερ 1 Για το θέμα ενημερώθηκε αμέσως ο Υπουργός Εθνικής
51. Αμύνης, κι ο πρωθυπουργός, ο οποίος αύριο θα δεχτεί στο
52. γραφείο του τον Αμερικανό πρέσβη, Νίκολας Μπερνς, για
53. να συζητήσουν τις τελευταίες λεπτομέρειες της επίσκεψης
54. Κλίντον στην Αθήνα.
56. *ΟΙ ΠΡΑΚΤΟΡΕΣ ΤΟΥ F.B.I. ΕΓΙΝΑΝ ‘ΠΥΡΑΥΛΟΙ’*
57. Ρεπόρτερ 2 Μόλις έγινε γνωστή η μυστηριώδης εξαφάνιση των
58. πυραύλων, το κλιμάκιο του Εφ Μπι Άι στην Αθήνα ζήτησε
59. να ενημερωθεί από την ΕΥΠ. Ο φόβος ότι μπορεί να έχουν
60. πέσει στα χέρια της Δεκαεπτά Νοέμβρη ξύπνησε τις
61. μνήμες από την επίθεση με ρουκέτα κατά της αμερικανικής
62. πρεσβείας πριν από τριάμισι χρόνια. ((πλάνα με την
63. αναπαράσταση της επίθεσης)) Δώδεκα ημέρες πριν από την
64. άφιξη του προεδρικού ζεύγους, έφτασε στην Αθήνα
65. κλιμάκιο από το προσωπικό του Λευκού Οίκου που θα
66. αναλάβει τη φροντίδα του πλανητάρχη και της συζύγου
3
67. του. Μέσα στην εβδομάδα, αναμένεται να φτάσουν και οι

68. πράκτορες της μυστικής υπηρεσίας, που θα ενημερωθούν
69. από την αστυνομία για το σχέδιο προστασίας και θα
70. δώσουν τις δικές τους οδηγίες. ((πλάνα με αστυνομικούς))
71. Προεδρικές λιμουζίνες θα φτάσουν λίγο πριν από το ζεύγος
72. Κλίντον με ειδικό μεταγωγικό αεροσκάφος. Σε κανένα δε
73. θα επιτραπεί να πλησιάσει στο χώρο προσγείωσης του Ερ
74. Φορς Ουάν. Όλα τα αυτοκίνητα της πομπής θα κάνουν
75. παραπλανητικές μανούβρες γύρω από το αεροσκάφος.
76. Έτσι, κανείς δε θα γνωρίζει σε ποια λιμουζίνα θα βρίσκεται
77. ο πρόεδρος. Σε όλες όμως, θα βρίσκονται πράκτορες με το
78. βλέμμα στραμμένο στα παράθυρα, έτοιμοι να επέμβουν.
79. ((πλάνα από μία λιμουζίνα)) Τέσσερις χιλιάδες αστυνομικοί
80. θα χρησιμοποιηθούν ως ανθρώπινη ομπρέλα για την
81. ασφάλεια του πλανητάρχη τις τρεις ημέρες της παραμονής
82. του. Όμως το γενικό πρόσταγμα θα το έχουν οι Αμερικανοί
83. πράκτορες, που θα έχουν δικαίωμα να κάνουν ακόμη και
84. σωματικό έλεγχο. ((πλάνα ενός πράκτορας ο οποίος ελέγχει
85. οδηγό αυτοκινήτου)) Ως τώρα παραμένει άγνωστο που θα
86. καταλύσει το προεδρικό ζεύγος. Η μυστική υπηρεσία του
87. προέδρου απορρίπτει την εκδοχή κεντρικού ξενοδοχείου,
88. ενώ φαίνεται απίθανη η παραμονή στην Ελούντα. Το
89. πιθανότερο είναι να χρησιμοποιηθεί ως κατάλυμα η
90. κατοικία του Αμερικανού πρεσβευτή Νίκολας Μπερνς.
91. Φυσικά, κάτω από δρακόντεια μέτρα ασφαλείας.
4
2. MEGA [1.11.1999]
1. Παρουσιαστής Η επίσκεψη του προέδρου Κλίντον στην Ελλάδα προκαλεί
2. έντονες αντιδράσεις, προκαλεί και την αντίδραση πολλών
3. γνωστών ηθοποιών, οι οποίοι αποφάσισαν να βγουν στους
4. δρόμους για να τη διαδηλώσουν. Έτσι την ερχόμενη
5. Δευτέρα (.) οργανώνουν συγκέντρωση διαμαρτυρίας στη
6. πλατεία Συντάγματος, μαζί με συνδικαλιστικές
7. οργανώσεις.
8. ((πλάνα ανθρώπων που διαδηλώνουν))
9. *‘ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ’ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ*
10. Ρεπόρτερ Εννέα μήνες μετά τη συγκέντρωση στα Προπύλαια για την
11. υπόθεση Οτσαλάν, γνωστοί ηθοποιοί διαδηλώνουν και
12. πάλι. Αυτή τη φορά, για την επικείμενη έλευση του
13. προέδρου Κλίντον στην Ελλάδα. Τα συνδικαλιστικά
14. σωματεία των ηθοποιών, των λογοτεχνών, και άλλων
15. επιστημονικών φορέων, διοργανώνουν την προσεχή
16. Δευτέρα συγκέντρωση διαμαρτυρίας. Λαϊκό δικαστήριο
17. την ονόμασαν (.) στη πλατεία Συντάγματος.
18. *Δημήτρης Παπαμιχαήλ, Θεωρώ την επίσκεψη, ειδικά αυτού του προέδρου (.)
19. Ηθοποιός* προκλητική (.) για τη χώρα μας (.) γιατί η Κύπρος (.) είναι
20. η μισή σκλαβωμένη. >Γιατί τα< Βαλκάνια είναι ερείπια
21. ((παύση)) με χιλιάδες νεκρούς (.) κι εκατομμύρια
22. πρόσφυγες.
23. Ρεπόρτερ Το κείμενο διαμαρτυρίας υπογράφουν πολλοί δημοφιλείς
24. καλλιτέχνες. Ανάμεσά τους ο Άγγελος Αντωνόπουλος, η
25. Μπέτη Βαλάση, ο Γρηγόρης Βαλτινός, ο Κώστας Βουτσάς,
26. ο Γιάννης Βούρος, η Κάτια Δανδουλάκη, ο Θύμιος
27. Καρακατσάνης, ο Κώστας Καζάκος, ο Δημήτρης
28. Παπαμιχαήλ, και πολλοί άλλοι. Συνολικά εκατόν επτά
29. άτομα.
30. *ΔΕΝ ΤΟΝ ΘΕΛΟΥΝ*
31. *Θύμιος Καρακατσάνης, Αν πρέπει να συνεχίσει να υπάρχει ζωή στο πλανήτη,
32. Ηθοποιός* πρέπει ν’ αρχίσουμε να συνειδητοποιούμε (.) τι μας
5
33. συμβαίνει, και πότε, και π/με ποιους πρέπει να

34. αντισταθούμε. Θα μου πείτε εμείς (.) ε κάνουμε ένα: (.)
35. πολιτιστικό έργο, που θα μπορούσαμε με το έργο μας να
36. μιλήσουμε. Ε να. Να όμως που χρειάζεται κι αυτό (.) να
37. μιλήσουμε εκ/εκτός έργου.
38. *Μάρθα Καραγιάννη, Δε μας έχει προσφέρει ποτέ τίποτε ο κύριος Κλίντον, και
39. Ηθοποιός* δε νομίζω ότι θα μας προσφέρει και τώρα, γι’ αυτό (.)
40. έβαλα κι εγώ ένα φαρδύ πλατύ όχι (.) να μην έρθει εδώ
41. πέρα, δεν έχει καμία δουλειά,
42. Ρεπόρτερ Μάλιστα, πολλοί ηθοποιοί (.) πρόκειται να συμμετάσχουν
43. και στη συγκέντρωση που θα γίνει στη πλατεία
44. Συντάγματος, το Σάββατο δεκατρείς Νοεμβρίου, ημέρα
45. άφιξης του προέδρου Κλίντον στην Ελλάδα.
46. *Κατερίνα Γιουλάκη, Ο κύριος Κλίντον πιστεύω ότι δεν έχει προσφέρει τίποτα
47. Ηθοποιός* στην Ελλάδα, όλο ζητάει από την Ελλάδα, και: το όχι που
48. λέω είναι για τον: πόλεμο που έκανε στα (.) Βαλκάνια πριν
49. από λίγο καιρό και έσφαξε τόσους ανθρώπους.
50. *Κλέων Γρηγοριάδης, >Σαν άνθρωπος δεν μου ’χει κάνει τίποτα και δεν έχω
51. Ηθοποιός* τίποτε προσωπικά μαζί του,< αλλά που σα θεσμός
52. εκπροσωπεί (.) τη βαρβαρότερη μορφή εξουσίας που
53. είδαμε τα τελευταία χρόνια (.) οργανωμένης εξουσίας.
54. Ρεπόρτερ Ο ηθοποιός Χρήστος Βαλαβανίδης, που δεν υπέγραψε τη
55. διακήρυξη, υποστηρίζει.
56. *Χρήστος Βαλαβανίδης, Υπάρχουνε πάρα πολλοί δολοφόνοι στο κόσμο ((παύση))
57. Ηθοποιός* οι οποίοι καθημερινά δολοφονούν ανθρώπους. ((παύση))
58. Ε: θα έπρεπε α:/οι διαμαρτυρίες να γίνονται σε καθημερινή
59. βάση λοιπόν, για όλους τους δολοφόνους του κόσμου.
60. *Ελένη Γερασιμίδου, Μας περιμένουνε πολύ δύσκολες ώρες (.) και νομίζω ότι
61. Ηθοποιός* είναι καιρός, και πρέπει ό:λοι, με όλες μας τις δυνάμεις ν’
62. αντισταθούμε.
63. Ρεπόρτερ Οι ηθοποιοί υπόσχονται και αρκετές εκπλήξεις (.) στη
64. συγκέντρωση διαμαρτυρίας που προετοιμάζουν για την
65. επόμενη εβδομάδα.
66. *Πέτρος Φυσσούν, Στις εκλογές τις προηγούμενες, είχε υποσχεθεί στο
6
67. Ηθοποιός* ελληνικό λόμπι για να του πάρει την ψήφο (.) ότι θα
68. δουλέψει σκληρά, για τη λύση του Κυπριακού. Και για τα
69. ελληνικά προβλήματα. Είδε κανείς κάτι τέτοιο να γίνεται;
7
3. MEGA [1.11.1999]
1. Παρουσιαστής Αποχή από τα μαθήματα έκαναν σήμερα οι μαθητές της
2. δευτέρας τάξης ενός δημοτικού στη Τριανδρία
3. Θεσσαλονίκης. Τις κινητοποιήσεις αποφάσισαν οι γονείς
4. τους, με αίτημα να απομακρυνθεί ένας άτακτος μαθητής. Η
5. υπόθεση έχει φθάσει στα δικαστήρια. Αρκετά παιδιά όμως
6. ζητούν από τους δασκάλους τους να βοηθήσουν το
7. συμμαθητή τους, ώστε να ξεπεραστούν τα προβλήματα και
8. να επανέλθει η ηρεμία στο σχολείο.
9. ((πλάνα από το προαύλιο του σχολείου))
10. Ρεπόρτερ Οι μικροί μαθητές της δεύτερης τάξης του ογδοηκοστού
11. δημοτικού σχολείου Θεσσαλονίκης (.) βρίσκονται από
12. νωρίς το πρωί στο προαύλιο μαζί με τους γονείς τους. Ο
13. Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων (.) αποφάσισε να
14. προχωρήσουν σε αποχή από τα μαθήματά τους, με το
15. αίτημα ν’ απομακρυνθεί από το σχολείο ένας οκτάχρονος
16. μαθητής, που θεωρείται ιδιαίτερα άτακτος.
17. *Άγγελος Δημόπουλος, Η οποία απόφαση πάρθηκε όχι έτσι: αβασάνιστα, αλλά
18. Εκπρόσωπος Γονέων μετά από:: ενός έτους προσπάθειες, >αυτό< το πρόβλημα
19. 80ου Δημοτικού* δεν μπορεί να λυθεί (.) η τάξη έχει καταργηθεί
20. κυριολεκτικά (.) ε:: όσο αφορά τουλάχιστο τα μαθήματα
21. που θα πρέπει να κάνει, δεν: δεν γίνεται τίποτα μες την
22. τάξη, όλη την ημέρα κυνηγάν’ (.) όλοι το μαθητή αυτό,
23. *ΔΙΧΑΖΟΥΝ ΟΙ ΑΤΑΞΙΕΣ ΤΟΥ ...*
24. Ρεπόρτερ Αναγκάστηκαν όπως λένε να καταφύγουν στην αποχή,
25. αφού δεν απέδωσαν άλλες λύσεις, όπως αυτή της
26. παρουσίας και δεύτερου δασκάλου, την ώρα του
27. μαθήματος.
28. *Χρήστος Λασκαρέλης, Στο σχολείο μας όντως υπάρχει πρόβλημα με το
29. Δ/ντης 80ου Δημοτικού* συγκεκριμένο μαθητή, δημιουργεί προβλήματα στην τάξη
30. (.) αλλά και γενικά σ’ ολόκληρο το σχολείο ((παύση))
31. δυστυχώς, ε: έχουμε προβλήματα ακόμη και από τους
32. γονείς (.) του παιδιού, οι οποίοι δεν μας πλησιάζουν ούτε
8
33. μας καταλαβαίνουν,

34. Ρεπόρτερ Ο πατέρας του παιδιού εκπαιδευτικός κι αυτός υποστηρίζει
35. ότι το παιδί του δεν έχει κανένα πρόβλημα και δεν πρέπει
36. ν’ απομακρυνθεί. Μάλιστα, έχει υποβάλει μήνυση κατά
37. του διευθυντή του σχολείου, γιατί παρουσίασε ιατρική
38. γνωμάτευση για το οκτάχρονο αγόρι, σε συνεδρίαση του
39. Συλλόγου Γονέων.
40. *Νίκος Διαλυνάς, Αυτό είν’ ανεπίτρεπτο, είναι παραβίαση ιατρικού
41. Συνήγορος* απορρήτου, ει/είναι παράβαση καθήκοντος, ο/αλλά πάνω
42. απ’ όλα, είναι μία <κοινωνικά αποκρουστέα πράξις
43. ρατσισμού.>
44. Ρεπόρτερ Πάντως, αρκετά παιδιά (.) ζητούν να μη φύγει ο
45. συμμαθητής τους από το σχολείο, και να τον βοηθήσουν οι
46. δάσκαλοι με όλες τους τις δυνάμεις, ώστε να ξεπεραστούν
47. τα προβλήματα.
9
4. MEGA [1.11.1999]
1. Παρουσιαστής Άλλες εκατόν σαράντα τέσσερις οικογένειες σεισμοπαθών
2. αυτή τη φορά στο Μενίδι εγκατέλειψαν σήμερα τις σκηνές,
3. και εγκαταστάθηκαν σε λυόμενα σπίτια και τροχόσπιτα. Ο
4. Κώστας Λαλιώτης δεσμεύθηκε ότι μέχρι τις είκοσι
5. Δεκεμβρίου (.) θα έχουν παραδοθεί συνολικά επτάμισι
6. χιλιάδες λυόμενα σπίτια και τροχόσπιτα.
7. ((πλάνα από μια οικογένεια σεισμοπαθών που εισέρχεται σε
8. ένα λυόμενο κουβεντιάζοντας))
9. *ΣΠΙΤΙ ΜΟΥ, ΣΠΙΤΑΚΙ ΜΟΥ*
10. Ρεπόρτερ Έξι εβδομάδες μετά τον σεισμό ο Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ
11. Κώστας Λαλιώτης εγκαινίασε σήμερα τον οικισμό
12. λυομένων Πλάτων απέναντι απ’ το πολυδύναμο
13. αστυνομικό τμήμα Μενιδίου, και άλλα σαράντα λυόμενα
14. σε δύο οικισμούς στο Ζεφείρι.
15. *Κώστας Λαλιώτης, Μέχρι τις είκοσι Δεκεμβρίου (.) οι: (.) οικίσκοι, που θα
16. Υπουργός παραδοθούν (.) στους δήμους ((παύση)) και αυτοί (.) θα τα
17. Περιβάλλοντος* βα/δώσουν στους πολίτες (.) θα ανέρχονται (.) οι οικίσκοι
18. (.) σε εφτάμισι χιλιάδες,
19. Ρεπόρτερ Αμέσως μετά τα εγκαίνια του οικισμού Πλάτων,
20. ακολούθησ’ η παράδοση των κλειδιών των οικίσκων (.)
21. στους σεισμόπληκτους της περιοχής Μενιδίου. ((πλάνα από
22. σεισμοπαθείς που περιμένουν στην ουρά για να να πάρουν
23. τα κλειδιά των νέων λυόμενων)) Τα εκατόν είκοσι τέσσερα
24. προκατασκευασμένα λυόμενα είναι είκοσι πέντε
25. τετραγωνικών, έχουν φως, νερό, αποχέτευση, κουζίνα,
26. τουαλέτα κι ένα δωμάτιο, ενώ στον περιφραγμένο οικισμό
27. υπάρχουν και είκοσι τροχόσπιτα.
28. Ρεπόρτερ Πώς σας φαίνεται το: σπιτάκι;
29. Ομιλητής-1 (Ωραίο) ωραίο είναι, ευχαριστούμε. Πολύ ωραίο.
30. Ομιλήτρια-2 Πολύ ωραίο. ºΩ[ραίο.º]//
31. Ρεπόρτερ //[Τώρα] που μένετε;
32. Ομιλήτρια-2 Τώρα:, μένουμε στη σκηνή,
33. Ρεπόρτερ ºΚαι;º
10
34. Ομιλήτρια-2 Ε, θα μετακομίσουμε σιγά σιγά (.) θα μετακομίσουμε.

35. Ρεπόρτερ Θα ’ναι καλύτερα ασφαλώς εδώ.
36. Ομιλήτρια-2 Ε βέβαια, βέβαια. Έχουμε:/τα κοκαλάκια μας/έχουμε: στη
37. σκηνή: ((παύση)) σκεβρώσει ((γελάκι))
38. Ρεπόρτερ Όπως ανακοίνωσε ο υπουργός, έχουν ήδη παραδοθεί χίλια
39. τριακόσια λυόμενα, μέχρι τις δεκαπέντε Νοεμβρίου θα
40. έχουν εγκατασταθεί συνολικά τέσσερις χιλιάδες
41. οικογένειες, και από τις οκτώμισι χιλιάδες αιτήσεις για
42. επιδότηση ενοικίου και συγκατοίκησης (.) έχουν ήδη
43. εγκριθεί τρεισήμισι χιλιάδες, ενώ κόβονται ήδη επιταγές.
44. Ομιλήτρια-3 Ε θα προτιμούσα ένα πραγματικό σπίτι. Αλλά είμαστ’
45. ευγνώμονες γιατί οι σκηνές αρχίζουν και γίνονται: αρκετά
46. κρύες, τώρα το βράδυ (.) και είναι καλύτερα οπωσδήποτε
47. είναι μια καλύτερη/είναι μια:μ (.) μέση λύση τώρα
48. μεταβατική λύση μέχρι να βρεθεί: το τελικό σπίτι.
49. Ρεπόρτερ Εν τω μεταξύ σε συνέντευξη οι επαγγελματίες κι οι
50. βιοτέχνες των σεισμόπληκτων περιοχών (.) καταγγέλλουν
51. ότι έχουν καταστραφεί επειδή τα μέτρα που έχουν
52. εξαγγελθεί είν’ ανεπαρκή, αλλά και αυτά δεν
53. εφαρμόζονται.
54. Ομιλητής-4 Εξαγγέλλει δηλαδή το Υπουργείο: Ανάπτυξης ότι: δεν θα
55. πληρώνουνε: οι σεισμοπαθείς δ/δ/τη ΔΕΗ. ((παύση)) Και,
56. πάει ο άνθρωπος, επαγγελματίας στη ΔΕΗ και του λέει έτσι
57. και δε το πληρώσεις θα στο κόψω.
58. Ρεπόρτερ Οι επαγγελματοβιοτέχνες απειλούν με κινητοποιήσεις αν
59. δεν ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα, κι αν δεν υπάρξει
60. συντονισμός.
11
5. MEGA [1.11.1999]
1. Παρουσιαστής Απειροελάχιστες, σχεδόν ανύπαρκτες είναι πλέον οι
2. πιθανότητες να βρεθεί: ζωντανός κάποιος απ’ τους
3. διακόσους δεκαεπτά επιβάτες του Μπόινγκ των
4. αιγυπτιακών αερογραμμών, που συνετρίβη στον
5. Ατλαντικό. Οι ειδικοί είπαν ότι το αεροσκάφος (.) έπεφτε
6. με ιλλιγγιώδη ταχύτητα, ενενήντα μέτρα το δευτερόλεπτο,
7. κι εξετάζουν τώρα δύο σενάρια για τα αίτια που το
8. οδήγησαν στο βυθό του ωκεανού.
10. *2 ΣΕΝΑΡΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ*
11. Ρεπόρτερ 1 Περισσότερες από σαράντα ώρες μετά την αεροπορική
12. τραγωδία ανοικτά της Μασαχουσέτης (.) πλοία κι
13. ελικόπτερα εξακολουθούν να ψάχνουν για επιζώντες στα
14. παγωμένα νερά του Ατλαντικού. Μεταξύ αυτών και
15. σκάφος του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού
16. εξοπλισμένο με ειδικές κάμερες και σόναρ βυθού (.) για
17. τον εντοπισμό του μαύρου κουτιού με τα δεδομένα της
18. πτήσης. Και παρότι οι ελπίδες να βρεθούν ζωντανοί
19. επιβάτες είναι πια σχεδόν μηδαμινές καθώς η θερμοκρασία
20. του νερού στην περιοχή δεν ξεπερνά τους δεκατέσσερις
21. βαθμούς Κελσίου, οι αμερικανικές αρχές μιλούν ακόμα για
22. επιχείρηση διάσωσης.
23. *Ρίτσαρντ Λάραμπυ, Σκοπεύουμε να συνεχίσουμε την έρευνα και τη διάσωση ωσότου
24. Εκπρόσωπος πεισθούμε ότι δεν υπάρχουν επιζώντες. Τώρα είμαστε σε αυτήν την
25. Λιμενικού* φάση έρευνας και διάσωσης.
26. Ρεπόρτερ 1 Μέχρι στιγμής τα συνεργεία έχοντας καλύψει έκταση

27. ενενήντα τεσσάρων τετραγωνικών χιλιομέτρων (.)
28. εντόπισαν μόνο συντρίμμια του Μπόινγκ 767 των
29. αιγυπτιακών αερογραμμών, σωσίβιες λέμβους, σωσίβια,
30. προσωπικά αντικείμενα των επιβατών, ρούχα και
31. διαβατήρια, και ένα νεκρό. Στη πτήση εννιακόσα ενενήντα
32. ωστόσο επέβαιναν διακόσια δεκαεπτά άτομα, εκατόν
33. ενενήντα εννέα επιβάτες μεταξύ αυτών και δύο βρέφη (.)
12
34. και δεκαοκτώ μέλη πληρώματος. Η πλειοψηφία τους ήταν

35. αμερικανοί τουρίστες, εξήντα τέσσερις ήταν οι Αιγύπτιοι
36. και τουλάχιστον δεκατρείς οι Καναδοί.
37. *Χόσνι Μουμπάρακ, Λυπήθηκα πολύ όταν το έμαθα. Επικοινώνησα με τον Πρόεδρο
38. Πρόεδρος Αιγύπτου* Κλίντον ο οποίος υποστηρίζει την προσπάθεια της έρευνας των αιτίων
39. του δυστυχήματος.
40. Ρεπόρτερ 1 Δύο ήταν αυτοί που στάθηκαν πολύ τυχεροί. Ο Έντουαρντ
41. Μακλάφλιν, σύμβουλος των αιγυπτιακών αερογραμμών,
42. κοινωνικός ψυχολόγος, που αποβιβάστηκε απ’ το
43. αεροσκάφος στη Νέα Υόρκη προερχόμενος απ’ το Λος
44. Άντζελες. Κι ο τριανταδυάχρονος μηχανικός Χισάμ Αχμέτ
45. Ομάρ, που για λίγα λεπτά καθυστέρησης, στα μαγαζιά,
46. έχασε τη πτήση εννέα ενενήντα. Ήμουνα εξοργισμένος που
47. έχασα τ’ αεροπλάνο είπε αλλά τελικά, ήταν δώρο θεού. Στ’
48. αεροδρόμια της Νέας Υόρκης και του Καΐρου ωστόσο
49. θρήνος και αγωνία από τους συγγενείς για την αναπάντεχη
50. τραγωδία. Και καθώς οι ώρες περνούν, η απελπισία
51. διαδέχεται την ελπίδα, και όλοι προσεύχονται για το
52. θαύμα.
53. Ρεπόρτερ 2 Ελπίζετε ακόμη σε κάποιο θαύμα;
54. Ομιλητής-1 Ναι.
55. Ρεπόρτερ 1 Το Μπόινγκ 767 συνετρίβη στον Ατλαντικό, τριάντα τρία

56. λεπτά μετά την απογείωσή του. Με πολύ καλές καιρικές
57. συνθήκες και ορατότητα, η τελευταία επικοινωνία των
58. πιλότων με τον πύργο ελέγχου ήταν επικοινωνία ρουτίνας.
59. Αλλά ελάχιστα λεπτά αργότερα κι ενώ πετούσε στα
60. τριάντα τρεις χιλιάδες πόδια (.) το αεροσκάφος άρχισε τη
61. κατακόρυφη πτώση του. Μέσα σε τριάντα έξι
62. δευτερόλεπτα, το Μπόινγκ έπεσε στα δεκαεννέα χιλιάδες
63. πόδια. Η ταχύτητα τρομακτική, είναι απόδειξη ότι το
64. αεροσκάφος ήταν εκτός ελέγχου λένε οι ειδικοί, έχανε σε
65. ύψος σχεδόν (.) ενενήντα μέτρα το δευτερόλεπτο.
67. *ΣΕΝΑΡΙΟ 1Ο: ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ*
13
68. Ρεπόρτερ 1 Όλοι επισημαίνουν ότι τα αίτια της συντριβής του

69. αεροσκάφους θα παραμείνουν άγνωστα μέχρι να
70. ανασυρθούν τα συντρίμμια και να ολοκληρωθούν οι
71. έρευνες δηλαδή για μήνες (.) ή και χρόνια. Κανείς ωστόσο
72. δεν αποκλείει κανένα ενδεχόμενο, και οι δηλώσεις μέχρι
73. στιγμής είναι εξαιρετικά επιφυλακτικές.
74. *Χόσνι Μουμπάρακ, Δεν μπορώ να πω τίποτα για τα αίτια. Περιμένουμε να ολοκληρωθούν
75. Πρόεδρος Η.Π.Α. οι έρευνες. Στον ίδιο τόπο όμως έχουν ήδη συμβεί δύο ή τρία
76. δυστυχήματα.
77. Ρεπόρτερ 1 Παρότι οι αμερικανικές αρχές τόνισαν εξ αρχής ότι δεν

78. υπάρχουν ανάλογες ενδείξεις, μεταξύ των επικρατέστερων
79. σεναρίων είναι το ενδεχόμενο τρομοκρατικής ενέργειας, τα
80. αεροδρόμια στις Ηνωμένες Πολιτείες άλλωστε είχαν τεθεί
81. σε συναγερμό μετά από πληροφορίες για επικείμενη
82. επίθεση.
84. *ΣΕΝΑΡΙΟ 2Ο: ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΒΛΑΒΗ*
85. Ρεπόρτερ 1 Το δεύτερο ενδεχόμενο; Κάποιου είδους μηχανική βλάβη
86. που προκάλεσε τη συντριβή του αεροσκάφους μέσα σε δύο
87. λεπτά, χωρίς να υπάρξουν τα περιθώρια για τον πιλότο να
88. εκπέμψει σήμα κινδύνου. Πολλοί έχουν σημειώσει το
89. γεγονός ότι μέσα σε τρία χρόνια έχουν γίνει τέσσερα
90. αεροπορικά δυστυχήματα στη περιοχή. Το ενενήντα έξι το
91. Μπόινγκ 747 της Τι Ντάμπλγιου Έι, το ενενήντα οκτώ το
92. Μακντόναλντ Ντάγκλας της Σουίς Ερ, και το μικρό Πάιπερ
93. τον Ιούλιο που παρέσυρε στο θάνατο τον Τζον Κένεντι το
94. νεότερο, τη σύζυγό του, και την αδελφή της. Είναι άραγε
95. σύμπτωση; Η επιστημονική απάντηση είναι τα καθοδικά
96. ρεύματα στη περιοχή, που γίνονται επικίνδυνα όταν
97. υπάρξει και μηχανική βλάβη του αεροσκάφους.
14
6. MEGA [2.11.1999]
1. Παρουσιαστής Δέκα Κούρδοι λαθρεπιβάτες έχασαν τη ζωή τους από τη
2. πυρκαγιά που ξέσπασε χθες το βράδυ στο υπερσύγχρονο
3. πλοίο Σούπερ Φαστ 3, ενώ έπλεε ανοιχτά της Πάτρας με
4. προορισμό την Αγκόνα. Και οι δέκα είχαν: μπει κρυφά στο
5. γκαράζ του φέρι, δεν πρόφτασαν να το εγκαταλείψουν και
6. πέθαναν από ασφυξία. Οι τρακόσοι επτά επιβάτες βγήκαν
7. σώοι στη Πάτρα με σωσίβιες λέμβους. Τέσσερις
8. τραυματίστηκαν. Ο ένας όταν έπεσε πανικόβλητος στη
9. θάλασσα. Η πυρκαγιά ξεκίνησε πιθανότατα από αναμμένο
10. τσιγάρο.
12. *10 ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΝΕΚΡΟΙ*
13. *ΔΡΟΜΟΛΟΓΙΟ ΘΑΝΑΤΟΥ*
14. ((πλάνα από την κατάσβεση της πυρκαγιάς στο πλοίο))
15. Ρεπόρτερ 1 Δύο απανωτές εκρήξεις. Και το επάνω γκαράζ του
16. επιβατηγού πλοίου Σούπερ Φαστ 3 φλέγεται. ((πλάνα από
17. την κατάσβεση της πυρκαγιάς στο πλοίο)) Ρυμουλκά
18. σπεύδουν να βοηθήσουν τη κατάσβεση. Ο πλοίαρχος,
19. Γιώργος Καζιπίδης, δίνει εντολή να εγκαταλειφθεί το
20. σκάφος. Οι επιβάτες, με τη βοήθεια του πληρώματος,
21. κατεβαίνουν στις σωσίβιες λέμβους, που ήδη έχουν ριχθεί
22. στη θάλασσα. ((πλάνα από την κατάσβεση της πυρκαγιάς
23. στο πλοίο)) Ο οδηγός αυτοκινήτου, Θύμιος Δανίσκας,
24. πανικοβάλλεται από τις εκρήξεις, και παρά το ότι πάσχει
25. από τη καρδιά του, πέφτει στη θάλασσα. Ένα παραπλέον
26. σκάφος καταφέρνει να τον περισυλλέξει.
27. *Θύμιος Δανίσκας, Τρώγαμε στο ’στιατόριο ((παύση)) [και κάποια] στιγμή
28. Επιβάτης*
29. Ρεπόρτερ 2 [Για πέστε μας.]
30. ((>>)) ακουστήκανε δυο μπαμ δυνατά. Δυο εκρήξεις.
31. Ρεπόρτερ 2 Ναι.
32. ((>>)) Ακουστήκαν σαν εκρήξεις. Στην αρχή δεν καταλάβαμε τι
33. ήτανε ((παύση)) και: (.) ταυτόχρονα: μυρίσαμε (.) σα
15
34. κάπνα σα καπνό σα καλώδια να καίγονται σαν (.) αλλά όχι

35. εκεί κοντά μας. Στον έβδομο που ήμασταν ανεβήκαμε στον
36. όγδοο ((παύση)) στο μπαρ το υπαίθριο ((παύση)) και:
37. καπνός έβγαινε πολύ μαύρος ((παύση)) από το πλαϊνό από
38. το δεξί μέρος του καραβιού έβλεπα ’γώ κι έβλεπα μέχρι και
39. φλόγα από τα παράθυρα (.) του παταριού, του πέμπτου
40. ορόφου >°ας το πούμε.°< Δε φοβηθήκαμε. Ο καπνός ήταν,
41. οι αναθυμιάσεις, (που μου) ’ρθε να πνιγώ.
42. Ρεπόρτερ 2 Εσείς τι κάνατε;
43. ((>>)) Καθ/κρατήθηκα: (.) κρεμασμένος στη κουπ/στον όγδοο
44. στ/όσο μπορούσα έξω, για να παίρνω ανάσα ((παύση))
45. αλλά από ’κεί και πέρα είδα ερχότανε φλόγα. Περίμενα
46. κάπως να κόψει. ((παύση)) Και μόλις είδα και έκοβε λίγο,
47. παρακαλούσα να κόψει δηλαδή, γιατί έλεγα ή θα πηδήσεις,
48. ή θα πεθάνεις από αναθυμίαση. ((παύση)) Και μόλις έκοψε
49. λίγο, πήδησα. Από/τώρα, πόσα μέτρα είναι ((κουνά το
50. κεφάλι)) [όχι]//
51. Ρεπόρτερ 2 [Μες τη] θάλασσα ε;
52. ((>>)) ((γελά)) Μες τη [θάλασσα.]
53. Ρεπόρτερ 2 [Και ποιος σας] έσωσε; Ποιος σας ε:;
54. ((παύση))
55. ((>>)) Θα πάω ν’ ανάψω μία λαμπάδα στα παιδιά που μ’
56. ακούσανε ((παύση)) τυχαία εγώ είδα ένα τσιμεντάδικο
57. φορτηγάκι από κοντά, είδα τα φώτα, δεν είχε
58. θαλασσοταραχή εκεί ευτυχώς, μπάνιο ξέρω ((παύση)) δεν
59. το φοβόμουν αυτό, φοβόμουνα μόνο που τα ’χα (.)
60. εισπνεύσει (.) καπνό ((παύση)) και:: φοβόμουν μη χτυπήσω
61. το κεφάλι πέφτοντας, αλλά ευτυχώς έπεσα με τα πόδια και
62. δε χτύπησα. ((παύση)) Χτύπησα μόνο στην πλάτη από
63. πίσω ((παύση)) φώναξα μια φορά βοήθεια ((παύση))
64. πνίγομαι, πεθαίνω ((παύση)) κα/καλή μου τύχη
65. ((γελώντας ......))
66. ήτανε κάποιος έξω ((παύση)) στο κατάστρωμα: ((παύση))
16
67. πλήρωμα, μ’ άκουσε, ποιος είσαι μου λέει ((παύση)) εγώ δε

68. μπορούσα να πάρω ανάσα, αυτό ήταν το πρόβλημά μου,
69. <από τους> καπνούς ((παύση)) του λέω, απ’ το
70. ((αναστενάζει)) το καράβι που καίγεται λέω, το Φαστ,
71. Ρεπόρτερ 1 Οι πυροσβέστες, που έχουν ήδη φθάσει, μαζί με τα μέλη
72. του πληρώματος, δίνουν δύσκολη μάχη για να σβήσουν τη
73. φωτιά. Το πλοίο (.) έχει πολλά επίπεδα, και η προσπάθεια
74. κατάσβεσης είναι επίπονη. Ευτυχώς, όλοι οι επιβάτες (.)
75. πρόλαβαν να εγκαταλείψουν το σκάφος.
76. Ρεπόρτερ 3 Αυτοί είναι όλοι;
77. Ομιλητής-1 (................... εξήντα) [εξη/εξηντα]ριά.
78. Ρεπόρτερ 3 [Αυτοί είναι όλοι;] Όλοι;
79. Ομιλητής-1 Έχουν πάει στο Ποσειδώνα. ((παύση)) Από αλιευτικά και:
80. (αυτό).
82. Ρεπόρτερ 1 Άλλα τέσσερα επιβατηγά που βρίσκονταν στην περιοχή, το
83. Γιούνιτικ, το Μαρία Τζι, το πλοίο Κέρκυρα και ο
84. Ποσειδών (.) βγάζουν τους ταλαιπωρημένους επιβάτες στο
85. λιμάνι της Πάτρας.
86. ((πλάνα από την αποβίβαση των επιβατών))
87. *Σπύρος Σταματάκης, Έφυγε/πρώτος (.) που είπε για τη φωτιά ήταν ο οδηγός μου,
88. Επιβάτης* που πήγε κάτω στο γκαράζ πήγαινε για το γκαράζ, να δει
89. το ψυκτικό μηχάνημα, το ψυγείο μου. Λοιπόν, δεν πρόλαβε
90. να πάει είκοσι μέτρα και γυρίζει και μου λέει Σπύρο
91. καιγόμαστε. Δεν το πίστεψα εγώ, ΣΠΥΡΟ, ΣΟΒΑΡΑ,
92. <ΚΑΙΓΟΜΑΣΤΕ.> ((παύση)) Βγήκαμε λοιπόν όλοι
93. εκείνη τη στιγμή, όσοι μπορέσαμε να βγούμε, και είδαμε
94. φωτιά, πυκνό καπνό, πά:ρα πολύ πυκνό καπνό, που ήτανε
95. ασφυκτική η ατμόσφαιρα και δε μπορούσαμε να
96. πλησιάσουμε στα είκοσι μέτρα. Από ’κεί κι έπειτα, ήρθ’ ο
97. πανικός. ((παύση)) Προσπαθήσαμε να βρούμε σωσίβια,
98. χωρίς να μας ενημερώσει κανένας να κάνουνε κάποια (.)
99. <αναγγελία> από το μικρο/απ’ το μεγάφωνο του πλοίου, να
17
100. μας δώσουν οδηγίες. Ενεργήσαμ’ μοναχοί μας.

101. Πιστεύοντας οι άνθρωποι τους δικαιολογώ εκεί, ότι θα
102. σβήσει η φωτιά (.) σε κάποιο δίλεπτο σε κάποιο τρίλεπτο.
103. Όμως η φωτιά ήτανε (.) πολύ έντονη (.) και ει/είχε
104. ανεξέλεγκτες καταστάσεις,
105. Ρεπόρτερ 4 Το πλήρωμα, το πλήρωμα ενήργησε: (.) γρήγορα;
106. [(….…......…)]
107. ((>>)) [Το πλήρωμα,] ε το πλήρωμα ενήργησε το κατά δύναμιν.
108. Διότι πιστεύω ότι όταν δούμε μια φωτιά, είναι και πανικός
109. (………) ((απανωτές ερωτήσεις δημοσιογράφων))
110. Ακούσαμε πολλές εκρήξεις. Τώρα, δε μπορώ να πω σε
111. αριθμό ((παύση)) ήτανε πέντε ήτανε δέκα ήτανε τρεις δε
112. ξέρω. Ήτανε πάνω από πέντε οι εκρήξεις.
113. *Ευάγγελος Μπάρμπας, Κι αν μας έπιανε (.) η φωτιά την ώρα που θα καιγόμασταν,
114. Επιβάτης* θα σκάζαμ’ όλοι απ’ τον καπνό.
115. Ρεπόρτερ 5 Την ώρα που θα κοιμόσασταν;
116. ((>>)) Την ώρα που θα κοιμόμασταν. Μόλις τρώγαμε, και λέει
117. κάποιος οδηγός, ρε παιδιά λέει καιγόμαστε κι ’σείς τρώτε;
118. Και σηκωθήκαμ’ ’κείν’ την ώρα, και φύγαμε να φύγουμε
119. πά:νω φεύγα[με α]λλά (.) που φεύγαμε είχε πολύ καπνό, θα
120. Ρεπόρτερ 5 [Ναι,]
121. ((>>)) σκάζαμε.
122. Ρεπόρτερ 1 Εκεί έχουν ήδη φθάσει συγγενείς και φίλοι, που αμέσως
123. μόλις έμαθαν το περιστατικό, προσπαθούσαν ακόμα και με
124. κινητά τηλέφωνα να συλλέξουν πληροφορίες. ((πλάνα από
125. δύο άτομα, εκ των οποίων ο ένας μιλά στο κινητό
126. αναζητώντας πληροφορίες)) Κι ενώ όλοι πίστευαν ότι οι
127. ταξιδιώτες είχαν σωθεί, πυροσβέστες ανακαλύπτουν στο
128. γκαράζ του πλοίου (.) Κούρδους λαθρομετανάστες
129. νεκρούς. Δίπλα στα φορτηγά και τις νταλίκες. Είχαν
130. προσπαθήσει να βγουν έξω. Δεν τα κατάφεραν.
131. Παγιδεύτηκαν από τους πυκνούς καπνούς, και πέθαναν από
132. ασφυξία. Συνολικά δέκα άτομα. Οχτώ άνδρες, και δύο
18
133. γυναίκες.
136. *ΑΠΟΠΛΟΥΣ ‘ΣΟΥΠΕΡ ΦΑΣΤ 3’*
137. Ρεπόρτερ 1 Το υπερσύγχρονο πλοίο είχε αποπλεύσει στις οκτώ χθες το
138. βράδυ, από Πάτρα για Αγκόνα.
140. *ΕΚΡΗΞΕΙΣ-ΠΥΡΚΑΓΙΑ*
141. Ρεπόρτερ 1 Στις εννέα παρά δέκα ενώ έπλεε στο Πατραϊκό κόλπο,
142. τέσσερα μίλια ανοιχτά από τον Άραξο, σημειώθηκαν δύο
143. απανωτές εκρήξεις από το γκαράζ της πρύμνης. Σχεδόν
144. αμέσως, ξέσπασ’ η πυρκαγιά. Οι επιβάτες (.) μπήκαν στις
145. σωσίβιες λέμβους.
146. *Επιβάτης ‘Super Μία ώρα καιγότανε το καράβι, και δε δώσανε καθόλου
147. Fast’*-1 [σημασία.] ((φωνάζοντας))
148. Ρεπόρτερ 6 [(Κοίτα ’δώ λίγο.)] >Τι είπες; Τι; Δεν/δεν;<
149. ((>>)) Μια ώρα το καράβι καιγότανε και δεν ήρθε κανείς να μας
150. εξυπηρετήσει. ((φωνάζοντας))
152. *Επιβάτης ‘Super Πίνουμε καφέ:, και βλέπουμε και το πλοίο ει (.) μαυρίσει
153. Fast’*-2 από καπνούς (θεέ μου) ((παύση)) Και πιάσαν’ οι εκρήξεις.
154. Φωτιά, βγήκαμ’ όλος ο κόσμος έξω, μιλάμε για φωτιά.
155. Βγαίναν από τα: (.) απ’ τα φινιστρίνια, από κάτω που έχει
156. απ’ τα γκαράζ, μιλάμε φωτιά.
157. Ρεπόρτερ 7 Πόσες εκρήξεις γίνανε;
158. ((>>)) Πολλές. Μία πα’ στην άλλη.
159. Ρεπόρτερ 1 Τέσσερις από τους επιβάτες τραυματίστηκαν ελαφρά.
160. Μεταξύ τους και μία γυναίκα, που έσπασε το πόδι της στην
161. προσπάθειά της να πέσει στη θάλασσα. Η γυναίκα αυτή
162. κρατούσε σφικτά στην αγκαλιά (.) το παιδί της. Πρόκειται
163. για την Ειρήνη Κατώνη. Η οποία αμέσως μόλις έφτασε στο
164. λιμάνι της Πάτρας, μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο Άγιος
165. Ανδρέας, για την παροχή πρώτων βοηθειών. Δύο άνδρες, ο
19
166. Χρήστος Μπούζης, και ο Χρήστος Λιβανός, από τις

167. αναθυμιάσεις, υπέστησαν αναπνευστικά προβλήματα. Τους
168. παρασχέθηκαν οι πρώτες βοήθειες στο νοσοκομείο του
169. Ρίου, και σήμερα το πρωί, έφυγαν για τα σπίτια τους.
170. ((πλάνα από τη μεταφορά των τραυματιών))
172. *Η ΦΩΤΙΑ ΤΙΘΕΤΑΙ ΥΠΟ ΕΛΕΓΧΟ*
173. Ρεπόρτερ 1 Στις δέκα και δέκα, ο πλοίαρχος του σκάφους, Γιώργος
174. Καζιπίδης, ανέφερε ότι η φωτιά τέθηκε υπό πλήρη έλεγχο.
175. *Σταύρος Σουμάκης, Ήταν μια: επιχείρηση: η οποία πραγματικά ήτανε δύσκολο
176. Υπουργός Εμπορικής μεν, αλλά όπως ήδη γνωρίζετε, εστέφη μ’ απόλυτη
177. Ναυτιλίας* επιτυχία:, έγιν’ άμεση κινητοποίηση παραπλεόντων
178. σκαφών ((παύση)) οι επιβάτες ε: επιβιβάσθησαν:
179. ομαλότατα:,
180. ((πλάνα από το πλοίο))
181. Ρεπόρτερ 1 Τα ξημερώματα πλησιάσαμε το επιβατηγό πλοίο. Η φωτιά
182. είχε σβήσει εντελώς. Και μόνο τα καμένα έμεναν για να
183. θυμίζουν το τραγικό περιστατικό. ((πλάνα από το πλοίο))
184. Επάνω ακριβώς από το γκαράζ, φαίνεται ξεκάθαρα η
185. ζημιά, που έχει προκληθεί από την πυρκαγιά, που
186. εκδηλώθηκε χθες το βράδυ, λίγο πριν από τις εννέα, στο
187. επιβατηγό πλοίο Σούπερ Φαστ 3. Αυτή την ώρα, γύρω από
188. το επιβατηγό, βρίσκονται ρυμουλκά καθώς και οι σωσίβιες
189. λέμβοι (.) του σκάφους, <στο οποίο επιβαίνουν μέλη του
190. πληρώματος.> ((πλάνα από το πλοίο)) Γύρω από το
191. επιβατηγό βρίσκονται τρία ρυμουλκά. Ενώ λίγο μακρύτερα
192. ήταν οι σωσίβιες οι λέμβοι (.) του Σούπερ Φαστ. ((πλάνα
193. από το πλοίο)) Τα αίτια της πυρκαγιάς παραμένουν ακόμα
194. άγνωστα. Πάντως, οι λιμενικές αρχές απέκλεισαν το
195. ενδεχόμενο οι Κούρδοι να είχαν βάλει φωτιά. ((πλάνα από
196. το πλοίο)) Οι λιμενικές αρχές εξετάζουν τώρα τρία
197. σενάρια, από τα οποία μπορεί να προκλήθηκε η μεγάλη
198. πυρκαγιά.
20
200. *ΣΕΝΑΡΙΟ 1Ο: ΑΝΑΜΜΕΝΟ ΤΣΙΓΑΡΟ*

201. Ρεπόρτερ 1 Πρώτο σενάριο. Το αναμμένο τσιγάρο. Κάποιος
202. απρόσεκτος, πιθανόν και Κούρδος, να το πέταξε στο
203. γκαράζ, και να προκλήθηκε η πυρκαγιά, ή να έπεσε ακόμα
204. και από τη ντισκοτέκ, που βρίσκεται ακριβώς επάνω από
205. το σημείο όπου προκλήθηκε η φωτιά, κι εκείνη την ώρα (.)
206. ήταν ανοιχτή.
208. *ΣΕΝΑΡΙΟ 2Ο: ΒΡΑΧΥΚΥΚΛΩΜΑ*
209. Ρεπόρτερ 1 Δεύτερο σενάριο (.) το βραχυκύκλωμα. Ένα ακόμα πιθανό
210. σενάριο, κυρίως, λόγω των εύφλεκτων υλικών, που
211. μεταφέρουν συχνά πολλές από τις νταλίκες.
213. *ΣΕΝΑΡΙΟ 3Ο: ΔΟΛΙΟΦΘΟΡΑ*
214. Ρεπόρτερ 1 Και τρίτο σενάριο (.) αυτό της δολιοφθοράς. Ακόμα και
215. αυτό εξετάζεται. Είναι γνωστό ότι τα τελευταία χρόνια, ο
216. ανταγωνισμός, για κερδοφόρες ναυτιλιακές γραμμές, όπως
217. αυτή Πάτρας Ιταλίας, είναι πολύ μεγάλος, από πολλές
218. εταιρείες.
220. *ΟΠΟΥ ΦΤΩΧΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΙΡΑ ΤΟΥ*
221. ((πλάνα από τους συγκεντρωμένους στο λιμάνι Κούρδους))
222. Ρεπόρτερ 1 Εκατοντάδες οργισμένοι Κούρδοι συγκεντρώθηκαν το
223. απόγευμα στο λιμάνι της Πάτρας, μόλις έμαθαν το τραγικό
224. νέο. ((πλάνα από τους συγκεντρωμένους στο λιμάνι
225. Κούρδους)) Δέκα συμπατριώτες τους έχασαν τη ζωή τους,
226. στη πυρκαγιά που εκδηλώθηκε χθες, στο επιβατηγό Σούπερ
227. Φαστ 3. ((πλάνα από τους συγκεντρωμένους στο λιμάνι
228. Κούρδους)) Και η οργή τους κορυφώθηκε, όταν είδαν να
229. προσεγγίζει στο λιμάνι ένα ρυμουλκό που μετέφερε τις
230. σορούς (.) τεσσάρων συμπατριωτών τους.
231. ((πλάνα ενός Κούρδου που κλαίει και πλάνα από τους
232. συγκεντρωμένους στο λιμάνι Κούρδους))
233. Ομιλητής-2 Ορισμένοι πέθαναν τώρα. Ακούσαμε ότι γύρω στα 10 άτομα πέθαναν
21
234. στο πλοίο. Μας αναγκάζουν να πάμε στην Ευρώπη.
235. Ομιλητής-3 Ο άνθρωπος ήθελε να ντο γλι/γλιτώσει (.) στο θάνατο,

236. ήρθε στην Ελλάδα, και μετά δε του βγήκε τίποτα, και μετά:
237. ήθελε να φύγει (.) στο άλλο χώρο, και: (.) ξαφνικά, πέθανε.
238. Τι: να σας πω; °Δε μπορώ να σας πω.°
239. Ομιλητής-4 Λυπούμαστε πολύ για τους φίλου μας. Πέθανε και ένας δικός μου
240. φίλος.
241. Ρεπόρτερ 1 Για να μην προκληθούν επεισόδια, το Λιμενικό έδωσε

242. εντολή στο ρυμουλκό να επιστρέψει στο επιβατηγό πλοίο,
243. που ήταν αγκυροβολημένο ανοιχτά του λιμανιού. ((πλάνα
244. από τους συγκεντρωμένους στο λιμάνι Κούρδους)) Τελικά,
245. οι σοροί των τεσσάρων Κούρδων μεταφέρθηκαν στο
246. λιμάνι του Ρίου. Ενώ οι πυροσβέστες ακόμα δεν μπορούν
247. ν’ απεγκλωβίσουν τους άλλους έξι, καθώς υπάρχουν ακόμα
248. αναθυμιάσεις στο γκαράζ. ((πλάνα από τη συνομιλία μεταξύ
249. ενός λιμενικού και του Ομιλητή 3)) Αμέσως μόλις έγινε
250. γνωστό το περιστατικό, με τον θάνατο δέκα Κούρδων,
251. πολλές γνωστές οικογένειες της Πάτρας προσφέρθηκαν να
252. καλύψουν οικονομικά τις κηδείες των νεκρών.
253. Ομιλήτρια-5 Ο δήμος θα διαθέσει τα οικόπεδα,
254. Ομιλητής-6 Τάφους.
255. Ομιλήτρια-5 και: ε[μείς με] το κύριο Γασπαρνάτο, θ’ αναλάβουμε:
256. Ομιλητής-6 [Τάφους.]
257. Ομιλήτρια-5 ό[λη/την: ε:: (.) τα της κηδείας.]
258. Ομιλητής-6 [Τα της κηδείας. Θα κάνουμε την κηδεία.] Εμείς, μ’ έξοδα
259. δικά μας. Η κυρία Σακελλάρη κι εγώ. ((παύση)) Κι ο δήμος
260. θα μας δώσει τάφους, κι εμείς θα το ((κουνά το κεφάλι
261. του))
262. ((πλάνα από τους συγκεντρωμένους στο λιμάνι Κούρδους))
263.Ρεπόρτερ 1 Μέχρι αργά το απόγευμα, δεκάδες Κούρδοι ήταν
264. συγκεντρωμένοι στην είσοδο του λιμανιού της Πάτρας.
265. Έκαναν καθιστική διαμαρτυρία, για τους συμπατριώτες
266. τους που χάθηκαν (.) στην μεγάλη πυρκαγιά του
22
267. επιβατηγού πλοίου.

23
7. MEGA [2.11.1999]
1. Παρουσιαστής Ναυτική περιπέτεια όμως χθες και για τους εκατόν είκοσι
2. επιβάτες του φέρι μπόουτ Ναϊάς εξπρές, το οποίο
3. προσέκρουσε στη προβλήτα του λιμανιού στο Καρλόβασι
4. Σάμου. Τρεις γυναίκες τραυματίστηκαν ελαφρά, ενώ το
5. πλοίο υπέστη ζημιές στα ύφαλα.
7. *‘ΓΚΡΕΜΙΣΕ’ ΤΟ ... ΛΙΜΑΝΙ!*
8. ((πλάνα από τον έλεγχο των δυτών))
9. Ρεπόρτερ Τρεις ώρες οι δύτες του λιμενικού έκαναν έλεγχο στα
10. ύφαλα του πλοίου Ναϊάς εξπρές, μετά την πρόσκρουσή του
11. στην προβλήτα του λιμανιού, στο Καρλόβασι της Σάμου.
12. Ομιλητής-1 Αυτό (.) κρεπάρισ’ εδώ, κατάλαβες; Το κράτησ’ η
13. ανωδομή από πάνω, κι άνοιξε μονοκόμματα, και πλώρισε.
14. Ρεπόρτερ Το επιβατηγό πλοίο προσέκρουσε με την πλώρη στη
15. προβλήτα, την ώρα της πρόσδεσης. Ενώ μάταια ο
16. πλοίαρχος προσπαθούσε με χειρισμούς να το επαναφέρει
17. στην κανονική του πορεία.
18. Ομιλητής-2 Ε ήρθε πολύ γρήγορα μέσα. Εκεί που πήγε να στρίψει:
19. εχτύπησε το μόλο, εκεί πέρα. Πεταχτήκαν νερά έξω: χαμός
20. έγινε.
21. Ρεπόρτερ Από τους εκατόν είκοσι επιβάτες, λαχτάρισαν όσοι
22. βρίσκονταν εκείνη την ώρα στο καταπέλτη. Μάλιστα, τρεις
23. γυναίκες μεταφέρθηκαν στο Κέντρο Υγείας του νησιού, με
24. εκδορές στο κεφάλι και τα χέρια.
25. *Νικόλαος Νίκας, Περιποιήθηκαν εδώ οι κυρίες αυτές, και η: τρίτη: είχε::
26. Γιατρός εφημερείας* ((παύση)) μία κάκωση των: ε: πλευρών αριστερά,
27. Ομιλητής-3 Το παιδί εδώ που καθόμαστε δίπλα νόμιζε ότι κάνανε
28. κράτει οι μηχανές, αλλά: εγώ κατάλαβα ότι κάτι χτύπησε.
29. Αλλά δεν ήταν τόσο δυνατό το χτύπημα.
30. Ομιλητής-4 Ε γύρω στο ενάμισι μέτρο έχει: γίνει φυσαρμόνικα
31. μπροστά το: /η μπ:άλα αυτή.
32. Ρεπόρτερ Από την πρόσκρουση, στρέβλωση υπέστη ο βολβός κάτω
24
33. από την υφαλογραμμή. Οι ειδικοί έκριναν ότι μετά την

34. επισκευή του το πλοίο μπορεί να αναχωρήσει. Οι επιβάτες
35. όμως, έχασαν την ψυχραιμία τους, αναμένοντας τον
36. απόπλου.
37. ((πλάνα με διαμαρτυρόμενους επιβάτες))
38. Ρεπόρτερ Όσοι εργάζονται στο λιμάνι λένε ότι και άλλες φορές,
39. πλοία είχαν προσκρούσει κατά το δέσιμο στην προβλήτα.
40. Ομιλητής-5 Ενώ έχουν οι καπετανέοι, κάθε μέρα (.) παράπονα και: (.)
41. κάνουν μηνύματα στο λιμεναρχείο και σε/το Υπουργείο, να
42. φεύγουν τα μοτορσίπια απέναντι, ’κεί που ακριβώς /που
43. έγιν’ η σύγκρουση. Σ/με το μόλο. Αλλά δυστυχώς δε
44. γίνεται. Και κάθε μέρα έχουμε μοτορσίπια με εύφλεκτα, με
45. με/να μη πω, χίλια δυο πράματα,
46. ((πλάνα από την επιστροφή του πλοίου))
47. Ρεπόρτερ Λιγοστοί ήταν τελικά οι επιβάτες που ταξίδεψαν χθες
48. βράδυ με το Ναϊάς εξπρές, μετά την επισκευή του.
49. Ανάμεσά τους, και οι δύο γυναίκες που τραυματίστηκαν
50. ελαφρά. Η ηλικιωμένη, που αποβιβάζεται με την καρέκλα,
51. και η κυρία που χτύπησε ελαφρά στο κεφάλι.
52. Ομιλήτρια-6 Βγήκαμε να δούμε το Καρλόβασι, παι:διά, δε/δεν είδαμε
53. τίποτ’ άλλο, δε προλάβαμε (.) ακούμ’ ένα απότομο μπαμ,
54. και βρεθήκαμε κάτω. Ε ε με το σεισμό δε πέσαμε, αλλά μ’
55. αυτό πέσαμε.
25
8. MEGA [2.11.1999]
1. Παρουσιαστής Η επικείμενη επίσκεψη Κλίντον στην Αθήνα έχει σημάνει
2. συναγερμό στην αστυνομία. Η ηγεσία του Υπουργείου
3. Δημοσίας Τάξεως εμφανίζεται αποφασισμένη να μην
4. επιτρέψει σε διαδηλωτές να πλησιάσουν τον αμερικανό
5. πρόεδρο, κι ενώ είναι βέβαιο (.) ότι οι μετακινήσεις θα
6. προκαλέσουν προβλήματα στη κυκλοφορία, σήμερα
7. αποκαλύπτεται ότι γερανοί της Τροχαίας (.) θα σηκώνουν
8. ακόμη και τα σταθμευμένα αυτοκίνητα από κεντρικούς
9. δρόμους, τρεις ημέρες (.) πριν από την άφιξη του
10. προεδρικού ζεύγους.
12. *ΑΝΗΣΥΧΟΥΝ ΜΕΤΑ ΤΟ ΟΣΛΟ*
13. *Η ΑΘΗΝΑ ΣΕ ΚΛΟΙΟ!*
14. ((πλάνα από διαδήλωση στο Όσλο))
15. Ρεπόρτερ Οι σκηνές από τις χθεσινές οδομαχίες στο Όσλο μεταξύ της
16. νορβηγικής αστυνομίας και νεαρών, που διαδήλωναν κατά
17. της επίσκεψης του Μπιλ Κλίντον (.) έχουν σημάνει
18. συναγερμό στην ηγεσία του Υπουργείου Δημοσίας
19. Τάξεως, που εκτιμά ότι ανάλογα επεισόδια θα γίνουν και
20. στην Αθήνα. ((πλάνα από διαδήλωση στο Όσλο)) Η
21. ελληνική αστυνομία είν’ αποφασισμένη να μην αφήσει
22. κανένα να πλησιάσει σε απόσταση εξακοσίων μέτρων τον
23. πλανητάρχη, όσο θα βρίσκεται στην Αθήνα. Έτσι, όσοι
24. πάρουν μέρος στα προγραμματισμένα αντιαμερικανικά
25. συλλαλητήρια (.) δεν αποκλείεται να συναντήσουν
26. μπροστά τους τα ΜΑΤ.
27. *Δημήτρης Δεν είναι δυνατόν δηλαδή, αν τυχόν έχει προγραμματιστεί
28. Ευσταθιάδης, κάποια στιγμή (.) ότι ο πρόεδρος Κλίντον θα πάει στο
29. Γεν. Γραμμ. Υπ. Δημ. Μέγαρο Μουσικής ή θα πάει στην (.) πρεσβεία,
30. Τάξεως* ταυτόχρονα, να έχουμε πορεία προς εκείνη την
31. κατεύθυνση. Αυτό θα αποτραπεί, όπως και να ’χει.
32. Ρεπόρτερ Μιλάμε δηλαδή για απαγόρευση πορείας σε τέτοιο
33. ενδεχόμενο.
26
34. ((>>)) Ναι, στο:/στο δρομολόγιο όπου θα κινηθεί ο πρόεδρος, θα

35. είναι απαγόρευση της πορείας.
36. Ρεπόρτερ Στελέχη της κυβέρνησης έλεγαν σήμερα (.) ότι οι Έλληνες
37. πρέπει να ξεφύγουν από τα ανακλαστικά μιας πολιτικής
38. του Ψυχρού Πολέμου, και να δουν την επίσκεψη Κλίντον
39. στο πλαίσιο των διμερών σχέσεων με τη μεγαλύτερη χώρα
40. στο κόσμο. Το ζεύγος Κλίντον θα φτάσει στην Αθήνα στις
41. 13 Νοεμβρίου. Όμως τα μέτρα για την ασφάλειά του θα
42. ξεκινήσουν πολύ νωρίτερα. ((πλάνα από δρόμο της
43. Αθήνας)) Στη διαδρομή από το αεροδρόμιο ως το κέντρο
44. της Αθήνας, όπως βλέπετε υπάρχουν εκατοντάδες
45. σταθμευμένα αυτοκίνητα, ακόμη και πάνω στα
46. πεζοδρόμια. Ήδη, η Τροχαία Καλλιθέας στέλνει
47. σημειώματα στους οδηγούς, και τους προειδοποιεί ότι για
48. λόγους ασφαλείας, από τις 10 έως τις 15 Νοεμβρίου (.) θα
49. απαγορεύεται η στάθμευση όχι μόνο στη παραλιακή
50. λεωφόρο και τη λεωφόρο Συγγρού, αλλά και στους
51. παράδρομους ή τους κάθετους δρόμους.
52. *Δημήτρης Αυτό βέβαια ((παύση)) πιθανά θα ταλαιπωρήσει λίγο (.)
53. Ευσταθιάδης, τους Έλληνες οδηγούς, πιστεύω ότι θα καταβάλουμε τις
54. Γεν. Γραμμ. Υπ. Δημ. καλύτερες >δυνατές< προσπάθειες να ’ναι (.) πολύ
55. Τάξεως* μικρότερη η ταλαιπωρία (.) απ’ αυτή που θα μπορούσε να
56. γίνει.
57. Ρεπόρτερ Αρκετές περιοχές όπως το Ψυχικό όπου ο Μπιλ και η
58. Χίλαρι Κλίντον έχουνε προγραμματίσει να επισκεφθούν το
59. Αμερικανικό Κολέγιο (.) θα υποφέρουν από ξαφνικές
60. διακοπές στη κυκλοφορία. Τα δρομολόγια του προεδρικού
61. ζεύγους θα δίνουν στις ελληνικές αρχές οι πράκτορες της
62. μυστικής υπηρεσίας, λίγο πριν από τις μετακινήσεις.
63. *Δημήτρης Έχουνε καταστρώσει εκείνοι τα δικά τους σχέδια, για την
64. Ευσταθιάδης, ασφάλεια του προέδρου, με τις (.) δικές τους τις
65. Γεν. Γραμμ. Υπ. Δημ. ιδιαιτερότητες. Εμείς όμως, αυτά (.) έρχονται υπ’ όψη μας,
66. Τάξεως* και θα κάνουμε ό,τι χρειάζεται, για να μην (.) έχουμε
67. τίποτα παρενέργειες.
27
68. ((πλάνα από την επίσκεψη του Αμερικανού πρέσβη))

69. Ρεπόρτερ Το πρωί, ο Αμερικανός πρεσβευτής επισκέφτηκε το
70. πρωθυπουργό, και συζήτησαν επί μιάμισι ώρα για τα μέτρα
71. ασφαλείας. Ο Νίκολας Μπερνς εξέφρασε την ικανοποίησή
72. του και είπε ότι οι λεπτομέρειες του σχεδίου θα
73. συζητηθούν τη Πέμπτη, όταν θα φτάσουν στην Αθήνα και
74. οι πράκτορες της μυστικής υπηρεσίας. ((πλάνα από την
75. επίσκεψη του Αμερικανού πρέσβη)) Η ηγεσία της ΕΛΑΣ θα
76. έχει το τελευταίο λόγο στα μέτρα ασφαλείας. Οι
77. Αμερικανοί πράκτορες θα συνεργάζονται με τους Έλληνες
78. αστυνομικούς, και δεν θα δίνουν εντολές.
79. *Δημήτρης Είμαστε διατεθειμένοι αν τυχόν κάποιες (.) ελλείψεις ή
80. Ευσταθιάδης, κάποιους άλλους σχεδιασμούς (.) θέλουνε να μας
81. Γεν. Γραμμ. Υπ. Δημ. υποδείξουν ή να μας πούνε (.) οι: Αμερικανοί,
82. Τάξεως* θα/ευχαρίστως, θα δούμε πως θα προσαρμόσουμε τα
83. αντίστοιχα σχέδιά μας.
84. Ρεπόρτερ Μένει να δούμε αν θα συμφωνήσει κι αυτός ο πράκτορας,
85. που είχε εντοπίσει ένα ύποπτο πούλμαν κατά την επίσκεψη
86. του Τζορτζ Μπους στην Ακρόπολη.
87. ((Αμερικανός πράκτορας μιλά με αυστηρό ύφος σε οδηγούς
88. λεωφορείου))
28
9. MEGA [2.11.1999]
1. Παρουσιαστής Πληθαίνουν μέρα με την ημέρα οι φωνές διαμαρτυρίας από
2. γνωστούς ηθοποιούς, αλλά κι από ανθρώπους του
3. πνεύματος. Αντιδρούν (.) στην αναμενόμενη επίσκεψη
4. Κλίντον στην Αθήνα. Δεν έχει θέση στη χώρα μας λένε για
5. τον Αμερικανό πρόεδρο και προγραμματίζουν
6. συλλαλητήρια, στην Αθήνα και την επαρχία.
8. *ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΚΛΙΝΤΟΝ*
9. *“NON PASSARAN!”*
10. ((πλάνα από διαδήλωση))
11. Ρεπόρτερ Μπορεί η επίσκεψη Κλίντον στην Ελλάδα να μην (.)
12. πυροδοτήσει βίαια επεισόδια όπως αυτά του Όσλο, που ο
13. Αμερικανός πρόεδρος βρίσκεται εκεί για τη σύνοδο
14. κορυφής για το Μεσανατολικό, αντιδράσεις όμως έχει ήδη
15. προκαλέσει πολλές. Μάλιστα, όσο μειώνεται το χρονικό
16. διάστημα από την προγραμματισμένη για τις 13 Νοεμβρίου
17. άφιξη Κλίντον στην Αθήνα, τόσο πληθαίνουν οι φωνές,
18. καθώς και οι εξαγγελθείσες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας.
19. *Κώστας Ζουράρις, Ο: πρόεδρος Κλίντον (.) είναι: διακεκριμένος εγκληματίας
20. Καθηγητής πολέμου, βαρύνεται με εγκλήματα κατά της ανθρωπότητος,
21. πανεπιστημίου* όχι μόνο για τον βομβαρδισμό αμάχων στην: Σερβία (.)
22. αλλά για τους βομβαρδισμούς εναντίον των αμάχων στο
23. Ιράκ, για τους βομβαρδισμούς/για το εμπάργκο (.) εναντίον
24. των παιδιών της Κούβας, εναντίον των παιδιών του Ιράκ,
25. για τις επεμβάσεις στη Λατινική Αμερική,
26. Ρεπόρτερ Ήδη έχουν συγκεντρωθεί οι υπογραφές εκατόν επτά
27. καλλιτεχνών, μεταξύ των οποίων ο Κώστας Καζάκος, ο
28. Πέτρος Φυσσούν, ο Θύμιος Καρακατσάνης, οι οποίοι
29. καταδικάζουν την επίσκεψη του Μπιλ Κλίντον.
30. *Κώστας Καζάκος, Η: (.) ελάχιστη αίσθηση ανεξαρτησίας, ελευθερίας
31. Ηθοποιός* ((παύση)) φιλότιμου ((παύση)) αξιοπρέπειας ((παύση))
32. πρέπει να: κινητοποιήσουν ολόκληρο τον ελληνικό λαό.
33. ((παύση)) Δεν είναι αποδεχτή αυτή η φιλοξενία, δεν
29
34. πρόκειται περί φιλοξενίας. Πρόκειται περί επιβολής.

35. Έρχεται ο επικυρίαρχος.
36. *Άννα Φόνσου, Πιστεύω ότι ο Μπιλ (.) Κλίντον (.) διάλεξε την: (.) πλέον
37. Πρ. σωματείου ακατάλληλη εποχή να επισκεφτεί το τόπο μας. Όταν: (.)
38. Ελλήνων ηθοποιών* έχουμε την άλλη βδομάδα το Πολυτεχνείο ((παύση)) μετά
39. απ’ τον ερχομό του, όταν: ε: (.) το Γιουγκοσλαβικό είν’
40. ακόμα στ’ αυτιά μας και στα μάτια μας ((παύση)) του
41. Οτσαλάν (.) η ιστορία ((παύση)) ε: εκτός αν θέλει να μας
42. κάνει πλάκα ((παύση)) και νομίζει ότι ούτε μας αγγίζουν,
43. ότι δε μπορούμε να κάνουμε τίποτε.
44. *Πέτρος Φυσσούν, Θέλω: σε μία χώρα ((παύση)) όχι απλώς να φαίνομαι αλλά
45. Ηθοποιός* και να είμαι ελεύθερος ((παύση)) να μπορώ ((παύση)) να
46. λέω τη γνώμη μου ((παύση)) και να αρνούμαι να πατήσει
47. το πόδι του (.) στη πατρίδα μου κάποιος ο οποίος δε θέλει
48. το καλό της.
49. Ρεπόρτερ Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, τη διοργάνωση των οποίων
50. έχουν αναλάβει δέκα οργανώσεις και φορείς, θα
51. ξεκινήσουν τη Δευτέρα 8 Νοεμβρίου, με λαϊκό δικαστήριο
52. κατά του Κλίντον, στο Σύνταγμα.
53. *Λιάνα Κανέλλη, Δεν θα κλειστούμε στα σπίτια μας, θα διεκδικήσουμε
54. Μέλος ελληνικής ταπεινά (.) τα δικαιώματα (.) της Κου Κλουξ Κλαν (.) στη
55. επιτροπής για τη διεθνή πολίτικαλι κορέκτ Αμερική. Να φωνάξουμε (.) φονιάδες
56. ύφεση & ειρήνη* των λαών, Αμερικάνοι. Αν μη τίποτε άλλο, αυτός δε βλέπει
57. τα θύματα, εμείς (.) τα βλέπουμε. Κι αν πένθησε για το
58. σκύλο του (.) πιθανόν (.) να πενθήσει και για την επίσκεψή
59. του στην Ελλάδα. Στο κάτω κάτω της γραφής, η ειρήνη
60. είναι περιστέρι. Δε γάβγισε ποτέ. Ενώ οι Αμερικανοί
61. γαβγίζουν.
62. *Νίκος Μαρκάτος, Να πάψουμε να κατασκευάζουμε πια τη συναίνεση.
63. Καθηγητής Πιστεύοντας σ’ έναν καλύτερο κόσμο, ε: όλοι μας ε: εμείς
64. πανεπιστημίου* οι διανοούμενοι είχαμε συναινέσει. Ε: πιστεύω ότι τώρα θα
65. πρέπει να συσπειρωθούμε, για ν’ αλλάξουμε αυτή τη
66. κοινωνία, η οποία δεν είναι μονόδρομος. Μπορεί να
67. αλλάξει, χρειάζεται η συσπείρωση των πνευματικών
30
68. ανθρώπων, και επιτέλους να βροντοφωνήσουμε (.) όχι στη

69. κατασκευή της συναίνεσης.
70. Ρεπόρτερ Οι εκδηλώσεις, στις οποίες θα πάρει μέρος και η Κίνηση
71. της Πρώτης Μαρτίου, δηλαδή οι καλλιτέχνες που είχαν
72. ηγηθεί της διαμαρτυρίας για τον Οτσαλάν, θα κορυφωθούν
73. το Σάββατο 13 Νοεμβρίου, ημέρα άφιξης του Κλίντον, με
74. συλλαλητήριο στην πλατεία Συντάγματος.
75. *Νίκος Κούνδουρος, Ο Κλίντον δεν είν’ ένας φιλοξενούμενος, ο Κλίντον είν’
76. Σκηνοθέτης* ένα σύμβολο >αυτή τη στιγμή< ((παύση)) ένα σύμβολο
77. βαρβαρότητας ((παύση)) ένα σύμβολο μια καινούργιας
78. αποικιοκρατίας, τα ξέρουμε, τα λέμε, τα ξαναλέμε
79. ((παύση)) καλά κάνουν όσοι θα κατέβουν στο δρόμο, καλά
80. κάνουν όσοι θα στήσουν ένα δικαστήριο εικονικό
81. ((παύση)) μακάρι να ήταν πραγματικό (.) για τον Κλίντον
82. (.) για τη κυρία Ολμπράιτ και το κύριο Μπλερ, είναι πάρα
83. πολύ ζεστές ακόμα (.) οι οδυνηρές ώρες (.) όπου ο κύριος
84. Κλίντον, ο φιλοξενούμενός μας, ο αξιοσέβαστος κύριος
85. Κλίντον (.) εσφάγιασε τη Γιουγκοσλαβία και τον λαό της,
86. Ρεπόρτερ Λυπούμαστε, λένε στο κείμενο που υπογράφουν οι εκατόν
87. επτά καλλιτέχνες, που δεν μπορούμε να ματαιώσουμε
88. τέτοιες επισκέψεις. Μπορούμε όμως, επισημαίνουν, να
89. ετοιμάσουμε τη δική μας υποδοχή, διαδηλώνοντας σε όλη
90. την Ελλάδα. Προσκεκλημένος το πρωί της εκπομπής Οκτώ
91. στον Αέρα, ο ηθοποιός Θύμιος Καρακατσάνης είπε με τον
92. (.) γνωστό του τρόπο.
93. Ομιλητής Ε φέρτε τον σπίτι μου και τα λέμε μετά. ((γελάκια)) Τι να
94. σας πω δηλαδή τώρα; Να φιλοξενείτε τον Κλίντον; Μα ο
95. Κλίντον είναι ένα: (.) ε ε με/μία: μαριονέτα, από πίσω
96. αυτοί που κρυ/ε δηλαδή ΕΜΕΙΣ ((παύση)) ΜΕ ΤΑ
97. ΠΡΟΣΩΠΑ ΔΕΝ ΕΧΟΥΜΕ ΚΑΜΙΑ ΔΙΑΦΟΡΑ. ΜΕ ΤΗ
98. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥΣ (.) ΠΡΑΞΗ (.) ΕΙΝΑΙ ΠΟΥ
99. ΔΙΑΦΩΝΟΥΜΕ.
31
10. MEGA [2.11.1999]

1. Παρουσιαστής Δικαστική διαμάχη προκαλεί η μεταφορά στο θέατρο από
2. το Σταμάτη Φασουλή, το Γιάννη Μπέζο, και το Πέτρο
3. Φιλιππίδη, δύο κλασικών: ε: ταινιών του ελληνικού
4. κινηματογράφου. Πρόκειται για τις ταινίες Λατέρνα
5. φτώχεια και φιλότιμο, και Λατέρνα φτώχεια και
6. γαρύφαλλο. Αντίδικοι, ο θετός γιος του Μάνου Χατζιδάκι,
7. που: είχε γράψει τα περίφημα τραγούδια των δύο ταινιών,
8. κι ο επιχειρηματίας Βαγγέλης Λειβαδάς, που ανεβάζει το
9. έργο στο θέατρο Βέμπο.
11. *ΠΕΡΙ ‘ΛΑΤΕΡΝΑΣ’ ΚΑΙ ‘ΦΙΛΟΤΙΜΟΥ’ ...*
12. ((πλάνα από τις ταινίες))
13. Ρεπόρτερ Το κλασικό θα είναι πάντα και διαχρονικό. Όταν μάλιστα
14. περικλείει γέλιο, συγκίνηση, και πολύ δυνατές στιγμές,
15. τότε ο καθένας μας θα ήθελε να το ξαναζήσει. Δύο από τις
16. πλέον δημοφιλείς ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου,
17. η Λατέρνα φτώχεια και φιλότιμο, και η Λατέρνα φτώχεια
18. και γαρύφαλλο, με πολύ σπουδαίες υπογραφές, όπως του
19. Αλέκου Σακελλάριου στο σενάριο και στη σκηνοθεσία, του
20. Μάνου Χατζιδάκι στη μουσική, του Μίμη Φωτόπουλου,
21. του Βασίλη Αυλωνίτη, ο οποίος μέσα απ’ αυτές τις ταινίες
22. έδειξε στους επικριτές του το τεράστιο ταλέντο του, αλλά
23. και της Τζένης Καρέζη, στο ντεμπούτο της στο
24. κινηματογράφο, και του αιώνιου ζεν πρεμιέ Αλέκου
25. Αλεξανδράκη, πρόκειται να παρουσιασθούν, ως θεατρικό
26. έργο, στο θέατρο Βέμπο, με πρωταγωνιστές τον Γιάννη
27. Μπέζο, και τον Πέτρο Φιλιππίδη.
28. ((πλάνα από τις πρόβες του έργου))
29. *Γιάννης Μπέζος* (Και) η παράσταση θα ’χει το χρώμα της εποχής, το άρωμα
30. αυτό της εποχής (.) κι αυτό είναι, κατά την άποψή μου, το
31. πιο γοητευτικό ((παύση)) ε: οι ερμηνείες δε μπορεί να ’ναι
32. ίδιες (.) γιατί δεν είμαστε ίδιοι άνθρωποι είμαστε: (.)
33. διαφορετικοί άνθρωποι έχουν περάσει (.) πάρα πολλά
32
34. χρόνια από τότε ((παύση)) ο/οι ηθοποιοί αυτοί ήτανε (.)
35. πολύ μεγάλου διαμετρήματος ((παύση)) και (.) ο σκοπός
36. μας δεν είναι ούτε να συγκριθούμε, ούτε ν’
37. ανταγωνιστούμε αυτούς τους ανθρώπους, αλλά να
38. παρουσιάσουμε στη σκηνή (.) τους ρόλους μέσα από μας.
39. *Πέτρος Φιλιππίδης* >Ο Σακελλάριος< ((παύση)) είν’ ένας κλασικός και
40. μεγάλος συγγραφέας. Μίλησε για μία εποχή: νοσ/που: (.)
41. τη νοσταλγούμε και σήμερα (.) ε και όχι την εποχή έτσι
42. ρομαντικά κι αυτά, αλλά τις αξίες εκείνης της εποχής, τα
43. ήθη και τα έθιμα εκείνης της εποχής, ε:: και νομίζω ότι
44. αυτός είν’ ο λόγος για τον οποίον ε: ανεβάζουμ’ αυτό το
45. έργο. Γιατί είναι κι ένα σπουδαίο έργο.
46. Ρεπόρτερ Το ιστορικό θέατρο σε δύο μήνες συμπληρώνει πενήντα
47. χρόνια ζωής, και ανακαινίζεται για να υποδεχθεί τη νέα
48. χιλιετία. Ο θεατρικός επιχειρηματίας Βαγγέλης Λειβαδάς,
49. με συνεργάτη τον Σταμάτη Φασουλή, αποφάσισαν να
50. μεταφέρουν στο θεατρικό σανίδι τις δύο κλασικές
51. κινηματογραφικές ταινίες, που έγραψαν ιστορία στο χώρο
52. της έβδομης τέχνης.
53. ((Γιάννης Μπέζος)) Ο τρόπος που: συμπεριφερόντουσαν οι άνθρωποι, που
54. αγαπούσαν, που: τραγουδούσαν, που γλεντούσαν, που
55. υπέφεραν ((παύση)) ε νομίζω ότι: παραμένει ο ίδιος.
56. Ουσιαστικά.
57. ((πλάνα από τις πρόβες του έργου))
58. Ρεπόρτερ Μια παράσταση όμως, που μπορεί να μην ανοίξει αυλαία.
59. Ο λόγος; Η διαφωνία που έχει ξεσπάσει μεταξύ του θετού
60. γιου του Μάνου Χατζιδάκι, Γιώργου Θεοφανόπουλου, ο
61. οποίος αρνείται να χρησιμοποιηθεί, στο θέατρο, η μουσική
62. του μεγάλου συνθέτη. Το πρόβλημα προέκυψε, όταν ο
63. κληρονόμος του Μάνου Χατζιδάκι διαφώνησε με το
64. θεατρικό επιχειρηματία στο μέγεθος της αμοιβής. Και τότε,
65. ο Γιώργος Θεοφανόπουλος πρόβαλε ηθικόν δικαίωμα, και
66. δεν δέχθηκε να παραχωρήσει τα δικαιώματα της μουσικής.
67. ((πλάνα από τις ταινίες)) Σήμερα, βρέθηκαν στην
33
68. Ευελπίδων και οι δύο πλευρές προκειμένου να λύσουν τις

69. διαφορές τους. Η πλευρά των κληρονόμων του θεατρικού
70. συγγραφέα υποστηρίζει ότι τα τραγούδια αυτά ανήκουν
71. στο κοινό. Και κανένας δεν έχει το δικαίωμα να τα
72. εμποδίσει.
73. *Λευτέρης Το τραγούδι είναι ένα, ενιαίο. Είναι σα να φτιάχνεις ένα
74. Παπαδόπουλος, άγαλμα. Δε μπορείς (.) να κόψεις το μισό, και να το
75. Στιχουργός* πουλήσεις, από ’κεί, και να κρατήσει ο άλλος το μισό.
76. Θέλω να πω δηλαδή ότι (.) ο:/όσο δικαίωμα έχει ο
77. Σακελλάριος, άλλο τόσο έχει και ο: Χατζιδάκις. Λοιπόν, δε
78. μπορεί να λέει ο Χατζιδάκις ότι δεν το επιτρέπω (.) το:
79. έργο, το οποίο ανήκει και στον άλλον,
80. Ρεπόρτερ Η διαμάχη όμως συνεχίστηκε και έξω απ’ τη δικαστική
81. αίθουσα, και ήταν αρκετά έντονη.
82. ((πλάνα από τη φραστική αντιπαράθεση των αντιδίκων έξω
83. από την αίθουσα του δικαστηρίου))
34
11. MEGA [2.11.1999]

1. Παρουσιαστής Σάλο έχει προκαλέσει στη Θεσσαλονίκη αυτό που συνέβη
2. στη Τριανδρία. Η απόφαση δηλαδή γονέων μαθητών της
3. δευτέρας Δημοτικού, να διώξουν από το σχολείο έναν
4. οχτάχρονο μαθητή, επειδή ήταν άτακτος. Ο πατέρας του
5. μικρού μαθητή κατέθεσε μήνυση εναντίον του διευθυντού
6. του σχολείου, ενώ η μητέρα του ξέσπασε σήμερα μπροστά
7. στη κάμερα.
8. *ΔΙΟΤΙ ΔΕΝ ΣΥΝΕΜΟΡΦΩΘΗ ...*
9. Ομιλήτρια-1 Δε μπορώ. ((παύση)) Είναι πανέξυπνο. Και με έχουν
10. σκάσει ((κλαίγοντας))
11. Ρεπόρτερ Η μητέρα του μικρού μαθητή ξεσπά μπροστά στις κάμερες.
12. Οι συμμαθητές του γιου της (.) κάνουν αποχή, και οι γονείς
13. τους (.) ζητούν να απομακρυνθεί το οκτάχρονο παιδί από
14. το σχολείο, γιατί είναι υπερκινητικό.
15. Ομιλητής-2 Θέλουν (.) ε: να μην ε: με: έχουν φίλο, γιατί θέλουν να: (.)
16. ε: πούν’ στο δάσκαλο ψέματα, και με λένε δολοφόνο
17. εγκληματία, και θέλουν (.) απ’ όλ’ αυτά να με χτυπάνε.
18. Ομιλήτρια-1 Άθικτα όλα. ((δείχνει τα ντοσιέ του γιου της)) ((παύση))
19. Είναι δυνατόν; Να κάνει τόσο αταξίες μέσα στη τάξη;
20. ((παύση)) Έτσι του λένε. (.......) να μείνει το παιδί μου στο
21. σχολείο. ((αναστενάζει)) Στο σχολείο του. Τίποτε άλλο.
22. ((κλαίγοντας))
23. Ρεπόρτερ Οι γονείς των μαθητών του ογδοηκοστού Δημοτικού στην
24. Τριανδρία Θεσσαλονίκης αναγκάστηκαν όπως λένε να
25. καταφύγουν στην αποχή, αφού δεν απέδωσαν άλλες λύσεις,
26. όπως αυτή της παρουσίας και δεύτερου δασκάλου την ώρα
27. του μαθήματος.
28. *Άγγελος Δημόπουλος, Η οποία απόφαση πάρθηκε όχι έτσι: αβασάνιστα, αλλά
29. Εκπρόσωπος γονέων μετά από:: ενός έτους προσπάθειες, >αυτό< το πρόβλημα
30. 80ου δημοτικού* δεν μπορεί να λυθεί (.) η τάξη έχει καταργηθεί
31. κυριολεκτικά (.) ε:: όσο αφορά τουλάχιστο τα μαθήματα
32. που θα πρέπει να κάνει, δεν: δεν γίνεται τίποτα μες την
33. τάξη, όλη την ημέρα κυνηγάν’ (.) όλοι το μαθητή αυτό,
35
34. Ομιλήτρια-1 Παιδάκια είναι και παίζουν. ((παύση)) Ε, κάποια στιγμή το

35. ένα θα χτυπήσει το άλλο. Αυτό είναι φυσικό. ((κλαίγοντας))
36. Του είχαν τρυπήσει το αυτί ((κλαίει)) με °καρφίτσα°
37. ((παύση)) και στο μάτι.
38. Ρεπόρτερ Ο πατέρας του παιδιού, εκπαιδευτικός κι αυτός, έχει
39. υποβάλει μήνυση κατά του διευθυντή του σχολείου, γιατί
40. παρουσίασε ιατρική γνωμάτευση για το οκτάχρονο αγόρι,
41. σε συνεδρίαση του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων.
42. *Πατέρας 8χρονου Μήνυση γιατί κυκλοφόρησε ((παύση)) σε εκθέσεις σας λέω
43. μαθητή* σε: (.) φωτοτυπίες, στους γονείς που κάλεσε ((παύση)) την
44. <ιατροπαιδαγωγική> έκθεση του:: του Κέντρου: (.) του
45. Ιπποκρατείου. Το οποίο έλεγε: ότι είναι:: είν’ υπερκινητικό
46. κι αυθόρμητο παιδί. Ότι είν’ υπερκινητικό παιδί, και είχε
47. κάποιες οδηγίες ((παύση)) πως ν’ αντιμετωπίσουν οι
48. δάσκαλοι το: πράγμα αυτό.
49. Ομιλητής-2 Εγώ πολύ τους αγαπάω, αλλά θέλω και να μείνω.
50. Ρεπόρτερ Σήμερα οι μαθητές της δευτέρας Δημοτικού δεν πήγαν στο
51. σχολείο. Πάντως, κάποια παιδιά (.) ζητούν να μη φύγει ο
52. συμμαθητής τους. Να τον βοηθήσουν οι δάσκαλοι, ώστε να
53. ξεπεραστούν τα προβλήματα.
36
12. MEGA [2.11.1999]

1. *ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ ΜΕ ΓΑΛΟΝΙΑ*
2. Παρουσιαστής Επιστρέφουμε στο δελτίο μας, με απεργιακές
3. κινητοποιήσεις την ημέρα που θα φθάσει στην Αθήνα ο
4. πρόεδρος Κλίντον απειλούν οι αστυνομικοί. Το πρωί μαζί
5. με πυροσβέστες και λιμενικούς, διαδήλωσαν έξω από τη
6. Βουλή, ζητώντας αυξήσεις. Μεταξύ των ένστολων
7. διαδηλωτών, και άντρες της ΕΜΑΚ, που είχαν συγκινήσει
8. το πανελλήνιο, με τις υπεράνθρωπες προσπάθειες που
9. κατέβαλαν στην επιχείρηση διάσωσης εγκλωβισμένων, στο
10. μεγάλο σεισμό της Πάρνηθας.
11. Ρεπόρτερ Μόλις πριν από δύο μήνες το πανελλήνιο ζούσε τον τιτάνιο
12. αγώνα των πυροσβεστών, για τον απεγκλωβισμό θυμάτων
13. του σεισμού στην Αθήνα, αλλά και τη Τουρκία. Και τώρα,
14. *Κώστας Καρράς, Ό,τι ακριβώς ε:: (.) καταλαβαίνουμε με τα γράμματα των
15. Πρόεδρος πανελλήνιας δύο λέξεων. Απεργία (.) πείνας. Ε: το με ποια μορφή:
16. ομοσποδίας υπαλλήλων συνήθως ε: πιάνουμε μια γωνία, και (.) καθόμαστε άνυδροι
17. Πυροσβ. Σώματος* και νηστικοί. Θα το πράξουμε.
18. Ρεπόρτερ Συμπαραστάτες τους ήταν οι άνδρες της Ελληνικής
19. Αστυνομίας. Που ανέλαβαν το δύσκολο καθήκον της
20. επιτήρησης των σεισμοπαθών περιοχών. Είναι οι ίδιοι που
21. δίνουν καθημερινά τη μάχη (.) με το οργανωμένο έγκλημα
22. (.) στους δρόμους της Αθήνας. Και τώρα τι;
23. *Δημήτρης Κυριαζίδης, Κάθε είκοσι του μήνα αναζητούμε: κάποιες τσέπες στα
24. Πρόεδρος πανελλήνιας παντελόνια μας, μήπως έμεινε κάνα χιλιάρικο.
25. ομοσπονδίας αστυνομικών*
26. Ρεπόρτερ Το Λιμενικό Σώμα δίνει τη δική του μάχη στα ελληνικά
27. πελάγη, για να ανασχέσει το δουλεμπόριο
28. λαθρομεταναστών. Και το οργανωμένο δίκτυο διακίνησης
29. ναρκωτικών. Η πραγματικότητα,
30. *Γιώργος Ε στο Λιμενικό Σώμα σήμερα υπηρετούν τεσσεράμισι
31. Παναγόπουλος, χιλιάδες ε: (.) συνάδελφοι, που έπρεπε να υπηρετούν ε:
32. Πρόεδρος πανελλ. σύμφωνα με τα: στοιχεία που έχουμε και με μελέτες που
33. ένωσης προσωπικού έχουνε γίνει δέκα χιλιάδες. Καταλαβαίνετε ότι αυτή η
37
34. Λιμενικού Σώματος* υπερεργασία ((παύση)) την επιφορτίζονται (.) οι

35. συνάδελφοι (.) που υπηρετούν.
36. Ρεπόρτερ Κάτω από αυτή την οικονομική πραγματικότητα,
37. πυροσβέστες, αστυνομικοί, και άντρες του Λιμενικού
38. Σώματος (.) διαδηλώνουν από το πρωί μπροστά στη Βουλή.
39. Εκτός από την αύξηση του μισθού τους, και τη καταβολή
40. των υπερωριών, ζητούν και το επίδομα ανθυγιεινής
41. εργασίας.
42. ((Κώστας Καρράς, Δεν αμειβόμαστε για νυχτερινά, αργίες, Κυριακές,
43. Πρόεδρος πανελλήνιας υπερωρίες, εκτός έδρας, αποσπάσεις, και με πο/μεγάλη
44. ομοσποδίας υπαλλήλων καθυστέρηση μικρά ποσά για τις μεταθέσεις.
45. Πυροσβ. Σώματος))
46. Ρεπόρτερ Αστυνομικοί λιμενικοί και πυροσβέστες (.) απειλούν (.) ότι
47. θα επαναλάβουν τις κινητοποιήσεις τους, την ημέρα της
48. επίσκεψης του Αμερικανού προέδρου στην Αθήνα.
38
13. MEGA [2.11.1999]

1. *ΦΟΝΙΚΗ ΘΕΟΜΗΝΙΑ*
2. Παρουσιαστής Ο χειρότερος κυκλώνας του αιώνα είναι αυτός που σάρωσε
3. την ανατολική Ινδία, και άφησε πίσω του χιλιάδες νεκρούς
4. και είκοσι εκατομμύρια αστέγους. Σε πολλές
5. παραθαλάσσιες περιοχές τα κύματα εξαφάνισαν από το
6. χάρτη ολόκληρα χωριά. Οι αρχές δεν αποκλείουν τα
7. θύματα να φθάσουν τις είκοσι χιλιάδες.
8. Ρεπόρτερ Έξι ημέρες αφότου ο σφοδρότατος κυκλώνας σάρωσε το
9. κρατίδιο Ορίσα στην ανατολική Ινδία, το πραγματικό
10. μέγεθος της καταστροφής δεν έχει ακόμη αποκαλυφθεί. Οι
11. αρχές μιλούν για τουλάχιστον πέντε χιλιάδες νεκρούς.
12. Περισσότερα από πέντε εκατομμύρια σπίτια έχουν
13. καταστραφεί, τα περισσότερα σε παράκτιες περιοχές που
14. σαρώθηκαν από κύματα ύψους δώδεκα μέτρων. Τεράστιες
15. εκτάσεις αγροτικής καλλιέργειας έχουν καλυφθεί από τα
16. νερά. Τοπικοί αξιωματούχοι αναφέρουν ότι το λιμάνι του
17. Παραντί, στον κόλπο της Βεγγάλης, έχει κυριολεκτικά
18. εξαφανιστεί κάτω από τη θάλασσα, και το μοναδικό
19. στοιχείο, που μαρτυρεί ότι εκεί υπήρχε κάποτε ζωή, είναι
20. τα άψυχα κορμιά των κατοίκων, που επιπλέουν.
21. Εξουθενωμένοι από τη ταλαιπωρία, βρώμικοι και
22. πεινασμένοι, είκοσι εκατομμύρια άστεγοι δίνουν πια
23. καθημερινή μάχη για τη ζωή. Πόσιμο νερό δεν υπάρχει. Τα
24. τρόφιμα της ανθρωπιστικής βοήθειας δεν επαρκούν, ο
25. κίνδυνος των επιδημιών είναι πλέον ορατός, ενώ φθάνουν
26. και οι πρώτες αναφορές για λεηλασίες στα κατεστραμμένα
27. από τη θεομηνία σπίτια. Αν και για την ανακούφιση των
28. πληγέντων έχουν κινητοποιηθεί ισχυρές δυνάμεις του
29. στρατού και της αστυνομίας, πολλοί καταγγέλλουν τις
30. ινδικές αρχές για εγκληματική καθυστέρηση στη παροχή
31. βοήθειας. Χθες μάλιστα, η αγανάκτηση του κόσμου έγινε
32. οργή, που ξέσπασε σε αυτό το ελικόπτερο, το οποίο
33. μετέφερε πολλούς κυβερνητικούς αξιωματούχους, κι
39
34. ανετράπη από διαδηλωτές, χωρίς να υπάρξουν

35. τραυματισμοί.
40
14. MEGA [3.11.1999]

1. Παρουσιαστής Μεγαλώνει κυρίες και κύριοι συνεχώς η λίστα των
2. θυμάτων της ναυτικής τραγωδίας στη Πάτρα. Το πρωί
3. ανεσύρθη νεκρός και ενδέκατος λαθρεπιβάτης από το πλοίο
4. Σούπερ Φαστ, ενώ παράγοντες του υπουργείου εκφράζουν
5. φόβους και γι’ άλλους οκτώ νεκρούς, μεταξύ των οποίων κι
6. ένα παιδί. Ο εισαγγελέας ερευνά τώρα προς κάθε
7. κατεύθυνση (.) για τα αίτια της πυρκαγιάς, ενώ ο υπουργός,
8. κύριος Σουμάκης, δεν αποκλείει το ενδεχόμενο
9. δολιοφθοράς.
11. *ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ ΝΕΚΡΟΙ;*
13. Ρεπόρτερ 1 Πυροσβέστες με ειδικές στολές βρίσκονται πάνω στο
14. επιβατηγό πλοίο Σούπερ Φαστ 3. Συμμετέχουν, μαζί με τα
15. μέλη του πληρώματος, στις έρευνες (.) για ν’ ανακαλύψουν
16. εάν υπάρχει και άλλος νεκρός λαθρομετανάστης στο πλοίο.
17. Το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας εκφράζει φόβους (.)
18. ότι εκτός από τους έντεκα νεκρούς, που ήδη έχουν βρεθεί,
19. να υπάρχουν στο εσωτερικό του επιβατηγού, νεκρά, και
20. άλλα οκτώ άτομα. Κούρδοι λαθρομετανάστες, μεταξύ των
21. οποίων, και ένα παιδί. Είναι τρεις το μεσημέρι. Στο Σούπερ
22. Φαστ 3 που βρίσκεται ανοιχτά του λιμανιού της Πάτρας,
23. εξακολουθούν να βρίσκονται πυροσβέστες, που ψάχνουν,
24. σπιθαμή προς σπιθαμή, τα γκαράζ του πλοίου, μετά
25. μάλιστα και την σημερινή ανακάλυψη. Ένας ακόμα
26. Κούρδος λαθρομετανάστης (.) βρέθηκε νεκρός. Μέλη του
27. πληρώματος έβγαλαν απανθρακωμένο τα ξημερώματα (.)
28. το Κούρδο (.) μέσ’ από την καμπίνα μιας νταλίκας (.) σ’
29. ένα από τα γκαράζ του πλοίου.
30. Ρεπόρτερ 2 Στο πλοίο, υπάρχει περίπτωση να υπάρχουν κι άλλοι
31. λαθρομετανάστες μέσα κρυμμένοι κάπου:/θα το
32. εξακριβώσετε; Πότε αυτό;
41
33. *Κων/νος Καραντώνης, Οι: έρευνες θα συνεχιστούνε κι από το πλήρωμα του::/του

34. Περιφερειάρχης Π.Υ.* πλοίου:: μέσα. Αλλά και περισσότερο, όταν θα πάει να
35. δέσει στο: Σκαραμαγκά (.) που: θα γίνεται και η
36. απελευθέρωση των οχημάτων, εκεί: οπωσδήποτε θα ψαχτεί
37. και το κάθε όχημα ξεχωριστά.
38. Ρεπόρτερ 3 Εσείς ε: τι πιστεύετε κύριε περιφερειάρχα; Ότι υπάρχουν κι
39. άλλοι νεκροί μες το πλοίο;
40. ((>>)) Δε μπορώ να το [αποκλείσω.]
41. Ρεπόρτερ 3 [Ποιες είν’ οι εκ]τιμήσεις σας;
42. ((>>)) ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΤΟ ΑΠΟΚΛΕΙΣΩ.
43. *Γιάννης Ανδρεόπουλος, Διεπιστώθηκαν: ε σχεδ/σε όλα τα πτώματα: η ίδια αιτία
44. Ιατροδικαστής* θανάτου.
45. Ρεπόρτερ 4 [Που είναι;]
46. Ρεπόρτερ 5 [Δηλαδή.]
47. ((>>)) Δηλαδή: ανοξυγοναιμία:, συνεπεία εισπνοής ((παύση))
48. καυσαερίων.
49. Ρεπόρτερ 1 Το μεσημέρι εντοπίστηκε στην Αθήνα (.) ο οδηγός της
51. νταλίκας με δανέζικες πινακίδες, μέσα στην οποία βρέθηκε
52. νεκρός σήμερα ο Κούρδος λαθρεπιβάτης. Ο οδηγός λέγεται
53. Χρήστος Καπόλας, και θα ανακριθεί από το λιμεναρχείο
54. της Πάτρας.
55. *Σταύρος Σουμάκης, Προσπαθούμε να βρούμε τον οδηγό μιας νταλίκας με
56. Υπουργός Εμπ. δανέζικα νούμερα ((παύση)) στο: κουβούκλιο στη καμπίνα
57. Ναυτιλίας* του: ((παύση)) φορτηγού του βρέθηκε ένα απανθρακωμένο
58. πτώμα ((παύση)) και: ((παύση)) μήπως (.) κι εκεί ξετυλιχθεί
59. ο μίτος της Αριάδνης.
60. Ρεπόρτερ 1 Το πρωί, μίλησε στο Μέγκα η γυναίκα, που με το μωρό
61. στην αγκαλιά (.) προσπάθησε να βγει στο κατάστρωμα
62. μόλις άκουσε για τη πυρκαγιά. Έπεσε και έσπασε το πόδι
63. της. Πρόκειται για την εικοσπεντάχρονη Ειρήνη Κατώνη,
64. που διηγήθηκε το πρωί (.) την περιπέτεια που έζησε.
65. *Ειρήνη Κατώνη, Ήμασταν στη καμπίνα μας όταν: ε: ειδοποιηθήκαμε ότι (.)
66. Επιβάτις SUPER FAST* πρέπει να μαζευτούμε στο: κατάστρωμα:, και:: ((παύση))
42
67. τρέξαμ’ αμέσως, στο τόπο συγκέντρωσης ((παύση)) όπου

68. κι επιβιβαστήκαμε στις ε: λέμβους.
69. Ρεπόρτερ 6 Κι εσείς πως ε: τραυμα[τιστήκατε;]
70. ((>>)) [Εγώ:]: ε καθώς έτρεχα με το μωρό
71. μου αγκαλιά για να βγούμε έξω: στο κατάστρωμα,
72. γλίστρησα πάνω στο κατάστρωμα κι έπεσα. Κι έσπασα το
73. πόδι μου.
74. Ρεπόρτερ 6 Φοβηθήκατε εκείνη την ώρα που σας είπαν για φωτιά;
75. ((>>)) Ε βέβαια. Αφού/ε δε μας είπανε αμέσως για φωτιά, ήτανε::
76. η ανακοίνωση έτσι: ((παύση)) ε: δεν δε πανικοβάλαν’ το
77. κόσμο, αλλά καταλάβαμε. Διότι μυρίσαμε το καπνό, είδαμε
78. και τους καπνούς
79. ((παύση))
80. Ρεπόρτερ 6 [Το παιδάκι σας ήταν στην αγκαλιά σας;]
81. ((>>)) [και βέβαια, βέβαια πανικο]βληθήκαμε μετά. Ναι.
82. Αγκα[λιά το είχα.]
83. Ρεπόρτερ 6 [Έπεσε κι αυτό] δηλαδή κάτω;
84. ((>>)) Μαζί πέσαμε, με το μικρό, ναι. =
85. Ρεπόρτερ 6 = Αλλά το προστατέψατε, ε;
86. ((>>)) Το προστάτευσα. ((γελάκι))
87. Ρεπόρτερ 6 Πώς ακριβώς δη[λαδή συνέβη αυτό;]
88. ((>>)) [Ευτυχώς δε χτύπη]σε αυτός.
89. Ρεπόρτερ 1 Στο επιβατηγό, ανέβηκαν το πρωί μαζί με εκπροσώπους της
90. πλοιοκτήτριας εταιρείας, ο λιμενάρχης Πατρών μαζί με τον
91. εισαγγελέα. Να παρακολουθήσουν από κοντά τις έρευνες
92. για τα αίτια που προκάλεσαν τη μεγάλη πυρκαγιά. Να
93. συζητήσουν επίσης και το αίτημα των πλοιοκτητών (.) να
94. μεταφερθεί το πλοίο στα ναυπηγεία Σκαραμαγκά, για να
95. γίνουν οι απαραίτητες εργασίες.
96. *Λάμπρος Ε: έγινε ένας ε: ενδελεχής έλεγχος ((παύση)) όλων των
97. Κοντογιώργης, διαμερισμάτων του πλοίου ((παύση)) ε: διαπιστώθηκε ότι
98. Λιμενάρχης Πάτρας* αυτή τη στιγμή δεν υφίσταται καμία: ((παύση)) εστία
99. ((παύση)) ε: φωτιάς ((παύση)) ε: εξετάστηκαν θέματα
43
100. τεχνικά:, και ζητήθηκε από: προανακριτικής πλευράς

101. ((παύση)) η άδεια το πλοίο να: αποπλεύσει για το:/για τα
102. ναυπηγεία Σκαραμαγκά.
103. Ρεπόρτερ 1 Την ίδια ώρα, αγανακτισμένοι επιβάτες πολιόρκησαν τα
104. γραφεία της εταιρείας, στο λιμάνι της Πάτρας. Οι
105. περισσότεροι από αυτούς (.) είναι οδηγοί φορτηγών
106. αυτοκινήτων, που μεταφέρουν ευπαθή προϊόντα, σε πόλεις
107. της Ευρώπης. Ζητούν να μάθουν τι πρόκειται να γίνει με τ’
108. αυτοκίνητά τους, αλλά και με τα προσωπικά τους
109. αντικείμενα, που εξακολουθούν να βρίσκονται στο πλοίο.
110. ((πλάνα από τον διαπληκτισμό μεταξύ του εκπροσώπου της
111. εταιρείας και ενός επιβάτη)) Οι εκπρόσωποι της εταιρείας
112. (.) προσπάθησαν να καθησυχάσουν τους αγανακτισμένους
113. οδηγούς, αλλά και τους άλλους επιβάτες του πλοίου.
114. *Γιώργος Παναγιωτίδης, Αυ:τή τη στιγμή υπάρχει κάποιος (.) εκνευρισμός ((παύση))
115. Εκπρόσωπος εταιρείας* α: ((παύση)) από το/μερικούς ((παύση)) α: μεμονωμένους
116. επιβάτες ((παύση)) ε: ή οδηγούς. Ε: θα ήθελα/παρακαλώ
117. πάρα πολύ (.) ε: να προσέξετε αυτές τις ε: ((παύση))
118. μονομερείς ((παύση)) ε: δηλώσεις (.) ε: διότι α: ((παύση))
119. σίγουρα, δεν είναι οι σωστές.
120. Ρεπόρτερ 1 Εν τω μεταξύ, πυκνό μυστήριο καλύπτει την κράτηση
121. τριών Κούρδων στο λιμεναρχείο Πάτρας. Οι πληροφορίες
122. αναφέρουν ότι τα άτομα αυτά (.) ήταν στο πλοίο. Σώθηκαν
123. (.) και μόλις βγήκαν στη στεριά συνελήφθησαν. Ο
124. λιμενάρχης όμως με τον οποίο μιλήσαμε το πρωί, το
125. διαψεύδει (.) και υποστηρίζει ότι κυκλοφορούσαν στο
126. λιμάνι (.) αμέσως μετά το περιστατικό (.) και οι άνδρες του
127. λιμενικού (.) τους προσήγαγαν για ανάκριση. Σε δύο από
128. τους νεκρούς Κούρδους βρέθηκαν ελληνικά διαβατήρια, με
129. τ’ όνομα Κανελλάκης από το Βύρωνα, και Καραχάλιου από
130. τα Χανιά. Και οι δύο πάντως, έγκαιρα είχαν δηλώσει
131. απώλεια στις αρχές, οπότε τα διαβατήρια αυτά (.) ήταν ή
132. πλαστά (.) ή κλεμμένα. Όπως προκύπτει από τις μέχρι τώρα
44
133. έρευνες, η φωτιά ξεκίνησε από το υπαίθριο γκαράζ του

134. σκάφους, που βρίσκεται στο πέμπτο επίπεδο. Από κάτω,
135. είναι άλλα τρία γκαράζ, και από πάνω τα σαλόνια, και η
136. ντισκοτέκ του πλοίου. Τρεις από τους νεκρούς (.) βρέθηκαν
137. στο πέμπτο επίπεδο, και άλλοι επτά στο τρίτο. Το πρωί, ο
138. υπουργός Ναυτιλίας σε δηλώσεις του (.) δεν απέκλεισε το
139. ενδεχόμενο της δολιοφθοράς.
140. *Σταύρος Σουμάκης, Δεν υπάρχει >καμιά< αμφιβολία: ότι ε την ε: ελληνική
141. Υπουργός Εμπ. παρουσία ((παύση)) στην Αδριατική, και στις ιταλικές
142. Ναυτιλίας* θάλασσες γενικότερα, της ελληνικής ε: ναυτιλίας ((παύση))
143. ε κάποιοι δε την θέλουν καθόλου. Τους προκαλεί αλλεργία
144. έως φθόνο. ((παύση)) Αντιλαμβάνεσθε λοιπόν ότι κάποιοι,
145. μέσα σ’ όλο αυτό το παιχνίδι του ανταγωνισμού ((παύση))
146. και της αντιπαλότητας (.) μπορούν να γράψουν και να πουν
147. ό,τι θέλουν.
45
15. MEGA [3.11.1999]

1. Παρουσιαστής Δέκα ημέρες πριν από την άφιξη του Μπιλ Κλίντον στην
2. Αθήνα, η εφημερίδα Ουόσινκτον Ποστ φιλοξενεί ένα
3. περίεργο ένα φαρμακερό δημοσίευμα. Ο συντάκτης του,
4. χωρίς να κατονομάζει τις πηγές του και χωρίς να παραθέτει
5. κανένα αποδεικτικό στοιχείο, ισχυρίζεται ότι η ελληνική
6. κυβέρνηση αν και μπορεί (.) δεν εξαρθρώνει τη Δεκαεπτά
7. Νοέμβρη. Επειδή, όπως γράφει, στελέχη του ΠΑΣΟΚ
8. έχουν διασυνδέσεις με τη τρομοκρατική οργάνωση. Αξίζει
9. να σημειωθεί ότι ο συντάκτης (.) δεν ζήτησε καν την άποψη
10. της ελληνικής κυβέρνησης (.) για τους ισχυρισμούς του
11. αυτούς. Περισσότερα στην ανταπόκριση του Νότη
12. Παπαδόπουλου από την αμερικανική πρωτεύουσα.
14. *ΠΟΙΟΣ ΤΟ ΥΠΑΓΟΡΕΥΣΕ;*
15. *ΦΑΡΜΑΚΕΡΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑ*
16. Ρεπόρτερ Δημοσίευμα της Ουάσινγκτον Ποστ, η οποία έχει
17. παραδοσιακά στενή σχέση με το Λευκό Οίκο και το Στέιτ
18. Ντιπάρτμεντ, φιλοξενεί δήλωση του αμερικανού πρέσβη
19. στην Αθήνα Νίκολας Μπερνς, ο οποίος εκφράζει τη
20. δυσφορία των Ηνωμένων Πολιτειών για την αδυναμία των
21. ελληνικών διωκτικών αρχών (.) στην εξάρθρωση της
22. Δεκαεφτά Νοέμβρη. Η αμερικανική εφημερίδα όμως,
23. επικαλούμενη ανώνυμους αμερικανούς αξιωματούχους,
24. μιλάει ακόμη και για διασυνδέσεις του ΠΑΣΟΚ (.) με τα
25. μέλη της Δεκαεφτά Νοέμβρη τη περίοδο της δικτατορίας,
26. φθάνοντας στο συμπέρασμα ότι η ελληνική κυβέρνηση δε
27. θέλει την εξάρθρωση της οργάνωσης, διότι ενδεχόμενη
28. σύλληψη στελεχών της Δεκαεφτά Νοέμβρη θα προκαλούσε
29. (.) αμηχανία στο κυβερνόν κόμμα. ●Είναι λογικό να
30. υποθέσουμε ότι οι άνθρωποι δε θέλουν να ψάξουν κάτω
31. από κάθε πέτρα. Εάν συλληφθεί ο ηγέτης της Δεκαεφτά
32. Νοέμβρη, παραδείγματος χάριν, και αποδειχθεί ότι είναι
33. ένας απ’ τους καλύτερους πρώην φίλους κάποιου αρχηγού
46
34. του ΠΑΣΟΚ, αυτό θα τους φέρει σε δύσκολη θέση● (.)

35. σημειώνει χαρακτηριστικά η εφημερίδα, επικαλούμενη
36. ανώνυμο αμερικανό αξιωματούχο. Ο κύριος Μπερνς, λέει η
37. εφημερίδα, εκφράζει την εμπιστοσύνη του για την πρόθεση
38. τόσο του πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη όσο και του
39. υπουργού Δημόσιας Τάξης Μιχάλη Χρυσοχοΐδη (.) να
40. εξαρθρώσουν την οργάνωση. Ωστόσο, αμερικανός
41. αξιωματούχος ο οποίος ζήτησε να μη κατονομασθεί, είπε
42. στην εφημερίδα (.) ότι ●η Ουάσινκτον δε μπορεί να
43. εγγυηθεί για ανθρώπους σε άλλα επίπεδα της ελληνικής
44. κυβέρνησης, οι οποίοι έχουν ενδεχομένως σχέσεις με την
45. οργάνωση.● Στο ίδιο δημοσίευμα, η βουλευτής της Νέας
46. Δημοκρατίας Ντόρα Μπακογιάννη αφήνει υπονοούμενα
47. για την ελληνική αστυνομία. Σε πολλές περιπτώσεις λέει η
48. πρώην υπουργός, η αστυνομία δεν έκανε όσα θα έπρεπε να
49. είχε κάνει, και προσθέτει ότι ενώ παρασκηνιακά
50. εκτοξεύονται βαριές κατηγορίες, στο προσκήνιο δεν
51. υπάρχει τίποτα το συγκεκριμένο. Η Ουάσινκτον Ποστ
52. δημοσιεύει και δήλωση της πρώην συμβούλου του
53. Υπουργείου Δημόσιας Τάξης, Μαίρης Μπόση, η οποία
54. υποστηρίζει ότι εάν οι ελληνικές διωκτικές αρχές θέλουν να
55. βρουν τη Δεκαεφτά Νοέμβρη θα τη βρουν.
47
16. MEGA [3.11.1999]

1. Παρουσιαστής Πενήντα αμερικανοί πράκτορες εν τω μεταξύ, που θα
2. αναλάβουν τη φρούρηση του Μπιλ Κλίντον κατά την
3. επίσκεψή του στη χώρα μας, έφθασαν σήμερα αεροπορικώς
4. στην Αθήνα. Μαζί τους (.) έφεραν υπερσύγχρονα
5. ηλεκτρονικά μηχανήματα και άλλο εξοπλισμό, που
6. μετεφέρθησαν με δεκαεπτά φορτηγά (.) στην αμερικανική
7. πρεσβεία.
9. *ΘΑ ΓΙΝΟΥΝ ‘ΣΚΙΑ’ ΤΟΥ*
10. Ρεπόρτερ 1 Το γιγάντιο μεταγωγικό αεροσκάφος της αμερικανικής

11. Πολεμικής Αεροπορίας προσγειώνεται στον ανατολικό
12. αερολιμένα του Ελληνικού. ((πλάνα από την προσγείωση
13. του αεροπλάνου)) Ο ένας μετά τον άλλον αποβιβάζονται
14. περίπου πενήντα άντρες και γυναίκες. Είναι οι
πραιτοριανοί
15. του Μπιλ Κλίντον. Οι πράκτορες της μυστικής υπηρεσίας,
16. που γίνονται σκιά του πλανητάρχη στις μετακινήσεις του.
17. ((πλάνα από τη μεταφορά του εξοπλισμού))
18. *ΤΟ ΠΟΥΛΜΑΝ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΡΑΚΤΟΡΕΣ*
19. Ρεπόρτερ 1 Εδώ βλέπετε τους πράκτορες να ξεφορτώνουν από το
20. αεροσκάφος τον εξοπλισμό τους. Μεταφέρουν με προσοχή
21. τα κιβώτια με τα υπερσύγχρονα ηλεκτρονικά μηχανήματα
22. στα φορτηγά της πρεσβείας. ((πλάνα από τη μεταφορά του
23. εξοπλισμού)) Το ένα μετά το άλλο, δεκατέσσερα μεγάλα
24. φορτηγά, και τρία μικρότερα, όλα γεμάτα με συσκευές
25. υψηλής τεχνολογίας, φεύγουν από τις εγκαταστάσεις του
26. αεροδρομίου συνοδευόμενα από περιπολικά. ((πλάνα από
27. τη μεταφορά του εξοπλισμού)) Ακολουθεί το πούλμαν που
28. μεταφέρει τους πράκτορες της μυστικής υπηρεσίας, και
29. τρία βαν με διπλωματικούς υπαλλήλους. Λίγο αργότερα,
30. φτάνουν στην Αμερικανική πρεσβεία. ((πλάνα από την
31. άφιξη στην αμερικανική πρεσβεία)) Οι πραιτοριανοί θα
48
32. βρεθούν στο πλευρό του προέδρου Κλίντον, αμέσως μόλις

33. πατήσει το πόδι του στο ελληνικό έδαφος στις δεκατρείς
34. Νοεμβρίου. Το αεροδρόμιο θα τεθεί σε κλοιό ασφαλείας
35. από τις ελληνικές αστυνομικές δυνάμεις.
36. *Γιώργος Νίκου, Μιλάμε για: λήψη μέτρων: ε: σ’ όλο το χώρο του
37. Πρόεδρος αερολιμένα, σ’ όλους τους αεροσταθμούς, ανατολικό,
38. αερολιμενικών* δυτικό, και τον χώρο της πρώην αμερικάνικης βάσης
39. ((παύση)) πράγματι, θα υπάρξει μεγάλη κινητικότητα, από
40. αεροσκάφη:, και ελικόπτερα,
41. Ρεπόρτερ 1 Οι μετακινήσεις του πλανητάρχη θα ανακοινώνονται τη
42. τελευταία στιγμή και η κυκλοφορία θα διακόπτεται
43. ξαφνικά στους δρόμους από τους οποίους θα περνά η
44. πομπή. Όπως αποκάλυψε χθες ο Γενικός Γραμματέας του
45. υπουργείου Δημοσίας Τάξεως, θα απαγορεύονται οι
46. πορείες αν διαπιστωθεί ότι συμπίπτουν με το δρομολόγιο
47. του αμερικανού προέδρου.
48. *Δημήτρης Ευσταθιάδης, Στο δρομολόγιο όπου θα κινηθεί ο πρόεδρος, θα είναι
49. Γεν. Γραμμ. Υπ. Δημ. απαγόρευση της πορείας.
50. Τάξεως*
51. Ρεπόρτερ 1 Αρκετοί βουλευτές του ΠΑΣΟΚ σκέφτονται με χιούμορ (.)
52. να προσφέρουν ένα δώρο στο κύριο Κλίντον.
53. Ομιλητής-1 Τι δώρο θα του κάνω; ((παύση)) Ε: μία παντόφλα,
54. ((παύση))
55. Ρεπόρτερ 2 Γιατί;
56. Ομιλητής-1 Για: τη κυρία Κλίντον. ((γελά))
57. Ρεπόρτερ 1 Άλλοι εκτιμούν ότι η επίσκεψη του πλανητάρχη μπορεί να
58. αποφέρει οφέλη.
59. *Αλέκος Ο κύριος Κλίντον πρέπει να έρθει στο ελληνικό

60. Χρυσανθακόπουλος, Κοινοβούλιο ((παύση)) να του προσφέρουμε ένα κλαρί:
61. Βουλευτής ΠΑΣΟΚ* ελιάς ((παύση)) εάν έχει να φέρει πράγματι ((παύση)) κάτι
62. συγκεκριμένο για την ειρήνη στη περιοχή ((παύση)) και για
63. την υποχώρηση της Τουρκίας ((παύση)) και σκέτα τη
64. βέργα, αν δεν έχει να προσφέρει τίποτα.
49
65. Ρεπόρτερ 1 Τη Παρασκευή, ο πρωθυπουργός θα συναντηθεί με τους

66. πολιτικούς αρχηγούς, εκτός από το πρόεδρο της Νέας
67. Δημοκρατίας, για να τους ενημερώσει και να τους ζητήσει
68. να κρατήσουν χαμηλούς τόνους γύρω από το θέμα της
69. επίσκεψης.
70. *Νίκος Η κυβέρνηση αντιμετωπίζει το πρόβλημα με μία
71. Κωνσταντόπουλος, νευρικότητα ανεξήγητη ((παύση)) ε:: αισθάνεται μία
72. Πρόεδρος ΣΥΝ* αλλεργία απέναντι σε αυτές τις δημοκρατικές διαμαρτυρίες
73. ((παύση)) και κυρίως (.) περιφρονεί (.) την ανάγκη να
74. ενημερώσει ((παύση)) τα άλλα πολιτικά κόμματα, να
75. ενημερώσει τη Βουλή.
76. Ρεπόρτερ 1 Στην επίσκεψη Κλίντον αναφέρθηκε κι ο αμερικανός
77. πρεσβευτής από τη Θεσσαλονίκη, που βρέθηκε για το
78. συνέδριο των βιομηχάνων.
79. Ομιλητής-2 Όταν ο κ. Κλίντον έρθει στην Ελλάδα σε 10 ημέρες ... ένα από τα
80. βασικά θέματα που θέλει να συζητήσει ... είναι πως θα συνεργασεί ...
81. με τον κ. Σημίτη και την ελληνική κυβέρνηση ... για να ευνοηθεί η
82. σταθερότητα, η ειρήνη ... και οι επενδύσεις στον ιδιωτικό τομέα στα
83. Βαλκάνια. Για τον λόγο αυτό είμαστε σήμερα εδώ και χαίρομαι πολύ.
84. Ρεπόρτερ 1 Εν τω μεταξύ ο πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής

85. Προστασίας Τηλεφωνικού Απορρήτου Παναγιώτης
86. Κρητικός (.) θα καλέσει τον αρχηγό της ΕΛΑΣ και το
87. διοικητή της ΕΥΠ (.) για να τους ρωτήσει εάν έχουν
88. ζητήσει να παρακολουθούνται τηλέφωνα υπόπτων κατά τη
89. διάρκεια της επίσκεψης Κλίντον, όπως αναφέρουν σχετικά
90. δημοσιεύματα.
50
17. MEGA [3.11.1999]

1. Παρουσιαστής Το αστρονομικό ποσό των εξακοσίων δεκαπέντε
2. δισεκατομμυρίων διεκδικεί από το Ελληνικό Δημόσιο ο
3. τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος. Ο υπουργός Χρήστος
4. Ροκόφυλλος, που χειρίζεται τη κιν:/υπόθεση (.) δήλωσε ότι
5. η πολιτική διάσταση της προσφυγής του έκπτωτου μονάρχη
6. (.) έχει ήδη κριθεί. Το μόνο που εκκρεμεί είπε είναι η
7. διεκδίκηση της αποζημίωσης. Άλλοι υπουργοί δήλωσαν ότι
8. δεν πρόκειται να πάρει τα χρήματα.
10. *ΔΙΕΚΔΙΚΕΙ 615 ΔΙΣ!*
11. *ΟΥΚ ΑΝ ΛΑΒΟΙ ...*
12. Ρεπόρτερ Χάσαμε μία μάχη, δε χάσαμε το πόλεμο. Μ’ αυτή την
13. αντίληψη, το Ελληνικό Δημόσιο (.) θα δώσει τη τελευταία
14. δικαστική μάχη κατά του έκπτωτου μονάρχη (.) τους
15. προσεχείς οκτώ μήνες.
16. *Χρήστος Ροκόφυλλος, Έχει πετύχει ήδη ((παύση)) μια απόφανση ((παύση)) της
17. Αναπληρωτής Υπουργός Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ((παύση)) η οποία
18. Εξωτερικών* είν’ ευνοϊκή γι’ αυτόν (.) και τις απόψεις του ((παύση))
19. αλλά: (.) το θέμα έχει παραπεμφθεί (.) απ’ την ίδια αυτή
20. επιτροπή ((παύση)) στο Δικαστήριο Ανθρωπίνων
21. Δικαιωμάτων. Και εκεί θα δώσουμε τη μάχη μας.
22. Ρεπόρτερ Σε δήλωσή του, το απόγευμα, ο κύριος Ροκόφυλλος
23. σημειώνει πως τίποτε ακόμη δεν έχει κριθεί. Και
24. υπενθυμίζει πως πέρυσι η Επιτροπή (.) δικαίωσε την
25. ελληνική θέση (.) πως ο τέως επιβάλλεται να χρησιμοποιεί
26. επώνυμο, όπως όλοι οι Έλληνες πολίτες. Ενδεικτική του
27. κλίματος είναι και η δήλωση του καθηγητή Νίκου
28. Αλιβιζάτου, που εκπροσωπεί το Ελληνικό Δημόσιο στη
29. δικαστική μάχη με τον τέως.
30. *Νίκος Αλιβιζάτος, Το ζήτημα που εκκρεμεί στο Στρασβούργο είναι αμιγώς (.)
31. Συνταγματολόγος* χρηματικό (.) και δεν έχει (.) πολιτικές προεκτάσεις. Ας μην
32. τις αναζητούν συνεπώς ορισμένοι.
51
33. Ρεπόρτερ Ο τέως στο μεταξύ (.) έχει κάθε λόγο να χαμογελάει, αφού
34. το Συμβούλιο της Ευρώπης τον δικαίωσε, και αποφάσισε
35. ότι πρέπει να του δοθεί το αστρονομικό ποσό των
36. εξακοσίων δεκαπέντε δισεκατομμυρίων δραχμών.
37. Ομιλητής-1 Θα ψάξει πολύ να τα βρει νομίζω.
38. Ομιλήτρια-2 Αυτό δε το ’χουν περιλάβει, και δε νομίζω ότι θα το
39. περιλάβουν στο προϋπολογισμό. ((χαμογελώντας))
40. Ρεπόρτερ Όπως αναφέρει σήμερα η εφημερίδα Έθνος, ο τέως
41. διεκδικεί την αξία των εβδομήντα έξι χιλιάδων στρεμμάτων
42. (.) στο Τατόι, το Πολυδένδρι Λάρισας, και το Μον Ρεπό
43. στη Κέρκυρα. Με σκωπτικό τρόπο αντιμετώπισαν
44. ορισμένοι βουλευτές (.) τις απαιτήσεις του έκπτωτου.
45. *Γεράσιμος Γιακουμάτος, Ε (.) κι εγώ ζητάω τη >Μέριλιν< Μονρόε.
46. Βουλευτής Ν.Δ.*
47. Ρεπόρτερ Αντιθέτως, άλλοι βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας, που
48. διατηρούν φιλικές σχέσεις με τον τέως, δεν έκρυψαν την
49. ικανοποίησή τους (.) για τη δικαστική απόφαση.
50. *Αλέξανδρος Η: πρώτη ληστρική (.) επιδρομή (.) κατά της βασιλικής
51. Παπαδόγγονας, περιουσίας έγινε επί δικτατορίας το 1973. Το ΠΑΣΟΚ (.)
52. Βουλευτής Ν.Δ.* συνέχισε (.) αυτή την επιδρομή (.) με το δικό του νόμο,
53. * Δημήτρης Ρέππας, Αυτό δείχνει πως κάποιοι (.) είν’ αμετανόητα
54. Υπουργός Τύπου* προσδεδεμένοι στο παρελθόν,
55. Ρεπόρτερ Ο έκπτωτος δεν αποδέχθηκε ποτέ την απόφαση της
56. ελληνικής Βουλής, επί ΠΑΣΟΚ, ότι η κυριότητα των
57. επίμαχων ακινήτων ανήκει στο Ελληνικό Δημόσιο. Οι δύο
58. πλευρές θα διασταυρώσουν, για τελευταία φορά, τα
59. επιχειρήματά τους (.) στο Δικαστήριο των Ανθρωπίνων
60. Δικαιωμάτων. Ο έκπτωτος θεωρεί ότι ξεκινά από καλύτερη
61. θέση, αφού είναι υπέρ του η απόφαση του Συμβουλίου της
62. Ευρώπης. Αλλά και η πλευρά του Ελληνικού Δημοσίου (.)
63. ανασυντάσσει την επιχειρηματολογία της, στη βάση ότι ο
64. τέως (.) υπέβαλλε μεν φορολογικές δηλώσεις, δεν πλήρωνε
65. όμως ποτέ.
52
18. MEGA [3.11.1999]

1. Παρουσιαστής Να παραμείνει στο σχολείο, μαζί με τους συμμαθητές του,
2. θέλει ο οκτάχρονος μαθητής από τη Τριανδρία
3. Θεσσαλονίκης, τον οποίο οι γονείς των άλλων μαθητών
4. θεωρούν άτακτο και ζητούν τη απομάκρυνσή του, ή έστω
5. τη παρουσία δεύτερου δασκάλου στη τάξη. Η
6. παιδοψυχίατρος που εξήτασε το μαθητή λέει ότι χρειάζεται
7. ειδική αντιμετώπιση, και καλεί γονείς, μαθητές και
8. δασκάλους να βρουν τη χρυσή τομή.
9. Ομιλήτρια-1 Άθικτα όλα. ((δείχνει το ντοσιέ του γιου της)) Είναι
10. δυνατόν; Να κάνει τόσες αταξίες μέσα στη τάξη; ((παύση))
11. Έτσι του λένε. (.........) να μείνει το παιδί μου στο σχολείο.
12. ((αναστενάζει)) Στο σχολείο του. Τίποτε άλλο.
14. Ρεπόρτερ Η μητέρα του οκτάχρονου μαθητή δε μπορεί να καταλάβει
15. γιατί οι συμμαθητές του και οι γονείς τους (.) ζητούν να
16. απομακρυνθεί από το σχολείο ο γιος της που είναι
17. σύμφωνα με δασκάλους και μαθητές άτακτος. Η ίδια και οι
18. ειδικοί λένε ότι είν’ ένα φυσιολογικό παιδί, χρειάζεται
19. όμως ειδική αντιμετώπιση.
20. *Κατερίνα Σταματίκα, Δείχνει ένα παιδί φυ/ε: φυσιολογικό από άποψη
21. Παιδοψυχίατρος* νοημοσύνης, δεν υπάρχουν παθολογικά αίτια, δεν έχει
22. κάποια αρρώστια δηλαδή (.) το πρόβλημά του είναι η
23. μεγάλη διάσπαση της προσοχής, και η υπερκινητικότητα
24. που έχει.
25. *ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΤΟΝ ΔΙΩΞΟΥΝ*
26. Ρεπόρτερ Μάλιστα, έγινε γνωστή στους γονείς των μαθητών ιατρική
27. γνωμάτευση, που ανέφερε ότι ο οκτάχρονος είναι
28. υπερκινητικός.
29. *Χρήστος Λασκαρέλης, Στο σχολείο μας όντως υπάρχει πρόβλημα με το
30. Δ/ντης 80ου Δημοτικού* συγκεκριμένο μαθητή, δημιουργεί προβλήματα στην τάξη
31. (.) αλλά και γενικά σ’ ολόκληρο το σχολείο,
32. Ρεπόρτερ Οι γονείς των μαθητών της δεύτερης τάξης του
33. ογδοηκοστού Δημοτικού Θεσσαλονίκης (.) έχουν
53
34. αποφασίσει να συνεχίσουν την αποχή, καθώς δεν απέδωσαν

35. άλλες λύσεις, όπως η παρουσία και δεύτερου δασκάλου (.)
36. την ώρα του μαθήματος.
37. Ομιλητής-2 Μας χτυπά:ει, μα:ς ρι:/μας τραβάει τ’ αυτιά: (.) πάει να μας
38. τσιμπήσει με καρφίτσα:,
39. *Άγγελος Δημόπουλος, Χτύπησε παιδί: συμμαθητή του, με το στιλό στο κεφάλι (.)
40. Εκπρόσωπος γονέων ε: έπιασε να πνίξει ένα ά:λλο (.) ε: τς, δηλαδή, πράγματα τα
41. 80ου Δημοτικού* οποία (.) δε θέλουμε να τα: ε να τα λέμε,
42. Ρεπόρτερ Ο οκτάχρονος μαθητής πάντως, θέλει να παραμείνει στο
43. σχολείο, μαζί με τους συμμαθητές του.
44. Ομιλητής-3 Εγώ πολύ τους αγαπάω, αλλά θέλω και να μείνω.
45. *Κατερίνα Σταματίκα, Το ν’ απομακρυνθεί το σχο:/το παιδί από αυτό το σχολείο
46. Παιδοψυχίατρος* και να πάει σ’ ένα άλλο (.) αυτό (.) δεν είναι λύση.
47. Ρεπόρτερ Το θέμα αλλαγής περιβάλλοντος ή όχι του μαθητή (.)
48. απασχολεί τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης
49. Θεσσαλονίκης, που ψάχνει να βρει μία κοινά αποδεκτή
50. λύση.
54
19. MEGA [3.11.1999]

1. Παρουσιαστής Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο για το μοιραίο Μπόινγκ των
2. αιγυπτιακών αερογραμμών που παρέσυρε στο θάνατο
3. διακόσους δεκαεπτά ανθρώπους έγινε γνωστό σήμερα. Σε
4. μια από τις τελευταίες πτήσεις του, καταγράφηκε πρόβλημα
5. στους κινητήρες, ανάλογο μ’ εκείνο που προκάλεσε τη
6. τραγωδία πάλι με Μπόινγκ 767 (.) το ’91 στη Ταϊλάνδη.
7. *ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟ ΛΑΘΟΣ;*
8. Ρεπόρτερ Τα δύο μαύρα κουτιά του μοιραίου Μπόινγκ εντοπίστηκαν
9. στο βυθό του Ατλαντικού, αλλά η θαλασσοταραχή που
10. επικρατεί στη περιοχή του Ναντάκετ δεν επιτρέπει την
11. ανάσυρσή τους. Έτσι, συνεχίζονται οι εικασίες για τα αίτια
12. της τραγωδίας με τους διακόσιους δεκαεπτά νεκρούς. Τα
13. συντρίμμια του Μπόινγκ 767 των αιγυπτιακών
14. αερογραμμών που ανασύρθηκαν προχθές, και οι σοροί των
15. θυμάτων (.) δείχνουν ότι το αεροσκάφος δεν είχε διαλυθεί
16. πριν πέσει στο νερό, όπως ανέφεραν Αμερικανοί
17. εμπειρογνώμονες. Οι ειδικοί της Πολιτικής Αεροπορίας
18. προσπαθούν να εξακριβώσουν τα αίτια, χρησιμοποιώντας
19. και προσομοιωτές πτήσης. Οι αμερικανικές αρχές ανέφεραν
20. ότι το Μπόινγκ πετούσε στα τριάντα τρεις χιλιάδες πόδια,
21. με ταχύτητα χιλίων εκατό τεσσάρων χιλιομέτρων την ώρα,
22. όταν ξαφνικά έκανε βουτιά στα δεκαέξι χιλιάδες επτακόσια
23. πόδια, μέσα σε σαράντα δευτερόλεπτα. Το αεροσκάφος
24. έστριψε στη συνέχεια προς τα δεξιά, για τριάντα επτά
25. δευτερόλεπτα, πριν χαθεί από τα ραντάρ. Οι
26. εμπειρογνώμονες εξετάζουν και το ενδεχόμενο μηχανικής
27. βλάβης, όπως εκείνη που προκάλεσε τη συντριβή ενός
28. άλλου Μπόινγκ, το 1991 στη Ταϊλάνδη. Τότε είχε
29. διαπιστωθεί ότι τέθηκε ξαφνικά σε λειτουργία το σύστημα
30. αναστροφής του κινητήρα, το οποίο χρησιμοποιείται μόνο
31. όταν το αεροπλάνο βρίσκεται στο έδαφος. Το: Μπόινγκ της
32. Λάουντα Ερ είχε καταβυθιστεί ανεξέλεγκτα, παρασύροντας
55
33. στο θάνατο διακόσια τριάντα τρία άτομα. Η Μπόινγκ

34. ξανασχεδίασε το σύστημα αναστροφής του κινητήρα και
35. ειδοποίησε ότι πρέπει να γίνουν οι απαραίτητες μετατροπές
36. (.) στα 767. Πιλότοι, που είχαν πετάξει με το Μπόινγκ των
37. αιγυπτιακών αερογραμμών από το Κάιρο στο Λος Άντζελες
38. λίγες ώρες πριν από τη τραγωδία, λέγεται ότι υποστηρίζουν
39. πως είχαν διαπιστώσει πρόβλημα στον αναστροφέα
40. κινητήρα.
56
20. MEGA [3.11.1999]

1. Παρουσιαστής Τον τελευταίο προϋπολογισμό σε δραχμές κατέθεσε στη
2. Βουλή ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας, προϋπολογισμό
3. που περιλαμβάνει τις αλλαγές στην: ε: φορολογία (.) τις
4. αλλαγές που ψηφίστηκαν στη Βουλή. Οι φορολογικές
5. ελαφρύνσεις αλλά και το κόστος αποκατάστασης των
6. σεισμοπαθών (.) είναι τα δύο στοιχεία που ξεχωρίζουν.
7. Ρεπόρτερ Αυξήσεις δυόμισι τοις εκατό στους μισθούς των δημοσίων
8. υπαλλήλων και πέντε τοις εκατό στους συνταξιούχους (.)
9. προβλέπει ο προϋπολογισμός του 2000 που κατατέθηκε στη
10. Βουλή το απόγευμα (.) από τον υπουργό Εθνικής
11. Οικονομίας και Οικονομικών. Λίγο νωρίτερα, ο Γιάννος
12. Παπαντωνίου, παρουσιάζοντας το προϋπολογισμό στους
13. δημοσιογράφους αναφέρθηκε στις αυξήσεις που θα πάρουν
14. οι δημόσιοι υπάλληλοι και οι συνταξιούχοι.
15. *Γιάννος Παπαντωνίου, Θα υπάρχουν ελάχιστες διαφοροποιήσεις. Της τάξης όμως
16. Υπουργός Εθνικής των δεκάτων της εκατοστιαίας μονάδας. ((παύση)) Ε:
17. Οικονομίας* δηλαδή (.) ε: ε: δε θ’ απέχουν πολύ οι αυξήσεις απ’ το
18. πέντε τοις εκατό. Θα είναι (.) 5,2, 4,8, πάντως, εκεί γύρω θα
19. κινούνται. Με ελάχιστες (.) ε: αποκλίσεις.
20. Ρεπόρτερ Επίσης, ο νέος προϋπολογισμός που είναι ο τελευταίος ο
21. οποίος συντάσσεται σε δραχμές (.) περιλαμβάνει το πακέτο
22. των φορολογικών ελαφρύνσεων, ύψους τετρακοσίων
23. εβδομήντα δισεκατομμυρίων δραχμών, που είχε εξαγγείλει
24. στις αρχές Σεπτεμβρίου ο πρωθυπουργός. Έτσι για τα
25. εισοδήματα του 1999, θα ισχύσουν αυξημένα αφορολόγητα
26. όρια, μειωμένη παρακράτηση φόρου, νέα φορολογική
27. κλίμακα, και αυξημένη έκπτωση φόρου για τα παιδιά.
28. Ακόμη, αυξάνονται κατά δέκα χιλιάδες δραχμές οι
29. αγροτικές συντάξεις, και κατά πενήντα τοις εκατό το ειδικό
30. επίδομα κοινωνικής αλληλεγγύης που εισπράττουν οι
31. χαμηλοσυνταξιούχοι.
32. ((Γιάννος Παπαντωνίου, Εμείς (.) δεν ((παύση)) κάναμε παροχές με ακάλυπτες
57
33. Υπουργός Εθνικής επιταγές. ((παύση)) Με επιταγές χωρίς αντίκρισμα.

34. Οικονομίας)) ((παύση)) Παροχές που: μετά από κάποιους μήνες είτε τις
35. έτρωγε ο πληθωρισμός (.) είτε τις: (.) απέσυρε μία: επόμενη
36. κυβέρνηση η ίδια η κυβέρνηση (.) εάν κέρδιζε πάλι τις
37. εκλογές με βάση αυτές τις προεκλογικές παροχές.
38. Ρεπόρτερ Ο Γιάννος Παπαντωνίου αναγνώρισε ότι τους επόμενους
39. μήνες (.) θα αυξηθούν οι πληθωριστικές πιέσεις, αλλά
40. τόνισε ότι η χώρα μας θα πετύχει τον ερχόμενο Μάρτιο (.)
41. το σχετικό κριτήριο και θα υποβάλει την αίτηση για την
42. ένταξή της στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση.
43. Επίσης, στον προϋπολογισμό προβλέπονται δαπάνες που
44. ξεπερνούν τα ογδόντα πέντε δισεκατομμύρια δραχμές για
45. την αποκατάσταση των ζημιών από το σεισμό της εβδόμης
46. Σεπτεμβρίου. Ο πρωθυπουργός, Κώστας Σημίτης, μιλώντας
47. στη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου επιτέθηκε
48. στον αρχηγό της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, λέγοντας
49. ότι κάποιοι στο πρόσφατο παρελθόν είχαν μιλήσει για
50. μακιγιαρισμένα οικονομικά στοιχεία (.) και για οικονομία
51. τραβεστί. Τώρα, να δούμε τι θα πούνε, αναρωτήθηκε ο
52. πρωθυπουργός. Ο υπουργός Τύπου όταν ρωτήθηκε (.)
53. προχώρησ’ ένα βήμα περισσότερο κατηγορώντας ευθέως
54. τον αρχηγό της Νέας Δημοκρατίας.
55. *Δημήτρης Ρέππας, Η ελληνική οικονομία είναι πιο ισχυρή παρά ποτέ
56. Υπουργός Τύπου* ((παύση)) άρα, αυτά τα οποία ισχυρίστηκε τότε ο κύριος
57. Καραμανλής (.) δείχνουν ((παύση)) ότι είναι ένας (.)
58. πολιτικός (.) είτε επιπόλαιος (.) είτε κακόπιστος (.) είτε
59. ανίκανος να σταθμίσει τα πράγματα.
60. Ομιλητής-1 Φωνές και οι ύβρεις ((παύση)) τους χαρακτηρίζουν ως
61. πολιτικάντηδες της κακιάς ώρας. Θέλαμε υπεύθυνη
62. κυβέρνηση (.) να καταθέσει (.) έστω έναν (.)
63. προϋπολογισμό που θα εκτελέσουμ’ εμείς τον επόμενο
64. χρόνο (.) με υπευθυνότητα και σοβαρότητα. Δε το
65. πράττουν.
58
21. MEGA [4.11.1999]

1. Παρουσιαστής Κυρίες και κύριοι, την έντονη δυσφορία της Αθήνας έχει
2. προκαλέσει το περίεργο δημοσίευμα της Ουόσιγκτον Ποστ,
3. σύμφωνα με το οποίο η κυβέρνηση, αν και μπορεί, δεν
4. εξαρθρώνει τη Δεκαεπτά Νοέμβρη, επειδή στελέχη του
5. ΠΑΣΟΚ έχουν διασυνδέσεις με τη τρομοκρατική
6. οργάνωση. Ο Έλληνας πρεσβευτής στην Ουόσιγκτον
7. επέδωσε διάβημα διαμαρτυρίας. Ενώ στ/το Στέιτ
8. Ντιπάρτμεντ επεχείρησε (.) να αμβλύνει τις εντυπώσεις,
9. λέγοντας ότι ανώνυμες δηλώσεις δεν εκφράζουν τη
10. πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών. Πάντως, ο συντάκτης
11. του δημοσιεύματος (.) μίλησε στο Μέγκα, και επιμένει στις
12. απόψεις του. Επικαλείται μάλιστα τον Αμερικανό
13. πρεσβευτή στην Αθήνα.
15. *‘ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗ’ ... ΡΟΥΚΕΤΑ*
16. *ΑΠΟ ΤΙΣ ΗΠΑ ... ΜΕ ΔΟΛΟ!*
17. Ρεπόρτερ Τι σκοπούς εξυπηρετεί το δημοσίευμα της Ουάσιγκτον
18. Ποστ, λίγες μέρες πριν την άφιξη Κλίντον στην Αθήνα;
19. Ποιοι κρύβονται από πίσω; Στα ερωτήματα αυτά επιχειρεί
20. τώρα η κυβέρνηση να δώσει απαντήσεις. Πάντως, ο
21. πρωταγωνιστής της ιστορίας, ο δημοσιογράφος Τζέφρι
22. Σμιθ, που υπογράφει το επίμαχο άρθρο, μιλώντας στο
23. Μέγκα, επέμεινε στις απόψεις του, και επικαλέστηκε
24. μάλιστα τον Αμερικανό πρέσβη κύριο Μπερνς.
25. *Τζέφρι Σμιθ* Ο κύριος Μπερνς είναι βέβαιος ... ότι ο Πρωθυπουργός και ο Υπουργός
26. ((φωνή)) Δημόσιας Τάξης ... έχουν δεσμευτεί να λύσουν το πρόβλημα. Για
27. άλλους στην κυβέρνηση ανησυχούν.
28. *Νίκος Αθανασάκης, Το δημοσίευμα περιείχε ((παύση)) γελοιότητες (.) και

29. Υφυπουργός Τύπου* αθλιότητες. ((παύση)) Αναμασήματα ((παύση))
30. πρακτορολογούντων ανοήτων,
31. Ρεπόρτερ Συγκεκριμένα στο επίμαχο άρθρο της Ουάσιγκτον Ποστ, ο
32. δημοσιογράφος σημείωνε (.) ●Μερικοί μέσα στην ελληνική
33. κυβέρνηση μπορεί να ’χουν επιδιώξει να διατηρήσουν την
59
34. ανωνυμία (.) της ομάδας Δεκαεφτά Νοέμβρη, για να

35. κρύψουν ενδεχόμενους παλιούς δεσμούς με την οργάνωση
36. (.) ανώτατων Ελλήνων αξιωματούχων.● Σκοπιμότητες
37. πίσω από το δημοσίευμα (.) είδαν και δύο πρώην υπουργοί
38. Δημόσιας Τάξης, οι οποίοι επισημαίνουν με νόημα ότι για
39. χρόνια το Εφ Μπι Άι (.) συνεργάζεται με την ελληνική
40. αστυνομία, κι ούτε κι εκείνοι κατάφεραν να βρουν τίποτα.
41. *Γιώργος Ρωμαίος, Συνεργάζονται καθημερινά ((παύση)) με την
42. Πρώην Υπουργός Δημ. Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία της ελληνικής αστυνομίας (.)
43. Τάξεως* και (.) ουδέν, μέχρι σήμερα, έχουν προσφέρει.
44. * Σήφης Βαλυράκης, Είναι αστείο: να επανερχόμαστε (.) και να (.) επιχειρούμε
45. Πρώην Υπουργός Δημ. μικροπολιτική αξιοποίηση (.) στο να (.) α: ρίχνομ’ ένα
46. Τάξεως* τέτοιο πρόβλημα στη πλάτη κάποιου συγκεκριμένου
47. κόμματος με καθαρά (.) πολιτική στόχευση.
48. Ρεπόρτερ Η Αθήνα προχώρησε χθες σε έντονα διαβήματα
49. διαμαρτυρίας, γεγονός που οδήγησε τον εκπρόσωπο του
50. Στέιτ Ντιπάρτμεντ (.) να εκδώσει ανακοίνωση που να
51. *Τζέιμς Ρούμπιν* καλύπτει την ελληνική κυβέρνηση. ●Δηλώσεις που
52. αποδίδονται σε ανώνυμους Αμερικανούς αξιωματούχους,
53. σύμφωνα με τις οποίες, ύποπτοι τρομοκρατικών ενεργειών
54. συνδέονται με την ελληνική κυβέρνηση (.) δεν εκφράζουν
55. τη πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών.● Πέρα απ’ αυτό
56. όμως οι Ηνωμένες Πολιτείες (.) δεν έχουν κρύψει κατά
57. καιρούς την απογοήτευσή τους (.) γιατί ακόμη δεν έχει
58. γίνει κάποια σύλληψη τρομοκράτη (.) από τις αρχές. Στο
59. κλίμα αυτό ήταν και η Μαίρη Μπόση, πρώην σύμβουλος
60. για θέματα τρομοκρατίας, στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης,
61. που μίλησε στην εκπομπή του Μέγκα Οκτώ στον Αέρα.
62. Ομιλήτρια-1 Και μέχρι τώρα δεν έχουμε κανένα αποτέλεσμα. ((παύση))
63. Εγώ δε μπορώ να πιστέψω ότι έχουμε φαντάσματα στο
64. τόπο αυτό, δε μπορώ να πιστέψω ότι έχουμε ((μπερδεύει τα
65. λόγια της)) κα/κάποιους (.) που που δρουν και λειτουργούν
66. (.) και που μπορεί κανένας να τους βρει.
67. Ρεπόρτερ Πάντως, ο Νίκολας Μπερνς, παρότι στην Ουάσιγκτον Ποστ
60
68. δήλωσε απογοητευμένος γιατί δεν υπάρχουν μέχρι τώρα

69. αποτελέσματα στη τρομοκρατία, με δήλωσή του, αργά χθες
70. το βράδυ, χαρακτήρισε ανεδαφικές τις υπόνοιες (.) ότι
71. τρομοκράτες συνδέονται με την ελληνική κυβέρνηση.
61
22. MEGA [4.11.1999]

1. Παρουσιαστής Βομβιστές επεχείρησαν να χτυπήσουν το απόγευμα το
2. γραφείο του πρώην υπουργού Δημοσίας Τάξεως Θεόδωρου
3. Αναγνωστόπουλου στη Βουκουρεστίου. Ο φρουρός του
4. όμως ανακάλυψε τους αυτοσχέδιους μηχανικούς, και οι
5. αστυνομικοί τους εξουδετέρωσαν. Η Ασφάλεια δεν
6. αποκλείει (.) η επίθεση να συνδέεται με το κλίμα που
7. επιχειρούν να δημιουργήσουν ορισμένες πλευρές, που
8. εξυπηρετούν ύποπτα σχέδια εν όψει της άφιξης Κλίντον
9. στην Αθήνα.
10. *ΑΡΧΙΣΑΝ ΟΙ ΠΡΟΒΟΚΑΤΣΙΕΣ*
11. Ρεπόρτερ Οι άνδρες της Άμεσης Δράσης με αστραπιαίες κινήσεις,
12. διακόπτουν τη κυκλοφορία στη συμβολή των οδών Σταδίου
13. και Βουκουρεστίου, και απομακρύνουν το κόσμο. ((πλάνα
14. από την κινητοποίηση των αστυνομικών)) Ο αστυνομικός
15. της προσωπικής φρουράς του πρώην υπουργού Δημόσιας
16. Τάξης Θεόδωρου Αναγνωστόπουλου (.) μόλις έχει δει στην
17. εξώπορτα των γραφείων του, στο τέταρτο όροφο του
18. κτιρίου της οδού Βουκουρεστίου ένα, μία τσάντα με
19. ύποπτο περιεχόμενο. Η τσάντα του κίνησε τη περιέργεια,
20. γιατί ήταν από τα εστιατόρια Γκούντις, ενώ στο ισόγειο του
21. κτιρίου στεγάζεται εστιατόριο της εταιρείας Γουέντις.
22. Φοβάται ότι πρόκειται για βόμβα, και ειδοποιεί τις αρχές.
23. ((πλάνα από την κινητοποίηση των αστυνομικών)) Ο
24. πολιτευτής της Νέας Δημοκρατίας (.) κατεβαίνει από το
25. γραφείο μαζί με τέσσερις συνεργάτες του.
26. *Θεόδωρος Παιδιά, εγώ δε ξέρω: ακριβώς τι είναι ((παύση)) αλλά
27. Αναγνωστόπουλος, κάποιος απ’ τους υπε/απ’ τα:/τους αστυνομικούς που έχω
28. Πρώην Υπουργός μαζί μου ((παύση)) εντόπισε έξω απ’ το γραφείο μου μια
29. Δημ. Τάξεως* περίεργη σακούλα.
30. ((πλάνα από την κινητοποίηση των αστυνομικών))
31. Ρεπόρτερ Στη περιοχή επικρατεί πανδαιμόνιο και οι αστυνομικοί
32. εκκενώνουν το κτίριο. Επί τόπου φθάνουν άνδρες της
62
33. Κρατικής Ασφάλειας, οι οποίοι προχωρούν σε ελεγχόμενη

34. έκρηξη. ((πλάνα από την κινητοποίηση των αστυνομικών))
35. Λίγο μετά, οι αστυνομικοί διαπιστώνουνε ότι πρόκειται για
36. εμπρηστικό μηχανισμό που αποτελείτο από γκαζάκια και
37. φυτίλι. Το παραλαμβάνουν για να τον εξετάσουν. Ο
38. άγνωστος είχε καταφέρει να αφήσει τον αυτοσχέδιο
39. μηχανισμό (.) έξω απ’ το γραφείο του κυρίου
40. Αναγνωστόπουλου, σε μια ευαίσθητη, και καλά
41. φυλασσόμενη περιοχή της Αθήνας, λίγες μόνο ημέρες από
42. την επικείμενη άφιξη του προέδρου των ΗΠΑ στην
43. Ελλάδα. Οι αρχές εκτιμούν ότι πρόκειται για έργο
44. αναρχικής ομάδας, από αυτές που κατά το παρελθόν έχουν
45. κάνει επιθέσεις και σε άλλα γραφεία (.) πολιτικών
46. προσώπων στην Αθήνα.
63
23. MEGA [4.11.1999]

1. Παρουσιαστής Σεισμός 4,9, Ρίχτερ, αναστάτωσε τα ξημερώματα τους
2. κατοίκους της Κυπαρισσίας. Ο ερευνητής της Σεισμολογίας
3. Γεράσιμος Παπαδόπουλος δήλωσε (.) ότι το φαινόμενο
4. πρέπει να εξετασθεί προσεκτικά. Ταυτόχρονα, μίλησε για
5. δύο περιοχές στην Ελλάδα, που είναι ώριμες, όπως
6. χαρακτηριστικά είπε, να δώσουν σεισμούς, προκαλώντας
7. την εντονότατη αντίδραση του καθηγητή Σταυρακάκη.
9. *ΟΙ ΣΕΙΣΜΟΛΟΓΟΙ ΕΚΦΡΑΖΟΥΝ ...*
10. *‘ΩΡΙΜΕΣ’ ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ*
11. Ρεπόρτερ 1 Αναστατώθηκαν λίγα λεπτά μετά τις τέσσερις τα
12. ξημερώματα (.) οι κάτοικοι στον Πύργο, στην αρχαία
13. Ολυμπία, την Αμαλιάδα και τη Κυπαρισσία, όταν ένα
14. ισχυρό τράνταγμα τους έκανε να πεταχτούν από τα
15. κρεβάτια τους. Ορισμένοι μάλιστα βγήκαν από τα σπίτια
16. τους. Η δόνηση ήταν μεγέθους 4,9 Ρίχτερ, και το επίκεντρο
17. εντοπίστηκε (.) στο κόλπο της Κυπαρισσίας, είκοσι πέντε
18. χιλιόμετρα νότια του Πύργου.
19. Ομιλήτρια-1 Εγώ φοβάμαι, πάντα. Έχω πάθει απ’ την Αθήνα το μεγάλο,
20. τώρα που έγινε, και είναι: ((κουνά το κεφάλι της))
21. νόμιζα/ποιο τοίχο να κρατήσω δεν ήξερα.
22. Ομιλητής-2 Σε δύο δόσεις έγινε. Σε δύο. ((παύση)) Σε μ/πρω/τη πρώτη
23. δόση ήταν σε μικρή (.) ένταση και τη δεύτερη ήτανε πιο::
24. μεγάλη.
25. Ομιλητής-3 Ε, η περιοχή μας κουνήθηκε αρκετά δυνατά ((παύση)) με
26. αποτέλεσμα όλος ο κόσμος να: σηκωθεί,
27. Ρεπόρτερ 1 Ο ερευνητής σεισμολόγος Γεράσιμος Παπαδόπουλος
28. αναφερόμενος στο σεισμό αυτό, αλλά και σε άλλους με
29. μέγεθος τέσσερα έως πέντε Ρίχτερ, που σημειώνονται τις
30. τελευταίες εβδομάδες (.) στη Στερεά Ελλάδα και τη
31. Πελοπόννησο, είπε ότι το φαινόμενο θα πρέπει να
32. εξεταστεί προσεκτικά.
64
33. *Γεράσιμος Νομίζω ότι θα πρέπει να υπάρξει μία επιφυλακτικότητα

34. Παπαδόπουλος, από μέρους των επιστημόνων, και μία εξαιρετική προσοχή
35. Σεισμολόγος* ((παύση)) όχι: αποκλειστικά για την ιδιαίτερη περιοχή
36. ((παύση)) αλλά γενικότερα ((παύση)) με την έννοια ότι: ε
37. τις τελευταίες μέρες έχουμε: ε <αρκετές> (.) δονήσεις, σε
38. διάφορα σημεία του ελλαδικού χώρου με μεσαία μεγέθη
39. ((παύση)) και αυτό είναι που θα πρέπει να προσεχθεί πάρα
40. πάρα πολύ από τους επιστήμονες.
41. *Γιώργος Σταυρακάκης, Όταν συμβαίνουν: ε σεισμοί σε μία περιοχή ε: μέσα σε
42. Δ/ντης Γεωδυναμικού μικρά χρονικά διαστήματα, ο σεισμολόγος πάντοτε έχει μία
43. Ινστιτούτου* επιστημονική ανησυχία. Πρακτικά όμως, για το κόσμο
44. αυτό δε σημαίνει τίποτα. Διότι ο σημερινός σεισμός έγινε
45. στο Κυπαρισσιακό κόλπο ((παύση)) όπου: ((παύση))
46. σχεδόν κάθε πενήντα εξήντα μέρες ένα τέτοιο σεισμικό
47. μέγεθος συμβαίνει.
48. Ρεπόρτερ 1 Ο κύριος Παπαδόπουλος, μιλώντας σήμερα στο διεθνές
49. συνέδριο Σεισμολογίας που γίνεται στην Αθήνα, ανέφερε
50. ότι διαθέτει ολοκληρωμένα στοιχεία (.) για τη σεισμική
51. δραστηριότητα που αναμένεται τα επόμενα χρόνια στη
52. χώρα μας. Όπως είπε, από την έρευνα προκύπτει ότι δύο
53. σεισμικές ζώνες, σε σύνολο δεκαεννέα στη χώρα μας,
54. βρίσκονται σε σεισμική έξαρση, και θεωρούνται ώριμες.
55. Απέφυγε όμως να προσδιορίσει ποιες είναι αυτές,
56. διευκρινίζοντας όμως ότι δεν πρόκειται για την Αττική.
57. Όσο για το μέγεθος των σεισμών, που ενδεχομένως θα
58. γίνουν σε αυτές τις περιοχές, άφησε να εννοηθεί ότι μπορεί
59. να φτάσει τα έξι Ρίχτερ. Δεν παρουσίασε όμως
60. συγκεκριμένα στοιχεία.
61. *Γεράσιμος Σε μία χώρα σεισμογενή, όπως είμαστ’ εμείς, μ’ έναν
62. Παπαδόπουλος, μέσον όρο σεισμικότητας για σεισμούς των έξι Ρίχτερ ή και
63. Σεισμολόγος* λίγο μεγαλύτερο (.) ε: με:: μέσον όρο γύρω στο ένα χρόνο:
64. ή και στους δέκα μήνες (.) πολύ λογικό είναι (.) ε: πολύ
65. συχνά να έχουμε περιοχές οι οποίες είναι ήδη ώριμες. Αυτό
65
66. είναι πάρα πολύ φυσιολογικό και πάρα πολύ αναμενόμενο.

67. Ρεπόρτερ 1 Οι απόψεις αυτές του κυρίου Παπαδόπουλου προκάλεσαν
68. την έντονη αντίδραση του προϊσταμένου του στο
69. Γεωδυναμικό Ινστιτούτο, Γιώργου Σταυρακάκη. Μάλιστα,
70. όταν ο διευθυντής του Αστεροσκοπείου ρωτήθηκε για τις
71. δηλώσεις του κυρίου Παπαδόπουλου, αποχώρησε
72. εκνευρισμένος.
73. Ρεπόρτερ 2 Ο κύριος Παπαδόπουλος
74. [ε: είπε ότι έχει κάποια [[στοιχεία]]]
75. ((Γιώργος Σταυρακάκης, [Λοιπόν, γεια σας παιδιά. (Γεια σας.)]
76. Δ/ντης Γεωδυναμικού
77. Ινστιτούτου))
78. Ρεπόρτερ 3 [[Κύριε Σταυ]]ρακάκη, μισό λεπτό.

79. Ρεπόρτερ 1 Μπορεί ο κύριος Παπαδόπουλος να εκτιμά ότι δύο
80. σεισμογόνες περιοχές στη χώρα μας (.) είναι ώριμες για
81. μεγάλους σεισμούς, τα στοιχεία όμως αυτά αρνήθηκε να τα
82. στείλει (.) στην Επιτροπή Εκτίμησης Σεισμικού Κινδύνου,
83. την οποίαν χαρακτήρισε αφερέγγυα.
84. *Γεράσιμος Θυμόμαστε όλοι, και νομίζω ότι είναι πολύ πρόσφατο, πως
85. Παπαδόπουλος, ο ένας γύρναγε τις πλάτες στις κάμερες ((παύση)) πως ο
86. Ερευνητής δεύτερος μας έλεγε ο θεός να βάλει το χέρι του (.) και πως
87. Σεισμολόγος* ο τρίτος χαζολογούσε λέγοντας δε ξέρουμε γιατί ήρθαμ’
88. εδώ.
66
24. MEGA [4.11.1999]

1. *ΤΟΝ ΤΥΦΛΩΣΕ ΤΟ ΠΑΘΟΣ*
2. Παρουσιαστής Έγκλημα για λόγους ερωτικής αντιζηλίας το μεσημέρι,
3. μέσα στη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού στην οδό
4. Πανεπιστημίου. Πενηνταεφτάχρονος τραυμάτισε θανάσιμα
5. με δώδεκα μαχαιριές τη πρώην φίλη του, και εν συνεχεία
6. αυτοτραυματίστηκε. Μάταια ο ολυμπιονίκης Μπάμπης
7. Χολίδης πάλεψε για να σώσει την άτυχη γυναίκα.
8. Ρεπόρτερ 1 Οι φωνές μιας γυναίκας που καλούσε απεγνωσμένα σε
9. βοήθεια (.) αναστάτωσαν το μεσημέρι τους υπαλλήλους
10. στη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού, στην οδό
11. Πανεπιστημίου είκοσι πέντε στο κέντρο της Αθήνας. Όταν
12. βγήκαν από τα γραφεία τους, κατάλαβαν ότι η γυναίκα
13. αυτή ήταν η σαρανταεξάχρονη Ευαγγελία Νικολάκου, που
14. εργαζόταν στο τμήμα Ακίνητης Περιουσίας, στο τρίτο
15. όροφο του κτιρίου. Λίγο πριν, είχε μπει στο γραφείο της ο
16. πενηνταεφτάχρονος Θεοχάρης Στυλιανού, ο άνθρωπος με
17. τον οποίο παλαιότερα συζούσε, αλλά είχαν χωρίσει. Ο
18. παλαίμαχος παλαιστής Μπάμπης Χολίδης, που βρισκόταν
19. στα γραφεία του Συλλόγου Ολυμπιονικών, έτρεξε για να
20. βοηθήσει τη γυναίκα.
21. *Μπάμπης Χολίδης, Φωνά:ζανε απ’ έξω και πήγαμε εκεί. Και την βλέπω και τη
22. Παλαιστής* χτύπαγε έτσι: α: ήταν από κάτω, και τη χτύπαγε με
23. το[: μαχαίρι.]
24. Ρεπόρτερ 2 [Την είχε ρίξει κάτω;]
25. ((>>)) Ναι, κάτω ήτανε (.) ξαπλω:/καθιστός απάνω της, και τη
26. χτύπαγε με το μαχαίρι. Και αυτό ήτανε. Το:ν πήρα, (..........)
27. τον πήραμε από πάνω της. Η κοπέλα. Και του ’φυγε το (.)
28. του ’φυγε το μαχαίρι εκεί.
29. Ρεπόρτερ 3 Κύριε Χολίδη, όταν σας είδε πώς αντέδρασε;
30. Ρεπόρτερ 4 Πώς [αντιδράσατε;]
31. ((>>)) [ΤΙ ΝΑ ΜΕ ΔΕΙ ο] άνθρωπος ρε παιδιά: εδώ είναι::
32. τρε[λός, τι ήτανε, να πούμε.]
33. Ρεπόρτερ 5 [(.......................) τον τρά]βηξες,
67
34. ((παύση))
35. ((>>)) Τι [να κάνω ρε παι]διά;
36. Ρεπόρτερ 5 [Τι ε/τι έγινε;]
37. ((>>)) [(Μετά:) ΤΟΝ ΤΡΑΒΗΞΑ ΑΠΑΝΩ] ΜΟΥ να: ((παύση))
38. Ρεπόρτερ 4 [Προσπάθησες (...................;)]
39. ((>>)) να μη τη χτυπάει άλλο με μαχαιριές.
40. Ρεπόρτερ 1 Πριν ο παλαίμαχος παλαιστής προλάβει ν’ ακινητοποιήσει
41. το Θεοχάρη, εκείνος είχε καταφέρει δώδεκα μαχαιριές στην
42. άτυχη γυναίκα. Και αμέσως έστρεψε το μαχαίρι στη κοιλιά
43. του, και αυτοτραυματίστηκε. Στο κτίριο της Γενικής
44. Γραμματείας Αθλητισμού επικράτησε πανδαιμόνιο. Οι
45. συνάδελφοι της σαρανταεξάχρονης υπαλλήλου
46. ειδοποίησαν αμέσως το 166.
47. *Γιώργος Κωστάκης, Ήταν αυτοί ξαπλωμένοι κάτω και οι δύο ((παύση)) είχε
48. Γενικός Διευθυντής ’ρθεί/όταν ήρθα εγώ είχε ’ρθεί: ένας γιατρός.
49. Αθλητισμού*
50. Ρεπόρτερ 1 Η γυναίκα μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός,
51. όπου παρά τις προσπάθειες των γιατρών στο χειρουργείο,
52. υπέκυψε στα τραύματά της. Στο ίδιο νοσοκομείο
53. νοσηλεύεται κι ο πενηνταεφτάχρονος πρώην φίλος της.
54. Μέχρι πριν από έξι μήνες συζούσαν. Όμως, η Ευαγγελία
55. Νικολάκου, η οποία ήταν ήδη διαζευγμένη και μητέρα δύο
56. κοριτσιών, του ζήτησε να διακόψουν τη σχέση τους. Ο
57. δράστης συχνά την απειλούσε. (.) Και μάλιστα εκείνη είχε
58. καταθέσει δύο μηνύσεις εναντίον του, στα τμήματα
59. Περιστερίου και Ακροπόλεως, οι οποίες εκκρεμούσαν.
60. *Συνάδελφος θύματος*-1 Αγχωμένη μου είπε είμαι,
61. Ρεπόρτερ 6 Ναι,
62. ((>>)) για: οικογενειακά προβλήματα. Όχι όμως τέτοια. Τίποτα (.)
63. δε μου είπε η κοπέλα.
64. Ρεπόρτερ 1 Το μεσημέρι ο δράστης πήγε αποφασισμένος στη δουλειά
65. της γυναίκας. Ήθελε να τη πείσει να επιστρέψει κοντά του.
66. Κρατούσε μια σακούλα μ’ ένα μπουκάλι ουίσκι. Για να μη
68
67. δώσει στόχο στην είσοδο του κτιρίου. Και για να κρύψει το
68. μαχαίρι όπως πιστεύουν οι αστυνομικοί.
69. *Συνάδελφος θύματος*-2 Δε ξέρω πως μπήκε. Πέρασε με μια τσ/τσάντα του
70. Βασιλόπουλου, που είπε είχε τελικά ένα ουίσκι μέσα,
71. Ρεπόρτερ 1 Ο πενηνταεφτάχρονος δράστης νοσηλεύεται φρουρούμενος
72. στο νοσοκομείο. Όταν συνέρθει και καταθέσει στους
73. αστυνομικούς, ίσως φωτίσει τις συνθήκες και τα κίνητρα
74. της πράξης του.
69
25. MEGA [4.11.1999]

1. Παρουσιαστής Άλλοι τρεις Κούρδοι λαθρεπιβάτες βρέθηκαν νεκροί στο
2. γκαράζ του πλοίου Σούπερ Φαστ (.) μέσα σε ειδικά
3. διαμορφωμένη κρύπτη φορτηγού. Ο συνολικός αριθμός
4. των νεκρών από τη πυρκαγιά έφθασε τώρα τους
5. δεκατέσσερις, ενώ εκφράζονται φόβοι για άλλους πέντε. Το
6. απόγευμα, το πλοίο έφτασε στο Σκαραμαγκά όπου θα
7. συνεχιστούν οι έρευνες.
8. ((πλάνα από τα ναυπηγεία του Σκαραμαγκά))
9. Ρεπόρτερ 1 Στη προβλήτα τρία των ναυπηγείων Σκαραμαγκά,
10. αναμένεται να δέσει από ώρα σε ώρα (.) το επιβατηγό
11. Σούπερ Φαστ 3. Στη συνέχεια, τα μέλη του πληρώματος (.)
12. θα ξεκινήσουν τη διαδικασία αποβίβασης των αυτοκινήτων,
13. που βρίσκονται μέσα.
14. *Γιάννης Κυνηγός, Στο πλοίο μέσα δεν θα μπει κανείς (.) παρά μόνον (.) αυτοί
15. Εκπρόσωπος που έχουν κάποια δουλειά για να μπούνε. Δηλαδή (.) οι
16. πλοιοκτήτριας εταιρίας* εμπειρογνώμονες, οι εκτιμητές, οι πραγματογνώμονες,
17. Ρεπόρτερ 1 Λίγο πριν από τις δύο και μισή το μεσημέρι, το επιβατηγό
18. Σούπερ Φαστ 3 (.) μπήκε στα ναυπηγεία Σκαραμαγκά.
19. Δίπλα του από τη πρώτη στιγμή, βρίσκονται δύο
20. ναυαγοσωστικά, και ένα ρυμουλκό (.) για κάθε ενδεχόμενο.
21. Από νωρίς το πρωί, είχαν σπεύσει στα ναυπηγεία
22. Σκαραμαγκά (.) δεκάδες οδηγοί, που τα φορτηγά
23. αυτοκίνητά τους παραμένουν εγκλωβισμένα στο πλοίο. Τα
24. νεύρα τεντωμένα, από την πολυήμερη αναμονή, και η
25. ένταση δεν λείπει. ((άνθρωποι φωνάζουν και
26. διαμαρτύρονται)) Οι εκπρόσωποι της εταιρείας (.) ζήτησαν
27. από τους οδηγούς τα κλειδιά για να βγάλουν τα
28. αυτοκίνητα. Εκείνοι όμως (.) αρνήθηκαν να τα
29. παραδώσουν.
30. Ομιλητής-1 Δεν πρόκειται (.) να δοθούνε κλειδιά.
31. ((φωνές και διαμαρτυρίες))

32. Ομιλητής-2 Μες τα κλειδιά των αυτοκιν/του αυτοκιν/μες τ’ αυτοκίνητο
70
33. εγώ έχω ((παύση)) εάν με σταματήσει η αστυνομία

34. ((παύση)) είμαι λαθρομετανάστης εγώ. Το μόνο έγγραφο
35. που ’χω (.) και λέω ότι είμαι Έλληνας (.) είναι αυτό εδώ.
36. ((δείχνει το έγγραφο)) Διαβατήρια, ταυτότητες, τα πάντα
37. μου (ό,τι έχω) από διπλώματα είναι μες τ’ αυτοκίνητο.
38. Ρεπόρτερ 1 Την ίδια ώρα, μεγαλώνει διαρκώς ο κατάλογος των
39. θυμάτων από τη πυρκαγιά της περασμένης Δευτέρας. Το
40. πρωί, βρέθηκαν νεκροί (.) σε ειδικά διαμορφωμένη κρύπτη
41. φορτηγού αυτοκινήτου, στο τρίτο γκαράζ του πλοίου, τρεις
42. Κούρδοι λαθρομετανάστες. Έτσι, μέχρι τώρα, οι νεκροί
43. φτάνουν τους δεκατέσσερις, ενώ εκφράζονται φόβοι ότι
44. υπάρχουν άλλοι πέντε, μεταξύ των οποίων και ένα παιδί.
45. *Κώστας Καραντώνης, Εβρέθηκαν α:: μέσα στο: Τζι 3 (.) άλλοι τρεις νεκροί (.) ε:
46. Διοικητής μέσα σε:: ένα φορτηγό. ((παύση)) Και: πρέπει να:: ήτανε:
47. Πυροσβεστικής* φορτωμένο με: κόκκινο πιπέρι. Με ρωτήσατε:: σε: μια
48. συνέντευξη [που]: έδωσα (.) αν: ε:: (.) θα είναι κι άλλα
49. Ρεπόρτερ 2 [Α.]
50. ((>>)) άτομα μέσα, κανείς (.) είχα πει ότι κανείς δε μπορεί ν’
51. αποκλείσει κάτι τέτοιο.
52. Ρεπόρτερ 1 Το μεσημέρι, στο λιμάνι της Πάτρας, οι λιμενικοί
53. εντόπισαν σε μία νταλίκα δεκατρείς Κούρδους, που
54. ετοιμάζονταν να επιβιβαστούν παράνομα σε πλοίο της
55. γραμμής Πάτρα Ιταλία.
56. *Ιδιοκτήτης νταλίκας* (.............) ακούσανε κάποια: (.) κουνήματα της νταλίκας
57. ((παύση)) και το πρωί μου είπανε ότι πρέπει να ’χω
58. Κούρδους μέσα. Εγώ ειδοποίησα το λιμεναρχείο, ήρθε
59. πράγματι ((παύση)) άνοιξε τη νταλίκα, βρήκαν εδώ πέρα
60. δεκατρία κομμάτια, Κούρδοι (.) και τους βγάλαν’ και
61. φύγανε. Βέβαια, και στις άλλες προσπαθήσανε να μπούνε
62. μέσα ((παύση)) γιατί τη μία την έχουν σκίσει το μουσαμά
63. επάνω (.) αλλά δε μπορέσανε να μπούνε, γιατί έχουνε
64. κεράσια και αυτό: μυρίζει, έχει μια μυρωδιά την οποία δε
65. την αντέχουνε.
71
26. MEGA [4.11.1999]

1. *ΛΑΤΕΡΝΑ, ΦΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ ... ΔΙΑΦΩΝΙΕΣ*
2. Παρουσιαστής Με μια θεατρική διασκευή των κοσμαγάπητων ταινιών του
3. Σακελλάριου, Λατέρνα Φτώχια και Φιλότιμο, και Λατέρνα
4. Φτώχια και Γαρύφαλλο, κάνει πρεμιέρα το Σάββατο το
5. θέατρο Βέμπο. Η σκηνοθεσία είναι του Σταμάτη Φασουλή,
6. και πρωταγωνιστούν ο Γιάννης Μπέζος, ο Πέτρος
7. Φιλιππίδης, και η Γεωργία Αποστόλου. Κι ενώ όλα είναι
8. έτοιμα για την αυλαία, εξακολουθεί η δι/ε (.) βρίσκεται σε
9. εξέλιξη, εξακολουθεί η δικαστική διαμάχη (.) για τη χρήση
10. της μουσικής του Μάνου Χατζιδάκι στη θεατρική
11. παραγωγή.
13. Ρεπόρτερ Με λατέρνα, γαρύφαλλο, και πολύ φιλότιμο, το θέατρο
14. Βέμπο ανοίγει τελικά αυλαία, με τις δύο πετυχημένες
15. κινηματογραφικές ταινίες του Αλέκου Σακελλάριου. Η
16. προσαρμογή στο θέατρο και η σκηνοθεσία (.) ανήκει στο
17. Σταμάτη Φασουλή.
18. *Σταμάτης Φασουλής, Τα:: έργα του: Σακελλάριου ((παύση)) άρχιζαν απ’ το
19. Σκηνοθέτης* θέατρο και: ((παύση)) καταλήγαν στο σινεμά. Ελπίζουμε κι
20. εμείς να καταφέρουμε το αντίθετο. ((παύση)) Να μη θυμίζει
21. σινεμά (.) να είναι θέατρο.
22. Ρεπόρτερ Τους ρόλους των αξέχαστων Βασίλη Αυλωνίτη και Μίμη
23. Φωτόπουλο (.) θα ενσαρκώσουν ο Πέτρος Φιλιππίδης και ο
24. Γιάννης Μπέζος. Το ρόλο της Τζένης Καρέζη (.) θα
25. ενσαρκώσει η Γεωργία Αποστόλου.
26. *Πέτρος Φιλιππίδης* Πρόκειται για έναν ((παύση)) πολύ μεγάλο και κλασικό
27. συγγραφέα, και έναν ((παύση)) κι είναι σπουδαίος και
28. κλασικός ακριβώς επειδή έγραφε έτσι. Έχει μία (.)
29. καταπληκτική τεχνική (.) μία τέλεια δομή (.) και:
30. συγκλονιστικούς διαλόγους.
31. *Γιάννης Μπέζος* Ε είμαι πολύ ευτυχής που ξαναβρίσκομαι με το φίλο μου το
32. Πέτρο ((παύση)) με τον οποίον έχουμε κάνει ((παύση)) δύο
72
33. τρεις έτσι επιτυχίες καραμπινάτες ((παύση)) κι ελπίζω να

34. κάνουμε άλλη μία, μεγαλύτερη.
35. Ρεπόρτερ Η μεταφορά όμως του έργου στο θεατρικό σανίδι (.) έγινε
36. εν μέσω διαφωνιών, όταν ο θετός γιος του Μάνου
37. Χατζιδάκι Γιώργος Θεοφανόπουλος (.) αρνήθηκε να
38. χρησιμοποιηθεί στο θέατρο (.) η μουσική του μεγάλου
39. συνθέτη. Για τη συγκατάθεσή του (.) ζήτησε μεγαλύτερη
40. αμοιβή.
41. *Βαγγέλης Λιβαδάς, Ουδέποτε ((παύση)) διανοήθηκα (.) να μη σέβομαι τη
42. Θεατρικός πνευματική ιδιοκτησία ((παύση)) στα ((παύση)) στις τόσες
43. επιχειρηματίας* δεκαετίες που υπηρετώ το θέατρο.
44. Ρεπόρτερ Η διαφωνία μάλιστα (.) κατέληξε πριν από λίγες ημέρες
45. στις δικαστικές αίθουσες. Η έναρξη πάντως (.) είναι
46. προγραμματισμένη για το ερχόμενο Σάββατο, στις εννέα το
47. βράδυ.
73
27. MEGA [4.11.1999]

1. Παρουσιαστής Ένας δεκαεξάχρονος πιλότος έκλεψε τη παράσταση σε
2. άσκηση της Πολεμικής Αεροπορίας στη βάση της
3. Τανάγρας. Ακόμη και έμπειροι αξιωματικοί τον
4. χειροκρότησαν για τους ριψοκίνδυνους ελιγμούς που έκανε
5. με Μιράζ 2000. Φυσικά επρόκειτο για εικονική πτήση, σ’
6. έναν από τους υπερσύγχρονους εξομοιωτές της αεροπορίας.
7. Τις δικές τους ικανότητες στο πιλοτήριο ενός μαχητικού (.)
8. έδειξαν άλλοι επτά μαθητές.
9. ((πλάνα από τις εικονικές πτήσεις))
10. Ρεπόρτερ Το μαχητικό αεροσκάφος Μιράζ 2000 έχει μόλις
11. απογειωθεί από το αεροδρόμιο της Τανάγρας. Οι
12. εκπαιδευτές της Πολεμικής Αεροπορίας (.) δίνουν στο
13. πιλότο οδηγίες.
15. *ΠΙΛΟΤΟΙ ΕΤΩΝ ΔΕΚΑΕΞΙ*
16. Ρεπόρτερ Την ίδια ώρα, ένα Μιράζ Εφ 1 (.) βρίσκεται ήδη στον αέρα.
17. ((πλάνα από τις εικονικές πτήσεις)) Θα μπορούσε να είναι
18. μία πραγματική πτήση με Μιράζ 2000. Στη
19. πραγματικότητα όμως, ήταν το σενάριο μιας άσκησης σ’
20. έναν απ’ τους δύο εξομοιωτές πτήσεων, που υπάρχουν στο
21. αεροδρόμιο της Τανάγρας. Κι όταν η καλύπτρα ανοίγει,
22. όλοι διαπιστώνουν ότι πιλότος (.) ήταν ένας
23. δεκαεξάχρονος. ((πλάνα από τις εικονικές πτήσεις)) Επτά
24. μαθητές είχαν την ευκαιρία σήμερα να πάρουν μέρος σε
25. εικονικές πτήσεις.
27. Ομιλητής-1 Υπέροχα. ((παύση)) Ούτε το ’χα φανταστεί ποτέ.
28. *Νίκος Μπερμπάντης, Ήτανε: μια: φοβερή εμπειρία. Ήτανε καλό.
29. Μαθητής*
30. Ρεπόρτερ Όμως, τρεις νεαροί, που στάθηκαν περισσότερο τυχεροί
31. μετά από κλήρωση, θα είναι συγκυβερνήτες, σε πραγματική
32. πτήση, με Μιράζ 2000.
74
33. Ομιλητής-2 Υπέροχα. Ήθελα:: από καιρό να γίνει: κάτι τέτοιο,

34. εκπληρώθηκε ένα όνειρο,
35. Ρεπόρτερ Τα τελευταία χρόνια όλο και λιγότεροι νέοι θέλουν να
36. γίνουν πιλότοι της Πολεμικής Αεροπορίας. Με τη σημερινή
37. πρωτοβουλία, η ηγεσία προσπαθεί να φέρει τους νέους
38. κοντά της.
39. *Κώστας Βερονικιάτης, Πάντα είχαμε κλεισμένες τις πόρτες μας ((παύση)) κανένας
40. Διοικητής αεροδρομίου δεν ήξερε πάρα πολύ καλά το τι κάνουμε, τώρα όμως ήρθ’
41. Τανάγρας* ο καιρός ((παύση)) ν’ ανοίξουμε το/τους εαυτούς μας, ν’
42. ανοίξουμε τις πόρτες,
75
28. MEGA [5.11.1999]

1. Παρουσιάστρια Στόχος βομβιστών έγινε τα ξημερώματα το κατάστημα της
2. εταιρείας αθλητικών ειδών Νάικ, στη Νέα Σμύρνη. Ο:
3. εκρηκτικός μηχανισμός εντοπίστηκε από τους
4. αστυνομικούς έπειτα από τηλεφώνημα αγνώστου, και
5. εξουδετερώθηκε με ελεγχόμενη έκρηξη από το ειδικό
6. ρομπότ. Ήταν η τρίτη βομβιστική επίθεση τις τελευταίες
7. δύο μέρες στην Αθήνα. Οι αστυνομικές αρχές τις
8. αποδίδουν (.) στις αντιδράσεις για την επικείμενη επίσκεψη
9. του Μπιλ Κλίντον.
11. *‘ΕΚΡΗΚΤΙΚΗ’ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ*
12. ((πλάνα από την εξουδετέρωση του εκρηκτικού μηχανισμού))
13. Ρεπόρτερ Η έκρηξη αυτή σημαίνει (.) ότι όλα έχουν τελειώσει. Ο
14. εκρηκτικός μηχανισμός, που ’χαν τοποθετήσει άγνωστοι (.)
15. έξω από κατάστημα αθλητικών της αμερικανικής εταιρείας
16. Νάικ, εξουδετερώθηκε από τη βολή του ειδικού ρομπότ της
17. αστυνομίας. ((πλάνα από την εξουδετέρωση του εκρηκτικού
18. μηχανισμού)) Η περιοχή είχε εκκενωθεί. Αμέσως, οι
19. αστυνομικοί άρχισαν να συγκεντρώνουν τα υπολείμματα
20. της βόμβας (.) για να τα μεταφέρουν στα εργαστήρια.
21. Πιθανόν, ίχνος της ταυτότητας του δράστη να βρίσκεται σε
22. κάποιο από τα θραύσματα. Η κινητοποίηση της αστυνομίας
23. ήταν άμεση, μετά το τηλεφώνημα αγνώστου στην
24. εφημερίδα Ελευθεροτυπία ότι έχει τοποθετηθεί βόμβα στο
25. κατάστημα. Σε λίγα λεπτά, τα περιπολικά είχαν κυκλώσει
26. τη περιοχή. ((πλάνα από την περιοχή)) Η βόμβα
27. εντοπίστηκε αμέσως. Ήταν τοποθετημένη μέσα σ’ ένα
28. μεταλλικό κυλινδρικό κουτί. Αμέσως μετά την
29. εξουδετέρωση, οι αστυνομικοί του Τμήματος Εκρηκτικών
30. Μηχανισμών της Ασφάλειας διαπίστωσαν (.) ότι είχε
31. κατασκευαστεί από αμμωνιοδυναμίτιδα, ένα ηλεκτρονικό
32. ρολόι κουζίνας, ηλεκτρονικό πυροκροτητή και μια
76
33. μπαταρία. Ο τρόπος κατασκευής, σύμφωνα με την

34. Ασφάλεια, θυμίζει ανάλογες βόμβες της οργάνωσης
35. Επαναστατικοί Πυρήνες, που είχαν τοποθετηθεί στο
36. γραφείο του πρώην υπουργού Δημοσίας Τάξεως Στέλιου
37. Παπαθεμελή, και της υπουργού Ανάπτυξης Βάσως
38. Παπανδρέου. Η τοποθέτηση της βόμβας κατά αμερικανικού
39. στόχου γίνεται μόλις λίγες μέρες από την άφιξη του
40. προέδρου των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον, στην Αθήνα. Γεγονός
41. που προβληματίζει σοβαρά τις αρχές, καθώς χθες,
42. άγνωστοι τοποθέτησαν κι έναν εμπρηστικό μηχανισμό στο
43. γραφείο του πρώην υπουργού Δημοσίας Τάξεως Θόδωρου
44. Αναγνωστόπουλου, στο κέντρο της Αθήνας. ((πλάνα από
45. την εκκένωση της περιοχής)) Ο εμπρηστικός μηχανισμός,
46. γκαζάκια με φυτίλι κι ένα μπουκάλι με αμμωνία (.)
47. τοποθετήθηκε στην είσοδο του γραφείου, ενώ μέσα
48. βρισκόταν ο πρώην υπουργός, υπάλληλοι του πολιτικού
49. του γραφείου και επισκέπτες. Η εμπρηστική βόμβα
50. εξουδετερώθηκε λίγο αργότερα, με ελεγχόμενη έκρηξη. Οι
51. αρχές Ασφαλείας εξετάζουν τη προέλευση του
52. εμπρηστικού μηχανισμού.
77
29. MEGA [5.11.1999]

1. Παρουσιάστρια Να επιστρέψουμε στην εσωτερική επικαιρότητα, σε:
2. δικαστικό σίριαλ εξελίσσεται η διαμάχη μεταξύ του
3. θεατρικού επιχειρηματία Βαγγέλη Λειβαδά, και του θετού
4. γιου του Μάνου Χατζιδάκι Γιώργου Θεοφανόπουλου, για
5. τη χρησιμοποίηση τραγουδιών του μεγάλου συνθέτη στο
6. έργο Λατέρνα Φτώχεια και Φιλότιμο. Σήμερα ο δικαστής
7. αποφάσισε ότι δεν πρέπει ν’ ακουστούν τα τραγούδια. Η
8. υπόθεση όμως συνεχίζεται και αύριο, στα δικαστήρια της
9. Ευελπίδων.
10. ((πλάνα από την ταινία))
11. *ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΧΩΡΙΣ ... ΛΑΤΕΡΝΑ*
12. Ρεπόρτερ Το Γαρύφαλλο στ’ Αυτί, και άλλα τέσσερα τραγούδια του
13. Μάνου Χατζιδάκι, που αγαπήθηκαν μέσα από τις
14. κινηματογραφικές επιτυχίες του Αλέκου Σακελλάριου, δεν
15. επιτρέπεται ν’ ακουσθούν, σύμφωνα με δικαστική
16. απόφαση, στο θέατρο Βέμπο, στην παράσταση του έργου
17. Λατέρνα Φτώχεια και Φιλότιμο. Το δικαστήριο δικαίωσε
18. τον θετό γιο και μοναδικό κληρονόμο του μεγάλου
19. δημιουργού, Γιώργο Θεοφανόπουλο Χατζιδάκι, και
20. απαγορεύει στον θεατρικό επιχειρηματία Βαγγέλη Λειβαδά
21. (.) να χρησιμοποιήσει τα τραγούδια στην παράσταση.
22. *Δημήτρης Σκούρτης, Τον δικαιώνει: και ηθικά, με την έννοια ότι: ((παύση))
23. Δικηγόρος Γ. Χατζιδάκι- απορρίπτει ως αβάσιμη ((παύση)) και δεν θεωρεί πιθανόν
24. Θεοφανόπουλου* ότι: η διαφωνία του Χατζιδάκι: (.) οφειλόταν σε
25. ((φωνή)) οικονομικούς λόγους. Εδώ έχουμε μια νέα εκδήλωση, ένα
26. θεατρικό έργο, δεν θέλει ο κληρονόμος, δε θα ήθελε ούτε ο
27. Μάνος επανειλημμένως (.) δε τα ήθελε αυτά τα πράγματα,
28. και επομένως, ε δεν έπρεπε το θέμα να φτάσει και ν’
29. αντιδικούνε:,
30. Ρεπόρτερ Ο θεατρικός επιχειρηματίας παρά την απόφαση του
31. δικαστηρίου (.) δηλώνει ότι η πρεμιέρα του έργου θα δοθεί
32. αύριο κανονικά. Και απαντά (.) με νέα αίτηση
78
33. ασφαλιστικών μέτρων, η οποία θα εκδικαστεί αύριο το

34. πρωί.
35. *Βαγγέλης Λιβαδάς, Επειδή πρέπει να γίνει η πρεμιέρα ((παύση)) αύριο στις
36. Θεατρικός έντεκα ((παύση)) θα:: ((παύση)) μας επικυρώσουν την
37. επιχειρηματίας* άδεια που έχω στα χέρια μου ((παύση)) από τη κυρία
38. Σακελλάριου.
39. *Αντώνης Βγόντζας, Ζητήσαμε λοιπόν να οριστεί <η κυρία Σακελλάριου ως
40. Συνήγορος Βαγ. προσωρινή διαχειρίστρια για το συνολικό έργο,> στο
41. Λιβαδά* οποίον ((παύση)) συμπεριλαμβάνει (.) και τα λογ/°ε°/τα
42. λόγια τα συγκεκριμένα και τη μουσική του Μάνου
43. Χατζιδάκι.
44. Ρεπόρτερ Στο πλευρό του Βαγγέλη Λειβαδά βρέθηκε και η χήρα και
45. κληρονόμος του Αλέκου Σακελλάριου (.) ο οποίος ήταν ο
46. στιχουργός των τραγουδιών.
47. *Τίνα Σακελλάριου* Πιστεύω ότι: αύριο, που έχουμε το δικαστήριο ((παύση))
48. ίσως βγει μια πιο θετική απάντηση (.) για να (.) γίνει (.) κι
49. αυτή η θεατρική παράσταση εξίσου μεγάλη επιτυχία,
50. Ρεπόρτερ Με τη σημερινή απόφαση του δικαστηρίου ο θεατρικός
51. επιχειρηματίας (.) απειλείται με κράτηση είκοσι ημερών και
52. με χρηματική ποινή πεντακοσίων χιλιάδων δραχμών (.) για
53. κάθε παράβαση.
79
30. MEGA [5.11.1999]

1. Παρουσιάστρια Δύο μαθητές από τη Θεσσαλονίκη κάθισαν σήμερα στη
2. θέση του συγκυβερνήτη σε πολεμικό αεροσκάφος: τύπου
3. Ταφ 37 της Πολεμικής Αεροπορίας. Οι μαθητές που:
4. επελέγησαν στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων της
5. Αεροπορίας (.) ενημερώθηκαν για τα σχέδια της πτήσης
6. στην 113 πτέρυγα μάχης, και βίωσαν τις συγκινήσεις των
7. Ικάρων, και κατέκτησαν τους αιθέρες.
8. *16ΧΡΟΝΟΙ ΠΙΛΟΤΟΙ*
9. ((πλάνα από την προετοιμασία ενός μαθητή για την πτήση))
10. Ρεπόρτερ 1 Τα πάντα είναι έτοιμα στην 113 πτέρυγα μάχης στη Μίκρα
11. Θεσσαλονίκης. Οι τελευταίοι έλεγχοι έχουν γίνει. Ο
12. πιλότος με το συγκυβερνήτη φοράνε τα κράνη τους. Το
13. αεροσκάφος της πολεμικής αεροπορίας αρχίζει να
14. τροχιοδρομεί. Λίγα λεπτά αργότερα, βρίσκεται στον αέρα.
15. ((πλάνα από την απογείωση του αεροσκάφους)) Ήταν άλλη
16. μία εκπαιδευτική πτήση. Αυτή τη φορά όμως, στη θέση του
17. συγκυβερνήτη κάθισαν δύο μαθητές από την Θεσσαλονίκη,
18. στα πλαίσια των εορτασμών για τη γιορτή της Πολεμικής
19. Αεροπορίας. Το άγχος και για τους δύο υποψήφιους
20. πιλότους (.) μεγάλο.
21. *Γ. Ναούμ, Μαθητής* Ενθουσιασμένο:ς, και: πιστεύω όλα να πάνε καλά,
22. αισιόδοξος δηλαδή,
23. Ρεπόρτερ 1 Πριν επιβιβαστούν στο εκπαιδευτικό αεροσκάφος, οι δύο
24. μαθητές ενημερώθηκαν από κλιμάκιο πιλότων για τις
25. λεπτομέρειες της πτήσης. Λίγη ώρα αργότερα, έκαναν τη
26. θεωρία πράξη. Η πτήση των δύο μαθητών κράτησε είκοσι
27. πέντε λεπτά. Και οι δύο (.) δήλωναν κατενθουσιασμένοι
28. από τη μοναδική αυτή εμπειρία.
29. ((πλάνα από την πτήση))
30. *Γ. Μπάκας, Μαθητής* [Κατα]πληκτική εμπειρία (.) κάτι που δεν πιστεύω ότι θα
31. Ρεπόρτερ 2 [(Ναι,)]
32. ((>>)) ζήσουν πολλοί άνθρωποι στη ζωή τους ((παύση)) πιστεύω
80
33. ότι: έχω έναν ακόμα λόγο να πάω Ικάρων από ’δώ και
34. πέρα,
35. *Π. Στεργίου, Ήταν απ’ τους καλύτερους μαθητές που είχα, πολύ
36. Πιλότος εκπαιδευτής* συνεργάσιμος ((παύση)) και: πολύ εξοικειωμένος γενικά με
37. το χώρο του κόκπιτ.
38. Ρεπόρτερ 1 Κοντά στους δύο μαθητές (.) και οι γονείς τους που με
39. αγωνία (.) έβλεπαν τα παιδιά τους να κάνουν το όνειρό τους
40. πραγματικότητα.
41. *Τ. Μπάκα, Μητέρα* Είχα σίγουρα ένα άγχος, αλλά: ήξερα ότι το ήθελε πάρα
42. πολύ ο Γιώργος, και ήτανε μία μοναδική ευκαιρία γι’ αυτόν
43. ((παύση)) και χάρηκα πάρα πολύ.
44. Ρεπόρτερ 1 Μετά το τέλος των πτήσεων, οι δύο δεκαεξάχρονοι
45. τιμήθηκαν από τους πιλότους της Πολεμικής Αεροπορίας,
46. που στα πρόσωπά τους έβλεπαν (.) τους αυριανούς
47. συναδέλφους τους.
81
31. MEGA [5.11.1999]

1. Παρουσιάστρια Δώδεκα Κούρδοι και δύο Αλβανοί λαθρομετανάστες είναι
2. τελικά ο τραγικός απολογισμός της πυρκαγιάς που ξέσπασε
3. εν πλω τη περασμένη Δευτέρα στο επιβατηγό Σούπερ
4. Φαστ. Το πλοίο βρίσκεται ήδη στα ναυπηγεία του
5. Σκαραμαγκά, όπου οι οδηγοί των φορτηγών περιμένουν για
6. να παραλάβουν τα οχήματά τους.
7. ((πλάνα από τα ναυπηγεία Σκαραμαγκά))
8. Ρεπόρτερ 1 Τα πρώτα φορτηγά αυτοκίνητα βγαίνουν λίγο μετά τη μία
9. το μεσημέρι (.) από τα κατεστραμμένα γκαράζ (.) του
10. Σούπερ Φαστ 3, που βρίσκεται στην προβλήτα των
11. ναυπηγείων Σκαραμαγκά. ((πλάνα από τα ναυπηγεία
12. Σκαραμαγκά)) Ένα αυτοκίνητο της Πυροσβεστικής (.)
13. βρίσκεται μπροστά στο καταπέλτη για κάθε ενδεχόμενο.
14. Όλες οι πόρτες του πλοίου δεν ανοίγουν, καθώς σε
15. ορισμένες από αυτές (.) βρίσκονται μπροστά
16. κατεστραμμένα αυτοκίνητα. Η διαδικασία αναμένεται να
17. ολοκληρωθεί (.) τις επόμενες ημέρες. Οι ιδιοκτήτες και οι
18. οδηγοί των αυτοκινήτων εξακολουθούν να περιμένουν εδώ
19. στα ναυπηγεία Σκαραμαγκά για μία ακόμα ημέρα. Οι
20. διαδικασίες πάντως, απ’ ό,τι φαίνεται, θα αργήσουν αρκετά
21. (.) καθώς ε: υπάρχουν σημεία του γκαράζ, που δεν μπορούν
22. ακόμα να φτάσουν πυροσβέστες, και τα μέλη του
23. πληρώματος. Ο Διαμαντής Ριτσούλης είναι ο οδηγός της
24. νταλίκας, στην οποία σύμφωνα με το Υπουργείο Ναυτιλίας,
25. βρέθηκαν χθες νεκροί (.) τρεις Κούρδοι λαθρομετανάστες
26. (.) μέσα σε ειδικά διαμορφωμένη κρύπτη. Ο οδηγός ήταν
27. από το πρωί στα ναυπηγεία. Κι όταν το συναντήσαμε,
28. διέψευσε κατηγορηματικά ότι αναζητείται από τις αρχές.
29. *Διαμαντής Ριτσούλης, Δεν υπάρχει καμιά κρύπτη στ’ αυτοκίνητό μου. ((ακούγεται
30. Οδηγός νταλίκας* ένας ρεπόρτερ να μιλά σε έναν άλλον)) Τ’ αυτοκίνητο
31. εί[ναι φορτηγό:]
32. Ρεπόρτερ 2 [Είναι φορτηγό] αυτοκίνητο.
82
33. ((>>)) Τ’ αυτοκίνητο είναι μουσαμάς φορτηγό.

35. Ρεπόρτερ 3 [Μεταφέρετε:;]
36. Ρεπόρτερ 4 [(....................]..............[..............)]
37. ((>>)) [Βεβαίως.] Δεν υπάρχει καμία
38. κρύπτη.
39. Ρεπόρτερ 3 και ελιές και όλ’ αυτά;
40. ((>>)) Ε κι άμα (..........) μετέφερα ελιές τι είμαι;
41. Λαθρέμπορας;
42. Ρεπόρτερ 3 Όχι όχι. [[[(...........]..........................)]]
43. ((>>)) [Αλλά; Τι;]
44. Ρεπόρτερ 1 [[[(Δεν είναι)] λαθρέμπορος]] (κύριε ....)
45. ((>>)) Αλλά; Τι;
46. Ρεπόρτερ 1 Οι υπεύθυνοι της εταιρείας (.) κάλεσαν και σήμερα τους
47. δεκάδες οδηγούς, που παραμένουν, νύχτα μέρα, στις
48. εγκαταστάσεις των ναυπηγείων, να δείξουν υπομονή.
49. *Γεράσιμος Ε, θα προβούμε και σε δεύτερο έλεγχο ((παύση)) ε: και
50. Καλαματιανός, μετά α:: από σύντομο χρονικό διάστημα, θα επανέλθουμε
51. Εκπρόσωπος εταιρίας* πάλι εδώ,
52. Ρεπόρτερ 1 Από την πρώτη πρόχειρη καταμέτρηση προκύπτει ότι στο
53. κεντρικό γκαράζ νούμερο τρία, τριάντα εφτά αυτοκίνητα
54. δεν καταστράφηκαν, κι άλλα τριάντα στο ανοιχτό γκαράζ
55. νούμερο πέντε. Πολλοί οδηγοί ξέσπασαν σήμερα.
56. Καταγγέλλουν ακόμα και λιμενικούς στη Πάτρα. Κάνουν,
57. λένε, τα στραβά μάτια στους λαθρομετανάστες, που
58. τρυπώνουν στα οχήματά τους.
59. Ομιλητής-1 Γιατί δε πάτε στη Πάτρα να δείτε τι κάνουμε; ((παύση)) Το
60. ((φωνάζοντας .......................................................................
61. κυνηγάς από μπροστά, τρέχει και μπαίνει από πίσω. Το
62. ........................................................................................
63. κυνηγάς από πίσω, τρέχει και μπαίνει από μπροστά. <Εγώ
64. .............................................................................................
65. προσωπικά,> ο Γιώργος ο Μαραγκάσης και το δηλώνω (.)
66. ..............................................................................................
83
67. ένα βράδυ που ήμουνα στο: Φαστ απ’ έξω (.) πήγα να
68. ......................................................................................
69. κόψω τα εισιτήρια (.) κι έρχεται κάποιος σκουπιδιάρης
70. ........................................................................................
71. ((παύση)) στ’ αμάξι σου μπήκε άνθρωπος μέσα. Και πίσω
72. .............................................................................................
73. από τ’ αμάξι σου, αυτό το νούμερο πάρ’ το, ήταν ένα
74. .....................................................................................
75. κόκκινο αυτοκινητάκι που του άνοιξε τη πόρτα (και τον)
76. .........................................................................................
77. έβαλε μέσα. Πήγα στην αστυνομία. Το ’δωσα το νούμερο.
78. .............................................................................................
79. Το πιάσανε ποτέ;
80. ……..…………..))
81. Ρεπόρτερ 1 Το πρωί έγινε σε νεκροταφείο της Πάτρας η κηδεία των
82. Κούρδων λαθρομεταναστών, που βρήκαν τραγικό θάνατο
83. από ασφυξία (.) στα γκαράζ του επιβατηγού, στη φωτιά της
84. περασμένης Δευτέρας.
84
1. STAR [1.11.99]
1. Παρουσιαστής Κυρίες και κύριοι καλησπέρα σας, σήμερα Δευτέρα, πρώτη
2. Νοεμβρίου, και η νέα αεροπορική τραγωδία στο τρίγωνο
3. του Διαβόλου (.) εξακολουθεί να καλύπτεται από πέπλο
4. μυστηρίου. Οι ελπίδες εξανεμίζονται για την ανεύρεση
5. επιζώντων επιβατών του μοιραίου αιγυπτιακού Μπόινγκ
6. 767, ενώ ο θρήνος των συγγενών τους δεν έχει τελειωμό. Η
7. μοίρα όμως στάθηκε ιδιαίτερα σκληρή για το πιλότο του
8. αεροσκάφους, ο οποίος είχε αλλάξει βάρδια επειδή
9. επρόκειτο να παντρευτεί σε λίγες ημέρες.
11. *ΤΙ ‘ΚΡΥΒΕΙ’ Η ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ*
12. *ΤΟ ‘ΤΡΙΓΩΝΟ-ΡΟΥΦΗΧΤΡΑ’*
13. ((πλάνα από συγενείς των θυμάτων που κλαίνε))
14. Ρεπόρτερ Οι σκηνές, που διαδραματίζονται στ’ αεροδρόμια του Λος
15. Άντζελες της Νέας Υόρκης και του Καΐρου είναι
16. παρόμοιες. ((πλάνα από συγενείς των θυμάτων που κλαίνε))
17. Είναι στιγμές πόνου, για τους συγγενείς των διακοσίων
18. δεκαεπτά ανθρώπων, που επέβαιναν στο Μπόινγκ 767 των
19. αιγυπτιακών αερογραμμών, και που δε μπορούν να
20. πιστέψουν ότι οι δικοί τους άνθρωποι χάθηκαν για πάντα.
21. *Χόσνι Μουμπάρακ, Καθόμουν και έβλεπα CNN όταν το άκουσα σοκαρίστηκα. Είναι
22. Αιγύπτιος Πρόεδρος* μεγάλη τραγωδία για μας … είναι όμως η μοίρα … θα μπορούσε να
23. συμβεί σε οποιονδήποτε.
24. Ομιλητής-1 Προσευχόμαστε … ίσως ο θεός κάνει κάτι … ποιος ξέρει;
25. Ρεπόρτερ Έξι σκάφη της αμερικανικής ακτοφυλακής συνεχίζουν τις

26. έρευνες, στα ανοικτά των ακτών της Μασαχουσέτης στον
27. Ατλαντικό, για την ανέλκυση των συντριμμιών του
28. μοιραίου Μπόινγκ. Ψάχνουν σε μία περιοχή ενενήντα
29. τεσσάρων τετραγωνικών χιλιομέτρων. ((πλάνα από τις
30. έρευνες)) Οι ελπίδες να βρεθούν επιζώντες (.) έχουν
31. εξανεμιστεί. Καθώς το νερό, και σε θερμοκρασία
32. δεκαπέντε βαθμών Κελσίου. Ο άνθρωπος μπορεί να
33. επιζήσει δώδεκα ώρες.
85
34. *Μπρέντον Μέρφι, Το βάθος των νερών στην περιοχή είναι μεγαλύτερο των 66 μέτρων κι
35. Δ/ντης Αμερικανικού έτσι οι έρευνες θα πάρουν καιρό. Δεν θα πρέπει να περιμένετε γρήγορα
36. Ναυτικού* πληροφορίες για τα αίτια του δυστυχήματος.
38. Ομιλητής-2 Όταν καταλάβουν τα αίτια του δυστυχήματος θα επικεντρωθούν στα
39. συντρίμμια που θέλουν να βρουν … π.χ. αν έχει πιάσει φωτιά ο
40. κινητήρας … αυτόν θα θέλουν να βρουν.
41. *Λούις Σιλίρο, Βρήκαμε έναν τροχό, σωσίβια, μέρος καθισμάτων, ρούχα, χαρτιά και
42. Αναπληρωτής Δ/ντης FBI* διαβατήρια...
43. Ρεπόρτερ Το αμερικανικό ναυτικό στέλνει το ερευνητικό σκάφος (.)

44. Γιου Ες Ες (.....), που είν’ εξοπλισμένο με ειδικό σόναρ, για
45. να λάβει μέρος στις προσπάθειες εντοπισμού των
46. συντριμμιών. Το ειδικό αυτό πλοίο, που βοήθησε και στον
47. εντοπισμό του αεροσκάφους του Τζον Κένεντι τζούνιορ,
48. ίσως βοηθήσει να βρεθεί και το μαύρο κουτί του Μπόινγκ
49. 767. Το αεροσκάφος, που εκτελούσε την πτήση Λος
50. Άντζελες Νέα Υόρκη Κάϊρο, συνετρίβη χθες, τριάντα τρία
51. λεπτά μετά από την απογείωσή του, από το αεροδρόμιο
52. Κένεντι.
53. Ομιλητής-3 Το αεροσκάφος άρχισε να πέφτει από τα 35 χιλιάδες πόδια στις 1:50 το
54. πρωί … η τελευταία επαφή με τον ασύρματο που έδωσε ήταν περίπου
55. 36 δευτερόλεπτα μετά … τότε το αεροσκάφος είχε πέσει στα 19.100
56. πόδια … έχασε πολύ απότομα ύψος … περίπου 23.200 πόδια το λεπτό!
58. Ρεπόρτερ Το αεροσκάφος δεν εξέπεμψε σήμα κινδύνου. Κάτι, που
59. ερμηνεύεται ως ένδειξη αιφνίδιας πτώσης του. Οι
60. περισσότεροι από τους εκατόν δεκαεννέα επιβάτες ήταν
61. Αμερικανοί, εξήντα δύο Αιγύπτιοι, δεκατρείς Καναδοί, ενώ
62. υπήρχαν κι άλλων εθνικοτήτων. Ο συγκυβερνήτης του
63. αεροσκάφους (.) βιαζόταν να φτάσει στο Κάϊρο, αφού
64. παντρευόταν την επομένη. Και γι’ αυτό είχε αλλάξει
65. βάρδια μ’ ένα συνάδελφό του, αν και δεν εργαζόταν για τη
66. συγκεκριμένη πτήση.
86
68. *Ο ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΗΣ ΕΠΙΒΑΤΗΣ*

69. Ρεπόρτερ Αίνιγμα παραμένει η αποβίβαση ενός Αμερικανού στο
70. αεροδρόμιο Κένεντι ενώ ο προορισμός του ήταν το Κάϊρο.
71. Ο Έντουαρντ Μακλάφτιν, που είχε επιβιβαστεί στο Λος
72. Άντζελες μετά από έντονη αντιπαράθεση με τις αρχές του
73. αεροδρομίου, κατέβηκε απ’ το αεροσκάφος, αν και
74. απαγορεύεται. Το περίεργο είναι (.) ότι ο Μακλάφλιν είναι
75. αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Οικογενειακής
76. Υποστήριξης, και εμφανίστηκε χθες στη συνέντευξη Τύπου
77. που έδωσε η διεύθυνση των αερομεταφορών μετά τη
78. συντριβή του 767. Ειδικοί εξετάζουν τα στοιχεία που έχουν
79. καταγράψει τα ραντάρ για τα δύο (.) τρομακτικά λεπτά της
80. πτώσης. Ώστε να διαπιστώσουν (.) αν πρόκειται για
81. μηχανικό πρόβλημα, ή για τρομοκρατική ενέργεια. Το
82. γεγονός ότι το αεροσκάφος είχε ηλεκτρική ενέργεια για να
83. μεταδώσει τα στοιχεία για το ύψος που βρισκόταν (.)
84. δείχνει ότι δεν εξερράγη στον αέρα.
86. *ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΣΤΟ ‘ΤΡΙΓΩΝΟ’ ΤΩΝ ΔΥΣΤΥΧΗΜΑΤΩΝ*
87. Ρεπόρτερ Το χθεσινό είναι το τέταρτο αεροπορικό δυστύχημα στην
88. ίδια περιοχή μέσα σε τρία χρόνια. Διαβολική σύμπτωση ή
89. κάτι πέρα απ’ αυτό; Δεν νομίζω ότι πρόκειται για το
90. τρίγωνο του Διαβόλου των Βερμούδων, δήλωσε ο
91. υπεύθυνος ερευνών μίας άλλης πτώσης, αυτής της Τι
92. Ντάμπλγιου Έι τον Ιούλιο του ενενήντα έξι. Σύμφωνα με
93. τον ίδιο, το γεγονός (.) ότι η εναέρια κυκλοφορία στη
94. περιοχή είναι εξαιρετικά αυξημένη (.) εξηγεί γιατί έχουν
95. γίνει τόσα αεροπορικά δυστυχήματα.
96. *Χόσνι Μουμπάρακ, Δεν μπορώ να πω τίποτα για τα αίτια, περιμένουμε μέχρι να
97. Αιγύπτιος Πρόεδρος* ολοκληρωθούν οι έρευνες … Στο ίδιο σημείο έχουν συμβεί ήδη δύο ή
98. τρία δυστυχήματα.
99. Ρεπόρτερ Το Εφ Μπι Άι βέβαια, συνεχίζει τις έρευνες. Αν και

100. αρνείται να δώσει στοιχεία στη δημοσιότητα.
101. Ομιλητής-4 Φυσικά πρέπει να «κρατήσουμε» για εμάς κάθε ένδειξη ότι μπορεί να
87
102. επρόκειτο για εγκληματική ενέργεια. Κι αυτό κάνουμε.
103. Ρεπόρτερ Το Μπόινγκ 767 ακολουθούσε την ίδια διαδρομή μ’ αυτή

104. που είχε το αεροσκάφος της (.) Σουίς Ερ το Σεπτέμβριο του
105. ενενήντα οκτώ, όταν συνετρίβη στη Νέα Σκοτία, με
106. αποτέλεσμα να σκοτωθούν και οι διακόσοι είκοσι εννέα
107. επιβαίνοντες. Ένα άλλο αεροσκάφος, που είχε απογειωθεί
108. από το Κένεντι με προορισμό το Παρίσι (.) ήταν της Τι
109. Ντάμπλγιου Έι, που συνετρίβη τον Ιούλιο του ενενήντα έξι
110. στ’ ανοικτά των ακτών του Λόνγκ Άιλαντ. Με αποτέλεσμα
111. να σκοτωθούν διακόσοι τριάντα άνθρωποι. Το περασμένο
112. Ιούλιο, το αεροσκάφος του Τζον Κένεντι τζούνιορ (.) έπεσε
113. στον ωκεανό, στα ανοικτά της Μασαχουσέτης. Το Μπόινγκ
114. 767 των αιγυπτιακών αερογραμμών ονομαζόταν
115. Τούθμουσις ο Δεύτερος. Είχε παραδοθεί το Σεπτέμβριο του
116. ογδόντα εννέα, είχε κατασκευαστεί από τη Μπόινγκ
117. ακριβώς πριν από το 767 της Λάουντα Ερ, που συνετρίβη
118. πριν από οκτώ χρόνια στη Ταϊλάνδη. Μία ακόμα τραγική
119. σύμπτωση; Και τα δύο αεροσκάφη είχαν παραδοθεί
120. ακριβώς πριν αρχίσει η απεργία των τεχνικών της Μπόινγκ,
121. οι οποίοι διαμαρτύρονταν για εξαντλητικές υπερωρίες.
88
2. STAR [1.11.99]
1. Παρουσιαστής Την ατζέντα των συνομιλιών, που θα έχει ο Μπιλ Κλίντον
2. στην Αθήνα, θα εξετάσουν αύριο, στο Μέγαρο Μαξίμου, ο
3. πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης, κι ο αμερικανός πρέσβης
4. Νίκολας Μπερνς. Όλα δείχνουν πάντως ότι το Κυπριακό
5. και τα ελληνοτουρκικά μένουν στο ράφι, ενώ παίρνουν
6. προτεραιότητα οι τουριστικές περιηγήσεις του πλανητάρχη.
7. Το μεγάλο αγκάθι όμως είναι τα μέτρα για την ασφάλεια
8. του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, αφού η υποδοχή
9. του στην Αθήνα προβλέπεται καυτή.
10. *ΣΕ ‘ΚΛΙΜΑ’ ... ΚΛΙΝΤΟΝ!*
11. Ρεπόρτερ Σε δώδεκα μέρες από σήμερα, το προεδρικό αεροσκάφος
12. των Ηνωμένων Πολιτειών, το περίφημο Ερ Φορς Ουάν, θα
13. προσγειωθεί στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. Και επί δύο
14. εικοστετράωρα, η Αθήνα θα ζήσει στο ρυθμό που
15. προστάζει η υπηρεσία ασφαλείας του προέδρου των
16. Ηνωμένων Πολιτειών. Η εξ ίσου περίφημη Σίκρετ Σέρβις.
17. Που έχει το πρώτο και τον τελευταίο λόγο σε οτιδήποτε
18. αφορά την ασφάλεια του προέδρου. Και η ασφάλεια του
19. Μπιλ Κλίντον θα είναι η βασική προτεραιότητα αυτής της
20. επίσκεψης, καθώς, όλα δείχνουν (.) ότι ο αμερικανός
21. πρόεδρος θα περιοριστεί σε τουριστικές περιηγήσεις, και
22. τυπικές συναντήσεις με τη πολιτική ηγεσία της χώρας. Ο
23. αμερικανός πρέσβης Νίκολας Μπερνς, που θα γίνει δεκτός
24. αύριο το πρωί από το πρωθυπουργό, με δήλωσή του στην
25. εφημερίδα τα Νέα, ξεκαθαρίζει ότι τα ελληνοτουρκικά και
26. το Κυπριακό βρίσκονται πολύ χαμηλά στην ατζέντα των
27. συζητήσεων. Στο επίκεντρο των συνομιλιών θα είναι η
28. οικονομική, εμπορική και αμυντική συνεργασία των δύο
29. χωρών, προσθέτει ο κύριος Μπερνς, που θα συζητήσει
30. αύριο στο Μέγαρο Μαξίμου το περιεχόμενο της κατ’ ιδίαν
31. συνάντησης του πρωθυπουργού με το κύριο Κλίντον. Όσο
32. για το πρόγραμμα της επίσκεψης, θα είναι έτοιμο
33. κυριολεκτικά τη τελευταία στιγμή. Για λόγους ασφαλείας
89
34. βέβαια.
35. *Δημήτρης Ρέππας, Επειδή ακριβώς (.) δεν έχει καταρτιστεί κάποιο
36. Υπουργός Τύπου* πρόγραμμα, ουδείς μπορεί να μιλήσει για το πρόγραμμα
37. αυτό, επειδή μιλάει για κάτι το οποίο δεν υπάρχει.
38. Τουλάχιστον αυτή την ώρα.
39. Ρεπόρτερ Αυτό που ανησυχεί ιδιαίτερα τη κυβέρνηση αλλά και τις
40. αμερικανικές υπηρεσίες ασφαλείας (.) είναι η θερμότατη
41. υποδοχή που ετοιμάζουν στον αμερικανό πρόεδρο το Κάπα
42. Κάπα Έψιλον, οι νεολαίες του Συνασπισμού και του
43. ΔΗΚΚΙ, και περισσότερες από τριάντα πέντε οργανώσεις
44. της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, και όχι μόνον. Τη
45. συμμετοχή τους στο παλλαϊκό συλλαλητήριο που θα γίνει
46. στο Σύνταγμα, την ημέρα της άφιξης του Μπιλ Κλίντον
47. στην Αθήνα, δηλώνουν και πολλοί ηθοποιοί, που
48. υπογράφουν μάλιστα και το σχετικό κείμενο με τίτλο (.)
49. έξω ο δολοφόνος των Βαλκανίων.
50. *Ελένη Γερασιμίδου* Υπογράφεται από: πολλούς ε: (.) συνδικαλιστικούς φορείς,
51. από κινήματα ειρήνης, από συλλόγους επιστημόνων, και
52. από το ΣΕΗ, επισήμως, από το Σωματείο Ελλήνων
53. Ηθοποιών. Ε:: ζητήθηκε από κάποιους ανθρώπους να
54. βάλουμε και την υπογραφή μας, και βέβαια: αυτές οι
55. υπογραφές δεν ανταποκρίνονται: στο:ν αριθμό των
56. καλλιτεχνών που συμμετέχουν (.) ε: είναι πολλοί
57. περισσότεροι.
58. Ρεπόρτερ Ανάμεσα στους εκατόν οχτώ ηθοποιούς, που υπογράφουν
59. μέχρι στιγμής το κείμενο, είναι ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ, ο
60. Κώστας κι ο Κωνσταντίνος Καζάκος, και η σύζυγος του
61. τελευταίου Τάνια Τρύπη, η Κάτια Δανδουλάκη, η Νένα
62. Μεντή, η Μάρθα Καραγιάννη, η Μπέτυ Βαλάση, ο Θύμιος
63. Καρακατσάνης, και πολλοί άλλοι.
90
3. STAR [1.11.99]
1. Παρουσιαστής Μία μυστηριώδης εξαφάνιση έβαλε σε συναγερμό τις
2. μυστικές υπηρεσίες του στρατού και την Εθνική Υπηρεσία
3. Πληροφοριών. Πέντε αντιαρματικοί πύραυλοι τύπου Λόου
4. έκαναν φτερά από στρατόπεδο της Κω, και τώρα οι αρχές
5. Ασφαλείας δεν αποκλείουν πίσω απ’ αυτή την υπόθεση να
6. κρύβονται τρομοκράτες. Κάποιοι εκφράζουν ανοιχτά
7. φόβους για νέο αιματηρό χτύπημα, ενώ το Γενικό Επιτελείο
8. Στρατού θολώνει τα νερά μιλώντας για λάθος (.) στην
9. <καταμέτρηση> των πυραύλων.
10. Ρεπόρτερ Πέντε αντιαρματικοί πύραυλοι τύπου Λόου εξαφανίστηκαν
11. από το στρατόπεδο της Κω, με αποτέλεσμα οι αρχές
12. ασφαλείας να τεθούν σε κατάσταση επιφυλακής. Οι
13. αντιαρματικοί αυτοί πύραυλοι έχουν μεγάλη διατρητική
14. ικανότητα, σχεδόν ενενήντα πέντε τοις εκατό, ακρίβεια
15. βολής και δραστικό βεληνεκές εκατόν πενήντα μέτρα, ενώ
16. το μέγιστο βεληνεκές τους φτάνει τα τρακόσια μέτρα.
17. Μόλις έγινε γνωστή η απώλεια των πέντε αντιαρματικών
18. πυραύλων από το διακόσια ενενήντα πέντε τάγμα της Κω,
19. σήμανε συναγερμός στις υπηρεσίες ασφαλείας του
20. στρατού, ενώ ενημερώθηκε αμέσως κι η Εθνική Υπηρεσία
21. Πληροφοριών. Οι πύραυλοι αυτοί που φυλάσσονται σε
22. μεγάλα κιβώτια αλουμινίου κι είναι περιτυλιγμένοι (.) με
23. πολυεστέρα για να προστατεύονται από την υγρασία,
24. φυλάσσονται σε ειδικούς χώρους του στρατοπέδου. Μόλις
25. έγινε γνωστή η εξαφάνιση των πέντε πυραύλων οι αρμόδιες
26. υπηρεσίες του στρατού (.) προσπάθησαν να αποσιωπήσουν
27. την εξαφάνιση των πυραύλων. Από τη πλευρά του, το
28. γραφείο Τύπου του Γενικού Επιτελείου Στρατού με σχετική
29. του ανακοίνωση τονίζει (.) ότι η απώλεια των πυραύλων
30. αυτών οφείλεται σε λογιστικό λάθος και υποστηρίζει (.) ότι
31. οι πύραυλοι αυτοί χρησιμοποιήθηκαν σε ασκήσεις.
32. *Στυλιανός Φραγκούλης, Τραβώντας τον ένα σωλήνα ((τραβά τον σωλήνα))
33. Αντισυνταγματάρχης αναπτύσσεται το όπλο, σ’ αυτό το σωλήνα που είναι από
91
34. Πεζικού Γραφείου αλουμίνιο είναι το βλήμα μέσα (.) κι αυτός ο σωλήνας
35. Τύπου Γ.Ε.Σ.* είναι από πολυεστέρα. Τα σκοπευτικά όργανα είδατε ότι
36. αναπτύχθησαν ((παύση)) κι εδώ υπάρχει η σκανδάλη του
37. όπλου, πότου/όπου εκ/εκτοξεύεται το βλήμα.
38. Ρεπόρτερ Πάντως, οι ελληνικές αρχές ασφαλείας έχουν αποδυθεί (.)
39. σ’ ένα δίχως προηγούμενο αγώνα δρόμου, για ν’
40. αποτρέψουν πιθανή εμπλοκή στην υπόθεση αυτή
41. τρομοκρατικής οργάνωσης, που θα ήθελε να
42. χρησιμοποιήσει τους πυραύλους αυτούς.
92
4. STAR [1.11.99]
1. Παρουσιαστής Εφιαλτική εικόνα παρουσιάζει η παράκτια περιοχή Ορίσα,
2. στις ανατολικές Ινδίες, μετά το πέρασμα ενός φονικού
3. κυκλώνα. Ήδη, οι νεκροί αναμένεται να ξεπεράσουν τους
4. τρεις χιλιάδες, ενώ δεν υπάρχει ακόμα καμία επίσημη
5. εκτίμηση της καταστροφής, καθώς έχουνε διακοπεί όλες οι
6. επικοινωνίες. Πάντως, οι αρχές έχουνε κινητοποιηθεί για να
7. προσφέρουνε βοήθεια (.) στους χιλιάδες αποκλεισμένους
8. πλημμυροπαθείς.
9. *ΚΥΚΛΩΝΑΣ ΣΚΟΡΠΑ ΘΑΝΑΤΟ*
10. Ρεπόρτερ Οι μετεωρολόγοι χαρακτήρισαν τον κυκλώνα που χτύπησε
11. την Παρασκευή τις ακτές του κόλπου της Βεγγάλης, ως (.)
12. υπερκυκλώνα. Ήταν από τους ισχυρότερους του αιώνα, και
13. άφησε πίσω του βιβλικές καταστροφές. ((πλάνα από την
14. περιοχή)) Άνεμοι, ταχύτητας διακοσίων εξήντα
15. χιλιομέτρων την ώρα, τσάκισαν τα πάντα στο πέρασμά
16. τους. Οι καταρρακτώδεις βροχές ήρθαν να αποτελειώσουν
17. ό,τι απέμεινε. Ινδοί αξιωματούχοι μιλούν (.) για τις
18. χειρότερες πλημμύρες των τελευταίων εκατό ετών. ((πλάνα
19. από την περιοχή)) Μέχρι τώρα υπάρχουν αναφορές για
20. πάνω από διακόσιους νεκρούς. Όμως, οι επικοινωνίες
21. έχουν διακοπεί. Επίσημη καταμέτρηση των νεκρών και
22. έρευνες για τους αγνοούμενους (.) δεν έχουν αρχίσει καν.
23. Τα θύματα ενδέχεται να είναι χιλιάδες. Τους δέκα χιλιάδες
24. όμως ξεπερνούν και οι στρατιώτες που έχουν κινητοποιηθεί
25. στην ανατολική Ινδία (.) για να βοηθήσουν τα θύματα του
26. φοβερού κυκλώνα στην Ορίσα. ((πλάνα από την περιοχή))
27. Στο Μπουμπανεσβάρ, ο όχλος λεηλάτησε τα οχήματα που
28. μετέφεραν εφόδια για τους πλημμυροπαθείς. Ζουν, τρεις
29. μέρες τώρα, χωρίς ρεύμα, πόσιμο νερό και φρέσκα
30. τρόφιμα. Χιλιάδες άνθρωποι κατασκήνωσαν κοντά στην
31. εθνική οδό, ζητιανεύοντας φαγητό. Μεγάλα κομμάτια του
32. οδικού δικτύου όμως (.) έχουν καταστραφεί, εμποδίζοντας
33. τις εφοδιοπομπές. ((πλάνα από την περιοχή)) Τώρα, οι
93
34. βροχοπτώσεις υποχώρησαν. Πλοία, τρένα και στρατιωτικά

35. ελικόπτερα φεύγουν συνεχώς για να μεταφέρουν βοήθεια
36. στους αστέγους. Ένας στους έξι κατοίκους του
37. Μπουμπανεσβάρ ξεσπιτώθηκε. Η πόλη Κατάκ έχει
38. βουλιάξει σε τρία μέτρα νερό. Οικογένειες έχουν καταφύγει
39. πάνω στις στέγες για να σωθούν. ((πλάνα από την περιοχή))
40. Οι καταστροφές απλώνονται σε έκταση εκατόν σαράντα
41. χιλιομέτρων, στις ακτές της Ορίσα. Τα νερά της θάλασσας
42. έχουν εισχωρήσει σε ακτίνα ενός χιλιομέτρου μέσα στη
43. στεριά. Πρώην αγροί έχουν μετατραπεί σε ψαρότοπους. Η
44. κυβέρνηση χαρακτήρισε την κατάσταση στην περιοχή ως
45. εθνική καταστροφή.
94
5. STAR: [1.11.99]
1. Παρουσιαστής Με αγωνία περιμένουν οι χιλιάδες άστεγοι του σεισμού της
2. εβδόμης Σεπτεμβρίου τα λυόμενα σπίτια που έχει
3. υποσχεθεί η κυβέρνηση, προκειμένου να φύγουν από τις
4. σκηνές. Σήμερα, ο υπουργός Περιβάλλοντος κύριος
5. Λαλιώτης παρέδωσε συνολικά εκατόν εξήντα τέσσερις
6. νέους οικίσκους στο Μενίδι και το Ζεφείρι, ενώ
7. ανακοίνωσε ότι μέχρι τις είκοσι Δεκεμβρίου (.) θα έχουνε
8. στεγαστεί σε λυόμενα επτάμισι χιλιάδες οικογένειες.
9. *ΑΛΛΑ 164 ΛΥΟΜΕΝΑ*
10. ((πλάνα από την είσοδο μιας οικογένειας στο λυόμενο μαζί
11. με τον υπουργό Περιβάλλοντος))
12. Ρεπόρτερ Η Κατερίνα Ροβιάδου μέσα στις επόμενες ημέρες θα φέρει
13. στο κόσμο το δωδέκατο παιδί της. Μέχρι τότε, ελπίζει να
14. έχει καταφέρει να βρει σπίτι ο σύζυγός της, και να φύγει
15. από το κοντέινερ, τα κλειδιά του οποίου της έδωσε σήμερα
16. ο υπουργός Περιβάλλοντος Κώστας Λαλιώτης.
17. ((πλάνα από την είσοδο της οικογένειας στο λυόμενο μαζί με
18. τον υπουργό Περιβάλλοντος))
19. Ρεπόρτερ (.......) μετά θα βάλετε και χριστουγεννιάτικο δέντρο, και τα
20. λοιπά, έτσι;, [(σα ..)]
21. *Αικατερίνη Ροβιάδου* [<Ελπί]ζω:> να βρεθούμε σε κάτι πιο μόνιμο
22. μέχρι τότε. Γιατί θα έρχεται και μωρό σύντομα, οπότε, θα
23. ήτανε καλύτερο να: είναι πιο νωρίς ε:
24. ((παύση))
25. Ρεπόρτερ °Έτοιμη.°
26. ((>>)) έτοιμη η κατοι[κία.]
27. Ρεπόρτερ [(>Ε βέβαια.<)]
28. Ρεπόρτερ Μαζί με τη κυρία Ροβιάδου άλλοι εκατόν είκοσ’ τέσσερις
29. άστεγοι στο Μενίδι (.) πήραν τα κλειδιά των μικρών
30. λυόμενων σπιτιών, που θα στεγάσουν από σήμερα τη ζωή
31. τους. Όλοι ελπίζουν πως σε σύντομο χρονικό διάστημα θα
32. μπορέσουν να βρουν ένα κανονικό σπίτι. Αυτός είν’ ο
95
33. δεύτερος οικισμός με λυόμενα που παραδόθηκε στους

34. σεισμόπληκτους. Μέσα στην εβδομάδα, αναμένεται να
35. παραδοθούν άλλοι τρεις, ενώ από σήμερα τα γραφεία
36. αποκατάστασης σεισμοπλήκτων (.) έχουν αρχίσει και
37. δίνουν στους δικαιούχους (.) τα επιδόματα ενοικίου και
38. συγκατοίκησης. Μέχρι τώρα, πάνω από οχτώμισι χιλιάδες
39. σεισμόπληκτοι έχουν ζητήσει να επιδοτηθούν για ενοικίαση
40. ή συγκατοίκηση, ενώ το υπουργείο Περιβάλλοντος (.) έχει
41. στεγάσει σε λυόμενα και σε τροχόσπιτα πάνω από χίλιες
42. τρακόσιες οικογένειες.
43. *Κώστας Λαλιώτης, Στις είκοσι Δεκεμβρίου, θα έχουν εγκατασταθεί (.) σε:
44. Υπουργός ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.* ((παύση)) η/οργανωμένους οικισμούς εφτάμισι (.) χιλιάδες
45. (.) σπίτια ((παύση)) που θα καλύπτουν ((παύση)) τα
46. αιτήματα (.) τριάντα πέντε ((παύση)) δήμων,
47. Ρεπόρτερ Παρά τις προσπάθειες της πολιτείας, αρκετοί
48. σεισμόπληκτοι εξακολουθούν να ζουν δραματικές στιγμές,
49. αφού οι ώρες που περνούν είναι πολύ δύσκολες.
50. Ομιλήτρια-1 Γιατί: είμαι στο δρόμο. Γι’ αυτό. Δεν έχω σπίτι.
52. Ρεπόρτερ Έχετε κάνει αίτηση για να πάρετε τώρα λυόμενο;
53. Ομιλήτρια-1 Έχω κάνει, ναι. ((παύση)) Ένα κρεβάτι έχω κι ένα: (.)
54. σύνθετο. Τίποτ’ άλλο δε/μες το σπίτι μου δεν έχω.
56. Ρεπόρτερ Ο υπουργός Περιβάλλοντος εκτός από το Μενίδι παρέδωσε
57. και τα κλειδιά σαράντα οικίσκων στο Ζεφείρι, που τις
58. αμέσως επόμενες ημέρες θα φιλοξενήσουν αντίστοιχο
59. αριθμό οικογενειών, έχοντας προτεραιότητα οι ασθενείς και
60. οι πολύτεκνοι. Παράλληλα, σε συνάντηση μεταξύ της
61. υπουργού Εσωτερικών Βάσως Παπανδρέου και του
62. προέδρου της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ιδιοκτητών
63. Ακινήτων Στράτου Παραδιά, αποφασίστηκε η προώθηση
64. της φορολογικής απαλλαγής για δεκαπέντε μήνες (.) των
65. ιδιοκτητών σε όλη τη χώρα που θα νοικιάσουν τα σπίτια
66. τους σε σεισμόπληκτους.
96
6. STAR [2.11.99]
1. Παρουσιαστής Κυρίες και κύριοι καλησπέρα σας, σήμερα είναι Τρίτη, δύο
2. Νοεμβρίου, και το ναυτικό δυστύχημα ανοιχτά της Πάτρας
3. φέρνει στο προσκήνιο τη τραγωδία των λαθρομεταναστών,
4. που παίζουν κορώνα γράμματα τη ζωή τους, αναζητώντας
5. καταφύγιο στην Ευρώπη. Δώδεκα Κούρδοι βρήκαν φρικτό
6. θάνατο από ασφυξία, στ’ αμπάρια του πλοίου, ενώ πάνω
7. στο φλεγόμενο Σούπερ Φαστ 3 επικράτησε πανικός, και
8. τρόμος. Μετά από μία δραματική επιχείρηση, οι τρακόσοι
9. έξι επιβάτες (.) μπήκαν στις βάρκες της σωτηρίας, όμως για
10. τους άτυχους λαθρομετανάστες δεν υπήρχε καμία οδός
11. διαφυγής.
13. *ΘΡΙΛΕΡ ΤΗ ΝΥΧΤΑ ΣΤΟ ΙΟΝΙΟ*
14. ((πλάνα από την κατάσβεση της πυρκαγιάς))
15. Ρεπόρτερ 1 Νύχτα αγωνίας, τρόμου και πανικού χθες βράδυ για τους
16. τρακόσιους εφτά επιβάτες (.) του πλοίου Σούπερ Φαστ 3.
17. ((πλάνα από την κατάσβεση της πυρκαγιάς)) Λίγο μετά τις
18. οχτώ και μισή, το πλοίο άρχισε να τυλίγεται σε πυκνούς
19. καπνούς, και γρήγορα οι φλόγες, που άρχισαν να ξεπηδούν
20. απ’ το πέμπτο και το τρίτο κατάστρωμα (.) σήμαναν
21. συναγερμό.
24. Ρεπόρτερ 1 Από τα σαλόνια τις καμπίνες αλλά και τα εστιατόρια (.) οι
25. επιβάτες πανικόβλητοι (.) ζητούσαν εξόδους σωτηρίας και
26. διαφυγής, καθώς η ατμόσφαιρα άρχισε να γίνεται
27. αποπνικτική.
29. *ΚΑΗΚΑΝ ΣΑΝ ‘ΠΟΝΤΙΚΙΑ’ ΣΤΟ ΓΚΑΡΑΖ*
30. Ρεπόρτερ 1 Την ίδια ώρα, δώδεκα αλλοδαποί λαθρεπιβάτες, κρυμμένοι
31. σαν τα ποντίκια (.) στα τέσσερα γκαράζ του πλοίου, μάταια
32. προσπαθούσαν να βρουν μιαν έξοδο ζωής. Καπνοί και
33. φλόγες τους έκλειναν το διάβα, κι ο ένας μετά τον άλλον
97
34. άφηναν την τελευταία τους πνοή ανάμεσα σε φλεγόμενες,

35. πυρακτωμένες λαμαρίνες, και αποκαΐδια φορτίων.
37. *ΣΑΛΤΟ ΠΑΝΙΚΟΥ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ*
38. Ρεπόρτερ 1 Στο πλωριό κατάστρωμα και στους σταθμούς
39. συγκέντρωσης, οι τρακόσιοι εφτά επιβάτες και τα εκατόν
40. έξι μέλη του πληρώματος, φορώντας τα σωσίβιά τους,
41. εγκατέλειπαν το πλοίο, μέσα στις μεγάλες σωσίβιες
42. λέμβους. Κάποιοι απ’ αυτούς, στην πανικόβλητη
43. εγκατάλειψη του πλοίου, τραυματίστηκαν ελαφρά, ενώ
44. ένας οδηγός φορτηγού, ο σαρανταεννιάχρονος Θύμιος
45. Δανίσκας, σχεδόν λιπόθυμος, έπεσε στη θάλασσα,
46. καλώντας απεγνωσμένα βοήθεια.
47. *Θύμιος Δανίσης, Κρατήθηκα: (.) κρεμασμένος στη κουπ/στον όγδοο/στ/όσο
48. Οδηγός φορτηγού* μπορούσα έξω, για να παίρνω ανάσα ((παύση)) αλλά από
49. ’κεί και πέρα είδα ερχότανε φλόγα. Το μόνο που δεν έκανα
50. δεν είπε κανείς τίποτα, (ήταν) ν’ ανεβώ πιο πάνω ((παύση))
51. στον ένατο ξέρω ’γώ ή στο (αυτό) αυτό ((παύση)) δεν είχα
52. και (.) μια μπλούζα, να βρω νερό να βάλω μπροστά
53. ((παύση)) κάθισα κρεμασμ/κάθισα (.) κρεμασμένος, για να
54. παίρνω ανάσα ((παύση)) ε φούντωσε περισσότερο
55. ((παύση)) και (.) το καράβι: έτρεχε, δεν είχε κόψει
56. ((παύση)) δε μπορούσα να πηδήσω μέσα από τη ταχύτητα
57. που είχε ((παύση)) θα με παίρνανε τα: απόνερα και θα με
58. σκοτώνανε. Περίμενα κάπως να κόψει. ((παύση)) Και μόλις
59. είδα και έκοβε λίγο, παρακαλούσα να κόψει δηλαδή, γιατί
60. έλεγα ή θα πηδήσεις ή θα πεθάνεις από αναθυμίαση.
61. ((παύση)) Και μόλις έκοψε λίγο, πήδησα. Από/τώρα, πόσα
62. μέτρα είναι ((κουνά το κεφάλι του)) [όχι]//
63. Ρεπόρτερ 2 //[Μες τη] θάλασσα ε;
64. ((>>)) Μες τη [θάλασσα.]
65. Ρεπόρτερ 2 [Και ποιος σας] έσωσε; Ποιος σας ε:;
66. ((παύση))
67. ((>>)) Θα πάω ν’ ανάψω μία λαμπάδα στα παιδιά που μ’
98
68. ακούσανε ((παύση)) τυχαία εγώ είδα ένα τσιμεντάδικο

69. φορτηγάκι από κοντά, είδα τα φώτα ((παύση)) φώναξα μια
70. φορά βοήθεια ((παύση)) πνίγομαι, πεθαίνω (((παύση))
71. κα/καλή μου τύχη ήτανε κάποιος έξω ((παύση)) στο
72. ((γελώντας..........))
73. κατάστρωμα: ((παύση)) πλήρωμα, μ’ άκουσε, ποιος είσαι
74. μου λέει ((παύση)) εγώ δε μπορούσα να πάρω ανάσα, αυτό
75. ήταν το πρόβλημά μου, <από τους> καπνούς ((παύση)) του
76. λέω, απ’ το ((αναστενάζει)) το καράβι που καίγεται λέω, το
77. Φαστ.
78. Ρεπόρτερ 1 Κι ενώ τα πληρώματα παραπλέοντων επιβατηγών πλοίων,
79. Κέρκυρα, Μαρία Τζι, και Γουίντι 2, άρχισαν την
80. περισυλλογή των ναυαγών, ρυμουλκά, πυροσβεστικά
81. πλοιάρια, ένα ναυαγοσωστικό, κι ένα φέρι μποτ, με
82. πυροσβεστικά οχήματα, έφθαναν στο φλεγόμενο πλοίο.
85. Ρεπόρτερ 1 Και ενώ όλα έδειχναν ότι η κατάσταση βρισκόταν υπό
86. έλεγχο στο Σούπερ Φαστ 3, <τα χαράματα έφτασαν τα
87. τραγικά μαντάτα.> Στο πέμπτο γκαράζ, βρέθηκαν νεκροί
88. τρεις αλλοδαποί λαθρεπιβάτες, δύο γυναίκες, κι ένας
89. άντρας. Τις επόμενες ώρες, ο φρικιαστικός κατάλογος
90. αύξαινε με γεωμετρική πρόοδο. Οι τρεις νεκροί έγιναν
91. πέντε στις εννέα το πρωί, και αργότερα το μεσημέρι (.)
92. έφτασαν στους δώδεκα.
94. * Δημήτρης Ρέππας, Είναι: λυπηρή αυτή η εξέλιξη, αυτά τα φαινόμενα
95. Υπουργός Τύπου* ((παύση)) το να χάνουν τη ζωή τους άνθρωποι (.) στη
96. προσπάθειά τους να αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή
97. ((παύση)) είναι:: ((παύση)) τραγικά ((παύση)) συμβάντα, τα
98. οποία: όλους μας ε λυπούν. ((παύση)) Ο έλεγχος γίνεται
99. ((παύση)) στο λιμάνι της Πάτρας λαμβάνονται ((παύση))
100. όλα τα μέτρα ((παύση)) αλλά: πάντα υπάρχει: (.) αυτό το
101. περιθώριο, κάποιοι να διαφύγουν.
99
102. *Αθανάσιος Υπήρχε το τραγικό γεγονός ((παύση)) των:: δέκα νεκρών,

103. Τσουροπλής, οι οποίοι βρέθηκαν ((παύση)) στα γκαράζ του πλοίου (.)
104. Γ.Γ. Υπουργείου συγκεκριμένα, στο μεγάλο γκαράζ και στο ανοικτό γκαράζ
105. Εμπορικής Ναυτιλίας* ((παύση)) και οι οποίοι κατά τις εκτιμήσεις (.) των: (.)
106. λιμενικών αρχών αλλά και της πλοιοκτήτριας εταιρείας (.)
107. είναι άνθρωποι, οι οποίοι ((παύση)) ε:: δεν είχαν εισιτήριο,
108. ήταν λαθρομετανάστες με λίγα λόγια.
109. Ρεπόρτερ 1 Κι όμως, λίγες ώρες μετά την τραγωδία χθες βράδυ,
110. Κούρδοι λαθρομετανάστες (.) ανέφεραν (.) ότι δεκατρείς
111. δικοί τους άνθρωποι (.) ταξίδευαν στο πλοίο, που μπήκαν
112. και στο Σούπερ Φαστ 3, όπως καθημερινά επιβιβάζονται
113. στα πλοία της γραμμής Πάτρας Ιταλίας. Με κάθε τρόπο,
114. και ριψοκινδυνεύοντας (.) για την έξοδό τους στην πύλη
115. της καλύτερης ζωής.
116. Ομιλητής-1 Ακούσαμε ότι έξι ή επτά ή δέκα δικοί μας είναι νεκροί σε αυτό το
117. πλοίο. Κάηκαν από τη φωτιά. Επειδή οι συνθήκες τους αναγκάζουν να
118. φεύγουν με κάθε τρόπο για την Ευρώπη ή οποιαδήποτε άλλη χώρα.
119. Αυτή είναι η κατάσταση. ((ένα άλλο άτομο απευθύνεται στον
120. Ομιλητής 4 και του μιλά στα Κουρδικά)) Αυτός λέει ότι ο
121. θάνατος είναι καλύτερος για εμάς. Γιατί δεν έχουμε ζωή.
123. Ρεπόρτερ 1 Το πλοίο, με εμφανή τα σημάδια της φωτιάς παραμένει
124. ανοιχτά του λιμανιού της Πάτρας, ενώ οδηγοί φορτηγών
125. και Ι.Χ. ζητούσαν λύση στην ταλαιπωρία τους.
126. Ομιλητής-2 Ο κόσμος ταλαιπωρείται έξω, χωρίς να έχει λεφτά (.) χωρίς
127. να έχει: (.) τα διαβατήρια, χαρτιά, τίποτα, τ’ αυτοκίνητά
128. μας έχουν καεί, δεν έχουν καεί, δε ξέρουμε τίποτα.
129. *Γιάννης Κρητικός, Εκδηλώθηκε φωτιά επί του πλοίου Σούπερ Φαστ 3, στις
130. Εκπρόσωπος εννέα παρά πέντε το βράδυ, στο πρυμναίο κατάστρωμα
131. πλοιοκτήτριας ((παύση)) στο Τζι 5 ((παύση)) ε:: η: φωτιά αντιμετωπίστηκε
132. εταιρίας* από τα μέλη του πληρώματος κι από τα μέσα του πλοίου
133. ((παύση)) οι: επιβάτες, τριακόσιοι επτά
134. επιβαίνοντας/επιβαίνοντες επιβατ/ε: σ’/επί του πλοίου
135. ((παύση)) ε: ((παύση)) °ε:° μετεπιβιβάσθησαν από τα
100
136. σωστικά μέσα του πλοίου ((παύση)) αφού προηγουμένως

137. διετάχθη για προληπτικούς λόγους, η εγκατάλειψη του
138. πλοίου ((παύση)) σε:/στα πλοία που επ/έσπευσαν στη
139. περιοχή, όπου ήταν το Σούπερ Φαστ 3, μπορώ να σας πω
140. ότι η φωτιά έχει σβήσει ((παύση)) ε: η κατάσταση
141. εξελίχθηκε ομαλά ((παύση)) και: με τη φροντίδα της
142. εταιρείας, οι: επιβάτες ((παύση)) που:
143. βρίσκονται/πλησιάζουν στη Πάτρα αυτή τη στιγμή, είναι
144. στη Πάτρα μερικοί, ε: θα μείνουνε σε ξενοδοχείο της
145. Πάτρας ή θα μεταβούν στην Αθήνα.
146. Ρεπόρτερ 1 Στην προβλήτα δύο τα οχήματα των γραφείων τελετών
147. περίμεναν τις σορούς των δώδεκα νεκρών. Η ώρα είναι
148. τέσσερις το απόγευμα. Την ώρα που αναμένονταν οι σοροί
149. (.) των άτυχων λαθρομεταναστών, διακόσοι περίπου
150. Κούρδοι πραγματοποιούσαν πορεία διαμαρτυρίας στην
151. Όθωνος Αμαλίας, έξω απ’ το κεντρικό λιμεναρχείο.
152. ((πλάνα από την πορεία διαμαρτυρίας)) Η πολιορκία
153. κράτησε δύο ώρες, ενώ οι τέσσερις πρώτοι σοροί
154. μεταφέρθηκαν, για την αποφυγή επεισοδίων, στο:
155. νοσοκομείο του Ρίο.
157. *ΠΩΣ ΞΕΣΠΑΣΕ Η ΦΩΤΙΑ ΣΤΟ ΠΛΟΙΟ*
158. Ρεπόρτερ 1 Τα ερωτηματικά απανωτά, που ζητούν τώρα επιτακτικά μια
159. απάντηση. Για ό,τι συνέβη στους τυχερούς επιβάτες, και
160. μέλη του πληρώματος, αλλά και για τους δώδεκα, ή μήπως
161. περισσότερους λαθροεπιβάτες, που χάθηκαν πριν
162. προλάβουν να φθάσουν στο κατάστρωμα.
163. *ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΔΙΑΣΩΣΗΣ*
164. Παρουσιαστής Με το τρόμο ζωγραφισμένο στο πρόσωπό τους οι
165. εκατοντάδες επιβάτες του Σούπερ Φαστ 3 έβλεπαν τους
166. πυκνούς καπνούς να βγαίνουν από το γκαράζ του πλοίου,
167. μόλις ξέσπασε ξαφνικά η πυρκαγιά ανοιχτά της Πάτρας. Τα
168. δευτερόλεπτα κυλούσαν με αγωνία μέχρι να μπουν οι
169. επιβάτες στις σωσίβιες λέμβους, με τη βοήθεια των μελών
101
170. του πληρώματος. Το επόμενο βήμα ήταν να κατέβουν στη

171. θάλασσα και να βρεθούν σε απόσταση ασφαλείας (.) από το
172. φλεγόμενο πλοίο.
174. *ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΔΙΑΣΩΣΗΣ ΩΡΕΣ ΑΓΩΝΙΑΣ*
175. *ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΑΓΩΝΙΑΣ*
176. ((πλάνα από τη διάσωση των επιβατών))
177. Ρεπόρτερ 3 Όλα καλά; Τέλος καλό όλα καλά;
178. Ομιλητής-3 Δόξα τω θεώ.
179. Ρεπόρτερ 3 Όλα καλά, έτσι;
180. Ρεπόρτερ 4 Ήταν πραγματικός εφιάλτης. Μέσα σε μια στιγμή οι
181. τρακόσιοι εφτά επιβάτες του Σούπερ Φαστ 3 (.) πέρασαν
182. απ’ το παράδεισο στη κόλαση. Ένας εφιάλτης (.)
183. αποτυπωμένος στην τρεμάμενη φωνή του έντρομου
184. επιβάτη, που έδινε γλαφυρά τις πρώτες δραματικές στιγμές
185. αγωνίας όταν όλοι (.) ήταν συγκεντρωμένοι στη πλώρη του
186. πλοίου εγκλωβισμένοι από τις φλόγες.
187. *Επιβάτης πλοίου Ξαφνικά χτύπησε το σύστημα συναγερμού (.) της φωτιάς,
188. ‘Super Fast’*-1 και άρχισε το πλήρωμα (.) με:: (.) πλήρη ((παύση)) ε:
189. ψυχραιμία να μαζεύει το κόσμο μπροστά. Διότι η φωτιά
190. εκδηλώθηκε στο πέντε γκαράζ, εις τη πίσω μεριά.
191. Ακουστήκανε γύρω στις εφτά μ’ οχτώ (.) εκρήξεις
192. ((παύση)) έντονες εκρήξεις,
193. Ρεπόρτερ 4 Δεκαπέντε λεπτά πριν τις εννέα το βράδυ, κι ενώ το πλοίο
194. είχε μόλις αποπλεύσει από το λιμάνι της Πάτρας για την
195. Αγκόνα, ένα από τα γκαράζ (.) τυλίχθηκε στις φλόγες. Λίγα
196. λεπτά αργότερα, πυκνός, μαύρος καπνός (.) άρχισε να
197. κατακλύζει τους χώρους του πλοίου. Οι εκρήξεις, από τα
198. ρεζερβουάρ των αυτοκινήτων (.) σκόρπισαν το πανικό.
199. *Επιβάτης πλοίου Αλλεπάλληλες ε://
200. ‘Super Fast’*-2
201. Ρεπόρτερ 5 //Εκρήξεις;=
202. ((>>)) =εκρήξεις ((παύση)) από’κεί και πέρα: βγήκαν οι καπνοί:
203. ήμασταν στο εστιατόριο: ((παύση)) δε ξέρουμε τι έχει γίνει
102
204. ακριβώς, ε: λένε ότι το: πάνω ντεκ ε κάηκε όλο,

205. *Επιβάτης πλοίου Ότι αν μας έπιανε (.) η φωτιά, την ώρα που θα
206. ‘Super Fast’*-3 καιγόμασταν, θα σκάζαμ’ όλοι απ’ τον καπνό.
207. Ρεπόρτερ 6 Την ώρα που θα κοιμόσασταν;
208. ((>>)) Την ώρα που θα κοιμόμασταν. Μόλις τρώγαμε, και λέει
209. κάποιος οδηγός, ρε παιδιά λέει καιγόμαστε κι ’σείς τρώτε;
210. Και σηκωθήκαμ’ ’κείν’ την ώρα, και φύγαμε να φύγουμε
211. πά:νω, φεύγα[με α]λλά (.) που φεύγαμε είχε πολύ καπνό, θα
213. ((>>)) σκάζαμε.
214. *Επιβάτης πλοίου Εγώ ήμουνα στο δωμάτιο με το πατέρα [μου, και:] (.)
216. Ρεπόρτερ 6 [Ναι, και ξαφνικά;]
217. ((>>)) ξαφνικά: η/ήρθ’ ένας κύριος ((παύση)) από: εκεί, και μας
218. είπε ότι: (έπιασε) φωτιά να βγούμε όλοι: έξω. Ε, δε
219. φοβήθηκα πάρα πολύ αλλά: μας είπανε: να βγούμε αμέσως
220. όλοι πάνω να βγούμε, πάνω στη πισίνα, και θα μας πούνε
221. μετά από ’κεί και πέρα με τα μικρόφωνα τι θα γίνει.
222. *Επιβάτης πλοίου Πανικός γινότανε.
224. Ρεπόρτερ 5 Πανικός ε;
225. ((>>)) Ναι.
226. Ρεπόρτερ 5 Πώς; [(Μπήκατε) δηλαδή]//
227. ((>>)) //[Φοβηθήκα]με πάρα πολύ. Και μετά μας πήρανε και:
228. πήγαμε σε βάρκες.
229. Ρεπόρτερ 5 Σε βάρκες.
230. Ρεπόρτερ 4 Λίγο μετά τις εννέα ο πλοίαρχος, βλέποντας τη πυρκαγιά να
231. συνεχίζει με αμείωτη ένταση, έδωσε εντολή για
232. εγκατάλειψη του σκάφους.
233. Ομιλητής-4 Ήτανε στο ανώτερο κατάστρωμα φορτώσεως ((παύση)) ε:
234. εκδηλώθηκε προφανώς σε κάποιο φορτηγό:: αυτοκίνητο
235. ((παύση)) αμέσως ε: τα μέσα του πλοίου::
236. ενεργοποιήθηκαν, λειτούργησαν απ’ ό,τι: ((παύση)) ε::
103
237. ((παύση)) έχω πληροφορηθεί άψογα ((παύση)) και: η

238. πυρκαγιά είχε: περιοριστεί στο χώρο φορτώσεως στα
239. συγκεκριμένα φορτηγά. Δηλαδή σε τρία ((παύση)) ή
240. τέσσερα φορτηγά αυτοκίνητα.
241. Ρεπόρτερ 4 Οι τρακόσιοι εφτά επιβάτες, με τη βοήθεια του
242. πληρώματος, άρχισαν να επιβιβάζονται στις σωστικές
243. λέμβους. Την ίδια ώρα οι συγγενείς τους, με τα πρόσωπα
244. κουρασμένα από την ένταση και την αγωνία, περίμεναν
245. κάποιο χαρμόσυνο νέο.
246. ((πλάνα από άτομο που μιλά με συγγενή του που επέβαινε
247. στο πλοίο))
248. *Συγγενής επιβάτη*-1 Την ανιψά μου έχω,
250. ((>>)) αλλά (……….) είναι καλά, γιατί τη μιλήσαμε με το κινητό.
251. Κι είναι καλά στις βάρκες με σωσίβια.
252. Ρεπόρτερ 5 Είναι στη βάρκα με σωσί[βια (έτσι;)] Σας πήρε αμέσως
253. ((>>)) [Ν:αι ναι.]
254. Ρεπόρτερ 5 τηλέφωνο; =
255. ((>>)) =Ό:χι, τη πήραμ’ εμείς.
256. Ρεπόρτερ 5 Τι σας είπε; (Μπορείτε) [να >μου περιγράψτε;<]
257. ((>>)) [Ότι έξω]/ότι φλέγεται το:
258. [πλοί]ο, κι ότι είναι κάτι/βλέπουν κάτι φωτάκια. Τώρα που
260. ((>>)) είναι δε ξέρει.
261. *Συγγενής επιβάτη*-2 Ε:, λένε τώρα ότι είναι στη:ν (.) στο κατάστρωμα, ε: δίνουν
262. τα ονόματα ((παύση)) ε: φαίνεται το λιμάνι ((παύση)) και
263. σε δέκα λεπτά λέει θα είναι εδώ πέρα. =
264. Ρεπόρτερ 5 =Είναι καλά η αδερφή σας;
265. ((>>)) Ε:, ε έτσι λέει, ότι είναι καλά.
266. Ρεπόρτερ 4 Περασμένα μεσάνυχτα, η αγωνία, για επιβάτες και
267. συγγενείς, έλαβε τέλος. Κανείς, μέχρι εκείνη τη στιγμή, δε
268. μπορούσε να φανταστεί το πραγματικό μέγεθος της
269. τραγωδίας.
104
7. STAR [2.11.99]
1. Παρουσιαστής Πρεμιέρα στα δικαστήρια φαίνεται ότι θα κάνει η
2. παράσταση Λατέρνα φτώχια και φιλότιμο, που ανεβαίνει το
3. Σάββατο στο θέατρο Βέμπο. Κι αυτό γιατί (.) πέντε
4. τραγούδια του έργου, που έχουν την υπογραφή του
5. αξέχαστου Μάνου Χατζιδάκι, ήταν η αιτία για να ξεσπάσει
6. αντιδικία ανάμεσα στο θεατρικό επιχειρηματία, και το γιο
7. του μεγάλου συνθέτη. Άκρη δε βρίσκεται στη υπόθεση,
8. αφού ο γιος του Χατζιδάκι ζητάει τριάντα εκατομμύρια,
9. ενώ ο επιχειρηματίας δηλώνει ότι θα δώσει τα νόμιμα, και
10. δραχμή παραπάνω.
12. Ρεπόρτερ Τότε ήταν ο Βασίλης Αυλωνίτης που τσακωνόταν με το
13. Μίμη Φωτόπουλο (.) για τις ανάγκες του σεναρίου της
14. ταινίας Λατέρνα φτώχια και φιλότιμο.
16. *ΕΞΙ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ*
17. Ρεπόρτερ Τώρα, σαράντα χρόνια μετά, ο καβγάς μεταφέρεται και
18. πάλι, όχι όμως στο κινηματογράφο, αλλά στις αίθουσες των
19. δικαστηρίων. Και αντίδικοι ο θεατρικός επιχειρηματίας,
20. Κώστας Λειβαδάς (.) με το γιο του αξέχαστου Μάνου
21. Χατζιδάκι. ((πλάνα από τη φραστική αντιπαράθεση των
22. αντιδίκων έξω από την αίθουσα του δικαστηρίου)) Ο λόγος
23. (.) πέντε τραγούδια, που έχουν συμπεριληφθεί στη
24. θεατρική παράσταση (.) Λατέρνα φτώχια και φιλότιμο, που
25. σε λίγες μέρες, θα σηκώσει αυλαία στο θέατρο Βέμπο.
26. Πέντε τραγούδια που είχε γράψει ο μεγάλος σεναριογράφος
27. Αλέκος Σακελλάριος, και μελοποίησε ο Μάνος Χατζιδάκις.
28. *Κώστας Λειβαδάς, Ο κύριος Χατζιδάκις θέλει (.) να πάρει εξήντα ανθρώπους,
29. Θεατρικός που (.) υπηρετούν (.) τη Λατέρνα φτώχια και φιλότιμο, να
30. επιχειρηματίας* τους πάρει αιχμαλώτους. Να δουλεύουνε ό:λοι γι’ αυτόνε.
31. Ε, αυτό δε θα γίνει.
32. *Δημήτριος Σκούρτης, Ο κύριος Λειβαδάς τα είπε όλα. Εγώ δεν έχω να πω τίποτα.
33. Δικηγόρος Εκπλήσσομαι ((παύση)) δια την ((παύση)) δια την
105
34. Μ. Χατζηδάκι* οικονομική του, μάλλον για την επιχειρηματική του

35. θρασύτητα.
36. Ρεπόρτερ Η πλευρά του γνωστού επιχειρηματία υποστηρίζει ότι ο
37. γιος του Μάνου Χατζιδάκι (.) ζητάει λίγο πολύ τριάντα
38. εκατομμύρια δραχμές, ενώ αυτή είναι διατεθειμένη να
39. δώσει αυτά που προβλέπονται. Οι δικηγόροι του Χατζιδάκι
40. Θεοφανόπουλου απ’ τη πλευρά τους (.) κάνουν λόγο για
41. ηθικούς λόγους, αφού δεν υπάρχει καμία διαβεβαίωση για
42. τη προστασία της μουσικής. Και γι’ αυτό το λόγο
43. αναγκάστηκαν να ζητήσουν να μη χρησιμοποιηθεί η
44. μουσική στη θεατρική παράσταση. ((πλάνα από τη
45. φραστική αντιπαράθεση των αντιδίκων έξω από την αίθουσα
46. του δικαστηρίου)) Η υπόθεση όμως περιπλέκεται ακόμα
47. περισσότερο, αφού η σύζυγος του Αλέκου Σακελλάριου (.)
48. έδωσε τη συγκατάθεσή της να χρησιμοποιηθούν οι στίχοι
49. των τραγουδιών. Και τώρα η δικαιοσύνη καλείται να
50. βγάλει το φίδι από τη τρύπα, αφού ποτέ στο παρελθόν δεν
51. έχει τεθεί ερώτημα τι γίνεται σε περίπτωση που κάποιος
52. έχει την συγκατάθεση του στιχουργού, αλλά δεν έχει του
53. συνθέτη.
54. *Λευτέρης Η άποψή μου λοιπόν είναι (.) ότι: (.) ε: δε μπορεί (.) ποτέ:
55. Παπαδόπουλος, ο: Χατζιδάκις, ή ο οποιοσδήποτε: Χατζιδάκις, να
56. Στιχουργός* απαγορεύσει τη διάδοση του έργου (μου).
57. Ρεπόρτερ Το Σάββατο το βράδυ, το θέατρο Βέμπο ετοιμάζεται να
58. κάνει πρεμιέρα. Ωστόσο, όλα μπορούν να ανατραπούν από
59. τη δικαστική απόφαση.
106
8. STAR [2.11.99]
1. Παρουσιαστής Περιπέτεια εν πλω έζησαν οι εκατόν πέντε επιβάτες του
2. πλοίου Ναϊάς Εξπρές, που απέπλευσε από το Βαθύ Σάμου
3. με τελικό προορισμό το Πειραιά. Την ώρα που το πλοίο
4. έφτανε στο Καρλόβασι, προσέκρουσε στο λιμενοβραχίονα,
5. με αποτέλεσμα να τραυματιστούν τρεις γυναίκες, από τις
6. οποίες η μία παρέμεινε α: στο νοσοκομείο (.) για νοσηλεία.
7. Μετά το ατύχημα, το πλοίο αναχώρησε με έξι ώρες
8. καθυστέρηση, και οι επιβάτες έφθασαν το πρωί στο
9. Πειραιά, ύστερα από ένα μαραθώνιο ταλαιπωρίας.
10. ((πλάνα από τον έλεγχο του πλοίου από δύτες))
11. *‘ΤΡΑΚΑΡΕ’ ΤΟ ‘ΝΑΪΑΣ ΕΞΠΡΕΣ’*
12. Ρεπόρτερ 1 Ένα δυνατό τράνταγμα συγκλόνισε το επιβατηγό
13. οχηματαγωγό Ναϊάς Εξπρές, καθώς έμπαινε στο δεύτερο
14. μεγαλύτερο λιμάνι της Σάμου. Το Καρλόβασι.
15. Ομιλητής-1 Όπως εγώ είδα, ήτανε πολύ γλήγορα, ήρθε πολύ γρήγορα
16. μέσα. Εκεί που πήγε να στρίψει: εχτύπησε το μόλο, εκεί
17. πέρα. Πεταχτήκαν νερά έξω: χαμός έγινε.
18. Ρεπόρτερ 1 Το πλοίο είχε αποπλεύσει στις τέσσερις το απόγευμα με
19. εκατόν πέντε επιβάτες (.) από το Βαθύ Σάμου για
20. Καρλόβασι, (Εύδηλο), Μύκονο, Σύρο, Πειραιά. Όμως,
21. κατά τη διάρκεια χειρισμών πρόσδεσης το Ναϊάς Εξπρές (.)
22. προσέκρουσε στο λιμενοβραχίονα. ((πλάνα από τον έλεγχο
23. του πλοίου από δύτες)) Ασθενοφόρο που έσπευσε στο
24. Καρλόβασι μετέφερε στο Κέντρο Υγείας του νησιού τρεις
25. γυναίκες που επέβαιναν στο Ναϊάς Εξπρές, οι οποίες
26. τραυματίστηκαν κατά τη διάρκεια της πρόσκρουσης.
27. Ομιλητής-2 Γύρω στο ενάμισι μέτρο έχει: γίνει φυσαρμόνικα μπροστά
28. το:/η μπ:άλα αυτή.
29. Ρεπόρτερ 2 Μπορεί να ταξιδέψει λέτε;
30. Ομιλητής-2 Ναι. Για μένα, ναι.
31. Ρεπόρτερ 1 Κατά τη διάρκεια της πρόσκρουσης, το πλοίο υπέστη
32. στρέβλωση βολβού στην πλώρη, και απαγορεύτηκε ο
33. απόπλους του, προκειμένου να επιθεωρηθεί από ειδικό
107
34. κλιμάκιο. ((πλάνα από τις διαμαρτυρίες των επιβατών))

35. Τελικώς, το Ναϊάς Εξπρές, αφού κρίθηκε αξιόπλοο,
36. απέπλευσε από το Καρλόβασι με έξι ώρες καθυστέρηση,
37. και κατέπλευσε στο λιμάνι του Πειραιά στις 9.30 το πρωί.
38. ((πλάνα από την άφιξη του πλοίου στον Πειραιά))
39. Ομιλήτρια-3 Ναι, εγώ χτύπησα.
40. Ρεπόρτερ 3 Τι:; Πέσατε κάτω και:;//
41. Ομιλήτρια-3 //Ναι, έπεσα κάτω και χτύπησα το
42. κεφάλι μου.
43. Ομιλητής-4 Όπως φαίνεται, δεν το πήρε ((παύση)) η πίσω πλευρά
44. ((παύση)) κι έπεσε πάνω σε: ((παύση)) σε μια απ’ αυτές,
45. αυτές τ’ απ/τις πέτρες, τις μεγάλες, (……..) Έπεσ’ εκεί
46. πέρα, κι έφυγεν ένα κομμάτι,
47. Ρεπόρτερ 1 Ταλαιπωρημένοι και εμφανώς ταραγμένοι, μετά τη ναυτική
48. περιπέτεια που έζησαν, οι εκατόν πέντε επιβάτες, μόλις
49. έφθασαν στο λιμάνι του Πειραιά, έφυγαν άρον άρον για τα
50. σπίτια τους.
108
9. STAR [2.11.99]
1. Παρουσιαστής Ένας μικρός διάβολος έφερε τα πάνω κάτω σε δημοτικό
2. σχολείο της Θεσσαλονίκης. Ο λόγος για ένα σκανδαλιάρικο
3. αγόρι, οκτώ χρόνων, που τα βάζει με τους συμμαθητές του
4. με την παραμικρή αφορμή. Το ποτήρι της αγανάκτησης
5. ξεχείλισε για τα παιδιά του σχολείου, που προχώρησαν σε
6. αποχή διαρκείας ζητώντας την απομάκρυνση του άτακτου
7. αγοριού. Οι γονείς του όμως κάνουν λόγο για αδικία, αφού
8. όπως λέν’, το παιδί τους είν’ ένας άγγελος.
9. Ρεπόρτερ Κόκκινο πανί έχει γίνει για τους συμμαθητές του ο
10. οκτάχρονος Γρηγόρης στο ογδοηκοστό δημοτικό σχολείο
11. Θεσσαλονίκης. Τα παιδιά: υποστηρίζουν πως με τη
12. συμπεριφορά του δημιουργεί τόσα προβλήματα μέσα στην
13. αίθουσα που είναι αδύνατον να γίνει μάθημα. Είναι
14. διαρκώς ανήσυχος, κι ενοχλεί δασκάλους και μαθητές.
15. Ομιλήτρια-1 Δε μας αφήνει να διαβά:σουμε ((παύση)) ε: χτυ/χτυπάει τα
16. παιδιά χωρίς να τον κάνουν τί:ποτε,
17. Ομιλητής-2 Οι άλλοι οι φίλοι με χτυπάνε, γιατί θέλουν να με λένε
18. δολοφόνο κι εγκληματία. Θέλουν να με χτυπάνε και: (.) δ:ε
19. <συμπεριφέ:ρονται,> ε: δε <συμπεριφέρονται> (.) ε: καλά
20. σε μένα ούτε δε με συμπαθούν.
21. Ρεπόρτερ Ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων ζητά να απομακρυνθεί
22. το υπερκινητικό παιδί από το δημοτικό τους και να
23. παρακολουθήσει μαθήματα σε ειδικό σχολείο για μαθητές
24. με ανάλογη συμπεριφορά.
25. *Άγγελος Δημόπουλος, Φτάσαμε >κυριολεκτικά< (.) σ’ ένα οριακό σημείο. Τα
26. Πρ. Συλλόγου Γονέων & παιδιά: ε έχουν τρομοκρατηθεί ((παύση)) αφ’ ενός, αφ’
27. Κηδεμόνων* ετέρου το βλέπουνε και σα συμμαθητή τους και:
28. δημιουργείται μετα/μ:ε:/σε/στη στην ψυχοσύνθεσή τους
29. ένα πρόβλημα αυτή τη στιγμή έτσι; Γυρνάνε τα παιδιά στο
30. σπίτι, στα σπίτια τους, και κλαίνε, δε ξέρουν τι να κάνουνε.
31. Ρεπόρτερ Όμως ο πατέρας του οκτάχρονου, εκπαιδευτικός στο
32. επάγγελμα, υποστηρίζει πως δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα
33. στη συμπεριφορά του παιδιού, και απειλεί με μηνύσεις εάν
109
34. διώξουν το αγγελούδι του από το σχολείο.

35. *Πατέρας 8χρονου* Θ’ αγωνιστώ (.) αυτό το κλίμα, (ε ναι,) δε θ’ αλλάξει
36. ((χτυπά το χέρι του στο τραπεζάκι ......
37. σχολείο το παιδί, αν δεν αλλάξει ((παύση)) κλίμα του
38. .…………………………………………...………………….
39. ογδόου δημοτικού σχολείου. Ή θα είναι σχολείο της
40. ……..………………………………………………..………
41. ελληνικής επικράτειας (.) ή δεν θα::/ή δε θα είναι.
42. .................……………………………………..…….))
43. *Χρήστος Λασκαρίδης, Δυστυχώς, ε: έχουμε προβλήματα ακόμη και από τους
44. Δ/ντης 80ου Δημοτικού γονείς (.) του παιδιού, οι οποίοι (.) δεν μας πλησιάζουν,
45. Σχολείου Θες/νικης* ούτε μας καταλαβαίνουν ((παύση)) αλλά πολύ περισσότερο
46. τώρα τελευταία ((παύση)) μας καταγγέλλουν κιόλας.
47. Ρεπόρτερ Οι μαθητές της δευτέρας τάξης από τη πλευρά τους έχουν
48. ξεκινήσει αποχή διαρκείας. Αρνούνται να μπουν στην ίδια
49. αίθουσα με τον άτακτο συνομήλικό τους. Η Διεύθυνση της
50. Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης καλείται τώρα να συμβιβάσει
51. τα πράγματα και να βρει λύση ώστε τα παιδιά να
52. ξαναγυρίσουν στα θρανία.
110
10. STAR [2.11.99]

1. Παρουσιαστής Μία διαφορετική πλευρά τους ξεδίπλωσαν σήμερα οι
2. ένστολοι αστυνομικοί, πυροσβέστες και λιμενικοί, αφού
3. από το πρωί πραγματοποιούν εικοστετράωρη συγκέντρωση
4. διαμαρτυρίας έξω από τη Βουλή. Αίτημα τους είναι να
5. ενδιαφερθεί η πολιτεία για τα οικονομικά τους
6. προβλήματα, και να τους δοθούν αξιοπρεπείς αυξήσεις. Σε
7. περίπτωση μάλιστα που δεν ικανοποιηθούν τα αιτήματά
8. τους, προειδοποιούν ότι θα κλιμακώσουν τις
9. κινητοποιήσεις τους, ακόμα και τις ημέρες που θα ’ναι στην
10. Ελλάδα ο Μπιλ Κλίντον.
11. Ρεπόρτερ 1 Μετά το σεισμό της εβδόμης Σεπτεμβρίου, πολλοί είπαν ότι
12. οι πυροσβέστες είναι ήρωες (.) καθώς, με αυταπάρνηση,
13. έσωσαν ανθρώπινες ζωές. Τότε, τους χειροκροτούσαν, και
14. η πολιτεία υποσχέθηκε (.) ότι θα τους ανταμείψει, ηθικά,
15. και υλικά.
16. *Νίκος Διαμαντής, Το επίδομα για τη δράση μας στο σεισμό (.) ανακοινώθηκε
17. Πρ. Αξιωματικών τηλεοπτικά, δεν κυκλοφόρησε καμία διαταγή που να:
18. Πυροσβεστικού ενημερώνει το προσωπικό (.) πόσο θα είναι, ποιοι το
19. Σώματος* δικαιούνται, και πότε θα το πάρουμε,
20. Ρεπόρτερ 1 Μαζί με τους συναδέλφους τους, αστυνομικούς και
21. λιμενικούς, έκαναν συγκέντρωση διαμαρτυρίας, έξω από τη
22. Βουλή, και δήλωσαν ότι θα μείνουν εικοστέσσερις ώρες.
23. *ΠΗΡΑΝ & ΑΥΤΟΙ ΤΟΥΣ ... ΔΡΟΜΟΥΣ*
24. Ομιλητής-1 Ε, δεν έχουμε ωράριο εργασίας. Δεν αμειβόμαστε για
25. νυχτερινά, αργίες, Κυριακές, υπερωρίες, εκτός έδρας,
26. αποσπάσεις, και με πο/μεγάλη καθυστέρηση, μικρά ποσά
27. για τις μεταθέσεις.
28. Ρεπόρτερ 2 Όπως λένε οι συνδικαλιστές των τριών σωμάτων, δεν
29. αντέχουν άλλο την οικονομική εξαθλίωση. Ο κόμπος (.)
30. έχει φτάσει στο χτένι, και η σημερινή κινητοποίηση έξω
31. από τη Βουλή είναι μόνο η αρχή.
32. Ομιλητής-2 Κάθε είκοσι του μήνα αναζητούμε: κάποιες τσέπες στα
33. παντελόνια μας, μήπως έμεινε κάνα χιλιάρικο.
111
34. Ρεπόρτερ 1 Αντιπροσωπεία τους συνάντησε τον υπουργό παρά τω

35. πρωθυπουργώ, όμως δεν ικανοποιήθηκαν τα αιτήματά τους.
36. Και έτσι, θα προχωρήσουν σε πιο δυναμικές
37. κινητοποιήσεις.
38. *Δημήτρης Κυριαζίδης, Είν’ επόμενο ότι (.) τις εννιά του μήνα (.) τα πράγματα θα
39. Πρ. Ομοσπονδίας είναι πολύ πιο σκληρά:, χωρίς να ξέρουμε την εξέλιξη, και
40. Αστυνομικών τις μέρες εδώ: (.) που θα είναι ο πλανητάρχης (.) με την
41. Υπαλλήλων* έννοια της πίεσης. Όπως ξέρετε, εμείς το δικαίωμα της
42. απεργίας δεν το έχουμε, αναζητούμε άλλους τρόπους
43. πίεσης.
112
11. STAR [2.11.99]

1. Παρουσιαστής Τρεις ημέρες μετά την αεροπορική τραγωδία στ’ ανοιχτά
2. των ακτών της Μασαχουσέτης, και η κατασκευάστρια
3. εταιρεία ανακοίνωσε ότι σταματά τις παραδόσεις (.)
4. τεσσάρων μοντέλων της, λόγω προβλημάτων στο
5. παράθυρο του πιλοτηρίου. Την ίδια ώρα συνεχίζονται οι
6. έρευνες στη θαλάσσια περιοχή όπου έπεσε το Μπόινγκ 767,
7. ενώ οι συγγενείς των: επιβατών φτάνουν από το Κάιρο (.)
8. για το δύσκολο έργο της αναγνώρισης.
9. *ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΤΡΙΒΗΣ*
10. Ρεπόρτερ Συγγενείς με δάκρυα στα μάτια, φτάνουν από το Κάιρο στο
11. Νιου Πορτ, για το πολύ δύσκολο έργο της αναγνώρισης
12. των θυμάτων (.) της αεροπορικής τραγωδίας. Προς το
13. παρόν πάντως, έχει ανασυρθεί μόνο ένα πτώμα. Ανάμεσα
14. στους επιβάτες, ήταν και τριάντα Αιγύπτιοι στρατιωτικοί.
15. Οι περισσότεροι πιλότοι, που επέστρεφαν στη πατρίδα τους
16. μετά από εκπαίδευση στις Ηνωμένες Πολιτείες. Λίγο πριν
17. επιβιβαστεί ένα από τα θύματα είχε μιλήσει τηλεφωνικώς
18. με τη σύζυγό του, και της είχε πει ότι αισθανόταν ότι κάτι
19. κακό θα συμβεί.
20. Ομιλήτρια-1 Μου είπε δεν ξέρω, αλλά αισθάνομαι κάτι κακό, είναι η πρώτη φορά
21. που αισθάνομαι κάτι κακό. Από τη φωνή του κατάλαβα ότι κάτι
22. πήγαινε στραβά. Ένιωσα ότι ήταν η τελευταία φορά που του μιλούσα.
23. ((κλαίει))
24. Ρεπόρτερ Ο Εμάρ, τριάντα ενός ετών, ήταν ένας από τους πιλότους.
25. Ο ξάδελφός του εξηγεί ότι ο Εμάρ άφησε πίσω μία νέα
26. γυναίκα και δύο μικρά παιδιά. Ο ένας από τους
27. συγκυβερνήτες του αεροσκάφους παντρευόταν την επομένη
28. της τραγωδίας. Ο άλλος; Πλησίαζε τα εξήντα, κι αυτή ήταν
29. η τελευταία του πτήση. Στο Νιου Πορτ βρίσκονται και
30. δύτες, του αμερικανικού ναυτικού, που παίρνουν μέρος στις
31. έρευνες για τα αίτια της συντριβής του Μπόινγκ 767. Οι
32. άντρες της ακτοφυλακής πιστεύουν ότι πήραν σήμα από
33. ένα από τα μαύρα κουτιά. Οι έρευνες, που επικεντρώνονται
113
34. εκατό χιλιόμετρα νότια της νήσου Ναντάκε, σε βάθος

35. ογδόντα μέτρων (.) θα πάρουν μήνες να ολοκληρωθούν.
36. Εξακόσοι πράκτορες του Εφ Μπι Άι ψάχνουν για στοιχεία
37. στ’ αεροδρόμια του Λος Άντζελες και της Νέας Υόρκης.
38. Όλα τα ενδεχόμενα για το τι προκάλεσε τη πτώση του
39. Μπόινγκ παραμένουν ανοιχτά. Εν τω μεταξύ, η εταιρεία
40. Μπόινγκ ανακοίνωσε ότι αναστέλλει τη παράδοση
41. τεσσάρων μοντέλων αεροσκαφών και θα ελέγξει
42. εκατοντάδες αεροσκάφη που εκτελούν πτήσεις (.) για να
43. διορθώσει ένα ελάττωμα στην <υδρορροή> (.) στο
44. κρύσταλλο του παραθύρου του πιλοτηρίου. Η συμπύκνωση
45. υδρατμών μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στις
46. καλωδιώσεις και στα όργανα του αεροσκάφους, ακόμα και
47. έκρηξη. Σύμφωνα με την εταιρεία, θα καθυστερήσει για
48. λίγες μέρες η παράδοση τριάντα τεσσάρων αεροσκαφών,
49. 747, 757, 767 και 777. Ο διευθυντής της υπηρεσίας
50. έγκρισης αεροσκαφών δήλωσε πάντως (.) ότι η απόφαση
51. αυτή δεν σχετίζεται με τη συντριβή του Μπόινγκ των
52. Αιγυπτιακών Αερογραμμών. Την ίδια ώρα, το τουρκικό
53. πρακτορείο Ίχα μεταδίδει (.) ότι το αεροσκάφος που
54. συνετρίβη στα ανοικτά των ακτών της Μασαχουσέτης με
55. αποτέλεσμα να σκοτωθούν (.) και οι διακόσοι δεκαεπτά
56. επιβαίνοντες, ήταν το ίδιο Μπόινγκ (.) που βγήκε από το
57. διάδρομο προσγείωσης στο αεροδρόμιο της
58. Κωνσταντινούπολης στις 11 Αυγούστου του 1997.
114
12. STAR [3.11.99]

1. Παρουσιαστής κυρίες και κύριοι, σε κατάσταση συναγερμού βρέθηκε το
2. μεσημέρι το ανατολικό αεροδρόμιο, καθώς άρχισε η
3. απόβαση στην Αθήνα (.) των πρακτόρων του Εφ Μπι Άι,
4. που επανδρώνουν την ασπίδα προστασίας του πλανητάρχη.
5. Ένα γιγαντιαίο μεταγωγικό αεροσκάφος μετέφερε
6. υπερσύγχρονο ηλεκτρονικό εξοπλισμό, ενώ η επιχείρηση
7. για την ασφάλεια του Αμερικανού προέδρου θα
8. συντονίζεται (.) ακόμη και μέσω δορυφόρων.
10. *ΟΛΟΙ ΟΙ ΠΡΑΚΤΟΡΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ*
11. *ΟΙ ΠΡΑΚΤΟΡΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ*
12. Ρεπόρτερ 1 Ήτανε περασμένες δύο το μεσημέρι, όταν το γιγαντιαίο
13. αεροσκάφος της αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας (.)
14. ακουμπούσε το διάδρομο προσγείωσης του ανατολικού
15. αεροδρομίου. ((πλάνα από την άφιξη του αεροσκάφους))
16. Την ίδια στιγμή, περιπολικά της Άμεσης Δράσης και
17. άνδρες της Ασφάλειας (.) άρχισαν να δημιουργούν μια
18. απροσπέλαστη ομπρέλα προστασίας, μια πρόβα τζενεράλε
19. για τα μέτρα ασφαλείας (.) που θα ακολουθήσουν κατά τη
20. διάρκεια της επίσκεψης του Αμερικανού προέδρου. Το
21. μεταγωγικό αεροσκάφος πλησίασε τον εμπορευματικό
22. σταθμό του αεροδρομίου. Κατέβασε τη καταπακτή, και
23. άρχισε να ξεφορτώνει. Ήταν τεράστια κιβώτια με
24. πανάκριβο όσο και υπερσύγχρονο ηλεκτρονικό εξοπλισμό
25. με δυνατότητες που τρομάζουν. Τα υλικά, με ιδιαίτερη
26. προσοχή, φορτώθηκαν σε πέντε φορτηγά που περίμεναν
27. στην πίστα του αεροδρομίου, κάτω από το άγρυπνο μάτι (.)
28. των Αμερικανών πρακτόρων. ((πλάνα από τη μεταφορά των
29. υλικών)) Χωρίς καν τον τυπικό τελωνειακό έλεγχο, η
30. πομπή των αυτοκινήτων (.) βγήκε από τη πύλη, και
31. κατευθύνθηκε προς την Αθήνα με αστυνομική συνοδεία.
32. Σύμφωνα με πληροφορίες, το πολύτιμο φορτίο ήταν
33. μηχανήματα ενδοεπικοινωνίας τελευταίου τύπου,
115
34. ανιχνευτές εκρηκτικών υλών, καθώς και ηλεκτρονικά

35. μηχανήματα για τον εντοπισμό (.) και την καταγραφή
36. τηλεφωνικών συνδιαλέξεων από ψηφιακές (.) και κινητές
37. συσκευές.
38. Ρεπόρτερ 2 Ένα από τα πιο υπερσύγχρονα μηχανήματα θα τοποθετηθεί
39. εδώ, στο ανατολικό αεροδρόμιο. Μάλιστα, αυτό το
40. μηχάνημα θα μπορεί να ελέγχει ακόμα και τις τηλεφωνικές
41. συνομιλίες.
42. Ρεπόρτερ 1 Οι δυνατότητες όμως των Αμερικανών πρακτόρων δεν
43. σταματούν εδώ. Μ’ ένα ειδικό πομπό τοποθετημένο στο
44. αυτοκίνητο του πλανητάρχη (.) θα μπορούν να ελέγχουν
45. ανά πάσα στιγμή μέσω δορυφόρου (.) το ακριβές σημείο
46. όπου θα βρίσκεται.
47. *Χρήστος Ψαρρός, Μπορούμε να δούμε και τ’ αυτοκίνητα:, τους ανθρώπους,
48. Ηλεκτρονικός σε θέματα ε: ((παύση)) αν μάλιστα ((παύση)) ε: τα αυτοκίνητα, είτε οι
49. δορυφόρων* άνθρωποι έχουνε πομπούς, οι οποίοι εκπέμπουν και
50. δέχονται σήματα (.) εκεί πλέον η παρακολούθηση γίνεται
51. ακόμα πιο στενή, και πιο: συγκεκριμένη.
52. Ρεπόρτερ 1 Δεκαπέντε λεπτά μετά τις τέσσερις το απόγευμα, η πομπή
53. των αυτοκινήτων (.) έφτασε στην αμερικανική πρεσβεία.
54. Για λόγους ασφαλείας, μπροστά και πίσω από τα φορτηγά
55. (.) υπήρχαν δύο περιπολικά της Άμεσης Δράσης με
56. αναμμένους τους φάρους. ((πλάνα από τη διαδρομή της
57. πομπής στους δρόμους της Αθήνας)) Το μαύρο βαν με τα
58. φιμέ τζάμια και τις (………) στην οροφή (.) αποτελεί το
59. κινητό στρατηγείο των Αμερικανών. Ένα κέντρο
60. ηλεκτρονικού επιχειρησιακού ελέγχου, που έχει τη
61. δυνατότητα (.) να συντονίζει τις επικοινωνίες των
62. πρακτόρων, αλλά και να αχρηστεύει οποιαδήποτε βόμβα,
63. που πυροδοτείται ηλεκτρονικά (.) σε ακτίνα οκτακοσίων
64. μέτρων. Θα υπάρχει μάλιστα και ειδικό ραντάρ, που έχει τη
65. δυνατότητα (.) να ξετρυπώνει οποιονδήποτε οπλοφόρο,
66. ακόμη κι αν αυτός (.) βρίσκεται μέσα σε κτίριο κοντά στα
116
67. σημεία απ’ όπου θα διέρχεται η πομπή του Αμερικανού

68. προέδρου. ((πλάνα αρχείου)) Το αποκορύφωμα όμως των
69. μέτρων ασφαλείας (.) θα είναι μία κούκλα με το όνομα
70. Μπιλ Κλίντον. Ένα ομοίωμα του πλανητάρχη, που θα έχει
71. σκοπό να παραπλανήσει όποιον επιχειρήσει να πλήξει το
72. προεδρικό αυτοκίνητο. Τα ασφυκτικά μέτρα ασφαλείας,
73. κυρίως όμως το ενδεχόμενο να γίνεται παρακολούθηση
74. τηλεφωνικών συνδιαλέξεων, ώθησαν τον αντιπρόεδρο της
75. Βουλής Παναγιώτη Κρητικό (.) να συγκαλέσει τη Δευτέρα
76. στο Κοινοβούλιο (.) την Επιτροπή Τηλεφωνικού
77. Απορρήτου όπου θα κληθούν ο αρχηγός της ΕΛΑΣ (.) και
78. ο διευθυντής της ΕΥΠ για να δώσουν επαρκείς εξηγήσεις.
117
13. STAR [3.11.99]

1. *“ΞΕΦΡΑΓΟ”*
2. Παρουσιαστής Το θρίλερ συνεχίζεται στη Πάτρα, καθώς δεν έχει κλείσει
3. ακόμα ο απολογισμός της τραγωδίας από τη πυρκαγιά στο
4. πλοίο Σούπερ Φαστ 3. Η ανεύρεση πτώματος Κούρδου
5. λαθρομετανάστη, στη καμπίνα οδήγησης μιας νταλίκας,
6. είναι ο νέος γρίφος για τις διωκτικές αρχές ενώ (.) όλα
7. δείχνουν ότι το λιμάνι της Πάτρας (.) είναι ξέφραγο αμπέλι
8. για τα κυκλώματα των δουλεμπόρων. Εισαγγελέας έκανε
9. αυτοψία στο πλοίο, το οποίο θα ρυμουλκηθεί στο
10. Σκαραμαγκά (.) για την ολοκλήρωση των ερευνών στο:
11. γκαράζ με τα καμένα αυτοκίνητα.
13. *‘ΣΟΥΡΩΤΗΡΙ’ ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ*
14. *‘ΣΟΥΡΩΤΗΡΙ’ ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ*
15. Ρεπόρτερ 1 Η λίστα του θανάτου συμπληρώθηκε μ’ έναν ακόμη νεκρό
16. Κούρδο λαθρεπιβάτη. Οι πυροσβέστες αντίκρισαν ένα
17. μακάβριο θέαμα. Στην λιωμένη από τη φωτιά καμπίνα
18. οδήγησης ενός φορτηγού (.) ένας απανθρακωμένος
19. άνθρωπος. ((πλάνα από το πλοίο)) Τα μακάβρια ευρήματα
20. στα καμένα γκαράζ του Σούπερ Φαστ 3 (.) συνθέτουν ένα
21. σκηνικό θρίλερ.
22. *Ιωάννης Ανδρεόπουλος, Σε όλα τα πτώματα: η ίδια αιτία θανάτου.
23. Ιατροδικαστής*
24. Ρεπόρτερ 2 [Δηλαδή.]
25. Ρεπόρτερ 3 [Που είναι;]
26. ((>>)) Δηλαδή: ανοξυγοναιμία:, συνεπεία εισπνοής ((παύση))
27. καυσαερίων. ((παύση)) Βρεμένοι ήσανε από την ε:
28. ((παύση)) προσπάθεια: κατασβέσεως ((παύση)) και:
29. μερικοί είχανε και: ρύπανση από: λάδια μηχανών.
30. Ρεπόρτερ 1 Ταυτόχρονα, τα δύο ελληνικά διαβατήρια, που όπως
31. αποδείχθηκε ήταν κλεμμένα, και βρέθηκαν στα ρούχα των
32. νεκρών Κούρδων λαθρομεταναστών, στο νεκροτομείο,
118
33. δίνουν νέα τροπή στην υπόθεση. Η πληροφορία μάλιστα

34. ότι κρατούνται τρεις Κούρδοι στο λιμεναρχείο, που
35. συνελήφθησαν και φέρονται ότι ταξίδευαν με το πλοίο,
36. φούντωσε τα σενάρια και τις υποθέσεις για τα κυκλώματα
37. που λυμαίνονται τα τελευταία χρόνια το λιμάνι τηςΠάτρας.
38. *Σταύρος Σουμάκης, Το ποιος θα μπει στο πλοίο (.) δεν είναι ευθύνη του
39. Υπουργός Εμπορικής Λιμενικού Σώματος. Ούτε κανενός άλλου κρατικού φορέα.
40. Ναυτιλίας* ((παύση)) Αυτό είναι σαφές. ((παύση)) Και ακόμη και στη
41. περίπτωση αυτή που λέτε (.) αν υποθέσουμε ότι είναι
42. χαλαρή η κατάσταση απ’ έξω (.) το να μπει στο πλοίο (.)
43. έχει μία πόρτα, δεν έχει δέκα πόρτες. ((παύση)) Έτσι δεν
44. είναι; ((παύση)) Δε πιστεύω να:/αν είναι και το πλοίο
45. ξέφραγο αμπέλι, τότε το πρόβλημα είναι αλλού.
46. Ρεπόρτερ 4 Με τη (………) πλησιάζουμε το πληγωμένο από τη φωτιά
47. (.) Σούπερ Φαστ 3. Το οποίο βρίσκεται ανοιχτά (.) τρία
48. μίλια απ’ το λιμάνι της Πάτρας. Η ώρα είναι δύο παρά
49. τέταρτο. Πριν από λίγο, εισαγγελέας ανέβηκε απάνω μαζί
50. μ’ αξιωματούχους του Λιμενικού (.) για να εποπτεύσουν
51. τις έρευνες.
53. Ρεπόρτερ 1 Λίγη ώρα αργότερα, στο Σούπερ Φαστ 3, έφτασε ο
54. προϊστάμενος της Εισαγγελίας Πρωτοδικών, και
55. ενημερώθηκε για τις έρευνες των πραγματογνωμόνων, ενώ
56. επισκέφθηκε ο ίδιος τους χώρους (.) που κατέστρεψε η
57. πυρκαγιά.
58. *Κωνσταντίνος Διαπιστώθηκε ότι αυτή τη στιγμή δεν υφίσταται καμία:
59. Κοντογιώργης, ((παύση)) εστία ((παύση)) ε: φωτιάς ((παύση)) ε:
60. Λιμενάρχης Πάτρας* εξετάστηκαν θέματα τεχνικά:, και ζητήθηκε από:
61. προανακριτικής πλευράς ((παύση)) η άδεια το πλοίο να:
62. αποπλεύσει για το:/για τα ναυπηγεία Σκαραμαγκά.
63. Ρεπόρτερ 1 Η ανεύρεση του ενδέκατου πτώματος (.) δημιουργεί
64. φόβους (.) ότι ίσως ο αριθμός (.) να αυξηθεί.
65. *Αντώνης Καρακώστας, Οι: έρευνες θα συνεχιστούνε κι από το πλήρωμα του::/του
119
66. Περιφερειάρχης Π.Υ. πλοίου:: μέσα. Αλλά και περισσότερο, όταν θα πάει να
67. Δ. Ελλάδας* δέσει στο: Σκαραμαγκά (.) που: θα γίνεται και η
68. απελευθέρωση των οχημάτων, εκεί: οπωσδήποτε θα ψαχτεί
69. και το κάθε όχημα ξεχωριστά.
70. Ρεπόρτερ 5 Εσείς ε: τι πιστεύετε κύριε περιφερειάρχα; Ότι υπάρχουν κι
71. άλλοι νεκροί μες το πλοίο;
72. ((>>)) Δε μπορώ να το [αποκλείσω.]
73. Ρεπόρτερ 6 [Ποιες είν’ οι εκ]τιμήσεις σας;
74. ((>>)) ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΤΟ ΑΠΟΚΛΕΙΣΩ.
75. Ρεπόρτερ 1 Την ίδια ώρα, αγανακτισμένοι επιβάτες, που για τρίτη μέρα
76. παραμένουνε σε ξενοδοχείο της πόλης, πολιόρκησαν τα
77. γραφεία της πλοιοκτήτριας εταιρείας.
78. *Γ. Λέκκας, Δεν έχουμε ρούχα. Δεν έχουμε λεφτά. Σα τ/σα τους
79. Επιβάτης πλοίου* πρόσφυγες μας δώσανε: ένα παντελόνι ((παύση)) κι ένα
80. μπλουζάκι. ((φωνάζοντας))
81. *Επιβάτης πλοίου* Προσπαθούμε να μάθουμε τι αποφάσισαν για τις αποσκευές μας.
82. Καταλαβαίνουμε τα προβλήματα που υπάρχουν για τα οχήματα και ότι
83. τα αυτοκίνητα δεν μπορούν να βγουν από το πλοίο. Αλλά για τις
84. αποσκευές μας χθες μας είπαν ότι αν είναι στις καμπίνες μπορούμε να
85. τις πάρουμε και ότι δεν υπάρχει πρόβλημα. Τότε γιατί δεν μπορούν να
86. βγάλουν τα πράγματα μας από τις καμπίνες και να μας τα φέρουν εδώ;
87. *Γιώργος Παναγιωτίδης, Τους έχει δοθεί από εμάς (.) ό,τι (.) έχουνε (.) θελήσει
88. Εκπρόσωπος Εταιρίας ((παύση)) ε: χρήματα (.) ε: θα δώσουμε ε: αυτή τη στιγμή
89. Super fast* (.) ε: φαγητό (.) ε: ε: ((παύση)) ξενοδοχεία: (.) η
90. δυνατότητα η δυνατότητα να φύγουνε, να πάνε στο
91. προορισμό τους ((παύση)) με οποιοδήποτε μέσο θελήσουν
92. αυτοί.
93.Ρεπόρτερ 1 Οι διακόσοι Κούρδοι που έχουν αποκλείσει από χθες την
94. πρώτη πύλη του λιμανιού (.) δηλώνουν αποφασισμένοι να
95. συνεχίσουν τη διαμαρτυρία τους. ((πλάνα από τη
96. διαμαρτυρία των Κούρδων)) Οι κηδείες των νεκρών
97. λαθρομεταναστών (.) δεν έγιναν καθώς (.) τρία από τα
98. πτώματα δεν μπορούν να αναγνωρισθούν, καθώς είναι
120
99. απανθρακωμένα.
121
14. STAR [3.11.99]

1. Παρουσιαστής Το πράσινο φως έδωσε το Συμβούλιο της Ευρώπης στο
2. τέως βασιλιά Κωνσταντίνο, ο οποίος ζητά τώρα από το
3. ελληνικό Δημόσιο (.) εξακόσα δισεκατομμύρια δραχμές.
4. Το αστρονομικό ποσό θεωρείται ως αποζημίωση για τη
5. λεγόμενη βασιλική περιουσία. Η είδηση αντιμετωπίζεται
6. με ειρωνεία από την ελληνική κυβέρνηση, η οποία όμως
7. ήδη έστειλε στο Στρασβούργο (.) τον αναπληρωτή υπουργό
8. Εξωτερικών Χρήστο Ροκόφυλλο για επαφές με τα αρμόδια
9. όργανα (.) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
10. *600 ΔΙΣ ΖΗΤΑ Ο ΤΕΩΣ ... *
11. Ρεπόρτερ 1 Πλουσιότερος κατά εξακόσα δεκαπέντε δισεκατομμύρια
12. δραχμές θέλει να γίνει ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος, και
13. τα ζητάει από το ελληνικό Δημόσιο. Ο πρώην βασιλιάς
14. κατέφυγε στην αρμόδια επιτροπή του Συμβουλίου της
15. Ευρώπης, που όπως δημοσιεύει η εφημερίδα το Έθνος, τον
16. δικαιώνει αρχικά για τις οικονομικές απαιτήσεις που του
17. αναλογούν (.) στη λεγόμενη βασιλική περιουσία.
19. Αναπληρωτής υπουργός Επιτροπής των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ((παύση)) η
20. Εξωτερικών* οποία είν’ ευνοϊκή γι’ αυτόν (.) και τις απόψεις του
21. ((παύση)) αλλά: (.) το θέμα έχει παραπεμφθεί (.) απ’ την
22. ίδια αυτή επιτροπή ((παύση)) στο Δικαστήριο Ανθρωπίνων
23. Δικαιωμάτων. Και εκεί θα δώσουμε τη μάχη μας.
24. Ρεπόρτερ 1 Η είδηση έσκασε σα βόμβα στην ελληνική κυβέρνηση, η
25. οποία αντιμετωπίζει το θέμα (.) μάλλον με ειρωνεία. Στις
26. απαιτήσεις του τέως βασιλιά, πολλοί υπουργοί (.)
27. απάντησαν με θυμηδία.
28. Ομιλητής-1 Θα ψάξει πολύ να τα βρει νομίζω.
29. *Βάσω Παπανδρέου, (Ποιος) ζήτησε;
30. Υπ. Εσωτερικών & Δημ.
31. Διοίκησης & Αποκέντρωσης*
32. Ρεπόρτερ 2 Εξακόσα πενήντα δισεκατομμύρια.

122
33. ((>>)) Ποιος;

34. Ρεπόρτερ 2 Ο τέως.
35. ((παύση))
36. ((>>)) Ο τέως;
37. Ρεπόρτερ 2 (Έτσι λέει.)
38. ((παύση))
39. ((>>)) Αυτό δε το ’χουν περιλάβει, και δε νομίζω ότι θα το
40. περιλάβουν στο προϋπολογισμό. ((χαμογελώντας))
41. Ρεπόρτερ 1 Όπως είπαν στο Σταρ ανώτατα κυβερνητικά στελέχη, οι
42. απαιτήσεις του τέως βασιλιά έχουν νομική βάση, γι’ αυτό
43. και η κυβέρνηση θα επιχειρήσει σ’ επαφές που θα κάνει
44. στο Στρασβούργο (.) να πολιτικοποιήσει το θέμα.
45. *Λεωνίδας Τζαννής, Δε θα ’λεγα ουκ αν λάβοι παρά του μη έχοντος, σίγουρα
46. Υφυπουργός Εσωτερικών* ουκ αν λάβοι.
47. Ρεπόρτερ 1 Για την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου
48. υπέγραψαν σαράντα ένας δικαστές, μεταξύ των οποίων κι
49. ο προσωπικός φίλος του Κώστα Σημίτη (.) και πρώην
50. υφυπουργός Εξωτερικών Χρήστος Ροζάκης (.) μη
51. μπορώντας, όπως υποστηρίζ’ η κυβέρνηση, να κάνει
52. διαφορετικά.
53. *Γιώργος Ανωμερίτης, Ε αυτό έχει λυθεί. ((παύση)) Και συνταγματικά και νομικά.
54. Υπουργός Γεωργίας* ((παύση)) Και μάλιστα εμείς ((παύση)) πολύ σύντομα: θα
55. αξιοποιήσουμε (.) και τα γνωστά κτήματα ((παύση)) ή
56. δάση: ((παύση)) ή άλση ((παύση)) για όλο το λαό.
57. ((παύση)) Εννοώ το Τατόι.
58. Ρεπόρτερ 1 Ο κύριος Αλιβιζάτος, που είναι και νομικός σύμβουλος του
59. τέως βασιλιά, μιλώντας στο Σταρ, διευκρίνισε.
60. *Νίκος Αλεβιζάτος, Το μόνο ζήτημα που εκκρεμεί ενώπιον του: δικαστηρίου
61. Συνταγματολόγος* είναι αν δικαιούνται ή όχι αποζημιώ[σεως] ε για τα τρία:
62. Ρεπόρτερ 3 [°Μμ.°]
63. ((>>)) γνωστά ακίνητα. [Το] Τατόι, το [Πολυ]δένδρι (.) και το
64. Ρεπόρτερ 3 [°Μμ.°] [°Μμ.°]
65. ((>>)) Μον Ρεπό στη Κέρκυρα. ((παύση)) Ε: ((παύση)) αυτό θα
123
66. κριθεί (.) από το δικαστήριο, η επιτροπή απλώς (.)

67. διετύπωσε μια γνώμη.
68. Ρεπόρτερ 3 °Μμ.°
69. ((>>)) Η επιτροπή αντίθετα, έκρινε, οριστικά και αμετάκλητα, ότι
70. ο τέως βασιλιάς υποχρεούται να χρησιμοποιεί επώνυμο
71. όπως (.) όλοι οι Έλληνες πολίτες. Επομένως, το ζήτημα
που
72. τίθεται ((παύση)) στο: ((παύση)) Στρασβούργο, είναι
73. αμιγώς χρηματικό,
74. Ρεπόρτερ 3 °Μμ.°
75. ((>>)) και: δεν έχει καθόλου πολιτικές προεκτάσεις (.) όπως (.)
76. διατείνονται ορισμένοι.
77. Ρεπόρτερ 1 Υπέρ του τέως βασιλιά (.) τάχθηκε και ο βουλευτής της
78. Νέας Δημοκρατίας, Αλέξανδρος Παπαδόγγονας.
79. *Αλέξανδρος Η περιουσία του: βασιλέως, του τέως βασιλέως ((παύση))
80. Παπαδόγγονας, ε: θα έλεγα υπέστη μία ληστρική επιδρομή (.) επί Χούντας
81. Βουλευτής Ν.Δ.* ((παύση)) μ’ ένα νόμο (.) και δυστυχώς, το ΠΑΣΟΚ (.) δεν
82. έκανε τίποτ’ άλλο παρά νομιμοποίησε (.) αυτή την ενέργεια
83. της Χούντας. Δηλαδή, πήρε, χωρίς να έχει κανένα
84. δικαίωμα, την ε: περιουσία (.) του βασιλέως, και θεώρησε
85. ότι η απαλλοτρίωση είχε συντελεστεί επί δικτατορίας.
124
15. STAR [3.11.99]

1.Παρουσιαστής Συνεχίζεται η κόντρα στο δημοτικό σχολείο της
2. Θεσσαλονίκης, με τα παιδιά ν’ απέχουν από τα μαθήματα,
3. ζητώντας την απομάκρυνση (.) ενός ατίθασου συμμαθητή
4. τους, ο οποίος τους έχει κάνει όπως λένε (.) δύσκολη τη
5. ζωή. Το θέμα έφτασε στην: Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας
6. Εκπαίδευσης, όπου η μητέρα:, κι ο πατέρας του
7. υπερκινητικού αγοριού (.) προσπάθησαν με νύχια και με
8. δόντια να υπερασπιστούν (.) το αγόρι τους. Πάντως, το
9. αγοράκι μιλά με παράπονο (.) για τη συμπεριφορά των
10. συμμαθητών του, οι οποίοι όπως λένε (.) τον φωνάζουνε
11. φονιά, και εγκληματία για να το πειράξουν.
12. *ΜΙΑ ΔΥΣΚΟΛΗ ‘ΚΟΝΤΡΑ’*
13. Ρεπόρτερ 1 Μπορεί ένα υπερκινητικό παιδί να συνυπάρξει με τους
14. συμμαθητές του; Η απάντηση που δίνουν οι γονείς των
15. μαθητών στο ογδοηκοστό δημοτικό σχολείο είναι
16. αρνητική, και θέτουν υπό διωγμόν τον οκτάχρονο
17. Γρηγόρη.Όμως ειδικοί επιστήμονες επιμένουν πως τα
18. παιδιά με αυτήν τη συμπεριφορά, παρά τα προβλήματα που
19. δημιουργούν, δε πρέπει να απομονώνονται από το σύνολο.
20. *Κατερίνα Σταματίκα, Υπάρχουνε τρόποι ν’ αντιμετωπιστεί και να περιοριστεί το
21. Παιδοψυχολόγος* πρόβλημά του. Έπρεπε τα παιδιά να ενημερωθούν, να
22. συζητηθ/να συζητηθεί το θέμα, είν’ ένα παιδί πολύ έξυπνο,
23. που διαβάζει, γράφει, παίρνει πάντοτε άριστα (.) και δεν
24. κάνει λάθη.
25. Ρεπόρτερ 1 Εδώ και τρεις ημέρες οι μαθητές της δευτέρας τάξης
26. αρνούνται να μπουν στην αίθουσα και να καθίσουν στα
27. ίδια θρανία με τον υπερκινητικό συμμαθητή τους.
28. *Μαθήτρια 80ου Ε δεν μας αφήνει να διαβά:σουμε ((παύση)) ε: χτυ/χτυπάει
29. Δημοτικού Σχολείου* τα παιδιά χωρίς να τον κάνουν τί:ποτε,
30. *8χρονος* Θέλω να παραμείνω, έχω και δυο τρεις τέσσερις φίλους,
32. ((>>)) είναι και οι άλλοι φίλοι, με χτυπάνε γιατί θέλουν να με λένε
125
33. δολοφόνο κι εγκληματία.

34. Ρεπόρτερ 1 Στο τρίτο γραφείο της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης γονείς
35. και εκπαιδευτικοί αναζήτησαν λύση. Οι φωνές που
36. ακούγονταν πίσω απ’ τις κλειστές πόρτες αποκάλυπταν το
37. κλίμα που επικράτησε.
38. ((φωνές γονέων και δασκάλων))
39. *Πατέρας 8χρονου* Δε θ’ αλλάξει σχολείο το παιδί, αν δεν αλλάξει ((παύση))
40. ((χτυπάει το χέρι του στο τραπεζάκι ...................................
41. κλίμα του ογδόου δημοτικού σχολείου.
42. ............................................................))
43. Ρεπόρτερ 1 Απόφαση για το εάν ο Γρηγόρης θα παραμείνει ή όχι στο
44. σχολείο του δεν πάρθηκε. Έτσι οι συμμαθητές του θα
45. συνεχίσουν την αποχή διαρκείας, ενώ ο οκτάχρονος, που
με
46. τη συμπεριφορά του έχει γίνει το μαύρο πρόβατο της τάξης
47. (.) θα εξακολουθήσει ν’ αναρωτιέται γιατί τα παιδιά δεν το
48. συμπαθούν.
126
16. STAR [3.11.99]

1. Παρουσιαστής Παραμένει κυρίες και κύριοι ο γρίφος για τα αίτια της
2. συντριβής του Μπόινγκ 767 των αιγυπτιακών
3. αερογραμμών, που είχε σαν αποτέλεσμα το θάνατο
4. διακοσίων δεκαεπτά ανθρώπων. Ένα σημαντικό στοιχείο
5. που μπορεί να φωτίσει την υπόθεση (.) είναι το γεγονός ότι
6. το σύστημα επαναφοράς, για έναν από τους δύο κινητήρες
7. του αεροσκάφους, ήταν (.) <απενεργοποιημένο.> Μία
8. τέτοια βλάβη είχε ως αποτέλεσμα τη συντριβή ενός άλλου
9. Μπόινγκ 767 (.) της Λάουντα Ερ, που έπεσε πριν από οκτώ
10. χρόνια (.) στη Ταϊλάνδη.
11. *ΗΞΕΡΑΝ ΟΤΙ ΕΙΧΕ ΒΛΑΒΗ*
12. Ρεπόρτερ Η Αϊτά Ινάκλα προσπαθεί να συνειδητοποιήσει το χαμότου
13. συζύγου της και να παρηγορήσει τα δύο παιδιά τους. Δεν
14. είναι εύκολο. Ο μπαμπάς μου είν’ ακόμη ζωντανός (.) είναι
15. ο καλύτερος κολυμβητής στον κόσμο, λέει το μικρό αγόρι.
16. ((πλάνα φίλων των θυμάτων)) Στη Φλόριδα, ο Χάρολντ και
17. η Μπεθ Γκριν προσέχουν τα πουλάκια των γειτόνων τους.
18. Του Ρίτσαρντ και της Λενόρ Πάρσον, οι οποίοι
19. επιβιβάστηκαν στο Μπόινγκ των αιγυπτιακών
20. αερογραμμών για να εκπληρώσουν το όνειρο της ζωής
21. τους. Να δουν από κοντά τις πυραμίδες. Τα δύο ζευγάρια
22. γνωρίζονταν τριάντα χρόνια. Είχαν βγει μαζί στη σύνταξη.
23. Οι Πάρσον δε θα γυρίσουν ποτέ. Εκατοντάδες συγγενείς
24. των θυμάτων της αεροπορικής τραγωδίας συγκεντρώθηκαν
25. από κάθε γωνιά του κόσμου στο Ροντ Άιλαντ της
26. Μασαχουσέτης. Μόνο ένα πτώμα έχει βρεθεί μέχρι στιγμής
27. άθικτο. Και οι μουσουλμάνοι (.) δεν μπορούν καν να
28. θάψουν τους αγαπημένους τους, σύμφωνα με το
29. λειτουργικό όπου προστάζει το Ισλάμ. Οι έρευνες στη
30. θαλάσσια περιοχή του νησιού Νάντικετ διακόπηκαν
31. προσωρινά λόγω της σφοδρής κακοκαιρίας που επικρατεί
32. στην περιοχή (.) και δεν αναμένεται να επαναληφθούν
33. μέχρι το Σάββατο. Τα δύο μαύρα κουτιά του μοιραίου
127
34. Μπόινγκ 767 έχουν εντοπιστεί. Προς το παρόν όμως (.)

35. είναι αδύνατον να ανασυρθούν (.) ώστε να ρίξουν φως στα
36. αίτια της αεροπορικής τραγωδίας. Ένα στοιχείο που
37. προέκυψε χθες (.) είναι ότι το Μπόινγκ είχε αναχωρήσει
38. από το Λος Άντζελες στη Νέα Υόρκη, χωρίς να λειτουργεί
39. το σύστημα επαναφοράς, που βοηθάει το αεροπλάνο να
40. κόβει ταχύτητα (.) σε έναν από τους δύο κινητήρες του.
41. *Τζιμ Χωλ, Πρ. Πτήση με το σύστημα αυτό ανενεργό, έχει εγκριθεί στον κατάλογο με
42. Συμβουλίου τον ελάχιστο εξοπλισμό για το αεροσκάφος. Στο Λος Άντζελες, δύο
43. Μεταφορών ΗΠΑ* λάστιχα του αεροσκάφους αντικαταστάθηκαν.
44. Ρεπόρτερ Μία βλάβη στο σύστημα επαναφοράς των κινητήρων όμως
45. (.) είχε θεωρηθεί υπεύθυνη για τη συντριβή του
46. αεροσκάφους της Λάουντα Ερ, πριν από οκτώ χρόνια στη
47. Ταϊλάνδη. Οι εμπειρογνώμονες εξακολουθούν να
48. εξετάζουν όλα τα ενδεχόμενα, ακόμη και το να έπαθε κάτι
49. το πλήρωμα του Μπόινγκ 767 καθώς τα συντρίμμια
50. αποκαλύπτουν (.) ότι το αεροσκάφος δεν εξερράγη στον
51. αέρα, αλλά συνετρίβη ανέπαφο στον Ατλαντικό. Ενώ
52. πετούσε στα τριάντα τρεις χιλιάδες πόδια με ταχύτητα (.)
53. χιλίων εκατό χιλιομέτρων την ώρα έκανε βουτιά πέντε
54. χιλιομέτρων, στα δεκαέξι χιλιάδες επτακόσια πόδια, μέσα
55. σε σαράντα δευτερόλεπτα. Στη συνέχεια, έκανε δεξιά
56. στροφή (.) και σε τριάντα επτά δευτερόλεπτα
57. εξαφανίστηκε από τα ραντάρ.
128
17. STAR [3.11.99]

1. Παρουσιαστής Προϋπολογισμό εισιτήριο στη ζώνη του ευρώ κατέθεσε
2. σήμερα η κυβέρνηση στη Βουλή, μετά από μία συνεδρίαση
3. του Υπουργικού Συμβουλίου που χαρακτηρίστηκε (.) από
4. έκδηλη ευφορία. Η αντιπολίτευση μιλά για παροχές της
5. κυβέρνησης που έχουνε προεκλογικό χρώμα. Αντίθετα, ο
6. πρωθυπουργός δήλωσε ότι δεν μπορούν ν’ αμφισβητηθούν
7. πλέον οι επιτυχίες (.) της οικονομικής πολιτικής, και σε
8. πανηγυρικούς τόνους ανήγγειλε (.) ότι ο επόμενος
9. προϋπολογισμός θα συνταχθεί σε ευρώ.
10. *ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΠΑΡΟΧΩΝ*
11. Ρεπόρτερ Το τέλος της δραχμής (.) έφτασε. Αυτός είναι ο τελευταίος
12. προϋπολογισμός του ελληνικού κράτους (.) που
13. συντάσσεται σε δραχμές. Από του χρόνου (.) ο
14. προϋπολογισμός (.) θα καταγράφει τα μεγέθη του σε ευρώ.
15. ((πλάνα αρχείου)) Στο Υπουργικό Συμβούλιο που συνήρθε
16. σήμερα και ενέκρινε το προϋπολογισμό του 2000 (.)
17. επικράτησε ευφορία. Ευφορία, που καταγράφηκε και στη
18. δήλωση του πρωθυπουργού.
19. Ομιλητής-1 Αρχίζει μία νέα εποχή. ((παύση)) Ο προϋπολογισμός που
20. αφ/αποφασίσαμε σήμερα ((παύση)) αντικατοπτρίζει τις
21. επιτυχίες της οικονομικής μας πολιτικής. ((παύση))
22. Δημιουργεί περισσότερες δυνατότητες ((παύση)) για: (.)
23. κοινωνική αλληλεγγύη και κοινωνική δικαιοσύνη.
24. Δημιουργούμε πλούτο ((παύση)) και τον (.)αναδιανέμουμε.
25. Ρεπόρτερ Αυτή ήταν η άποψη της κυβέρνησης. Η άποψη της
26. αντιπολίτευσης (.) είναι ότι πρόκειται για προεκλογικό
27. προϋπολογισμό. Ποια όμως είν’ εκείνα τα στοιχεία που
28. συνθέτουν το προϋπολογισμό του 2000; Πρώτον. Θα
29. έχουμε αυξημένα έσοδα. Θα φτάσουν στα δέκα κόμμα
30. εννιά τρισεκατομμύρια δραχμές. Και αυτά (.) θα
31. προέλθουν, όχι από τη φορολογία των μισθωτών, η οποία
32. σύμφωνα με όσα είπε ο κύριος Παπαντωνίου, μειώνεται,
129
33. αλλά από τη πάταξη της φοροδιαφυγής, τις

34. ιδιωτικοποιήσεις, και κυρίως, από το χρηματιστήριο.
35. Προβλέπει δηλαδή ο προϋπολογισμός (.) άνοδο της
36. Σοφοκλέους, κι έσοδα εξακοσίων δισεκατομμυρίων. Νέοι
37. φόροι (.) δεν προβλέπονται.
38. *Γιάννος Παπαντωνίου, Για πρώτη φορά (.) πραγματοποιεί η κυβέρνηση (.) τόσο
39. Υπουργός Εθνικής σημαντικές (.) κοινωνικές παροχές, και φορολογικές
40. Οικονομίας* ελαφρύνσεις ((παύση)) <μειώνοντας,> ταυτόχρονα, το
41. έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού.
42. Ρεπόρτερ Δεύτερον. Οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων θα
43. αυξηθούν (.) κατά 2,3 τοις εκατό, και κατά πέντε τοιςεκατό
44. (.) οι συντάξεις. Τρίτον; Θα προσληφθεί προσωπικό για τις
45. ανάγκες των Σωμάτων Ασφαλείας, των νοσοκομείων, και
46. των σχολείων. Τέταρτον, είναι καταγεγραμμένο στο
47. προϋπολογισμό το πακέτο Σημίτη, ύψους τετρακοσίων
48. εβδομήντα δισεκατομμυρίων, για κοινωνική πολιτική.
49. Παροχές δηλαδή (.) σε συνταξιούχους, αγρότες, και
50. χαμηλόμισθους. Πέμπτον, θα συνεχιστεί η
51. αντιπληθωριστική πολιτική, με στόχο τη μείωση του
52. πληθωρισμού κάτω του δύο τοις εκατό, ενώ παράλληλα, θα
53. επιτευχθεί και η μείωση των επιτοκίων. Αυτοί είναι οι
54. πέντε στόχοι, τους οποίους θα επιχειρήσει να πιάσει η
55. κυβέρνηση, και ιδίως ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας
56. Γιάννος Παπαντωνίου, ο οποίος κατέθεσε το
57. προϋπολογισμό το απόγευμα στη Βουλή. ((πλάνα από την
58. κατάθεση του προϋπολογισμού)) Στο Υπουργικό Συμβούλιο
59. ο κύριος Σημίτης (.) υπενθύμισε (.) τι έλεγε για τους
60. προηγούμενους προϋπολογισμούς ο αρχηγός της Νέας
61. Δημοκρατίας. ●Κάποιοι ανέφερε (.) μιλούσαν στο
62. παρελθόν για προϋπολογισμό τραβεστί. Τώρα που
63. πετύχαμε τους στόχους μας, τι έχουν να πουν;●
64. *Βύρωνας Πολύδωρας, Σημειώνω ότι είναι ((παύση)) επιεικώς απαράδεκτη
65. Βουλευτής Ν.Δ.* ((παύση)) η στάση και ο τρόπος (.) με τον οποίον (.) η
66. κυβέρνηση κατέθεσε τον: ε (.) καταθέτει τοπροϋπολογισμό
130
67. της, δηλαδή με φωνές και ύβρεις ((παύση)) προς την:

68. αξιωματική αντιπολίτευση. ((παύση)) Τους ε:/οι φωνές και
69. οι ύβρεις ((παύση)) τους χαρακτηρίζουν ως πολιτικάντηδες
70. της κακιάς ώρας.
131
18. STAR [3.11.99]

1. *‘ΦΩΤΙΕΣ’*
2. Παρουσιαστής Διαδηλώσεις και λαϊκά δικαστήρια που προγραμματίζονται
3. για την υποδοχή του Κλίντον στην Αθήνα έχουνε
4. θορυβήσει τη κυβέρνηση, που αναζητεί τώρα τη συναίνεση
5. των κομμάτων της αντιπολίτευσης για την αποφυγή
6. εκτρόπων. Τη Παρασκευή ο πρωθυπουργός ξεκινά κύκλο
7. συναντήσεων με τους αρχηγούς των κομμάτων (.) για την
8. καυτή επίσκεψη του πλανητάρχη. Παράλληλα, η
9. κυβέρνηση δηλώνει ότι θα λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα
10. για τη προστασία των πολιτών, και της περιουσίας του
11. κράτους.
12. *ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΖΟΥΝ ΟΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ*
13. Ρεπόρτερ Το πρώτο ραντεβού που έκλεισε ο πρωθυπουργός είναι με
14. την Αλέκα Παπαρήγα. Αμέσως μετά την επιστροφή του
15. από τη Βουλγαρία, το μεσημέρι της Παρασκευής, ο κύριος
16. Σημίτης θα δεχθεί διαδοχικά στο μέγαρο Μαξίμου (.) τη
17. γενική γραμματέα του Κάπα Κάπα Έψιλον, το πρόεδρο του
18. ΔΗΚΚΙ Δημήτρη Τσοβόλα, και το πρόεδρο του
19. Συνασπισμού Νίκο Κωνσταντόπουλο. Το ραντεβού με το
20. Κώστα Καραμανλή (.) κλείστηκε για την ερχόμενηΠέμπτη,
21. καθώς ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας θα βρίσκεται
22. εκτός Αθηνών. Αυτό που θα προσπαθήσει να πετύχει ο
23. κύριος Σημίτης (.) είναι να εξασφαλίσει τη συμμετοχή των
24. κομμάτων της αντιπολίτευσης (.) στη προσπάθεια για την
25. αποφυγή εκτρόπων κατά την επίσκεψη Κλίντον στην
26. Αθήνα. Σε ό,τι αφορά την ατζέντα των συζητήσεων, μία
27. δήλωση του Νίκολας Μπερνς (.) ξεκαθαρίζει τις
28. προτεραιότητες του Μπιλ Κλίντον.
29. *Νίκολας Μπερνς, Το βασικό θέμα που θέλει να συζητήσει είναι το πώς μπορεί να
30. Αμερ. πρέσβης συνεργαστεί με τον πρωθυπουργό Κ. Σημίτη και την ελληνική
31. στην Ελλάδα* κυβέρνηση, για την προώθηση της σταθερότητας, της ειρήνης και των
32. επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα στα Βαλκάνια.
33. Ρεπόρτερ Το πρόγραμμα της επίσκεψης μπορεί να μην έχει

132
34. οριστικοποιηθεί, αλλά το βέβαιο είναι ότι ο κύριος Κλίντον

35. δεν θα εκφωνήσει το λόγο του στη Βουλή. Μιλώντας στην
36. εκπομπή του Θοδωρή Ρουσόπουλου, ο Χρήστος
37. Παπουτσής εξηγεί τους λόγους για τους οποίους διαφωνεί.
38. *Χρήστος Παπουτσής, Ο πρόεδρος Κλίντον θα έπρεπε να δείξει τον απαραίτητο
39. Μέλος Ε.Γ. ΠΑΣΟΚ* σεβασμό στους δημοκρατικούς θεσμούς της χώρας μας, και
40. θα έπρεπε βεβαίως να πάει στο Κοινοβούλιο.
133
19. STAR [4.11.99]

1. Παρουσιαστής Κυρίες και κύριοι καλησπέρα σας, σήμερα είναι Πέμπτη,
2. τέσσερις Νοεμβρίου, και η ρουκέτα που εξαπέλυσε ο
3. Ουάσιγκτον Ποστ, αναμειγνύοντας στελέχη του ΠΑΣΟΚ
4. με τη Δεκαεφτά Νοέμβρη (.) έχει προκαλέσει θύελλα στην
5. Αθήνα. Για γελοιότητες κάνει λόγο η κυβέρνηση, χωρίς να
6. κρύβει το προβληματισμό της (.) για το ύποπτο
7. δημοσίευμα, λίγο πριν την έλευση Κλίντον στην Ελλάδα.
8. Τη νύχτα πάντως, τα διπλωματικά τηλέφωνα πήρανε φωτιά,
9. μέχρι να υπάρξουν επανορθωτικές δηλώσεις από τον
10. Αμερικανό πρέσβη, και τον εκπρόσωπο του Στέιτ
11. Ντιπάρτμεντ.
13. *ΣΑΛΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ*
14. *ΣΑΛΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΡΟΜΟ-ΑΡΘΡΟ*
15. Ρεπόρτερ 1 Μετά το σάλο που δημιουργήθηκε απ’ το δημοσίευμα της
16. ((μουσική .............................................................................
17. αμερικανικής εφημερίδας Ουάσιγκτον Ποστ, που κατά
18. .......................................................................................
19. τεκμήριο απηχεί τις απόψεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, όπου,
20. ..............................................................................................
21. ούτε λίγο ούτε πολύ, εμφάνισε στελέχη του ΠΑΣΟΚ να
22. ..........................................................................................
23. έχουν σχέση με τη τρομοκρατική οργάνωση Δεκαεπτά
24. .......................................................................................
25. Νοέμβρη, σήμερα η ελληνική κυβέρνηση (.) θεωρεί το
26. .........................................................................................
27. θέμα λήξαν.
28. ................))
29. *Νίκος Αθανασάκης, Το δημοσίευμα περιείχε ((παύση)) γελοιότητες (.) και
30. Γ.Γ. Υπουργείου αθλιότητες. ((παύση)) Αναμασήματα ((παύση))
31. Τύπου* πρακτορολογούντων ανοήτων ((παύση)) τα οποία
32. ((παύση)) λυπούμαι γιατί βρήκαν θέση σε μια εφημερίδα
33. όπως (.) η Ουάσιγκτον Ποστ.
134
34. Ρεπόρτερ 1 Η αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης ήταν έντονη.

35. ((μουσική .....................................................................
36. Κάνοντας διάβημα στην Ουάσιγκτον, μέσω του πρέσβη
37. .........................................................................................
38. μας, Αλέξανδρο Φίλωνα προς το βοηθό υπουργό
39. ..............................................................................
40. Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών, Μαρκ Γκρόσμαν.
41. ..........................................................................................))
42. *Κώστας Λαλιώτης, Με αυτό το δημοσίευμα ((παύση)) κάποιοι κύκλοι
43. Υπουργός ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.* ((παύση)) θέλουν ((παύση)) να: ((παύση)) βάλουν σε
44. κίνηση ((παύση)) σκοτεινά ((παύση)) παιχνίδια, εις βάρος
45. ((παύση)) της Ελλάδας (.) εις βάρος της δημοκρατίας
46. ((παύση)) και:: ((παύση)) εις βάρος του ΠΑΣΟΚ.
48. *‘ΘΡΙΛΕΡ’ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ*
49. Ρεπόρτερ 1 Μετά τη θύελλα των αντιδράσεων στην Ελλάδα
50. ((μουσική ............................................................
51. ακολούθησε ολονύκτιο θρίλερ μεταξύ κυβερνητικών και
52. ...........................................................................................
53. Αμερικανών αξιωματούχων. Ο Αμερικανός πρέσβης στη
54. ...........................................................................................
55. χώρα μας Νίκολας Μπερνς, μετά από εντολή του Λευκού
56. .............................................................................................
57. Οίκου, πήρε τηλέφωνο το Δημήτρη Ρέππα επιχειρώντας να
58. ..............................................................................................
59. τα μπαλώσει (.) και επανέλαβε (.) ότι οποιοσδήποτε
60. ...................................................................................
61. υπαινιγμός είναι αβάσιμος, και δεν ανταποκρίνεται στη
62. ........................................................................................
63. πραγματικότητα. Να χαμηλώσει τους τόνους (.) επιχείρησε
64. ..............................................................................................
65. άλλωστε και ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Τζέιμς
66. ..............................................................................................
135
67. Ρούμπιν.
68. ............))
69. *Σήφης Βαλυράκης, Θα πρέπει να υπάρχει (.) προσέγγιση (.) σοβαρότητας και
70. Πρώην Υπουργός υπευθυνότητας (.) και απ’ αυτήν την κυβέρνηση των
71. Δημόσιας Τάξης* Ηνωμένων Πολιτειών, και βεβαίως, κι από την
72. διπλωματική της αντιπροσωπεία (.) εδώ, και όχι να:
73. παρακολουθούμε τέτοια φαινόμενα γελοιότητας. Είναι
74. αστείο: να επανερχόμαστε ((παύση)) και να (.) επιχειρούμε
75. μικροπολιτική αξιοποίηση (.) στο να (.) α: ρίχνομ’ ένα
76. τέτοιο πρόβλημα στη πλάτη κάποιου συγκεκριμένου
77. κόμματος με καθαρά (.) πολιτική στόχευση.
78. Ρεπόρτερ 1 Το ρεπορτάζ της εφημερίδας εμφανίζεται σε μία
79. ((μουσική .............................................................
80. συγκεκριμένη στιγμή. Λίγες μέρες δηλαδή πριν από την
81. ..........................................................................................
82. έλευση Κλίντον στη χώρα μας, γεγονός που κάνει πολλούς
83. ...............................................................................................
84. υπουργούς και στελέχη του ΠΑΣΟΚ (.) να διερωτώνται για
85. ...............................................................................................
86. τις σκοπιμότητες που μπορεί να έχουν τέτοιου είδους
87. ......................................................................................
88. δημοσιεύματα.
89. .....................))
90. *Παναγιώτης Κρητικός, Το δημοσίευμα ((παύση)) αποτελεί ((παύση)) αναμάσημα
91. Αντιπρόεδρος Βουλής* (.) αμερικάνικης τσίχλας ((παύση)) που προκαλεί και αηδία,
92. και οργή, και αγανάκτηση.
93. *Στέλιος Παπαθεμελής, Το δημοσίευμα είναι προβοκατόρικο, αναμασάει
94. Βουλευτής ΠΑΣΟΚ* χιλιοειπωμένα πράγματα, τα οποία η: αμερικανική
95. κυβέρνηση, και οι υπηρεσίες της (.) τουλάχιστον στη
96. περίοδο της υπουργείας μου (.) δεν τα επαναλάμβαναν, τα
97. είχανε ξεχάσει.
99. *ΠΟΥ ΣΤΟΧΕΥΕΙ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑ*
136
100. Ρεπόρτερ 1 Από το πρωί στη Βουλή, υπουργοί, βουλευτές, και στελέχη
101. ((μουσική ...............................................................................
102. του κυβερνώντος κόμματος (.) αναζητούσαν τη
103. ...........................................................................
104. σκοπιμότητα του δημοσιεύματος, και εκτιμούσαν (.) ότι
105. ..........................................................................................
106. πρόκειται για πιέσεις της αμερικανικής κυβέρνησης,
107. ....................................................................................
108. προκειμένου να υπογράψει με την ελληνική κυβέρνηση
109. .........................................................................................
110. συμφωνία (.) για τη πάταξη της τρομοκρατίας, όπου (.) η Σι
111. ...............................................................................................
112. Άι Έι και το Εφ Μπι Άι (.) θα είχαν το πρώτο λόγο.
113. ..............................................................................))
114. *Γιώργος Ρωμαίος, Είναι ((παύση)) καθαρά πολιτική κίνηση ((παύση)) ε:
115. Πρώην Υπουργός κατευθυνόμενη από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ (.) κι όχι απ’ την
116. Δημόσιας Τάξης* εφημερίδα ((παύση)) και:: συνδέεται με το: ταξίδι του
117. προέδρου Κλίντον στη Ελλάδα. Έχει: (.) σχέση ((παύση))
118. με την: ε: επιμονή ((παύση)) των Ηνωμένων Πολιτειών για
119. μία συμφωνία ((παύση)) αντιμετώπισης της τρομοκρατίας
120. (.) συμφωνία η οποία (.) ουσιαστικά ((παύση)) παραχωρεί
121. (.) έτσι που τουλάχιστον θέλουν ((παύση)) παραχωρεί (.)
122. κυριαρχικά δικαιώματα ((παύση)) της χώρας μας, εξουσίες
123. (.) κρατικές της αστυνομίας ((παύση)) στο Εφ Μπι Άι και
124. σε άλλες ε: αμερικανικές υπηρεσίες,
125. *Δημήτρης Αποστολάκης, Νομίζω πως είν’ ένα παιχνίδι που έχει: άλλους στόχους.
126. Υφυπουργός Εθνικής Άμυνας*
127. Ρεπόρτερ 2 Ποιοι είν’ αυτοί [κατά τη γνώμη σας;]

128. Ρεπόρτερ 3 [Συνδέεται με την]: ε:: (.) παρουσία
130. [του (..........;)]
131. ((>>)) [Ε::] δεν: ξέρω αν είναι/συνδέεται με την:/ε είναι πολύ
132. δύσκολο ’γώ να το πω, πάντως ((παύση)) οπωσδήποτε, δεν
133. έχουν καμιά βάση:, δεν έχουν καμιά σχέση με τη
137
134. πραγματικότητα (.) και: μάλλον ε: οι ίδιοι: θα πρέπει να

135. σκεφτούν τη σοβαρότητά τους.
136. Ρεπόρτερ 1 Αίσθηση προκάλεσε όμως και η δήλωση του Κωνσταντίνου
137. ((μουσική ................................................................................
138. Μητσοτάκη. Μία δήλωση (.) με πολλούς αποδέκτες.
139. ..................................................................................))
140. *Κωνσταντίνος Τις απόψεις μου για τη τρομοκρατία τις έχω διατυπώσει με
141. Μητσοτάκης, καθαρότητα και σαφήνεια επανειλημμένως. ((παύση)) Και
142. Επίτιμος φυσικά δεν άλλαξαν. Αντίθετα, ενισχύθηκαν (.) με όσα
143. Πρόεδρος Ν.Δ.* βλέπουμε και συμβαίνουν το τελευταίο καιρό. Αλλά δε
144. νομίζω ότι η συζήτηση για τη τρομοκρατία αυτή την ώρα
145. είν’ επίκαιρη και ωφελεί,
146. Ρεπόρτερ 1 Ο εκπρόσωπος της Νέας Δημοκρατίας, Άρης
147. ((μουσική .........................................................
148. Σπηλιωτόπουλος, επεσήμανε (.) ότι το πρόβλημα της
149. .....................................................................................
150. τρομοκρατίας είναι υπαρκτό (.) αλλά τα δημοσιεύματα θα
151. ............................................................................................
152. έπρεπε πρώτα (.) να είχαν τεκμηριωθεί με συγκεκριμένα
153. ..........................................................................................
154. στοιχεία.
155. ............))
156. *Άρης Σπηλιωτόπουλος, Όσον αφορά το ζήτημα της τρομοκρατίας (.) εμείς έχουμε
157. Εκπρόσωπος και την βούληση (.) και την επιθυμία (.) για να μπορέσουμε
158. Τύπου Ν.Δ.* να καταπολεμήσουμε το μεγάλο αυτό πρόβλημα.
159. *Γιώργος Εγώ περίμενα το: κομμάτι αυτό, δεν ήξερα αν θα ’ρθει απ’
160. Καρατζαφέρης, την Ουάσιγκτον Ποστ ή κάπου αλλού. ((παύση)) Το
161. Βουλευτής Ν.Δ.* συνδέω άμεσα, κάθετα, οριζόντια, (για να) χρησιμοποιήσω
162. μια φρασεολογία του ΠΑΣΟΚ (.) με την ερώτηση που ’χα
163. κάνει πριν ένα μήνα. Γιατί ο πρωθυπουργός κύριος Σημίτης
164. (.) είδε το κύριο Τσεκούρα. Είπα τότε (.) ότι ήταν εν όψει
165. του ταξιδιού του κυρίου Κλίντον. Τώρα, πληρώνουν τις
166. αμαρτίες.
138
167. Ρεπόρτερ 1 Έντονες αντιδράσεις υπήρξαν και από τα υπόλοιπα

168. ((μουσική .................................................................
169. κόμματα της αντιπολίτευσης.
170. .............................................))
171. Ομιλητής-1 Αποτελούν ε: ((παύση)) κατευθυνόμενες διαδόσεις, εν όψει
172. της έλευσης του κυρίου Κλίντον στην Ελλάδα ((παύση))
173. για να τρομοκρατήσει τη κυβέρνηση ((παύση)) και να::
174. δεχθεί να υπογράψει τη γνωστή ((παύση)) διακρατική
175. συμφωνία για την πάταξη δήθεν της τρομοκρατίας,
176. *Φώτης Κουβέλης, Πρόκειται για το προανάκρουσμα των πιέσεων που θα
177. Βουλευτής ΣΥΝ* δεχθεί ο κύριος Σημίτης και η κυβέρνηση αλλά και η χώρα
178. ολόκληρη ((παύση)) από τον: Μπιλ Κλίντον, που πρόκειται
179. να μας επισκεφτεί.
180. *Μάκης Μαΐλης, Τους Αμερικανούς τους βολεύει η ύπαρξη της Δεκαεπτά
181. Μέλος Π.Γ. ΚΚΕ* Νοέμβρη. Απορούμε που η κυβέρνηση ((παύση))
182. πανηγυρίζει για τη δήθεν διάψευση του δημοσιεύματος
183. ((παύση)) ενώ γνωρίζει ότι αυτό είναι δουλειά της
184. αμερικανικής κυβέρνησης.
139
20. STAR [4.11.99]

1. Παρουσιαστής Άρχισαν από τώρα τα δυσάρεστα παρατράγουδα της
2. επίσκεψης Κλίντον στην Ελλάδα. Το τρόμο σκόρπισε τα
3. ξημερώματα μία ισχυρή έκρηξη σε αντιπροσωπεία
4. αυτοκινήτων στους Αμπελοκήπους. Την ευθύνη για το
5. χτύπημα ανέλαβε με τηλεφώνημα στο Σταρ (.) μία
6. πρωτοεμφανιζόμενη αναρχική ομάδα. Όμως και το
7. απόγευμα άγνωστοι τοποθέτησαν εμπρηστικό μηχανισμό
8. (.) στο πολιτικό γραφείο του πρώην υπουργού Δημοσίας
9. Τάξεως Θεόδωρου Αναγνωστόπουλου, που βρισκόταν εκεί
10. με τους συνεργάτες του.
11. *‘ΚΑΛΩΣΟΡΙΣΜΑ’ ΜΕ ΓΚΑΖΑΚΙΑ*
12. Ρεπόρτερ Στο στόχαστρο βομβιστών βρέθηκ’ ο πρώην υπουργός
13. Δημόσιας Τάξης Θόδωρος Αναγνωστόπουλος. Άγνωστος ή
14. άγνωστοι δράστες (.) τοποθέτησαν αυτοσχέδιο εμπρηστικό
15. μηχανισμό στο πολιτικό του γραφείο, στο τέταρτο όροφο
16. κτιρίου στην οδό Βουκουρεστίου ένα, στη στοά
17. Σπυρομήλιου.
18. *Θόδωρος Θα εξερρηγνύετο, θα έκανε κάποια σοβαρή ζημιά:, κι αν
19. Αναγνωστόπουλος, υπήρχε και κανάς άνθρωπος ((παύση)) μπορεί να τον
20. Πρώην Υπουργός χτύπαγε επικίνδυνα. Εγώ όπως ξέρετε: ((παύση)) έχω
21. Δημόσιας Τάξης* πολλές φορές δεχθεί παρόμοια πράματα ((παύση)) όχι
22. ακριβώς °έτσι° ((παύση)) ενέργειες, απειλές (.) ποικίλα
23. τέτοια ((παύση)) δε με πολύ: (.) πτοούν.
24. Ρεπόρτερ Ο μηχανισμός που ήταν μέσα σε μια χαρτοσακούλα φαστ
25. φουντ (.) είχε τοποθετηθεί ακριβώς έξω από τη πόρτα των
26. γραφείων του πρώην υπουργού. Την αυτοσχέδια βόμβα (.)
27. εντόπισ’ ένας συνεργάτης του κυρίου Αναγνωστόπουλου,
28. που έτυχε να βγαίνει από το πολιτικό γραφείο. Ο
29. συνεργάτης του πρώην υπουργού Δημόσιας Τάξης είδε από
30. τη σακούλα να εξέχει κάτι σαν φυτίλι, που προφανώς (.)
31. δεν πρόλαβε ν’ ανάψει ο άγνωστος δράστης ή οι δράστες,
32. και αμέσως (.) ειδοποίησε την αστυνομία. Στην Άμεση
140
33. Δράση (.) σήμανε συναγερμός, κι ο πρώην υπουργός με

34. τους τέσσερις συνεργάτες του (.) εγκατέλειψαν άρον άρον
35. τα γραφεία. Η ώρα (.) ήταν τέσσερις το απόγευμα, κι η
36. οδός Βουκουρεστίου κατακλύστηκε από δεκάδες
37. περιπολικά, κι οι αστυνομικοί εκκένωσαν το κτίριο.
38. Απομάκρυναν τον κόσμο από διπλανά καταστήματα, και
39. διέκοψαν τη κυκλοφορία των αυτοκινήτων. ((πλάνα από
40. την κινητοποίηση των αστυνομικών – ακούγεται ένας
41. αστυνομικός από το κέντρο επιχειρήσεων της αστυνομίας να
42. δίνει οδηγίες από τον ασύρματο)) Στις πέντε το απόγευμα, οι
43. πυροτεχνουργοί της αστυνομίας εξουδετέρωσαν το
44. μηχανισμό, και όπως διαπιστώθηκε αποτελείτο από
45. τέσσερα γκαζάκια, ένα μπουκαλάκι ασετόν, φυτίλι, και
46. τρεις κροτίδες.
47. *Θόδωρος Αυτό είναι μία::/ένα ενδεχόμενο. ((παύση)) Να
48. Αναγνωστόπουλος, δημιουργηθεί ένα κλίμα: φόβου, ανησυχίας, εν όψει της
49. Πρώην Υπουργός ελεύσεως του Αμερικανού προέδρου. ((παύση)) Αλλά
50. Δημόσιας Τάξης* εκτιμώνται >δεν είν’< τίποτα το σοβαρό.
51. Ρεπόρτερ Στόχος όμως εμπρηστών έγινε στις τρεις και μισή τα
52. ξημερώματα η αντιπροσωπεία αυτοκινήτων της Ρενό στους
53. Αμπελόκηπους. Οι δράστες (.) τοποθέτησαν γκαζάκια και
54. στουπιά με βενζίνη (.) κάτω από σταθμευμένα αυτοκίνητα.
55. *Κυριακούλης Εδώ: πρόκειται για: εμπρηστική ενέργεια, βρέθηκαν
56. Κυριακουλέας,Υποπυραγός* γκαζάκια:: στο πάρκινγκ της αντιπροσωπείας,
57. Ρεπόρτερ Από την έκρηξη (.) ένα αυτοκίνητο τυλίχτηκε στις φλόγες
58. και καταστράφηκε ολοσχερώς, ενώ έξι ακόμη (.)
59. υπέστησαν υλικές ζημιές. Την ευθύνη ανέλαβε με
60. τηλεφώνημα η πρωτοεμφανιζόμενη αναρχική ομάδα
61. Αντικρατική Δράση (.) λέγοντας ότι η επίθεση ήταν ένα
62. καλωσόρισμα στον Μπιλ Κλίντον.
141
21. STAR [4.11.99]

1. *ΤΗΝ ΕΣΦΑΞΕ*
2. Παρουσιαστής Το τυφλό ερωτικό πάθος οδήγησ’ έναν άντρα πενήντα
3. χρόνων να διαπράξει ένα φρικτό έγκλημα, στο κέντρο της
4. Αθήνας. Εκτός εαυτού ο δολοφόνος (.) εισέβαλε στα
5. γραφεία της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού, και
6. μαχαίρωσε μία υπάλληλο επειδή εκείνη διέκοψε το δεσμό
7. που είχε μαζί του. Την άτυχη γυναίκα προσπάθησε να
8. σώσει ο ολυμπιονίκης Μπάμπης Χολίδης, που βρισκόταν
9. εκεί όμως δεν πρόλαβε να αφοπλίσει το δράστη.
10. Ρεπόρτερ 1 Πώς [αντιδράσατε;]
11. Ομιλητής-1 [ΤΙ ΝΑ ΜΕ ΔΕΙ ο] άνθρωπος ρε παιδιά: εδώ είναι::
12. τρε[λός, τι ήτανε, να πούμε.]
13. Ρεπόρτερ 2 [(.......................) τον τρά]βηξες,
14. * Ο ‘ΕΡΩΤΑΣ’ ΤΟΥ ΜΑΧΑΙΡΟΒΓΑΛΤΗ*
15. Ρεπόρτερ 3 Σοκαρισμένος από την άγρια σφαγή που έγινε μπρος τα
16. μάτια του ο ολυμπιονίκης Μπάμπης Χολίδης (.)
17. προσπαθούσε μάταια να εξηγήσει τους λόγους, που
18. όπλισαν το χέρι του πενηντάχρονου δράστη. Η ρωμαλέα
19. ψυχή του αθλητή (.) ράγισε, όταν αντίκρισε τη συνάδελφό
20. του Ευαγγελία Νικολάκου (.) αιμόφυρτη στα αδίστακτα
21. χέρια (.) του πρώην εραστή της, Θεοχάρη Στυλιανού.
22. ((πλάνα από τον τόπο της επίθεσης)) Ήτανε δέκα λεπτά
23. μετά τη μία το μεσημέρι όταν ο πενηντάχρονος Στυλιανού
24. (.) περνούσε το κατώφλι της Γενικής Γραμματείας
25. Αθλητισμού στην οδό Πανεπιστημίου εικοσπέντε στο
26. κέντρο της Αθήνας. Στα χέρια, κρατούσε ένα μπουκάλι
27. ουίσκι και μέσ’ απ’ το σακάκι, στη ζώνη, είχε περασμένο
28. ένα μαχαίρι. Ήτανε θολωμένος από ερωτικό πάθος. Η
29. απόρριψη από την πρώην αγαπημένη του Ευαγγελία (.) τον
30. είχε τρελάνει. Είχε πάρει την απόφαση να τη σκοτώσει και
31. μετά να αυτοκτονήσει. Η άτυχη γυναίκα εκείνη την ώρα (.)
32. ήταν μόνη στο γραφείο της.
33. *Γιώργος Κωστάκος, Εκείνη τη στιγμή: από ό,τι: (.) φαίνεται ήταν μόνη της.
142
34. Γενικός Διευθυντής Μέσα συστεγάζεται με μια κυρία Παπαθανασίου η οποία:

35. Αθλητισμού* απουσίαζε. Δεν ήτανε μέσα.
36. Ρεπόρτερ 3 Ήταν σκεφτική, κι άνοιξε τη καρδιά της στην υπάλληλο
37. του κυλικείου.
38. *ΣΤΟΝ ΑΝΑΚΡΙΤΗ Η ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ*
39. Ομιλήτρια-2 Ε αγχωμένη μου είπε είμαι,
41. Ομιλήτρια-2 για: οικογενειακά προβλήματα.
42. Ομιλήτρια-3 Την έβλεπα έτσι εκ[νευρισμένη.]
43. Ρεπόρτερ 4 [(..................].....)
44. Ομιλήτρια-3 Ήτανε. Ήτανε. Έτσι ήτανε λίγο στη τσίτα. Ήτανε.
45. Ρεπόρτερ 3 Ο δράστης (.) άνοιξε τη πόρτα, έβγαλε το μαχαίρι, και
46. όρμησε στην ανυπεράσπιστη γυναίκα. Οι κραυγές πόνου (.)
47. πάγωσαν το αίμα των υπαλλήλων. Ο Μπάμπης Χολίδης,
48. όταν κατάλαβε τι γινόταν, έπεσε πάνω στο δράστη
49. προσπαθώντας να τον ακινητοποιήσει. Ο Θεοχάρης
50. Στυλιανού (.) είχε ήδη στρέψει το μαχαίρι στον εαυτό του.
51. *Μπάμπης Χολίδης, Φωνά:ζανε απ’ έξω και πήγαμε εκεί. Και την βλέπω και τη
52. Ολυμπιονίκης* χτύπαγε έτσι: α: ήταν από κάτω, και τη χτύπαγε με
53. το[: μαχαίρι.]
59. Ρεπόρτερ 3 Μητέρα δύο παιδιών, πριν από μερικά χρόνια, είχε χωρίσει
60. ώσπου γνώρισε τον Θεοχάρη Στυλιανού. Η σχέση τους
61. όμως (.) δεν είχε μέλλον και η γυναίκα επέλεξε το χωρισμό.
62. Ο Θεοχάρης όμως (.) δεν ήθελε να το πιστέψει. Όσο
63. περνούσαν οι μέρες η στάση του δράστη γίνονταν ολοένα
64. και πιο φορτική. Μάλιστα η άτυχη γυναίκα (.) αναγκάστηκε
65. να υποβάλει και δύο μηνύσεις, για παρενόχληση και
66. απειλή. Η τελευταία μήνυση (.) έγινε πριν από δύο ημέρες
143
67. στο αστυνομικό τμήμα της Ακροπόλεως. Ήτανε μια κίνηση

68. απελπισίας καθώς η ίδια (.) προαισθανόταν ότι κάτι κακό
69. θα συνέβαινε. Δράστης και θύμα μεταφέρθηκαν με
70. ασθενοφόρο στον Ευαγγελισμό. Η άτυχη γυναίκα (.)
71. εισήχθη αμέσως στο χειρουργείο όμως, παρά τις
72. προσπάθειες των γιατρών, έχασε τη μάχη λίγο μετά τις
73. πέντε το απόγευμα.
144
22. STAR [4.11.99]

1. Παρουσιαστής Ανάστατοι είναι οι κάτοικοι της Κυπαρισσίας καθώς τα
2. ξημερώματα μία ισχυρή σεισμική δόνηση μεγέθους 4,9
3. βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ (.) ταρακούνησε τη περιοχή
4. τους. Η σεισμική δραστηριότητα των τελευταίων ημερών
5. προβληματίζει έντονα τους σεισμολόγους, οι οποίοι
6. εμφανίζονται επιφυλακτικοί. Σήμερα μάλιστα, ο
7. σεισμολόγος ερευνητής Γεράσιμος Παπαδόπουλος (.)
8. παρουσίασε μία μελέτη σύμφωνα με την οποία στην
9. Ελλάδα (.) υπάρχουνε πλέον περιοχές ώριμες να δώσουνε
10. ισχυρούς σεισμούς.
11. *ΥΠΟΨΙΕΣ ΓΙΑ ΣΕΙΣΜΟ*
12. Ρεπόρτερ 1 Η σεισμική διέγερση που παρατηρείται τις τελευταίες
13. ημέρες στη χώρα μας (.) κάνει τους σεισμολόγους
14. επιφυλακτικούς. Κάποιοι μάλιστα υποστηρίζουν ότι έχουμε
15. ξεπεράσει έστω και λίγο το μέσο όρο σεισμικότητας. Τα
16. ξημερώματα στις τέσσερις και οκτώ πρώτα λεπτά, ο
17. Εγκέλαδος χτύπησε τη πόρτα των κατοίκων της Δυτικής
18. Πελοποννήσου. Μια σεισμική δόνηση 4,9 Ρίχτερ με
19. επίκεντρο στο θαλάσσιο χώρο του κόλπου της Κυπαρισσίας
20. (.) ανησύχησε τους κατοίκους.
21. Ομιλήτρια-1 Σηκώθηκ’ απάνω ((παύση)) σαν την παλαβή, ((γελά))
22. Ομιλητής-2 Ευτυχώς που ήταν στ’ θάλασσα.
23. Ρεπόρτερ 2 Ευτυχώς;

24. Ομιλητής 2 Ευτυχώς.
25. Ομιλητής-3 Ο φόβος δε σταματάει ποτέ στον άνθρωπο. ((παύση))
26. Πάντοτε υπάρχει ο φόβος. Για δε ξέρεις (.) πότε θα είναι
27. ((παύση)) ο μεγάλος, και πότε είναι ο μικρός.
28. *Γιώργος Σταυρακάκης, Όταν συμβαίνουν: ε σεισμοί σε μία περιοχή ε: μέσα σε
29. Δ/ντης Γεωδυναμικού μικρά χρονικά διαστήματα, ο σεισμολόγος πάντοτε έχει μία
30. Ινστιτούτου Αθηνών* επιστημονική ανησυχία. Πρακτικά όμως, για το κόσμο
31. αυτό δε σημαίνει τίποτα. Διότι ο σημερινός σεισμός έγινε
32. στον Κυπαρισσιακό κόλπο ((παύση)) όπου: ((παύση))
145

35. Ρεπόρτερ 1 Λίγο πριν τις έντεκα, άλλη μία σεισμική δόνηση μεγέθους
36. 3,9 Ρίχτερ (.) έγινε αισθητή στη περιοχή της Ευρυτανίας.
37. *Γεράσιμος Νομίζω ότι θα πρέπει να υπάρξει μία επιφυλακτικότητα
38. Παπαδόπουλος, από μέρους των επιστημόνων, και μία εξαιρετική προσοχή
39. Σεισμολόγος- ((παύση)) όχι: αποκλειστικά για την ιδιαίτερη περιοχή
40. Ερευνητής* ((παύση)) αλλά γενικότερα ((παύση)) με την έννοια ότι: ε
41. τις τελευταίες μέρες έχουμε: ε <αρκετές> (.) δονήσεις, σε
42. διάφορα σημεία του ελλαδικού χώρου με μεσαία μεγέθη
43. ((παύση)) και αυτό είναι που θα πρέπει να προσεχθεί πάρα
44. πάρα πολύ από τους επιστήμονες.
45. Ρεπόρτερ 1 Η σεισμική διέγερση που παρατηρείται στη χώρα μας
46. συζητιέται και στα πηγαδάκια των σεισμολόγων που
47. παρακολουθούν το διεθνές συνέδριο που γίνεται στην
48. Αθήνα αυτές τις ημέρες. Αρκετοί από τους επιστήμονες
49. είναι πλέον πεπεισμένοι ότι ο μεγάλος σεισμός της
50. Τουρκίας (.) επιτάχυνε τις διαδικασίες, και διήγειρε το
51. ρήγμα της Πάρνηθας, το οποίο, έτσι κι αλλιώς, ήταν ώριμο
52. χρονικά για να δώσει ένα μεγάλο σεισμό.
53. *Γεράσιμος Ο σεισμός έγινε είκοσι μήνες νωρίτερα απ’ ό,τι προέβλεπε
54. Παπαδόπουλος, θεωρητικά η προσομοίωση του σεισμικού κύκλου.
55. Σεισμολόγος- Πιστεύουμε λοιπόν ότι αυτό συνέβη εξαιτίας του σεισμού
56. Ερευνητής* της Τουρκίας,
57. Ρεπόρτερ 1 Ο σεισμολόγος ερευνητής Γεράσιμος Παπαδόπουλος
58. παρουσίασε στο συνέδριο μελέτη που κάνει σε όλη τη
59. χώρα, η οποία θα ολοκληρωθεί μέσα στον επόμενο χρόνο.
60. Η μελέτη βασίζεται στη προσομοίωση του σεισμικού
61. κύκλου και σύμφωνα με αυτήν, υπάρχουν δύο με τρεις
62. περιοχές στη χώρα εκτός της Αττικής, ώριμες πλέον να
63. δώσουν ισχυρούς σεισμούς.
64. ((Γεράσιμος Παίρνουμε αποτελέσματα, που μας δείχνουν ότι σε κάποιες
65. Παπαδόπουλος, περιοχές οι συνθήκες είναι πιο ώριμες, σε κάποιες άλλες
146
66. Σεισμολόγος- περιοχές οι συνθήκες είναι λιγότερο ώριμες. Αυτό είναι

67. Ερευνητής)) πάρα πολύ λογικό και πάρα πολύ φυσικό. Ε: εξάλλου, σε
68. μία χώρα σεισμογενή, όπως είμαστ’ εμείς, με έναν μέσον
69. όρο σεισμικότητας για σεισμούς των έξι Ρίχτερ ή και λίγο
70. μεγαλύτερο (.) ε: με:: μέσον όρο γύρω στο ένα χρόνο: ή και
71. στους δέκα μήνες (.) πολύ λογικό είναι (.) ε: πολύ συχνά να
72. έχουμε περιοχές οι οποίες είναι ήδη ώριμες.
73. Ρεπόρτερ 1 Η μελέτη αυτή δεν έχει παραδοθεί στην Επιτροπή
74. Εκτίμησης Σεισμικού Κινδύνου.
75. ((Γεράσιμος Η Επιτροπή Σεισμικού Κινδύνου νομίζω ότι δεν έδειξε και
76. Παπαδόπουλος, πολλά δείγματα σοβαρότητας, ιδίως με τη δεύτερη
77. Σεισμολόγος- πρόγνωση του κυρίου Βαρώτσου. ((παύση)) Θυμόμαστε
78. Ερευνητής)) όλοι, και νομίζω ότι είναι πολύ πρόσφατο, πως ο ένας
79. γύρναγε τις πλάτες στις κάμερες ((παύση)) πως ο δεύτερος
80. μας έλεγε ο θεός να βάλει το χέρι του (.) και πως ο τρίτος
81. χαζολογούσε λέγοντας δε ξέρουμε γιατί ήρθαμ’ εδώ.
82. Ρεπόρτερ 1 Στα λεγόμενα του κυρίου Παπαδόπουλου, δείτε πως
83. αντέδρασε ο διευθυντής του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου
84. Γιώργος Σταυρακάκης.
85. Ρεπόρτερ 2 Ο κύριος Παπαδόπουλος
86. [ε: είπε ότι έχει κάποια [[στοιχεία]]]
87. ((Γιώργος Σταυρακάκης, [Λοιπόν, γεια σας παιδιά. (Γεια σας.)]
88. Δ/ντης Γεωδυναμικού
89. Ινστιτούτου Αθηνών))
90. Ρεπόρτερ 3 [[Κύριε Σταυ]]ρακάκη,
91. μισό λεπτό.
92. Ρεπόρτερ 1 Οι σεισμολόγοι πάντως, βρίσκονται συνεχώς σε
93. εγρήγορση, αφού ένας σεισμός μπορεί να συμβεί ανά πάσα
94. στιγμή σε κάθε σημείο της χώρας.
147
23. STAR [4.11.99]

1. Παρουσιαστής Ένα ακόμα μακάβριο κεφάλαιο προστέθηκε στη τραγωδία
2. στο φέρι μπόουτ Σούπερ Φαστ 3, καθώς βρέθηκαν νεκροί
3. άλλοι τρεις Κούρδοι λαθρομετανάστες σε ειδική κρύπτη
4. φορτηγού. Ο αριθμός των νεκρών ανέβηκε στους
5. δεκατέσσερις, ενώ όσο ξετυλίγεται το κουβάρι αυτής της
6. υπόθεσης αποδεικνύεται ότι (.) αδίσταχτοι δουλέμποροι
7. αλωνίζουν στα λιμάνια κάτω από τη μύτη των αρχών. Το
8. Σούπερ Φαστ 3 κατέπλευσε στα ναυπηγεία του
9. Σκαραμαγκά και τώρα (.) οι εμπειρογνώμονες
10. αναλαμβάνουν να βρουν την άκρη του νήματος για το
11. φοβερό δυστύχημα.
12. *ΠΛΑΣΤΕΣ ΠΙΝΑΚΙΔΕΣ ‘ΚΑΒΑΤΖΑ’*
13. Ομιλητής-1 Κοιτάξτε εδώ. Φορτηγό διεθνών μεταφορών με χάρτινη
14. πινακίδα, άλλα νούμερα από έξω, άλλα από μέσα. Εάν είναι
15. δυνατόν (.) το φορτηγό αυτό (.) να μεταφέρει νόμιμα
16. προϊόντα.
17. Ρεπόρτερ 1 Αυτή είναι μια απ’ τις δεκάδες νταλίκες, που καθημερινά
18. περνούν μπροστά απ’ τα μάτια λιμενικών και τελωνειακών
19. στο λιμάνι της Πάτρας, με προορισμό την Ιταλία. Και
20. χρησιμοποιούνται απ’ το αδίστακτο κύκλωμα των
21. δουλεμπόρων, που στοιβάζουν μέσα σ’ αυτές Κούρδους
22. λαθρομετανάστες.
23. *Κώστας Καραντώνης, Και: εχθές που με ρωτήσατε:: σε: μια συνέντευξη που:
24. Περιφερειάρχης Π.Υ.* έδωσα (.) αν: ε:: (.) θα είναι κι άλλα άτομα μέσα, κανείς (.)
25. είχα πει ότι κανείς δε μπορεί ν’ αποκλείσει κάτι τέτοιο.
26. Ρεπόρτερ 1 Το πρωί, στο Σούπερ Φαστ 3, βρέθηκαν άλλοι τρεις νεκροί
27. λαθρεπιβάτες, μέσα σε ειδικά διαμορφωμένη κρύπτη
28. φορτηγού, που μεταφέρει πιπεριές. Και σε αυτό το φορτηγό
29. (.) οι πινακίδες σύμφωνα με πληροφορίες είναι πλαστές,
30. ενώ ο οδηγός Διαμαντής (Γιτζούλης) αναζητείται.
31. Ρεπόρτερ 2 Η πινακίδα ήταν πλαστή.
32. Ρεπόρτερ 3 Και είχε [τη σχετική] κρύπτη. Βρέθηκε μια σχετική κρύπτη
33. Ρεπόρτερ 2 [(...............)]
148
34. Ρεπόρτερ3 λέει.

35. ((παύση))
36. Ρεπόρτερ 2 (....[.............)]
37. Ρεπόρτερ 3 [Έχετε κά]τι υπόψη σας;
38. *Γιάννης Κρητικός, Ε ((παύση)) είναι πολύ πιθανό. Δε το ξέρω αυτό.
39. Εκπρόσωπος πλοιοκτήτριας
40. Εταιρίας*
41. Ρεπόρτερ 1 Οι αιχμές που άφησε χθες ο υπουργός Εμπορικής
42. Ναυτιλίας για συμμετοχή και λιμενικών στα κυκλώματα (.)
43. προκάλεσε την παρέμβαση του εισαγγελέα του
44. Ναυτοδικείου.
45. *Αποστόλης Κλάνος, Δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση ((παύση)) γιατί: //
46. Ανθυποπλοίαρχος Λ.Σ.*
47. Ρεπόρτερ1 // Τι
48. πε[ρίπτωση;]
49. ((>>)) [οι συναδ] (.) ε: περίπτωση συνδιαλλαγής με τους
50. συναδέλφους γιατί ((παύση)) οι: συνάδελφοι είναι τόσο
51. λίγοι στον αριθμό που: δεν είναι δυνατόν να ελέγξουν
52. ((παύση)) όλο το λιμάνι.
53. Ρεπόρτερ 4 Λίγο μετά τις δύο το μεσημέρι το Σούπερ Φαστ έφθασε
54. εδώ, στα ναυπηγεία Σκαραμαγκά, και αυτήν την ώρα τρία
55. ρυμουλκά βρίσκονται δίπλα του, προκειμένου να το
56. οδηγήσουν στη προβλήτα τρία.
57. Ρεπόρτερ 1 Στα ναυπηγεία του Σκαραμαγκά (.) θα παιχτεί η τελευταία
58. πράξη της τραγωδίας. Οι αγανακτισμένοι οδηγοί των
59. οχημάτων (.) αρνούνται να δώσουν τα κλειδιά ζητώντας
60. εγγυήσεις, ενώ το Σούπερ Φαστ 3 (.) παραμένει στη ράμπα,
61. μαζί με το μακάβριο φορτίο του.
62. Ομιλητής-2 Αυτοί μας δίνουνε το τιμόνι του καραβιού; ((παύση)) Εμείς
63. πως θα τα δώσουμε τα κλειδιά δηλαδή;
64. Ρεπόρτερ 1 Παρά το θόρυβο που έχει δημιουργηθεί, στο λιμάνι της
65. Πάτρας βρέθηκαν άλλοι δεκατρείς Κούρδοι, κρυμμένοι σε
66. βουλγαρική νταλίκα.
149
67. Ομιλητής-3 Υπάρχουν άλλοι Κούρδοι οι οποίοι τους ανοίγουνε,

68. μπαίνουνε οι άλλοι μέσα, κι οι απ’ έξω (.) κάποιοι: απ’
69. αυτούς μεταξύ τους, Κούρδοι, σου βγάζουν τη σφραγίδα τη
70. κολλάνε μ’ ένα υλικό:: (.) και κολλά και φαίνεται σα να
71. είναι πειραγμένη.
72. Ρεπόρτερ 1 Τις επόμενες ώρες αναμένεται να αρχίσει η εκφόρτωση των
73. οχημάτων (.) και να συνεχιστεί <η έρευνα για τον
74. εντοπισμό και τυχόν άλλων πτωμάτων.>
150
24. STAR [4.11.99]

1. Παρουσιαστής Συναρπαστικές εμπειρίες περιμένουν τους τρεις μαθητές
2. Λυκείου, που κληρώθηκαν σήμερα στη Τανάγρα, για να
3. πετάξουν με πολεμικά αεροσκάφη. Οι δέκα νεαροί που
4. ήταν υποψήφιοι δεν έκρυβαν μέχρι τη τελευταία στιγμή την
5. αγωνία και τη λαχτάρα τους για τη πτήση. Όσοι δε βγήκαν
6. τυχεροί από την <κληρωτίδα> (.) πήρανε μία γεύση από
7. περιπέτειες στους αιθέρες με Μιράζ 2000 και Εφ 1, στους
8. εξομοιωτές της Πολεμικής Αεροπορίας.
10. *‘ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ’ ΣΤΟΝ ... ΑΕΡΑ*
11. Ρεπόρτερ Οι δέκα μαθητές της τρίτης Λυκείου που πέρασαν το πρωί
12. τη πύλη της αεροπορικής βάσης της Τανάγρας (.) δεν
13. έκλεισαν μάτι όλη τη νύχτα. Αγωνία, καρδιοχτύπι,
14. ανεβασμένοι σφυγμοί, όχι όμως για μαθητικές εξετάσεις,
15. αλλά για το αν θα καταφέρουν να κληρωθούν, και να \
16. πετάξουν τελικά με πολεμικό αεροσκάφος. Το όνειρο της
17. ζωής τους. Μία ευκαιρία που τους δίνει φέτος για πρώτη
18. φορά η Πολεμική Αεροπορία, με αφορμή τη γιορτή του
19. προστάτη της Αρχάγγελου Μιχαήλ. ((πλάνα από την
20. κλήρωση)) Ο Καβάκης Κώστας από το Σχηματάρι θα είναι
21. ο μεγάλος τυχερός που θα απολαύσει το Σάββατο την
22. μαγεία του ουρανού, με το υπερσύγχρονο μαχητικό της
23. Πολεμικής Αεροπορίας, Μιράζ 2000. ((πλάνα από την
24. κλήρωση και το αεροδρόμιο της Τανάγρας)) Πιλότος θα
25. είναι ο διοικητής της 331 μοίρας παντός καιρού,
26. αντισμήναρχος Ευάγγελος Κώνστας. Αλλά και οι άλλοι δύο
27. μαθητές, ο Ανδρέας Ιωάννου και ο Τζίτζος Παναγιώτης,
28. που θα πετάξουν με εκπαιδευτικό τύπου Ταφ 37 (.) δεν
29. έκρυβαν τον ενθουσιασμό τους.
30. *Κώστας Καβάκης, Τώρα που μιλά:ω αγωνία έχω ((παύση)) θα δούμε. Θα
31. Μαθητής Γ Λυκείου* δούμε: πάνω στη πτήση.
32. * Ανδρέας Ιωάννου, Υπέροχα. Ήθελα:: από καιρό να γίνει: κάτι τέτοιο,
151
33. Μαθητής Γ Λυκείου* εκπληρώθηκε ένα όνειρο,

34. *Παναγιώτης Τζίτζος, Έχω πολύ (τρακ) που: κληρώθηκα ((παύση)) ε πιστεύω να
35. Μαθητής Γ Λυκείου* ’ναι: πολύ φανταστική η: (.) στη πτήση.
36. Ρεπόρτερ 1 Ο οικοδεσπότης, διοικητής της 114 πτέρυγας μάχης, δίνει
37. τη δική του συμβουλή στους ιπτάμενους μαθητές.
38. *Ευάγγελος Βερονικάτης, Να προσέξουν αυτή καθ’ εαυτή τη πτήση. Τη γοητεία της
39. Σμήναρχος* πτήσης και να την απολαύσουν σε όλο της το μεγαλείο.
40. ((παύση)) Από την απο/απ’ την απογείωση μέχρι τη
41. προσγείωση.
42. ((πλάνα από πτήσεις πολεμικών αεροσκαφών))
43. Ρεπόρτερ 1 Και οι τρεις (.) θα είναι πάντως όπως μας είπαν (.)
44. υποψήφιοι για τη σχολή Ικάρων. Λίγο νωρίτερα, και οι
45. δέκα μαθητές (.) πέρασαν από εξονυχιστικές ιατρικές
46. εξετάσεις. Για να πετάξει κάποιος με πολεμικό αεροσκάφος
47. πρέπει να είναι απόλυτα υγιής. Ακόμη κι ένα κρυολόγημα
48. μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα. Γι’ αυτό οι
49. συμβουλές που πήραν (.) είναι να προσέχουν πολύ αυτές τις
50. ημέρες. ((πλάνα από τη συνομιλία των πιλότων με τους
51. μαθητές)) Όμως ακόμη και οι υποψήφιοι που δεν
52. κατάφεραν τελικά να ζήσουν λίγες ώρες το όνειρο (.)
53. πέρασαν από εξομοιωτές Μιράζ 2000 και Μιράζ Εφ 1.
54. ((πλάνα από τις εικονικές πτήσεις)) Με τη στολή του
55. πιλότου μπήκαν στον εξομοιωτή, και έζησαν μια
56. διαφορετική εμπειρία. ((πλάνα από τις εικονικές πτήσεις)) Η
57. πτήση με τον εξομοιωτή Μιράζ 2000 δεν είναι βέβαια μια
58. πραγματική πτήση αλλά μια εικονική. Ωστόσο είναι
59. ιδιαίτερα εντυπωσιακή. Άλλωστε οι πιλότοι της Πολεμικής
60. Αεροπορίας (.) πριν μπουν σε μια πραγματική πτήση στον
61. αέρα εκπαιδεύονται αρκετές ώρες εδώ. Ανάλογες πτήσεις
62. μαθητών με πολεμικά αεροσκάφη θα γίνουν αύριο από τα
63. αεροδρόμια της Θεσσαλονίκης, του Αράξου, και της
64. Καλαμάτας.
152
25. STAR [5.11.99]

1. *ΕΚΡΗΚΤΙΚΗ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ*
2. Παρουσιαστής Τα ξημερώματα άγνωστοι τοποθέτησαν βόμβα σε πρατήριο
3. γνωστής αμερικανικής εταιρείας αθλητικών ειδών στο
4. Παλαιό Φάληρο. Η αστυνομία θεωρεί υπεύθυνη την
5. οργάνωση Επαναστατικοί Πυρήνες, ενώ η βόμβα
6. εξουδετερώθηκε με ελεγχόμενη έκρηξη.
7. *ΕΚΡΗΚΤΙΚΗ ‘ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ’ ... *
8. Ρεπόρτερ Δέκα λεπτά πριν απ’ το χρονικό όριο που ’χαν προσδιορίσει
9. οι ίδιοι οι δράστες για την έκρηξη της βόμβας (.) οι
10. πυροτεχνουργοί της αστυνομίας προχώρησαν στην
11. εξουδετέρωσή της, με τη βοήθεια του ειδικού ρομπότ.
12. Όπως διαπιστώθηκε αργότερα, ο εκρηκτικός μηχανισμός (.)
13. ήταν μεγάλης ισχύος καθώς οι τρομοκράτες (.) είχαν
14. χρησιμοποιήσει ως εκρηκτική ύλη (.) ένα κιλό
15. αμμωνιοδυναμίτιδα, ποσότητα αρκετή (.) για να
16. προκαλέσει εκτεταμένες ζημιές. ((πλάνα από την
17. εξουδετέρωση του εκρηκτικού μηχανισμού)) Οι δράστες στο
18. χτύπημά τους (.) επέλεξαν το πρατήριο γνωστής
19. αμερικανικής εταιρείας αθλητικών ειδών, που βρίσκεται
20. στη συμβολή των οδών Ελευθερίου Βενιζέλου και
21. Μετσόβου, στη Νέα Σμύρνη. Οι βομβιστές, αγνοώντας τα
22. μέτρα φύλαξης σε αμερικανικούς στόχους, πλησίασαν
23. απαρατήρητοι την εταιρεία αθλητικών ειδών, και
24. τοποθέτησαν τον εκρηκτικό μηχανισμό στο σύστημα
25. εξαερισμού. Η ενέργειά τους έρχεται να προστεθεί στις δύο
26. επιθέσεις εναντίον της αντιπροσωπείας αυτοκινήτων Ρενό,
27. και στο πολιτικό γραφείο του πρώην υπουργού Δημόσιας
28. Τάξης, Θόδωρου Αναγνωστόπουλου, ως αντίδραση στην
29. επίσκεψη του Αμερικανού προέδρου στην Ελλάδα. ((πλάνα
30. από την περιοχή)) Λίγο πριν από τις τρεις τα ξημερώματα,
31. άγνωστος τηλεφώνησε σε τηλεοπτικό σταθμό και
32. απογευματινή εφημερίδα, και προειδοποίησε για την
33. επικείμενη βομβιστική ενέργεια. Ο άγνωστος (.) δεν
153
34. ανέφερε οργάνωση, και προσδιόρισε την έκρηξη στις

35. τέσσερις το πρωί. Μόλις ενημερώθηκε η αστυνομία,
36. σήμανε αμέσως συναγερμός. Η εντολή που δόθηκε από την
37. ηγεσία στους αστυνομικούς της Αντιτρομοκρατικής
38. Υπηρεσίας, και τους πυροτεχνουργούς (.) ήταν να
39. εξουδετερωθεί η βόμβα πάση θυσία πριν εκραγεί, κατά
40. παράβαση των κανόνων ασφαλείας, που ισχύουν σε τέτοιες
41. περιπτώσεις. Το πρώτο περιπολικό της Άμεσης Δράσης που
42. έφτασε στο σημείο (.) είδε ένα ύποπτο αντικείμενο δίπλα
43. στο μηχανισμό του ερκοντίσιον. Αμέσως οι αστυνομικοί (.)
44. απέκλεισαν το χώρο. Στις τέσσερις παρά δέκα τα
45. ξημερώματα, οι πυροτεχνουργοί της αστυνομίας με το
46. ειδικό ρομπότ (.) πραγματοποίησαν ελεγχόμενη έκρηξη,
47. εξουδετερώνοντας τη βόμβα. Ο εκρηκτικός ωρολογιακός
48. μηχανισμός ήταν τοποθετημένος σε μεταλλικό κουτί κι
49. αποτελείτο (.) από ένα κιλό εκρηκτικής ύλης, πυροκροτητή
50. και μπαταρία. Πανομοιότυπους μηχανισμούς έχουν
51. χρησιμοποιήσει στο παρελθόν (.) τα μέλη της οργάνωσης
52. Επαναστατικοί Πυρήνες. Η οργάνωση μεταξύ των άλλων
53. έχει αναλάβει την ευθύνη της βομβιστικής επίθεσης στο
54. γραφείο του πρώην υπουργού Δημόσιας Τάξης Στέλιου
55. Παπαθεμελή, καθώς και στο ξενοδοχείο Ιντερκοντινένταλ,
56. όπου είχε σκοτωθεί η τριανταεννιάχρονη υπάλληλος
57. εταιρείας πληροφορικής.
154
26. STAR [5.11.99]

1. Παρουσιαστής Απαγορεύτηκε τελικά η χρήση των τραγουδιών του Μάνου
2. Χατζιδάκι στη θεατρική παράσταση Λατέρνα Φτώχια και
3. Φιλότιμο, και Λατέρνα Φτώχια και Γαρύφαλλο, που
4. ανεβαίνει στο θέατρο Βέμπο. Το δικαστήριο δέχτηκε τους
5. ισχυρισμούς του θετού γιου του μεγάλου Έλληνα συνθέτη,
6. και απειλεί με προσωποκράτηση είκοσι ημερών και
7. χρηματική (.) ποινή πεντακοσίων χιλιάδων δραχμών για
8. κάθε παραβίαση αυτής της απόφασης. Πάντως ο θεατρικός
9. επιχειρηματίας Βαγγέλης Λειβαδάς προχώρησε αμέσως (.)
10. σε αίτηση ασφαλιστικών μέτρων.
12. *Η ... ΤΥΧΗ ΤΗΣ ‘ΛΑΤΕΡΝΑΣ’*
13. Ρεπόρτερ Στην αντεπίθεση περνάει ο θεατρικός επιχειρηματίας
14. Βαγγέλης Λειβαδάς, προκειμένου ν’ ανέβουν τα έργα
15. Λατέρνα Φτώχια και Φιλότιμο, και Λατέρνα Φτώχια και
16. Γαρύφαλλο στο θέατρο Βέμπο αύριο το βράδυ. Την ίδια
17. στιγμή που το μονομελές Πρωτοδικείο απαγόρευε
18. προσωρινά τη χρήση των τραγουδιών του Μάνου
19. Χατζιδάκι από τις συγκεκριμένες κινηματογραφικές ταινίες
20. (.) η σύζυγος του Αλέκου Σακελλάριου κατέθετε αίτηση
21. ασφαλιστικών μέτρων, με την οποία ζητά να οριστούν
22. εκείνη, ή ο Βαγγέλης Λειβαδάς, προσωρινά διαχειριστές
23. των δύο έργων.
24. Ομιλήτρια-1 Όπως καταλαβαίνετε, είναι φυσικό να είμαι πικραμένη.
25. Διότι:: (.) τα έργα ε:: του/είναι του άντρα μου ((παύση)) το
26. έργο δηλαδή >Λατέρνα Φτώχια και Φιλότιμο Λατέρνα
27. Φτώχια και Γαρύφαλλο,< που ανεβαίνει αύριο στο θέατρο,
28. τα τραγούδια είναι του άντρα μου, και η μουσική είναι του
29. Μάνου του Χατζιδάκι. Λοιπόν, εν αρχή ην ο λόγος.
30. ((παύση)) Και από την ώρα που αυτά τα τραγούδια (.)
31. ακούγονται (.) παντού (.) στα ραδιόφωνα, στις τηλεοράσεις,
32. στα:/στα: κέντρα διασκεδάσεως, δεν καταλαβαίνω (.) γιατί
155
33. δε πρέπει ν’ ακουστούν σε μία θεατρική παράσταση.

34. *Βαγγέλης Λειβαδάς, Εγώ: έκανα μία προσπάθεια τεράστια (.) ν’ ανεβάσω αυτό
35. Θεατρικός το έργο. Απ’ αυτό (.) το έργο ((παύση)) είναι ε (.) ζουν
36. επιχειρηματίας* εξήντα οικογένειες. ((παύση)) Αλλά, εμείς δεν ε: θέλουμε
37. να: ((παύση)) ε: να μας λυπάται κανένας ((παύση)) εμείς
38. απλώς (.) λέμε ότι (.) έχουμε δίκιο ((παύση)) και θα το
39. βρούμε, γιατί σεβόμαστε τη Δικαιοσύνη ότι θα: κάνει πάρα
40. πολύ σωστά τη δουλειά της.
41. Ρεπόρτερ Τα ασφαλιστικά μέτρα θα συζητηθούν αύριο το πρωί, και
42. πιθανότατα θα έχει εκδοθεί η απόφαση μέχρι το βράδυ, που
43. θα ανέβει το έργο στο θέατρο Βέμπο. ((πλάνα από τις
44. πρόβες του έργου)) Οι συντελεστές της παράστασης
45. αναγκάστηκαν να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη μετά τη
46. σημερινή απόφαση (.) του μονομελούς Πρωτοδικείου που
47. απαγορεύει τη χρήση των αξέχαστων τραγουδιών του
48. Μάνου Χατζιδάκι.
49. *Βαγγέλης Λειβαδάς, Το κακό είναι ότι: ((παύση)) δεν με εδίκασε ο Μάνος ο
50. Θεατρικός Χατζιδάκις ((παύση)) με εδίκασε ο θετός γιος του Μάνου
51. επιχειρηματίας* του Χατζιδάκι ((παύση)) και δε σεβάστηκε τα σαράντα
52. χρόνια που υπηρετώ (.) το θέατρο, που όπως λένε, το
53. υπηρετώ (.) με με με ευλάβεια.
54. Ρεπόρτερ Η σημερινή απόφαση πάντως είναι προσωρινή αφού το
55. θέμα θα λυθεί οριστικά, όταν θα συζητηθεί από το αρμόδιο
56. δικαστήριο η κύρια αγωγή.
156
27. STAR [5.11.99]

1. Παρουσιαστής Φρουρούμενος στον Ευαγγελισμό νοσηλεύεται ο
2. πενηντάχρονος άνδρας, ο οποίος σκότωσε με μαχαίρι τη
3. πρώην ερωμένη του στα γραφεία της Γενικής Γραμματείας
4. Αθλητισμού. Η άτυχη γυναίκα δεχόταν εδώ και καιρό
5. απειλές από το δολοφόνο, επειδή δεν ήθελε να συνεχίσει τη
6. σχέση μαζί του. Η κηδεία της έγινε το απόγευμα από το
7. νεκροταφείο Περιστερίου, ενώ λίγες ώρες νωρίτερα στο
8. γραφείο της εκτυλίχθηκαν δραματικές σκηνές, όταν έφτασε
9. εκεί συντετριμμένη η κόρη της (.) για να παραλάβει τα
10. προσωπικά της αντικείμενα.
11. Ρεπόρτερ 1 Ο πόνος (.) ήταν αβάσταχτος για την εικοσάχρονη
12. Φωτεινή. Τα δάκρυα είχαν στερέψει έσφιξε όμως τη καρδιά
13. της (.) και το πρωί, πήγε για τελευταία φορά στο γραφείο
14. της μητέρας της. Ήθελε να παραλάβει τα προσωπικά της
15. αντικείμενα. Ο συνοδός της, συγκλονισμένος κι αυτός από
16. το άγριο έγκλημα, έβαλε σε μία μαύρη σακούλα την τσάντα
17. της άτυχης γυναίκας, και κάποιες φωτογραφίες από
18. παλιότερες ευτυχισμένες στιγμές. Τα φόρτωσαν στο
19. αυτοκίνητο, και αποχώρησαν αμίλητοι.
21. Ρεπόρτερ 1 Η ατμόσφαιρα στη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού είναι
22. βαριά. Χθες, οι υπάλληλοι (.) ήταν σοκαρισμένοι από το
23. αποτρόπαιο έγκλημα που έγινε μπρος τα μάτια τους. Τώρα,
24. υπάρχει πόνος και οδύνη για το χαμό μιας αγαπητής
25. συναδέλφου, που εργαζόταν δίπλα τους επί δύο δεκαετίες.
27. *ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ*
28. Ρεπόρτερ 1 Κανείς δε μπορούσε να πιστέψει ότι η σαρανταεξάχρονη
29. Ευαγγελία Νικολάκου (.) δεν θα είναι πια μαζί τους. Θύμα
30. ενός αποτρόπαιου εγκλήματος με δράστη τον πρώην
31. σύντροφό της Θεοχάρη Στυλιανού. Τυφλωμένος από
32. ερωτικό πάθος, πήρε την απόφαση να τη σκοτώσει γιατί η
33. άτυχη γυναίκα (.) ήθελε να διακόψουν τη σχέση τους.
157
35. Ρεπόρτερ 1 Ο ολυμπιονίκης Μπάμπης Χολίδης (.) του άρπαξε το
36. μαχαίρι, ήταν όμως αργά.
37. *Μπάμπης Χολίδης, Ήταν από κάτω, και τη χτύπαγε με το[: μαχαίρι.]
38. Ολυμπιονίκης*
44. *Γιώργος Κωστάκος, Εδώ ήτανε αυτοί ξαπλωμένοι κάτω και οι δύο ((παύση))
45. Γενικός Διευθυντής είχε ’ρθεί/όταν ήρθα ’γώ είχε ’ρθεί: ένας γιατρός. Είπε για
46. Αθλητισμού* τη κοπέλα ότι είναι:/έχει χάσει πολύ αίμα.
47. Ρεπόρτερ 1 Τους τελευταίους μήνες, η ζωή του θύματος (.) είχε γίνει
48. πραγματικός εφιάλτης.
50. Ρεπόρτερ 3 Η σαρανταεξάχρονη Ευαγγελία Νικολάκου δεχόταν
51. συνεχώς απειλές για τη ζωή της. Μάλιστα, οι γείτονες την
52. έβλεπαν αρκετές φορές να βγαίνει από το σπίτι της
53. τρέχοντας, και να καλεί σε βοήθεια.
54. Ρεπόρτερ 1 Συντετριμμένες, οι δύο κόρες της (.) τη συνόδευσαν το
55. απόγευμα στην τελευταία της κατοικία. Η κηδεία της (.)
56. έγινε από το νεκροταφείο Περιστερίου σε ιδιαίτερα βαρύ
57. κλίμα. Ο δράστης του εγκλήματος, ο οποίος αποπειράθηκε
58. να αυτοκτονήσει, εξακολουθεί να νοσηλεύεται
59. φρουρούμενος στον Ευαγγελισμό.
158
28. STAR [5.11.99]

1. Παρουσιαστής Οι καρδιές όλων σφίχτηκαν από το πόνο σήμερα στη
2. Πάτρα αντικρίζοντας τα φέρετρα με τους εννέα Κούρδους
3. λαθρο:/λαθρεπιβάτες, που βρήκαν φρικτό θάνατο στη
4. κόλαση της φωτιάς στο πλοίο Σούπερ Φαστ 3. Σ’ αυτό το
5. τελευταίο αποχαιρετισμό ήταν δίπλα τους οι συμπατριώτες
6. τους, οι οποίοι έκλαιγαν σα μικρά παιδιά για τους
7. συντρόφους τους, που χάθηκαν στα αμπάρια του θανάτου.
8. ((πλάνα από την κηδεία των Κούρδων))
9. *Ο ΘΡΗΝΟΣ ΤΩΝ ΚΟΥΡΔΩΝ*
10. Ρεπόρτερ 1 Ένα ξεχειλισμένο ποτάμι οργής έγινε το μεσημέρι (.) ο
11. δρόμος για το νεκροταφείο του Αγίου Μηνά έξω από τη
12. Πάτρα. Τα εννέα φέρετρα με τους νεκρούς Κούρδους
13. λαθρεπιβάτες, που βρήκαν φρικτό θάνατο στα αμπάρια του
14. Σούπερ Φαστ 3 στους ώμους των συμπατριωτών τους,
15. προκάλεσαν αίσθηση.
16. Ρεπόρτερ 2 Περισσότεροι από πεντακόσοι Κούρδοι (.) έφθασαν με
17. πορεία από το κέντρο της Πάτρας εδώ, στο δεύτερο
18. νεκροταφείο (.) για να συνοδεύσουν στη τελευταία τους
19. κατοικία τους συντρόφους τους.
20. ((πλάνα από έναν Κούρδο που κλαίει - ακούγεται κάποιος να
21. μιλά))
22. Ρεπόρτερ 1 Κι όταν ήρθε η ώρα ν’ αποχαιρετήσουν τους συντρόφους
23. τους, τα σκληρά πρόσωπα των προηγούμενων ημερών
24. τσάκισαν.
25. Ομιλητής-1 Μια ακόμα ανθρωποθυσία ((παύση)) για τα δικαιώματα του
26. ανθρώπου.
27. Ρεπόρτερ 1 Στα ναυπηγεία του Σκαραμαγκά όπου κατέπλευσε το
28. Σούπερ Φαστ 3, οι οδηγοί, Έλληνες και αλλοδαποί,
29. κρέμονταν από τα χείλη του εκπροσώπου της
30. πλοιοκτήτριας εταιρείας (.) για να ακούσουν αν το δικό
31. τους όχημα (.) ήταν στον κατάλογο των αυτοκινήτων που
32. καταστράφηκαν ή υπέστησαν ζημιές. ((πλάνα από τη
159
33. συνομιλία δύο αντρών)) Αυτός είναι ο οδηγός της νταλίκας

34. στην οποία βρέθηκαν, χθες, τρεις ακόμη νεκροί Κούρδοι
35. λαθρεπιβάτες, και σύμφωνα με το Υπουργείο Ναυτιλίας,
36. κατεζητείτο.
37. *Διαμαντής Ριτσούλης, Τ’ αυτοκίνητο είναι μουσαμάς φορτηγό.
38. Οδηγός νταλίκας*
39. Ρεπόρτερ 3 [Μεταφέρετε:;]
40. Ρεπόρτερ 4 [(....................]..............[..............)]
41. ((>>)) [Βεβαίως.] Δεν υπάρχει καμία
42. κρύπτη.
43. Ρεπόρτερ 1 Σήμερα όμως ήταν η σειρά των οδηγών, που πέρασαν στην
44. αντεπίθεση κατηγορώντας λιμενικούς και τελωνειακούς (.)
45. για το όργιο των παρανομιών στο λιμάνι της Πάτρας.
46. *Γιώργος Μαραγκάκης, Γιατί δε πάτε στη Πάτρα να δείτε τι κάνουμε; ((παύση)) Το
47. Οδηγός* ((φωνάζοντας .......................................................................
48. κυνηγάς από μπροστά, τρέχει και μπαίνει από πίσω. Το
49. ........................................................................................
50. κυνηγάς από πίσω, τρέχει και μπαίνει από μπροστά.
51. ...................................................................................
52. Μέσα στη κατάψυξη πήγανε και μπήκανε του
53. .........................................................................
54. αυτοκινήτου. Κι ύστερα ρωτάω εγώ αν πεθάνει αυτός ο
55. .........................................................................................
56. άνθρωπος, δε θα τραβάνε εμένα;
57. ..................................................))
58. Ρεπόρτερ 1 Λίγο μετά τις δώδεκα και μισή άρχισε η εκφόρτωση των
59. πρώτων οχημάτων από το Σούπερ Φαστ 3. Αρχικά βγήκε
60. μία νταλίκα, και στη συνέχεια μία συρόμενη πλατφόρμα
61. μεταφοράς αυτοκινήτων. Πάνω της βρίσκονταν (.) τέσσερα
62. ΙΧ αυτοκίνητα, τα οποία ήταν καμένα. Η διαδικασία θα
63. διαρκέσει αρκετές ημέρες, καθώς πέρα απ’ τις τεχνικές
64. δυσκολίες, θα πρέπει να γίνει έρευνα και
65. πραγματογνωμοσύνη σ’ όλα τα οχήματα, προκειμένου να
66. διεκδικήσουν αποζημιώσεις οι οδηγοί και οι ιδιοκτήτες.
160
29. STAR [5.11.99]

1. Παρουσιαστής Μία συναρπαστική εμπειρία που δε θα ξεχάσουνε ποτέ στη
2. ζωή τους είχαν το πρωί επτά μαθητές της τρίτης Λυκείου.
3. Με αφορμή την ε: γιορτή του προστάτη της Πολεμικής
4. Αεροπορίας αρχαγγέλου Μιχαήλ, οι μαθητές πέταξαν
5. στους ελληνικούς ουρανούς με πολεμικά αεροσκάφη,
6. κάνοντας το όνειρό τους πραγματικότητα. Όλοι ήταν
7. ενθουσιασμένοι (.) μετά τη πτήση, ενώ οι περισσότεροι
8. ετοιμάζονται πλέον να γίνουν (.) και οι ίδιοι πιλότοι.
9. ((πλάνα από την απογείωση ενός αεροσκάφους))
10. *ΠΕΤΑΞΑΝ ΣΤΑ ... ΣΥΝΝΕΦΑ*
11. Ρεπόρτερ 1 Είναι η στιγμή που το πρώτο διθέσιο εκπαιδευτικό
12. αεροσκάφος τύπου Ταφ 37, της 120 πτέρυγας εκπαίδευσης
13. αέρος απογειώνεται από τη Καλαμάτα (.) για μια πτήση
14. σαράντα πέντε λεπτών στους ελληνικούς ουρανούς. Στο
15. πίσω κάθισμα, δεν βρίσκεται ένας εκπαιδευόμενος πιλότος.
16. Βρίσκεται ο μαθητής της τρίτης Λυκείου Δημήτρης
17. Τσακόπουλος, ένας από τους τέσσερις τυχερούς μαθητές,
18. που πέταξαν το πρωί από τη Καλαμάτα με αεροσκάφος της
19. Πολεμικής Αεροπορίας. Ένα όνειρο ζωής (.) έγινε
20. πραγματικότητα.
21. *Δημήτρης Τσακόπουλος, Μου δίνεται η ευκαιρία ((παύση)) ε: να πετάξω μ’ ένα
22. Μαθητής Γ Λυκείου* αεροπλάνο: ((παύση)) το: οποίο:: μ’ αρέσει πάρα πολύ
23. ((παύση)) και: γενικά μ’ αρέσει:: (.) να πετάω μ’
24. αεροπλάνα.
25. Ρεπόρτερ 2 Λίγο φόβο ε: αγωνία, για:/επειδή είν’ η πρώτη φορά;
26. ((>>)) Όχι, τίποτα: απ’ αυτά. Τίποτα. Νιώθω υπέροχα.
27. Ρεπόρτερ 1 Πριν από τις πτήσεις οι μαθητές ενημερώθηκαν από το
28. διοικητή της βάσης (.) για το ρόλο που επιτελούν οι
29. Έλληνες αεροπόροι, και μετά (.) ήρθε η σειρά για να
30. βάλουν οι μαθητές (.) τις φόρμες και τα κράνη τους. Η
31. μεγάλη στιγμή πλησίαζε. ((πλάνα από την προετοιμασία των
32. μαθητών)) Οι πιλότοι της 120 πτέρυγας εκπαίδευσης αέρος
161
33. (.) εξήγησαν λίγο αργότερα στους μαθητές τη διαδρομή που

34. θ’ ακολουθήσουν (.) πάνω από τη Μεσσηνία. ((πλάνα από
35. την προετοιμασία των μαθητών)) Οι μαθητές χάρηκαν για
36. σαράντα πέντε λεπτά τις πτήσεις με τ’ αεροσκάφη Ταφ 37.
37. Και μόλις προσγειώθηκαν, δεν έκρυβαν τον ενθουσιασμό
38. τους για την μοναδική εμπειρία που έζησαν.
39. *Γιώργος Μπάλας, Ήτανε κάτι πρωτόγνωρο για μένα (.) η/ε: εξαιρετική
40. Μαθητής Γ Λυκείου* εμπειρία:, που δεν ε:/δε τη/θα ξανασυναντήσει ποτέ κανείς.
41. Ρεπόρτερ 2 Φοβήθηκες καθόλου; Ένιωσες καθόλου άγχος;
42. ((>>)) Εντάξει. Στη:ν αρχή πάντα: υπάρχει κάποιο λίγο άγχος,
43. μετά το ξεπερνάς °αυτό, δε°/φαίνεται: φοβερό. (°Δεν
44. είναι.°)
45. *Νίκος Μαλαντάνης, Ε ήτανε για μένα κάτι: πρωτόγνωρο: γιατί: (.) δεν ήξερα και
46. Σμηναγός* πως θα αντιδράσει:, τόσο από φυσιολογικής πλευράς, όσο
47. και από: πλευρά:/από πλευράς άνεσης ((παύση)) πάντως τα
48. πήγε μια χαρά. Και: (.) ευελπιστώ ότι: (.) θα
49. συνεργαστούμε και στο μέλλον, κι αν όχι μαζί ((παύση))
50. οπωσδήποτε: σε/στην Αεροπορία την ελληνική τη
51. Πολεμική.
52. Ρεπόρτερ 2 Αυτό που έζησαν οι τέσσερις μαθητές της τρίτης Λυκείου
53. πετώντας με τα Ταφ 37 (.) είναι ένας ακόμα πρόσθετος
54. λόγος (.) να μη μετανιώσουν ποτέ για την επιλογή τους να
55. γίνουν πιλότοι. Όλοι τους είναι καλοί μαθητές. Και στις
56. πρώτες προτιμήσεις τους (.) θα έχουν τη σχολή Ικάρων.
57. Ρεπόρτερ 1 Άλλοι δύο μαθητές της τρίτης Λυκείου πέταξαν το πρωί και
58. από την 113 πτέρυγα μάχης (.) της Θεσσαλονίκης (.) πάλι
59. με εκπαιδευτικά αεροσκάφη Ταφ 37. Ήταν ο Γιώργος
60. Μπάκας, και ο Γιώργος Ναούμ, που μαζί με δύο
61. εκπαιδευτές πιλότους (.) πέταξαν πάνω από τη Μακεδονία
62. και το Βόρειο Αιγαίο (.) για εικοσπέντε λεπτά.
63. *Γιώργος Μπάκας, Καταπληκτική εμπειρία (.) κάτι που δεν πιστεύω ότι θα
64. Μαθητής Γ Λυκείου* ζήσουν πολλοί άνθρωποι στη ζωή τους,
65. *Γιώργος Ναούμ, Εντάξει. Ενθουσιασμένο:ς ((παύση)) και: ελπίζω να
162
66. Μαθητής Γ Λυκείου* ξαναφορέσω τη στολή αυτή σύντομα.

67. Ρεπόρτερ 1 Στο πλευρό των μαθητών και οι γονείς τους, που δεν
68. έκρυβαν την αγωνία τους.
69. *Μητέρα Γ. Μπάκα* Σίγουρα ένα άγχος, αλλά: ήξερα ότι το ήθελε πάρα πολύ ο
70. Γιώργος, και ήτανε μία μοναδική ευκαιρία γι’ αυτόν
71. ((παύση)) και χάρηκα πάρα πολύ.
72. Ρεπόρτερ 3 Το όνειρο ((κακή λήψη εικόνας και ήχου)) έγινε σήμερα
73. πραγματικότητα. Τώρα, το μόνο που απομένει (.) είναι να
74. διατηρήσουν τη μαγεία της πρώτης τους πτήσης, που θα
75. τους γεμίζει με δύναμη και κουράγιο, μέχρι να πετύχουν
76. την είσοδό τους στη σχολή Ικάρων.
77. ((Γιώργος Μπάκας, Πιστεύω ότι: έχω έναν ακόμα λόγο να πάω Ικάρων από ’δώ
78. Μαθητής Γ Λυκείου)) και πέρα ((παύση)) και: ((ξεφυσά)) θα ήθελα να το
79. ξανακάνω.
80. ((Γιώργος Ναούμ, Θα προσπαθήσω για να: περάσω: (.) γιατί ’ντάξει, είναι:
81. Μαθητής Γ Λυκείου)) φοβερά.
82. Ρεπόρτερ 1 Ένας ακόμα μαθητής πέταξε το πρωί από την 116 πτέρυγα
83. μάχης στον Άραξο, μ’ ένα βομβαρδιστικό Άλφα 7 Κορσέρ
84. (.) ενώ αύριο το πρωί, στη Τανάγρα, θα έρθει η σειρά του
85. μεγάλου τυχερού, που θ’ απογειωθεί μ’ ένα υπερσύγχρονο
86. μαχητικό Μιράζ 2000.
163
1. NET [1.11.99]
1. Παρουσιαστής Κυρίες και κύριοι καλησπέρα σας. Πυκνό μυστήριο
2. εξακολουθεί να καλύπτει την αεροπορική τραγωδία,
3. τέταρτη σε τρία χρόνια στην ίδια περιοχή ανοιχτά της
4. Μασαχουσέτης. Οι ελπίδες να βρεθούν επιζώντες μεταξύ
5. των διακοσίων δεκαεπτά επιβαινόντων του Μπόινγκ των
6. αιγυπτιακών αερογραμμών έχουν ουσιαστικά σβήσει. Η
7. αμερικανική ακτοφυλακή ψάχνει στα παγωμένα νερά του
8. Ατλαντικού για τα μαύρα κουτιά του αεροπλάνου, που ίσως
9. ρίξουν φως στα αίτια του δυστυχήματος.
11. *ΤΟ ΤΡΙΓΩΝΟ ΤΟΥ ΧΑΛΙΦΑΞ*
12. ((πλάνα από την περιοχή))
13. Ρεπόρτερ Κανείς δεν αποκλείει τίποτα για τα αίτια της τραγικής
14. πτώσης του Μπόινγκ 767 των αιγυπτιακών αερογραμμών.
15. Πολλοί μιλάνε μάλιστα για το τρίγωνο της κολάσεως,
16. ανοιχτά των ακτών της Μασαχουσέτης.
17. *Γιουσρί Χαμέντ, Το μόνο που μπορεί να περιμένει κανείς είναι να έγινε έκρηξη ή να
18. Πιλότος EGYPT AIR* υπήρξε κάποια εξωτερική επίδραση, γιατί σίγουρα κάτι έγινε πολύ
19. ξαφνικά …
20. Ρεπόρτερ Η περίπτωση σαμποτάζ πάντως, μάλλον αποκλείεται. Η

21. αμερικανική ακτοφυλακή με όλες της τις δυνάμεις
22. συνεχίζει όμως τις έρευνες στα παγωμένα νερά του
23. Ατλαντικού για την ανέλκυση και άλλων, μεγαλύτερων
24. συντριμμιών, που να μπορούν να δώσουν μια πρώτη
25. εξήγηση για το δυστύχημα.
26. *Τζιμ Χολ, Αναμφίβολα θα ακούσετε διάφορες εκδοχές για την αιτία του
27. Πρ. Αερομεταφορών δυστυχήματος της πτήσης 990. Όλες είναι υποθετικές, δεν γνωρίζουμε
28. ΗΠΑ* ακόμα ποια ήταν τα αίτια του δυστυχήματος.
29. Ρεπόρτερ Τα ερωτήματα πολλά, αφού μέσα στα τελευταία τέσσερα

30. χρόνια, τρία ακόμη αεροπορικά δυστυχήματα έγιναν
31. ακριβώς στην ίδια περιοχή. Το 1996, αεροπλάνο της Τι
32. Ντάμπλγιου Έι εξερράγη στον αέρα, σκοτώνοντας
164
33. διακόσιους τριάντα ανθρώπους. Το Σεπτέμβριο του 1998, η

34. πτήση 111 της Σουίς Ερ συνετρίβη, και σκοτώθηκαν
35. διακόσοι είκοσι εννέα άνθρωποι. Και μόλις τον περασμένο
36. Ιούλιο, στην ίδια περιοχή πάλι, κατέπεσε και το ιδιωτικό
37. αεροπλάνο του Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι τζούνιορ.
39. *ΟΙ ΤΥΧΕΡΟΙ*
40. Ρεπόρτερ Η μοίρα όμως παίζει τελικά περίεργα παιχνίδια, και πάντα
41. κάποιοι σ’ αυτές τις περιπτώσεις (.) είναι τυχεροί από
42. καθαρή σύμπτωση. Όπως ο Αιγύπτιος Ελ Ζαΐρ Αμπάζα,
43. που μετά από παραμονή πέντε εβδομάδων στο Μπρούκλιν
44. της Νέας Υόρκης, για να δει το νέο εγγονάκι του,
45. ετοιμαζόταν να φύγει με τη μοιραία πτήση 990 για το
46. Κάϊρο.
47. *Φωνή κόρης Ελ Μου έλειπε πολύ, είχα να τον δω περίπου δύο χρόνια, γιαυτό ήθελα να
48. Αμπάζα* μείνει εδώ άλλη μια εβδομάδα.
49. Ρεπόρτερ Η κόρη του όμως αποφάσισε να του ακυρώσει το εισιτήριο

50. που είχε βγάλει, γιατί ήθελε να τον κρατήσει λίγο ακόμη
51. κοντά της. Και τον έσωσε.
52. ((Φωνή κόρης Ελ Αυτό που είπε είναι ότι δεν ήρθε η ώρα του ακόμα για να
53. Αμπάζα)) πεθάνει.
54. Ρεπόρτερ Τυχερός ήταν κι ένας άλλος επιβάτης του Μπόινγκ 767. Ο
55. Αμερικανός Έντουαρντ Μακλάφλιν, ειδικός στην
56. ψυχολογική στήριξη οικογενειών, που έχουν θύματα σε
57. καταστροφές. Ο Μακλάφλιν τσακώθηκε με τις αρχές του
58. αεροδρομίου της Νέας Υόρκης, γιατί ήθελε να κατέβει από
59. το μοιραίο Μπόινγκ, κάτι που απαγορεύεται από την
60. αμερικανική νομοθεσία, αφού το Μπόινγκ είχε προσγειωθεί
61. στη Νέα Υόρκη για ανεφοδιασμό. Η επιμονή του όμως τον
62. έσωσε.
64. *Η ΒΟΥΤΙΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ*
65. * Φακρί Χασάν, Δεν ξέρω αν είναι ζωντανός, αν κολυμπάει στο νερό, ή αν είναι κάτω
66. Συγγενής θύματος* από την επιφάνεια … Δεν ξέρω τίποτα.
165
67. Ρεπόρτερ Άλλοι διακόσιοι δεκαεπτά άνθρωποι όμως δεν φαίνεται να

68. είχαν την τύχη με το μέρος τους, και χάθηκαν στα
69. παγωμένα νερά του Ατλαντικού.
70. *Συγγενής θύματος* Σας παρακαλώ … δεν γνωρίζω τίποτα, πηγαίνω στη Νέα Υόρκη, αυτό
71. πρέπει να κάνω …
72. Ρεπόρτερ Όπως δείχνουν οι πρώτες έρευνες, το αεροπλάνο πετούσε

73. στα τριάντα τρεις χιλιάδες πόδια, λίγο πριν συντριβεί. Και
74. τριάντα έξι δευτερόλεπτα αργότερα είχε πέσει στα
75. δεκαεννέα χιλιάδες πόδια.
76. *Ρίτσαρντ Λάραμπι, Αυτή την ώρα ψάχνουμε με 11 αεροσκάφη και 4 σκάφη του λιμενικού
77. Ναύαρχος Ακτοφυλακής*μια περιοχή περίπου 60 μιλίων νότια του Ναντάκετ.

78. Ρεπόρτερ Δεν υπήρξε κάποια ιδιαίτερη επικοινωνία των πιλότων με
79. τον πύργο ελέγχου, και ούτε αναφέρθηκε πως υπήρχε το
80. παραμικρό πρόβλημα. ((πλάνα από αεροπλάνο που
81. απογειώνεται)) Αυτό που δηλώνουν πάντως οι ειδικοί (.)
82. είναι ότι η ουσιαστική κατάληξη στα αίτια αυτού του
83. αεροπορικού δυστυχήματος θα είναι ένα ιδιαίτερα δύσκολο
84. και χρονοβόρο έργο.
166
2. NET [1.11.99]
1. Παρουσιαστής αλλάζουμε θέμα κυρίες και κύριοι, επιστρέφουμε στην
2. Αθήνα, από τις σκηνές σε λυόμενα εγκαταστάθηκαν το
3. μεσημέρι πάνω από τριακόσιες οικογένειες σεισμοπλήκτων
4. στο Μενίδι και το Ζεφείρι. Τρεις νέους οικισμούς
5. εγκαινίασε ο υπουργός Περιβάλλοντος Κώστας Λαλιώτης,
6. ο οποίος είπε ότι η κυβέρνηση (.) βρίσκεται μέσα στους
7. στόχους της, δηλαδή να έχουν εγκατασταθεί περίπου
8. εφτάμισι χιλιάδες λυόμενα, έως τις είκοσι Δεκεμβρίου.
10. *ΣΤΕΓΗ ΕΛΠΙΔΑΣ*
11. ((πλάνα από την παράδοση των λυόμενων))
12. Ρεπόρτερ Η Κατερίνα Ροβιάδου, που στα σαράντα ένα της χρόνια
13. έχει έντεκα παιδιά, και σε λίγο περιμένει το δωδέκατο, ήταν
14. η πρώτη από τους σεισμόπληκτους του Μενιδίου που
15. παρέλαβε από τον υπουργό ΠΕΧΩΔΕ Κώστα Λαλιώτη (.)
16. το κλειδί της λυόμενης κατοικίας της. Ο υπουργός
17. ΠΕΧΩΔΕ υποσχέθηκε ότι θα της δοθεί και δεύτερη
18. κατοικία ενώ το ίδιο θα συμβεί (.) σε όλους τους
19. σεισμόπληκτους, που έχουν πάνω από πέντε παιδιά. Στο
20. Μενίδι, ο κύριος Λαλιώτης εγκαινίασε οικισμό εκατόν
21. είκοσι λυομένων κατοικιών, και είκοσι τροχόσπιτων.
22. *ΛΥΟΜΕΝΑ*
23. *Κώστας Λαλιώτης, Μέχρι: τις δεκαπέντε Νοεμβρίου (.) ισχύει η δέσμευσή μας
24. Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ* (.) άλλωστε γίνεται μέρα με τη μέρα πραγματικότητα, θα
25. έχουν εγκατασταθεί (.) περίπου τέσσερις χιλιάδες (.)
26. λυόμενοι και μεταφερόμενοι οικίσκοι, σε αντίστοιχους
27. οικισμούς ((παύση)) μέχρι: ((παύση)) τις ε:/το τέλος του:
28. Νοεμβρίου ((παύση)) αρχές Δεκεμβρίου ((παύση)) θα
29. έχουν εγκατασταθεί πέντε χιλιάδες λυόμενοι: (.) οικίσκοι,
30. και μεταφερόμενοι οικίσκοι, και στις είκοσι Δεκεμβρίου,
31. θα έχουν εγκατασταθεί (.) σε: ((παύση)) η/οργανωμένους
32. οικισμούς εφτάμισι (.) χιλιάδες (.) σπίτια,
33. Ρεπόρτερ Όλα τα λυόμενα υποστηρίζονται από δίκτυα υποδομής.
167
34. Είναι συνδεδεμένα με τα δίχτυα της ΔΕΗ, του ΟΤΕ και της
35. ΕΥΔΑΠ, ενώ ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι διευκολύνουν την
36. πρόσβαση στους νέους οικισμούς. Στο Ζεφείρι
37. εγκαινιάστηκαν δύο οικισμοί, με είκοσι λυόμενες κατοικίες
38. ο καθένας. Οι σεισμόπληκτοι που ζουν σε σκηνές, εκτός
39. από τη λύση του λυόμενου, μπορούν να επιλέξουν και τη
40. λύση της επιδότησης του ενοικίου ή της συγκατοίκησης, η
41. οποία φτάνει τις εκατόν είκοσι χιλιάδες δραχμές. Την
42. επιδότηση αυτή έχουν ζητήσει έως τώρα οχτώμισι χιλιάδες
43. (.) σεισμόπληκτες οικογένειες.
168
3. ΝΕΤ [1.11.99]
1. Παρουσιαστής Από σήμερα λοιπόν άρχισε η καταβολή της επιδότησης
2. ενοικίου, και ήδη έχουν εγκριθεί τρεισήμισι χιλιάδες
3. αιτήσεις. Η υπουργός Εσωτερικών ανακοίνωσε την
4. επέκταση της φοροαπαλλαγής της επιδότησης και στους
5. ιδιοκτήτες ακινήτων που μισθώνουν διαμερίσματα εκτός
6. Αττικής.
7. Ρεπόρτερ Η φορολογική απαλλαγή για τους ιδιοκτήτες ακινήτων, που
8. ενοικιάζουν διαμερίσματα σε σεισμοπαθείς θα ισχύσει έως
9. τις 31 Δεκεμβρίου του 2000, και θα έχει αναδρομική ισχύ,
10. από τις 7 Σεπτεμβρίου 1999. Το μέτρο, όπως ανακοίνωσε η
11. κυρία Παπανδρέου, θα αφορά τους ιδιοκτήτες ακινήτων σε
12. όλη τη χώρα.
13. *Βάσω Παπανδρέου, Ελπίζουμε ότι με αυτό το: μέτρο (.) θα: ((παύση))
14. Υπουργός Εσωτερικών* ωθήσουμε τους ιδιοκτήτες ν’ ανοίξουν όλα τα σπίτια, τα
15. οποία είναι κενά (.) ε γιατί αυτό: απαιτεί η εξυπηρέτηση
16. των σεισμοπαθών, και η κοινωνική: αλληλεγγύη.
17. Ρεπόρτερ Στη συνάντηση που είχε η υπουργός με τον πρόεδρο της
18. Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ιδιοκτητών Ακινήτων Στράτο
19. Παραδιά, συμφωνήθηκε να υπάρξει ένας δίαυλος
20. επικοινωνίας, ιδιοκτητών και ενοικιαστών, για τη μίσθωση
21. κενών διαμερισμάτων. Για το σκοπό αυτό, ιδιοκτήτες και
22. ενοικιαστές (.) θα απευθύνονται στο Κέντρο Ενημέρωσης
23. Σεισμοπαθών, και στο τηλέφωνο 0800 18000.
24. *Στράτος Παραδιάς, Η: φορολογική απαλλαγή των μισθωμάτων των
25. Πρόεδρος Π.Ο.Ι.Α.* σεισμοπαθών (.) είν’ ένα πάρα πολύ σημαντικό κοινωνικό
26. μέτρο, που θα καταστήσει τους (.) σεισμοπαθείς (.)
27. προτιμητέους ενοικιαστές, και θα τους εξασφαλίσει άμεση
28. (.) στέγαση.
29. Ρεπόρτερ Η κυρία Παπανδρέου άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο να
30. επεκταθεί η φορολογική απαλλαγή της επιδότησης ενοικίου
31. και στην επαγγελματική στέγη.
169
4. NET [1.11.99]
1. Παρουσιαστής Προβληματίζει την εκπαιδευτική κι επιστημονική
2. κοινότητα η περίπτωση ενός οκτάχρονου αγοριού από τη
3. Θεσσαλονίκη. Οι γονείς των συμμαθητών του (.) ζητούν ν’
4. <απομακρυνθεί> από το σχολείο, επειδή όπως
5. υποστηρίζουν εκδηλώνει επιθετικότητα κατά των παιδιών
6. τους.
7. Ρεπόρτερ Είναι μόλις οκτώ ετών. Κι όμως, όπως καταγγέλλουν οι
8. γονείς των συμμαθητών του, η επιθετική του συμπεριφορά
9. έχει αναστατώσει τη σχολική κοινότητα. Αποτέλεσμα; Ο
10. Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων ζητά την απομάκρυνσή
11. του. Προειδοποιεί μάλιστα και μ’ επ’ αόριστο αποχή των
12. παιδιών από τα μαθήματα της δευτέρας τάξης, εάν δε δοθεί
13. αποβολή στον άτακτο μαθητή.
14. *Μαρίνα Τζίμα* Τα παιδιά μας φοβούνται να ’ρθούνε σχολείο, έχουνε κάνει
15. φοβίες ((παύση)) το δικό μου παιδί συγκεκριμένα πολλές
16. φορές μου έχει πει που φοβάται,
17. *Άγγελος Δημόπουλος, Κινδυνεύει η σωματική >ακεραιότητα< των παιδιών, διότι
18. Εκπρόσωπος Συλλόγου το παιδί είναι επιθετικό ((παύση)) ε: έχουμε π/ε:
19. Γονέων* κρούσματα:/χτύπησε παιδί:/συμμαθητή του με το στιλό στο
20. κεφάλι (.) ε: έπιασε να πνίξει ένα άλλο:,
21. Ρεπόρτερ Όπως υποστηρίζουν οι γονείς των μαθητών, οι αρμόδιες
22. υπηρεσίες έχουν ενημερωθεί από πέρυσι, το πρόβλημα
23. όμως παραμένει.
24. Ομιλήτρια-1 Ε χτυπάει τα παιδιά χωρίς να τον κάνουν τί:ποτε,
25. Ομιλητής-2 Δε σταματάει να: μη τα κάνει αυτά.
26. Ρεπόρτερ Το ερώτημα βέβαια είναι κατά πόσο πρέπει ν’
27. απομακρύνονται από το σχολείο τους παιδιά που
28. εμφανίζουν σύνδρομο υπερκινητικότητας. Παιδιά, που
29. όπως τονίζουν οι γιατροί, παρουσιάζουν πρόβλημα στην
30. αυτοσυγκέντρωσή τους, ενώ σπανιότερα μπορούν να
31. εμφανίσουν ακόμη κι επιθετικότητα. Πάντως, οι γονείς του
32. μαθητή χαρακτηρίζουν μεσαιωνική την απόφαση του
170
33. Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων, κι έχουν ήδη καταθέσει

34. μήνυση κατά του διευθυντή του σχολείου για τη
35. κοινοποίηση της ιατρικής γνωμάτευσης του παιδιού τους.
171
5. NET [1.11.99]
1. Παρουσιαστής Περνάμε στο διεθνή χώρο κυρίες και κύριοι, τα πρώτα
2. φορτία της ανθρωπιστικής βοήθειας έφτασαν στην Ινδία για
3. τους περίπου δύο εκατομμύρια πληγέντες απ’ το
4. φονικότερο ίσως κυκλώνα του αιώνα. Επίσημα, γίνεται
5. λόγος για ενενήντα επτά νεκρούς αλλά εκτιμάται ότι τα
6. θύματα (.) ανέρχονται σε χιλιάδες.
8. Ρεπόρτερ Ως μάννα εξ ουρανού προσμένουν τη διεθνή ανθρωπιστική
9. βοήθεια οι κάτοικοι του ρημαγμένου από το κυκλώνα
10. κρατιδίου Ορίσα. ((πλάνα από την περιοχή)) Το πρώτο
11. μέρος της έφτασε νωρίς το πρωί. Ωστόσο, η διανομή της
12. καθυστερεί, καθώς ομάδες εξαθλιωμένων χωρικών
13. σταμάτησαν στο δρόμο τα φορτηγά κι έκλεψαν (.) μέρος
14. των τροφίμων.
15. *Τσιταραντζάν Μάιτι, Καμιά βοήθεια δεν έχει φτάσει. Δεν έχουμε φαγητό, καταφύγια ή
16. Θύμα κυκλώνα* τέντες για να μείνουμε …

18. Ρεπόρτερ Ο κυκλώνας που σάρωσε τη περιοχή τη περασμένη
19. εβδομάδα έπληξε (.) δύο εκατομμύρια ανθρώπους σε δύο
20. χιλιάδες χωριά και κόστισε τη ζωή χιλιάδων, όπως
21. εκτιμάται.
22. Ομιλήτρια-1 Χάσαμε τα πάντα … ((κλαίγοντας))

24. Ρεπόρτερ Οι κάτοικοι έχουν επιδοθεί σε αγώνα επιβίωσης. Στο
25. πλευρό τους και ο στρατός της Ινδίας, που κάνει ό,τι είναι
26. ανθρωπίνως δυνατό για να τους ανακουφίσει.
172
6. NET [1.11.99]
1. Παρουσιαστής Διέψευσε, κυρίες και κύριοι αλλάζουμε θέμα,
2. κατηγορηματικά (.) το Γενικό Επιτελείο Στρατού
3. δημοσίευμα απογευματινής εφημερίδας, σύμφωνα με το
4. οποίο, πέντε αντιαρματικοί πύραυλοι εκλάπησαν από
5. στρατόπεδο της Κω. Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση,
6. οι πύραυλοι χρησιμοποιήθηκαν σε εκπαιδευτικές βολές.
7. Ρεπόρτερ Σε λογιστικό λάθος αποδίδει το ΓΕΣ την υποτιθέμενη
8. απώλεια των πέντε πυραύλων Λόου στην Κω. Δηλαδή ενώ
9. χρησιμοποιήθηκαν σε εκπαιδευτική άσκηση, οι υπεύθυνοι
10. αξιωματικοί αμέλησαν να τους διαγράψουν. Πάντως, οι
11. επιτελείς στο Πεντάγωνο αναστατώθηκαν, έως ότου
12. διαπιστώθηκε ότι όλοι οι σωλήνες φορείς, από τους οποίους
13. εκτοξεύονται οι πύραυλοι, και οι οποίοι φυλάσσονται,
14. βρίσκονταν στην αποθήκη της μονάδας.
15. *Στέλιος Φραγκούλης, Η λειτουργία του είναι εντελώς απλή (.) τραβώντας τον ένα
16. Εκπρόσωπος Τύπου σωλήνα ((τραβά τον σωλήνα)) αναπτύσσεται το όπλο, σ’
17. ΓΕΣ* αυτό το σωλήνα που είναι από αλουμίνιο είναι το βλήμα
18. μέσα (.) κι αυτός ο σωλήνας είναι από πολυεστέρα.
19. Ρεπόρτερ Αξιωματικοί έδειξαν στη στρατιωτική ηγεσία πως το
20. συγκεκριμένο αντιαρματικό είναι ενιαίο σύνολο (.) του
21. σωλήνα φορέα και του πυραύλου. Άρα, δε θα μπορούσε
22. κάποιος να κλέψει τον πύραυλο (.) δίχως το σωλήνα του.
23. ((Στέλιος Φραγκούλης, Ο σωλήνας δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί μετά απ’ την
24. Εκπρόσωπος Τύπου εκτόξευση του βλήματος ((παύση)) καθώς επίσης/και είναι
25. ΓΕΣ)) ένα ενιαίο σύνολο. Δε μπορεί ν’ αποχωριστεί το βλήμα (.)
26. από το σωλήνα.
27. Ρεπόρτερ Πάντως, το ΓΕΣ διενεργεί έρευνα για τον εντοπισμό
28. ενδεχόμενων παραλήψεων κατά τη διαδικασία διαγραφής
29. των πυραύλων.
173
7. NET [2.11.99]
1. Παρουσιαστής Κυρίες και κύριοι καλησπέρα σας. Οδύνη προκαλεί η νέα
2. τραγωδία που έπληξε την εμπορική μας ναυτιλία. Δέκα
3. άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ακριβώς όταν πίστεψαν ότι
4. γυρίζουν νέα σελίδα. Βρήκαν τραγικό θάνατο, κρυμμένοι
5. στο γκαράζ του πλοίου που θα τους άνοιγε το δρόμο σε μια
6. καινούρια ζωή.
8. *ΛΑΘΡΑΙΟΙ ΣΤΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΤΟ ΘΑΝΑΤΟ*
9. Ρεπόρτερ 1 Οι πυροσβέστες και οι άνδρες του λιμενικού επιβιβάστηκαν
10. στο Φαστ φέρι για να αντιμετωπίσουν τη φωτιά μέσα από
11. το πλοίο. Ενώ οι επιβάτες είχαν εγκαταλείψει το πλοίο,
12. πίστευαν (.) ότι όλοι είχαν σωθεί. Όταν έφτασαν στη
13. πρύμνη όμως, όλα άλλαξαν. Αντίκρισαν το θάνατο (.) στο
14. τρίτο γκαράζ.
15. *Κώστας Καραντώνης, Οι λαθρομετανάστες ήταν στα γκαράζ που ήτανε τα:: (.) τα
16. Δ/ντης Πυροσβεστικών οχήματα. ((παύση)) Τους τρ/τους τρεις τους βρήκαμε δύο
17. Δυνάμεων Δ. Ελλάδας* κοπέλες κι έναν άντρα στο: (.) ε Τζι 5, στο ντεκ 5 να το
18. πούμε (.) ε: και τους άλλους στο: Τζι 3, το οποίον ήτανε
19. ερμητικά κλεισμένο και γεμάτο καπνούς όμως.
20. Ρεπόρτερ 1 Δέκα Κούρδοι λαθρομετανάστες έπαθαν ασφυξία από τις
21. αναθυμιάσεις. Το ταξίδι προς αναζήτηση καλύτερης τύχης
22. δεν ολοκληρώθηκε. Τελείωσε δεκαπέντε μίλια από το
23. λιμάνι της Πάτρας. Πέθαναν, πριν προλάβουν να
24. αντιδράσουν. Τα σωστικά συνεργεία συνεχίζουν το έργο
25. τους. Ερευνούν τα γκαράζ και τα αμπάρια του πλοίου,
26. ψάχνοντας μήπως βρουν και άλλους λαθρομετανάστες, ενώ
27. η φωτιά στο πλοίο δεν έχει σβήσει.
28. *Κώστας Καραντώνης, Τώρα έχω μια μικρή αναζωπύρωση στο: Τζι 3 ((παύση)) ε
29. Δ/ντης Πυροσβεστικών αυτά συμβαίνουν αυτά τα πράγματα ((παύση)) είμαστ’ εδώ
30. Δυνάμεων Δ. Ελλάδας* σ’ επαγρύπνηση,
31. Ρεπόρτερ 1 Όλοι πίστευαν ότι το θέμα είχε τελειώσει μόλις οι επιβάτες
174
32. εγκατέλειψαν το Φαστ φέρι. Κανείς δεν αναζήτησε τους

33. Κούρδους.
34. *Γιάννης Αδάμ, Όταν έρχονται οικογένειες ((παύση)) και (.) έρχονται χωρίς
35. Υπολιμενάρχης Πάτρας*να ξέρουνε που πηγαίνουνε, οπωσδήποτε κάποιος υπάρχει
36. που τους καθοδηγεί. Έξω απ’ το λιμάνι βέβαια.
37. Ρεπόρτερ 2 Έξω απ’ το λιμάνι.
38. ((>>)) Έξω απ’ το λιμάνι. ((παύση)) Κι έρχονται (.) έτοιμοι (.)
39. πέντε λεπτά πριν φύγει το πλοι/το: πλοι/το πλοίο ((παύση))
40. και ((παύση)) μπαίνουνε μέσα,
41. Ρεπόρτερ 1 Οι εταιρείες που δρομολογούν πλοία στη γραμμή Πάτρα
42. Ιταλία γνωρίζουν ότι συχνά διακινούνται λαθρομετανάστες,
43. μέσα σε φορτηγά που ταξιδεύουν. Προερχόμενοι από χώρες
44. της Ασίας, χρησιμοποιούν ως ενδιάμεσο σταθμό την
45. Ελλάδα, αναζητώντας διέξοδο στη Δυτική Ευρώπη.
46. Ρεπόρτερ 2 Πριν από δέκα μέρες ε: ((παύση)) εκπρόσωποι της Σέγκεν
47. έκαναν έλεγχο στο λιμάνι της Πάτρας. Εξαφανίστηκαν οι
48. Κούρδοι. Τι συνέβη;
49. ((παύση))
50. ((Γιάννης Αδάμ, Ίσως τα μέτρα ήτανε λίγο (.) πιο αυξημένα ((παύση)) είναι
51. Υπολιμενάρχης τα μέτρα που θέλουμε να έχουμε. ((παύση)) Έτσι; Δεν το
52. Πάτρας)) ’χουμε καταφέρει ακόμη, αλλά εκεί (.) ε: έχουμε σκοπό να
53. φτάσουμε τα μέτρα στο λιμάνι της Πάτρας.
54. *Ιωάννης Κρητικός, Έχει συμβεί πολλές φορές όπως σας είπα σε πάρα πολλές
55. Εκπρόσωπος ‘Σούπερ εταιρείες, και σε εμάς, στο παρελθόν έχουμε πιάσει πολλές
56. Φαστ Φέρυ’* φορές (.) ε:: εμείς, με μηχανήματα, ή με: το μάτι,
57. με:/ανθρώπους οι οποίοι (.) πήγαν να μπουν κατ’ αυτό το
58. τρόπο στο πλοίο.
59. Ρεπόρτερ 1 Το απόγευμα, οι Κούρδοι συγκεντρώθηκαν στο λιμάνι της
60. Πάτρας. Μιλούν για κυκλώματα που τους εκμεταλλεύονται
61. προκειμένου να τους βοηθήσουν (.) να προωθηθούν στους
62. προορισμούς τους.
63. *Βλάσης Βελόπουλος* Η Μαφία της Ιταλίας ((παύση)) έχει αναλάβει τη
64. διεκπεραίωση απ’ τα ιταλικά λιμάνια. Έτσι και περάσουνε:
175
65. ((παύση)) τα χι/ε: τα τα δυο χιλιόμετρα, απ’ τη λιμενική

66. ζώνη, από ’κεί και πέρα είν’ ελεύθεροι σ’ όλη την
67. Ευρωπαϊκή Ένωση.
68. *Γιώργος Χρονόπουλος, Μπαίνουνε στα αξόνια, μπαίνουν απάνω στους ε: στη ε: (.)
69. Οδηγός φορτηγού* αεροτομές ((παύση)) δε μπορούμε να ελέγξουμε (.) πως
70. μπαίνουνε μέσα.
71. Ρεπόρτερ 1 Το υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας γνωρίζει και
72. αναγνωρίζει το πρόβλημα και έχει καταβάλει προσπάθειες
73. για να το αντιμετωπίσει. Το Λιμενικό Σώμα έχει
74. προμηθευτεί ειδικές συσκευές, που εντοπίζουν κάθε ίχνος
75. ζωής, και με αυτές (.) ελέγχουν τα οχήματα που μπαίνουν
76. στο πλοίο.
77. *Αθανάσιος Τσουροπλής, Είναι αδύνατο όπως αντιλαμβάνεστε, όλ’ αυτά τα φορτία
78. Γ.Γ. Υ.Ε.Ν.* που: ((παύση)) από εκατοντάδες φορτηγά μετακινούνται
79. κάθε μέρα στο λιμάνι της Πάτρας, να ελέγχονται (.)
80. εξονυχιστικά, με την έννοια να κατεβαίνουν όλα τα φορτία,
81. να δούμε τι ακριβώς υπάρχει.
82. Ρεπόρτερ 1 Με τη βοήθεια της ειδικής συσκευής, οι λιμενικοί στην
83. Πάτρα εντόπισαν και συνέλαβαν πεντακόσιους εννέα
84. λαθρομετανάστες το 1997, ενενήντα έξι το 1998, ενώ από
85. τις αρχές του χρόνου μέχρι σήμερα έχουν συλληφθεί
86. ενενήντα οχτώ άτομα, που επιχείρησαν να επιβιβαστούν
87. λαθραία σε πλοία.
88. Παρουσιαστής Όλα άρχισαν στις εννέα χθες το βράδυ όταν εκδηλώθηκε
89. πυρκαγιά από άγνωστη ακόμη αιτία σ’ ένα από τα γκαράζ
90. του Σούπερ Φαστ 3. Το πλοίο είχε αποπλεύσει από τη
91. Πάτρα με προορισμό την Αγκόνα. Οι πρώτοι νεκροί
92. ανασύρθηκαν τη νύχτα και η φρίκη ολοκληρώθηκε με το
93. °πρώτο φως.°
95. Ομιλητής-1 Όταν είχαμε τελειώσει το φαγητό μας, έφυγε/πρώτος (.)
96. που είπε για τη φωτιά ήταν ο οδηγός μου, που πήγε κάτω
97. στο γκαράζ πήγαινε για το γκαράζ, να δει το ψυκτικό
176
98. μηχάνημα, το ψυγείο μου. Λοιπόν, δεν πρόλαβε να πάει

99. είκοσι μέτρα και γυρίζει και μου λέει Σπύρο καιγόμαστε.
100. Δε το πίστεψα εγώ, ΣΠΥΡΟ, ΣΟΒΑΡΑ,
<ΚΑΙΓΟΜΑΣΤΕ.>
101. Ρεπόρτερ 1 Το ταξίδι των επιβατών του Σούπερ Φαστ (.) 3
102. μετατράπηκε μέσα σε λίγα λεπτά σε εφιάλτη. Η φωτιά
103. ξέσπασε πενήντα λεπτά μετά τον απόπλου του πλοίου από
104. το λιμάνι της Πάτρας, τέσσερα μίλια ανοιχτά από τον
105. Άραξο. ((πλάνα από την κατάσβεση της πυρκαγιάς)) Προς
106. στιγμήν, επικράτησε πανικός, καθώς πυκνοί καπνοί
107. υψώθηκαν στο πίσω μέρος του πλοίου.
108. Ομιλητής-2 Βλέπουμε και το πλοίο ει (.) μαυρίζει από καπνούς (θεέ
109. μου) ((παύση)) Και πιάσαν’ οι εκρήξεις. Φωτιά, βγήκαμ’
110. όλος ο κόσμος έξω, μιλάμε για φωτιά. Βγαίνανε από τα: (.)
111. απ’ τα φινιστρίνια, από κάτω που έχει απ’ τα γκαράζ,
112. μιλάμε φωτιά,
113. Ρεπόρτερ 1 Με ψυχραιμία αλλά και αυτοθυσία οι άνδρες του
114. πληρώματος (.) κατέβασαν γρήγορα τους επιβάτες στις
115. σωσίβιες λέμβους.
117. Ομιλητής-3 Μας δώσαν’ ορισμένες οδηγίες, όχι πολλές, τις πιο
118. πολλές/ε: ενεργήσαμε και μόνοι [μας]//
119. Ρεπόρτερ 3 //[Μπή]κατε σε λέμβους;
120. Ομιλητής-3 Ναι, μπήκαμε. [(….) και] πήγαμε στο Κέρκυρα μετά.=
121. Ρεπόρτερ 3 [Ναι, και;] = Και;
122. Ρεπόρτερ 1 Την ίδια ώρα, τέσσερα επιβατικά πλοία ανταποκρίθηκαν (.)
123. στο σήμα κινδύνου που εξέπεμψε το Σούπερ Φαστ 3. Και
124. προσέλκυσαν το φλεγόμενο πλοίο παραλαμβάνοντας τους
125. επιβάτες από τις λέμβους.
127. *Κώστας Παπανικολάτος, Πλησιάσαμε στα εκατό μέτρα, εκατόν πενήντα μέτρα.
128. Καπετάνιος ‘Ποσεδών’* Ήτανε κι άλλα καράβια [εκεί] ((παύση)) περισυνελέξαμε
130. ((>>)) τους ((παύση)) ναυαγούς [από τις σωσιβ]//
177
131. Ρεπόρτερ 4 //[Που; Απ’ τις σωσίβ]ιες λέμβους;

132. Πως;
133. ((>>)) Από τις λέμβους του Σούπερ Φαστ 3,
134. Ρεπόρτερ 5 Άμεση ήταν η κινητοποίηση και των λιμενικών αρχών του
135. Μεσολογγίου που έφτασαν: στο σημείο, με δύο πλοιάρια
136. και με άντρες του λιμενικού και του πυροσβεστικού
137. σώματος.
139. Ρεπόρτερ 1 Και τα εκατόν έξι μέλη του πληρώματος, με τη βοήθεια δύο
140. ρυμουλκών, που έσπευσαν από τη Πάτρα, ρίχτηκαν στη
141. μάχη με τις φλόγες. ((πλάνα από την κατάσβεση της
142. πυρκαγιάς)) Σε λιγότερο από δύο ώρες, η φωτιά
143. περιορίστηκε στο τρίτο κατάστρωμα του πλοίου, και
144. τέθηκε υπό έλεγχο. Τρεις επιβάτες του πλοίου, ελαφρά
145. τραυματισμένοι μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο.
146. Ομιλητής-4 Γιατί έλεγα ή θα πηδήσεις, ή θα πεθάνεις από αναθυμίαση.
147. ((παύση)) Και μόλις έκοψε λίγο, πήδησα. Από/τώρα, πόσα
148. μέτρα είναι ((κουνά το κεφάλι))
149. Ρεπόρτερ 1 Όλα έδειχναν ότι η νύχτα τρόμου (.) θα είχε αίσιο τέλος.
150. *Κώστας Αυτή τη στιγμή στο πλοί:ο υπάρχουν μόνο μέλη του
151. Παπαδημητρίου, πληρώματος ((παύση)) ε: ο πλοίαρχος του πλοίου και μέλη
152. Λιμενάρχης Πάτρας* του πληρώματος τα οποία ασχολούνται (.) με την οριστική
153. κατάσβεση της πυρκαγιάς. Οι πληροφορίες που έχουμε (.)
154. είναι ότι:: η πυρκαγιά έχει: τεθεί υπό πλήρη έλεγχο
155. ((παύση)) και: πιθανότατα αυτή τη στιγμή που μιλάμε να
156. έχει κατασβεσθεί.
157. Ρεπόρτερ 1 Κι ενώ οι επιβάτες του Σούπερ Φαστ αποβιβάζονταν σώοι
158. στη Πάτρα, οι άνδρες της πυρασφάλειας του πλοίου και οι
159. πυροσβέστες (.) ξεκίνησαν τον έλεγχο στα καταστρώματα
160. του πλοίου. ((πλάνα από το πλοίο)) Γρήγορα, βρέθηκαν
161. μπροστά στο ανατριχιαστικό θέαμα. Δέκα άνθρωποι νεκροί
162. από τις αναθυμιάσεις, δίπλα στα αποκαΐδια. ((πλάνα του
163. πλοίου από ελικόπτερο)) Η φωτιά, σύμφωνα με όλες τις
178
164. ενδείξεις, ξεκίνησε από μια νταλίκα που μετέφερε

165. πολτοποιημένο χαρτί.
166. ((Κώστας Αυτό που μας έχουν πει: ότι ήτανε στο ανώτερο
167. Παπαδημητρίου, κατάστρωμα φορτώσεως ((παύση)) ε: εκδηλώθηκε
168. Λιμενάρχης Πάτρας)) προφανώς σε κάποιο φορτηγό:: αυτοκίνητο ((παύση))
169. αμέσως ε: τα μέσα του πλοίου:: ενεργοποιήθηκαν,
170. λειτούργησαν απ’ ό,τι: ((παύση)) ε:: ((παύση)) έχω
171. πληροφορηθεί άψογα,
172. Ρεπόρτερ 1 Το Σούπερ Φαστ 3 έπειτα από παραγγελία του εισαγγελέα
173. Πατρών (.) θα επιθεωρηθεί από πραγματογνώμονες (.) για
174. να διαπιστωθούν τα ακριβή (.) αίτια της τραγωδίας.
175. *Σταύρος Σουμάκης, Έχει φύγει ήδη κλιμάκιο της Επιθεώρησης ε: Εμπορικών
176. Υπουργός Εμπορικής Πλοίων για τη Πάτρα, προκειμένου να:: πάει στο πλοίο, να
177. Ναυτιλίας* κάνει αυτοψία, διότι εκεί ((ένας θόρυβος τον διακόπτει)) και
178. ο εισαγγελέας για να είναι ενήμερος,
179. Ρεπόρτερ 1 Το μοιραίο πλοίο ήταν από τα πλέον σύγχρονα πλοία της
180. ακτοπλοΐας. Ναυπηγημένο το 1997, με όλους τους διεθνείς
181. κανόνες ασφαλείας, διέθετε άριστο σύστημα
182. πυρασφάλειας.
179
8. ΝΕΤ [2.11.99]
1. Παρουσιαστής Ένα άλλο ναυτικό ατύχημα, χωρίς, ευτυχώς, θύματα έγινε

2. τη νύχτα στο Καρλόβασι της Σάμου. Το φέρι μπόουτ Ναϊάς
3. Εξπρές (.) προσέκρουσε στο προβλήτα, με αποτέλεσμα
4. μικροτραυματισμούς, και πολύωρη καθυστέρηση.
5. Ρεπόρτερ Μια απίστευτη ταλαιπωρία περίμενε τους επιβάτες του
6. Ναϊάς Εξπρές, που ταξίδευαν χθες το απόγευμα από την
7. Σάμο για το Πειραιά. Κατά την είσοδό του στο λιμάνι του
8. Καρλοβάσου, το πλοίο χτύπησε, με φόρα, στον απέναντι
9. μόλο, με αποτέλεσμα το μπροστινό τμήμα της πλώρης ν:α
10. συμπιεστεί κατά ενάμισι μέτρο. Ενώ στο μόλο, προξένησε
11. ρήγμα.
12. Ομιλητής-1 Εκεί που πήγε να στρίψει: εχτύπησε το μόλο, εκεί πέρα.
13. Πεταχτήκαν νερά έξω: χαμός έγινε.
14. Ρεπόρτερ Από την πρόσκρουση, τραυματίστηκαν ελαφρά τρεις
15. γυναίκες, που μεταφέρθηκαν για προληπτικούς λόγους στο
16. Κέντρο Υγείας Καρλοβάσου, και μία στο νοσοκομείο της
17. Σάμου για ακτινολογικές εξετάσεις.
18. *Γιατρός Κ.Υ. Περιποιήθηκαν εδώ οι κυρίες αυτές, και η: τρίτη: είχε::
19. Καρλοβάσου* ((παύση)) μία κάκωση των: ε: πλευρών αριστερά,
20. Ρεπόρτερ Στο πλοίο αμέσως έγινε έλεγχος από δύτες ιδιώτες και
21. λιμενικούς για να διαπιστωθεί το μέγεθος της ζημιάς.
22. Ομιλητής-2 Ε γύρω στο ενάμισι μέτρο έχει: γίνει φυσαρμόνικα μπροστά
23. το:/η μπ:άλα αυτή.
24. Ρεπόρτερ Έχουν περάσει πέντε ολόκληρες ώρες, και η: αγωνία σιγά
25. σιγά κορυφώνεται. Δεν έχει ακόμα αποφανθεί η αρμόδια
26. επιτροπή εάν θα επιτρέψει στο πλοίο Ναϊάς Εξπρές να
27. συνεχίσει το ταξίδι του. Στις ένδεκα η ώρα, δόθηκε το
28. πράσινο φως από το υπουργείο για να/την: αναχώρηση του
29. πλοίου με επιβάτες, και προορισμό τον Πειραιά.
180
9. ΝΕΤ [2.11.99]
1. Παρουσιαστής Περνάμε στο διεθνή χώρο, σκηνές οδύνης
2. διαδραματίστηκαν στο Ρόουντ Άιλαντ όπου οι συγγενείς
3. των επιβατών του αεροσκάφους της Ίτζιπτ Ερ (.) έφτασαν
4. για να αναγνωρίσουν τις σορούς των δικών τους. Υπό
5. ιδιαίτερα αντίξοες καιρικές συνθήκες συνεχίζονται οι
6. έρευνες της ακτοφυλακής (.) για την ανάσυρση των
7. μαύρων κουτιών, που εντοπίστηκαν.
9. *ΤΟ ΤΡΙΓΩΝΟ ΤΟΥ ΧΑΛΙΦΑΞ*
10. Ρεπόρτερ Έσβησαν και οι τελευταίες ελπίδες για ανεύρεση
11. επιζώντων. Το Μπόινγκ 767 πήρε στο βαλτώδη βυθό του
12. Ατλαντικού (.) διακόσους δεκαεπτά ανθρώπους. Εκεί, σε
13. βάθος εβδομήντα μέτρων, θα καταδυθούν τις επόμενες
14. ημέρες οι δύτες του Αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού,
15. με σκοπό να εντοπίσουν τον κύριο όγκο της ατράκτου. Στη
16. στεριά, δεκάδες συγγενείς των θυμάτων, που άρχισαν να
17. φτάνουν από την Αίγυπτο, κοιτούν αμίλητοι προς τον
18. ωκεανό. Σαράντα οκτώ ώρες μετά το τραγικό δυστύχημα,
19. οι υπεύθυνοι των ερευνών ανακοίνωσαν επίσημα ότι έχουν
20. εξανεμιστεί πια οι ελπίδες για την ανεύρεση επιζώντων (.)
21. στη θαλάσσια περιοχή όπου κατέπεσε το Μπόινγκ 767 των
22. αιγυπτιακών αερογραμμών. Οι έρευνες ωστόσο θα
23. συνεχιστούν, αλλά θα επικεντρωθούν στην ανεύρεση του
24. μαύρου κουτιού, που ίσως δώσει απαντήσεις (.) γύρω από
25. αυτή τη τραγωδία.
26. *Τζιμ Χολ, Πρ. Εθν. Εντοπίστηκε ένας ήχος ο οποίος πιστεύουμε πως συνδέεται με ένα από
27. Υπηρεσίας Πολιτ. τα μαύρα «κουτιά».
28. Αεροπορίας*
29. Ρεπόρτερ Θα χρειαστούν τουλάχιστον σαράντα οκτώ ώρες μέχρι να

30. τεθούν σε λειτουργία τα ειδικά για τον εντοπισμό μικρών
31. αντικειμένων σόναρ. Τα Μπόινγκ 767 είναι εξοπλισμένα με
32. δύο μαύρα κουτιά. Το ένα καταγράφει όλα τα στοιχεία της
33. πτήσης και των οργάνων, ενώ το άλλο τις συνομιλίες
181
34. μεταξύ των πιλότων στο κόκπιτ. Το δεύτερο μαύρο κουτί

35. είν’ αυτό που ενδιαφέρει περισσότερο τους ειδικούς, που
36. προσπαθούν να εξηγήσουν γιατί το αεροσκάφος έκανε
37. απότομη βουτιά, από τα τριάντα τρεις χιλιάδες πόδια στα
38. νερά του Ατλαντικού, χωρίς προηγουμένως να εκπέμψει
39. σήμα κινδύνου.
40. *Μπάρι Μόουν, Αυτή την συγκεκριμένη στιγμή δεν υπάρχει καμία ένδειξη
41. εκπρ. Εφ Μπι Άι* εγκληματικής ενέργειας.
42. ((πλάνα ενός ελικοπτέρου διάσωσης))

43. ((Τζιμ Χολ, Πρ. Εθν. Έχω μάθει σε κάθε έρευνα διαλεύκανσης δυστυχημάτων να μην
44. Υπηρεσίας Πολιτ. αποκλείω ποτέ και τίποτε.
45. Αεροπορίας))
46. Ρεπόρτερ Αν και αποκλείουν το ενδεχόμενο τρομοκρατικής
47. ενέργειας, οι επικεφαλής του Εφ Μπι Άι έχουν ρίξει στην
48. υπόθεση περισσότερους από εξακόσους πράκτορες.
49. Μάλιστα, διακόσοι από αυτούς ερευνούν για στοιχεία στο
50. αεροδρόμιο του Λος Άντζελες, απ’ όπου είχε ξεκινήσει η
51. μοιραία πτήση.
182
10. ΝΕΤ [2.11.99]

1. Παρουσιαστής Η επικείμενη επίσκεψη Κλίντον βρέθηκε στο επίκεντρο και
2. της συνεργασίας που είχαν το πρωί ο πρωθυπουργός
3. Κώστας Σημίτης με τον Αμερικανό πρεσβευτή Νίκολας
4. Μπερνς. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος είπε ότι πέραν των
5. θεμάτων οικονομικής και στρατιωτικής συνεργασίας, η
6. ατζέντα του Αμερικανού προέδρου (.) είναι ακόμα ανοιχτή.
7. Ρεπόρτερ Μία ώρα κι ένα τέταρτο διήρκεσε η συνάντηση του
8. πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη με τον Αμερικανό
9. πρεσβευτή στην Αθήνα Νίκολας Μπερνς. Ο οποίος θέλησε,
10. όπως συνηθίζεται στη διπλωματική τακτική, να
11. ανακεφαλαιώσει τα έως τώρα δεδομένα και ν’ ακούσει εκ
12. νέου τις θέσεις της ελληνικής κυβέρνησης (.) για τα θέματα
13. που θα συζητηθούν με το πρόεδρο Κλίντον.
14. *Δημήτρης Ρέππας, Θα συζητηθούν θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Θέματα
15. Κυβερνητικός κοινού ενδιαφέροντος ((παύση)) είναι και αυτά της
16. εκπρόσωπος* οικονομικής, και στρατιωτικής συνεργασίας. Όπως επίσης
17. θέματα πολιτικής συνεργασίας. ((παύση)) Οι δύο πλευρές
18. (.) στο πλαίσιο αυτών των συζητήσεων (.) θ’ αποφασίσουν
19. ποια θέματα θεωρούν ότι πρέπει να συζητηθούν.
20. Ρεπόρτερ Ο κύριος Μπερνς συζήτησε με το πρωθυπουργό Κώστα
21. Σημίτη όλο το φάσμα των διμερών θεμάτων, αλλά και των
22. θεμάτων περιφερειακού ενδιαφέροντος. Άλλωστε, ο κύριος
23. Μπερνς θα είναι ένας εκ των συντακτών της επίσημης
24. ομιλίας του προέδρου Κλίντον. Η Επιτροπή Μορφωτικών
25. Υποθέσεων της Βουλής ζήτησε εν όψει της επίσκεψης
26. Κλίντον (.) ενημέρωση από τον υπουργό Εξωτερικών,
27. Γιώργο Παπανδρέου.
183
11. ΝΕΤ [2.11.99]

1. Παρουσιαστής Σημαντικές ελαφρύνσεις στα εισοδήματα των
2. ασθενέστερων κοινωνικά στρωμάτων περιλαμβάνει ο
3. προϋπολογισμός του 2000. Που κατατίθεται αύριο στη
4. Βουλή, μετά το πράσινο φως που έδωσε στον υπουργό
5. Εθνικής Οικονομίας ο πρωθυπουργός.
6. Ρεπόρτερ Ο προϋπολογισμός του 2000, ο τελευταίος σε δραχμές,
7. αποτελεί το όχημα για την ένταξη της Ελλάδος στην ΟΝΕ.
8. Οι αυξήσεις στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων θα
9. είναι της τάξεως (.) του 2,5 τοις εκατό, ενώ οι αυξήσεις στις
10. συντάξεις θα κυμανθούν μεταξύ (.) 4 και 4,5 τοις εκατό. Το
11. όφελος όμως, για μισθωτούς και συνταξιούχους,
12. αναμένεται να είναι μεγαλύτερο λόγω της αύξησης (.) του
13. αφορολόγητου ορίου, και των αλλαγών στα φορολογικά
14. κλιμάκια.
15. *Γιάννος Παπαντωνίου, Ενώ στο παρελθόν (.) υπήρχαν παροχές (.) με τη μορφή των
16. Υπουργός Εθνικής (.) ακάλυπτων επιταγών, των επιταγών χωρίς αντίκρισμα (.)
17. Οικονομίας* τώρα ακολουθήσαμε μια άλλη τακτική τα τελευταία έξι
18. χρόνια, πρώτα δημιουργήσαμε εθνικό πλούτο, και μετά, τον
19. μοιράσαμε, όπως τον μοιράζουμε σήμερα.
20. Ρεπόρτερ Το μόνο από τα πέντε κριτήρια το οποίο δεν έχει επιτευχθεί
21. ακόμη είναι αυτό του πληθωρισμού. Η άνοδος που
22. ενδέχεται να παρουσιάσει τους προσεχείς μήνες ο
23. πληθωρισμός χαρακτηρίζεται συγκυριακή από τη
24. κυβέρνηση, κι ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας
25. υπογραμμίζει ότι ο εναρμονισμένος δείκτης από τον οποίο
26. θα κριθεί η ένταξη της Ελλάδος στην ΟΝΕ (.) βρίσκεται σε
27. επίπεδα κάτω του δύο τοις εκατό.
184
12. ΝΕΤ [2.11.99]

1. Παρουσιαστής Στην Αθήνα, μεγαλύτερες αυξήσεις στις αποδοχές τους
2. ζήτησαν αστυνομικοί λιμενικοί και πυροσβέστες. Το πρωί,
3. ένστολοι εκπρόσωποι των ομοσπονδιών, και ενώσεων των
4. Σωμάτων Ασφαλείας (.) συγκεντρώθηκαν για να
5. διαμαρτυρηθούν έξω από το Κοινοβούλιο.
6. Ρεπόρτερ Οι εκπρόσωποι των ομοσπονδιών, και των πρωτοβάθμιων
7. ενώσεων αστυνομικών πυροσβεστών και λιμενικών (.)
8. συγκεντρώθηκαν στις εννέα το πρωί, έξω από το
9. Κοινοβούλιο. Εκεί θα παραμείνουν μέχρι αύριο το πρωί,
10. και στη συνέχεια θα συνεδριάσουν (.) για να καθορίσουν
11. την περαιτέρω στάση τους. Οι συνδικαλιστές τοποθέτησαν
12. πανό στα κάγκελα του πεζοδρομίου, και μοίρασαν έντυπα
13. με τα αιτήματά τους στους διερχόμενους.
14. *Δημήτρης Κυριαζίδης, Ζητάμε ο:/αυτός που πραγματικά εργάζεται, πραγματικά ν’
15. Πρόεδρος ΠΟΑΣΥ* αμείβεται. Ε δηλαδή, ν’ αμείβεται για τη νύχτα του, ν’
16. αμείβεται για τις Κυριακές τις αργίες. Όπως επίσης και να
17. χαρακτηριστεί αυτό το/αυτή η εργασία το επάγγελμα (.) ως
18. επικίνδυνο κι ανθυγιεινό.
19. Ρεπόρτερ Πρόσφατα, η κυβέρνηση ανακοίνωσε αυξήσεις (.) στο
20. βασικό μισθό του ανθυπολοχαγού, και σε δύο επιδόματα
21. των αστυνομικών, καθώς και την θέσπιση επιδόματος
22. διοίκησης μάχιμων υπηρεσιών.
185
13. ΝΕΤ [2.11.99]

1. Παρουσιαστής Το δικαστήριο θα αποφασίσει εάν θα ανοίξει το Σάββατο η
2. αυλαία του θεάτρου Βέμπο, για να ζωντανέψει στο σανίδι η
3. μεγάλη επιτυχία του Αλέκου Σακελλάριου (.) Λατέρνα
4. φτώχια και φιλότιμο. Αιτία (.) η διαμάχη μεταξύ του
5. θεατρικού επιχειρηματία και του γιου του Μάνου
6. Χατζιδάκι, που ζητά δικαιώματα για ν’ ακουστεί η μουσική
7. του πατέρα του.
9. Ρεπόρτερ 1 Σα να το είχαν φανταστεί. ((παύση)) Δεκαετίες μετά, η
10. Λατέρνα, των Αλέκου Σακελλάριου και Μάνου Χατζιδάκι,
11. μοιάζει ξεκούρδιστη. ((παύση)) Η προσπάθεια του Σταμάτη
12. Φασουλή ν’ ανεβάσει στο Βέμπο (.) Λατέρνα φτώχια και
13. φιλότιμο (.) σκοντάφτει στα πνευματικά δικαιώματα του
14. θετού γιου του Μάνου Χατζιδάκι.
15. ((πλάνα από τη φραστική αντιπαράθεση των αντιδίκων έξω
16. από την αίθουσα του δικαστηρίου))
17. *Δημήτρης Σκούρτης, Ο πελάτης μου έχει δικαίωμα, όταν του ζητάνε την άδεια
18. Δικηγόρος Χατζηδάκι* ((παύση)) να ζητήσει (.) αυτά που κρίνει, και να
19. συμφωνήσει ή να μη συμφωνή[σει.]
20. Ρεπόρτερ 2 [Άρα,] δε τα βρήκαν στα
21. [λε]φτά.
22. ((>>)) [Το] Δε τα βρήκανε στα λεφτά,
23. Ρεπόρτερ 1 Ο κληρονόμος του Μάνου Χατζιδάκι κατέθεσε αγωγή κατά
24. ((μουσική ................................................................................
25. του θεατρικού επιχειρηματία Βαγγέλη Λειβαδά (.) για να
26. ...........................................................................................
27. μη χρησιμοποιηθεί η μουσική του μεγάλου συνθέτη.
28. .....................................................................................
29. ((παύση)) Αντίθετα (.) με τους κληρονόμους του Αλέκου
30. ............................................................................................
186
31. Σακελλάριου, που έχουν συμφωνήσει ν’ ακουστούν τα

32. ........................................................................................
33. τραγούδια της θρυλικής ταινίας στη θεατρική της
34. ................................................................................
35. επανέκδοση.
36. ..................))
38. Η θεατρική πρεμιέρα είναι προγραμματισμένη για το
39. ((μουσική …………………………….……………………..
40. Σάββατο. ((παύση)) Και τα φώτα της ράμπας ((παύση)) το
41. ………………………………………………..……………………
42. μόνο που περιμένουν (.) τι ειρωνεία (.) είναι η ετυμηγορία
43. .............................................................................................
44. των δικαστών.
45. .....................))
187
14. ΝΕΤ [3.11.99]

1. Παρουσιαστής Κυρίες και κύριοι καλησπέρα σας. Το όχημα της ελληνικής
2. οικονομίας για την είσοδο στην ΟΝΕ είναι ο
3. προϋπολογισμός του 2000. Ιστορικής σημασίας, όπως τον
4. χαρακτήρισε ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας, που
5. κατατέθηκε απόψε στη Βουλή. Είχε προηγηθεί η ίδρυσή
6. του από το Υπουργικό Συμβούλιο μετά τη συνεδρίαση του
7. οποίου ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης (.) περιέγραψε το
8. προϋπολογισμό ως (.) <αναδιανομή> του πλούτου που
9. παράγει η οικονομία μας.
11. *Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΣΕ ΔΡΑΧΜΕΣ*
12. ((πλάνα από την κατάθεση του προϋπολογισμού στη Βουλή))
13. Ρεπόρτερ Ο κρισιμότερος προϋπολογισμός των τελευταίων ετών, ο
14. προϋπολογισμός ένταξης, ο οποίος θα οδηγήσει τη χώρα
15. μας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση της
16. Ευρώπης (.) κατατέθηκε το απόγευμα στη Βουλή.
17. Ομιλητής-1 Κι είναι ένας προϋπολογισμός ((παύση)) αυτός ο οποίος
18. αποφασίσαμε ((παύση)) ο οποίος ((παύση)) δίνει (.) το
19. πλεόνασμα το οποίο εδημιούργησαν οι Έλληνες ((παύση))
20. τα τελευταία χρόνια ((παύση)) με διάφορα μέτρα ((παύση))
21. πίσω (.) στους Έλληνες (.) για να βελτιώσουν (.) την
22. εισοδηματική τους θέση. Και πίσω στους αγρότες.
23. ((παύση)) Κι όλ’ αυτά που ανέφερα (.) είναι παράδειγμα (.)
24. ότι η πολιτική μας (.) και οι θυσίες του ελληνικού λαού
25. απέφεραν ((παύση)) και αυτή τη πολιτική θα συνεχίσουμε.
26. Ρεπόρτερ Ο προϋπολογισμός του 2000 προβλέπει αυξήσεις στους
27. μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων της τάξεως του 2,5 τοις
28. εκατό, ενώ μαζί με την ωρίμανση το ποσοστό αύξησης (.)
29. αναμένεται να φτάσει το τρία τοις εκατό. Στις συντάξεις, η
30. αύξηση (.) θα φθάσει το πέντε τοις εκατό για ολόκληρο το
31. ποσό της σύνταξης.
32. *Γιάννος Παπαντωνίου, Με αυτό το προϋπολογισμό: (.) δικαιώθηκε μια ολόκληρη
188
33. Υπουργός Εθνικής οικονομική πολιτική. ((παύση)) Δικαιώθηκε μία: (.) νέα
34. Οικονομίας* οικονομική φιλοσοφία ((παύση)) που εισήγαγε κι εδραίωσε
35. η σημερινή κυβέρνηση ((παύση)) και θα έλεγα το σημερινό
36. οικονομικό επιτελείο ((παύση)) γιατί όλ’ αυτά που έχουν
37. γίνει είναι προϊόν συλλογικής δουλειάς, είναι και προϊόν
38. συλλογικής δουλειάς (.) ολόκληρης της κυβέρνησης.
39. Ρεπόρτερ Το έλλειμμα προβλέπεται να φτάσει το 1,2 τοις εκατό, θα
40. είναι δηλαδή μικρότερο απ’ το κριτήριο σύγκλισης το
41. οποίο είναι τρία τοις εκατό. Το δημόσιο χρέος θα μειωθεί
42. στο εκατόν τέσσερα τοις εκατό επί του Ακαθάριστου
43. Εθνικού Προϊόντος. Κανένας νέος φόρος δε πρόκειται να
44. επιβληθεί, εκτός από την αύξηση του φορολογικού
45. συντελεστή στις χρηματιστηριακές συναλλαγές. Τα έσοδα
46. απ’ το συγκεκριμένο φόρο αναμένεται να φθάσουν τα
47. εξακόσια επτά δισεκατομμύρια το 2000. Για πρώτη φορά,
48. το Υπουργείο Οικονομικών εξέδωσε μία πιλοτική
49. εφαρμογή προϋπολογισμού σε ευρώ. Πρόκειται γι’ αυτό
50. εδώ το φυλλάδιο, όπου οι προϋπολογισμοί των κεντρικών
51. υπηρεσιών των υπουργείων Γεωργίας και Εργασίας έχουν
52. καταρτιστεί σε ευρώ. Ο προϋπολογισμός ενσωματώνει τις
53. φορολογικές ελαφρύνσεις και τις εισοδηματικές ενισχύσεις
54. που ανακοίνωσ’ ο πρωθυπουργός (.) στη Διεθνή Έκθεση
55. Θεσσαλονίκης. Προβλέπεται ακόμη ότι σε πρώτη φάση θα
56. δοθούν (.) ογδόντα πέντε δισεκατομμύρια (.) στους
57. σεισμοπαθείς της Αττικής. Ο υπουργός Εθνικής
58. Οικονομίας υπογράμμισε ότι δημιουργήθηκε εθνικός
59. πλούτος (.) με αποτέλεσμα να υπάρχει δυνατότητα
60. βοήθειας (.) προς στις ασθενέστερες τάξεις.
61. ((Γιάννος Παπαντωνίου, Εμείς (.) δεν ((παύση)) κάναμε παροχές με ακάλυπτες
62. Υπουργός Εθνικής επιταγές. ((παύση)) Με επιταγές χωρίς αντίκρισμα.
63. Οικονομίας)) ((παύση)) Παροχές που: μετά από κάποιους μήνες είτε τις
64. έτρωγε ο πληθωρισμός (.) είτε τις: (.) απέσυρε μία: επόμενη
65. κυβέρνηση η ίδια η κυβέρνηση (.) εάν κέρδιζε πάλι τις
189
66. εκλογές με βάση αυτές τις προεκλογικές παροχές.

67. Ρεπόρτερ Το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων θα φθάσει τα 2,4
68. τρισεκατομμύρια δραχμές, και η ανάπτυξη θα αυξηθεί
69. τουλάχιστο κατά 3,5 τοις εκατό. Τη Δευτέρα, θα κατατεθεί
70. στη Βουλή ο κατάλογος (.) όσων υπέπεσαν σε φορολογικές
71. παραβάσεις μετά το 1999.
190
15. ΝΕΤ [3.11.99]

1, Παρουσιαστής Προς τα ναυπηγεία του Σκαραμαγκά απέπλευσε το μοιραίο
2. φέρι μπόουτ Σούπερ Φαστ, προκειμένου να ελεγχθεί από
3. πραγματογνώμονες, καθώς τα αίτια της τραγωδίας
4. παραμένουν αδιευκρίνιστα. Και όλα τα ενδεχόμενα είναι
5. ανοιχτά. Ο κατάλογος των θυμάτων μεγάλωσε. Το πρωί
6. βρέθηκε και ενδέκατος νεκρός λαθρομετανάστης.
8. *ΛΑΘΡΑΙΟΙ ΣΤΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΣΤΟ ΘΑΝΑΤΟ*
9. Ρεπόρτερ 1 Σαράντα οχτώ ώρες μετά τη ναυτική τραγωδία, και τα
10. ερωτηματικά για τα αίτια της πυρκαγιάς στο Σούπερ Φαστ
11. 3 παραμένουν αναπάντητα. Τη νύχτα βρέθηκε ένας ακόμη
12. νεκρός λαθρομετανάστης από τους πυροσβέστες (.) σε
13. γκαράζ του μοιραίου πλοίου. Τα γκαράζ του Σούπερ Φαστ
14. 3 μετατράπηκαν σε θαλάμους αερίων για τους έντεκα
15. λαθρεπιβάτες. Οχτώ βρήκαν τραγικό θάνατο στο
16. κατάστρωμα τρία, και τρεις (.) στο κατάστρωμα πέντε του
17. πλοίου.
18. *Ιωάννης Ανδρεόπουλος, Βρεμένοι ήσανε από την ε: ((παύση)) προσπάθεια:
19. Ιατροδικαστής* κατασβέσεως ((παύση)) και: μερικοί είχανε και: ρύπανση
20. από: λάδια μηχανών.
21. Ρεπόρτερ 2 Γνωρίζουμε αν ο θάνατος επήλθε αμέσως;
22. ((>>)) Ε, σίγουρα αμέσως. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, μπορεί να:
23. παρουσιάζονται μεταθανατίως εγκαύματα, αλλά: ((παύση))
24. η: ((παύση)) °η:° αίσθηση χάνεται αμέσως.
26. *ΕΓΚΛΩΒΙΣΜΕΝΟΙ ΣΤΑ ΦΟΡΤΗΓΑ*
27. Ρεπόρτερ 1 Σύμφωνα με όλα τα στοιχεία, οι λαθρομετανάστες μπήκαν
28. στο πλοίο κρυμμένοι μέσα σε φορτηγά. Ένας μάλιστα
29. βρέθηκε νεκρός, κλειδωμένος μέσα σε καμπίνα φορτηγού,
30. ενώ προσπαθούσε να σπάσει τα τζάμια.
31. *Σταύρος Σουμάκης, Προσπαθούμε να βρούμε τον οδηγό μιας νταλίκας με
32. Υπουργός Εμπορικής δανέζικα νούμερα ((παύση)) στο: κουβούκλιο στη καμπίνα
191
33. Ναυτιλίας* του: ((παύση)) φορτηγού του βρέθηκε ένα απανθρακωμένο

34. πτώμα ((παύση)) και: ((παύση)) μήπως (.) κι εκεί ξετυλιχθεί
35. ο μίτος της Αριάδνης.
36. Ρεπόρτερ 1 Ο οδηγός της νταλίκας Χρήστος Κάπουλας (.)
37. παρουσιάστηκε τελικά το απόγευμα στο λιμεναρχείο. Και
38. είπε στους λιμενικούς (.) πως όταν κλείδωσε τη νταλίκα
39. του, δεν υπήρχε κανείς μέσα.
41. *ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΑ ΑΙΤΙΑ*
42. Ρεπόρτερ 1 Η προανάκριση για τα αίτια της τραγωδίας συνεχίζεται.
43. Πραγματογνώμονες, ορισμένοι από την Εισαγγελία
44. Πάτρας, μα και κλιμάκιο της Διεύθυνσης Επιθεώρησης
45. Επιβατικών Πλοίων (.) ερευνούν, εξονυχιστικά, τα
46. καταστρώματα.
47. *Κώστας Ήδη: (.) ε μετέβησαν: εχθές επάνω στο πλοίο (.) έκαναν τη
48. Παπαδημητρίου, πρώτη πραγματογνωμοσύνη, μέχρι το βράδυ, και
49. Λιμενάρχης Πάτρας* αποβιβάστηκαν ((παύση)) και:: σήμερα πάλι, θα μας
50. δώσουν τα πρώτα στοιχεία, και πιθανόν, να ξανανέβουν
51. επάνω:: για έναν δεύτερο έλεγχο.
52. Ρεπόρτερ 1 Όλα τα ενδεχόμενα παραμένουν ανοιχτά. Ωστόσο, τέσσερα
53. ((μουσική ................................................................................
54. είναι τα πιο πιθανά (.) αίτια της πυρκαγιάς. Η πυρκαγιά να
55. .............................................................................................
56. εκδηλώθηκε στο φορτίο νταλίκας, που μετέφερε εύφλεκτα
57. ...............................................................................................
58. υλικά. Να προκλήθηκε από σπινθήρα ψυκτικού
59. .............................................................................
60. μηχανήματος φορτηγού. Να ξέσπασε (.) από κάποιον
61. ......................................................................................
62. κρυμμένο λαθρομετανάστη, και τέλος, εξετάζεται σοβαρά
63. ..............................................................................................
64. και το ενδεχόμενο της δολιοφθοράς. Στο λιμεναρχείο της
65. ........................................................))
192
66. Πάτρας, ανακρίνονται τρεις Κούρδοι (.) που πιθανολογείται

67. πως βρίσκονταν μέσα στο πλοίο την ώρα της φωτιάς. Το
68. γεγονός πάντως διαψεύδεται από τους λιμενικούς.
69. ((Κώστας Παπαδημητρίου, Υπάρχουν κάποια άτομα, έτσι;, τα οποία έχουν: κρατηθεί,
70. Λιμενάρχης Πάτρας)) και τα λοιπά. Έτσι[:;, οι: οι οποί]οι δεν έχουν σχέση με τη
71. Ρεπόρτερ 1 [Έχουν σχέση με το (…….;)]
72. ((>>)) φωτιά,
74. *Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΒΑΤΩΝ*
75. Ρεπόρτερ 1 Στα γραφεία της εταιρείας στη Πάτρα (.) η οδύσσεια των
76. επιβατών του Σούπερ Φαστ (.) 3 συνεχίζεται.
77. Ομιλητής Ε δεν έχουμε ρούχα. Δεν έχουμε λεφτά. Δε μας έχουν
78. δώσει λεφτά. Έχετε λέει φαΐ και ύπνο. ((φωνάζοντας))
79. *Γιώργος Παναγιωτίδης, Υπάρχει κάποιος (.) εκνευρισμός ((παύση)) α: ((παύση))
80. Υπεύθυνος εταιρίας από το/μερικούς ((παύση)) α: μεμονωμένους επιβάτες
81. SUPERFAST* ((παύση)) ε: ή οδηγούς.
83. *ΚΡΥΦΤΟΥΛΙ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ*
84. Ρεπόρτερ 1 Ο τραγικός θάνατος των λαθρομεταναστών μέσα στο
85. Σούπερ Φαστ 3 (.) έφερε στο φως τους πλημμελείς
86. ελέγχους στα λιμάνια. Απελπισμένοι λαθρομετανάστες
87. προσπαθούν κάτω από τα μάτια των λιμενικών να μπουν
88. μέσα στα πλοία.
89. ((Σταύρος Σουμάκης, Εμείς έχουμε υποχρέωση ((παύση)) να εξαντλήσουμε (.)
90. Υπουργός Εμπορικής όλη μας (.) την επάρκεια, τη δυνατότητα ((παύση)) και να
91. Ναυτιλίας)) (.) περιορίσουμε, στο μέγιστο δυνατό βαθμό, από πλευράς
92. μας ((παύση)) ε: πιθανότητες, δυνατότητες διακίνησης
93. ((παύση)) λαθρομεταναστών (.) ή όποιων άλλων, υπόπτων
94. φορτίων. ((παύση)) Απ’ την άλλη πλευρά ((παύση))
95. χρειάζεται (.) και οι άλλοι εμπλεκόμενοι ((παύση)) να
96. συμβάλουν σ’ αυτή τη προσπάθεια.
97. Ρεπόρτερ 1 Η επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που επισκέφθηκε
98. πρόσφατα την Ελλάδα και εξέτασε την εφαρμογή της
193
99. συνθήκης Σέγκεν, που αφορά και τις μετακινήσεις μη

100. κοινοτικών πολιτών, θεωρεί πάντως (.) ότι στο λιμάνι της
101. Πάτρας (.) οι έλεγχοι εφαρμόζονται σε ικανοποιητικό
102. βαθμό. Το Σούπερ Φαστ 3 (.) παραμένει τρία μίλια ανοιχτά
103. του Μεσολογγίου. Τις επόμενες ώρες, αναμένεται να
104. αποπλεύσει με τη βοήθεια ρυμουλκών (.) για τα ναυπηγεία
105. Σκαραμαγκά.
194
16. ΝΕΤ [3.11.99]

1. Παρουσιαστής Αλλάζουμε θέμα, κυρίες και κύριοι, μείζον πολιτικό
2. γεγονός αποτελεί η έλευση του προέδρου Κλίντον στην
3. Ελλάδα, κι ο πρωθυπουργός αναλαμβάνει πρωτοβουλία να
4. συζητήσει από την ερχόμενη Παρασκευή με τους
5. πολιτικούς αρχηγούς (.) όλα τα θέματα που σχετίζονται με
6. την επίσκεψη. Στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης έχει
7. σημάνει συναγερμός και τα μέτρα ασφαλείας που
8. σχεδιάζονται (.) είναι πραγματικά δρακόντεια.
9. Ρεπόρτερ Τα μέτρα που παίρνουν οι αστυνομικές αρχές εν όψει της
10. επίσκεψης του Αμερικανού προέδρου στην Ελλάδα (.)
11. χαρακτηρίζονται <πρωτοφανή,> και δεν έχουν
12. προηγούμενο για επισκέψεις άλλων ηγετών στη χώρα μας.
13. Περίπου επτά χιλιάδες αστυνομικοί της Ασφάλειας, της
14. Τροχαίας, της Υπηρεσίας Υψηλών Προσώπων, της
15. Αντιτρομοκρατικής Υπηρεσίας, και των Τμημάτων Τάξης
16. (.) θα βρίσκονται σε συγκεκριμένα σημεία που έχουν (.)
17. προκαθοριστεί από τώρα. Ειδικευμένοι αξιωματικοί θα
18. βρίσκονται σε συνεχή επαγρύπνηση (.) και θα
19. παρακολουθούν κάθε ύποπτη κίνηση για πρόληψη ή
20. αποτροπή κάθε ενδεχομένου. Το μεγαλύτερο βάρος πέφτει
21. στην Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία, η οποία αυτές τις μέρες
22. βρίσκεται σε <συναγερμό.> Η εφημερίδα Ουάσιγκτον
23. Ποστ με σημερινό δημοσίευμά της, επικαλούμενη
24. ανώνυμες πηγές, αφήνει αιχμές για την
25. αποτελεσματικότητα της Ελλάδας στην αντιμετώπιση της
26. τρομοκρατίας, κάνοντας μάλιστα λόγο και για παρεμπόδιση
27. πιθανών συλλήψεων τρομοκρατών της Δεκαεπτά Νοέμβρη.
28. Λίγο μετά το μεσημέρι, έφτασε στο αεροδρόμιο του
29. Ελληνικού με ειδική πτήση (.) ηλεκτρονικό και άλλο υλικό,
30. και ειδικότερα, πλήρη συστήματα επικοινωνιών,
31. <ανιχνευτικά> μηχανήματα και ειδικά οχήματα που θα
32. χρησιμοποιηθούν από τους πράκτορες του Εφ Μπι Άι.
33. Αύριο το μεσημέρι θα πραγματοποιηθεί ευρεία σύσκεψη
195
34. στο υπουργείο Εξωτερικών, με συμμετοχή και των

35. Αμερικανών πρακτόρων του Εφ Μπι Άι, ενώ, παρόμοια
36. σύσκεψη, που θα είναι και η τελευταία, θα
37. πραγματοποιηθεί στις έντεκα το πρωί της Παρασκευής, στο
38. υπουργείο Δημόσιας Τάξης.
39. Παρουσιαστής Με αφορμή το δημοσίευμα της Ουάσιγκτον Ποστ, ο
40. κυβερνητικός εκπρόσωπος δήλωσε ότι η προσπάθεια της
41. κυβέρνησης για τη πάταξη της τρομοκρατίας (.) δεν μπορεί
42. ν’ αμφισβητηθεί. Και χαρακτήρισε εκτός πραγματικότητας
43. και επιζήμιες για τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις (.) τις
44. θέσεις ανωνύμων αξιωματούχων, που περιλαμβάνονται στο
45. δημοσίευμα. Ακόμη, μ’ εντολή του υφυπουργού
46. Εξωτερικών Γρηγόρη Νιώτη ο Έλληνας πρέσβης στη
47. Γουάσιγκτον Αλέξανδρος Φίλων (.) έκανε διάβημα στον
48. αρμόδιο υφυπουργό Μαργκρόσμαν.
196
17. ΝΕΤ [3.11.99]

1. Παρουσιαστής Επιστρέφουμε στο θέμα του προϋπολογισμού, η
2. δημοσιοποίηση των μεγεθών του (.) ήταν η αφορμή για νέα
3. οξύτατη αντιπαράθεση κυβέρνησης και αξιωματικής
4. αντιπολίτευσης.
5. Ρεπόρτερ Σχολιάζοντας την πολιτική επικαιρότητα, ο πρωθυπουργός
6. κατέστησε σαφές (.) ότι η κυβέρνηση θα απαντά δυναμικά
7. στη σκανδαλολογία.
8. *Δημήτρης Ρέππας, Θα δίδεται απάντηση (.) αποστομωτική, και άμεση
9. Κυβερνητικός ((παύση)) σε κάθε απόπειρα από την πλευρά της Νέας
10. εκπρόσωπος* Δημοκρατίας ((παύση)) και των στελεχών της ((παύση)) να
11. συσκοτίσουν ((παύση)) το πολιτικό τοπίο, και να
12. δηλητηριάσουν τη δημόσια ζωή ((παύση)) η κυβέρνηση δεν
13. πρόκειται να δεχθεί ((παύση)) αυτούς τους αστήρικτους
14. ισχυρισμούς απ’ τη πλευρά της Νέας Δημοκρατίας
15. ((παύση)) που στόχο έχουν (.) να συγκαλύψουν ((παύση))
16. την αδυναμία και την ένδεια την πολιτική, ιδεολογική και
17. προγραμματική της Νέας Δημοκρατίας,
18. Ρεπόρτερ Η Νέα Δημοκρατία εκτιμά ότι ο προϋπολογισμός δεν
19. δημιουργεί ευνοϊκές προϋποθέσεις για την μετά ΟΝΕ
20. εποχή.
21. *Γιώργος Αλογοσκούφης, Είμαστε οι πρώτοι που θέλουμε και θα επιδιώξουμε και θα
22. Υπεύθυνος Οικονομικού καταφέρουμε (.) να μπει η Ελλάδα στην ΟΝΕ το
23. Τομέα Ν.Δ.* συντομότερο δυνατόν. Αυτό όμως είναι ανεξάρτητον (.)
24. από το: (.) τι περιέχει αυτός ο προϋπολογισμός ((παύση)) κι
25. αυτός ο προϋπολογισμός σίγουρα (.) δε διευκολύνει τη
26. πορεία της χώρας ((παύση)) στη μετά ΟΝΕ εποχή.
27. Ρεπόρτερ Στη σημερινή συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου, ο
28. πρωθυπουργός υπενθύμισε δηλώσεις του προέδρου της
29. Νέας Δημοκρατίας Κώστα Καραμανλή (.) περί
30. μακιγιαρισμένης οικονομίας που δεν οδηγεί στην ΟΝΕ. Να
31. ένα παράδειγμα, μεταξύ άλλων, είπε ο πρωθυπουργός,
32. ποιοι προσπάθησαν να υπονομεύσουν τη χώρα, και ποιοι
197
33. διαψεύστηκαν παταγωδώς.

34. ((Δημήτρης Ρέππας, Οι ισχυρισμοί του κυρίου Καραμανλή ((παύση))
35. Κυβερνητικός αποδείχθηκε ((παύση)) διαψεύστηκαν παταγωδώς.
36. Εκπρόσωπος)) ((παύση)) Θεαματικά ((παύση)) από την εξέλιξη των
37. πραγμάτων. Είμαστε σε απόσταση αναπνοής από την ΟΝΕ
38. (.) η ελληνική οικονομία είναι πιο ισχυρή παρά ποτέ
39. ((παύση)) άρα, αυτά τα οποία ισχυρίστηκε τότε ο κύριος
40. Καραμανλής (.) δείχνουν ((παύση)) ότι είναι ένας (.)
41. πολιτικός (.) είτε επιπόλαιος (.) είτε κακόπιστος (.) είτε
42. ανίκανος να σταθμίσει τα πράγματα. Άρα, δε μπορεί να
43. εγγυηθεί ((παύση)) τη πορεία της χώρας στο μέλλον.
44. Ρεπόρτερ Με ανακοίνωση της Κεντρικής Επιτροπής, το Κάπα Κάπα
45. Έψιλον χαρακτηρίζει υποκριτική τη θέση ότι ο πλούτος που
46. συσσωρεύεται αναδιανέμεται, υπέρ των χαμηλόμισθων και
47. συνταξιούχων. Ο Συνασπισμός, με ανακοίνωσή του,
48. εκτιμά: ότι παρά τον προεκλογικό χαρακτήρα του, ο
49. προϋπολογισμός βρίσκεται σε αντίθεση με τις ανάγκες των
50. εργαζομένων. Ο πρόεδρος του ΔΗΚΚΙ Δημήτρης
51. Τσοβόλας δήλωσε ότι ο: προϋπολογισμός προωθεί
52. κοινωνικά άδικες επιλογές, ενώ υποθηκεύει το μέλλον της
53. πραγματικής οικονομίας.
198
18. ΝΕΤ [3.11.99]

1. Παρουσιαστής Στο διεθνή χώρο τώρα, νέο σενάριο έκανε την εμφάνισή
2. του για ομοιότητα του δυστυχήματος του αιγυπτιακού
3. αεροσκάφους (.) με άλλο (.) της Λάουντα Ερ, πριν από μία
4. δεκαετία. Οι αιγυπτιακές αρχές ανακοίνωσαν ότι το
5. συγκεκριμένο αεροσκάφος είχε πρόβλημα με το σύστημα
6. ανάδρομης ώθησης. Ωστόσο, η Μπόινγκ έσπευσε να
7. επισημάνει πως όλα τα 767 (.) είχαν ανακληθεί και
8. επιδιορθωθεί.
10. *ΟΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΒΥΘΟ*
11. Ρεπόρτερ Κοινός παρανομαστής στην υπόθεση είναι ότι (.) δεν
12. λειτουργούσε το σύστημα ανάδρομης ώθησης (.) στη μία
13. μηχανή του μοιραίου Μπόινγκ. Πάντως, το αμερικανικό
14. Εθνικό Συμβούλιο για την Ασφάλεια των Συγκοινωνιών (.)
15. υποστηρίζει πως (.) η μη λειτουργία του συστήματος (.) δεν
16. αποτελεί λόγο αναβολής της πτήσης.
17. *Μοχάμεντ Ραχίν Ράιαν, Όταν το σύστημα ανάδρομης ώθησης δεν λειτουργεί,
18. Πρόεδρος Αιγυπτιακών επιτρέπεται στα αεροπλάνα να εκτελούν κανονικά
19. Αερογραμμών* τις πτήσεις.
20. Ρεπόρτερ Οι αιγυπτιακές αερογραμμές και η Μπόινγκ υποστήριξαν

21. ότι το σύστημα είχε επιδιορθωθεί μετά τη πρόσφατη οδηγία
22. που εξέδωσε η διοίκηση της Ομοσπονδιακής Αεροπορίας
23. των Ηνωμένων Πολιτειών, για τα Μπόινγκ 767 και 747-
24. 400.
25. *Μοχάμεντ Ραχίν Ράιαν, Έχουμε εφαρμόσει όλες τις αξιοσημείωτες
26. Πρόεδρος Αιγυπτιακών οδηγίες.
27. Αερογραμμών*
28. Ρεπόρτερ Τα αεροσκάφη αυτά βγήκαν από τη γραμμή παραγωγής
29. πριν από δέκα χρόνια, λίγο πριν οι εργαζόμενοι της
30. Μπόινγκ (.) κηρύξουν απεργία εξαιτίας εξαντλητικού
31. ωραρίου, και φόρτου εργασίας. Όπως και το 767 της
32. Λάουντα Ερ, που κατέπεσε στη Ταϊλάνδη πριν από δέκα
33. χρόνια, εξαιτίας της ενεργοποίησης του συστήματος
199
34. ανάδρομης ώθησης στη διάρκεια της πτήσης. Πάντως, ο

35. γνωστός πιλότος της Φόρμουλα Ένα και ιδιοκτήτης της
36. εταιρείας Νίκι Λάουντα (.) δεν βλέπει ομοιότητες στα δύο
37. δυστυχήματα. ((πλάνα από τον τόπο του δυστυχήματος;))
38. Την απάντηση ίσως δώσουν τα δύο μαύρα κουτιά. Η
39. επιχείρηση για την ανάσυρσή τους θα συνεχιστεί, μόλις
40. κοπάσει η κακοκαιρία στη περιοχή.
200
19. ΝΕΤ [3.11.99]

1. Παρουσιαστής Στα νέα δικαστικά επεισόδια τώρα των οικονομικών
2. διεκδικήσεων του Κωνσταντίνου Γλίξμπουργκ από το
3. ελληνικό κράτος. Τα ευρωπαϊκά δικαστήρια θα
4. αποφασίσουν (.) εάν η Ελλάδα του οφείλει αποζημίωση
5. ύψους εξακοσίων δεκαπέντε δισεκατομμυρίων δραχμών.
6. Ρεπόρτερ Σε εξέλιξη βρίσκεται η δικαστική διαμάχη μεταξύ του
7. Κωνσταντίνου Γλίξμπουργκ (.) και του ελληνικού
8. Δημοσίου. Τα δικαστικά όργανα του Συμβουλίου της
9. Ευρώπης, στα οποία έχει προσφύγει ο ενάγων μετά τη
10. σύμβαση που υπογράφηκε από τις δύο πλευρές,
11. παραπέμπουν το ζήτημα στην ολομέλεια του Δικαστηρίου
12. Ανθρώπινων Δικαιωμάτων. Η υπόθεση θα εκδικαστεί μέσα
13. στους επόμενους οκτώ μήνες και η απόφαση θα είναι
14. τελεσίδικη.
16. Αναπλ. Υπουργός Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ((παύση)) η οποία
17. Εξωτερικών* είν’ ευνοϊκή γι’ αυτόν (.) και τις απόψεις του ((παύση))
18. αλλά: (.) το θέμα έχει παραπεμφθεί (.) απ’ την ίδια αυτή
19. επιτροπή ((παύση)) στο Δικαστήριο Ανθρωπίνων
20. Δικαιωμάτων.
21. Ρεπόρτερ Για αμετανόητους νοσταλγούς του παρελθόντος μίλησε ο
22. κυβερνητικός εκπρόσωπος Δημήτρης Ρέππας,
23. αναφερόμενος στις φιλομοναρχικές απόψεις (.) βουλευτών
24. και στελεχών της Νέας Δημοκρατίας.
25. *Δημήτρης Ρέππας, Ακούστηκαν κιόλας φωνές ((παύση)) από την πλευρά της
26. Κυβερνητικός Νέας Δημοκρατίας ((παύση)) βουλευτών, στελεχών
27. εκπρόσωπος* ((παύση)) που μιλούν για ληστρική επιδρομή (.) του
28. ελληνικού κράτους ((παύση)) εναντίον του Κωνσταντίνου
29. Γλίξμπουργκ (.) και ζητούν (.) να δοθούν τα χρήματα (.)
30. στο τέως βασιλέα. ((παύση)) Αυτό δείχνει πως κάποιοι (.)
31. είν’ αμετανόητα προσδεδεμένοι στο παρελθόν,
32. Ρεπόρτερ Ο Κωνσταντίνος με την αγωγή του διεκδικεί περίπου
201
33. εξακόσα δεκαπέντε δισεκατομμύρια δραχμές (.) ως

34. αποζημίωση για την ακίνητη περιουσία. Το ελληνικό
35. Δημόσιο προβάλλει ως επιχειρήματα τη φοροαπαλλαγή που
36. είχε όλ’ αυτά τα χρόνια, τη σύμβαση του ’92, με την οποία
37. παραιτήθηκε των διεκδικήσεών του, εκτός από το κτήμα
38. Τατοΐου, και το δημοψήφισμα του 1974 με το οποίο δεν
39. έκλεισε μόνον το πολιτειακό, αλλά και το θέμα της
40. περιουσίας.
41. *Γιώργος Ανωμερίτης, Εμείς ((παύση)) πολύ σύντομα: θα αξιοποιήσουμε (.) και τα
42. Υπουργός Γεωργίας* γνωστά κτήματα ((παύση)) ή δάση: ((παύση)) ή άλση
43. ((παύση)) για όλο το λαό. ((παύση)) Εννοώ το Τατόι.
44. Ρεπόρτερ Η ελληνική πλευρά παρακολουθεί από κοντά τις εξελίξεις
45. και περιορίζεται σε αυστηρά νομική εκπροσώπηση,
46. προσπαθώντας να μη δώσει ευκαιρία για πολιτική
47. εκμετάλλευση της υπόθεσης.
202
20. ΝΕΤ [4.11.99]

1. Παρουσιαστής Κυρίες και κύριοι καλησπέρα σας. Οργισμένα αντέδρασε η
2. κυβέρνηση αλλά κι η μεγάλη πλειονότητα του πολιτικού
3. κόσμου (.) στο υποβολιμιαίο δημοσίευμα της Ουάσιγκτον
4. Ποστ περί τρομοκρατίας. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ δια του
5. εκπροσώπου του έσπευσε να διευκρινίσει ότι οι απόψεις
6. ανωνύμων αξιωματούχων που παρατίθενται στο άρθρο (.)
7. δεν απηχούν την επίσημη θέση της Ουάσιγκτον. Κατόπιν
8. τούτου, η ελληνική κυβέρνηση θεωρεί το θέμα λήξαν.
9. Ρεπόρτερ Η αμερικανική κυβέρνηση με επίσημες συντονισμένες
10. δηλώσεις αξιωματούχων της πήρε σαφείς αποστάσεις από
11. το δημοσίευμα της εφημερίδας Ουάσιγκτον Ποστ (.) που
12. προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις της κυβέρνησης, και
13. σύσσωμου του πολιτικού κόσμου της χώρας. Ο γενικός
14. γραμματέας Τύπου, Νίκος Αθανασάκης, τόνισε ότι το
15. πλαίσιο της επίσκεψης Κλίντον (.) δε μπορεί να επηρεαστεί
16. από ένα δημοσίευμα.
17. *Νίκος Αθανασάκης, Υπήρξε και μια τηλεφωνική επικοινωνία του κυρίου
18. Εκτελών χρέη Κυβερν. Μπερνς με το κύριο Ρέππα χθες το βράδυ όπου και
19. Εκπροσώπου* προφορικά ((παύση)) α: ε ((παύση)) ο κύριος Μπερνς
20. επανέλαβε την: ε: ((παύση)) θέση του αυτή ((παύση)) με τις
21. δύο αυτές δηλώσεις λοιπόν ((παύση)) πιστεύω ότι το θέμα,
22. στο επίπεδο που το έθεσε η ελληνική κυβέρνηση ((παύση))
23. ε: μπορεί να θεωρείται λήξαν ((παύση)) αφού πρόκειται για
24. δηλώσεις, που ι/ικανοποιούν (.) ακριβώς ((παύση)) το: (.)
25. αίτημα, την: ε: αυτό που η ελληνική (.) πλευρά ((παύση))
26. ζητούσε να έχει. Μία σαφή δήλωση ((παύση)) ότι: όσα
27. ((παύση)) περιείχοντο στο: (.) ε: δημοσίευμα αποδιδόμενα
28. σε: ανώνυμους Αμερικανούς αξιωματούχους ((παύση)) δεν
29. απηχούν τις απόψεις ((παύση)) τι:ς επίσημες απόψεις της
30. αμερικανικής (.) πλευράς.
31. Ρεπόρτερ Ήδη, τόσο ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Τζέιμς
32. Ρούμπιν, όσο και ο Αμερικανός πρεσβευτής στην Αθήνα
203
33. Νίκολας Μπερνς (.) διέψευσαν το δημοσίευμα της

34. Ουάσιγκτον Ποστ, αρνούμενοι ότι το περιεχόμενό του
35. εκφράζει την πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο κύριος
36. Ρούμπιν τόνισε ότι (.) δηλώσεις που αποδίδονται σε
37. ανώνυμους Αμερικανούς αξιωματούχους, σύμφωνα με τις
38. οποίες, ύποπτοι τρομοκρατικών ενεργειών συνδέονται με
39. την ελληνική κυβέρνηση, δεν εκφράζουν την πολιτική των
40. Ηνωμένων Πολιτειών. Στο ίδιο μήκος κύματος και ο
41. Νίκολας Μπερνς. Τόνισε ότι οποιεσδήποτε υπόνοιες (.) ότι
42. ύποπτοι τρομοκρατίας συνδέονται με την ελληνική
43. κυβέρνηση, είναι ανεδαφικές, και δεν αντιπροσωπεύουν τις
44. αμερικανικές πολιτικές απόψεις. Η αμερικανική κυβέρνηση
45. δια των επίσημων εκπροσώπων της επισήμανε ότι
46. εργάζεται στενά, και καλά με την Ελλάδα (.) για να
47. αντιμετωπίσει τη τρομοκρατία. Είμαστε πεπεισμένοι,
48. τόνισε ο Τζέιμς Ρούμπιν, ότι ο πρωθυπουργός κύριος
49. Σημίτης και ο υπουργός Δημόσιας Τάξης κύριος
50. Χρυσοχοΐδης (.) μοιράζονται τις ανησυχίες μας. Ο
51. εκπρόσωπος Τύπου της Νέας Δημοκρατίας Άρης
52. Σπηλιωτόπουλος διερωτήθηκε για τη σκοπιμότητα των
53. δημοσιευμάτων.
54. *Άρης Σπηλιωτόπουλος, Δεν πρέπει να υποτιμούμε ότι οι προτεραιότητες, και
55. Εκπρόσωπος Τύπου φυσικά οι εθνικές αναμονές από την επίσκεψη (.) του
56. Ν.Δ.* προέδρου Κλίντον είν’ εντελώς διαφορετικές.
57. Ρεπόρτερ Ο επίτιμος πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Κωνσταντίνος
58. Μητσοτάκης δήλωσε ότι αυτή την ώρα η συζήτηση για τη
59. τρομοκρατία δεν είναι ωφέλιμη.
60. *Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, Δε νομίζω ότι η συζήτηση για τη τρομοκρατία αυτή την
61. Επίτιμος Πρόεδρος Ν.Δ.* ώρα είν’ επίκαιρη και ωφελεί.
62. Ρεπόρτερ Το Κάπα Κάπα Έψιλον εκτιμά ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες
63. γνωρίζουν για τη Δεκαεπτά Νοέμβρη, και ότι τις βολεύει η
64. ύπαρξή της. Ο πρόεδρος του Συνασπισμού Νίκος
65. Κωνσταντόπουλος χαρακτηρίζει προκλητικό και καθόλου
66. τυχαίο το δημοσίευμα της Ουάσιγκτον Ποστ. Ο πρόεδρος
204
67. του ΔΗΚΚΙ Δημήτρης Τσοβόλας τόνισε ότι το δημοσίευμα

68. έχει στόχο μεταξύ άλλων (.) να πιέσει για την υπογραφή
69. συμφωνίας αντιμετώπισης της τρομοκρατίας.
70. *Απόστολος Κακλαμάνης, Αυτό που: νομίζω έχει σημασία είν’ η επίσημη θέση
71. Πρόεδρος Βουλής* ((παύση)) της αμερικανικής κυβερνήσεως ((παύση)) καθώς
72. και η:: γνωστή, σταθερή: θέση της ελληνικής κυβερνήσεως
73. ν’ αντιμετωπίσει ((παύση)) το: υπαρκτό, και σοβαρό
74. πράγματι θέμα της τρομοκρατίας.
75. *Κώστας Λαλιώτης, Αυτό το: δημοσίευμα της Ουάσιγκτον Ποστ ((παύση))
76. Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ* είναι: (.) απαράδεκτο ((παύση)) είναι κατάπτυστο ((παύση))
77. είν’ ένα: δημοσίευμα ((παύση)) παράλογο ((παύση)) και
78. βεβαίως προκλητικό.
79. Ρεπόρτερ Ο κύριος Λαλιώτης υποστήριξε ότι το δημοσίευμα
80. υπηρετεί σκοπιμότητες κύκλων, που θέλουν να
81. κινητοποιήσουν σκοτεινά παιχνίδια (.) εις βάρος της
82. Ελλάδας.
205
21. NET [4.11.99]

1. Παρουσιαστής Εξονυχιστικά ελέγχουν πραγματογνώμονες και
2. πυροσβέστες το Σούπερ Φαστ φέρι 3, το οποίο από το
3. μεσημέρι βρίσκεται (.) στα ναυπηγεία του Σκαραμαγκά. Ο
4. κατάλογος των θυμάτων δυστυχώς μεγάλωσε, έφτασε τους
5. δεκατέσσερις, αφού βρέθηκαν τρεις ακόμα νεκροί
6. λαθρομετανάστες. Των ερευνών προΐσταται εισαγγελέας.
7. Διατάχθηκε επείγουσα έρευνα (.) για πιθανή εμπλοκή
8. λιμενικών (.) σε κυκλώματα που διακινούν
9. λαθρομετανάστες.
11. *ΛΑΘΡΕΠΙΒΑΤΕΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΘΑΝΑΤΟ*
12. Ρεπόρτερ Τρεις ακόμη νεκροί λαθρομετανάστες προστέθηκαν στη
13. μακάβρια λίστα των θυμάτων του Σούπερ Φαστ (.) 3.
14. Βρέθηκαν το πρωί στο κατάστρωμα τρία του πλοίου, μέσα
15. στη καρότσα ενός φορτηγού, κι ενώ το Σούπερ Φαστ 3
16. ήταν εν πλω (.) για τα ναυπηγεία Σκαραμαγκά.
17. Ομιλητής-1 Βρέθηκαν α:: μέσα στο: Τζι 3 (.) άλλοι τρεις νεκροί (.) ε:
18. μέσα σε:: ένα φορτηγό.
19. Ρεπόρτερ Οι λιμενικές αρχές εκφράζουν φόβους ότι ίσως βρεθούν και
20. άλλοι νεκροί στα καταστρώματα του πλοίου. Σύμφωνα και
21. με τις μαρτυρίες των Κούρδων στη Πάτρα. Το Σούπερ
22. Φαστ 3 κατέπλευσε τελικά το μεσημέρι στα ναυπηγεία
23. ώστε να γίνουν οι απαραίτητες επισκευές, και να
24. αποβιβαστούν οι νταλίκες. ((πλάνα από την άφιξη του
25. πλοίου στον Σκαραμαγκά)) Η ώρα είναι δύο και μισή το
26. μεσημέρι και το Σούπερ Φαστ 3 έχει ήδη προσεγγίσει τα
27. ναυπηγεία Σκαραμαγκά. Αυτή τη στιγμή με τη βοήθεια
28. ρυμουλκών προσπαθεί να δέσει στη προβλήτα των
29. ναυπηγείων.
31. *ΘΑ ΠΑΡΕΙ ΚΑΙΡΟ*
32. Ρεπόρτερ Τα καταστρώματα τρία και πέντε του πλοίου έχουν υποστεί
206
33. σχεδόν ολοσχερή καταστροφή, ενώ μέσα βρίσκονται και

34. δεκάδες καμένα οχήματα, κυρίως φορτηγά.
35. *Γιάννης Κρητικός, Ε από ’δώ και πέρα θα ξεκινήσουνε: οι διαδικασίες, που
36. Εκπρόσωπος εταιρείας απαιτούνται, για να: ((παύση)) εκφορτώσουμε τα οχήματα,
37. Σούπερφαστ* με ασφάλεια, και η εταιρεία θα ειδοποιήσει τους οδηγούς
38. των οχημάτων ((παύση)) ώστε να: (.) πάρουν (.) τα
39. οχήματά τους, όταν αυτό μπορεί να γίνει με ασφάλεια.
40. Ρεπόρτερ Η επιχείρηση αποβίβασης των οχημάτων και επισκευής του
41. πλοίου αναμένεται πάντως να κρατήσει για μεγάλο χρονικό
42. διάστημα. Πάνω στο πλοίο, εξακολουθούν να βρίσκονται ο
43. εισαγγελέας, τρεις πραγματογνώμονες, λιμενικοί και
44. αρχιπυροσβέστες, που συνεχίζουν τις έρευνες.
46. *ΕΚΔΟΧΗ ΟΛΙΓΩΡΙΑΣ*
47. Ρεπόρτερ Σύμφωνα με μαρτυρίες, ο πλοίαρχος καθυστέρησε να
48. ειδοποιήσει για το περιστατικό. Ενώ η φωτιά εκδηλώθηκε
49. αρκετή ώρα πριν τις οχτώ και μισή το βράδυ, το
50. λιμεναρχείο Πάτρας ειδοποιήθηκε στις εννέα παρά τέταρτο,
51. και μάλιστα, από λιμενικό που υπηρετεί στη Κρήτη. Ο
52. λιμενικός είχε ειδοποιηθεί μέσω κινητού τηλεφώνου από
53. επιβάτη. Η εταιρεία πάντως έχει αντίθετη άποψη.
54. ((Γιάννης Κρητικός, Στο καπετάνιο και στα πληρώματα (.) αξίζουν
55. Εκπρόσωπος εταιρείας συχα/συγχαρητήρια, όπως αξίζουν συγχαρητήρια και στα
56. Σούπερφαστ)) πληρώματα και στους καπετάνιους των πλοίων (.) που: (.)
57. έσπευσαν/τα παραπλέοντα πλοία που έσπευσαν για τη
58. βοήθεια. Η διάσωση έγινε κατά τον καλύτερο τρόπο.
59. Ρεπόρτερ Από νωρίς το μεσημέρι στα ναυπηγεία (.) συγκεντρώθηκαν
60. δεκάδες οδηγοί φορτηγών.
61. ((οδηγοί φωνάζουν και διαμαρτύρονται))
62. Ομιλητής-2 Δεν έχουνε πει (.) ότι το τάδε αυτοκίνητο, το τάδε
63. αυτοκίνητο, το τάδε αυτοκίνητο είν’ καταστρεμμένα.
65. *ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΕΣ ΟΙ ΖΗΜΙΕΣ*
207
66. Ρεπόρτερ Η πλοιοκτήτρια εταιρεία υποσχέθηκε πάντως πως θα τους

67. αποζημιώσει στο ακέραιο. Στο θέμα παρενέβη και ο
68. προϊστάμενος της Εισαγγελίας του Ναυτοδικείου Πειραιά,
69. Κυριάκος (Αμπάνης.) Διέταξε επείγουσα προκαταρκτική
70. εξέταση προκειμένου (.) να διαλευκανθεί εάν εμπλέκονται
71. λιμενικοί στο κύκλωμα διακίνησης λαθρομενταναστών, ή
72. αν έχουνε διαπράξει ποινικά αδικήματα σε σχέση με τον
73. ασφαλή κατάπλου του Σούπερ Φαστ 3 από τη Πάτρα.
208
22. NET [4.11.99]

1. Παρουσιαστής η σεισμι/η/η σεισμική δραστηριότητα των τελευταίων
2. ημερών στο Ιόνιο και στη Δυτική Πελοπόννησο
3. συνεχίστηκε τα ξημερώματα με δόνηση 4,9 βαθμών της
4. κλίμακας Ρίχτερ, στον κόλπο της Κυπαρισσίας. Ο σεισμός
5. δε προκάλεσε ζημιές, αναστάτωσε όμως τους κατοίκους
6. καθώς συνοδευόταν από υπόκωφο θόρυβο, που προερχόταν
7. από τη θάλασσα.
9. *ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΣ*
10. Ρεπόρτερ Τη Νότιο Ελλάδα επισκέφθηκε σήμερα ο σεισμός. Τα
11. ξημερώματα, σεισμική δόνηση σημειώθηκε με επίκεντρο το
12. κόλπο της Κυπαρισσίας. Είχε ένταση 4,9 βαθμών της
13. κλίμακας Ρίχτερ.
14. Ομιλητής Ε: αναστατώθηκ’ ο κόσμος, βγήκε όλος ο:: κόσμος απ’ το
15. ξενοδοχείο, υπήρχε κάποιο πρόβλημα.
16. Ρεπόρτερ Λίγο αργότερα, και στην Ευρυτανία σημειώθηκε μικρότερη
17. δόνηση μεγέθους 3,9 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ. Οι
18. σεισμολόγοι εμφανίστηκαν καθησυχαστικοί.
19. *Γιώργος Σταυρακάκης, Δείτε. Ε: όταν συμβαίνουν: ε σεισμοί σε μία περιοχή ε:
20. Δ/ντης Γεωδυναμ. μέσα σε μικρά χρονικά διαστήματα, ο σεισμολόγος πάντοτε
21. Ινστιτ. Αθηνών* έχει μία επιστημονική ανησυχία. Πρακτικά όμως, για το
22. κόσμο αυτό δε σημαίνει τίποτα. Διότι ο σημερινός σεισμός
23. έγινε στο Κυπαρισσιακό κόλπο ((παύση)) όπου: ((παύση))
26. Ρεπόρτερ Πιο επιφυλακτικός ο σεισμολόγος Γεράσιμος
27. Παπαδόπουλος, ο οποίος φάνηκε να ανησυχεί (.) για τη
28. σεισμική διέγερση ολόκληρου του ελλαδικού χώρου.
29. *Γεράσιμος Παπαδόπουλος, Νομίζω ότι θα πρέπει να υπάρξει μία επιφυλακτικότητα
30. Σεισμολόγος-ερευνητής* από μέρους των επιστημόνων, και μία εξαιρετική προσοχή
31. ((παύση)) όχι: αποκλειστικά για την ιδιαίτερη περιοχή

209
32. ((παύση)) αλλά γενικότερα,
33. Ρεπόρτερ Ο σεισμολόγος Γεράσιμος Παπαδόπουλος, στο συνέδριο

34. Ελλήνων και Ιαπώνων επιστημόνων, παρουσίασε στοιχεία
35. από μία δική του μέθοδο, σύμφωνα με την οποία, ο σεισμός
36. στη Τουρκία (.) προξένησε το σεισμό της Πάρνηθας.
37. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα ερευνών του, ο σεισμός της
38. Τουρκίας όχι μόνο προξένησε, αλλά και επιτάχυνε κατά
39. είκοσι μήνες τη σεισμική δόνηση της Πάρνηθας. Ο κύριος
40. Παπαδόπουλος (.) έκανε λόγο και για δύο περιοχές, εκτός
41. Αττικής, που σύμφωνα με τον ίδιο, είναι ώριμες να δώσουν
42. σεισμό μεγέθους έξι βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ.
43. ((Γεράσιμος Παπαδόπουλος, Πάντοτε σε τέτοιες έρευνες, παίρνουμε αποτελέσματα, που
44. Σεισμολόγος-ερευνητής)) μας δείχνουν ότι σε κάποιες περιοχές οι συνθήκες είναι πιο
45. ώριμες, σε κάποιες άλλες περιοχές οι συνθήκες είναι
46. λιγότερο ώριμες. Αυτό είναι πάρα πολύ λογικό και πάρα
47. πολύ φυσικό.
48. Ρεπόρτερ Όπως και να ’χει πάντως, πρέπει να μάθουμε να ζούμε με
49. τους σεισμούς. Σε ώριμες (.) ή μη περιοχές.
210
23. NET [4.11.99]

1. Παρουσιαστής Αναδιανεμητικός, και συλλεκτικός θα μπορούσε να
2. χαρακτηριστεί ο προϋπολογισμός του 2000, που
3. κατατέθηκε και θα συζητηθεί στην Ολο:/Ολομέλεια της
4. Βουλής, στις δεκαεφτά Δεκεμβρίου. Αναδιανεμητικός,
5. επειδή κατανέμει τα αυξημένα έσοδα του κράτους σε
6. ευρύτερες κοινωνικές ομάδες, και συλλεκτικός (.) επειδή
7. είναι ο τελευταίος προϋπολογισμός σε δραχμές.
8. Ρεπόρτερ Κοινωνικές παροχές, αποτέλεσμα της εξυγίανσης της
9. ελληνικής οικονομίας, χαρακτηρίζουν το προϋπολογισμό
10. του 2000. Ο τελευταίος προϋπολογισμός σε δραχμές,
11. καθώς ενσωματώνει τα κέρδη της οικονομικής πολιτικής
12. των τελευταίων ετών, προσφέρει περισσότερες δυνατότητες
13. για μέτρα κοινωνικής αλληλεγγύης και ευαισθησίας.
14. Ομιλητής Ο προϋπολογισμός αντικατοπτρίζει τις επιτυχίες της
15. οικονομικής μας πολιτικής. ((παύση)) Δημιουργεί
16. περισσότερες δυνατότητες ((παύση)) για: (.) κοινωνική
17. αλληλεγγύη και κοινωνική δικαιοσύνη. ((παύση)) Με (.)
18. πιο γρήγορους ρυθμούς ((παύση)) τα επόμενα χρόνια (.) θα
19. προχωρήσουμε σ’ αυτή τη κατεύθυνση. ((παύση))
20. Δημιουργούμε πλούτο ((παύση)) και τον (.) αναδιανέμουμε.
21. Ρεπόρτερ Ο προϋπολογισμός του 2000 χαρακτηρίζεται από σειρά
22. μέτρων, που συμβάλλουν στην αναδιανομή του πλούτου
23. τον οποίο παρήγαγε η ελληνική οικονομία. Οι μισθοί θα
24. αυξηθούν κατά δυόμισι τοις εκατό, αλλά μαζί με την
25. ωρίμανση το ποσοστό αναμένεται να φθάσει το τρία τοις
26. εκατό. Οι συντάξεις θα αυξηθούν από 4,8 έως 5,2 τοις
27. εκατό. Μισθωτοί, συνταξιούχοι κι ελεύθεροι επαγγελματίες
28. θα έχουν επιπλέον όφελος από την αύξηση του
29. αφορολόγητου ορίου, και την αναπροσαρμογή των
30. φορολογικών κλιμακίων. Ο προϋπολογισμός θα εμφανίσει
31. πλεόνασμα κατά εξακόσια πέντε δισεκατομμύρια δραχμές.
32. *Γιάννος Παπαντωνίου, Πάταξη φοροδιαφυγής. ((παύση)) Φόρος (.) στο
211
33. Υπουργός Εθνικής Χρηματιστήριο. ((παύση)) Φόρος (.) στα κέρδη ((παύση))
34. Οικονομίας* δημιούργησαν (.) τα πλεονάσματα του σημερινού
35. προϋπολογισμού.
36. Ρεπόρτερ Το 2000 θα μετοχοποιηθούν οι Οργανισμοί Λιμένων
37. Πειραιώς και Θεσσαλονίκης, η Αγροτική Τράπεζα, η
38. ΕΤΒΑ, η ΔΕΠΑ, η ΕΑΒ, και θα βρεθεί στρατηγικός
39. επενδυτής για την Εμπορική. Οι αυξήσεις στα τιμολόγια
40. των ΔΕΚΟ θα είναι μηδενικές. Αναμένεται να γίνουν πάνω
41. από δεκαοχτώ χιλιάδες νέες προσλήψεις στα υπουργεία
42. Παιδείας, Υγείας, Δικαιοσύνης και Οικονομικών. Το ΣΔΟΕ
43. (.) θα συνεχίσει εντατικούς ελέγχους για τη καταπολέμηση
44. της φοροδιαφυγής.
45. *Γιάννος Παπαντωνίου, Το κυνήγι της επώνυμης φοροδιαφυγής. ((παύση)) Η
46. Υπουργός Εθνικής λειτουργία του Σώματος Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος
47. Οικονομίας* σε ό,τι αφορά την απόδοση του Φόρου Προστιθέμενης
48. Αξίας. ((παύση)) Οι: διασταυρώσεις στοιχείων που έχουν
49. ξεκινήσει με το ΤΑΞΙΣ,
50. Ρεπόρτερ Κανένας νέος φόρος δεν επιβάλλεται εκτός από την αύξηση
51. του φορολογικού συντελεστή (.) στις χρηματιστηριακές
52. συναλλαγές, από τον οποίο η κυβέρνηση προσδοκά
53. σημαντικά κέρδη.
212
24. NET [4.11.99]

1. Παρουσιαστής Στο διεθνή χώρο, ανακοίνωση των αμερικανικών αρχών
2. υποστηρίζει ότι το αιγυπτιακό αεροσκάφος δεν κατέπεσε
3. ανέπαφο στη θάλασσα, αλλά είχε κομματιαστεί κατά τη
4. διάρκεια της βουτιάς θανάτου. Καμία σχέση με το
5. δυστύχημα δεν έχει το συσ/το σύστημα ανάδρομης
6. προώθησης, λέει η Μπόινγκ. Ωστόσο χθες, ένα ακόμη 767
7. παρουσίασε πρόβλημα.
8. Ρεπόρτερ Η γραφική αναπαράσταση των σημάτων των ραντάρ έδειξε
9. ότι το μοιραίο Μπόινγκ είχε ήδη κομματιαστεί στο ύψος
10. των τριών χιλιάδων μέτρων, πριν δηλαδή, πέσει στη
11. θάλασσα. Σύμφωνα με την ερμηνεία των αμερικανικών
12. αρχών, το αεροσκάφος έκανε βουτιά με σχεδόν (.)
13. <υπερηχητική> ταχύτητα από τα δέκα χιλιάδες μέτρα (.)
14. στα πέντε χιλιάδες εκατό, μέσα σε σαράντα δευτερόλεπτα.
15. Στη συνέχεια ανέβηκε στα επτά χιλιάδες τριακόσια μέτρα,
16. και σε χρόνο ρεκόρ, ξαναβυθίστηκε στα τρεις χιλιάδες
17. μέτρα.
18. *Τζιμ Χολ, Πρ. Εθν. Υπάρχουν πολλαπλά σήματα στο ραντάρ μετά την τελευταί πτώση (του
19. Συμβουλίου Ασφαλείας αεροσκάφους) που πέφτουν σιγά-σιγά και σύμφωνα με την κατεύθυνση
20. Συγκοινωνιών* του ανέμου.
21. Ρεπόρτερ Παράλληλα, το Εθνικό Συμβούλιο των Ηνωμένων

22. Πολιτειών για την Ασφάλεια των Συγκοινωνιών απέρριψε
23. το χθεσινό σενάριο που απέδιδε τη πτώση του
24. αεροσκάφους στο γεγονός ότι δεν λειτουργούσε το
25. σύστημα ανάδρομης ώθησης, το οποίο ενεργοποιείται για
26. να μειώσει ταχύτητα το αεροπλάνο στη προσγείωση.
27. *Φίλιπ Κοντίτ, Να επισημάνω ότι προς το παρόν δεν υπάρχουν στοιχεία πως το
28. Δ/νων σύμβουλος σύστημα ανάδρομης ώθησης επαίξε ρόλο στο δυστύχημα
29. Μπόινγκ* αυτό.
30. Ρεπόρτερ Πάντως η Μπόινγκ (.) έσπευσε να υπεραμυνθεί της

31. ποιότητας των αεροσκαφών της, μετά και τις χθεσινές
32. επισημάνσεις ότι είχαν ανακληθεί και επιδιορθωθεί τα
33. προβλήματα στο σύστημα ανάδρομης ώθησης (.) στα 767
213
34. και 747-400.

35. Ομιλητής Έχουν γίνει μόνο δύο δυστυχήματα στα 18 χρόνια των 767. Πρόκειται
36. για φοβερά στατιστικά στοιχεία ασφάλεια!
38. *ΕΜΠΡΑΚΤΗ ΔΙΑΨΕΥΣΗ*
39. Ρεπόρτερ Παρά τις διαβεβαιώσεις όμως της μεγάλης αεροπορικής
40. εταιρείας, χθες, Μπόινγκ 767 παρουσίασε πρόβλημα στο
41. συγκεκριμένο σύστημα, ενώ ανεφοδιαζόταν στο
42. αεροδρόμιο του Γκάτε του Καναδά. Το αεροσκάφος
43. εκτελούσε τη πτήση Ντίσελντορφ Γερμανίας Κανκούν
44. Μεξικού και του επιτράπηκε να συνεχίσει το ταξίδι του το
45. πρωί, έπειτα από επιδιόρθωση του προβλήματος.
214
25. NET [4.11.99]

1. Παρουσιαστής επιστρέφουμε στην Αθήνα κυρίες και κύριοι, αιματηρό
2. θρίλερ το μεσημέρι μέσα στη Γενική Γραμματεία
3. Αθλητισμού. Μητέρα δύο παιδιών τραυματίστηκε
4. θανάσιμα από πενηνταεπτάχρονο για λόγους ερωτικής
5. αντιζηλίας. Ο δράστης αυτοτραυματίστηκε πριν τον
6. αφοπλίσει ο παλιός ολυμπιονίκης της πάλης Μπάμπης
7. Χολίδης.
8. Ρεπόρτερ Τυφλωμένος από ερωτικό πάθος, ο Θεοχάρης Στυλιανού
9. πενήντα εφτά χρόνων, ανέβηκε λίγο μετά τη μία το
10. μεσημέρι (.) στη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού, στην οδό
11. Πανεπιστημίου είκοσ’ πέντε. Κατευθύνθηκε στο γραφείο
12. της Ευαγγελίας Νικολάκου σαράντα έξι χρόνων, στο τρίτο
13. όροφο. Έβγαλε από τη τσέπη του ένα μαχαίρι, και άρχισε
14. να χτυπάει με μανία την γυναίκα. Συνάδελφοί της έτρεξαν
15. στο γραφείο, αλλά αυτός που όρμησε στο δράστη και τον
16. αφόπλισε (.) ήταν ο ολυμπιονίκης της πάλης, Μπάμπης
17. Χολίδης. Ο δράστης όμως είχε προλάβει να
18. αυτοτραυματιστεί με το ίδιο μαχαίρι.
19. *Μπάμπης Χολίδης, Κάτω ήτανε (.) ξαπλω:/καθιστός απάνω της, και τη χτύπαγε
20. Ολυμπιονίκης πάλης* με το μαχαίρι. Και αυτό ήτανε. Το:ν πήρα, (..........) τον
21. πήραμε από πάνω της. Η κοπέλα.
22. Ρεπόρτερ Η σαρανταεξάχρονη μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο
23. Ευαγγελισμός, και εισήχθη αμέσως στο χειρουργείο. Λίγη
24. ώρα αργότερα όμως υπέκυψε. Ο Στυλιανού, σύμφωνα με
25. την αστυνομία, διατηρούσε ερωτική σχέση με τη
26. Νικολάκου (.) εδώ και πολλά χρόνια. Η γυναίκα όμως, που
27. ήταν διαζευγμένη με δύο παιδιά, πριν από δέκα μήνες, του
28. ζήτησε να χωρίσουν.
29. Ομιλήτρια Ήταν μια ήσυχη κοπελίτσα, δεν: ((παύση)) είχε
30. προβλήματα,
31. Ρεπόρτερ Σύμφωνα με πληροφορίες, ο δράστης τους τελευταίους
32. μήνες είχε προκαλέσει επεισόδια σε βάρος της υπαλλήλου,
33. έξω από το γραφείο της στη Γενική Γραμματεία
215
34. Αθλητισμού. Η Νικολάκου ήταν δακτυλογράφος στη

35. Γενική Γραμματεία Αθλητισμού εδώ και δεκαεννέα χρόνια.
216
26. NET [4.11.99]

1. Παρουσιαστής Αυτοσχέδιος εμπρηστικός μηχανισμός με γκαζάκια
2. εντοπίστηκε νωρίς το απόγευμα έξω απ’ το γραφείο του
3. πρώην υπουργού Δημόσια Τάξης Θεόδωρου
4. Αναγνωστόπουλου. Και εξω/εξουδετερώθηκε με
5. ελεγχόμενη έκρηξη. Τη βομβιστική επίθεση καταδίκασε ο
6. εκπρόσωπος Τύπου της Νέας Δημοκρατίας.
7. Ρεπόρτερ Η εμπρηστική βόμβα είχε τοποθετηθεί εξωτερικά του
8. πολιτικού γραφείου του πρώην υπουργού Δημόσιας Τάξης
9. Θόδωρου Αναγνωστόπουλου, στον τέταρτο όροφο της
10. οδού Βουκουρεστίου ένα στο κέντρο της Αθήνας.
11. *Θεόδωρος Κάποιος απ’ τους υπε/απ’ τα:/τους αστυνομικούς που έχω
12. Αναγνωστόπουλος, μαζί μου ((παύση)) εντόπισε έξω απ’ το γραφείο μου μια
13. Πρώην Υπ. Δημόσιας περίεργη σακούλα. ((παύση)) Ε, στο μεταξύ πήρε και
14. Τάξης* κάποιο τηλέφωνο η Άμεση Δράση ((παύση)) ήρθαν τα
15. παιδιά εδώ, και μου λένε ότι πρόκειται για κάποια: βόμβα,
16. που είχαν βάλει στη πόρτα του γραφείου μου.
17. ((πλάνα από την απομάκρυνση των περαστικών από τους
18. αστυνομικούς))
19. Ρεπόρτερ Οι πυροτεχνουργοί της: Αντιτρομοκρατικής Υπηρεσίας
20. αποφάνθηκαν (.) ότι ήταν (.) ύποπτη η τσάντα (.)
21. βεβαιώθηκαν ότι επρόκειτο για εμπρηστικό μηχανισμό (.)
22. τον οποίο και εξουδετέρωσαν με ελεγχόμενη έκρηξη.
23. ((πλάνα από την απομάκρυνση των περαστικών από τους
24. αστυνομικούς)) Η περιοχή αποκλείστηκε για αρκετή ώρα
25. για λόγους ασφαλείας, με αποτέλεσμα οδηγοί και επιβάτες
26. αυτοκινήτων να <ταλαιπωρηθούν.>
217
27. NET [5.11.99]

1. Παρουσιαστής Σε τρεις πράξεις γράφεται ο επίλογος της τραγωδίας με το
2. Σούπερ Φαστ 3. Στη Πάτρα, κηδεύτηκαν τα εννέα από τα
3. δεκατέσσερα θύματα. Οι έρευνες των αρχών για τις
4. συνθήκες του δυστυχήματος συνεχίζονται. Και στα
5. ναυπηγεία Σκαραμαγκά η ατμόσφαιρα είναι ηλεκτρισμένη,
6. με τους οδηγούς των φορτηγών να ξεσπούν κατά των \
7. αρχών.
8. ((πλάνα από τα ναυπηγεία Σκαραμαγκά))
9. Ρεπόρτερ 1 Είναι το πρώτο φορτηγό που βγήκε από το γκαράζ του
10. Σούπερ Φαστ 3. Με ανακούφιση ο οδηγός (.) βλέπει πως η
11. περιουσία του σώθηκε από τη φωτιά. ((πλάνα από τα
12. ναυπηγεία Σκαραμαγκά)) Το πρωί, εκπρόσωπος της
13. εταιρείας ενημέρωσε τους οδηγούς, διαβάζοντας μάλιστα
14. λίστα με τα οχήματα που είναι άθικτα.
15. *Γρηγόρης Καλαματιανός, Ύψιλον Έψιλον Ρο, ενενήντα τρία, τριάντα τρία. ((παύση))
16. Εκπρ. εταιρείας Σούπερφαστ* Αρ Ζετ, ουάν έιτ, φορ νάιν ζίρο.
17. Ρεπόρτερ 1 Η επιχείρηση εκφόρτωσης του Σούπερ Φαστ 3 (.) ξεκίνησε
18. το πρωί. Ωστόσο, γίνεται με αργούς ρυθμούς, καθώς
19. αρκετά είναι τα καμένα φορτηγά. Ενώ επίσης, τα
20. καταστρώματα του πλοίου έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές
21. από τη φωτιά. Σαράντα φορτηγά κάηκαν στα γκαράζ του
22. πλοίου, ενώ εξήντα επτά σώθηκαν από τις φλόγες.
23. Ρεπόρτερ 2 Πώς (νιώθετε) μετά απ’ αυτό;
24. *Διαμαντής Ριτζούλης, Ε: ’ντάξει. Ευχάριστα, αλλά: ’ντάξει, ε: ορισμένοι
25. Οδηγός* συνάδελφοι έχουν πάθει καταστροφές.
26. Ρεπόρτερ 1 Ανάμεσα στους οδηγούς (.) ήταν κι ο Διαμαντής
27. Ριτσούλης, που κατηγορήθηκε (.) ότι έκρυψε στο φορτηγό
28. του τρεις λαθρομετανάστες, που βρέθηκαν χθες νεκροί.
29. *Διαμαντής Ριτζούλης, Κι αν μπήκαν από άλλο σε μένα είναι κρύπτη; Κρύπτη
30. Οδηγός* λέγεται αυτό; ((παύση)) Όταν μπήκαν απάνω (και πηδήξαν)
31. σε μένα λέγεται κρύπτη; ((παύση)) Έτσι το πιάνω;
218
32. [Έτσι τους πιά]νου[με;]

33. Ρεπόρτερ 3 [(………...…)]
34. Ρεπόρτερ 4 [Η] ανα/η ανακοίνωση έλεγε (.)
35. [(………….……...……)]//
36 ((>>)) //[Η ανακοίνωση μπορεί] να λέει ό,τι θέλει. ((παύση)) Οι
37. Κούρδοι αν μπήκαν από άλλο αυτοκίνητο σε μένα λέγεται
38. κρύπτη σε μένα;
39. Ρεπόρτερ 1 Αρκετοί οδηγοί πάντως ξέσπασαν μπροστά στις κάμερες.
40. *Γιώργος Μαραγκάκης, Κανένας οδηγός μα κανένας (.) <δεν έβαλε μέσα στ’
41. Οδηγός* αυτοκίνητο σε κρύπτη το δηλώνω. ((παύση)) Σε κρύπτη να
42. βάλει ανθρώπους.>
43. Ρεπόρτερ 1 Στο ζήτημα των ελέγχων στα λιμάνια αναφέρθηκε και ο
44. υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας.
45. *Σταύρος Σουμάκης, Καθημερινά ((παύση)) στη χειρότερη περίπτωση απ’ το
46. Υπουργός Εμπορικής λιμάνι της Πάτρας ((παύση)) φεύγουν για την Ιταλία
47. Ναυτιλίας* τρακόσες νταλίκες. Είναι αδύνατον ((παύση)) αν θέλουμε
48. να πούμε ότι (.) τα (.) ελέγχουμε εκατό τοις εκατό, πέρα της
49. κοινοτικής νομοθεσίας που υπάρχει στους ελέγχους (.) των
50. φορτίων (.) πλέον ((παύση)) να ελεγχθούν. ((παύση)) Αυτό
51. είναι μια σκληρή πραγματικότητα.
52. Ρεπόρτερ 1 Στη Πάτρα, κηδεύτηκαν το μεσημέρι σε βαρύ κλίμα οι
53. εννέα από τους έντεκα νεκρούς, που βρέθηκαν την επόμενη
54. μέρα της τραγωδίας. Οι άλλοι δύο, που ήταν Αλβανοί,
55. μεταφέρθηκαν από τους συγγενείς για να ταφούν στη
56. πατρίδα τους.
219
28. NET [5.11.99]

1. Παρουσιαστής Αλλάζουμε θέμα, την εμπειρία της πτήσης με πολεμικό
2. αεροσκάφος είχαν τη τύχη να ζήσουν το πρωί στη
3. Καλαμάτα μαθητές Λυκείου, που επιλέχθηκαν με
4. κλήρωση. Το περίφημο μαχητικό τέταρτης γενιάς
5. Γιουροφάιτερ θα έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν σε
6. ακροβατικές πτήσεις (.) όσοι επισκεφθούν το
7. Σαββατοκύριακο το αεροδρόμιο της Τανάγρας.
8. ((πλάνα από την πτήση ενός μαχητικού))
9. Ρεπόρτερ Από χθες το απόγευμα ένα μαχητικό αεροσκάφος
10. Γιουροφάιτερ βρίσκεται για πρώτη φορά στη χώρα μας.
11. Προσγειώθηκε στην αεροπορική βάση της Τανάγρας, και
12. θα πραγματοποιήσει ακροβατικές πτήσεις το
13. Σαββατοκύριακο, με την ευκαιρία των εκδηλώσεων για τη
14. γιορτή της Πολεμικής Αεροπορίας. ((πλάνα από την
15. προσγείωση του μαχητικού)) Το περασμένο Απρίλιο, το
16. κυβερνητικό συμβούλιο Εξωτερικών και Άμυνας έλαβε μία
17. ιστορική απόφαση για τη Πολεμική Αεροπορία, που θα
18. οδηγήσει στην εξάλειψη της πολυτυπίας των αεροσκαφών
19. που διαθέτει. Την απόκτηση εξήντα έως ενενήντα
20. μαχητικών τέταρτης γενιάς Γιουροφάιτερς, και την είσοδο
21. της Ελλάδας στη συμπαραγωγή στην οποία συμμετέχουν
22. ήδη (.) η Γερμανία, η Γαλλία, η Μεγάλη Βρετανία και η
23. Ισπανία. Οι διαπραγματεύσεις για τη σύνδεση με τη
24. κοινοπραξία Νέτμα, και το καθορισμό των επιχειρησιακών
25. χαρακτηριστικών του ελληνικού Γιουροφάιτερ (.)
26. αναμένεται να ολοκληρωθούν έως το τέλος του χρόνου.
27. ((πλάνα από την πτήση μαχητικού και από το αεροδρόμιο της
28. Καλαμάτας)) Οι κύριοι που βλέπετε δεν είναι όλοι πιλότοι.
29. Μεταξύ τους είναι και μαθητές της τρίτης Λυκείου, που
30. κληρώθηκαν να πετάξουν με εκπαιδευτικά αεροσκάφη της
31. Πολεμικής Αεροπορίας (.) στο αεροδρόμιο της Καλαμάτας.
32. ((πλάνα από την επιβίβαση ενός μαθητή σε αεροσκάφος)) Οι
33. τυχεροί ήταν τέσσερις, και φυσικά, πριν από τις πτήσεις
220
34. προηγήθηκε η κατάλληλη προετοιμασία. ((πλάνα από την

35. προετοιμασία των μαθητών, την απογείωση και την
36. επιστροφή τους)) Όταν προσγειώθηκαν, όλοι είχαν
37. εκπληρώσει ένα όνειρο.
38. *Μαθητής 4ου Λυκείου Είναι κάτι πρωτόγνωρο για μένα (.) η/ε:ξαιρετική εμπειρία:,
39. Καλαμάτας* που δεν ε:: δ/δε: θα ξανασυναντήσει ποτέ κανείς.
40. Ρεπόρτερ Αύριο, στη Τανάγρα και τον Άραξο μαθητές της τρίτης
41. Λυκείου (.) θα πετάξουν ξανά μετά από πολλά χρόνια με
42. μαχητικά Μιράζ και βομβαρδιστικά Άλφα 7 Κορσέρ.
221
29. NET [5.11.99]

1. Παρουσιαστής Με ελεγχόμενη έκρηξη εξουδετερώθηκε τα ξημερώματα
2. ωρολογιακός μηχανισμός με δυναμίτιδα, που είχε
3. τοποθετηθεί στο κατάστημα αθλητικών ειδών (.) της
4. πολυεθνικής αμερικανικής εταιρείας Νάικι. Μέχρι στιγμής,
5. καμία οργάνωση δεν έχει αναλάβει την ευθύνη.
6. Ρεπόρτερ Η βόμβα είχε τοποθετηθεί στο σύστημα εξαερισμού της
7. εταιρείας Νάικ, που βρίσκεται στη διασταύρωση των οδών
8. Ελευθερίου Βενιζέλου και Μετσόβου στο Παλαιό Φάληρο.
9. Γύρω στις τρεις παρά τέταρτο τα ξημερώματα άγνωστος
10. τηλεφώνησε στην Ελευθεροτυπία, και λίγο αργότερα στον
11. τηλεοπτικό σταθμό Άλφα, και: ανέφερε για την τοποθέτηση
12. της βόμβας τη συγκεκριμένη εταιρεία, και μάλιστα είπε ότι
13. πρόκειται να εκραγεί στις τέσσερις. Πυροτεχνουργοί και
14. άντρες της Αντιτρομοκρατικής που έφτασαν στο Φάληρο
15. με τον εκπαιδευμένο σκύλο (.) εντόπισαν την βόμβα και
16. την εξουδετέρωσαν με ελεγχόμενη έκρηξη. Διαπιστώθηκε
17. ότι επρόκειτο για <σοβαρή> υπόθεση, δεδομένου ότι η
18. βόμβα ήταν προηγμένης <συνδεσμολογίας.> Αποτελείτο
19. από ρολόι, διακόπτη κουζίνας (.) εννιάβολτη μπαταρία,
20. φτηνό πυροκροτητή, και μεγάλη ποσότητα
21. <αμμωνιοδυναμίτιδας.>

Dhmosiografikos Logos Kai Diakeimenikothta

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dhmosiografikos Logos Kai Diakeimenikothta

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ – ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ

«ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ: ΥΠΟΤΡΟΦΙΕΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΕ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΒΑΣΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ»

2.4. Ιδεολογία ........................................................................................... 68

6.3.6. Συνδυασμοί τρόπων .................................................................... 178

Η παρούσα έρευνα αποτελεί εν μέρει συνέχεια του θέματος που με

τους μου έδωσαν κουράγιο σε περιόδους απογοήτευσης και μεμψιμοιρίας. Σας

Αντικείμενο εξέτασης της παρούσας έρευνας είναι η πολυφωνία του

εξουσίας και αφετέρου να ερμηνεύσουμε τη διακειμενική συγκρότησή τους ως μία

αναπαριστάνονται οι πηγές των οποίων ο λόγος μεταφέρεται, 2) του περιεχομένου

εξετάζονται τα γενικά χαρακτηριστικά του δημοσιογραφικού λόγου και του

Στο παρόν κεφάλαιο εξετάζονται τα χαρακτηριστικά και το ευρύτερο

1.1. ΜΑΖΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ

Ο όρος ‘μαζική επικοινωνία’ χρησιμοποιείται στον καθημερινό λόγο για να

σύνολο ενός κοινωνικού σχηματισμού, 1 σε αντίθεση με άλλες μορφές επικοινωνίας

Επιπλέον, εκτός από τον αριθμό τους, το επίθετο μαζικός αδυνατεί να

Κατά συνέπεια, είναι φανερό ότι ο όρος ‘μαζική επικοινωνία’ καλείται να

1.1.1. Χαρακτηριστικά της μαζικής επικοινωνίας

Οι ιδιαιτερότητες και τα χαρακτηριστικά της μαζικής επικοινωνίας έχουν γίνει

ομάδες επαγγελματιών, οι οποίες συνεργάζονται γα το τελικό προϊόν. 4 Από την άλλη

τροποποιήσει. Η επιρροή που μπορεί να ασκήσει είναι πάντοτε υστερόχρονη,

στόχο το οικονομικό κέρδος (Fairclough 1995β: 10-11, Thompson 1995: 57). Τα

Το σύνολο των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, το οποίο καθιστά εφικτή τη

1.1.2. Οικονομική οργάνωση των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας

Η οικονομική οργάνωση των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας παίζει

επιμόρφωση, ενημέρωση και ψυχαγωγία των πολιτών, προσπαθώντας να παράγει

δημόσιοι τηλεοπτικοί σταθμοί, λειτουργώντας κάτω από την πίεση του

1.1.3. Ο θεσμικός ρόλος και οι λειτουργίες των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας

Η χρήση της τεχνολογίας και οι δυνατότητες που αυτή προσφέρει

επαφή το δημόσιο πεδίο των θεσμών (π.χ., πολιτεία, οικονομία, θρησκεία,

is essentially concerned with the production and distribution of knowledge in

Η πολυ-λειτουργικότητα των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας

προγράμματα με επιμορφωτικό (π.χ., ντοκιμαντέρ) ή ενημερωτικό (π.χ., δελτία

1.2. Ο ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

Στο θεσμικό πλαίσιο των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, η δημοσιογραφία

χαρακτηρισμός για να αναφερθούμε σε αυτό ακριβώς το ευρύ φάσμα χρήσεων του

1.2.1. Χαρακτηριστικά του δημοσιογραφικού λόγου

Ο δημοσιογραφικός λόγος είναι λόγος θεσμικός. Αποτελεί προϊόν

θέματα δημόσια, καθιστώντας τα αντικείμενο ευρύτερης συζήτησης. Λειτουργεί με

1.2.2. Είδη του δημοσιογραφικού λόγου

Τα παραπάνω χαρακτηριστικά συνιστούν μια αδρομερή περιγραφή του

4) ο λόγος των τίτλων: Απαντά πάντοτε σε συνδυασμό με κάποια από τα

1.3.1. Τυπολογία της είδησης

Δεν υπάρχει γενική συμφωνία ως προς τα ακριβή κριτήρια ταξινόμησης των

Με βάση τα παραπάνω, μπορούμε να διακρίνουμε δύο βασικά είδη είδησης

της ειδησεογραφικής πρακτικής και σε αυτό αποτυπώνονται πιο καθαρά τα βασικά

1.3.2. Η είδηση ως αφήγηση

Η είδηση αποτελεί μια μορφή αφήγησης (Bell 1991: 147-174, Caldas-

ενδιαφέρον του/της, ο/η αναγνώστης/τρια θα προχωρήσει στην ανάγνωσή της.

δίνονται στην αρχή έτσι ώστε να υπάρχει η δυνατότητα να αφαιρεθούν

Στην είδηση, η επαγγελματική δεοντολογία δεν επιτρέπει τη ρητή αξιολόγηση

1.3.3. Αφηγηματική δομή της είδησης

Είδηση (News report)

Σύνοψη (Summary) Ιστορία (Story)

Τίτλος (Headline) Εισαγωγή (Lead) Περίσταση (Situation) Σχολιασμός (Comments)

Επεισόδιο (Episode) Παρασκήνιο (Background) Λεκτικές αντιδράσεις Συμπεράσματα

Κυρίως γεγονότα Συνέπειες

Συνθήκες (Circumstances) Προγενέστερα γεγονότα

Όπως προκύπτει από το Σχήμα 1, κάθε είδηση περιλαμβάνει έναν τίτλο

Το παραπάνω αφηγηματικό σχήμα οριοθετεί πιθανούς τρόπους οργάνωσης

1.3.4. Η πολυτροπικότητα της τηλεοπτικής είδησης

Σε αντίθεση με άλλα κειμενικά είδη, η τηλεοπτική είδηση είναι ένα